KIPÇAK TÜRKLERİ 1 31
Pritsak, Kuman ve Kun kelimelerinin etimolojisi üze rinde durmu§ ve bu konuya yakla§ımı §öyle olmu§tur: Ona göre, Kuman kelimesinin sonundaki "n" harfi problem mey
dana getirmektedir. Karl Heinrich Menges buna §U §ekilde
yakla§ır: "Bu nadir rastlanan bir isim eki, -n, veya daha ziya de eski tip bir çokluk eki
-an/-en olabilir. Mesela bu
Ka§gar 14
lı'da da er "erkek", çokluğu er-en "erkekler" olarak görülür.
Yine Pritsak, §imdiye kadar bilim adamlarının A
rap-Norman coğrafyacı el-İdrisi'nin(1 154) naklettiği §ekiller
olan el-Kumanin (Kumanlar) ve Kumaniye (Kuman Ülke
si)'ni dikkate almadıklarını belirtmekte ve bunların ikinci heredeki "a" harfinin uzun olduğunu açıkça gösterdiğini
açıklamaktadır. Ona göre bu da Kuman kelimesindeki "-n"
ekinin kaldırılamayacağı m anasına gelir. Geriye kalan tek
alternatif çokluk eki olan
-an' ekidir ki,
bu da, terim kollek
tif bir boy konfederasyonunu tanımladığı için mantıkidir.
Böylece kelimenin Türkçe olduğu, gramer açısından (kuba
'soluk, solgun'
tanımlamasının) kollektif §eklidir ve "soluk 1
solgun (halk)" anlamına geldiği anla§ılmaktadır. 1 5
Nemeth ise, Kuman Kun kelimelerini, aynı kökten gel
diği dü§üncesiyle bir arada izah etmi§tir. Nemeth'e göre,
Kuman kelimesi Kumanların kendi Türk isimleridir, bu ad
onlara herhangi bir yabancı millet tarafından verilmemi§tir.
Yabancı milletlerio Kumanlara verdiği ad, bu kelimenin tercümesidir. Bu nedenle, dört dilde aynı anlama gelen Xar
teks, Po/ovtsi, Fa/ben,
Türkçe
kun
ve
kuman,
Kumanların
kuman
ve
halk ismidir. Zikredilen dört dilde de sarı, sarı§ın, soluk
renkli vb. anlam ifade eder. Ona göre
kun
keli
meleri Türkçe sıfat olan Ku < Kub sarı, renksiz, uçuk renkli 1 kelimesinden türemi§tir. 6 Pritsak da bu görü§ü destekleye rek; bu iki kelimeyi, kuman ( < kiıba soluk, solgun) ve kı1n ( < ku), soluk 1 solgun (bozkır /çöl)'ün (halkı
� manasında
kabul edilebileceği §eklinde görü§ belirtmi§tir. 1 14
1�
16
17
Pritsak, "Polovetsler ve Ruslar", T.DA, sa: 94,· s. 156. Pritsak, "Polovetsler ve Ruslar", T.D.A, sa: 94, s. 1 56-157. Saadet Çağatay, "Codex Cumanicus Sözlüğünün Basılışı Dolayısıyla" D. T.C.F Dergisi, Il/1, Ankara, 1943, s. 760. Pritsak, "Polovetsler ve Ruslar", T.D.A , sa: 94, s. 1 57; Togan, Umumi Türk Tarihine Giriş, s. 1 59.