Ebülfez Elçibey - Bütöv Azerbaycan Yolunda

İran taxtacının heqiqi varisierinden biri sayır, ancaq iranlıları düşmen bilir, Feridunu da öz ulu babası sayır. O, deyir: Bilirler ki , iranlılar hermela, Bizim başımıza olublar bela . . .

O şey ki , emanet qoyubdur babam, Gerek düşmeninden alam intiqam.

Efrasiyab savaşlarda İran ordularını darmadağın edir, Nuzer şah ve bir neçe İran qehremanları öldürülür: Qarabext idi çünki iranlılar, Döyüşde zefer çaldı turani ıl ar. Şahenşahlığın merkez iqametgahı olan Parsa (Texti-Cemşid, TextiCem) feth edilir. Efrasiyab: Qovub atları terleye-terleye, Dehistandan o geldi, çatdı Reye , Kayan tacını aldı qoydu başa, İran texti çatdı o qelbi daşa.

Bundan sonra İran zeminde arada bir banşla sonuelanan uzun iller süren müharibeler gedir, her iki terefden onlarla qehreman öldürülür. Bir sıra qehremanlar qocalıb , müharibe sehnelerinden uzaqlaşır. "Şahname" bütün-bütününe İran-Turan müharibeleri boyu Türkleri qehreman , döyüşen cengaver bir xalq kimi tesvir etse de , Türke düşmen­ çilik , farsa tükenmez istek ve terefkeşlik üzerinde qurulubdur. Elli min beytden artıq bir menzum roman olan bu eser açıq-aşkar Türke nifret, farsa ve onun temsilçisi "şahlığa" sevgi ve reğbet yaratmaq ıneqsedi ile yazılıb ve fars şovinizminin ana yasasına çevrilibdir.

Bununla yanaşı "Şahname" nin ümumi ruhu islam mefkuresi ile zid­ diyet teşkil edir. Bir qeder evvel göstermişdik ki, ikinci reşid xelife Hz. Ömer "Xavadaynamak"ı ona göre redd etmişdi ki , bu kitab islam ruhuna zidd idi . O kitabın ve onun kimi kitabiarın esasında yazılan "Şahname " de onlardan uzağa gede bilmedi. Ele buna göre de Türk şairi Derbendli Mehemmed Tağı Qumru ( 1 8 ı 9- ı 89 1 ) bir gesidesinde Firdovsini tenqid edir. burada hemen qesideden çıxarılmış bir neçe beyti göstermekle me­ seleye daha da aydınlıq getirmek isterdik: 140