Tufan Gündüz - Anadoluda Türkmen Aşiretleri (Bozulus Türkmenleri 1540-1640)

dır. 35 Ö te yandan Selçuklu hanedanının Maveraünnehir' deki ve İran'daki şecereleri arasında da farklılıklar meydana çıkmaya baş­ ladığı gözlenmektedir. Onlar başlangıçta kendilerini Kınık boyunun mütevazi mensupları ve Dukak oğlu Selçuk' un torunları olarak gösterirlerken, İran'da ünlü destan kahramanı Afrasiyab'a kadar dayanan bir secereyi de benimsemişlerdir. 36 Türkmenler, Selçuklu hükümdarlarına karşı, devletin nimetle­ rinden faydalanamamaktan kaynaklanan kırgınlıklarını hiç bir zaman gizlememişlerdi. Onlar taht mücadelelerinde açıkca muha­ liflerin yanında yer alıyorlar37 ve devlete karşı muhalefeti destek­ liyorlardı.

Vezir Nizamü'l-Mülk' ün, Türkmenlerin devlete güvensizlikle­ rinin ortadan kalkması, yerleşik devlet düzenine alışmaları ve tedricen medenileşıneleri için 1000 Türkmen oğlunun gulam sistemine alınarak maaş bağlanınası düşüncesi ise gerçekleşmesi oldukça zor bir tasavvur idi.38 Çünkü Nizamü'l-Mülk'ün devlet anlayışında dev­ lete hizmet etmek, gönül bağlamak, devlet düzenine sadık kalmak yani devletin hizmetkarı olmak esas idi. Oysa Ebu'l- Gazi'nin yuka­ rıda nakledilen sözlerinden anlaşıldığına göre Türkmenler devletin kendilerinin hizmetinde olmasını istiyorlardı. Bu da her halde dev­ letin bütün yönetim kadrolarını kendi ellerine almakla mümkün ola­ bilirdi.

Selçuklu hükümdarları Türkmenlerin rahatsızlıklarını bildik­ lerinden tedbir olarak onları, ya devlet idaresine girmekte direnen ve kontrolu güç olan dağlık bölgelerdeki topluluklara karşı denge un­ suru olarak kullanıyorlar ya da uçlara sevk ederek Ermeni, Gürcü ve Bizans topraklarında yağınalar yapmalarına ses çıkarmıyd'rlardı.

Bu politika aslında Selçuklu sınırlarının Hristiyan ülkeler aleyhine genişlemesinin değişik yöntemi idi. Siyasi sınırlara hiç bir zaman riayet göstermeyen konar-göçerler sık sık Bizans veya Ermeni 35 Ebul-Gazi Bahadır Han, Şecere-i Terakime, s. 264 36 V. V.Barthold, Tiirkmerı Knvminiıı .. , s. 144; Ebu'l Gazi Bahadır Han, A.g,e. s. 264 37 M. A. Köymen, A. g. e., s. 168 38 Nizamü'l-Mülk, Siyaseı:name, çeviren: M. A. Köymen, (Ankara 1986), s. 1 32 25