Ondersteboven Vijzelgracht by caro bonink

Fotoverslag aanleg station Vijzelgracht 2010-2012

Caro Bonink & Dorien Biersteker

Fotoverslag aanleg station Vijzelgracht 2010-2012

Caro Bonink & Dorien Biersteker MMXIII 1

voorwoord ‘Vijzelgracht!’ bulderde de fotografe, en ze keek me aan alsof ik haar een oneerbaar voorstel had gedaan. ‘Niet Vijzelstraat, maar Vijzelgracht. De Vijzelstraat is heel iets anders.’ Ik boog deemoedig het hoofd. Een vrouw die twee jaar lang met haar camera elke beweging in de straat, sorry, op de gracht, heeft vastgelegd, spreek je niet tegen. ‘Dus niets over gebouw De Bazel? Geen nostalgische herinneringen aan Duintjer, Mediamatic, het oude ABN Amro-kantoor? Of die heerlijke muziekwinkel van Dirk Witte?’ De fotografe zweeg en schudde slechts haar hoofd. Ik staarde naar mijn bord, waar de laatste restjes van een verrukkelijke scaloppina alla siciliana me wellustig aanstaarden. Goed tentje wel, vintage Vijzelgracht, maar het was nu niet de tijd om uit te weiden over de keuken van Thats’ Amore. Ik groette de fotografe, liep naar de brug die de Vijzelgracht van de Vijzelstraat scheidt en richtte mijn blik zuidwaarts. Tot aan de rotonde was het een afstandje van niks, hooguit tweehonderd meter. De Stadsatlas Amsterdam had mij geleerd dat de naam van gracht en straat vermoedelijk te danken was aan de vroegere bewoners

Cornelis Arentsz. de Vijselaer en Jan Vijselaer, telgen uit een roemruchte handelaarsfamilie. De gracht was gegraven tussen 1660 en 1670 en gedempt in 1934. In de Gemeenteraad zijn daar nog harde noten over gekraakt, want het watertje tussen de Prinsengracht en de Lijnbaansgracht, waar toentertijd de stadswal lag, moet van een verbluffende schoonheid zijn geweest. Dat was nu niet meer voor te stellen. De straat was verworden tot een no-go-area, het strijdtoneel van betonmortelwagens, bouwkranen en grote, gele, stalen hijsconstructies (max. draagvermogen 2 x 12,5 ton). Ze verspreidden een intens kabaal, en ik had terstond medelijden met de mensen die hier moesten wonen en werken. Aan de overkant, net naast de brug, was een deel van het trottoir met hekken afgezet. Het postzegeltje was een opslagterrein voor bouwmaterialen. Ook stond er een ecotoilet. Alsof hier iemand woonde die alleen ‘s nachts zijn hol uitkwam, een opzichter van de oude stempel, met een baard en een pet en een roestige steigerpijp in z’n hand. Boven de ingang van het vroegere Walenweeshuis, sinds 1971 in gebruik als Maison Descar-

tes, hing de Franse vlag uit. De vlag wapperde vrolijk in de wind, maar het was een vlag op een modderschuit. De gevel van het stemmige gebouw ging schuil achter de bouwput van de Noord/Zuidlijn. Ik moest denken aan Barend Servet en de woorden van zijn schepper Wim T. Schippers: ‘Waar moet dat heen, hoe zal dat gaan? Waar komt die rotzooi toch vandaan?’ Met gevaar voor eigen leven stak ik de straat over. Op de kop van de bouwput hingen twee foto’s: een zwart-witte die de situatie van 1990 weergaf en een subtiel ingekleurd visioen van de Vijzelgracht anno 2020. Op beide prenten stond vanaf het Weteringcircuit een lange file auto’s. Mede mogelijk gemaakt door de Dienst Noord/Zuidlijn. Het gezicht van de Dienst Noord/Zuidlijn heette Boukje. Haar portret hing op de hekken rond de bouwput. We konden Boukje volgen op Facebook. Verder waren de hekken versierd met foto’s van brugrelingen. Zou Boukje dat zelf hebben bedacht? (‘Jongens, die hekken zien er niet uit; daar moeten we iets mee. Wat dachten jullie van brugrelingen?’) De grond trilde, de machines gromden, de boren gilden. Mannen in oranje pakken schreeuwden onverstaanbare dingen naar el-

kaar. De stoep langs het fietspad was bezaaid met gestempelde bloemen, in alle kleuren van de regenboog. Vast ook een idee van Boukje. Ik passeerde een huizenblok met kantoren van architecten, advocaten en psychologen – alles wat je hier nodig had. Voorbij de Derde Weteringdwarsstraat stonden de betreurde wevershuisjes, zo genoemd omdat in de zeventiende eeuw wevers, wolkammers en spinners hier de lakenindustrie overeind hielden. Nu waren de verzakte panden dichtgetimmerd. ‘Deze brievenbus is niet meer in gebruik.’ Was dat ook maar zo met het monsterlijke gebouw van de Autoriteit Financiële Markten. Zoals Boukje het gezicht van de Noord/Zuidlijn was, was dit monstrueuze pand het gezicht van de crisis. Hadden ze dat ook niet, als collateral damage zogezegd, stiekem kunnen laten verzakken? Bij de vestiging van Mail & Female, voor al uw dolle dildo’s (‘The G-spot does exist!’), sloeg ik de hoek om, naar de overkant, om daar tot de ontdekking te komen dat de Vijzelgracht nog korter was dan ik al dacht. Dit was de Nieuwe Vijzelstraat, gemarkeerd door de bouwketen van Max Bögl, de Vijzelgracht begon pas bij café Le Patron.

Terwijl het verkeer langs me heen schoot, noteerde ik welke nering de Noord/Zuidlijn had overleefd: een döner-kebabtentje, boulangerie Le Mortier, Tosti Plus (‘exotisch en gezond’), Japans restaurant Iki Masu en biologisch restaurant Rogh’s Deli. Stiekem was deze kant van de Vijzelgracht uitgegroeid tot een fijn horecastraatje, want verderop zaten trattoria That’s Amore, patisserie Holtkamp, Italiaans restaurant Panini en, aan het andere einde, restaurant Myrabelle. En er waren meer zaken die de gang naar de Vijzelgracht de moeite waard maakten. De klassieke kantoormiddelenhandel van de gebroeders Winter bijvoorbeeld, of het prachtige pand van Hart’s Wijnhandel, anno 1880, of de boekwinkel Boek ‘n Plank, of apotheek Koek, Schaeffer & Van Tijen, anno 1684. En wie dan even moest bijkomen, kon terecht bij twee coffeeshops, waaronder Mellow Yellow, de oudste joint van de stad. Tussen al dat fraais bevonden zich ook drie kappers, twee reisbureaus, een souvenirshop, een antiek- en curiosazaak, een winkel voor hardlopers, een badjassenwinkel, een bric-a-bracshop en een printerette. Er zijn winkelstraten in Amsterdam die het met minder moeten doen.

Ik bladerde door het boek van de fotografe en zag de beelden van de bouwput, de huizen en de mensen. Ik las hun verhalen en verwonderde me over het onverwoestbare optimisme. Hun straat lag onderste boven, maar ze lieten zich niet kisten. Ik bestelde een dubbele espresso op het terras van That’s Amore, en ineens wist ik het zeker: die Vijzelgracht kwam er wel weer bovenop. Op een bouwput bloeien de mooiste rozen. FRENK DER NEDERLANDEN

96 100 102 105 110 114 116 118 121 127 130 132 134 136 141 145 147 151 157 159 160

+++mrt 2009+++ De bouw ligt stil na verzakkingen in juni en september 2008

13 januari 2010 Informatiebijeenkomst door Dienst Noord/Zuidlijn in de Basel voor omwonenden Vijzelgracht.

+++JAN 2010+++ 29 januari 2010 Wethouder Gerson bezoekt de bouwput en praat met omwonenden.

+++mrt 2010+++

29 Maart 2010 Het uitgraven van de bouwput. Dagenlang voeren vrachtwagens de grond af.

22 maart 2010 Bewoner, ondernemer en kunstenaar Peter Doeswijk (interview op pagina 25) heeft als doel het aangetaste straatbeeld te verfraaien. EĂŠn van zijn projecten is het versieren van de Vijzelgracht met beschilderde paaseieren, in samen-werking met kinderen van basisschool de Kleine Reus.

‘Ik wil geen afscheid nemen voor het weer helemaal hersteld is’ De familie Van Zwieten woonde al twee generaties in een wevershuisje. Op 19 juli 2008 verzakte het pand, de familie betrok tijdelijk een woning op de Singel. Inmiddels wonen Van Zwieten en zijn vrouw in Naarden. Het dichtgetimmerde wevershuisje is nog van hen. ‘Met kerst zitten jullie thuis met een fles wijn op tafel, zei de Gemeente direct na de verzakking. Er werd ons toen van alles beloofd, maar er gebeurde helemaal niets. We kregen met allerlei instanties te maken, van de Gemeente, het schadebureau, de Noord/Zuidlijn tot de verzekeringsmaatschappij, maar allemaal stuurden ze ons van het kastje naar de muur. Dat zorgde voor zo ongelooflijk veel stress. Daarbij was onze basis in één keer weg. Alle spullen zaten in een opslag, hoe vind je daar bijvoorbeeld de reservesleutel van je auto? Een deel van onze spullen heeft jaren in een opslag gestaan. Het

Ad van Zwieten Secretaris van Wetering Verbetering. Het gezin Van Zwieten woonde op de Vijzelgracht.

lijkt allemaal zo lang geleden. Uiteindelijk ga je weer in de stroom van het leven mee. We hebben tijdelijk op de Singel gewoond in een gemeubileerd appartement en zijn daarna naar Naarden verhuisd. Wij wilden terug, maar of we dat nog doen? Hoe langer het duurt, hoe meer je ergens settelt. En door alle omstandigheden heb ik genoeg van Amsterdam gekregen. Ik groei er naar toe om het te verkopen. Er waren gesprekken met de Gemeente, die aanvankelijk iedereen had beloofd dat we altijd zonder problemen het huis zouden kunnen verkopen voor een prijs van vóór de bouw. Nou, mooi niet. Als kind logeerde ik al in het huis, als student woonde ik tijdelijk bij mijn grootouders en later ben ik er met mijn vrouw gaan wonen. Mijn familie heeft het huis helemaal in oorspronkelijke staat terug gebracht, tot in detail. Eigenlijk wil

ik geen afscheid nemen voor het weer helemaal zo hersteld is. Ik ben bang dat het anders niet meer gebeurt, mijn ziel zit er in. Maar wij hebben geen haast meer. Al laat het hele gebeuren me geen dag los. Ik heb mijn bouwadviesbureau om de hoek, ik ben bijna dagelijks in de buurt en ben nog actief betrokken bij Wetering Verbetering. Ik heb in die jaren zoveel expertise opgebouwd, dat laat ik niet zomaar achter me. Ik wil dat nu ook tot het eind toe afmaken. Tegenwoordig is er ook een betere verstandhouding met de projectgroep van de Noord/Zuidlijn, mede omdat we een ervaren gesprekspartner zijn geworden en daardoor serieus worden genomen. Dat is voor alle partijen een pluspunt.’

‘De Noord/Zuidlijn is een onderdeel van mijn leven geworden’ Peter Doeswijk heeft in het dagelijks leven op allerlei manieren nauw te maken met de bouw aan de Noord/Zuidlijn. Hij woont aan de Vijzelgracht, boven zijn winkel Boek ’n Plank, hij is voorzitter van Ondernemersvereniging De Vijzel en als kunstenaar realiseert hij projecten om het aangetaste straatbeeld op te vijzelen. ‘De Noord/Zuidlijn veroorzaakt een kloof in de buurt, het directe contact met de overkant is verminderd doordat die bouwput er tussen zit. Aan de andere kant verbroedert het ook, iedereen heeft hetzelfde probleem met die bouwhekken voor de deur. Daarin vind je elkaar, vooral sinds de verzakking van de wevershuisjes is het buurtcontact intensiever. Samen sta je sterker. In het begin werd er nauwelijks naar ons geluisterd. Wij trokken bijvoorbeeld aan de bel toen wij bij de eerste

verzakkingen merkten dat het mis was. Volgens de Noord/Zuidlijn was er helemaal niks aan de hand omdat er op hun monitor niets te zien was. Die avond werden de bewoners door de politie en brandweer uit hun huis gehaald. Verder was er willekeur bij het toekennen van schadevergoedingen. Daar zijn we samen voor gaan vechten. Het ging niet lekker tussen de Projectgoep Noord/Zuidlijn en de bewoners en ondernemers. Het scheelde dat we ons organiseerden in de Stichting Gijzelgracht en Ondernemersvereniging De Vijzel, dankzij alle inspanningen is het onderlinge contact verbeterd en wordt er meer rekening met ons gehouden. We hebben veel bereikt, bijvoorbeeld dat er een limiet is aan de werktijden en dat we een vergoeding krijgen als die overschreden worden. Zo’n goedmakertje scheelt, zeker. Pas geleden moest ik vanwege een lekkage van de damwand mijn huis uit, toen vond ik de

informatie toch weer vaag. Ze zeiden: ‘het lekt nog maar we hebben het onder controle’. Dat klinkt als: ‘het schip is lek maar blijf in je hut’. In de bouwput stond een laag water, dat hoorden we maar we mochten het niet zien. Wij willen graag serieus worden genomen, omdat wij de gevolgen ervaren. Ik woonde aan een groene straat, maar nu kijk ik al jaren op een industriegebied uit. Overal zand, herrie, vrachtverkeer en bouwhekken. Dat moest een beetje verzacht worden voor de buurt, vond ik. Met steun van de Noord/Zuidlijn organiseerde ik een extra feestje en ik verfraai de omgeving met mijn kunst. Zo heb ik op verschillende manieren met de bouw van de metro te maken, de Noord/Zuidlijn is in alle opzichten deel van mijn leven geworden.’

Peter Doeswijk (links) Bewoner Vijzelgracht , Kunstenaar/Cultureel ondernemer Voorzitter Ondernemersvereniging De Vijzel

11 maart 2010 Bijeenkomst op het Stadhuis over de risicoâ&#x20AC;&#x2122;s van het boren. Buurtbewoners Helena van Gelder, Ad van Zwieten en Dirk Fuite zijn daarbij aanwezig.

30 maart 2010 Leden van de Stichting Gijzelgracht tellen nauwgezet het aantal transporten. Te veel transport betekent te veel overlast, daar zijn afspraken over gemaakt.

‘Je moet het gewoon aanvaarden, het is nu eenmaal zo’ Café Mulder is een begrip in de buurt. De bouw van het metrostation was nauwelijks begonnen of een grote lekkage zorgde voor een meters diep gat voor de deur van het café. Dat was nauwelijks nog bereikbaar, zelfs de stamgasten werd het te gortig en zij bleven ook weg. Maar Ria Mulder bleef positief. ‘Het was net Mulder aan het strand hier, een klant had strandstoelen in het bouwzand voor de deur gezet. Er gebeuren soms ook leuke dingen door de bouw, je moet positief blijven anders houd je het niet vol en daar heb je alleen jezelf er mee. Het personeel klaagde toen we wekenlang op de bouwhekken uitkeken, het is maar even, zei ik dan. Gelukkig weet je van tevoren niet hoe lang het allemaal duurt. Het duurt maar vijf jaar en er wordt alleen onder de grond gebouwd, is ons in het begin verteld. Ik was de eerste met een verzakking

voor de deur. Ik zag thuis op het journaal dat een damwand bij de Vijzelgracht lekte. Op dat moment belde er iemand van de Noord/Zuidlijn dat het voor mijn café was, ik schrok me wezenloos. Nog maandenlang was er een gapend gat pal voor de deur, het café was vrijwel onbereikbaar en zat verstopt achter hekken. Alleen de vaste klanten kwamen nog, tot zij het ook zat werden om tegen tralies aan te kijken. Het liep zo slecht, dat er personeel uit moest. Er was een schadebureau Noord/Zuidlijn, maar dat contact was moeizaam. Gelukkig vergeet je hoe erg het precies was, maar ik kan me voorstellen dat mensen er aan onderdoor gaan want het kan flink wat energie en tranen kosten als je het te erg aantrekt. Je moet het aanvaarden, het is nu eenmaal zo. Als er eens een tegel van de muur valt of ik zie een scheur in de vloer die dieper lijkt, dan denk

Ria Mulder Eigenaresse Café Mulder (sinds 1988), Weteringschans 163 (hoek Vijzelgracht) Zij overleed onverwacht op 15 december 2012.

ik direct aan de metrobouw. Een pand wordt natuurlijk ook ouder, maar als ik zoiets zie bel ik toch even met de mensen van de Noord/ Zuidlijn. Die komen nu altijd kijken. Dat is een verbetering vergeleken met de eerste jaren, ze trekken zich nu meer van de omwonenden aan. Vroeger werd er vaag over gedaan als er iets was, tegenwoordig worden we geïnformeerd. Toen de boor hier vlak onderdoor ging, ben ik zelfs ’s avonds gebeld en vertelden ze dat het goed was gegaan. ‘

‘De Noord/Zuidlijn is een breekpunt in mijn carrière’ Marcel Rogh nam in 1996 de groentezaak waar hij werkte over. Vanwege de bouwwerkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn moest hij tijdelijk verhuizen. Eenmaal terug bleek de groentezaak zo onrendabel, dat hij zich genoodzaakt zag om het over een andere boeg te gooien. Voorjaar 2012 opende hij Rogh’s Deli. ‘De Noord/Zuidlijn is een breekpunt in mijn carrière. Dat ik vorig jaar hier de Deli ben gestart, geeft wel een goed gevoel. Maar eerlijk gezegd was ik liever op een andere plek helemaal opnieuw begonnen. Ik droom van een eigen onderneming in Brazilië. Als de Noord/Zuidlijn er niet was geweest, was het anders gelopen en had ik nu misschien wel daar gezeten. In 1996 nam ik op deze plek een goedlopende groentewinkel over. Maar op de dag dat hier voor de deur de stoep opgebroken werd, kelderde mijn omzet met meer dan de helft. Dat komt later wel weer goed, dacht ik toen nog.

Vlak daarna wezen metingen van de Gemeente uit dat de fundering vervangen moest worden en verhuisde ik noodgedwongen met mijn winkel. Ik heb acht maanden in twee verschillende provisorische locaties aan de overkant gezeten. Dat was een tegenvaller, die vijf jaar dat de metrobouw duurde had ik als een flink ondernemersrisico ingecalculeerd. Maar die verhuizingen en de jarenlange vertraging van de bouw met acht jaar nekten me. Het duurde een paar jaar om de compensatie voor de omzetderving rond te krijgen en de extra kosten van de verhuizing kon ik uiteindelijk ook verhalen. Maar dat weegt niet op tegen andere verliezen. Was dit niet op mijn pad gekomen, dan was ik doorgegroeid en had het er anders uitgezien nu. In de periode dat ik moest verhuizen en aan de overkant zat, veranderde de consument. Door alle sores rond de compensatie en verhuizing

waar ik me mee bezig moest houden, had ik daar onvoldoende oog voor. Te laat zag ik dat ik niet was mee gegaan met de tijd. Ik wilde na alle frustraties het liefst weg, maar een slecht lopende zaak is onverkoopbaar. Iets anders opstarten dat aantrekkelijker is voor de verkoop leek een uitweg. We verkochten al wat maaltijden in de groentewinkel en dat wilden we uitbreiden, zo kwamen we op een Deli. De bank zei dat het hier een goudmijn wordt, als straks de metro eenmaal af is. Toen we in de Deli Engelse ontbijtjes gingen verkopen, liep dat als een trein en daardoor draaien we behoorlijk. Zonde toch om het nu na al het werk te verkopen? Maar als iemand met een mooi bod komt… ik droom nog steeds van Brazilië!’

Marcel Rogh (49) Eigenaar van Rogh’s Deli, sinds 1996 gevestigd op de Vijzelgracht

26 april 2010 Maandelijkse BCU (Begeleidings Commissie Uitvoering) vergadering met Projectbureau Vijzelgracht van Dienst Noord/Zuidlijn en omwonenden.

+++APR 2010+++ 43

Een van de grootste ergernissen in de straat: de verkeersveiligheid. Er wordt regelmatig door rood gereden. Op tijden dat de scholen beginnen en eindigen wordt er een verkeersleider ingezet.

24 juni 2010. Wethouder Wiebes brengt een bezoek aan de bouwput op Vijzelgracht en spreekt enkele ondernemers.

+++JUN 2010+++

5 juni 2010 Open dag Bouw.

6 juli 2010 Bewoners Vijzelgracht bezoeken de bouwput op de Ceintuurbaan om uitleg te krijgen van Richard Koenders over het werken onder â&#x20AC;&#x2DC;overdrukâ&#x20AC;&#x2122;.

+++JUL 2010+++

‘Ik ben heel wat keer naar de bouwkeet gelopen’ Het echtpaar Weys Lopes Cardozo woont aan de Vijzelgracht, op de eerste rang naast de bouwput. Ina Weys Lopes Cardoszo ergert zich aan de bouwput en alle overlast, haar man trekt zich er minder van aan. Ondanks de overlast zijn ze allebei ook gefascineerd door het megaproject voor de deur en leggen het proces met de fotocamera vast. ‘Mijn man was voor de metro, ik was tegen. Die bouwput voor de deur vind ik vreselijk, hij heeft daar aanzienlijk minder last van. Wij respecteren elkaars mening, het gaat niet ten koste van de huiselijke sfeer. Ik erger me veel meer aan de herrie voor de deur dat soms alles overstemt, aan de stankoverlast van de diesel van vrachtwagens en het bouwstof dat naar binnen komt. Ik ben al met al heel wat keer boos naar de bouwkeet gelopen. Vooral in het begin, toen de kademuren werden afgebroken. Dat zou

Ina Weys Lopes Cardozo Bewoonster Vijzelgracht

voorzichtig gebeuren maar dat ging met grof geweld, de kopjes rinkelden in de kast en wij lagen te schudden in bed. Het hielp als ik aanklopte bij de uitvoerder. Zeg je niets, dan wordt de grens steeds verder overschreden. Nu is Boukje Witten van de Noord/Zuidlijn gelukkig in de buurt en wij mogen haar bellen als er iets is. Ik heb haar meer dan eens ’s avonds gebeld als de aannemer zich niet aan de werktijden hield. Verder ben ik weinig actief betrokken, alleen in het begin ging ik wel naar de BCU-vergaderingen. Maar als bewoner heb je er weinig in te brengen en als huurder voelde ik me er ook niet echt thuis. Mensen met een eigen huis hebben andere belangen. Al maakte ik me als huurder ook zorgen. Stel dat wij ons huis uit zouden moeten en niet terug kunnen, wat krijg je dan als twee oudere mensen. Een klein flatje? Wij wonen hier al vijftig jaar.

Toch maak ik me daar minder druk om sinds ik beneden in de bouwput ben geweest. Ik heb gezien wat ze daar voor elkaar krijgen, daardoor is mijn vertrouwen en gevoel van veiligheid gegroeid. Ze lossen het wel op, denk ik nu. Al met al heb ik ook weinig last meer. Aan het lelijke straatbeeld wen je enigszins, maar ik ben blij als straks de bomen terug zijn. Dat heeft de Gemeente ons beloofd, bomen en winkeltjes. Nu hoorde dat ik er plannen voor een parkeergarage zijn, ik wil geen ronkende auto’s voor de deur. Maar ik vrees het ergste, de overheid is niet te vertrouwen. Dat gevoel heb ik helaas overgehouden aan dit project.’

‘Na jaren kan ik eindelijk alles achter me laten, het is klaar nu’ Helena van Gelder moest tijdens de verzakking in september 2008 met haar gezin haar huis uit. Het was het begin van een lange weg, waarin zij en de Gemeente tot in de rechtszaal tegenover elkaar stonden. Het gezin van Gelder woont na omzwervingen sinds 2012 weer in een eigen huis, hun oude pand is verkocht. ‘Je huis verzakt en je gaat naar een ander huis, het lijkt zo simpel. De nacht dat het gebeurde, dacht ik dat ik met een paar maanden wel terug zou zijn. Inmiddels is het vier jaar later, vier verhuizingen en een hoop ellende verder. Eindelijk zitten we weer in een eigen huis, op de Prinsengracht. Eindelijk kunnen we alle conflicten met de Gemeente en de rechtszaak achter ons laten, het is klaar nu. Daarnaast is het een opluchting dat we definitief zijn verlost van die bouwput voor de deur. Hier kunnen we wortelen en durft mijn zoon weer in zijn eentje op een andere etage te zijn. Hij hoorde de stenen tussen de muur vallen, op

het moment van de verzakking. Doodsbang was hij. Even later stonden we met de kinderen in pyama op straat. Gelukkig konden we direct bij een vriendin terecht. Daarna hebben we in een hotel geslapen en toen nog een aantal weken in een appartementje van 24 vierkante meter. Dat was bivakkeren met zijn vijven. Het was een opluchting toen ik een ruimer appartement in de buurt vond, daar trokken we me 250 verhuisdozen naar toe. Dat was de eerste van een reeks verhuizingen, ik zit nog met ingepakte dozen. Al snel na het gebeuren realiseerde ik me dat alles stuk was, ons huis was 2,3 centimeter gezakt. Dat kan toch geen enkel pand hebben? Ons huis was pas gerenoveerd, het was een loeisterk huis. Maar als je aan de bodem schudt, houdt het op. Er zaten overal scheuren. De buren gingen al snel terug, als huurder hadden zij weinig keuze. Voor ons lag het anders. Als iemand iets van jou stuk maakt, wil je het toch heel terug? En ik wilde een nul-garantie.

De Gemeente kon dat niet geven en vond dat wij terug konden. Het werd juridisch getouwtrek. Hoe langer het duurde, des te grimmiger het werd. Tegen het onbeschofte aan. Eén conflict was de taxatie van het huis, het verschil in raming was dertig procent. Hun advocaten vonden dat wij in een te duur huis woonden, het kon wel wat minder. Wie bepaalt dat voor mij? Ons raakte het allemaal persoonlijk. Hen niet. Wij waren maar een onderdeeltje van een megaproject. Het kostte ons alle tijd, energie en geld. Aan werken in ons eigen bedrijf kwam ik nauwelijks nog toe. Wij zijn als kinderen behandeld, dat maakte het allemaal nog erger en moeizamer. Nu is de onderlinge communicatie tussen bewoners en de Noord/Zuidlijn opener. Ik hoop maar dat hier van is geleerd, dat niemand nog overkomt wat wij hebben moeten meemaken.’

Helena van Gelder Voormalig bewoonster Vijzelgracht

+++AUG 2010+++

19 augustus 2010 Bewoners zijn door Dienst Noord/Zuidlijn uitgenodigd om mee te varen op Sail Amsterdam. Bewoners krijgen zo de mogelijkheid om rustig te praten met de projectleider Gerard Scheffrahn, projectbegeleidster Boukje Witten en directeur Peter Dijk.

20 september 2010 BCU-vergadering met wethouder Eric Wiebes en dagelijks bestuurder Janine van Pinxteren van Amsterdam Centrum.

+++SEP 2010+++ 71

28 september 2010 Start betonstorten.

14 oktober 2010 Het cement uit elke wagen wordt getest.

+++OKT 2010+++ 79

De verzakte wevershuisjes op Vijzelgracht 4 tot en met 8 worden opgevijzeld. De woningen waren op 10 september verzakt door lekkages tijdens de bouwwerkzaamheden aan de Noord/Zuidlijn. Met krachtige hydraulische vijzels, die op zesenvijftig funderingspalen staan, worden de vloeren van de vier huizen opgevijzeld tot meer dan twintig centimeter. De verzakking op de hoek Vijzelgracht/Eerste Weteringdwarsstraat bedroeg drieĂŤntwintig centimeter. Stadsherstel nam de verdere restauratie op zich, op 14 september 2011 zijn de huizen weer klaar voor bewoning. Het gezin Winkel keert terug naar een van deze huisjes (zie pagina 119).

+++NOV 2010+++

+++mrt 2011+++

+++APR 2011+++ 91

18 april 2011 Initiatief van ondernemersvereniging de Vijzel: de Vijzelcourant. Janine van Pinxteren, dagelijks bestuurder van Amsterdam Centrum, neemt het eerst exemplaar in ontvangst van Peter Doeswijk en Bram de Vries.

mEI 2011

Ondernemers op de Vijzelgracht P 96, links: Koek, Schaeffer en van Tijen, Kring Apotheek P 96, rechts: Boek een Plank P 97, links: Snackbar Eucalyptus P 97, rechts: Het Vijzeltje

Ondernemers op de Vijzelgracht P 98, linksboven: Antiquariaat Kooistra P 98, linksonder: Croissanterie Le Mortier P 98, beneden: Gebroeders Winter P 99, links: Harts Wijnhandel P 99, rechts: Kapsalon van Dulst

‘Eindelijk een positief geluid, zei de buurvrouw’ Corinne Janovitz is één van de twintig ondernemers die tijdens de bouwwerkzaamheden een nieuwe zaak opende op de Vijzelgracht of –straat. Voor starters als Janovitz is het een unieke kans, vanwege de bouwput betalen ze voorlopig een aangepaste huur. ‘Ik zit uit vrije wil naast de bouwput, maar wel op een geweldige locatie en in een pand met geschiedenis, er heeft hier altijd een echte Amsterdamse winkel in gezeten. Vanwege de bouwput en de verzakking trokken de laatste huurders weg en was het al een tijd dichtgetimmerd. Doodzonde toch? Wij zijn op de Gemeente afgestapt, of we het konden huren. Zo kreeg de buurt de winkel terug en is er weer leven op deze hoek. Het huurcontract is een soort antikraak-overeenkomst, met tijdelijk een lage huur en de afspraak dat ik geen schade door bouwwerkzaamheden kan claimen. Toch stonden ze van de Gemeente direct op de stoep

om te helpen toen de kelder tot twee keer toe vol water stond. De Gemeente doet er echt alles aan om te zorgen dat die bouwput niet ons probleem wordt. Ik begrijp dat buurtbewoners er doorheen zitten na alle ellende en verzakkingen en acht jaar over de deadline is niet niks. Het grote verschil is dat zij het ongevraagd op hun bord kregen en ik er voor gekozen heb. Natuurlijk stoorde die bouw-herrie mij in het begin, gek werd ik soms van, maar nu hoor ik het niet eens meer. Het is nu eenmaal zo, dus laten we er het beste van maken. Ik ben positief, dat vinden de mensen hier leuk. Eindelijk eens een ander geluid, zei een buurvrouw laatst. Ik ben zo blij met deze kans, waardoor ik mijn droom van een eigen traiteur kan realiseren. Niets leukers dan koken en nieuwe gerechten uitproberen, de kroon op mijn werk is dat men-

sen er van genieten. De meeste klanten komen uit de buurt of het zijn mensen die dagelijks langsfietsen op weg naar werk. En toeristen komen spontaan binnen omdat het eten zo lekker ruikt. Ik ben trots op mijn zaak. Aan de risico’s door de bouwwerkzaamheden denk ik niet, ze doen toch hun uiterste best het te voorkomen? Als er wel iets gebeurt, dan zal ik het zelf moeten oplossen. In het ergste geval moet ik weg en dan vind ik wel een andere plek in de stad, er is genoeg te huur. Maar dan stap ik er in met de ervaring die ik hier heb opgedaan, met de spullen en de wetenschap of mijn bedrijf levensvatbaar is. Ga ik ten onder, dan doe ik dat met een vlag in mijn hand en een glimlach. Omdat ik het heb geprobeerd. Maar als ik hier nog zit als de metro af is, dan zit ik tóp op deze locatie.’

Corinne Janovitz (31) Sinds 2012 eigenaar van Traiteur Vijzel, Vijzelgracht 20. Corinne moest helaas een andere locatie zoeken in verband met lekkage in de kelder. De Vijzel Amsterdam zit nu op de H.J.E.Wenckebachweg 150-D1.

100

‘Dit is al de derde keer dat ik een bouwput voor mijn winkel heb’ Vanwege scheuren in de muren moest Nico Veenendaal tijdelijk zijn winkel sluiten. Het is al de derde keer dat hij een bouwput voor zijn winkeldeur heeft, deze keer duurt het tot zijn pensioen. ‘Er zaten scheuren in de muren door de werkzaamheden, of ik direct weg kon. Dat ging niet, ik heb verplichtingen naar mijn klanten. We spraken af dat ik met twee weken weg zou zijn. Ze hielpen mij keurig met inpakken, alles ging tijdelijk in een opslag. Of ik bang was dat er iets met het pand zou gebeuren? Geen moment. Die jongens weten wat ze doen. Die kunnen echt niet hebben dat er een ongeluk gebeurd of een pandje neergaat, dan rolt de hele wereld er overheen en is het klaar met het bouwproject. Ik vertrouw hen.

Dit is al de derde keer dat ik bouwput voor mijn winkel heb. Eerst in de Staalstraat, daar vertrok ik toen de klanten over plankieren naar mijn winkel moesten. Ik verhuisde de winkel naar de Ceintuurbaan, waar kort daarop een brug werd afgesloten voor renovatie waardoor de straat opeens dood liep. Weg aanloop, ik heb daar tien jaar zitten sappelen. En nu zit ik hier dus met de bouw van de Noord/Zuidlijn voor de deur. Deze keer word ik gecompenseerd voor gederfde inkomsten, nu de doorloop er uit is zijn die flink teruggelopen. Het is sowieso allemaal minder, door de tijdgeest en de economie. Wie zal zeggen wat de meeste invloed heeft? Ik zing het hier gelukkig nog uit mede dankzij de compensatie van het Schadebureau Noord/Zuidlijn. Liever draai ik zonder compensatie en leef ik

Nico Veenendaal Klokkenmaker/eigenaar ‘Antiekhandel Veenendaal de la Haye’ Sinds 1997 gevestigd in Vijzelgracht 35

103

van de verkoop en restauratie. Het is fantastisch om een vervuilde, smerige klok uit elkaar te halen en te repareren en op te poetsen. Ik heb een klok uit 1700 die weer glimt en loopt alsof ie gisteren is gemaakt. Die bouwput ligt er nu al negen jaar. De herrie en vrachtwagens horen erbij. Ik ben beneden in de bouwput geweest, wat die jongens daar maken is razendknap. Maar als je het mij vraagt dan hoeft die metrolijn niet, al die kosten voor een paar minuten minder reistijd. Maar ik heb geen klagen, ze regelen het prima voor ons ondernemers. Ik zit mijn tijd uit tot de metro klaar is, dan ga ik met pensioen.’

104

17 mei 2011 Informatiedag in Maison des Cartes voor omwonenden over het werken onder overdruk en een bezoek aan de bouwput in groepen.

+++mEI 2011+++ 105

106

107

+++JUN 2011+++

109

juli 2011 Vriesinstallatie wordt afgevoerd.

+++JUL 2011+++

111

112

Het jarenlange uitzicht van ondernemers en hun klanten op de bouwput.

114

115

‘Onze belangrijke verdienste? De omgekeerde bewijslast bij schade’ Jan Monasso spant zich al jaren in voor de belangen van bewoners in de Weteringbuurt, meest recentelijk als voorzitter van de Stichting Gijzelgracht (2009). Monasso schreef onder meer mee aan het Grijsboek Vijzelgracht, over de overlast voor bewoners en ondernemers door de bouw van Station Vijzelgracht. ‘Ik heb in al die jaren veel over me heen gekregen, het is ongezond werk dat me ’s nachts wel eens hartkloppingen bezorgde. Waarom ik dit doe? Ik ben een actievoerder, eentje van positieve perspectieven hoor. Heerlijk, als door mijn inspanningen een crisis voor beide partijen goed uitpakt. Ik heb er plezier in om te overleggen en het levert prettige contacten in de buurt op. Het technisch inzicht dat ik gaandeweg heb opgedaan krijg ik er bij, het zorgt weer dat wij serieuzer worden genomen. De Stichting Gijzelgracht komt voort uit de Werkgroep Overlast Vijzelgracht die eerder opkwam voor de belangen van bewoners en ondernemers vanwege de bouw van Metrostation Vijzelgracht. Het contact tussen de Werkgroep en ambtenaren was niet erg prettig,

soms was het zelfs vijandig. Net als het contact tussen de ambtenaren en burgers eigenlijk, tijdens informatieve bijeenkomsten van de BegeleidingsCommissie Uitvoering (BCU) met de projectgroep Noord/Zuidlijn konden de emoties soms hoog oplopen. Er werd wel naar ons geluisterd, maar in inspraaktermen werden wij niet gehoord. In 2007 heeft de Werkgroep een Grijsboek geschreven, over de overlast van de bouw van het Metrostation Vijzelgracht voor bewoners en ondernemers. In 2009 werd de directie van het projectbureau Noord/Zuidlijn vervangen, er kwam een steviger gezelschap terug. Zij waren veel professioneler, ze vroegen wat zij voor ons konden betekenen. De nieuwe Stichting Gijzelgracht die toen is opgericht kreeg subsidie voor een betaalde kracht, dat waarborgt onze continuïteit want het is intussen een dagtaak geworden. Die medewerker wordt indirect door de Noord/ Zuidlijn betaalt, maar handelt met onze pet op. De Projectgroep Noord/Zuidlijn zag het belang in van een goede verhouding tussen de omgeving en de overheid en begreep dat daarmee

een win-win situatie kon worden gecreëerd. Het maakte een enorm verschil dat klagers geen zeikerds meer werden genoemd maar als slachtoffer werden erkend. De koppen bonken nog wel tegen elkaar hoor, zoals laatst na hinderlijk toegenomen bouwintensiteit vanwege het storten van een betonvloer. Wij dreigden met een kort geding, maar de projectgroep Noord/Zuidlijn beloofde ons toen dat het zover niet zou hoeven komen. Dat ging met een handdruk, met wederzijds begrip en geven en nemen kom je allebei verder. Onze belangrijke verdienste? De omgekeerde bewijslast bij schade. Ik wilde ooit stoppen, maar er was niemand die het stokje wilde overnemen. Het voelt als verraad om er nu uit te stappen. Maar er komt geen eind aan, we hebben nog jaren te gaan. Maak ik nog mee dat de metro rijd, denk ik wel eens.’

Jan Monasso Voorzitter Stichting Gijzelgracht

116

‘Wij wilden vanaf het begin per se terug, naar dit huis.’ In september 2008 verzakte het huis van de familie Winkel/Blommers ruim twintig centimeter. Na een flinke opknapbeurt konden ze in februari 2012 terug naar hun oude woning. Ze zijn als enige huurders terug gegaan naar hun huurhuis. Kees Winkel: ‘Ik ben fucking dakloos, schreeuwde ik naar wethouder Herrema. Dat moment kwam overal in de pers, maar het was ook zo. Twaalf uur ’s nachts was dat, wij stonden op straat te wachten. Ik was ’s avonds om zeven uur thuis gekomen met boodschappen. Op de hoek stonden twee bouwlieden met een peilstok, het grondwater was weggezakt. Ik kreeg de voordeur niet open. Zeker een grap van mijn zoon Victor, dacht ik nog. Maar hij riep dat binnen de kalk van de muur viel. Via de achterdeur kwam hij eruit. Het was het uur U, het voelde zo dramatisch. Uiteindelijk zijn we die nacht naar hotel Krasnapolsky gebracht. Vanaf toen is alles prima Renate Blommers en Kees Winkel Bewoners Vijzelgracht

119

voor ons geregeld, dat wel. Drie weken zaten we in een luxe hotel, maar daar is niks aan als je geen eigen dak meer boven je hoofd hebt of geen spullen meer hebt. Nog geen schoolboek voor de kinderen. Ik voelde me verweest. Toen we eindelijk even ons huis in mochten, klopte de brandweer al na één minuut op de deur vanwege instortingsgevaar. Het hakt er in, op een gegeven moment kreeg ik hoge bloeddruk en een longontsteking. Dat komt niet aanwijsbaar door de verzakking, maar toch.’ Renate Blommers: ‘Stress. Je krijgt er een tik van. Die voortdurende onzekerheid vreet aan je, we hadden geen idee hoe lang het zou duren. Na het hotel woonden we tijdelijk in de Kerkstraat. Tegen Kerst ben ik het daar uiteindelijk maar gezellig gaan maken, er was toen nog steeds geen zicht op teruggaan.’ Kees: ‘Wij wilden vanaf het begin per se terug, weer naar dit huis. Ik ben vierentwintig keer

verhuisd, maar deze buurt is zo gezellig dorps en toch midden in de stad.’ Renate: ‘Dit is een prettig, knus huisje waar we oud willen worden.’ Kees: ‘Het is letterlijk opgekrikt en tot op de millimeter in de oude staat terug gebracht. Het is weer net zo scheef als vroeger, als je een knikker neerlegt rolt ‘ie weg.’ Renate: ‘We hebben het anders ingericht, een nieuw fris begin. Die bouwput voor de deur is er nog steeds, maar dat went gek genoeg. En tegenwoordig proberen ze er iets aan te doen, als er overlast is. Dat scheelt.’ Kees: ‘Zo lang de metro niet klaar is, blijft er een risico. Er is niemand die kan garanderen dat er niets meer gebeurd. Maar de kans is klein, daar hebben ze mij helemaal van overtuigt. En de kans wordt steeds kleiner naarmate de bouw vordert, nu het grote werk is gedaan. Dit durven wij aan.’ Renate: ‘Ik wil alleen dat gat niet zien, die diepte. Alleen de gedachte al dat we daarin hadden kunnen zakken, echt doodeng.’

+++SEP 2011+++ 121

122

september 2011 Oplevering wevershuisjes.

123

124

november 2011 Buurtbewoners zijn uitgenodigd om een bezoek te brengen in de bouwput op 30 meter diepte.

+++NOV 2011+++ 127

128

129

+++JAN 2012+++

januari 2012 Lancering van de website www.gijzelgracht.nl van de Stichting Gijzelgracht. Voorzitter Jan Monasso deelt de ballonnen uit.

131

‘Je hoort je als een goede buurman te gedragen’ Gerard Scheffrahn is verantwoordelijk voor de contracten tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers en het omgevingsmanagement, ofwel de relatie met de buurt. Hij is aangesteld na een wisseling van het management bij de Noord/Zuidlijn. ‘Toen ik bij het project betrokken werd, waren er al veranderingen ingezet. Het was natuurlijk overduidelijk dat het niet goed ging zoals het ging. De conclusies uit het rapport van de commissie Veerman onderstreepten dat. Het blijft bijzonder, zo’n groot project als dit dat in de bewoonde omgeving wordt uitgevoerd. Dan hoor je je als een goede buurman te gedragen, zeker als je als buurman hinder veroorzaakt met je verbouwing. Werken op zo’n project vraagt een extra competentie van de medewerkers. Ze zijn opgeleid als techneut, hier wordt ook empathie verwacht. Hoe je dat er in brengt? Door wat leeft in de buurt naar de

bouwkeet te brengen. Projectbegeleider Boukje Witten is daarvoor aangesteld. Zij confronteert de mannen op de werkvloer met een bewoner die klaagt omdat een kind niet kan slapen vanwege een stampende pomp. Dat is herkenbaar voor de mannen, die ook vader zijn. Het is belangrijk om de partijen dichter bij elkaar te brengen. Hinder is er nog steeds, maar wij laten zien dat we doen wat redelijkerwijze in ons vermogen ligt om dat te verminderen. Zoals een geluidsscherm bij betonstort om de pomp, ook overdag. Of de vriesinstallatie, die naar suggestie van bewoners onderdaks is geplaatst, wat de overlast flink beperkt. We gaan de dialoog aan. Daarbij is de Stichting Gijzelgracht een zegen, daarmee hebben we een georganiseerde tegenspeler met kennis waar we goed mee kunnen praten. De oplossingen liggen er, als je de moeite neemt om samen om tafel te gaan zitten en iets te

Gerard Scheffrahn (midden) Manager diepe stations Noord/Zuidlijn (2009 tot heden)

133

verzinnen waar beiden beter van worden. Het is niet eenvoudig om het altijd goed te doen. Dat bleek bij een lekkage eind september. Op zo’n moment is er een enorme informatiebehoefte onder bewoners, men wil alles weten. Meer dan er op dat moment bij ons bekend is. We handelden ook iets te voortvarend door vroegtijdig bewoners te waarschuwen dat ze beter de nacht elders of in een hotel konden doorbrengen. Maar zoiets vraagt om een bestuurlijk besluit, daar gaat tijd overheen en zodoende hebben bewoners lang moeten wachten op wat er ging gebeuren. Dat evalueren wij achteraf door en door om er van te leren. Ik hoop dat deze expertise wordt meegenomen en doorgegeven. Ik gun iedereen dat de Noord/Zuidlijn snel klaar is, maar persoonlijk zie ik er een beetje tegenop. Omdat ik hier aan fantastisch project werk.’

‘Ik had dag en nacht mijn telefoon bij de hand’ Ben van Hoof werkte als hoofduitvoerder bij aannemer Max Bögl, hij is letterlijk vanaf het eerste moment betrokken bij de bouw op de Vijzelgracht. Een bijzonder project, vooral omdat het midden in de stad is en geheel ondergronds gebeurt. Doorgaans vinden dergelijke grote werken buiten de stad plaats.

‘Ik heb de eerste steen uit het wegdek gelicht, vanaf het begin ben ik bij het project betrokken. Zoiets maak je maar eens mee, zo’n groot project midden in de stad waar zoveel verschillende bouwdisciplines bij zijn betrokken. Er zit een stuk van mezelf in, ik had dag en nacht mijn telefoon bij de hand voor het geval ik nodig was. Bouw maakt herrie, zo midden in de stad hebben omwonenden daar last van. Wij hebben daar zoveel mogelijk aan gedaan, van voorschriften dat er niet mocht worden getoeterd op de bouwplaats en er maximaal twee vrachtwagens tegelijk op locatie mochten werken tot het aanpassen van werktijden. Maar bewoners

helemaal tegemoetkomen kan gewoonweg niet, op een gegeven moment houdt het op qua techniek. Een ventilator maakt nu eenmaal herrie, zelfs als er extra geluidswanden omheen staan. En een hoogtekraan die piept, dat is een voorschrift van de arbowet om zo de werknemers te waarschuwen. Natuurlijk ervoer ik het wel als lastig als omwonenden klaagden, als aannemer wil je de tijdslimiet halen en ligt de prioriteit op de werkvloer. Ik begreep de bewoners en deed voor hen wat in mijn vermogen lag, maar mijn prioriteit was het project zo goed en snel mogelijk afronden. Geen bouw is zonder risico, er gebeurt altijd wel wat. Een calamiteit hoort bij ons werk, dat zien wij als iets dat wij moeten oplossen. Als het een lekkende damwand in een weiland betreft hoor je er niemand over, in de stad ligt dat anders. Dan heb je ook opeens te maken met emoties van de buurtbewoners. Dat verliep niet altijd prettig.

Ik neem als voorbeeld de keer dat wij ’s avonds deskundigen uit de andere kant van het land inschakelden, die jongens kwamen net uit een shift en moesten dus extra werken. De dubbele werkdruk wordt dan met een onderlinge grap en grol weggelachen. Buurtbewoners plaatsten dat verkeerd en ervoeren het alsof ze werden uitgelachen. Met begrip over en weer wordt er veel gewonnen, dat komt het contact ten goede. Daar had de opdrachtgever de hand in, die was verantwoordelijk voor de communicatie. Dat liep stroef in het begin, later ging het beter. Vooral nadat de buurtbewoners onder de grond waren geweest. Er is altijd wat angst voor het onbekende. Toen ze zagen wat wij daar voor elkaar kregen, groeide naast begrip ook het vertrouwen.’

Ben van Hoof (derde van rechts) Hoofduitvoerder tot ca 2012

134

+++feb 2012+++

137

138

139

140

2 juni 2012 Open dag Noord/Zuidlijn. Bezoekers kunnen de boor Molly bezichtigen.

+++jun 2012+++ 141

142

+++jul 2012+++ 145

146

+++sep 2012+++ 147

24 september 2011 Lekkage boorvloeistof. Uit voorzorg is de straat afgezet en is het werk een aantal dagen stilgelegd. Bewoners van vijf panden logeren in een hotel.

149

+++nov 2012+++ 151

november 2012 Bezoek Burgemeester en Wethouders aan de bouwput om medewerkers Noord/Zuidlijn en bouwers te bedanken voor hun inzet tijdens het lekkage incident op 24 september 2012. Er is een lunch en een rondleiding in de bouwput.

152

153

155

‘Je moet je best doen om er samen uit te komen’ Projectleider Boukje Witten werd aangesteld met als taak om de communicatie en relatie tussen buurtbewoners en de medewerkers van de Noord/Zuidlijn te verbeteren en het onderlinge vertrouwen te herstellen. ‘Ik kwam een klein jaar na de verzakkingen, het vertrouwen van de buurt was toen zo goed als verdwenen door de verzakkingen in 2008. Mijn voorganger werd de eerste opvang voor de buurtbewoners. Ik heb dat van hem overgenomen. Buurtbewoners konden bij ons terecht. We wisten daardoor wat er bij hun speelde en konden in actie komen. Ook werd ik steeds meer alert op onderhuidse irritaties, zodat we daar op tijd iets aankonden doen. Om vertrouwen te herstellen is niet alleen belangrijk dat de uitvoering goed verloopt, maar ook dat de verhoudingen goed zijn. Buurtbewoners waren verbaasd, de eerste keren dat ze mij belden en ik gelijk langs kwam. Boukje Witten Projectbegeleider Vijzelgracht

157

Het was en is een intensief project, met 24 uur bereikbaarheid. Ik informeer de buurt over de werkzaamheden, denk mee hoe het anders en beter moet en zorg dat meldingen snel en adequaat afgehandeld worden. Als onze werkzaamheden ’s avonds uitlopen informeer ik een aantal mensen uit de buurt. In het begin zat ik met zweet in mijn handen te bellen, ik was bang voor de reacties. We hadden nauwelijks credits, we konden ons niets veroorloven. Het is nog altijd vervelend te moeten melden dat we uitlopen, maar ik ervaar nu begrip en de buurt wenst ons zelfs sterkte op zo’n moment. In september van 2012 kwam de vuurproef, er ontstond lekkage en een aantal huishoudens moesten uit voorzorg de nacht elders doorbrengen. Heel vervelend en een parallel met de verzakkingen van 2008 was snel gemaakt, hoewel de impact gelukkig veel minder was. Ons optreden moest nu fatsoenlijk en empatisch zijn, de informatievoorziening moest goed zijn en gemeentelijke diensten en hulpdiensten

moeten soepel samenwerken. Dat is gelukkig goed gelukt. Het directe contact met omwonenden en openheid naar de media was goed. In the heat of the moment kwam de Stichting Gijzelgracht ons een taart brengen, als hart onder de riem. Dat was een mooi moment. Bij alles wat we willen doen vragen we ons nu af wat dat betekent voor de buren. En dan volgt onmiddellijk de vraag: wat kunnen we bedenken om de hinder te beperken? Dat zit inmiddels in onze genen en ook in die van de aannemer. Sensitiviteit is een kernwaarde geworden in het hele aannamebeleid voor de Noord/Zuidlijn. Als uitvoerder moet je je realiseren welke wonden het project in de stad slaat en open en transparant zijn over de risico’s van het project. Je moet je best doen om er samen uit te komen, te zoeken naar oplossingen om het voor iedereen leefbaar te houden op de Vijzelgracht.’

158

nawoord De bouw van station Station Vijzelgracht is een uniek project omdat het wordt gerealiseerd in een complexe omgeving: te midden van bewoners en ondernemers op een kwetsbare locatie in het centrum van Amsterdam. Na de verzakkingen van enkele woningen in juni en september 2008 was het vertrouwen van de bewoners en ondernemers op de Vijzelgracht in de aanpak van de Noord/Zuidlijn volledig verdwenen. Langzaam is het vertrouwen weer hersteld door inzet van de Dienst Noord/Zuidlijn en bepalende spelers uit de omgeving. Jan Monasso, voorzitter van de Stichting Gijzelgracht, die vanuit de bewoners alles op tafel bracht. Rente de Weerd, woordvoerder van de bewoners naar de pers en de Dienst Noord/Zuidlijn en in het bijzonder woordvoerder en begeleider voor gedupeerden. Peter Doeswijk, kunstenaar en voorzitter van de ondernemersvereniging. Hij verbeterde het aanzicht van de bouwput met kunstwerken, foto’s op hekwerken en straatversieringen. Natuurlijk zijn er meerdere namen te noemen maar deze drie mannen wil ik in het bijzonder

159

bedanken voor hun medewerking aan dit fotoproject. Zij hebben gezorgd dat ik werd geaccepteerd door bewoners die in eerste instantie niet zagen zitten dat een fotografe de gang van zaken zou volgen. Er was immers al genoeg pers op hen afgekomen na de verzakkingen. Ik was er vaak, ook zonder camera, en gaandeweg werd ik onderdeel van de BCU groep en ging zelfs ik achteraf mee de kroeg in. Uit alle foto’s is door vormgever Edwin Boering een strenge selectie gemaakt. Dorien Biersteker heeft betrokkenen geïnterviewd. Hun verhaal laat zien wat er veranderd is in de twee jaar na de verzakkingen. Inmiddels is het vertrouwen hersteld, zijn de communicatielijnen transparanter en houden we nog even vol tot de metro dan eindelijk rijdt. Caro Bonink

colofon uitgave Tiscaro, Amsterdam Dit boek kwam tot stand met financiering van de Dienst Metro. Fotograaf Caro Bonink en journalist Dorien Biersteker zijn daarbij geheel vrijgelaten in de keuze van hun onderwerpen en interviews.

MET DANK AAN Renate Blommers en Kees Winkel, Peter Doeswijk, Helena van Gelder, Ben van Hoof, Corinne Janovitz, Jan Monasso, Ria Mulder, Felix Paleari, Marcel Rogh, Gerard Scheffrahn, Alex Sheerazi, Nico Veenendaal, Rente de Weerd, Ina Weys Lopes Cardozo, Boukje Witten, Ad van Zwieten.

fotografie Caro Bonink, Amsterdam www.photocarobonink.nl TEKST Dorien Biersteker FOTOSELECTIE & VORMGEVING Edwin Boering | bNO, Oosterend, Texel A edwin@dedaad.com DRUK SDA Print+Media, Amsterdam www.sdaprintmedia.nl OPLAGE 500 ex. ISBN 978-90-821091-0-8 ÂŠ 2013

CARO BONINK Caro Bonink (1965) is stadsgeograaf en fotograaf en studeerde tien jaar geleden af aan de FotoAcademie, richting journalistiek, documentair en portret. Zij begon als stagiair bij Het Parool en heeft nog zes jaar voor de krant gewerkt. Nu is ze niet meer de snelle nieuwsfotograaf, maar neemt meer de tijd voor haar onderwerpen. Caro heeft een voorkeur voor maatschappelijke en stedelijke onderwerpen waarin de mens centraal staat.

160

ONDERSTE BOVEN Dit boek is een fotoportret van een buurt tijdens de bouw van het metrostation Vijzelgracht van de Noord/Zuidlijn in Amsterdam. Wat gebeurde er met betrokkenen, omwonenden en ondernemers die jarenlang op en rond een bouwput wonen of er aan werken? Centraal staat de periode 2010-2012, kort nadat ter hoogte van station Vijzelgracht een aantal woningen verzakten. Door dit incident veranderde de relatie tussen bewoners en het project Noord/Zuidlijn. Emoties onder bewoners laaiden op en hun wantrouwen tegen het project groeide, verdere werkzaamheden werden nauw gezet en actief gevolgd. De projectleiders moesten het toch al wankele vertrouwen herwinnen en tegelijkertijd de bouwtechnische aanpak van het project herzien. Intern wordt deze periode ook wel het Nieuwe Werken genoemd. Dit boek doet verslag van het proces in beeld en tekst en is daarmee een sociaal historisch document.

ISBN 978-90-821091-0-8 ÂŠ 2013