Afriga 131. Edición en galego

ESTAMOS EN WWW.REVISTAAFRIGA.COM, FACEBOOK E TWITTER

Nº 131

AFRIGA

ANO XXIII Agosto-Setembro 2017

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES S I T U A C I Ó N

D A

ÉXITO DE PARTICIPACIÓN DA XXII ESCOLA DE XUÍCES GANDEIROS

afriga131_portada_galego.indd 1

T U B E R C U L O S E

B O V I N A

ENTREVISTAMOS A JOSÉ MANUEL TELLADO, PRESIDENTE DE AIRA

E N

E S P A Ñ A

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

20/08/2017 17:52

z

publi_fontao_galego_02.indd 2

21/08/2017 09:39

3

sumario

AFRIGA

P

R

O

D

U

C

I

Ó

N

D

E

L

E

I

T

E

CONVOCATORIAS 25.º aniversario da ABLN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10 XXII Escola de Xuíces Gandeiros . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11 Concurso Rexional de Gando Vacún Frisón de Cantabria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14 Fin de Semana do Leite (Torrelavega) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16 Concurso da Raza Frisona Feiradeza . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18 Concurso Rexional da Raza Holstein Frisia de Murtosa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22 Concurso-Exposición Rexional de Gando Vacún de Llanera . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 ACTUALIDADE Entrevista a José Manuel López Tellado, presidente de Aira . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28 EXPLOTACIÓN Gandería Maseda S.C. Pol (Lugo) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32 ECONOMÍA Entrevista a Carlos Buxadé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40 MANEXO Avaliación do funcionamento de máquinas de muxido (II) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 NUTRICIÓN Alimentación nas granxas leiteiras do Principado de Asturias . . . . . . . . . . . . . . . . . 60 DOSSIER: ENSILADO DO MILLO A perda de materia seca en silos de millo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68 Revisión do estado actual dos métodos de estimación do valor enerxético do ensilado de millo en Galicia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76

ACTUALIZACIÓN! Probade o simulador de custos de produción para granxas!

(Desenvolvido por ConsuVet)

É o novo servizo gratuíto da app Revista Afriga! Para móbiles e tablets Dispoñible en

DOSSIER: VARIEDADES PRATENSES Interese agronómico da inclusión das fabas forraxeiras nas racións de ruminantes na cornixa cantábrica . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88 Produción, contido en principios nutritivos e composición en ácidos graxos de seis cereais de inverno utilizados como forraxe . . . . . . . . . . 100 SANIDADE Persistencia do folículo dominante e influencia na reprodución de vacas de raza Holstein . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124 Uso racional dos antibióticos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131 O técnico responde: a tuberculose bovina en España . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136

Outras vantaxes da app!

• Acceso directo a noticias do sector (sen conexión a Internet!)

• Acceso directo á revista (co último número, visible tamén sen conexión a Internet!)

• Acceso directo aos vídeos de Afriga.tv

Edita: AFRIGA, Asociación Frisona Galega. Xunta de Goberno de Afriga: PRESIDENTE, Juan Francisco Novo García. VICEPRESIDENTE, Fernando Couto Silva SECRETARIA, Josefina Iglesia Andión. TESOUREIRO, Manuel Berdomás Tejo VOGAIS, José Ramón Pazos Fondevila, José Rodríguez Berbetoros e José Mercador Fontenla Membro de Produce: TRANSMEDIA Comunicación & Prensa DIRECTOR EXECUTIVO, José Manuel Gegúndez DIRECTOR DE ARTE, Marcos Sánchez DESEÑO-MAQUETACIÓN, Marcos Sánchez, Martín Sánchez, Silvia Gayoso REDACCIÓN, Begoña Gómez Rielo, Gemma Martínez, María Melle CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA, Alexandra Cabaleiro Carro FOTOGRAFÍA E REALIZACIÓN EN AFRIGA TV, Raquel Anido Enderezo: Ronda das Fontiñas, 272, Entreplanta A. 27002 LUGO Teléfonos: 982 221 278, 636 952 893, 610 215 366 Email: transmedia@ctransmedia.com. Web: www.transmedia.es Administración: AGER Servicios Empresariais SL. Praza da Mercé de Conxo 1, 1º B. 15706 Compostela. Teléfono: 981 534 350. Email: ager@ager.com.es Web: www.ager.com.es Tiraxe: 17.000 exemplares Depósito Legal: C-1.292/94 - Afriga non se responsabiliza do contido dos artigos e colaboracións asinados ISSN: 2444-149X ISBN: 978-84-697-5185-5

Se desexa recibir a revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

Si desea recibir la revista Afriga por correo electrónico escríbanos a:

If you would like to receive Afriga magazine via e-mail write to us at:

revistaafriga@ctransmedia.com ou visite a nosa web o visite nuestra web or visit our web

www.revistaafriga.com Síganos tamén en Twitter e Facebook Síganos también en Twitter y Facebook Follow us on Twitter and Facebook

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_Sumario_galego.indd 3

25/08/2017 09:29

l La a n o i s e f o r p a gam a t e l p m o c s á m FORRAJE

LABOREO Y SIEMBRA

ROTOEMPACADORAS Y ENCINTADORAS

PULVERIZADORES

EQUIPOS PARA GANADERÍA

EQUIPOS PARA GANADERÍA Y TRANSPORTE

CARROS MEZCLADORES

afriga131_pub_duran_gama.indd 4

18/08/2017 11:30

PICADORAS DE FORRAJE

Gama FR Forage Cruiser

Gama FR con remolque integrado KXON

Síguenos en

Tel. +34 982 227 165 www.duranmaquinaria.com

afriga131_pub_duran_gama.indd 5

18/08/2017 11:30

AFRIGA.TV Á CARTA. NOVIDADES! Seminario de control leiteiro e custos de produción da ABLN

Gandería Cabo Gómez CB (Toledo)

Xornadas da Fin de Semana do Leite

Concurso Rexional de Murtosa

Campaña #EsLaLeche de Bayer

Concurso Rexional de Cantabria

Concurso da Raza Frisona Feiradeza

Congreso Internacional Anembe de Medicina Bovina

Os robots Lely en Cudaña

Concurso frisón de Llanera

Xornada Técnica IXP Vaca e Boi de Galicia

Encontro de Gandeiros de Afriza

www.afriga.tv

afriga131_afrigatv_galego.indd 6

#AfrigaTV

#AfrigaTV

17/08/2017 10:05

ENCAMADORAS SUSPENDIDAS DE 1M3 A 2.2M 2.2M3

PINCHO DESENSILADOR

OPCIONAL TRIPUNTAL DE CARGA

PROCESADORA DE LEÑA PARA PROFESIONALES

SOLICÍTANOS UNA DEMOSTRACIÓN

BATIDOR DE PURÍN. PUR RÍN. ESPECIALL PARA P POZOS DE ARENA

ASTILLADORAS VERTICALES Y HORIZONTALES DE 8,10,12,15, 20 Y 25 TN.

FABRICAMOS EN 6, 7 Y 8.5 METROS

ENCAMADORA ORA AV AVICOLA ICOLA LA PARA LA PARA DISTRIBUIR SERRIN, CASCARRILLA LL O CAMA LLA HIGIENIZADA. CAPACIDA CAPACI P DA PACI A 2.5 2.5M M3 Ó 3M3

RASPAS ESPECIAL MAÍZ DE DIFERENTES ANCHOS

W W W. C O R B A R S L L . C O M

MAQUINARIA AGRÍCOLA CORBAR, S.L. Polígono Industrial San Julián de la Vega, s/n 27614 Sarria, Lugo // E-mail: Corbar@corbarsll.com Telf. y Fax: 982 53 14 63 // www.corbarsll.com

afriga130 publicidade_corbar.indd 7

VISÍTANOS O LLÁMANOS TE HAREMOS UNA DEMOSTRACIÓN

04/08/2017 14:49

8

PUBLIRREPORTAXE

Unha nova edición desta feira anual centrada no sector primario terá lugar en Xixón entre o 28 de setembro e o 1 de outubro e incluirá dentro do seu programa a 38.ª edición do Concurso Nacional da Raza Frisona.

AGROPEC VOLVE NA ÚLTIMA SEMANA DE SETEMBRO

O

recinto feiral Luis Adaro de Xixón volveu ser o espazo seleccionado para acoller unha nova edición de Agropec, a Feira Monográfica do Campo e das Industrias Agrícolas, Gandeiras, Forestais e Pesqueiras, unha celebración que ten como obxectivo reforzar e mellorar o sector e á que asisten cada ano máis de 50.000 persoas.

O evento está organizado unha vez máis pola Cámara Oficial de Comercio, Industria e Navegación da capital coa colaboración da Consellería de Agrogandería e Recursos Autóctonos do Goberno do Principado de Asturias e acollerá, como vén sendo habitual, diversos talleres e xornadas, así como unha nova edición do Concurso Nacional da Raza Frisona. Ademais, no marco desta feira desenvolverase o xa tradicional mercado agroalimentario, conformado por múltiples expositores da comunidade.

O NACIONAL DE CONAFE O prato forte deste encontro, o concurso frisón, está organizado pola Confederación de Asociacións de Frisona Española (Conafe) e a Asociación Frisona de Asturias (Ascolaf), co patrocinio da Consellería de Desenvolvemento Rural e Recursos Naturais do Principado; o Concello de Xixón; o Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente; a Cámara de Comercio de Xixón; Caixa Rural de Asturias e Caixa Rural de Xixón; Central Lechera Asturiana e Divertia.

A principal novidade da edición deste ano, na que se darán cita os mellores animais de ganderías de todo o país, é que a competición de xatas e xovencas e mais a de vacas se celebrarán o mesmo día, o sábado 30 de setembro. Pola mañá, dende as dez, xulgaranse as seccións de animais novos e, a partir das tres da tarde, as de vacas en lactación e grupos. A mañá do domingo quedará reservada para o décimo sétimo Campionato Nacional de Manexadores e para o desfile de gañadoras.

Na anterior edición do concurso, o xuíz internacional de Conafe Bonet Cid elixiu como vaca gran campiona a Pacho Goldwyn Telva –tres veces gañadora deste certame–, un animal propiedade das ganderías asturianas Badiola e Casa Pacho. Ademais, Casa-Nova Sony McCutchen 1019, da gandería Carro (A Coruña), fíxose coa vitoria no campionato de xatas e xovencas por segundo ano consecutivo.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_publirreportaxe_agropec_galego.indd 8

17/08/2017 10:06

1 SUBASTA GANADERIA NODI a

23 de SEPTIEMBRE de 2017

Villamartín Grande ( Barreiros )

15:30h

Organiza:

+ info en:

Localización:

ganaderianodi.com fb.com/ganaderia.nodi diegonodi@gmail.com noel@globalgenetics.es

pub_nodi.indd 9

Coordenadas GPS 43°29'36.7"N 7°12'52.9"W

09/08/2017 17:43

10

CONVOCATORIAS

25.º ANIVERSARIO DA ABLN. PÓVOA DE VARZIM (PORTUGAL)

A ABLN CELEBROU OS SEUS 25 ANOS CUNHA XORNADA TÉCNICA

Con motivo do seu 25.º aniversario, a Asociación para o Apoio á Bovinicultura Leiteira do Norte de Portugal (ABLN) organizou o día 13 de xullo no Espaço Agros un seminario sobre control leiteiro e custos de produción.

Rachel Lawrence

José Capela

O presidente da ABLN, José Capela, foi o encargado de presentar o seminario, titulado “Control Leiteiro e Avaliación Comparativa de Custos de Produción de Leite”, que deu comezo coa intervención do danés Uffe Lauritzen, membro da Registration and Milk Recording Organization in Denmark. Lauritzen abordou as distintas tendencias do control leiteiro en Europa e destacou a importancia desta ferramenta nas explotacións de hoxe en día. A continuación falou o investigador da Universidade do Porto Julio Carvalheira, quen tratou a relación entre o control leiteiro e a avaliación xenética e expuxo as tendencias actuais en Portugal e no resto do mundo. Para pechar as quendas da mañá, levouse a cabo un debate entre os relatores e o público asistente.

As intervencións da tarde comezaron coa charla da inglesa Rachel Lawrence, da Rural Business Research da Universidade de Cambridge. No relatorio de Lawrence presentouse a situación da produción leiteira no Reino Unido a través dunha representación financeira e unha avaliación comparativa con outros mercados. O seminario seguiu coa representante do Departamento de Xestión Técnico-Económica da Cooperativa Agrícola de Vila do Conde, Isabel Santos, que falou de indicadores de eficiencia técnico-económica en granxas desta cooperativa.

A última conferencia correu a cargo de María do Socorro Rosário, membro da DS de Estatística do Gabinete de Planificación, Política e Administración Xeral, a cal destacou as oportunidades que ofrece a asociación entre o control leiteiro e a avaliación comparativa económica e financeira das explotacións leiteiras para o melloramento da súa rendibilidade.

Ao remate tivo lugar un novo debate entre os relatores e o público, tras o cal o director xeral de Alimentación e Veterinaria do Goberno portugués, o doutor Fernando Bernardo, pechou a xornada técnica.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_abln_galego.indd 10

18/08/2017 19:47

CONVOCATORIAS

11

XXII ESCOLA DE XUÍCES GANDEIROS

A XXII ESCOLA DE XUÍCES GANDEIROS, UN ÉXITO DE PARTICIPACIÓN Organizada pola Federación Frisona Galega (Fefriga), coa colaboración das Africores e do Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia e co patrocinio de Xenética Fontao e da Xunta de Galicia, tivo lugar os días 26, 27 e 28 de xullo.

O xuíz internacional de Conafe Javier Álvarez Lastra foi o encargado de impartirlles o curso a un total de 84 persoas. O programa estivo centrado en sesións prácticas para aprender a recoñecer e a valorar a morfoloxía das vacas frisonas, unhas clases que foron realizadas en distintas explotacións da xeografía galega, entre elas a SAT San Vicente de Niveiro (Val do Dubra), a Gandería Carro (Boado, Mesía), a SAT Rey de Miñotelo (A Pastoriza), a SAT A Vereda (Castro de Rei), a Gandería Pozo SC (Lugo) e a SAT Carballeiras (Lalín).

Ademais, o alumnado recibiu dúas charlas teóricas, unha sobre “Morfoloxía da vaca frisona” a cargo de Javier Álvarez Lastra, e outra da man do director do Ligal, Roberto Lorenzana, quen falou sobre “Galega 100 %. Unha marca de calidade ligada ao territorio”.

Como fin de curso e despedida, houbo unha comida de grupo e un acto de clausura presidido pola conselleira do Medio Rural, Ánxeles Vázquez.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_escola_xuices_galego.indd 11

21/08/2017 18:31

Mattress

SMART VIBRA MAT The

1 st smart and connected cow mattress

Gomas e Camas para Vacas

DIS

Limpezas Automáticas Estabulacións Libres

distribución material gandeiro

Pacific mattresses since 1997. A proven lity products is now being directed toward gration of intelligence and communication LOUISIANE mproved herdCOLCHÓN management.

Dous millóns de vacas descansan sobre eles! and analysis•ofCapa the housing environmentmoi to resistente, densidade inferior amortecedora 3 duration/frequency of the ; adaptado ao peso da vaca excepcional; 650 rest kg/mphases, • Cuberto caucho impermeable con tea interior nd the temperature of de cows.

O máis resistente do mercado, testado por un laboratorio independente vibration system that “teaches” each cow to • Deseño do cuberto para que o gando se levante con by lot. It can also be used to gentlyestudado stimulate seguridade, sen risco de lesións: response such as improved blood circula- Suco de drenaxe eneficial given that a cow needs over 300 - Deseño central que permite reter o secante milk.

- Acabado “pel de melocotón” para un contacto suave co animal • Fixación en barras plásticas e puntas para formigón x can measure psychological, • Fácil montaxe thermal and o Flux application is based on the THI and Pacific Smart Vibra Mat ect subclinical( +39°C) and clinical (+41°C) Patented worldwide innovation ronment manages itself through automation e in real time. Misting is available as an

SMART VIBRA MAT • Seguimento da evolución do peso • Recoñecemento individual • Control do tempo que pasan deitadas • Comunicación e estimulación con vibracións

can be a symptom of illness, hoof problems Connect, an alert is transmitted allowing up.

developed to meet the dairyman's informan be read in real time on computers, tablets,

IOS TES PREM N A T R O P IM

IONAIS

INTERNAC

communication being just a first step, the h centers and/or livestock institutes more nowledge of animal intelligence.

Mantas

mm

SMART MAT ! s w o c r u o y h t i w e t a c uni Xestión do rabaño mediante un colchón intelixente

Gomas e Camas para Vacas

Limpezas Automáticas

ÚNICO DISTRIBUIDOR DE MATERIAL ORIXINAL JOURDAIN EN GALICIA

Tubular Bovino

BIORET AGRI - ZI De la Sangle Impasse de la Côte - 44390 Nort-sur-Erdre France - Tél. (33) 02 40 72 12 30 - Fax (33) 02 40 72 25 03 E-mail : contact@bioret-agri.com www.bioret-agri.com

afriga124_pub_dismagan_galego.indd 12

21/08/2017 09:50

DISTRIBUÍDO PARA ESPAÑA POR http://www.dismagan.es

GOMA 20 MM CON PICOS • Caucho en rolo adaptable a calquera anchura de cubículos • Superficie antiesvarante “caparazón de tartaruga” • Fácil instalación

COLCHÓN DE AUGA PARA VACAS • Adáptase á morfoloxía da vaca • Altura axustable; unha vez que atopou a presión óptima, vostede regúlaa e isto traducirase nunha posición estendida natural da vaca • Adáptase a calquera colchón e a calquera establo

OUTROS PRODUTOS • Goma para patios • Goma puzle • Goma para salas de muxido

Polígono Industrial do Corgo, parcela 3, 27163 O Corgo (Lugo) Novo teléfono: 671 485 702 (TONI) • 671 485 703 (Servizo Técnico) E-mail: toni@dismagan.es // Web: www.dismagan.es distribución material gandeiro

afriga124_pub_dismagan_galego.indd 13

Distribuidor en Asturias: Almacenes Ladislao, S.L. Polígono El Zarrín, S.N. La Espina, 33891 Salas (Asturias) Tfnos.: 985 837 385 - 629 566 500

06/08/2017 23:22

14

CONVOCATORIAS

XXII CONCURSO REXIONAL DE GANDO VACÚN FRISÓN. TORRELAVEGA (CANTABRIA) Vaca gran campiona

LLERA HER E CUDAÑA REPÁRTENSE O REXIONAL DE CANTABRIA O azorense Bruno Almeida foi o xuíz encargado de escoller os mellores animais do XXII Concurso Rexional de Gando Vacún Frisón de Cantabria, que se celebrou en Torrelavega os días 7 e 8 de xullo e ao que se presentaron un total de 84 exemplares de 21 explotacións da comunidade.

A elixida como vaca gran campiona foi Llera McCutchen Brita, unha frisona da gandería Llera Her que tamén recibiu o premio ao mellor ubre. En xatas e xovencas destacaron dous exemplares da granxa Cudaña: Cudaña Anjara Byway foi a xata campiona e Cudaña Alana Elude fíxose co campionato de xovencas para despois recibir o título de gran campiona.

Cudaña tamén recibiu o galardón de mellor rabaño; ademais, empatou en puntuación con Llera Her e, polo tanto, compartiron o premio de mellor criador.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_cantabria_galego.indd 14

Vaca intermedia campiona

Vaca adulta campiona

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

12/08/2017 09:21

CONVOCATORIAS

CATEGORÍA XATAS DE 8 A 10 MESES E XATA CAMPIONA XATAS DE 11 A 13 MESES XATAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 19 MESES, XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 26 MESES VACAS ATA 30 MESES, MELLOR UBRE, VACA NOVA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA VACAS DE 31 A 35 MESES VACAS DE 36 A 41 MESES VACAS DE 42 A 47 MESES VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS E VACA ADULTA CAMPIONA VACA ADULTA DE 6 ANOS OU MÁIS MELLOR RABAÑO MELLOR CRIADOR MELLOR MANEXADOR Mellor rabaño

15

PALMARÉS

GAÑADORA GANDERÍA Cudaña Anjara Byway Cudaña (Valdáliga) Celis Marlen Bulería McCutchen Hnos. Celis Gutiérrez (S. Vicente de la Barquera) Vistahermosa Doorman Mery Gloria Holstein (Valdáliga) Cudaña Alana Elude Cudaña (Valdáliga) Gloria Mascalese Albania ET Gloria Holstein (Valdáliga) Celis Andrea Bulería Atwood Hnos. Celis Gutiérrez (S. Vicente de la Barquera) Llera McCutchen Brita Llera Her (Valdáliga) La Mesquería Melody Atwood La Mesquería (Campoo de Enmedio) Tezanillos Braxton Toscana SAT Tezanillos (Villacarriedo) H.Tobías Lavanguard Albay La Flor (Sta. M.ª de Cayón) & Ponderosa Holstein Llinde Rosal Fever SAT Ceceño (Valdáliga) Cudaña Agora Xacobeo ET Cudaña (Valdáliga) Karen Solamera SAT Somalera (Soba) Cudaña (Valdáliga) Cudaña (Valdáliga) e Llera Her (Valdáliga) Alejandro Barbapolo Xata campiona e xovenca gran campiona

ENSILADO DE MAÍZ Y GIRASOL EN MICROSILOS

TRATADO CON INOCULANTES

NO ES HIERBA, ES MAÍZ

PRECIOS ESPECIALES COMPRANDO DURANTE CAMPAÑA (AGOSTO Y SEPTIEMBRE)

SILO DE GIRASOL: aproximadamente, 14 % de proteína y 11 % de grasa SILO DE MAÍZ: aproximadamente, 31-35 % de materia seca y 30-34 % de almidón MEZCLAS HÚMEDAS A LA CARTA • Girasol-Maíz • Avena • Raigrás • Centeno

VENTAJAS DEL MICROSILO

• Disponibilidad del producto en las cantidades deseadas • Fácil y cómodo de transportar • Puede utilizarse directamente como comedero ad libitum • Puede estar al aire libre • Larga conservación: hasta 24 meses

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_convocatorias_cantabria_galego.indd 15

Disponemos de maquinaria para preparar pastone y grano húmedo con nuestros maizes o con los suyos

Tels: 629 558 710 - 618 742 195 alfonsolasope@gmail.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

21/08/2017 18:32

16

CONVOCATORIAS

FIN DE SEMANA DO LEITE. TORRELAVEGA (CANTABRIA)

A EFICIENCIA E A RENDIBILIDADE DO SECTOR, A DEBATE EN TORRELAVEGA No marco da celebración do XXII Concurso Rexional de Gando Vacún Frisón de Cantabria, a Asociación Frisona de Cantabria (AFCA) organizou unhas serie de mesas técnicas nas que se trataron distintos aspectos da produción leiteira.

Carlos Noya

Emilio de León

Na primeira mesa, na que interviñeron David Sánchez Fraile (Delaval), Carlos Noya (Seragro) e Nacho Peón (Zoetis), abordáronse temas como a calidade do leite no muxido robotizado, os métodos para a produción de leite de calidade en granxa e os resultados das probas levadas a cabo en España con Orbeseal.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_xornadas_torrelavega_galego.indd 16

O primeiro relatorio da tarde, titulado “O mercado mundial do leite, a onde vai?, a onde imos?”, correu a cargo do catedrático Carlos Buxadé, quen enumerou os motivos polos que foi un erro a eliminación das cotas lácteas. A continuación interveu a representante da Subdirección Xeral de Produtos Gandeiros do Ministerio de Agricultura, Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (Mapama), Lara del Río Fernández, que expuxo a situación da rendibilidade das granxas de vacún de leite en España. Para pechar as charlas do día, Buxadé moderou un debate sobre a necesidade de proxectos de eficiencia produtiva, no que membros da Cooperativa Ganadera del Valle de los Pedroches (Diego Ruiz de Génova), Iparlat (Rodrigo Sánchez), CLUN (Arturo Gómez) e Leche Pascual ( Jorge Blanco) falaron da eficiencia e dos obxectivos de cadanseu proxecto. Para finalizar, o público puido tomar a palabra e formularlles as súas dúbidas aos relatores.

O segundo día deu comezo cunha mesa de consumo na que se desmontaron distintos mitos e falacias sobre o consumo de leite. Os integrantes do debate foron o médico de familia Álvaro Pérez, a nutricionista Nerea Segura, a pediatra Cristina Martínez-Pedrosa e o representante do Mapama, Andrés Escudero.

A última mesa da xornada centrouse na cadea de valor do leite e os derivados lácteos e estivo moderada polo director xeral do Foro Interalimentario, Víctor Yuste. Contouse coa participación de Andrés Escudero, José Ángel Pereda (Agrocantabria), Emilio de León (Lactiber), César Ruiz (La Pasiega de Peña Pelada) e Felipe Medina (Asedas).

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

28/08/2017 12:50

NIGHTSKY

551HO03370

SPRING

x

NUMERO UNO

x

2816 GTPI

ROBUST

A2/A2

LECHE GRASA PROTEÍNA

+1.175 +86 / +0,16% +49 / +0,05%

NM$ PL DPR SCS

+877 +7,9 +2,4 2,65

TIPO UBRE PATAS

+2,44 +2,76 +1,87

PROTEÍNA

Su madre NIGHTOUT MB-85 (propiedad de STgenetics), es la vaca Nº1 de la raza en TPI. Mantiene un impresionante +2.872 TPI siendo una vaca de más de 4 años y medio de edad.

Su abuela DELICIOUS MB-87, es la vaca Nº4 de la raza. Con 6 años y medio tiene un TPI de +2.798!!. A su vez tiene un hijo con más de 2.900 de GTPI y 6 hijos con más de 2.800 de GTPI MADRE / NIGHTOUT MB-85

SPRING x MS DELICIOUS NIGHTOUT MB 85 MISS OCD ROBST DELICIOUS MB 87 OCD PLANET DANICA EX 93 MISS ELEGANT DELIGHT MB 89 WINDSOR-MANOR Z DELIGHT EX 93 WINDSOR-MANOR RUD ZIP EX 95 WINDSOR-MANOR JOLT ZIPPY EX 90

ABUELA / DELICIOUS MB-87

pub_distrigen.indd 17

DELEGACIÓN STA. COMBA Avda. Brasil, 49 - 15840 Santa Comba (A Coruña)

DELEGACIÓN CARBALLO Av. de Finisterre, 77 - 15102 Carballo (A Coruña)

DELEGACIÓN TEIXEIRO Avda. Lugo, 40 - 15310

DELEGACIÓN MUIMENTA Av. Cospeito, S/n - 27377 Muimenta, Cospeito (Lugo)

649 466 728 - 689 233 030 distrigen@distrigen.es www.stgen.com 20/08/2017 17:27

18

CONVOCATORIAS

XXIII CONCURSO DA RAZA FRISONA FEIRADEZA. LALÍN (PONTEVEDRA) Vaca gran campiona

PLENO PARA A GANDERÍA CARBALLEIRAS Recolleu todos os galardóns principais do concurso, entre eles o de vaca gran campiona e o de xovenca gran campiona, así coma o de mellor criador.

O municipio pontevedrés de Lalín acolleu os días 8 e 9 de xullo a vixésimo terceira edición do seu certame morfolóxico frisón. Este ano participaron 73 animais de 16 ganderías das comarcas de Deza e Tabeirós-Terra de Montes, os cales foron xulgados na pista por Santiago García Souto, xuíz internacional de Conafe e propietario de Finca La Asunción, en Touro (A Coruña).

Destacou no palmarés a gandería Carballeiras, cuxas femias Carballeiras Bruno Bruna e Carballeiras Beemer Niura foron proclamadas vaca gran campiona e xovenca Xovenca gran campiona

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_feiradeza_galego_02.indd 18

gran campiona, respectivamente. Bruna é unha frisona de sete anos que competía na sección de vacas de seis anos ou máis e á cal o xuíz proclamou anteriormente vaca adulta campiona. Niura ten dez meses e tamén conseguiu o premio de xata campiona.

No concurso de novos manexadores, organizado polo Clube de Xóvenes Gandeiros de Galicia, a vitoria foi para Cristina Carro, da gandería Carro (Mesía); a segunda posición ocupouna o lucense Abel Carballo, da gandería Casa Adonis (Xermade).

Xovenca campiona

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

17/08/2017 19:03

CONVOCATORIAS

CATEGORÍA XATAS ATA 8 MESES XATAS DE 8 A 10 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XATAS DE 11 A 13 MESES XOVENCAS DE 14 A 16 MESES XOVENCAS DE 17 A 19 MESES E XOVENCA CAMPIONA XOVENCAS DE 20 A 22 MESES XOVENCAS DE 23 A 28 MESES MELLOR CRIADOR DE XOVENCAS VACAS ATA 30 MESES VACAS DE 31 A 36 MESES E VACA NOVA CAMPIONA VACAS DE 3 ANOS VACAS DE 4 ANOS E VACA INTERMEDIA CAMPIONA VACAS DE 5 ANOS VACAS DE 6 ANOS OU MÁIS, VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA MELLOR CRIADOR

PALMARÉS GAÑADORA Carballeiras Melendi Plácida Carballeiras Beemer Niura Baroncelle Hok Novilla Argelina Torrel Bolita Carballeiras Beemer Niura Manteiga Xacobeo Gema Carballeiras Wickham Troika Manteiga McCutchen Makita Carballeiras McCutchen Cóncava Perezsello Alpine 2156 Carballeiras Hill Marta Berdón Sid Dana Carballeiras Bruno Bruna

A gandería Carballeiras recolleu o premio de mellor criador de xovencas

19

GANDERÍA Carballeiras (Lalín) Carballeiras (Lalín) Rato (Rodeiro) Argelina (Forcarei) Carballeiras (Lalín) Manteiga (Vila de Cruces) Carballeiras (Lalín) Carballeiras (Lalín) Carballeiras (Lalín) Carballeiras (Lalín) Pérez (Lalín) Carballeiras (Lalín) Berdón (Lalín) Carballeiras (Lalín) Carballeiras (Lalín)

Vaca nova campiona

Creación de proyectos ganaderos: Te asesoramos y ges�onamos financiación

Diseño de programas gené�cos Transferencia embrionaria

Todas las razas: leche y carne

Laboratorios móviles

Comercio de embriones en todo el mundo

Garan�as de gestación

Especialistas en seguros agrarios

Servicios Invivo e Invitro

www.embriomarket.com daniel@embriovet.es • 649 809 064 administracion@embriomarket.com 981 791 843 • 649 239 488 • 636 977 610

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_convocatorias_feiradeza_galego_02.indd 19

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

17/08/2017 19:03

20

CONVOCATORIAS

Vaca intermedia campiona

Cristina Carro, mellor manexadora

Mellor criador

Desfile dos pequenos manexadores

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_feiradeza_galego_02.indd 20

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

17/08/2017 19:04

w w w. r m h m i x e r. c o m

50 años de experiencia

■ Modelos en autopropulsados adaptados a cada necesidad

■ ■ ■ ■ ■ ■ ■ ■

Liberty 11,12 y 13 m3 VS 18,20 y 22 m3 VSL 14, 16 y 18 m3 Megamix 18 y 20 m3 Vulcan 14, 16, 18 y 20 m3 Premium 15, 17,19 y 21 m3 Mixellent 22, 24, 26 y 30 m3 Turbomix 24, 26 y 30 m3

■ Nº 1 en tecnología Basada en la experiencia ■ La mejor publicidad, nuestros clientes

■ NUEVO MODELO autopropuldado LIBERTY la mejor opción para granja individual Conservando todas las ventajas la marca, presentamos los nuevos modelos de granja individual, destado por su gran rendimiento de trabajo, su bajo mantenimiento , bajo consumo y a un precio sin competencia... y como siempre en RMH sin renunciar a la calidad de trabajo, con una homogeneidad de mezcla del 99%.

■ DISPONEMOS DE CARROS USADOS TOTALMENTE REVISADOS Y CON GARANTÍA Distribuidor zona norte y Portugal: Chantada - Lugo.

Tlfs. 982 44.14.51/ 678.465.922, www.icos.es, e-mail: lito@icos.es

Distribuidor zona sur:

afriga131_pub_ICOS.indd 21

Talleres Delgado Serrano, S. L. El Viso (Córdoba) Tlfns. 957 127 727 / 617 317 514 email: tdelgadoserrano@hotmail.com

04/08/2017 14:46

22

CONVOCATORIAS

IV CONCURSO REXIONAL DA RAZA HOLSTEIN FRISIA. MURTOSA (AVEIRO, PORTUGAL) Vaca gran campiona

DUDE 01394 FAISE COA VITORIA EN MURTOSA O xuíz azoriano Henrique Moniz Lourenço foi o encargado de valorar a calidade morfolóxica dos máis de cen animais participantes nesta cuarta edición do Concurso Rexional da Raza Holstein Frisia, celebrado os días 15 e 16 de xullo na localidade portuguesa de Murtosa, no distrito de Aveiro.

O título principal, o de vaca gran campiona, levouno Dude 01394, unha frisona de 4 anos da gandería Gurgo & Filhos, explotación que tamén logrou o premio ao mellor conxunto. A xata gañadora da primeira das seccións, na que competían animais entre 6 e 9 meses, MTRSH Alonzo Dinora, conseguiu impoñerse como xovenca gran campiona e a súa gandería, a de Manuel Tavares Rebimbas Sousa e Herdeiros, foi elixida como mellor criador.

Xovenca campiona

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_murtosa_galego.indd 22

Xovenca gran campiona

Mellor conxunto

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

17/08/2017 19:04

CONVOCATORIAS

23

PALMARÉS

CATEGORÍA XATAS DE 6 A 9 MESES, XATA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

GAÑADORA

PAI

GANDERÍA

MTRSH Alonzo Dinora

Norca Silky Alonzo

Manuel Tavares Rebimbas Sousa, Herdeiros (Bunheiro)

XATAS DE 10 A 12 MESES

00301

Eroyal-ET

Manuel Marques Ruela (Bunheiro)

XATAS DE 13 A 15 MESES

MTRSH Elude Elsa

Silverridge V Elude

Manuel Tavares Rebimbas Sousa, Herdeiros (Bunheiro)

XOVENCAS DE 16 A 18 MESES E XOVENCA CAMPIONA

09005

Val-Bisson Doorman

José Luciano Fonseca O. Rodrigues (Bunheiro)

XOVENCAS DE 19 A 22 MESES

05374

Val-Bisson Doorman

Gurgo & Filhos (Bunheiro)

XOVENCAS DE 23 A 27 MESES

03611

Den Dogge Leemer

Custodio Tavares Cirne Amador (Bunheiro)

MELLOR CRIADOR

Manuel Tavares Rebimbas Sousa, Herdeiros (Bunheiro)

VACAS ATA 36 MESES

MTRSH Seaver Eva

R-E-W Seaver-ET

Manuel Tavares Rebimbas Sousa, Herdeiros (Bunheiro)

VACAS DE 3 ANOS

09140

Gen-Mark Stmatic Sanchez

Manuel Marques Ruela (Bunheiro)

VACAS DE 4 ANOS, MELLOR UBRE E VACA GRAN CAMPIONA

01394

Gibbs-I Claynook Dude PB

Gurgo & Filhos (Bunheiro)

VACAS DE MÁIS DE 5 ANOS

05676

B-Crest Oman Stompin-ET

Manuel Marques Ruela (Bunheiro)

MELLOR CONXUNTO

Gurgo & Filhos (Bunheiro)

Mellor ubre

Mellor criador

lubricantes

BTS

NEW HOLLAND TD5. EN POCAS PALABRAS, LA VERSATILIDAD DE SERIE.

S COSTES BAJO

FIABLE

Prestaciones de primer nivel y un excelente confort que elevan el valor de su explotación. Impulsado por los motores F5C Tier 4A que ofrecen una mayor eficiencia de par y combustible, los cuatro modelos de la serie TD5 ofrecen una serie de novedosas mejoras, como una mayor capacidad de elevación, incorporan el galardonado sistema de elevación Lift-O-Matic™ Plus para una mayor productividad, aumento de la capacidad del depósito de combustible para mayor autonomía, el nuevo sistema hidráulico y el nuevo régimen de la tdf para una mayor eficiencia, nuevo tablero de instrumentos, consola nueva y ergonómica para facilitar mayor confort en las tareas diarias.

Los intervalos de servicio son de 600 horas para reducir los tiempos muertos de mantenimiento y bajar los costos y, de este modo usted entenderá por qué el TD5 Tier 4A es realmente la versión moderna del modelo tradicional.

NEW HOLLAND TOP SERVICE 00800 64 111 111 ASISTENCIA E INFORMACIÓN 24/7. *La llamada es gratuita desde teléfono fijo.

Antes de llamar con su teléfono móvil, consulte tarifas con su operador.

www.newholland.es

MAYOR RENDIMIENT O

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_convocatorias_murtosa_galego.indd 23

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

21/08/2017 18:33

24

CONVOCATORIAS

CONCURSO-EXPOSICIÓN REXIONAL DE GANDO VACÚN. LLANERA (ASTURIAS)

Vaca gran campiona

NOVO TRIUNFO PARA BADIOLA ATWOOD KOKETA O xuíz francés Franck Delagnes outorgoulle a vitoria a esta coñecida femia da gandería Badiola, que desta forma se converteu en vaca gran campiona do concurso frisón de Llanera por terceiro ano consecutivo.

O certame celebrouse no marco da 43.ª edición do Concurso-Exposición de Gando Vacún de Llanera, que tivo lugar do 10 ao 13 de agosto nesta localidade asturiana.

PALMARÉS CATEGORÍA XATA CAMPIONA XOVENCA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA XOVENCA CAMPIONA ASCOL VACA NOVA CAMPIONA

GAÑADORA

GANDERÍA

Jado Galia Beemer ET

Granja Jado Gutiérrez (Cantabria)

Fátima

María del Carmen Díaz Ruíz (Llanera)

La Gotera Hada X-Alxy

Francisco Javier Posada Pérez (Villaviciosa)

Sarabia Patricia Doorman

Sarabia Isla (Cantabria)

Badiola Airlift Kenda

Badiola Holstein (Gozón)

VACA ADULTA CAMPIONA E GRAN CAMPIONA

Badiola Atwood Koketa

Badiola Holstein (Gozón)

VACA CAMPIONA ASCOL

Carbayeda Linux Lava

VACA INTERMEDIA CAMPIONA E MELLOR UBRE

MELLOR RABAÑO

Sarabia Isla (Cantabria) Badiola Holstein (Gozón)

Mellor rabaño

Gran campiona de xatas e xovencas

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_convocatorias_llanera_galego.indd 24

21/08/2017 12:43

FANTASY ALLMEI SHARPE TV TL TY

Sharpe

C. 20 M. 80 Y. 0 K. 10

Pantone 241 C

C. 10 M. 50 Y. 0 K. 0

Pantone 672 C

C. 0 M. 0 Y. 0 K. 20

Pantone cool gray 2c

black

black

white

GARIONI ROYAL VANHALEN TV TL TY

white

C. 85 M. 10 Y. 100 K. 10

Pantone 362 C

C. 0 M. 100 Y. 100 K. 00

Pantone 485 C

Vanhalen

C. 20 M. 80 Y. 0 K. 10

Pantone 241 C

C. 10 M. 50 Y. 0 K. 0

Pantone 672 C

C. 0 M. 0 Y. 0 K. 20

Pantone cool gray 2c

black

black

white

Pantone 362 C

C. 0 M. 100 Y. 100 K. 00

Pantone 485 C

IT001990871408 - 543HO00087 - aAa 234

IT019991363560 - 543HO00067 - aAa 324

ALTA1STCLASS x EPIC x HAYDEN

MONTROSS x MCCUTCHEN x OBSERVER

MADRE: Sepia VG85 ABUELA: Sabrin 192 VG85

MADRE: Sonray-Acres Mcthn VI ABUELA: Sonray-Acres Soc Observer VI

GLPI

3140

EXCEPCIONAL EN PRODUCCIÓN, MORFOLOGÍA Y LONGEVIDAD EXCELENTES SISTEMAS MAMARIOS SUS PRIMERAS HIJAS YA EN EL TOP 100 POR GICO

GTPI

2746

GLPI

3273

white

C. 85 M. 10 Y. 100 K. 10

MUCHA LECHE, ALTOS COMPONENTES Y SÚPER TIPO PADRE INTERNACIONAL DE SEMENTALES ALTA FERTILIDAD

A2A2 BETA CASEÍNA

Noel Balsa 619 760 916 ~ Diego Santos 664 833 372 ~ Ivan Torrado 650 894 565 Helena Villar 691 563 465

Semenzoo España afriga131_pub_semenzoo.indd 25

~ www.semenzooitaly.it 10/08/2017 17:26

ALUGAR O SISTEMA DE MUXIDO LELY. RENTING LELY O renting Lely permite agrupar todos os custos do muxido nunha soa cota que pode supor 2,2 céntimos de euro por litro de leite, sen endebedarse e con renovación das máquinas cada seis anos.

FINANCIAMENTO DE MÁQUINAS LELY

EXEMPLO PRÁCTICO

A forma tradicional de afrontar o investimento dun novo sistema de muxido Lely nunha granxa é a través da compra do ben por parte do gandeiro, axudado habitualmente por unha venda a prazos (crédito). Ademais, este é o procedemento obrigatorio cando o investimento está suxeito a subvención da Administración.

Imos tomar unha granxa de tamaño grande como exemplo.

Cando o investimento non está suxeito a subvencións e se se necesita financiamento, habitualmente realízase a través dun leasing xa que é máis interesante desde o punto de vista fiscal para a granxa.

A madurez do sistema e a fiabilidade da máquina habilítannos para ofrecerlle o muxido Lely ao gandeiro a través do alugueiro das máquinas (renting), tan habitual en furgonetas e vehículos de empresa.

CARACTERÍSTICAS DO RENTING LELY As máquinas en alugueiro entregaranse cos últimos adiantos dispoñibles de Lely: medición ruminación, celo, células somáticas, portas de contención etc. Están incluídos todos os gastos que orixina o muxido: avarías, mantementos, consumibles, deterxentes e selador. O único que non está incluído é o gasto de electricidade e de auga que consomen as máquinas.

O alugueiro debe prorrogarse por un tempo mínimo de tres anos. Aos seis anos, Lely comprométese a renovar a totalidade das máquinas obxecto deste alugueiro. Sempre é posible recomprar a totalidade ou parte das máquinas ou retirar as alugadas e pór unhas novas en propiedade, por exemplo, unha vez concedida unha subvención.

Estado actual da granxa: 350 vacas en muxido en sala, 2 muxidos diarios e 33 litros de produción media actual. Produción diaria: 11.550 litros. Persoal na granxa: 8 empregados.

Descrición do sistema de muxido Lely para a granxa en réxime de alugueiro (renting): • Instalación de 6 robots de muxido Lely • 420 colares con identificación, ruminación e celo con medida de longa distancia • Portas de contención en todos os robots • Silos, sinfíns, sistema de aire comprimido, equipo informático e software T4C • Medidores de células somáticas para todos os robots Descrición da granxa con muxido robotizado Lely: • 350 vacas en muxido • Número medio de muxidos por vaca: 3 • Produción media por vaca: 37 litros (12 % máis) • Persoal en granxa: 6 (2 empregados menos) • Produción diaria: 12.950 litros O renting inclúe todos os gastos do muxido salvo a auga e a electricidade. A cota mensual é de 8.600 euros.

O custo por litro de leite será de: • Custo = 8.600 € / (12.950 x 30,4) = 2,2 céntimos de euro por litro de leite O aforro en nóminas de persoal ao mes: • 3.000 euros

Valor de recompra

50 % Cota renting Anos Período mínimo contrato

Renovación máquinas

Figura 2. Evolución do valor residual do proxecto

afriga131_publirreportaxe_lely_galego.indd 26

30 Marxe

25

Outros Secas

20

Electricidade Renting

15

Laboral Alimentación

10 5 0

Custo/litro

Figura 1. Custos habituais nunha granxa

Incremento da produción, redución da man de obra, utilización máis eficiente do concentrado, todos os gastos controlados (sen sorpresas), sen endebedarse e con flexibilidade para pasar de alugueiro a compra ou para regresar ao muxido tradicional tres anos despois sen ningún tipo de custo ou penalización.

CLIENTES PARA O RENTING LELY

O renting pode ser unha solución para calquera granxa que entende o muxido como un custo fixo, que non quere endebedarse na compra de máquinas e que pretende esquecerse de custos de avarías e de actualizacións.

Outro tipo de gandeiro para un renting Lely pode ser aquel que quere automatizar o muxido axudado por subvencións que chegarán no futuro. Este sistema permitiralle beneficiarse xa do muxido automático Lely (saír do foso da sala de muxido) e realizar o investimento en máquina nova (parcial ou totalmente) no momento que sexa máis conveniente.

Valor proxecto 100 %

35

Outro tipo de cliente é aquel que non ten seguridade neste tipo de investimentos.

O renting dálle a posibilidade de probar o sistema sen facer a compra e decidir tendo as cousas máis claras avanzado o tempo.

Este tipo de investimento está suxeito ao estudo da viabilidade económico-financeira do cliente.

Se vostede cre que pode ser un candidato a este tipo de investimento, non dubide en pórse en contacto connosco. Estudaremos o seu caso sen ningún tipo de compromiso.

12/08/2017 09:20

ES14001-D

A innovación ao servizo da gandería

AGROTEC ENTRECANALES SL LELY CENTER OUTEIRO DE REI 27150 OUTEIRO DE REI (LUGO) Tel. + 34 609 85 77 09 loscorralesdebuelna@cor.lelycenter.com

O MELLOR SERVIZO O MÁIS PRETO POSIBLE Lely baséase no seu coñecemento das tecnoloxías máis avanzadas e das técnicas de diagnóstico máis recentes.

Lely garante que só técnicos certificados interveñen no voso sistema de muxido automatizado.

EVOLVE. www.lely.com

afriga131_publirreportaxe_lely_galego.indd 27 ES14001-DE-advertisement-Frisona Espanola-210x297-TL.indd 1

innovators in agriculture

04/08/2017 14:50 31-Jan-14 09:19:30

28

ACTUALIDADE

JOSÉ MANUEL LÓPEZ TELLADO, PRESIDENTE DE AIRA

“TARDE OU CEDO VAISE TER QUE PRODUCIR UNHA INTEGRACIÓN COOPERATIVA MAIOR. É ALGO QUE TODOS DESEXAMOS”

Acaba de ser elixido presidente da nova cooperativa de primeiro grao Aira, produto da fusión de Agris –da que é vicepresidente–, ICOS, Cogasar, Coelplan e a propia Aira, da que xa todos formaban parte como cooperativa de segundo grao. Esta sociedade, que empezará a funcionar o 1 de xaneiro de 2018, súmase ao recente nacemento de CLUN e supón un novo paso na integración do cooperativismo galego.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_entrevista_tellado_galego_02.indd 28

Con que fin nace Aira?

As cooperativas que aprobamos a integración en Aira levabamos xa un tempo como cooperativa de segundo grao na fábrica de pensos de Aira, xunto con outras cooperativas máis. Viamos que integrándonos nunha cooperativa de primeiro grao se poderían producir moitas máis sinerxías e aproveitar mellor os recursos para cousas que agora mesmo nos demandan os socios, como son a industrialización e a comercialización do leite.

Tendo en conta que as cooperativas integrantes xa formabades parte de Aira, como xorde a fusión?

Hai aproximadamente un ano encargámoslles aos directores das cooperativas que iniciasen un estudo para ver a viabilidade do proxecto. Enseguida se viu que se producían estas sinerxías e que se podía mellorar a xestión, entón empezaron a traballar xa máis en serio para deseñar este proxecto e presentalo a aprobación.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

10/08/2017 17:16

ACTUALIDADE

Por que a non integración de Leira?

Fundamentalmente, porque os seus socios non a aprobaron.

Quizais foi porque Leira se incorporou un pouco máis tarde ao estudo que se estaba facendo e igual non eran o suficientemente coñecedores de todo o proxecto.

A que se debe que o consello reitor dunha cooperativa promova un proxecto e logo os socios non o apoien?

Cando ocorre iso, o que pasa é que os consellos reitores non teñen unanimidade na decisión. Ao mellor adoptouse por maioría a incorporación ao proxecto, pero non era unánime, o que significa que alguén non o vía ben, e prosperou máis transmitir esa información en contra que a favor.

Tivestes atrancos para a fusión ou máis ben todo o contrario?

Sempre aparece algunha pequena dificultade, pero non houbo maiores atrancos. Os consellos reitores tiñamos moita ilusión de que chegase o momento de presentarlles o proxecto aos socios. Desde a Administración sempre nos apoiaron e nos dixeron que esta iniciativa era moi interesante. Así mesmo, aos socios presentóuselles o proxecto por zonas, en función das delegacións que hai nas cooperativas, e en practicamente todos os casos o apoio foi incrible.

Que achega cada unha das cooperativas integrantes?

Achega todos os seus activos e, por suposto, os servizos e os socios. A máis grande é Icos, con mil e pico socios; despois está Agris, con novecentos e pico; Cogasar, con arredor de cincocentos, e Coelplan creo que anda preto de dous centos. En total somos 2.600 socios aproximadamente.

Que especificidade destacarías de cada unha?

No caso da fábrica de Dairylac, foi Icos quen iniciara a súa adquisición. Posteriormente incorporouse Aira cun capital importante tamén e, agora, entre as dúas, dispoñen dun 68 % de participación, o que entendemos como unha achega significativa para a industrialización e a comercialización. Por outra parte, outras cooperativas tiñamos algo de participación no proxecto de Acolat arredor de Clesa. É unha pequena contribución, pero estamos aí.

Que servizos lles ides ofrecer aos socios nesta primeira fase?

Como mínimo, os que tiñamos ata agora e intentaremos ampliar porque había algunha cooperativa que dispoñía dalgún que non tiñamos o resto e eses servizos vanse estender a todas.

Que tipo de servizos?

Por exemplo, o de asesoría fiscal e financeira ou o dos seguros de Ucoga, xa que había algunha cooperativa que non o estaba utilizando e agora estenderase a todas e incluso se tratará de ampliar.

“A PRINCIPAL LIÑA ESTRATÉXICA É PASAR DA COMERCIALIZACIÓN DE PRODUTOS PARA O GANDEIRO Á COMERCIALIZACIÓN DE PRODUTOS DO GANDEIRO CARA A FÓRA, FUNDAMENTALMENTE O LEITE, PERO TAMÉN A CARNE, A HORTA E A CASTAÑA” Cantos agricultores e gandeiros en activo reúne a nova cooperativa?

Aproximadamente 1.100 socios con entregas de leite, aínda que non todos a través da cooperativa. Hai que ter en conta que Coelplan se dedica fundamentalmente á carne, así que podemos falar de entre 1.200 e 1.300 socios con actividade.

Que significa esta unión en termos de produción de leite?

Estes 1.100 socios producimos uns 310 millóns de litros ao ano, dos cales se comercializan a través de cooperativa arredor de cen, é dicir, unha terceira parte. Polo tanto, aí queda un campo importante para traballar e poder estender a comercialización propia segundo vaia habendo medios, xa que estas cousas tampouco son dun día para o outro, senón que hai que ir esperando as oportunidades e que os proxectos avancen. No caso de Dairylac estase mellorando a planta e cando iso estea feito aumentará a capacidade de xestionar leite dentro da cooperativa.

A canto ascende a cifra de negocio?

Cos números actuais, anda ao redor dos 93 millóns de euros.

Cales van ser as liñas estratéxicas de Aira?

A principal liña estratéxica é pasar da comercialización de produtos para o gandeiro á comercialización de produtos do gandeiro cara a fóra, fundamentalmente o leite, pero tamén a carne, a horta e a castaña, posto que hai unha cooperativa que xa ten unha sección diso. Ata agora as cooperativas sempre nos dedicamos a subministrarlle ao gandeiro os produtos e servizos necesarios nas explotacións e iso, aínda que sempre hai marxe de mellora, creo que o facemos bastante ben e a bos prezos, pero temos que dar ese paso cara á comercialización.

No curto prazo, como lles vai repercutir esta unión aos socios?

Se se entende o curto prazo de aquí a un ano, posiblemente non vaian notar gran cousa… O noso director xeral, Daniel Ferreiro, poñía un exemplo moi claro nas asembleas previas. Dicía que cando se compra unha colleitadora nunha cooperativa faise o investimento e ao día seguinte vela traballando na explotación dun socio. Neste caso, desde que se proxecta facer un investimento ata que realmente se ve que está a producir os seus efectos, poden pasar dous ou tres anos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_entrevista_tellado_galego_02.indd 29

29

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

10/08/2017 17:16

30

ACTUALIDADE

Como tedes pensado levar a cabo a integración industrial e comercial do leite?

Unha terceira parte dos arredor de 100 millóns de litros que se comercializan por medio da cooperativa xa se xestiona directamente a través de empresas nas que participan as cooperativas que agora nos integramos en Aira, como é o caso de Dairylac ou o de Acolat. O resto xestiónase a través de acordos coas industrias lácteas, os cales hai que seguir mantendo e incluso se poden ampliar, xa que non é incompatible unha cousa coa outra. Acordos con industrias, con outras cooperativas ou con quen sexa e de onde sexa, o caso é chegar a pactos con outras entidades para poder xestionar a máxima produción posible e xerar valor engadido. É a consolidación de Dairylac un dos grandes retos? É un deles, desde logo. É o primeiro, o que xa está aí e no que se están acometendo investimentos, polo que tamén se supón que vai ser ao que se lle vexan melloras máis a curto prazo.

Cando se prevé que empece a funcionar a nova planta?

Funcionando xa están determinadas partes e xa hai produtos no mercado a través dalgunhas cadeas de distribución.

Estamos a falar de leite pasteurizado, dalgún tipo de nata e tamén de produtos industriais que se comercializan a través do canal Horeca á hostelería. Ademais, prevese que a finais do ano que vén poida entrar en funcionamento a planta de secado.

Está previsto algún outro proxecto industrial?

De momento non, pero iso sempre pode xurdir ou planificalo. No plan de negocio está estudado que nos próximos tres anos haxa un crecemento dun 10 % e que se xeren uns beneficios de aproximadamente dous millóns de euros anuais.

Eses beneficios destinaranse nunha gran parte a ese tipo de proxectos, e tamén hai que dedicar outra parte a manter e mellorar os servizos dos que dispón a cooperativa.

Sería factible a creación dunha marca propia?

Agora mesmo temos a marca Deleitar, que é a dos produtos que comercializa Dairylac. De momento non se creou outra marca nin está previsto, pero iso pódese facer en calquera momento.

Vaise manter a totalidade dos traballadores das cooperativas integrantes?

Si, está previsto que se manteñan os 220 empregados aproximadamente e digo aproximadamente porque os equipos directivos están deseñando todos os departamentos da cooperativa. Pode que sexa preciso crear algún posto a maiores nalgún caso determinado pero, desde logo, non prescindir dos traballadores que hai.

Manteranse nos seus centros de traballo ou haberá reestruturacións?

Estamos a falar de 15 centros de traballo. Algunha pequena reestruturación pode haber, pero en casos moi concretos, xa que se está estudando a forma de facer os menos cambios posibles e entendemos que iso se vai conseguir grazas ás

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_entrevista_tellado_galego_02.indd 30

novas tecnoloxías. A sede central vai estar en Taboada, iso non se pode esquecer, pero a partir de aí a mobilidade será a xusta e a necesaria.

Sería posible unha fusión entre Aira e CLUN? Si que sería posible e, de feito, creo que máis tarde ou máis cedo se vai ter que producir. Dígoo así non no sentido de que sexa algo que non quero, ao contrario, é algo que todos desexamos, pero terase que producir no seu momento. O primeiro é poñer en marcha a cooperativa que acabamos de constituír e, a partir de aí, falar e chegar a acordos. Esa fusión ou esa integración darase cando esteamos todos de acordo e eu creo que vai ser máis pronto que tarde.

Sempre se di que os galegos somos moi individualistas...

Estase producindo unha mellora en canto á percepción do asociacionismo?

Nestes dous últimos anos cambiaron moitas cousas para ben.

Os nosos socios aprobaron practicamente por unanimidade esta integración e isto quere dicir que tamén cambiaron un pouco a forma de ver as cousas. Tamén é certo que estes dous últimos anos de crise nos prezos do leite, aínda que foron moi malos para as nosas economías, quizais axudaron un pouco para o cambio de mentalidade.

Referímonos a que noutros sitios os gandeiros teñen máis sentido de pertenza ás cooperativas das que forman parte e aquí a relación é máis distante...

Niso incidimos bastante no deseño deste proxecto. De feito, creouse un departamento de atención ao socio, pero non de atención como cliente, senón como propietario, xa que queremos que se sinta partícipe e copropietario da sociedade; iso é fundamental para este cambio de mentalidade do que estamos a falar.

Que outros departamentos vai ter a nova cooperativa?

Creáronse catro direccións, a de abastecementos e servizos, a de produción animal, a de comercialización de produtos e a de administración e finanzas, que abarca tamén o departamento de novas tecnoloxías, seguros… Ademais, hai dous departamentos transversais que dependen directamente da dirección xeral, que son o xefe de vendas e o de atención ao socio.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

12/08/2017 09:22

Nissan

Niagra x Oman x Convincer

Nº1

I CO

LI B R B R AC E D E H YS P I NA

EL HAYA NISSAN ROSI El Haya Matienzo, C.B. - Karrantza – Bizkaia

• Altas producciones con mucha Grasa y Proteína.

• Ubres extraordinarias, recogidas y bien insertadas.

• Vacas longevas, de fácil ordeño y bajo recuento.

ESCOLMO, S.L. Distribuidor para Galicia y Asturias Rua Magnolia, 80, bajo 27003 LUGO Tfno. (+34) 982 217 633 Fax (+34) 982 213 144 e-mail: escolmo@gmail.com

Alta fertilidad Genética de Confianza

www.aberekin.com

1992-2017

25 años

a su servicio

Disponible en:

Prolonga la vida del semen hasta 48 horas ?

VIDA ÚTIL SEMEN CONVENCIONAL: 24 HORAS

VIDA ÚTIL SEMEN SPERMVITAL: 48 HORAS Otros toros disponibles: www.aberekin.com/spermvital

afriga130 pub_escolmo_aberekin_nissan.indd 31

18/08/2017 19:59

32

EXPLOTACIÓN

GANDERÍA MASEDA S.C. POL (LUGO)

A SÚA ORDE DE PRIORIDADES: MANEXO, ALIMENTACIÓN E XENÉTICA

Ademais de presidir a nova cooperativa Aira, José Manuel López Tellado dirixe a gandería Maseda, cunha produción de máis de 13.400 litros por vaca ao ano, unha cualificación morfolóxica media de 83 puntos e un ICO de 2.523. Grazas a estas cifras ocupa o segundo posto da clasificación das mellores granxas da provincia de Lugo.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_explotacion_maseda_galego.indd 32

Tras a súa elección para a presidencia de Aira, visitamos por segunda vez a explotación de José Manuel López Tellado, situada na parroquia de Cirio, no concello lucense de Pol. A gandería Maseda, propiedade tamén da súa tía Josefa García, funciona dende hai máis de 30 anos. Durante este tempo pasaron por dúas ampliacións, unha en 2000 e outra en 2012, e a día de hoxe conta cun rabaño de 170 animais: 80 vacas en muxidura, unhas 13 secas e 77 xatas de recría.

Ligado sempre ao mundo do asociacionismo, José Manuel foi durante anos presidente de Africor Lugo e da antiga Poluga e é, ademais, vicepresidente da cooperativa Agris –agora integrada en Aira–, toda unha experiencia que lle fai saber compaxinar o seu traballo como gandeiro cos labores que lle esixen estes outros cargos. “Se me comprometo é coa idea de poder dedicarlles o tempo que sexa necesario. O reto fundamental é seguir afondando na integración, seguir construíndo o noso futuro, o futuro do sector lácteo de Galicia, sempre con base cooperativa para poder ser nós os que xestionemos o leite, os que o comercialicemos. Para iso temos que chegar aos acordos que sexan precisos con quen sexa preciso”, insiste.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

09/08/2017 18:09

EXPLOTACIÓN

“A ALTERNATIVA QUE VIN NAQUEL MOMENTO FOI A DE PASAR AOS TRES MUXIDOS PARA AUMENTAR A PRODUCIÓN E PODER DILUÍR UN POUCO OS CUSTOS”

33

DISTRIBUIDORES PARA ESPAÑA Y PORTUGAL

Alta Calidad Alemana Asegurada!

DE DOUS A TRES MUXIDOS Dende 2011, ano no que visitamos por primeira vez a súa granxa, José Manuel destaca que o cambio máis importante se produciu un ano despois, en 2012, cando tomou a decisión de pasar a facer tres muxidos ao día. Segundo comenta: “Aquel ano foi bastante crítico de prezos e coincidiu cun período de pensos caros; entón a marxe era moi estreita, por non dicir que tiñamos perdas. A alternativa que vin naquel momento foi a de pasar aos tres muxidos para aumentar a produción e poder diluír un pouco os custos”. Xa daquela contaba coa man de obra dos dous empregados que continúan na granxa e a rutina consiste en muxir ás sete da mañá, ás tres da tarde e ás once da noite.

Nueva 9640T con 9 toneladas de peso en servicio

*FINA

NC

E 4 MES % – 2 0 N Ó IACI

S

Patentado en Alemania.

Entrega de MATOVA en Trazo – A Coruña Arrimador de comida

Nesta sala moxen 80 vacas tres veces ao día

Desta maneira, conseguiron dar un salto importante nas cifras medias de produción. Se en 2011 falabamos dunha lactación media de 12.000 litros/vaca/ano, as últimas cifras de Control Leiteiro de Africor Lugo confirman que a produción alcanza os 13.411 litros por vaca ao ano, o que supón uns 42 litros por vaca e día, cunhas porcentaxes do 3,90 % de graxa e do 3,11 % de proteína. O reconto celular varía dependendo da época do ano: “No verán soben un pouquiño, andamos entre 150.000 e 200.000 células, e no inverno baixan, entre as 100.000 e as 150.000”, di.

El autentico arrimado en espiral, no compre imitaciones

*consulte condiciones en su concesionario

Distribución Portugal: ZjCarrageta Lda – Évora. www.zjcagriparts.pt Agrovergeira – Pombal. www.agrovergeira.pt

Distribución España: Formada por 25 concesionarios

Avda. Galicia, 109 • 33770 Vegadeo (Asturias) • Tel./Fax: (+34) 985 634 238 Comercial: info@fondrigomaquinaria.com Recambios-Asistencia: servicio@fondrigomaquinaria.com

www.fondrigomaquinaria.com Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_explotacion_maseda_galego.indd 33

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

09/08/2017 18:09

34

EXPLOTACIÓN

ACTUALMENTE SÓ UTILIZA TOUROS XENÓMICOS QUE GARANTAN O EQUILIBRIO ENTRE QUILOS DE LEITE, QUILOS DE GRAXA E QUILOS DE PROTEÍNA, SEN PERDER NADA DE CONFORMACIÓN NIN CARACTERES SECUNDARIOS

Teñen dúas naves de produción, unha para as primíparas e outra para as multíparas

O MANEXO, A BASE DA PRODUCIÓN “Aínda que a alimentación sexa a correcta e a xenética sexa boa, se non hai manexo non hai produción”, así reflicte José Manuel a importancia das tres claves da súa granxa.

As vacas de produción están distribuídas en dous lotes adaptados á capacidade das instalacións. Nunha das naves, a das multíparas, hai espazo para uns 54 animais, e na outra, a das primíparas, manteñen entre 24 e 28. No momento en que hai baixas no primeiro deles é cando incorporan animais do lote de primíparas. As secas están á parte, noutra cuberta de recente creación.

Todas as vacas teñen cama quente de palla que se limpa e se repón a diario; tan só as de produción están en cubículos. Segundo afirma López Tellado: “Os animais están contentos porque así o manifestan na produción e no cómodos que se ven, entón non vexo motivos para cambiar”.

Ademais, as naves dispoñen de ventiladores e sempre se respecta a capacidade das instalacións, pois considera que “incrementar o número de animais cando non se pode é aumentar tamén os problemas”.

Esta gandería cumpre con todos os requisitos de benestar animal que lle esixe Agris para a certificación do leite.

RECRÍA EXTERNA Outro dos cambios que adoptou José Manuel dende 2011 foi a externalización da recría: “Ao decidir aumentar a produción, non tiña espazo dentro da explotación para incrementar o número de vacas e mais ter a recría. Entón optei por buscar un centro externo”. Nestes anos as súas xatas pasaron por dous sitios diferentes, pero sempre se mantivo a mesma maneira de traballar. Marchan aos dous ou tres meses, xa destetadas, e volven preñadas con sete ou oito meses.

Nos primeiros días de vida, antes de envialas para o centro, alóxanse en boxes individuais, reciben calostro nas primeiras tomas e despois leite en po subministrado en cubo; así ata os dous meses como mínimo, dependendo do desenvolvemento da xata.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_explotacion_maseda_galego.indd 34

Comedeiro de produción

NUTRICIÓN Ata hai pouco tempo realizaban unha única ración para todas as vacas en produción, pero dende que fixeron separación entre as multíparas e as primíparas preparan dúas racións diferenciadas. Para as primeiras mesturan 27 kg de silo de millo, 18 kg de silo de herba e 13 kg de mestura de penso; o resto toma 25 kg de silo de millo, 16 kg de silo de herba e 13 kg de mestura de penso. Ás secas danlles unha ración a base de herba seca e silo de herba, á que lle engaden algo de palla en certos momentos e, a maiores, penso específico de vacas secas.

Todo o consumo alimentario da explotación é obtido da superficie agrícola que manexan, un total de 47 hectáreas bastante dispersas, a metade propias e o resto alugadas.

Nelas sementan millo e herba e as colleitas destínanse integramente a ensilado.

En canto a maquinaria, contan cos servizos que lles presta Agris. Reciben todos os días o carro mesturador para facer a ración e deléganlle tamén os traballos de sementado do millo e da herba, de recollida, de empacado e de ensilado.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

21/08/2017 18:52

CONSULTE FINANCIACIÓN HASTA 12 MESES SIN INTERESES COMO SIEMPRE, LOS PRIMEROS DESDE 1975

SMARTBOW

(programa de gestión del rebaño que facilita enormemente el trabajo al ganadero)

TEAT SANICLEANSE (sistema de limpieza de ubres que elimina mamitis y disminuye la bacteriología)

PRINCIPALES BENEFICIOS: • Reducción de mamitis y bacteriología • Ahorro de tiempo y dinero • Compatibilidad con todo tipo de salas de ordeño • Estimulación • Eliminación de contaminación cruzada • Ergonomía y durabilidad de la unidad de mano • Ayuda al proceso de secado

• Geolocalización en tiempo real • Detección de celo fiable • Supervisión de la actividad rumial • Control automatizado 24 horas • Adaptable a todas las explotaciones, sin importar la marca de ordeño con la que trabajes

* robot eMpujador de forraje ROBOT BARREDOR DE RESTOS

ARRIMADOR MEZCLADOR DE COMIDA • arriMa, airea Y BARRE FÁCILMENTE • Motor de 11Hp Y CUATRO TIEMPOS • taMbiÉn DISPONIBLE EN MOTORIZACIÓN diÉsel

• Mejor acceso al coMedero • Mejor ingestión

PRECIO ESPECIA L PARA LA S5 PRIMER AS UNIDAD ES VENDIDA S

siMple · intuitivo · guiado seguro

Consulte precios sin compromiso Camiño vello de Mourelle, s/n – 15840 Santa Comba (A Coruña) – ESPAÑA Telf. 981 88 05 50 – 981 88 05 75 • Fax. 981 88 06 06 e-mail: elmega@elmega.com • web: www.elmega.com

pub_elmega.indd 35

20/08/2017 17:29

36

EXPLOTACIÓN

As camas de palla son renovadas a diario

As xatas permanecen en boxes individuais ata a desteta

Silos de herba e de millo feitos con forraxes propias

Nave aberta para as secas

NIVEL XENÉTICO A granxa Maseda ten un rabaño cun nivel xenético moi alto. A media de ICO da última campaña foi de 2.523 puntos e na última cualificación morfolóxica obtivo unha media de 83. Son datos que lle fan manter o oitavo posto das mellores ganderías de Galicia por ICO de entre 76 e 200 reprodutoras e ser a segunda mellor da provincia de Lugo con base en tres factores: produción, cualificación morfolóxica e valoración xenética.

O intervalo entre partos é de 441 días e a media do número de partos anda polos 2,5. Utilizan touros de Xenética Fontao e tamén doses da alta xenética internacional, pero cabe destacar que a día de hoxe só se decantan por touros xenómicos. José Manuel é un gran defensor dos avances en todos os sentidos e explica que a xenómica é un deles: “É unha ferramenta moi interesante que non se debe desperdiciar. Fágolles as probas xenómicas a todos os animais para ter máis información á hora de facer selección, de poñer cruzamentos ou de descartar vacas”. Tamén comezou a decantarse polo seme sexado, sobre todo para as primíparas.

Agora mesmo busca para as súas vacas o equilibrio entre quilos de leite, quilos de graxa e quilos de proteína, sen perder nada de conformación nin, por suposto, esquecerse dos caracteres secundarios. “A xenética é unha parte importante para non descoidar, para tela sempre presente e para non rebaixar as expectativas, porque a isto custa moito chegar e, se a descoidas, podes perdelo en moi pouco tempo”, subliña.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_explotacion_maseda_galego.indd 36

A PRODUCIÓN ALCANZA OS 13.411 LITROS POR VACA AO ANO, O QUE SUPÓN UNS 42 LITROS POR VACA E DÍA, CUNHAS PORCENTAXES DO 3,90 % DE GRAXA E DO 3,11 % DE PROTEÍNA

PREZO DO LEITE E FUTURO José Manuel vende o seu leite a 0,30 euros aproximadamente e adoita obter recompensas pola dobre A. Aínda recoñecendo que o sector leva varios anos moi complicados, cuns prezos do leite moi baixos, con moitas dificultades para cubrir os custos e esperando a que veñan tempos mellores, cre que “o futuro está nas nosas mans e grazas a estes procesos de integración levados adiante con toda a ilusión podemos chegar a ser os donos do noso traballo”.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

09/08/2017 18:09

Unha media de 87,8 puntos 23 EX 62 MB

Mantoño Damion BLACKROSE MB87 1.º PARTO 305 días

10.237 kg

4,13 % graxa

3,28 % proteína

DAMION x ADVENT MB88 x LAVENDER RUBY REDROSE EX96 x NORTHROSE I LAVENDER EX90 x ROSEDALE LEA ANN EX93 x STOOKEY ELM PARK BLACKROSE EX96 GMD DOM (CAMPIONA ROYAL 1995) x NANDETTE TT SPECKLE RED EX93 DOM A súa primeira filla, Mantoño Gold Chip Rose, xa foi cualificada MB87 de primeiro parto.

Lavender Ruby REDROSE 4EX96

· All World R&W Cow of the Year (2006) · Global R&W Cow of the Year (2006) · All World Cow of the Year (2008) · Red and White Cow of the Year (2010)

· Gran Campiona Madison (2005, 2007) · Suprema Campiona Madison (2005) · All American 5 Anos (2005)

Mantoño Jordan PROMIS MB88 305 días

12.284 kg

5,12 % graxa

3,46 % proteína

JORDAN x TOYSTORY MB88 x WINDY KNOLL VIEW PROMIS EX95 x WINDY KNOLL VIEW ULTIMATE PALA EX94 Unha familia con máis de 80 nominacións All American nos últimos 20 anos. A súa filla Mantoño Windbrook Prozzy xa é MB86 de primeiro parto.

Windy Knoll View PROMIS 2EX95 · Mellor Descendencia Reserva All American (1999) · Reserva All American 5 Anos (2003)

· Nominada Global Cow of the Year (2007) · Nai Mellor Descendencia All American (2008) · Nominada Nai Mellor Descendencia All American (2011)

Mantoño Goldwyn VICTORIA EX90 37.859 kg producidos nas súas tres primeiras lactacións con 4,84 % de graxa e 3,70 % de proteína GOLDWYN x DUNDEE EX91 x SANTSCHI LEDUC VICTORIA 2EX94 x SANTSCHI MASON VICTORINE EX90 Con 10 xeracións MB ou EX, as catro últimas son todas EX. A súa primeira filla e a súa primeira neta foron xa MB nos seus primeiros partos.

Santschi Leduc VICTORIA 3EX94 365 días 16.675 kg 4,50 % graxa 3,40 % proteína · Gran Campiona New York (2005) · Nominada Mellor Descendencia All American (2009)

· Unha das mellores vacas en transmisión de tipo en USA · 22 fillas MB de 1.º parto

VENDA DE VACAS, SEMENTAIS E EMBRIÓNS

pub_mantonho.indd 37

Novás, 8. San Xusto (Barreiros, Lugo)

mantonoholstein@telefonica.net

982 14 41 56 / 626 30 91 94

www.mantonoholstein.com

Síguenos en:

10/08/2017 18:08

La automatización de GEA: Monobox y FROne • Con aproximadamente un 50 % de la producción y un 40 % de las vacas del territorio nacional, Galicia es un buen termómetro para conocer la tendencia de automatización en el sector de vacuno de leche en nuestro país y confirma la consolidación de GEA como la mejor opción de futuro para los ganaderos.

• Del mismo modo que los vecinos del norte de Europa han invertido en nuevas instalaciones automatizadas en los últimos años, Galicia presenta este 2017 una fuerte apuesta por los robots de ordeño y por los arrimadores de comida automáticos.

ROBOT DE ORDEÑO MONOBOX Desde el inicio de su comercialización en España, a finales del año 2016, el robot Monobox de GEA arranca como una opción firme y de vanguardia para los ganaderos gallegos.

Con la puesta en marcha del primer Monobox en Galicia en la Ganadería Tío Ramón (Láncara, Lugo), la multinacional alemana pone en funcionamiento una de las 30 unidades que tiene vendidas a día de hoy en la península (más del 50 % en territorio gallego) y que se prevé que estén en funcionamiento entre este año y principios de 2018. A mayores, en las próximas semanas terminarán las obras para la instalación de una cabina en Casa Xan (Vilar, Chantada) y en Finca Paxares (Xiá, Friol), las cuales les permitirán ordeñar con la tecnología de vanguardia de GEA y su robot Monobox. A estas se unen numerosas operaciones en las que ya se está trabajando y que incrementarán estas cifras de manera significativa próximamente.

Ventajas del Monobox Calidad de ordeño • Es el único robot del mercado que trabaja en línea baja con niveles de vacío en torno a 41 kPA, lo que mejora el comportamiento de la vaca en box • No existe contaminación cruzada entre pezones porque el proceso completo de ordeño se realiza dentro de la pezonera • Descarga progresiva de leche sin dañar las propiedades gracias al sistema de descarga con variador de velocidad Mayor eficiencia en el proceso de ordeño • Limpieza de pezón y predipping, estimulación programable, análisis de leche, ordeño, sellado y retirada tras una única colocación del juego de ordeño • Diseño innovador y cámara de última tecnología 4G • Dos unidades finales en la instalación permiten la separación de leche por pezón

Sinergia entre vaca, persona y Monobox • Diseño ergonómico y adaptado a la talla del animal. El comedero varía entre 3 posiciones, lo que permite una estancia cómoda para la vaca • Diseño con foso para un acceso a la ubre de las vacas • Posibilidad de colocación manual para un animal con problemas o necesidades especiales • Puertas de preselección que permiten el acceso al robot únicamente a los animales con permiso de ordeño • Puertas de postselección que seleccionan a los animales con necesidades especiales para áreas de separación Optimización de consumos • Contadores de agua, electricidad y productos permiten un control de consumo buscando la máxima eficiencia del sistema.

• Sellado automático y preciso dentro de la pezonera, con un menor consumo de producto sellador

ARRIMADOR DE COMIDA FROne

Ventajas del FROne

Con 4 unidades ya instaladas en Galicia desde el inicio de su comercialización en España (mayo 2017), el FROne se presenta como un complemento ideal en las granjas gallegas que contribuye a la reducción de mano de obra. Estas unidades son las primeras de los 15 FROne que están en cartera para ser instaladas en las próximas semanas.

• Reducción de mano de obra • Incremento de ingesta de los animales • Incremento de producción láctea (2-3 %) • Mayor actividad de las vacas durante la noche (complemento perfecto para Monobox) • Programación de rutas ilimitadas • Autonomía de entre 19 y 24 horas

pub_gea.indd 38

09/08/2017 17:42

GEA Monobox-Calidad, productividad y flexibilidad todo en uno Módulo profesional de ordeño automático para el máximo rendimiento y salud del rebaño En la unidad de ordeño Monobox la rutina de ordeño completa tiene lugar dentro de la pezonera, lo que asegura un ordeño higiénicamente impecable y una mayor salud del rebaño para una leche de calidad premium La eficiencia única de GEA Monobox ordeña sus vacas en el momento oportuno.

¡ Nuevo sistema aplicación Pre Dip incorporado en la pezonera !

pub_gea.indd 39

09/08/2017 17:42

40

economía

“NUN MERCADO NO CAL SOMOS DEFICITARIOS EN PRODUCIÓN, TEMOS ENORMES PROBLEMAS DE PREZO. É DEMENCIAL, VERDADE?” Carlos Buxadé é catedrático emérito da Escola Técnica Superior de Enxeñería Agronómica, Alimentaria e de Biosistemas da Universidade Politécnica de Madrid.

Aproveitando a súa asistencia como relator nas xornadas técnicas da Fin de Semana do Leite, celebradas en Torrelavega os días 7 e 8 de xullo, falamos con el sobre a situación do sector lácteo no noso país.

Como ve o futuro do sector lácteo en España? É unha pregunta moi complexa de contestar. Por unha banda, é certo que hai un mercado no cal nós aínda non colocamos a nosa produción, polo tanto aí hai potencial, pero, por outra banda, non hai que esquecer que o noso sector está inmerso no da Unión Europea e o problema é que este último é enormemente excedente. Todo iso complicouse moito máis coa eliminación das cotas. Eu sempre fun un gran defensor delas, non tanto polo noso mercado en si mesmo, senón polo conxunto da Unión Europea.

Que ocorreu? Pois que hai unha serie de estados dentro da Unión que incrementaron a súa produción; entón, a oferta incrementouse e o prezo, ao non haber escala de valor, non puido subir.

Ademais, tentouse quitar leite. Quitáronse da orde de 1,1 millóns de toneladas. Uns 49.000 gandeiros non xogaron a isto, pero iso non é suficiente para clarificar o mercado. Hai un mercado interesante, hai un futuro espectacular, pero, realmente, hai moitos problemas para poder facer realidade este futuro.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_economia_buxade_galego_02.indd 40

Como é posible que uns pequenos aumentos de produción, que poden estar entre un 1 % e un 3 %, supoñan ata un 30 % de cambio nos prezos? É un problema de elasticidade, pero o tema é que estamos inmersos nun mercado tremendamente excedente.

A Unión Europea produce, en números redondos, 139 millóns de toneladas en total entre o que se comercializa, o autoconsumo etc., e sóbralle moitísimo leite. Entón, en canto hai un pouco máis de leite, como sobra moito no resto da Unión, o último elo da cadea tira deste leite e ofértalles moi pouco aos nosos produtores, ou sexa, non é un problema de que sobe un pouco a produción e baixa o prezo, senón da situación xeral, das grandes producións que hai.

Engadido a isto, está o descenso do consumo. En España baixamos moito o de leite líquido; non hai tantos anos estabamos en 120-125 quilos por estómago presente e ano e agora estaremos sobre os 70 ou 75 quilos, e isto non foi compensado a través da compra de produtos lácteos en razón da crise económica que tivemos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

29/08/2017 10:08

ECONOMÍA

41

“ESTAMOS A UTILIZAR O LEITE COMO UN PRODUTO DE RECLAMO, COMO UN COMMODITY, ATA O PUNTO DE QUE UN LITRO DE REFRESCO VALE MÁIS QUE UN LITRO DE LEITE”

Sempre que se fala de descensos nos prezos faise referencia ao aumento de produción en Nova Zelandia, ás secas na Arxentina… O mercado mundial pode flutuar tanto ou son estratexias das empresas para manexar os gandeiros á hora de comprar o leite? É evidente que o que sucede en Oceanía e o que sucede en América xoga nun mercado cada vez máis interaccionado, pero tamén está claro que dentro da Unión Europea hai unha serie de tácticas empresariais que, ao non haber escala de valor, é dicir, ao non haber un conxunto de acordos sólidos entre os distintos elos, fan que, ao final, o último elo da cadea, o que está en contacto co mercado, xogue co vento a favor. Evidentemente, o gandeiro é, neste momento, o elemento máis frouxo da cadea ao non estar apoiado por unha verdadeira cadea de valor.

Canto custa producir, de verdade, un quilo de leite tipo?

Os meus clientes están a producilo entre os 31 e os 33 céntimos por quilo. Canto deberiamos pagar este leite?

Pois a 35 ou 36 céntimos e, a partir de aí, que todo elemento da cadea tivese o xustiprezo axeitado para chegar a un PVP, que tería que ser 1 euro, 1,10 ou 1,15. O problema é, por que non o facemos? Porque, evidentemente, hai necesidade de facelo e estamos a utilizar o leite como un produto de reclamo, como un commodity, ata o punto de que un litro de refresco vale máis que un litro de leite, polo amor de Deus.

A Administración está a actuar da maneira correcta?

Eu creo que a Administración se esforza en actuar.

Está tentando transparentar o sector e está tentando falar con todos os actores, pero aquí hai unha serie de factores que xogan dentro do propio sector. Por exemplo, no caso de que nós conseguísemos facer acordos entre distribución e industria, e entre industria e produtor, garantíndolle ao produtor un prezo xusto para o subproduto en función de volumes, calidade etc., atacaríannos deseguido dicindo que non somos unha competencia libre e que imos en contra da Lei da Competencia.

Entón, que máis se pode facer dende as institucións públicas?

Pois o que se tenta facer. Téntase reunir todas as partes e dicir: “Señores, imos chegar a un acordo”, pero como non se cambien as bases da Lei da Competencia, ou as regras que manexan hoxe as boas prácticas, é moi difícil levar isto a termo, é dicir, ten que haber unha reconversión potente.

Outra pregunta é se a Unión Europea quere todo isto. É moi dubidoso, porque as condicións de produción noutras rexións son mellores que as nosas. Por exemplo, eu traballo moito no norte de Alemaña. Sabes canto lle vale de verdade ao gandeiro producir un litro de leite alí? Pois ao redor dos 27 ou 28 céntimos. Claro, eses 3 ou 4 céntimos que hai de diferenza dan para moito.

Ao respecto da norma de etiquetaxe da orixe do leite, pode ser unha solución informar á xente de que está a consumir produto producido en España?

Seguramente para unha porcentaxe do consumidor, si, pero para unha porcentaxe pequena. O consumidor primeiro compra polos ollos e logo polo peto, e non sei ata que punto o noso consumidor está suficientemente formado para facer valer de verdade esta denominación de orixe. O “non, eu prefiro comprar algo local” é algo que en Alemaña funciona, alí a xente é moi localista; en Inglaterra, en parte, tamén; pero eu creo que en España non funciona… Haberá que ver! Dende logo é un avance, está claro. O que hai que facer é mentalizar o noso consumidor para que de verdade consuma produtos xerados en España aínda que isto supoña, ao mellor, que sexan un pouco máis caros. Ao final, isto redunda en beneficio de todos porque consolida o modelo rural e, polo tanto, consolida o modelo social.

Que poden facer os gandeiros ante esta situación?

Primeiro, unirse. É fundamental constituírse nun lobby potente que poida influír sobre a clase política e, por suposto, sobre os demais elos da cadea. Hai que unirse de verdade e chegar a acordos, pero non se pode chegar só a un acordo coa industria se detrás non está a distribución porque, entón, a industria estaría moi limitada. O malo da película aquí non é a industria, senón o conxunto da cadea, que é unha cadea de produción, non de valor, e aí está o problema.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_economia_buxade_galego_02.indd 41

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

17/08/2017 19:12

42

ECONOMÍA

Cal podería ser a solución?

Poderiamos dicir: “A partir de agora, vaise vender todo o leite no expositor do supermercado a 1,15 euros. Ollo, quen queira vender máis barato será a conta do seu peto, non do peto do de atrás”. Entón, que pasaría co consumidor? Que chegaría ao expositor e vería leite a 1,15 €; 1,17 €, 1,12 €; 1,14 €… Pero non o vería a 0,56 €! Porque, se está a 0,56 € no expositor, a pregunta é moi sinxela: quen perdería diñeiro? A resposta é “todos”, pero o gandeiro seguro porque, que lle están pagando?

E todo isto faltando leite porque, se en 2016 producimos 6,9 millóns, seguimos consumindo 8 millóns e algo. Baixou un millón de toneladas o consumo, pero aínda é superior á produción interior, é dicir, que nun mercado no cal somos deficitarios en produción, temos enormes problemas de prezo. É demencial, verdade?

Os gandeiros non teñen moito control sobre o prezo de venda pero, poden facer algo sobre o que lles custa producir?

Claro! Esa é a outra batalla de todos os días. Eu sempre lles digo aos gandeiros que hai que optimizar as relacións custos-calidade, pero, á súa vez, non esquezamos que dependen das materias primas que compoñen a alimentación, que son unha porcentaxe elevadísima do custo final e, aínda que nestes momentos están a un prezo aceptable, a situación mundial tende a mostrar a medio-longo prazo un incremento nos custos de materias primas. É lóxico, porque hai moita máis demanda, unha poboación crecente etc. Nestes momentos temos cultivados da orde de 1,35 millóns de hectáreas no mundo e imos necesitar 200 millóns máis de hectáreas. As tendencias son claras: vaise cara ao incremento do prezo da materia prima. Polo tanto, temos que ser enormemente eficaces e eficientes. Creo que temos grandes produtores; nestes momentos temos uns dezaseis mil e pico produtores, baixaremos ata os dez mil e son xente moi boa, sobre todo pola zona 2, que é a zona produtora.

Ese incremento no prezo das materias primas vai acontecer de inmediato?

Non, a medio-longo prazo. Estamos a falar de tendencias, e a tendencia ten que ser, dende o meu punto de vista, a subir, en razón do incremento da demanda. A semana pasada, o reloxo poboacional marcaba 7.300 millóns de persoas.

Agora xa estamos a dicir que en 2050 non van ser 9.000 millóns, senón 10.000. Alimentar esta poboación é terrible e non perdamos de vista que en materias primas como cereais nobres hai unha competencia entre a alimentación animal e a alimentación humana. Ademais, hai unha tremenda cantidade de factores que fan que sexa un modelo matricial moi difícil de albiscar con claridade e, por suposto, de resolver.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_economia_buxade_galego_02.indd 42

“HAI QUE MENTALIZAR O NOSO CONSUMIDOR PARA QUE DE VERDADE CONSUMA PRODUTOS XERADOS EN ESPAÑA AÍNDA QUE ISTO SUPOÑA, AO MELLOR, QUE SEXAN UN POUCO MÁIS CAROS”

Falaba antes de zonas produtivas. Que áreas identifica?

A zona 1 é o que chamariamos a parte occidental do país e a cornixa cantábrica e a zona 2 é a zona central dende Castela e León. A 1 é menos produtora, aí está evidentemente unha porcentaxe elevadísima das explotacións, pero só o 65 % do leite. En cambio, na zona 2 están o 10 % de explotacións e producen o 29 % do leite; esta rexión é a que está a ir á cabeza tecnoloxicamente falando. E despois hai unha zona 3, que non ten tradición de produción (Estremadura, as Baleares, Murcia…), que ten moi poucas explotacións, pero moi grandes e potentes. Con todo, a verdadeira zona que marca pautas tecnicamente falando é a zona 2.

A nosa comunidade estaría na zona 1. Cal é o problema desta rexión?

Nestes momentos Galicia ten o 65 % de todas as explotacións de España. Moitas sostéñense pola xeración que está alí pero, cando esta xeración desapareza, non vai haber traspaso e o número de granxas baixará. No ano 1982 había unhas 200.000 explotacións que tiñan algunha vaca en muxidura; hoxe quedan 16.000 e eu levo moitos anos dicindo que, ao final, quedarán entre 8.000 e 10.000, das cales 7.000 serán industriais e unhas 3.000 serán pequenas explotacións familiares complementarias. Por suposto, onde baixará drasticamente será en Galicia porque, cando os avós actuais falezan, quen vai seguir? Ninguén, porque eles estaban acostumados a unha economía de supervivencia e isto, naturalmente, as novas xeracións non o queren. É unha morte natural.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

18/08/2017 20:04

Se ti confías no teu negocio, nós tamén o facemos.

Póliza de Crédito Ata 5 anos

Axudas IGAPE Sector lácteo Ata 7 anos ata 300.000 €

Sen comisión de apertura nin renovación

TXN 0% TAE 0%

A concesión do financiamento recollida nesta oferta está suxeita, en calquera caso, á análise previa do risco por ABANCA.

pub_abanca.indd 43

04/08/2017 22:35

PROGRAMA PROGRAMA DE deCRUZAMIENTO CRUZAMIENTO PROGRAMA

ALEXANDRE ARRIAGA E CUNHA, DE CASAL DE QUINTANELAS:

“UNIRME AL PROGRAMA PROCROSS FUE UNA DE LAS DECISIONES MÁS IMPORTANTES DE MI VIDA PROFESIONAL” PIONERO EN LA MEJORA GENÉTICA Casal de Quintanelas fue comprado en 1956. En esa fecha la explotación disponía de cerca de 20 vacas lecheras, cifra que fue aumentando de forma gradual. En 1968 fueron importadas 19 hembras Holstein de Canadá y también se adquirieron algunas de ganaderías nacionales. A partir de ahí nunca más entró un vaca lechera en la granja.

Desde sus orígenes siempre consideraron la mejora genética como un objetivo en su explotación, utilizando los mejores sementales disponibles en el mercado internacional, principalmente americanos. Incluso fueron pioneros en la importación de embriones frescos desde Inglaterra, los cuales, como no había forma de conservación en frío en aquellos años, fueron transportados dentro de conejas (bajo la piel) para mantener la temperatura.

En Casal de Quintanelas llevan diez años trabajando con el Programa ProCROSS, que consiste en el cruce de la raza Holstein con la Montbeliarde y la Roja Sueca para lograr animales productivos pero más fértiles, más longevos, más sanos y, en definitiva, más rentables. La Heterosis o Vigor Híbrido que se produce al cruzar estas razas lecheras es la clave del programa, al eliminar los efectos negativos que generan los altos niveles de consanguinidad existentes en la raza pura y al aportar los caracteres de salud que estas otras razas lecheras llevan seleccionando desde hace décadas.

T

ras décadas de selección y mejora genética, y a pesar del esfuerzo realizado durante años por evitar la consanguinidad en la elección de los toros, este problema se fue instalando de forma gradual en el rebaño Holstein de Alexandre Arriaga e Cunha, haciéndolo cada vez más frágil y provocando la disminución de la longevidad de los animales y de la rentabilidad de la granja. “Fue por eso que empezamos a buscar una solución.

El estudio de la Universidad de Minnesota cayó en mis manos y, mediante el análisis de los datos, decidimos unirnos al Programa ProCROSS”, explica Alexandre.

Casal de Quintanelas fue uno de los fundadores de la Asociación Portuguesa de Criadores de Raza Frisona (APCRF) como socio número 1.

El rebaño requería tratamientos de prevención de enfermedades que no son necesarios en las vacas ProCROSS o se reducen drásticamente, con lo cual el manejo se simplifica. El efecto de la heterosis se deja ver desde los primeros días. Son animales que tienen menos problemas, por lo que requieren menos atención y, en caso de tener un problema, se restablecen mucho más rápido. Así lo explica Alexandre: “Hoy en día, con el 97 % del rebaño cruzado y con el mismo número de empleados, a pesar de haber duplicado los animales en estos diez años, el manejo es mucho más fácil y son muy raros los días que tenemos trabajo extra en la explotación”.

Evolución del número de animales

Así las cosas, en el año 2007 el propietario de Casal de Quintanelas decidió unirse al Programa ProCROSS. “Antes de trabajar con ProCROSS el rebaño era muy productivo por lactación, pero poco productivo en vida, con una baja longevidad y una serie de problemas que mantenían la tasa de eliminación en el 35 % y el intervalo medio entre partos en 450 días, entre otros parámetros poco animadores”, manifiesta.

afriga131_publirreportaxe_procross_galego.indd 44

18/08/2017 19:45

PROGRAMA DE CRUZAMIENTO

LA GRANJA EN DATOS Nombre: Casal de Quintanelas Localización: Sabugo, Sintra (distrito de Lisboa, Portugal) Propietario: Alexandre Arriaga e Cunha Inicio de la actividad: 1957 Número total de animales: 679 Vacas en ordeño: 338 Superficie de cultivo: 220 hectáreas Empleados: 10 Media de producción (últimos 12 meses): 37,1 litros vaca/día (2 ordeños) Porcentaje grasa: 3,7 % Porcentaje proteína: 3,3 % Días en Leche (últimos 12 meses): 166 Intervalo entre Partos: 375 días Días Abiertos: 96 Tasa de Preñez [Conception Rate] (últimos 12 meses): 27 % Porcentaje de vacas preñadas: 70,7 % Media de dosis de semen por preñez: 2,2 dosis/vaca preñada (considerando solo las vacas gestantes) y 2,8 dosis/vaca preñada (considerando todas las vacas inseminadas) Tasa de eliminación: 22 %. En 2015 se vieron obligados a vender 44 vacas debido a la dificultad para comercializar la leche. Si esto no hubiera sucedido, la tasa de eliminación se reduciría al 17 % Producción total diaria: 12,5 toneladas aprox.

Precio de la leche: 0,31 €/l

Evolución del rebaño y distribución de las vacas

UN REBAÑO MÁS FÉRTIL, LONGEVO Y CON MEJOR CAPACIDAD DE ADAPTACIÓN La mejora de la reproducción es, sin duda, el efecto más importante de entre los que destacan los ganaderos que, como Alexandre, llevan años trabajando con las vacas ProCROSS. La mejora de la Tasa de Preñez (Conception Rate = tasa de concepción x tasa de detección de celos) es muy significativa. En el caso de Casal de Quintanelas, esta tasa pasó de estar en el entorno del 15 % con rebaño puro al actual 27 % de media anual, un dato realmente impresionante si tenemos en cuenta, por ejemplo, que el 10 % de las mejores granjas de EE.UU. se mueven en torno al 22 %. Esta mejora de la fertilidad permite tener más animales en la parte eficiente de la curva de lactación y reducir el intervalo entre partos, lo que también genera más recría disponible.

Gracias a esta mejora en sus datos reproductivos, entre septiembre de 2015 y marzo de 2017 vendieron 38 novillas preñadas, lo que les ayudó a sobrellevar ese difícil periodo de comercialización de la leche. En cambio, durante los 50 años que trabajaron con un rebaño puro nunca alcanzaron un superávit suficiente de novillas que les permitiese vender, ya que todas eran necesarias para compensar la elevada tasa de eliminación de vacas adultas.

Otro punto importante que destaca Alexandre y que han podido comprobar en estos últimos años en su explotación es la mayor capacidad de adaptación de las vacas ProCROSS. Las vacas Holstein dan prioridad a la producción. Por ejemplo, si se reduce la cantidad de alimento las vacas no bajarían inmediatamente la producción diaria e irían a buscar la energía en las reservas corporales, perdiendo peso y comprometiendo su rendimiento reproductivo futuro.

En cambio, las vacas ProCROSS priorizan la conservación de la condición corporal sin afectar significativamente la producción. Cuenta el propietario de Casal de Quintanelas que cuando se vieron obligados a disminuir la producción debido a las dificultades para la comercialización de la leche, recortaron la ración y las vacas “no manifestaron ninguna otra alteración del comportamiento más allá de bajar efectivamente la producción”. Cuando el mercado les permitió volver a la normalidad, les bastó regresar a los niveles habituales de alimento y los animales respondieron positivamente.

Darle preferencia a la conservación de la condición corporal también les facilita la adaptación a la lactación después del parto, pues no atraviesan un periodo de balance energético negativo tan pronunciado como el de las vacas puras, minimizando los problemas de transición.

En cuanto a la longevidad, en el gráfico de la izquierda se puede observar el incremento significativo que ha tenido el rebaño por si solo en los últimos 6 años, así como el incremento del porcentaje de vacas con 3 o más lactaciones, y las proyecciones para los próximos años confirman estas tendencias.

2010 fue el año en el que parió la primera novilla cruzada, así que fue el año en el que el Programa ProCROSS comenzó a tener impacto en las estadísticas.

afriga131_publirreportaxe_procross_galego.indd 45

18/08/2017 19:46

PROGRAMA DE CRUZAMIENTO PROGRAMA

Evolución del intervalo entre partos

COMPOSICIÓN DE LA RACIÓN DE VACAS DE PRODUCCIÓN Ración A* (durante los dos primeros tercios de la lactación)

• 2,65 kg colza • 2,5 kg de silo de raigrás (50 % MS) • 22,5 kg silo de raigrás (30 % MS) • 5,55 kg de concentrado • 1 kg de melaza • 2 l agua • 7,5 kg grano de maíz

PRODUCCIÓN Y RECUENTO CELULAR Con la implementación del Programa ProCROSS en la granja no hubo que realizar alteraciones significativas en la composición de la ración ni se produjeron apenas variaciones en los niveles de producción, excepto un ligero aumento de los porcentajes de grasa y proteína. “La gran diferencia reside en la producción vitalicia, ya que, como estas vacas tienen una mayor longevidad y una reproducción más eficiente, están más veces en la fase ascendente de la lactación, por lo que acaban su vida produciendo más leche y dejando más descendencia en la explotación, que es otra forma de ser productivas y rentables”, reitera el propietario.

Otra importante virtud de este sistema que han comprobado en estos años es la reducción considerable de las células somáticas.

afriga131_publirreportaxe_procross_galego.indd 46

Kg MS: 22,57 Porcentaje MS: 51,6 % Porcentaje concentrado: 64,51 %

Ración B* (último tercio de la lactación)

• 2,17 kg colza • 2,5 kg de silo de raigrás (50 % MS) • 24 kg silo de raigrás (30 % MS) • 3,61 kg de concentrado • 6,7 kg grano de maíz

Kg MS: 22,04 Porcentaje MS: 51,9 % Porcentaje concentrado: 49,75 % * Las raciones varían en función de la disponibilidad de silo de maíz.

18/08/2017 19:46

PROGRAMA DEPROGRAMA CRUZAMIENTO PROGRAMA

EL DÍA A DÍA, MÁS FÁCIL CON PROCROSS

Alexandre asegura que el Programa ProCROSS “liberó energía y recursos para otras tareas, que no fuesen las de socorrer vacas con problemas” y eso les permitió duplicar los animales sin necesidad de contratar mano de obra extra.

“Estas vacas no solo tienen menos problemas, si no que se recuperan más fácil y rápido de los que tienen, lo que facilita el manejo”.

Otra ventaja de las vacas ProCROSS es que no es necesario un parque de primíparas, ya que su temperamento decidido las hace luchar por un lugar en el comedero desde muy jóvenes y no se intimidan ante sus compañeras más longevas.

Ahora bien, Alexandre insiste en que es muy importante gestionar y controlar el Programa Procross con la misma exigencia que si estuviésemos trabajando en pureza, identificando y registrando correctamente a todos los animales para llevar un control de cada individuo, y utilizando los mejores toros de cada raza para maximizar los resultados del cruzamiento.

Para quien está habituado a un rebaño homogéneo, típicamente Holstein, es preciso atravesar un periodo de “adaptación del ojo” para apreciar la funcionalidad de estos animales. “En nuestro caso, prefiero la mayor rentabilidad y funcionalidad de estas vacas a la belleza de las puras, pues mi objetivo principal es añadir valor a mi negocio en este entorno tan competitivo”, concluye Alexandre.

“Estoy muy satisfecho con mis vacas ProCROSS. Siento que tomé una de las decisiones más importantes de mi vida en lo que a la explotación respecta, transformando un rebaño muy bonito y productivo, pero muy frágil y poco rentable, en un rebaño saludable, productivo, funcional, duradero y más rentable, duplicando el número de animales en apenas 10 años y sin aumentar los costes”.

Enlace al vídeo

www.procross.info Distribuido en España por Global Genetics Telf: 91 637 34 78 | E-mail: procross@globalgenetics.es Distribuido en Portugal por Ugenes Telf: 917 534 617 | E-mail: carlosserra@unigenes.com afriga131_publirreportaxe_procross_galego.indd 47

18/08/2017 19:46

48

MANEXO

AVALIACIÓN DO FUNCIONAMENTO DE MÁQUINAS DE MUXIDO (II) Centrámonos no recoñecemento elemental e na observación do tempo de muxido como un dos procedementos para identificar posibles efectos da máquina sobre problemas na condición dos tetos, mastites ou muxidos incompletos ou lentos.

José Manuel Pereira, Ángel Castro Departamento de Enxeñería Agroforestal Universidade de Santiago de Compostela (USC)

INTRODUCIÓN No artigo “Funcionamento e mantemento da máquina de muxido”, editado no núm. 130 da revista Afriga (pp. 6066), describimos os principios básicos do funcionamento das máquinas de muxido e as variables polas que a máquina pode chegar a influír na saúde do ubre derivadas dun deficiente manexo e/ou mantemento: mal funcionamento do sistema de pulsación, retirada das unidades mal axustada, tetoeiras inadecuadas ou excesivamente gastadas, flutuacións e caídas de baleiro.

O control sistemático e periódico do equipo de muxido permite identificar os problemas a tempo e propoñer solucións que minimicen o risco de efectos adversos nas explotacións. Por iso é fundamental integrar de forma regular o control dos equipos de muxido como unha práctica básica dentro dos programas de control de mastite e de calidade de leite.

A análise, os procedementos e o equipo a utilizar poden ser estruturados en tres niveles de complexidade (Reinemann et al., 2001): 1. Recoñecemento elemental (simple) e observación do tempo de muxido, 2. Funcionamento da pulsación e estabilidade do baleiro en condicións de muxido (ensaios dinámicos) e 3. Control e funcionamento da máquina de muxido (ensaios estáticos).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 48

29/08/2017 17:54

MANEXO

RECOÑECEMENTO ELEMENTAL (SIMPLE) E OBSERVACIÓN DO TEMPO DE MUXIDO O recoñecemento elemental e a observación do tempo de muxido son realizados co fin de identificar posibles efectos da máquina de muxido sobre problemas na condición dos tetos, mastites ou muxidos incompletos ou lentos. Para levar a cabo o control bastan un cronómetro, un nivel e un medidor de baleiro calibrado.

Observacións coa máquina apagada Tetoeiras: tomar nota do estado das tetoeiras, do seu tamaño en relación ao tamaño das copas da unidade de muxido e do tamaño dos tetos do rabaño. As tetoeiras deberían: - estar en boas condicións, sen gretas superficiais, fendeduras na conexión co colector, nin deformacións evidentes no labio nin no corpo interno. As deformacións ou fendas indican que alcanzaron o seu límite de vida.

- estar deseñadas para as copas ás que se axustan. A copa non debe provocar deformación no labio, pero a tetoeira deberá axustarse con firmeza, de forma que non se retorza facilmente no interior da copa. A lonxitude desta debe ser a adecuada para permitir o axuste coa correcta tensión.

49

PARA LEVAR A CABO O CONTROL BASTAN UN CRONÓMETRO, UN NIVEL E UN MEDIDOR DE BALEIRO CALIBRADO

- ter un diámetro do manguito 1-2 mm menor que a media do diámetro dos tetos despois de ser muxidos (21-22 mm son usuais para un rabaño Holstein típico).

- ser o suficientemente longas para colapsar por baixo do teto. A lonxitude efectiva de calquera tetoeira debe ser medida desde a embocadura, ata o punto no cal as paredes do corpo central entran en contacto cando o baleiro de muxido é aplicado a unha tetoeira montada na copa. As lonxitudes típicas efectivas de tetoeiras de caucho natural ou sintético deberían ser de 130 mm para tetoeiras de 20 mm de diámetro; 135 mm para 21-22 mm, e 140 para 2324 mm (ver figura 1).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 49

12/08/2017 09:24

50

MANEXO

Figura 1. Cambios na relación de pulsación efectiva a diferentes profundidades de penetración do teto na tetoeira para unha relación de pulsación do 60 % (Mein et al., 2003)

CAMAS CONFORTABLES, LIMPAS E SECAS DE MATERIAIS INORGÁNICOS COMO A AREA E A ELIMINACIÓN DE PELO EN UBRES E COLAS REDUCEN O NÚMERO DE PATÓXENOS E O RISCO DE DESENVOLVER MASTITE Orificio de ventilación en colectores ou tetoeiras: comprobar que os orificios non están obstruídos e que o aire entra libremente (figura 3). O diámetro do orificio de ventilación dos colectores está entre 0,8 e 1,2 mm. A admisión total de aire no xogo de muxido a través do orificio do colector e das fugas non debe exceder os 12 l/min. nin ser inferior aos 4 l/min. de aire libre ao nivel de baleiro nominal de traballo.

Figura 3. Limpeza do orificio de ventilación do colector

Na figura 2 móstranse os compoñentes dunha tetoeira (segundo ISO 3918:2007) e unha das posibles ferramentas para medir a lonxitude de colapso nas tetoeiras.

Figura 2. Compoñentes e instrumento para medir a lonxitude efectiva e a lonxitude de colapso dunha tetoeira (adaptado de ISO 3918:2007 e MTT Agrifood Research, 2007)

Foto: J. Pereira

Condución de leite: a condución de leite debería ter unha pendente mínima cara ao receptor do 1 % e, preferiblemente, do 1,5-2 %. A condución de leite debería montarse tan baixa como sexa posible, en ningún caso superior a 2 m por riba do nivel do solo do animal.

Observacións coa máquina funcionando sen muxido Nivel de baileiro-vacuómetro da instalación: comprobar o baleiro de funcionamento e a lectura no vacuómetro da instalación en comparación cun vacuómetro de control de precisión coñecida. En ocasións o vacuómetro pode estar danado e non ofrecer lecturas precisas. Ás veces, a agulla pégase e non se move por riba do baleiro de traballo. Pode resultar útil golpear lixeiramente a carcasa do vacuómetro para comprobar se a agulla está pegada.

Resposta do regulador: escoitar o son de aire entrando a través do regulador cando a bomba está a traballar e as unidades coa válvula de corte pechada. Abrir a entrada de aire nun número suficiente de unidades de muxido ata que o baleiro baixe 3 kPa. Isto debería provocar o peche do regulador; como consecuencia, deberá desaparecer o asubío do aire que entra en circunstancias normais.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 50

04/08/2017 19:20

V Ven y celebra con nosotros los 2 20 años de ordeño robotizado.

DeLaval VMS™ Mucho más q que un robot de ordeño

Gerd Horsink Granja Horsink, Alemania

Bastien Rocher Granja Animat 53, Francia Sofia Eriksson Granja Eriksson, Finlandia

Para conmemorar este aniversario, vamos a abrir las puertas de más de 200 explotaciones con robot de ordeño este verano en toda Europa.

Para encontrar tu granja más cercana y reservar una visita vete a www.delaval.es DeLaval Equipos S.A. C/ Anabel Segura, 7 28108 Alcobendas (Madrid) Tel 91 490 44 73 / 62 / 63 pub_deLaval.indd 51

Tel 91 490 44 73 / 62 / 63 28108 Alcobendas (Madrid)

19/08/2017 12:46

sa

52

MANEXO

A LIBERACIÓN DE ADRENALINA PODE INTERFERIR NA BAIXADA DO LEITE E ALONGAR O TEMPO DE MUXIDO

Fall-off Test: o sistema debería ter o suficiente caudal de reserva de aire para o normal funcionamento da máquina e para compensar as entradas de aire no momento da colocación da unidade ou para compensar a caída accidental dunha unidade. Mídese o baleiro no receptor con todas as unidades en funcionamento e abrirase unha unidade de muxido por cada 32 unidades da instalación. Se o sistema é capaz de manter o baleiro cunha caída inferior a 2 kPa, considérase que ten suficiente caudal de reserva.

Pulsación: escoitar o son de cada pulsador recoñecendo a uniformidade entre unidades; este deberá ser regular e intermitente. Un asubío continuo indica a existencia dunha fuga debaixo do asento da válvula do pulsador (normalmente ocasionado por un gránulo ou sucidade). Comprobar que o filtro de aire do pulsador ou a entrada de aire están limpos e sen obstrucións, observar a colocación de cada tetoeira asegurándose de que non estean retorcidas no interior da copa de muxido, mirar a parte traseira de, polo menos, unha tetoeira por cada unidade na busca de restos de residuos de leite que poida indicar roturas e gretas e inserir o dedo pulgar en cada tetoeira para notar como abre e pecha completamente en cada ciclo de pulsación.

Observacións e control durante o muxido O manexo pode ter máis influencia no éxito do proceso que o propio funcionamento da máquina de muxido. Unha revisión sistemática do procedemento é quizais a parte máis importante para determinar a orixe de problemas relacionados co muxido.

Limpeza das vacas: anotar a condición das vacas antes do muxido. As vacas que entran sucias consomen máis tempo na preparación e reducen o rendemento da sala de muxido.

Doumalin (1995) demostrou que a limpeza dos tetos é un bo preditor do reconto de células somáticas (RCS) medio nun rabaño (Reinemam et al., 2001). Así pois, as prácticas encamiñadas a reducir a exposición dos tetos aos microorganismos reducirán o risco de desenvolver mastite. Camas confortables, limpas e secas de materiais inorgánicos como a area (se se preparan diariamente) e a eliminación de pelo en ubres e colas (figura 4) reducen o número de patóxenos e o risco de desenvolver mastite.

Figura 4. Mantemento de colas

Fonte: Universidade de Minnesota (Dairy Extension 2016)

Manexo: observar se as vacas se mostran remisas a entrar na sala de muxido ou defecan con excesiva frecuencia. A interacción persoa-vaca pode ter unha grande influencia no proceso. A liberación de adrenalina (30 min.) pode interferir na baixada do leite e alongar o tempo de muxido.

As vacas tranquilas entran facilmente e non adoitan defecar durante o muxido.

Lotes de muxido: observar se as vacas son agrupadas en función do seu status en relación á infección de mastite. As vacas sas deberán ser agrupadas e muxidas minimizando o contacto con vacas das que se sabe con mastites subclínicas. Anotar o método utilizado para detectar, manexo e rexistro de casos clínicos de mastites. Pódese asumir que as vacas con varias puntuacións lineais-Lineal Score> 4 (RCS > 250.000) se atopan infectadas cronicamente. A maioría das vacas que manteñen puntuacións lineais < 4 non están infectadas. Vacas cunha soa puntuación elevada ou puntuacións flutuantes considéranse dubidosas. As vacas non infectadas deberán muxirse primeiro, a continuación as dubidosas e as infectadas en último lugar. En establos fixos o status das vacas pode ser utilizado para ordenalas de forma que as infectadas se muxan sempre en último lugar.

Unha opción alternativa é utilizar unha ou máis unidades de muxido perfectamente identificadas para muxir sempre as vacas infectadas.

Preparación das vacas: documentar o procedemento de preparación e o tempo empregado con cada vaca. A preparación realízase para limpar os tetos antes de colocar a unidade, controlar casos de mastites clínica e leite anormal e para estimular a baixada do leite.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 52

04/08/2017 19:20

MANEXO

UNHA OPCIÓN ALTERNATIVA É UTILIZAR UNHA OU MÁIS UNIDADES DE MUXIDO PERFECTAMENTE IDENTIFICADAS PARA MUXIR SEMPRE AS VACAS INFECTADAS Observar a cobertura do desinfectante nos tetos. A desinfección do extremo do teto é moi importante para reducir o número de bacterias. Galton et al. (1986) comprobaron que unha adecuada desinfección pode reducir nun 75 % a cantidade de bacterias na superficie dos tetos.

Observouse que o máis baixo reconto de bacterias se obtén por métodos que humedecen e limpan unicamente os tetos e non outras partes do ubre. Se as vacas están limpas, os tetos poden ser desinfectados adecuadamente mediante un predipping, sen lavado adicional (figura 5).

53

Con isto previmos o crecemento de microorganismos na tetoeira. En establos fixos nunca se deben verter os chorros sobre a cama. Os problemas de RCS en tanque non poden resolverse sen a incorporación do despunte na rutina de muxido (Reinemann et al., 2001).

Figura 6. Ficha de puntuación de limpeza de tetos WestfaliaSurge

Figura 5. Predipping utilizando produto desinfectante, vaso de non retorno e guantes

Fonte: Universidade de Minnesota, 2011

Figura 7. Comprobación de limpeza con algodóns

Boa preparación

Foto: J. Pereira

O predipping é máis efectivo no control de patóxenos ambientais (E. coli e streptococci ambientais); demostrouse que ten efectos limitados contra Staphilococos. É necesario un tempo de contacto mínimo de 20-30 s. para que a desinfección sexa efectiva.

Se a sucidade é tan elevada que fixese necesario o lavado, deberíanse seguir os seguintes principios: 1) lavar só os tetos, 2) utilizar a mínima cantidade de auga e 3) os tetos deberán ser completamente secados, prestando unha atención especial na súa punta. A auga transporta as bacterias e concéntraas na abertura da canle do teto. As toallas de tea son máis absorbentes que o papel, pero deberán ser desinfectadas con lixivia ou con auga moi quente, e secadas a alta temperatura cunha secadora. Para recoñecer a efectividade da desinfección e o secado dos tetos pódese fregar cun hisopo limpo a punta antes de colocar a unidade de muxido. Se a preparación foi adecuada, o hisopo permanecerá limpo; pola contra, un hisopo sucio indícanos que a preparación deberá ser mellorada (figuras 6, 7).

Cando os tetos están limpos, a eliminación dos primeiros chorros débese realizar previamente á desinfección do teto.

Nas salas de muxido os chorros poden verterse no chan.

Mala preparación

Fonte: Universidade de Minnesota, 2011

Colocación da unidade de muxido: medir o tempo transcorrido entre o primeiro contacto coa vaca e a colocación da unidade. As unidades deberán ser colocadas a 60-90 s. do comezo da estimulación.

Tempos superiores aos 3 minutos dan como resultado máis leite residual e producións inferiores. Unha elevación do fluxo de leite inmediatamente despois de colocada a unidade, seguido dunha baixada no fluxo e finalmente unha nova subida, represéntase graficamente por unha curva bimodal (figura 8) e indica unha insuficiente estimulación; pola contra, a ausencia de bimodalidade e unha curva en forma de meseta indican unha boa estimulación (figura 9).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 53

12/08/2017 09:25

54

MANEXO

OBSERVOUSE QUE O MÁIS BAIXO RECONTO DE BACTERIAS SE OBTÉN POR MÉTODOS QUE HUMEDECEN E LIMPAN UNICAMENTE OS TETOS E NON OUTRAS PARTES DO UBRE Figura 8. Unha curva de fluxo de leite bimodal indica unha insuficiente estimulación

Figura 9. Unha curva de fluxo de leite en meseta indica unha adecuada estimulación

As unidades deberán quedar ben aliñadas, de forma que o seu peso quede ben distribuído entre os catro tetos e se eviten as entradas de aire. É aconsellable un soporte que recolla os tubos longos de leite e pulsación para facilitar e manter perfectamente aliñadas as unidades; con isto diminúese o número de tetoeiras que esvaran e tamén o número de unidades que caen ao chan durante o muxido (figura 10).

Figura 10. Utilización de soportes para corrixir a aliñación das unidades de muxido

Algúns sistemas permiten controlar o fluxo durante o proceso, axustando baleiro e pulsación en función da fase de muxido (figura 11): Fase de premuxido. Unha vez colocada a unidade, o sensor de fluxo detecta se é inferior a unha cantidade determinada (0,2-0,4 kg/min), neste caso a unidade traballará a un nivel sen carga máis baixo (ex., 33 kPa), cunha relación de pulsación na cal predomine a masaxe (ex., 30:70) e cunha frecuencia de pulsación máis lenta (ex., 50 ciclos por minuto).

Fase de muxido. Tan pronto como o fluxo de leite supera o valor establecido, o baleiro sobe aos valores normais de traballo (ex., 44 kPa), a relación de pulsación cambia a valores nos cales predomina a fase de succión (ex., 60:40) e a frecuencia de pulsación acelérase (60 cpm).

Fase de posmuxido. Comeza cando o fluxo de leite baixa dun límite predefinido (ex., 0,4 kg/min), novamente o nivel de baleiro baixa, a pulsación faise máis lenta e na relación de pulsación predomina a fase de masaxe.

Figura 11. Axuste de pulsación e baleiro en función das fases de muxido

Fonte: DeLaval, 2001

Retirada da unidade: observar o método utilizado para a retirada, avaliar a existencia de sobremuxido e os tempos de retirada (en caso de retirada automática). As unidades deberían ser retiradas tan pronto como o fluxo baixa de 0,4-0,5 kg/min (fluxo de corte). A maior parte das vacas deberían ser muxidas entre 5 e 7 min. Unha retirada excesivamente adiantada reduce a produción de leite e favorece o paso de mastites subclínicas a clínicas. O sobremuxido é un momento de alto risco que pode provocar danos no teto e favorecer o desenvolvemento de novas infeccións de mastites. Rasmussen (1993) demostrou que cambiando o fluxo de corte de 0,2 kg/min a 0,4 kg/min o tempo medio de muxido reduciuse en 0,5 min e que a condición do teto melloraba. As unidades deberían soltarse con facilidade sen provocar tensións nos tetos nin producirse goteos de leite; en caso contrario, haberá que axustar os tempos de retirada.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 54

21/08/2017 18:35

ATRAPADORES | COMEDEROS | BARRERAS | BOXES TERNEROS | CUBÍCULOS | MANGAS DE MANEJO | TOLVAS | CONTENCIÓN

LIMPIEZAS AUTOMATICAS ¡NOS ADAPTAMOS A CUALQUIER TIPO DE EXPLOTACIÓN!

AMPLIA GAMA DE MOTORES PARA CABLE Y CUERDA | HASTA 200M DE LONGITUD DE PASILLO | FINALES DE CARRERA ELECTRÓNICOS | PALAS FABRICADAS CON MATERIAL ANTI-DESGASTE |PROGRAMACIÓN SENCILLA Y MUY COMPLETA

NUESTRAS OTRAS MARCAS

Bebederos para establo y campo para todo tipo de ganado Casetas y parques para para terneros Pediluvios, carretillas, etc

Arrobaderas para pasillos y canales Colchón continuo para cubículos Bebederos de acero inoxidable

Planchas de goma para todo tipo de soluciones: Salas de ordeño, salas de espera, pasillos de arrobadera, vacas atadas

Polígono Comarca II, Calle A, 17; 31191 Barbatáin, Navarra Tfno 948 98 33 90 | Móvil 659594742 www.etxeholz.net | etxeholz@etxeholz.net

pub_etxe_hold.indd 55

21/08/2017 18:35

56

MANEXO

Tomando como referencia o sistema ACR 5000 de DeLaval, cando o fluxo de leite descende do valor axustado prodúcese unha demora (preestablecida en 23 s., pero axustable) antes de pecharse o baleiro na unidade. Esta demora evita a retirada precipitada en caso de caída ocasional do fluxo. Tras esta demora, existe un tempo (entre 0,8 e 3,6 s.) para permitir a redución do baleiro no colector tras o cal o cilindro de retracción é activado, conseguindo así realizar a retirada dunha forma suave. Unha vez que a unidade é retirada, habilítase novamente o baleiro para proceder ao varrido do leite que queda no tubo longo de leite (DeLaval, 1998). Os tempos de retirada son axustables dentro dun rango de valores de referencia fornecidos polo fabricante (figura 12; DeLaval, 2002).

O SOBREMUXIDO É UN MOMENTO DE ALTO RISCO QUE PODE PROVOCAR DANOS NO TETO E FAVORECER O DESENVOLVEMENTO DE NOVAS INFECCIÓNS DE MASTITES

Figura 12. Fases do muxido nun sistema Duovac con retirada automática DeLaval

Tempo de muxido e fluxo medio de leite: o fluxo medio é un bo indicador para medir a eficiencia do muxido. Calcúlase dividindo a produción total de leite entre o tempo de muxido. En salas de muxido equipadas con medidores de leite e sistemas automatizados de adquisición de datos pódese calcular facilmente a media de tempo de muxido e a media de fluxo de leite para todo o rabaño. Se non se dispón de sistema de adquisición de datos automática, pódese tomar unha mostra aleatoria. Con datos de 10 vacas dará unha estimación do caudal media para o rabaño a +/0,5 kg/min. Unha mostra aleatoria de 30 vacas mellorará a estimación a +/- 0,25 kg / min. Estudos de campo realizados en Inglaterra, Francia e os Estados Unidos deron a seguinte ecuación de tempo de muxido medio para vacas que producían de 10 a 20 kg de leite por muxido con fluxos entre 2-3 kg/min (Reinemam et al., 2001): T (min)= 3 + (0,2 x kg leite) Fluxos de muxido baixos ou tempos excesivos de muxido poden ser como consecuencia dunha ineficiente baixada do leite debido a unha inadecuada estimulación, a unha falta de adecuación do momento de colocación da unidade, problemas coa máquina ou sobremuxido por unha inadecuada retirada.

Plenitude de muxido: se as unidades foron retiradas no momento oportuno, a maioría dos cuartos quedarán con moi pouco ou ningún leite despois de que a unidade foi retirada. Pódese comprobar se a extracción foi completa muxindo cada un dos cuartos de forma manual e inmediatamente despois da retirada. É frecuente que o cuarto máis lento quede con algo de leite tras a retirada. Pódese utilizar como guía que menos do 20 % dos cuartos deberían quedar con máis de 50 ml de leite.

Condición do teto: puntuar os tetos para comprobar a severidade do anel ou hiperqueratose, anotar a cor do teto inmediatamente despois de retirar as unidades. Anotar o número de tetos en boas condicións (sen anel ou débil, pel lisa, sen rugosidade ou gretas, coloración normal despois do muxido etc.) e o número de tetos en malas condicións (anel áspero e agretado e tetos de cor azul despois do muxido). O obxectivo é manter os tetos con esfínteres rugosos e moi rugosos por baixo do 20 % e a porcentaxe dos moi rugosos por baixo do 10 % (figura 13; Ruegg&Reinemann, 2005).

Fonte: DeLaval, 2002

Cando a retirada se realiza manualmente, cómpre asegurarse de que se corta o baleiro no colector por medio da válvula de peche antes de proceder á retirada da unidade.

Posmuxido: avaliar a adecuada realización do dipping, a cal se pode realizar envolvendo unha toalla de papel ao redor do teto. Algúns gandeiros prefiren utilizar pulverizadores en lugar dos métodos de inmersión para evitar que o produto se vaia contaminando con leite de diferentes vacas e aínda que é posible cubrir adecuadamente o teto non é fácil na práctica. Por último, as vacas deberían permanecer de pé polo menos 30 min despois do muxido para dar tempo a que se vaia pechando o esfínter e diminuír o risco de infeccións. Fornecer alimento fresco inmediatamente despois do muxido fomenta que as vacas permanezan de pé e non vaian tombarse.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 56

12/08/2017 09:29

MANEXO

O OBXECTIVO É MANTER OS TETOS CON ESFÍNTERES RUGOSOS E MOI RUGOSOS POR BAIXO DO 20 % E A PORCENTAXE DOS MOI RUGOSOS POR BAIXO DO 10 %

Figura 13. Cadro para puntuación de tetos

57

2001). Na táboa móstrase o intervalo de confianza para o 90 % en función do tamaño da mostra utilizando unha distribución binomial para a análise (ex., nunha mostraxe aleatoria de 25 vacas atopamos 5 con esfínteres rugosos ou moi rugosos, isto é, 20 % das vacas, o cal significa un intervalo entre 8-32 %).

N.º de vacas ou cuartos chequeados

Intervalo de confianza do 90 %

25

± 12

50

±8

75

±5

100

±5

REFERENCIAS

Fonte: Ruegg&Reinemann, 2005

De entre os factores que teñen que ver co manexo do muxido, o tempo total por día cando o caudal de leite é inferior a aproximadamente 1 kg/min é o que parece ter un efecto de maior importancia sobre a condición do extremo do teto. Isto está influenciado pola estimulación previa ao muxido ou polo grao de sobremuxido, así como polo equipo de muxido: axustes da retirada, baleiro de muxido alto ou tetoeiras con embocadura demasiado ríxidas.

Frecuencia de esvaróns ou caída de tetoeiras: anotar o número de veces que as unidades teñen que ser reaxustadas por esvaróns ou caídas. Mein e Reid (1996) suxiren que menos do 5 % das vacas deberían requirir da corrección do manexador. Un número excesivo de esvaróns ou caídas pode ser provocado por unidades con peso excesivo, mala distribución do peso ou orificios de ventilación taponados.

Observar a etapa de muxido cando ocorren os esvaróns e as caídas. Colectores ou conducións de leite excesivamente cheos tenden a causar escorreduras ou caídas durante os primeiros momentos do muxido. Tetoeiras mal dimensionadas ou a distribución irregular do peso son as causas máis comúns na fase final do muxido.

Tamaño da mostra (estatísticos): a maior debilidade na avaliación do muxido en granxas comerciais é en moitas ocasións que o tamaño da mostra é excesivamente pequeno. Un método para avaliar e describir a condición dos tetos dun rabaño é medir a proporción de vacas que teñen unha condición de teto determinado (ex., máis do 20 % das vacas con esfínteres rugosos). Aínda que un intervalo de confianza do 95 % é o mínimo aceptable en publicacións científicas, pódese considerar como aceptable un 90 % para estudos de campo (Reinemann et al.,

BRITISH STANDARD ISO (2007). International Standard of milking machine instalations. ISO 5707 - 6690 – 3918 – 20966. BSI. UK. DeLaval 1998. Manual de instrucciones ACR 5000. Tumba, Suecia.

DeLaval 2001. Efficient milking. http://www.delaval. Avaliable on line in 2017/02.

DeLaval 2002. Controlador del punto de ordeño DeLaval, MPCII. Tumba, Suecia.

Mein, G., Reinemann, D., O’Callaghan, E., Ohnstad, I., 2003. Where the rubber meets the teat and what happens to milking characteristics. Proceedings of the IDF 2nd World Symposium, Melbourn (Australia).

Mein, G., Reinemann, D., Schuring, N., Ohnstad, I., 2004.

Milking machines and mastitis risk: A storm in a teatcup.

National Mastitis Council.

Mein, G., Williams, D.M.D., Reinemann, D. 2003. Effects of milking on teat-end hyperkeratosis: Mechanical forces applied by the teatcup liner and responses of the teat. National Mastitis Council, Fort Worth Texas.

MTT Agrifood Research, 2007. Instrument for measuring mouthpiece depth and effective length of liner. Avaliable on line in: http://milkquality.wisc.edu/wp-content/ uploads/2011/10/device-for-measuring-mouthpiece-depth.pdf.

Neijenhuis, F., G.A. Mein, J.S. Britt, D.J. Reinemann, J.E. Hillerton, R. Farnsworth, J. R. Baines, T. Hemling, I. Ohnstad, N. Cook, W.F. Morgan. 2001. Relationship between teat-end callosity of hyperkeratosis and mastitis. Proc.

AABP-NMC International Symposium on Mastitis and Milk Quality, Vancouver, BC, Canada, pp 362-366.

Reinemann, D.J. Mein G., Ruegg.P., 2001. Evaluating Milking Machine Performance. VII International Congress on Bovine Medicine, Oviedo, Asturias, Spain.

Reinemann, D.J., Mein G.A. 2011. Unraveling the mysteries of liner compression. Countdown Meeting, Melbourne, Australia.

Ruegg, P. and Reinemann, D. 2005.Teat condition scoring chart. Avaliable on line in : http://milkquality.wisc.edu/ (date 28/12/2016). University of Wisconsin (USA) University of Minnesota - Dairy extensión 2016. Avaliable on line in (28/12/2016): http://www.extension.umn. edu/agriculture/dairy/health-and-comfort/options-cow-tailswitches/ University of Minnesota 2011. SCC Diagnostics tool box. F-MR-2: Teat end swab test. University of Minnesota Extension Dairy. Avaliable on line in https://www.qualitycounts.umn.edu/

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_manexo_maquinas_muxido_galego_02.indd 57

17/08/2017 17:36

pub_frior.indd 58

20/08/2017 17:31

Soluciones Solucionesmodernas modernaspara para proSoluciones modernas parapropro- S fesionales fesionales de de la la cría cría de de terneros terneros fe fesionales de la cría de terneros

Ganar tiempo y flexibilidad

Más prestación

Terneros sanos

Trabajo más ligero

a r a p s a r o d a v o n n i eId as s terneros u s y www.holm-laue.com usted Ganar Ganar tiempo tiempo y y flexibilidad flexibilidad

Más Más prestación prestación

Terneros Terneros sanos sanos

Trabajo Trabajo más más ligero ligero

Reducción de gastos

Reducción Reducción de de gastos gastos

apraara p s s a a r r o o d d a a nonvov IdIedaesaisnin sussutsetrenrenreorsos yy www.holm-laue.com www.holm-laue.com usutsetded

Moorweg 6 • 24784 Westerrönfeld, Alemania • Teléfono: +49 4331 20174 - 0 • Correo electrónico: info@holm-laue.de

Moorweg Moorweg 6 • 24784 6 • 24784 Westerrönfeld, Westerrönfeld, Alemania Alemania • Teléfono: • Teléfono: +49+49 4331 4331 20174 20174 - 0 •-Correo 0 • Correo electrónico: electrónico: info@holm-laue.de info@holm-laue.de

Delegado: Miguel Sá +351 919 028 774 • Distribuido por: Frior 981774500 / Cosmolabor +351 964 139 487

pub_holm_laue_galego.indd 59

22/08/2017 09:28

w

60

NUTRICIÓN

ALIMENTACIÓN NAS GRANXAS LEITEIRAS DO PRINCIPADO DE ASTURIAS Amosamos os resultados da investigación que o Serida levou a cabo en explotacións do Principado de Asturias ao redor da alimentación do gando vacún. Para este estudo prestóuselles especial atención á orixe e ao tipo de forraxes empregadas, á relación entre o tamaño das explotacións e a práctica do pastoreo e á importancia que ten o millo na dieta destes animais.

Fernando Vicente, Adela Martínez-Fernández, Carme Santiago, José Daniel Jiménez-Calderón Programa de Investigación en Pastos e Forraxes Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida) fvicente@serida.org

INTRODUCIÓN Os datos do Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (Mapama) reflicten para o Principado de Asturias un continuado descenso na produción leiteira desde 2002 ata 2014 (último ano do que se dispoñen de datos completos), pasando de 719.400 a 583.700 t/ ano, o que supón unha contribución á produción de leite a nivel nacional de entre un 8 e un 10 %. O Principado de Asturias, como toda a cornixa cantábrica, ten un clima oceánico, con temperaturas suaves e choivas distribuídas de xeito uniforme ao longo do ano, que favorece a produción dos pastos e das forraxes que poden ser utilizados

na alimentación de vacún de leite. A produción de leite con base nos pastos está amplamente distribuída en todo o arco atlántico europeo, como en Francia, Países Baixos e Irlanda. Este modo de aproveitamento está orientado a maximizar a produción de leite por hectárea. Os sistemas baseados en pastoreo propuxéronse habitualmente como unha estratexia para producir leite a baixo custo, ao diminuír a compra de alimentos fóra da explotación. Con todo, nas últimas décadas, o sector leiteiro moveuse cara a unha intensificación da alimentación das vacas cunha estabulación permanente durante todo o ano, apostando por un sistema de altos insumos/altos rendementos que maximiza a produción de leite por vaca. Como consecuencia, o uso de concentrados na alimentación do vacún leiteiro incrementouse e a área dispoñible para pastos foise transformando, sobre todo cara ao cultivo de millo.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_nutricion_asturias_galego.indd 60

16/08/2017 20:14

NUTRICIÓN

O USO DE CONCENTRADOS NA ALIMENTACIÓN DO VACÚN LEITEIRO INCREMENTOUSE E A ÁREA DISPOÑIBLE PARA PASTOS FOISE TRANSFORMANDO, PRINCIPALMENTE CARA AO CULTIVO DE MILLO

IMPORTANCIA DO MILLO NA PRODUCIÓN DE LEITE O millo é un tipo de forraxe que polo clima favorable da zona e pola boa fertilidade do solo ten un gran potencial de produción de materia seca e enerxía nun período relativamente curto de tempo, o que permite a implantación dun cultivo de inverno complementario. Ademais, é unha forraxe de alta ensilabilidade e altamente enerxética debido ao seu elevado contido en carbohidratos de reserva (azucres solubles e amidón) e cunha boa dixestibilidade das súas partes verdes. Como consecuencia, a maioría das granxas leiteiras especializáronse na produción de ensilado de millo. Esta especialización levou a unha simplificación extrema da alimentación máis intensiva, co ensilado de millo representando ata o 90 % do total da forraxe da ración e os concentrados entre o 30 e o 55 % do total da materia seca da dieta. En 1950 non se sementaba millo nos Países Baixos, mentres que na actualidade 230.000 hectáreas se dedican ao seu cultivo. A avaliación económica das explo-

tacións de leite de vaca no Principado de Asturias mostra unha gran dependencia da superficie agraria útil (SAU) destinada ao cultivo de millo forraxeiro, que ocupa na actualidade máis dun 40 % da superficie total destinada a cultivos forraxeiros, dato que axuda a comprender a súa relevancia nas explotacións gandeiras, xa que pode chegar a supor máis do 60 % da materia seca total da ración diaria.

Con todo, o cultivo do millo require terreos sen pendente situados a unha altitude máxima de 650 metros sobre o nivel do mar. Considerando que o Principado de Asturias ten unha altitude media de 623 metros e un 81 % da superficie con pendente superior ao 20 %, podemos facernos a idea de que o seu cultivo se restrinxe a zonas moi concretas. Por iso, os concellos da costa central e occidental, así como os do interior occidental, aglutinan o 82 % do total de explotacións leiteiras e o 90 % da produción de leite do Principado.

Durante o primeiro trimestre de 2014 o Serida realizou unha enquisa ao 2,4 % das explotacións leiteiras con cota láctea asignada en Asturias. As granxas foron estratificadas en función da súa cota e distribuídas en catro grupos: 1) menos de 175 t/ano (cunha media de 18 vacas en muxido), 2) entre 175 e 325 t/ano (con 34 vacas en produción), 3) entre 325 e 500 t/ano (con 54 vacas en muxido) e 4) máis de 500 t/ano (muxindo 99 vacas de media). Esta enquisa centrouse na obtención de datos sobre o tipo de alimentación das vacas en produción.

Departamento comercial para Portugal, País Vasco, Navarra, Castilla y León y Asturias

Agratechnik Landmaschinem Iberica SL

BATIDORES

61

Batidores especiales para la arena de fosas y balsas, modelos verticales y horizontales Rendimiento desde 13.500 litros/minuto hasta 30.000 litros/minuto

José Antonio Rojo García Mikel Irazu 27250 Castro de Rei - Lugo Telf. (+34) 982 314 428 joserojo@reckiberica.es Móvil: (+34) 676897112 www. reckiberica.es mail: mikelirazu@reckiberica.es Tel. (+34) 982 314 428 Móvil (+34) 678 432 835 Alemania (+49) 160 59 21 435

DONDE LOS DEMÁS NO CONSIGEN BATIR, NOSOTROS LO CONSEGUIMOS

• Importación de maquinaria seminueva agrícola/forestal desde los mejores proveedores de Europa y Estados Unidos • Servicio técnico y asesoría para su inversión más rentable • Más de 35 años de experiencia • Con red de distribución en toda España:

www.reckiberica.es DELEGADO TÉCNICO COMERCIAL PARA ESPAÑA Y PORTUGAL: Mikel Irazu Telf. 676897112, mail: mikelirazu@reckiberica.es

José Rojo: 678 432 835

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_nutricion_asturias_galego.indd 61

19/08/2017 12:51

NUTRICIÓN

62

A AVALIACIÓN ECONÓMICA DAS EXPLOTACIÓNS DE LEITE DE VACA MOSTRA UNHA GRAN DEPENDENCIA DA SUPERFICIE AGRARIA ÚTIL (SAU) DESTINADA AO CULTIVO DE MILLO FORRAXEIRO

A análise dos datos recollidos mostrou que a área cultivada foi de 13,7 hectáreas en ganderías do primeiro grupo, 20,4 hectáreas no grupo 2, 27,8 hectáreas no 3 e 52,8 hectáreas nas explotacións con maior cota. Con todo, o tamaño da granxa estivo inversamente relacionado coa práctica do pastoreo (figura 1). Así, o 54,5 % das ganderías máis pequenas practicaban de modo habitual o pastoreo. Pola contra, a proporción de granxas que pastoreaban diminuíu a medida que eran máis grandes. Desta maneira, a proporción de ganderías que pastorearon foi de 29,4 % e 30 % nos grupos 2 e 3, respectivamente, mentres que a porcentaxe de explotacións que pastaron foi de só o 7,1 % nas granxas de maior tamaño. En todos os casos, o pastoreo ten lugar principalmente durante a primavera, o verán e o outono, cunha media de 10 horas por día en pastoreo. Cando se considera o corte e carrexo da herba ao presebe, a porcentaxe de granxas que ofrecen herba fresca acadou o 72,7 % no grupo 1, mentres que nos grupos 2, 3 e 4 foi de 58,8 %, 30,0 % e 14,3 %, respectivamente.

contra, as explotacións máis pequenas utilizaban con maior frecuencia o ensilado de herba ou de raigrás para alimentar ao seu rabaño (figura 3). Neste sentido, o 100 % destas explotacións utilizan o ensilado de herba ou raigrás. Esta porcentaxe diminuíu gradualmente nos seguintes niveis de produción ata o 64,3 % no grupo de ganderías que producen máis de 500 t de leite ao ano.

Figura 2. Porcentaxe de granxas que inclúen ensilado de millo na ración de vacas en muxido en cada nivel de produción 100 80 60 % 40 20 0 <175

175-325

325-500

>500

Grupo de produción (t/ano)

Figura 3. Porcentaxe de granxas que inclúen ensilado de herba ou raigrás na ración de vacas en muxido en cada nivel de produción 100

Figura 1. Porcentaxe de granxas que practican pastoreo en cada nivel de produción

80

100

60 %

80

40

60

20

% 40

0 <175

20

175-325

325-500

>500

Grupo de produción (t/ano)

0 <175

175-325

325-500

>500

Grupo de produción (t/ano)

O ensilado de millo foi a forraxe usada máis frecuentemente para alimentar as vacas leiteiras nas granxas máis grandes, co 100 % delas achegándoo na ración (figura 2).

A proporción de granxas que utilizaron ensilado de millo diminúe progresivamente ao 80 % no grupo de produción de 325 a 500 t, ao 41,2 % no grupo con 175-325 t/ano e, finalmente, as granxas máis pequenas non utilizaron ensilado de millo na alimentación das súas vacas leiteiras. Pola

Polo tanto, existen claras diferenzas no tipo de alimentación segundo o tamaño da gandería. Aínda que non pode atribuírse exclusivamente á alimentación, a produción por vaca tamén se ve afectada. Así, as ganderías do grupo con menor produción presentaron o nivel máis baixo de produción por vaca e lactación, con 6.120 l/vaca. Os seguintes grupos incrementan progresivamente a súa produción a 7.525 l/vaca e 7.997 l/vaca nos grupos 2 e 3 respectivamente, acadándose unha media de produción por vaca e ano de 9.537 litros nas ganderías máis grandes.

Os resultados deste traballo estableceron que os criterios que mellor definen os sistemas de alimentación son o uso ou non de pastoreo e, cando as vacas permanecen estabuladas, a proporción de superficie dedicada ao cultivo de millo para ensilar.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_nutricion_asturias_galego.indd 62

08/08/2017 00:21

® ® SMARTAMINE SMARTAMINE M ®®M SMARTAMINE SMARTAMINE SMARTAMINE MM ® ® MetaSMART MetaSMART ®® MetaSMART MetaSMART MetaSMART LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM LysiGEM CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL CholiPEARL TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN TOXFIN MUCHAS MUCHAS COSAS COSAS ESTÁN MUCHAS MUCHAS MUCHASCOSAS COSAS COSASESTÁN ESTÁN ESTÁN ESTÁN CAMBIANDO CAMBIANDO EN ENENLA LA LA CAMBIANDO CAMBIANDO CAMBIANDOEN LA PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN DE DEDELECHE, LECHE, LECHE, PRODUCCIÓN PRODUCCIÓN PRODUCCIÓNDE LECHE, LECHE, NO NO SOLO SOLO ESTO...

ESTO...

NO NONO SOLO SOLO SOLOESTO...

ESTO...

ESTO...

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM TM

TM TM TM TM

LaLa nutrición nutrición lechera lechera está está evolucionando evolucionando La La nutrición Lanutrición nutrición lechera lecheraestá estáestá evolucionando evolucionando evolucionando rápidamente. rápidamente.

Lalechera producción, producción, yayano noes esel el único único rápidamente. rápidamente. rápidamente.

La La producción, producción, La producción, ya no ya no es es el es el único el único objetivo, objetivo, otros otros objetivos objetivos como comolalasalud saludy único yla la objetivo, objetivo, objetivo, otros otros otros objetivos objetivos objetivos como como la salud la salud salud yy layla la fertilidad fertilidad de de los los animales, animales, ooelcomo elmedio medio ambiente ambiente fertilidad fertilidad fertilidad dede los de losanimales, los animales, animales, oo elo medio medio el medio ambiente ambiente ambiente sese vuelven vuelven igual igual de importantes. importantes. sese vuelven vuelven se vuelven igual igual igual de deimportantes. importantes. de importantes.

Las Laspalabras palabras claves claves en enla laactualidad actualidad son: son: Las Las palabras palabras claves claves claves en enla la enactualidad actualidad la actualidad son: son: son: • Las • palabras Optimización Optimización •• •• •• ••

Optimización •Optimización Optimización Eficiencia Eficiencia Eficiencia •Eficiencia Eficiencia Ahorro Ahorro de de costes costes

•• •• •• ••

Ahorro •Ahorro Ahorro de decostes costes de costes Rendimiento Rendimiento Rendimiento •Rendimiento Rendimiento Calidad Calidad

•• •• •• ••

Calidad •Calidad Calidad Fertilidad Fertilidad Fertilidad •Fertilidad Fertilidad Salud Salud

• • Salud •Salud Salud • • Medioambiente Medioambiente • • Medioambiente •Medioambiente Medioambiente Estas Estaspalabras palabras deben deben formar formarparte partededenuestro nuestro Estas Estas Estas palabras palabras palabras deben deben deben formar formar formar parte parte de de de nuestro nuestro nuestro idioma idioma yyser ser nuestra nuestra meta. meta. idioma idioma idioma y yser ser ynuestra ser nuestra nuestra meta. meta. meta.

Kemin Kemin pretende pretende proporcionar proporcionar una una nueva nueva Kemin Kemin Kemin pretende pretende pretende proporcionar proporcionar proporcionar una una una nueva nueva nueva visión visión de de la la nutrición, nutrición, yy para paraello ellotenemos tenemos visión visión visión de de la de la nutrición, la nutrición, nutrición, yser y para ysus para ello elloello tenemos tenemos tenemos como como principal principal objetivo objetivo ser sus colaboradores. colaboradores. como como como principal principal principal objetivo objetivo ser ser ser sus sus colaboradores. colaboradores. colaboradores.

Buscamos Buscamos una unaobjetivo producción producción sostenible sostenible aa la la vezvez Buscamos Buscamos Buscamos una unauna producción producción producción sostenible sostenible sostenible aa lala auna vez la vez vez que que competitiva, competitiva, que que tenga tengacomo como resultado resultado una que que competitiva, que competitiva, competitiva, que que que tenga tenga tenga como como como resultado resultado resultado una una una alimentación alimentación más más eficiente eficienteyyrentable. rentable. alimentación alimentación alimentación más másmás eficiente eficiente eficiente yy rentable. rentable. y rentable.

Revise Revise sussus dietas, dietas, Kemin Kemin puede puede ayudarle. ayudarle.

Revise Revise Revise sus sus sus dietas, dietas, dietas, Kemin Kemin Kemin puede puede puede ayudarle. ayudarle. ayudarle.

Kemin Kemin Ibérica Ibérica Tel Tel 977 25 977 4125 8841 88 Kemin Kemin Kemin Ibérica Ibérica Ibérica TelTel Tel 977977 977 25 25 41 41 88 88 88

® ® ©© Kemin Kemin Industries, Industries,Inc. Inc.and and its group groupofofcompanies companies 2016.

2016.

AllAll rights rights reserved. reserved. ® ™ ® Trademarks ™ Trademarks of Kemin of Kemin Industries, Industries, Inc., U.S.A. Inc.,MetaSmart U.S.A. MetaSmart is a Trademark is a Trademark of Adisseo France of Adisseo S.A.S.France S.A.S. ® ® © Kemin © Kemin © Industries, Kemin Industries, Industries, Inc. Inc. and and Inc. itsitsgroup and group itsof group ofcompanies companies of companies 2016.

2016. 2016.

All rights rights All rights reserved. reserved. reserved. ® ®™™Trademarks ®Trademarks ™ Trademarks of of Kemin Kemin of Kemin Industries, Industries, Industries, Inc.,Inc., U.S.A. Inc., U.S.A. U.S.A. MetaSmart MetaSmart MetaSmart is a®Trademark isisaa Trademark Trademark of Adisseo of of Adisseo Adisseo FranceFrance France S.A.S.S.A.S. S.A.S.

2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd1 1 pub_kemin.indd 63 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 2016_ruminants_spain.indd 1 1 1

08/02/16 17:23 08/02/16 17:23 08/08/2017 01:2217:23 08/02/16 08/02/16 08/02/16 17:23 17:23

64

NUTRICIÓN

OS CRITERIOS QUE MELLOR DEFINEN OS SISTEMAS DE ALIMENTACIÓN SON O USO OU NON DE PASTOREO E, CANDO AS VACAS PERMANECEN ESTABULADAS, A PROPORCIÓN DE SUPERFICIE DEDICADA AO CULTIVO DE MILLO PARA ENSILAR

PROCEDENCIA DOS ALIMENTOS EMPREGADOS NAS EXPLOTACIÓNS LEITEIRAS As granxas de leite son moi dependentes da superficie agraria, xa que precisan desta tanto para o cultivo de forraxes como para a práctica do pastoreo se este se leva a cabo. Agora ben, as racións formuladas destinadas ás vacas en produción están constituídas por mesturas de diferentes materias primas que non sempre poden ser producidas na propia explotación, polo que os gandeiros están obrigados a comprar fóra os ingredientes que precisan para realizar un bo racionamento. Por iso, no Serida estudouse a procedencia dos alimentos utilizados no racionamento das vacas en muxido. Para iso realizouse un seguimento de 16 ganderías durante un ano. Estas estaban divididas en 4 grupos segundo facían pastoreo (P), se utilizaban menos do 20 % da SAU destinada a millo (SH), se para o cultivo de millo para ensilar ocupaban entre o 20 % e o 75 % da SAU (SHSM) ou se utilizaban máis do 75 % da SAU para o cultivo de millo a ensilar (SM).

A figura 4 presenta a procedencia da forraxe e do concentrado achegado na ración nos catro grupos de ganderías. As ganderías de todos os grupos compran o 48,5 % dos alimentos fóra da explotación cando se consideran conxuntamente os concentrados e as forraxes. Todas elas compran a totalidade do concentrado achegado na ración.

A forraxe é producida maioritariamente na explotación.

Así, o grupo de pastoreo produce o 76,5 % da forraxe; o grupo SH, o 80,8 %, e os grupos SHSM e SM o 92,4 % e o 92,6 %, respectivamente. Agora ben, pódese apreciar que a porcentaxe de forraxe comprada é superior en sistemas baseados en pastoreo (23,5 %), producíndose a menor compra de forraxes (7,5 %) nas explotacións que cultivan millo ben maioritariamente (SM) ou en combinación con outras forraxes (SHSM).

Figura 4. Procedencia dos alimentos nos catro grupos de ganderías estudados. P: pastoreo, SH≤20 % SAU millo, SHSM 20-75 % SAU millo, SM≥75 % SAU millo 100 80 % Forraxe propia

60

% Forraxe comprada

40

% Concentrado comprado

20 0 P

SH

SHSM

A proporción de forraxe:concentrado na ración non mostrou diferenzas entre grupos, sendo de 60:40. Agora ben, hai un uso máis eficiente nunhas ganderías que noutras.

Así, rexistrouse unha menor cantidade de concentrado necesario para producir un litro de leite nas ganderías que utilizan maioritariamente o ensilado de millo na súa ración (245 g/l de leite) fronte ao resto de grupos estudados que necesitaban achegar 370 gramos de concentrado para producir cada litro de leite.

A PROPORCIÓN DE ENSILADO DE MILLO NA RACIÓN INFLÚE NA COMPOSICIÓN DO LEITE A dieta inflúe no contido de moitas moléculas do leite ademais da graxa e da proteína: terpenos, ácido fitánico, ácido pristánico, escatois, antioxidantes, ácidos graxos etc.

As dietas ricas en forraxe fresca producen leite con máis ácidos graxos insaturados. Como o ensilado de millo contén unha alta concentración de ácido linoleico, induce a aumentar a proporción neste ácido graxo no leite, mentres que as vacas alimentadas con dietas baseadas en feo de herba producen leite rico en ácido linolénico. Todo isto está relacionado coa transferencia de compostos específicos dos alimentos ao leite e coa formación doutros compostos específicos pola microflora do rume debido ao efecto da dieta. A partir do seguimento das 16 ganderías descritas anteriormente, estudouse a diferenza na composición do leite segundo os grupos de produción que lembremos son: pastoreo (P), menos do 20 % da SAU destinada a millo (SH), cultivo de millo para ensilar entre o 20 % e o 75 % da SAU (SHSM) ou utilizando máis do 75 % da SAU para o cultivo de millo a ensilar (SM).

Os resultados mostran que a concentración de proteína, lactosa e sólidos non graxos no leite foron maiores nas ganderías que achegaban maior cantidade de millo na ración (táboa 1). Iso é debido a que co ensilado de millo se achega máis enerxía dispoñible para o animal, producindo un aumento no contido de proteína e de lactosa no leite.

Aínda que o contido en graxa do leite non se viu afectado polo sistema de alimentación, si se observou que se exercía unha grande influencia sobre a calidade da graxa. A táboa 2 mostra a proporción de ácidos graxos saturados e insaturados do leite, así como a dos principais ácidos graxos con 18 átomos de carbono. O leite de vacas que recibiron ensilado de millo como ingrediente principal da ración presenta unha maior concentración de ácidos graxos saturados, especialmente debido á súa alta proporción de ácido palmítico, que alcanza o 40 % do total de ácidos graxos con este tipo de alimentación. O incremento na concentración de ácido linoleico conxugado ou CLA, así como o ácido vaccénico (que é a principal orixe do CLA), é moi importante no leite obtido en vacas en pastoreo, confirmando que a alimentación con herba verde incrementa a proporción destes ácidos graxos con efectos potencialmente positivos para a saúde humana. No entanto, neste estudo non se observaron diferenzas na proporción de ácidos omega-6 nin de ácidos omega-3.

SM

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_nutricion_asturias_galego.indd 64

16/08/2017 20:13

CARRO MEZCLADOR KEENAN LA NUEVA MÁQUINA DE ALTO RENDIMIENTO PARA UNA MAYOR EFICIENCIA ALIMENTARIA

Para mayor información contáctenos Alltech Spain S.L. Masía Can Fatjó del Molí s/n Avd. Universidad Autónoma 5-7 Parc Tecnologic del Vallès 08290 Cerdanyola del Vallès (Barcelona) 93 748 4327 / 660493588

- Gran volumen de mezcla - Menos absorción de potencia (ahorro de combustible) - Servicio KEENAN InTouch

pub_alltech_keenan_02.indd 65

19/08/2017 12:55

66

NUTRICIÓN

CANDO A ACHEGA DE ENSILADO DE MILLO NA RACIÓN É IMPORTANTE, INCREMÉNTASE A PROPORCIÓN DE PROTEÍNA E LACTOSA DO LEITE. DOUTRA BANDA, CUNHA ALIMENTACIÓN BASEADA EN PASTOREO É POSIBLE MELLORAR O PERFIL SAUDABLE DE ÁCIDOS GRAXOS DA GRAXA DO LEITE

Táboa 1. Composición química do leite de vaca de 16 ganderías do Principado de Asturias en función do tipo de alimentación Pastoreo

<20 % SAU Millo

20-75 % SAU Millo

>75 % SAU Millo

Graxa %

3,84

3,89

3,74

3,82

Proteína %

3,14

3,12

3,13

3,29

Lactosa %

4,72

4,73

4,76

4,82

Sólidos non graxos %

8,61

8,63

8,61

8,86

Urea (mg/l)

255

303

279

310

Polo tanto, cando a achega de ensilado de millo na ración é importante, auméntase a proporción de proteína e lactosa do leite. Así mesmo, cunha alimentación baseada en pastoreo é posible mellorar o perfil saudable de ácidos graxos da graxa do leite.

Táboa 2. Proporción (g AG/100 g AG) de ácidos graxos saturados e insaturados e dos principais ácidos graxos potencialmente saudables para a dieta humana no leite de vaca de 16 ganderías do Principado de Asturias en función do tipo de alimentación Pastoreo

<20 % SAU Millo

20-75 % SAU Millo

>75 % SAU Millo

Ácidos saturados

69,27

68,42

66,81

74,04

Ácidos insaturados

30,86

31,58

33,19

25,96

Ácido esteárico

11,35

10,73

13,26

9,58

Ácido vaccénico

1,26

0,90

0,89

0,39

Ácido oleico

23,83

24,94

25,90

19,55

Ácidos omega-6

1,26

1,47

2,04

1,48

CLA

0,40

0,28

0,26

0,14

Ácidos omega-3

0,33

0,26

0,30

0,18

CONCLUSIÓNS DERIVADAS DO DESENVOLVEMENTO DAS ACTIVIDADES DESCRITAS • As ganderías de leite de vaca do Principado de Asturias teñen diferentes sistemas de alimentación de acordo co seu nivel de produción. O ensilado de millo é o principal ingrediente na ración das ganderías de maior tamaño, mentres que o pastoreo constitúe unha importante práctica nas ganderías máis pequenas.

• A compra de forraxes fóra da explotación tende a ser menor en explotacións que cultivan millo forraxeiro.

Ademais, o uso do concentrado é máis eficiente nas ganderías que utilizan maioritariamente o ensilado de millo na súa ración.

• Cando se incrementa a achega de ensilado de millo na ración aumenta a proporción de proteína, lactosa e sólidos non graxos do leite, pero diminúe o grao de insaturación da graxa do leite, con baixa concentración de ácidos graxos potencialmente saudables na dieta humana.

AGRADECEMENTOS Traballo financiado polo proxecto INIA RTA2012-00065-01, cofinanciado con fondos Feder.

BIBLIOGRAFÍA CONSULTADA Borreani, G., Coppa, M., Revello-Chion, A., Comino, L., Giaccone, D., Ferlay, A., Tabacco, E. (2013). Effect of different feeding strategies in intensive dairy farming systems on milk fatty acid profile, and implications on feeding costs in Italy. Journal of Dairy Science 96: 6840-6855.

Gobierno del Principado de Asturias (2011). La agricultura asturiana. Macromagnitudes agrarias. Referencias estadísticas 2009-2010. SADEI. Edita: Consejería de Agrogandería y Recursos Autóctonos, Oviedo, Asturias, España.

Jiménez-Calderón, J.D., Santiago, C., Martínez-Fernández, A., Vicente, F. (2015). Current state of the feeding systems for dairy cows in the Principality of Asturias (Spain). Grassland Science in Europe 20: 105-106.

Knaus, W. (2016). Perspectives on pasture versus indoor feeding of dairy cows. Journal of the Science of Food and Agriculture 96: 9-17.

MAPAMA (2016). Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente. http://www.magrama.gob.es/es/estadistica/ temas/estadisticas-agrarias/ganaderia/estadistica-industriaslacteas/estadistica-lactea-anual/default.aspx. Último acceso: 10 de noviembre de 2016.

Martínez-Fernández, A., Argamentería, A., de la Roza-Delgado, B. (2014). Manejo de forrajes para ensilar. Edita: SERIDA, Villaviciosa, Asturias, España. http://www.serida.org/pdfs/6079. pdf. Último acceso: 27 de julio de 2017.

Morales-Almaráz, E., de la Roza-Delgado, B., González, A., Soldado, A., Rodríguez, M.L., Peláez, M., Vicente, F. (2011).

Effect of feeding system on unsaturated fatty acid levels in milk of dairy cows. Renewable Agriculture and Food Systems 26: 224-229.

Santiago, C., Vicente, F., Jiménez-Calderón, J. D., Soldado, A., Martínez-Fernández, A. (2017). Caracterización de los actuales modelos de alimentación para la producción de leche de vaca en Asturias y su influencia sobre la producción de leche.

ITEA-Información Técnica Económica Agraria (En prensa).

Servicios Técnicos de Central Lechera Asturiana (2012). Reducir el coste total de alimentos comprados fuera de la explotación como estrategia para mejorar los resultados económicos de las explotaciones lecheras. Frisona Española 191: 114-116.

Soder, K. J., Rotz, C. A. (2001). Economic and environmental impact of four levels of concentrate supplementation in grazing dairy herds. Journal of Dairy Science 84: 2560-2572.

Van Dijk, H., Schukking, S., Van der Berg, R. (2015). Fifty years of forage supply on dairy farms in the Netherlands.

Grassland Science in Europe 20:12-20.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_nutricion_asturias_galego.indd 66

16/08/2017 20:18

PREFABRICADOS Y HIERROS

TOURÓN

• Montaje de naves ganaderas en general • Estructuras • Cerchas y pórticos • Cubiertas de naves en uralita y panel sándwich • Taller de ferralla • Cubículos de hormigón prefabricados

Cubierta con panel sándwich ganadero o con Agrotherm

Pared extra lisa para una mejor higiene

Aislamiento interior dentro de los paneles de hormigón

Vilar de Sarria, 34 - 27614 Sarria (Lugo) Tfno: 982 530 469 - Fax: 982 535 501 Mób: 629 802 700 - 629 817 933 E-mail: hierrostouron@gmail.com

pub_touron.indd 67

NUEVO SERVICIO : PLANTA DE HORMIG ÓN

21/08/2017 18:36

68

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

A PERDA DE MATERIA SECA EN SILOS DE MILLO Neste estudo abórdanse os conceptos de materia seca e de estabilidade aerobia e expóñense os problemas de fermentación, densidade e compactación dos silos debido a erros no proceso de ensilado e desensilado, que poden diminuír a calidade e a cantidade de alimento dos animais e que representan grandes perdas para o produtor de leite ou de carne.

Paula Soler Responsable da gama de ruminantes de Lallemand Bio en España e Portugal

INTRODUCIÓN O silo de millo é unha das forraxes máis consumidas na alimentación de vacún e pode alcanzar ata o 75 % da ración, polo que é moi importante conservar un volume e uns valores da forraxe similares aos da forraxe verde recentemente cultivada cun elevado valor nutritivo e unhas menores per-

das de volume (materia seca) debido a fermentos e fungos. É común e correcto dicir que a produción da ensilaxe de millo é unha das forraxes conservadas máis fáciles de executar, sobre todo por causa da baixa concentración de proteína, que indica unha baixa capacidade tamponadora, e unha concentración suficiente de azucres solubles. Con todo, hai perdas no ensilado de millo, como as producidas pola inestabilidade aerobia, que poden diminuír a calidade e a cantidade de alimento dos animais e que representan grandes perdas para o produtor de leite ou de carne.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_materia_seca_galego_03.indd 68

21/08/2017 18:41

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

QUE É A MATERIA SECA? A humidade é a cantidade de auga que contén o alimento; a diferenza entre o peso total deste e do contido en auga denomínase materia seca. Os alimentos concentrados poden conter un 5-10 % de humidade, mentres que as forraxes verdes conteñen ao redor do 80 %. Tamén cando nos referimos a materia seca estamos a falar da parte onde se atopan os nutrientes e, en xeral, da cantidade ou “masa” que se ensilou. Estes son os dous puntos nos que nos imos centrar fundamentalmente cando falemos das perdas de materia seca.

QUE É A ESTABILIDADE AEROBIA? A estabilidade aerobia da ensilaxe é a resistencia da forraxe á deterioración unha vez se abriu o silo, é dicir, o tempo que a ensilaxe permanece estable sen alterar as súas características tanto físicas como químicas en contacto co aire ( Jobim et al., 2007). A estabilidade aerobia tamén se pode definir como a resistencia ao aumento da temperatura da ensilaxe respecto da temperatura ambiente. Segundo Kleinschmit e Kung (2006) e O´Kiely et al. (2001), hai perda de estabilidade aerobia cando hai un aumento de 2 °C da temperatura da ensilaxe por riba da temperatura ambiente.

69

RECOMÉNDASE ENCHER E PECHAR O MÁIS RAPIDAMENTE POSIBLE O SILO E COMPACTAR BEN PARA QUE HAXA UNHA MENOR PRESENZA DE AIRE NO SEU INTERIOR

PERDA DE MATERIA SECA VS. COMPACTACIÓN E ESTABILIDADE AEROBIA Dentro do proceso de ensilado e desensilado dun silo prodúcense unha serie de perdas, das cales algunhas proveñen do proceso de fermentación: canto máis lento é o proceso de fermentación, máis perdas pode haber, ata chegar a un 10-13 % de perdas totais. Outras poden vir causadas por mofos, fermentos e unha mala estabilidade aerobia, sobre todo no momento do desensilado.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_materia_seca_galego_03.indd 69

19/08/2017 15:29

70

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Gráfica 1. Relación entre a densidade e as perdas de materia seca

10

Perda de materia seca, %

9 8 7 6 5 4

100 130 160 190 220 250

3 2 1

280 310

0

25

27

340 29

31

Materia seca, %

370 33

35

37

400

Densidade de materia seca, kg/m3

39

Ao principio do proceso de ensilado, a forraxe no silo continúa respirando, absorbendo osíxeno e liberando anhídrido carbónico; existe unha produción de calor. Esta respiración ocasiona unha perda de materia seca moi dixestible e reduce o contido de azucres da planta. Por iso, recoméndase encher e pechar o máis rapidamente posible o silo e compactar ben para que haxa unha menor presenza de aire no seu interior. Desta forma, teremos menos perdas en fermentación e, se se consegue unha boa compactación (obxectivo 240 kg MS/m3), haberá menos problemas de estabilidade aerobia á apertura e, polo tanto, menos perdas de materia seca.

Existe unha relación entre a porcentaxe de materia seca, a densidade e as perdas de materia seca (gráfica 1. K.E. Griswold et al.; Penn State University, 2010).

Canto maior sexa o nivel de materia seca e menor a densidade, máis elevadas serán as perdas de materia seca, co que estaremos a perder a cantidade de material ensilado que tiñamos no tempo 0, xusto despois da confección do silo.

Por outra banda, Ruppel (1992) [táboa 1] tamén observou unha relación entre a perda de materia seca e a densidade e sinala que, canto menor é a densidade, maior é a perda de materia seca en silos de 180 días ensilados.

Táboa 1. Perdas de porcentaxe de materia seca aos 180 días de ser recollida Densidade, kg MS/m3

Perdas MS a 180 días, % MS recollida

160

20,2

192

18,2

225

16,8

255

15,1

285

13,4

340

10,0

Fonte: Ruppel, 1992

No que respecta á relación que hai entre as perdas de materia seca e a estabilidade aerobia, na XV International Silage Conference (2009) publicouse unha táboa (táboa 2), na que se pode observar que a falta de estabilidade aerobia ten unha influencia directa na perda de materia seca.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_materia_seca_galego_03.indd 70

16/08/2017 20:27

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

afriga131_publicidade_delagro.indd 71

10/08/2017 17:24

72

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Táboa 2. Perdas de materia seca respecto ao aumento de temperatura Aumento da temperatura no silo por riba da temperatura ambiente (°C)

Perdas de MS diarias (%)

Contido % MS

20 %

30 %

50 %

5 °C

1,6

1,2

0,7

10 °C

3,2

2,3

1,5

3,5

2,2

15 °C 20 °C

2,9

25 °C

3,7

Fonte: XV International Silage Conference, 2009

Viuse a importancia que ten tanto a compactación como a estabilidade aerobia na perda de materia seca (cantidade de material ensilado). Polo que respecta á compactación, é moi importante aplicar a cantidade de peso necesaria (peso do tractor de compactación) para extraer a maior cantidade de osíxeno e mesmo facer capas de menos de 20 centímetros para poder compactar mellor. No que se refire á estabilidade aerobia, neste caso o uso de inoculantes a base de bacterias heterolácticas, L.buchneri NCIMB 40788, pode ser unha boa ferramenta porque pode promover un menor cociente de ácido láctico: ácido acético e maiores valores de ácido propiónico, inhibindo o crecemento de fungos e fermentos e aumentando desta forma a estabilidade aerobia, preservando os nutrientes e mellorando a recuperación da materia seca ensilada.

Un correcto perfil fermentativo da ensilaxe de millo baséase no mellor cociente de ácido láctico: ácido acético, pero tamén o contido de ácido propiónico é importante, xa que dá unha mellor estabilidade á ensilaxe, estabilidade aerobia, mantendo períodos máis longos de tempo unha temperatura estable e promovendo a recuperación da materia seca e a preservación dos nutrientes.

CANTO MÁIS LENTO É O PROCESO DE FERMENTACIÓN, MÁIS PERDAS PODE HABER, ATA CHEGAR A UN 10-13 % DAS PERDAS TOTAIS

Nunha proba realizada na Escola Profesional Agrícola de Santo Tirso (Porto, Portugal) avaliáronse os efectos nas perdas de materia seca e no perfil fermentativo en sacos de ensilado de millo. Pesando os silos antes e despois da fermentación, obsérvase que a utilización de L.buchneri NCIMB 40788 a razón de 300.000 UFC/g de forraxe fresca na ensilaxe de millo diminúe un 6,5 % as perdas de MS grazas a un mellor proceso de fermentación e á redución das perdas por baixa estabilidade aerobia (táboa 3), o cal ten un grande impacto económico pola diminución destas perdas de materia seca.

Así mesmo, noutra proba realizada na República Checa na que se avaliou o efecto da estabilidade aerobia e o crecemento de fungos e fermentos dos silos en sacos de ensilaxe de millo controlando a evolución da temperatura e realizando unha análise visual da forraxe, observouse que, en condicións controladas de temperatura (temperatura estable de 16 °C nunha habitación os meses de febreiro e marzo), a forraxe tratada con L.buchneri NCIMB 40788 se mantiña estable unha vez aberta, mentres que a forraxe non tratada se quentaba aos tres días de ser aberta (gráfica 2) e deteriorábase, o que daba lugar a fungos e fermentos (foto 1).

Táboa 3. Resultados dos pesos dos sacos de rafia, control e L.buchneri NCIMB 40788 LALSIL FRESH

Control Sacos

% mat. seca

Materia fresca (g)

Materia seca (g)

Inicial

Final

Inicial

Final

% perdas MS control

% mat. seca

Materia fresca (g)

Materia seca (g)

Inicial

Final

Inicial

Final

% perdas MS LalSil

1

34,67

5.360

4.525

1.858,31

1.568,82

15,58

30,91

5.505

4.900

1.701,60

1.514,59

10,99

2

33,88

6.070

5.040

2.056,52

1.707,55

16,97

33,48

5.620

5.075

1.881,58

1.699,11

9,70

3

31,9

6.390

5.565

2.038,41

1.775,24

12,91

31,48

4.705

4.500

1.481,13

1.416,60

4,36

Media

33,5

5.940,00

5.043,33

1.984,41

1.683,87

15,10

31,96

5.276,67

4.825,00

1.688,10

1.543,43

8,56

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_materia_seca_galego_03.indd 72

08/08/2017 20:30

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

CANTO MAIOR SEXA O NIVEL DE MATERIA SECA E MENOR A DENSIDADE, MÁIS ELEVADAS SERÁN AS PERDAS DE MATERIA SECA, CO QUE ESTAREMOS A PERDER A CANTIDADE DE MATERIAL ENSILADO QUE TIÑAMOS NO TEMPO 0, XUSTO DESPOIS DA CONFECCIÓN DO SILO

73

NUEVA GAMA DE SPW Doble sinfín vertical de gran capacidad

Gráfica 2. Evolución da temperatura da forraxe nos meses de febreiro e marzo 30 25 20

1

15 10 5

,2

20

,2

21

,2

22

,2

23

,2

24

Non tratado

,2

25

,2

26

,2

27

,2 2,3

28

3,3

2

3

4

5

0827-GAM-EL-SPV-ES

0

®

LALSIL FRESH

Foto 1.

Evolución das forraxes tratadas e non tratadas

Aprovéchese de una solución adaptada a las caracterísitcas de cada explotación para el desensilado, empajado, mezcla de la ración y gestión de la alimentación.

1 ¡NOVEDAD! SPW: Disponible en 19, 22 y 25 m3. 2 sinfines verticales. Fresa de 200CV. Cinta transportadora del brazo de carga de alto rendimiento con control electrónico de la fresa en descenso.

Distribución a derecha e izquierda mediante cinta transversal. Gestión con CCI. 2 SPV: Fresa de gran capacidad 75 CV. Terminal T 75 para una gestión tanto de la máquina como de la ración. 3 EUROMIX II: Distribución lateral o transversal. 4 PRIMOR: modelos suspendidos y arrastrados. Empajado efecto lluvia. Modelo M. Posibilidad de distribuir pacas de ensilado. 5 PROFILE: Máquina polivalente adaptada a todo tipo de ganaderías.

www.kuhn.es

CONCLUSIÓN Para minimizar as perdas de materia seca do silo de millo (cantidade de material ensilado) hai puntos clave que nos poden axudar, como un bo manexo na concepción do silo, cunha moi boa compactación e tapado do silo e conxuntamente coa utilización de inoculantes a base de L.buchneri NCIMB 40788, que nos vai dar máis estabilidade aerobia, debido a un mellor perfil fermentativo, e tamén unha menor incidencia de fungos e fermentos, que diminúen o valor nutricional da ensilaxe e a súa inxestión. Coa utilización de L.buchneri NCIMB 40788 hai unha mellor conservación da materia seca e dos nutrientes.

cultivos I ganadería I paisajes

be strong, be KUHN AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_materia_seca_galego_03.indd 73

21/08/2017 19:11

pub_progenex.indd 74

17/08/2017 21:18

pub_progenex.indd 75

17/08/2017 21:19

76

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

REVISIÓN DO ESTADO ACTUAL DOS MÉTODOS DE ESTIMACIÓN DO VALOR ENERXÉTICO DO ENSILADO DE MILLO EN GALICIA

Neste traballo preténdese dar información sobre os diferentes métodos de estimación do valor enerxético do ensilado de millo producido nas explotacións leiteiras.

S. Pereira-Crespo1, R. Lorenzana1, M. Barreal1, C. Resch2, A. Botana2, M. Veiga2, G. Flores-Calvete2 1 Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) 2 Centro de Investigacións Agrarias de Mabegondo (CIAM)

INTENSIFICACIÓN FORRAXEIRA E CULTIVO DO MILLO NAS EXPLOTACIÓNS DE LEITE O desenvolvemento do sector produtor de vacún leiteiro en Galicia foi unido ao incremento da importancia da utilización de forraxes ensiladas na alimentación do gando, acentuada nos últimos anos en paralelo a unha rápida concentración da produción nun número cada vez máis reducido de explotacións. A comparación dos resultados de dous traballos sobre a estrutura das explotacións galegas realizados no CIAM nos anos 1996 e 2013 ilustra dos cambios acontecidos na estrutura produtiva das explotacións. Seguindo a Fernández-Lorenzo et al. (2016), neste período de menos de dúas décadas o número de explotacións leiteiras galegas reduciuse drasticamente, pasando

de 47 mil a 12 mil unidades produtoras, mentres que a superficie agraria útil (SAU) destinada a producir alimento para o gando pasou de 380 mil ha a 245 mil. En cambio, a produción total de leite incrementouse nun 20 %, desde algo menos de 2 millóns (M) de toneladas en 1996 a 2,4 M de toneladas en 2013, mentres que a produción de leite por ha de SAU se duplicou, pasando de 5,2 a 9,8 mil L/ha SAU e evidenciando un uso máis intensivo da base territorial das explotacións. Así, no conxunto das explotacións galegas de leite, a superficie total de cultivos forraxeiros (na súa práctica totalidade millo como cultivo de verán, que habitualmente rota con raigrás italiano sementado no outono nun sistema de dous cultivos/ano) pasou de representar o 11 % da SAU media das explotacións ao 27 % da SAU, con aproximadamente 45 mil ha en 1996 e 66 mil ha en 2013 (+ 23 %); mentres, a superficie total dedicada á produción de herba (pradeiras e prados) practicamente se dividía á metade, desde as 342 mil ha ata as 176 mil ha.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 76

18/08/2017 04:43

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

A IMPORTANCIA DA ATENCIÓN AOS CUSTOS DE ALIMENTACIÓN O aproveitamento das terras para a produción de forraxes de alta calidade na propia explotación debe cobrar maior protagonismo no modelo produtivo do sector lácteo galego, dado que, con prácticas de manexo adecuadas, as forraxes producidas nas explotacións constitúen a fonte alimenticia máis barata para a produción de leite (Beauchemin e Rode, 2012; Chamberlain, 2013). A partida de alimentación é a máis salientable da estrutura de custos, como indican diversos autores, entre eles Sineiro et al. (2016). Estes observaron nun estudo realizado cun grupo de explotacións da cornixa cantábrica (n=27) durante o último trienio que o principal compoñente dos gastos nunha explotación é atribuíble á alimentación, na que se inclúen os alimentos comprados e as forraxes producidas nela. En concreto, o peso destas partidas equivale a ¾ partes dos custos variables e ao 59 % se lle adicionamos os fixos e as amortizacións.

Entre as explotacións estudadas, os citados autores observaron unha elevada disparidade na eficiencia produtiva, sendo a maior diferenza nos custos de alimentación. As explotacións máis eficientes por ter un custo máis baixo por cada litro de leite producido correspóndense coas que posúen unha maior dispoñibilidade de terras, que as leva a ser máis autosuficientes en forraxes. Polo tanto, desde unha perspectiva de xestión da granxa, na mellora do beneficio obtido por litro de leite producido son claves a contención e o axuste dos custos de alimentación para garantir a súa viabilidade, polo que se fai necesario optimizar o incremento no uso de forraxes de alta calidade e a súa eficiencia de utilización no racionamento das vacas de leite.

La solución más fresca para su ensilado

- RCS Lallemand 405 720 194 - 042009.

Estes datos poñen de manifesto que a intensificación produtiva das explotacións galegas se produciu en gran medida con base na intensificación forraxeira das explotacións leiteiras galegas, que tivo como protagonista o cultivo de millo forraxeiro aproveitado como ensilado.

Unha estimación da importancia do uso de ensilado de millo nas racións das vacas de leite da denominada “España húmida” podémola atopar no informe titulado Encuesta sobre estructura y sistemas de alimentación de las explotaciones lecheras de Galicia, Cornisa Cantábrica y Navarra (http://ciam.gal/pdf/informeinia.pdf ), froito dun traballo colaborativo entre os centros públicos de investigación dependentes das comunidades autónomas de Galicia, Asturias, Cantabria, País Vasco e Navarra (Flores-Calvete et al., 2017). Nel indícase que, das aproximadamente 110 mil ha de millo forraxeiro cultivado en España, un 80 % do total se cultivaría nas explotacións leiteiras da zona norte, das cales Galicia concentra o 60 % do total español.

Así mesmo, os resultados do citado traballo permiten estimar que, de 3,8 M toneladas de leite total producido na zona norte, aproximadamente 2,5 M (o 65 % do total) proceden de explotacións que utilizan tipicamente dietas baseadas en ensilado de millo como principal ingrediente forraxeiro, o que representa o 65 % do leite total, cifra que no caso de Galicia ascendería ao 71 % do leite.

77

LALSIL® Fresh, Lactobacillus buchneri NCIMB 40788 : • Limita las pérdidas por mohos y hongos, • Conserva su ensilado fresco y apetente hasta el comedero, • Optimiza el valor nutricional de su ensilado.

A cada ensilado su solución Lalsil

LALLEMAND BIO, SL Télf : (+34) 93 241 33 80 Email : animal-Iberia@lallemand.com

www.lallemandanimalnutrition.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 77

18/08/2017 04:43

78

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

A AVALIACIÓN NUTRITIVA DAS FORRAXES PRESENTA UNHA GRAN RELEVANCIA DEBIDO Á ELEVADA VARIABILIDADE DO SEU VALOR NUTRITIVO E Á SÚA ALTA CONTRIBUCIÓN AO TOTAL DA MATERIA SECA DA RACIÓN EN COMPARACIÓN CO CONCENTRADO

A NECESIDADE DO COÑECEMENTO DO VALOR NUTRICIONAL DAS FORRAXES O avance dos coñecementos científicos sobre a fermentación ruminal obrigou a cambios importantes na formulación de racións para vacas de leite. Estes cambios teñen o seu fundamento na maior dispoñibilidade de nutrientes para o crecemento microbiano no rume (enerxía e proteína) e así aumentar a eficacia de síntese da proteína microbiana e optimizar a dixestibilidade da fracción fibrosa das forraxes (Henning et al., 1993). A sincronía ruminal das achegas de enerxía e proteína permite reducir os custos de alimentación, mellorar o benestar animal con base na redución dos desequilibrios do funcionamento ruminal e diminuír a concentración de NH3 no rume (Sniffen et al., 1992), diminuíndo a excreción de N ao medio, coa conseguinte redución do impacto ambiental da actividade gandeira.

Así mesmo, nos últimos anos desenvolvéronse programas informáticos complexos para o cálculo de racións para o gando, que son empregados pola maioría dos nutricionistas. O grande avance na computación, en moitos casos, non foi acompañado da mellora da calidade e da actualización dos datos que se introducen nestes programas. Para aproveitar as capacidades destes modelos de formulación é necesario dispoñer dun sistema preciso e fiable de valoración nutricional dos ingredientes que compoñen as racións, particularmente das forraxes, debido á súa gran variabilidade en comparación cos concentrados. Desta forma, o nutricionista que formula as racións para o gando vacún de leite necesita coñecer, fundamentalmente, o contido enerxético das forraxes e o seu valor proteico.

O coñecemento preciso da composición dos alimentos para o gando é unha condición necesaria para a súa utilización eficiente na alimentación animal, a través da preparación de dietas equilibradas. Tal información é vital cando se trata de alcanzar os altos niveis de produción animal hoxe en día requiridos para unha produción competitiva.

A avaliación nutritiva das forraxes presenta unha gran relevancia debido á elevada variabilidade do seu valor nutritivo e á súa alta contribución ao total da materia seca da ración en comparación co concentrado. Por outra parte, o coñecemento da composición química e do valor nutricional dos alimentos para o gando son fundamentais para a planificación da produción forraxeira das explotacións, de forma que os cultivos elixidos e o seu manexo respondan ás necesidades dunha dieta equilibrada e económica para os animais a cuxo consumo van destinados.

O valor nutricional das forraxes varía fundamentalmente debido a factores relacionados co seu xenotipo, co estado fisiolóxico, con factores de medio e a consecuencia dos procesos aos que son sometidos (variabilidade intrínseca).

Outra importante fonte de variabilidade, con frecuencia ignorada, xorde das diferenzas na metodoloxía utilizada na obtención da información (variabilidade extrínseca), toda vez que os procedementos de análise e os protocolos de obtención de información con animais poden variar de acordo co laboratorio ou centro experimental onde se desenvolven os traballos. Este tipo de variabilidade debería ser minimizada para a obtención de resultados comparables e útiles. Para alcanzar a robustez necesaria, a información relacionada coas características químicas e nutricionais dunha forraxe debe ser coidadosamente examinada antes da súa incorporación a unha base de datos e, unha vez incorporada, necesita ser manexada tamén con coidado. De non facelo así, producirase unha falsa variabilidade entre forraxes que pode comprometer o uso na práctica da información xerada.

Desde o punto de vista nutritivo, o ensilado de millo destaca por ser un alimento de elevado valor enerxético a causa do seu moderado contido en fibra e ao seu alto contido en amidón, pero de baixo contido proteico. Os valores medios de materia seca (MS), de amidón (AMD), de dixestibilidade da materia orgánica (DMO), de enerxía neta leite expresada en unidades forraxeiras de leite (UFL) e de proteína bruta (PB) das mostras recibidas no LIGAL para a súa análise nos últimos 13 anos foron os seguintes: MS: 32,5 %; AMD: 28,6 % MS; DMO: 70,5 %; UFL: 0,94 kg/MS e PB: 8,1 % MS. O perfil enerxético do ensilado de millo compleméntase adecuadamente co perfil proteico do ensilado de herba, en particular de trevo ou doutras leguminosas forraxeiras, para elaborar racións equilibradas e económicas para o gando leiteiro.

SIMULACIÓN DA IMPORTANCIA DUNHA CORRECTA ESTIMACIÓN DO VALOR ENERXÉTICO DO ENSILADO DE MILLO A repercusión nos custos de alimentación da subestimación do valor enerxético do ensilado de millo é indicativo do beneficio que se deriva do coñecemento do valor nutricional das forraxes dunha maneira precisa e fiable. Como é sabido, unha sobreestimación do valor enerxético real dunha forraxe de base da ración implicará unha perda na produción de leite, mentres que a subestimación terá o efecto de incrementar innecesariamente o gasto de concentrado. Outra forma de evidenciar a importancia de dispor de métodos que permitan unha estimación precisa do valor enerxético das forraxes (neste caso o ensilado de millo) é o cálculo da superficie de SAU necesaria para compensar, en termos de enerxía, o déficit causado por unha estimación incorrecta cando esta se produce á baixa.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 78

18/08/2017 04:43

Solamente con alimentos de alta calidad se obtienen altas producciones en las vacas lecheras. El buen ensilado de maíz es básico para la producción

www.schaumann.info

Consiga máxima rentabilidad con los productos de ensilado de BONSILAGE MAÍZ : : 4

un 5 % más de alimento digestible un 5 % menos de pérdidas del ensilado en el frente un 10 % más de energía con BONSILAGE MAÍZ

Más energía y más leche por hectárea gracias a la estabilidad de su ensilado de maíz Con las mismas Has. más alimento y de más calidad para sus animales En momentos en los que el precio de las materias primas aumenta sobremanera, la energía adicional que aporta BONSILAGE MAÍZ es más valiosa que nunca (de 100 a 170 €/ha. de incremento de beneficios) MARAGATOS, 75 49600 BENAVENTE mga@mgasl.es 980 63 04 97

pub_sersia_mga.indd 79

05/08/2017 07:00

80

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

UNHA SOBREESTIMACIÓN DO VALOR ENERXÉTICO REAL DUNHA FORRAXE DE BASE DA RACIÓN IMPLICARÁ UNHA PERDA NA PRODUCIÓN DE LEITE, MENTRES QUE A SUBESTIMACIÓN TERÁ O EFECTO DE INCREMENTAR INNECESARIAMENTE O GASTO DE CONCENTRADO

Como exercicio, tomemos os valores medios de DMO e UFL citados anteriormente para as mostras de ensilado de millo recibidas no LIGAL (DMO=70,5 %, UFL/kg MS=0,94) e supoñamos que estamos cometendo un erro sistemático subestimando nun 5 % o valor enerxético. No citado informe de estrutura das explotacións do norte de España indícase que na dieta media das vacas nas explotacións que baseaban a alimentación en dietas unifeed con predominio de ensilado de millo (aproximadamente 2.800 explotacións) esta forraxe representaba un 35 % da MS total da ración, o que supoñía un consumo de aproximadamente 8 kg de MS de ensilado de millo por vaca e día durante a lactación, mentres que nas granxas que seguían dietas típicas de ensilados de millo e de herba (unhas 3.900 explotacións), o ensilado de millo representaba un 25 % da MS total ofertada por vaca e equivalía a un consumo de aproximadamente 5 kg de MS de ensilado de millo por vaca e día. O primeiro grupo de explotacións tiña de media 60 vacas en 32 ha de SAU, producía 542 mil kg de leite/ano e supoñía un total agregado de 1,5 M toneladas de leite/ano na zona norte; mentres, o segundo grupo tiña de media 38 vacas en 25 ha de SAU, producía 280 mil kg de leite/ano e o volume total agregado de leite deste tipo de granxas ascendía a 1,1 M toneladas/ano.

A subestimación nun 5 % no valor enerxético do ensilado de millo supón unha enerxía neta correspondente a un incremento de 0,5 kg de cereal/vaca e día no primeiro grupo e 0,3 kg de cereal/vaca e día no segundo, que representarían respectivamente un input adicional de 9,0 e 3,4 toneladas de cereal por explotación e campaña. Sendo a SAU o factor de produción máis limitador na zona norte da península para a produción de leite, estas cantidades serían equivalentes a unha necesidade extra de superficie por explotación de entre 1,8 e 0,7 ha, o que representa +5,5 % e +2,7 % da SAU actual media de ambos os grupos de explotacións e que ilustra da importancia de dispor de métodos precisos e fiables para a estimación do valor enerxético das forraxes empregadas na alimentación do gando.

MÉTODOS DE ESTIMACIÓN DO VALOR ENERXÉTICO DAS FORRAXES A dixestibilidade dunha forraxe determina o seu valor enerxético, indicando a subministración de enerxía ao animal. Defínese como o balance do material que desaparece ao longo do seu tránsito dixestivo, é dicir, a proporción de alimento dixerido. A DMO representa a medida da enerxía dispoñible para os ruminantes e utilízase nos sistemas de avaliación proteica (Verité et al., 1987) para calcular a materia orgánica fermentable no rume, que, á súa vez, se emprega para estimar a síntese de proteína microbiana neste. As técnicas de determinación do valor enerxético baséanse na medida directa da DMO dos alimentos en animais (técnicas de dixestibilidade in vivo), polo xeral con pequenos ruminantes (ovinos) por razóns de operatividade, toda vez que as medidas de dixestibilidade medidas en gando ovino son extrapolables ao gando vacún efectuando as oportunas correccións en función do nivel de alimentación en que se realizou a medición. As determinacións de dixestibilidade in vivo representan as cifras de referencia e considéranse os datos máis exactos, repetibles e útiles; son os estándares fronte aos cales debe probarse a exactitude dos métodos indirectos da estimación do valor enerxético.

Habitualmente as avaliacións de DMO in vivo realízanse alimentando ovinos coa forraxe problema aloxados en gaiolas metabólicas dotadas de separadores de feces e ouriños e deseñadas de maneira que se minimice o estrés dos animais. Durante a avaliación realízase diariamente o control e a toma de mostras do alimento ofertado e rexeitado e da produción de feces para cada animal. Posto que se trata de técnicas complexas, longas e caras, só se empregan para formar coleccións de mostras de referencia.

No CIAM iniciáronse as avaliacións de DMO in vivo nos anos 90 do século pasado e continúan na actualidade nun permanente esforzo por mellorar a calidade dos métodos de estimación do valor enerxético das forraxes máis utilizadas na alimentación do gando. Grazas a este importante labor, o centro dispón dunha valiosa e ampla colección de mostras de DMO in vivo coñecida de diferentes alimentos, principalmente de ensilados de herba e de ensilados de planta enteira de millo; tamén existen coleccións de mostras de referencia avaliadas in vivo doutras forraxes tanto ensiladas como frescas (cultivos de leguminosas, cereais de inverno e as súas mesturas, por exemplo). A xeración de métodos propios para estimar o valor enerxético das forraxes implica, como é natural, un elevado volume de determinacións in vivo e de análise de mostras de forraxes e materiais de orixe animal (feces e, en determinados casos, ouriños) por métodos de referencia no laboratorio, para o cal foi fundamental a colaboración continuada co Laboratorio Interprofesional Galego de Análise do Leite (LIGAL) a través de distintos proxectos de investigación e convenios de colaboración. O LIGAL presta, entre outros servizos, o de análise dos alimentos para o gando, colaborando desde a súa posta en funcionamento co CIAM en proxectos de mellora dos métodos de estimación do valor nutricional de forraxes frescas e ensiladas, con especial énfase no desenvolvemento e na aplicación da tecnoloxía NIRS.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 80

18/08/2017 04:43

pub_pioneer.indd 81

04/08/2017 14:52

1- Fermentación rápida.

1- Mayor consumo de materia seca: más leche por vaca procedente de la fibra (demostrado en ensayos).

Ctra.

KM 4,6 | 41309 LA RINCONADA | Spain Ofi cinaSevilla-Cazalla Central: Avda. (C-433) Reino Unido, 7. Edifi cio Adytec, 2ª plta. 41012 Sevilla- Tlf: 954 298 300 Tel: +34 954 298-300 | Fax: +34 954298340 I piospa@pioneer.com www.pioneer.com piospa@pioneer.com

Pioneer Hi-BredSpain, Spain, DuPont AgricultureDUPONT & Nutrition Pioneer Hi-Bred S.L.S.L. Campus Tecnológico PIONEER

2- Larga duración.

Doble función:

Doble efecto:

2- Menos calor y mayor estabilidad, gracias a una síntesis controlada del ácido acético.

11C33 inhibe el desarrollo de microorganismos, mejora la estabilidad del silo y evita el calentamiento del forraje en el comedero.

Idóneo para silos que se deterioran una vez abiertos.

Destaca por:

Pioneer 11A44 es el inoculante idóneo para estabilizar la calidad del forraje, evitando el calentamiento y la degradación del frente del silo, debido a su exposición al aire.

El estabilizador.

11A44

® El SM, óvalo TM de DuPont marca registrada de DuPont.y Pioneer y el símbolo trapecio, son marcas registradas de Pioneer Hi-Bred International Inc. Des © Moines, USA. ®, son esmarcas comerciales de servicio dedelDuPont, Pioneer o de sus respectivos propietarios.

2017Iowa, PHII.

Más energía y estabilidad en el silo de maíz.

11C33

Pioneer 11CFT es el primer inoculante que permite disgregar la estructura de la pared celular, dejando la celulosa y la hemicelulosa más disponibles a las bacterias del rumen, y por lo tanto, aumentando la digestibilidad y la energía a disposición del animal.

Desbloquea nutrientes.

Libera energía.

n La revoluciódo en el ensila

más calidad y estabilidad para su ensilado

Inoculantes Pioneer:

82

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

AS DETERMINACIÓNS DE DIXESTIBILIDADE IN VIVO REPRESENTAN OS VALORES DE REFERENCIA E CONSIDÉRANSE OS DATOS MÁIS EXACTOS, REPETIBLES E ÚTILES; SON OS ESTÁNDARES FRONTE AOS CALES SE DEBE PROBAR A EXACTITUDE DOS MÉTODOS INDIRECTOS DA ESTIMACIÓN DO VALOR ENERXÉTICO TÉCNICAS ALTERNATIVAS DA ESTIMACIÓN DO VALOR ENERXÉTICO DE FORRAXES A necesidade de dispor de métodos indirectos para estimar o valor enerxético das forraxes xorde da imposibilidade de utilizar as determinacións in vivo como rutina de análise a causa das obvias limitacións de custo, tempo e man de obra. Entre os métodos alternativos para a asignación dun valor enerxético a unha forraxe problema citamos, de menor a maior índice de fiabilidade, a dispoñibilidade de valores tabulados, o establecemento de relacións empíricas entre a composición química da forraxe e a dixestibilidade, a dixestión in vitro no laboratorio e a tecnoloxía NIRS.

Datos de composición de alimentos recollidos en táboas e bases de datos O uso de táboas de alimentos e bases de datos de orixe foránea, principalmente de procedencia francesa (INRA) e americana (NRC), foi tradicionalmente unha práctica habitual en España. Actualmente as táboas da Federación Española para el Desarrollo de la Nutrición Animal (FEDNA) alcanzaron unha difusión comparable ás do INRA e ás de NRC, a pesar de que o seu alcance e o seu número de entradas son limitados. O Servicio de Información sobre Alimentos da Universidade de Córdoba dispón dunha base de datos que integra información obtida en distintos laboratorios españois, entre eles os xerados no CIAM e no LIGAL, sobre a composición química e o valor nutritivo de forraxes. Se ben o acudir aos valores tabulados para unha determinada forraxe semella o método máis fácil do que obter información, existe o inconveniente de que nas táboas de datos se recollen datos medios para cada especie acompañados, no mellor dos casos, do estado de madurez da mostra cuxos valores se referencian na base de datos. A diferenza do que acontece con outros alimentos do gando, como cereais, graos de proteaxinosas e oleaxinosas, entre outros, que teñen unha composición relativamente pouco variable, a composición e o valor enerxético das forraxes, mesmo dunha especie determinada recollida nun estado fisiolóxico concreto, poden ser moi diferentes dependendo do solo, do clima, dos coidados culturais e do tratamento poscolleita. Por tanto, a utilidade dos valores tabulados limítase a dar unha valiosa información acerca dos valores medios que, en ningún caso, se poden aplicar a mostras problema concretas, sobre todo no caso de táboas foráneas que proceden doutras áreas xeográficas e de cultivos diferentes a aqueles dos que proceden as mostras cuxa composición e valor enerxético queremos coñecer. Por outra parte, a maioría das táboas de alimentos elabóranse mesturando información procedentes de fontes moi diversas, polo xeral analizadas con procedementos analíticos diferentes e non estandarizados ou contrastados, o cal é particularmente relevante no que se refire á estimación dos valores enerxéticos de forraxes.

Modelos de regresión baseados en parámetros químicos como preditores para a estimación do valor enerxético da forraxe de millo Os métodos de estimación requiren o establecemento de ecuacións de regresión que relacionan a magnitude a estimar (variable dependente) co preditor ou preditores (variables independentes). Neste caso, os atributos de exactitude e precisión refírense á bondade de axuste obtida polo modelo na colección de mostras e empregada para desenvolver a regresión (conxunto de calibración).

O uso de ecuacións é unha das formas máis comúns de estimar a dixestibilidade dunha forraxe, tendo en conta que a determinación da súa composición química é máis rápida e menos custosa que os métodos in vitro. As ecuacións derívanse de regresións establecidas entre a DMO in vivo e a concentración dunha determinada fracción química, usualmente a estimación da parede celular (fibra neutro deterxente, FND), da lignocelulosa (fibra ácido deterxente, FAD), da fibra bruta (FB), da lignina (LAD) ou da proteína (PB). Polo xeral, o contido en fibra dunha forraxe está correlacionado negativamente coa DMO, mentres que o contido en PB mostra unha correlación positiva. Xeralmente, estes modelos de regresión presentan un relativamente baixo poder preditivo (Krizsan et al., 2012; Huhtanen et al., 2006; Nousiainen et al., 2004) e deben ser construídos e validados para áreas xeográficas concretas a partir de bases de datos suficientemente amplas de mostras analizadas por métodos de referencia no laboratorio e das cales se coñezan os valores de DMO in vivo. Baixo esta premisa, e dado o efecto que as condicións de medio exercen sobre a relación entre a composición química das forraxes e a súa DMO ou valor enerxético, é xeralmente recoñecido que a exactitude e a precisión das estimacións proporcionadas polas ecuacións de predición de valor enerxético das forraxes será moito máis elevada cando se utilizan ecuacións obtidas na mesma área xeográfica de procedencia das mostras que recibe o laboratorio que cando se compara coa aplicación de ecuacións foráneas, procedentes doutros ambientes e, con frecuencia, non contrastadas ou validadas. É suficientemente coñecido, por exemplo, que a temperatura e a intensidade da luz afecta á lignificación da parede celular da forraxe, favorecendo que as temperaturas suaves e a maior intensidade lumínica produzan un menor grao de lignificación e que as temperaturas altas e a baixa intensidade lumínica exerzan un efecto contrario (Van Soest et al., 1978). Como consecuencia, mostras co mesmo contido químico en parede celular (FND) e incluso en lignina (LAD) poden ter valores de DMO significativamente diferentes motivados polo distinto grao de entrecruzamento da lignina coas cadeas de celulosa a nivel molecular, o que condiciona un diferente nivel de dispoñibilidade para a degradación microbiana da parede celular das forraxes no rume (Deinum et al., 1968; Van Soest, 1994).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 82

22/08/2017 12:17

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

83

A TÉCNICA IN VITRO MÁIS PRECISA E FIABLE É O MÉTODO TILLEY-TERRY, QUE UTILIZA INÓCULO RUMINAL DE ANIMAIS DONANTES PARA INCUBAR AS MOSTRAS E NECESITA CONTAR EN TODO CASO CON ECUACIÓNS QUE RELACIONEN OS VALORES OBTIDOS NO LABORATORIO COS VALORES REAIS MEDIDOS EN ENSAIOS IN VIVO Figura 1. Relación entre o contido en parede celular (FND) e a súa dixestibilidade (DFND) na colección de mostras de ensilado de millo de dixestibilidade in vivo coñecida 75 70 65 60

DFND (%)

55 50 45 40 35 30 25 35

40

45

50 FND (% MS)

55

60

65

Fonte: CIAM, Flores-Calvete et al. (2004)

Figura 2. Relación entre DFND e FND en ensilado de millo 70 65 60 55 DFND (%)

Os resultados dos traballos realizados no CIAM-LIGAL (por exemplo, Flores et al., 2004) confirman as observacións doutros autores relativas a que a predición da DMO in vivo a partir da composición química da planta enteira de millo, e máis concretamente do seu contido en fibra, vese dificultada pola relativamente escasa correlación existente entre ambas, o que conduce ao establecemento de ecuacións dun poder preditivo en xeral mediocre. Nun clásico traballo de Andrieu (1976) sinálase a ausencia de correlacións significativas entre a DMO in vivo das plantas de millo normalmente desenvolvidas (frescas ou ensiladas) e os valores de materia seca, de fibra bruta, de porcentaxe de mazaroca e de número de días tras a floración feminina.

Non obstante, cando considera só aquelas plantas recollidas a partir dos 40 días da floración, existen correlacións significativas co contido en fibra bruta (r=-0,45) e coa porcentaxe de mazaroca (r=0,54). É relativamente habitual atopar referencias de laboratorios que utilizan o contido en FND para a estimación do valor enerxético do ensilado de millo mediante ecuacións de regresión. Este feito baséase na asunción de que a dixestibilidade da FND é sempre a mesma, o cal non é certo en absoluto polas razóns apuntadas anteriormente. Na figura 1 móstrase a relación entre a dixestibilidade da FND (DFND) e o contido en FND da colección de mostras de ensilado de millo avaliados in vivo no CIAM e analizados por métodos de referencia; nela pódese observar que para a mesma concentración de FND a dixestibilidade da FND (DFND) pode variar máis de 10 unidades. No mesmo sentido, na figura 2 represéntase a relación entre DFND e FND obtida no traballo realizado por Robinson (2001) na Universidade de California (EE.UU.), na cal para un mesmo contido en FND e DFDN pode verse unha variación de máis de 20 unidades.

50 45 40 35 30 25 20 37

39

41

43

45

47

49

51

53

FND (% MS)

Fonte: Robinson (2001)

AgroBank

Asesoramento e servizo para o sector agrario

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 83

21/08/2017 18:47

84

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Na táboa 1 móstrase un conxunto de ecuacións de predición da DMO in vivo de ensilados de planta enteira de millo con parámetros químicos como preditores construídas a partir da base de mostras do CIAM onde se pode apreciar que todos os modelos explican unha pequena porción da variabilidade da DMO, evidenciada polo valor do coeficiente de determinación (R2) que oscila entre o 22 % para a regresión simple con FND como preditor e o 48 % para o modelo múltiple con LAD, PB e FB como preditores na fase de validación das ecuacións.

Táboa 1. Ecuacións de regresión con parámetros químicos como preditores da DMO de ensilados de millo en condicións normais de madurez (MS≥28 %) publicadas no CIAM (Flores-Calvete et al., 2004) Ecuación de predición

Calibración

Validación cruzada

R2c

RSDc

R2cv

RSDcv

DMO= 88,25 – 0,457 FND

0,26

***

2,78

0,22

***

2,84

DMO= 84,76 – 0,658 FAD

0,30***

2,70

0,27***

2,75

DMO= 84,01 – 0,692 FB

0,33***

2,65

0,30***

2,70

DMO= 78,05 – 4,215 LAD

0,36***

2,59

0,32***

2,65

DMO= 80,05 – 0,689 FAD + 0,845 PB

0,38***

2,57

0,33***

2,63

DMO= 79,15 – 0,729 FB + 0,874 PB

0,41***

2,50

0,37***

2,56

DMO= 72,30 – 4,634 LAD + 1,035 PB

0,47***

2,37

0,42***

2,45

DMO= 78,50 – 3,257 LAD + 1,044 PB – 0,425 FB

0,56***

2,18

0,48***

2,32

DMO: dixestibilidade in vivo da materia orgánica (%); FND, FAD, LAD e PB expresados en % MS; significación do modelo: *** p<0,001; ** p<0,01; * p<0,05; n.s.: non significativo (p>0,05); R2: coeficiente de determinación; RSD: desviación estándar residual

Métodos in vitro Da mesma forma que parece existir concordancia na bibliografía sobre o escaso poder preditivo dos métodos baseados en parámetros químicos simples, é case xeral a opinión sobre a mellora que supón a utilización dos métodos in vitro na estimación da DMO de forraxes, tanto os baseados na utilización de líquido ruminal (Tilley-Terry, 1963) como os métodos enzimáticos pepsina-celulasa (McLeod e Minson, 1978; Aufrère e Michalet-Doreau, 1988). O método Tilley-Terry (1963), baseado na incubación das mostras de alimento en líquido ruminal e pepsina, intenta simular a dixestión ruminal e gástrica no animal e é un dos máis útiles para a predición da DMO en forraxes. O principal inconveniente desta técnica é a laboriosidade da súa determinación, o que non se adapta ben cos labores de estimación rutinaria nun laboratorio e a súa dependencia dunha fonte de inóculo ruminal, coa conseguinte necesidade de instalacións e man de obra para o seu coidado. Algunhas técnicas substitúen o inóculo ruminal con celulasas comerciais, as cales mostran baixa utilidade nas estimacións de DMO in vivo de forraxes. En comparación co método de incubación ruminal, a determinación pepsina-celulasa é máis sinxela, demanda menos tempo de

análise e non require animais. Non obstante, o principal problema desta técnica é a variación na actividade das preparacións enzimáticas, a variabilidade nas celulasas comerciais ao proceder de diferentes fontes fúnxicas ou de provedores diferentes, polo que pode variar a súa capacidade para solubilizar as paredes celulares (Krizsan et al., 2012), o que afecta á súa reproducibilidade. A técnica in vitro máis precisa e fiable é o método Tilley-Terry, que utiliza inóculo ruminal de animais donantes para incubar as mostras e necesita contar en todo caso con ecuacións que relacionen os valores obtidos no laboratorio cos valores reais medidos en ensaios in vivo, para o cal se precisan ecuacións de paso in vitro-in vivo para cada tipo de forraxes (Dardanne et al., 1993).

Técnica NIRS De entre as distintas técnicas indirectas para a predición da composición e do valor nutricional de forraxes goza dunha relevancia cada vez máis importante a técnica NIRS. Esta tecnoloxía está baseada na absorción dunha determinada cantidade de enerxía en función da concentración e natureza dos enlaces químicos da forraxe na rexión do infravermello próximo. Ao desenvolver unha calibración NIRS, a información espectral relaciónase mediante un algoritmo coa información da composición química e co valor nutricional, determinada por métodos de referencia a través da aplicación de modelos estatísticos como son a regresión múltiple e a análise de compoñentes principais (Murray, 1993).

A superioridade desta técnica reside en que permite obter resultados de forma rápida, precisa, sen utilización de reactivos, cunha reducida necesidade de persoal e a un comparativamente baixo custo. Ademais, esta técnica é especialmente adecuada para o procesado de grandes números de mostras e o custo da análise é reducido, ao ser pouco demandante de man de obra, a pesar do custo relativamente elevado do equipo. O seu uso está hoxe xeneralizado nos laboratorios de análises con base nestas premisas.

A técnica NIRS require necesariamente a calibración cun colectivo de mostras de composición química e cun valor nutricional coñecidos, determinados por métodos de referencia. A técnica require un conxunto de datos suficientemente amplo e unha actualización frecuente, que debe representar, en canto á natureza das mostras e á súa variabilidade, a poboación de mostras obxecto da predición (Beever e Mould, 2000). A precisión das estimacións é dependente da calidade do conxunto de datos do colectivo de calibración; por tanto, obtéñense as mellores predicións cando se utilizan distintos conxuntos de mostras para cada tipo de forraxe. Mentres que é relativamente trivial o desenvolvemento de calibracións para composición química de alimentos e forraxes, que está ao alcance da maioría dos laboratorios, a construción e o mantemento de calibracións para estimación da dixestibilidade in vivo están reservados a institucións que teñan capacidade de producir as coleccións de mostras avaliadas in vivo con animais que se necesitan para obter calibracións robustas e precisas mediante NIRS.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 84

21/08/2017 18:37

DOSSIER: ENSILADO DO MILLO

Recentemente finalizou un proxecto colaborativo de investigación (Feader 2013/22) levado a cabo polo LIGAL e polo CIAM, no cal a finalidade foi o incremento da capacidade analítica do LIGAL. Un dos obxectivos do citado proxecto é a ampliación e a actualización da calibración NIRS existente no LIGAL para a determinación do valor enerxético do ensilado de millo, que incrementa a súa robustez sen comprometer a exactitude e a precisión das estimacións. Desta forma, o laboratorio conta coa máis ampla colección de mostras de ensilado de millo existente en España, comparable ás doutros países do noso ámbito.

A partir da ampla colección de mostras con DMO in vivo coñecida que dispón o CIAM desenvolvéronse as ecuacións de calibración NIRS para ensilado de millo, as cales foron transferidas desde o CIAM ao LIGAL no ano 2003 e actualizadas en 2016, incorporando máis mostras ao colectivo de calibración. Na táboa 2 móstrase o poder preditivo das estimacións de DMO in vivo de ensilado de millo dispoñibles no CIAM-LIGAL, e pódese comprobar como a técnica NIRS sobresae dos demais métodos en canto á calidade das predicións da DMO in vivo.

Táboa 2. Comparación da capacidade preditiva dos métodos de estimación da DMO in vivo de ensilados de millo actualizadas e revisadas no proxecto colaborativo Feader 2013/22 entre o LIGAL e o CIAM titulado “Aplicacións analíticas avanzadas para a análise de forraxes (A3F)”, para ensilados de planta enteira de millo Modelos que teñen como preditores

Validación cruzada R2cv

RSDcv

FND

0,17

2,72

LAD

0,18

2,71

FAD

0,21

2,65

FAD, PB

0,24

2,73

LAD, PB

0,36

2,39

Dixestibilidade pepsina-celulasa (DoPC)

0,19

2,69

Dixestibilidade con líquido ruminal (DoTT)

0,48

2,15

DoTT, PB

0,51

2,08

Técnica NIRS

0,74

1,60

Parámetros químicos

Métodos in vitro

Modelos mixtos

DMO: dixestibilidade in vivo da materia orgánica (%); FND, FAD, LAD e PB expresados en % MS; R2: coeficiente de determinación; RSD: desviación estándar residual

85

A VALORACIÓN ENERXÉTICA DAS FORRAXES POR MÉTODOS PRECISOS E FIABLES SON CONDICIÓNS NECESARIAS PARA PODER OPTIMIZAR A SÚA UTILIZACIÓN NAS EXPLOTACIÓNS DE VACÚN LEITEIRO

CONCLUSIÓNS A caracterización enerxética das forraxes producidas nas explotacións de vacún leiteiro por métodos precisos e fiables é condición necesaria para poder optimizar a utilización de forraxes na explotación, a través de racións equilibradas, de baixo custo e de reducido impacto ambiental.

A técnica NIRS proporciona a maior exactitude relativa para a estimación do valor enerxético das ensilaxes de millo, comparada cos métodos de regresión con base en parámetros químicos e nas determinacións in vitro. As indubidables vantaxes operativas, a economía e a precisión das estimacións NIRS aconsellan a súa utilización nas rutinas de predición. En cambio, a variabilidade nas condicións de medio e as variedades forraxeiras utilizadas na práctica das explotacións aconsellan un traballo continuado de renovación das calibracións NIRS a fin de afinar a capacidade preditiva e a súa utilidade nas prácticas de alimentación das explotacións.

Este labor é abordado mediante o esforzo colaborativo do laboratorio da interprofesión leiteira e os centros públicos de investigación dependentes da Consellería do Medio Rural no contexto do convenio CIAM-LIGAL e vehiculado a través de iniciativas de cooperación como os proxectos financiados con fondos Feader do Programa de Desenvolvemento Rural de Galicia.

NOTA: a bibliografía citada neste traballo está a disposición dos lectores mediante contacto co primeiro autor.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_millo_ciam_galego_03.indd 85

20/08/2017 17:24

Uno de los principales problemas de los cultivos en las zonas del norte y del oeste de España es su implantación en suelos muy ácidos, hecho que impide la asimilación de nutrientes muy importantes para el desarrollo de los cultivos, entre ellos el fósforo, el potasio y el calcio, y que tiene como consecuencia un bajo nivel de fertilidad y de desarrollo de los cultivos.

Desde el Centro Mundial de Investigación del Grupo Roullier, siguiendo con el afán de innovación y mejora de nuestros productos, se ha desarrollado una nueva enmienda cálcica marina, Calcimer T400 granulado, que contribuye a dar un nuevo paso en la mejora de la fertilidad de los suelos ácidos.

Calcimer T400 granulado es el resultado de la extracción y de la molienda de material de origen marino procedente de las costas de la Bretaña Francesa.

Las enmiendas del mercado están formadas en su mayoría por calcita, un componente cristalográfico del carbonato cálcico, de estructura laminar y de moderada solubilidad.

micras, Calcimer T400 granulado presenta una relación superficie-volumen muy alta. Dicha porosidad, además de hacer más eficiente el producto, consigue ser un refugio microbiológico de bacterias beneficiosas para el suelo. A su vez, se favorece la floculación de arcillas y humus aumentando el porcentaje de macroagregados estables y, por consiguiente, la capacidad de retención de agua y la aireación del suelo.

Calcimer T400 granulado está constituido en parte por calcita (25 %) pero incorpora a su vez otro componente mineral llamado aragonito (75 %), el cual es un 18 % más soluble que la calcita y de estructura más porosa, incrementando considerablemente la rapidez de aumento del Finalmente, y como consecuencia de todas pH y que la posterior degradación de la calcita estas propiedades, la disponibilidad de nutrientes aumenta cuantiosamente unida a la consiga un efecto aun más duradero.

Gracias a su porosidad, que ocupa un 44,5 % absorción de nutrientes y a la producción final de su volumen, y a su diámetro medio de 4,6 y de calidad.

Composición cristalográfica de CALCIMER T400

pub_timac_agro.indd 86

Evolución del pH del suelo

17/08/2017 10:15

100 % ORIGEN MARINO

CALCIMER T400 GRANULADO

îptima correcci—n de pH: R‡pida y duradera Mejor estructura del suelo Activaci—n de la vida microbiana Mayor disponibilidad y absorci—n de nutrientes ònica enmienda de origen marino

pub_timac_agro.indd 87

17/08/2017 10:15

88

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

INTERESE AGRONÓMICO DA INCLUSIÓN DAS FABAS FORRAXEIRAS NAS RACIÓNS DE RUMINANTES NA CORNIXA CANTÁBRICA Analizamos as leguminosas como alternativa forraxeira ao manexo tradicional da rotación raigrás italiano-millo en sistemas de alimentación adaptados á cornixa cantábrica co obxectivo de optimizar os custos de alimentación do vacún de leite e mellorar a rendibilidade e a sustentabilidade ambiental das explotacións.

Adela Martínez-Fernández, Fernando Vicente, Silvia Baizán, Noauel Barhoumi Programa de Investigación en Pastos e Forraxes Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario (Serida) admartinez@serida.org

INTRODUCIÓN Na actualidade, cando falamos de nutrición animal, non hai que considerar unicamente a repercusión da alimentación sobre o rendemento produtivo dos animais, senón que hai que ter en conta outros factores como o custo de produción, a calidade do produto final, a sanidade animal e o medio ambiente.

Sabemos que os sistemas de alimentación baseados principalmente na utilización de forraxes son economicamente máis competitivos, cun maior rendemento dos ruminantes, en comparación cos baseados en alimentos concentrados. É por iso que a mellora da rendibilidade do sector leiteiro require un cambio nos sistemas de alimentación cara á utilización de recursos forraxeiros propios. Neste sentido, o desafío das explotacións leiteiras da cornixa cantábrica oriéntase a modificar o manexo tradicional da rotación raigrás italiano-millo forraxeiro, introducindo novas especies e variedades que poidan ser alternativas viables ao raigrás italiano como cultivo in-

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 88

21/08/2017 12:55

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

OS ENSILADOS DE CULTIVOS ANUAIS DE LEGUMINOSAS FORRAXEIRAS MELLORAN OS SISTEMAS DE PRODUCIÓN, XA QUE REPRESENTAN UNHA FONTE BARATA DE PROTEÍNA E AMIDÓN

vernal da rotación, xa que a substitución do millo como segundo cultivo da rotación é difícil por mor da súa elevada produción e o seu contido en enerxía nun período de cultivo relativamente curto en condicións de cultivo de secaño húmido. Estas novas alternativas forraxeiras serán integradas en sistemas de alimentación adaptados ás condicións edafoclimáticas da cornixa cantábrica co propósito de obter unha boa calidade de leite de vacún que cumpra todos os requisitos nutricionais actuais.

89

INTERESE DA INCLUSIÓN DAS LEGUMINOSAS FORRAXEIRAS NAS RACIÓNS DE RUMINANTES Hoxe en día as leguminosas forraxeiras teñen grande interese agronómico e gandeiro, con grande importancia nas racións para ruminantes e, especialmente, para vacún de leite. Isto é debido a que a inclusión de diferentes leguminosas na dieta de ruminantes incide de maneira importante sobre algúns aspectos relacionados coa alimentación, por exemplo o valor alimenticio da ración, a calidade da conservación do ensilado, o rendemento animal e a calidade dos produtos, a sanidade animal e as emisións de gases de efecto invernadoiro.

Sabemos que a capacidade de fixación de nitróxeno atmosférico das leguminosas, grazas á simbiose coas bacterias do xénero Rhizobium, enriquece o contido do solo no devandito elemento fertilizante, non só para elas, senón tamén para as demais especies presentes, axudando así a regular o ciclo do nitróxeno. Isto supón menores requirimentos en fertilizantes de sínteses, o que, á súa vez, se traduce nun beneficio ambiental. Contribúen á protección da biodiversidade, xa que atraen insectos polinizadores na época da súa floración e actúan como fixadores de gases de efecto invernadoiro. Ademais, grazas ao seu potente e ben desenvolvido sistema radicular, son capaces de chegar a zonas profundas do solo e bombear nutrientes e auga cara á superficie de forma eficaz, o que as converte en alternativas moi competitivas en situacións de estrés hídrico.

PRADEIRAS ANUAIS E PERENNES

Selección de variedades gramíneas e leguminosas, adaptadas ao clima e aos solos das zonas húmidas da Península Ibérica

Mesturas de pradeiras dispoñibles en envases de 10 e 25 kg

WAMESTRADA S. L. L. Zona industrial de Toedo, 36680 A Estrada, Pontevedra, España Telf. (0034) 986 572 445 info@semillaswam.com www.semillaswam.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 89

17/08/2017 17:18

90

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

OS PRINCIPAIS BENEFICIOS DESTAS ASOCIACIÓNS RADICAN NUNHA MAIOR PRODUTIVIDADE DO CONXUNTO DA ROTACIÓN DE CULTIVOS Son ricas en proteína, teñen baixo contido en carbohidratos e en fibra neutro deterxente, e presentan un valor enerxético equivalente ás gramíneas. Os ensilados de cultivos anuais de leguminosas forraxeiras melloran os sistemas de produción, xa que representan unha fonte barata de proteína e amidón. O seu alto contido en substancias nitroxenadas utilízase para corrixir o desequilibrio entre PDIN e PDIE ou para cubrir a baixa densidade de enerxía nas racións. Unha maior inclusión de leguminosas nas racións do vacún leiteiro pode facilitar a optimización da relación entre enerxía e nitróxeno fermentables e supón unha redución da síntese de metano no rume e, por tanto, da emisión do devandito gas de efecto invernadoiro á atmosfera, o que, sen dúbida, é un valor engadido en relación coa sustentabilidade ambiental das explotacións. Ademais, a incorporación de ensilados de leguminosas forraxeiras na dieta de ruminantes pode inferir propiedades saudables ao produto, xa que modifican positivamente a calidade do leite e da carne influíndo sobre o seu perfil en ácidos graxos mediante a

redución dos ácidos graxos saturados e aumentando os ácidos graxos poliinsaturados.

Tamén é coñecido que a inclusión na ración do gando de determinadas forraxes achega cualidades sensoriais agradables tanto ao leite, con aromas de herba fresca que chegan a ser recoñecidos por algúns consumidores, como aos produtos lácteos, cunha maior suavidade e untuosidade da manteiga ou unha textura máis suave no queixo con aroma de herba e flores.

Unha característica que cabe destacar das leguminosas forraxeiras é o seu contido en compostos secundarios (moléculas bioactivas). Aínda que xeralmente se consideran como factores antinutricionais, tamén poden ter efectos beneficiosos na alimentación dos ruminantes. Dentro deste grupo de compoñentes secundarios, os máis habituais son os taninos condensados, compostos polifenólicos presentes nas plantas que desempeñan un papel de defensa contra herbívoros e patóxenos. Estas moléculas poden actuar sobre o rendemento do animal e a calidade dos produtos, inhibindo a biohidroxenación ruminal, modificando o metabolismo das proteínas e dos lípidos no tracto dixestivo e poden aumentar a eficiencia da conversión de proteínas nos ruminantes. Ademais, poden afectar positivamente á sanidade dos ruminantes cando son utilizadas como alternativas antiparasitarias. Tamén se sabe que actúan reducindo o impacto negativo de residuos animais (nitróxeno

S

TODA

2

SIEGA LA COMBINACIÓN PERFECTA DE LA ELECCIÓN DE LOS MEJORES RAIGRÁS A NIVEL MUNDIAL

“Las mezclas HIBRID que combinan semillas pratenses, SIEGA leguminosas y cereales forrajeros en función de las SIEGA necesidades del agricultor”

LA CALIDAD Y LA PRODUCCIÓN ESTÁN ASEGURADAS

-pro

LA COMBINACIÓN IDEAL DE RAIGRÁS CON TRÉBOLES ANUALES DE ACTITUD FORRAGERA

-pro alternativa

LA CALIDAD HECHA FÓRMULA

TREBOL

LA MEZCLA DE TRÉBOL POR EXCELENCIA

1

TRITI LA MÁXIMA PRODUCCIÓN SIN DESCUIDAR LA CALIDAD NUTRITIVA

PASTO LA PRADERA DE LARGA DURACIÓN PARA SIEGA Y PASTOREO

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pub_soaga.indd 2-3 afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 90

21/08/2017 19:13

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

91

A FABA FORRAXEIRA PRESÉNTASE COMO UN CULTIVO ANUAL MOI ADECUADO PARA A ROTACIÓN CURTA DE CULTIVOS, XA QUE MELLORA A PRODUCIÓN EN PROTEÍNA E ENERXÍA, AFECTANDO POSITIVAMENTE A CALIDADE DE LEITE E REDUCINDO OS CUSTOS DE PRODUCIÓN

LEGUMINOSAS FORRAXEIRAS EN MONOCULTIVO OU EN ASOCIACIÓN CON OUTRAS ESPECIES Sábese que como resultado da asociación de familias botánicas se obteñen producións de maior cantidade e calidade e calidade que os monocultivos das mesmas especies nunha superficie equivalente. Así, os cultivos forraxeiros mixtos a base de gramíneas e leguminosas proporcionan unha maior cantidade e calidade de ensilado, incrementando significativamente o contido proteico da dieta.

Por este motivo, nos últimos anos houbo un interese cree metano) no medio ambiente. Agora ben, unha concen- cente nas zonas produtoras de leite da cornixa cantábrica tración elevada de taninos condensados na dieta diminúe por incluír mesturas con leguminosas nas rotacións, destao consumo debido a un efecto astrinxente na saliva, o que cando algúns traballos en Navarra, País Vasco, Asturias e reduce a aceptación destes compostos polo animal e, en Galicia, que incluíron cereais como avea, centeo e triticale NUESTRAS VARIEDADES SONAsíSELECCIONADAS EN CAMPOS ENSAYO consecuencia, diminúen a inxestión voluntaria. mesmo, asociados con leguminosas como vezaDE común, fabas fo- Y as leguminosas tamén teñen fitoestróxenos como compos- rraxeiras e chícharos e que apuntan ao bo comportamento tos secundarios que lle afectan negativamente á reprodu- produtivo dalgunhas delas. ción dos ruminantes, reducindo o rendemento reprodutivo Nestas asociacións os cereais achegan materia seca e azudas vacas e das xovencas, xa que causan cambios xenitais, cres solubles, mellorando o coeficiente de fermentabilidatrastornos ováricos e abortos. Estes compostos poden ser de con vistas á conservación mediante ensilado da forraxe secretados no leite en forma de equol (isoflavandiol me- cultivada, mentres que a leguminosa lle achega nitróxeno tabolizado a partir da daidzeína pola flora intestinal bac- á mestura. Os principais beneficios destas asociacións rateriana), que xoga un papel importante na saúde humana, dican nunha maior produtividade do conxunto da rotación sobre todo nas mulleres que consomen este leite, xa que de cultivos como consecuencia do incremento de fertilidareduce os síntomas asociados coa menopausa e preveñen de do solo a longo prazo e do aumento da biodiversidade a osteoporose. (ver foto 1 e figura 1).

CULTIVOS ALTERNATIVOS SEMILLAS CERTIFICAD

SEMILLAS GRAOS TODAS

2 LEGUMINOSAS

PRODUCCI

ANUALES-PLURIANUALES

Semillas fijadoras de nitrógeno (PAC). Nuestro departamento técnico viene desa desde hace tiempo la elección de las mejores variedades leguminosas en sol mezclas con resultados favorables respecto a los contenidos de proteína y dige

2.1. VEZA: LEGUMINOSA ANUAL de ciclo largo. Buena implantación y resi enfermedades. Alto valor nutritivo (hasta 22% PROTEINA BRUTA). Cosecha en ab

2.2. TITARRO: LEGUMINOSA ANUAL. Variedad para terrenos pobres con co climatológicas extremas.

Cultivos alternativos GRAOS, semilla certificada de CEREALES y LEGUMINOSAS 2.3.

GUISANTE: LEGUMINOSA ANUAL. Excelente cobertura de suelo, menos mala

Enrriquece y mejora la estructura del suelo.

CEREALES; TRITICALE, AVENA, CEBADA, CENTENO. LEGUMINOSAS 2.4.

ALFALFA: LEGUMINOSA(ANUALESPLURIANUAL. Variedad seleccionada.

PLURIANUALES); VEZA, TITARRO, GUISANTE, 2.5.

ESPARCETA : LEGUMINOSA PLURIANUAL. ALFALFA, ESPARCETA...

1

2

3

4

5

Consulte a nuestro departamento técnico sobre las diferentes mezclas que se pueden aplicar en función de las necesidades de cada suelo.

Parque Empresarial Vilanova 1 • 36614 Baión • Vilanova de Arousa (Pontevedra)

Tel. 986 516 030 • Faxa 986nuestro 516 035 • www. gruposoaga.com Consulte departamento técnico sobre las diferentes mezclas q AFRIGA ANO XXIII - Nº 131 se pueden aplicar en función de las necesidades de cada suelo. afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 91

04/08/2017 19:13 14:54 21/08/2017

92

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Foto 1. Asociación triticale-faba forraxeira como alternativa forraxeira invernal para rotar con millo

Figura 1. Coeficiente de fermentabilidade das fabas forraxeiras en monocultivo e en asociación con triticale Materia seca Az. solubles Capacidade tampón (CT) (MS) (%) (AzS) (% sms) (mes Na=H/100 g MS) F = fabonciños

18,3

9,37

31,9

F-P = fabonciños (prehenificado 24 h)

28,0

14,15

22,1

TF = triticale-fabonciños

20,6

20,06

21,8

TF-P = triticale-fabonciños (prehenificado 24 h)

36,1

25,13

12,7

Coeficiente de fermentabilidade = MS + 8* (AzS/CB)

60

52

50

CF

40

33 28

30 21 20 10 0

F

F-P

TF

mobilización e solubilización. A súa introdución pode ser efectiva para desinfectar os solos, controlar insectos, fungos, nematodos e especies arvenses, manter a fertilidade do solo e previr a erosión. Entre os fertilizantes verdes, as crucíferas destacan polo seu rápido crecemento e porque controlan de maneira moi efectiva o desenvolvemento da flora arvense. Son capaces de crecer en terras moi pobres en humus, onde outros xéneros non poderían implantarse. Utilizan e acumulan na súa parte aérea reservas minerais que extraen do subsolo con máis facilidade que outras plantas. Particularmente, deixan xofre dispoñible no solo, elemento indispensable para a vida vexetal e animal. Os seus sistemas radiculares profundos bombean nutrientes (especialmente P e K) das capas profundas ás superficiais que posteriormente son liberados gradualmente durante o proceso de descomposición das raíces, exercendo un efecto positivo nos solos e sobre outras plantas. Secuestran nitratos, evitando que estes se perdan por lixiviación en solos permeables nos intervalos entre cultivos principais. Ademais, tras aproveitar a súa parte aérea como forraxe, o seu sistema radicular pode ser aproveitado como fertilizante verde para mellorar a estrutura do solo.

Como exemplo desta asociación con leguminosas, traballos realizados no Serida de Villaviciosa (proxecto INIA RTA2011-00112) puxeron de manifesto que a asociación faba-colza para rotar con millo pode ser unha alternativa viable ao raigrás italiano como forraxe de inverno con rendementos produtivos comparables entre o cultivo asociado de fabas e colza e os dous aproveitamentos sucesivos na primavera de raigrás italiano (9,82 vs. 7,88 t MS/ha para o cultivo asociado e o raigrás respectivamente) e sen diferenzas significativas relativas aos rendementos en proteína e enerxía no conxunto da rotación. Esta asociación permite reducir os inputs tanto en fertilización de sínteses como en herbicidas no conxunto da rotación, á vez que mellora o equilibrio do solo a través dun aumento nos contidos de potasio axudando a manter o seu pH (foto 2).

TF-P

(Martínez-Fernández et al., 2010)

Nas asociacións con leguminosas tamén é interesante ter en conta a utilización de fertilizantes verdes. Estes caracterízanse por posuír a función de recuperación e de reequilibrio mineral nos cultivos, así como por promover unha maior eficiencia na reciclaxe de nutrientes mediante a súa

Foto 2. Asociación faba-colza forraxeira como alternativa forraxeira invernal para rotar con millo

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 92

28/08/2017 20:33

pub_fertiprado.indd 93

05/08/2017 15:31

94

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Agora ben, hai poucas referencias acerca do comportamento produtivo das leguminosas como monocultivos, así como da calidade dos seus ensilados, da súa utilización nas dietas do gando vacún leiteiro e da súa repercusión na rendibilidade das explotacións. Por este motivo o Serida está a levar a cabo diferentes proxectos de investigación para a optimización da produción, avaliación e conservación de cultivos forraxeros invernais substitutivos do raigrás italiano baixo o enfoque do uso sustentable dos recursos e adaptados ás condicións agroclimáticas da cornixa cantábrica, incluíndo nos devanditos proxectos algunhas leguminosas, en monocultivo ou asociadas con outras especies como alternativa para optimizar os custos de alimentación do vacún de leite e mellorar a rendibilidade e sustentabilidade ambiental das explotacións.

Algunhas destas leguminosas foron avaliadas no Serida durante o período 2012-2015 no marco do proxecto INIA RTA2012-00065, tanto en monocultivo como asociadas con raigrás italiano e manexadas con criterios de sustentabilidade ambiental, como alternativas ao monocultivo invernal de raigrás italiano nun sistema rotacional de dous cultivos por ano co millo como cultivo de verán. Na táboa 1 móstranse os resultados de rendemento, composición química, dixestibilidade e achega energética, considerando o raigrás italiano como testemuña para a comparación de medias.

Táboa 1. Produción, valor nutritivo e contido enerxético estimado das leguminosas forraxeiras avaliadas en comparación co monocultivo de raigrás italiano RI (1C+2C)

kg MS/ha

MO

PB

FAD*

FND

Dvivo

EM

6.755

89,88

10,40

17,52

41,41

80,44

11,6

TV

1.801*** 87,84ns 15,85** 27,12* 45,10ns 71,95** 10,1**

FB

5.571ns

91,06ns 15,97** 45,82*** 55,12*** 51,27*** 7,5***

AL

4.395*

88,17ns 17,85*** 29,21** 45,02ns 74,51* 10,5ns

TV+RI

5.518ns

89,77ns

FB+RI

6.495ns

88,21ns 15,57** 39,22*** 55,08*** 63,47*** 9,0***

7,30ns 22,15ns 46,99ns 65,92*** 9,5***

AL+RI

4.618ns

88,59ns 10,63ns 26,94* 50,07** 67,74*** 9,6***

RI: raigrás italiano; TV: trevo violeta; FB: faba forraxeira; AL: altramuz (tremozo); MS: materia seca; MO: materia orgánica (%); PB: proteína bruta (% MS); FAD* e FND: fibras ácido deterxente sen cinzas e neutro deterxente (% MS); Dvivo: dixestibilidade da MO in vivo predita (%); EM: enerxía metabolizable (MJ/kg MS); 1C+2C: cortes na primavera; ***: p<0,001; **: p<0,01; *: p<0,05; ns: non significativo (p>0,05).

Cabe destacar que os rendementos das fabas forraxeiras nun corte, tanto en monocultivo como asociadas con raigrás italiano, resultan comparables aos dous cortes acumulados de raigrás corroborando os resultados obtidos por outros autores. O rendemento dos tremozos e do trevo en monocultivo resultou significativamente inferior a RI, pero non así as súas asociacións con raigrás italiano.

Tamén destaca a achega proteica dos monocultivos de leguminosas, o que pode supor unha mellora na eficiencia dos sistemas de produción nas explotacións leiteiras, ao reducir a necesidade de concentrados. Os mellores resultados en rendementos en proteína por ha corresponden ás fabas forraxeiras en monocultivo ou asociado con raigrás

con 890 e 1.011 kg de PB/ha respectivamente, claramente superiores ao 703 kg PB/ha obtidos cos dous cortes de raigrás. Isto confirma que coa asociación de cultivos forraxeiros a base de gramíneas e leguminosas se obteñen maiores producións que cos monocultivos das mesmas especies e supón un descenso nos custos de produción derivado da maior cantidade e calidade da forraxe, ao incrementar significativamente o contido proteico da dieta. Respecto á achega enerxética estimada por especie, os tremozos non mostran diferenzas significativas co raigrás. Con todo, cando se consideran os rendementos en materia orgánica dixestible e enerxía, soamente a asociación fabas + raigrás pode competir co raigrás italiano.

Avaliando os resultados no seu conxunto, a faba forraxeira (Vicia faba L.) tanto en monocultivo como asociada con raigrás italiano preséntase como un cultivo anual moi adecuado para a rotación curta de cultivos, xa que mellora a produción en proteína e enerxía, afectando positivamente á calidade do leite e reducindo os custos de produción.

INCLUSIÓN DA FABA FORRAXEIRA (VICIA FABA L.) NAS DIETAS DE VACAS LEITEIRAS A faba forraxeira da especie Vicia faba L. é unha leguminosa forraxeira anual de porte erecto con un ou máis talos ocos, que pode crecer ata unha altura de 1,5-2 m, con flores grandes, de cor branca con manchas de cor púrpura escura. Un grupo de flores pode producir ata catro vaíñas verdes e grandes (de 18 a 20 cm de longo e de 1 a 2 cm de ancho) que se volven escuras, de marrón a negro, na madurez. Posúe unha forte raíz principal pivotante e moitas raíces laterais fibrosas que exploran ata unha profundidade de 90 cm desde a superficie do solo, que lle permite aproveitar os minerais deste e que pode enriquecelo en humus e en nutrientes, mellorando a súa capacidade de intercambio catiónico grazas ao seu sistema radicular que bombea nutrientes e auga cara á superficie de maneira eficaz. Nas fotografías 3, 4, 5 e 6 móstranse diferentes detalles da planta da faba forraxeira.

Esta planta cultívase en solos escuros de textura lixeira e responde moi ben á rega. Seméntase a mediados ou finais de outono e crece lentamente durante o principio do inverno. Durante o desenvolvemento do cultivo require unha atención especial, xa que é sensible a moitas pragas e enfermidades, como a pudrición da raíz, nematodos de talo e tamén á presenza de malas herbas. É unha leguminosa moi produtiva (5-8 t MS de forraxe/ ha/ano). Non require fertilización nitroxenada, xa que fixa o N simbioticamente grazas á súa asociación coas bacterias do xénero Rhizobium presentes no solo (foto 4). Fixa de 150 a 320 kg de nitróxeno/ano que, posteriormente, libera durante o seu crecemento. Actúa axudando a tomar elementos minerais do solo, mellora as súas propiedades físicas, enriquecéndoo en humus e en nutrientes e mellorando a súa capacidade de intercambio catiónico. En diversos traballos realizados no Serida con esta leguminosa observouse que os rendementos de produción de forraxe entre o corte único de faba forraxeira en monocultivo e a produción acumulada de dous cortes de raigrás italiano son similares (ver táboa 1).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 94

21/08/2017 18:43

afriga131_publicidade_calfensa.indd 95

21/08/2017 19:10

96

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Considérase adecuada para rotar con cereais do inverno debido á súa capacidade para fixar nitróxeno de maneira biolóxica (que afecta positivamente ao valor nutritivo de cultivos), ao aumento da masa radicular no solo influenciado polos nutrientes que este contén e á súa capacidade de reducir as malas herbas e enfermidades no seguinte cultivo.

Como xa vimos no apartado anterior, tamén é viable en cultivo mixto con cereais, xa que a asociación de fabas cun cereal ten un efecto positivo na calidade nutritiva global dos cultivos.

A faba forraxeira que se utiliza principalmente para a alimentación do gando produce sementes pequenas, da orde de 250-350 g/1.000 sementes, e constitúe un ensilado de boa calidade. Como forraxe verde ten unha calidade relativamente boa, cun contido de proteína (PB) que oscila desde 14 % a máis do 20 % sobre materia seca (MS). O maior contido de proteína prodúcese na etapa de floración plena e diminúe despois. A súa palla ten un contido de proteína moito máis baixo, de 5 % ata 11 % sobre MS, con altas concentracións de lignina e cinzas. A diferenza da maioría das leguminosas, a súa baixa capacidade tampón e alto contido en azucres solubles confírelles unha ensilabilidade aceptable. En comparación co raigrás italiano cabe destacar a súa achega proteica, con rendementos en proteína por ha para as fabas forraxeiras en monocultivo ou en asociación con raigrás italiano de 890 e 1.011 kg PB/ha kg respectivamente, claramente superiores ao 703 kg PB/ha obtidos cos dous cortes acumulados de raigrás italiano en monocultivo.

Isto pode supor unha mellora na eficiencia dos sistemas de produción nas explotacións leiteiras ao reducir a necesidade de concentrados e supón un descenso nos custos de produción derivado da maior cantidade e calidade da forraxe, ao incrementar significativamente o contido proteico da dieta forraxeira. Teñen un contido adecuado de fósforo, pero é baixo en calcio, manganeso e ferro. Cando se comparan con cereais, o seu contido de lisina é maior, pero os seus contidos en aminoácidos que conteñen xofre, cisteína e metionina son baixos.

OBSERVOUSE QUE OS RENDEMENTOS EN PRODUCIÓN DE FORRAXE ENTRE O CORTE ÚNICO DA FABA FORRAXEIRA EN MONOCULTIVO E A PRODUCIÓN ACUMULADA DE DOUS CORTES DE RAIGRÁS SON SIMILARES

Foto 3. Monocultivo de faba forraxeira en fase de desenvolvemento (Serida)

Foto 4. Detalle das flores dunha planta de faba forraxeira Foto 5. Detalle da raíz dunha planta de faba forraxeira na que se aprecian os nódulos de Rhizobium

AGRADECEMENTOS Traballo financiado polos proxectos INIA RTA201100112 e RTA2012-00065-01, cofinanciados con fondos Feder e Magrama (LEGUMILK) 20130020000764.

NOTA DOS AUTORES As persoas interesadas na bibliografía consultada neste artigo poden contactar co Serida: httpp//www.serida.org

Foto 6. Envergadura do cultivo de fabas forraxeiras no momento da colleita

zález Ángel Gil Gonrial Lalín 2000

ntes ICA de seme R É IB T G A R . cción de za, colza etc e v A mellor sele , le a ic it tr cereal, de pradeira,

st Polígono Indu A-3 ansporte, nave Tr l de d Ciuda edra 36500 Lalín - Pontev 535 636 0 67 Teléfono: s el@hotmail.e e-mail: gilang

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_dossier_pratenses_fabas_galego_04.indd 96

21/08/2017 19:11

PRADERA DE CORTA DURACIÓN

RGT TORPYL RGT CLOROFYL RGT SILOPROTEIN 1 RGT PROFIBRA PRADERA DE DURACIÓN INTERMEDIA

RGT SOFIAL PRADERA DE LARGA DURACIÓN

RGT BIJOU RGT RAFFUT RGT APRILIA RGT PRUNELLE www.ragt-semillas.com RAGT Iberica • Crta. Burgos km. 2,1 Apdo de Correos 612 • 34004 Palencia • España Tel : (34) 979 725 199 • Fax : (34) 979 711 807

pub_ragt.indd 97

Fotos credit : Fototeca RAGT Semences

05/08/2017 15:40

98

PUBLIRREPORTAXE

AUMENTA LA PRODUCCIÓN DE LECHE Y CARNE CON EL TRÉBOL VIOLETA

El trébol violeta es una especie que se maneja con mucha facilidad, muy resistente a la sequía y que se desarrolla bien en varios tipos de suelos en climas templados durante todo el año. Es muy tolerante a las temperaturas bajas del invierno y, debido a su raíz principal muy profunda, sobrevive bastante bien a una temporada sin agua. Estas características hacen que la planta sea un componente muy útil en praderas sembradas con una mezcla de gramíneas y trébol con una duración de 2 a 3 años.

SIEMBRA CON GRAMÍNEAS CON ALTO RENDIMIENTO Para conseguir los mejores resultados, aconsejamos sembrar trébol violeta en una mezcla con gramíneas con un alto rendimiento. Como componente en una mezcla, el trébol violeta: • Aumenta la producción de la pradera en periodo de sequía.

• Aumenta la producción de leche y carne debido a un mayor consumo de los animales y a una mejor conversión del alimento.

• Reduce la utilización de nitrógeno, ya que añade hasta un máximo de 250 kg de N/ha.

• Reduce la cantidad de alimentos concentrados al ser capaz de sustituir la soja u otras fuentes de proteína.

LA INVESTIGACIÓN DEMUESTRA EL VALOR DEL TRÉBOL VIOLETA

Caso de investigación 2: el trébol violeta mejora la rentabilidad Una investigación realizada por LEGSIL valoró la utilidad de las leguminosas en la producción de ensilaje. Las conclusiones del equipo fueron las siguientes: • Las leguminosas pueden aumentar la rentabilidad de los sistemas de producción lechera.

• Las especies más idóneas como cultivos para producción de ensilaje son el trébol violeta y, si las condiciones lo permiten, la alfalfa. Ambas especies pueden producir hasta 200 kg de N/ha para la pradera.

• Las mezclas con gramíneas y trébol blanco son más adecuadas para la pradera y se van a usar tanto para ensilaje como para pastoreo.

• Los ensilajes con leguminosas aumentan la producción de leche debido a un mayor consumo por parte del ganado.

Caso de investigación 1: el trébol violeta aumenta la producción de leche Investigadores en Inglaterra (Dewhurst, 2003) han demostrado un aumento de la producción de leche cuando se alimenta al ganado con una mezcla de gramíneas y trébol violeta en comparación con las raciones hechas solo a base de gramíneas.

Artículo extraído de: https://www.dlf.com/about-dlf/newsletters/forage-news/2017_01_red-clover.aspx www.dlf.com Legume Silages for Animal Production Edited by R.J. Wilkins

Para aprender más: Delagro Tel: 981 519 920 delagro@delagro.org www.delagro.org

PRODUCCIÓN DE LECHE AUMENTADA CON TRÉBOL VIOLETA CONSUMO DE ENSILAJE: MS/VACA/DÍA

PRODUCCIÓN DE LECHE: ENERGÍA/VACA/DÍA

RAIGRÁS

11,4 kg

26,5 kg

RAIGRÁS + TRÉBOL VIOLETA

12,9 kg

31,0 kg

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_publirreportaxe_delagro.indd 98

CONSUMO DE ENSILAJE:

PRODUCCIÓN DE LECHE:

10/08/2017 17:23

GRASSGO anuncio.pdf

1

28/7/16

13:32

C

M

Y

CM

MY

CY

CMY

K

afriga131_publicidade_delagro_Grass-go.indd 99

10/08/2017 17:19

100

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Triticale

Centeo

Trigo

DDRR

Cebada

PRODUCIÓN, CONTIDO EN PRINCIPIOS NUTRITIVOS E COMPOSICIÓN EN ÁCIDOS GRAXOS DE SEIS CEREAIS DE INVERNO UTILIZADOS COMO FORRAXE Presento a investigación realizada con base na influencia da data de corte de cinco cereais gran utilizados para forraxe (cebada, avea, centeo, triticale e trigo) e un triticale tetraploide con xenotipo DDRR sobre a produción de biomasa, contido en principios nutritivos, antinutritivos (nitratos) e o perfil de ácidos graxos en condicións de clima atlántico.

G. Salcedo Dpto. de Calidade e Innovación do CIFP La Granja, 39792 Heras (Cantabria) gregoriosalce@ono.com

RESUMO O obxectivo deste experimento foi comparar a produción de biomasa, o contido en principios nutritivos, antinutritivos e de ácidos graxos de seis cereais de inverno para forraxe, ao longo do primeiro ciclo de crecemento ata a súa recolección para ensilado a mediados de abril. Os cereais empregados foron avea (Avena sativa L., cv. Prevision), cebada (Hordeum vulgare L., cv. Meseta), centeo (Secale cereale L., cv. Galma), triticale (xTriticosecale Wittmack, cv. Titania), trigo (Triticum aestivum L., cv. Paledor) e triticale tetraploide de nova xeración con xenotipo DDRR

(TgDDRR). A materia seca acumulada ao 17 de abril (175 días de crecemento) no conxunto de forraxes foi 7640±729 kg hectárea, con máximos na avea (8564±331 kg) e a menor, 6835±198 kg en centeo. O efecto cereal, a data de corte e a interacción resultaron significativos para a dixestibilidade in vivo da materia orgánica estimada, a proteína bruta, a fibra ácido e neutro deterxente e a graxa bruta. A concentración maior de AGs entre cereais ao momento da recolección para o láurico foi a avea (0,17±0,03 g kg-1 MS); o mirístico en centeo (0,43±0,02 g kg-1 MS); o palmítico en centeo (3,14±0,83 g kg-1 MS); o palmitoleico en avea (0,14±0,017 g kg-1 MS); o esteárico en avea (0,55±0,06 g kg-1 MS); o oleico en centeo (0,65±0,02 g kgw MS); o linoleico en TgDDRR (1,03±0,15 g kg-1 MS) e en centeo o linolénico con (5,02±0,11 g kg-1 MS).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 100

21/08/2017 18:44

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

OS CEREAIS PARA FORRAXE FORON AMPLAMENTE ESTUDADOS DESDE OS ASPECTOS PRODUTIVOS E NUTRITIVOS, PERO SON ESCASOS OS REFERENTES AO PERFIL DE ÁCIDOS GRAXOS EN TRITICALE

INTRODUCIÓN A sucesión de cultivos na maioría das explotacións leiteiras do norte de España é a formada por millo como cultivo principal e raigrás italiano no inverno. A diferenza do raigrás italiano alternativo, os cereais de inverno proporcionan unha marxe de tempo superior para a preparación do terreo, fertilización e sementeira. Nos últimos anos obsérvase entre os gandeiros un interese crecente por outros cultivos de inverno alternativos ao raigrás italiano, como as asociacións de cereal x leguminosas ou o monocultivo de cereal (Salcedo, 2011a). O custo que representa realizar dous aproveitamentos para ensilar, a perda de proteína e o risco de encamado cun só corte a finais de abril (Flores et al., 2003) constitúen un certo risco ao sistema forraxeiro da explotación. Os requirimentos dun cultivo de inverno alternativo son os de permitir un só aproveitamento, con tempo suficiente para sementar o millo, valor nutritivo apropiado, que compense o baixo valor proteico do millo e que os rendementos sexan comparables ou superiores aos do raigrás italiano. Esta situación implica recoller a

101

gramínea en estados inmaturos, con cambios importantes no contido de principios nutritivos e de rendemento por unidade de superficie.

A madurez das gramíneas e os cereais en particular implica, entre outros aspectos, variacións morfolóxicas coma a relación folla/talo ( Juskiw et al., 2000; Ghanbari-Bonjar, 2000); altura da planta (O-Shatnawi et al., 2003; Bilgili et al., 2009); aumentos de biomasa (Eskandari et al., 2009; Rosser et al., 2013) e diminución do valor nutritivo (Eskandari et al., 2009). Á súa vez, as devanditas variacións vense influenciadas polo tipo de cereal (Zekiet al., 2006); a data de sementeira (Pereira-Crespo et al., 2010); se se asocia ou non a leguminosas (Ghanbari-Bonjar, 2000; Carr et al., 2004; Flores et al., 2003; Salcedo, 2011a;); a variedade (Carr et al., 2004; Pereira-Crespo et al., 2010) e a fertilización (Llera et al., 2012).

Desde unha perspectiva animal, os cereais para forraxe foron amplamente estudados desde os aspectos produtivos e nutritivos, pero son escasos os referentes ao perfil de ácidos graxos [Clapham et al. (2005) e Salcedo et al. (2014)] en triticale. O contido en ácidos graxos das forraxes entre outros factores, poden variar coa especie, coa variedade, coa técnica de conservación (Dewhurst et al., 2002; Boufaïed et al,. 2003), co estado de madurez (Hawke, 1973; Boufaïed et al., 2003), coas diferenzas entre as follas e talos (Boufaïed et al., 2003), coa temperatura ambiente (Hawke, 1973) e coa fertilización nitroxenada (Boufaïed et al., 2003; Elgersma et al., 2005 e Salcedo, 2011a) etc.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 101

19/08/2017 15:33

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Medicións experimentais A superficie da parcela experimental foi de 5 x 5 m e a útil (zona de mostraxe) de 4 x 4 m, asignándose un m2 para

350 300

Precipitación

20

250 15 200 10

150

5

50

0

0

Precipitación mm m 2

T.ª max

Ab 1984-2014 M F X D N Ou 1984 - 2014

Operacións de cultivo A preparación do terreo consistiu en dous pases cruzados de grade de discos e un de fresadora. A semente do triticale tetraploide con xenotipo DDRR, proporcionada por Agrasys, foi tratada con Triticonazol 25 p/v, mentres a cebada, avea, centeo, trigo e triticale, proporcionadas pola Cooperativa Agrocantabria, xa viñan tratadas. A fertilización de fondo consistiu na aplicación de 45 kg de N-P2O5-K2O hectárea e ano. A sementeira realizouse con sementadora a chorrillo á dose de 200 kg de semente por hectárea o 27 e o 21 de outubro de 2010 e de 2011 respectivamente. Posterior á sementeira, pasouse un rodete cultipacker para nivelar o terreo, favorecer a xerminación e minimizar a posible contaminación por terra da forraxe durante as mostraxes. O fertilizante nitroxenado de cobertoira (NAC do 27 % de N) foi aplicado ao estado do primeiro macollo (Zadok Estado de Crecemento 21, Zadok et al., 1974) os días 14 e 11 de xaneiro dos anos 2010 e 2011 á dose de 25 kg N ha-1.

T.ª mín

25

A 2012 M F E D No Ou 2011

Solo A textura do solo segundo a clasificación USDA é francoarxilosa. Os cereais foron sempre sementados no mesmo solo en sucesión con millo. A análise do solo a 20 cm de profundidade corresponde a un solo lixeiramente ácido (pH, 5,7); baixo en materia orgánica oxidable, 0,95 %; contidos normais de N, 0,17 %; pobre en P asimilable (Bray), 6,59 ppm; Ca, 855 ppm; Mg, 94 ppm; K, 87 ppm e baixa capacidade de intercambio catiónico, 16,3 mq 100-1 g solo.

Figura 1. Temperaturas e precipitacións durante o experimento

A 2011 M F X D No Ou 2010

MATERIAL E MÉTODOS Situación e deseño experimental O experimento foi desenvolvido no Centro Integrado de Formación Profesional La Granja, Heras, Cantabria (43° 24’N; 3º 45’W e a 5 m sobre o nivel do mar) durante os anos 2011 e 2012. Os tratamentos a avaliar foron seis cereais de inverno utilizados para forraxe e cultivados en catro momentos durante o seu ciclo de crecemento invernal, dispostos nun deseño experimental de bloques ao azar, con catro repeticións por tratamento. Os cereais cultivados foron avea (Avena sativa L., cv. Prevision), cebada (Hordeum vulgare L., cv. Meseta), centeo (Secale cereale L., cv. Galma), triticale (xTriticosecale Wittmack, cv. Titania), trigo (Triticum aestivum L., cv. Paledor) e triticale con xenotipo DDRR (TgDDRR) non comercial. Os resultados do TgDDRR corresponden á media das liñas (TS43 e TS52) do ano 2011 e (TS1, TS42 e TS49) en 2012, segundo un deseño experimental de bloques ao azar e paralelo ao experimento de cereais tradicionais. A táboa 1 sinala a data de mostraxe, días desde a sementeira e estados de crecemento de cada cereal (Zadok et al., 1974).

As temperaturas mínimas, máximas e pluviometría durante o experimento foron proporcionadas pola Axencia Estatal de Meteoroloxía de Cantabria e representadas na figura 1.

Temperatura °C

102

Táboa 1. Datas de mostraxe e estados de madurez Data mostraxe

Días1

Cereal

Ano 2011

Ano 2012

08-022011 e 30-012012

109 e 94

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo DDRR

Terceiro macollo (23)1 Terceiro macollo (23) Segundo macollo (22) Cuarto macollo (24) Terceiro macollo (23) Primeiro macollo (21)

Primeiro macollo (21) Primeiro macollo (21) Primeiro macollo (21) Terceiro macollo (23) Segundo macollo (22) Primeiro macollo (21)

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo DDRR

Segundo nó detectable (32) Terceiro nó detectable (33) Primeiro nó detectable (31) Segundo nó detectable (32) Terceiro nó detectable (33) Cuarto nó detectable (34)

Terceiro nó detectable (33) Segundo nó detectable (32) Segundo nó detectable (32) Segundo nó detectable (32) Terceiro nó detectable (33) Quinto nó detectable (35)

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo DDRR

Folla bandeira expandida (39) Vaíña folla bandeira inicio ensanchado (41) Vaíña folla bandeira inicio ensanchado (41) Vaíña folla bandeira inicio ensanchado (41) Vaíña folla bandeira abríndose (47) Vaíña folla bandeira abríndose (47)

Folla bandeira expandida (39) Vaíña folla bandeira inicio ensanchado (43) Vaíña folla bandeira abríndose (47) Vaíña folla bandeira abríndose (47) Vaíña folla bandeira abríndose (47) Primeiras arestas enriba da vaíña (49)

22-022011 e 22-022012

18-032011 e 13-032012

123 e 117

149 e 138

Primeiras espiguillas ¼ espiga emerxida (53) visibles (51) Cebada ½ espiga emerxida (55) ¼ espiga emerxida (53) 08-04Avea Primeiras espiguillas 170 Primeiras arestas 2011 Centeo visibles (51) e visibles (49) e Triticale Primeiras arestas visibles 179 Primeiras arestas 24-04Trigo (49) 2012 visibles (49) DDRR ¼ espiga emerxida (53) ½ espiga emerxida (55) Emerxencia completa (59) ¾ espiga emerxida (57) 1 : desde a sementeira. Entre paréntese, estados de crecemento, Zadok et al.

(1974)

cada unha das catro datas de corte estudadas (táboa 1). A devandita superficie foi segada cunha barra gadañadora (BCS, tipo BF80/175) de 1 m de corte a 5 cm do solo, anotándose o peso da forraxe posteriormente. A decisión da data do último aproveitamento foi de carácter nutricional; dunha parte, a maior acumulación de biomasa favorece un maior grao de lignificación nos talos, reducíndose a dixestibilidade da planta e doutra, a preparación posterior do terreo para a sementeira de millo, como o cultivo máis importante da sucesión.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 102

11/08/2017 09:32

MESTURAS FORRAXEIRAS

SPEEDYLMIX, pradeiras anuais de sega ou pastoreo PLURIMIX, pradeiras perennes para secanos frescos REGMIX, pradeiras perennes de regadío SECMIX, pradeiras perennes para secanos

Expresión vexetal

O noso catálogo en www.rocalba.com

pub_pradeiras_galego.indd 103

04/08/2017 22:54

104

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Dentro de cada parcela e de cada cereal, tomáronse alícuotas de aproximadamente 3.500 g de forraxe, dos cales 100 g serviron para determinar a materia seca en estufa a 60 °C durante 48 horas para estimar a produción de materia seca por hectárea; 700 g foron secados de igual forma, moídos a 1 mm cun muíño Retsch e conservados en colectores de plástico herméticos de 250 ml para a súa posterior análise de principios nutritivos e antinutritivos (NO3-). Os 2.700 g restantes foron conxelados a -20 °C de inmediato.

Posteriormente os cereais foron desconxelados, secados e moídos de igual maneira para a determinación do seu contido en ácidos graxos.

Outras determinacións dos cereais procedentes da sega de 1,0 x 0,1 foron a altura da planta (cm), o estado de madurez (Zadok et al., 1974) e as fraccións morfolóxicas (follas e talos) en porcentaxe sobre materia seca; relación folla/talo en porcentaxe sobre forraxe seca. A separación de follas e talos (incluídas as vaíñas) levouse a cabo manualmente, tomándose alícuotas para determinar os seus contidos en materia seca e proteína bruta.

Análise química A análise de principios nutritivos consistiu na determinación da materia seca final a 103 °C e cinzas a 550 °C; a proteína bruta (PB) como N-Kjeldahl x 6,25 co KjeltecTM2300 de TECATOR; a fibra ácido deterxente (FAD) segundo Goering e Van Soest (1970) utilizando extractor Dosifiber de SELECTA. A fibra neutro deterxente (FND) e a súa dixestibilidade neutro deterxente-celulasa da materia orgánica (De) segundo Riveros e Argamentería (1987), estimándose a dixestibilidade in vivo da materia orgánica (Do), calculándose a partir desta última a materia orgánica dixestible (MOD). Os principios nutritivos foron analizados no Laboratorio de Nutrición Animal do CIFP La Granja.

As concentracións de Ca, Mg e K analizáronse a partir da mineralización da mostra e sobre as súas cinzas por espectrofotometría de absorción atómica (emisión atómica no caso do potasio) co espectrofotómetro de Absorción AA6300, Shimadzu. O fósforo a partir da mineralización da mostra a cinzas e a súa determinación mediante o método colorimétrico do complexo amarelo do fosfomolibdovanadato cun espectofotómetro UV-4200, ZuZi (MAPA, 1994).

O contido de nitratos determinouse por cromatografía líquida utilizando unha columna de intercambio iónico e un detector de ultravioleta a unha lonxitude de onda de 204 nm, previa extracción en auga quente tratada con acetonitrilo, para eliminar substancias interferentes. A graxa bruta (GB) extraeuse con éter de petróleo 40-60 °C cun SoxhlecTMde TECATOR. Ambas as determinacións foron realizadas no Laboratorio Agroalimentario de Santander do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño.

Análise de ácidos graxos Para a preparación dos ésteres metílicos dos ácidos graxos da materia graxa das forraxes seguiuse a Norma ISO

15885/FIL 184:2002 no Laboratorio Agroalimentario de Santander do Ministerio de Medio Ambiente, Medio Rural e Mariño. A separación e cuantificación dos ésteres metílicos dos ácidos graxos efectuouse cun cromatógrafo de gases Autosystem XL de Perkin Elmer, equipado cunha columna capilar de sílica fundida (Chrompack CP-SIL 88, de 50 metros, 0,25 mm de diámetro interno e 0,20 µm de espesor da fase estacionaria). O volume de inxección foi de 1 µL e o gas portador helio, a un fluxo de 1,15 mL/minuto.

O modo de inxección foi Split a unha relación 1:42,5 e a temperatura do inxector, 275 °C. A do forno programouse de 50 °C a 190 °C. Cálculos O cociente K/(Ca+Mg) sinalado por Kemp e t’Hart (1957) foi usado para estimar o potencial hipomagnesémico. O valor relativo forraxeiro (VRF) segundo Dunham (1998) foi determinado a partir das estimacións da materia seca dixestible (DMS) e inxestión de materia seca (IMS) segundo as ecuacións: (i) DMS (% MS) = 99,0 – (0,779 x % FAD); (ii) IMS (% peso vivo) = 120 ÷ % FND e VRF = (DMS x IMS) ÷ 1,29.

Análise estatística Os resultados obtidos sometéronse a análises de varianza.

Os factores fixos incluídos no modelo foron o cereal, a data de corte e a interacción cereal x data de corte e o ano, como efecto aleatorio co Modelo Lineal Mixto (SPSS 15.0).

A xustificación de incluír os dous deseños experimentais nun só foi debido á pequena variación do efecto aleatorio bloque. Os efectos lineal e cuadrático dos compoñentes morfolóxicos da forraxe, produción, principios nutritivos e perfil de ácidos graxos establecéronse mediante contrastes ortogonais co paquete estatístico (SPSS 15.0).

RESULTADOS Produción de biomasa e composición morfolóxica dos cereais A produción de materia seca foi diferente entre cereais, data de corte e a súa interacción (táboa 2), aumentando linealmente coa madurez (P≤0,001). A biomasa final acumulada ao 17 de abril (175 días de crecemento) no conxunto de cereais foi 7640±729 kg MS hectárea, con máximos de 8564±331 kg na avea e mínimos de 6835±198 kg en centeo. En xeral, estas producións representan aumentos de 114 kg de materia seca hectárea e día a partir do 1 de xaneiro para o conxunto de cereais, con mínimos de 103 kg no centeo e máximos de 128 kg a avea.

A porcentaxe media de follas e talos ata o 16 de marzo (fases vexetativas) foi do 66,9±16 % e 33±16 % respectivamente e diferentes entre cereais, datas de corte e a interacción (P≤0,001), diminuíndo o de follas e aumentando o de talos linealmente (P≤0,001) co avance da madurez (táboa 2). Pola contra, ao comezo da fase reprodutiva (17 abril, Estado de Crecemento 53, Zadok et al., 1974) a porcentaxe de follas diminuíu ata o 30,4±5,2 %, incrementándose ata 53,3±6,6 % e 16,2±5,2 % o de talos e espigas respectivamente.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 104

17/08/2017 17:28

pub_tervalis.indd 105

05/08/2017 15:41

106

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 2. Produción de biomasa e composición morfolóxica dos cereais Data de corte Zadok et al.

(1974) Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Efecto

1 Fb

22 Fb

16 Mz

17 Ab

22 22 21,5 23,5 22,5 21

32,5 32,5 32,5 32 33 34,5

39 42 44 44 47 48

52 54 50 51 54 58

Media por forraxe 36,4 37,6 37 37,6 39,1 40,4

22

32,8

44

53

38

d.m.s.: cereal, 0,75

d.m.s.: data corte, 0,66

MS, kg ha-1

1 Fb

22 Fb

16 Mz

17 Ab

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

835 1349 783 1788 1037 1981

1736 2715 1270 3087 1902 3302

3927 4578 3548 4676 3909 4383

7548 8564 6835 7713 7759 7421

1295

2335

4170

7640

3860

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

83,4 86,5 83,7 84,7 81,8 81,4

76,0 78,2 74,2 76,9 75,4 51,8

81,4

72,1

30,4

16,6 13,4 16,2 15,2 18,2 29,1

23,9 21,7 25,2 23,1 24,5 48,1

18,1

27,7

53,1

d.m.s.: cereal,1,8 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR

46,7

d.m.s.: data corte,1,4 Talos, % 49,3 57,7 46,1 46,3 48,3 50,1 53,4 63,2 57,8 55,5 64,1 47,2

d.m.s.: cereal, 1,6 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

d.m.s.: data corte, 303 Follas, % 50,7 29,5 53,9 35,6 51,1 38,1 46,5 26,1 42,1 25,0 35,8 28,1

53,3

d.m.s.: data corte,1,6 Espigas, % 12,7 18,0 11,7 10,6 19,4 24,7

Q

*** *** *** *** *** ***

*** * *** ns *** ***

d.m.s.: c x fc, 0,66 Media por forraxe 3512 4302 3109 4316 3652 4256

d.m.s.: cereal, 344

L

L

Q

*** *** *** *** *** ***

*** *** *** ns *** ***

d.m.s.: c x fc, 529 59,9 63,5 61,9 59,5 56,1 46,4

*** *** *** *** *** ***

ns ns *** ns *** ***

57,7 d.m.s.: c x fc, 2,4 36,8 31,9 35,1 38,7 39,0 47,1 39,1

*** *** *** *** *** ***

* *** *** *** *** ***

d.m.s.: c x fc, 2,9 -

-

*** *** *** *** *** ***

* *** * ns ** ***

16,2 d.m.s.: cereal, 2,13 PB follas, g kg -1 MS 354 272 207 168 253 205 190 177 321 253 186 165 302 253 186 165 295 231 219 187 318 292 247 167

250 206 231 226 233 256

OS FACTORES FIXOS INCLUÍDOS NO MODELO FORON O CEREAL, A DATA DE CORTE E A INTERACCIÓN CEREAL X DATA DE CORTE E O ANO, COMO EFECTO ALEATORIO CO MODELO LINEAL MIXTO (SPSS 15.0) Media por corte Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

307 251 d.m.s.: cereal, 12,7 167 159 161 159 150 209

144 147 147 142 130 174

167

147

205 171 d.m.s.: data corte, 11,2 PB talos, g kg-1 MS 123 88 129 117 125 115 118 109 119 109 106 88 120

d.m.s.: c x fc, 19,5 130 138 137 132 132 123

*** *** *** *** *** ***

*** ns ns ns ns ns

134

d.m.s.: cereal, d.m.s.: data corte, 7,01 6,16 PB espigas, g kg-1 MS 84,5 107 98,6 96 92,6 109

d.m.s.: c x fc, 10,8 -

-

*** *** *** *** *** ***

ns * *** ns *** ***

98 d.m.s.: cereal,10,8 Altura planta, cm 18,8 37,2 50,7 69,3 28,9 46,3 61 99,4 18,6 34,5 51,3 88,3 29,1 49 62 83 28,3 42,8 56,3 69,3 36,3 61,5 73,4 81 26,7

45,2

59,1

d.m.s.: cereal,3,1 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

104

234

5,06 6,5 517 5,56 4,51 2,43

3,18 3,6 2,97 3,33 3,08 1,07

4,87

2,87

81,7

53,2

d.m.s.: data corte,2,8 Follas/Talos 1,10 0,52 1,17 0,76 1,05 0,77 0,87 0,41 0,73 0,45 0,56 0,59 0,91

d.m.s.: cereal,0,15

44 58,9 48,2 55,8 49,2 63

d.m.s.: c x fc, 4,8 2,46 3,01 2,49 2,54 2,19 1,16

0,58

*** *** *** *** *** ***

*** *** *** *** *** ***

2,31

d.m.s.: data corte, 0,13

d.m.s.: c x fc, 0,24

Nivel de significación

Cereal

Data de corte

Zadok et al. (1974) MS, kg ha-1 Follas, % Talos, % Espigas, % PB follas, g kg-1 MS PB talos, g kg-1 MS PB espigas, g kg-1 MS Altura planta, cm Follas/Talos

*** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

*** *** *** *** *** *** *** ***

Cereal x data de corte *** *** *** *** – *** *** – *** ***

MS= materia seca; PB = proteína bruta; d.m.s.: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna (media por cereal) ou fila (media por data de corte) para cada un dos efectos principais ou da súa interacción (cereal x data de corte) ao nivel P<0,05; L: efecto lineal, C: efecto cuadrático; *** p ≤ 0,001, ** p ≤ 0,01, * p ≤ 0,05, n.s.: non significativo p > 0,05

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 106

11/08/2017 09:32

CORRIGE Y FERTILIZA 100% PROCEDENTE DE ALGAS CALCÁREAS TIPO LITHOTHAMNIUM Principales diferencias con otros enmendantes o correctores agrícolas (como carbonatos de piedra molida, conchas de moluscos molidas o cal industrial):

FERTILIZANTE Y ENMIENDA CALCICA ORGÁNICA ADUBO CORRETIVO CALCÁRIO – ENGRAI AMENDMENT CALCIQUE ¡¡ De acción rápida y origen marino !!

(Procedente exclusivamente de Algas calcáreas Lithoalgas, tipo Lithothamnium)

Única de origen marino, totalmente natural G Acción más rápida y más efectiva Granulado Por su textura porosa ayuda a la retención de agua Mejor asimilación para las plantas soluble, incluso gran parte en agua 2Más - 4,7 mm Por P su estructura mejora la textura del Polvo suelo Más alto contenido en calcio y magnesio Más de 34 microelementos esenciales < 1 mm

Más volumen, menos densidad (cubre más terreno) M RepeleMicrogranulado insectos perjudiciales (insecticida natural) No contiene metales pesados ni sodio Corrige la acidez (eleva el pH) y fertiliza 1 - 2 mm apenas polvo No produce PrecioNatural competitivo, incluso con otros N granulado productos de inferior calidad Admitido en agricultura ecológica (CE 889/2008, 2092/91, RD 506/2013) Exportamos a Portugal, Francia, Italia, 2 - 4,7 mm Brasil, etc.

LITHOCAL®

*Oferta válida hasta el 30-9-2017 para camiones de 25 tns., granel, origen, más 10 % de IVA *Transporte (25 tns.): Lugo 450 €, A Coruña 500 €, Ourense-Pontevedra 550 € (consúltenos sobre otros destinos)

¡¡FERTILIZA - CORRIGE ACIDEZ - ACCION RAPIDA - ALTA POROSIDAD!!

• Enmienda cálcica orgánica de • Su Calcio y Magnesio son muy • Debido a su blandura no • Desbloquea elementos fertiacción rápida, procedente ex- COMPOSICIÓN asimilables, pues han sido prenecesita molerse en exceso, al lizantes anulados por un pH Y PROPIEDADES FÍSICO-QUÍMICAS: clusivamente de Algas calcáredigeridos por el coral del alga. contrario de lo que ocurre con ácido. ................................ 1 kg = 1,54 de otros Carbonato Cálcico Orgánico (CaCO3) ........ 97 – Cálcico 99 % deEquivalencia as fosilizadas Lithoalgas, tipo el Carbonato piedra • Eleva el pH del suelo, evita • Utilizado en polvo es un buen Lithothamnium Calcareum. molida y las conchas deValor mo- neutralizante .............................................. 70 % Óxido de Calcio (CaO ) .........................................

58 % mala germinación y mejora la repelente de insectos (pulgoluscos (ostra, mejillón, vieira, Valor neutralizante .............................. Óxido dedel Magnesio • Alta solubilidad carbónica y textura suelo. (MgO) ..................................... 3 % nes, garrapatas, pulgas, etc.)1 kg = 0,6 CLH etc.) para que puedan ser algo poca densidad, por su estrucasí como........................... buen fungicida. SimValor neutralizante 1 kg = 18 ml 1 N Caliza activa ....................................................

157 ppm asimilables. tura microporosa. plemente espolvoreando sobre Basicidad útil ................................................ 97 – 99 % Oligoelementos ..................................................... + 32 • Fertiliza aportando Calcio, la zona afectada de la planta o 2 pH .................................................................................

9 Densidad ......................................... 650 – 950 kgs./m Magnesio, M.O. y microeleanimal. No contiene dioxinas,

55 – 56 % Porosidad ...................................................... mentos útiles.

ECOLÓGICO (CE 889/2088)

Color ........................................................ hueso-marfil fosfatos, etc..

Olor .................................................................. inodoro Solubilidad en agua ............................................. 21 % Humedad normal ................................................. <5 % Solubilidad carbónica ........................................... 85% COMPOSICIÓN Y PROPIEDADES FÍSICO – QUÍMICAS: Reservas ............................... 5 millones de toneladas Absorción agua .................................................. 250 %

Carbonato Cálcico Orgánico .......... : 97-99 % Solubilidad en agua ........... : 21 % Basicidad útil .......... : 97-99 % Y ENVASADO: Polvo (<1 mm (1-2 mm),: 9Compactado (2-4 mm), Oxido de Calcio (CaO) ................... PRESENTACIÓN : 58 % Solubilidad carbónica......... : 85y% <5 mm), Microgranulado pH ..........................

(2-4 mm), Granel, Cubetas lts) Sacos (10 y 25 kgs) y Big-Bag (500-1.000 kgs):hueso-marfil Oxido de Magnesiso (MgO) .......... Granulado :3% Absorción de agua(5............. : <250 Color ......................

Caliza activa ................................. : 157 ppm Equivalencia ...................... : 1 kg = 1,54 otros Olor ........................ : inodoro Oligoelementos ............................ : + 32 Valor neutralizante ............ : 70 % Humedad normal .... : <5 mm.

Densidad ...................................... : 650-950 Kgs./m3 Valor neutralizante ............ : 1 kg.=0,6 CLH Porosidad ..................................... : 55-56 % Valor neutralizante ............ : 1 kg.=18 ml 1N

¡Supera en todo a cualquier otro producto similar y a menor precio! ¡CONSULTE NUESTRA GAMA PARA CAMAS DE GANADO!

* Resultados obtenidos sobre producto seco, sin mezclas ni aditivos.

C/ Alfonso Álvarez de Miranda, 28 39408 LOS CORRALES DE BUELNA Cantabria, ESPAÑA Tel. 942 832 462 - 629 519 793 secan@secanvite.com www.secanvite.com

pub_secan.indd 107

¡BUSCAMOS DISTRIBUIDORES Y COMERCIALES! 17/08/2017 10:16

108

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 3. Composición química e valor relativo forraxeiro das forraxes nas diferentes datas de corte Data de corte MS, g kg-1 MS Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

1 Fb

22 Fb

16 Mz

17 Ab

160 134 128 145 165 142

159 155 143 146 161 135

161 150 139 149 172 138

188 176 159 155 209 176

Media por forraxe 167b 154a 147a 149a 177c 148a

145

149

151

177

157

d.m.s.: cereal, 13,2 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

323 240 296 281 269 286

241 192 249 228 191 235

282

222

219

268

524 474 421 479 534 481

576 538 517 568 610 559

503

561

d.m.s.: cereal, 12,8 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

d.m.s.: data corte, 11,6 PB, g kg-1 MS 163 112 161 135 152 139 150 123 158 119 157 115 157

124

d.m.s.: data corte, d.m.s.: cereal, 8,9 7,8 FAD, g kg-1 MS 238 278 317 339 206 250 294 320 208 239 263 308 208 274 314 336 248 306 325 334 212 270 299 317

d.m.s.: cereal, 9,7 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Efecto

680 725 720 701 662 730

643 683 697 682 629 701

617

602

d.m.s.: cereal, 10,7

299

328

d.m.s.: data corte,8,5 FND, g kg-1 MS 624 643 595 631 556 622 624 653 633 645 596 620 599

638

d.m.s.: data corte, 11,3 MOD, g kg-1 MS 626 589 632 586 657 630 633 616 592 578 666 591 578

559

d.m.s.: data corte, 11,3

L

Q

*** *** ns ns *** ***

*** ns ns ns *** ***

d.m.s.: c x fc, 20,2 210c 182a 209c 195b 184a 198b

*** *** *** *** *** ***

* *** *** * *** ns

196 d.m.s.: c x fc, 13,7 293d 267b 255a 283c 303e 274b

*** *** *** *** *** ***

ns ** *** *** *** *

279 d.m.s.: c x fc, 14,8 592d 559b 529 581c 605e 564b

*** *** *** *** *** ***

* *** *** *** *** *

572 d.m.s.: c x fc, 19,6 634b 656c 676d 658c 615a 672d

*** *** *** *** *** ***

ns ns ns ns *** **

652 d.m.s.: c x fc, 19,6

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

29,3 30,3 32,6 27,2 28,9 27,1

27,1 27,8 29,0 25 25,0 25,5

29,2

28,2

GB, g kg-1 MS 21,9 17,5 21,2 17,7 26,1 23,7 20,1 15,8 23,0 18,1 23,3 18,2 22,6

23,9bc 24,2c 27,8d 22,0a 23,7bc 23,6b

18,5

112

100

d.m.s.: cereal, 4,5

*** ns * ns ns ns

24,2

d.m.s.: data corte, d.m.s.: cereal, 0,8 0,7 VRF 124 108 96 90 143 119 103 94 160 126 114 97 142 110 96 89 121 99 93 90 139 113 101 93 138

*** *** *** *** *** ***

d.m.s.: c x fc, 1,2 104a 115c 124d 109b 101a 111ab

92

*** *** *** *** *** ***

*** *** *** *** *** **

111

d.m.s.: data corte, 4,1

Nivel de significación

Cereal

Data de corte

MS, g kg-1 PB, g kg-1 FAD, g kg-1 FND, g kg-1 Do, g kg-1 GB, g kg-1 VRF

*** *** *** *** *** *** ***

*** *** *** *** *** *** ***

d.m.s.: c x fc, 7 Cereal x data de corte ns *** *** *** *** *** ***

MS = materia seca; PB = proteína bruta; FADsincen = fibra ácido deterxente sen cinzas; FND = fibra neutro deterxente; Do = dixestibilidade in vivo da materia orgánica; GB = graxa bruta; d.m.s.: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna (media por cereal) ou fila (media por data de corte) para cada un dos efectos principais ou da súa interacción (cereal x data de corte) ao nivel P<0,05; L: efecto lineal, C: efecto cuadrático; *** p ≤ 0,001, ** p ≤ 0,01, * p ≤ 0,05, n.s.: non significativo p > 0,05

A relación entre folla/talo (en seco) e os contidos proteicos de ambos (táboa 2) diminuíron linealmente co avance da madurez en todos os cereais (P≤0,001), con valores medios de 2,31±1,9; 235±60 e 134±30 g kg-1 MS respectivamente. A altura da planta foi diferente entre cereais, con máximos na avea de 99,4±1,4 cm e mínimos de 69±2,9 cm a cebada e o trigo respectivamente, incrementándose en todos os casos linealmente coa data de corte (P≤0,001). A porcentaxe de follas sobre materia seca relacionouse negativamente coa altura da planta segundo a ecuación (103 0,85 cm; ±10,2 r2=0,77) e positivamente co de talos (5,23 + 0,61 cm; ±10,3 r2=0,64), rexistrándose aumentos máximos de 1,46 unidades porcentuais por cm no trigo e mínimas de 0,66 en centeo para as follas e de 1,05 en trigo e 0,45 en avea nos talos. Do mesmo xeito, a produción de materia seca aumentou 103 kg ha cm-1 no conxunto de forraxes, con máximos de 160 kg en trigo e mínimos de 91 kg en centeo (datos non presentados). Pese ao maior aumento de biomasa por cm de altura no trigo, os descensos de proteína e de materia orgánica dixestible para este último cereal foron de -2,9 e -1,6 g kg-1 MS, inferior ao da cebada de -3,8 e -1,6 g, triticale -3,5 e -2,1 g e de -3,8 e -2,7 g en triticale respectivamente.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 108

11/08/2017 09:32

GALICAL CALES E CARBONATOS AGRÍCOLAS

¡NOVAO DO!

GRANU

L

CAL GRANI RA P G60 SU

APLICACIÓN DO PRODUTO SOBRE O TERREO NOVO SISTEMA DE APLICACIÓN CON PESAXE E GPS

Redución da acidez dos solos Aumento da produtividade das colleitas

EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO (90 % CaO) Alta porcentaxe en calcio. Valor neutralizante: 90 %

Presentadas en:

EMENDA CALIZA, CAL VIVO GRANULADO DOLOMÍTICO (35 % MgO / 60 %) Alta porcentaxe de magnesio. Valor neutralizante: 95 %

• Sacos de 35 quilos • Big bag de 600 quilos • Big bag de 1.100 quilos • Camión cisterna ou camión volquete

EMENDA CALIZA, CAL VIVO (80 % CaO) Gran poder de neutralización. Valor neutralizante: 80 % EMENDA CALIZA, CAL APAGADO (65 % CaO) Potencia o rendemento agrícola. De fácil asimilación.

Valor neutralizante: 65 %

Estendidas na propia finca Transportadas en camións a calquera punto de España e Portugal

EMENDA CALIZA, CAL APAGADO + DOLOMÍA (53 % CaO / 23 % MgO) Achega magnesio. Favorece a actividade clorofílica da planta.

Valor neutralizante: 83 % EMENDA CALIZA, CARBONATO CÁLCICO (54 % CaO) Para terra e camas hixiénicas. Eficaz na redución de mamites ambientais e dermatites. Apropiado para a produción de todo tipo de pensos. Valor neutralizante: 54 % EMENDA CALIZA DE CARBONATO CÁLCICO MAGNÉSICO, GALIMAG (33 % CaO / 17 % MgO) Achega magnesio. Valor neutralizante: 56 %

GALICAL S.L.

CALES E DOLOMÍAS AGRÍCOLAS Arieiras s/n P.I. Louzaneta 27294 LUGO Teléfono 982 22.14.84 Fax 982 22.14.08 E-mail: info@galical.es Web: www.galical.es

EMENDA CALIZA, GRANICAL G60 SUPRA (54 % CaO / 1 % MgO) Fácil aplicación e asimilación. Valor neutralizante: 56 % pub_galical.indd 109

05/08/2017 15:36

110

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A RELACIÓN ENTRE FOLLA/TALO (EN SECO) E OS CONTIDOS PROTEICOS DE AMBOS DIMINUÍRON LINEALMENTE CO AVANCE DA MADUREZ EN TODOS OS CEREAIS (P≤0,001), CON VALORES MEDIOS DE 2,31±1,9; 235±60 E 134±30 G KG-1 MS RESPECTIVAMENTE

Principios nutritivos, antinutritivos e valor relativo forraxeiro A táboa 3 sinala o contido en principios nutritivos dos cereais analizados, observándose diferenzas significativas entre eles, data de corte e a súa interacción (P≤0,001).

Os contidos de materia seca (MS), fibra ácido deterxente (FAD) e a fibra neutro deterxente (FND) incrementáronse linealmente en todos os cereais co avance da madurez (P≤0,001). Polo contario, a proteína bruta (PB), a materia orgánica dixestible (MOD) e a graxa bruta (GB) diminuíron linealmente entre datas de corte (P≤0,001). Os contidos medios e a desviación estándar entre cereais foron de 196±65 g kg-1 MS a PB; 279±45 g kg-1 MS a FAD; 572±65 g kg-1 MS a FND; 652±48 g kg-1 MS a MOD e 24,6±4,6 g kg-1 MS a GB. A maior concentración de proteína entre aproveitamentos e cereal correspondeu á cebada (210±83 g kg-1 MS) e ao centeo (209±68 g); a menor (P≤0,05), á avea 182±40 g e ao trigo 184±55 g, e a intermedia, ao triticale e ao TgDDRR (táboa 3). Mentres, o maior contido de carbohidratos estruturais (FAD e FND) rexístrase no trigo e na cebada (P≤0,05), con valores medios de 303±34 e 605±43 g e 293±41 e 592±50 g kg-1 MS respectivamente, rexistrándose a menor en centeo, con 255±37 e 529±74 g kg-1 MS (táboa 3). O centeo manifestou o maior contido de materia orgánica dixestible (676±38 g kg-1 MS) e 672±58 g o TgDDRR (P≤0,001), sen diferenzas entre ambos e as menores, de 61 5±33 g kg-1 MS, no trigo. O GB foi un 11,8 % superior en centeo (P≤0,05) respecto da media dos cinco cereais (táboa 3), cun valor medio de conxunto nos seis cereais de 24,6 g kg-1 MS.

A altura da planta en cm, a porcentaxe de follas e talos, a relación follas/talos, o estado de madurez e os días a partir do 1 de xaneiro manifestaron un aceptable grao de correlación para predicir o contido en principios nutritivos. Así, por exemplo, a proteína bruta relacionouse negativamente coa altura (r2=0,69 P≤0,001), a porcentaxe de talos (r2=0,66 P≤0,001), o estado de crecemento (r2=0,85 P≤0,001) e os días a partir do 1 de xaneiro (r2=0,79 P≤0,001). Estas variables representaron descensos de -2,43 g PB cm-1 de altura; -3,06 g por unidade porcentual de talos; -5,03 g por unha unidade desde o estado 23 ao 57 de madurez da clasificación de Zadock; -2,15 g por día desde o 1 de xaneiro. Pola contra, a porcentaxe de follas (r2=0,74 P≤0,001) e a relación folla/talo (r2=0,65 P≤0,001) fixérono positivamente con aumentos de 2,6 g de proteína por aumentos dunha unidade porcentual de follas e 27,7 g kg-1 MS cando aquela relación aumenta un punto.

A FAD e a FND relacionáronse positivamente coa altura (r2=0,58 e 0,59 P≤0,001); a porcentaxe de talos (R2=0,60 e 0,57 P≤0,001); días a partir do 1 de xaneiro (r2=0,65 e 0,62 P≤0,001) e o estado de crecemento (r2=0,69 e 0,67 P≤0,001); con pendentes de 1,56-2,26; 2,05-2,88; 1,371,93 e 3,19-4,5 g kg-1 MS e, negativamente, coa porcentaxe de follas (r2=0,64 e 0,61 P≤0,001) e a relación folla/ talo (r2=0,62 e 0,61 P≤0,001), con medias de 1,7-2,37 e 19,1-27,2 g kg-1 MS respectivamente.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 110

19/08/2017 15:41

El abonado rentable y eficaz de cultivos forrajeros

ENTEC®, la mayor innovación en el abonado de los cultivos forrajeros en los últimos años, permite obtener cosechas abundantes, de calidad y respetando el medio ambiente. El nitrógeno estabilizado de ENTEC® permanece en el suelo durante meses en forma amoniacal y retrasa su transformación a nitrato, evitando así las pérdidas de este elemento.

Así, con ENTEC® los cultivos forrajeros disponen de nitrógeno en el suelo durante un período más largo, lo que permite disminuir las aplicaciones de abono, siendo posible en algunos cultivos realizar una única aplicación. ® Marca registrada de EuroChem Agro

EuroChem Agro Iberia, S.L. Joan d’Àustria 39-47 08005 Barcelona Tel. 931 702 744 Fax. 932 259 291 www.eurochemagro.es

pub_eurochen.indd 111

Para más información

04/08/2017 22:52

112

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

O VALOR RELATIVO FORRAXEIRO (VRF) FOI DIFERENTE ENTRE CEREAIS, DATA DE CORTE E A SÚA INTERACCIÓN, CON VALORES MEDIOS DE 110±20; MÁXIMOS DE 124±23 O CENTEO E MÍNIMO DE 101±12 O TRIGO (P≤0,05)

A MOD e o GB relacionáronse negativamente coa altura (r2=0,44 e 0,67 P≤0,001); a porcentaxe de talos (r2=0,40 e 0,60 P≤0,001); días a partir do 1 de xaneiro (r2=0,60 e 0,74 P≤0,001) e o estado de crecemento (r2=0,64 e 0,73 P≤0,001); con pendentes de 1,45-0,17; 1,80-0,21; 1,410,15; 0,13-0,014 e 3,26-0,33 g kg-1 MS e, positivamente, coa porcentaxe de follas (r2=0,53 e 0,74 P≤0,001) e a relación folla/talo (r2=0,45 e 0,63 P≤0,001) con pendentes de 1,65-0,18 e 17,3-1,94 g kg-1 MS respectivamente.

As concentracións de fósforo, calcio, magnesio e potasio (táboa 4) foron diferentes entre cereais, data de corte e a interacción cereal x data de corte (P≤0,001), con contidos medios de 2,67±0,44; 3,61±0,84; 1,68±0,37; 24,1±5,7 g kg-1 MS respectivamente, diminuíndo linealmente co avance da madurez (táboa 4). O cereal de menor risco do potencial hipomagnesémico [K/(Ca+Mg)] no cuarto corte localizouse na cebada de 3,57±0,22 (P≤0,05) e o maior de 5,4±0,85 no TgDDRR (táboa 4). A maior concentración de fósforo no último corte dentro de cada cereal foi para o centeo (3,04± 0,29 g kg-1 MS); o calcio na cebada e avea (4,24±0,63 e 4,21±1,1 g kg-1 MS respectivamente); o magnesio na avea (1,88±0,38 g kg-1 MS) e o potasio (30,4±5,6 g kg-1 MS) o TgDDRR. A concentración de nitrato (NO3-) no conxunto de cereais ao 17 de abril foi de 2282±1488 mg kg-1 MS e diferente entre eles (P≤0,001), con máximos de 3761±2064 mg na avea e mínimos de 582±49 mg no trigo (figura 2).

A porcentaxe de nitrato sobre o N total no conxunto de cereais representou o 11,3±6,6 %, con máximos no triticale (16,7±2,2 %) e mínimos en trigo de 3,08±0,17 %.

O valor relativo forraxeiro (VRF) foi diferente entre cereais, data de corte e a súa interacción (táboa 3), con valores medios de 110±20; máximos de 124±23 o centeo e mínimo de 101±12 o trigo (P≤0,05). O atraso na data de sega

orixinou descensos lineais do VRF (P≤0,001), con valor medio de -0,58 puntos por día a partir do 1 de xaneiro (d) segundo a ecuación VRF = 150 – 0,57 d; ±13,5 R2=0,57; con máximos de 0,81 puntos por día en centeo e mínimos de 0,37 en triticale.

Concentración de ácidos graxos A concentración media e desviación estándar dos diferentes AGs no conxunto de cereais ordenados de maior a menor foron 7,5±2,1 g kg-1 MS o α-linolénico (C18:3); 2,17±0,5 g o C16:0; 1,45±0,51 g o C18:2; 0,42±0,09 g C18:1; 0,37±0,28 g o esteárico (C18:0); 0,24±0,15 g o mirístico; 0,18±0,12 g o aráquico (C20:0); 0,11±0,06 g o láurico e 0,11±0,03 g o palmitoleico (C16:1). As maiores concentracións entre cereais ao 17 de abril (data de recolección) para o C12:0 foron a avea (0,17±0,03 g); o C14:0 o centeo (0,43±0,02 g); o C16:0 o centeo (3,14±0,83 g); o C16:1 a avea (0,14±0,01 g); o C18:0 a avea (0,55±0,06 g); o C18:1 o centeo (0,65±0,02 g); C18:2 o TgDDRR (1,03±0,15 g) e o centeo o C18:3 con 5,42±0,11 g.

O contido de ácidos graxos (AGs) foi diferente entre cereais, a data de corte e a interacción difiren (P≤0,001), excepto a interacción do láurico (táboa 5). Os diferentes AGs diminuíron coa madurez na maioría dos cereais (P≤0,001), pero non noutros (táboa 4). Así, por exemplo, o láurico (C12:0) e mirístico (C14:0) do triticale con xenotipo DDRR (TgDDRR) non se observaron efectos lineais nin cuadráticos entre cortes; o palmítico (C16:0) en trigo e cebada variou cuadraticamente no tempo (P≤0,001); sen efectos o C18:1 en triticale e cuadraticamente (P≤0,01) o aráquico na cebada.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 112

19/08/2017 15:41

NOVE

DAD

2017

www.indusagri.es indusagri@ indusagri.es

pub_indusagri.indd 113

22/08/2017 09:34

114

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 4. Contido en minerais das forraxes nas diferentes datas de corte Data de corte Fósforo, g kg-1 MS

1 Fb

Cebada

3,05

Avea

2,8

Centeo

3,23

Triticale

2,78

22 Fb

Nivel de significación

Cereal

Data de corte

-1

Fósforo, g kg

***

***

ns

Calcio, g kg-1

***

***

***

Q

Magnesio, g kg-1

***

***

***

Efecto Media por forraxe

L

Cereal x data de corte

16 Mz

17 Ab

2,8

2,58

2,14

2,64b

***

ns

Potasio, g kg-1

***

***

***

2,64

2,28

1,8

2,54ab

***

ns

K/(Ca+Mg)

***

***

**

3,28

3,02

2,63

3,04c

***

***

2,55

2,26

2,09

2,42a

***

ns

Trigo

3,22

2,75

2,52

2,27

2,69b

***

***

TgDDRR

3,08

3,12

2,73

1,90

2,71b

***

***

Media por corte

3,02

2,86

2,64

2,17

2,67

d.m.s.: cereal, 0,14

d.m.s.: data corte, 0,13

d.m.s.: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna (media por cereal) ou fila (media por data de corte) para cada un dos efectos principais ou da súa interacción (cereal x data de corte) ao nivel P<0,05. L: efecto lineal, C: efecto cuadrático; *** p ≤ 0,001, ** p ≤ 0,01, * p ≤ 0,05, n.s.: non significativo p > 0,05

d.m.s.: c x fc, 0,22

Calcio, g kg-1 MS Cebada

4,87

4,7

4,04

3,4

4,24d

***

ns

Avea

5,58

4,5

3,97

2,78

4,21d

***

ns

Centeo

4,28

3,42

3,19

2,89

3,44b

***

*** ns

Triticale

3,49

3,23

2,96

2,53

3,05a

***

Trigo

3,23

3,05

2,68

2,50

2,86a

***

*

TgDDRR

4,13

4,12

4,20

3,03

3,87c

***

***

Media por corte

4,26

3,84

3,50

2,85

3,61

d.m.s.: cereal, 0,19

d.m.s.: data corte, 0,16

d.m.s.: c x fc, 0,29

Magnesio, g kg MS -1

Cebada

2,1

1,81

1,75

1,36

1,75c

***

ns

Avea

2,32

2,04

1,78

1,39

1,88e

***

ns

Centeo

1,75

1,58

1,44

1,27

1,51b

***

***

Triticale

1,45

1,36

1,80

1,09

1,27a

***

ns

Trigo

2,16

1,90

1,78

1,61

1,86e

***

*

TgDDRR

2,10

2,13

1,80

1,25

1,82c

***

***

Media por corte

1,98

1,8

1,63

1,33

1,68

d.m.s.: cereal, 0, 11

d.m.s.: data corte, 0,10

d.m.s.: c x fc, 0,17

Potasio, g kg-1 MS Cebada

25,1

24,3

20,0

15,9

21,5a

***

ns

Avea

31,5

29,6

22,9

16,7

25,2b

***

ns

Centeo

27,1

21,6

19

16,7

21,1a

***

ns

Triticale

26,6

25,3

19,1

16,5

21,9a

***

ns

Trigo

30,4

25,5

22,4

20,1

24,6b

***

***

TgDDRR

35,3

32,1

31,9

22,2

30,4c

***

ns

Media por corte

29,3

26,4

22,7

18,1

24,1

d.m.s.: cereal, 1,2

d.m.s.: data corte, 1,06

d.m.s.: c x fc, 1,84

K/(Ca+Mg) Cebada

3,6

3,72

3,59

3,37

3,57a

***

*

Avea

3,98

4,53

3,98

4,05

4,12b

ns

ns

Centeo

4,49

4,33

4,11

4,02

4,24b

**

ns

Triticale

5,39

5,51

4,6

4,55

5,01c

***

ns

Trigo

5,64

5,18

5,03

4,9

5,19cd

***

ns

TgDDRR

5,72

5,22

5,46

5,22

5,40d

ns

ns

Media por corte

4,8

4,7

4,4

4,3

4,5

d.m.s.: cereal, 1,2

d.m.s.: data corte, 1,06

d.m.s.: c x fc, 1,84

Atendendo ao grao de saturación dos ácidos graxos (táboa 5), os saturados representaron o 24,5 %, con contidos medios de 3,09±0,86 g kg-1 MS; o 71,2 % equivalente a 8,95±2,6 g e o 4,2 % ou 0,53 g kg-1 MS os monoinsaturados. Entre cereais, a maior e a menor concentración de saturados rexistrouse na avea e no trigo respectivamente (4,30±0,55 en avea e 2,28±0,17 en trigo g kg-1 MS); nos poliinsaturados (9,52±2,54 en centeo e 8,25±2,9 a avea) e nos monoinsaturados, 0,70±0,08 en centeo e 0,45±0,04 o triticale.

DISCUSIÓN Produción de materia seca e compoñentes morfolóxicos Coincidente con Rosser et al. (2013), a produción de biomasa aumentou coa madurez da planta e reduciuse o contido en principios nutritivos. A materia seca acumulada no conxunto de cereais ata o 17 de abril (Estado de Crecemento 53±2,7: ¼ espiga emerxida, Zadoks et al., 1974) foi similar ás sinaladas por Zeki et al. (2006) de 7,7 t MS ha-1 como valor medio de triticale, cebada e centeo ao comezo do espigado e a 7,7 t en cebada e avea (Aasen et al., 2004). A biomasa da avea foi un 11,9 % superior á cebada, 20 % ao centeo, 9,9 % ao triticale, 9,4 % ao trigo e 9,9 % ao triticale con xenotipo DDRR. Producións de materia seca superiores ao 20 % en triticale respecto ao trigo e ao centeo foron sinaladas por Zeki et al. (2006). No presente experimento, a produción do centeo foi un 11,4 % inferior ao triticale, sen diferenzas respecto ao trigo. A produción do triticale do segundo corte (Estado de Crecemento 32) foi similar a 3,1 t materia seca (Royo et al., 1994); similares a 6,8 t MS ha-1 na Coruña (Pereira-Crespo et al., 2010), 7,6 t no val do Po (Delogu et al., 2002) e superiores a 5,7 t en avea ao comezo do espigado (Salcedo, 2011a); similares a 6,3 t en trigo (Salcedo, 2004) e 7,2 t en cebada (McCartney e Vaage, 1994). Para Bergen et al. (1991), a produción e a calidade nutritiva da cebada e avea destinadas para ensilado son máximas nos estadios de gran pastoso (Estado de Crecemento de 77 a 85); mentres que para o triticale e o centeo, o rango varía desde o principio de estado leitoso (Daccord e Arrigo, 1993).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 114

17/08/2017 17:32

SOLUCIONES PARA UN ENSILADO DE MAYOR CALIDAD SOLUCIONES PARA UN ENSILADO DE MAYOR CALIDAD

Encamado para vacuno.

El rastrillo ROC SERIE RT, provisto de un pick up que deposita delicadamente el El rastrillo ROClaSERIE forraje sobre cinta RT, transportadora, permite una provisto de un pick up que recogida del forraje limpio de piedras, tierra y deposita delicadamente el que se evitan pérdidas de elementos extraños a la vez forraje sobre la cinta transportadora, permite hoja en el caso de cultivos como la alfalfa, inclusouna en recogida del forraje limpio de piedras, tierra las horas más cálidas del día. Las combinaciones en yel giro de las cintas transportadoras permiten una gran flexibilidad elementos extraños a la vez que seuevitan de libre de producto, lo que favorece el secado. para realizar las hileras, a un lado otro, pérdidas en una zona hoja en el caso de cultivos como la alfalfa, incluso en las horas más cálidas del día. Las combinaciones en el giro de las cintas transportadoras permiten una gran flexibilidad El de fabricante austríaco GOWEIL,el tras décadas de experiencia en el para realizar las hileras, a un lado u otro, en una zona libre producto, lo que favorece secado. sector de envolvedoras de pacas redondas, pone en el mercado español su nueva rotoempacadora-envolvedora de cámara fija, El fabricante austríaco GOWEIL, trasG1 décadas de experiencia en el de características únicas.

El modelo F125 G5040 Kombi cuenta sector de envolvedoras de pacas redondas, pone en el mercado con un pick up pendular, megarotor de 8 estrellas de enorme español susistema nueva rotoempacadora-envolvedora cámara fija, capacidad, AFC para evitar obstrucciones,de rascadores de de características únicas.

El modelo F125 G5040 con Kombi cuentay plástico, el primer atado doble G1 del mundo malla con un pick up construcción pendular, megarotor de 8 estrellas de enorme plástico y una capacidad, sistema AFC para evitar obstrucciones, rascadores de con material que sobrepasa plástico, el primer atado doble del mundo con malla y los estándares habituales. plástico y una construcción con material que sobrepasa los estándares habituales.

SOLUCIONES PARA LA ALIMENTACIÓN DE SOLUCIONES PARA EL ENCAMADO SU GANADO.PRODUCTIVIDAD EN ARMONIA DE YPARA AVES EL ENCAMADO SOLUCIONES CONVACUNO LA NATURALEZA Murska, las moledoras finlandesas de grano húmedo DE VACUNO Y AVES

para obtener un Pastone de calidad. El molido de Picadoras de paja(Pastone) para granjas de técnica aves. para produir grano húmedo es una alimento de gran calidadpara a ungranjas bajo coste energètico Encamadoras/picadoras de ganado y de inversión.

Lapara nueva MURSKA W MAX permite vacuno.

Picadoras de paja granjas de aves. alcanzar 60 tn/h con un bajo coste energético.

Encamadoras/picadoras para granjas de ganado vacuno.

Encamadoras/repartidoras de paja picada para granjas de aves. Modelo OL para aplicar la paja sin levantar polvo.

Encamadoras/repartidoras de paja Encamadoras/repartidoras de arena picada para granjas de aves. Modelo OL para vacuno. aplicar la paja sin levantar polvo.

Encamadoras/repartidoras de arena para vacuno.

pub_mecano.indd 115

Mecàniques Nogué, SLU. Mas Blanc, s/n. 17179 Riudaura (Girona) Mecàniques Nogué, SLU. Mas Blanc, s/n. 17179 Riudaura (Girona)

Tlfno. 972 26 59 59 www.mecano.cat info@ mecano.ag www. mecano.ag Tlfno. 972 26 59 59 www.mecano.cat 06/08/2017 23:31

116

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Figura 2. Concentración de NO3- (mg kg-1 MS) e porcentaxe de NO3- 100 g N do último corte 5.000

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

NO3 mg kg MS

4.000

3.000

2.000

1.000 a

c

b

bc

a

Cebada

Avea

Centeo

Triticale

b

0 Trigo TgDDRR

25

% NO3 100 g N

20

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

15

10

5 a

c

d

c

a

Cebada

Avea

Centeo

Triticale

d

0 Trigo TgDDRR

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Táboa 5. Concentración de ácidos graxos nas diferentes datas de corte Data de corte Láurico, g kg-1 MS Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

1 Fb

22 Fb

16 Mz

Efecto 17 Ab

0,13 0,11 0,09 0,07 0,26 0,24 0,20 0,17 0,12 0,12 0,10 0,08 0,12 0,10 0,08 0,05 0,10 0,09 0,08 0,06 0,09 0,07 0,08 0,04 0,14c 0,12bc 0,11b 0,08a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,15 corte, 0,012 Mirístico, g kg-1 MS 0,43 0,37 0,29 0,24 0,37 0,34 0,26 0,22 0,54 0,48 0,46 0,43 0,18 0,14 0,12 0,11 0,12 0,11 0,11 0,10 0,06 0,05 0,08 0,06 0,28b 0,25ab 0,22ab 0,19a d.m.s.: d.m.s.: data cereal,0,12 corte, 0,009 Palmítico, g kg-1 MS 1,83 2,35 2,26 2,11 1,97 2,69 2,61 2,46 2,31 2,72 3,05 3,14 1,61 1,80 1,70 1,49 1,73 1,99 2,06 1,84 1,84 2,03 2,36 2,12 1,88a 2,26b 2,34b 2,19b

Media por forraxe 0,1cd 0,22e 0,11d 0,09bc 0,088ab 0,07a 0,11

L

Q

*** *** *** *** *** ns

ns ns ns ns ns ns

d.m.s.: c x fc, 0,25 0,33e 0,30c 0,42f 0,14c 0,11b 0,06a 0,24

*** * *** ns *** *** *** * *** ns ns ns

d.m.s.: c x fc, 0,22 2,13c 2,43d 2,81e 1,65a 1,91b 2,09c 2,17

ns *** *** *** ns ***

*** *** ns *** *** ***

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada

d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,15 corte, 0,12 Palmitoleico, g kg-1 MS 0,07 0,08 0,09 0,13 0,08 0,10 0,14 0,14 0,16 0,16 0,18 0,13 0,10 0,10 0,09 0,07 0,11 0,10 0,09 0,08 0,11 0,10 0,11 0,07 0,11 0,11 0,12 0,10 d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,01 corte, 0,006 Esteárico, g kg-1 MS 0,36 0,35 0,25 0,19 0,99 0,90 0,68 0,55 0,68 0,56 0,42 0,25 0,77 0,66 0,31 0,14 0,06 0,06 0,07 0,07 0,15 0,18 0,16 0,11 0,50b 0,45b 0,32a 0,22a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,02 corte, 0,028 Oleico, g kg-1 MS 0,37 0,43 0,41 0,49 0,38 0,39 0,39 0,36 0,49 0,47 0,51 0,65 0,35 0,38 0,34 0,35 0,37 0,46 0,53 0,49 0,33 0,31 0,40 0,40 0,38a 0,41ab 0,43bc 0,46c d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,02 corte, 0,021 Linoleico, g kg-1 MS 2,1 1,78 1,27 0,82 1,81 1,41 0,92 0,64 2,34 1,91 1,36 1,02 2,1 1,64 1,08 0,7 2,24 1,69 1,43 0,8 2,00 1,57 1,15 1,03 2,10d 1,67c 1,2b 0,84a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,07 corte, 0,054 Linolénico, g kg-1 MS 10,4 8,69 6,28 4,27 10,3 8,33 5,49 4,05 10,71 8,58 6,72 5,42 9,57 8,27 6,32 4,69 10,36 8,07 6,87 4,95 9,93 9,05 7,36 5,23 10,21a 8,5b 6,5c 4,77a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,26 corte, 0,21 Aráquico, g kg-1 MS 0,13 0,12 0,08 0,12 0,29 0,22 0,16 0,19 0,50 0,46 0,40 0,32 0,19 0,16 0,14 0,09 0,12 0,11 0,10 0,07 0,15 0,12 0,13 0,08 0,23a 0,20ab 0,17ab 0,15a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,02 corte, 0,012 AGs, g kg-1 MS 15,8 14,3 11,06 8,49

d.m.s.: c x fc, 0,27 0,09a *** ** 0,12b *** *** 0,16c *** *** 0,09a *** ns 0,10a *** ns 0,10a *** ns 0,11 d.m.s.: c x fc, 0,002 0,29c 0,78e 0,48c 0,47d 0,06a 0,15b 0,37

*** ns *** ns *** ns *** ** *** *** *** ***

d,m,s,: c x fc, 0,04 0,42b 0,38a 0,53d 0,35a 0,47c 0,36a 0,42

*** ns *** ns *** *** ns ns *** *** *** ***

d.m.s.: c x fc, 0,05 1,50bc 1,2a 1,66c 1,38ab 1,54bc 1,44abc 1,45

*** ns *** *** *** *** *** *** *** * *** ns

d.m.s.: c x fc, 0,12 7,42 7,04 7,86 7,21 7,56 7,89 7,5

*** *** *** *** *** ***

*** *** *** ns *** ns

d.m.s.: c x fc, 0,49 0,11a 0,21c 0,42d 0,14b 0,10a 0,12a 0,18

ns ** *** *** *** ns *** ns *** ns *** ns

d.m.s.: c x fc, 0,03 12,4a

*** ***

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 116

17/08/2017 17:50

CONSIGA A MELLOR PRODUCIÓN COAS FÓRMULAS DE ALTA EFICIENCIA

MAXICUT MAXICUT TRIO

LONG POWER ESPECIAL SIEGA DISPOÑEMOS DE AMPLA VARIEDADE DE SEMENTES DE CEREAIS E LEGUMINOSAS ANUAIS E PLURIANUAIS

REALIZAMOS FÓRMULAS PERSONALIZADAS, TANTO DE PRATENSES COMO DE MESTURAS CON CEREAL

Consulte co noso departamento técnico Ctra. N-VI - Km 518 . 27373 Begonte (LUGO) Tel: 982 390 052 | Fax: 982 209 653

www.cecoagro.com pub_cecoagro.indd 117

20/08/2017 17:26

118

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

Táboa 5. Concentración de ácidos graxos nas diferentes datas de corte (cont.)

Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR Media por corte

16,4 14,6 10,9 8,82 17,8 15,5 13,2 11,5 15,0 13,3 10,2 7,73 15,2 12,7 11,3 8,51 14,6 13,5 11,8 9,17 15,87d 14,0c 11,44b 9,0a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,33 corte, 0,28 Saturados g kg-1 MS 2,89 3,32 2,99 2,75 3,9 4,41 3,94 3,6 4,17 4,35 4,44 4,25 2,89 2,89 2,36 1,89 2,14 2,38 2,44 2,17 2,29 2,46 2,83 2,42 3,0ab 3,3b 3,18ab 2,85b d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,16 corte, 0,13 MUFA, g kg-1 MS 0,44 0,51 0,51 0,63 0,46 0,50 0,54 0,51 0,65 0,64 0,70 0,79 0,46 0,48 0,43 0,43 0,49 0,57 0,63 0,58 0,45 0,42 0,51 0,47 0,49a 0,52ab 0,55bc 0,57c d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,03 corte, 0,024 PUFA, g kg-1 MS 12,53 10,4 7,56 5,10 12,1 9,75 6,42 4,70 13,06 10,5 8,09 6,45 11,67 9,92 7,40 5,40 12,6 9,77 8,30 5,76 11,93 10,63 8,51 6,27 12,3a 10,1b 7,71c 5,61a d.m.s.: cereal, d.m.s.: data 0,03 corte, 0,024

Nivel de significación Láurico, g kg-1 Mirístico, g kg-1 Palmítico, g kg-1 Palmitoleico, g kg-1 Esteárico, g kg-1 Oleico, g kg-1 Linoleico, g kg-1 Linolénico, g kg-1 Aráquico, g kg-1 AGs, g kg-1 Saturados, MUFA PUFA

12,7a 14,5b 11,5a 11,9a 12,3a 12,59

*** * *** *** *** ns *** *** *** ns

d.m.s.: c x fc, 0,64 2,99c 3,96d 4,3e 2,51b 2,28a 2,5b 3,09

ns ns ns *** ns ns

*** *** ns *** *** ***

d.m.s.: c x fc, 0,30 8,92 8,25 9,52 8,6 9,11 9,34 0,53

*** ns ** * *** ** ** ns *** *** *** ***

d.m.s.: c x fc, 0,06 0,52b 0,50b 0,70d 0,45a 0,57c 0,46a 8,95

*** * *** ns *** *** *** ns *** ns *** ns

d.m.s.: c x fc, 0,06

Cereal

Data de corte

*** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

*** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

Cereal x data de corte ns *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** *** ***

AGs = ácidos graxos totais; MUFA= ácidos graxos monoinsaturados; PUFA = ácidos graxos poliinsaturados; d.m.s.: diferenza mínima significativa entre dúas medias da mesma columna (media por cereal ) ou fila (media por data de corte) para cada un dos efectos principais ou da súa interacción (cereal x data de corte) ao nivel P<0,05; L: efecto lineal, C: efecto cuadrático; *** p ≤ 0,001, ** p ≤ 0,01, * p ≤ 0,05, n.s.: non significativo p > 0,05

Os cereais de inverno utilizados para forraxe nas explotacións do norte de España van asociados ao cultivo de millo, por tanto, a súa recolección realízase en estados de crecemento inmaturos. O último aproveitamento dos cereais do presente experimento realizouse ao comezo das

fases reprodutivas (estado de madurez media: 53±2,7; ¼ espiga emerxida), imputable á necesidade de preparar o terreo para o cultivo de millo. Esta circunstancia favorece aumentos na relación folla/talo, afectando ao posterior consumo (Smart et al., 2004). Bilgili et al. (2009) sinalan diferenzas significativas nos compoñentes morfolóxicos de trinta e tres liñas de triticales, pero non na lonxitude da folla bandeira. A contribución de follas, talos e espigas ao peso total da planta en materia seca ao 17 de abril foi do 30,4±5,2 %; 53,3±6,6 % e 16,2±5,2 % respectivamente; similares a 29 %, 60 % e 11 % sinalados por Juskiw et al.

(2000) como valor medio en cebada, avea, centeo e triticale ao comezo do espigado. A menor porcentaxe de follas localizouse en TgDDRR (46,4±16,7 %) e a superior de 63,5±20,4 % en avea (táboa 2).

Principios nutritivos, antinutritivos e valor relativo forraxeiro das forraxes Coincidente con Mislevy et al. (1997) e Eskandari et al.

(2009), o estado de madurez é o factor máis importante que afecta á calidade da forraxe. Para Bergen et al. (1991) o estado óptimo de recolección que maximiza a produción e calidade na cebada e avea corresponde ao comezo do estado pastoso; mentres, o triticale e o centeo varían desde o espigado ata o principio do estado leitoso (Daccord e Arrigo, 1993).

Segundo Eskandari et al. (2009), os cereais conteñen un baixo valor nutritivo, sendo o seu contido en proteína o criterio máis importante para avaliar a súa calidade (Caballero et al., 1995; Assefa e Ledin, 2001). A madurez reduciu as relacions folla/talo e proteica folla/proteína talo, obténdose descensos de 0,057 e 0,105 unidades por día de cultivo no conxunto de cereais (datos non presentados). O maior contido de proteína do último corte foi localizado en avea e centeo (135±2,7 e 139±2,7 g kg-1 MS) e a menor, a cebada con 112±3,2 g kg-1 MS (táboa 4). Posiblemente e do mesmo xeito que ocorre no millo, a madurez incrementa o contido de amidón da planta, diluíndo os carbohidratos estruturais (Wiersma et al., 1993). Da mesma maneira, Nuñez et al. (2010) sinalan para a avea, o trigo e a cebada no estado de gran leitoso concentracións de FND lixeiramente inferiores ás do presente experimento no estado de ¼ espiga emerxida, equivalentes a 6,12; 1,09 e 3,31 puntos menos; pero non a proteína na avea, que foi superior neste traballo e similar para a cebada e o trigo. Outros autores como Rosser et al. (2013) sinalan descensos de 138; 96 e 63 gramos kg de materia seca de FND para cebada, avea e trigo desde o estado 50 (táboa 1) ata o 90 (madurez). Estes resultados confirman o amplo rango de utilización dos cereais de inverno para forraxes (Adogla-Bessa e Owen, 1995). As variacións no contido de principios nutritivos entre o cuarto e terceiro corte (estados de madurez medios de 44±3,5 e 53±2,7 respectivamente) para o conxunto de cereais foron de -21 % o PB, máximos de 31,4 % en cebada e mínimo de 8,8 % en centeo; +8,8 % a FAD, máximo de 16,9 % en centeo e mínimo de 2,8 % en trigo; +5,3±3,2 a FND (11,9 % o centeo e 1,9 % o trigo); -5,6±3,0 % a MOD (11,2 % o TgDDRR e 2,3 % o trigo) e -18,4±4,4 % a graxa bruta con máximo de 21,9 % en TgDDRR e mínimo de 9,8 en centeo.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 118

11/08/2017 09:32

pub_impex_europa.indd 119

06/08/2017 23:32

120

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

As concentracións de Ca, P e Mg ao momento da recolección (17 abril) para o conxunto de cereais foron un 66,8 %; un 35,6 % e un 72,4 % inferiores ás sinaladas por Casalmiglia et al. (2016). Entre cereais, as maiores diferenzas para o Ca, P e Mg respecto das indicadas por aqueles autores foron do -89,7 % o Ca en triticale; do -56,5 % o P en avea e do -167 % o trigo. Posiblemente estas diferenzas sexan debidas á procedencia das mostras, das cales o 33 % procede de Castela e León, o 21 % de Estremadura, o 14 % de Baleares, o 13 % de Andalucía, o 11 % de Cataluña e o 5 % de Castela-A Mancha. A relación hipomagnesémica [K+(Ca+Mg)] da avea ao 50 % espigado resultou lixeiramente inferior a 4,06 sinalado por Erickson et al. (1978), mentres o P, Ca, Mg e K foron inferiores. Todos os cereais manifestaron un risco potencial de sufrir os animais hipomagnesemia en función daquela relación segundo Kemp e t’Hart (1957) e Wilkinson et al. (1987). Estes autores observaron síntomas de hipomagnesemia en gando vacún con relacións superiores a 2,2; pola contra, apreciaron poucos casos con relacións inferiores. As concentracións de Ca e P en cebada, avea e trigo do presente traballo foron inferiores a 0,5-0,4; 0,31-0,35 e 0,29-0,38 % sobre materia seca sinalado por Rosser et al. (2013).

Segundo Nichol et al. (2003), a intoxicación por nitrato (NO3-) pode aparecer en vacas secas alimentadas con forraxes de inverno. A mesma prodúcese como consecuencia da conversión do nitrato en nitrito (NO2-) polos microbios do rume, a unha velocidade máis aló da formación de amoníaco (Nichol, 2007). A concentración media de nitrato observado nos diferentes cereais foi de 2,28±0,21 g kg-1 MS, considerados non tóxicos por Nichol (2007). Concentracións inferiores a 10 g NO3- kg MS son seguras; mentres, as superiores a 20 g NO3- poderían resultar tóxicas.

tes cereais foron 58,9±6,4 o linolénico (C18:3); 18,0±5,2 o palmítico (C16:0); 11,2±2,1 o linoeico (C18:2); 3,57±1,2 o oleico (C18:1); 2,9±1,9 o esteárico (C18:1); 1,88±1,0 o mirístico (C14:0); 1,46±0,75 o aráquico (C20:0); 0,93±0,29 o palmitoleico (C16:1) e o láurico (C12:0) 0,91±0,44 (C12:0 (figura 3). Estas proporcións foron similares a ×Triticosecale, Dactilys Glomerata, Lolium perenne e Festuca arrundinacea (Clapham et ao., 2005); Dactilys Glomerata (Gregorini et ao., 2008); Lolium perenne (Paladino et ao., 2009); Lolium multiflorum, Dactilys Glomerata, Dactilys Glomerata, Phleum pratense (Wyss e Collomb, 2010) e en Lolium multiflorum Salcedo (2011b).

CONCLUSIÓNS O potencial de produción dos cereais de inverno aproveitados en estados inmaturos (inicio do espigado) na zona costeira de Cantabria é aceptable, sendo a avea o cereal de maior rendemento en termos de biomasa, proteína e materia orgánica dixestible por hectárea. Mentres, na cebada, no triticale, no trigo e no triticale tetraploide (DDRR) a produtividade é similar. No entanto, a súa potencialidade estará condicionada á data de sementeira do millo como cultivo maioritario da rotación. O atraso na data de corte incrementou significativamente a produción de biomasa, as concentracións de materia seca, fibra ácido e neutro deterxente; pola contra, diminúe a proteína bruta e a dixestibilidade da materia orgánica, fósforo, calcio, magnesio, potasio e o total de ácidos graxos. O linolénico, o pamítico, o linoleico e o oleico foron os ácidos graxos maioritarios en todos os cereais.

AGRADECEMENTOS O autor desexa agradecerlle á Cooperativa Agrocantabria e a Agrasys por facilitar as sementes; do mesmo xeito, ao Laboratorio Agroalimentario de Santander polas análises de ácidos graxos.

Láurico, g 100 g AGs

Contido de ácidos graxos A concentración total de ácidos graxos (AGs) foi superior nos estados vexetativos de 13,7±2,1 g kg-1 MS que 9,04±1,5 g kg-1 MS nos reprodutivos, atribuído á menor proporción de follas nestas últimas fases, coincidente con Dewhurst et al. (2001). Pola súa banda, Boufaïed et al. (2003) observan que os descensos nas concentracións de ácidos graxos en Figura 3. Diferenzas de C12:0, C14:0, C16:0, C16:1, C18:0, C18:1, C18:2, C18:3 e C20:0 entre cereais e data de corte forraxes poden ser atribuídas a efectos de dilución do cre- (% 100 g AGs) cemento e incrementos doutros metabolitos semellantes á celulosa, hemicelulosa e lignina. No entanto, a concentra2,5 ción final de ácidos graxos pode verse modificada segundo Corte 1 o manexo da forraxe ou o sistema de conservación. Para Corte 2 2 Corte 3 Dewhurst et al. (2001), o perfil de ácidos graxos en Lolium Corte 4 multiflorum diminúe cando se atrasa o aproveitamento.

Así, por exemplo, o tempo de presecado en Lolium perenne 1,5 reduce o total de ácidos graxos Dewhurst et al. (2002) e a forma de conservación (Dewhurst et al., 2003) para todas 1 as forraxes en xeral. En calquera caso, o total de AGs en g kg-1 MS para o conxunto de forraxes do presente ex0,5 perimento foi inferior aos sinalados por cereais utilizados -1 como forraxes foron 12,5±2,8 g kg MS, inferiores aos sinalados por Dewhurst et al. (2001, 2002) e Elgersma et 0 Cebada Avea Centeo Triticale Trigo TgDDRR al. (2003, 2005) e Salcedo (2011b) en Lolium multiflorum.

As concentracións medias ± desviación estándar en g 100 g de ácidos graxos ordenados de maior a menor nos diferenAFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 120

22/08/2017 16:36

VANTAXES  Melloran a estrutura do solo, drenaxe, retención de auga e aireación, proporcionando un mellor ambiente de enraizamento das plantas.  Posúen calidades de liberación de nutrientes lenta. O material continúa a súa descomposición dentro do solo, reducindo a cantidade de nitróxeno e fosfato que pode orixinarse cos fertilizantes químicos.

PRODUTOS FERTILIZANTES

 Melloran a capacidade de traballo dos chans, especialmente arxilosos pesados.  Melloran a retención de auga nos solos lixeiros.

O seu contido en materia orgánica, nitróxeno e fósforo fanos especialmente atractivos para a elaboración de fertilizante no sector agroforestal.

Entre as súas variadas vantaxes hai que destacar que melloran a estrutura do solo, o seu grao de porosidade e a capacidade de retención de auga debido fundamentalmente á achega de materia orgánica. Ademais, proporciónalle ao solo nitróxeno, fósforo e potasio de liberación lenta, e, ao achegar cal, permite regular o pH do solo.

AGROAMB ten inscritos os diferentes produtos fertilizantes que elabora no Rexistro de Produtos Fertilizantes do Ministerio de Agricultura, Alimentación e Medio Ambiente.

FERTILIZANTES AUTORIZADOS

 Melloran a resistencia á compactación do solo e á erosión.

CÓDIGO

TIPO

NOME COMERCIAL

F0001757/2022

Fertilizante orgánico NPK de orixe animal e vexetal

AGROTHAME ORGANITE START

 Reducen a necesidade de fertilizantes artificiais.

F0001894/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST

F0001895/2022

Emenda orgánica compost

AGROTHAME ORGANITE COMPOST START

 Regulan o pH do solo, ao achegar cal.

F0001896/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO START

F0001897/2022

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO

F0001919/2023

Fertilizante órgano-mineral nitroxenado líquido

AGROTHAME ORGANITE N-LIQ

F0001925/2023

Fertilizante órgano-mineral NK líquido

AGROTHAME ORGANITE PURINE

F0001926/2023

Fertilizante órgano-mineral NP líquido

AGROTHAME ORGANITE LIQUID

F0001980/2023

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMICO ZEN

F0002420/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE AGRO

F0002421/2025

Fertilizante órgano-mineral NPK

AGROTHAME ORGANITE SULFAGRO

F0002422/2025

Emenda orgánica húmica

AGROTHAME ORGANITE HUMOST

AGROAMB Ponte de Outeiro, 10 | 27256 Castro de Rei (Lugo) Teléfono (+34) 982 231 365 | Fax (+34) 982 240 534 E-mail agroamb@agroamb.com | Web www.agroamb.com

pub_agroamb_galego.indd 121

06/08/2017 23:33

122

DOSSIER: CULTIVOS PRATENSES

A PRODUCIÓN DE BIOMASA AUMENTOU COA MADUREZ DA PLANTA E REDUCIUSE O CONTIDO EN PRINCIPIOS NUTRITIVOS

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

3 2,5 2 1,5 1

8 Oleico, g 100 g AGs

Mirístico, g 100 g AGs

4 3,5

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

6

4

2

0,5 Avea

Centeo

Triticale

30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 10

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

Avea

Centeo

Triticale

Centeo

Triticale

Trigo TgDDRR

Centeo

Triticale

Trigo TgDDRR

Triticale

Trigo TgDDRR

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

14 12 10 8

Trigo TgDDRR

Cebada

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

1,5

1

0,5

Cebada

Avea

Centeo

Triticale

8

Avea

4

2

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

70 65 60 55 45 40

Trigo TgDDRR

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

6

Linoleico, g 100 g AGs

Palmitoleico, g 100 g AGs

16

Avea

75

2

Eteárico, g 100 g AGs

Cebada

6 Cebada

0

0

Trigo TgDDRR

Linoleico, g 100 g AGs

Cebada

Cebada

Avea

Centeo

3,5 Aráquico, g 100 g AGs

Palmítico, g 100 g AGs

0

Corte 1 Corte 2 Corte 3 Corte 4

3 2,5 2 1,5 1, 0,5

0

Cebada

Avea

Centeo

Triticale

Trigo TgDDRR

0

Cebada

Avea

Centeo

Triticale

Trigo TgDDRR

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_pratenses_gregorio_galego_03.indd 122

11/08/2017 09:32

MAÍZ ENSILADO

27%

MEZCLA FORRAJERA

60%

ALFALFA HENO

7%

MAÍZ GRANO

18%

EXPERTOS EN TU CAMPO pub_fito.indd 123

Te asesoramos para que consigas la mejor ración para tu ganado

05/08/2017 15:35

124

SANIDADE

PERSISTENCIA DO FOLÍCULO DOMINANTE E INFLUENCIA NA REPRODUCIÓN DE VACAS DE RAZA HOLSTEIN

Ofrecemos os resultados da investigación levada a cabo en catro explotacións de vacún leiteiro con sistemas de manexo e alimentación distintos co obxectivo de cuantificar a presenza de folículos e demostrar a importancia que ten esta patoloxía na produción e, polo tanto, na rendibilidade das ganderías.

C.R. Rodríguez Calderón1, S. Anguís Miros1, J. Bravo Muñoz1, A. Martín García de la Torre2 Facultade de Veterinaria. Universidade Alfonso X el Sabio (Madrid) 2 IES San Isidro. Talavera de la Reina (Toledo) Estudo dirixido por Antonio Gómez Peinado e patrocinado por Humeco SA

1

RESUMO A persistencia do folículo dominante é unha patoloxía reprodutiva que evita o desenvolvemento correcto do ciclo sexual animal (produción dun folículo preovulatorio sen capacidade de ovulación), o cal leva a unhas perdas económicas polo aumento de días abertos.

Esta investigación realizouse en catro granxas de gando Holstein no municipio de Talavera de la Reina (Toledo), en cuxas instalacións se obtivo a información de 50 animais, os cales tiñan un historial de problemas reprodutivos.

O sistema de realización do estudo foi o control ecográfico do aparello reprodutivo do animal, ademais dunha

completa anamnese xunto con niveis de estróxenos e prostaglandinas en sangue.

O tratamento que se ha de realizar é a administración de GnRH ou análogo, ou por ablación (presión manual ou punción do folículo). Esta patoloxía representa un 5 % das patoloxías reprodutivas da raza Holstein, a cal xeneticamente está predisposta.

INTRODUCIÓN Este traballo de investigación levouse a cabo co obxectivo de cuantificar a presenza de folículos persistentes nunha serie de explotacións de vacún leiteiro localizadas na rexión de Talavera de la Reina (Toledo), en concreto catro explotacións diferentes con sistemas de manexo e alimentación distintos. Trátase dunha patoloxía que se enmascara con outras ou que non é detectada, pero que lle xera unha serie de perdas ao gandeiro, xa que dificulta a súa preñez e prolonga así o seu período de días abertos.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_foliculo_galego_02.indd 124

21/08/2017 19:14

SANIDADE

Dentro destas explotacións estudáronse aquelas vacas con dificultade para quedar xestantes, repetidoras ou con historial de patoloxías reprodutoras e que se encontran no seu período de días abertos estipulado. En concreto, analizáronse 50 individuos con numerosos casos de repetición: o exame realizado baseouse nunha análise sanguínea de estradiol (E2) e proxesterona (P4), nunha ecografía transrectal do aparello xenital completo co modelo Imago 1601MG07 cedido por Humeco e cunha sonda LB760P1543 e nunha anamnese completa.

A información que se pode atopar desta patoloxía esta pouco estudada, xa que se trata dunha patoloxía descoñecida por dificultade de detección. Isto débese a que se localiza entre o folículo dominante fisiolóxico e o folículo preovulatorio, o que quere dicir que a súa aparencia é idéntica á dun folículo dominante en canto a dimensións e a imaxe ecográfica.

Para poder entender a aparición dun folículo persistente débese coñecer o ciclo fisiolóxico de crecemento folicular bovino. O ciclo estral está baseado na activación e no desenvolvemento simultáneo de folículos primordiais, que se denominan ondas foliculares. Este crecemento folicular (foliculoxénese) iníciase con folículos primordiais cun crecemento continuo e irreversible. O recrutamento é un proceso que está baixo a responsabilidade da FSH, o cal é un conxunto de folículos antrais temperáns (2-3 mm de diámetro) que comezan a medrar nun medio con suficiente soporte gonadotrópico que lles permita progre-

2017

125

TRÁTASE DUNHA PATOLOXÍA QUE SE ENMASCARA CON OUTRAS OU QUE NON É DETECTADA PERO QUE LLE XERA UNHA SERIE DE PERDAS AO GANDEIRO, XA QUE DIFICULTA A SÚA PREÑEZ sar cara á ovulación. A selección é un proceso polo cal o folículo evade a atresia e adquire unha competencia fronte ao resto co obxectivo de alcanzar a ovulación, xa que o dominante ha de inhibir a finalización das seguintes 1/2 ondas (a maior parte das femias presentan un total de 2 ondas e no caso das xovencas pódense dar 3 ondas foliculares), co obxectivo de captar todo a FSH circulante. Esta ovulación prodúcese ás 30 horas do pico de LH, ou sexa, ás 34 horas despois da aparición do celo, sendo os folículos dun diámetro aproximado de 15-19 mm. O folículo dominante enténdese como aquel que vai desde 7-8 mm ata aproximadamente 14-15 mm, ou sexa, desde a diferenciación de tamaño durante a fase de selección ata o momento no que se considera folículo preovulatorio, tal e como mostra o esquema: Folículo dominante 1,4 cm

seguro dE

Folículo dominante persistente

Folículo preovuladorio

1,8 cm

2,2 cm

Quiste folicular

GANADO VACUNO

de reproducción y Producción INCLUYE SANEAMIENTO GANADERO

PARA SUSCRIBIR SU SEGURO DIRÍJASE A: • MAPFRE ESPAÑA CÍA. DE SEGUROS Y REASEGUROS • AGROPELAYO SOCIEDAD DE SEGUROS S.A. • SEGUROS GENERALES RURAL • CAJA DE SEGUROS REUNIDOS (CASER) • ALLIANZ, COMPAÑÍA DE SEGUROS • PLUS ULTRA SEGUROS • UNIÓN DEL DUERO, CÍA. DE SEGUROS • CASER MEDITERRÁNEO SEGUROS GENERALES • MUTUALIDAD ARROCERA DE SEGUROS • HELVETIA CÍA. SUIZA S.A. DE SEGUROS • FIATC, MUTUA DE SEGUROS Y REASEGUROS • CAJAMAR SEGUROS GENERALES S.A. • GENERALI DE ESPAÑA, S.A. SEGUROS • BBVASEGUROS, S.A. DE SEGUROS • AXA SEGUROS GENERALES • SEGUROS CATALANA OCCIDENTE • REALE SEGUROS GENERALES • MUSSAP, MUTUA DE SEGUROS • MGS SEGUROS Y REASEGUROS S.A. • AGROMUTUA-MAVDA, SDAD. MUTUA DE SEG. • PELAYO, MUTUA DE SEGUROS A PRIMA FIJA • SANTA LUCÍA S.A. CÍA. DE SEGUROS

vacuno 198x140.indd 1

7/7/17 13:01

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_foliculo_galego.indd 125

04/08/2017 22:13

126

SANIDADE

A hormona esteroidea é a que prepara á vaca para a reprodución. Este estradiol cumpre moitas funcións na vaca, como indución do comportamento de celo, a produción de moco cervical, relaxación do cérvix, bríndalle ao útero o ton propio do celo, pero principalmente estimula o hipotálamo inducindo a liberación de GnRH, a cal induce a liberación da FSH e a LH na hipófise anterior. A FSH hormona folículo estimulante é aquela que fomenta o crecemento dos folículos; en cambio, a LH é a causante da ovulación daquel folículo preovulatorio que superou con éxito a etapa de folículo dominante.

O folículo dominante persistente é unha patoloxía reprodutiva pouco diagnosticada no vacún de leite. É aquel folículo cun tamaño aproximado de entre 1,4 e 1,8 cm; por tanto, trátase dun folículo que non chega a ser preovulatorio e que presenta actividade estroxénica. É un folículo que se mantén no tempo evitando que exista onda folicular, é dicir, evita que funcione o recrutamento e impide o desenvolvemento da segunda onda folicular por mor da súa actividade estroxénica.

Se a combinación da cronicidade no tempo do folículo dominante persiste xunto á actividade estroxénica continuada que este supón, pode chegar a ocorrer, se o folículo non ovula aínda sendo de tamaño preovulatorio, a formación e o desenvolvemento de quistes foliculares. Estes folículos dun tamaño maior ou igual a 2,2 cm supoñen outro tipo de patoloxía reprodutiva relacionada cos folículos dominantes persistentes.

MATERIAL E MÉTODOS Neste traballo leváronse a cabo varias observacións ecográficas das granxas leiteiras da zona de Talavera de la Reina (Toledo, España). Para iso preguntábaselles aos gandeiros das distintas leiterías nas que se realizou o estudo polas vacas repetidoras da explotación, englobando entre elas as que non saían en celo, as que non o manifestaban, e por todas aquelas vacas que tivesen problemas para quedar xestantes ou con certas patoloxías que afectasen ao ámbito reprodutivo.

A cada vaca problemática realizóuselle un estudo ecográfico transrectal valorando todas as estruturas reprodutivas, facendo fincapé no estudo dos ovarios, medindo e anotando a presenza, o tamaño, a valoración e o número dos diferentes folículos ecografiados. Mediante este método fíxose a identificación dos celos, que foron acompañados dun estudo hormonal de estróxenos e proxesterona de cada vaca á que se lle realizou o exame ecográfico, tras unha previa extracción sanguínea da vea coccíxea.

A metodoloxía de traballo que levou a cabo para identificar as vacas repetidoras das distintas explotacións onde se traballou consistiu nunha anamnese completa sobre as vacas con días abertos que posuían os gandeiros. A estes, ademais, preguntóuselles polo número de inseminacións que levaba esa vaca e fixéronse outro tipo de observacións nas que se incluían preguntas como “foi diagnosticada con outra patoloxía reprodutiva anteriormente?”, “sufriu metrite?” etc.

ESTA PATOLOXÍA PODE DARSE TANTO NA PRIMEIRA ONDA FOLICULAR COMA NA SEGUNDA; NESTA ÚLTIMA É RELEVANTE POLA ALTERACIÓN DO CELO QUE PRODUCE

Información obtida Todos os datos obtidos foron recollidos na seguinte táboa: Explotación

N.º vaca Repetidora

Días abertos

N.º de IA

Explotación 1

1

Si

135 d

4

Explotación 2

1

Si

90 d

2

Explotación 3

1

Si

165 d

6

E2 (Pg/mL) 16,37 26,86 10,76 <9 10,82 18,34

P4 (ng/mL) 1,79 3,56 3,53 0,29 2,62 1,69

Explotación 1, vaca n.º 1 O primeiro día a ecografía mostrou un folículo dominante persistente de 1,44 cm no ovario dereito. Ese mesmo día, realizóuselle unha análise sanguínea de proxesterona (P4) e estróxenos (E2) e os resultados foron os seguintes: E2 foi de 16,37 pg/ml e P4 de 1,79 ng/ml. Sospeitando que se tratase dun folículo dominante persistente, repetiuse o exame ecográfico aos 7-8 días do mesmo ovario e neste presenciouse un folículo de tamaño 1,72 cm. Os valores para a análise sanguínea nese momento resultaron para E2 de 26,86 pg/ml e para P4 de 3,56 ng/ml.

Con estes resultados podemos dicir que se trata dun folículo dominante persistente activo porque os niveis de E2 se manteñen máis elevados na segunda analítica, aínda que a P4 sexa maior.

Explotación 2, vaca n.º 1 A primeira ecografía evidenciou un folículo dominante cuxo tamaño era de 1,44 cm. A analítica sanguínea de E2 e P4 mostrou os seguintes niveis respectivamente, para E2 10,76 pg/ml e 3,53 ng/ml de P4. A segunda ecografía realizada unha semana despois mostrou o mesmo folículo dominante persistente cun tamaño de 1,63 cm, que ten un tamaño e valores de E2 < 9 ng/ml e de P4 0,29. Aínda que se trata dun folículo dominante persistente, este está inactivo e atrésico posto que os niveis de estróxenos diminuíron e se atopan por baixo de 9 pg/ml e niveis de P4 de 0,29.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_foliculo_galego.indd 126

18/08/2017 04:47

GONASYL G O N A D O R E L I N A

El color de la fertilidad

Gonasyl 50 µg/ml Gonadorelina en solución inyectable

COMPOSICIÓN POR ML: Gonadorelina (como Gonadorelina acetato) 50 µg. INDICACIONES: Vacas: Aumento de la tasa de concepción tras inseminación. Tratamiento de quistes ováricos foliculares. Inducción y sincronización del estro y ovulación en combinación con Prostaglandina F2α con o sin progesterona como parte de protocolos de Inseminación Artificial a Tiempo Fijo (IATF). VÍA DE ADMINISTRACIÓN: Intramuscular. POSOLOGÍA: Aumento de la tasa de concepción tras inseminación: 2 ml/animal. Tratamiento de quistes ováricos foliculares: 2-3 ml/animal. Inducción y sincronización del estro y ovulación en combinación con PGF2α con o sin progesterona como parte de protocolos de Inseminación Artificial a Tiempo Fijo (IATF): 2 ml/animal. TIEMPO DE ESPERA: Carne: Carne: 1 día. Leche: Cero días. PRESENTACIÓN: Envase con 20 ml. Con prescripción veterinaria. Nº DE REGISTRO: 1384 ESP

Av. Párroco Pablo Díez, 49-57 - 24010 León (España) Teléfono 987 800 800 • Fax 987 802 452 • mail@syva.es Planta Inmunológicos: Av. Portugal. S/N P. M15 y M16 • Parque Tecnológico 24009 León (España) www.facebook.com/syvacontigo @syvacontigo

www.syva.es pub_syva.indd 127

05/08/2017 15:46

128

SANIDADE

Explotación 3, vaca n.º 1 Seguindo a metodoloxía anterior, procedeuse ao exame ecográfico deste animal, evidenciando un folículo dominante persistente de tamaño 1,53 cm no ovario esquerdo.

A analítica sanguínea para os E2 tomou valores de 10,82 pg/ml e de P4 de 2,62. Á seguinte semana volveuse mirar ese ovario e puidemos ver que o folículo dominante persistente era de maior tamaño ao redor de 1,69 cm e que os niveis analíticos de E2 e P4 foron de 18,34 pg/ml e 1,69 ng/ml respectivamente. Como no primeiro caso da explotación 1 estamos fronte a un folículo dominante persistente activo, aínda que neste caso a P4 non sexa menor na segunda analítica.

TRATAMENTO O folículo dominante persistente é sensible ao tratamento con hormona liberadora de gonadotropina (GnRH). Tamén pode quitarse por ablación folicular (punción ou por presión manual).

GnRH ou análogos. O seu obxectivo é activar a liberación de LH por parte da hipófise. A administración pode ser tanto por vía intramuscular coma por endovenosa.

Ablación folicular. Esta pódese levar a cabo de dúas formas: • Presión manual: non é unha técnica recomendable debido aos problemas que pode xerar como adherencias ao redor do ovario e ao seu pouco éxito terapéutico.

• Punción do folículo: o folículo persistente é unha patoloxía que reflicte os seguintes signos reprodutivos no animal como son a alteración da ciclicidade e a predisposición á aparición de quistes foliculares ou á paralización da onda folicular.

Debido a que as concentracións de P4 se atopan en niveis baixos en vacas con esta patoloxía, débese atopar un tratamento para que o ciclo da vaca retorne á normalidade con moita brevidade.

DISCUSIÓN E CONCLUSIÓNS O folículo persistente é un folículo dominante con actividade estroxénica mantido cronoloxicamente no tempo. A etioloxía deste é un proceso de aromatización que ocorre no proceso de formación dos estróxenos que seguen producíndose continuamente. O proceso de aromatización

vén dado a partir dunha diminución na hormona folículo estimulante (FSH). É unha patoloxía que procede da fase de dominancia da onda folicular, tamén coincidente con niveis de proxesterona (P4) baixos. Pode darse tanto na primeira onda folicular coma na segunda, sendo nesta última relevante pola alteración do celo que produce.

Describíronse unha serie de factores predispoñentes como son a xenética, a alta produtividade láctea, a idade (multíparas), a estación do ano (fotoperíodo) e a condición corporal. Outros factores son as infeccións uterinas, estrés e dietas altamente proteicas.

Todos estes factores sumados á propia predisposición racial das vacas Holstein fan que sexan susceptiblemente predispoñentes a presentar este tipo de patoloxía.

A cronicidade no tempo do folículo persistente dominante desencadea un folículo que posúe un tamaño preovulatorio pero que non ten capacidade para que se desencadee a ovulación. Este cambio folicular pódese deber a que os niveis estroxénicos (E2) se manteñan normais ou que estes diminúan en referencia aos dunha fase de celo normal. É por isto polo que un folículo de tamaño preovulatorio xerado a partir dun folículo dominante persistente non ovula e predisponse a posibilidade de que se formen quistes foliculares.

O diagnóstico pode establecerse con base na determinación ecográfica transrectal, pero para determinar que nos atopamos ante un folículo persistente cómpre levar a cabo unha observación cronolóxica no tempo con esta técnica.

Para isto é necesario que aos 7 ou 8 días non exista FSH suficiente ou que esta hormona non se atope en niveis máis ou menos estables para que se produza a atresia folicular, pero se os niveis de FSH son mantidos e, por tanto, existe unha concentración da hormona elevada, este feito provocará que o folículo persistente se perpetúe no tempo producíndose estróxenos.

Outra hormona de importancia para o desenvolvemento da patoloxía, e por conseguinte para o diagnóstico, é a proxesterona (P4). Uns niveis baixos desta hormona provocan un aumento dos niveis da hormona luteinizante (LH), que é a encargada da maduración dos folículos.

Niveis de FSH e LH mantidos provocan que o folículo persista; este non ovula porque hai proxesterona e mantense. A súa actividade inhibe a onda folicular, é dicir, que haxa recrutamento, polo que permanece o folículo dominante. É o folículo dominante persistente o que é máis sensible ao mantemento de FSH; deste xeito, prodúcese un crecemento continuo, ao tempo que se orixina a regresión ou a atrofia dos demais folículos.

Con base nos resultados obtidos de todas as explotacións nas que se realizou o traballo de investigación, podemos concluír que é unha patoloxía que se atopa ao redor do 5 % do global das que afectan o ámbito reprodutivo. Probablemente, isto está unido a que a raza Holstein é unha raza predispoñente e é necesario que se tome consciencia dela.

Por todas estas razóns, hai que facer fincapé en que é necesario que se realice un bo diagnóstico desta enfermidade. Ademais de tratarse dunha patoloxía pouco diag-

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_foliculo_galego_02.indd 128

21/08/2017 18:53

SANIDADE

nosticada por posibles erros que poden aparecer no seu diagnóstico e pola dificultade que existe para distinguila doutras doenzas reprodutivas, consideramos que é unha patoloxía de gran relevancia no gando vacún. Por esta razón, o manexo destes animais na determinación deste tipo de enfermidade é esencial, xa que o seu diagnóstico require dun proceso continuado no tempo para a determinación ecográfica e que o diagnóstico definitivo requira análises hormonais de estradiol e proxesterona, de aí a necesidade de que se combinen varias técnicas diagnósticas. Esta é a mellor maneira de coñecer a patoloxía e, por tanto, o seu tratamento.

Outra das conclusións que puidemos obter coa realización deste traballo de campo é que cando comeza o proceso de atrofia folicular os folículos perden actividade estroxénica, por iso é polo que podemos obter folículos con 1,3-1,4 cm e unha actividade de E2 nula ou que estes poidan atoparse na onda folicular.

Con todo, púidose concluír durante a realización da investigación científica que as explotacións que utilizan protocolos de sincronización do tipo GPGs nos seus animais están menos expostos á aparición desta patoloxía, xa que existe un dobre efecto da GnRH pola administración dobre desta hormona cos protocolos de sincronización.

Dende o punto de vista produtivo e da rendibilidade económica é importante que os gandeiros tomen consciencia da relevancia desta patoloxía, para así tentar diminuír, na medida do posible, o tempo de días abertos por vaca,

129

principalmente pola alterabilidade que provoca no ciclo reprodutivo e pola predisposición a outras enfermidades.

Se temos en conta que o obxectivo de calquera gandeiro é aumentar o rendemento reprodutivo e, por tanto, o rendemento económico da súa explotación, hai que facerlles ver tanto a eles coma aos propios veterinarios a importancia tan directa desta patoloxía.

BIBLIOGRAFÍA William Silvia J. “Quiste folicular: etiología, fisiología y terapéutica”. J. Rev. Taurus. (2011); 50:30-39.

Omar Andrés Santos Ramírez. “Dinámica folicular bovina”.

(2013) Rizzo A, Campanile D, Mutinati M, Minoia G, Spedicato M, Sciorsci RL. “Epidural vs intramuscular administration of lecirelin, a GNrh analogue, for the resolution of follicular cysts in dairy cows”. (2011) Rizzo, Spedicato M, Mutinati M, Minoia G, Pantaleo M, Sciorsci RL. “In vivo and in vitro studies of the role of the adrenergic system and follicular wall contractility in the pathogenesis and resolution of bovine follicular cysts”. (2011) Este estudo foi presentado na Xornada Científica do Gando Bovino (Talavera de la Reina, 28 de abril de 2017). Podes consultar o vídeo na web www.afriga.tv. http://revistaafriga.com/vimeo/tv/jornadas-talavera-2017-7/

20-21 de octubre de 2017

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_foliculo_galego_02.indd 129

21/08/2017 18:28

130

SANIDADE

USO RACIONAL DOS ANTIBIÓTICOS A aparición de bacterias resistentes e a escaseza de tratamentos alternativos fan que cobre maior relevancia un uso adecuado, oportuno e preciso dos medicamentos antibióticos. Ante isto, as autoridades sanitarias están creando plans estratéxicos para avaliar a situación e para controlar o seu consumo.

José Ramón Diéguez Farmacéutico de Delagro Artigo elaborado en colaboración co Grupo de Traballo Calidade do Leite

Desde que na década dos anos 40 do século pasado se introduciran os antibióticos na medicina, estes fixéronse imprescindibles para o tratamento de procesos infecciosos tanto en persoas coma en animais. Actualmente, dada a importancia do seu uso, a aparición de bacterias resistentes e a escaseza de tratamentos alternativos fan que cobre maior relevancia un uso adecuado, oportuno e preciso dos medicamentos antibióticos.

Aínda que na aparición de bacterias multirresistentes inflúen múltiples factores como a súa capacidade de

adaptación ou a facultade para transmitir a súa resistencia a outras bacterias, un factor determinante é o uso abusivo, indiscriminado e moitas veces innecesario dos antibióticos. Isto levounos a que na actualidade falezan anualmente como consecuencia de infeccións producidas por bacterias multirresistentes ao redor dunhas 25.000 persoas na Unión Europea, unhas 2.500 en España.

A principal ameaza das resistencias microbianas é que a medida que se incrementa a resistencia diminúe o número de antibióticos eficaces e poderían esgotarse os dispoñibles para combater enfermidades potencialmente mortais.

Neste escenario, as previsións non son nada prometedoras e estímase que en 2050 morrerá máis xente por resistencias bacterianas que por cancro, causando máis de 10 millóns de mortes en todo o mundo.

Chegados a este punto, as autoridades sanitarias están a traballar para controlar esta situación e froito diso son os

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_antibioticos_galego.indd 130

20/08/2017 17:47

SANIDADE

plans estratéxicos e os plans anuais para avaliar o consumo e tentar controlar o seu uso.

A Axencia Española de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS) coordinou, a través de grupos de traballo, un plan nacional de loita fronte ás resistencias microbianas (PRAM) que se caracteriza por estar baseado na filosofía dunha soa saúde (humana e veterinaria) e cuxos obxectivos son: reducir a contribución dos antibióticos ás resistencias, diminuír as súas consecuencias sobre a saúde e conservar a efectividade do arsenal terapéutico antibiótico actual.

ESTRATEXIAS DA AEMPS. VIXILANCIA DO CONSUMO DE ANTIBIÓTICOS A primeira liña estratéxica deste plan fundaméntase na vixilancia do consumo de antibióticos, o que deu como resultado o proxecto ESVAC, acrónimo en inglés de vixilancia do consumo de antibióticos veterinarios. Ante isto, todos os comercializadores están obrigados a reportarlle á AEMPS todos os seus movementos de antibióticos, cuxos primeiros resultados arroxan datos desoladores.

No ano 2013 España estaba entre os tres maiores consumidores de Europa, ocupando o terceiro lugar por detrás de Italia e de Chipre, pero nos resultados do ano seguinte pasamos a ocupar o primeiro posto, debido ao noso elevado censo gandeiro e a que no noso país o maior consumo se dá por vía oral en porcinocultura e avicultura para tratamentos colectivos e metafilaxia.

131

A MEDIDA QUE SE INCREMENTA A RESISTENCIA DIMINÚE O NÚMERO DE ANTIBIÓTICOS EFICACES E PODERÍAN ESGOTARSE OS DISPOÑIBLES PARA COMBATER ENFERMIDADES POTENCIALMENTE MORTAIS

Nunha segunda fase preténdese a recollida de datos por especie e granxa e quérese establecer a receita electrónica (diferentes plataformas operativas). Para iso, o Consello Xeral de Colexios Veterinarios de España pon a disposición dos prescritores unha aplicación informática chamada Prescrivet que se nutre do nomenclátor e da aplicación Cimavet da AEMPS, as cales se actualizan diariamente para que os períodos de retirada estean actualizados. Por outra banda, o Mapama está a elaborar un real decreto que, entre outras novidades, pretende crear unha base de datos na que os veterinarios terán a obrigatoriedade de reportar semanalmente as prescricións de antibióticos.

EASY-COVERING

· AHORRO DE HASTA UN 90% EN CIMENTACIÓN

Naves Ganaderas, Almacenes y Cobertizos · MENOR ESTRÉS TÉRMICO

º

Toledo

Lugo Nave para 150 vacas

Nave para Cebadero de terneros

ººº Gran aislamiento y luminosidad · Ventilaciones Automáticas · Mejores Condiciones internasÊ NUEVO DISTRIBUIDOR EN ANDALUCÍA

JOSE RAFAEL MADUEÑO JURADO DOS TORRES Y POZOBLANCO (CORDOBA) 637755074

Tel. (+34) 985 303 752 – www.easy-covering.com P. de Somonte, c/Mª Glez. La Pondala nº 41, C.P. 33393 Gijón (Asturias) AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_antibioticos_galego.indd 131

18/08/2017 06:12

SANIDADE

132

500

Figure 8. Sales for food-producing species, in mg/PCU, of the various veterinary antimicrobial classes, for 29 European 1 countries, in 2014 Gráfico 1. Vendas en mg/PCU en 29 países da Unión Europea1

mg/PCU mg/PCU mg/PCU

400 400 400 Outros* Others* Outros* Pleuromutilins Pleuromutilins Pleuromutilins Macrolides Macrolides Macrolides Trimethoprim Trimethoprim Trimethoprim Polymyxins Polymyxins Polymyxins Aminoglycosides Aminoglycosides Aminoglycosides Sulfonamides Sulfonamides Sulfonamides Penicillins Penicillins Penicillins Fluoroquinolones Fluoroquinolones Fluoroquinolones Lincosamides Lincosamides Lincosamides Tetracyclines Tetracyclines Tetracyclines

300 300 300

200 200 200

mm 22 mm

100 100 100

Sweden Suecia Suecia Switzerland Suíza Suíza Reino Unido United Kingdom Reino Unido

Eslovenia Slovenia Eslovenia España Spain España

Portugal Portugal Portugal Romanía Romania Romanía Slovakia Eslovaquia Eslovaquia

Noruega Norway Noruega Poland Polonia Polonia

Luxemburgo Luxembourg Luxemburgo Holanda Holanda Netherlands

Italia Italy Italia Letonia Latvia Letonia Lituania Lithuania Lituania

Islandia Iceland Islandia Irlanda Irlanda Ireland

Alemaña Germany Alemaña Hungría Hungary Hungría

Estonia Estonia Estonia Finlandia Finland Finlandia Francia France Francia

Chipre Chipre Cyprus República Checa Czech Republic República Checa Dinamarca Dinamarca Denmark

Austria Austria Austria

Bélxica Bélxica Belgium Bulgaria Bulgaria Bulgaria Croacia Croatia Croacia

0 00

Gráfico extraído do Informe ESVAC (2016) da Axencia Europea de Medicamentos e Produtos Sanitarios (AEMPS), no cal se recollen os datos de venda

1

* Amphenicols, cephalosporins, other quinolones other antibacterials (classified as such in the ATCvet system). de antimicrobianos de uso veterinario en Europaand durante o ano 2014 * Amphenicols, cephalosporins, other quinolones and other antibacterials (classified as such in the ATCvet system).

1

Differences between countries can be partly explained by differences in animal demographics, in the selection of antimicrobial agents, in dosage O inPLAN DEveterinarians LOITA FRONTE RESISTENCIAS MICROBIANAS (PRAM) TEN regimes, type of NACIONAL data sources, and prescribingÁS habits and prices.

COMO OBXECTIVO REDUCIR A CONTRIBUCIÓN DOS ANTIBIÓTICOS ÁS RESISTENCIAS,

120

FigureDIMINUÍR 9. Proportion the total sales of the different veterinary antimicrobial classes, in A mg/PCU, in the 29 European ASofSÚAS CONSECUENCIAS SOBRE A SAÚDE E CONSERVAR EFECTIVIDADE DOfor ARSENAL TERAPÉUTICO ANTIBIÓTICO ACTUAL countries, 2014 100%

United Kingdom

Sweden

Switzerland

Spain

Slovakia

Slovenia

Portugal

Romania

Netherlands Norway Poland

Luxembourg

Italy

Latvia Lithuania

Ireland

Iceland

Hungary

France Germany

Estonia Finland

Denmark

Cyprus Czech Republic

Bulgaria Croatia

Austria

Un caso curioso é o da colistina, un antibiótico que, a pesar de nefro e hepatoxicidade en humanos, é considerado un antibiótico crítico, é dicir, é o último recurso cando xa non funciona ningún outro antimicrobiano. Aínda sopeOthers* sando a relación beneficios/riscos, utilízase porque sempre Pleuromutilins é mellor padecer os seus efectos adversos Macrolides a que alguén morra por resistencia antibiótica.

Trimethoprim Na actualidade, desde o PRAM están Polymyxins a darse pasos decisivos para a vixilancia, o control e o usoAminoglycosides dos antibióticos e froito diso é o acordo voluntario sobre Sulfonamides a redución do uso Penicillins de colistina en porcino, abocado a iso polo problema que representa para as exportacións do sectorFluoroquinolones e coa mellor das Lincosamides consecuencias, a disposición do sector á Tetracyclines eliminación total do seu uso.

O futuro do sector veterinario a niveis produtivos vai suDATOS DE RESISTENCIA EN ANIMAIS frir un recorte drástico no uso de antimicrobianos e neste En paralelo camiño xa temos laboratorios que están a apostar clara e 0% á recollida de datos de consumo, están a recollerse os datos de resistencias en animais (anos pares en decididamente por plans preventivos. Actualmente, xa se aves e anos impares para vacún e porcino menor dun ano). dispón de alternativas para potenciar a cría de pitos, porcos Os datos recollidos ata a data indican que destacamos en e peixes sen o uso de antibióticos pero sendo conscientodos os grupos, en todos os animais e en todas as determi- tes de que os tempos de cría, os índices de conversión e o nacións. Así, parece fácil establecer unha relación directa control de enfermidades son máis complexos e dificultosos entre ser o maior consumidor de antibióticos e o grao de que utilizándoos. Tomando conciencia global da impor* Amphenicols, cephalosporins, other quinolones and other antibacterials (classified as such in the ATCvet system). resistencias detectadas. tancia das resistencias aos antibióticos, é hora de tomar unha postura polo seu uso responsable e adecuado.

Belgium

Atendendo a todo o exposto anteriormente, clasificáronse os antibióticos en 4 grupos: GRUPO 0: sen limitacións de uso en veterinaria. Son os 80% non incluídos en ningún dos tres grupos seguintes.

GRUPO I: os de primeira elección ou uso habitual.

GRUPO II: os de último recurso e cuxo uso deberá estar 60% xustificado. Cefalosporinas de 3.ª xeración, fluoroquinolonas, polimixinas (colistina), aminopéptidos e aminoglucosidos.

GRUPO III: antibióticos prohibidos en veterinaria.

40% Carbapenemes, fosfomicina, cefalosporinas de última xeración, glicopéptidos, lipopéptidos, monobactans, oxazolidonas, riminofanazinas, sulfonas, tratamentos para tuberculoses20% e outras micobacterias.

* Amphenicols, cephalosporins, other quinolones and other antibacterials (classified as such in the ATCvet system).

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_antibioticos_galego.indd 132

18/08/2017 06:15

Sales of veterinary antimicrobial agents in 29 European countries in 2014 Sixth ESVAC report

35

pub_fima.indd 133

05/08/2017 15:34

134

PUBLIRREPORTAXE

THE

ESPACIO EKS. TODO LO QUE HAY QUE SABER eks.espaciothevital90days.com

Incluso en momentos de bajos precios de leche hay rebaños más beneficiosos que otros, ¿cómo podemos diferenciarlos?

Sí, estamos trabajando con condiciones económicas muy diferentes a nivel global, pero es interesante empezar a comparar qué rebaños son capaces de seguir siendo provechosos y cuáles siguen teniendo éxito; estos son un par de factores a tener en cuenta. Una de las cosas que hemos visto que es diferente en estos rebaños rentables, o en los rebaños más rentables, es que hacen un buen trabajo reduciendo los costes fijos.

A lo que me refiero con reducir costes fijos es a dos cosas que comprobamos de manera común: normalmente vemos más vacas por unidad de gasto fijo y/o vemos más leche por vaca. Ambas situaciones surgen de una deducción de los costes fijos. Esa es una de las claves a tratar para incrementar el beneficio: incrementar la cantidad de leche expedida por unidad de inversión fija.

MICHAEL OVERTON Veterinario de Elanco Animal Health

ES INTERESANTE EMPEZAR A COMPARAR QUÉ REBAÑOS SON CAPACES DE SEGUIR SIENDO PROVECHOSOS Y CUÁLES SIGUEN TENIENDO ÉXITO. AUMENTAR LA CANTIDAD DE LECHE VENDIDA POR UNIDAD DE INVERSIÓN FIJA ES UNA DE LAS CLAVES PARA INCREMENTAR EL BENEFICIO

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_publirreportaxe_elanco_galego.indd 134

¿Qué puede hacer un veterinario para ayudar a los ganaderos a incrementar los beneficios?

Los veterinarios necesitan comprender el concepto de incremento marginal de leche y qué es lo que proporciona beneficio a las lecherías. Después, tienen que ayudar a los productores a tomar las decisiones adecuadas, no solo pensando en las estrategias económicas a corto plazo, sino también en las estrategias a medio y a largo plazo. Así es como les ayudaremos a producir más leche y a incrementar sus beneficios.

Usted dice “el último litro, el más beneficioso”. ¿Puede explicarnos qué significa esto?

Es habitual leer en las investigaciones económicas de producción de leche que la última unidad de producción (hablemos de litros, libras o cualquiera que sea la unidad) es la más beneficiosa. La idea tras esta afirmación es que se necesita cierta cantidad de pienso para producir leche. Bien, tomemos como ejemplo una vaca que produce 40 litros de leche. De los costes de alimentación por producir los cuarenta litros de leche, tenemos una cierta cantidad fija de pienso necesario para su manutención. Si cogemos esos cuarenta litros de producción y le añadimos un litro más, los requerimientos de manutención y alimentación del animal no cambian. Entonces el incremento extra del nivel de la producción requiere menos consumo de alimento y, de este modo, tenemos un incremento extra del nivel de producción por un precio más bajo. Por lo tanto, el último litro es el más beneficioso.

En una situación de precios reducidos, ¿cree que hacer una gran inversión en áreas como la alimentación o los servicios veterinarios es una manera útil de aumentar el beneficio?

Hay todo un debate en torno a la reducción de gastos. Lo primero que diré es que todos los productores están constantemente tratando de reducir los costes y ese es un movimiento inteligente. El problema surge cuando los productores que están en situaciones económicas muy difíciles piensan que simplemente podrán reducir más los gastos en un intento de volverse más eficientes. La realidad es que eso probablemente no es cierto, porque en tiempos difíciles no podemos reducir costes lo suficiente simplemente con una reducción de la producción para llegar a una situación más beneficiosa. De esta forma, para incrementar la rentabilidad tenemos que fijar los costes, no marcar un coste más bajo a costa de un impacto negativo en la producción. ¿Cuál es el impacto de las enfermedades del periparto en la producción futura y en las ganancias de la explotación?

Eso es algo interesante a lo que no le hemos dedicado demasiado tiempo todavía. Cuando hablo con productores, en muchas ocasiones en las que menciono el concepto de enfermedad, lo primero que piensan habitualmente es en el coste que supondrá para su bolsillo y cuál será el coste de tratar esa enfermedad.

Desafortunadamente para los productores, ese no es el mayor gasto, de hecho, el mayor gasto debido a una enfermedad es la leche que se dejará de producir en el futuro. También lo es el coste asociado del incremento de la tasa de eliminación y el gasto derivado del impacto negativo en el rendimiento reproductivo.

Cualquiera de estos problemas nos ocasionará unos costes indirectos más altos que los costes supuestamente directos y explícitos con los que estamos más familiarizados.

Y por último, ¿puede hablarnos de las prevalencias aparentes de las enfermedades del posparto?

Primero distingamos entre dos ideas. La incidencia verdadera es la relativa a la proporción de animales que realmente está desarrollando una enfermedad durante un periodo de tiempo. Entonces el numerador es el número de casos nuevos y el denominador es la población en riesgo. La incidencia aparente es la que creemos que está teniendo lugar basándonos en algún test diagnóstico, puede ser un examen físico, un registro local o algo totalmente ajeno a todo esto, pero la clave está en que lo que creemos que está pasando en comparación con lo que está realmente ocurriendo puede no ser lo mismo. Entonces, en muchas ocasiones, la incidencia aparente de una enfermedad común en vacas es mucho más baja que la incidencia real, por una diferencia en la definición de la enfermedad o diferencias en el enfoque del diagnóstico de la enfermedad. Incluso, a veces, tal vez reconocemos la enfermedad pero la incidencia aparente recogida en los sistemas de registro es más baja que la real.

The Vital 90™ Days es el periodo crítico que abarca desde dos meses antes hasta un mes después del parto. Del éxito de la transición durante The Vital 90™ Days dependerá la capacidad de la vaca para afrontar las demás fases de la lactación.

04/08/2017 14:55

PUBLIRREPORTAXE

ANDREIA AMARAL Veterinaria en la zona norte de Portugal ¿Qué le ha parecido el taller de Michael Overton?

Muy interesante, obviamente. A pesar de ser muy intenso y tener mucha información condensada en un espacio breve de tiempo, ha sido muy interesante conocer la cantidad de datos que se puede obtener de una explotación, es algo a lo que debemos prestar más atención. En Portugal ahora estamos con límites de producción, de ahí que haya ciertos puntos que para nosotros no tengan demasiado sentido. No puedo pensar en aumentar el número de vacas si no puedo producir más leche, pero sí que se ha hablado de otras cosas que ayudan a mejorar la explotación y que me han parecido súper interesantes. ¿Qué cambios de los propuestos podría implementar en su manera de trabajar?

En mi manera de trabajar, el hacerles ver a mis clientes que tienen que tomar nota de sus datos. Ya lo hacía antes pero, después de esto, lo haré todavía más. Tengo clientes que ya lo hacen, pero solo anotan lo básico. Yo intento tirar de ellos para que vayan un paso más allá.

Realmente es muy importante monitorizar todo lo que hay en la explotación, todo lo que hacen, todo lo que ven. Esa es mi meta y este taller me ha dado más fuerza para alcanzarla: ¡quiero que lo apunten todo!

De los cinco puntos de mejora que Michael Overton ha comentado en el taller para optimizar el rendimiento económico en una explotación, ¿cuáles piensa que pueden ser los más interesantes para sus clientes?

La inmunidad de las vacas, todo lo relacionado con el bienestar de las vacas en el periparto, tanto antes del parto como en el posparto. Me parece, además, que es muy importante que consigan hacerlo con el menor coste posible, sin una gran inversión. Así, a corto plazo, es en lo que realmente pueden ver beneficios porque en nuestro caso, como dije anteriormente, comprar vacas no los anima, ya que tenemos límites a la producción.

Valoro mucho poder ayudarles a ver en dónde podrían reducir gastos. Ellos ya intentan ahorrar, pero a veces lo hacen sin pensar. Por ejemplo, ahora, debido al corte en la producción, hay un cliente que me dice: “Doctora, yo he reducido en el predipping y en el postdipping y recorto en cosas disparatadas”. Pero en el caso del periparto, esa es una cosa fácil de demostrar y ellos ven rápidamente buenos resultados. También es importante ayudarles a hacer una tasa de eliminación más adecuada. Muchos ya son conscientes de cuándo hacerlo, pero otros todavía son reticentes a deshacerse de una vaca cuando piensan que es buena.

CARLOS GUERRA Veterinario en el Centro Veterinario Meira

JUAN JOSÉ VIZUETE Veterinario de Alpavet S.L.

¿Qué le ha parecido el taller de Michael Overton?

Fue un seminario muy interesante que aborda una problemática que tenemos en la mayor parte de las explotaciones. El problema del periparto y del posparto temprano nos acarrea una gran pérdida de ingresos al no optimizar esos periodos y no obtener unos rendimientos adecuados. Son momentos en los cuales tenemos que decidir qué animales durante esos 60 primeros días de lactación no nos van a ser rentables y cuáles tendremos que eliminar. Con ello, seguiremos optimizando las producciones y el rendimiento económico de esas explotaciones.

¿Qué le ha parecido el taller de Michael Overton?

Muy interesante a un nivel muy alto de modelos matemáticos y estadísticos, un nivel al que nosotros normalmente en campo no podemos llegar. Muy interesante en cuanto a que las conclusiones a las que llega a base de una cantidad ingente de fórmulas matemáticas son muy aplicables en el campo y tenemos una base científica para que apoye lo que realmente creemos, que es lo lógico en las granjas.

¿Qué cambios de los propuestos podría implementar en su manera de trabajar?

Tendríamos que tener claro que para llegar a la optimización de esos periodos, la recogida de datos que deberíamos tener en nuestras granjas tendría que ser muy efectiva. Con una recogida de datos clara, podremos manejar la información, analizarla y obtener unos resultados que estadísticamente nos hagan ver la foto concreta de esa explotación. A partir de ahí, manejándolos de una manera coherente y sensata, hacer las recomendaciones pertinentes a nuestros clientes y, con ello, mejorar el servicio.

De los cinco puntos de mejora que Michael Overton ha comentado en el taller para optimizar el rendimiento económico en una explotación, ¿cuáles piensa que pueden ser los más interesantes para sus clientes?

De los cinco puntos que ayer nos propuso el profesor Overton, yo creo que los cinco son interesantes.

En cada explotación habría que focalizar unos u otros, desde la optimización de vacas hasta la reducción de costes. Como él propuso, saber cuándo tenemos que eliminar vacas y, quizás, tener un control de los periodos críticos para obtener vacas sanas en el posparto temprano, que es el que más nos va a influir en el rendimiento lechero y en la producción de leche de nuestros animales. Yo incidiría en el conjunto de las cinco acciones que hagamos para conseguir animales sanos en ese periodo.

¿Qué cambios de los propuestos podría implementar en su manera de trabajar?

Sobre todo, lo que te aporta el seminario es que te confirma que los datos que recoges en la granja son reales.

Si no tenemos datos reales y la recogida de datos no es lo más exacta posible, no podemos llegar a definir con estos modelos matemáticos cuáles son los costes de cada enfermedad o de cada proceso.

De los cinco puntos de mejora que Michael Overton ha comentado en el taller para optimizar el rendimiento económico en una explotación, ¿cuáles piensa que pueden ser los más interesantes para sus clientes?

De los cinco puntos que ayer nos propuso el profesor Overton, yo creo que el primer punto del que habló, que es el relativo a la optimización del número de vacas de la explotación, es el más fácil de llevar a cabo para el ganadero, porque simplemente se trata de llenar la granja, y eso normalmente lo tienen cubierto. El segundo punto, que es sobre alimentación, es muy importante tenerlo en cuenta porque nos da una base diaria de cómo son los beneficios o los resultados económicos de la explotación; si no tenemos vacas paridas sanas, no vamos a tener nada. Y luego hay un punto que todavía se nos queda un poco lejos, que es el relativo a la vaca rentable, a cuándo eliminar una vaca. En este caso necesitaríamos softwares un poco más complicados para poder tomar esa decisión.

5 puntos claves para mejorar la rentabilidad en una granja de leche: • Optimizar el número de vacas • Centrarse en los ingresos después de los costes de alimentación • Conseguir vacas recién paridas sanas • Minimizar el impacto de las vacas no rentables • Recortar los costes inteligentemente

Elanco, The Vital 90™ Days y la barra diagonal son marcas registradas de Eli Lilly and Company o sus filiales. © 2017 Elanco Animal Health. ISPDRYNON00006.

afriga131_publirreportaxe_elanco_galego.indd 135

135

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

04/08/2017 14:55

136

SANIDADE

O TÉCNICO RESPONDE: A TUBERCULOSE BOVINA EN ESPAÑA O 22.º Congreso Internacional Anembe de Medicina Bovina, celebrado en Pamplona do 28 ao 30 de xuño, incluíu na súa programación unha mesa de debate sobre a situación da tuberculose bovina en España.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 136

No coloquio participaron José Luis Sáez Llorente do Ministerio de Agricultura; Ramón A. Juste, do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario de Asturias, e Alfonso Monge, de Monge Veterinarios. Encargouse de moderalo o comunicador Xoán Ramón Alvite.

A continuación presentamos as entrevistas feitas a cada un destes expertos. A elas súmase a do catedrático de Anatomía Patolóxica Juan Francisco García Marín, ao que entrevistamos con motivo da súa conferencia sobre o control da tuberculose no XX Encontro Provincial de Gandeiros de Raza Frisona de Zamora.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

18/08/2017 06:16

SANIDADE

137

J. L. S.: “NA CORNIXA NORTE XA SE PODEN UTILIZAR PROBAS DE DIAGNÓSTICO QUE NON SE PODEN EMPREGAR NOUTRAS COMUNIDADES CON MAIORES INCIDENCIAS”

JOSÉ LUIS SÁEZ LLORENTE Xefe da Área de Programas Sanitarios do Ministerio de Agricultura e Pesca, Alimentación e Medio Ambiente (Mapama)

AGUA

“NON SE PODE FALAR DE FALSOS POSITIVOS. HAI ANIMAIS POSITIVOS QUE LOGO NON SE PODEN CONFIRMAR POST MORTEM PORQUE TEÑEN MOI POUCA CARGA BACTERIANA” Que é a tuberculose bovina?

A tuberculose bovina é unha enfermidade contaxiosa, lenta, insidiosa e moi difícil de erradicar porque interveñen moitos factores e é unha enfermidade na que poden participar moitas especies animais, incluído o ser humano.

PURINES

Que consecuencias ten para o rabaño e como se pode contaxiar aos humanos?

Para o rabaño, a principal consecuencia é a comercial. Cando un rabaño é positivo ten restricións comerciais, tanto para a produción de leite como para a saída de animais para vida.

O contaxio ao ser humano tradicionalmente foi a través do consumo de produtos a base de leite cru. Na actualidade ese problema, co tratamento do leite, é bastante menor; con todo, hai casos descritos de enfermidade, principalmente profesional por contaxio directo entre animais e persoas.

TRANSPORTE

Como está a situación da tuberculose bovina en España?

No contexto da Unión Europea estamos nunha situación intermedia. Somos considerados un país de moderada incidencia e estamos en torno ao 2-2,5 % de incidencia de rabaño.

Cales son as novas medidas introducidas no Programa Nacional de Erradicación 2017?

No novo plan hai principalmente medidas encamiñadas a poder xestionar as restricións comerciais nas zonas de baixa incidencia, como poden ser Galicia, Asturias ou toda a cornixa norte, na cal se poden utilizar xa outras probas de diagnóstico que non se poden utilizar noutras comunidades de alta incidencia e, ademais, as autoridades competentes poden decidir facer as probas cada dous anos en lugar de cada un en rabaños historicamente libres de tuberculose, que leven cualificados máis de tres anos consecutivos, e que non sexan rabaños considerados de risco, co cal é un avance importante respecto a anos anteriores.

NUTRISET, S.L. Pol. Ind. El Cortés 3 08262 Callús (Barcelona)

Tel. 93 836 00 62 www.labaronne-nutriset.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 137

www.nutriset.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

18/08/2017 06:17

138

SANIDADE

J. L. S.: “AS AUTORIDADES COMPETENTES PODEN DECIDIR FACER AS PROBAS CADA DOUS ANOS EN LUGAR DE CADA UN EN RABAÑOS HISTORICAMENTE LIBRES DE TUBERCULOSE”

Con respecto á fauna silvestre, que medidas se están tomando?

En febreiro de 2017 publicouse na páxina web do Ministerio o Plan de Actuación sobre Tuberculose en Especies Silvestres, que clasifica España en tres rexións en función do risco que supón a fauna silvestre para o gando: a zona norte, que é de baixo risco; a zona media, de risco moderado, e a zona centro-sur, de risco alto. Mediante Real Decreto vanse publicar normativas para aplicar as medidas que inclúe este Plan, principalmente a xestión dos residuos de caza e a xestión dos reservorios de fauna silvestre, principalmente o xabaril, naquelas zonas onde se comprobe que está a transmitir a enfermidade ao gando bovino. Iso empezarase a aplicar neste ano 2017.

Son suficientes as medidas expostas ata o momento?

Estamos seguros de que coas medidas expostas neste novo Programa de 2017-2018 empezarán a baixar as incidencias e empezaranse a declarar rexións oficialmente libres; de feito, Canarias foi a primeira comunidade declarada oficialmente libre pola Comisión Europea en 2017. A segunda será Galicia, porque xa leva tres anos dos seis que se necesitan para declararse oficialmente indemne, cunha incidencia por baixo do 0,1 %, co cal, se todo segue así, dentro de tres anos será declarada pola Unión Europea libre de tuberculose.

Cales son as comunidades autónomas de maior e menor incidencia?

As de menor incidencia están no norte: Asturias, Baleares, Galicia e Navarra son comunidades por baixo do 1 %. As maiores incidencias están no sur, en Andalucía, en Estremadura e en Castela-A Mancha.

Comunidades moi extensas, como Castela e León, Castela-A Mancha ou Andalucía, é conveniente tratalas como un todo ou sería interesante dividilas por zonas?

No Programa de Erradicación, ese é o primeiro nivel para establecer medidas sanitarias, pero o nivel real onde se implantan as medidas sanitarias é a unidade veterinaria local ou comarca veterinaria. As provincias están divididas en comarcas veterinarias, nas cales se aplican unhas medidas ou outras se esa comarca é de especial incidencia ou se ten menos dun 3 % de incidencia, ou sexa, que non se aplican en todas as comarcas veterinarias as mesmas medidas, dentro dunha mesma rexión.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 138

Por que nas campañas de saneamento non se aplican as probas comparadas directamente no canto de utilizalas unha vez que o animal é reaccionante á tuberculina?

A proba comparada pódese utilizar de rutina nas comunidades de baixa incidencia, se a autoridade competente da comunidade así o decide con base nunha avaliación de risco nos rabaños que se definen no programa T3 históricos, é dicir, os que levan cualificados como oficialmente libres máis de tres anos consecutivos. Nelas, se a autoridade competente o decide, pódese utilizar a proba comparada se ve na súa análise de risco que esa explotación non ten risco de ter tuberculose.

En comunidades como Galicia, se é certo que case o cen por cen dos animais que van ao matadoiro por ser reaccionantes á tuberculina se comproba que non están infectados, por que non se habilitan medidas que non obriguen a inmobilizar explotacións?

Eu creo que hai unha confusión, é dicir, non é certo que case o cen por cen dos animais reactores positivos á proba da tuberculina en Galicia non se confirmen no matadoiro ou no laboratorio. Non é unha porcentaxe moi elevada, pero polo menos un 20 ou un 30 % confírmanse como positivos á tuberculose. En canto ao resto, como o Programa de Erradicación está tan evolucionado e vai tan ben en Galicia “estamos xa nas fases finais”, a maioría dos animais non teñen lesións, co cal é imposible illar a micobacteria e confirmala no laboratorio. Se seguisen aparecendo lesións nos matadoiros sería significativo de que a campaña estaría a fracasar en Galicia, porque teriamos animais infectados que non conseguimos detectar no campo. Pero estamos a detectalos, os poucos que quedan, e mandámolos ao sacrificio, co cal o programa en Galicia está a demostrar que funciona moi ben.

Algúns gandeiros teñen a sensación de que as zonas onde mellor se están facendo as cousas son as máis prexudicadas...

Eu creo que non. Unha das medidas que xa avancei deste programa é que nestas zonas os gandeiros poden pasar a facer as probas cada dous anos en vez de cada un, se a autoridade competente de cada comunidade así o decide. Creo que é unha vantaxe moi importante para as zonas onde se fan ben as cousas.

Por que cando se demostran os falsos positivos non se levantan as corentenas?

Primeiro, como tratei de explicar, non se pode falar de falsos positivos. Hai animais positivos que logo non se poden confirmar post mortem porque teñen moi pouca carga bacteriana.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

09/08/2017 17:25

SANIDADE

Ademais, nunha explotación T3, oficialmente libre, que leva máis de tres anos consecutivos, en Galicia e en toda a cornixa cantábrica aplícase o que se chama protocolo de flexibilización. Ese animal pódese illar na explotación, facerlle as probas aos 42 días e mentres os xatos poden saír a calquera cebadeiro de España, cualificado ou non cualificado, co que a explotación non queda restrinxida.

Ata que se aclare realmente o estatuto dese animal, non podemos permitir que esas explotacións envíen animais a outras explotacións para vida, por se acaso ese animal realmente estaba infectado e o que facemos é contaxiar outra granxa.

Non sería máis eficaz eliminar os rabaños que están nas devesas, que son reincidentes nas probas, porque están a prexudicar os datos do conxunto das rexións onde se atopan?

Non podo meterme nas competencias dunha comunidade autónoma. Cando Galicia estea xa oficialmente declarada libre de tuberculose, se aparece un rabaño nestas condicións haberá que facer o baleirado sanitario, é a única opción. Agora, mentres teñamos unhas incidencias, está a criterio da comunidade. Se aparece un número elevado de reactores positivos, posiblemente decidirán facer baleirado sanitario e, se aparece un número reducido, o que eu creo que está a facer Galicia neses rabaños é a proba do gammainterferón á vez que a tuberculina para eliminar practicamente todos os animais que haxa infectados neses pastos.

Máis que a Galicia, referiámonos ao resto de España, sobre todo a zonas con animais soltos, como Estremadura, Castela-A Mancha, Andalucía...

Nesa situación é máis complicado e considérao o Programa, porque en todas esas zonas en extensivo si que hai unha crecente implicación da fauna silvestre na transmisión da tuberculose ao gando. Neses casos non podemos facer un baleirado sanitario e repor con vacas sas mentres a fauna silvestre lle siga transmitindo a enfermidade ao gando, porque ao ano seguinte teriamos exactamente o mesmo problema. Mentres todo iso non se solucione e non consigamos baixar as incidencias, non poderemos abordar ese tipo de actuacións.

Dá a sensación de que nestas rexións que están en extensivo, onde conviven gandería e fauna silvestre para aproveitamento comercial, onde hai xente que ten a gandería unicamente para xustificar axudas da PAC, son os gandeiros profesionais os que pagan as consecuencias dos problemas que xera a tuberculose…

Eu creo que non se pode xeneralizar nesa afirmación. Hai leiras no centro e sur de España que teñen aproveitamento dual, cinexético e gandeiro; son actividades complementarias en zonas deprimidas en moitos casos, e si, haberá xente que o teña como unha actividade secundaria, pero non o podemos xeneralizar. O que hai que facer é compatibilizar e racionalizar os dous aproveitamentos e eu creo que é o que a través do Plan de Actuación sobre Tuberculose en Especies Silvestres teremos que tratar de conseguir.

EL INVENTOR de la Cisterna Flexible Las ventajas de LABARONNE - CITAF Alta Calidad del Producto Adaptadas a cada Utilidad Solución a medida, rápida, sencilla y económica Almacenamiento de líquido seguro Capacidades desde 1 m3 hasta 2 millones de litros Larga vida Útil 1- Abra

2- Desenrolle

3- Desdoble

4- ¡Está instalada!

NUTRISET, S.L. Pol. Ind. El Cortés 3 08262 Callús (Barcelona)

Tel. 93 836 00 62 www.labaronne-nutriset.com

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 139

139

www.nutriset.com

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

21/08/2017 13:04

140

SANIDADE

Confía en que as medidas de vacinación destas especies silvestres vaian ser eficaces?

A vacinación de momento non se ten en conta, porque é a nivel experimental e non é unha vacinación, senón unha inmunización cunha bacterina que é experimental. Se algunha vez está autorizada axudaranos, pero desde logo haberá que facer outras moitas actuacións: bioseguridade dos gandeiros, redución de densidade poboacional desas especies silvestres, illamento da área onde beben e onde comen tanto o gando como a fauna... Aí tense que facer unha serie de actuacións conxuntas, se non, evidentemente, non terán éxito.

En zonas como Galicia, onde o despoboamento está a provocar que a poboación de xabarís sexa moi importante e conviva coa gandería, cre que poderían ser estes os causantes de que estean a aparecer novos casos positivos?

Galicia ten un programa pioneiro e moi forte en investigación de tuberculose en xabarís e en especies silvestres, igual que no gando. Ten moitísimos datos e actualmente, como xa dixen, a zona norte clasificouse como de baixo risco, na cal imos estar vixiantes, aumentando o control en zonas silvestres mediante mostraxes intensivas para, se atopamos algunha zona na que a fauna silvestre poida ser un reservorio da tuberculose para o gando, actuar sobre ela. Para iso o que temos que facer é extremar a vixilancia, como está a facer a Xunta de Galicia neste sentido.

RAMÓN A. JUSTE Doutor en Veterinaria experto en tuberculose e paratuberculose.

Director xerente do Servizo Rexional de Investigación e Desenvolvemento Agroalimentario de Asturias (Serida)

“OS VERDADEIROS FALSOS POSITIVOS SON MOI POUCOS” Que é a paratuberculose bovina?

A paratuberculose bovina é unha enfermidade do aparello dixestivo dos ruminantes que provoca unha inflamación rexional crónica nas partes finais do intestino delgado e que supón unhas perdas importantes no gando de leite sobre todo, pero tamén no gando de carne.

Que consecuencias ten para o rabaño e como se pode contaxiar aos humanos?

Para o rabaño, as consecuencias son que hai animais que desenvolven a enfermidade clínica; é unha porcentaxe xeralmente pequena, inferior ao 10 %, pero supón unhas perdas que alteran o sistema produtivo. Doutra banda, hai outros animais que non chegan a desenvolver a enfermidade clínica, pero manteñen un estado de infección subclínica no que diminúe a produción de leite ou as capacidades produtivas, de maneira que tamén hai perdas.

R. A. J.: “RECOMENDO A PROBA DA INTRADERMORREACCIÓN PORQUE É A PROBA QUE SE DEMOSTROU QUE FUNCIONA NOUTROS PAÍSES E NOUTRAS REXIÓNS, PORQUE É A QUE ESPECIFICA A NORMATIVA NACIONAL E A NORMATIVA EUROPEA E PORQUE É EXTRAORDINARIAMENTE FIABLE”

Respecto ao paso da enfermidade aos humanos, eu penso que iso está causado polo mesmo mecanismo patolóxico, pero non necesariamente se produce un paso polo leite, que é o que todo o mundo pensa que pode ser o vector máis visible e o de máis risco. Cos tratamentos térmicos, o leite perde gran parte da infecciosidade e queda a uns niveis residuais que poderían supor unha vía de transmisión, pero eu creo que hai unha maior transmisión de carácter ambiental. Non penso que o leite sexa un factor tan importante porque as cantidades que poden chegar aos humanos son moi pequenas.

Que probas se están utilizando en España nestes momentos para a detección da tuberculose?

Utilízase a intradermorreacción, que é a proba que se fai na pel dos animais, e a proba do interferón-gamma, que é o equivalente pero feito sobre o sangue e xa no laboratorio.

Hai outras posibilidades, pero aceptadas no programa as dúas únicas probas son estas: a intradermorreacción e o interferón-gamma.

Que probas recomendaría facer vostede?

Eu, desde logo, a intradermorreacción, porque é a proba que se demostrou que funciona noutros países e noutras rexións, é a que especifica a normativa nacional e a normativa europea e é extraordinariamente fiable. Poderíase complementar con algunha outra proba; eu son defensor de utilizar as probas de inmunidade humoral porque permiten complementar algún oco nos que a intradermorreacción é menos eficiente, pero hoxe en día tampouco está no programa, ou sexa, que non é legal utilizala.

Sería interesante utilizar probas distintas con prevalencias distintas? É que é a proba é a que é: a intradermorreacción. Pódese utilizar a forma simple ou a forma comparativa en función das condicións epidemiolóxicas da enfermidade, iso está previsto na regulamentación, incluso nalgunhas normas autonómicas que se adaptan ás condicións específicas da prevalencia e do estado de control da tuberculose na rexión correspondente. Eu creo que realmente co que temos, adaptándoo e usándoo correctamente, temos suficiente, pero é moi importante a comunicación co gandeiro e co veterinario clínico.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 140

09/08/2017 17:25

SANIDADE

R. A. J.: “PODE HABER REACCIÓNS QUE CORRESPONDAN A INFECCIÓNS REAIS POR TUBERCULOSE, PERO QUE NON ALCANZASEN UN DESENVOLVEMENTO SUFICIENTE COMO PARA QUE AS POIDAMOS DETECTAR CANDO EXAMINAMOS O ANIMAL NAS CONDICIÓNS ESTÁNDAR DE INVESTIGACIÓN DO CADÁVER” Cales son as reaccións cruzadas a cada unha das probas?

As reaccións cruzadas teoricamente poden ser debidas a infeccións con outras micobacterias. Podería ser pola paratuberculose, nos casos da tuberculose; ou podería ser tamén por algunhas infeccións aviarias, por bacterias que están no medio ambiente ou porque as transmiten algúns animais, aves sobre todo, e iso podería producir reaccións de interferencia nas probas de diagnóstico. Pero non son tan relevantes como ás veces se tende a pensar porque a inmensa maioría das probas son negativas; son moi poucas as que saen positivas e, cando saen, a maior parte delas confírmase que son verdadeiras reaccións positivas. É constante a evolución ao longo dos anos ou están a aparecer agora máis reaccións negativas?

A evolución é a que é de esperar cunha técnica de diagnóstico que ten unha sensibilidade e unha especificidade determinadas, é dicir, unhas características intrínsecas de identificar os animais positivos como positivos e os negativos como negativos. Iso pode cambiar en función de que haxa algunhas infeccións que interfiran, que dean reaccións cruzadas, e pode variar tamén pola idade dos animais, por sensibilizacións con outros axentes ou porque cambie o seu estado inmunitario. Pero esas son cuestións que, dado que as probas se repiten ao longo do tempo, tampouco afectan tanto á súa eficacia realmente.

Afirma que non hai tantos falsos positivos como se di.

Quere dicir entón que hai enfermidade, pero non o suficientemente importante como para que se desenvolva?

Efectivamente. Pode haber reaccións que correspondan a infeccións reais por tuberculose nos animais, pero que non alcanzasen un desenvolvemento suficiente como para que as poidamos detectar cando examinamos o animal nas condicións estándar de investigación do cadáver. Vimos en condicións experimentais recentes que a infección pode localizarse en rexións do aparello dixestivo que non se investigan normalmente nun exame de confirmación de tuberculose, polo menos nun rutineiro. Se se fan exames para investigación, xa moi específicos, si que se fan, pero en condicións normais de matadoiro míranse os sitios principais e, ás veces, neses sitios non hai lesión e haina noutro sitio que non se mirou. Iso é o que quero dicir, que non son tantos falsos positivos. E logo tamén pode haber casos nos que realmente os animais poidan curarse da infección porque non tiveron unha exposición suficientemente grande ou teñen unhas condicións inmunolóxicas suficientemente malas para que a infección prenda. Iso sería en moi poucos casos realmente.

Por que hai tanta diferenza de resultados entre as distintas comunidades?

Identificar as causas concretas polas que hai esas diferenzas é difícil porque hai moitas diferenzas realmente. Unha cuestión importante é o sistema de manexo. No suroeste de España hai un sistema de manexo máis extensivo, no que hai máis interaccións dos animais coa fauna silvestre; no norte hai explotacións máis intensivas, máis pequeniñas, máis pechadas, con menos contacto con outras explotacións e coa fauna silvestre, o que fai que as posibilidades de transmisión da infección sexan distintas. Outro factor importante tamén de diferenza entre o norte e o sur é que no norte, en xeral, temos moitas máis precipitacións, co cal os animais non teñen que concentrarse en puntos de bebida, como ocorre no sur, onde o terreo é moito máis árido e todos os animais van beber ao mesmo sitio. Entón, hai unha serie de factores que fan que nuns sitios sexa máis fácil controlar a enfermidade e noutros sexa máis difícil, porque hai continuas reinfeccións.

Dá a sensación de que a xente que non tomou ningunha medida para controlar a enfermidade está a beneficiarse de quen si o está facendo. Está de acordo?

Eu creo que iso non é así, realmente. O que faga mal as cousas vai manter a enfermidade e, ao final, vai ter que acabar pagando as consecuencias. O beneficio é estar libre da enfermidade e iso só se consegue, a longo prazo, facendo ben as cousas. Claro que sempre hai o abusón que coxunturalmente se pode aproveitar dunhas circunstancias concretas pero, a nivel xeral, penso que non se pode dicir que o que fai mal as cousas se beneficie máis que o que as fai ben.

En comunidades nas que a incidencia de tuberculose é moi baixa, o problema agora parece que son os falsos positivos, que vostede di que non o son. Como actuaría entón ante esta situación?

Primeiro, asegurándome de que sexan falsos positivos que, como dixen, en termos legais non existen. A normativa é moi clara: para facer o saneamento da tuberculose hai que utilizar a proba da intradermorreacción. Calquera resultado positivo nesa proba implica unha serie de actuacións, que son as que se aplican. Que é o que ocorre? Que ás veces non se confirma a infección nalgún animal que resultou positivo. Iso débese a que a infección pode localizarse, como xa dixen antes, en rexións do organismo ás que non se chega cando se fai a investigación. Entón, realmente, non é un falso positivo, é un positivo que non se puido confirmar.

Os verdadeiros falsos positivos eu creo que son moi poucos.

Co estudo que fixemos agora en Asturias dá a impresión de que se poden producir sensibilizacións por Mycobacterium bovis en animais que non persisten no tempo, é dicir, que non progresan ata a enfermidade. Son sensibilizacións pasaxeiras que non dan lugar a unha verdadeira enfermidade se non hai máis remedio pero que, se se fai a proba xusto no momento no que acaba de sensibilizarse, poden ter unha reacción positiva. Pero iso non é un falso positivo, aínda que o resultado sexa que ti identificaches un animal que, cando vas matalo, non lle atopas a infección xa.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 141

141

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

09/08/2017 17:25

142

SANIDADE

Mantería entón as medidas restritivas que hai sobre esa explotación aínda que saia falso positivo en matadoiro?

No matadoiro pode ser que non detectes a infección; entón, mentres non se demostre que aplicando a proba da intradermorreacción todos os animais son negativos polo menos unha ou dúas veces, non se poden quitar as restricións, xa que, en primeiro lugar, a normativa non o permite, e sería un erro, porque podería ser que escapase algún animal. E iso vímolo ademais nós, en condicións de campo. Comprobamos como o deixar pasar un animal positivo nunha explotación resultou en que, ao final, había moitos animais infectados, e ese animal non tiña lesións, ou sexa, vimos un animal que daba positivo á proba, que se sacrificaba e non tiña lesións, pero que, ao ano seguinte, cando se pasou facendo a campaña de novo, xa había tres animais infectados, logo cinco... Realmente estaba infectado. Non o detectamos, pero estaba infectado. A proba era correcta.

Era un positivo, pero non o puidemos confirmar.

É suficiente a comunicación entre todos os axentes do sector?

Todo é mellorable, pero eu creo que se fixo un esforzo nos últimos anos porque se viu que, efectivamente, é moi importante que haxa boa comunicación entre gandeiros, clínicos e Administración. Pode haber momentos nos que esa comunicación igual non foi tan boa, pero agora somos plenamente conscientes de que é fundamental. Fixéronse cursos para formar os veterinarios que fan as campañas, co cal tamén difunden información a partir de aí; tense coidado de explicarlles ben aos gandeiros cal é o programa de control e por que hai que facelo, cales son as consecuencias de non aplicar as medidas correctas. Eu creo que as administracións, que son as responsables en última instancia do control da enfermidade, están a facer un esforzo para comunicarse mellor e para mellorar a colaboración de todos os estamentos implicados.

Que opina sobre o desaproveitamento de datos de paratuberculose que fan as ADS das ganderías que teñen algún reaccionante á tuberculose?

Eu creo que si se aproveitan. Iso habería que preguntarlle á autoridade sanitaria local que uso está a facer pero, desde logo, con fins de investigación, agora mesmo nós estamos a utilizar eses datos precisamente para tratar de buscar novas estratexias de control de tuberculose e de paratuberculose.

Cal é a situación do noso país con respecto aos da contorna?

Realmente, temos máis incidencia de tuberculose que a que se declara en Francia; en Italia, tamén. Temos unha situación nestes momentos algo peor, pero non moito máis.

No Reino Unido, por exemplo, agora teñen un problema grave coa tuberculose nalgunhas rexións do sueste. Eu creo que é unha situación mellorable, pero que mellorou moito desde onde partiamos e que non é tan diferente da que hai noutros países, porque agora mesmo están a ver que teñen focos, aínda que igual son máis localizados... Tamén teñen outra maneira de contabilizar a incidencia nalgúns casos, entón pode parecer que haxa máis diferenza da que realmente hai.

Cando di que “se declara en Francia”, refírese a que Francia pode ter datos distintos aos que está a declarar?

Non, non, non. Quero dicir que, segundo como se considere a poboación, chegas ou non chegas aos limiares que se consideran de erradicación. Francia o que fai é considerar todo o país, entón, aínda que teña algúns focos, a incidencia non chega ao nivel que se considera de non erradicación, é dicir, mantense nun estado libre de tuberculose porque se mantén por baixo dese limiar, pero se fósemos a algunhas rexións concretas, se cadra non estaría libre.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 142

ALFONSO MONGE Fundador e presidente do grupo veterinario Monge Veterinarios SLP, de Madrid

“ NUN ANIMAL VIVO NON EXISTE NINGUNHA PROBA QUE SEXA CAPAZ DE DICIR SE ESE ANIMAL ESTÁ OU NON INFECTADO POLO BACILO TUBERCULOSO” Que é a tuberculose bovina?

A tuberculose é unha enfermidade crónica, non só do gando vacún senón de moitas outras especies, que ten a particularidade de ser unha zoonose e de afectar as persoas, e iso é o que fai que tentemos erradicala daqueles rabaños nos cales exista a tuberculose.

Que consecuencias ten para o rabaño?

Para o rabaño, as consecuencias fundamentais son os temas de zoonose porque, como tal, a afectación máis importante da enfermidade é a respiratoria; logo hai enfermidade xeneralizada orgánica e tamén a pode haber no ubre. Esas infeccións no ubre son as que lle transmiten a bacteria polo leite a calquera persoa que a tome e por iso é que esta enfermidade preocupa moito a nivel sanitario.

E podería tratarse?

Non se pode tratar. Non existe vacina nin tratamento e, sobre todo, está metida dentro dunha regulación a nivel nacional que esixe que todo animal tuberculoso se teña que enviar ao matadoiro.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

29/08/2017 16:49

Soluciones Innovadoras para un mundo que cambia

Informaciรณn sin compromiso.

Llรกmanos

www.criespana.com - +34 987 213 172 - Leรณn pub_cri.indd 143

21/08/2017 18:39

144

SANIDADE

Vostede traballa en explotacións de distintas comunidades autónomas. Con que diferenzas está a atoparse?

Hai grandes diferenzas nas comunidades autónomas.

Normalmente, na parte norte de España a incidencia de tuberculose é baixa; con todo, na parte centro e sur, Castela-A Mancha e Estremadura, a incidencia é bastante máis elevada. Imos dicir que no norte temos menos dun 1 % e nas outras comunidades andamos desde o 3 ata o 7 % máis ou menos.

A. M.: “O QUE ESTAMOS A DEMANDAR OS VETERINARIOS É QUE EN CASO DE CONFLITIVIDADE EN RABAÑOS CON HISTORIAL DE LIBRES DA ENFERMIDADE DURANTE TRES, CATRO, CINCO OU SEIS ANOS NON SE DEAN POR POSITIVOS ANIMAIS SEN ESTUDAR UN POUCO A PROBLEMÁTICA DESE RABAÑO”

Que diferenzas atopa nos distintos saneamentos?

Eu creo que os distintos saneamentos están hoxe moi homologados. O veterinario sabe que é o que ten que facer, a proba que ten que realizar, que normalmente é a tuberculina simple, pero o que estamos a demandar os veterinarios é que en caso de conflitividade en rabaños con historial de libres da enfermidade durante tres, catro, cinco ou seis anos, se teña en conta e non se dean por positivos animais sen estudar un pouco a problemática dese rabaño. Para iso hai outra proba, que é a tuberculina comparada, a cal dilucida se o animal está enfermo por tuberculose ou se o está por algunha outra micobacteria apatóxena, que é transitoria e que vai dar negativo nun prazo de 10-15 días.

Pídenlle consello nas campañas de saneamento?

Si, pídenmo, porque eu teño que asesorar o gandeiro. Cando hai problemas conflitivos, nós falamos coa Administración. Hai uns anos non nos facían ningún caso, pero agora fomos conseguindo que se apliquen outras probas complementarias para saber se realmente o gandeiro ten o problema ou non, porque tamén nos interesa a nós sabelo para que non contaxie os posibles veciños que poida ter.

Que diferenzas hai con outros países da nosa contorna?

Na nosa contorna hai problemas serios en Inglaterra, en Italia... Eu diría que nos países do sur. Nos países do norte, desde Holanda ata Suecia, conseguírona erradicar. Nós temos unha incidencia relativamente baixa, pero non tan baixa, ou sexa, que temos que tentar erradicala completamente. Andamos nun 3 % máis ou menos a nivel nacional.

Cales son os inconvenientes aos que se enfrontan os seus clientes debido ás campañas de saneamento?

O problema máis importante sería que tivese positividade á proba. Nese caso, o primeiro que fan é inmobilizarlle o gando, pero o que estamos a tentar conseguir é que se faga un estudo exhaustivo desa gandería para saber se realmente ten a enfermidade, porque o problema é que as probas diagnósticas non son cen por cen positivas, ou sexa, nun animal vivo non existe ningunha proba que sexa capaz de dicir se ese animal está ou non infectado polo bacilo tuberculoso.

Entón non son suficientemente específicas as formas de diagnóstico da patoloxía...

Non, non o son. Non existe un cen por cen de probabilidade nas probas e ese é un dos problemas serios que temos coa enfermidade, para o que se está investigando. En moitos países investígase para tentar ter unha proba que sexa fiable ao cen por cen. Nós non a temos e temos que traballar coas que hai.

E dentro das que hai, cales cre que son as máis eficaces?

Para min a tuberculina simple é eficaz cando non haxa interferencias. Se as hai, habería que ir á tuberculinización comparada, que dilucida entre a enfermidade e outras micobacterias que non son patóxenas, pero que reaccionan ás tuberculinas e dan o animal coma se fose enfermo.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 144

Cales son as recomendacións sanitarias que lles dá aos seus clientes para evitar ter casos positivos? É importante que os veterinarios sexamos capaces de transmitirlle ao gandeiro medidas de bioseguridade, e a primeira é que a causa número un de introdución da enfermidade a un rabaño é un animal enfermo, por tanto, é mellor non comprar animais pero, en caso de necesidade de compra, ir a ganderías con historial de libre na enfermidade polo menos durante cinco anos. Outro tema importante é coñecer os veciños que tes porque se teñen o problema, terás que valar dalgunha maneira para que os teus animais non estean en contacto cos deles. Esas serían as medidas máis importantes que debería tomar un gandeiro, non só para esta enfermidade senón para outras moitas. Esta é unha das cousas que queremos conseguir coa Administración, que en todo o relacionado coa bioseguridade nos boten unha man con subvencións para que o gandeiro faga as cousas mellor. Pero o gandeiro necesita que nós lle ensinemos que é o perigoso, xa que, se non llo ensinamos, el o descoñece.

Que opina de que non se estean aproveitando os datos de paratuberculose que fan as ADS das ganderías que teñen algún reaccionante a tuberculose? É que a paratuberculose é un motivo de interferencia coa tuberculina. Entón, algúns deses animais dan positivo e a ese gandeiro inmobilízanlle a explotación coma se fose tuberculosa sen selo. Por iso é que nós estamos a pedir que nese tipo de ganderías se faga a proba comparada para saber se ten a enfermidade ou non, porque se non a ten non teñen por que inmobilizarlle a explotación.

Entón sería interesante que se intercambiasen datos...

Si, claro que é interesante, porque se o que fai a proba sabe que ese gandeiro ten paratuberculose, realmente en vez de ir coa tuberculina simple deberían de ir coa tuberculina comparada, que diferencia entre unha cousa e a outra.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

21/08/2017 13:05

SANIDADE

JUAN FRANCISCO GARCÍA MARÍN Catedrático de Anatomía Patolóxica de Sanidade Animal na Facultade de Veterinaria de León

“HAI REXIÓNS QUE SI SE PODERÍAN DECLARAR LIBRES DE TUBERCULOSES. GALICIA, NAVARRA, PAÍS VASCO E OUTROS SITIOS QUE EMPEZARON DESDE MOI PRONTO E FIXERON BEN AS COUSAS DEBERÍAN FORMULARSE ESTES TEMAS” Que probas existen actualmente para a detección da tuberculose?

A proba básica é a intradermorreacción da tuberculina, a que todo o mundo coñece como tuberculina. A simple é a que se debe realizar nun principio e logo existen variacións desta, como a comparada, para discernir reaccións cruzadas, por exemplo avium, paratuberculose ou cuestións deste tipo. Ademais, temos a proba de gamma-interferón, que utiliza a tuberculina en sangue e que tamén a hai simple e comparada, aínda que a que se usa é a comparada. Por outra banda, están as probas en soro, coas que se determina outra forma de infección tuberculosa. A que máis detecta é a tuberculina; con todo, algunhas veces a proba da tuberculina non revela todos os animais e algúns dos que deixa poderíaos detectar a seroloxía. Aínda así, a proba base con animal vivo é a tuberculina. Post mortem temos a histopatoloxía, o cultivo e as probas de identificación da cepa, que é o tipado molecular xa para estudos epidemiolóxicos de ADN, que son como probas de paternidade, imos dicilo así, para identificar se están relacionadas unhas variedades con outras ou non.

Cales recomendaría facer?

Ao vivo é inescusable que se faga a tuberculina simple, pero logo hai situacións, que están perfectamente definidas, nas que se debería facer tuberculina comparada. Pódese utilizar gamma-interferón de forma inmediata, pero esta non é unha proba complementaria á tuberculina. Para realizar o gamma-interferón ten que haber unha coincidencia en animais do 80 ou 90 % coa tuberculina simple, ou coa comparada, se se utiliza gamma-interferon simple ou comparado, dá igual. Cando non o hai é que se está facendo unha interpretación errónea.

Hai moitas máis probas de diagnóstico, sobre todo post mortem, pero ao vivo hai isto. Temos outro tests, tests simples como os que se utilizan en humanos e agora en animais silvestres xa de monterías, que son tests de diagnóstico rápido. Pero o serolóxico, insisto, detecta só un tipo moi concreto de tuberculose, non todos.

Por que hai tanta diferenza de resultados entre as distintas comunidades autónomas?

Primeiro, porque xa había máis tuberculose [en determinadas zonas] e non se tomaron as medidas adecuadas no seu momento. Houbo colectivos de animais, touros de lida, os extensivos etc., que non se tuberculizaban e non se facía campaña, é dicir, o total dos animais mirouse máis tarde. Non houbo un control tan rigoroso de movementos e houbo diferentes factores, como o tipo de gandería que había nesas zonas, máis extensiva, tamén porque o número de animais silvestres infectados de tuberculose, sobre todo o xabaril, nas zonas do sur, onde hai fincas cinexéticas, é moito máis elevado. Todo isto, ligado a problemas organizativos e administrativos puros e simples, fixo que nalgúns sitios se organizase mellor e noutros un pouco peor e que, en certas zonas, a tuberculose aínda persista de forma elevada.

Parece que os gandeiros das rexións onde peor se fixeron as cousas son os beneficiados neste momento. É así?

Non digo que se fixesen peor as cousas. Digo que se fixeron doutra maneira porque había outras condicións, porque non se creu noutras posibles accións ou porque non se tiveron en conta todos os animais.

Eran os máis beneficiados, agora non. No seu momento si, pero iso hai xa moitos anos, cando non tuberculizaban certos rabaños, por exemplo os touros de lida, que entraron máis tarde que os rabaños de leite. Como non facían nada, estaban relativamente beneficiados, pero cando empezaron a ter tuberculina, os índices de tuberculose eran moito máis altos e algúns tiveron que sacrificarse.

No momento actual non hai ningún gandeiro nin máis prexudicado nin máis beneficiado, excepto por algunhas decisións que poden ser tomadas en Castela e León ou en Andalucía, dáme igual.

En comunidades como Galicia, onde a incidencia é moi baixa, parece que agora a gran problemática son os falsos positivos. Como actuaría vostede nestes casos?

A tuberculose non é algo novo nin hai que descubrir o mar Mediterráneo cada dez ou quince anos. Vemos o exemplo de Alemaña, que é o que máis me gusta, onde en dez anos pasaron a ser libres, partindo de case o 70 % de rabaños infectados. Estamos a falar dos anos 50, daquela non había grandes técnicas, había as que había, a principal a tuberculina e as súas diferentes variacións.

Se se sospeita que nunha explotación, na que non houbo antes tuberculose, pode haber unha reacción cruzada, que poida non ser tuberculose, recomendo facer a proba comparada. Pódese facer tamén a gamma-interferón comparada, entre os tres e os sete días despois da tuberculización, como fan nos EE. UU. ou noutros países, pero eu creo que o máis intelixente é esperar, apartar os animais e aos dous meses facerlles a proba da tuberculina comparada a eses animais ou a todo o rabaño e ver o que hai.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 145

145

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

09/08/2017 17:26

146

SANIDADE

J. F. G.: “A TUBERCULINA É UNHA PROBA DE DIAGNÓSTICO, NON É O DIAGNÓSTICO EN SI MESMO, E SE SE DEMOSTRA POR OUTRAS PROBAS, A COMPARADA OU POST MORTEM, QUE ESES ANIMAIS NON TEÑEN TUBERCULOSE, O RABAÑO É LIBRE” No caso de reaccións cruzadas, é a paratuberculose ao que se refire?

Fundamentalmente paratuberculose e Mycobacterium avium, digamos a tuberculose das aves. No caso de avium si se pode transmitir, pero é unha infección pasaxeira, dura uns meses ou un ano e o animal infectado non enferma, salvo se ten inmunodeficiencia ou algo polo estilo. Iso si, aínda que a elimina en meses, algúns animais dan positivo á proba simple da tuberculose, do mesmo xeito que a paratuberculose, pero cunha proba comparada soluciónase o problema.

No caso de reaccións cruzadas con paratuberculose, utilizaría os datos que teñen as ADS de incidencia desa enfermidade? É incrible que non se teñan xa en conta eses datos. Mentres non haxa unha excelente coordinación entre veterinarios oficiais, os que fan as campañas, veterinarios de ADS e clínicos e os gandeiros, seguiremos así. Ademais, eu sempre digo que a unidade epidemiolóxica é o rabaño e aí teñen que considerarse todos eses datos. Non pode ser que nos estrañemos cando, de súpeto, aparece unha pequena reacción á tuberculina en rexións onde se fixo campaña para a paratuberculose. Hai que investigar que pasa.

Tería en conta estes datos antes de declarar a corentena?

Si. En todo caso, na maioría dos casos conflitivos á tuberculina simple, estamos a falar de moi poucos animais, de tres, catro, cinco... O gandeiro seguro que non se opón a que se sacrifiquen e que se miren ben no matadoiro e iso, discernir entre unha enfermidade e outra cos estudos adecuados e a mostraxe adecuada, faise en 10 días e co resultado definitivo.

Cando no matadoiro se demostra que é falso positivo, polo menos en Galicia séguese coa corentena, está de acordo con este procedemento?

Non. Esa é unha norma que hai a nivel estatal e é ridícula.

Se se demostrou que non é tuberculose, por que vai seguir coa corentena? Ademais, a tuberculina é unha proba de diagnóstico, non é o diagnóstico en si mesmo, e se se demostra por outras probas, a comparada ou post mortem, sobre todo post mortem, que eses animais non teñen tuberculose, o rabaño é libre, debería pasar á súa situación anterior. Iso é un auténtico absurdo.

Cal é a situación de España con respecto a outros países europeos da contorna?

Algunhas rexións de España están exactamente igual que as que están ben en Europa, outras non. Se me falas en xeral, como España no seu conxunto, e as metemos a todas no mesmo saco, está peor. Coidado! En Inglaterra, por exemplo, tiveron problemas e séguenos tendo, pero outras non, algún brote esporádico segundo que rexións, algún rabaño aparece, compróbase e elimínase.

AFRIGA ANO XXIII - Nº 131

afriga131_sanidade_tuberculose_galego_03.indd 146

Hai rexións en España que si se poderían declarar libres de tuberculose. O caso de Galicia, Navarra, País Vasco e outros sitios que empezaron desde moi pronto e fixeron as cousas ben deberían formularse estes temas, é dicir, non dar o resultado global de España.

A orixe da proba da tuberculose é evitar que esta enfermidade se transmita a humanos?

Si, é un problema de zoonose, é dicir, é unha enfermidade que se transmite de animais a persoas ou de persoas a animais, que se transmite entre ambos os grupos zoolóxicos.

No caso da tuberculose de orixe animal, a finalidade é evitar que a tuberculose pase a humanos. Iso si, hai que ter moito coidado, falamos da de orixe animal. Hai que ter en conta que neste momento, no caso dos humanos que padecen tuberculose, na gran maioría non é de orixe animal, senón do bacilo tuberculoso humano, da bacteriotuberculose.

Que método de transmisión hai do animal ao humano?

Primeiro, o contacto directo. Actualmente é unha enfermidade moi profesional; principalmente aféctalles a veterinarios, gandeiros, familiares dos gandeiros ou traballadores, persoal de matadoiros ou centros de manexo de produtos animais en cru... Esa sería unha das principais vías de contaxio. O contaxio ten que ser moi directo e non é só respiratorio, tamén pode ser por vía dixestiva. Neste momento, o leite pasteurizado ou o leite esterilizado garántennos que non hai contaxio. As inspeccións de matadoiro fanse bastante exhaustivamente desde hai moitos anos e incluso detectan algún caso que se pasou na campaña, ou sexa, que nese sentido eu creo que estamos moi ben protexidos. O nivel de inspección veterinaria co que se traballa en saúde pública é dos máis altos de Europa ou do mundo.

Entón, o sentido actual da proba estaría encamiñado a ter o rabaño saneado e non tanto de cara á saúde pública?

Ao final é de saúde pública do que se fala. Pero a principios do século XX comezaron as campañas de tuberculose en diferentes países non porque pensasen que se transmitía a humanos, senón porque morrían moitísimos animais de tuberculose, era unha enfermidade devastadora. Pero iso non é o que ocorre agora, evidentemente. A tuberculose sempre foi un problema, ademais é unha enfermidade moi mediática. Hoxe en día, afortunadamente, non é tan grave como era no pasado e séguese mantendo a preocupación porque é unha zoonose.

Cal é o camiño a seguir?

Sería moi conveniente que houbese unha colaboración e información bastante directa e fluída entre os veterinarios de campo e ADS, os veterinarios oficiais ou os servizos oficiais, os gandeiros e os veterinarios de campañas. Mentres non a haxa, a tuberculose seguirá sendo un problema. Os principais problemas para non acabar con ela son organizativos.

Consulta o vídeo na web www.afriga.tv

09/08/2017 17:26

z

GICO

pub_fontao_armonico.indd 147

21/08/2017 09:19

pub_fontao_torrel.indd 148

05/08/2017 15:43