ver Paşa'nın eşi Naciye Sultan duygusal bir şekilde dile getir mektedir: "Harp sona erdi. Enver Paşa arkada§larıyla beraber ülke den ayrılmaya karar verdi. Memleket dü§man işgali altında idi. Müttefiklerin eline düşmek istemiyorlardı. Kocam memleket dı§ında da faydalı olacaklarını düşünüyor du. Barış imzalanıncaya kadar dışarıda kalıp, tekrar dönmek ni yetindeydi. Bana kendisiyle beraber gelmemi teklif etti. Kızımız Mah peyker bir yaşındaydı. Kocam çocuğu çok sevdiğim. annesine bırakmamı ve beraberce memleketi terk etmemi istiyordu. Fa kat ben kızıma çok bağlı ve düşkündüm. Bir taraftan kocam dan ayrılmak; bir taraftan çocuğumu bırakıp gitmek gibi iki ihtimal arasında kalmıştım. Ne yapacağımı bilemiyordum.. Pek çok ıstırap çekiyordum. Fakat sonunda çocuğumu bırakmadım ve kaldım. Enver Paşa arkada§lan Talat ve Cemal Paşalar, Doktor Na zım, Bahaettin Şakir, Azmi, Bedri ve İsmail Canbolat Beyler ile beraber bir Alman gemisine binerek Odesa'ya gittiler. Enver Paşa, yalının önünden bir motora binerek gemiye çıktı. Çok üz gündüm. İkinci çocuğumu beklediğimi henüz bilmiyordum. Fa kat meğerse o halde imişim."3 ı 4 Sonuç olarak Enver Paşa yedi arkadaşıyla birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kalmış 3 1 5 , ülkede yeni bir süreç başlayacaktır. - Turan yapmak istedik, memleketi viran yaptık. diyen En ver Paşa sanki halkın ve milletin ba§ına gelecekleri görür gi bidir: 1 14 l15
1990,
Orhan Gazi Aşiroğlu, Enver Paıa'nın Eıi Naciye Sultan'ın Hatıraları, Acı Zamanlar, İstanbul sh. Emir Şekip Arslan, Bir Arap Aydınının Gözüyle Osmanlı Tarihi ve Birinci Dünya Savaıı Anıları, sh. 385
49