ilan edilir ve Çar II. Nikola, Kafkasya Genel Valiliği'ni yeniden yüriirlüğe koyduğunu ilan ederek, başına Kont Vorontsov Daşkov'u getirir.76 1905 yılında Azerbaycan'da grevler artarak devam eder ve
giderek siyasi bir hüviyet kazanmaya başlar. 1905 yılının Ekim ayında Moskova-Kazan demiıyolunda başlayan ve iki milyondan fazla kişinin iştirak ettiği grev süratle bütün Rusya'y� yayılır. Aynı vakitlerde Transkafkasya demiıyolunda başlayan grev, Bakfi'deki işçileri de etkileyerek, birçok sanayi müessesesini, Nuha ve Şuşa'nın ipek imalathanelerini, Gence'deki öğrencileri bile içine alarakbüyür. Bakfi'deki 1905 Ekim grevine 129 büyük müessesenin çalışanları iştirak eder. Bu grevlerden sonra BakU şehri Rusya'mn en önemli ihtilal merkezlerinden biri haline gelir.77 XX. yüzyılın başlarında Azerbaycan'daki işçi sınıfı ekonomik
krizden etkilenir ve durumu daha da kötüye gider. İşçiler günde ortalama ıı saat, hatta bazı fabrikalarda 14 saate kadar çalıştırıl maktadır. Bu kadar çalıştırılmalarına rağmen aldıkları ücretler çok düşüktür ve son derece sağlıksız şartlarda çalışmaktadırlar. İşçiler arasında, sık sık ölümler ve salgın hastalıklar görülmektedir. 1905-1907 yıllan arasıdaki kıtlık döneminde işçilerin hayat seviyesi
oldukça düşer ve ekonomik kriz gerekçesiyle birçok Azerbaycan Türkü işten çıkarılır.78 Azerbaycan'da Türk-Ermeni Çatışması 1804-1813 ve 1826-1828 yıllarındaki İran-Rusya savaşlarında
ve bu savaşların sonunda Azerbaycan'a özellikle de Karabağ Mustafazade, a.g.e.,.s. 298. Sanahmetoğlu, a.g.m., s. 46. 711 Ezizov, a.g.e., s. 62-65; Ermenilerin Osmanlı Devletindeki isyanlan ve kurduklan teşkilat için bkz. Ali İhsan Gencer, "İhtilalci Ermenilerin Kaza İhtilal Teşkilatı Talimatnamesi", Tarih Enstitüsü Dergisi, No: 13, 19831987, s. 577-606. 76 n
40
