Nadir Devlet - İsmail Bey Gaspıralı

p ıralı’yı zorlayan k onuların başında geliyordu. M üslüm an­ ların ekseriyeti bu nevî bir yayın şekline (gazete) şüphe ile b a ­ kıyorlardı. G aspıralı 1888’de haklı o larak “ kısa bir m üddet öncesine kadar gazetenin ne olduğunu söyleyebilecek M üs­ lü m a n la r ın sa y ısı ç o k a z d ı ” d e m iş ti. G a s p ıra lı gazete fikrini yaym ak ve gazetesini tanıtm anın dışında daha iki çeşit zorluğun üstesinden gelm ek m ecburiyetinde idi.

T ercüm an/P erevotçik’in sahifelerinde yayım lanan ten ­ kitler “ hakaret veya adi d ed ik o d u lar” olarak yorum lanıyor ve G aspırah’m n R uslara kültürel yönden yaklaşm a teklifleri şüphe ile karşılanıyordu. G asp ırah , ilk yıllarda okuyucuyu ürkütm em ek için a şın tem kinli davrandı. G azetede M üslü­ m an okuyucuları rahatsız etm eyecek, huzursuzlandırm ayacak tarafsız bilgiler verilm eye d ik k at edildi. G aspıralı bu d urum u şöyle izah etm ektedir : “ Bu durum üç yıl devam etti. D ördüncü yılda gazete­ nin muhteviyatını genişlettim ve bazı tenkitler, tartışm aya açık konuları d a dahil ettim . A ncak b u n u yapabilm ek için a b o ­ nelerim i yazdıklarım ın sırf d ed ikodudan ibaret olm adığını inandırm am gerekiyordu. O kuyucuları buna inandırm ak zor oldu ve hâlâ onları inandırm ak için uğraşm am gerekiyor. Bu­ gün bile (1888) okuyuculanm dedikodu yaptığım ı zannedi­ yo rlar ve onlara yaptığım işin bunun aksi olduğunu izah için b ü tü n gücüm ü sarf etm em gerekiyor.” G aspıralı’nın karşı­ laştığı ikinci zorluk ise, hayatım n sonuna kadar onu takip etti.

G asp ırah ’yı oldukça huzursuz eden aşağıda izah edeceğimiz husus, başta m uhafazakârlar daha sonra ise bilhassa 1905’ten sonra M üslüm an toplu m u n d ak i siyasetle yakından ilgilenen aşırı eğilimli şahıslar tarafından paylaşılmıştı. 1880’lerde Gasp ıra h ’nın R uslara karşı uzlaşıcı tavır alm ası itirazlara sebep oluyordu ve başta bu itirazların delilleri dinî m ahiyette idi.

30