Cengiz Aytmatov - Gün Uzar Yüzyıl Olur

dan tanıyan Yelizarov burası için Sarı Özek anıt-kahiri derdi.

Boranlı durağından çıkıp Sarı Özek bozkırında ilerleyen develi, köpekli, traktörlü, yol kazma makineli garip cenaze alayının yöneldiği yer işte burasıydı.

Ana-Beyit gömütlüğünün kendi öyküsü vardı: Yaygın bir söylence dilden dile dolaşırdı. Geçmiş çağlarda Sarı Özek bozkırını ele geçiren Juanjuanların tutsaklarına karşı gös­ terdikleri katı davranışın sonucunda yayılmış bir öykü olma­ lı bu. Juanjuanlar kimi durumlarda tutsaklarını komşu ül­ kelere satarlardı. Bu acımasız insanların yaptıklarını bir fırsatını bulunca ülkelerine kaçarak yakınlarına anlatan tut­ saklar ötekiler arasında gene de çok şanslı sayılırlardı. Çün­ kü .Juanjuanlar, yanlarında kalanlara daha da kötü davra­ nırlardı : Kurbanlarının başına deve derisi geçirip korkunç iş­ kenceler yaparlar, sonra da zavallının belleğini yitirmesini sağlarlardı. Çarpışmalarda ele geçirdikleri delikanlılara en çok bu işkenceyi uygularlardı. Önce tutsağın kafasını kazırlar, bu arada saç diplerini deşip kanatırlardı. Bu işlem sürerken usta kasaplardan biri iri bir deveyi hemen oracığa yatırıp keser, kestikten sonra de­ risini yüzerdi. Deve derisi boyun bölgesinde çok kalın olur. İşte bu boyun derisinden bir parça kesilir, taze taze tutsa­ ğın kafasına geçirilirdi. Zamanımızda yüzücülerin giydikleri deniz başlığına benzeyen bu örtü, tutsağın kafasını sımsıkı kavrardı. «Deri geçirme» işkencesi işte böyle başlardı. Bir de­ veden beş, altı kişiye yetecek boyun derisi çıktığı söylenir.

Kafasına deri geçirilen tutsak başını yere sürtmesin diye boy­ nuna tahta kalıp takılır, yürek paralayıcı çığlıklarını kimse duymasın diye ıssız bir yere götürülürdü. Kolları, bacakları bağlı tutsak orada güneşin alnacında aç, susuz birkaç gün kalırdı. Başına deri geçirilenlerden çoğu acıya dayanamayıp ölür, sağ kalanlarsa belleklerini yitirerek geçmişlerini anım­ samayan birer mankurt -köle- olurlardı. Tutsakların y·a­ kınları köleleştirme işlemi son bulmadan kurbanı kurtarmak için hazan akın düzenlerlerdi. Juanjuanlar bu baskınları iş­ kence yaptıkları yerlere koydukları kokularla önlerlerdi.

Açık bozkırda tüm hareketler anında görüldüğü için baskı­ na kalkışmak seyrek bir olaydı. Eğer tutsaklardan birinin mankurt yapıldığı yöreye yayılırsa artık onun en yakınları bile zavallıyı kurtarmaya ya da kurtulmalık (fidye) yoluyla 125