Ahmet Temir - Moğolların Gizli Tarihine Göre Cengiz Han

ler de kullanılırdı. Noyan, önceleri hem sivil, hem askeri amir­ leri ifade ederken, sonraları umumiyetle «subay» anlamında kullanılmıştır.

Noyan'ların en yakın yardımcılarına nökör - nöker de­ nirdi. Bu sözün menşei hakkında ihtilaf vardır. Barthold, b u­ nun Farsçadan gelme bir söz olduğunu ifade etmişse de, Vladimirtsov, aksine, Farsçadaki nöker sözünün Moğol menşe­ li olduğunu ileri sürmüştür.

XII. yüzyılın sonlarında Moğol boyları, kendi aralarında daimi bir mücadele halinde yaşamakta idiler. Cesaret ve kabi­ liyetleriyle temayüz eden noyan'ların idaresi altında birçok obog'un birleşmesi ile yeni gruplar kuruluyor ve bunlara irgcn ( « halk, aşiret») deniyordu. Tarih sahnesine çıkışları sırasın­ da, Moğolistan'daki boylar arasında Monggol, Kereyit, Nay­ man, .Herkit, Tatar, Oyrat gibi tanınmış irgen'ler bulunuyoı­ du. Bazan bir boy zorla parçalanıp dağıtılıyor, veya reisler, nöker'lerinin yardımı ile yeni birlikler kuruyorlardı. Bu yüz­ den, bir boy a dının hazan birdenbire ortadan kalktığını veya yeni adların ortaya çıktığını görüyoruz.

Böylece çok mühim başka bir tabire geliyoruz ki, bu da ulus'tur. Bu söz, «devlet, memleket» manasında eski Türkçede de kuIIanılıyordu. Önceleri bu tabirin, yer ve memleket kasttı­ dijmeden bir reis tarafından birleştirilen irgen'leri ifade ettiği, fakat sonraları geniş ülkelerin zaptından sonra halk ile birlik­ te, onların oturdukları ülkeye de ( il el) teşmil edildiği anlaşı­ lıyor.

Cengiz İmparatorluğu kurulmadan önce Moğollar, büyük Yeya küçük topluluklar halinde dağınık bir şekilde yaşamakt�1 idiler. Temücin, 1 206'da Çinggis Han unvaniyle hükümda':.' olunca, halkı o şekilde teşkilatlandırmıştır ki, irgen (halk ) , obog (boy), aymag, yasun ( kemik)ler, aynı zamanda askeri birer birlik şeklini almıştır. Muayyen birliklerin başına noyan ( komutan ) olarak aynı boydan tanınmış bir kimseyi tayin ı:: t miştir.

128