«ο καραγκιοζησ μασ» αριθμός τεύχους 80 μάιος 2014

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω φυτρών

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Περίοδος Γ’ Aίος 2014 Γ’ Τεύχος Τεύχος 80 80 Μ Μάιος

Πήραν την Πόλη, πήρανε, μωρέ πήραν την Σαλονίκη, πήραν κι την πήραν κι την Aγιά Σοφιά. Πήραν κι την Αγιά Σοφιά, το μέγα μαναστήρι, μι τιτρακόσια σήμαντρα, μ’ ιξήντα δυο καμπάνις, πάσα καμπάνα κι παπάς, πάσα παπάς κι διάκος. Να κι η κυρά η Παναγιά, στην πόρτα πάει και στάθη, και στους μαστόρους έλεγε και στους μαστόρους λέει.

Mαστόροι μην δουλεύετε, μην χάνετε τον κόπο, κι εδώ ’κκλησιά δεν γίνεται κι μέγα μαναστήρι• θα γίνει τούρκικο τζαμί να προσκυνούν οι κλέφτις, να προσκυνάει Aλή πασάς με τους σκλάβους δεμένους. Παραδοσιακό τραγούδι ΜΑΪΟΣ Κοίταξε τα δέντρα και τα πουλιά, κοίταξε τα σύννεφα και τα αστέρια… Κι αν έχεις μάτια, θα δεις πως όλη η πλάση είναι ευτυχισμένη. Τα πάντα είναι χαρούμενα. Τα δέντρα είναι ευτυχισμένα, χωρίς λόγο. Δεν θα γίνουν πρόεδροι και πρωθυπουργοί, ούτε θα πλουτίσουν,

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο: Π. Καπετανίδης ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

ούτε θα αποκτήσουν τραπεζικό λογαριασμό. Κοίταξε τα λουλούδια – χωρίς λόγο. Είναι απίστευτο πόσο χαρούμενα είναι τα λουλούδια. Όσσο

Την πραγματοποίηση του «3ου Φεστιβάλ Θεάτρου Σκιών Νέας Ιωνίας» και του «18ου Αθηναϊκού Φεστιβάλ Καραγκιόζη λόφου Στρέφη» αποφάσισαν το Διοικητικό και το Καλλιτεχνικό Συμβούλιο του Σωματείου μας, στην κοινή συνεδρίασή τους, την Δευτέρα 14 Απρίλη 2014. Το «2ο Φεστιβάλ Ν. Ιωνίας» θα πραγματοποιηθεί από την Δευτέρα 16 Ιουνίου, μέχρι την Παρασκευή 20 Ιουνίου 2014. Θα είναι αφιερωμένο στον αείμνηστο καραγκιοζοπαίχτη και ζωγράφο Σπύρο Κούζαρο. Το «18ο Αθηναϊκό Φεστιβάλ Καραγκιόζη λόφου Στρέφη» θα πραγματοποιηθεί από την Δευτέρα 23 Ιουνίου, μέχρι την Παρασκεύη 27 Ιουνίου 2014. Θα είναι αφιερωμένο στον αείμνηστο καραγκιοζοπαίχτη και στιχοπλόκο Φρίξο Γαζεπίδη. Το καινούργιο από φέτος, στα Φεστιβάλ, θα είναι η παρουσίαση μιας παράστασης, κάθε ημέρα του Φεστιβάλ, από έναν καραγκιοζοπαίχτη (επαγγελματία ή ερασιτέχνη), που θα στήσει τη δική του σκηνή και ηχητική κάλυψη (μόνο για το λόφο Στρέφη). Θα παρουσιάσει μια ολοκληρωμένη παράσταση διάρκειας από 60 έως 90 λεπτά, με ενδιάμεσο (αν επιθυμεί) διάλειμμα. Μόνο στο Φεστιβάλ Ν. Ιωνίας, θα υπάρχει εξέδρα και ηχητική κάλυψη. Απαραίτητη προϋπόθεση για τους ερασιτέχνες καραγκιοζοπαίχτες να έχουν ηλικία 15 ετών. Όσοι επιθυμούν να πάρουν μέρος στα Φεστιβάλ, πρέπει να απευθύνονται στον Πρόεδρο, κ. Πάνο Καπετανίδη, ή στον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών, κ. Ηλία Καρελλά, μέχρι την Παρασκευή 30 Μαΐου 2014. Η τελική επιλογή θα γίνει πάλι από κοινή συνεδρίαση των δύο οργάνων του Σωματείου. Στα κριτήρια επιλογής, θα παίξει ρόλο η χρονική απόσταση από προηγούμενη παρουσίαση του ενδιαφερομένου στο αντίστοιχο Φεστιβάλ και για τους ερασιτέχνες η ικανότητά τους να κρατήσουν μόνοι τους μια ολοκληρωμένη παράσταση. Η συμμετοχή όλων θα είναι ΑΦΙΛΟΚΕΡΔΗΣ.

Σελίδα

3

Το εικαστικό μέρος των Φεστιβάλ Μέχρι 20 Μαΐου, θα δεχτούμε εικαστικές προτάσεις για το σχέδιο της αφίσας, στο οποίο θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το στίλ των τιμώμενων καραγκιοζοπαιχτών Σπύρου Κούζαρου και Φρίξου Γαζεπίδη.

:

ΙΔΑ ΗΜΕΡ

ΣΜΟΣ Ι Τ Ι Λ ΟΣ ΠΟ Κ Ϊ Α Λ ΟΥΡΑ Σ Τ Ο Λ Ι Υ Μ Ο Σ ΤΙΚΗ Κ ΠΑΓΚΟ Σ . Α Η ει ΙΚ υ 2014 Τ ο ΐ Υ α γανών Δ ρ Μ ο & 9 υή O κε

T ign AK του s e D υλία ο ς & β η ο ν τ χ ω έ , Τ πρ ΑΚΤΟ) λέγιο , με ό ς μ ή τ σ ι Το Κο η τ ι γ ολ υ θη τον π των-Κα κολεγίο κ έ υ τ ι α ο ι χ τ γ ρ (Α α τρο 2014. ημερίδ μφιθέα ουλου α υ π ο ό ΐ ο π α τ α σ Μ Κ ι θεί Αλέξη ευή 9 ορίζετα λοξενη κ θ ι α σ φ κ α ρ α α Π μού ία θ της πολιτισ η οπο ) την Α ς 1 ό ερίας 1 ν θ ε υ ε ν λ ς ω ε α δ ί ον της οιότητ (Ευελπ που τ εθος , μός π γ ν έ θ ω α μ π β ρώ το Ο ύπαρξη ν ανθ από ω τ ή κ ά ι τ κ ι ν σ τ ξεω σισ υσια δύναμη αποφα ν πρά την ο ω η τ τ ό ι ό π α π κ ι α ι α ύ σκέψης νωνικο ατό κα ορίζετα ι ν θ ο υ α κ δ κ υ ι το ιστο υν, . το μέγ μων κα παράγο ς ζωής σ ό η τ τ α ς ς α ν τ ε ί τω ς αξ ικότη αφή πίστης ταθερέ ς συλλογ σ η ι ν έ περιγρ α μ κ , ω ή ς ι ε φ ρ ι α η ν μ αγρ ου ροαιώ της τεκ γκόσμι ι η κατ α α αθιά π π ν ί β ε ε υ ς σ ο τ υ ηση ης συνόλο συνάντ μεταξύ ς και τ ς υ η ο ς τ τ ή κ ς ς ι λεκτ χέση Σκοπό ήσουμε , της σ ης δια ν τ ύ υ ο ε κ ρ ι η ε τ σ ασ να άλυ , και του ήσουμε τισμού και αν ι θ ύ λ α ο ο π μ π σ σ ι ο ύ τ ικο πολι α πρ σμό και αστ ους. Θ λαϊκού ύ τ ο κ ς ϊ συνδυα ή α σ λ ε α σ υ ρ ο δ ί ς τ π μα κή σης αλληλε ροοπτι χώρας π ύγκρου ς σ η ν ς τ η η τ τ ες αση ιο και τις αιτί κατάστ θειες αγκόσμ ά π ή π κ σ ι ο ν μ ρ ο σ ι λιτ ς π ό τ ς. την πο εία απ ιτισμικέ στορία ι χ λ ι ο ο ς π τ η σ τ ς θη μα νέε πολύτι στα βά με τις ς υ α ο τ τ ν νιου ώ ς ε αντλ νελλή τις ρίζ α Π ι α υ τους, κ ς το μό όεδρο πολιτισ ρ ης. Π ο ι λαϊκό ετανίδ π άνε α κ Κ α ς θ άνο βαση κιών Π Σ Παρέμ υ ο ρ εάτ είου Θ τ α μ ω Σ

Παρασ

Σελίδα

4

Η σχολική χρονιά, φέτος, θα αρχίζει από τις 5 Σεπτεμβρίου, αντί για 11 που ίσχυε τα προηγούμενα χρόνια, σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας "ΕΘΝΟΣ" Παράλληλα, στις αλλαγές που προτίθεται να εφαρμόσει το Υπουργείο Παιδείας, είναι και η κατάργηση σχολικών αργιών, όπως του Αγίου Ιωάννη, στις 7 Ιανουαρίου, ενώ για την ημέρα των Τριών Ιεραρχών, αναμένεται να προβλεφθεί το πρωί εκκλησιασμός και μετά κανονικό μάθημα. Το Υπουργείο παιδείας, σύμφωνα πάλι με το δημοσίευμα, θα ανακοινώσει την επιμήκυνση του σχολικού έτους, και σύμφωνα με τους αρμόδιους, με βάση αυτές τις αλλαγές, οι ώρες θα αυξηθούν έως και 50 ώρες κατ' έτος. Επίσης, σχεδιάζεται να εφαρμοστεί η "Λευκή Εβδομάδα", δηλαδή μια εβδομάδα διακοπών, στην περίοδο ΦεβρουαρίουΜαρτίου, μαζί με την αργία της Καθαρής Δευτέρας. Το νέο χρονοδιάγραμμα διαχείρισης του ανθρώπινου δυναμικού στην εκπαίδευση, που μελετούν αυτές τις μέρες στο υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να ανακοινωθεί τις επόμενες ημέρες και να εφαρμοστεί από τον επόμενο μήνα, εκτός απροόπτου, προβλέπει τα εξής, σύμφωνα με σημερινό (7/4) δημοσίευμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ»: 1. Όλες οι υπηρεσιακές μεταβολές των εκπαιδευτικών (διορισμοί, μεταθέσεις, συνταξιοδοτήσεις και αποσπάσεις- οι τελευταίες, του χρόνου, εκτιμάται ότι θα είναι λιγότερες από 500) θα γίνονται στο εξής, τον Μάιο και τον Ιούνιο.

2. Στη συνέχεια, θα γίνονται οι -περισσότερες- προσλήψεις αναπληρωτών.

3. Από την 1 μέχρι και τις 10 Ιουλίου, που ξεκινούν οι άδειες, θα γίνονται οι τοποθετήσεις στα σχολεία. Την ίδια περίοδο, θα γίνονται οι κατανομές των ωρών ανά εκπαιδευτικό.

4. Οι άδειες, ουσιαστικά, θα ξεκινούν μετά τις 10 Ιουλίου, εφόσον θα έχουν ολοκληρωθεί οι υπηρεσιακές μεταβολές.

5. Μελετάται το ενδεχόμενο διοικητικής ενοποίησης της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, σε επίπεδο διευθύνσεων με στόχο την πιο "ευέλικτη" κατανομή του προσωπικού (για παράδειγμα, ένας καθηγητής ξένης γλώσσας ή πληροφορικής ή γυμναστής κ.λπ., που εργάζεται σε Δημοτικό Σχολείο, να μπορεί να εργαστεί και σε Γυμνάσιο ή Λύκειο. Σύμφωνα με το δημοσίευμα ΤΩΝ ΝΕΩΝ, το Υπουργείο Παιδείας σκοπεύει να δοθεί οργανική θέση σε σχολεία, στο σύνολο των εκπαιδευτικών Το Υπουργείο Παιδείας προχωρά σε αυτή τη δυσμενή για τους εκπαιδευτικούς "αναμόρφωση" του συστήματος υπηρεσιακών μεταβολών με τη βοήθεια της ηλεκτρονικής πλατφόρμας «MySchool», στην οποία συμπληρώνονται, σε καθημερινή βάση, διάφορες πληροφορίες για δεδομένα εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών.

Σελίδα

5

5οι “Αγώνες” Ελληνικού Θεάτρου Σκιών Πάτρας 2014 Οι φετινοί 5οι Αγώνες Ελληνικού Θεάτρου Σκιών της Πάτρας πραγματοποιήθηκαν από τις 3 μέχρι τις 6 Απριλίου. Η παρουσίαση των παραστάσεων έγινε, για πρώτη φορά στην ιστορία των αγώνων, στην Αγορά Αργύρη, όπου παίχτηκαν, συνολικά, 21 παραστάσεις (4 τιμητικές, 14 διαγωνιστικές και 3 εκτός συναγωνισμού). Οι ανωτέρω παραστάσεις πλαισιώθηκαν και από παράλληλες εκδηλώσεις, όπως, π.χ., η έκθεση «Τεκμήρια Θεάτρου Σκιών», στο χώρο της Αγοράς Αργύρη, εργαστήρια Θεάτρου Σκιών και 0 Χάρης Μπιλλίνης μια βιβλιοπαρουσίαση. Οι φετινοί Αγώνες ήταν αφιερωμένοι στον αξέχαστο πατρινό καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο (1931-2012), ο οποίος είχε στηρίξει, εμπράκτως, όλα τα προηγούμενα, ελληνικά και διεθνή, φεστιβάλ της πόλης. Το βραβείο καλύτερης παράστασης (χρηματικής αξίας 700 ευρώ) απενεμήθη στον επαγγελματία καραγκιοζοπαίχτη Χάρη Μπιλλίνη, για την παράσταση «Φρανκενστάιν». Η παράσταση αυτή πρωτοπαίχτηκε στον μπερντέ του Καραγκιόζη, κατά τη δεκαετία του 1930, κατά την εποχή, δηλαδή, που παιζόταν στους κινηματογράφους η ομώνυμη κινηματογραφική ταινία, που ήταν βασισμένη στο μυθιστόρημα της Μαρίας Σέλλεϋ και είχε ως πρωταγωνιστή τον Μπορίς Καρλώφ. Οι Έλληνες καραγκιοζοπαίχτες, στα πλαίσια του ανταγωνισμού τους με τον κινηματογράφο, επηρεάζονταν, πολύ συχνά, από ευφάνταστα σενάρια και εντυπωσιακές ταινίες, κάτι που είχε ως αποτέλεσμα να προχωρούν στη μεταφορά αυτών των έργων στο πανί του Καραγκιόζη, τηρουμένων, πάντοτε, των αναλογιών και με βάση τις δυνατότητες που τους παρείχε ο φωτεινός μπερντές. Από τις υπόλοιπες διακρίσεις, το Βραβείο Καλύτερης παράστασης κάτω των 25 ετών (χρηματικής αξίας 700 ευρώ) μοιράστηκαν ο Νίκος Μπαρμπούτης, για την παράσταση «Ο Τρομερός Κουρσάρος», και ο Νίκος Τζιβελέκης, για την παράσταση «Ροδοσήμα, ο άρχοντας της ζούγκλας». Αξίζει, λοιπόν, να σημειωθεί ότι οι 3 νικητές, στους οποίους απονεμήθηκαν τα χρηματικά βραβεία, προέρχονται από την παράδοση του πειραιώτικου Καραγκιόζη. Κλείνοντας, θα θέλαμε να αναφερθούμε σε ορισμένες πτυχές των Αγώνων, που θα μπορούσαν, μελλοντικά, να ληφθούν υπόψη, με σκοπό την καλοπροαίρετη κριτική και τη βελτίωσή τους: ο Νικόλας Τζιβελέκης 1) Αρχικώς, είναι καλό οι Αγώνες, από εδώ και στο

Σελίδα

6

εξής, να ρίξουν το κέντρο βάρους τους στους «ερασιτέχνες», αφήνοντας, εκτός, τους «επαγγελματίες», οι οποίοι μπορούν να συμμετέχουν, μόνο, με παραστάσεις εκτός διαγωνισμού, κάτι που αποτελεί και πάγια αρχή του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών και κάτι που, παραδόξως, δεν γίνεται κατανοητό και σεβαστό από την Οργανωτική Επιτροπή των Αγώνων.

2) Ως απόρροια της παραπάνω άποψης, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο διαχωρισμός που ίσχυσε στους Αγώνες, σε σχέση με τις ηλικίες των διαγωνιζομένων, αδικεί, αναμφίβολα, τους ερασιτέχνες.

3) Την ίδια στιγμή, η ανωτέρω οργανωτική επιτροπή, αρχικώς, αν και επιθυμούσε τη συμμετοχή ενός καραγκιοζοπαίχτη, ως μέλος της Κριτικής Επιτροπής των Αγώνων, αναίρεσε τον ίδιο της τον εαυτό, χειριζόμενη, με ατυχή τρόπο, την όλη διαδικασία και τελικώς αρνούμενη τη συμμετοχή ενός συγκεκριμένου πατρινού καραγκιοζοπαίχτη, του Χρήστου Πατρινού, στην οριστική σύνθεση της συγκεκριμένης Κριτικής Επιτροπής (εκτός του Σωματείου που αποφάσισε να μην συμμετάσχει).

4) Με παρόμοιο ατυχή τρόπο, επίσης, αντιμετωπίστηκε και η πέμπτη τιμητική παράσταση για τον κορυφαίο και μεγαλύτερο εν ζωή ενεργό Έλληνα καραγκιοζοπαίχτη, Θανάση Σπυρόπουλο, ο οποίος επρόκειτο να τιμηθεί στο φεστιβάλ, κάτι που, όμως, τελικά, δεν συνέβη. Οι υπόλοιπες τιμητικές παραστάσεις δόθηκαν (με αλφαβητική σειρά) από τους: Τάσο Γεωργίου, Άθω Δανέλλη, Ηλία Καρελλά και Κώστα Μακρή.

5) Ατυχής, τέλος, ήταν και ο συνολικός Ο Νίκος Μπαρμπούτης τρόπος, με τον οποίο αντιμετωπίστηκαν οι πατρινοί καραγκιοζοπαίχτες, κατά την οργάνωση των Αγώνων, κάτι που οδήγησε και σε ανακοινώσεις στον τοπικό τύπο, κατά την παράδοση παρόμοιων δημοσιεύσεων που χαρακτήρισαν παλιότερους Αγώνες και ιδίως τους 1ους και τους 2ους, κατά τα έτη 2002 και 2004, αντιστοίχως. Όλα αυτά τα αναφέρουμε με κάθε καλοπροαίρετη διάθεση και με σκοπό το καλό του Καραγκιόζη και τη βελτίωση των μελλοντικών φεστιβάλ, καθώς, πέρα από όλα τα άλλα, βασικός σκοπός όλων μας πρέπει να είναι η δημιουργία μιας άρτιας ατμόσφαιρας, για την οποία απαιτείται σωστή ενημέρωση και πρόληψη, παρά θεραπεία, εκ των υστέρων και κατόπιν εορτής.

Ο μοναδικός οικονομικός πόρος του Σωματείου μας

είναι οι συνδρομές των μελών

Γίνε μέλος του Σωματείου, Σωματείου, κάνοντας ηλεκτρο νι κ ή α ί τ ησ η σ τ ο: http://www.karagkiozis.com/somateio/

Σελίδα

7

Κάτι σαν σχόλιο… ∆εν ξέρω αν οι αγώνες ελληνικού Θεάτρου Σκιών, που έγιναν στην Πάτρα από τις 3 μέχρι τις 6 Απριλίου, έπρεπε να είναι διαγωνιστικοί ή όχι, με χρηματικά βραβεία ή χωρίς. Αν έπρεπε σ’ αυτούς να συμμετέχουν περισσότεροι πατρινοί, αθηναίοι, πειραιώτες ή θεσσαλονικείς καραγκιοζοπαίχτες. ∆εν ξέρω αν έπρεπε να είναι αγώνες ή φεστιβάλ ή απλώς μια συνάντηση καραγκιοζοπαιχτών. Καταξιωμένων ή νέων, πρωτοεμφανιζόμενων καλλιτεχνών. Επαγγελματιών ή ερασιτεχνών. Συγχωρέστε με, αλλά πολύ λίγο με νοιάζουν όλα αυτά. Είδα αυτές τις εικόνες: Τα νιάτα του Καραγκιόζη να συνεργάζονται, να βοηθούν ο ένας τον άλλο, να πασχίζουν να βγει η παράσταση του «αντιπάλου» τέλεια. Να χαίρονται γι’ αυτό. Και μετά, όλοι μαζί να γλεντάνε τρώγοντας, πίνοντας και γελώντας. Πολύ… γελώντας! Μπράβο, παιδιά! Συνεχίστε έτσι! Ο Καραγκιόζης σας χρειάζεται όλους! Ένιωσα, βλέποντάς σας, ότι είναι ασφαλής! Ότι έχει πολύ μέλλον! Θέμης ∆ούκας

«Ο ΜΙΜΑΡΟΣ ΚΑΙ Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ» Ο πατρινός καραγκιοζοπαίχτης Δημήτρης Σαρντούνης ή Μίμαρος θεωρείται ο γενάρχης του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών. Ερχόμενος σε επαφή, κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα, με τις δυο κυρίαρχες, τότε, τάσεις του Καραγκιόζη, την κωμική οθωμανική και την ηρωική ηπειρώτικη, προχώρησε στον καινοτόμο συνδυασμό τους, οδηγώντας σε ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις για την τέχνη του Θεάτρου Σκιών. Με τις μεταρρυθμίσεις αυτές, δημιουργήθηκε το κράμα του νεοελληνικού Θεάτρου Σκιών, το οποίο χαρακτηριζόταν από τα εξής στοιχεία: α) Από το κωμικό στοιχείο του οθωμανικού μπερντέ, το οποίο κρατούσε από το βυζαντινό μιμικό θέατρο και το οποίο εμπλουτίστηκε με νέους ήρωες, όπως,

Σελίδα

8

π.χ., με τους τύπους από τα Επτάνησα, με σημαντικότερο τον Σιορ-Διονύσιο, και β) Από το επικό στοιχείο της ηπειρώτικης παράδοσης, από το οποίο ο Μίμαρος αξιοποίησε τους τύπους της εξουσίας: τον Πασά, τον Ταχήρ και τον Βεληγκέκα, μαζί με το Σαράι, απέναντι από το οποίο έστησε την παράγκα του ξυπόλυτου Καραγκιόζη, προσδίδοντας ένα ειδικότερο εθνικό και, κυρίως, κοινωνικό χαρακτήρα στο θέαμα και διαφοροποιώντας το, αισθητά, από το αντίστοιχο ηπειρώτικο και οθωμανικό, τη στιγμή που το τούρκικο Θέατρο Σκιών παρέμεινε ένα απλό αντίγραφο του οθωμανικού. Επιπροσθέτως, ο Μίμαρος, σε επίπεδο ρεπερτορίου, κατάφερε να απαλείψει το αισχρό και το άσεμνο στοιχείο από τις κωμωδίες, μετατρέποντας τον Καραγκιόζη σε

οικογενειακό θέαμα, ενώ μπόλιασε το δραματολόγιο και με τις επικές παραστάσεις της ηπειρώτικης παράδοσης, όπως, π.χ., με τον Καπετάν-Γκρη και τη μάχη του Μεγαλέξανδρου με το καταραμένο φίδι. Ο καλλιτεχνικός «φώλος» του Μίμαρου πλαισιώθηκε από το πλήθος των άξιων μαθητών που έβγαλε και από τους οποίους ξεχωρίζουμε τον Βουτσινά, που μεγαλούργησε στην Πάτρα, και τον Μανωλόπουλο, που έδρασε καλλιτεχνικά και με μεγάλη επιτυχία, στην Αθήνα, παράλληλα με τον Αντώνη Μόλλα. Μαθητές του Μίμαρου, επίσης, ήταν ο Μπέκος, οι αδερφοί Θοδωρέλλοι, ο Σωτηρόπουλος, ο Αγαπητός και ο Πάγκαλος, ο οποίος φέρεται να αμφισβητούσε τις καινοτομίες του δασκάλου του. Ωστόσο, οι πιο καινοτόμοι συνεχιστές της ανωτέρω παράδοσης, είναι δυο καραγκιοζοπαίχτες που, παρά την αντίθετη άποψη του Δημήτρη Μόλλα, δεν ήταν μαθητές του Μίμαρου. Πρόκειται για τον αυτοδίδακτο Ντίνο Θεοδωρόπουλο και για τον Βασίλαρο, που μαθήτευσε, κυρίως, στον Σωτηρόπουλο και στον Μανωλόπουλο. Ο Βασίλαρος οδήγησε τον «Καραγκιόζη» σε ένα ευρύτερο και πιο πρωτότυπο ρεπερτόριο, με έμφαση στα δράματα, αντλώντας από τη θρησκεία, την ιστορία και τη λογοτεχνία («Κασσιανή», «Βελισάριος», «Οι Άθλιοι» κτλ.) και ανοίγοντας το δρόμο προς το έντεχνο Θέατρο Σκιών. Ο Θεοδωρόπουλος, εκτός από τις μεγάλες καινοτομίες του στο ρεπερτόριο, επινόησε, επίσης, και την έγχρωμη φιγούρα από ζελατίνα, ενώ επέβαλε τη χρήση του γραμμόφωνου και του μικρόφωνου στις παραστάσεις. Η μεγάλη αξία των καινοτομιών του Βασίλαρου και του Θεοδωρόπουλου αποδεικνύεται και από τους αντάξιους μαθητές τους. Μαθητής του Βασίλαρου, λ.χ., ήταν ο Γιάνναρος, ο τελευταίος μεγάλος καραγκιοζοπαίχτης με το μεγεθυντικό προσωνύμιο «-άρος», που πέθανε εκατό χρόνια, ακριβώς, μετά από το θάνατο του Μίμαρου, ενώ μαθητές του Θεοδωρόπουλου ήταν σπουδαίοι καραγκιοζοπαίχτες, όπως ο Αντώναρος, ο Ορέστης, ο Λέντερης και, μέχρι και σήμερα, ο Γιάννης Πρωτοψάλτης, οι οποίοι συμπληρώνουν το μακρύ γενεαλογικό δέντρο των Ελλήνων καραγκιοζοπαιχτών, αρχής γενομένης από τον Μίμαρο. Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης

Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη του Σωματείου;

Μπορείτε να κάνετε κατάθεση στην Τράπεζα Eurobank Eurobank, Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294 IBAN: GR0802600620000170200632294

Σελίδα

9

Τα Εισαγωγικά κείμενα του Γιάννη Χατζή για την εκπομπή «Καραγκιόζης», που προβλήθηκε, στην τηλεόραση (ΕΤ-2), την τηλεοπτική σεζόν 1989 -1990. Παραγωγή: Τηλεοπτικές παραγωγές Θεάτρου Σκιών Ε.Π.Ε., Πάνος Καπετανίδης-Ευάγγελος Κορφιάτης

2. Η «ΤΣΑΚΑΛΑΡΙΑ» Τους φώναζαν «τσακαλαρία» και μιλάμε για εκείνους τους πιτσιρικάδες, που μην έχοντας λεφτά για τη βραδινή παράσταση του Καραγκιόζη, σκαρφάλωναν στα γύρω δέντρα ή και κεραμίδια ακόμα, για μια λαθραία διασκέδαση, που, πολλές φορές, γινόταν επικίνδυνη, σαν γκρεμοτσακίζονταν. Ο κατάλογος της «τσακαλαρίας» πλουτιζόταν, ακόμη, με εκείνους που βλέπανε την παράσταση από τις χαραμάδες, που υπήρχαν στην περίφραξη της μάντρας, ενώ θέση περίοπτη και ζηλευτή κατείχαν οι «τσαμπατζήδες». Αυτοί οι τελευταίοι τρέχανε, όλο το πρωί, στη γειτονιά, διαφημίζοντας τη βραδινή παράσταση και τον Καραγκιοζοπαίχτη με φωνές ή πλακάτ. Τσιρίδες, να ’σασταν ν’ ακούσετε. «Ο Λαμπρινός στο Κουλέ-Καφέ», βούιζαν τα σοκάκια. «Τρέξτε, ο Καραγκιόζης Γιατρός». Το βράδυ, σινάμενοι-κουνάμενοι, με τις ευλογίες του μάστορα, μπαίνανε τζάμπα και θρονιάζονταν στους πάγκους της πρώτης σειράς, καμαρώνοντας και προκάροντας απαιτητικά, κάθε τόσο, για το κουδούνι της παράστασης. Κάποιες φορές, σαν το έργο ήταν πολυπρόσωπο, σαν Τούρκοι και Έλληνες βαριόντουσαν με τα γιαταγάνια, σ’ ένα «Θανάση Διάκο» ή «Καπετάν Γκρη», και ο μάστορας χρειάζονταν χέρια, από την τσακαλαρία έκανε την επιλογή του. Τι τιμή ήταν εκείνη! Να πιάσεις τη σούστα ή την κλάκα και να βοηθήσεις τον Καραγκιοζοπαίχτη. Την άλλη μέρα, θα ’χες να το λες σ’ όλη τη γειτονιά. Πόσοι και πόσοι πρωταγωνιστές του Θεάτρου μας δεν πέρασαν από την τσακαλαρία, στην περίοπτη θέση του βοηθού, σε παράσταση Καραγκιόζη. Ο Πέτρος Κυριακός, ο Βασίλης Αυλωνίτης και άλλοι πολλοί, που με τον ένα ή άλλο τρόπο, δώσανε το δικό τους παρών, δίπλα στο φτωχό μα πλούσιο σε αισθήματα Καραγκιοζάκο. «Τσακαλαρία», από τον πετροπόλεμο, στα κλαδιά κάποιου δέντρου, δίπλα στον Καραγκιόζη, μεθυσμένοι από το άρωμα, που τα νυχτολούλουδα και τα γιασεμιά σκόρπιζαν στη φεγγαρόλουστη νύχτα. Έπειτα, ένας εδώ, άλλος εκεί, κάνει η ζωή το δικό της μοίρασμα. Όμως, η τσακαλαρία «ποτέ δεν πεθαίνει». Ένας έφευγε, δύο στο πόδι του. «Πάνε σ’ άλλο κλαδί, ρε, θα σπάσει αυτό», φωνάζαμε. Και δεν ήταν που θα έτρωγε η μούρη μας χώμα, ήταν που ο Καραγκιόζης φώναζε: «Αβάντι, μαέστρο» και εμείς δεν είχαμε ακόμη βολευτεί. Θέλει και το τζάμπα τις ανέσεις του, έστω και πάνω σ’ ένα δέντρο.

—«Τράβα με, ν’ ανέβω κι εγώ».

—«Σώπα, τα Κολλητήρια μπήκαν στη γραμμή». Τσακαλαρία, έξω, τσακαλαρία πάνω στο πανί. «Λόχος, σύνταγμα, εμπρός μαρς. Ένα-δύο, ένα-δυο».

Σελίδα

10

Τα παρασκήνια μιας παράστασης Του Ορφέα Καλλιντζή Στο πρώτο μέρος του άρθρου, εξετάσαμε ό,τι λαμβάνει μέρος, πίσω από το λευκό πανί. Τώρα, ήρθε η σειρά να δούμε τις ενέργειες που απαιτούνται, για να φτάσει κανείς, μέχρι την παράσταση. Την προετοιμασία για μια παράσταση, μπορεί κανείς να την χωρίσει σε δύο μέρη: την προετοιμασία της υλικοτεχνικής υποδομής και την προετοιμασία της ίδιας της παράστασης (π.χ., λόγος, ρυθμός κτλ.). Η υλικοτεχνική υποδομή που απαιτείται για τη διεξαγωγή μιας παράστασης, έχει το χαρακτηριστικό ότι μπορεί να χρησιμοποιηθεί πολλές φορές. Περιλαμβάνει, ενδεικτικά, τη σκηνή, τον ηχητικό εξοπλισμό, τις φιγούρες, τα ντεκόρ της σκηνής, αλλά και μικρότερα βοηθητικά αντικείμενα, όπως κουδούνι και φωτιστικός εξοπλισμός. Τέλος, στην υλικοτεχνική υποδομή, μπορεί να συμπεριληφθεί και η μουσική συνοδεία της παράστασης. Η ίδια η σκηνή είναι μάλλον το πιο προφανές στοιχείο για την διεξαγωγή μιας παράστασης. Η σκηνή μπορεί να κατασκευαστεί από κάποιον επαγγελματία ή ενίοτε και από τον ίδιο τον καραγκιοζοπαίχτη. Σκηνές κατασκευάζονται είτε από ξύλο, που είναι η παλαιότερη και συνηθέστερη μέθοδος, είτε από dexion. Το μήκος της σκηνής κυμαίνεται μεταξύ 2 και 6 μέτρων, ανάλογα με τις προτιμήσεις του καλλιτέχνη. Το ιδανικό είναι η ύπαρξη 2-3 σκηνών σε διαφορετικά μήκη, έτσι ώστε ο καραγκιοζοπαίχτης να είναι σε θέση να επιλέγει κάθε φορά το ιδανικό μέγεθος, το οποίο εξαρτάται από το κοινό και το χώρο. Κάτω από το πανί, τοποθετείται η λεγόμενη "ποδιά", η οποία μπορεί να είναι από κάποιο χρωματιστό ύφασμα, αλλά συνήθως είναι ζωγραφισμένο. Η ποδιά μπορεί να παριστάνει κάποια φανταστική σκηνή με τους πρωταγωνιστές του Θεάτρου Σκιών, ενώ ιδιαίτερα αγαπητές είναι και οι σκηνές από την μυθολογία. Η ποδιά, όπως και τα πλαϊνά διακοσμητικά (κουίντες) και το "αέριο", το οποίο βρίσκεται πάνω από το λευκό πανί και φέρει το όνομα

Σελίδα

11

του καραγκιοζοπαίχτη, μπορεί να είναι ζωγραφισμένα είτε από τον ίδιο τον καραγκιοζοπαίχτη, είτε να έχουν παραγγελθεί από κάποιον άλλο. Τέλος, είναι απαραίτητο το "κλείσιμο" της σκηνής με χρωματιστά πανιά, έτσι ώστε το κοινό να μην έχει πρόσβαση σε αυτήν. Το επόμενο στοιχείο είναι ο ηλεκτρολογικός και ηλεκτρονικός εξοπλισμός, ο οποίος κατασκευάζεται από επαγγελματίες. Περιλαμβάνει τον κύριο φωτισμό της σκηνής (συνήθως δύο μπαλαντέζες, μια άνω και μια κάτω, με λάμπες) και τα ηχητικά συστήματα (ενισχυτής, ηχεία, μικρόφωνο). Οι φιγούρες και τα σκηνικά (που αποκαλούνται και "εργαλεία") είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό στοιχείο για τον κάθε καραγκιοζοπαίχτη. Στις μέρες μας, οι περισσότεροι καραγκιοζοπαίχτες κατασκευάζουν τις δικές τους φιγούρες και σκηνικά, ωστόσο οι περισσότεροι ροι τις συμπληρώνουν με εργαλεία συναδέλφων τους, ων είτε για πρακτικούς λόγους (π.χ., μέτριες ικανότητες ζωγραφικής), είτε απλά για ποικιλία ή και για συλλεκτικούςσυναισθηματικούς λόγους (π.χ., η χρήση μιας φιγούρας ενός παλιού καραγκιοζοπαίχτη). Τα υλικά και ο τρόπος κατασκευής των φιγουρών είναι ένα θέμα υπερβολικά εκτενές, για να αναλυθεί εδώ. Πάντως, το Σωματείο διεξάγει εργαστήρια, στα οποία διδάσκεται η κατασκευή φιγούρας. Αξίζει δε να σημειωθεί ότι εκτός κτός από τα κύρια εργαλεία κάθε καραγκιοζοπαίχτη, μπορεί ενίοτε να δανειστεί εί και από συναδέλφους του, σε περίπτωση που ο ίδιος δεν έχει τις απαιτούμενες φιγούρες. Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε τις "σούστες", με τις οποίες οι καραγκιοζοπαίχτες κινούν την κάθε φιγούρα, οι οποίες κατασκευάζονται από συγκεκριμένους καραγκιοζοπαίχτες. Σημαντικά, όμως, είναι και διάφορα βοηθητικά εργαλεία, τα οποία, κατά περίπτωση, είτε αγοράζονται, είτε κατασκευάζονται από τον καραγκιοζοπαίχτη. Παραδείγματα είναι το κουδούνι, χρωματιστά χαρτιά γκοφρέ (όταν με αυτά καλύπτονται οι λάμπες, παράγεται φως διαφορετικού χρώματος, συνοδεύοντας, έτσι, δραματικές ή κατανυκτικές σκηνές του έργου), ο τενεκές, είτε άδειος, είτε μισογεμάτος με

Σελίδα

12

μικροαντικείμενα (το χτύπημά του χρησιμοποιείται ως ηχητικό εφέ), η "τράκα" ή "σφαλιάρα" (πολλά κομμάτια χαρτονιού ενωμένα μαζί που, όταν χτυπιούνται, ακούγεται ο ήχος σφαλιάρας) και άλλα. Υπάρχουν και ορισμένα βοηθητικά αντικείμενα, με πιο σύνθετη κατασκευή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα, ο ειδικός προβολέας, ο οποίος χρησιμοποιείται, για να παραστήσει τη φωτισμένη Σελήνη (ο κύριος φωτισμός είναι χαμηλός), και ο σκελετός από λαμαρίνα και επενδυμένος με χαρτί που καίγεται, ο οποίος χρησιμοποιείται, για να παραστήσει το κάψιμο του Αθανάσιου Διάκου, πάνω στη σούβλα. Τέλος, καλό είναι να προστεθούν και περιφερειακά αντικείμενα, όπως ένας ή περισσότεροι μικροί ανεμιστήρες (απαραίτητοι το καλοκαίρι, καθώς στο φωτισμό, συνήθως, χρησιμοποιούνται, για οικονομικούς λόγους, λάμπες πυρακτώσεως), ένα ή δύο πτυσσόμενα τραπεζάκια, προκειμένου να στηρίζονται οι φιγούρες και ο ενισχυτής, καθώς και διάφορα πράγματα, όπως καρφίτσες (με τις οποίες τοποθετούνται τα σκηνικά), πινέζες (με τις οποίες τεντώνεται το πανί στη σκηνή, αν αυτή είναι ξύλινη), πένσα, χαρτοταινία κτλ.. Είναι ευνόητο ότι όλα τα προαναφερθέντα, εκτός από το χρόνο που απαιτεί η κατασκευή τους, αντιπροσωπεύουν, σε χρηματικούς όρους, και μια σημαντική επένδυση, η οποία απαιτεί αρκετές παραστάσεις, προκειμένου να αποσβεστεί. Αναπόσπαστο στοιχείο κάθε παράστασης είναι η μουσική της επένδυση, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει κάποια τραγούδια, τα οποία συνοδεύουν την εμφάνιση των διάφορων προσώπων, αλλά και ορχηστρικά κομμάτια που συνοδεύουν σκηνές με περισσότερη ένταση, οπότε, μέσω της μουσικής, βοηθιέται η συναισθηματική φόρτιση των θεατών. Η απλούστερη λύση για τη μουσική επένδυση είναι το C.D. των Θέμη και Σπύρου

Σελίδα

13

Καράμπαλη "Τα τραγούδια του Καραγκιόζη", ενίοτε συμπληρωμένο με ορισμένες κλασσικές προτιμήσεις καραγκιοζοπαιχτών, όπως αμανέδες του Παναγιώτη Μιχαλόπουλου ή του Κώστα Ρούκουνα. Ορισμένοι καραγκιοζοπαίχτες χρησιμοποιούν μια πιο ευρεία γκάμα μουσικής, η οποία, φυσικά, απαιτεί και κάποια αναζήτηση, από την οποία δεν λείπουν και ορισμένες πρωτότυπες λύσεις, όπως τα αραβικά τσιφτετέλια, τα οποία εισήγαγε ο Τάκης Παλαιοθόδωρος για τη φιγούρα του Εβραίου. Τέλος, πολλοί καραγκιοζοπαίχτες έχουν ηχογραφήσει δικά τους τραγούδια, όπως οι Θανάσης Σπυρόπουλος (σε πολλά τραγουδά ο Φρίξος Γαζεπίδης), Άθως Δανέλλης και Ηλίας Καρελλάς. Μια ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούν και τα σατιρικά τραγούδια του Πάνου Καπετανίδη, τα οποία αποτελούν διασκευές γνωστών λαϊκών τραγουδιών, στα οποία, διατηρώντας την αρχική μελωδία, τραγουδά ο ίδιος. Πρωταρχικό, όμως, στοιχείο της παράστασης είναι ο λόγος. Ανάλογα με το κοινό της παράστασης, καθώς και τον τόπο διεξαγωγής της, ο καραγκιοζοπαίχτης επιλέγει το έργο, το οποίο θα παρουσιάσει, καθώς και τον τρόπο, με τον οποίο θα το παρουσιάσει. Ο κάθε καραγκιοζοπαίχτης, πέρα από τα δικά του στοιχεία, τα οποία προσθέτει, ανάλογα με τις ικανότητες και την εμπειρία του, βασίζεται και σε παλαιότερους παίχτες. Από τη μαθητεία του σε κάποιον "μάστορα", κάθε καραγκιοζοπαίχτης αφομοιώνει τις βασικές παραστάσεις και τα βασικά στοιχεία αρκετών δευτερευουσών. Ωστόσο, σε έργα που παρουσιάζονται πιο σπάνια, ένας καραγκιοζοπαίχτης, συνήθως, θα συμβουλευτεί ηχογραφημένες ερμηνείες της παράστασης, προκειμένου να φρεσκάρει τη μνήμη του. Περισσότερη προεργασία απαιτείται, σε περίπτωση που κάποιος καραγκιοζοπαίχτης παρουσιάζει, για πρώτη φορά, ένα έργο ή ακόμα και η δημιουργία καινούργιου έργου, όπου δοκιμάζεται πραγματικά η ικανότητά του να συνθέτει λόγο. Ο τρόπος, με τον οποίο γίνονται αυτές οι διεργασίες, ποικίλλει ανάλογα με τον καραγκιοζοπαίχτη. Για έναν επαγγελματία, μπορούν να γίνουν με σχετική ευκολία, ενώ για κάποιον, ο οποίος παίζει περιστασιακά, ακόμα και μια απλή παράσταση μπορεί να απαιτεί αρκετή δουλειά. Σημειωτέον ότι υπάρχουν αρκετές διαφορές στην υλικοτεχνική υποδομή που χρησιμοποιείται στις φορητές (μεταφερόμενες σκηνές) από τις μόνιμες (που στα χρόνια που ζούμε είναι λιγοστές). Σε μια φορητή σκηνή ο καραγκιοζοπαίχτης μεταφέρει όσα θεωρεί απόλυτα απαραίτητα, ενώ στην μόνιμη σκηνή υπάρχουν και πέρα από τα απαραίτητα εργαλεία και βοηθήματα.

Σελίδα

14

Ο Μάης και με ιστορία

Κατά τον Πλούταρχο (Βίος Νουμά 19) η ονομασία του Μήνα (Maja) προήλθε από το όνομα της νύμφης Μαίας, που ήταν η ομορφότερη από τις Πλειάδες, τις επτά κόρες του Άτλαντα (Ατλαντίδες) και της Πλειόνης και μητέρα του Θεού Ερμή, στον οποίο ο μήνας αυτός ήταν αφιερωμένος. Από άλλους, υποστηρίζεται ότι αυτό το όνομα είναι προσδιοριστικό πρεσβύτερης ηλικίας, εκ του major (μεγαλύτερος): «Μαϊώρεις γαρ οι πρεσβύτεροι» (Πλούταρχος), ο

δε Οβίδιος παράγει το όνομα του μήνα από το Majestas (Μεγαλειότης), που έχει αποδεχθεί και ο τεκτονισμός.

1 Μαΐου: Η 1 Μαΐου έχει χαρακτηρισθεί σχεδόν παγκόσμια ημέρα αργίας (αν και δεν είναι αργία, είναι απεργία) και διατυπώσεων των διεκδικήσεων των εργαζομένων, αφού είναι συνδεδεμένη με το Εργατικό Κίνημα, όταν, το 1886, έγιναν οι μεγάλες διαδηλώσεις στο Σικάγο, με αίτημα τα τρία οχτάρια: οχτώ ώρες εργασίας, οχτώ ψυχαγωγία και οχτώ ύπνος. Στη χώρα μας, η απεργία των καπνεργατών του 1936, στην Θεσσαλονίκη, βάφτηκε με αίμα, που καταγράφηκε, στις εφημερίδες της άλλης ημέρας, με μια χαρακτηριστική φωτογραφία, η οποία έδειχνε μια μάνα να οδύρεται, πάνω από το σκοτωμένο της παιδί. Η φωτογραφία εκείνη ενέπνευσε τον Γιάννη Ρίτσο να γράψει τον «Επιτάφιο»: «Μέρα Μαγιού μου μίσεψες/μέρα Μαγιού σε χάνω».

• 1976 - Πεθαίνει ο Έλληνας πολιτικός, ποιητής και αντιστασιακός, Αλέξανδρος Παναγούλης.

3 Μαΐου: • 1941 - Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος: Τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής προελαύνουν μέσα από τους κεντρικούς δρόμους της Αθήνας.

• 1944 - Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος: Οι γερμανικές δυνάμεις Κατοχής, εκτελούν 50 Έλληνες στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Χαϊδαρίου.

• 2011 - Πεθαίνει ο ηθοποιός Θανάσης Βέγγος.

5 Μαΐου: • 1999 - Πεθαίνει ο ηθοποιός Βασίλης Διαμαντόπουλος.

7 Μαΐου: • 1927 - Ο Άγγελος Σικελιανός διοργανώνει τις πρώτες δελφικές εορτές, στους Δελφούς.

9 Μαΐου: • 1936 - Κορυφώνεται η απεργία του λαού της Θεσσαλονίκης, με την επέμβαση των δυνάμεων της αστυνομίας και του στρατού. Απολογισμός 10 νεκροί. Ο ποιητής Γιάννης Ρίτσος γράφει, για εκείνη τη μέρα, τον "Επιτάφιο".

Σελίδα

15

• 1945 - Ημέρα της Νίκης στο Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, για την ΕΣΣΔ, την Ρωσία και τα πρώην σοβιετικά κράτη.

• 2009 - Πεθαίνει ο ηθοποιός Θόδωρος Έξαρχος.

11 Μαΐου: • 1990 - Πεθαίνει ο λαϊκός τραγουδιστής Στράτος Διονυσίου.

12 Μαΐου: • 1821 - Ελληνική Επανάσταση: η μάχη του Βαλτετσίου καταλήγει στην πρώτη σημαντική νίκη των Ελλήνων.

20 Μαΐου: • 1941 - Β' Παγκόσμιος Πόλεμος: Αρχίζει η Μάχη της Κρήτης.

25 Μαΐου: • 1973 - Το αντιτορπιλικό Βέλος ΙΙ, ενώ συμμετείχε σε άσκηση του NATO, για να αντισταθεί στη στρατιωτική δικτατορία της Ελλάδας, στασίασε και αγκυροβόλησε στο Φιουμιτσίνο της Ιταλίας, αρνούμενο να επιστρέψει στην Ελλάδα.

28 Μαΐου: • 1952 - Οι γυναίκες στην Ελλάδα αποκτούν δικαίωμα ψήφου.

29 Μαΐου: • 1453 - Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς. Ο Μάιος συνδέεται, επίσης, και με την όλη πορεία της Βασιλεύουσας πόλης του Μεγάλου Κωνσταντίνου, του οποίου τη μνήμη γιορτάζουμε στις 21 του μήνα. Δέκα ημέρες νωρίτερα, γιορτάζονται τα γενέθλια ή εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης, κατά το έτος 330 μ.Χ., ενώ στις 29, η μνήμη μας γυρνάει πίσω στην Άλωσή της (1453). Η απόφαση του Κωνσταντίνου να μεταφέρει την πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου, πάρθηκε το έτος 324. Σύμφωνα με την παράδοση, ο ίδιος ο Κωνσταντίνος, κρατώντας ένα ακόντιο, χάραξε τα σύνορα της Πόλης, που φάνηκαν πολύ μεγάλα στους συμβούλους του. Έτσι, τον ρώτησαν πόσο θα προχωρήσει ακόμη και εκείνος τους απάντησε: «Θα προχωρήσω, μέχρις ότου σταματήσει αυτός, που προχωρεί εμπρός μου».

9 ΜΑΪΟΥ 2009: ΜΝΗΜΗ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΟΠΑΙΧΤΗ

ΕΥΓΕΝΙΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ

Σελίδα

16

«Ο ΛΑΪΚΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΖΑΜΟΥΛΙΑΣ» VΙΙ

Των Άρη Μηλιώνη και Θωμά Αθ. Αγραφιώτη «Ο Βασίλας της Πάτρας» Ο πασίγνωστος, στην Πάτρα, Βασίλας, μαζί με την αδερφή του, περιμένει, στη στάση, το αστικό. Σε λίγο, έρχεται το αστικό και, μόλις άνοιξε η πόρτα, ρωτάει ο Βασίλας τον οδηγό: «Δεν μου λες; Τα δέντρα πληρώνουν εισιτήριο;» και ο εισπράκτορας απαντά: «Όχι». Τότε λοιπόν, λέει ο Βασίλας στην αδερφή του: «Λεμονιά! Ανέβα», γιατί την αδερφή του την έλεγαν Λεμονιά και στην Πάτρα, γελάνε, ακόμα και τώρα! «Ο καραγκιοζοπαίχτης Αντώναρος, ο Κώστας Αριστόπουλος, ο Σταύρος Τζουανάκος και ο Γιώργος Μπάτης» Να αναφερθώ και σε μερικούς ακόμα σημαντικούς καλλιτέχνες: Ο ένας είναι ο Αντώναρος. Τον Αντώναρο τον είχα ακούσει, όταν έπαιζε στο θεατράκι του, κοντά στο νεκροταφείο. Τον θεωρώ πάρα πολύ καλό καραγκιοζοπαίχτη. Έφτιαχνε τις φωνές, στο κάθε κουτσούνι, πραγματικά σωστά. Έπαιζε πολύ καλό μπουζούκι και είχε καλό καλαμπούρι. Ο άλλος είναι ο φίλος μου ο Κώστας ο Αριστόπουλος, από το Αγρίνιο. Είναι ένα πολύ καλό κλαρίνο. Για πολλά χρόνια, συνεργαζόμουν και δούλευα και με τον πατέρα του, τον Θύμιο. Τώρα, ο Κώστας έχει πάει στην Αμερική. Στην Πάτρα, επίσης, κοντά στην πλατεία Μαρούδα, εκεί, στου Τσολιά, δεν θυμάμαι, ακριβώς, πότε, γιατί ήμουνα μικρός, είχανε φέρει τον πάντα μεγάλο τραγουδιστή, τον Σταύρο τον Τζουανάκο, με συγκρότημα από την Αθήνα. Στο σχήμα αυτό, συμμετείχε και ο Γιώργος ο Μπάτης. Και θυμάμαι τον Μπάτη, που ανέβηκε στο πατάρι με ένα σμόκιν και έβγαλε τον μπαγλαμά, από το πίσω μέρος του σμόκιν, και άρχισε να παίζει. Το τι έγινε από χειροκροτήματα, δεν περιγράφεται! «Ο θρησκευτικός χαρακτήρας των πανηγυριών» Όλα τα πανηγύρια, παλιά, είχανε θρησκευτικό χαρακτήρα. Τώρα, όμως, το πανηγύρι έχει γίνει εμπορικό. Υποτίθεται ότι, σε κάθε πανηγύρι, τιμάται η Παναγία ή κάποιος Άγιος κτλ., ο κόσμος πήγαινε και στην εκκλησία, το πρωί και στον Εσπερινό, αν και εμείς δεν προλαβαίναμε, αλλά ανάβαμε ένα κεράκι. Ήταν δύσκολα για μας. Όμως, δεν τιμάμε τον Άγιο, όταν πηγαίνουμε

Σελίδα

17

στο πανηγύρι και κοιτάμε να μαλώσουμε με τους μουσικούς ή να πειράξουμε τις κοπέλες. Σε κάποιο πανηγύρι, της Αγίας Παρασκευής, πριν από τριάντα χρόνια, ο εκεί παπάς δεν μας άφηνε να βάλουμε γυναίκα στο πατάρι, στον περίβολο της εκκλησίας, μολονότι η γυναίκα τραγουδίστρια που είχαμε, ήταν ντυμένη σοβαρά. Και δεν βάλαμε γυναίκα στο πατάρι. Μια φορά, ένας ιερέας με ρώτησε: «Κύριε Γιώργο, τι δουλειά κάνετε;» και του λέω: «Μουσικός». Τότε, μου απαντά: «Και εγώ μουσικός είμαι. Μόνο που εσείς τραγουδάτε και χαλάτε την ψυχή του ανθρώπου, ενώ εγώ τραγουδώ και φτιάχνω την ψυχή του ανθρώπου». «Ο φόβος του καιρού» Πολύ συχνά, ειδικά κατά το μήνα Μάιο, ο καιρός έκανε ζημιά, στο πανηγύρι. Ιδίως, του Αγίου Νικολάου, δέκα του Μάη, ή στις 21 του Μάη, Κωνσταντίνου και Ελένης. Όχι πολύ, αλλά λίγο να έβρεχε, γινόταν η ζημιά. Αν βραχούν τα τραπέζια ή, κυρίως, αν βραχούν τα καθίσματα, δεν μπορούσε να κάτσει, εύκολα, ο άλλος, αλλά και στα όργανα, αν πέσει μία σταγόνα, μέσα, πάνε τα όργανα. Χαλάσανε. Εμείς ήμασταν, πάντα, εκεί. Πόσες φορές, λέγαμε: «Παιδιά! Βλέπουμε μπόρα! Βάλτε μας ένα πανί», γιατί με την πρώτη σταγόνα, ήμασταν υποχρεωμένοι να σταματήσουμε. «Κόλπα και κεράσματα» Πολλές φορές, και μάλιστα εσκεμμένα, στους γάμους, κατά κύριο λόγο, λέγαμε στον κάθε γαμπρό: «Ρίξε εσύ και τα μισά λεφτά θα τα πάρεις πίσω». Και μερικές φορές, κάποιοι γαμπροί λεχρίτες ζητούσαν πίσω και παραπάνω. Στα πανηγύρια, πάλι, γινότανε το εξής: Βλέπαμε, π.χ., κάποιο γνωστό και τον κερνάγαμε και σηκωνόταν, τότε, για να ξεκινήσει. Όμως, αντιμετώπισα και το άλλο, με τα κεράσματα σε παρέες: Έλεγαν ότι μας κερνάει ο Τζαμούλιας, για να σηκωθούμε για χορό. Δεν τους κέρναγα και λέγανε: «Κοίτα τον! Τόσα λεφτά, του έχουμε αφήσει και δεν μας κερνάει».

Αλέκος Τζέμος

(Φωτογραφία του 1972)

«Με κίνδυνο της ζωής μας» Μια φορά, δουλεύαμε, απέναντι, στο Νιοχώρι, στου Νικάκη το μαγαζί. Τα Σαββατοκύριακα, το γεμίζαμε το μαγαζί του και στοίβα τα σημειώματα, για να πάρουν σειρά για χορό. Θες ζεϊμπέκικο, θες τσάμικο, θες οτιδήποτε. Είχαμε και μια κοπελιά σπιρτόζα, μαζί μας. Θυμάμαι, ένα βράδυ, ότι δεν μπορούσαμε να φύγουμε. Μας κλείνανε το δρόμο, για να μας πάρουν τη γυναίκα. Τρομάξαμε να τους ξεφύγουμε. Μια άλλη φορά, εκεί, είχα ένα φίλο, τον Θανάση τον Σάρρα, ένα λεβέντη και εξαιρετικό άνθρωπο. Κάποια στιγμή, μας έχουνε χωθεί κάτι παιδιά. Σηκώνεται, τότε, πάνω, ο Θανάσης, που ήταν δυο μέτρα άντρας και, μάλιστα, κούτσαινε από το ένα πόδι, και λέει: «Μην ακουμπήσει κανένας τον Τζαμούλια! Θα σας πιάσω και θα σας καρφώσω» και βουτάει έναν και τον κολλάει στον τοίχο, με το ένα χέρι. Δεν τα σεβόσαντε τα όργανα, σε ορισμένα χωριά… Κάποτε, μάλιστα, στα Λουσικά, έρχεται, τότε, κατά τις τέσσερις η ώρα, ένα παιδί, που ήθελε να του παίξουμε ένα ζεϊμπέκικο. Ως τότε, γινότανε χαμός και εμείς τα κονομάγαμε από τη χαρτούρα. Δεν γινόταν να το παίξουμε το ζεϊμπέκικο. Όμως, τελικά, το παίξαμε, για να μην γίνει φασαρία και για να μην σκοτωθούμε. Χόρεψε το ζεϊμπέκικο και όλα καλά. Όμως, ο τραγουδιστής, που ήταν μαζί μου, ένα μεγάλο όνομα, είχε έτοιμο το πιστόλι του μέσα στην τσάντα. «Θα μας σκοτώσουν», μου λέει. Και σε ένα χωριό της Ευρυτανίας, μετά από το πανηγύρι,

Σελίδα

18

κλείσανε τα μαγαζιά και δεν μας πήρε κανένας τους, για ύπνο. Πολλές φορές, έχουμε ταλαιπωρηθεί και έχουμε κοιμηθεί στρωματσάδα. Αλλά, ειδικά σε εκείνο το χωριό, η ταλαιπωρία ήτανε το κάτι άλλο. Μας πήγανε σε ένα σπίτι εγκαταλελειμμένο. Εκεί, είχε μπάλες από χορτάρι, από τριφύλλι, δεμένες, για να κοιμηθούμε. Κινδυνεύαμε να βγει καμιά οχιά να μας δαγκώσει! «Στο Μεσολόγγι, του Αγίου Πνεύματος» Από μικρά παιδιά, θαυμάζαμε τους πολεμιστές του 1821, που ήταν πραγματικά παλικάρια. Πολεμάγανε με ένα μαχαίρι, με ένα σπαθί και με ένα όπλο, που μια έπαιρνε εμπρός και μια δεν έπαιρνε. Από αυτούς, υπάρχει ο Ελληνισμός. Αν δεν υπήρχαν, τότε, αυτοί οι άνθρωποι, που κάνανε το αντάρτικο και βγήκανε στα βουνά, δεν θα υπήρχε, σήμερα, η Ελλάδα! Η μεγάλη αλήθεια, με λίγα λόγια! Άλλο το ότι η νεολαία δεν έχει διαβάσει και δεν διαβάζει, σήμερα, να μάθει πώς έγινε η Ελλάδα και από ποιους έγινε. Τι έγινε, ποιοι κρατήσανε, ποιοι πολεμήσανε και ποιοι σκοτωθήκανε. Στο Μεσολόγγι, ειδικότερα, τους είχανε περικυκλώσει οι Τούρκοι και οι Μεσολογγίτες τρώγανε γάτες, ποντίκια και ό,τι βρίσκανε. Ήτανε αποκλεισμένοι μήνες. Κάποια στιγμή, γίνεται ένα συμβούλιο και σκέφτονται να κάνουνε γιούρια, να βγούνε και όσοι επιζήσουν, τελικά, να συναντηθούνε στο μοναστήρι «Άγιος Συμεών», γιατί, εκεί, υπάρχει ένα μεγάλο μοναστήρι. Αλλά ένας Βούλγαρος λέγεται ότι τους πρόδωσε στους Τούρκους και όταν οι Μεσολογγίτες κάνανε την έξοδο, οι Τούρκοι, αμέσως, τους πετσοκόψανε. Λίγοι, ελάχιστοι γλιτώσανε. Και από τότε, καθιερώθηκε της Αγίας Τριάδος, του Αγίου Πνεύματος δηλαδή, μια φορά το χρόνο, να γίνεται ένα πανηγύρι. Η μουσική που παίζεται εκεί, είναι, πάντοτε, καραμούζες. Πίπιζες και νταούλια. Τίποτε άλλο. Όχι κλαρίνα, ούτε κιθάρες. Αυτοί που χορεύουν και κάνουν το τραπέζι, λένε κλέφτικα, παρέες-παρέες. Ανάμεσα σε αυτές τις παρέες, ήταν και οι Λυτραίοι, οι οποίοι ήτανε τρομεροί πατριώτες και αυτοί το κρατήσανε, πολλά χρόνια, αυτό το γλέντι και πληρώνανε χοντρά λεφτά, προκειμένου να κρατείται αυτό το πράγμα. Είχανε, μάλιστα οι Λυτραίοι και μια αδερφή, την Αγγέλω, που ήτανε τρομερή δύναμη, μια γυναίκα-άνδρας. Όταν χόρευε η Αγγέλω, ήτανε το κάτι άλλο. Τα αδέρφια της και οι συγγενείς της την πληρώνανε, λες και ήτανε νύφη. Είναι ειδική περίπτωση αυτό το πανηγύρι. Έχει επικρατήσει, όσοι το κάνουνε αυτό το πανηγύρι, να είναι ντυμένοι τσολιάδες και, πάντοτε, με άλογα και με καβαλάρηδες. Στον Άγιο Συμεών ή Αϊ-Συμιό, όπως το λένε, εκεί! Η Τασία η Βέρρα έχει γράψει και ένα c.d. για τον Αϊ-Συμιό και το έχει τραγουδήσει πάρα πολύ καλά. Γίνεται ένα τρομερό γλέντι, κάθε χρόνο, και γλεντάνε και εκεί πάνω, στον Αϊ-Συμιό, αλλά και στο Μεσολόγγι. «Στα Επτάνησα» Στα νησιά, απέναντι, δεν έχω πάει, για να παίξω. Ήτανε να πάω να παίξω, σε ένα γάμο, κάποτε, αλλά αυτοί, εκεί, ζητάνε άλλα πράγματα και θέλουνε τα δικά τους. Εκεί, σαν δημοτικό, τι μπορούσες να παίξεις; Η Λευκάδα, όμως, ξεχωρίζει από όλα τα άλλα νησιά, γιατί η Λευκάδα είναι Ρούμελη. Ενώνονται οδικώς. Εκεί, και κλέφτικα ακούνε και πανηγύρια κάνουν και έχω πάει και με την Τασία την Βέρρα και με τον Θανάση τον Βασιλόπουλο και με τον Βασίλη τον Σούκα. Γενικά, έχω πάει να παίξω, πολλές φορές, και στην Λευκάδα και στο Νυδρί και στο Μεγανήσι.

Σελίδα

19

«Στα κέντρα της Πάτρας και της επαρχίας» Έχω δουλέψει σε πολλά κέντρα της Πάτρας, όπως στην «Σπηλιά», στου «Μυλωνάκου», στα «Κουνέλια», στο «Πετραδάκι», στην «Ζαΐρα» ή «Τέλια», στην «Ζούγκλα», στα «Καλαμαράκια», στον «Σκορπιό», στην «Ανδρομέδα», στην «Μαντουβάλα», στο «Χάραμα», στο «Ντέφι», στην «Χαρά», στο «Τροκαντερό», στο «Κανόνι», στον «Ερωτόκριτο», στα «Πέριξ», στο «Εσπρέσο», στον Άνω Μαχαλά, στο Κεφαλόβρυσο και στην «Γαλέρα», στην οποία, όπως ξαναείπα, κάηκε το καλό ακορντεόν μου και, από τότε, δεν μπόρεσα να πάρω ένα καινούριο και τόσο καλό ακορντεόν, γιατί η τιμή τους έχει πάει στα ύψη. Αρχίζουν από 6.000 και φτάνουν στα 10.000 ευρώ. Στην «Γαλέρα», κατά το 1991 με 1992, είχαν μαζευτεί οι πιο γνήσιοι ρεμπέτες. Ήταν ο Γιώργος ο Γκριζιώτης, στο τραγούδι και στο μπουζούκι, ο Τέλης ο Νούλης, στον μπαγλαμά και στο τραγούδι, εγώ στο ακορντεόν, ο Γιώργος ο Μανωλόπουλος, στο τραγούδι και στην κιθάρα, η Δρακιά η Γιώτα, στο τραγούδι, και ο Κώστας ο Βάμβας, στα κρουστά. Στην Ναύπακτο, δούλεψα στο κέντρο του Νίκου Σατλάνη και στο «Στολίδι» του Μπάμπη Πλούμη. Η Ναύπακτος είχε δύσκολο, αλλά πολύ καλό ακροατήριο. Γι’ αυτό, πηγαίναμε, εκεί, πάντα, με λαϊκό δημοτικό συγκρότημα, καθώς ζητούσανε λαϊκά, δημοτικά και κλέφτικα τραγούδια, Θεοδωράκη και πολλά άλλα. Αλλά και σε πολλά χωριά της Δωρίδας, ευχαριστιόσουν να παίζεις όργανο, γιατί, εκεί, όλοι ζητούσαν τα γνήσια δημοτικά, τα τσάμικα και τα κλέφτικα. Δούλεψα και στο Ευηνοχώρι, στα κέντρα «Τριώτη», «Μωραΐτη», «Τριανταφύλλου» και στου «Μαντουβάλα». Έχω παίξει και στο Πέτα της Άρτας, το χωριό του ηθοποιού Νίκου Ρίζου, όπως και στο κέντρο «Τσίτου», στα Ιωάννινα. «Βραδιές Καζαντζίδη… με τον Χρήστο Στυλιανέα» Ακούγοντας τον Χρήστο τον Στυλιανέα, αυτόν τον πολύ μεγάλο λαϊκό τραγουδιστή, νομίζει κανείς ότι ακούει πως τραγουδάει ο Στέλιος ο Καζαντζίδης! Είναι κάτι το ξεχωριστό! Με τον Στυλιανέα, έχουμε κάνει βραδιές Καζαντζίδη και έχουμε συνεργαστεί, πολλές φορές, μαζί. Και τελευταία, στου Νίκου του Σιρμή την ψησταριά, στην οδό Χρήστος Στυλιανέας- Νίκος Ξένος Γερμανού, κάναμε δύο μεσημεριανά - Γιώργος Τζαμούλιας και δύο βραδινά, κάθε βδομάδα, το χειμώνα, με μεγάλη επιτυχία. Δούλευα, κάποτε, και στο «Πετραδάκι», το μεγαλύτερο κέντρο, που υπήρχε, τότε, στην Ελλάδα. Χίλια τετρακόσια καθίσματα. Προτού φτάσουμε στο Κλάους, δεξιά. Το είχαν οι αδερφοί Μητρόπουλοι. Μετά, ασχοληθήκανε, στο ίδιο μέρος, με εμπόριο φρούτων και με αποθήκη ψυγείων. Εκεί, δούλευα, με τον Αλέκο τον Τζέμο. Καρναβάλι ήταν. Είχανε φέρει και τον Στράτο τον Διονυσίου, ο οποίος, όμως, δεν τράβηξε πολύ, εκεί, παρά το ότι είχε γίνει φίρμα, τότε, με το σουξέ: «Αν είσαι φίλος, με καρδιά». Όταν φέρανε, όμως, τον Νίκο τον Ξανθόπουλο, που ήταν φίρμα με τα κινηματογραφικά έργα, ως το αδικημένο παιδί, το κατατρεγμένο παιδί, το φτωχό παιδί του λαού, έγινε χαμός. Δώσε μου και μένα, μπάρμπα, να βρούμε καρέκλα, για να καθίσουμε! Να παρακαλάνε! Συνεχίζεται

Σελίδα

20

ΝΕΟ Καραγκιοζο-σταυρόλεξο

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ 2. Τίτλος παράστασης: "Η θεία από την…”

5. Μεταφέρει τον Καραγκιόζη, με τη βάρκα του, στους "Βατράχους" 8. Αδερφός του Νιόνιου 10. Η τούρκικη εκδοχή της φιγούρας του καλικάντζαρου 11. Έγραψε το "Στοιχειό του Πύργου" 13. "Δεντρί μου, σε…"

14. "Βόηθα, Χριστέ και Παναγιά, και συ Αγιά…"

16. Ποιητής που εξύμνησε τα "Απομνημονεύματα" του Σπαθάρη 17. Τραγούδησε στους Λαιστρυγόνες της "Οδύσσειας" του Σπαθάρη 18. Υποδύεται το γαμπρό του Μπάρκα στην ταινία "Δραπέτης"

ΚΑΘΕΤΑ 1. Έγραψε το "Στοιχειό της Σαλονίκης" 3. Η οδός των γραφείων του Π.Σ.Θ.Σ.

4. Η μεταμόρφωση του Μπαρμπαγιώργου 6. Βασίλης…: Έγραψε τα "Καραγκιόζικα" 7. Υποδύεται τον "Θεόφιλο", στην ομώνυμη ταινία 9. Έπαιξε, στην τηλεόραση, τον "Καραγκιόζη στο Βυζάντιο" 12. Μεταμορφώνεται σε καμήλα 13. Τραγούδησε ως Δημόδοκος στην "Οδύσσεια" του Σπαθάρη 15. "Ματωμένη…": έργο που παίζουν οι Τούρκοι καραγκιοζοπαίχτες

Σελίδα

21

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥΣΗ τεύχους Απριλίου 2014

Σελίδα

22

Ο «ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΤΟΥ ΣΠΑΘΑΡΗ» του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Στο βιβλίο του Κυριάκου Κάσση, «Παραλογοτεχνία στην Ελλάδα 1830-1980: Λαϊκά Φυλλάδια- Ο γραφτός Καραγκιόζης» (εκδ. «Ιχώρ», Αθήνα 1985), γίνεται μια εκτενέστατη και πλήρης αναφορά στα γραπτά κείμενα που είχαν κυκλοφορήσει για τον Καραγκιόζη, μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1980. Από τις σχετικές αναφορές, θα εστιάσουμε στην περίπτωση του γραπτού έργου των Σπαθάρηδων (σελ. 167-168): «Αλλά και οι Σπαθάρηδες, στο βιβλίο “Ο Καραγκιόζης των Σπαθάρηδων” (Εκδ. Νεφέλη, 1979), έχουν 7 έργα τους και 7 περιλήψεις. (…) Τα τρία πρώτα είναι του Σωτήρη Σπαθάρη και τα τέσσερα άλλα είναι του γιου του, Ευγένιου. Οι περιλήψεις είναι όλες του Σ. Σπαθάρη και μάλιστα είναι όλα από λαϊκά μυθιστορήματα της εποχής. Ο Ευγένιος Σπαθάρης κυκλοφόρησε με τον Λιναρδάτο και 13 τεύχη εικονογραφημένα (με μαυρόασπρες φιγούρες) Καραγκιόζη σε μεγάλο σχήμα (17Χ25) και έγχρωμο εξώφυλλο». Οι δύο παραπάνω εκδοτικές απόπειρες του Ευγένιου Σπαθάρη, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν μέχρι και τις αρχές της δεκαετίας του 1980, διαφοροποιούνται, μεταξύ τους, σε μεγάλο βαθμό, ως προς τον τρόπο δόμησης και παρουσίασης των ιστοριών τους. Ειδικότερα, οι ιστορίες των εκδόσεων της Νεφέλης διατηρούν την κλασική αφηγηματική δομή των γραπτών φυλλαδίων του Καραγκιόζη, με τον κυρίαρχο θεατρικό διάλογο και με την περιστασιακή και καθαρά βοηθητική εικονογράφηση. Από την άλλη, όμως, οι ιστορίες των εκδόσεων του Λιναρδάτου είναι φανερό ότι δεν χαρακτηρίζονται από το κλασικό συνεχές κείμενο, με τη συνοδεία εικόνων. Αντιθέτως, οι εν λόγω ιστορίες στηρίζονται στις πολλές, συνεχόμενες και διαδοχικές εικόνες, με τη συνοδεία κειμένου και με κεφαλαία γράμματα, πάνω από τη ζωγραφιά

Σελίδα

23

του ήρωα που μιλά. Το κείμενο αυτό τοποθετείται σε «μπαλονάκια» και σημαδεύει τον ήρωα που μιλά, με μια μυτερή απόληξη. Η διαδοχική παράθεση συνεχόμενων εικόνων και η ποσοτική υπερίσχυσή τους, έναντι του κειμένου, έχει σαν αποτέλεσμα το χαρακτηρισμό των συγκεκριμένων ιστοριών ως κόμικς και όχι, απλώς, ως εικονογραφημένες ιστορίες. Με άλλα λόγια, οι εικόνες αυτές δεν διακοσμούν, επικουρικά, το κείμενο, αλλά στηρίζουν, δομικά και θεμελιωδώς, την πορεία της ιστορίας, ενώ τα κείμενα έχουν (καθαρά) συνοδευτικό ρόλο. Μιλάμε, λοιπόν, για τα τετράγωνα καρέ των κόμικς, τα οποία κινούνται ανάμεσα στα ζωγραφισμένα σκηνικά του μπερντέ. Η συγκεκριμένη εικαστική δουλειά είναι του Ευγένιου Σπαθάρη, ο οποίος, ως εξωστρεφής και ανήσυχη φύση, αξιοποίησε μια πρωτότυπη (για τα τότε ελληνικά δεδομένα) και μοντέρνα μορφή τέχνης, τα κόμικς, (ακόμα και αν δεν τα κατονομάζει, ρητά, με το όνομά τους), προκειμένου να κάνει τη δουλειά του πιο προσιτή, στο τότε κοινό. Λέγοντας, λοιπόν, «Εικονογραφημένος Καραγκιόζης» εννοεί «Καραγκιόζης σε κόμικς», με τη χρήση μελανόμορφων για τις φιγούρες και τα σκηνικά, και με χρώμα μόνο στο κάθε εξώφυλλο. Επιπροσθέτως, ο Σπαθάρης δεν παρουσιάζει τις ιστορίες του σε μικρές συνέχειες ή μαζί με άλλες ιστορίες, όπως, π.χ., παρατηρούνταν στις εκδόσεις του «Πεπίτο», του «Μικρού Ήρωα» ή του «Α. Ρέκου» (με την εικονογράφηση του Β. Απτόσογλου). Επίσης, δεν περιορίζεται σε γελοιογραφίες με καρέ και με ήρωα τον Καραγκιόζη, που παρατηρούμε σε καθημερινές εφημερίδες. Αντιθέτως, ο Σπαθάρης τολμά και προχωρεί στη μεταφορά σε κόμικς ολόκληρων παραδοσιακών έργων του μπερντέ, για κάθε αυτόνομο τεύχος και με κλασικούς και γνωστούς τίτλους για το ευρύ (παιδικό, εφηβικό και ενήλικο) αναγνωστικό κοινό της εποχής του. Αναλυτικότερα, μεταφέρθηκαν σε κόμικς τα εξής έργα: 1) «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός» 2) «Ο Καραγκιόζης και ο Καπετάν Γκρης» 3) «Ο Καραγκιόζης Προφήτης» 4) «Ο Καραγκιόζης Πλοίαρχος» 5) «Το Τσίρκο του Καραγκιόζη» 6) «Ο Καραγκιόζης Γιατρός» 7) «Ο Καραγκιόζης Δικηγόρος» 8) «Ο Μέγας Αλέξανδρος και το Καταραμένο Φίδι» 9) «Ο Καραγκιόζης Αρχιτέκτων» 10) «Ο Καραγκιόζης στο Τρελοκομείο» 11) «Ο Καραγκιόζης Υπουργός» 12) «Ο Καραγκιόζης και ο Γάμος του Μπαρμπαγιώργου» 13) «Ο Καραγκιόζης Μάγειρας»

Σελίδα

24

Τεύχος 1) «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός» Σελίδες: 16 Εξώφυλλο: Έγχρωμο (Πάνω: Ο Καραγκιόζης, όρθιος, απορεί, πίσω από το γραφείο του γραμματικού, ενώ ο Μπαρμπαγιώργος αναμένει, μπροστά από το χωνί του γραμμόφωνου, το οποίο, δήθεν, λειτουργεί ως τηλέφωνο. Κάτω: Ο Καραγκιόζης γραμματικός γράφει και ο Μορφονιός υπαγορεύει) Οπισθόφυλλο: Μελανόμορφος Καραγκιόζης (φιγούρα για χαρτοκοπτική, με δέκα κομμάτια και εννιά αρθρώσεις) Καρέ: 96 (έξι σε κάθε σελίδα) (Σημείωση: Σε ορισμένες περιπτώσεις, δίνεται η εντύπωση 2 ενωμένων καρέ σε ορθογώνιο παραλληλόγραμμο) Γλώσσα: Ελληνική και με κεφαλαία γράμματα Εκδόσεις: Αφών Λιναρδάτου (Μιλτιάδου 37- Τηλ. 233.826- Αθήναι) Κυκλοφορία: Κάθε Σάββατο, σύμφωνα και με τα λόγια του Καραγκιόζη: «ΑΞΙΟΤΙΜΟΙ ΚΥΡΙΟΙ ΚΥΡΙΕΣ ΚΑΙ ΠΑΙΔΙΑ, ΑΠΟ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΚΑΘΕ ΣΑΒΒΑΤΟ ΘΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΩ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΜΕ ΝΕΟΝ ΕΡΓΟ» (στο πρώτο καρέ) «ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΘΑ ΦΑΜΕ ΘΑ ΠΙΟΥΜΕ ΚΑΙ ΝΗΣΤΙΚΟΙ ΘΑ ΚΟΙΜΗΘΟΥΜΕ. ΤΟ ΑΛΛΟ ΣΑΒΒΑΤΟ ΝΕΟ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΕΡΓΟ» (στο τελευταίο καρέ) Σκηνικά (μελανόμορφα): Παράγκα, Σαράι, γραφείο γραμματικού, δέντρα Ήρωες του έργου (μελανόμορφοι και με σειρά εμφάνισης): Καραγκιόζης, Κολλητήρι, Ταχήρ, Μουχτάρ Πασάς, Βεληγκέκας, Χατζηαβάτης, γάιδαρος, Αγλαΐα, σκύλος, τα άλλα δύο Κολλητήρια, περαστικός γέρος, Ζαμπάν Αγάς, Νιόνιος, Μορφονιός, Μπαρμπαγιώργος Υπόθεση: Πρόκειται για μεταφορά σε κόμικς της κλασικής κωμωδίας «Ο Καραγκιόζης Γραμματικός», που παιζόταν από την εποχή του Μίμαρου, έχοντας τις ρίζες της στον οθωμανικό μπερντέ. Ο Καραγκιόζης δουλεύει ως γραμματικός, για λογαριασμό του Πασά και για τον κόσμο, που θέλει να στείλει γράμματα. Ακολουθεί η παρέλαση των τύπων (Ζαμπάν Αγάς, Νιόνιος, Μορφονιός) και ο Καραγκιόζης, σε κάθε περίπτωση, τα κάνει θάλασσα. Στο τέλος του έργου, ο Μπαρμπαγιώργος τα καταστρέφει όλα, μόλις αντιλαμβάνεται την απάτη με το χωνί του γραμμόφωνου, το οποίο ο Καραγκιόζης το παρουσιάζει, στον αφελή θείο του, ως τηλέφωνο.

Σελίδα

25

Σελίδα

26

Σελίδα

27

Σελίδα

28