çevresinde de, terkiş veya tirkeş, askerin saf düzeninde yürü mesi. demektir ( 98 ) . Kaşgarlı Mahmud'un derlediği eski kah ramanlık şiirlerinde yer alan, Alp/arın hepsi tirkeşür ile kal a balık, pek çok ( kalın) erler tirkeşür, şiirlerindeki tirkeşür sö zünü Brockelmann, hem « toplanma» ve hem de « Sıraya gir me» manasına yorumlamıştı (9'>) . Develerın arka arkaya dizile rek kervanda yerini almaları örneğindeki, tergeşmek sözünü de, bu anlayış içine katmıştı. Besim Atalay ise, ( develerin ka tarlanması»nı, «askerlerin dizilmesi »nden ayırmaktadır. ( I, 206 ) . Biz burada, Brockelmann'ın görüşüne katılıyoruz.
D e r n e k veya d ü ğ ü n d e r n e k, eski Türklerde olduğu gibi Anadolu'da da, -biraz değişik manada,- çok kullanılan bir deyimdir. Temek, Kaşgarlı Mahmud'a göre, «halkın işleri görü şüp konuşmak için toplandıkları yer», demekti ( I , 477 ) . Brock
elmann'a göre ise bu söz, yalnızca toplantı (versammlung) de mekti. Bu konuda Besim Malay, daha haklıdır ( 100) . Dernek sözü şu örneklerde, Anadolu'da D e d e K o r k u t kitabı ile ge lişir ve çoğalmağa başlar : 1 . Oğuz illerinde dernek var imiş
(DK, 297, 10). 2. Segrek . . . bir gün bir derneğe uğradı, kan dılar, yemek içmek etdiler. Segrek mest oldu ( DK, 256, 8 ) . Görülüyor k i Oğuzlarda dernek, bir yemek içmek mec]isidir. Ancak bu yeme içmeler, beyler tarafından verilmiş toylar ol malıydılar. Düğün - dernek sözü de, yine ilk önce Dede Korkut' ta görünüyordu (DK, 260, 6 ) . Bununla beraber Osmanh çağın da, -farsça encümen karşılığı olarak-, divan ve meclis mana sına söylenmiş, dernek sözünü de görüyoruz. Bunun pek çok örneği, Tarama sözlüğü içinde yer alır. Bu sözlükte dernek yeri ile:! derneşeceği gibi sözler ise, halkın bir araya gelerek, işlerini, konuştukları yer olarak göster iliyordu.
d) B e y l e r ve a s k e r l e r m e e l i s i : Aslında bunları karşılayan sözlerin hepsi de, toplanmak toplantı yapmak, de mektir. Ancak bu mananın içinde Mütercim Asım Efendi'nin belirttiği gibi, yığnak, insan cemiyeti, topluluğu anlayışı da 107