«ο καραγκιοζησ μασ» αριθμός τεύχους 110 μάρτιος 2017

Όσο με θάβουνε, εγώ θα φυτρώνω

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών Περίοδος Γ’ Τεύχος 110 Μάρτιος 2017

2o Πανελλήνιο Συνέδριο “Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη” Σελίδα 2

28 Μάρτη Παγκόσμια Μέρα Θεάτρου Σκιών

ΕΝΑ ΣΠΙΤΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ

Κυριακή 18 Ιουνίου 2017

Πανελλήνιο Συνέδριο

Συνεδριακό Κέντρο Νέας Ιωνίας

Τριάντα χρόνια πέρασαν από το «1ο Πανελλήνιο Συνέδριο για τον Καραγκιόζη», που είχε οργανωθεί από το Σωματείο μας, στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, και είχε πραγματοποιηθεί με τη συνεργασία και συμπαράσταση τότε της Πανελλήνιας Πολιτιστικής Κίνησης (ΠΑ.ΠΟ.Κ., με πρόεδρο τον αείμνηστο Μποστ). Θέμα ήταν η: «Διατήρηση και ανάπτυξη του Ελληνικού-Λαϊκού Θεάτρου Σκιών». Μεταξύ των συμμετεχόντων και των ομιλητών, πέρα από ιστορικούς και ερευνητές της τέχνης μας, ήταν και εξέχουσες προσωπικότητες του πνευματικού και καλλιτεχνικού κόσμου. Το συμπέρασμα και η απόφαση του Συνεδρίου ήταν ότι, για να αναπτυχθεί και να διατηρηθεί η μοναδική στο είδος της παραδοσιακή λαϊκή μας τέχνη, είναι η δημιουργία Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών, κατά τα πρότυπα του Εθνικού (τότε) Θεάτρου, όπου θα έπαιζαν εναλλάξ ΟΛΟΙ, ασχολούμενοι με ΜΟΝΑΔΙΚΟ αντικείμενο την εκτέλεση της παράστασης, ώστε να αποδώσουν το μέγιστο των δυνατοτήτων τους. Εκεί, στον ίδιο χώρο, που θα είναι προσβάσιμος και με τουριστικό ενδιαφέρον, θα μπορούσε να στηθεί μόνιμη Έκθεση-Μουσείο και, βέβαια, σχολή για νέους καραγκιοζοπαίχτες, που θα προέκυπταν με τον παραδοσιακό τρόπο, δηλαδή μέσα από τη σκηνή, από τις παραστάσεις του μεγάλου ρεπερτορίου της

Μηνιάτικη ηλεκτρονική έκδοση του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιώνν Τζωρτζ 6 Αθήνα 106 77

Διόρθωση κειμένων: Θωμάς Αθ. Αγραφιώτης Εξώφυλλο:: Εξώφυλλο Πάνος Καπετανίδης

ΕΚΔΟΤΗΣ: Πάνος Β. Καπετανίδης Τηλέφωνο: 210 46 16 664

Σελίδα

2

Εθνικής Σκηνής Θεάτρου Σκιών. Δυστυχώς, από τότε μέχρι σήμερα, παρά τις οχλήσεις και προσπάθειές μας, για την πραγμάτωση του στόχου μας, τίποτα δεν έγινε. Ούτε από τα πακέτα ενίσχυσης της, τότε, Ε.Ο.Κ. και, αργότερα, της Ε.Ε., δεν δόθηκε ούτε δραχμή, ούτε ευρώ. Ούτε καν ένας χώρος αυτοδιαχειριζόμενος, όπως ήταν οι προτάσεις μας, τα τελευταία χρόνια. Νομίζουμε ότι ήρθε η στιγμή να παρακινήσουμε και πάλι το πανελλήνιο, με τη διοργάνωση του 2ου Συνέδριου, με τον γενικό τίτλο: «Ένα σπίτι για τον Καραγκιόζη». Με απόφαση του Δ.Σ., ορίστηκε και η ημερομηνία: Κυριακή 18 Ιουνίου, στο Συνεδριακό Κέντρο Νέας Ιωνίας.

Περιμένουμε προτάσεις για συμμετοχές, προσκεκλημένους και ομιλίες.

6o ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΝΕΑΣ ΙΩΝΙΑΣ (Εξαήμερο) Αφιέρωμα στον Δημήτρη Μόλλα Από πενθήμερο σε εξαήμερο Μετά το 2ο Συνέδριο: «ΕΝΑ ΣΠΙΤΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ»

Από Δευτέρα 19 μέχρι Σάββατο 24 Ιούνη 2017 Δηλώσεις συμμετοχής: Από 2 μέχρι 26 Μάη 2017, στον Καλλιτεχνικό Διευθυντή Άγγελο Αλιμπέρτη (τηλ.: 6972137746) Στο επόμενο τεύχος του περιοδικού, οι λεπτομέρειες, για το ποιοι και με ποιες προϋποθέσεις μπορούν να συμμετάσχουν. Σελίδα

3

«Η ΑΝΑΣΤΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΗΡΩΙΚΩΝ» του Άγγελου Αλιμπέρτη

Από τον 8ο αιώνα π.Χ., οι Έλληνες συναρπάζονται, ενθουσιάζονται ακούγοντας τους αοιδούς να απαγγέλλουν τα ηρωικά κατορθώματα των συμπατριωτών τους. Από τα μεγάλα έργα του Ομήρου, την Οδύσσεια και την Ιλιάδα, μεγάλοι άνδρες της αρχαιότητας, όπως ο Μέγας Αλέξανδρος, μάθαιναν για τα κατορθώματα του Αχιλλέα και του Αίαντα. Αργότερα, πολλά ηρωικά έργα και δράματα παίζονται στο αρχαίο θέατρο. Στο Βυζάντιο, τα ακριτικά τραγούδια εξιστορούν τους ηρωισμούς των ακριτών, που παλεύουν με χάρους. Στην Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, σε βουνά και κάμπους, τραγουδιούνται οι ήρωες και οι υπερβάσεις τους από τα κλέφτικα και δημοτικά τραγούδια μας. Τραγουδούσαν τον ηρωικό θάνατο των παλληκαριών και ο πόθος για τη λευτεριά μεγάλωνε και θέριευε. Και ερχόμαστε στην Τέχνη μας, την τέχνη του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών, που οι ηρωικές παραστάσεις και τα ηρωικά δράματα καθιερώνονται, στο ρεπερτόριο του Καραγκιόζη, από τον Μεσοπόλεμο και ύστερα. Κατάμεστα τα θέατρα του Καραγκιόζη, για να δουν τον Διάκο να οδηγείται στη σούβλα, για την άρνησή του στον Ομέρ Βρυώνη, στο: "Γίνεσαι Τούρκος, Διάκο μου, την πίστη σου ν' αλλάξεις;..." . Να δουν τον ήρωα των Αγράφων, Κατσαντώνη, να φωνάζει στα παλληκάρια του: "Μας βοηθάει ο Χριστός, αντάμα με τη νίκη", ενώνοντας, έτσι, το αρχαίο ελληνικό πιστεύω με τον Χριστιανισμό και δείχνοντας τη συνέχεια του Ελληνισμού. Να δουν τον ήρωα να στέκει αγέρωχα μπροστά στη φωτιά, το σφυρί και το αμόνι. Έτσι το Ελληνικό Θέατρο Σκιών, με τα ηρωικά έργα και δράματα, προβάλλει τα ιδανικά της ελευθερίας, της πίστεως, της τιμής και της αξιοπρέπειας του προσώπου. Το 1940, το θέατρο ανεβάζει πατριωτικά έργα, αλλά και στις μουσικές σκηνές της εποχής τραγουδιούνται τα ηρωικά κατορθώματα της Αλβανίας και της Πίνδου. Και ο Καραγκιόζης ακάθεκτος. Τα θέατρα και οι μάντρες μυρίζουν Ελλάδα και μπαρούτι δημητσανίτικο. Τα σανίδια τσακίζονται και ανάβουν βεγγαλικά, όταν προβάλλει ο καπετάνιος στο πανί. Και ερχόμαστε στο σήμερα... Στο σήμερα, που έχει ξεκινήσει από χθες και δεν ξέρουμε τι θα γίνει αύριο. Στο σήμερα, που διώξαμε τους ήρωες από τα βιβλία μας, που ξεκρεμάμε τα κάδρα τους από τα σχολεία μας. Σήμερα, που δεν κλαίμε, όταν ποδοπατείται και καίγεται η σημαία μας. Σήμερα, που παίζονται ντοκιμαντέρ, με σκοπό τη διαστρέβλωση της ιστορίας. Σήμερα, που τα παιδιά μας δεν έχουν πρότυπα για μίμηση και βομβαρδίζονται, με ξενόφερτα δώρα, από επικίνδυνους Δαναούς. Σήμερα, λοιπόν, που ο λόγος του Φώτη Κόντογλου: "Η Πολιτεία θα έκανε καλά να βάλει ένα καραγκιοζοπαίχτη, σε κάθε χωριό, για να κρατήσει ψηλά το φρόνημα του λαού και των παιδιών", ακούγεται αναγκαίος, σαν αντίδοτο στο δηλητήριο. Σήμερα, πρέπει να ανοίξουν τα κλειδωμένα σεντούκια και να ξαναβγούν οι φουστανελάδες και οι Κατσαντώνηδες, να τους βιδώσουμε. Και με ψυχή, να ξαναχτυπήσουμε το κουδούνι των ηρωικών παραστάσεων.

Σελίδα

4

Αρκετά οι φιγούρες του προλόγου, μαζί με καλικάντζαρους, κοκκινοσκουφίτσες, πειρατές και δεινόσαυρους. Αρκετά με ψευτοκουλτουριάρικες φωτογραφίες του Καραγκιόζη, με περίεργα σχήματα. Ας ξαναμεθύσει η Τέχνη μας με το αθάνατο κρασί του ’21, για να διαμορφώσουμε νηφάλια μυαλά, που θα υπερασπίζονται τα ιδανικά τους. Και αύριο, να γράψει ο ιστορικός της τέχνης του μέλλοντος ότι το Ελληνικό Θέατρο Σκιών δεν ονομάστηκε τυχαία: "Ελληνικό", για αυτό και δεν έχασε την πνοή του, σε αυτές τις δύσκολες μέρες, που περνάμε. Και οι Καλλιτέχνες του ήταν άξιοι συνεχιστές των καλλιτεχνικών τους προγόνων.

Μόνο ένας Έλληνας να μείνει, πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζεις πως την γην μας θα την κάνεις δική σου, βγάλ’ ντο από τον νου σου. (Θεόδωρος Κολοκοτρώνης. Aπό επιστολή του στον Ιμπραήμ)

Σελίδα

5

ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ

ΕΦΗ ΜΕΡ ΙΔ Α Σ

3 (Σταχυολογώντας και

συνειρμολογώντας μέσα από ένα κουβάρι αναμνήσεων) του Θωμά Αθ. Αγραφιώτη Οι καραγκιοζολόγοι, τελικά, έχουν καταλήξει να ταυτίζονται όχι με τους σοβαρούς επιστήμονες, αλλά με όλους όσοι βολεύτηκαν με ένα κασετοφωνάκι (αντί για τα σημερινά ΜΒ3) στο χέρι, να ηχογραφούν τις αφηγήσεις των καλλιτεχνών και να τις δίνουν, συνήθως, σε έναν «τρίτο», ουδέτερο, για απομαγνητοφώνηση (δύσκολη διαδικασία), με ένα σωρό βιαστικά λάθη, κατά την επεξεργασία και την καταγραφή του λόγου, αλλά και με ένα καίριο ερώτημα: Αρκεί αυτό; Η απάντηση είναι όχι. Δεν είναι, βεβαίως, αμελητέο, κάθε άλλο. Με τον τρόπο αυτό, διασώζονται πολύτιμες μαρτυρίες, που διαφορετικά θα είχανε χαθεί. Όμως, όντως, δεν αρκεί αυτό. Διότι ο Καραγκιόζης είναι μια παντολογία και απαιτεί πολλά επιπλέον συγγραφικά (και όχι μόνο) ανοίγματα, ποιοτικά και πληθωρικά. Κάποτε, προσπαθούσα να υπερασπιστώ το νέο, τότε, βιβλίο ενός πρωτοεμφανιζόμενου καραγκιοζολόγου, την άνοιξη, θαρρώ, του 2001. Είχα εντοπίσει στο βιβλίο του μνήμες καραγκιοζοπαιχτών, των οποίων ακόμα και τα ονόματα θα αγνοούσαμε, σήμερα, αν δεν υπήρχε η εργασία του. Ο κυρ-Μιχάλης επέμενε: «Δεν αρκεί αυτό», λέγοντάς μου για το εν λόγω βιβλίο ότι: «Είτε βγήκε, είτε δεν βγήκε, είναι το ίδιο πράγμα». Όντας άπειρος ακόμα, επέμεινα και εγώ, μέχρι που άκουσα τα εξ αμάξης. Είχα δίκιο, βεβαίως, αλλά αυτός είχε μεγαλύτερο δίκιο από μένα. Δεν αρκεί… Από την άλλη, η ταύτιση των καραγκιοζολόγων με έναν ή και δύο καραγκιοζοπαίχτες οδηγούσε στην αδυναμία επίτευξης ισορροπιών, μέσα σε ένα τόσο δύσκολο σινάφι λαϊκών καλλιτεχνών. Αυτό είχε ως συνέπεια το να ακολουθούν κόντρες, ενίοτε σκληρές, ανάμεσα στους μεν και τους δε, ενώ δεν έλειπε και το φαινόμενο συχνότατων αλλαγών στρατοπέδου. Καυγάδες ανάμεσα στους θεωρητικούς και τους πρακτικούς οδηγούσαν τους πρώτους σε αποκήρυξη των αρχικών θέσεών τους (οι κωλοτούμπες, που λέγαμε) και στην πλήρη αλλαγή πλεύσης, που παρατηρούμε μέχρι και σήμερα σε ορισμένους, μειδιώντας για την ασυνέπειά τους και την απόλυτη ανακολουθία τους. Είναι βέβαιο ότι μια μεταγενέστερη μελέτη των θέσεών τους θα φέρει τους μελλοντικούς ερευνητές σε κατάσταση απόγνωσης για το

Σελίδα

6

πού οφείλεται μια τόσο απότομη στροφή 180 μοιρών. Διαπλεκόμενα συμφέροντα; Σκοτεινές σκοπιμότητες; Απειρία; Αδυναμία χαρακτήρα; Ελλιπής μνήμη; Έλλειψη σοβαρότητας; Ή όλα αυτά μαζί; Σπουδάζοντας Θεολογία, μια επιστήμη που κάποιοι αμφισβητούν αν είναι και επιστήμη ή αν είναι μόνο βίωμα, είχα διαπιστώσει ότι είναι και τα δύο. Όμως, αυτήν την επιστήμη τη σπουδάζει κανείς ορθά, όταν τη βιώνει, πλήρως, στην πράξη. Και κατέληγα ότι τη Θεολογία τη βιώνει κανείς, πλήρως, στην πράξη, μόνο αν τελεί τα μυστήριά της, αν μπαίνει στο άβατο και ψελλίζει: «Τα Σα εκ των Σων Σοι προσφέρομεν κατά πάντα και διά πάντα». Δεν αρκεί, δηλαδή, να είσαι μόνον πιστός, ως θεατής. Θα πρέπει να είσαι και πιστός, ως ένας ιερουργός. Κάπως έτσι, θεωρούσα ότι μόνον ένας ιερέας είναι κορυφαίος Θεολόγος. Εμείς οι απλοί λαϊκοί όχι, διότι είμαστε απλοί θεατές της καθόδου του Αγίου Πνεύματος, κατά το μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Πρέπει να την τελεί κανείς την πράξη... Παρομοίως, και στην άλλη μου επιστήμη, αυτή της Παιδαγωγικής, που καλείται: «Τέχνη Τεχνών και Επιστήμη Επιστημών», η διάπλαση των ψυχών είναι και μια κορυφαία τέχνη, εκτός από κορυφαία επιστήμη. Με άλλα λόγια, ο παιδαγωγός είναι, πάνω και πρώτα από όλα, ένας μεγάλος καλλιτέχνης, που διαπλάθει ανθρώπινες ψυχές. Ακόμα και τώρα, αντηχεί, στα αυτιά μου, η επίθεση εναντίον ορισμένων καθηγητών Διδακτικής ότι διδάσκουν τη Διδακτική Επιστήμη, χωρίς να έχουν διδάξει οι ίδιοι μέσα σε μια σχολική διδακτική τάξη. Ή αλλιώς, όπως έλεγε ένας καθηγητής μου, δεν μπορούσε να ξεκινήσει ακαδημαϊκή καριέρα ο ίδιος, αν πρώτα δεν δίδασκε τρία χρόνια σε ένα σχολείο, για να ξεκινήσει να διδάσκει τη Διδακτική και στο Πανεπιστήμιο, με βάση τη συγκεκριμένη νομοθεσία της σχολής του. Τηρουμένων των αναλογιών, τα ίδια ισχύουν και για την πολύπαθη τέχνη του Καραγκιόζη, του Θεάτρου Σκιών, που μας αφορά: Δεν μπορεί κανείς να γράψει, πλήρως και επαρκώς, για αυτήν την τέχνη, έχοντας μόνο παρακολουθήσει κάποιες παραστάσεις. Πρέπει, με κάθε θυσία, να περάσει και πίσω από τον μπερντέ, όχι ως παρατηρητής ή βοηθός, αλλά και ως ενεργός καραγκιοζοπαίχτης με ζωντανό, μεγάλο και απαιτητικό κοινό. Σφυρηλατώντας μια τέτοια καριέρα, θα είναι σε θέση, έχοντας και τις υπόλοιπες γνωστικές και επιστημονικές προϋποθέσεις, να μπορέσει να γράψει άρτια, ποιοτικά, ποικιλότροπα και σφαιρικά γύρω από την τέχνη του Θεάτρου Σκιών. Να απομαγνητοφωνήσει, φυσικά, και τις διηγήσεις των καραγκιοζοπαιχτών. Αλλά όχι μόνο. Αυτό είναι ίσως το μικρότερο κονδύλι μιας ιστορίας, που αφού περάσει από πολλά στάδια, πρέπει να καταλήξει στο εξής: Συνέπεια και αποφυγή της κωλοτούμπας... Συνεχίζεται…

Πρώτα σε αγνοούν, μετά σε κοροϊδεύουν, μετά σε πολεμούν, μετά τους νικάς. (Μαχάτμα Γκάντι, 1869-1948, Ινδός ηγέτης)

Σελίδα

7

ΘΕΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ Από το περιοδικό “Θέατρο” τόμος 10 Επιμέλεια κειμένων Πάνος Καπετανίδης

Ο Καραγκιόζης είναι σαν το αττικό θυμάρι. Αποστρέφεται τις κηπουρικές επεμβάσεις, τους εξευγενισμούς και τα κλαδέματα, αυτά που δέχονται, αδιάκοπα, άλλα είδη τέχνης στο πέρασμα των καιρών. Τα θέατρα γίνονται ανοιχτά, κλειστά, κυκλικά, πολυπρόσωπα, μονοπρόσωπα, ο κινηματογράφος γίνεται πολύχρωμος, στερεοσκοπικός, πανοραμικός, σινεμασκοπικός, η τηλεόραση, επίσης, αλλάζει ολοένα. Ο Καραγκιόζης μένει πιστός στα αρχαία εκφραστικά του μέσα και τα σύνεργα και οι αλλαγές του, μέσα στους καιρούς, γίνονται τόσο αργά, σχεδόν ανεπαίσθητα, όσο και οι μεταβολές του κλίματος ή του βυθού στις αμμουδερές ακτές. Ωστόσο, μιλώντας τη γλώσσα της παράδοσής του, πέτυχε να μην την κατεβάσει ποτέ ως το επίπεδο της "μουσειακής" νεκρής διαλέκτου. Είναι μια παράδοση "εν δράσει" ή, καλύτερα, μια δράση που κρατάει ολοζώντανη την παράδοση, καθώς τη φέρνει αδιάκοπα σε επαφή με το σύγχρονο κοινό και τους παλμούς του. Ο συμβολισμός των τύπων του, με όλη τη φαινομενική κάποτε απλοϊκότητά τους, κλείνει μέσα του ολόκληρες κοινωνικές κατηγορίες ανθρώπων, έχει δηλαδή αντίκρισμα στη ζωή. Κι αν η τεχνική του είναι ανακάλυψη της Ασίας, η ψυχή του, όμως, είναι ελληνικότατη- έχει, δηλαδή, και το δεύτερο βασικό συστατικό της ΤΟΥ αληθινής τέχνης, που πρέπει να έχει τις ρίζες της, σε έναν καθορισμένο εθνικό χώρο. Από αυτή την άποψη, οι ρίζες του Καραγκιόζη, στην Ελλάδα, τραβάνε όπως διαμορφώθηκε πολύ πιο βαθιά από το Μεσαίωνα και αντλούν μυθοπλαστική δύναμη, κατευθείαν, από τη σάτιρα του Αίσωπου. Μήπως ο Μπαρμπαγιώργος δεν έχει σχετικά τους ίδιους τρόπους και τα χαρακτηριστικά του αγαθού και οξύθυμου Αισώπειου λιονταριού; Και ο Χατζηαβάτης; Κοιτάξτε τα κόλπα του, τη γαλιφιά του, το πώς αρχίζει μια δουλειά και πώς την τελειώνει, και θα δείτε μια αληθινή ομοιότητα δράσης με την κλασική αισώπεια αλεπού. Και ο Καραγκιόζης, ο πειναλέος πάντα σκύλος, που τον έχουν του κλότσου και του μπάτσου; Δεν χάνει, ποτέ, την αισιοδοξία του και τελικά, όσα και αν τραβάει, μένει πιστός στη φιλία. Αν προχωρήσουμε στους παραλληλισμούς, θα βρούμε κοινά στοιχεία και στη δομή και στο μύθο και στο διάλογο και στο τελικό ηθικό επιμύθιο. Και έκτος από αυτά, οι ίδιες καθορισμένες μορφές-σύμβολα, συνθέτουν αμέτρητους μύθους. Το ίδιο ακριβώς κάνουν και οι καθορισμένες μορφές του Καραγκιόζη, που παρουσιάζουν πολυποίκιλες υποθέσεις. Με τη διαφορά πως, σε αυτόν, η σάτιρα είναι ανθρωπόμορφη, πιο κοντά δηλαδή στο ρεαλισμό. Και ο καλλιτέχνης, πίσω από το πανί, δίνει φωνή και κίνηση στις φιγούρες, με άλλα λόγια, στις μάσκες του αόρατου εαυτού του. Μοιάζει, αρκετά, με το μασκοφόρο ερμηνευτή των αρχαίων θεάτρων! Πολλά προβλήματα λύνει αυτή η μάσκα. Και πριν από όλα, το πρόβλημα της οικονομίας. Ο φτωχός καραγκιοζοπαίχτης είναι σε αυτό πλουσιότερος και από τον πιο ευκατάστατο θιασάρχη, που χρησιμοποιεί ζωντανούς ηθοποιούς. Μπορεί να διατηρεί, άνετα, έναν πολυπρόσωπο θίασο, μοναχός του. Αφήνω το άλλο πλεονέκτημα: τη δυνατότητα που έχει ο καραγκιοζοπαίχτης να παίζει, σε μια παράσταση, δέκα και δεκαπέντε ρόλους μαζί. Πράγμα, που ούτε να το ονειρευτεί μπορεί ένας

Η Ψυχή του Ελληνικότατη και οι υπηρεσίες του μέγιστες

ΑΛΕΞΗ ΠΑΡΝΗ

Σελίδα

8

καλλιτέχνης του αληθινού θεάτρου. Ύστερα από αυτές τις διαπιστώσεις, δεν χρειάζονται πολλά, για να εξηγηθεί η εξάπλωση της καραγκιοζοπαιχτικής τέχνης στην Ελλάδα, που είχε τόσα λίγα μέσα η φτωχιά, για να δώσει διέξοδο σε αμέτρητα παιδιά της και στις πύρινες καλλιτεχνικές τους ιδιοσυγκρασίες. Μια ολόκληρη περίοδο- άρχισε τα πρώτα μετεπαναστατικά χρόνια και την προφτάσαμε και εμείς, τα παιδιά του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, δεν υπήρχε χωριό στην επαρχία και συνοικία στην πολιτεία, χωρίς τον επίσημο επαγγελματία καραγκιοζοπαίχτη- χώρια τους ερασιτέχνες. Είναι ένα φαινόμενο, που δεν έχει προηγούμενο, στον ευρωπαϊκό τουλάχιστο χώρο. Ο Καραγκιόζης, χωρίς υπερβολή, έπαιξε εδώ, για ένα ορισμένο διάστημα, το ρόλο που θα έπρεπε να παίξουν άλλα πιο ανεπτυγμένα εκπολιτιστικά κινήματα, μέσα στα πλατιά λαϊκά στρώματα. Με τα καλά και τα κακά του, συμπλήρωσε ένα εκπολιτιστικό κενό, που, έτσι και αλλιώς, θα έμενε άδειο, στην πνευματικά ερειπωμένη Ελλάδα των μετεπαναστατικών χρόνων. Έδωσε, με άλλα λόγια, το θέαμα στο λαό. Και ας θυμηθούμε και κάτι άλλο: Μια ολόκληρη περίοδο, όταν η καθαρευουσιάνικη σχολή είχε πλημμυρίσει τα πάντα, με την παχιά σαν κρούστα νύχτα της, ο Καραγκιόζης ήταν το μοναδικό θέατρο, που εκφραζόταν στη λαϊκή δημοτική γλώσσα. Μέσα στη μαυρίλα του γλωσσικού σκοταδισμού, οι ταπεινές του λάμπες και τα κεριά, ξέφυγαν πολύ μπροστά από τον ταπεινό τους προορισμό και έγιναν μεταβατικές σκυτάλες, που μεταφέρανε ζωντανό το δημοτικίστικο φως. Στα αλήθεια, πολύ σοβαρή θα βρούνε την προσφορά του Καραγκιόζη οι ιστορικοί, αν τον μελετήσουν, με τη σοβαρότητα, που του αξίζει.

Ο Αλέξης Πάρνης (γενν. 24 Μαΐου 1924) είναι Έλληνας ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και μυθιστοριογράφος. Επίσης, ήταν αντιστασιακός, μαχητής του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ.

ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤΟΝ ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ Ο Γιάννης Τσαρούχης, στο άρθρο του για τον Καραγκιόζη, αναφέρεται και στο «χορό των χορών», τον Ζεϊμπέκικο. Μικρό σχόλιο στην αναφορά του αυτή αποτελεί το παρακάτω σημείωμα: Οι πουριτανοί, αμαθείς λάτραι της δημοτικής μουσικής, άμα ακούσουν τη λέξη "Ζεϊμπέκικο", γίνονται έξω φρενών. "Τούρκικο", λένε, "δεν είναι ελληνικό" ή "από πού και ως πού, ελληνικό"! Βέβαια, κανένας χορός ή ρυθμός ενδιαφέρων δεν είναι, ίσως, ελληνικός, συμπεριλαμβανομένου, ασφαλώς, και του... Καλαματιανού. Το Τσάμικο είναι αρβανίτικο, ο Ζεϊμπέκικος, χορός της Θράκης, πατρίδος του Ορφέως, που, ως γνωστόν, ήταν... Τούρκος (αφού και οι αρχαίοι τον παριστάνουν με φρυγικά παντελόνια και φέσι φρυγικό), ξεκίνησε μαζί με τη φυλή των Ζεϊμπέκηδων (φυλή όχι χριστιανική, αλλά ούτε μουσουλμανική), για να εγκατασταθεί στα παράλια της Μικράς Ασίας, όπου, καθώς λένε οι επιστήμονες, οι

Σελίδα

9

Ζεϊμπέκηδες αναγκάστηκαν, τελικά, να εκμουσουλμανιστούν. Κανείς Τούρκος, στα βάθη της Τουρκίας, δεν ξέρει, ούτε μπορεί να χορέψει, Ζεϊμπέκικο. Πρέπει να είναι από τα παράλια της Μικράς Ασίας και όχι χωρικός. Τα φρύγια και λύδια και τα μιξολύδια μέλη των Ελλήνων του Χρυσού Αιώνα συνεχίζονται από τα ανάλογα μέλη των απογόνων των ίδιων λαών στην εποχή μας. Η αναιμική Ελληνική Μουσική τράφηκε, πάντα, από το εξωτερικό και με την ξένη μουσική δυνάμωσε. Αλλά και αν ακόμα ο Ζεϊμπέκικος είναι τούρκικος, τότε είναι καιρός να αλλάξουμε ιδέα για την τούρκικη τέχνη και όχι να ντρεπόμαστε για ένα ευγενικό χορό, που αυθόρμητα ο λαός τον έκανε πανελλήνιο. Οι αμαθείς πουριτανοί χωρίζουν τη μουσική σε δημοτική και ρεμπέτικη, σε «υγιεινή» ή «ανθυγιεινή», σε χωρική βαλκάνια παραδεκτή ή σε καλλιτεχνικά απαράδεκτη. Ο εθνικισμός μάς πιάνει, στην Τέχνη, μόνον όταν πρόκειται να ζημιωθούμε. Ποτέ, όταν πρόκειται να πλουτιστούμε! Ο πανάρχαιος Ζεϊμπέκικος είναι νοσηρός όσο ο Ευριπίδης και ο Μπωντλαίρ!.. Τι να γίνει; Όλα δεν μπορεί να είναι συγχρόνως υγιεινά και μεγάλα!.. γ. τσ.

Σελίδα

10

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο ΛΥ Σ Η τ ε ύ χ ο υ ς 1 0 9

Αν θες να πας γρήγορα, πήγαινε μόνος. Αν θες να πας μακριά,

πήγαινε με άλλους.

(Αφρικάνικη Παροιμία) Σελίδα

11

ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ ΚΑΘΕΤΑ

Καραγκιοζο-σταυρόλεξο τεύχους 110

Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών 2. Η πατρίδα πολλών καραγκιοζοπαιχτών της ηπειρώτικης σχολής 6. Φιγούρα ορεσίβιου Βλάχου, που επέβαλε ο Γιάννης Ρούλιας 7. Φιγούρα εμπνευσμένη από υπαρκτό πρόσωπο της αυλής του Αλή Πασά 8. Χαρίλαος...: Ακόμα ένας καραγκιοζοπαίχτης από την Αμφιλοχία 9. Περιηγητής, που περιγράφει παράσταση Καραγκιόζη στα Ιωάννινα του 1809 10. Αγαμέμνων ή Μένιος...: Ακόμη ένας καραγκιοζοπαίχτης από την Αμφιλοχία 13. Θωμάς...: Ακόμα ένας καραγκιοζοπαίχτης από την Αμφιλοχία 14. Ο ηπειρώτικης προέλευσης αντίπαλος του Μπαρμπαγιώργου 16. Βασίλης...: Καραγκιοζοπαίχτης από την Πρέβεζα 18. Από τους ερευνητές, που αμφισβήτησαν το Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών 19. Φέρεται ως ο δάσκαλος του Γιάννη Ρούλια 20. Ο πρώτος επώνυμος καραγκιοζοπαίχτης της ηπειρώτικης παράδοσης

1. Μυθικό τέρας παράστασης του Ηπειρώτικου Θεάτρου Σκιών 3. Καραγκιοζοπαίχτης, που μνημονεύει μαρτυρίες γερόντων για το Ηπειρώτικο Θέατρο Σκιών 4. Μέμος...: Καραγκιοζοπαίχτης από το Αιτωλικό 5. Ηπειρώτικη φιγούρα, εμπνευσμένη από τον Αλή 11. Λιάκος...: Καραγκιοζοπαίχτης, που μύησε τον πατρινό Μίμαρο στην ηπειρώτικη παράδοση 12. Δάσκαλος του καραγκιοζοπαίχτη Αντώνη Μόλλα 15. Η πόλη-επίκεντρο του Ηπειρώτικου Καραγκιόζη 17. Ερευνητής, που υποστήριξε την ύπαρξη του Ηπειρώτικου Καραγκιόζη

Σελίδα

12

ΤΑΞΙΔΙΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΜΑΣ»

Σαν σήμερα: Πάτρα, Δευτέρα 28 Μαρτίου 2016, Παγκόσμια Ημέρα Θεάτρου Σκιών Πραγματοποιείται Εσπερίδα στο «Περί Σκιών» του Χρήστου Πατρινού, με θέμα το «Πατρινό Θέατρο Σκιών» και με ομιλητές τους: Γιάννη Μυλωνά, Θωμά Αθ. Αγραφιώτη και Διονύση Μαμάση. Στο τέλος της Εσπερίδας, τιμάται ο Ανδρέας Κυριαζόπουλος, για την προσφορά του στην τέχνη του πατρινού Καραγκιόζη. Η επιτυχία της εκδήλωσης οδηγεί σε μια σειρά επιθετικών διαδικτυακών αναρτήσεων εναντίον της.

Θέλετε να συμβάλλετε στην οικονομική στήριξη του Σωματείου; Μπορείτε να κάνετε κατάθεση Eurobank, στην Τράπεζα Eurobank Αριθμός λογαριασμού: 0026.0062.17.0200632294

IBAN: GR0802600620000170200632294

Σελίδα

13

“Ο Ντούμπας έχει κέφια” Σκίτσα του Κώστα Ντούμπα ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΜΟΥ, ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ!!...

ΠΑΛΙ ΚΑΛΑ, ΓΙΑΤΙ ΕΙΧΑ ΑΡΧΙΣΕΙ ΝΑ ΕΛΠΙΖΩ...

ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΤΡΕΧΕΙΣ ΝΑ ΣΩΘΕΙΣ;

ΤΟΣΟ ΚΑΙΡΟ ΕΤΡΕΧΑ, ΓΙΑ ΝΑ ΜΗΝ ΦΑΓΩΘΩ... ΜΑ ΕΤΣΙ, ΟΠΩΣ ΓΙΝΑΜΕ, ΛΕΩ ΝΑ ΜΕ ΦΑΕΙ, ΟΙΚΕΙΟΘΕΛΩΣ...

Σελίδα

14

ΜΕ ΤΡΙΑΚΟΣΙΑ ΑΝΤΙΓΡΑΦΑ, ΣΑΝ ΤΗ ΜΥΤΗ ΤΟΥ ΜΟΡΦΟΝΙΟΥ, ΦΤΑΝΟΥΝ ΝΑ ΒΟΥΛΩΣΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΑΛΟΓΕΣ ΤΡΥΠΕΣ!

ΔΩΣΤΕ ΜΟΥ Ο,ΤΙ ΕΧΕΤΕ!

Σελίδα

15

ΠΑΡΕ ΝΑ ΕΧΕΙΣ!

ΤΟ ΛΕΝΕ, ΠΛΕΟΝ, ΞΕΚΑΘΑΡΑ. ΜΑΣ ΠΑΝΕ ΓΙΑ ΦΥΤΕΜΑ!

ΈΧΟΥΜΕ ΠΟΛΥ ΚΑΛΟ ΧΩΜΑ...

Σελίδα

16