Pulse - 3 oktober 2018 by Tijd - Echo Connect

3 OKTOBER 2018

MAGAZINE VOOR KMOâ&#x20AC;&#x2122;S EN ONDERNEMERS

Pulse JEROEN VAN DEN BOSSCHE, BURO INTERNATIONAL

Wie financiert de circulaire bureaustoel? HR

De kostprijs van lawaai in een landschapsbureau

Iedere ondernemer moet nadenken over het Internet of Things

PULSE 3 OKTOBER 2018

INHOUD

Circulair Iedereen wint in de circulaire economie. Maar hoe financiert u dit nieuwe businessmodel?

4 MILIEU & ENERGIE

10 Investeren in één energiezuinige machine is niet genoeg. Wie echt wil besparen, moet de hele keten optimaliseren en efficiënter maken.

FLEET

De financiering van een circulaire bureaustoel

Eenvoudig elektrisch en op-en-top Belgisch

Eén energiezuinige machine is niet genoeg

Ecodriving: zuiniger, veiliger en zonder stress

Kantoor zonder papier: de printer verhuisde niet mee

Autodelen: een alternatief voor stilstaande bedrijfswagens

De duurzaamste route voor pakjesen personenvervoer

IT-TELECOM 36

Zelfs de slager moet gaan voor het Internet of Things

Gadgets

HUMAN RESOURCES

Boeren bij bedrijven

De kostprijs van lawaai

200 kilo groenten en fruit uit de bedrijfsmoestuin: win-win voor bedrijf en werknemer.

Inspiratie voor ondernemers Pulse verschijnt vier keer per jaar. Elke editie zit vol concrete tips en besteedt aandacht aan trends en actualiteit in telecom, IT, hr, internationalisatie, financiën, energie, overheid, vastgoed, innovatie, marketing en technologie.

Colofon Pulse is een gratis bijlage bij De Tijd van 3 oktober 2018 en een initiatief van Tijd Connect. De Tijd is een uitgave van Mediafin. Product Manager: Helena Wilmet Redactie: Dimitri Dewever, Sam De Cock, Filip Michiels, Vinciane Pigarella, Timothy Vermeir, Frederic Eelbode, William Visterin Eindredactie: Kiki Feremans Foto en illustratie: Studio Dann, Frédéric Raevens Lay-out: Christine Dubois Adres: Tour & Taxis, Havenlaan 86c bus 309, 1000 Brussel Abonnementen en distributie: Tel. 0800/55 150, E-mail: abo@tijd.be Advertenties Trustmedia: Tel. +32(0)2 422.05.11, E-mail info@trustmedia.be Verantwoordelijke uitgever: Frederik Delaplace, Havenlaan 86c bus 309, 1000 Brussel

Volgende publicatiedatum 12 december 2018

Niets uit deze uitgave mag door middel van elektronische of andere middelen worden gereproduceerd en/of openbaar gemaakt worden zonder voorafgaandelijke schriftelijke toestemming van de uitgever © Mediafin

CONNECT

MILIEU & ENERGIE

De financiering van een circulaire bureaustoel Als verhuurder van kantoren, vergaderzalen en coworkingruimtes in Brussel, Leuven en Mechelen is kantoormeubilair zowat het visitekaartje van MC-Square. ‘Sinds begin dit jaar leasen we ons kantoormeubilair in een circulair model’, verduidelijkt Richard Van der Linden, oprichter en CEO van MC-Square. ‘We huren het voor een bepaalde periode, de verhuurder neemt het daarna terug en vervangt het door nieuw meubilair.’ Dankzij dit systeem gebruikt MCSquare altijd de nieuwste meubelontwerpen, zowel qua look als technologie. Van der Linden: ‘Als over een tijdje bijvoorbeeld kantoormeubilair

We kunnen onze producten gemiddeld tweemaal langer in de markt houden, of er nieuwe afnemers voor zoeken. Jeroen Van den Bossche, Buro International

Jeroen Van den Bossche, Buro International

5 PULSE 3 OKTOBER 2018

Steeds meer bedrijven kiezen voor zakenmodellen in de circulaire economie. Maar ook een stijgend aantal dienstverleners wil niet langer eigenaar zijn van de producten die ze als dienst verhuren. Slimme financieringsoplossingen pakken dit probleem aan.

verschijnt met aanwezigheidssensoren en reservatiemechanismes, waarbij je op afstand en online kunt checken of een plek ingenomen is; dan hebben wij daar vlot toegang toe.’ Ook digitale transformatie- en informaticaspecialist itnetX Belgium maakt gebruik van kantoorinrichting in een circulair huurmodel. Om flexibel in te spelen op ons snel groeiend personeelsbestand, verduidelijkt CEO Kurt van Poecke. ‘Voor ons is een maandelijkse huurprijs ook interessanter, dan de aankoop van het meubilair. Zo vermijden we dat de kantoorinrichting als een schuld op onze balans terechtkomt. We kijken of we nog andere producten als een dienst/service kunnen huren, zoals bedrijfswagens bijvoorbeeld.’

DE AANBIEDER MC-Square en itnetX vonden in Buro International de geknipte aanbieder in een circulair model van kantooren zit/stameubilair. Ze huren dat voor minstens drie jaar. Na de huurperiode krijgt dat meubilair een nieuwe bestemming. Het belandt na een reinigings- of opsmukbeurt bij een nieuwe klant: een start-up, particulier of thuiswerker. Of het wordt gerecycleerd tot nieuw meubilair. Wij zagen kansen in de shift van een verkoopnaar een servicemodel, verduidelijkt Jeroen Van den Bossche, CEO bij Buro International. ‘Sommige bedrijfsafdelingen werken het ene mo-

ment met tien mensen, het andere moment met twintig. Internationale bedrijven hangen voor aankoopbeslissingen af van een buitenlandse hoofdzetel, en moeten vaak een heel administratief- en investeringsparcours afleggen. Kortom: ondernemingen hebben meer dan ooit nood aan flexibiliteit. Een as a service–model vormt voor hen een oplossing.’ Deze oplossing maakt ook de afvalberg kleiner, zegt Jeroen Van den Bossche. ‘Een nieuwe bedrijfslook, een nieuwe baas, een nieuwe modetrend? Hop, het kantoormeubilair verdween meteen naar het containerpark. Dat is verleden tijd. Wij geven ze een herbestemming. De economische levensduur van onze meubels is in theorie vijf tot tien jaar. We kunnen onze producten via ons servicemodel gemiddeld tweemaal langer in de markt houden, of er nieuwe afnemers voor zoeken, in klantensegmenten waar we vroeger niet actief waren.’

AANBIEDERS VERLEGGEN EIGENDOM Bovendien willen circulaire dienstverleners sinds kort ook steeds minder eigenaar zijn van de producten die ze als dienst verhuren. Want via een circulair model ontvangen ze hun geld niet in één keer, maar gespreid via maandelijkse betalingen. Hun producten moeten ook aan de activazijde op de balans staan, en ze moeten de btw voorfinancieren. Dat probleem vergroot naarmate het

aantal klanten toeneemt. Een kmo die producten als dienst aanbiedt aan één of twee klanten, belandt hier wellicht niet mee in de problemen. Maar als dat plots heel veel klanten worden, dan hindert dat de solvabiliteit van de onderneming; en wordt uitbreiden moeilijk. Dat probleem loste Buro International op via een slim financieringsmodel voor circulaire dienstverleners. Jeroen Van den Bossche: ‘Banken gaan niet makkelijk mee in dat verhaal. Je bouwt met klanten een langetermijnkrediet op voor bijvoorbeeld drie, vier of vijf jaar, maar aan de activazijde van onze balans staat wel het volledige aankoopbedrag van die meubels. Ik ging langs bij alle grootbanken. En die zijn nog niet helemaal mee met dit concept. Ze kunnen het risico onvoldoende inschatten, denken nog te veel volgens klassieke zakenmodellen, en houden geen rekening met return on investment. Aanvankelijk dacht ik dat het heel moeilijk ging zijn om ons meubilair in dit circulaire model aan te bieden.’

KOPIEERMACHINES Van den Bossche waagde toch de stap, na een gesprek met een bevriende ondernemer. ‘Hij verhuurt al jaren kopieermachines. Zo’n circulair model draait in die sector al veel langer mee. Zo goed als geen enkel bedrijf koopt vandaag nog zelf kopieermachines. Voor de financiering van ons circulaire model met kantoorinrichtingen werken we samen met Econocom. Zij nemen de meubels in eigendom en behartigen de leasingrelatie met onze eindklanten. Voor ons is dit partnership een onmisbare hefboom voor ons concept.’ De Frans-Belgische groep Econocom (onder meer gespecialiseerd in de verdeling en onafhankelijke financiering van hardware, nvdr) biedt sinds vorig jaar dit samenwerkingsmodel aan voor circulaire dienstbedrijven. De omschakeling van eigendom naar gebruik lukt alleen met cocreatie, verduidelijkt Hilde Janssens, Marketingen Communicatieverantwoordelijke

6 MILIEU & ENERGIE

Zulke deals zouden wij vroeger nooit gemaakt hebben. We zien hier kansen om nieuwe markten aan te boren. De toekomst is circulair. Hilde Janssens, Econocom

bij Econocom. ‘Alleen wanneer bedrijven samenwerken kunnen ze zo’n oplossing realiseren. En via onze financieringsoplossingen kunnen die bedrijven sneller groeien. Ze moeten niet voorfinancieren. Wij doen dat voor hen.’

KREDIETLIJNEN Daarvoor werkt Econocom samen met banken. Het bedrijf kan samen met de huisbank van de circulaire dienstaanbieder oplossingen uitwerken, en heeft toegang tot alternatieve kredietlijnen. We ontzorgen onze klanten ook administratief, zegt Hilde Janssens. ‘Eén verkoopfactuur per item per klant is voor een kmo perfect regelbaar. Maar als je plots voor elk item 36 deelfacturen per klant moet opmaken, dan sta je voor een administratieve uitdaging.’ Ook de logistiek kan een probleem zijn: wat doe je met de producten die na een huurperiode teruggenomen worden? Waar en door wie laat je die bewerken of verwerken? Welke tweedehandsmarkt zoek je? ‘Daarbij kunnen we helpen. Zo kunnen onze klan-

7 PULSE 3 OKTOBER 2018

600 miljard euro Het totaalbedrag dat Europese bedrijven kunnen uitsparen als de EU circulair wordt.

6,4% De groei van productiebedrijven in de Belgische technologie-industrie, wanneer er ingezet wordt op hergebruik.

477.0000 auto’s Zoveel CO2-uitstoot kan in Europa jaarlijks voorkomen worden door de levensduur van printers, laptops en wasmachines circulair te verlengen.

3% De stijging van de Europese grondstofproductiviteit door de circulaire economie. Voor de EU-27 is dit een bijkomend economisch voordeel van 1,8 miljard euro per jaar.

3.000.000 Het aantal nieuwe jobs in Europa dat de circulaire economie de komende jaren zal creëren.

FACILITEREN EN VERSNELLEN Econocom heeft zich ook als aankoper en facilitator aangesloten bij de Green Deal Circulair Aankopen. Dit samenwerkingsinitiatief van de overheid (Vlaanderen Circulair), The Shift, VVSG en Bond Beter Leefmilieu helpt de evolutie naar een circulaire economie te versnellen. Hilde Janssens: ‘Onze missie? Kennis delen, innovatie versnellen, en zowel start-ups als gevestigde bedrijven in de circulaire economie verhoogde slaagkansen bieden.’ Econocom helpt zo ondertussen al heel wat circulaire dienstverleners. ‘Er is veel mogelijk met deze structuur’, zegt Hilde Janssens. ‘Naast kantoormeubilair, werken we ook samen met bedrijven die tapijten, slimme lockers en cateringtrolleys voor de luchtvaartsector als dienst aanbieden. Zulke deals zouden wij gezien onze IT-focus vroeger nooit gemaakt hebben. Maar we zien hier vandaag kansen in om nieuwe markten aan te boren. De toekomst is circulair. Daar zijn we van overtuigd.’

WIN-WIN Ons concept hadden we zonder financiële partner nooit lang volgehouden, besluit Jeroen Van den Bossche. ‘Voor ons was dit in het begin een leerschool. En ook onze eindklanten moesten hun bedrijf overtuigen van de voordelen van een circulair systeem. Uiteindelijk heb ik geleerd dat iedereen hier beter van wordt. Wij kunnen meer klanten bedienen. We bereiken een nieuwe doelgroep via het meubilair dat we een tweede leven geven. De afvalberg wordt kleiner. Er ontstaat nieuwe tewerkstelling voor de mensen die onze meubels herwerken. Onze klanten werken via dit systeem flexibeler, en krijgen een vrijere cashflow. En alles blijft voor ons betaalbaar dankzij de samenwerking met een externe financier. Ik zie alleen maar voordelen.’

CIRCULAIRE ECONOMIE IN CIJFERS

ten probleemloos de overstap maken van een transactionele business naar een circulair model.’

10 MILIEU & ENERGIE

Eén energiezuinige machine is niet genoeg ‘Het is een werk van lange adem, waar je eigenlijk dagelijks mee bezig moet zijn. Maar het resultaat mag er dan ook zijn’, zegt David Vander Linden. Hij is maintenance supervisor bij Samsonite, de stevig uit de kluiten gewassen kmo die de bekende reiskoffers en tassen produceert. In vier jaar tijd slaagde het bedrijf uit Oudenaarde erin om zijn energieverbruik met 38 procent te doen zakken. Goed voor een besparing van enkele honderdduizenden euro’s. ‘We moesten iets doen. Onze concurrentiepositie in België kwam almaar meer onder druk te staan door de hoge loonkosten’, blikt Vander Linden terug. ‘Toen de crisis in 2011 min of meer verteerd was, kwam er opnieuw ruimte om te investeren. Daarbij hebben we gefocust op ons energieverbruik. Voor een kunststofverwerkend bedrijf als Samsonite is die energie een stevige kostenpost.’ Op dat domein kan aardig wat bespaard worden, besefte het bedrijf op een themadag van Sirris, het kenniscentrum voor technologische industrie in België. Dus besloot Samsonite Sirris in de arm te nemen voor een doorlichting van het energieverbruik in het bedrijf. ‘Dat was een eye-opener. We zijn ons verbruik maandelijks gaan bijhouden, zodat we een gedetailleerd zicht kregen op het plaatje per proces en per afdeling. Die opvolging is nu standaard geworden in ons bedrijf.’

David Vander Linden, Samsonite

11 PULSE 3 OKTOBER 2018

Sirris, het kenniscentrum van de technologische industrie, ontwikkelde een methodologie waarmee kmo’s hun energieverbruik op termijn stevig naar beneden kunnen halen. ‘Want investeren in één energiezuinige machine is niet genoeg. Je moet de volledige keten optimaliseren en efficiënter maken.’

Een van de belangrijkste investeringen gebeurde in een gloednieuwe koelinstallatie, die veel zuiniger was. ‘Wij hebben veel koelwater nodig, om de matrijzen en machines af te koelen, en om gesmolten kunststof te laten uitharden. Die investering doet ons verbruik op langere termijn stevig zakken.’ ‘Maar een bewust energiebeleid gaat uiteraard veel verder. Het gaat bij ons bijvoorbeeld ook om het sluimerverbruik van machines die niet draaien, maar waar vaak wel randapparatuur ingeschakeld blijft. Tegelijk zochten we meer innovatieve technieken om bedrijfsprocessen

Het is een werk van lange adem. David Vander Linden Samsonite

energiezuiniger te maken. Een andere belangrijke besparingspost zijn de instellingen van de machines: het is verleidelijk om die net iets meer temperatuur of druk te laten geven dan strikt noodzakelijk. Maar zodra die parameters aangepast zijn, worden ze achteraf meestal ook niet meer veranderd.’ ‘Het zijn echt verschillende factoren en het is hier voortaan ook een continu aandachtspunt. Vandaag zijn we bijvoorbeeld nog volop bezig met de sensibilisering van het personeel. En in de nabije toekomst willen we bekijken hoe we het materiaaltransport energiezuiniger kunnen maken. Op termijn moeten al die inspanningen uitmonden in een volledig energiemonitoringsysteem, waarbij alle deelprocessen constant worden opgevolgd’, besluit Vander Linden.

KLASSIEKE ENERGIESCANS Kmo’s hebben doorgaans noch de tijd noch de middelen om zelf hun energiebeleid op te volgen - laat staan uit te vlooien waar en hoe ze kunnen besparen. Daarom ontwikkelde Sirris de voorbije jaren een eigen methodologie om de energieefficiëntie van bedrijven in kaart te brengen. Eerdere studies van ondernemersorganisatie Unizo toonden al dat kmo’s gemiddeld 20 procent energie kunnen besparen. ‘En bij bedrijven met energie-intensieve productieprocessen moet op langere ter-

12 MILIEU & ENERGIE

Op zijn productiesite in Oudenaarde investeerde Samsonite in een zuinigere koelinstallatie.

mijn zelfs 30 procent besparingen op het totaalverbruik mogelijk zijn’, maakt Luc Coppers van Sirris zich sterk. ‘Het idee voor onze methodologie komt uit Duitsland, waar ze al veel langer proberen om bedrijven met vergelijkbare processen aan elkaar te spiegelen en vervolgens zoveel mogelijk bedrijfsprocessen te optimaliseren’; legt Coppers uit. ‘Precies daar schuilt ook de beperking van klassieke, generieke energiescans: in elk bedrijf kom je daarmee wel op enkele relatief beperkte besparingen uit, maar je kunt onmogelijk het energieverbruik van een metaalverwerkend bedrijf naast dat van een voedingsbedrijf plaatsen. Zo’n klassieke scan is dus een nuttige eerste stap, maar onze aanpak gaat nog veel meer in de diepte. Bovendien produceren bedrijven anno 2018 ook veel flexibeler, en vaak in veel kleinere series. Daardoor wordt het een stuk lastiger om grote energiebesparingen te realiseren dan bij grote, heel lang doorlopende productieprocessen.’ ‘De focus in onze methodologie ligt niet zozeer op besparen, maar wel

Ook al heb je de meest energiezuinige ijskast ter wereld, als je de deur laat openstaan, haal je weinig rendement uit die investering. Luc Coppers Sirris

op het verhogen van de efficiëntie van zoveel mogelijk processen. En we hebben gemerkt dat een aantal bedrijven ook bij de productie van heel kleine series toch nog flink wat efficiëntiewinsten kunnen boeken. Nogal wat kmo’s gaan er gemakshalve van uit dat ze door te investeren in één energiezuinige machine, plots energie zullen besparen. Dat is niet zo: een productieproces is een ingewikkelde keten van heel veel machines en systemen. Zolang je die volledige keten niet optimaliseert en efficiënter maakt, zal je rendement dan ook heel beperkt blijven. En dus moet je dat volledige proces onder de loep nemen en ter discussie stellen.’

HISTORISCHE DATA De methode van Sirris vertrekt bij een aantal kritieke prestatieactoren, waardoor het bedrijf maandelijks kan monitoren en daarbij ook bepaalde prioriteiten kan vastleggen. ‘We baseren ons daarvoor in eerste instantie op historische data, zoveel mogelijk data zelfs: facturen, werkregimes, verbruiksgegevens, noem maar op. Daarbij kijken we vooral naar de ener-

13 PULSE 3 OKTOBER 2018

giebalans. En meestal merken we dat kmo’s zelfs geen energiebalans hebben’, legt Coppers de vinger op de wonde. ‘Het is natuurlijk lastig om energie te besparen, als je zelfs geen flauw idee hebt waar je energie nu precies naartoe gaat. Vervolgens brengen we de performantie van het productieapparaat in kaart, en bekijken we het specifieke energieverbruik voor een heel aantal processen. Dat vergelijken we dan ook met een aantal benchmarks van vergelijkbare bedrijven. De hele methodologie is dus sterk procesafhankelijk en houdt rekening met de totale productie van zo’n bedrijf.’ Klinkt behoorlijk ingewikkeld, maar dat valt best mee, zo blijkt. ‘Bij een doorsnee kmo volstaat een halve dag

doorgaans voor de audit ter plaatse. We verzamelen zoveel mogelijk data, waarna we nog twee dagen nodig hebben voor de analyse en ons basisrapport. We hebben intussen al 150 bedrijven op die wijze doorgelicht. Naarmate we op meer van die doorlichtingen kunnen terugvallen, kunnen we ook beter vergelijken en zien we ook meer terugkerende patronen opduiken. Tegelijk leggen we nu stilaan ook bepaalde benchmarks vast voor groepen van bedrijven met sterk gelijklopende processen.’ Volgens Coppers is er in ons land een mentaliteitswijziging nodig. ‘De meeste bedrijven focussen nog te veel op investeringen: als ik maar genoeg investeer, dan gaat mijn energie-efficiëntie wel vanzelf de

hoogte in. Dat is te kort door de bocht: kmo’s moeten veel meer gesensibiliseerd worden rond de vraag hoe ze nu precies omgaan met hun productieproces. Want ook al heb je de meest energiezuinige ijskast ter wereld, als je de deur constant laat openstaan, haal je weinig rendement uit die investering.’ ‘Energie is blijkbaar nog altijd geen echt sexy onderwerp, er wordt veel te weinig bij stilgestaan. Zolang je een toestel of machine maar aanzet, is het oké, want dan produceren we en renderen die machines ook. De vraag zou net moeten zijn: welke machines of processen kunnen op welk moment perfect uitgezet of onderbroken worden?’

TIPS OM ZUINIGER OM TE GAAN MET ENERGIE o Begin bij het begin: de energiebalans. Net zoals elk bedrijf een financiële balans heeft, zou het ook een energiebalans moeten opmaken. De balans is een lijst van de verbruikers die eenvoudig kan worden opgedeeld in een aantal vaste segmenten (zie illustratie). Op basis van de elektriciteitsfacturen kunt u dan kijken waar de grootste uitgaven liggen. Bij energie-intensieve productiebedrijven gaat minstens 60 procent van de energie naar het proces. Een update is elk jaar nodig in functie van onderhoud of nieuwe investeringen. Die energiebalans vormt de basis om dan verder te verfijnen, via steekproefmetingen of continue monitoring. o Maak een analyse van de specifieke energieconsumptie (SEC). Aan de hand van de maandelijkse energiefactuur kunt u de SEC bepalen: de verhouding kWh per getransformeerd/geproduceerd product (kg, ton, aantal stuks, liters, oppervlakte...). De SEC-waarde is een indicatie hoeveel energie werd verbruikt

VOORBEELD ENERGIEBALANS 3% 5% 6% 10%

10% 66%

Bedrijfsprocessen Proceskoeling en verwarming Gecomprimeerde lucht Circulatiepompen Verlichting Verwarming/koeling + verbruik kantoor

om iets te produceren. Dankzij maandeljkse monitoring kunt u dan bepaalde processen ter discussie stellen, en zo wordt tegelijk ook de impact van bepaalde aanpassingen per maand opgevolgd. De SEC kan toegepast worden op het hele bedrijf of op één specifiek proces.

oSchakel zoveel mogelijk uit wat u niet (meteen) nodig hebt in het productieproces. Veel processen (transportbanden, fans, pompen, compressoren) blijven in wacht of tijdens de pauze draaien, waardoor veel energie verloren gaat. Bijkomend voordeel? Er wordt ook minder warmte en lawaai geproduceerd, wat ook het comfort voor de werknemers vergroot. In dit digitale tijdperk is er een overaanbod aan eenvoudige systemen die machines automatisch in- en uitschakelenen. De terugverdientijd bedraagt vaak niet meer dan enkele maanden. o Ga op zoek naar de goedkoopste leverancier. Veel bedrijven gaan er van uit dat ze een goede prijs betalen voor hun energie. Maar in de praktijk zijn er - bij soortgelijke bedrijven (zelfde grootte, zelfde processen) – vaak nog grote prijsverschillen, soms meer dan 15 procent.

Meer info: www.energiezuinigondernemen.be

16 MILIEU & ENERGIE

De printer verhuisde niet mee Geen printers en alles uiteindelijk digitaal. Het papierloos bureau bestaat. Kris Mampaey verhuisde voor bouwbedrijf Willemen Groep twee afdelingen en liet die bijna volledig digitaal werken. ‘Onbegrijpelijk dat niet meer bedrijven dit doen.’

Willemen Groep is het grootste familiebouwbedrijf in België. Het verhuisde onlangs zijn shared-servicecenter ICT en het business-transformatieteam van de groep. Die verhuizing ging van de hoofdzetel in de rand van Mechelen naar een kantoorgebouw in het centrum van die stad, vlak bij het station. In eerste instantie verhuisden twaalf medewerkers mee. ‘Die ploeg groeide in de daaropvolgende maanden uit naar zowat dertig. Deze geplande groei was ook de aanleiding van de verhuizing’, vertelt Kris Mampaey, voormalig directeur van het shared-servicecenter ICT. Papierloos is om te beginnen zonder printer. En die verhuisde niet mee. ‘De eerste weken was dat even wennen, maar je wordt uitgedaagd om de mogelijkheden van je digitale tools beter te gebruiken’, vertelt Mampaey. ‘Tijdens de eerste weken zonder prin-

HOE WORDT PAPIERLOOS EEN SUCCES?

Lead by example. ‘ik was zelf verantwoordelijk voor de afdeling en ik geloof 100 procent in ‘less paper’. Vooral voor de efficiëntiewinst, maar ook vanuit ecologische overweging’, zegt Kris Mampaey.

Kies het juiste publiek. IT’ers gaan misschien sneller digitaal dan pakweg juristen of accountants. ‘Ik had natuurlijk geluk met mijn publiek dat digital aware is. Maar ik zie geen reden waarom andere afdelingen dit niet kunnen realiseren.’

Don’t push. ‘Ik heb niemand opgelegd om papierloos te gaan. Al voreg ik wem telkens naar de reden als iemand de nood zag om te printen’, vertelt Mampaey. ‘Ook heb ik altijd gezegd dat, als er onweerlegbare voordelen zijn om toch te printen, er snel weer een printer zou komen.’

Gebruik de juiste toepassingen en geloof erin. Bij de ‘digitale afdelingen’ van Willemen Groep waren dat onder meer OneNote, OneDrive, de review-functie in Word en Win10 ink, voor laptops met touchscreen. ‘Je kunt snel sprongen maken. Bij vergaderverslagen in OneNote bespaar je bijvoorbeeld veel tijd met het juiste gebruik van to dotags. De opvolging van actiepunten wordt veel eenvoudiger.’

Wees niet te principieel. ‘De fysieke handeling van iets uit de kast nemen en door een kaft bladeren zit zo diep, dat de verandering naar papierloos niet altijd even vlot te maken is. Geef de verandering dus voldoende ondersteuning, en zeker ook voldoende tijd.’

Vergelijk. Plaats elke digitale oplossing naast het papieren alternatief, om te zien of het een verbetering is, tipt Kris Mampaey. ‘Het doel is niet papierloos werken, maar efficiënter werken.’

Kies een grote sponsor. Zoals eigenlijk met alle IT-projecten. ‘De verandering realiseren kan alleen als vanaf dag één de sponsor, lees: directeur of afdelingsverantwoordelijke, dit 100 procent ondersteunt, trekt en duwt.’

17 PULSE 3 OKTOBER 2018

ter onderzochten we samen wat het “digitaal alternatief” was, telkens als onze muis richting printknop bewoog. In haast alle gevallen was dit alternatief er, én was het nog efficiënter. Enige uitzondering waren de grote processflows, die we af en toe in papieren vorm nodig hebben om een overzicht te krijgen.’ ‘Omdat ons publiek al redelijk digiminded was, ondervonden we geen grote struikelblokken. Gewoonte was misschien nog het belangrijkste obstakel’, vertelt Mampaey.

FILOSOFIE Bovenal is een digitaal kantoor ook een kwestie van visie op het beheer van informatie. ‘Een papieren document is een gesloten container van data. Dat is niet herbruikbaar. Het di-

Het doel is niet papierloos werken, maar efficiënter werken. gitale bronbestand kan wel aangepast en opnieuw afgeprint worden. Dat verhoogt het risico op verkeerde beslissingen door verouderde papieren informatie’, oppert Mampaey. Een degelijke visie lijkt dus onontbeerlijk. ‘Je beleid moet bepalen wat de beste manier is om informatie aan te maken, te raadplegen of te bewerken. Omdat deze informatie essentieel is in een proces en een proces het

Advertentie

best zo automatisch mogelijk loopt, moet je al met stevige argumenten komen om toch nog iets op papier te bewaren.’ ‘Ik begrijp niet dat niet meer bedrijven volop de kaart van digitalisering trekken’, besluit Mampaey. ‘Wettelijke verplichtingen spelen uiteraard ook mee, maar gelukkig tracht de overheid meer en meer digitaal te gaan.’

18 MILIEU & ENERGIE

De duurzaamste route Connect2Move is het geesteskind van Mathieu Jaspard en Pierre Renson, CEO en CTO van Connect2Move. De twee werkten als onderzoekers aan de afdeling economische geografie van de Universiteit van Luik, toen ze beslisten om een autodelen-app te ontwikkelen voor woon-werkverplaatsingen. Mathieu Jaspard: ‘Pierre en ik werkten aan die autodelen-app, toen we de opleiding FR2B volgden: From Research to Business bij het Venture Lab (start-up incubator van HEC Liège, in samenwerking met Smart City Institute, nvdr). Daar konden we onze app valideren bij experts, coaches en op de markt. Na die opleiding hebben we nog twee jaar in de Venture Lab-incubator gezeten met ons project.’

De voorgestelde route is vaak de meest duurzame: die het energiezuinigst is en het minst vervuilt. Mathieu Jaspard, Connect2Move

Mathieu Jaspard en Pierre Renson, Connect2Move

19 PULSE 3 OKTOBER 2018

Bedrijven die personen of pakjes transporteren en nog performanter willen werken, huren of kopen de routeplanner van Connect2Move. Die houdt rekening met alle transportmogelijkheden en stelt de beste route voor, afhankelijk van de noden van de klant.

Ons doel? De voorkeurspartner worden voor de navigatie van zelfrijdende auto’s.

Die twee jaar incubatie deed de autodelen-app uitgroeien tot een krachtigere tool. ‘Onze software is bestemd voor bedrijven die personen vervoeren en bedrijven die pakjes vervoeren. Voor de eerste werken we eerder rond Mobility as a Service (MaaS). Voor pakjestransport in steden stelt Connect2Move de beste route voor, naargelang de noden van de klant. De voorgestelde route is vaak de meest duurzame, die het energiezuinigst is en dus ook het minst vervuilt.’

ROUTE OP MAAT Connect2Move biedt smartmobilityoplossingen aan: ‘Onze klanten hebben allemaal andere behoeftes, als het op routeplanning aankomt’, zegt Jaspard. ‘Onze projecten zijn gebaseerd op dezelfde technologie, met dezelfde informatica-architectuur, maar we stellen geen standaardoplossingen voor. Elke oplossing is

op maat, aangepast aan elke klant.’ De enige valse noot in het verhaal van Connect2Move is het aantal betrokken partijen. ‘Onze software is geen all-in-one oplossing’, legt Jaspard uit. ‘We werken met een specifieke back-end dienst die andere ITpartners aanbrengen. Dat maakt de zaken complexer, maar wij hebben niet genoeg competenties op dat vlak. Voor buitenstaanders lijkt die werkwijze misschien minder risicovol, maar het risico bestaat dat het project dan niet tot een goed einde komt. Je integreren in projecten of met meerderen samenwerken aan een specifieke vraag is ingewikkelder dan een allesomvattende oplossing aanbieden.’

151.000 EURO Mathieu Jaspard en Pierre Renson startten hun project toen ze allebei nog werknemers waren, in 2015. En

Mathieu Jaspard, Connect2Move

20 MILIEU & ENERGIE

151.000 euro

haalden de ondernemers op, waarmee ze een eerste werknemer konden aanwerven.

dat deden ze met eigen middelen. ‘Tot in 2016 werkten we aan dit project zonder onze werkuren te tellen. Toen het avontuur groter en groter werd, zijn we ons voltijds aan het project gaan wijden.’ In december 2017 haalden beide partners 151.000 euro op, waarmee ze een eerste werknemer konden

aanwerven. ‘Vandaag draait de financiering dankzij onze vier klanten. Als de gelegenheid van een tweede fondsenwerving zich aanbiedt, zouden we daar zeker op ingaan. In de herfst willen we een tweede werknemer aanwerven.’

VOORKEURSPARTNER WORDEN Connect2Move kreeg de Sustainable IT Award bij de laatste Belgische Milieu- en Energieprijs. Vandaag past

de software zich aan de specifieke behoeften van elke klant aan. Jaspard en Renson willen een meer algemene software uitbrengen die andere ondernemingen kunnen gebruiken. ‘We zijn vandaag marktleider in België. We blijven onderzoek doen naar routeplanning. Ons doel? De voorkeurspartner worden voor de navigatie van zelfrijdende voertuigen. En die doelstelling willen we binnen 5 tot 10 jaar halen.’

‘CONNECT2MOVE PAST ZICH AAN ONZE NODEN AAN’ Start-up Hytchers was de eerste klant van Connect2Move. Hytchers geeft particulieren de mogelijkheid om pakjesbesteller te worden tijdens hun woon-werkverplaatsing. De ophaal- en afhaalpunten zitten in de Total-stations. Chauffeurs krijgen in ruil krediet om te tanken. Voor Antoine Dessart van Hytchers beantwoordt de oplossing van Connect2Move perfect aan de behoeftes van Hytchers. ‘Ook wij komen ook uit het Venture Lab. Een gemeenschappelijke mentor bracht ons in contact. We zochten een geolokalisatie-oplossing voor de e-commercebedrijven, hun pakjes en leveranciers - en zij

hadden een bijna kant-en-klare oplossing. Stap voor stap hebben zij hun oplossing aangepast aan onze behoeftes. Op basis van het algoritme dat ze voor ons hebben uitgewerkt, kunnen ze hun aanbod nu aanpassen aan verschillende klanttypes.’ Deze samenwerking van het eerste uur geeft Connect2Move ook de feedback om hun product te verbeteren. ‘Soms vinden we een fout die onmiddellijk moet worden opgelost. Tijdens de testfase van de app kregen we feedback van gebruikers, die speelden we door naar het team van Connect2Move en dat leidde tot uitgebreide verbeteringen.’

HUMAN RESOURCES

Boeren bij bedrijven ‘Onze gele komkommer heeft last van schimmel. Wie wil de aangetaste bladeren wegknippen? En wie besproeit de gezonde bladeren met pesticide?’ Na enkele minuten ruikt het naar zurige melk en knoflook in de binnentuin van het hoofdkantoor van ENGIE Electrabel in Brussel. Een tiental medewerkers offert zijn pauze op om te tuinieren in de bedrijfsmoestuin. Mieke Deceuninck begeleidt hen. ‘Wij gebruiken geen chemisch-synthetische pesticiden, vandaar dit middeltje met look en melk. En ja, het stinkt wel een beetje (lacht).’ De stadsboerderij van ENGIE Electrabel bestaat uit 17 houten bakken met daartussen enkele aarden zakken waarin planten en bloemen groeien, goed voor 25 vierkante meter permacultuur. ‘Hier telen we een 200 kilo groenten en fruit: tomaten, salade, bonen, bieten, bosvruchten, … Met de grote hitte van afgelopen zomer kan het wat minder zijn. Al valt het in de stad beter mee dan op het platteland. De bakken staan niet de hele dag in de blakende zon en we leggen altijd een laagje verhakseld stro op de aarde om uitdroging te voorkomen. Gelukkig hebben de mensen van ENGIE Electrabel spontaan de gieter genomen op de heetste dagen’, vertelt Augustin Nourissier, medestichter van Skyfarms.

De Fransman werkte jaren als ICTconsultant, maar gooide het in 2015 over een andere boeg en richtte het

MEER COACH DAN BOER Mieke Deceuninck, Skyfarms

23 PULSE 3 OKTOBER 2018

Werknemers, scholieren of buren samen aan het tuinieren krijgen, dat is de missie van Skyfarms. Het jonge Brusselse bedrijf kweekt in de stad biologische gewassen, en leert de deelnemers hoe ze thuis zelf aan de slag kunnen. Bij energieproducent ENGIE Electrabel gaat de helft van de opbrengst naar Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Je kunt beter afhankelijk zijn van klanten dan van subsidies. Augustin Nourissier, Skyfarms

markt durft dat wel eens tegen te vallen, dus ben ik zelf met een moestuin begonnen en volgde ik cursussen. We pretenderen niet dat we de grote specialisten zijn, maar indien nodig kunnen we op experts terugvallen. De klemtoon ligt bij ons op coaching, kennis delen.’ Of het jonge bedrijf eerder de richting uitgaat van duurzame groente- en fruitteelt of die van coaching? Dat durft Nourissier niet te voorspellen.

duurzame stadslandbouwbedrijf Skyfarms op. ‘Doelbewust kozen we voor een bedrijf. Je kunt beter afhankelijk zijn van klanten dan van subsidies, al leggen we onszelf geen ultrakapitalistische doelstellingen op. Het eerste jaar betaalden mijn medestichter en ik ons een laag loon uit, dit jaar een normaal loon. En dankzij een beurs konden we Mieke aanwerven als eerste werknemer. Van in het begin maken we winst en het is de bedoeling om te groeien.’ Skyfarms richt zich vooral op de B2B. ‘Onze klanten zijn grote instellingen als bedrijven, overheidsdiensten en scholen. Particulieren en gezinnen zijn economisch niet interessant, de schaal is te klein. Voor gezinnen zetten we wel eens een moestuin op, maar daar houdt het op. Onze strategie is gericht op de lange termijn - op vorming, coaching, teambuilding, …’ Nourissier zou met Skyfarms graag uitbreiden Antwerpen, Gent of Luik,

maar commercieel en operationeel is dat nog niet mogelijk. Voorlopig blijft het bedrijf alleen in Brussel actief. ‘In Luxemburg-stad zijn we dit jaar een groot project gestart met het gemeentebestuur, de warenhuisketen Auchan en buurtbewoners. We maakten van een grasveld tussen gebouwen een grote moestuin. Dat concept willen we graag in Brussel uitrollen.’ ‘Hoe ik met tuinieren ben begonnen? Wel, ik hou van lekker eten. En dan krijg je de vraag waar je kwalitatieve producten kunt vinden. In de super-

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN Voor een grote moestuin als die van ENGIE Electrabel betaalt een bedrijf het eerste seizoen 15.000 tot 30.000 euro. Daarna dalen de kosten, want de inrichting hoeft niet meer. Een seizoen loopt van maart, april tot in november. ‘In de wintermaanden hebben werknemers geen zin om de regen en de kou te trotseren. We overwegen winterlezingen te geven’, geeft Nourissier wel nog mee. Jacques Spelkens is Head of Corporate Responsibility (CR) bij ENGIE Electrabel

24 HUMAN RESOURCES

5 TIPS VOOR EEN BEDRIJFSMOESTUIN

In een groot bedrijf kennen medewerkers van verschillende afdelingen elkaar vaak niet. In de moestuin leren ze elkaar kennen en dat leidt tot onverwachte samenwerkingen op de werkvloer.

In de moestuin leren collega’s andere talenten van elkaar kennen, naast projectmanagement of boekhouding.

Collega’s die samen een moestuin onderhouden, ontsnappen even aan hun dagtaak. Ze genieten van een moment zonder stress of spanning.

In de moestuin heerst geen hiërarchie. Iedereen moet zijn handen vuilmaken. Van het zaaien tot het oogsten, een moestuin is teamwork. Iedereen moet wieden, schoffelen, mulchen, sproeien, …

en een van de medetuiniers. ‘ENGIE Electrabel is een hoofdrolspeler in de Belgische energietransitie. In onze strategie staat uitdrukkelijk dat we duurzame energie willen produceren dankzij de mogelijkheden van hernieuwbare energie. Vandaar dat we kiezen voor duurzame partnerschappen, bijvoorbeeld met Skyfarms. Verantwoord ondernemen is trouwens al lang veel meer dan een cheque uitschrijven voor een goed doel. We stimuleren onze medewerkers om aan vrijwilligerswerk te doen, binnen en buiten de kantoren. Vaak komen ze zelf met initiatieven.’ ‘Met onze bedrijfsmoestuin dragen wij bij aan de strijd tegen de achteruitgang van de biodiversiteit. Skyfarms maakt de principes van de circulaire economie tastbaar. De coaches leren onze medewerkers op een ludieke manier correcte technieken aan voor duurzaam

Met de juiste begeleiding kan iedereen groente en fruit telen. De keuze van de variëteiten is essentieel. Een oppervlakte van een tiental vierkante meter in het licht volstaat.

tuinieren. Daarnaast bevordert de moestuin de sfeer op het werk. Er ontstaan contacten tussen medewerkers uit allerlei afdelingen en van hoog tot laag. De medewerkers voelen zich beter en kunnen trots zijn op hun bedrijf.’ Nourissier is overtuigd van de nobele bedoelingen van ENGIE Electrabel. ‘Je merkt gauw welk vlees je in de kuipt hebt. Sommige ondernemingen komen bij ons om aan greenwashing te doen. Maar hier bij ENGIE Electrabel staat een echte moestuin, met echte gewassen, met een echte opbrengst die naar een echt goed doel gaat en het zijn echt de werknemers die in de moestuin werken. Dat zijn feiten.’

VUILE VINGERS Bij ENGIE Electrabel kunnen twee keer per week 25 medewerkers deelnemen

In de moestuin heerst geen hiërarchie. Iedereen moet zijn handen vuilmaken. aan de sessies van Skyfarms. De interesse is groot, er bestaat een wachtlijst. Voor de meesten is bijleren over tuinieren de belangrijkste drijfveer. De helft van de opbrengst gaat naar Vluchtelingenwerk Vlaanderen, dat soep maakt voor de vluchtelingen in het Maximiliaanpark, tegenover de hoofdzetel van ENGIE Electrabel. ‘Dat een stuk van de oogst naar een goed doel gaat, is mooi meegenomen. Zelf kom ik vooral om wat op te steken. Onlangs heb ik een huis met een grote tuin gekocht. Een moestuin leek me leuk, en dus heb ik ingetekend’, vertelt Bruno. ‘Mijn collega’s plagen me wel met mijn groene vingers, maar tegelijk voel ik dat ze ook een beetje jaloers zijn op mijn bijzondere middagpauze. En de vuile handen achteraf? Die was ik wel even, voor ik weer achter mijn computer kruip.’

25 PULSE 3 OKTOBER 2018

De kostprijs van lawaai Luidruchtige kantoren en landschapsbureaus vormen een belangrijke stressfactor op de werkvloer. Slechts 1 procent van de werknemers kan zich afschermen van geluidsafleiding op kantoor, tegenover 20 procent in 2015. Nochtans bestaan er akoestische oplossingen.

Open kantoorruimtes en landschapsbureaus veroorzaken door hun geluidsoverlast steeds grotere problemen. Oxford Economics interviewde eerder dit jaar 500 medewerkers uit 10 landen. 63 procent van de werknemers zegt dat er geen stilteruimten zijn om geconcentreerd te kunnen werken. En dat heeft een negatieve invloed op productiviteit, tevredenheid en gezondheid, vinden ze. Eenzelfde scenario speelde zich af bij het Leuvense softwarebedrijf Wieni, getuigt CEO Jelle Van den Bergh. ‘We stellen ongeveer 20 mensen te werk. De ene helft zit vaak samen met elkaar, met klanten en gebruikers. De andere helft zijn ontwikkelaars die intensief programmeren. Een open bureaucultuur werkt niet voor ons bedrijf, dat weten we nu. We zijn daar mee gestopt na een welbepaald voorval. Een van onze medewerkers stond op en sloeg luid de deur dicht. Hij bleek erg gevoelig te zijn voor lawaai, kreeg daar stress door en kon zich moeilijk focussen. Toen hebben we ingegrepen.’

Eerst ging Wieni thuiswerk nog meer stimuleren. Maar ook dat bleek niet voor iedereen een goeie oplossing. Sommige werknemers misten de interactie met de collega’s op kantoor of werden thuis te veel afgeleid door privézaken. Toen hebben we onze ruimtes akoestisch aangepast, verduidelijkt Jelle Van den Bergh. ‘We hebben nu vier werkruimtes. Er is een afgeschermde vergaderzaal, waar tot 8 mensen in alle rust kunnen

INTERACTIE VERSUS CONCENTRATIE

Jelle Van den Bergh, CEO Wieni

26 HUMAN RESOURCES

MONOCULTUUR VAN LANDSCHAPSBUREAUS Eén telefoongesprek van een collega is al voldoende om iemand uit zijn concentratie te halen. Dat is een van de vaakst gehoorde klachten bij landschapsbureaus. Lode Godderis: ‘Die open kantoren werden destijds ingevoerd uit besparingsoverwegingen. Zo kunnen bedrijven meer werknemers op een kleinere oppervlakte tewerkstellen. Bovendien ging men ervan uit dat landschapsbureaus de samenwerking bevorderen. Maar dat laatste geldt niet voor alle jobs. Creatieve functies waarbij veel collegiaal overleg nodig is, varen hier zeker wel bij. Maar ander kantoorwerk gebeurt idealiter in minder lawaaierige omstandigheden.’ ‘95 procent van de werknemers ervaart in kleine tot grote mate lawaaihinder in landschapsbureaus, zo blijkt uit recente onderzoeken. Daarnaast zagen bedrijven na de invoering van landschapsbureaus ook het ziekteverzuim met zowat de helft toe-

Een van onze medewerkers stond op en sloeg luid de deur dicht. Toen hebben we ingegrepen. Jelle Van den Bergh, CEO Wieni

nemen. Door de werkoppervlakte te verkleinen krijg je een financiële kostenbesparing op korte termijn. Maar die weegt niet op tegen de productiviteitsdaling op lange termijn door het grotere ziekteverzuim.’ Bedrijven keren stilaan terug van landschapsbureaus, merkt Matthias Aerts, zaakvoerder van iDealAcoustics, dat in vier jaar tijd een 80-tal kantoren akoestisch behandeld heeft. ‘Tegenwoordig zien we veel bedrijven evolueren naar deels open bureauruimtes en deels flexruimtes, waar je intiemer kunt werken of bijvoorbeeld

Aanvankelijk was het de bedoeling dat iedereen elke dag zijn werkplek vrij kon kiezen, naargelang de taken. Maar ondertussen blijkt dat elke werknemers van Wieni steevast op zijn favoriete plek gaat zitten. Dat is logisch, zegt Lode Godderis, hoogleraar aan het Centrum voor Omgeving en Gezondheid van de KU Leuven. ‘De ergernisgraad van lawaai is sterk persoonsgebonden en hangt af van de controle die je erover hebt. Wat voor de ene muziek is, is voor de andere vervelend lawaai. Geluid is voor sommige mensen al storend vanaf 35dB(A), dat is net iets luider dan gefluister in een bibliotheek.’

overleggen. Er is een stil gedeelte om geconcentreerd te werken. Geïsoleerd met driedubbel akoestisch glas hebben we een gedeelte landschapsbureau, waar medewerkers gerust de radio mogen aanzetten. En er staat een unieke glazen serre voor rechtstaande meetings: die is akoestisch maar niet visueel afgesloten van de rest van het bedrijf.’

telefoneren.’ Ook collega-akoestiekinrichter Hans Hantson van BeComfort deelt die mening. ‘Landschapskantoren drukken de productiviteit. Onze oplossing? Akoestische panelen, die gefabriceerd zijn op basis van gerecycleerde petflessen. Daarmee kunnen we kantoren op eenvoudige wijze omturnen. De vraag stijgt gevoelig.’

27 PULSE 3 OKTOBER 2018

De kostenbesparing van een landschapsbureau weegt niet op tegen de productiviteitsdaling door ziekteverzuim.

AKOESTISCH BEHANDELEN

Busbedrijf Multiobus liet zijn kantoren door iDealAcoustics akoestisch behandelen. Bijkomend probleem: bij Multiobus liggen een aantal bureaus vlak naast een lawaaierig onderhoudsatelier. Daardoor waren er ook externe akoestische voorzieningen nodig. Onze onthaalruimte klonk ongelooflijk hol, vertelt Bernard Vandereyken, marketing- & communicatiemanager bij Multiobus. ‘De bediendes die daar werkten, werden bijna gek. Ook hadden we speciale scheidingswanden nodig om het geluid van de loods af te blokken. Dat is nu allemaal opgelost. We hebben het lawaai aan banden gelegd.’ Bureaus akoestisch behandelen is voor élk bedrijf een slimme zet, vindt Hans Huybrechts, bestuurder bij verzekeringsmakelaar Aertsen & Partners, dat twee van zijn drie kantoren liet aanpassen door BeComfort. ‘We installeerden flexibele wanden om de open bureaus van onze medewerkers stiller en rustiger te maken. Ons personeelsbestand is door de jaren heen gegroeid, en concentreren werd steeds moeilijker. Dat begon te wegen op de werksfeer en het stressniveau. Ondernemingen staan maar beter even stil bij hun kantoorlawaai. Dat speelt zeker mee in het stijgend aantal mensen dat uitvalt door ziekte of burn-out. Beter voorkomen dan genezen.’

Lode Godderis KU Leuven

3 TIPS VOOR EEN OPTIMALE KANTOORAKOESTIEK

Faciliteer plaatsen tijdsonafhankelijk werken ‘Ban 9-to-5, en geef mensen de keuze waar en wanneer ze werken. Zo zorg je ervoor dat nooit iedereen hetzelfde moment op kantoor zit. Alleen al daardoor beperk je drastisch het geluidsniveau in het bedrijf.’

Landschapsbureaus zijn vaak niet de beste keuze ‘Wie zich optimaal moet kunnen concentreren voor zijn job, en dat geldt toch voor de meeste kantoorbanen, is slechter af met een landschapsbureau dan met een kantoorplek waar je stil kunt werken.’

(Jelle Van den Bergh, CEO Wieni)

(Lode Godderis, hoogleraar Centrum voor Omgeving en Gezondheid KUL)

Bereken de akoestiek in kantoorruimtes ‘Zo breng je het lawaai in kaart of kun je het voorspellen, zodat je het kunt inperken. Absorberende materialen op muren en plafonds, vloeren slim aanbrengen, of zelfs de positionering van meubels: het heeft een grote invloed op de hoeveelheid lawaai in een ruimte.’ (Mattias Aerts, zaakvoerder bij iDealAcoustics)

FLEET

Eenvoudig elektrisch en op-en-top Belgisch De ECAR333 is een elektrische stadsauto, ontworpen en geproduceerd in België, die 150 km zal kunnen rijden. Xavier Van der Stappen, manager en ontwerper bij ECAR Belgian Green Vehicle: ‘Wij willen een eenvoudig, zuinig en onmiddellijk herkenbaar voertuig op de markt brengen.’ De auto kan opgeladen worden via om het even welk geaard stopcontact in huis. Dat sluit het debat af rond gemeenschappelijke oplaadstations, vindt Van der Stappen: ‘De opkomst of ondergang van de elektrische auto mag zich niet beperken tot een discussie over voldoende oplaadpalen.’ Het ECAR-project ontstond meer dan 15 jaar geleden, toen de ontwerper de wereld rondging met tentoonstellingen rond milieu-uitdagingen. De ECAR evolueerde van prototype naar prototype. In 2012 was er bijvoorbeeld de ICAR Racing, met een carrosserie in linnen en hout. Een eerste voorstelling van het voertuig vond plaats op het Autosalon van Brussel in 2015 in de sectie Dream Cars. In 2017 gebeurde dat nog een keer. ‘Ik wil bewijzen dat het economisch haalbaar is om een elektrisch voertuig te produceren in België in beperkte oplage, voor een lokale markt, met lokale grondstoffen en arbeid. Hoe? Door het concept te vereenvoudigen. De batterijen zijn made in Belgium , het resultaat van een partnerschap tus-

Xavier Van der Stappen, ECAR

sen ECAR, het Brugse bedrijf NLAB en het onderzoekscentrum VITO.’

WEES ZELF OVERTUIGD Om de doelstelling van 500 voertuigen tegen 2020 te halen, moet de economische betrouwbaarheid van het project bewezen zijn. ‘Vier hoofdaandeelhouders ondersteunen ons. Sommigen zijn er al van in het begin bij, zoals Thierry Deflandre, oud-directeur van het circuit van Zolder en grote promotor van elek-

De opkomst van de elektrische auto mag niet beperkt worden tot de discussie over het aantal laadpalen. Xavier Van der Stappen, ECAR

31 PULSE 3 OKTOBER 2018

De ECAR333, de eerste in België ontworpen en geproduceerde elektrische auto met uitgepuurd design, moet tegen 2020 op de markt komen. Geschatte aankoopprijs? 15.000 euro.

liggen eerder in de sector van de supercars. Vaak stranden experimenten van kleine constructeurs na 6 jaar en 10 miljoen euro investeringen. En dan hebben we het nog niet over de strengere regels om een voertuig te homologeren sinds 2016, vooral op het vlak van de elektromagnetische tests. Wij zijn een kleine fabrikant in een poel van hyperuitgeruste reuzen, en dat kan een handicap zijn. Vooral omdat er weinig specialisten zijn in België en weinig bedrijven geprobeerd hebben elektrische voertuigen te homologeren.’

OPROEP AAN INVESTEERDERS

trische mobiliteit. We krijgen ook steun van het Vlaamse investeringsfonds Adoxa, NLAB, dat onze batterijen ontwikkelt en IMG, een Waals investeringsbedrijf dat actief is in nieuwe technologie. Om anderen te overtuigen, moet je zelf overtuigd zijn.’ Maar toch blijkt fondsenwerving niet makkelijk. ‘Heel wat gelijkaardige projecten hebben het niet gehaald. In België zijn er heel weinig projecten in de automobielsector, en die

Toch blijft Xavier Van der Stappen enthousiast. Sinds de eerste fondsenwerving in 2015 heeft het bedrijf ECAR Belgian Green Vehicle 700.000 euro geïnvesteerd in het project. Het is nu op zoek naar investeerders voor de industriële fase, investeerders die een actieve rol spelen in het bedrijf: in de distributie, klantendienst en toekomstige technische ontwikkelingen. ‘Wij willen voertuigen assembleren tegen arbeidskosten die 10 procent van de prijs van het voertuig bedragen. En dat in België. Onze uitdaging? Een lokale biotoop creëren waarin onderaannemers, leveranciers, klanten en aandeelhouders elkaar nabij zijn.’ De ondernemer sloot partnerschappen met Belgische bedrijven voor het ontwerp en de ont-

WAAROM KIEZEN VOOR DE ECAR333? o 100% elektrisch, 100% Belgisch o carrosserie van natuurlijke vezels o bekabeling van het voertuig: 200m (tegenover 3km voor een traditioneel voertuig) o ergonomisch, licht o opladen via elk geaard stopcontact

32 FLEET

We willen bewijzen dat het economisch haalbaar is om een elektrisch voertuig te produceren in België.

wikkeling van het design, de carrosserie en de elektronica. ‘We vinden natuurlijk niet alles op de Belgische markt: sommige onderdelen moeten we kopen in het buitenland, dat is de economische realiteit. Maar we bevoorraden ons wel in de mate van het mogelijke lokaal. De volgende fondsenwerving moet gaan naar de certificaten en de opstart van de industrialisering van de eerste voertuigen.’

Xavier Van der Stappen, ECAR

INTERESSE VAN DE OVERHEID

voor minder gevraagde toepassingen, zoals een zonnepaneelaangedreven energiereserve voor thuis. Zo verlengen we de levensduur van de onderdelen tot meer dan 20 jaar.’

STAP VOOR STAP NAAR VERANDERING

Tijdens het Autosalon werd het klantenprofiel voor de ECAR333 duidelijk. Ook de overheid toont grote interesse. ‘Ons voertuig werd ontworpen voor intensief gebruik. De ergonomie volgt het lastenboek van gebruikers zoals Bpost.’ Xavier Van der Stappen richt zich trouwens niet alleen op de Belgische markt. Het concept kan worden uitgevoerd en aangepast aan verschillende markten om een lokale oplossing te bieden voor een lokaal probleem. ‘Elektrische voertuigen geven ons een grote kans: uiterst snel technologie integreren zonder de motor of brandstof te moeten veranderen. We stappen uit het businessmodel van de klassieke auto.’ Van der Stappen is zich bewust van de milieu-uitdagingen en vond zelfs een oplossing voor de recyclage van de lithium-ion-batterij. ‘Ze worden opnieuw aangekleed en gebruikt

Stadscentra beginnen de meest vervuilende voertuigen al te weren, en dus moeten die vervangen worden. ‘Ons land heeft diep verankerde automobieltradities, de verandering zal traag maar zeker gebeuren. Hoe krachtiger, goedkoper in onderhoud, gebruiksvriendelijker, stiller en minder vervuilend de elektrische voertuigen zullen zijn, hoe essentiëler ze zullen worden’, meent Xavier Van der Stappen. Hij plant de lancering van de verkoop in 2020. ‘Wij doen er alles aan om te bewijzen dat het economisch haalbaar is om een elektrisch voertuig te produceren in België.’

33 PULSE 3 OKTOBER 2018

Zuiniger, veiliger en zonder stress ‘Neen, dat is het nu net niet. Ecodriving is géén bompa-gang. Meer nog, we kunnen de gemiddelde snelheid zelfs optrekken. Ecodriving is vooral bewuster rijden’, zegt Jan De Strooper, gedelegeerd bestuurder van het gespecialiseerde bureau DrivOlution. Hij overloopt een aantal basistechnieken van ecodriving.

1. BANDENSPANNING. Als uw fietsbanden niet goed zijn opgepompt, moet u harder stoempen. Wel, met de wagen is dat hetzelfde. Om de twee maanden de bandenspanning controleren en verfijnen, zorgt voor minder verbruik nog vóór u uw rijstijl aanpast.

2. START-STOP. Moderne auto's zijn uitgerust met een start-stopsysteem dat te veel chauffeurs nog uitschakelen. Laat de techniek toch helpen.

3. UITROLLEN. In plaats van door te rijden tot aan het licht, het stopbord, de staart van de file... kunt u beter uitrollen. Het is belangrijk dat u in versnelling blijft en de koppeling niet indrukt.

te hard op het gaspedaal, maar in tweede, derde... mag u vlot tot aan uw snelheid gaan. Hoe langer het duurt om op snelheid te komen, hoe meer u verbruikt.

7. KIJKEN. 4. SCHAKELEN. Schakel op het juiste toerental naar de volgende versnelling. Bij een diesel is dat rond de 2.000 toeren, bij een benzinewagen 2.500, en bij de meest recente wagens kan het nog lager.

5. PARKEREN. Een koude motor verbruikt meer dan een warme. En dus parkeert u het best op zo'n manier dat u vooruit kunt vertrekken. Dan voert u je parkeermanoeuvres met een warme motor uit.

6. OPTREKKEN. Als u stilstaat, mag u vlot optrekken. In eerste versnelling drukt u nog niet

Bewust rijden wil ook zeggen dat u bewust bent van de omgeving. Kijk niet alleen naar de wagen voor u, maar ook naar wat zich verder afspeelt zodat u kunt anticiperen. Waarom deze tips – die gelden voor auto’s en bestelwagens, voor verbrandingsmotoren en elektrische wagens – ook voor uw onderneming belangrijk zijn? Jan De Strooper van DrivOlution geeft drie redenen.

Ecodriving is géén bompa-gang.

Ten eerste uiteraard het energieverbruik en dus ook de energiekosten. ‘Je moet opletten als je verbruik vergelijkt, maar je kunt op lange termijn gemiddeld 6 procent besparen bij auto's, en voor sommigen gaat dat zelfs tot 20 procent. Bij vrachtwagens besparen we op lange termijn gemiddeld tussen de 4 en 8 procent.’ Zuiniger rijden gaat ook gepaard met veiliger rijden. Metingen bij bedrijven tonen een duidelijke link aan tussen verbruik en schade. En tot slot is er ook een mentaal gevolg: dankzij de basisprincipes van ecodriving ervaart u minder stress in het verkeer. ‘In het begin krijg je meer stress, maar zodra de techniek vanzelf komt, krijg je net een vermindering. Je bent minder angstig voor wat rond je gebeurt, je bent minder bezorgd wanneer je vijf minuten te laat vertrekt, omdat je wéét dat je die toch niet zal inhalen. En je passagiers zijn veel meer op hun gemak.’

34 FLEET

Het principe van autodelen is eenvoudig. Meerdere personen maken om beurt gebruik van één of meer wagens. U gebruikt de auto alleen als u hem nodig hebt. En de rest van de tijd kan iemand anders hem gebruiken. ‘Een gemiddelde auto in Vlaanderen staat 23 uur per dag stil. Hoe meer auto’s we delen, hoe minder er stilstaan’, legt Jeffrey Matthijs van de netwerkorganisatie Autodelen.net uit. Overal steken nieuwe initiatieven rond autodelen de kop op. Er zijn kosten delende buurtinitiatieven en commerciële initiatieven. In ons land had Cambio jaren een monopolie, maar de concurrentie groeit vanuit de steden. In Brussel zijn dat Zipcar, DriveNow en Zencar, in Antwerpen rijden opvallend veel Poppy’s en in Gent is er Partago. Ze pakken allemaal uit met een specifiek businessaanbod. ‘Cijfers en tarieven kun je moeilijk vergelijken’, vindt Matthijs. ‘Cambio bezit een wagenpark van 1.100 voertuigen en telt 32.000 leden. De nieuwkomers gaan laagdrempeliger tewerk. Je downloadt een app en je bent vertrokken, lidgeld hoeft niet. Je betaalt voor het gebruik van de auto voor de tijd dat je hem gebruikt. Bij Cambio parkeer je de auto weer in het deelstation waar je hem afhaalde. Bij anderen kun je hem op je bestemming achterlaten of in een afgebakende zone (free floating).’

Een alternatief voor stilstaande bedrijfswagens

‘Een gemiddelde auto in Vlaanderen staat 23 uur per dag stil. Hoe meer auto’s we delen, hoe minder er stilstaan.’

PARK AND FLY Zipcar ontstond in 2000 in Boston. Ondertussen telt de dochteronderneming van het autoverhuurbedrijf Avis 1 miljoen gebruikers. In Brussel bestaat Zipcar sinds 2016 en in maart lanceerde het een aanbod voor bedrijven. ‘De vraag is groot’, zeg Frederik Welslau. ‘Er zijn de grote bedrijven die investeren in duurzaamheid en inzetten op een mentaliteitswijziging. Daarnaast, en dat is de grootste groep, heb je de kmo’s en zelfstandigen. Tot slot zijn

ook organisaties uit de socioculturele sector geïnteresseerd.’ ‘Ze zoeken bij ons een eenvoudige, kostenefficiënte en duurzame vervoersoplossing. Alles is inbegrepen: onderhoud, verzekering, parkeerkosten in heel Brussel, ... Handig als je werknemers niet de hele dag een auto nodig hebben of als alternatief voor taxi’s en ingewikkelde terugbetalingen van persoonlijke vervoerskosten.’ Zipcar hanteert het principe van free floating in het hele gewest. ‘Uiteraard mag je wel naar Gent of Aarlen rijden,

35 PULSE 3 OKTOBER 2018

Autodelen is niet alleen iets van bakfietsers en millennials. Ook bedrijven springen steeds vaker op de kar. Toch blijft de salariswagen een geduchte concurrent.

Jeffrey Matthijs Autodelen.net

je betaalt dan een all-inuurtarief van 11 euro. Voor korte verplaatsingen betaalt je 0,25 euro per minuut, voor meerdaagse verplaatsi ngen kun je per dag betalen (69 euro). Bedrijven recupereren de btw van 21 procent, wat een mooie korting oplevert. Voor grote contracten doen we een commerciële geste.’ Zipcar garandeert een beschikbare wagen op wandelafstand, of minder dan 8 minuten stappen. ‘Geavanceerde ICT achterhaalt wanneer op welke plek wagens nodig zijn. In de beste wijken ontstaat dat vanzelf, elders grijpen we in, bijvoorbeeld door de auto te verplaatsen na een tankof onderhoudsbeurt. Een populaire plek is de luchthaven, waar voortdurend gebruikers aankomen en andere vertrekken. Je kunt er over een wagen beschikken zonder parkeerkosten te betalen.’

BEDRIJFSWAGEN ALS VIJAND De grootste vijand van autodelen is de bedrijfswagen. ‘Zelf spreek ik liever van een salariswagen’, zegt Matthijs. ‘Die maakt deel uit het van het loon van de werknemer, die rijdt zonder besef van de kosten. Het mobiliteitsbudget is een stap in de goede richting, maar als werknemer verlies je een stuk inkomen als je jouw salariswagen inlevert en voor autodelen kiest. Met je salariswagen rij je ook gratis in je vrije tijd. Je moet al sterk ideologisch overtuigd zijn voor die stap.’ Maar uit een enquête bij Gentse kmo’s blijkt dat bedrijven wel out of the box durven te denken. ‘Er kwam bijvoorbeeld een voorstel om niet alleen bestelwagens te delen, maar ook het werkmateriaal erin.’ Ook lokale besturen pionieren met hun bedrijfswagenpark. Antwerpen stelt in het weekend een elektrische wagen ter beschikking van autodelers. Volgens Welslau is multimodaliteit de toekomst. ‘Het heeft geen zin om stil te staan in de file als er onder je een metro rijdt. In functie van je behoefte maak je gebruik van het openbaar vervoer, een deelauto of ga je te voet. Dat is een duurzame oplossing.’ Ook Matthijs gelooft in de mogelijkheden van Mobility as a Service (MaaS). ‘Eén app op je smartphone integreert mobiliteitsaanbieders, waardoor je het autogebruik vermindert en alternatieven combineert.’

Er kwam een voorstel om niet alleen bestelwagens te delen, maar ook het materiaal erin.

IT-TELECOM

Zelfs de slager moet gaan voor het Internet of Things ‘Als bedrijven willen overleven de komende 10 jaar, dan moeten ze Internet of Things overwegen’, zegt Harold Grondel, Business Development Executive bij Bagaar. ‘We leven in een nieuwe economie, waarbij consumenten steeds meer focussen op uitkomsten. Het product an sich is niet meer belangrijk, wel het resultaat dat je ermee behaalt. Een auto is comfortabel, maar als je in de stad met een elektrische fiets drie keer sneller op je eindbestemming raakt, dan is de keuze snel gemaakt. Of het nu gaat om kwaliteit, snelheid of lagere kosten, IoT kan én zal in de toekomst een belangrijke rol spelen.’ ‘Neem nu de markt van slagers. Die zit in een neerwaartse spiraal, want iedereen gaat naar de supermarkt’, legt Grondel uit. ‘Een vooruitziende slager innoveert zijn aanbod. Bijvoorbeeld door tot in de koelkast te leveren, door geconnecteerde apparaten die zelfs in de koelkast van de klant de kwaliteit van het vlees bewaken, of door oplossingen die automatisch recepten aanbieden en de overige ingrediënten op je boodschappenlijstje plaatsen.’ Bagaar helpt bedrijven bij de ontwikkeling van IoT-innovaties. ‘We zien onszelf als een SWAT-team. We zijn geen businessconsultants, maar we tonen onze klanten wat technologisch mogelijk is’, aldus Harold Gron-

Het product is niet meer belangrijk, wel het resultaat dat je ermee behaalt. Harold Grondel, Bagaar

del. ‘Zeker in de beginfase hebben ze niet de skills daarvoor. Ideeën testen, kleine experimenten uitvoeren en de product-market fit bereiken, dat is onze meerwaarde.’ Enkele voorbeelden? Automatisch veranderen van energieleverancier met June, sensoren die waterlekken traceren met Water-link, een hyperintelligente en geconnecteerde fiets met Cowboy. ‘In België hebben we een serieuze achterstand’, vindt Grondel. ‘We zijn

Harold Grondel, Bagaar en Adrien Roose, Cowboy

37 PULSE 13 DECEMBER 2017

Het Internet of Things is niet zomaar een hype, het is een trend die zal doorzetten. ‘Iedere ondernemer moet dan ook overwegen wat IoT voor zijn zaak kan betekenen’, vindt Harold Grondel van productagency Bagaar.

hier vooral bezig met software en diensten. Ik zie zelden start-ups aan de productontwikkelingszijde. En dat is jammer, want we worden langs alle kanten voorbijgestoken. Hardware is moeilijk, maar de moeite waard. Het is leuk. Mensen houden van fysieke producten. Het is een wereld met enorm veel potentieel.’

INTELLIGENTE ELEKTRISCHE FIETSEN Die boodschap hebben Adrien Roose, Karim Slaoui en Tangui Goretti goed begrepen. Twee jaar na het faillissement van hun bezorgdienst Take Eat Easy, zijn de drie ondernemers met Cowboy back in business. ‘We wilden een nieuw initiatief lanceren. Met een product, iets in de fysieke wereld’, vertelt Adrien Roose. ‘Een product dat ik zelf ook zou willen gebruiken, én dat op een bepaald niveau de samenleving zou vooruithelpen. Als inwoner van Brussel, waar je nergens geraakt met de wagen, en als zaakvoerder van Take Eat Easy, een fietskoerierdienst, hadden we altijd al een band met fietsen. En zo was de stap naar elektrische fietsen logisch.’ ‘De meeste traditionele merken creeerden niet veel waarde, merkten we: ze namen een klassieke fiets en zochten naar onderdelen op de markt om die elektrisch te maken’, gaat Roose voort. ‘Resultaat? Dure, zware en lelijke fietsen. Dat wilden wij beter doen, met maximale controle over het ontwerp en de gebruikservaring. © Studio Dann

38 IT-TELECOM

Maar we kenden niets van elektronica, en nog minder van productie. Dus moesten we de markt bestuderen. Online, op beurzen, en op bezoek bij een constructeur in Polen.’ Aan het einde van 2016 hadden ze bij Cowboy een duidelijk idee van wat ze wilden bouwen, en kregen ze ondersteuning van investeerders. ‘Dat was broodnodig, want zo konden we – in samenwerking met Bagaar - ons product ook effectief ontwikkelen.’

EEN FIETS MET EEN BREIN ‘Hardware is griezelig. Want zodra je het gelanceerd hebt, is het op de markt. En als er dan een probleem is, moet je een terugroepactie organiseren. Dat wilden wij vermijden’, vertelt Roose. ‘We wilden iets ontwikkelen om de fietsen op afstand te updaten. Bovendien wilden we geen dure boordcomputer, maar een integratie met de computer die we altijd op zak hebben: onze smartphone. Via de app voegen we continu diensten toe. Bovendien krijgen we op die manier zelf een beter zicht op de prestaties van de fietsen. De Cowboy-fiets doet na elke rit een volledige diagnose van het systeem. Zo kunnen we eventuele problemen of slijtage melden aan onze klanten, nog voor ze het zelf weten. Dat is een enorme toegevoegde waarde.’ Bagaar was daarbij een partner die echt helpt, vindt Roose. ‘Na twee dagen hadden we al een eerste prototype van een klein onderdeel. Volgens mij zit de kracht van onze samenwerking vooral in de mix van expertises, en een gemeenschappelijk doel om een goede product-market fit te bereiken.’ ‘We willen de risico’s zo klein mogelijk houden’, pikt Harold Grondel in. ‘De ontwikkeling van hardware is duur, dus gaan we altijd voor de laagste inspanning die het beste resultaat oplevert. We focussen op een onderdeel, op een specifieke vraag. Wij knippen alles in stukjes, en valideren elk vraagstuk apart. Zo sturen we continu bij en heeft de klant een product waar hij zelf ook mee aan gebouwd heeft. De grootste drama’s in

We wilden geen dure boordcomputer, maar een integratie met de computer die we altijd op zak hebben: onze smartphone. Adrien Roose, Cowboy

productontwikkeling gebeuren wanneer de klant een agency brieft, zes maanden niets hoort, en dan een product krijgt waar niemand op zit te wachten.’

BOOMING Elektrische fietsen zijn booming business. Vandaag is de helft van de verkochte fietsen elektrisch aangedreven. Logisch, want het is het efficiëntste vervoermiddel in een drukke stad. ‘Cowboy focust vandaag vooral op België, dat we als testmarkt zien. Zo kunnen we peilen of ons product voldoet aan de verwachtingen’, weet Adrien Roose. ‘We hebben onze eerste fietsen verkocht in april, en in september was de eerste batch van 1.000 fietsen uitverkocht. We verwachten dat de tweede batch van 1.000 fietsen tegen het einde van dit jaar de deur uit zal zijn. Volgend jaar willen we 10.000 fietsen verkopen. We zijn ambitieus.’ © Studio Dann

39 PULSE 3 OKTOBER 2018

Gadgets Hebbedingetjes voor nerds of onmisbare toepassingen die uw kantoorleven mobieler én productiever maken? Ziehier onze selectie uit het nieuwste aanbod van IT-gadgets.

DRAAGBARE LUXELAPTOP

De Envy 13 van HP is een luxe-exemplaar onder de laptops: een best elegante, maar toch behoorlijk krachtige pc. Opvallend is dat het toestel, uitgerust met een Intel Core i5-7200U microprocessor en 13,3-inch beeldscherm, slechts 1,23 kilo weegt. De luidsprekers zijn samen met Bang & Olufsen ontworpen. Richtprijs is 1.150 à 1.250 euro.

4 HEADSET VOOR KANTOORWERKERS Videogesprekken voeren, zoals via Skype, is intussen een dagelijkse activiteit voor veel kenniswerkers. Oordopjes volstaan vaak, maar oplossingen zoals de Sennheiser SDW 5016 bieden meer mogelijkheden. Deze headset mikt op de kantoormedewerker die via meerdere toestellen werkt en belt. Naast ingebouwde snufjes als super wideband en noise cancelling, kan de gebruiker de headset ook op verschillende manieren dragen. Richtprijs is 399 euro.

PRESENTATIES ONDERWEG

Projectoren zijn er in twee categorieën: vast en mobiel. De Epson EBU42 is een mobiele projector en dus best handig voor presentaties onderweg. Zijn connectiviteit is divers: van HDMI, VGA, USB 2.0 (Type A&B) tot wifi en Miracast. De Epson EB-U42 biedt vijf beeldinstellingen, waaronder Presentation, dat voor zakelijke toepassingen qua helderheid en contrast de beste keuze lijkt.

5 WIFI IN DE KANTOORTUIN

3 NOKIA COMEBACK Het Finse gsm-merk beleeft met de Nokia 8 Sirocco een terugkeer langs de grote poort. Deze Sirocco bevat een degelijke dubbele camera (met Zeiss-lenzen) en een gebruiksvriendelijke Android One-interface. Maar vooral het mooie en strakke design valt op. Met een adviesprijs van 750 euro is het toestel wel niet supergoedkoop.

Deze Devolo dLan Outdoor Adapter is bedoeld voor wifitoegang in uw tuin of terras. Het toestel maakt buitenshuis gebruik van het Powerline protocol, dat internetconnectiviteit verdeelt via het stroomnetwerk. De zwart/donkergrijze behuizing mag worden gezien. Enkele druppels kan hij naar verluidt doorstaan, maar bij zware regen haalt u hem het best binnen. Kostprijs is 169 euro.

6 LAPTOP MET E-INKSCHERM 5

De Yoga Book C930 van Lenovo is een opvallende laptop. Het toetsenbord is vervangen door een einkscherm, waarop u een boek kunt lezen of zelfs 6 kunt tekenen. Het toestel is 1 centimeter dik en heeft een richtprijs van 999 euro.

BUSINESS PARTNERS ADVERTORIAL

Op zoek naar producten en diensten voor uw bedrijf? Aan het hoofd van een onderneming bent u met duizend-en-een dingen tegelijk bezig: marketing, logistiek, financiën, … noem maar op. Geen overbodige luxe dus om u laten bij te staan door een professionele partner met kennis en ervaring. In deze rubriek stellen de ‘Business Partners’ zich aan u voor. Wat kunnen ze voor u betekenen? Wat zijn de trends in hun sector? En wat zijn hun specialiteiten? U ontdekt het op de volgende pagina’s.

De inhoud valt onder de verantwoordelijkheid van de adverteerders.

OOK UW BEDRIJF OP DEZE BLADZIJDEN? Neem vandaag nog contact op met de accountmanagers bij Trustmedia op 02/422.05.04 of via info@trustmedia.be

Slimme apparaten vragen een slimme klantendienst Het Internet der dingen groeit explosief snel. ‘Maar nog te veel bedrijven onderschatten het belang van klantenservice in die geconnecteerde slimme wereld’, onderschrijft ESAS, de grootste Internet of Things-dienstenleverancier in de Benelux. In 2020 zullen 50 miljard apparaten met elkaar verbonden zijn via internet. ‘Bedrijven zien smart devices als opstap naar betere service. En als een manier om extra gegevens te verzamelen over klantengedrag. Op basis van die data kunnen ze nieuwe

diensten ontwikkelen’, legt Robert Decant uit, CEO van Internet of Things-dienstenleverancier ESAS. Wie een nieuw product lanceert, is zich uiteraard bewust van de ontwikkelingskosten. ‘Maar te veel bedrijven onderschatten het belang van de extra dienstverlening van een geconnecteerd toestel. Nochtans hangt de slaagkans van zo’n product voor de helft van die dienstverlening af’, zegt Daniel Van Hove, CCO van ESAS. ‘En dat proces kun je maar beter goed automatiseren. Want nog te vaak worden de kosten van de klantenservice niet ingecalculeerd in het project.’ VRAGENLIJSTJE Een voorbeeld? Een smart versie van een thermostaat, waardoor klanten via een smartphone-app de temperatuur kunnen aanpassen. ‘Dan moet je als fabrikant volgende vragen stellen: wie gaat je apparaten installeren en onderhouden?

Moeten installateurs zich bijscholen voor die slimme thermostaat? Heeft je bedrijf voldoende schaal voor de dienstverlening in de hele markt? Ga je de klantendienst uitbesteden? Welk budget heb je nodig voor die service?’, legt Daniel Van Hove uit. De oplossing? Een grondige service design rond de IoT oplossingen van uw bedrijf. ‘Wie wil slagen in Internet of Things moet de cultuur van zijn bedrijf zo organiseren dat de klant centraal staat. En dat moet een tevreden klant zijn, zonder zorgen’, besluit ESAS-CEO Robert Decant.

Terbekehofdreef 24 2610 Wilrijk 03/808.8000

BUSINESS PARTNERS ADVERTORIAL

NewWorld brengt merken tot leven

De roots van NewWorld liggen in een studentenkot. Vandaag, 20 jaar later is het een toonaangevend “live experience agency” dat merken tot leven brengt. Begin jaren 90, op zijn studentenkamer, begon Wim Voss met de organisatie en verkoop van skireizen voor studenten. Zijn bedrijfje No Limits was een pionier in dat marktsegment. ‘Op een bepaald moment vervoerden we meer dan 5.000 studenten naar de Franse Alpen’, vertelt Voss. ‘Toen al organiseerden we naast de skireizen ook samplingacties en events aan de vertrekplaatsen van de bussen in België en Luxemburg of in de Franse skistations.’ Voss verkocht in 1998 zijn aandelen van No Limits. Hij begon met NewWorld, toen een van de eerste “live experience agencies” in België.

‘D at is e e n 3 6 0° b el ev ing , w aar d e c on s ume nt he t me rk of pr o duc t liv e kan z ie n, p r o eve n, v o el en e n er v are n’

BRAND EXPERIENCE NewWorld brengt merken tot leven. ‘Wij creëren in verschillende kanalen een echte “brand experience”. Dat is een 360°-beleving, waar de consument het merk of product live kan zien, proeven, voelen en ervaren. Daarvoor gebruiken we alle mogelijke creatieve ideeën, en we doen dat op speciaal uitgekozen “high traffic places”, zoals shoppingcentra, festivals, winkelstraten, treinstations, winkels, industrieterreinen of scholen. Voor elk merk heb je een andere aanpak nodig’, weet Wim Voss. ‘Daarom ook werken we voor elk merk een specifiek gedetailleerd plan uit.’ NewWorld beschikt over alle diensten die een

concept minutieus van a tot z uitwerken en ook zorgen voor de implementatie en executie van elk concept. ‘Vanuit een briefing ontwikkelen wij een creatief idee’, legt Voss uit. ‘Dat idee wordt daarna grafisch uitgewerkt en toegepast “in the field”.’ Bovendien heeft NewWorld eigen productie-units, waar het materialen op maat kan vervaardigen, om de nodige visibiliteit te geven. ‘En dat is vrij uniek’, zegt Wim Voss. ‘Op die manier kunnen we heel snel, flexibel en kostenefficiënt werken.’ Speciaal geselecteerde promoteams creëren de belevenis “in the field”. Zij treden op als echte “brand ambassadors”. Door de jaren heen won NewWorld al verschillende prijzen voor unieke acties rond brandactivation: onder meer de ING-campagnes rond de Rode Duivels, Proximus Festivals, Western Union,… Sinds 2004 is NewWorld actief in het Nederlandse Den Bosch en sinds 2009 ook in Montreuil-Parijs, in Frankrijk. Als Belgische uitvalsbasis koos het voor Mechelen. Langs de E19 autosnelweg beschikt het over een logistieke unit van 3.500 m2, waar promotiemateriaal wordt opgeslagen en beheerd. ‘En dankzij ons gevarieerd en uitgebreid voertuigpark raken alle promotiematerialen perfect op tijd op evenementen’, besluit Voss.

NewWorld Hanswijkstraat 51, 2800 Mechelen 015/45.91.91 contact@newworld.be www.newworld.be

BUSINESS PARTNERS ADVERTORIAL

Nieuw vennootschapsrecht: is uw vennootschap toe aan een update? Volgend jaar wordt een nieuw Wetboek van Vennootschappen en Verenigingen van kracht. Het geeft ondernemers meer flexibiliteit. ‘Maar’, zo raadt Steve Bossuyt van Alaska Brugge aan, ‘check of uw vennootschap een update nodig heeft.’ liquiditeitstest’, weet Bossuyt. ‘Die moeten het bestuur aanzetten om de financiële toestand van de vennootschap regelmatig te evalueren. En in te grijpen waar mogelijk. Ook hier moet u de nodige aandacht aan besteden, want anders dreigt opnieuw bestuurdersaansprakelijkheid.’ De nieuwe rechtsregeling maakt ook het aandeelhouderschap flexibeler. ‘Voortaan kunt u de overdraagbaarheid in de statuten regelen zoals u dat zelf wenst’, zegt Steve Bossuyt. ‘Ook houdt de wetgever niet langer vast aan het principe dat één aandeel slechts recht geeft op één stem tijdens de algemene vergadering. Ondernemers kunnen aandelen geen, een enkelvoudig of een meervoudig stemrecht toekennen. Zo kunnen ze loyale aandeelhouders bijvoorbeeld belonen met een dubbel stemrecht.’

‘Ondernemers kunnen loyale aandeelhouders voortaan belonen met een dubbel stemrecht.’

De wetgever wilde met deze hervorming de ondernemer meer flexibiliteit geven om zijn vennootschap te organiseren naar zijn noden en wensen. ‘Vandaag is de ondernemer in een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (bvba) sterk gebonden aan regels rond minimumkapitaal, beperkte overdraagbaarheid van aandelen, enkelvoudig stemrecht, enzovoort’, legt Steve Bossuyt uit, advisor bij Alaska Brugge. ‘Een groot deel van die beperkingen wordt nu afgeschaft.’ Het kapitaalbegrip maakt plaats voor het concept van het toereikend aanvangsvermogen. ‘Voortaan kunt u dus een bvba, die in het nieuwe wetboek de naam bv krijgt, oprichten met 1 euro’, zegt Bossuyt. ‘Vandaag is dat in de meeste gevallen minimaal 6.200 euro.’ Toch is enige nuancering nodig. ‘Uit het financieel plan moet blijken dat het aanvangsvermogen groot genoeg was om de activiteiten twee jaar uit te oefenen. Is dat niet zo? Dan kunnen de oprichters aansprakelijk gesteld worden.’ Hierdoor kan ook de alarmbelprocedure zoals die op vandaag bestaat niet meer toegepast worden. ‘De alarmbelprocedure wordt vervangen door een netto-actieftest en een

STATUTEN HERBEKIJKEN Tot slot worden verschillende principes van naamloze vennootschappen (nv’s) ook opengesteld voor de bv’s. ‘Wat kan allemaal? Een interimdividend toekennen, een kapitaalsverhoging doorvoeren door middel van toegestaan kapitaal, een dagelijkse bestuurder aanstellen en loutere inschrijvers bij oprichting aanwijzen.’ Dit alles zal het vennootschapslandschap grondig hertekenen, besluit Steve Bossuyt. ‘Herbekijk dan ook uw statuten, aandeelhoudersovereenkomsten, familiecharters, optieovereenkomsten, enzovoort’, raadt hij nog aan.

Alaska ESV Engelse Wandeling 76, 8510 Kortrijk info.kortrijk@alaska-group.eu +32 (0)56 22 26 02 www.alaska-group.eu/nl

BUSINESS PARTNERS ADVERTORIAL

Nieuwe erfrechtregels: meer vrijheid en minder kans op familieruzie zijn echtgenote twee kinderen uit een vorig huwelijk. Dan kan hij dus vanaf nu zijn vermogen gelijk verdelen tussen de vier kinderen die bij hem wonen’, legt Delboo uit. ‘De bloedband wordt minder in rekening gebracht dan de feitelijke band die een gezin kan vormen.’

Mark Delboo

Sinds 1 september 2018 is het nieuwe erfrecht van kracht. De belangrijkste veranderingen? Het beschikbaar gedeelte wordt groter en u krijgt de mogelijkheid om een erfovereenkomst af te sluiten, legt advocaat Mark Delboo uit. In ons erfrecht, dat nog stamt uit de tijd van Napoleon, is een erflater niet geheel vrij om te doen wat hij wil met zijn vermogen. ‘Als je drie of meer kinderen hebt, kon je volgens het Belgische erfrecht voor schenkingen of testamenten maar vrij beschikken over één vierde van je vermogen’, weet advocaat Mark Delboo. In Angelsaksische landen mag je meestal geheel vrij over je vermogen beschikken. Met de nieuwe erfregels is België sinds 1 september wat meer opgeschoven in die richting.

De b lo ed b and w ord t m i nde r b el an g ri jk dan d e f ei te lij ke b and die ee n ge zi n k an v or men .

‘Toch hebben we nog geen Angelsaksisch systeem’, verduidelijkt Mark Delboo. ‘Het deel waarover je vrij kunt beschikken is nog altijd niet groter dan helft van de fictieve massa.’ Die fictieve massa wordt gevormd door alle goederen in het vermogen bij overlijden, verhoogd met alle schenkingen die de schenker deed tijdens zijn leven. ‘Dus snel alles voor je overlijden wegschenken helpt niet om de fictieve massa te verkleinen.’ De wetgever wilde het erfrecht moderniseren en beter laten aansluiten op de gezinnen die er vandaag anders uitzien zijn dan in de tijd van Napoleon. ‘Stel dat iemand twee kinderen heeft en

Strikte procedure Ook nieuw in het Belgische erfrecht: in een gezin kun je nu een geldige erfovereenkomst sluiten. ‘Er zijn heel wat voorwaarden en een strikte procedure, maar vanaf 1 september kun je een subjectief evenwicht bereiken van de verdeling van de nalatenschap.’ Een voorbeeld? Een zoon studeerde in het buitenland en is daar heel succesvol door geworden. ‘Als alle erfgenamen akkoord gaan, kan bijvoorbeeld worden bepaald dat die zoon minder uit de nalatenschap zal krijgen dan zijn broers en zussen.’ Of stel dat iemand twintig jaar voor een zieke ouder zorgde, dan kan dat ook in rekening worden gebracht. ‘Ouders moeten nog meer dan vroeger hierover praten met hun kinderen. Dat is in de praktijk vaak moeilijk, maar een goed gesprek - vaak liefst zonder schoonkinderen - kan wonderen doen’, zegt Mark Delboo. Overigens: niemand kan benadeeld worden tegen zijn zin. ‘De procedure geeft ook voldoende bedenktijd en wie wenst kan ook hulp en bijstand van neutrale personen krijgen. Dit is een kans om heel wat procedureleed na een overlijden te vermijden. De ouders zijn bijgevolg aan zet’, besluit Mark Delboo.

DELBOO Optimismelaan 1b3, 1140 Brussel T. +32(0)2-502 59 87 Franklin Rooseveltlaan 172-174, 8790 Waregem T. +32(0)56-62 51 00 Paalsteen 5, 9830 Sint-Martens-Latem T. +32 (0)9-220 51 10 Liersebaan 238/B, 2240 Zandhoven T. +32 (0)3-331 80 80 www.delbooadvocaten.be