«ο καραγκιοζησ μασ» αριθμός τεύχους 87 φεβρουάριος 2015‏

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

1925 - 2015

χρόνια

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 87 Φεβρουάριος 2015

Η πίτα που... δεν έφαγε ο Σπανός Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέτος, όλο και περισσότερα μέλη και φίλοι του Σωματείου παραβρέθηκαν στην κοπή της πίτας του Σωματείου μας, την Πέμπτη 8 Γενάρη (παρά το κρύο εκείνων των ημερών). Μάρτυρας ο φωτογραφικός φακός του Βασίλη Καπετανίδη. Η πίτα με το ζόρι έφτασε να καλύψει τα παρευρισκόμενα μέλη και φίλους. Λόγω του αδιαχώρητου στο μικρό μας γραφείο, αρκετοί κατέκλεισαν και το χολ του ορόφου, μέχρι τις σκάλες και το ασανσέρ. Ας ευχηθούμε στο Σωματείο μας να τα χιλιάσει, αφού φέτος κλείνει τα 90 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του και πάντα να θυμόμαστε αυτούς που μας λείπουν. Για τον εορτασμό των 90 χρόνων, το Σωματείο μας εξέδωσε αναμνηστικό ημερολόγιο με 13 φύλλα, που απεικονίζουν φιγούρες από το πλούσιο αρχείο του. Εκδόθηκε με την εικαστική επιμέλεια του Προέδρου Πάνου Καπετανίδη και την τεχνική φροντίδα του Γ. Γραμματέα Αργύρη Αθανασίου. Στις επόμενες σελίδες, ακολουθεί φωτο-ρεπορτάζ.

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιώνν Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο:: Π. Καπετανίδης Εξώφυλλο ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (1) 90 χρόνια Πανελλήνιο Σωματείο Θεάτρου Σκιών Ας ευχηθούμε στο Σωματείο μας να τα χιλιάσει, αφού φέτος κλείνει τα 90 χρόνια συνεχούς λειτουργίας του, και πάντα να θυμόμαστε αυτούς που μας λείπουν. Για τον εορτασμό των 90 χρόνων, το Σωματείο μας εξέδωσε αναμνηστικό ημερολόγιο με 13 φύλλα, που απεικονίζουν φιγούρες από το πλούσιο αρχείο του.

Σελίδα

3

Στην κοπή της πίτας παραβρέθηκε και το επίτιμο μέλος μας Βετεράνος Καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Αθανασίου - Μάνος

Σελίδα

4

Το φλουρί το κέρδισε το μέλος του Καλλιτεχνικού Συμβουλίου Νίκος Αλεφραγκής, ο οποίος παρέλαβε το συμβολικό γούρι του 2015, ενώ δέχτηκε το θερμό χειροκρότημα των υπολοίπων της παρέας και τις ευχές για καλοτυχία όλον το χρόνο.

Χορηγός των κερασμάτων, των λιχουδιών και των ποτών της υπέροχης και αξέχαστης βραδιάς ήταν ο Ταμίας του Σωματείου Στράτος Πασχαλίδης, όχι από το ταμείο του Σωματείου, αλλά από το υστέρημά του, γιατί είναι γεγονός ότι στις μέρες που περνάμε, δεν περισσεύουν χρήματα, αλλά σε μερικούς ανθρώπους ξεχειλίζει η καλή καρδιά και η διάθεση για προσφορά!

Σελίδα

5

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ (2) Το ημερολόγιο διανέμεται μόνο από τα γραφεία μας, τις ημέρες που θα πραγματοποιείται Δ.Σ. και που θα ανακοινώνεται από τα ηλεκτρονικά μέσα που διαθέτουμε. Αν μείνουν κάποια, θα πουληθούν στις εκδηλώσεις που πρόκειται να κάνουμε μέσα στο 2015. Υπενθυμίζουμε τη συμβολική τιμή τους: 5 ευρώ για τα μέλη και 8 ευρώ για τα μη μέλη του Σωματείου. Έχει αποκλειστεί η αποστολή με το ταχυδρομείο ή κούριερ, γιατί, όπως είναι γνωστό, δεν υπάρχει γραμματειακή υποστήριξη στο Σωματείο, καθώς, επίσης, υπάρχει δυσκολία με το μέγεθος του ημερολογίου, που δεν καλύπτεται από φακέλους ασφαλείας του εμπορίου.

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 8 6

Σελίδα

6

ΣΗΜΕΡΟΝ: ΜΑΖΙ ΤΑ ΦΑΓΑΜΕ ΜΟΝΟΣ ΜΟΥ ΤΑ ΠΛΗΡΩΝΩ Του Νικόλα Τζιβελέκη (Τιμή Έκδοσης €12.00) Αποκλειστική φωτογραφία-σκίτσο από τη συνάντηση του Καραγκιόζη με τη Μερκελίνα. Όλες οι πληροφορίες γι' αυτά που ειπώθηκαν στην κρυφή συνάντησή τους. Τι πιστεύει ο Μπάρμπα-Γιώργος για τα χαράτσια και τους φόρους και πώς σκέπτεται να τα πληρώσει; Ποια είναι η πιο σίγουρη δουλειά στις μέρες μας και πώς σχολιάζεται η κινητικότητα στο δημόσιο τομέα; Περισσότερα από τους διάλογους του Καραγκιόζη με τον Σολομό και τον Χατζηαβάτη. Η άποψη των ηρώων του Θεάτρου Σκιών για την τρόικα και με ποιο τρόπο δείχνουν την "αγάπη" τους. Ήδη με την εμφάνιση του πρωτογενούς πλεονάσματος, βγήκαν στο τραπέζι τα χρυσά κουτάλια, αν και ο Μπάρμπα-Γιώργος εμφανίζεται επιφυλακτικός. Γιατί άραγε; Γιατί ο Καραγκιόζης κοιτάει στενοχωρημένος τα αστέρια το βράδυ, ξαπλωμένος στη σκεπή της παράγκας του; Ποια είναι η Ρόζα που μπήκε στη ζωή του Μορφονιού; Είτε τα φάγαμε μαζί, είτε όχι, δεν σημαίνει ότι θα τα πληρώσουμε και μαζί. Τελικά πόσο κουτόχορτο πιστεύουν ότι μπορεί να φάει ο ελληνικός λαός και μέχρι πότε; (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου) • Εισαγωγικό σημείωμα - Δημήτρης Τζιβελέκης • Πρόλογος - Σωτήρης Χαρίτος (Χαρίδημος) Καλλιτέχνης Θεάτρου Σκιών • Πρόλογος - Λευτέρης Κουσούλης ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:Το δάνειο. Το δημοψήφισμα. Κουτόχορτο. Μαζί τα φάγαμε. Υποψήφιος για υπουργός. Το παράπονο του Μπάρμπα-Γιώργου. Ανεργία και δημόσιο. Όταν οι πολιτικοί κάνουν τουρισμό. Η επισκέπτρια. Άσμα. Εδώ παπάς, εκεί παπάς... Τα πρόβατα. "Μαύρο" στην ΕΡΤ. Το παράδειγμα. Κελεύσματα υπουργού. Μας παίρνουν τα πάντα... "Παρ' τ' αυγό και κούρευτο". Στη χώρα των θαυμάτων. ...Υγείαν έχομεν. Ατελείωτα "χαράτσια". Μεταφερόμενοι βουλευτές. Η πείνα... τέχνες κατεργάζεται. Η κινητικότητα είναι ενέργεια. Με χρυσά κουτάλια. Οι εθνοσωτήρες. Κοιτώντας τα αστέρια. Για μία Ρόζα... Οι γιατροί. ...Δεν είναι αυτό που νομίζετε. Μοναχική διαδρομή. Το άρμεγμα. Βιογραφικά συντελεστών. Λεπτομέρειες Εκδότης ΝΙΚΑΣ Χρονολογία Έκδοσης Δεκέμβριος 2014 Αριθμός σελίδων 74 Διαστάσεις 24x17

Εικονογράφηση ΤΖΙΒΕΛΕΚΗΣ ΝΙΚΟΛΑΣ

Σελίδα

7

«ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΗΜΙΣΚΑΛΙΣΤΗΣ ΦΙΓΟΥΡΑΣ» (Αστυνομικό Μυθιστόρημα) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη

4ο Μέρος:

«Το Σοκ» Η νύχτα ήταν υγρή και σκοτεινή. Το φεγγάρι δεν φαινόταν, κρυμμένο πίσω από τα απειλητικά σύννεφα, τα οποία έμοιαζαν να είναι έτοιμα, για να επιτεθούν στους απρόσκλητους επισκέπτες της νύχτας, που έκαναν το λάθος να τριγυρίζουν στους δρόμους. Εγώ, βεβαίως, δεν τριγύριζα καθόλου άσκοπα. Απεναντίας, επέστρεφα στο σπίτι μου μαζί με το πολύτιμο και μυστηριώδες δέμα, που μου είχε εμπιστευθεί ο ίδιος ο Γιακωβάκης, σαν να μου εμπιστευόταν την ίδια του τη ζωή. Τι άραγε να κρυβόταν μέσα στο δέμα; Το μυστήριο αυτό μου τρόχιζε το μυαλό, με αποτέλεσμα να ξεχάσω άμεσα την επικίνδυνη νύχτα και να επικεντρωθώ στον περίεργο και «άψυχο» μουσαφίρη, που θα έπρεπε να φιλοξενήσω στο σπίτι μου. Ωστόσο, ο μουσαφίρης μου κάθε άλλο παρά άψυχος ήταν. Όλα τα εργαλεία του Γιακωβάκη, σαν και αυτό που μου εμπιστευόταν από το μπαούλο του, είναι άψυχα, φαινομενικά και μόνο. Αντιθέτως, έχουν ζωή… Κατασκευάζονται από πλαστικό, δέρμα ή χαρτόνι, ενίοτε και ξύλο, παλιότερα από τσίγκο, για τους πιο τολμηρούς και από άλλα υλικά. Καλούνται κούκλες από όσους γενικεύουν, ειδώλια από αυτούς που είναι λάτρεις της αρχαίας σκέψης, κουτσούνια από τους γεροντότερους και φιγούρες από όσους μιλούν ακριβέστερα. Κρατώντας από τις πολύ παλιές θρησκείες, παραπέμπουν στον ανιμισμό και στα είδωλα που έχουν ψυχή, οδηγώντας το θείο να εισχωρήσει μέσα τους και να καλέσει το λαό να τα λατρέψει. Ανιχνεύοντας την παιδική ψυχή, παραπέμπουν στην τάση των μικρών να δίνουν στα παιχνίδια τους ζωή και να πιστεύουν ότι το μικρό κουκλάκι μιλάει και κινείται. Συνδυάζοντας τη θρησκευτική επιβολή με την παιδική αθωότητα, παραπέμπουν σε συναισθήματα δέους, φόβου ή και τρόμου, που μπορεί να προκαλέσει ένα αντικείμενο, κάτω από πολύ συγκεκριμένες ψυχολογικές συνθήκες. Οι αστραπές που άρχισαν, τότε, να λυσσομανάνε γύρω μου, κάνανε

Σελίδα

8

το δέμα του Γιακωβάκη, όντως, απειλητικότατο… Οι αστραπές και οι στιγμιαίες λάμψεις κυοφορούσανε, μέσα στη νύχτα, τεράστιες τρομακτικές σκιές, που γεννιόντουσαν και πέθαιναν στη στιγμή, αλλά ήταν ικανές, παρά το απολύτως στιγμιαίο της δράσης τους, να γιγαντώσουν τα αισθήματα τρόμου, που άρχιζα να νιώθω, βαθιά μέσα στα φυλλοκάρδια μου. Άραγε από πού να γεννιόταν αυτός ο φόβος; Γεννιόταν, άραγε, από τον ουρανό και τα αστραπιαία παιδιά του, που άγγιζαν τη γη και δημιουργούσαν καυτές ηλεκτρικές εστίες; Ή μήπως να γεννιόταν από τις παροδικές σκιές, οι οποίες ζούσαν ελάχιστα κλάσματα του δευτερολέπτου, αλλά διαπερνούσαν το δέρμα μου, σαν ηλεκτρισμός, παγώνοντας το αίμα μου; Ή μήπως ο φόβος αυτός ξεπηδούσε μέσα από το δέμα του Γιακωβάκη, που, αν και φαινομενικά αθώο, φαινόταν να ήθελε να γεμίσει από την ενέργεια του σκότους και του φωτός, ώστε να ζήσει και πάλι, όπως γίνεται πάντοτε με όλα τα εργαλεία των σκιών. Το ένιωθα ζωντανό… Το δέμα έστεκε ακίνητο, πάνω στο τραπέζι. Δεν είχε βραχεί, ευτυχώς. Ήταν έτοιμο να ανοιχτεί, επιτέλους, για να ζωντανέψει μπροστά μου το περιεχόμενό του. Τι να είχε κρύψει μέσα ο Γιακωβάκης και γιατί να μου το εμπιστευτεί; Γιατί, άραγε, κάποιο από τα εργαλεία του να είναι τόσο πολύτιμο; Εκτός και αν επρόκειτο για κάτι άλλο, που να μην είχε σχέση με την τέχνη του. Όμως, ο Γιακωβάκης δεν είχε άλλο πάθος πέρα από τον κόσμο των σκιών, οπότε είναι βέβαιο πως κάτι σκιώδες, ή έστω σχετικό με τη σκιά, επρόκειτο να βρεθεί, ξαφνικά, ενώπιόν μου, για να αποκτήσει ψυχή, τουλάχιστον στη φαντασία μου. Οι χτύποι της καρδιάς μου ένιωθα να χτυπάνε πολύ πιο γρήγορα από το συνηθισμένο και

ένα ελαφρό τρέμουλο χαρακτήριζε τα δάχτυλά μου, κατά την αργή κίνησή τους προς το σχοινί, με το οποίο ήταν, κάπως προχείρως, δεμένο το δέμα μου… Ανοίγοντας το δέμα και ξετυλίγοντας τα παλιά, φθαρμένα και σκονισμένα από το χρόνο φύλλα της τυλιγμένης λαδόκολλας, αντίκρισα ένα νέο παρομοίου μεγέθους δέμα, τυλιγμένο πάλι, αλλά από μέσα, με χαρτί του μέτρου, χωρίς σχοινί και με ένα μικρό φάκελο, κολλημένο πάνω στο χαρτί, με ένα κομμάτι σελοτέηπ. Σκέφτηκα ότι ο Γιακωβάκης, δυστυχώς για τον ίδιο και για μένα, έπαιζε ένα εκνευριστικό παιχνίδι, το οποίο είναι αλήθεια ότι με είχε κουράσει πια. Δέματα επί δεμάτων και ένας φάκελος αχρείαστος, αφού ό,τι ήθελε να μου πει, μπορούσε να μου το πει και από κοντά και όχι σαν ταχυδρομικό περιστέρι. Τον άφησα και δεν μπήκα καν στον κόπο να συνεχίσω τη διαδικασία, στην οποία με είχε υποβάλει. Είχα ξενερώσει. Είχε πέσει η διάθεσή μου. Δεν είχα πια όρεξη να ασχολούμαι με τα παιχνίδια του. «Ο παλιόγερος», ψιθύρισα και προς στιγμήν, μετανόησα που ξεστόμισα έναν τέτοιο λόγο… Ο πειρασμός, ωστόσο, της κατάκρισης δεν έλεγε να με αφήσει και μου τριβέλιζε το μυαλό, σαν ταγκαλάκι, θυμίζοντας τα όσα ήξερα για το συνολικό βίο του Γιακωβάκη. Όχι, δεν ήταν, ανέκαθεν, ο ήσυχος και καλοκάγαθος γεράκος, όπως τον έβλεπα σήμερα αλλά και, γενικότερα, τα τελευταία χρόνια. Στα νιάτα του, από όσο ξέρω και από όσο μου λένε διάφοροι, ήταν πολύ σκληρός σαν χαρακτήρας και, ορισμένες φορές, από εκνευριστικός έως ανυπόφορος. Του άρεσε, πολύ συχνά, να παίζει με τα νεύρα των άλλων, μειδιώντας ειρωνικά, για να μην πω σαρκαστικά, για όσο έπαιζε με την υπομονή τους, λες και αντιμετώπιζε τους ανθρώπους και τους

Σελίδα

9

φίλους του σαν φιγούρες, κινώντας τους δώθε και κείθε, αλλά και ταλαιπωρώντας τους. Ποιητική αδεία, θα μπορούσε να το κάνει στο θέατρο. Αλλά στην πραγματική ζωή, θα μπορούσε να το κάνει, εάν ήταν σατράπης ή βασανιστής. Όντως, ήταν ένας τρομερός βρωμόγερος… Είχα ξαπλώσει, κουκουλωμένος πατόκορφα, νιώθοντας ότι οι στάλες της δυνατής βροχής θα με νανούριζαν. Ωστόσο, δεν μπορούσα να έχω πλήρη ησυχία, καθώς η παρουσία του ημίκλειστου δέματος, μέσα στο δωμάτιό μου, έτεινε να πάρει απειλητικές διαστάσεις, ιδιαίτερα από τη στιγμή που οι δυνατές αστραπές φώτιζαν, για λίγα δευτερόλεπτα, το χώρο, από το παράθυρο, καθιστώντας ακόμα πιο απειλητική την ύπαρξη του μυστηριώδους επισκέπτη, μέσα από το συνδυασμό των σκιών, που γεννιόντουσαν και πέθαιναν στιγμιαίως, χάρη στην εκ των αστραπών εναλλαγή του αστραπιαίου φωτός με το σκότος της κάμαράς μου. «Αχ! Γιακωβάκη! Μου χάλασες τον ύπνο!», σκεφτόμουν και ξανασκεφτόμουν, έτοιμος να πιάσω το δέμα και να το πετάξω έξω στη βροχή, έτσι ώστε να τον τιμωρήσω για τα κόλπα που μου έκανε, λέγοντάς του ότι το δέμα του έγινε μούσκεμα κατά λάθος. Οι σκέψεις μου ήταν επιπόλαιες, απόρροια ενός περίεργου εκνευρισμού, ώσπου χτύπησε το τηλέφωνο… Ήταν της μοίρας μου να μην μπορέσω να ηρεμήσω. Ο ήχος του τηλεφώνου ακουγόταν επίμονα και ενοχλητικά, συνοδεύοντας τους δυνατούς κεραυνούς, ώστε να μην μπορώ να τον αγνοήσω. Σκεφτόμουν ότι κακώς τα είχα βάλει με τον έρμο τον Γιακωβάκη. Το τηλεφώνημα της νύχτας ήταν η απόδειξη ότι κάτι άλλο έφταιγε για το διάχυτο εκνευρισμό μου. Ίσως ένας συνδυασμός αρνητικά φορτισμένων ενεργειών-διαθέσεων ή η αδυναμία μου να χαλαρώσω, εξαιτίας αλλότριων λόγων. Το σίγουρο είναι ότι το σύμπαν συνωμοτούσε, ώστε να μην κοιμηθώ, οπότε δεν είναι δυνατόν να έφταιγε ο έρμος ο φίλος μου, ο οποίος, απλώς και μόνο, μου εμπιστεύθηκε ένα προσωπικό του αντικείμενο, κάνοντας την πράξη του λίγο πιο σκανδαλιάρικη και διασκεδαστική, με μια σειρά πειραγμάτων, παιχνιδιών και αστείων, καλοπροαίρετων σε κάθε περίπτωση. Φτάνοντας πια στο τηλέφωνο και λέγοντας «Εμπρός», μια αυστηρή φωνή άρχισε να μου μιλάει, καταλήγοντας ως επιμύθιο: «Δυστυχώς, είναι νεκρός…» Συνεχίζεται… Μην χάσετε το 5ο μέρος: «Πανικός»

“Δεν υπάρχει μεγάλη τέχνη, αλλά μόνο μεγάλος καλλιτέχνης” Εντουάρ Μανέ Ο Εντουάρ Μανέ (Edouard Manet, 1832-1883) ήταν Γάλλος ζωγράφος. Θεωρείται ένας από τους θεμελιωτές της μοντέρνας τέχνης ενώ συνδέθηκε έντονα με το κίνημα του ιμπρεσιονισμού. Αποτέλεσε έναν από τους πλέον αμφιλεγόμενους καλλιτέχνες του 19ου αιώνα.Συνδέθηκε με τους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους.

Σελίδα

10

Τα Εισαγωγικά κείμενα του Γιάννη Χατζή για την εκπομπή «Καραγκιόζης», που προβλήθηκε, στην τηλεόραση (ΕΤ-2), την τηλεοπτική σεζόν 1989-1990. Παραγωγή: Τηλεοπτικές παραγωγές Θεάτρου Σκιών Ε.Π.Ε., Πάνος Καπετανίδης-Ευάγγελος Κορφιάτης

«Η Μ Α Ν Τ Ρ Α» Νύχτες Καραγκιόζη, εποχές αλλοτινές, φωνές που στοιχειώνουν ακόμα στο διάβα του καιρού τις μνήμες μας. Η μάντρα, ένα πορτρέτο καντραρισμένο από του καλοκαιριού τη φεγγαράδα και των νυχτολούλουδων την ανάσα. Η είσοδος με το ταμείο και τις αφίσες, που πληροφορούσαν την «αξιότιμον πελατεία» για τη βραδινή «θεαματική και αλησμόνητη» παράσταση. Δικαίωμα στη μαγεία και το όνειρο με λίγες δραχμές. Ιδιοκτήτης της μάντρας «ο θεατρώνης». Πολύ σπάνια καραγκιοζοπαίχτης είχε ιδιόκτητη μάντρα, αλλά συχνά νοίκιαζε ένα οικόπεδο και έστηνε, για ένα ή πολλά καλοκαίρια, μπερντέ, γιατί η ζωή της μάντρας ήταν τους μήνες τους θερινούς. Απαραίτητος σε μια γωνιά και ο μπουφές, ενώ τριγύρω, ό,τι ακάλυπτο χώρο άφηναν τ’ αγιοκλήματα και τα γιασεμιά, τον κάλυπταν τα εντυπωσιακά κάντρα του μάστορα, με παραστάσεις ηρωικές ή κωμικές. Στο βάθος, η σκηνή, με το χώρο των μουσικών μπροστά. Η πλατεία με τις ψάθινες καρέκλες, τα σιδερένια στρογγυλά τραπεζάκια και τους πάγκους για την τσακαλαρία. Αυτά ήταν η μάντρα, μα πάνω απ’ όλα ήταν μεράκι, ήταν ένα κλίμα και πώς να το στορίσεις! Μα να… Οι μουσικοί σινιάρουν κλαρίνο, λαούτο και γκραν-κάσα, οι μεγάλοι ντουμανιάζουν μεταξύ ούζου και «λεκουμιού σ’ οδοντογλυφίδα», οι μπροστά πάγκοι τρίζουν από την ανυπομονησία των μικρών, στα γύρω δέντρα οι πιτσιρικάδες, «σκαλωμαρία» προγκάν για το κουδούνι. Τρία κουδουνίσματα, λοιπόν… φώτα σβήνουν… φώτα ανάβουν και «…έξω φτώχεια, μέσα λόρδα». Το γέλιο θα το διαδεχτεί μια πικρή γεύση για τις πίκρες και τα όνειρα ενός λαού, που αρμένισαν και πάνε, αφήνοντας στη μάντρα μεράκι, μια σκωπτική διάθεση και μπόλικο αγιόκλημα. Η μάντρα θα αδειάσει, οι σκιές του θεάτρου θα γίνουν ένα με τις σκιές της νύχτας και τ’ ολόγιομο φεγγάρι, ζαλισμένο από τα τόσα αρώματα, θα πάει να γείρει το κεφάλι ν’ αποστάσει με τον μπερντέ προσκεφάλι. Αυτή ήταν η μάντρα. Η δικιά μας μάντρα. Η μάντρα των παιδικών μας χρόνων. Όλα, όμως, έχουν ένα τέλος. Η εξέλιξη στα θεάματα και οι αυξημένες οικονομικές απαιτήσεις των χώρων θεάματος έγραψαν το τέλος της μάντρας. Τώρα, λυόμενοι μπερντέδες, σε πολιτιστικές βραδιές, προσπαθούν «να δώσουν και να πάρουν», σκάβοντας μνήμες, γιομίζοντας ψυχούλες, γκρεμίζοντας μπετόν, διασώζοντας την ανθρωπιά μας, θυμίζοντάς μας της μάντρας τις νύχτες, τις «γεμάτες όνειρα, τις σπαρμένες μάγια». Το φεγγάρι είπε και τούτη τη βραδιά, ζαλισμένο από το νέφος, να γείρει το κεφάλι στη μάντρα, με τον μπερντέ προσκεφάλι. Μα τι τα θες! Πού μάντρες τώρα! Γίναν πιτσαρίες σαν εκείνη του Χαρίδημου στην Πλάκα. Τώρα, οι μπερντέδες είναι λυόμενοι και χωράν σε μια βαλίτσα, μαζί με τα όνειρα της Ρωμιοσύνης… ακόμη και τα καλοκαιριάτικα βράδια. Ας είναι! Παιδιά, καθίστε να διασκεδάσετε! Η παράσταση αρχίζει! Τρέξατε, τρέξατε, τρέξατε! Γέλια, γέλια, γέλια!

Σελίδα

11

https://www.youtube.com/watch?v=mgNG6pR106U

Με τους «Βάτραχους» του Αριστοφάνη και του Σπαθάρη

ΝΕΟ Καραγκιοζο-

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 1. “Και στην έρημο θα πάω, σε μοναστήρι να…”

3. “Και ας είμαι ο Λέων της…”

5. Κοντράρεται με τον Ευριπίδη στους Βάτραχους 7. “Παίζουν, χορεύουνε και τραγουδάνε και οι νεκροί…”

9. Συμβουλεύει τον Διόνυσο για την πορεία προς τον Άδη 10. Έκανε σκόνη τα τραγούδια με ένα πιάτο…

12. Με αυτόν φορτώνεται ο Καραγκιόζης (Αιτιατική) 14. “Παλικάρι, παλικάρι, θε γυρεύω θτο…”

16. “Κλάψτε, μανούλες, πάνω στα…”

17. Έγραψε τα κείμενα για τους Βατράχους του μπερντέ 18. Ο αριθμός των τάλιρων που ήθελε ο Χάροντας ανά άτομο

Σελίδα

σταυρό λεξο

12

19. “Θα πέσει συναυλία, που θα πάει…”

20. Ο Καραγκιόζης μπερδεύει τη λέξη “νότες” με τις…

21. Κερδίζει στον τελικό αγώνα του μπερντέ

ΚΑΘΕΤΑ 2. Ο αριθμός των σωζόμενων έργων του Αριστοφάνη 4. “Τις νύχτες με το αγιάζι, με τρώει το…”

5. Συγγραφέας των Βατράχων της αρχαιότητας 6. “Εκεί ψηλά στον…”

8. Έγραψε τη μουσική στους Βατράχους του μπερντέ 11. “Ηρακλέας εξ…”

13. Ο Μπαρμπαγιώργος έσκασε, επειδή έφαγε πολύ…

15. “Τον Χάροντα δεν τον γελάς, είναι σκληρό…”

ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Σαν σήμερα: Αθήνα, 9 Φεβρουαρίου 1852 «Κατά την συνοικίαν της Πλάκας, εσυστήθη ανατολικόν θέατρον, εξοδεύων δε τις δέκα μόνον λεπτά, πέντε δηλ. δια την είσοδον και άλλα πέντε δια ένα ναργελέν, δύναται να διασκεδάση τρεις ολοκλήρους ώρας, εξακολουθών να γελά ακαταπαύστως καθ’ όλον αυτό το διάστημα. Κατά την τελευταίαν παράστασιν εωρτάσθησαν οι γάμοι του Καραγκιόζη… Ο ίδιος ο Καραγκιόζης με λαχούρι σάλι εις την κεφαλήν και φέρων την επίσημόν του στολήν υπεδέχετο τους προσκεκλημένους…» Ταχύπτερος Φήμη, 9 Φεβρουαρίου 1852

ΔΙΑΓΡΑΦΗ ΓΙΑ ΠΑΛΙΑ ΧΡΕΗ ΑΠΟ ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ 28η Φεβρουαρίου 2015 λήγει η προθεσμία Στο τέλος Φεβρουαρίου, θα γίνει εκκαθάριση μητρώου από τα μέλη που οφείλουν συνδρομές άνω των δύο ετών, χωρίς άλλη ειδοποίηση. Λόγω της κακής οικονομικής συγκυρίας και προς διευκόλυνση των μελών που έχουν οφειλές από συνδρομές περισσότερες των ΔΥΟ ετών, το Δ.Σ. αποφάσισε να διευκολύνει αυτά τα μέλη, κεφαλαιοποιώντας το σύνολο των οφειλών τους στο ποσό των 72 ευρώ! Έτσι τακτοποιούν τις οικονομικές τους υποχρεώσεις μέχρι τέλος του 2014. Η ίδια προθεσμία (28η Φεβρουαρίου 2015) ισχύει και για όσους έχουν εγκριθεί οι αιτήσεις εγγραφής τους και δεν έχουν καταβάλει (έστω) το δικαίωμα εγγραφής των 30 € και τις μετέπειτα μηνιαίες συνδρομές. Σε αντίθετη περίπτωση θα θεωρηθεί ΑΚΥΡΗ η έγκριση εγγραφής τους από το Δ.Σ..

Σελίδα

13

Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΚΑΙ Η ΟΡΦΑΝΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ:

Από τον Ιάκωβο Πιτσιπιό στον Μάρκο Ξάνθο Του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Σχετικά με το έργο «Η Ορφανή της Χίου», γράφει ο Κωνσταντίνος Δημαράς (Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας: Από τις πρώτες ρίζες ως την εποχή μας, εκδ. Γνώση, Αθήνα 2000, σ. 428): Mάρκος «Η Ορφανή της Χίου ή Ο Θρίαμβος της Αρετής Ξάνθος (1839), έργο του Ιάκωβου Πιτσιπιού (+1869), είναι από τις σημαντικές απόπειρες, στην αρχόμενη νέα περίοδο των γραμμάτων μας, για σύνταξη μυθιστορήματος. Η ορφάνια και η αρετή, χαρακτηριστικά βαλμένες στον τίτλο του βιβλίου, εκφράζουν το κλίμα του νεοελληνικού ρομαντισμού. Το θέμα είναι παρμένο από την πρόσφατη ιστορία και πλεγμένο με λογής περιπέτειες και ακράτητη φαντασία. Έργο προδρομικό στο είδος του, που διαβάσθηκε πολύ ως τους καιρούς μας». Σε άλλο σημείο της Ιστορίας του, ο Δημαράς αναφέρει, επιπροσθέτως, (και σχετικά με τη συγγραφική δράση του συγγραφέα της «Ορφανής»), ότι «τα έργα του Πιτσιπιού (…) έγιναν λαϊκά αναγνώσματα και κυκλοφόρησαν σε λαϊκές εκδόσεις» (σ. 757). Η τελευταία παρατήρηση είναι αυτή που, λογικά, δικαιολογεί την επιλογή του συγκεκριμένου έργου για τη μεταφορά του στον μπερντέ του νεοελληνικού Καραγκιόζη, από τον καραγκιοζοπαίχτη Μάρκο Ξάνθο. Αυτό οφείλεται αφενός στο ότι οι καραγκιοζοπαίχτες αντλούσαν τις ιδέες τους από λαϊκές εκδόσεις και αφετέρου στο ότι ο Ξάνθος ήταν από τους εγγράμματους καλλιτέχνες του Θεάτρου Σκιών, με αποτέλεσμα να είναι σε θέση να κατέχει τον πλούτο της νεοελληνικής-λαϊκής λογοτεχνίας και να τον αξιοποιεί για τις ανάγκες του τότε ελληνικού λαϊκού θεάτρου. Το 1973, ο εκδοτικός οίκος της «Άγκυρας» κυκλοφόρησε (σειρά «Τσέπης Άγκυρας» 171), ένα μικρό τόμο με τον τίτλο: «Ο Καραγκιόζης: Δώδεκα κωμωδίες και το χρονικό του Θεάτρου των Σκιών», σε επιμέλεια του Μπάμπη Γραμμένου, εικονογράφηση του Μιχάλη Βενετούλια και με ένα ιστορικό του Δημήτρη Σιατόπουλου για την τέχνη του Καραγκιόζη. Η έκδοση αυτή περιείχε και τα κείμενα από δώδεκα παραστάσεις για το Θέατρο Σκιών, έτσι όπως είχαν εκδοθεί σε παλιότερες σειρές φυλλαδίων, με ιστορίες του ξυπόλυτου ήρωα από διάφορες εκδόσεις. Η δεύτερη από τις 12 αναδημοσιευμένες παραστάσεις είναι του Μάρκου Ξάνθου και είχε δημοσιευτεί, για πρώτη φορά, στις αρχές της δεκαετίας του 1930 (1930-1931), από τον εκδοτικό οίκο του Αριστοφάνη Παπαδημητρίου, με 32 σελίδες και έγχρωμο εξώφυλλο (νούμερο 38), ενώ το ίδιο έργο έχει καταγραφεί και στον κατάλογο του εκδοτικού οίκου του Λιναρδάτου (Κ. Κάσση, Παραλογοτεχνία στην Ελλάδα 1830-1980: Λαϊκά φυλλάδια- Ο γραφτός Καραγκιόζης, εκδ. Ιχώρ, Αθήνα 1985, σ. 57, 155-156, 163-164). Πρόκειται για το έργο «Ο Καραγκιόζης και η Ορφανή της Χίου», που

Σελίδα

14

προσδιορίζεται ως «ΠΑΡΑΣΤΑΣΙΣ ΑΥΤΟΤΕΛΗΣ» και ειδικότερα χαρακτηρίζεται ως «ΚΩΜΩΔΙΑ ΕΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΡΕΙΣ του καλλιτέχνου Καραγκιοζοπαίκτου Μ. ΞΑΝΘΟΥ». Βεβαίως, το εν λόγω έργο αδικείται, αν προσδιοριστεί απλώς και μόνο ως κωμωδία, καθώς ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός φαίνεται να είχε μάλλον εμπορικά κριτήρια. Ειδικότερα, το έργο του Ξάνθου έχει περισσότερο λογοτεχνικό-λαογραφικό-ηρωικό περιεχόμενο και δευτερευόντως κωμικό. Όλα αυτά, όμως, θα αποσαφηνιστούν, όταν επιχειρήσουμε την παρουσίαση του θεατρικού κειμένου του Ξάνθου, σε σχέση με το περιεχόμενο του έργου του Πιτσιπιού. Ο Μάρκος Ξάνθος καταγόταν από τα Χανιά και ήταν μαθητής του Αντώνη Μόλλα. Δημιούργησε τη φιγούρα του κρητικού Μανούσου και διακρίθηκε για τη συγγραφή και την έκδοση φυλλαδίων με έργα του Καραγκιόζη, κάτι που οφείλεται εν πολλοίς και στην αξιόλογη μόρφωσή του. Δραστηριοποιήθηκε καλλιτεχνικά και με πολύ μεγάλη επιτυχία στην Αθήνα, κυρίως κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου, αλλά πέθανε αιφνιδίως στην Κάρυστο και η καριέρα του διακόπηκε αρκετά πρόωρα. Κατά τον Κυριάκο Κάσση (σ. 150-151), ο Ξάνθος «δέχτηκε να γράφει παραστάσεις που θα ήταν μέσα στα όρια της “ευπρέπειας”-με τα τότε μέτρα-, χωρίς βωμολοχίες και “απρέπειες” και που θα τα “χτένιζαν” λίγο και κάποιοι γραφιάδες μέσα στον εκδοτικό οίκο και θα τα περιόριζαν στα όρια του ενός φυλλάδιου, έτσι που να γεμίζει 24 σελίδες, 32 σελίδες ή 48 σελίδες (3, 4, 6 μικρά τυπογραφικά φύλλα 8σέλιδα αντίστοιχα)». Το ζητούμενο είναι το κατά πόσο ο Μάρκος Ξάνθος επηρεάστηκε από το πρωτότυπο κείμενο του Πιτσιπιού και με ποιον τρόπο ενέταξε, μέσα στις σελίδες του θεατρικού κειμένου του, τους κλασικούς ήρωες του Καραγκιόζη, το κλίμα του μπερντέ και τη φιλοσοφία μιας παράστασης Θεάτρου Σκιών, σε σχέση με τους πρωταγωνιστές, την ατμόσφαιρα και τη φιλοσοφία του πρωτότυπου λογοτεχνικού κειμένου. Την απάντηση σε όλα αυτά, όπως θα δούμε στο επόμενο τεύχος, είναι δυνατό να δώσει μια συγκριτική μελέτη-σύγκριση των δύο κειμένων, όπως προαναφέρθηκε: αφενός του Μάρκου Ξάνθου και “Η Ορφανή της Χίου” αφετέρου του Ιάκωβου Από παράσταση του Πάνου Καπετανίδη (Καλοκαίρι 2007) Πιτσιπιού.

Σελίδα

15

Ο μοναδικός οικονομικός πόρος του Σωματείου μας

είναι οι συνδρομές των μελών Γίνε μέλος του Σωματείου, Σωματείου, κάνοντας η λεκ τ ρ ο νι κ ή αίτ ηση στο: http://www.karagkiozis.com/somateio/

Σελίδα

16

Σελίδα

17

Σελίδα

18