Medisch dossier 1806 augustus 2016

JAARGANG 18 N O 6 AUGUSTUS 2016

Gezond oud 5 gouden regels

Los nummer E 7,50

Massage

Dé techniek voor uw kwaal

Hooikoorts

Neem een kruidenmiddel

Nooit meer moe HOE IK CHRONISCHE VERMOEIDHEID OVERWON MET KRUIDEN EN VOEDING

EXTRA D ZOMERS IKKE PECIAL WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 1

VAN DE NEDERLANDSE REDACTIE Los nummer E 7,50 JAARGANG

18 NO

6 AUGUSTUS 2016

sageuw kwaal Masniek voor

oud Gezond regels

Dé tech

5 gouden

orts Hooiko kruidenmiddel Neem een

Beste lezer,

Nooit meer moe HOE IK CHRONISCHE VERMOEIDHEID OVERWON MET KRUIDEN EN VOEDING

EXTRA DIK ZOMERSPECKIAE L

Met veel plezier – en ook wel met enige trots – bieden wij u deze extra dikke zomerspecial van Medisch Dossier aan.

et de zomereditie willen we extra

M

Zo hebben we ook een artikel overgenomen

informatie geven. We hebben de

over de aanstaande Week van de Acupunctuur,

opmaak iets opgefleurd en ruimte geboden

die dit jaar voor de tweede keer in Nederland

aan advertenties. Hiermee ziet deze uitgave er

wordt georganiseerd, en geven we ruimte aan

wellicht ongebruikelijk uit, maar de inhoud met

reacties van lezers.

de extra artikelen voelt vast vertrouwd.

En de lezer, daar gaat Medisch Dossier om.

Het Medisch Dossier is gebaseerd op het

Kortom, laat u verrassen. We hopen dat u

werk van een internationaal team medici

deze extra dikke zomerspecial op prijs stelt.

en wetenschapsjournalisten, vooral bij

Laat ons weten wat u ervan vindt. Dat kan via

onze partner in Engeland. Voor publicatie

www.medischdossier.org/enquete of stuur een

in Nederland wordt dit altijd ook aan de

mail naar medischdossier@spabonneeservice.nl.

Nederlandse situatie getoetst en aangevuld.

Veel leesplezier en met vriendelijke groet,

De Nederlandse redactie van Medisch Dossier

2 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

VAN DE HOOFDREDACTIE

Lynne McTaggart en Bryan Hubbard

Hoofdredactie

Geef het zout maar even niet door S

onze schildklier als hypofyse, is het advies in veel landen om zout met jodium te verrijken. Het maakt niet uit of er misschien al voldoende jodium in onze voeding zit of dat de bevolking van een land al voldoende jodium binnenkrijgt door het eten van vlees, groenten en zeegroenten.

In de meeste landen wordt het zout gejodeerd en als vanzelf aanbevolen, ongeacht of mensen een tekort hebben aan dit mineraal of niet. Daardoor krijgen sommige bevolkingsgroepen De schildklier is een vlindervormige klier onder aan in de loop der jaren te veel jodium binnen. En op plekken waar de hals, die fungeert als onze thermostaat: hij regelt onze jodium ruimschoots aanwezig is, kan het gebruik van te veel extra lichaamstemperatuur en ons energieverbruik, en bij kinderen de jodium – al is het maar een paar milligram per dag – ervoor zorgen snelheid waarmee ze groeien. Er ontstaan problemen met onze dat de schildklier te snel of juist te langzaam werkt. stofwisseling zodra de hoeveelheid schildklierhormoon of de Deze voorzorgsmaatregel heeft zodoende het tegenovergestelde thermostaat zelf van slag is. bewerkstelligd: het aantal gevallen van Een te snel werkende schildklier betekent dat schildklieraandoeningen is enorm. Uit een we te veel schildklierhormonen in ons lichaam De geneeskunde studie uitgevoerd in Galicië, de noordwestelijke hebben. Dat maakt dat de stofwisseling te hoog regio van Spanje, waar de mensen verplicht staat afgesteld en allerlei lichaamsfuncties heeft ongewild zout gebruiken, bleek dat daar veel in een te hoge versnelling staan. Bij een te precies dát probleem gejodeerd meer mensen – vooral vrouwen – met een langzaam werkende schildklier, als er te gecreëerd dat ze overactieve schildklier zijn dan elders. Als het weinig hormonen worden geproduceerd, gaat om chronische auto-immuunthyroiditis, functioneren we te traag, zowel lichamelijk als wilde oplossen blijkt deze aandoening het vaakst voor te komen mentaal. Zelfs de hartslag is lager. in landen waar mensen de meeste jodium In ons hoofdartikel leest u dat binnenkrijgen, zoals de VS en Japan. Zelfs in gebieden waar een schildklierproblemen niet alleen van invloed zijn op onze tekort is aan jodium, zorgt jodiumsupplementatie ervoor dat stofwisseling. Ze worden ook vaak niet herkend als oorzaak van aandoeningen die een voorloper zijn van de ziekte van Graves depressie. (hyperthyreoïdie), drie keer zo vaak voorkomen. Ook is de Wat is er eigenlijk aan de hand dat er zo’n epidemie is aanwezigheid van antistoffen tegen de schildklier er in vijf jaar tijd ontstaan? We weten dat veel schildklieraandoeningen met met 30 procent gestegen. auto-immuunreacties te maken hebben: een afweerreactie van Extra jodium zit niet alleen in zout. Ook medicijnen, ons eigen immuunsysteem. Niemand weet precies waarom dit schoonmaakmiddelen en zelfs contrastmiddelen voor gebeurt, maar er zijn steeds meer medische pioniers die denken radiologisch onderzoek kunnen ervoor zorgen dat de schildklier dat allergische reacties en milieuproblemen een rol spelen. ofwel te snel ofwel te traag gaat werken.

Zo kunnen medicijnen die we slikken voor andere Wat er met jodium gebeurt, lijkt op wat er met fluoride aandoeningen schildklierproblemen veroorzaken. Bepaalde is gebeurd. Degenen onder ons die in een land wonen waar pijnstillers en cholesterolverlagers blijken een te traag werkende gejodeerd zout verplicht is, worden gebombardeerd met een schildklier in de hand te werken. stof die van nature voorkomt in een gezond dieet. Door voor een Ook blijkt de schildklier sterk te reageren op emotionele gebeurtenissen, zoals verlies of echtscheiding. Maar een groot deel oplossing te kiezen die zo onnauwkeurig is, heeft de geneeskunde ongewild precies dát probleem gecreëerd dat ze wilde oplossen van de schuld ligt bij een goed bedoelde, maar helaas mislukte, – en misschien wel een andere epidemie in de hand gewerkt: poging om ons gezond te houden. Sinds de geneeskunde heeft depressie. ontdekt dat jodium nodig is voor een gezonde werking van zowel childklierproblemen zijn een van de stille epidemieën van onze tijd. Ongeveer één op de 100 mensen in Groot-Brittannië lijdt aan een te traag werkende schildklier, en er zijn nog veel meer mensen die rondlopen met een gevoel van algehele malaise zonder te weten wat de oorzaak is. Uit een onderzoek in Birmingham bleek dat ongeveer een zesde van de mensen boven de 55 een ‘hypothyreoïdie zonder merkbare symptomen’ heeft.

❝

❞

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 3

HOOFDSTUK

INHOUD

24

10

AUGUSTUS 2016

‘Hoe ik chronische vermoeidheid overwon’ 56

Rebecca Cotteral leed jarenlang onder een slopende vermoeidheid, totdat ze met kruiden en voeding het tij wist te keren

Depressie: het ligt niet aan uw hersenen, maar aan uw schildklier 30

Celeste McGovern onderzoekt een omstreden opvatting in de psychiatrie: dat onze psychische gezondheid alles te maken heeft met onze schildklier

Welke massage werkt het best? 44

Er zijn vele soorten massagetechnieken, maar wat is de juiste behandeling voor een bepaalde aandoening?

Natuurlijke manieren om alzheimer te bestrijden 38

22

44

Harald Gaier weet een aantal ongebruikelijke maar effectieve middelen om cognitieve achteruitgang tegen te gaan

Hooikoorts bestrijden zonder medicijnen 66

Ontdek een kruidenmiddel dat net zo goed blijkt te werken als antihistaminica

4 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

FEITEN IN HOOFDSTUK DEZE EDITIE:

Medische fouten kostennaar

18 NIEUWS

schattingjaarlijks Speel met geel 33

Nieuws 6

Raw food-kok Markéta Bola legt uit hoe u een heerlijke soep kunt maken zonder te koken

Medicijnnieuws 14

UITGEZOCHT

Wasabi als ‘natuurlijke chemo’; Jong blijven met wilgenbast Statines veroorzaken echt spierpijn; Paracetamol is niet beter dan placebo bij artrose

UITGELICHT

Geen levenslange straf 180 Diabetes type 2 is geen ongeneeslijke ziekte die altijd progressief verloopt

De gevaarlijke zeven 226

Het merendeel van de sterfgevallen bij spoedoperaties wordt veroorzaakt door slechts zeven ingrepen

GEZOND BLIJVEN

Zetuwbekkenaanhetwerk 34

Uw bekken is van belang bij elke beweging die u maakt. Leer hoe u met neuromovement uw bekken kunt activeren

41

Borsten naar de knoppen 410 Lynne McTaggart brengt de schokkende waarheid over borstimplantaten aan het licht

REPORTAGE

De vijf gouden regels om gezond oud te worden760

Volgens biologen zijn we bijna zover dat de gemiddelde levensverwachting tot ver boven de 100 stijgt

Meer dan water 68

De Britse regering staat onder druk om homeopathie uit het zorgstelsel te halen; maar lees waarom veel artsen het juist graag voorschrijven

Geen btw op zorg 52

De strijd van samenwerkende patiënten- en beroeps­vereni­ gingen voor complementaire zorg

GEZOND SHOPPEN Fris gezicht 75

Natuurlijke dagcrèmes met SPF voor uw dagelijkse dosis zonbescherming

Steuntje in de rug 78

Zorg dat u slim zit en uw rug beschermt met producten voor een goede houding

VASTE RUBRIEKEN Ingezonden brieven 7 Politiek & Gezondheid 21

Als het om vitamine D gaat, vertrouw dan op de deskundigen, zegt Rob Verkerk

Brancheverenigingen 80 80 Een handig overzicht met relevante brancheverenigingen voor meer informatie of het vinden van een goede therapeut

Het laatste woord 82

Bryan Hubbard vraagt zich af: Wat vertellen artsen ons eigenlijk niet?

400.000 Amerikanen

het leven In 2014kregen,

422 miljoen mensendediagnose

diabetestype2

Alsjemeer vitamine

B6,folaaten vitamineB12

binnenkrijgt,hebje minderkansopeen depressie Hethormoonverstorende

uv-filteroxybenzonwerd indeVSin

vande urine-monsters

aangetroffen

Wereldwijdkrijgen tussende

5en 10miljoen

vrouwen perjaarborst-

implantaten WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 5

REDACTIERAAD

Redactieraad

Medisch Dossier wordt terzijde gestaan door een aantal van de meest toonaangevende pioniers ter wereld op het gebied van alternatieve en voedings­ geneeskunde, en medische milieukunde. Ieder van hen is een autoriteit op zijn of haar vakgebied: velen hebben grens­ verleggend werk verricht en zijn de grondleggers van nieuwe methodes in de geneeskunde.

6 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

John Mansfield is in GrootBrittannië een van de meest vooraanstaande pioniers op het gebied van aller­gieën, voedselover­ gevoeligheid en klinische ecologie. Hij is de oprichter van de Burghwood Clinic, waar allergieën en milieuziektes worden onderzocht en behandeld.

Mansfield is voormalig voorzitter van de British Society for Allergy and Environmental Medicine, en auteur van talrijke publi­ caties over allergieën en diverse populaire boeken over migraine, astma en gewrichtsontsteking.

Damien Downing heeft een praktijk gespecialiseerd in allergieën, milieu en voeding. Hij is de huidige voorzitter van de British Society for Ecological Medicine en lid van de redactieraad van Orthomolecular Medicine News Service. Hij is medisch hoofdadviseur van de kankerstichting Yes to Life en heeft talrijke boeken geschreven, waaronder The Vitamin Cure for Allergies.

Harald Gaier, waarschijnlijk de meest ervaren beoefenaar van de grote Patrick Kingsley alternatieve medische is al 25 jaar disciplines in het Verenigd specialist in Koninkrijk, is geregistreerd voedings­ osteopaat, homeopaat, geneeskunde acupunc­turist, natuurgenees­ en medische milieukunde. kundige en medisch Hij heeft zich toegelegd op het kruidentherapeut. Hij behan­delen van ongenees­ is voormalig medisch lijke ziektes, in het bijzonder onderzoeksdirecteur van The kanker en multiple sclerose, Hale Clinic en de Diagnostic vanuit een holistische aanpak, Clinic, bestuurs­lid van de waarbij dieet, supple­menten, Prince of Wales’ Foundation en het omgooien van de for Integrated Health, en levensstijl centraal staan. de auteur van vele weten­ Sinds hij met pensioen is, heeft schappelijke publicaties en The hij talloze boeken geschreven Encyclopedia of Homoeopathy. over zijn succesvolle behandel­methodes. Het nieuwste is getiteld The New Michel Odent, Medicine. een in Frankrijk opgeleide chirurg en Jean Monro, gynaecoloog, is de grote baanbreker op medisch het gebied van natuurlijke directeur van geboortes, die zich heeft het Breakspear ingezet voor thuis- en Hospital, is waterbevallingen. Hij heeft een internationaal erkende in het Verenigd Koninkrijk specialist op het gebied van het Primal Health Research de medische milieukunde, Centre opgericht en is auteur waaronder het Chronisch van ongeveer 50 weten­ Vermoeidheidssyndroom, schappelijke publicaties en 11 de ziekte van Lyme, en boeken, die inmiddels in 21 meervoudige chemische talen zijn vertaald. overgevoeligheid. Ze is lid van de American Academy of Environmental Medicine en een gecerti­ficeerde examinator in de VS.

Melvyn Werbach is psychiater en expert op het gebied van de invloed van voeding en planten op ziektes en psychische aandoeningen.

Hij heeft gewerkt aan de psychiatrische faculteit van de geneeskundeopleiding van de Universiteit van Californië.

In 1977 was hij voorzitter van de Biofeedback Society van Californië. Er is een groot aantal boeken van zijn hand verschenen, waaronder het bekroonde Nutritional Influences on Mental Illness.

Jonathan Wright vervult in de VS een voortrekkersrol op het terrein van de voedings­geneeskunde.

Hij is medisch directeur van de Tahoma Clinic in Renton en bestuurslid van de American Preventive Medical Association (APMA) en de Interna­tional College of Advanced Longevity Medicine. Hij heeft elf boeken op zijn naam staan.

Sarah Myhill studeerde in 1981 af aan de opleiding geneeskunde van het Middlesex Hospital.

Sindsdien werkt ze zowel voor de Britse nationale gezondheidsdienst NHS als in haar privépraktijk.

Gedu­rende zeventien jaar was ze eresecretaris van de British Society for Ecological Medicine (vroeger de British Society for Allergy, Envi­ ron­mental and Nu­tritional Medicine), een medische vereniging die zich toelegt op milieu­oorzaken van ziektes en niet-medica­ menteuze behandelingen.

Ze geeft samen met anderen de trainingscursussen van de vereniging en geeft regel­matig lezingen over onder­werpen zoals het chronischevermoeidheids­syndroom.

Janet Balaskas, die in de jaren zeventig aan de wieg stond van de Active Birth Movement, heeft wereldwijd veel veranderingen teweeg gebracht op het gebied van geboorte en kraamzorg. Ze is de oprichtster en directrice van het Active Birth Centre in Noord-Londen en heeft negen boeken op haar conto, waaronder Active Birth, Preparing for Birth with Yoga and Easy Exercises for Pregnancy.

Craig Sams is medeoprichter van Whole Earth Foods, een toon­ aangevend bedrijf in biologische voeding, en ook de oprichter en voorzitter van Green & Blacks Organic Chocolate. Momenteel is hij voorzitter van de Soil Association, uitvoerend voorzitter van Carbon Gold Ltd., een onderneming in koolstofvastlegging door het gebruik van biochar als bodemverbeteraar, en een trustee van de Slow Food Trust UK. Hij is de auteur van vier boeken, waaronder The Little Food Book.

Sally Bunday heeft de Hyperactive Children’s Support Group opgericht, de eerste organisatie die de aandacht vestigde op de rol van dieet en voeding bij probleemgedrag bij kinderen, in het bijzonder het effect van levensmiddelenadditieven en het tekort aan essentiële vetzuren. Sinds de oprichting ruim dertig jaar geleden heeft de stichting duizenden gezinnen geholpen met kinderen die last hebben van aandachtstekort en hyperactiviteit.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

LEZERSBRIEVEN

WAT U ZEGT We zien uw lezersbrieven graag tegemoet. Bereik ons via de mail medischdossier@spabonneeservice.nl of stuur een brief naar Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn

Remineraliseren

Beste redactie Iedere keer lees ik met grote interesse het Medisch Dossier. Ik vind het een erg prettig leesbaar en informatief blad. De praktische tips zijn een waardevolle aanvulling. Juist daardoor lijkt een kwaal, groot of klein, zo gemakkelijk op te lossen.

Gelukkig ben ik zelf prima gezond. Het verrassende is voor mij dat er altijd wel een onderwerp in staat wat iemand uit mijn directe omgeving raakt. Dus heel vaak geef ik het tijdschrift na lezing door.

Een ware kwelling zijn voor mij echter mijn tanden. In mijn jeugd was tandenpoetsen niet zo gewoon. Als je tandpijn had, stak je een kruidnagel tussen je tanden. Ik ging op mijn 12e pas voor het eerst naar een tandarts.

Ik heb mijn slechte gebit altijd daaraan geweten.

Ieder bezoek aan de tandarts of mondhygiëniste is voor mij sinds die tijd een ware martelgang. Dus ik was aangenaam verrast dat in het laatste nummer (Juli 2016, red.) van Medisch Dossier zo uitgebreid aandacht werd besteed aan de gezondheid van het gebit, En dat die kruidnagel dus zo gek nog niet was. Om verder verval van mijn gebit te voorkomen, ga ik zeker proberen om mijn gebit weer te ‘remineraliseren’. Wie weet, heb ik dan te zijner tijd weer de moed om zonder stress een tandartspraktijk binnen te stappen, met een brede glimlach om mijn mond uiteraard.

Kilogrammen meten

Beste redactie Iedere uitgave van Medisch Dossier bewijst maar weer eens hoe belangrijk voeding voor onze gezondheid is. Ik vind de verhalen over hoe mensen hun klachten aanpakken door middel van aanpassingen in het dieet steeds weer een bron van inspiratie.

Zo bewijzen alle verschillende verhalen ook maar weer dat er niet één juist dieet is dat voor iedereen gezond is.

Ieder lichaam heeft andere behoeftes en moet op een andere manier gevoed worden met de juiste energie. Helaas vaak een grote zoektocht die moeilijk wordt gemaakt door de vele valkuilen in de aantrekkelijk gesuikerde supermarktpaden.

Maar pas ook op voor de prachtige afvalmethodes die u wonderen beloven.

Gezondheid wordt namelijk niet gemeten in kilogrammen maar met waardes als bloeddruk, cholesterol en lichaamssamenstelling.

Anna Nevers, Haarlem

Inspirerend

Beste redactie Wat een veelheid aan aangename en prikkelende artikelen weer in het Medisch Dossier nummer 5 van juli 2016.

Voor mij als oudere klinkt het als muziek in de oren, dat ik beter wat minder pillen kan slikken, omdat anders mijn brein zou gaan krimpen. Ik doe juist ontzettend mijn best om mijn brein op orde te houden en bij voorkeur in visie nog verder te verruimen.

Veel bewegen en lopen helpt tegen de kleine depressiemomenten, lees ik iets verderop. Als oudere ben je daar helaas ook af en toe aan onderhevig. Gelukkig zijn er telefonische hulplijnen zodat je die momenten van je kan afbabbelen. Weer iets terug lees ik, dat af en toe een stevige Tequila goed is voor het doorsmeren van mijn botten, zodat ook stevig meditatief doorwandelen een mooie optie blijft.

Nu moet ik helaas wel wat gewicht meedragen op zo’n wandeling. Maar ‘magere mensen blijken grotere kans te hebben op overlijden aan een hartinfarct’ wordt elders in een kadertje geschreven. Kortom het was weer een inspirerend Medisch Dossier en ik ben dan ook benieuwd naar de volgende edities.

Ruud Schurmann (75), Rotterdam.

Gerda Timmers, Breda

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 7

NIEUWS

NIEUWS

Talkpoeder verhoogt kans op eierstokkanker Talkpoeder is kankerverwekkend: een feit dat al zeker dertig jaar bekend is. Onlangs zijn de gevaren ervan nog eens benadrukt door de ontdekking dat vrouwen die talkpoeder in hun ondergoed en op maandverband en tampons gebruiken, 33 procent meer kans op eierstokkanker hebben.

Deze ontdekking werd gepubliceerd een week nadat een Amerikaanse rechtbank had bepaald dat Johnson & Johnson 72 miljoen dollar schadevergoeding moet betalen aan de nabestaanden van een vrouw die aan eierstokkanker overleed nadat ze de babypoeder van het bedrijf gebruikte.

Hoofdonderzoeker Daniel Cramer van het Brigham and Women’s Ziekenhuis in Boston zegt dat het tijd is om een waarschuwing op het etiket van talkproducten te zetten. ‘Talk is een goed droogmiddel, maar vrouwen moeten weten dat het in de vagina en vandaar in de bovenste voortplantingsorganen kan komen als ze het vaak in de schaamstreek gebruiken. Als ze dat wisten, zouden ze het denk ik niet gebruiken’, zei hij tegen persbureau Reuters.

In een nieuwe studie onderzochten Cramer en zijn team het talkpoedergebruik van 2041 vrouwen met ovariumcarcinoom (eierstokkanker) en vergeleken dit met het talkpoedergebruik van 2100 gezonde vrouwen.

Ze ontdekten dat het risico toenam naarmate de vrouwen langer talkpoeder gebruikten.

Vrouwen die meer dan 24 jaar lang regelmatig talk hadden gebruikt, liepen tot 57 procent meer risico eierstokkanker te krijgen.

Vrouwen die talk gebruikten, waren meestal ouder, zwaarder en astmatisch, en gebruikten regelmatig pijnstillers. Maar geen van deze factoren verhoogde de kans op kanker.

Al in 1982 waarschuwde Cramer voor de gevaren van talk. Zijn onderzoek werd gebruikt in de rechtszaak die de familie van de Amerikaanse Jacqueline Fox had aangespannen.

Ze stierf vorig jaar op 62-jarige leeftijd aan eierstokkanker. Ze bleek meer dan 35 jaar lang talkproducten van Johnson & Johnson te hebben gebruikt.

Wasabi is een ‘natuurlijke chemo’ Het is misschien een scherp en heet goedje om te eten, maar wasabipasta – de groene Japanse pasta die bij sushi wordt geserveerd – kan helpen ontgiften en heeft ontstekingsremmende eigenschappen. Uit nieuw onderzoek blijkt dat het zelfs darmkankercellen kan doden.

Bij laboratoriumproeven met dikkedarmkankercellen bleek een extract van wasabi de apoptose bij de kankercellen te activeren: de natuurlijke celdood die alle gezonde cellen hebben. Normaal gesproken gaan kankercellen juist niet dood, maar blijven groeien en zich vermenigvuldigen.

De Japanse onderzoekers zeggen dat hun bevindingen het gebruik verdedigen van wasabi als functioneel voedingsmiddel dat kanker bestrijdt.

Echte wasabi wordt gemaakt van de Wasabia japonica, een plant die behoort tot de familie van de Brassicaceae, waar ook kool, mierikswortel en mosterd toe behoren. Van de wortelstam wordt de groene pasta gemaakt, ook wel Japanse mierikswortelpasta genoemd.

Bron: European Journal of Nutrition, 2016; 55: 491-503

MinisterIndia:speciale yogahoudingkankanker genezen Speciale yogahoudingen of asana’s kunnen kanker genezen. Volgend jaar, als de medische onderzoeken voltooid zijn, zal het bewijs daarvoor rond zijn, aldus de Indiase minister voor alternatieve geneeskunde.

Een instituut in Bangalore voert het onderzoek uit naar de asana’s die kanker lijken te voorkomen of genezen, zegt minister Shripad Yasso Naik. Hij zegt dat het instituut, Swami Vivekananda Yoga Anusandhana Samsthana, de bewering al heeft ‘bewezen’, en dat kankerpatiënten volgend jaar over deze speciale techniek te horen krijgen, als het onderzoek door zijn ministerie geverifieerd is.

De voorzitter van het instituut, Nagendra, heeft in eerdere verklaringen al gezegd dat een techniek, die hij ‘cyclische meditatie’ noemt en waarin asana’s en meditatie worden geïntegreerd, voor de behandeling van ernstige ziekten gebruikt kan worden.

Bron: Daily Telegraph, 28 maart 2016

Bron: Epidemiology, 2016; doi: 10.1097/EDE.0000000000000434 8 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NIEUWS

­Acupunctuur helpt tegen nachtelijk zweten

Acupunctuur kan de opvliegers en het nachtelijk zweten verminderen bij vrouwen die in de overgang zitten, hebben artsen bevestigd.

De therapie vermindert het aantal opvliegers en zweetaanvallen met ongeveer 36 procent en dit effect blijft in elk geval bestaan tot een halfjaar na afloop van de behandeling.

Na ongeveer acht sessies begint de behandeling te werken, zeggen onderzoekers van het Amerikaanse Wake Forest Baptist Medisch Centrum. Ze

Jong blijven door het kauwen op wilgenbast De oude Grieken wisten al het een en ander over het vertragen van het verouderingsproces (en over hoe je er jonger uit kunt zien): kauwen op wilgenbast. Nu hebben wetenschappers ontdekt dat ze weleens gelijk konden hebben.

Wilgenbast bevat zes stoffen die direct van invloed zijn op de verouderingsprocessen van ons lichaam. Bovendien is het effect ervan vijf keer zo groot als dat van sirolimus en metformine, twee medicijnen die de veroudering zouden remmen.

De zes stoffen kunnen veilig worden geconsumeerd en ze hebben ook nog andere voordelen voor onze gezondheid. De oude Grieken waren bijvoorbeeld meer geïnteresseerd in de pijnstillende en koortswerende eigenschappen van wilgenbast.

Onderzoekers van de Canadese Concordia Universiteit en het biotechbedrijf Idunn Technologies in Quebec zochten in 10.000 trials naar plantenextracten die de levensduur van gist zouden kunnen verhogen. Want op celniveau lijkt het verouderingsproces van gist erg op dat van mensen.

In al die studies vonden ze zes moleculen die het verouderingsproces van gist vertragen, en die moleculen zijn allemaal aanwezig in wilgenbast.

Bron: Oncotarget, 2016; doi: 10.18632/oncotarget.7665

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

testten de therapie bij 209 vrouwen in de leeftijd van 45 tot 60 jaar, die in de overgang zaten en gemiddeld vier opvliegers of zweetaanvallen per nacht hadden.

De studie duurde één jaar: de helft van de groep kreeg in het eerste halfjaar tot 20 acupunctuurbehandelingen en de andere helft kreeg de behandelingen in het tweede halfjaar. Het aantal en de frequentie van de sessies mocht elke vrouw zelf bepalen.

De eerste groep – die de acupunctuur in het eerste halfjaar kreeg – rapporteerde een afname van 36 procent in het aantal opvliegers, en een halfjaar nadat de behandeling was gestopt hadden ze nog steeds 29 procent minder aanvallen. De tweede groep rapporteerde een soortgelijke afname.

Gearomatiseerde elektronische sigaretten bevatten veel schadelijke stoffen

Elektronische sigaretten mogen dan al slecht voor ons zijn, zoals uit onderzoek is gebleken, de gearomatiseerde soort is zelfs nog slechter.

De sigaretten worden gearomatiseerd met benzaldehyde, een stof die veel gebruikt Bron: Menopause, 2016; 23: 626 wordt in de voedingsmiddelen- en cosmetische industrie, en die schadelijk kan zijn als hij wordt verhit en geïnhaleerd.

Het eerste waaraan u dat merkt is vaak kriebel in uw keel, een hoestje of keelpijn. Als u daar last van krijgt, is het hoog tijd om over te stappen op een e-sigaret zonder aroma, aldus onderzoekers van het Roswell Park Kankerinstituut in New York.

Ze hebben de hoeveelheid benzaldehyde in 145 gearomatiseerde e-sigaretten gemeten en in 108 ervan was de stof aanwezig. De hoogste concentraties werden aangetroffen in sigaretten met kersensmaak: die bevatten doorgaans 43 keer zoveel benzaldehyde dan andere Homeopathie heeft in Zwitserland dezelfde status gekregen voor de aroma’s. ziektekostenverzekering als conventionele geneeskunde. Ook andere Medische professionals alternatieven, waaronder kruidengeneeskunde, acupunctuur en zouden er niet alleen op traditionele Chinese geneeskunde, zijn officieel erkend. moeten letten of patiënten Deze aanvullende behandelingen worden met ingang van 2017 gee-sigeretten roken, maar ook lijkgesteld aan conventionele geneeskunde in de verplichte Zwitserse op het soort en het aroma zorgverzekering. van de sigaret.

In 2005 hadden de gezondheidsautoriteiten van het land deze beDe onderzoekers gaan handelvormen afgewezen vanwege het gebrek aan wetenschappelijk nog verder met hun studie bewijs voor hun werkzaamheid, maar de enorme steun van een groot naar de mogelijke schadelijke deel van de Zwitserse bevolking deed hen van gedachten verandeeffecten van het ‘vapen’: het ren. Daarom zijn ze tot 2017 bij wijze van proef in de zorgverzekering roken van elektronische sigaopgenomen.

Alle behandelvormen moesten aanvankelijk hun ‘werkzaamheid, retten. Toch zal waarschijnlijk kosteneffectiviteit en geschiktheid’ aantonen om vanaf 2017 in het blijken dat vapen niet zo zorgverzekeringprogramma te mogen blijven. Maar de Zwitserse schadelijk is als het roken van autoriteiten kondigden eind tabak, zeggen ze. maart aan dat het ‘onmogelijk Bron: Thorax, 2016; thoraxjnl-2015-207895 was een dergelijk bewijs voor deze disciplines in hun geheel te leveren’, en dat ze daarom in de periode daarna dezelfde status zouden krijgen.

Homeopathie in Zwitserland zelfde status als conventionele geneeskunde

Bron: www.swissinfo.com

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 9

NIEUWS

Dierproeven zien dodelijke gevaren over het hoofd Tegenstanders van dierproeven kregen onlangs een steuntje in de rug: de uitgebreide proeven op ratten, muizen, honden en apen in laboratoria waren niet in staat de gevaren van een nieuw geneesmiddel aan het licht te brengen. Daardoor is er een vrijwilliger in de beginfase van de trial aan het middel overleden.

Zes andere vrijwilligers moesten met spoed naar het ziekenhuis, nadat ze verkeerd reageerden op het nieuwe ­middel tegen pijn en stemmingsstoornissen: BIA 102474.

Franse deskundigen zeggen dat de gezondheidsschade en het overlijden een direct gevolg waren van het middel dat getest werd. Ze benadrukten de ‘onverwachte en ongekende’ aard van het incident, waarbij een reactie in de hersenen werd veroorzaakt ‘zoals nooit eerder is gezien’.

Het Franse Nationale Agentschap voor de Veiligheid van Geneesmiddelen wil weten hoe het kan dat uitgebreide dierproeven geen gevaren aan het licht hebben gebracht. De dieren ondervonden geen schadelijke effecten, terwijl de dose­ring die de dieren kregen 400 keer zo sterk was als die van de menselijke vrijwilligers.

Het agentschap maakt zich bovendien zorgen over de omvang van de dierproeven: die doet vermoeden dat de fabrikant, het Portugese farmaceutische bedrijf Bial, al bang was voor de mogelijke toxiciteit van het middel.

Het onderzoeksinstituut Biotrial, dat het medicijn testte, had 108 vrijwilligers gerekruteerd. Van hen hadden er 90 het medicijn gekregen en de rest een placebo.

De zeven vrijwilligers die ernstige reacties vertoonden, hadden 50 mg gehad.

Bron: Agence France-Presse, 8 maart 2016

Omega 3 verkleint kans op borstkanker bij vrouwen na menopauze

Postmenopauzale vrouwen kunnen hun kans op borstkanker verlagen door supplementen te slikken met omega 3-vetzuren. De ontstekingsremmende eigenschappen zijn net zo krachtig als medicijnen, blijkt uit nieuw onderzoek. Het supplement is vooral effectief bij postmenopauzale vrouwen die dikker borstweefsel of overgewicht hebben.

Onderzoekers van het Penn State Milton S.

Hershey Medisch Centrum vergeleken het supplement met een anti-oestrogeen medicijn (raloxifene) bij een groep van 266 postmenopauzale vrouwen die geen verschijnselen hadden die op borstkanker wezen.

In de twee jaar dat de vrouwen omega 3 slikten, nam hun borstdensiteit af (de dichtheid van hun borstweefsel), maar dit was het meest opvallend bij degenen met een BMI hoger dan 29: de grens voor obesitas.

De omega 3-supplementen bevatten 375 mg DHA (docosahexaeenzuur) en 465 mg EPA ­(eicosapentaeenzuur). De onderzoekers denken echter dat DHA de grootste rol speelt bij het verlagen van de borstdensiteit. Borstdensiteit is een belangrijke biomarker voor borstkanker.

Bron: Penn State Milton S. Hershey Medical Center

Het gaat om wat u eet, niet om de hoeveelheid

Als u wilt afvallen en uw risico op diabetes en hart- en vaatziekten wilt verkleinen, gaat het om wát u eet, en niet om de hoeveelheid.

Het beste kunt u het paleodieet volgen, waarin geen plaats is voor zuivel, graanproducten, toegevoegd zout en geraffineerde vetten en suikers, aldus onderzoekers.

Met een paleodieet kunt u zoveel eten als u wilt, toch zult u afvallen en uw vetprofiel verbeteren, ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Umeå in Zweden. Uw vetprofiel speelt een grote rol in het voorkomen van diabetes en hart- en vaatziekten.

De onderzoekers vergeleken het paleodieet met een ‘verstandig’ dieet van minder vetten maar meer koolhydraten. Hoewel beide diëten voor een even groot gewichtsverlies zorgden, zagen alleen degenen met het paleodieet een verandering in hun insulinegevoeligheid: een voorspeller van diabetes en hart- en vaatziekten.

De onderzoekers testten de twee methoden bij een groep van 70 postmenopausale vrouwen met overgewicht, die de diëten twee jaar lang volgden.

Beide groepen slaagden erin een aanzienlijke hoeveelheid gewicht en lichaamsvet kwijt te raken. Maar hoewel ze ook minder vetzuren consumeerden, wisten alleen degenen met het paleodieet die zuren te verminderen die samenhangen met insulineresistentie.

Het paleodieet bestaat uit mager vlees, vis, eieren, groenten, fruit, noten en bessen, met raapzaad- en olijfolie en avocado als toegevoegde vetten.

Bron: Proceedings of the annual meeting of the Endocrine Society, Boston, 3 april 2016

10 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NIEUWS

Zout tegen hartinfarct en beroerte Het eten van zout is slecht voor uw hart, ja toch? Mis! Ondanks alle waarschuwingen voor de gezondheid lijkt het omgekeerde het geval: zout helpt een hartinfarct of beroerte te voorkomen. Alleen mensen met een hoge bloeddruk moeten oppassen dat ze niet te veel zout eten, zeggen onderzoekers.

Mensen die een zoutarm (natriumarm) dieet volgen, lopen misschien zelfs extra gevaar en verhogen hun kans op een hartinfarct of een beroerte.

Hoewel het eten van minder zout inderdaad de bloeddruk verlaagt, wordt dat voordeel meer dan tenietgedaan door het verhoogde risico op hart- en vaatziekten, aldus onderzoekers van de Canadese McMaster Universiteit. Een zoutarm dieet verlaagt de bloeddruk slechts ‘in geringe mate’. ‘De hoofdvraag is niet of de bloeddruk lager is als je heel weinig zout eet, maar of het de gezondheid verbetert’, zegt hoofdonderzoeker Andrew Mente.

Mente en zijn team onderzochten de invloed van zout op de gezondheid van ongeveer 130.000 mensen in 49 landen. En wat ze ontdekten verbaasde hen, want het is in strijd met het gangbare advies voor de volksgezondheid, namelijk dat we beter af zijn met minder zout. Iedereen – zelfs mensen met een hoge bloeddruk – heeft baat bij het eten van een ‘gemiddeld’ dagelijks portie zout: dat komt neer op 3,5 tot 4 gram.

Zout beschermt ons tegen een hartinfarct, beroerte en dood door hart- en vaatziekten, zoals eerdere studies al hebben aangetoond.

Zout is alleen een probleem voor mensen met een te hoge bloeddruk die ongeveer 6 gram zout per dag eten: dat is nog geen 10 procent van de bevolking.

Hoewel het algemene advies dus een lage zoutconsumptie aanbeveelt, die weleens gevaarlijk zou kunnen zijn voor onze gezondheid, krijgen de meeste mensen gelukkig toch de juiste hoeveelheid binnen, aldus de onderzoekers.

Bron: The Lancet, 2016; doi: 10.1016/S0140-6736(16)30467-6

Kijkoperatie heup mislukt in 35 procent van de gevallen Mensen die pijn in hun heup hebben, willen vaak graag een kijkoperatie, maar in de VS, waar deze kijkoperatie steeds vaker wordt toegepast, mislukt 35 procent van die ingrepen. Dan heeft de patiënt alsnog een heupvervangende operatie nodig, blijkt uit nieuw onderzoek.

Eigenlijk is een kijkoperatie, of artroscopie, meestal niet geschikt voor patiënten van 60 jaar of ouder met artrose (gewrichtsslijtage).

Tussen 2006 en 2010 is het aantal heup­ artroscopieën in de VS met 600 procent gestegen. U kunt zich wel voorstellen waarom: het is een minder grote ingreep en kan poliklinisch gedaan worden, zodat de patiënt

niet opgenomen hoeft te worden.

Maar dat lost niet altijd het probleem op, zeggen onderzoekers van het Hospital for Special Surgery in New York, een ziekenhuis dat is gespecialiseerd in orthopedie en reumatologie.

Ze deden onderzoek naar de resultaten van 7351 kijkoperaties die in Florida en Californië waren uitgevoerd. Ze ontdekten dat meer dan 35 procent van de ingrepen die bij patiënten van 60 tot 69 jaar oud waren uitgevoerd, niet succesvol was. Die mensen hadden binnen twee jaar een nieuwe heup nodig. Naast leeftijd waren gewrichtsontsteking en overgewicht andere factoren waardoor de kans op mislukken toenam.

Conclusie: een kijkoperatie van de heup kan slijtage niet genezen. Een artroscopie kan tijdelijke verlichting geven, maar na enige tijd is vaak een nieuwe heup nodig.

Bron: Arthroscopy, 2016; 32: 587

Een superveganistisch dieet kan misschien de meest voorkomende soort hersentumor, die ook de meest dodelijke is, in groei vertragen of tegengaan. De meeste patiënten leven nog slechts een jaar nadat ze de diagnose glioom hebben gekregen. Maar dit als onvermijdelijk beschouwde verloop kan misschien tegengehouden worden door een radicale dieetverandering, zeggen onderzoekers.

Aangezien de geneeskunde een glioom­ patiënt weinig te bieden heeft, is de enige hoop misschien wel dat hij alle vlees en kaas van zijn menu schrapt, en zelfs noten en soja.

Al deze voedingsmiddelen vormen voedsel voor twee essentiële amino­ zuren: methionine en tryptofaan.

Deze aminozuren sporen de kanker aan als die eenmaal aan een ­afwijkende stofwisseling is begonnen.

Hoewel aminozuren nodig zijn om te groeien en te overleven, kunnen ze dodelijk worden als iemand een glioom heeft, aldus Arnab Chakravarti van het Medisch Centrum Wexner van de staatsuniversiteit van Ohio. In een extreme situatie, zoals een glioom, kan het stoppen met het voeden van die twee aminozuren, het verschil tussen leven en dood betekenen.

Voedingsmiddelen die rijk zijn aan tryptofaan en methionine zijn bijvoorbeeld kaas, lamsvlees, varkensvlees, kip, kalkoen, vis, eieren, noten en sojabonen.

‘Super vegan’dieet tegen hersen­tumor

Bron: Clinical Cancer Research, 2016; doi: 10.1158/1078-0432.CCR-15-2308

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 11

Zaden en noten verlagen kans op diabetes De geheimen van 100-jarigen Slechts 0,02 procent van de Amerikanen zal de 100 bereiken, maar in Italië is er een dorpje waarvan al 300 inwoners eeuwlingen zijn.

Onderzoekers beginnen te ontdekken wat hun geheim is voor een lang en gezond leven.

De dorpelingen uit Acciaroli, een afgelegen kustplaatsje, hebben veel minder vaak harten vaatziekten of alzheimer, en daarom is er onderzoek gedaan naar hun leefstijl en dieet. Dat gebeurde door de Universiteit van Californië in San Diego.

Hoewel het onderzoek nog maar net begonnen is, hebben de onderzoekers nu al ontdekt dat de dorpelingen een gezond mediterraan dieet gebruiken, maar dat ze daar een eigen draai aan hebben gegeven: ze voegen aan de meeste maaltijden rozemarijn toe. Ook lopen ze dagelijks lange afstanden en trekken door de bergen die het dorp omringen; dat is een vast onderdeel van hun dagelijks leven.

In een andere studie naar een hoge ouderdom hebben Japanse onderzoekers ontdekt dat veel ouderen te weinig antioxidanten binnen krijgen.

Als mensen eenmaal 65 zijn, zouden ze meer voedingsmiddelen moeten gebruiken die rijk zijn aan antioxidanten.

Ook zouden ze aan lichaamsbeweging moeten doen om hun spierkracht te behouden, aangezien die afneemt bij het ouder worden.

Onderzoekers van het Okinawa Instituut voor wetenschap en technologie deden hun ontdekking toen ze de metabolieten onderzochten die verband houden met het verouderingsproces.

Bronnen: Italiaanse studie: Universiteit van Californië in San Diego; Japanse studie: Proceedings of the National Academy of Sciences, 2016; 201603023

12 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Meervoudig onverzadigde omega 6-vetzuren – die vooral in plantaardige oliën, noten en zaden zitten – zorgen voor een significante verlaging van de kans op diabetes type 2. Diabetes type 2 is de leefstijlziekte die veroorzaakt wordt door ongezond eten en gebrek aan beweging.

Iemand die geregeld noten en zaden eet, verkleint zijn kans de ziekte te krijgen met 46 procent, aldus onderzoekers van de Universiteit van OostFinland.

Hun bevindingen zijn controversieel, omdat omega 6 in verband is gebracht met verschillende chronische ziekten en ervan wordt verdacht lichte ontstekingen te veroorzaken. De bevindingen zijn echter alleen afkomstig van dierproeven en zijn nog niet in menselijke studies teruggezien.

De onderzoekers maten de serumspiegel van vetzuren bij 2189 mannen tussen de 42 en 60 jaar oud, die aan het begin van de studie geen diabetes hadden. In de 19 jaar daarna ontwikkelden 419 van hen diabetes, maar van de mannen met de meeste omega 6-vetzuren in hun bloed kreeg niemand de ziekte of vertoonde tekenen die daarop wezen.

De onderzoekers weten niet zeker waarom omega 6 een beschermende werking heeft, maar ze denken dat het te maken heeft met de twee hoofdbestanddelen: linolzuur en arachidonzuur (AA). Ons lichaam kan linolzuur niet zelf aanmaken en moet het dus uit voeding halen – vooral uit noten en zaden. Het lichaam maakt zelf AA uit linolzuur. AA zit verder in vlees en eieren.

Bron: American Journal of Clinical Nutrition, 2016; doi: 10.3945/%u200Bajcn.115.128629

Kwart patiënten en bezoekers loopt superbacterie op in verpleeg- en ziekenhuizen Ziekenhuizen en zorginstellingen hebben hun leven nog steeds niet gebeterd. Een kwart van de oudere bezoekers en ­patiënten gaat naar huis met een resistente superbacterie bij zich. Dat is de schokkende uitkomst van een nieuwe studie.

Patiënten die in een verpleeghuis verblijven, blijven voortdurend nieuwe superbacteriën oplopen, die ze soms een half jaar later nog bij zich dragen.

Het is een veel voorkomend probleem. In een proef bij 357 oudere patiënten droeg 24 procent van hen minstens één multidrugresistent micro-organisme (oftewel een superbacterie) bij zich, ontdekten onderzoekers van de Universiteit van Michigan.

En het probleem werd in de loop van de tijd erger: na een halfjaar had een op de drie patiënten (namelijk 34 procent) minstens één superbacterie opgelopen.

Net zoals dokters hun handen moeten wassen, zou dat ook voor patiënten moeten gelden, zeggen de onderzoekers.

Bron: JAMA Internal Medicine, 2016; doi: 10.1001/jamainternmed.2016.0142

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

NIEUWS

‘Noem borst­voeding niet “natuur­lijk”, want dan zijn ouders tegen vaccinatie’ Mensen die in de gezondheidszorg werken moeten ophouden borstvoeding als ‘natuurlijk’ te bestempelen: ouders grijpen daardoor eerder naar alternatieve geneeskunde en thuisonderwijs, en keren zich tegen vaccinatie. Dat is de waarschuwing van de Amerikaanse Academie voor Kindergeneeskunde.

Het etiket ‘natuurlijk’ wekt de indruk dat borstvoeding gezonder en beter is, zeggen de auteurs Jessica Martucci en Anne Barnhill van de afdeling medische ethiek van de Universiteit van Pennsylvania. Ze zijn een campagne gestart tegen het positieve gebruik van het woord.

Ze schrijven in Pediatrics, het blad van de Academie, dat het gebruik van de term ‘onbedoelde gevolgen’ heeft, bijvoorbeeld dat mensen weerstand krijgen tegen vaccinatie. ‘Uit onderzoeken is gebleken dat het antivaccinatiesentiment vaak samenvalt met het vertrouwen in aanvullende en alternatieve geneeskunde, scepsis tegenover de autoriteit van instituties, en belangstelling voor medische kennis, autonomie en een gezonde levenswijze’, schrijven ze.

‘Als een “natuurlijke” manier van doen het beste is bij borstvoeding, hoe kunnen we dan van moeders verwachten dat ze dat invloedrijke wereldbeeld aan de kant zetten bij het maken van andere gezondheidskeuzes, zoals vaccinatie?’

Bron: Pediatrics, 2016; doi: http://dx.doi.org/10.1542/peds.2015-4154

Negatieve ervaringen oorzaak depressie Depressie wordt veroorzaakt door negatieve ervaringen, en niet door onze genen (of een chemische disbalans), blijkt uit nieuw onderzoek. Vooraanstaande psychologen roepen ertoe op geen onderzoeken meer te financieren die blijven zoeken naar genetische of biologische oorzaken voor deze psychische aandoening.

Onze omgeving en ervaringen kunnen tot depressie leiden, en veranderingen in de omstandigheden kunnen het probleem ook weer verminderen, zeggen onderzoe­ WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

kers van de Amerikaanse Northwestern Universiteit.

‘Voor mensen bij wie depressie veel in de familie voorkomt en die bang zijn dat hun kinderen ook een depressie zullen ontwikkelen, is ons onderzoek geruststellend,’ zegt hoofdonderzoeker Eva Redei.

Zij en haar collega’s deden onderzoek bij laboratoriumratten die speciaal waren gekweekt voor depressie – ze hadden biomarkers voor depressie in hun bloed. Ze veranderden de omgeving van de dieren; ze gaven ze grote kooien, speelgoed en plekken om te klauteren en zich te verstoppen.

Na een maand in hun nieuwe omgeving verbeterde het gedrag van de ratten en waren hun biomarkers voor depressie significant afgenomen.

Het werkte ook omgekeerd: toen bij een proef met andere ratten de omge­ving minder ‘ratvriendelijk’ werd ingericht, ver-

oorzaakte dat bij deze dieren een depressief gevoel.

Vooraanstaande psychologen willen nu dat het geld niet langer in onderzoek naar genetische en biologische oorzaken voor depressie wordt gestoken, maar in het begrij­ pen van omgevings- en sociale oorzaken.

Peter Kinderman, hoogleraar klinische psychologie aan de Liverpool Universiteit, zei tegen BBC 4: ‘Het (de genetica) leidt af van het idee dat een jeugdtrauma een zeer, zeer krachtige voorspeller is van ernstige problemen.’

De Britse Medische ­Onderzoeksraad MRC heeft honderden mil­joenen aan subsidie gestoken in onderzoek naar genetische oorzaken.

Bronnen: Translational Psychiatry, 2016; 6(3): e770; BBC Radio 4 Today, 28 maart 2016

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 13

NIEUWS

Cholesteroltheorie ongeloof­ waardig na mislukte trial Jarenlang heeft de geneeskunde beweerd dat we ons ‘goede’ HDL-cholesterol moeten verhogen en het ‘slechte’ LDL verlagen om hart- en vaatziekten te voorkomen. Een theorie die zorgde voor de ontwikkeling van statines. Maar de theorie heeft een flinke deuk opgelopen nadat een nieuw medicijn heel goed in beide doelstellingen slaagde, maar desondanks niet wist te voorkomen dat mensen een hartinfarct of beroerte kregen.

Het medicijn, evacetrapib, is nu door de fabrikant Eli Lilly van de markt gehaald, omdat het niet in staat bleek ook maar één hartinfarct, beroerte, bypass of geval van pijn op de borst te voorkomen, ook al slaagde het er wél in om het goede cholesterol te verdubbelen en het slechte cholesterol te verlagen.

‘Dit is een middel dat de hoeveelheid goed cholesterol meer dan verdubbelt en de hoeveelheid slecht cholesterol verlaagt, en toch heeft het geen enkel effect op klinische incidenten [lees: het aantal hart-en vaatziekten]. We zijn teleurgesteld en verbaasd over de resultaten’, zegt hoofdonderzoeker Stephen Nicholls van de Australische Universiteit van Adelaide.

Meer dan 12.000 patiënten met een hoog risico op hart- en vaatziekten kregen anderhalf jaar lang het medicijn of een placebo. Aan het eind van de trial was bij degenen die het medicijn slikten het HDL-gehalte 137 procent gestegen en het LDL 37 procent gedaald. En toch was er geen verschil tussen de twee groepen wat betreft het aantal hart- en vaatziekten.

Dat is niet alleen een tegenvaller voor de aanhangers van de cholesteroltheorie, het is ook een klap voor de nieuwe ­generatie hartmedicijnen: de cholesteryl ester transfer proteïne (CETP)-remmers. Evacetrapib is de derde CETP-remmer die niet werkt. De eerste, torcetrapib, gaf zelfs een verhoging van het aantal doden door hart- en vaatziekten, ondanks dat het slechte cholesterol erdoor verlaagd werd.

Na het mislukken van deze nieuwe studie is Eli Lilly gestopt met de verdere ontwikkeling van evacetrapib, wat het bedrijf 90 miljoen dollar aan onderzoek en ontwikkeling heeft gekost.

Bron: Proceedings of the 65th session of the American College of Cardiology, 3 april 2016

ADHD? Welnee, het kind is gewoon onvolwassen Miljoenen kinderen hebben de diagnose ADHD (attentiondeficit hyperactivity disorder: aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit) en dat heeft de farmaceutische industrie miljarden aan winst opgeleverd. Maar uit nieuw onderzoek blijkt dat in veel gevallen het kind gewoon nog wat jong was voor zijn leeftijd.

De gigantische overdiagnosticering werd ontdekt door onderzoekers in Taiwan, waar gemiddeld 15 procent minder gevallen van ADHD voorkomen dan in het Westen.

Nadat ze de gegevens van 378.881 kinderen van 4 tot 17 jaar oud hadden geanalyseerd, ontdekten de onderzoekers dat ADHD een diagnose is die vooral voorschoolse en basisschoolkinderen lijken te krijgen. De oudere kinderen kregen minder vaak de diagnose ADHD: hun gedrag werd vaker als onvolwassen afgedaan, aldus de onderzoekers.

Ook kan het zijn dat kinderen hun ADHD overgroeien als ze de schoolleeftijd bereiken, en die verandering kan zich binnen enkele maanden voltrekken.

Bron:JournalofPediatrics,2016;doi:10.1016/j.peds.2016.02.012

14 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Pijnstillers ‘zo dodelijk als Vioxx’ nog steeds verkrijgbaar Pijnstillers die net zo dodelijk zijn als Vioxx – waaraan waarschijnlijk 60.000 mensen zijn overleden voordat het verboden werd – zijn nog steeds beschikbaar en worden dagelijks door mensen geslikt, blijkt uit nieuw onderzoek.

Vioxx was een COX-2-remmer waarvan we weten dat het risico op een hartinfarct ervan steeg. Maar er zijn nog steeds andere pijnstillers op de markt die de kans op een hartinfarct ‘net zoveel laten stijgen als enkele andere soorten die van de markt zijn gehaald’, aldus Morten Schmidt van de Deense Aarhus Universiteit.

Zelfs een aantal oudere soorten pijnstillers, zoals de NSAID (niet-steroïdale ontstekingsremmer) diclofenac, verhoogt de kans op een hartinfarct.

Sommige van die geneesmiddelen zijn zelfs vrij verkrijgbaar en mensen kopen ze aan de lopende band, omdat ze denken dat het veilige middelen zijn tegen veelvoorkomende problemen zoals artrose, zegt Schmidt.

Ongeveer 60 procent van de volwassen Deense bevolking heeft in de afgelopen tien jaar NSAID’s voorgeschreven gekregen. En ook 40 procent van de patiënten met hartfalen of die in het verleden een hartinfarct hebben gehad, slikt NSAID’s.

Bij het nieuwe onderzoek waren 14 Europese universiteiten en ziekenhuizen betrokken.

Bron: European Heart Journal, 2016; ehv505; doi: 10.1093/eurheartj/ehv505

Het zit niet tussen uw oren: statines veroor­ zaken echt spierpijn Vaak wordt het afgedaan als iets wat ze zich inbeelden, maar mensen die cholesterolverlagende statines slikken, hebben echt last van spierpijn en spierzwakte. Dat is de conclusie van een onafhankelijk onderzoek. En het is een probleem dat veel voorkomt: ongeveer 42 procent van de gebruikers klaagt over ‘ondraaglijke’ spierpijn, aldus onderzoekers van de Amerikaanse Cleveland Kliniek. Voor velen is dat een reden om al binnen een jaar met de medicijnen te stoppen. Tijdens het nieuwe onderzoek, waarbij 511 mensen waren betrokken, rapporteerde meer dan

80 procent van hen een intolerantie voor drie of meer verschillende statines.

Een alternatief is om een ander middel dan statines te proberen om uw ‘slechte’ cholesterol LDL (low density lipoprotein) te verlagen, zoals evolocumab, een injectievloeistof die alleen voor ‘hoogrisicopatiënten’ wordt geadviseerd. Een andere mogelijkheid is gewoon uw dieet aan te passen en minder bewerkte voedingsmiddelen te gebruiken.

Bron: Journal of the American Medical Association, 2016; doi: 10.1001/jama.2016.3608

Paracetamol niet beter dan placebo bij artrose Mensen die lijden aan artrose (gewrichtsslijtage) grijpen vaak naar de paracetamol om de pijn te verminderen of beter te kunnen bewegen.

Maar een groot nieuw onderzoek heeft aangetoond dat de pijnstiller niet werkt, of dat mensen alleen maar denken dat hij werkt.

Paracetamol is meestal het eerste medicijn dat bij artrose gegeven wordt, als de pijn nog licht of matig is. Maar ook al wordt paracetamol veel gebruikt, de onderzoekers ‘zien geen rol weggelegd voor alleen paracetamol bij de behandeling van patiënten met artrose.’

Paracetamol werd altijd als veiliger beschouwd op de lange termijn, omdat het niet de bijwerkingen heeft van NSAID’s (niet-steroïdale ontstekingsremmers), waaronder maagklachten en cardiovasculaire aandoeningen.

Maar toen onderzoekers van de Universiteit van Bern in Zwitserland het gebruik van paracetamol vergeleken met zeven verschillende NSAID’s, ontdekten ze dat paracetamol iets beter werkte dan een placebo (neppil). De pijnstiller die het beste werkte was de NSAID diclofenac bij een dosering van 150 mg per dag. Maar de onderzoekers waarschuwen voor langdurig gebruik ervan, vanwege de kans op levensbedreigende bijwerkingen.

Ze onderzochten de werkzaamheid van paracetamol door 74 trials te analyseren die plaatsvonden tussen 1980 en 2015 en waarbij 58.556 patiënten betrokken waren. Verschillende doseringen paracetamol werden vergeleken met zeven verschillende NSAID’s.

Bron: Lancet, 2016; doi: 10.1016/S0140-6736(16)30002-2

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ERVAAR DE LUXE VAN SCHOONHEID DIE BETAALBAAR IS Kaal worden is voor veel mannen een nachtmerrie.

Maar wist je dat je met Esthebeauty een volle haardos kunt terugkrijgen? In een super-de-luxe kliniek in Istanbul krijgt je een top behandeling.

En dat voor maar € 2.998,00 all-in. Dus met vliegreis, drie dagen verblijf in een luxe hotel en Nederlandse begeleiding. Gegarandeerd goed voor een heel aantrekkelijke prijs. Maak een persoonlijk kennis met Ozlem van Esthebeauty . Ze vertelt je alles over deze haartransplantatie en jij mag haar alles vragen.

Wij hebben genoeg voorbeelden van tevreden klanten.

Ook zij delen graag hun ervaring met jou. Dus neem vandaag nog contact op met Ozlem of kom langs in Koog aan de Zaan.

Mede eigenaar van Esthebeauty Ozlem Karabakal

De haartransplantatie voordelen van Esthebeauty: • Hoogste kwaliteit haartransplantatie • Behandeling in een JCI geaccrediteerd en ISO gecertificeerd kliniek • Geen hechtingen, geen littekens • Nederlandstalige hostess aan uw zijde • Levenslange garantie • Geen verborgen kosten

Esthebeauty

Hoogstraat 10 1541 KX Koog aan de Zaan

T. +31 - 756 414 235 T. +31 - 756 414 236 E. info@esthebeauty.nl

EEN AANBOD DAT U NI E MAG T MISSEN! Neem nu het abonnement

Maak betere keuzes   op Medisch Dossier...

16 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

voor uw gezondheid Medisch Dossier bevat vele artikelen die een bijdrage leveren aan het maken van betere keuzes voor uw gezondheid. Interessant en informatief! Toepasbaar in het dagelijks leven en laagdrempelig. En een goede gezondheid

gaat tenslotte iedereen aan. Ook u.

U ontvangt niet alleen 10 keer per jaar het magazine Medisch Dossier maar u heeft als abonnee ook speciale toegang tot het online archief.

...en u krijgt EXTRA het boek ‘Het Veld’ cadeau! * bent u al abonnee, introduceer iemand anders en u krijgt allebei het boek cadeau!

Nu abonnee worden en profiteren van de volgende voordelen:

Ontvang gratis het boek Het Veld

• U ontvangt 10x per jaar Medisch Dossier • U betaalt slechts € 68,25 (10 nrs. los € 75,–, uw voordeel € 6,75) • U hebt exclusieve toegang tot ons online archief • En u ontvangt nu gratis het boek ‘Het Veld’ (winkelwaarde € 29,99) cadeau!

Winkel prijs € 29,99 Intrigrerend 300 pagina’s tellend boek van Britse wetenschaps­journaliste Lynne McTaggart die bijna als geen ander de wereld van de reguliere en alternatieve geneeskunde kent.

✁ AANMELDINGSBON Ja, ik neem een abonnement op Medisch Dossier en betaal hiervoor €68,25 per jaar en ontvang hiervoor gratis het boek Het Veld (winkelwaarde € 29,99) Ja, ik geef een abonnement op Medisch Dossier cadeau en betaal hiervoor € 68,25 per jaar en ontvang zelf maar ook degene die ik aanbreng gratis het prachtige boek Het Veld (winkelwaarde € 29,99)

Naam:

M/V

Adres:

De aanmeldingsbon kunt u sturen in een envelop naar Medisch Dossier Abonneeservice, Antwoordnummer 10016, 2400 VB Alphen aan den Rijn. Een postzegel plakken is niet nodig!

U kunt zich ook aanmelden via: - website www.medischdossier.org - e-mail medischdossier@spabonneeservice.nl - telefoon 0172 476085 Ik verleen Uitgeverij The Optimist, ten behoeve van het abonnement Medisch Dossier hierbij toestemming het bedrag af te schrijven van IBAN

Postcode: Woonplaats: Email: Handtekening:

Telefoonnummer Voor wie is het cadeau-abonnement bestemd: Naam: Adres: Postcode: Woonplaats: WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

M/V Datum: N.B. U heeft het recht op basis van de verleende machtiging de boeking binnen 56 dagen na afschrijving terug te laten storten. Dit kan zonder opgaaf van reden. Ondergetekende verklaart zich akkoord met de algemeen geldende bepalingen betreffende machtigingen.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 17

Uitgelicht Diabetes: geen levenslange straf Diabetes type 2 is geen ongeneeslijke ziekte, die onvermijdelijk erger wordt. Met het juiste dieet kunt u de ziekte eronder krijgen, blijkt uit nieuw onderzoek.

A

ls u eenmaal diabetes type 2 hebt, zit u daar de rest van uw leven mee opgescheept. De ziekte zal erger worden en uiteindelijk tot hart- en vaataandoeningen of zelfs blindheid leiden, tenzij u de diabetes met medicijnen en een dieet onder controle weet te houden.

Dat is althans de gangbare opvatting, maar die klopt niet. U kunt diabetes type 2 een halt toeroepen met alleen uw dieet, hebben onderzoekers onlangs aangetoond.

Dit kan een revolutie betekenen in de behandeling van deze ‘leefstijlziekte’, die ontstaat als ons lichaam niet langer de suiker in ons bloed met behulp van de eigen insulineproductie kan reguleren. De ziekte is bezig aan een ‘onstuitbare opmars’, aldus de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Het aantal ziektegevallen is in de afgelopen dertig jaar verviervoudigd.

In 2014 kregen 422 miljoen mensen de diagnose, en er zijn nog meer mensen die de aandoening hebben zonder het te weten. De ziekte kan mensen fataal worden: in 2012 overleden wereldwijd anderhalf miljoen mensen aan diabetes type 2 en nog eens 2,2 miljoen aan een te hoge bloedsuiker.

Toch is de ziekte zonder medicijnen te behandelen, en zelfs te kenteren. Roy Taylor van de Universiteit van Newcastle is een van de pioniers van de behandeling met alleen een dieet. Hij weet zelfs bij mensen die al 10 jaar lang diabetes type 2 hebben, met een caloriearm dieet de ziekte terug te draaien. Taylor

18 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

heeft onlangs zijn nieuwste onderzoek gepubliceerd. Daarvoor zette hij 30 diabeten acht weken lang op een hongerdieet van slechts 600-700 calorieën per dag, bestaande uit speciale shakes en groenten. In het halfjaar daarna kregen ze een caloriearm dieet.

Tijdens het hele onderzoek gebruikten de deelnemers niet langer medicijnen tegen diabetes of insuline.1 Het zal u niet verbazen dat alle deelnemers afvielen: gemiddeld 14 kg.

Maar dertien van hen genazen zelfs van hun diabetes en hun bloedsuiker bleef ook in de maanden daarna normaal.

Taylor heeft er vertrouwen in dat dit de rest van hun leven zo blijft, zolang ze maar zorgen dat ze niet meer gaan eten dan een derde van de hoeveelheid die ze aten toen ze diabetes hadden.

Hoewel de diabeten die de ziekte al langer hadden – tot 23 jaar – niet op het dieet reageerden, dringt Taylor er bij hen op aan de moed niet te verliezen. Want ook hun bloedsuiker zal op den duur beter te reguleren zijn, en dat bereiken ze alleen met een caloriearm dieet.

Obesitasparadox Maar wat de ontdekkingen van Taylor zo interessant maakt: alle deelnemers aan zijn studie waren te zwaar of obees, en hoewel ze allemaal afvielen, waren de meeste aan het eind van de trial nog steeds te zwaar. Ook degenen die geen diabetes meer hadden. Taylor denkt dat het draait om het vet rond de alvleesklier (het orgaan dat de insuline produceert): als dat eenmaal weg is, kan de alvleesklier

weer goed functioneren.

Dit komt niet overeen met de gangbare opvatting over het verband tussen obesitas en diabetes. Sommige artsen zijn zo overtuigd van dit oorzakelijke verband dat ze de ziekte ‘diabesitas’ noemen.

Maar die theorie kan niet kloppen.

Obesitas veroorzaakt geen diabetes: ongeveer 70 procent van de mensen met overgewicht heeft geen diabetes, en omgekeerd heeft 20 procent van de diabetespatiënten (type 2) een normaal gewicht.

Er is een groep onderzoekers die het de ‘obesitasparadox’ noemt. Deze onderzoekers volgden 10 jaar lang de gezondheid van meer dan 10.000 diabeten. Ze ontdekten dat de ziekte niet erger werd bij degenen met overgewicht.

Vreemd genoeg hadden de diabeten die een normaal, gezond gewicht wisten te houden, de grootste kans om vroegtijdig aan hartfalen te overlijden.2 Dat komt omdat de invloed van overgewicht op onze gezondheid van persoon tot persoon verschilt, aldus Taylor. Hij heeft een theorie ontwikkeld die hij de ‘persoonlijke vetdrempel’ noemt. ‘Als iemand meer aankomt dan zijn lichaam aankan, kan dat diabetes veroorzaken. Maar als hij vervolgens het teveel aan gewicht weer kwijtraakt, wordt hij weer gezond,’ zegt Taylor.

Het is al de tweede keer dat Taylor en zijn team hebben aangetoond dat een caloriearm dieet diabetes type 2 kan kenteren. In een eerder, kleiner onderzoek, slaagden elf diabeten erin van hun ziekte te genezen. Ze hielden zich alleen acht weken aan een dieet van 600 calorieën per dag. Zeven maanden na afloop van de studie waren zeven van hen nog steeds diabetesvrij.3 Meer dan calorieën tellen Het zijn opmerkelijke resultaten voor een ziekte die als ongeneeslijk en progressief wordt beschouwd. Maar Taylor krijgt ook kritiek, vooral omdat zijn aanpak gebaseerd is op de hoeveelheid eten en niet zozeer op wat we eten. Hij zegt: ‘We denken dat dit aantoont dat diabetes type 2 samenhangt met de energiebalans in het lichaam. Als iemand meer eet dan hij verbrandt, dan wordt het overschot als vet opgeslagen in de lever en alvleesklier, wat bij sommige mensen tot diabetes leidt.’

Toch is diabetes type 2 wel in verband gebracht met voedingsmiddelen die voor pieken in de bloedsuiker zorgen. Dat zijn vooral de voedingsmiddelen met een hoge glykemische index (GI: zie kader).

Alan Tutty was een van de deelnemers WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

maltose (in bier)

HOOFDSTUK

110 Glucose friet

100

rijstebloem

gebakken aardappels

95 aardappelpuree uit een pakje

90 honing rijstepap

85 80

gekookte tuinbonen

chips popcorn witte hamburgerbroodjes gepofte rijst cornflakes watermeloen

suiker (sucrose) ravioli paprijst ongeschilde, gekookte aardappels bruinbrood langkorrelige rijst witte pasta (spaghetti) bruinbrood met zemelen volkorenpasta (al dente)

75 70 65 60 55 50

geschilde, gekookte aardappels ontbijtgranen met suiker witbrood (stokbrood) koolraap meloen banaan glucose-fructosestroop zilvervliesrijst basmatirijst

45 kidneybonen

verse doperwtjes

40

vijgen en gedroogde abrikozen

35

wilde rijst

30

melkproducten

rauwe wortels veel verse fruitsoorten

fructose (vruchtensuiker) verse abrikozen soja/pinda’s

peulvruchten, zaden, noten, de meeste groenten, champignons, salade, pure chocola, bessen, appels en sinaasappels

15

0

sperziebonen

Matige GI schelp- en schaaldieren (garnalen, mossels, oesters) vis (ook vette vis zoals zalm en tonijn) olie tomaten

courgette

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

vlees, vis, gevogelte, eieren, groenten, noten, zaden, visolie, water, gewone thee, zwarte koffie

20

uien knoflook

Geen tot lage GI

Lage GI

5 eieren

De glykemische index (GI) is een maat om aan te geven hoe snel koolhydraten in de darmen worden verteerd en als glucose in het bloed worden opgenomen. Glucose krijgt de score 100. Alle andere voedingsmiddelen (behalve bier) worden minder snel opgenomen: hoe langzamer, hoe lager de score.

Door voedingsmiddelen te eten met een lage GI, stijgt de bloedsuiker minder snel en hoeft de insulineproductie niet constant op volle toeren te draaien. Deze voedingsmiddelen zouden het hoofdbestanddeel moeten vormen van ons dagelijkse dieet. Voedingsmiddelen met een GI hoger dan 50 kunt u beter vermijden of slechts af en toe eten.

25

10

vlees en kip

volkorenbrood

Wat is de glykemische index?

aubergine

-15

groene bladgroenten

volkoren brood, maĂŻs, rogge, havermout, gerst, rijst, quinoa, bepaalde soorten fruit zoals mango en ananas

Hoge GI aardappelen, wit en bruin brood, bewerkte graanproducten, ontbijtgranen, bier, witte rijst, bewerkte voedingsmiddelen en snacks AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 19

UITGELICHT

Dertien deelnemers genazen zelfs van hun diabetes en hun bloedsuiker bleef ook in de maanden daarna normaal

Myhills aanpak Dokter Sarah Myhill heeft mensen van hun diabetes af geholpen door hun dieet drastisch om te gooien. Ze schrapte met name de ‘slechte’ suikers van het menu, waaraan de patiënten verslaafd waren geraakt.

De aanpak van de reguliere geneeskunde – calorieën tellen, minder vet eten en medicijnen slikken – maakt dat de ziekte de kans krijgt erger te worden, aldus Myhill. Dat komt vooral doordat men eigenlijk niet begrijpt wat diabetes is en hoe de ziekte eigenlijk ontstaat.

Myhill betoogt dat suiker weliswaar nodig is voor onze gezondheid, maar dat we het niet in ons dieet hoeven op te nemen. Het eten van te veel suiker uit koolhydraten kan niet alleen diabetes veroorzaken, maar versnelt bovendien het verouderingsproces en leidt tot atherosclerose (slagaderverkalking), oogafwijkingen en neuropathie (het verlies van gevoel in de handen en voeten). Ook vormt suiker de ideale voeding voor kankercellen.

Meer over Myhills manier om diabetes te bestrijden, leest u in haar nieuwe boek, dat ze samen met Craig Robinson schreef: Prevent and cure diabetes: delicious diets, not dangerous drugs (Londen: Hammersmith Health Books, 2016).

20 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Wat is diabetes?

Helaas begrijpen we slechts voor een deel wat diabetes type 2 eigenlijk is.

Koolhydraten – suikers uit fruit (fructose), sucrose, melksuikers (lactose), zetmeel en vezels – worden in onze darmen omgezet in glucose, die in de bloedsomloop belandt. De alvleesklier produceert insuline om deze suiker in het bloed af te breken en naar de lever, skeletspieren en vetcellen te brengen, zodat het als brandstof kan dienen. Als die cellen vol zijn, wordt het overschot aan suikers in ons lichaamsvet opgeslagen voor toekomstig gebruik.

Een diabeet is insuline­ resistent: het lichaam reageert niet goed meer op insuline.

Daardoor wordt de bloedsuiker hoger in plaats van dat de suiker door spiercellen wordt opgenomen. Door die hoge

aan het onderzoek van Taylor en zei na afloop: ‘Ik eet gewone dingen, maar ik eet minder dan vroeger…

Ik hou nog steeds van afhaaleten en chocola, maar niet te vaak. Het was een enorme verandering in leefstijl.’

In een studie onder 332 Iraanse volwassenen, hadden er 110 de diagnose diabetes type 2 en de rest had geen diabetes. De onderzoekers ontdekten dat degenen die het ‘traditionele’ dieet van de Iraanse provincie Mazandaran aten, meer dan twee keer zoveel kans hadden om de ziekte te krijgen dan iemand die evenveel at, maar dan van ‘gezonde’ voedingsmiddelen.

Het Mazandaran-dieet bevat grote hoeveelheden deeg, vetrijke zuivelproducten, rood vlees en geharde vetten: voedingsmiddelen met een hoge GI.4 Een ander onderzoek vond soortgelijke resultaten. Een groep van 99 diabeten werd 74 weken lang ofwel op een vetarm, veganistisch dieet gezet, of een dieet dat de richtlijnen van de Amerikaanse Diabetesvereniging volgde. In die richtlijnen ligt de nadruk op fruit, groenten, volkorengranen en mager vlees. Aan het eind van het onderzoek waren beide groepen afgevallen en ze hadden minder vet in hun bloed. Maar de grootste veranderingen waren te zien bij de veganistische groep: 35 procent van hen had minder diabatesmedicijnen nodig. In de groep die het dieet van de Diabetesvereniging volgde, was dit slechts 10 procent.5 Wat u eet heeft dus invloed op uw diabetes. Maar dat is geen nieuws: iedereen weet dat kunstmatige suikers, bewerkte snacks en ‘slechte’ koolhydraten het metaboolsyndroom kunnen veroorzaken: een verzameling

bloedsuiker gaat de alvleesklier nog meer insuline produceren, enzovoorts. Het lichaam kan de bloedsuiker dus niet in evenwicht houden en dat is gevaarlijk.

We weten niet goed waarom dit gebeurt. Twee leden van de redactieraad van Medisch Dossier, Patrick Kingsley en Sarah Myhill, die beiden honderden diabetespatiënten hebben behandeld, denken dat ontstekingen een belangrijke rol spelen.

Ontstekingen kunnen door virussen en toxische stoffen worden veroorzaakt, maar de meest voor de hand liggende oorzaak bij diabetes is ons eten en drinken. Hoewel Kingsley heeft ontdekt dat mensen allemaal verschillend reageren op bepaalde voedingsmiddelen, is het eten van voeding met een lage GI een goede vuistregel.

factoren die tot diabetes kan leiden. Hoe komt het dat Taylor daar geen aandacht aan besteedt? Volgens een sceptische blogger komt dat doordat Taylors onderzoek deels gefinancierd werd door Nestlé. Voor zijn onderzoeken gebruikte hij de dieetshake Optifast van deze fabrikant, wat de eenzijdige aandacht voor calorieën zou kunnen verklaren.6 Taylor heeft desondanks laten zien dat een ziekte die een ‘hedendaagse epidemie’ wordt genoemd, geen levenslange straf is, maar dat u ervan kunt genezen door naar de oorzaak te kijken: uw voeding.

Bryan Hubbard

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6

Diabetes Care, 2016; 39: 808–15 Ann Intern Med, 2015; 162: 610–8 Diabetologia, 2011; 54: 2506–14 Arch Iran Med, 2016; 19: 166–72 Am J Clin Nutr, 2009; 89: 1588S–96S www.healthinsightuk.org/2014/03/12/ why-very-low-calorie-diets-vlcd-wont-solvethe-diabetes-crisis WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

OPINIE

Rob Verkerk GEZONDHEIDSPOLITIEK

D staat voor debat In de war over vitamine D? Vertrouw op de experts Rob Verkerk is uit­ voerend en wetenschappelijk directeur van de Alliance for Natural Health International, een consumentengroep die opkomt voor ons recht op natuurlijke gezondheidszorg en voeding.

Wilt u meer informatie of op de hoogte blijven, bezoek dan de website www. anh-europe.org of kijk op de Facebookof Twitterpagina: www.facebook.com/ ANHInternational en www.twitter.com/ anhcampaign.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

N

u het zomer is op het noordelijk halfrond, kijken veel mensen ernaar uit om hun vitamine D-spiegel op te krikken in het zonnetje. De vraag is alleen: tot welk niveau? Er is een scala aan richtlijnen opgesteld door overheidsinstellingen zoals het Amerikaanse Instituut voor Geneeskunde, de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) en de Nederlandse Gezondheidsraad. Daarnaast zijn er de vitamine D-experts: mensen die hun hele werkzame leven wijden aan onderzoek naar vitamine D. Hun advies staat echter niet op een lijn met de aanbevelingen van de gezondheidsinstanties. Een rare toestand. Stelt u zich eens voor dat bijvoorbeeld een autofabrikant de expertise van zijn beste technici in de wind slaat…

De vitamine D-discussie is een klassieke, natuurgeneeskundige kwestie, ingeklemd tussen wetenschap, politiek en economie.

Om die reden wordt deze vitamine, die we nodig hebben om te overleven, de ene keer beschouwd als een superheld en de andere keer als een gevaar voor de volksgezondheid.

Maar eerst dit: als u vitamine D-pillen slikt in een verstandige dosering is er geen gevaar. Er is vrijwel nooit iemand geweest met een concentratie vitamine D (25-hydroxyvitamine D) in zijn bloed die hoger was dan de veiligheidsdrempel van 250 nmol/l (nanomol/liter).

De status van vitamine D als supervitamine wordt ondersteund door talloze onderzoeken waaruit blijkt dat we veel baat hebben bij voldoende vitamine D. Het blijkt echter lastig om adequaat vast te stellen hoeveel vitamine D er in ons voedsel zit, zoals we dat bijvoorbeeld wel kunnen bij koolhydraten, proteïnen, vetten en ook bij andere vitaminen en mineralen. Dat komt omdat iedereen deze vitamine op een andere manier verwerkt, en omdat ons lichaam zo is ontworpen dat we hem via onze huid binnenkrijgen na blootstelling aan zonlicht, met name ultraviolet B-stralen (uv B).

Maar er zijn veel factoren van invloed op ons vermogen vitamine D aan te maken, zoals huidskleur (een donkere huid maakt minder aan), de kleding die we dragen en hoeveel we buiten zijn op het moment dat de uv B-stralen hun maximale intensiteit hebben.

Omdat het vaak moeilijk is om meer dan 5 tot 10 procent van de benodigde hoeveelheid vitamine D uit voeding te halen (vette vis, champignons, zeewier en eieren), zijn we voor de rest afhankelijk van de zon, verrijkt voedsel en supplementen. Maar daar is niet iedereen het mee eens. En dat, in combinatie met de huidige trend om steeds meer binnen te blijven, zorgt voor een toenemend vitamine D-tekort en een wereldwijde stijging van de ziekte rachitis (Engelse ziekte) onder kinderen.

Vitamine D wordt de ene keer beschouwd als een superheld en de andere keer als een gevaar voor de volksgezondheid Er is ook onomstreden bewijs dat een lage vitamine D-spiegel verband houdt met een verhoogd risico op osteoporose en botbreuken, een slechte afweer , hartaanvallen, beroertes en bepaalde vormen van kanker. Bovendien leidt een vitamine D-tekort tot een verhoogd risico op nierziekten en auto-immuunziekten zoals reuma.

Toch hebben een paar negatieve rapporten en een hoop ophef van enkele invloedrijke wetenschappers (geen vitamine D-experts) wereldwijd een enorme invloed gehad op de gezondheidsinstanties. Die zijn daardoor zo terughoudend in hun richtlijnen, dat de echte vitamine D-experts zeggen dat het volgen van die richtlijnen ertoe leidt dat iemand meer kans heeft op een ernstige ziekte.

Sterker nog, iedereen met een vitamine D-tekort krijgt te maken met een stortvloed aan neveneffecten, die minder duidelijk zijn dan rachitis en andere botafwijkingen. Binnen de wetenschap woedt echter een hevig

debat over wanneer er precies sprake is van een tekort.

De aanbevelingen van ’s werelds meest vooraanstaande vitamine D-onderzoekers, waaronder Reinhold Vieth in Toronto en Michael Holick in Boston, staan haaks op die van hun eigen overheden. Daar komt nog bij dat sommige invloedrijke adviseurs een diepgewortelde antipathie hebben tegen supplementen en de heersende opvatting in de gezondheidszorg omarmen: dat iedere medische kwaal met een pil te bestrijden is.

Het lijkt misschien bespottelijk om een groot deel van de experts op een bepaald vakgebied uit te sluiten, maar dat komt doordat het gezondheidsbeleid vaak meer te maken heeft met politiek en economie – macht en geld – dan met wetenschap.

En zelfs ‘de wetenschap’ is niet altijd objectief, omdat die ook geïnfiltreerd en aangetast is door… macht en geld.

De wetenschap is soms ook conservatief. Ze accepteert bijvoorbeeld wel het onweerlegbare bewijs dat voor gezonde botten een lagere vitamine D-spiegel voldoende is, maar niet het minder eenduidige bewijs omtrent het risico op kanker.

Het probleem is dat degenen die het meest vertrouwen op wat de overheid over hun gezondheid zegt, vaak het meest te verliezen hebben, vooral als het gaat om vitamine D. Mijn advies is eenvoudig: luister naar de vitamine D-experts. Ze hebben zich verenigd in de Vitamine D Raad. Op hun website (www. vitamindcouncil.org) wordt een dosis van 125 nmol/l aanbevolen. Voor de meeste mensen met een marginaal tekort betekent dit dat zij, bij gebrek aan zon, een supplement moeten slikken van tussen de 100 en 250 microgram per dag.

Dat is een veelvoud van het advies van de Nederlandse Gezondheidsraad: 10 microgram per dag en voor 70-plussers het dubbele. Maar vertrouw liever op de experts. Uw leven kan ervan afhangen.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 21

DE CIJFERS...

De gevaarlijke zeven Er bestaan ongeveer 35 spoedoperaties, maar slechts zeven ervan zijn verantwoordelijk voor het gros van alle sterfgevallen en complicaties.

U

hoeft maar een blik op de statistieken te werpen om te weten dat spoedoperaties gevaarlijk zijn. Patiënten die een spoedingreep ondergaan, hebben acht keer meer kans om te sterven dan degenen bij wie de operatie van tevoren is gepland. De helft ervan krijgt een of andere complicatie en minstens één op de 10 patiënten wordt binnen 30 dagen opnieuw in het ziekenhuis opgenomen.

Maar dat is het probleem met statistieken: het overgrote deel van de spoedoperaties is helemaal niet gevaarlijk, en slechts zeven ervan houden verband met het hoge aantal sterfgevallen en complicaties.

Een nieuwe studie ontdekte dat er bij de 35 spoedingrepen zeven zijn die voor ongeveer 80 procent van alle sterfgevallen, complicaties en heropnames in het ziekenhuis zorgen.1 Onderzoekers aan het Brigham & Women’s Ziekenhuis in Boston ontdekten de gevaarlijke zeven toen ze de resultaten bekeken bij meer dan 421.000 mensen die in een periode van vier jaar één van de spoedoperaties hadden ondergaan. Hoewel het globale sterftecijfer amper boven 1 procent uitkwam en de complicaties 15 procent uitmaakten, was het gros van de sterfgevallen te wijten aan de gevaarlijke zeven.

Het goede nieuws is echter dat er iets aan gedaan kan worden. Nu de gevaarlijke zeven geïdentificeerd zijn, kunnen de richtlijnen en de training voor die behandelingen worden verbeterd. Bent u of kent u iemand die een van deze zeven gevaarlijke spoedingrepen moet ondergaan? Check dan eerst de ervaring en staat van dienst van de behandelende chirurg.

Operatie

Laparotomie (buikoperatie,vaak omdiagnosetestellen) Sterfgevallen (%)

23,7% 40,1% Complicaties (%)

Operatie

Verwijderingvan deeldunnedarm Sterfgevallen (%)

6,47% 46,9% Complicaties (%)

Operatie

Appendectomie (verwijderingvan deblindedarm) Sterfgevallen (%)

0,08% 7,2% Complicaties (%)

LITERATUUR

1 JAMA Surg, 2016; doi: 10.1001/ jamasurg.2016.0480

22 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

DE CIJFERS...

Operatie

Cholecystectomie (verwijderingvan degalblaas) Sterfgevallen (%)

0,22% 8,06% Complicaties (%)

Operatie

Verwijderingvan deeldikkedarm Sterfgevallen (%)

5,3% 42,8% Complicaties (%)

Operatie

Bloedende maagzweer Sterfgevallen (%)

6,8% 42%

Complicaties (%)

Operatie

Verklevingenin debuikholte Sterfgevallen (%)

1,6% 28%

Complicaties (%)

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 23

SPECIAL REPORT

Depressief van je schildklier

Het gebruik van antidepressiva rijst wereldwijd de pan uit. Daarom onderzocht Celeste McGovern een omstreden psychiatrische opvatting: onze psychische gezondheid hangt af van onze schildklier, niet van onze hersenen.

24 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

SPECIAL REPORT

S

inds 2000 gebruiken mensen over de hele wereld jaarlijks steeds meer middelen tegen depressie. De meeste antidepressiva worden voorgeschreven in de Verenigde Staten, waar – anders dan in Nederland – publieksreclame voor receptgeneesmiddelen is toegestaan. In een willekeurige maand gebruikt ruim 14 procent van de Amerikaanse bevolking een antidepressivum, waaronder een kwart van alle vrouwen van veertig tot zestig jaar. Het Verenigde Koninkrijk doet het met een zevende plek iets beter, maar klimt ook steeds hoger op de wereldranglijst van antidepressivaverbruikers.

In 2014 kregen een op de elf Britten in totaal ongeveer 53 miljoen recepten uitgeschreven, een kwart meer dan drie jaar daarvoor. In Nederland verdriedubbelde het aantal voorschriften tussen 1997 en 2011, en gebruikten in 2011 een kleine 1 miljoen Nederlanders een antidepressivum.1 Die zorgwekkende groei van het antidepressivagebruik is ook terug te zien in de kosten van psychofarmaca (geneesmiddelen tegen psychische aandoeningen). Tussen 1985 en 2007 stegen de Amerikaanse uitgaven voor alleen antidepressiva en antipsychotische middelen al met bijna een factor 50 – van 448 miljoen naar ruim 21 miljard euro per jaar. Binnen de Britse zorg stegen de uitgaven in 2014 voor alleen antidepressiva binnen een jaar met 33,6 procent tot 356 miljoen euro. Ook Nederland gaf in 2011 maar liefst 1,6 miljard euro uit aan de zorg voor depressie.1

De wereld gaat gebukt onder een epidemie van psychische

stoornissen

In 2011 gebruikten een kleine 1 miljoen Nederlanders een

antidepressivum

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 25

REPORTAGE

De schuldigen De wereld lijkt gebukt te gaan onder een epidemie van psychische stoornissen. En steeds vaker wijzen critici met een beschuldigende vinger naar de psychiatrie zelf en de farmaceutische bedrijfstak met zijn marketingmanie voor psychofarmaca. Het recentste kritische geluid komt van Kelly Brogan, een psychiater uit New York, die zich heeft gespecialiseerd in de behandeling van vrouwen. In haar nieuwe boek, A mind of your own (Harper Wave, 2016), levert ze vernietigend commentaar op haar eigen vakgenoten: die verbreiden de geflopte serotoninetheorie over depressie die door de farmaceutische industrie is bedacht, en promoten geneesmiddelen voor de bestrijding van een ‘chemische onbalans’ in de hersenen. Maar ondertussen negeren ze de werkelijke lichamelijke oorzaken van psychische stoornissen.

‘Depressie is geen ziekte,’ zegt Brogan, die een praktijk voor psychiatrie en integratieve holistische geneeskunde heeft in Manhattan, New York. ‘Depressie is een symptoom, een signaal dat er iets in het lichaam uit balans is of ziek, dat moet worden hersteld.’

Als een vrouw gevoelens heeft van depressie, malaise, angst, een verminderd libido en vermoeidheid, dan ligt de werkelijke lichamelijke oorzaak daarvan vaak helemaal niet in haar hersenen, zegt Brogan, maar bij een onopgemerkte, onbehandelde schildklierstoornis.

Daarom keurt Brogan het conventionele gebruik van antidepressiva af en benadrukt ze dat de theorie van ‘chemische onbalans’ nooit is bewezen.

‘Dat idee van chemische onbalans is iets

vorige eeuw’

uit de

Chemische onbalans Sinds eind jaren tachtig verspreiden geneesmiddelenfabrikanten het verhaal dat een tekort aan bepaalde neurotransmitters, de chemische boodschappers van onze zenuwen, tot depressie leidt.

Door een tekort aan neurotransmitters in de synapsen (contactplaatsen tussen zenuwcellen) worden de signalen in de hersenen niet goed overgedragen. De aandacht richt zich vooral op de neurotransmitter serotonine, al krijgen ook andere neurotransmitters de schuld. Bijna iedereen gelooft deze theorie – blijkbaar ook al die artsen die steeds vaker selectieve serotonineheropnameremmers (SSRI’s) voorschrijven, een belangrijke groep antidepressiva met namen als sertraline (Zoloft) en citalopram (Cipramil).

Maar eigenlijk, zegt Joseph Coyle, neurowetenschapper aan de Harvard Universiteit, ‘is dat idee van chemische onbalans iets uit de vorige eeuw.

Het zit veel ingewikkelder in elkaar.2 Dat mensen zich door antidepressiva soms beter voelen, lijkt te bevestigen dat een serotoninetekort de oorzaak is. ‘Maar als een middel de symptomen van een 26 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Test uw balans Met diverse tests kunt u laten uitzoeken of uw lichaam ergens uit balans is en of u risico loopt op een depressie of andere psychische symptomen.

Schildklierhormonen. De schildklierfunctie is essentieel voor uw algehele gezondheid. Toch testen artsen vaak alleen het thyroïdstimulerend hormoon (TSH), waardoor ze allerlei schildklierproblemen over het hoofd kunnen zien. Laat uw schildklierfunctie liever grondiger onderzoeken, zodat mogelijke auto-immuunreacties tegen de schildklier ook aan het licht komen, adviseert Brogan.

De volgende tests zijn beschikbaar via uw huisarts of specialist: • TSH: optimale waarde lager dan 2 mU/l • Vrij T4 (FT4): optimale waarde hoger dan 14,2 pmol/l • Vrij T3 (FT3): optimale waarde hoger dan 4,6 pmol/l • auto-antistoffen tegen thyroïdperoxidase (TPOAB): optimale waarde lager dan 4 U/ml of negatief • auto-antistoffen tegen thyreoglobuline (TGAB): optimale waarde lager dan 4 U/ml of negatief.

Gebruik bij klachten geen synthetische schildkliermedicijnen. Brogans advies is om uw voeding aan te passen en uw arts te vragen naar gedroogde schildklierextracten van dieren.

Vitamine B12. Vitamine B12 is een supermiddel tegen depressie: het beschermt uw hersenen en zenuwstelsel, en regelt uw slaapcyclus, stemming en afweersysteem. De verschijnselen van vitamine B12-tekort kunnen lijken op die van een traag werkende schildklier. Een ernstig tekort kan leiden tot depressie, wanen, geheugenverlies, verlies van reuk en smaak, verwardheid, krimpen van de hersenen, en dementie. Veel mensen hebben een vitamine B12-tekort. Het kan dus de moeite waard zijn om uw huisarts dit te laten testen. Een bloedwaarde onder de 110-150 pmol/l is te laag. Brogan adviseert u naar een waarde van 445 pmol/l of hoger te streven.

Vitamine D. De meeste mensen hebben een tekort aan dit essentiële ‘zonnevitamine’ – niet alleen door te weinig zon, maar soms ook door een beschadigde lever. Extra vitamine D kan helpen als uw waarde voor 25-hydroxyvitamine D (25-(OH)D) onder het optimum van 125-200 nmol/l ligt. Als u depressieve symptomen hebt, vraag uw huisarts dan om een vitamine D-test.

CRP. C-reactieve proteïne of CRP is een graadmeter voor ontstekingsreacties in het lichaam en wordt algemeen getest. In het ideale geval ligt uw CRP-waarde tussen 0,00 en 1,0 mg/l.

Hemoglobine A1c (HbA1c). Deze bloedsuikertest wordt gebruikt voor volwassenen met diabetesverschijnselen. De optimale waarde ligt tussen 4,8 en 5,2 procent, maar bloedarmoede en uitdroging kunnen de testresultaten vertekenen.

ziekte verlicht, betekent dat nog niet dat die symptomen ook worden veroorzaakt door het chemische probleem dat dit middel verhelpt,’ schrijft de Scientific American.

‘Een aspirientje verlicht de hoofdpijn. Maar hoofdpijn wordt niet veroorzaakt door een gebrek aan aspirine.2 Als depressie simpelweg een chemische onbalans zou zijn, dan zouden antidepressiva een stuk beter werken dan ze nu doen. Een onderzoek van de Universiteit van Californië, Los Angeles, wees bijvoorbeeld uit WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

REPORTAGE

Oppeppers

dat een derde van de depressieve patiënten zich door antidepressiva niet beter voelde. Van de rest voelde een groot deel zich weliswaar iets beter, maar bleef wel depressief.2 In een ander Amerikaans onderzoek was 65 procent van de onbehandelde depressieve patiënten binnen drie maanden volledig hersteld. De patiënten die wel antidepressiva gebruikten, hadden daar bijna twee keer zo lang voor nodig. 3 Ten slotte liet een wereldwijd onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie zien dat patiënten die geen psychofarmaca gebruikten, minder depressieve symptomen hadden en ook minder ernstige symptomen, dan patiënten die wel psychofarmaca namen. 4 Bijwerkingen Maar dat is niet wat Brogan de grootste zorgen baart.

‘Van antidepressiva is in langetermijnonderzoek herhaaldelijk aangetoond dat ze het verloop van een psychische aandoening verslechteren – en dan hebben we het nog niet over de bijkomende risico’s op leverschade, bloedingen, gewichtstoename, seksuele problemen en verminderde cognitieve functie’ (verstandelijk functioneren). In 2008 bleek uit onderzoek dat maar liefst 86 procent van de antidepressivagebruikers last had van minimaal één bijwerking.5 Wrang genoeg is één beruchte bijwerking van antidepressiva een verhoogd risico op zelfmoord. Er zijn zelfs rechtszaken gevoerd tegen farmaceutische bedrijven die hadden verzwegen dat gebruikers van antidepressiva vaker zelfmoord plegen dan placebogebruikers – iets wat geldt voor alle antidepressiva die sinds 1987 zijn goedgekeurd. Dit verband is zo goed beschreven dat de Amerikaanse gezondheidsautoriteit, de FDA, bedrijven in 2004 heeft verplicht een opvallende waarschuwing in de bijsluiters van antidepressiva te zetten, waarin staat dat ze ‘het risico verhogen op zelfmoordgedachten en -gedrag bij kinderen, tieners en jongvolwassenen’.

Gebruikers van antidepressiva

plegen vaker zelfmoord dan

placebogebruikers

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Talloze supplementen kunnen u helpen een depressie aan te pakken en uw antidepressiva langzaam af te bouwen – iets wat overigens zorgvuldig en onder medische begeleiding moet gebeuren! Overleg dus altijd met uw behandelend arts over de voor u aanbevolen dosering. Hieronder staan Brogans favorieten voor een scherpe geest: Actief vitamine B-complex. Gebruik een preparaat met vitamine B12 in de vorm van methylcobalamine (of hydroxocobalamine of adenosyl­ cobalamine), en liever 5-methyltetrahydrofolaat (5-MTHF) of folaat dan foliumzuur.

Als je via voeding of supplementen meer vitamine B6, folaat en vitamine B12 binnenkrijgt, heb je minder kans op een depressie, bleek uit een onderzoek uit 2010 onder ruim 3500 oudere volwassenen. 1 Aanbevolen dosering: 50 mg vitamine B-complex per dag; vitamine B12injecties: een tot vijf keer per week 1 tot 5 mg gedurende twee tot vier weken.

Mineralen. Magnesium, zink, jodium en selenium hebben allemaal een krachtig effect op de stemming.

Aanbevolen dosering per dag: 150-800 mg magnesium in de vorm van magnesiumglycinaat (magnesiumcitraat en -oxiden werken laxerend); 15-30 mg zink; 200 microgram jodium of 3 g kelp (jodiumrijk zeewier); 100-200 microgram selenium als selenomethionine of seleniumglycinaat.

Vetzuren. Vetzuren zijn essentieel voor de functie van het celmembraan, dat elke cel in ons lichaam omhult – waaronder onze zenuwcellen.

In visolie en levertraan zitten omega 3-vetzuren, die ontstekingen verminderen en herstelprocessen in de hersenen stimuleren.

Teunisbloemolie bevat gammalinoleenzuur (GLA), een omega 6-vetzuur dat ontstekingen remt.

Aanbevolen dosering: 2 g omega 3-vetzuren (of visolie) per dag; tweemaal daags 500 mg teunisbloemolie.

Orgaanconcentraten. Bijnierconcentraten worden gemaakt van bijnierweefsel van zoogdieren en bevatten allerlei enzymen, vitamines, aminozuren en neurotransmitters. Ze worden toegepast bij bijnieruitputting, een conditie uit de alternatieve geneeskunde waarbij de bijnieren te weinig hormonen aanmaken. Brogan adviseert bij depressieve symptomen tweemaal daags een concentraat van zowel de bijnierschors als de gehele bijnier te gebruiken, afkomstig van grasgevoerde dieren.

Verder kunt u bij acute angst en rusteloosheid tweemaal daags een tot vier tabletten hypothalamusconcentraat innemen.

Aanbevolen dosering: 100-300 mg per dag.

Spijsverteringsenzymen en betaïne HCL. Deze stoffen ondersteunen de spijsvertering bij enzymtekorten door leefstijl of ouderdom. Gebruik een preparaat met proteases, lipases en amylases (spijsverteringsenzymen die respectievelijk eiwitten, vetten en koolhydraten afbreken).

Aanbevolen dosering: Begin met één capsule betaïne HCL per dag tijdens een maaltijd met alleen eiwitten en bouw op naar drie capsules. Als één capsule u al een gevoel geeft van brandend maagzuur, moet u dit supplement niet gebruiken.

LITERATUUR

1

Am J Clin Nutr, 2010; 92: 330–5

Verslavend ‘Het best bewaarde geheim’ van de psychiatrie, zegt Brogan, is dat antidepressiva verslavender zijn dan alcohol en opiaten, en het moeilijker is om ervanaf te komen. De ontwenningsverschijnselen bestaan uit Lees verder op pagina 30 AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 27

Voeding en leefstijl voor een betere schildklierwerking en stemming Mijd schadelijke stoffen in uw omgeving Veel stoffen in geneesmiddelen, huishoudelijke schoonmaakproducten en voedseladditieven kunnen de schildklierwerking verstoren, legt Brogan uit. Hier geeft ze een lijst van stoffen die u beter kunt vermijden.

Anticonceptie.Vrouwen noemen depressie vaak als reden om te stoppen met de pil. Orale anticonceptiemiddelen zoals de pil zijn in verband gebracht met bloedstolsels, hoge bloeddruk en kanker.

Maar ze verhogen ook de kans op stemmingsstoornissen, vooral bij jongere vrouwen en vrouwen die vroeger zelf of in hun familie psychiatrische problemen hebben gehad, of premenstruele stemmingsklachten hadden.12 Verder hangen synthetische hormonen samen met ontstekingen, een laag libido en insulineresistentie (verminderde gevoeligheid voor insuline die tot diabetes kan leiden).13 Ze verlagen zelfs de bloedwaardes van bepaalde vitamines, mineralen en antioxidanten die essentieel zijn voor een goede werking van de neurotransmitters die de stemming aansturen.14 Brogan spoort vrouwen aan te stoppen met hormonale anticonceptiemiddelen en te kiezen voor een gezonder alternatief, zoals een kalendermethode of condooms.

Pijnstillers. Vaak slikken mensen zonder nadenken pijnstillers. Maar van paracetamolbevattende medicijnen is aangetoond dat ze al binnen een uur na inname zowel positieve als negatieve emoties kunnen afvlakken.

Zo vonden onderzoekers van de Ohio State Universiteit dat proefpersonen die paracetamol hadden gebruikt, bij het zien van zowel prettige als onprettige foto’s minder intense emoties voelden dan placebogebruikers.21 Als u streeft naar een betere stemming, dan hoort een dergelijk afstompend middel, dat ook nog eens leverschade kan veroorzaken, beslist thuis op uw verboden lijst, zegt Brogan.

Van niet-steroïdale ontstekingsremmers (NSAID’s) weten we dat ze de werking van de darmen verstoren en de hormoonhuishouding ontwrichten. Al na tien dagen kunnen ze de eisprong remmen, blijkt uit één onderzoek.22 Brogan adviseert om bij menstruatiepijn of pijn door artrose 1 tot 2 g curcumine (geelwortelextract) in te nemen. Gezegd wordt dat curcumine net zo’n krachtige ontstekingsremmende werking heeft als NSAID’s.

28 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Statines. De voordelen van statines worden volgens een onderzoek uit 2015 sterk overdreven: het enige wat deze cholesterolverlagende medicijnen verlagen is de kans op een hartaanval bij ongeveer 1 procent van de gebruikers.15 In een ander onderzoek had 17 procent van de statinegebruikers last van bijwerkingen.16 Al sinds begin jaren negentig leggen onderzoekers een verband tussen een laag cholesterol en zelfmoord. Inderdaad blijkt uit een klein onderzoek dat depressieve patiënten met hoge of juist lage cholesterolwaardes in drie jaar tijd vaker een zelfmoordpoging deden.17 Andere onderzoekers vonden een verband tussen laag cholesterol en depressie en angst.18 Die verbanden zijn verklaarbaar, want cholesterol en andere vetachtige stoffen zijn essentiële bouwstoffen van onze cellen – waaronder onze hersencellen.

Maar liefst een kwart van al ons cholesterol zit in onze hersenen. Daarvan bevindt zich 70 procent in de myelineschedes, de isolerende eiwitomhulsels rondom de zenuwuitlopers, die voor de informatieoverdracht in de hersenen zorgen.19 Brogan raadt daarom af om het cholesterolgehalte met opzet te verlagen, omdat deze stof zo belangrijk is voor de hersenfunctie.

Protonpompremmers. Deze maagzuurremmers worden voorgeschreven bij refluxziekte (slokdarmontsteking door terugstromend maagzuur) en kunnen een vitamine B12-tekort veroorzaken. Een vitamine B12-tekort kan weer tot ernstige psychiatrische problemen leiden, zoals manie- en schizofreenachtige verschijnselen, hallucinaties en depressie. Hoe hoger de dagelijkse dosis zuurremmers, hoe sterker het verband is met vitamine B12-tekort.20

Cytokinen. Interferon behoort tot de cytokinen – eiwitten van het afweersysteem die erop wijzen dat er ergens een ontsteking is. Interferon wordt gebruikt als antivirusmiddel bij patiënten met chronische hepatitis C (leverontsteking), en bleek in een onderzoek bij een kwart van de hepatitis C-patiënten een depressie op te wekken.23 Het is bekend dat depressieve patiënten verhoogde waardes hebben van cytokinen. Deze stoffen kunnen daarom helpen om bij depressieve stoornissen een diagnose te stellen, en een optimale behandeling te kiezen.24

Vaccins. Inherent aan vaccins is dat ze een afweerreactie uitlokken in het lichaam. Om die te versterken worden vaak aluminiumverbindingen aan vaccins toegevoegd. Uit honderden klinische onderzoeken blijkt echter dat dit aluminium schadelijk is voor het zenuwstelsel.

Volgens een placebogecontroleerd onderzoek vertoonden mensen die een buiktyfusvaccin hadden gekregen, een krachtige ontstekingsreactie, ‘waarbij ze aanzienlijk meer last hadden van vermoeidheid, verwardheid en een slechtere concentratie’ dan mensen die een placebo kregen.25 Bijwerkingen van vaccins bestaan vaak uit cognitieve problemen en vermoeidheid, die worden veroorzaakt door het effect van het aluminium op het zenuwstelsel en de hersenen.26 Om die reden denkt Brogan dat u beter af bent zonder vaccins.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Laat voeding u genezen Brogan adviseert haar depressieve patiënten allereerst hun voeding te veranderen. Voeding beïnvloedt namelijk de micro-organismen en afweercellen in de darmen, wat weer effect heeft op de communicatie tussen de darmen en de hersenen.

In het speciale dieet van Brogan (hier samengevat) zitten geen bewerkte voedingsmiddelen, die ontstekingen kunnen bevorderen, of allergenen die afweerreacties kunnen uitlokken. Het stimuleert vooral het gebruik van voedingsstoffen uit gezonde vetten en complete, natuurlijke voedingsmiddelen.

Reken af met suiker. Als we geraffineerde koolhydraten eten in de vorm van snoep, koek of pasta, dan schieten onze bloedsuikerwaardes omhoog. Vervolgens piekt ook het hormoon insuline, dat al die glucose weer uit ons bloed moet halen, zodat die kan worden opgeslagen. Maar als dit te vaak gebeurt, worden onze cellen ongevoelig voor insuline, waardoor er nog meer insuline wordt aangemaakt. Dan duikt onze bloedsuiker naar beneden, wat zorgt voor een misselijk gevoel, hartkloppingen, nervositeit, prikkelbaarheid en een sombere stemming – allemaal verschijnselen van psychische stress.

De meeste vrouwen zijn gek op zoetigheid, omdat ze zich daardoor emotioneel beter gaan voelen. Dat komt doordat geraffineerde koolhydraten voor een snelle stoot dopamine zorgen, een stof die het beloningscentrum in de hersenen stimuleert.

Brogan adviseert om koolhydraten te gebruiken die uw bloedsuiker minder extreem laten schommelen, zoals zoete aardappelen, noten en zaden.

Schrap granen, gluten en andere allergenen zoals soja, mais en zuivel gedurende minstens 30 dagen uit uw dieet. Gluten bevat opiaatachtige bestanddelen, waardoor het de hersenen rechtstreeks kan beïnvloeden, zegt Brogan. Daarnaast is gluten verantwoordelijk voor tenminste twee aandoeningen: coeliakie (glutenintolerantie) en hashimotothyreoïditis, een auto-immuunziekte die de schildklier aantast. Beide zijn duidelijk in verband gebracht met depressie en andere psychische problemen.27 Ga bestrijdingsmiddelen uit de weg. De meeste bewerkte voedingsmiddelen bevatten resten glyfosaat, het hoofdbestanddeel van het bekende onkruid­ bestrijdingsmiddel Roundup.

Glyfosaat is in verband gebracht met kanker en blijkt ook schadelijk te zijn voor de darmflora en darmfunctie.

Verder verstoort het de werking van vitamine D, wat de stemming ingrijpend kan beïnvloeden, en bootst het hormonen na.

Minder stress is essentieel Het is essentieel voor uw psychische welbevinden dat u in deze hectische wereld een manier vindt om stress uit uw lichaam te verdrijven. In Brogans top drie staan meditatie, slaap en beweging.

Mediteer. In een recent onderzoek wekten mensen dagelijks 20 minuten lang een ‘ontspanningsrespons’ op via verschillende vormen van meditatie, yoga en herhaald gebed. Al na 8 weken dagelijks mediteren was de genexpressie (activiteit van genen) meetbaar veranderd. Bij mensen die al jarenlang mediteerden, waren deze veranderingen zelfs nog groter.28 Behandelingen op basis van mindfulness, zoals cognitieve therapie en stressverlagende technieken, verkleinen de kans dat mensen een nieuwe depressie krijgen. Ook zorgen ze voor minder ernstige depressies en angstaanvallen, blijkt uit een gezamenlijke analyse van twaalf onderzoeken.29 Slaap. Met minder dan zes uur slaap zijn de meeste mensen overdag ongeveer 30 procent minder alert en verandert hun functioneren op dezelfde manier als bij alcoholgebruik.30 Door slecht slapen raakt niet alleen uw hormoonhuishouding verstoord, maar gaat ook uw geheugen achteruit en kunt u slechter omgaan met stress.

Een slechte nachtrust zorgt verder voor gewichtstoename en veroorzaakt, uiteraard, depressie.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Eet vet. De natuurlijke vetten in ghee (Indiase geklaarde boter), olijven, vis, lijnzaad en kokosolie, eieren en noten zijn goed voor uw hersenen en hebben een ontstekingsremmende werking. Ze zijn essentieel voor de gezondheid van uw hersenen, die voor 60 procent uit vet bestaan.

Eet vrijeuitloopeieren, wilde vis en vlees van grasgevoerde dieren. Vlees, en met name huid en bindweefsel, bevatten glycine. Dit aminozuur vermindert angst en slapeloosheid en houdt de gewrichten, huid en haar gezond.

Drink koud water met een grote eetlepel gelatine van grasgevoerde oorsprong. Probeer ook twee keer per week orgaanvlees (zoals lever) te eten. Om de smaak te maskeren, kunt u het eventueel ook in poedervorm toevoegen aan soep of een smoothie.

Beweeg. Als u depressies wilt voorkomen en behandelen, werkt bewegen beter dan geneesmiddelen. Dat komt waarschijnlijk doordat bewegen onstabiele bloedsuikerwaardes tegengaat, de slaap bevordert, kracht en energie geeft, het ‘gelukshormoon’ endorfine vrijmaakt en ontstekingen remt.

In een onderzoek onder 156 mannen en vrouwen met een klinische depressie gebruikte één groep anti­depressiva, deed de tweede groep drie­maal per week 45 minuten oefeningen, en deed de derde groep beide. Na vier maanden vonden de onderzoekers weinig verschil in depressieve symptomen tussen de drie groepen. Maar na een jaar bleek dat de mensen die regelmatig bewogen, de minste depressieve symptomen hadden, ongeacht in welke groep ze tijdens het onderzoek hadden gezeten.31

Antidepressiva als selectieve serotonine­heropnameremmers (SSRI’s) verstoren het normale slaappatroon ingrijpend: ze leiden tot slapeloosheid en zorgen dat u ’s nachts regelmatig wakker wordt.

‘Bijna alle onderzochte SSRI’s blijken de remslaap (diepe slaap) te onderdrukken,’ zegt Brogan – nog een goede reden om ze niet te gebruiken. Twee homeopathische alternatieven in haar dokterstas zijn Ignatia Amara, als u gestrest of geëmotioneerd bent en niet kunt slapen, en Arsenicum Album 30C, als u tussen 1 en 3 uur ’s nachts angstig wakker wordt.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 29

REPORTAGE

Als een

depressie

griepachtige symptomen zoals een gevoel van malaise, spierpijn, misselijkheid, duizeligheid, hoofdpijn en soms neurologische verschijnselen (van het zenuwstelsel), zoals een onvaste gang, pijn, brandend of tintelend gevoel bij aanraking van de huid, trillen en draaiduizeligheid.6 ‘Antidepressiva veroorzaken chemische verstoringen in de hersenen. Dat verandert een nieuwe gebruiker gemakkelijk in een chronische, en bovendien eentje die vaak meerdere geneesmiddelen gebruikt,’ zegt Robert Whitaker, de gelauwerde schrijver van Anatomy of an epidemic (Crown, 2010), over de epidemie van psychische • gluten (in tarwe, gerst en rogge); aandoeningen. Psychofarmaca • bewerkte suikers: geraffineerde suiker, veroorzaken vaak lichamelijke glucose-fructosestroop, kunstmatige en psychische problemen, wat zoetstoffen zoals aspartaam (E951) en de weg effent voor het gebruik sucralose (E955); van meerdere medicijnen.

Kortom: iemand die • genetisch gemodificeerde voedingsmiddelen en voeding vol zich somber voelt, krijgt bestrijdingsmiddelen; antidepressiva voorgeschreven, maar heeft dan ook iets nodig • bewerkte plantaardige oliën met om ’s avonds in slaap te vallen. ongezonde vetten;

ons overvalt, moeten we onze hormonen onder de nemen

loep LITERATUUR

1

2

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29 30 31

1 Poos MJJC, Wieren S van, Schoemaker C, Spijker J. Hoeveel zorg gebruiken mensen met stemmingsstoornissen en wat zijn de kosten? In: Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid.

Bilthoven: RIVM (www. nationaalkompas.nl), 17 maart 2014 Arkowitz H, Lilienfeld SO. ‘Is Depression Just Bad Chemistry?’

Scientific American Mind, 1 March 2014 J Nerv Ment Dis, 2006; 194: 324–9 Br J Gen Pract, 1998; 48: 1840–4 Dialogues Clin Neurosci, 2008; 10: 409–18 Alpert JE, Fava M, eds. Handbook of Chronic Depression. New York, NY: Marcel Dekker, 2004: 411–46 Br Med J, 1949; 2: 555–62 Encephale, 2004; 30: 267–75 Eur J Endocrinol, 1998; 138: 1–9; Mol Biol Rep, 2014; 41: 2419–25 J Thyroid Res, 2012; 2012: 590648 Arch Gen Psychiatry, 1993; 50: 387–93 J Affect Disord, 2002; 70: 229–40 Hum Reprod, 2012; 27: 3046–56 Obstet Gynecol Int, 2010; 2010: 925635 Expert Rev Clin Pharmacol, 2015; 8: 201–10 Ann Intern Med, 2013; 158: 526–34 Psychiatry Res, 2007; 152: 11–20 Am J Med Sci, 1994; 308: 218–25; Psychosom Med, 1999; 61: 273–9 Arterioscler Thromb Vasc Biol, 2004; 24: 806–15 JAMA, 2013; 310: 2435–42 Psychological Science, June 2015; 26: 750–8 Presentatie op het jaarlijkse Europese congres voor reumatologie (EULAR), 10-13 juni 2015, Rome, Italië J Clin Psychiatry, 2012; 73: 1128–38 Biomark Med, 2015; 9: 169–80 Biol Psychiatry, 2009; 66: 415–22 Front Neurol, 2015; 6: 4 (eCollection 2015) J Psychosom Res, 2002; 53: 789–93 PLoS One, 2008; 3: e2576 PLoS One, 2014; 9: e96110 Am J Epidemiol, 2009; 169: 1052–63 Arch Intern Med, 1999; 159: 2349–56

30 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Weg met deze stemmingsdrukkers!

En deze zijn weer belangrijk voor de ontwikkeling en werking van de zenuwen.8 Als er iets mis is met de schildklierhormonen, krijgen patiënten daarom last van allerlei verschijnselen, zoals vermoeidheid, verstopping, haaruitval, depressie, niet helder kunnen denken, koude handen en voeten, en spierpijn.

‘Hoeveel van wat we “psychische stoornissen” noemen, wordt eigenlijk veroorzaakt door de schildklier?’ vraagt Brogan zich af.

De standaard schildkliertest is • caseïne (een belangrijk eiwit in zuivel).

Andere oorzaak? die voor het thyroïdstimulerend Brogan heeft bij honderden hormoon (TSH) – dat de schildklier patiënten gezien hoe verwoestend dit paradigma kan stimuleert schildklierhormonen aan te maken. werken. Daarom vraagt ze vrouwen dringend om uit Het probleem is echter dat een TSH-waarde niet te zoeken of ze wel echt een psychische ziekte onder de nauwkeurig aangeeft hoe goed de schildklier werkelijk leden hebben, of dat het probleem misschien ergens functioneert, zegt Brogan. Uit een Frans onderzoek anders vandaan komt. Zijn er schadelijke stoffen bleek bijvoorbeeld dat ruim de helft van de patiënten die die hun hormoonhuishouding in de war schoppen? geen baat hadden bij antidepressiva, normale TSHHebben ze baat bij hun voeding of veroorzaakt die juist waardes had, maar toch te weinig schildklierhormonen. ontstekingen, wat energie en voedingsstoffen kost?

Alleen het TSH testen was dus niet voldoende.8 Ligt het aan hun leefstijl en kunnen ze daar misschien In een ander onderzoek had ongeveer een kwart van iets aan doen? de depressieve patiënten abnormaal hoge bloedwaardes Hoewel groot verdriet en traumatische ervaringen van het schildklierhormoon thyroxine (T4). Hoe hoger ons emotioneel uit evenwicht kunnen brengen, zijn hun T4-waardes waren, hoe ernstiger hun depressie we ook toegerust om van zulke levensgebeurtenissen was.9 te herstellen. Maar als dat niet lukt, of een depressie Verder heeft tot wel 20 procent van de depressieve ons overvalt, dan moeten we volgens Brogan onze patiënten antistoffen tegen de schildklier. Die duiden hormonen onder de loep nemen. Het hormoon op een auto-immuunreactie, een afweerreactie van het insuline, dat de bloedsuiker regelt, is belangrijk, eigen immuunsysteem, tegen de schildklier. Van de maar vooral ook de hormonen van de schildklier – de niet-depressieve mensen heeft maar 5 tot 10 procent vlindervormige klier onderaan de hals – die onze zulke auto-antistoffen.10 stofwisseling regelen en een rol spelen bij onze afweer, Brogan wijst op zes gerandomiseerde ontgifting en verstandelijke vermogens. placebogecontroleerde onderzoeken (RCT’s) over patiënten die niet goed op antidepressiva reageren.

Schildklier beïnvloedt brein Als die extra schildklierhormoon kregen, zoals triDat de schildklier belangrijk is voor de gezondheid jodothyronine (T3), dan werkten hun antidepressiva van de hersenen is al ruim een eeuw bekend, vertelt wel.11 Brogan. Op een bijeenkomst in 1888 legde de Commissie van de Klinische Vereniging in Londen al Voeding en stress een verband tussen een te traag werkende schildklier Als je een te hard of te traag werkende schildklier beter en stoornissen in het verstandelijk functioneren.7 wilt maken, moet je iets doen aan de signalen die hij van In onze hersenen liggen op verschillende plaatsen het lichaam krijgt, zegt Brogan. Dat lukt niet door een groepjes receptoren, ‘celantennes’, die gevoelig paar neurotransmitters in de hersenen te corrigeren. zijn voor schildklierhormonen. Deze receptoren Je moet het lichaam juist voorzien van de broodnodige beïnvloeden de genen die verantwoordelijk zijn voedzame stoffen om te herstellen, en stressfactoren voor de aanmaak van myeline en andere eiwitten. zoals chemische stoffen uit de omgeving weghalen.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Word nu lid van Medisch Dossier dan ontvangt u dit boek gratis!

U kunt ook iemand het lidmaatschap als cadeauabonnement aanbieden dan ontvangt zowel u als de ontvanger het boek gratis.

De winkelwaarde van het boek is € 29,99.

De prijs voor het lidmaatschap is € 68,25 per jaar. Het cadeau-abonnement eindigt automatisch.

Aanmelden kan met de mee­ gehechte antwoord­kaarten, de advertentie op pagina 16 of op www.medischdossier.org

Het Veld Lynne McTaggart

De zoektocht naar de geheime kracht van het universum Wetenschapsjournaliste Lynne McTaggart beschrijft het verhaal van een groep wetenschappers die per ongeluk het Zero Point Field (nulpuntveld) ontdekten, een oceaan van microscopische vibraties die alles met alles in het universum blijken te verbinden als een soort onzichtbaar netwerk. Het Veld gaat verder dan het werk van Fritjof Capra en stelt een plausibele wetenschappelijke theorie voor die alles verklaart, van de werking van DNA en communicatie tussen cellen tot homeopathie en ESP. Het Veld is het buitengewoon leesbare verslag van een speurtocht van verschillende wetenschappers van naam naar de universele kracht en hun succesvolle pogingen een nieuw wetenschappelijk paradigma te formuleren, dat een revolutie in ons wereldbeeld teweeg zal brengen. Een baanbrekende en inspirerende wetenschappelijke visie op mens en kosmos.

VAKANTIES VOOR OUDEREN met zorg gekozen Er even heerlijk tussenuit, ook als u afhankelijk van zorg of niet meer de jongste bent? Dat kan bij ons! Allegoeds biedt ouderen een ruime keuze uit vakanties naar prachtige locaties in Nederland – met daarbij de mogelijkheid om de zorg te krijgen die u nodig heeft.

“ Een weekje er helemaal tussenuit, gewoon even genieten. Geweldig!”

Vraag onze brochure aan of bel ons voor meer informatie:

0318 - 48 51 83

32 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Nooit te oud voor vakantie!

Allegoeds Vakanties Molenweg 49a 6741 KK Lunteren

Telefoon (0318) 48 51 83 info@allegoedsvakanties.nl WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG www.allegoedsvakanties.nl

GEZOND BLIJVEN

Markéta Bola DE RAW FOOD-KOK

Speel met geel

Deze volle, smakelijke soep zit boordevol rauw gezonds.

Markéta Bola is deskundige op het gebied van natuurlijke voeding en raw food-­kok. Ze leidt workshops, cursussen, dinerbelevingen en de Tree of Life Wellbeing & Vitality Festivals in de Engelse Midlands.

Kijk op www.iens.nl/ restaurant/raw-food/ voor een lijst met raw food-restaurants.

U

kunt ook een heerlijke soep maken zonder urenlang ingrediënten te moeten stoven. Met dit lekkere recept bomvol natuurlijk gezonds hoeft u niets te koken. U hoeft alleen wat ingrediënten in stukjes te snijden en te pureren.

De kurkuma zorgt voor de mooie gele kleur en bevat curcumine, een krachtig ontstekingsremmend bestanddeel, terwijl gember van oudsher bekend staat om zijn positieve effect op de spijsvertering. De soep bevat ook een flinke dosis omega 3-vetzuren, vitamine A en K, zink, ijzer, mangaan en calcium.

Pas het recept gerust naar behoefte en smaak aan. Ik maak deze soep regelmatig voor mijn zoontje van tien maanden, maar voeg er dan minder kurkuma en gember aan toe, en geen zout. Als u de soep liever warm eet, kunt u er kokend water aan toevoegen in plaats van koud.

Houdt u van knapperig?

Voeg er dan aan het eind wat gekiemde boekweit of gemalen pecannoten aan toe.

Rauwe wortelsoep met kurkuma Voor 4 personen

Ingrediënten: 3 middelgrote wortels Een stukje verse kurkuma van ca. 4 cm Een stukje verse gember van ca. 1 cm WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

1 el hennepzaad 1 el pompoenzaad 1 el sesamzaadjes 100 gr pijnboompitten of cashewnoten ¼ verse citroen, geschild 1 tl gedroogde komijn 1 el gedroogde marjolein Een snufje cayennepeper 1 tl Himalayazout 600 ml water

Bereidingswijze:

Pureer simpelweg alle ingrediënten op volle snelheid met de blender tot u een gladde en romige soep hebt.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 33

GEZOND BLIJVEN

J

eff (niet zijn echte naam) was een wereld­beroemde concertpianist. Voor zijn zestigste verjaardag werd hij uitgenodigd om een van ´s werelds beste orkesten te dirigeren. Toen Jeff met het orkest begon te oefenen, merkte hij dat hij telkens bijna zijn evenwicht verloor. Hij was bang dat hij van het podium zou vallen en merkte ook dat hij door die angst niet vrijelijk kon dirigeren.

Toen ik Jeff vroeg of hij voor mij wilde doen alsof hij dirigeerde, zag ik meteen wat het probleem was. Jeff was zich zeer bewust van zijn armen en handen, iets wat hij van jongs af aan had ontwikkeld door piano te spelen. Maar als hij rechtop stond en met zijn armen zwaaide, bewoog zijn bekken of onderrug niet mee. Er was dus geen tegengewicht voor de armen die hij voor zich uit zwaaide.

Ik begeleidde Jeff bij een reeks bewegingen om zijn aandacht op zijn rug en bekken te richten, waardoor zijn hersenen zich bewust werden van de verschillende lichaamsdelen. Binnen een halfuur begon Jeffs brein spontaan de bewegingen van zijn rug en bekken af te

In dit artikel over neuromovement laat Anat Baniel zien hoe u een lui bekken weer activeert.

Maak uw bekken wakker

stemmen op die van zijn armen. Nu slaagde Jeff erin om zijn armen vrij en veilig alle kanten op te zwaaien, en werd hij niet langer beperkt in het uitoefenen van zijn vak. Het concert werd een groot succes.

Het verhaal van Jeff illustreert dat de hersenen verantwoordelijk zijn voor elke beweging van ons lichaam. Daarbij genereren ze miljoenen verbindingen en brengen gaandeweg de verschillende delen van het lichaam in kaart. Deze verbindingen worden omgezet in patronen die sommigen ‘neurale netwerken’ noemen. Aan de hand van deze neurale netwerken reguleren en besturen de hersenen al onze bewegingen.

Wanneer we iets nieuws willen doen, of verbeteren wat we al kunnen, hebben onze hersenen nieuwe informatie nodig. Daarmee kunnen ze nieuwe verbindingen en patronen aanmaken, waarmee we flexibeler kunnen bewegen.

Naarmate deze patronen inslijten, vormen ze het beeld dat we van onszelf kennen: ons zelf- of lichaamsbeeld.

Iedereen heeft een ander lichaamsbeeld.

Zo heeft een concertpianist bijvoorbeeld een gedetailleerde hersenkaart van zijn polsen, handen en vingers, terwijl een buikdanseres een vollediger beeld van haar bekken zal hebben dan de meesten van ons.

34 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

GEZOND BLIJVEN

Ik noem dit het‘gatenkaaseffect’: de delen van ons lichaam die onze hersenen minder in kaart hebben gebracht, zijn als het ware de gaten in de kaas.

Door de jaren heen ben ik gaan beseffen dat pijngevoelens of het gevoel beperkt te zijn of vast te zitten, vaak het gevolg zijn van de delen die minder ontwikkeld zijn of waarvan we ons minder bewust zijn. Het goede nieuws is echter dat de menselijke hersenen zijn ontwikkeld om op hun ervaringen te reageren en zich, ongeacht onze leeftijd, aan te passen.

De hersenen staan steeds klaar om wakker te worden en weer iets nieuws te creëren. Voor zover we weten is er geen beperking in de capaciteit van de hersenen om te blijven differentiëren, leren en verbeteren, zelfs op vlakken waarin we al uitblinken. Aangezien de krachtigste spieren zich in het bekken bevinden, zouden veel mensen er baat bij hebben om dit lichaamsdeel beter te onderscheiden en in kaart te brengen in hun hersenen.

Bij elke goed uitgevoerde beweging genereert het bekken in verhouding meer kracht dan andere delen van het lichaam.

Toch is bij veel mensen het bekken inactief.

Een les neuromovement voor het bekken

De volgende les maakt uw hersenen beter bewust van het bekken, en bevordert op die manier niet alleen de bewegingen van het bekken zelf, maar ook veel andere bewegingen die ermee samenhangen. Zorg dat u de bewegingen langzaam uitvoert, en zo weinig mogelijk kracht zet. Let daarbij goed op wat u voelt terwijl u beweegt.

Dat zijn drie van de negen ‘hoofdzaken’, zoals ik ze noem: de voorwaarden die de hersenen volgens wetenschappelijk onderzoek nodig hebben om krachtige verbeteringen door te voeren.

1

Ga op de grond zitten, buig uw knieën en spreid ze zijwaarts, zodat uw voetzolen elkaar raken. Plaats uw handen op de grond achter u, zodat u er gemakkelijk op kunt steunen. Kijk naar uw knieën en bekijk hoe dicht of ver ze zich bevinden ten opzichte van de grond. Het zou kunnen dat de ene knie dichter bij de grond komt dan de andere. Breng uw handen naar voren en druk zachtjes de binnenkant van uw knieën naar beneden, zodat ze dichter bij de grond komen. Laat los en ga na of dit verschil maakt. Waarschijnlijk niet.

2

Ga op uw rug liggen met uw armen langs uw lichaam. Buig uw knieën en spreid ze zijwaarts met de voetzolen tegen elkaar, net als hiervoor. Voel hoe uw bekken de grond raakt.

Trek nu uw buik in (door uw buikspieren aan te spannen) terwijl u uw rug kromt zodat uw bekken lichtjes naar boven komt. U zult voelen dat uw onderrug iets meer tegen de grond aan drukt en uw stuitje een beetje van de grond komt. Stop nu en ontspan uw buikspieren, zodat uw bekken weer naar beneden afrolt. Maak deze beweging zes tot acht keer, langzaam op en neer.

Voel bij deze beweging hoe uw knieën elke keer opnieuw van de grond komen op het moment dat u uw buik intrekt, en hoe ze weer dichter bij de grond komen als u uw buik weer ontspant. Stop. Strek uw benen langzaam uit en een neem even rust. Voel hoe uw lichaam op de grond ligt.

3

Ga weer op uw rug liggen met uw knieën naar buiten gespreid zodat uw voetzolen elkaar raken. Maak nu uw onderrug langzaam en zachtjes hol en kantel uw bekken naar beneden, zodat uw onderrug van de grond komt en de druk naar uw stuitje wordt verlegd. Druk tijdens het hol maken van uw rug en het kantelen van uw bekken uw buik naar voren. Ga nu weer terug naar de beginhouding.

Herhaal deze beweging langzaam en zonder te forceren zes tot acht keer. Voelt u hoe bij het neerwaarts kantelen van uw bekken uw kin wat dichter bij uw borst komt, uw ruggengraat en ribben bewegen, en uw knieën wat meer uiteen gaan?

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

1

2

3

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 35

GEZOND BLIJVEN

4

Stop, strek uw benen en rust even uit.

Voel het contact van uw lichaam met de grond. Zijn er delen van uw lichaam die zwaarder op de grond rusten?

4

Ga in dezelfde houding op uw rug liggen, met uw knieën naar buiten en de voetzolen tegen elkaar. Nu gaat u de twee bewegingen combineren: trek uw buik in en til uw bekken op, maak daarna uw rug hol, druk uw buik naar voren en kantel uw bekken naar beneden. Beweeg uw bekken op deze manier in een vloeiende beweging vier tot vijf keer op en neer. Rust, strek uw benen en voel hoe u op de grond ligt. Voelt u nog meer veranderingen wanneer uw lichaam de grond raakt? Is uw ademhaling misschien anders, dieper dan hiervoor?

5 6

5

Ga weer op uw rug liggen met uw knieën naar buiten gespreid, zodat uw voetzolen elkaar raken. Maak ditmaal alleen de linkerkant van uw onderrug hol en kantel uw bekken naar rechts, zodat de druk op uw rechterheup komt te liggen.

Uw rechterknie komt nu wat dichter bij de grond. Let erop dat u de beweging met uw rug en bekken uitvoert, en niet door uw linkerknie naar het plafond op te tillen. Zorg ervoor dat u uw buik rechts naar buiten drukt, elke keer dat u de beweging uitvoert.

Herhaal de beweging vier tot vijf keer. Stop en rust even uit.

6

Ga plat op uw rug liggen met uw knieën naar buiten gespreid en de voetzolen tegen elkaar. Maak nu alleen de rechterkant van uw onderrug hol en kantel uw bekken naar links om de druk naar uw linkerheup te verplaatsen, zodat uw linkerknie dichter bij de grond komt. Let erop dat u de beweging met uw rug en bekken uitvoert, en niet door uw rechterknie naar het plafond te tillen.

Zorg ervoor dat u uw buik links naar buiten drukt, elke keer dat u de beweging uitvoert.

Herhaal de beweging vier tot vijf keer. Stop, strek uw benen en rust even. Ga na of u nog andere veranderingen voelt in de manier waarop u op de grond ligt.

7

Ga weer op uw rug liggen met uw knieën naar buiten gespreid en de voetzolen tegen elkaar. Combineer de twee vorige bewegingen, door uw bekken naar rechts en links te wiegen, zodat telkens de ene knie dichter bij de grond komt dan de andere. Voer vijf of zes keer deze zachte, vloeiende beweging uit, heen en weer.

Stop, strek uw benen en neem even rust.

36 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

9 8

Ga weer op uw rug liggen met uw knieën naar buiten gespreid en de voetzolen tegen elkaar. Herhaal de bewegingen van stap 4. Rol uw bekken op en neer, terwijl u uw buik intrekt en weer naar buiten drukt. Voelt de beweging anders aan dan voorheen? Is de oefening makkelijker uit te voeren, met een grotere, vloeiendere reikwijdte? Kunt u uw knieën verder spreiden dan enkele minuten geleden?

9

Ga weer rechtop zitten met de voetzolen tegen elkaar, uw knieën zijwaarts gespreid en steun op uw handen, zoals aan het begin van deze oefening.

Kantel uw bekken naar voren, druk uw buik naar buiten en kijk naar uw knieën. Zijn ze dichter bij de grond dan voorheen? Ga rechtop staan en blijf even staan. Ga na of u zich anders voelt dan normaal. U zou zich uitgerekt kunnen voelen, misschien wat lichter of meer geaard. Stap nu een beetje rond. Voelen uw heupen losser aan? Is er wat meer veerkracht in uw pas?

Bij het uitvoeren van deze eerste les

neuromovement hebt u misschien gemerkt dat er geleidelijk aan steeds meer delen van uw lichaam meededen bij het bewegen van uw bekken. Elke beweging die we uitvoeren, is een volledige lichaamsbeweging. Wanneer we een arm optillen, sturen onze hersenen meer aan dan alleen de arm.

De hersenen reguleren ieder deel van ons lichaam, niet alleen in ruimtelijke zin, maar ook de dynamische verhoudingen tussen de verschillende lichaamsdelen op ieder moment. Anders zouden we niet goed en vloeiend kunnen bewegen.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

GEZOND BLIJVEN

Een les neuro­ movement voor het bovenlichaam

1

De volgende les helpt de hersenen om uw ruggengraat, ribben en borstbeen beter te onderscheiden en er beter bewust van te worden. Daarnaast bevordert de les een volledigere en vrijere dynamische wisselwerking tussen uw bovenlichaam en uw bekken.

3

1

Ga op de rand van een stoel zitten met beide voeten plat op de grond. Zorg hierbij voor een comfortabele afstand tussen uw voeten, ongeveer ter breedte van uw bekken. Laat uw handen op uw dijen rusten, met de palm naar beneden.

Dit is uw neutrale positie. Draai uw hoofd naar rechts. Doe dit zachtjes, steeds binnen uw comfortzone, zonder iets te forceren of te belasten. Constateer hoe ver u uw hoofd gedraaid hebt. Het is misschien handig om een visueel referentiepunt te onthouden, zodat u de veranderingen tijdens de oefening kunt meten. Draai nu uw hoofd naar links en zoek een soortgelijk referentiepunt. Let op: in de rest van deze les geef ik alleen instructies voor de rechterkant. Aan het eind oefent u de linkerkant door simpelweg rechts en links te verwisselen.

2

U zit nog steeds op de rand van de stoel. Plaats nu uw rechterhand enkele centimeters achter u op de zitting en leun naar achteren, zodat uw gewicht er lichtjes op steunt. Draai uw hoofd naar rechts en dan weer terug zodat u recht vooruit kijkt.

Let erop dat u een zachte beweging maakt, binnen uw comfortzone, en onthoud hoe ver u naar rechts kunt draaien. Voelt u bij het draaien het gewicht op uw bekken? Op uw voetzolen? Voelt u de beweging van uw ribben? Herhaal deze beweging vier tot zes keer. Draai terug naar de beginhouding, en plaats beide handen terug op uw dijen.

Stop en neem even rust.

3

Ga weer op de rand van uw stoel zitten en plaats uw rechterhand achter u.

Leun er weer op zoals daarnet. Til uw linkerarm nu op, buig uw elleboog naar u toe en laat uw kin op de rug van uw hand rusten. Draai langzaam uw hoofd en arm als één geheel tegelijkertijd naar rechts en dan weer naar het midden. Let er bij het draaien op dat uw kin op de rug van uw hand blijft rusten. Voelt u de beweging in uw ruggengraat en ribbenkast nu duidelijker? Voer deze beweging vier tot zes keer heel zacht en langzaam uit, terwijl u let op het gevoel in uw rug en bekken. Stop,

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

2

keer weer naar de neutrale positie terug en rust even uit. Ga na of u veranderingen voelt in de manier waarop u zit.

4

5

6

4

Ga weer in dezelfde houding zitten als hiervoor met uw kin op de rug van uw linkerhand. Draai dan naar rechts zolang dit niet ongemakkelijk voelt en houd deze positie aan. Beweeg nu alleen uw ogen langzaam naar rechts en links. Let erop dat u vrij kunt ademen. Herhaal deze beweging vier tot zes keer, stop dan en rust uit in de neutrale positie.

5

Neem dezelfde houding aan als in stap 4, en draai dan zo ver naar rechts als voor u comfortabel voelt. Houd deze positie aan. Til uw linkerbil nu een centimeter of twee van de stoel met de spieren van het linkergedeelte van uw onderrug, en duw uw buik naar voren zoals u in de vorige les geleerd hebt. Laat uw linkerbil daarna terugzakken en herhaal dit vier of vijf keer.

Voel hoe uw linkerribben bewegen, dichter bij elkaar komen en dan weer verder uit elkaar gaan, als u uw linkerbil op en neer beweegt. Stop, draai terug naar de neutrale positie en voel of u anders op uw rechterbil zit dan op uw linkerbil.

6

Leun weer op uw rechterhand achter u en draai uw hoofd naar rechts. Ga na of uw ruggengraat, rug en ribben meer bewegen en uw nek vrijer draait. Ga terug naar de neutrale positie en laat uw handen rusten op uw dijen, met de palm naar beneden. Draai uw hoofd zachtjes naar

rechts, en daarna naar links. Ga na of u uw hoofd gemakkelijker naar rechts dan naar links kunt draaien.

U hebt zojuist de kracht ervaren van het vollediger in kaart brengen van uw lichaam in uw hersenen, om uw prestaties en welzijn te verbeteren.

U kunt deze oefening nu ook voor de andere kant uitvoeren, maar let bij het bewegen op de verschillen tussen uw rechter- en linkerkant voordat u begint.

Wilt u uw prestaties verbeteren, een moeilijkheid of beperking in uw bewegingen opheffen, of van een bepaalde pijn afkomen? Zoek dan naar manieren om de onderliggende neurale netwerken uit te breiden van dat deel van uw lichaam waar u gewoonlijk niet veel aandacht aan besteedt, of waarvan u denkt dat het niet relevant is voor wat u wilt bereiken. Ga vervolgens na of dit leidt tot verbeteringen en of u zich beter gaat voelen.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 37

De strijd tegen alzheimer Met deze natuurlijke middelen kunt u volgens Harald Gaier proberen cognitieve achteruitgang tegen te gaan

V

raag: Bij drie familieleden van mij – mijn vrouw, haar vader en mijn eigen vader – gaan zowel de cognitieve functies als het kortetermijngeheugen achteruit. Het wordt elke maand erger. Weet u of er natuurlijke manieren zijn om de verwoestende gevolgen van de ziekte van Alzheimer te stoppen, of misschien zelfs te genezen? Medicijnen lijken niets uit te halen.

A

ntwoord: De ziekte van Alzheimer is een neurodegeneratieve aandoening: een ziekte waarbij in de loop der jaren zenuwcellen afsterven. Alzheimer wordt gekenmerkt door een voortgaande aantasting van de intellectuele vermogens. Gelukkig zijn er enkele ongebruikelijke, maar effectieve, natuurlijke middelen die mogelijk kunnen helpen.

Paddenstoelen

G

eloof het of niet, maar van enkele eetbare paddenstoelen is bewezen dat ze de gezondheid van de zenuwcellen verbeteren. Uit onderzoek blijkt dat de pruikzwam (Hericium erinaceus) de motorische en gevoelszenuwen, die de hersenen en het ruggenmerg met de rest van het lichaam verbinden, kan herstellen. Uit een studie in Maleisië bleek dat een extract van deze paddenstoel de synthese van de zenuwgroeifactor (beter bekend als nerve grow factor of NFG) stimuleerde.

NFG is nodig voor de gezondheid van onze hersencellen. Dit maakte ook dat uitlopers van de zenuwcellen (neurieten) groeiden.1 De Lignosus rhinocerotis is een andere eetbare zwam, die in de traditionele kruidengeneeskunde gebruikt werd voor aandoeningen zoals koorts, kanker, voedselvergiftiging, hoest

en astma. Ook deze paddenstoel bleek in laboratoriumonderzoek de neurietuitgroei te bevorderen: met 21 procent in de hersenen, 25 procent in het ruggenmerg en 21 procent in de netvliescellen.2 De onderzoekers concludeerden: ‘Alles bij elkaar blijken deze medicinale paddenstoelen neurotrofe eigenschappen te hebben, zoals neurietuitgroei, het overleven en herstellen van zenuwcellen en het beter functioneren,’ althans in dierproeven.2 Ik raad u aan deze paddenstoelen op het menu van uw familieleden te zetten. De pruikzwam is gedroogd te koop, online of in Aziatische winkels.

Op internet vindt u allerlei recepten met deze medicinale paddenstoelen. Via webwinkels is het extract (in poedervorm of capsules) van de Lignosus rhinocerotis verkrijgbaar.

Alzheimerplantje Dit winterharde, kruipende, medicinale kruid is ook wel bekend onder de namen ‘brahmi’ en ‘Alzheimerplantje’.

De plant houdt van een waterrijke omgeving en is op bijna alle continenten te vinden. Hij wordt al zeker sinds de zesde eeuw in de ayurvedische geneeskunde gebruikt. De plant zou het intellect stimuleren en de 38 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

mentale achteruitgang vertragen.

Vedische geleerden gebruikten het kruid zelfs om hun lange, heilige gezangen en teksten uit het hoofd te leren.

In 2014 analyseerden onder­ zoekers negen gerandomiseerde, gecontroleerde onderzoeken, waarbij in totaal 518 mannen en vrouwen betrokken waren.

Ze keken naar het effect van B. monnieri-extract op de cognitieve functies en het geheugen. Uit de resultaten bleek dat dit

kruidengeneesmiddel ‘het vermogen heeft om de cognitie te verbeteren, met name de snelheid van informatieverwerking.’3 Het lijkt me goed als uw familie zich aanwent om driemaal daags, bij de maaltijd, thee te drinken van gedroogde Bacopa-bladeren, als een mentale opkikker.4 U kunt ook kiezen voor supplementen met het extract van B. monnieri , verkrijgbaar in natuurwinkels of online.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

VRAAG & ANTWOORD

Vinpocetine Choline bleek ❝ goed voor patiënten met milde tot matige alzheimer, doordat het de cognitieve achteruitgang vertraagde ❞

JARGON BUSTER

Neurotransmitter: stofjes in onze hersenen die voor de communicatie tussen zenuwcellen zorgen Synaptische dysfunctie: verlies van verbindingsplaatsen tussen zenuw­ cellen, waar de prikkeloverdracht plaatsvindt

H

et extract van de kleine maagdenpalm (Vinca minor) doet al lange tijd dienst om de bloedtoevoer naar de hersenen te verbeteren. Vanwege die eigenschap wordt het gebruikt om het geheugen te versterken, en ter voorkoming van alzheimer en andere aandoeningen die het leren, geheugen en de informatieverwerking aantasten als mensen ouder worden.

Vinpocetine vermindert ook de kans op invaliditeit of overlijden door een ischemische beroerte. Bij zo’n beroerte blokkeert een bloedstolsel de bloedtoevoer naar de hersenen, waardoor hersencellen te weinig zuurstof krijgen en afsterven. Daarom wordt vinpocetine meestal meteen na een beroerte toegediend. In een kleine voorstudie bij 56 patiënten met cognitieve stoornissen die leden aan epilepsie of dementie, ‘waren er significante verbeteringen in het geheugen en de concentratie’ te zien vergeleken bij de controlegroep.5 Mijn advies is om vinpocetine als voedingssupplement te nemen. Het is verkrijgbaar als combinatiepreparaat met B. monnieri. Er zijn ook supplementen die er acetyl-L-tyrosine aan toevoegen: een stof die de bouwsteen vormt van de neurotransmitters dopamine en noradrenaline. Deze neurotransmitters zijn betrokken bij alertheid, energie en motivatie, en nodig voor de productie van de schildklierhormonen. Acetyl-L-tyrosine ondersteunt de cognitieve functies bij stress. Omdat het de bloed-hersenbarrière kan passeren, is het een geweldige voedingsstof voor gezonde hersenen.

Ook choline is een ingrediënt van dit soort supplementen, omdat choline nodig is voor de aanmaak van acetylcholine: de belangrijkste neurotransmitter die betrokken is bij geheugen en leren.

Choline houdt ook de celmembranen van onze hersencellen gezond. In een hoge dosering (driemaal daags 400 mg) bleek het goed voor patiënten met milde tot matige alzheimer, doordat het de cognitieve achteruitgang vertraagde.6

De link met infecties In een artikel ondertekend door 33 vooraanstaande wetenschappers uit verschillende centra in Europa en de Verenigde Staten werd het idee geopperd dat ‘bepaalde microben in de hersenen van ouderen, met name het herpes-simplexvirus type 1 (HSV1), de bacterie chlamydia pneumoniae en verschillende typen spirocheten’ (dunne, spiraalvormige bacteriën) weleens verantwoordelijk konden zijn voor het krijgen van alzheimer op latere leeftijd.

De wetenschappers citeren uit een lijst met 79 gepubliceerde artikelen en wijzen erop dat er concreet bewijs is dat deze ziekteverwekkers in de hersenen lagen te wachten tot ze weer actief konden worden.

Dat gebeurt bijvoorbeeld als iemand ouder wordt en het immuunsysteem tijdens een periode van lichamelijke stress verzwakt is. De ontsteking die dan ontstaat, leidt tot of verergert ‘de synaptische disfunctie, het afsterven van hersencellen en uiteindelijk tot de ziekte van Alzheimer.’7 Hoewel er ongetwijfeld meer onderzoek nodig is, zou ik het zekere voor het onzekere nemen. Als u het slachtoffer wordt van een infectieziekte, veroorzaakt door een herpesvirus, chlamydia of een tekenbeet (de ziekte van Lyme), zorg dan dat u meteen met een goede behandeling start. Wat herpes betreft, heb ik geweldige resultaten bereikt met vlierbesextract. Ook hiervan zijn capsules online of bij vitaminewinkels verkrijgbaar.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7

Int J Med Mushrooms, 2013; 15: 539–54 Int J Med Mushrooms, 2015; 17: 1047–54 J Ethnopharmacol, 2014; 151: 528–35 www.stuartxchange.com/Ulasimangaso.html Ann Med Health Sci Res, 2014; 4: 654–61 Clin Ther, 2003; 25: 178–93 J Alzheimers Dis, 2016; 51: 979–84

Harald Gaier is natuurgenezer, osteopaat, acupuncturist, homeopaat en kruidengenezer, en een vooraanstaand Britse deskundige op het gebied van alternatieve geneeswijzen. Meer over Harald Gaier vindt u op zijn website

www.drgaier.com.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 39

HEELHUUS ACUPUNCTUUR De acupuncturisten van het HeelHuus zien de klachten als signalen; niet alleen de klacht wordt behandeld, maar ook de oorzaak wordt achterhaald. Een behandeling is er dan ook op gericht om het zelf genezend vermogen van de geest over het lichaam te herstellen en te zorgen dat ieder daar zelf invloed op uit kan oefenen.

IETS GEBROKEN EN 50+ ?

André Visch

Ilse Tomassen

Pauline Schwieters

VOEL JE THUIS IN ONS GEZONDHEIDSHUIS Botontkalking/ osteoporose kan de oorzaak zijn.

Wees er op tijd bij

Vraag ernaar bij uw arts en kijk op botinbalans.nl De Gaikhorst 2 – 7231 NB Warnsveld – 0575-746046 - www.heelhuus.nl

stopper_iets_gebroken_FC_210x297.indd 1

21-07-14 13:44

UITGEZOCHT

De gevaren van borstimplantaten Uit nieuw onderzoek blijkt dat het silicone uit borstimplantaten zich door uw hele lichaam verspreidt.

Lynne McTaggart zocht uit hoe het zit.

A

nnelies (niet haar echte naam) besloot dat ze niet tevergeefs wilde doodgaan.

Ze had jarenlang pijn geleden en een hele reeks vreemde, niet te verklaren klachten gehad, totdat ze borstkanker kreeg. Daaraan zou ze uiteindelijk overlijden.

Voor haar dood op 56-jarige leeftijd in 2008, besloot Annelies dat ze haar lichaam ter beschikking zou stellen aan de medische wetenschap. Die zou de waarheid kunnen achterhalen over de oorzaak van haar kanker.

Ruth Kappel, plastisch chirurg in Zwolle, gaf leiding aan het pathologische team dat de autopsie verrichtte.

Met behulp van licht- en elektronenmicroscopie, en een röntgenanalyse van de organen en het zenuwweefsel, werd de oorzaak van Annelies’ lijden blootgelegd. Ze had 17 jaar daarvoor borstimplantaten gekregen, en tijdens de sectie op haar lichaam bleek klip en klaar dat het silicone door haar

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

hele lichaam was gaan zwerven. Zelfs in haar eierstokken, schildklier, blaas en ruggenmerg werd silicone aangetroffen.

Eigenlijk zat het silicone overal, in elk weefsel dat werd onderzocht – en meestal in grote hoeveelheden.1 Mede door beroemdheden als Katie Price en Kim Kardashian, die op de sociale media heel open zijn over hun operaties om er mooier uit te zien, is borstvergroting in de westerse wereld een van de populairste vormen van plastische chirurgie. Van de 14 miljoen cosmetische operaties die de Amerikanen jaarlijks ondergaan, is ongeveer

❝ Tijdens de sectie op haar lichaam bleek klip en klaar dat het silicone door haar hele lichaam was gaan zwerven ❞

300.000 een borstcorrectie. In het Verenigd Koninkrijk werden borstimplantaten minder populair nadat beroemdheden zoals Victoria Beckham openlijk besloten hun implantaten te laten verwijderen om er natuurlijker uit te zien.

In Nederland is borstvergroting nooit zo populair geweest als in veel andere landen, maar in 2011 waren er toch ruim 9000 Nederlandse vrouwen die een borstvergroting ondergingen. 2 Over de laatste jaren zijn geen cijfers bekend, maar waarschijnlijk is het totale aantal cosmetische ingrepen als gevolg van de crisis gedaald.

De medische wereld experimenteert al meer dan een eeuw met borstvergroting.

Er werd paraffine of dierlijk vet in borsten ingebracht, totdat men na de Tweede Wereldoorlog overstapte op het direct injecteren van silicone in de borsten van Japanse vrouwen – zodat ze meer aan het Amerikaanse ideaal voldeden. Maar pas in AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 41

UITGEZOCHT

Uit een ❝ onderzoek van de

Universiteit van Maryland bleek dat 64 procent van de implantaten binnen 25 jaar gaat scheuren of lekken

❞

1962 werd het eerste siliconenimplantaat geproduceerd. Het werd getest op één enkele hond, waarna het product veilig genoeg werd bevonden om bij een Zuid-Amerikaanse vrouw te worden ingebracht.

Het is ongelooflijk maar waar: een ingreep die jaarlijks bij 5 tot 10 miljoen vrouwen over de hele wereld wordt uitgevoerd, is nooit goed, langdurig en onafhankelijk op veiligheid getest (zie kader). Ondertussen worden de bijwerkingen steevast onder het tapijt geveegd en wordt zonder blikken of blozen verkondigd dat de ingreep volkomen veilig is.

Er zijn twee schandalen geweest met borstimplantaten. De eerste vond plaats aan het eind van de vorige eeuw, toen drie Amerikaanse fabrikanten van silicone borstimplantaten 3,7 miljard dollar moesten betalen aan Het Franse bedrijf PIP vrouwen die schade geeft toe zijn producten zeiden te hebben met industriële in plaats opgelopen door van medische silicone te borstimplantaten. was het hebben gevuld, nadat Het hoogste bedrag acht vrouwen aan dat ooit in een collectief proces kanker zijn overleden was uitgekeerd.

Het tweede schandaal dateert van 2010, toen er protest ontstond nadat bekend werd dat de Franse producent Poly Implant Prothèse (PIP) zijn producten had gevuld met siliconengel die voor de industrie was bedoeld: voor matrassen in plaats van voor medische doeleinden.

Toen dit aan het licht kwam, waren de

❝

❞

42 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

implantaten al bij veel vrouwen in heel Europa ingebracht. Bij acht vrouwen waren de PIP-implantaten gescheurd; ze hadden een zeldzame vorm van lymfoom gekregen en waren daaraan overleden.

Maar de rust keerde terug en de belangrijkste vraag bleef onbeantwoord: hoe veilig zijn implantaten eigenlijk? Of vormen ze gewoon een nieuwe vorm van een langzame vergiftiging? Hoe groot is de kans dat ze lekken?

Daar is Kappel heel duidelijk over: ‘Lekkage van siliconengel is een ver­ schijnsel dat bij alle soorten borst­ implantaten voorkomt, of ze nu zacht en rond zijn of hard en anatomisch gevormd’, concluderen zij en haar collega’s van de Radboud Universiteit van Nijmegen. De vraag is niet óf, maar alleen wanneer. Door de barrièrelaag in de nieuwste modellen wordt het lekken vertraagd, maar niet opgelost.

Momenteel zijn er twee typen implan­ taten: het nieuwste ‘lekkagevertragende’ siliconenimplantaat heeft een siliconenomhulsel gevuld met een ‘gomachtige’, gelachtige vorm van silicone. De zoutwatervariant heeft ook een siliconenomhulsel, maar wordt van tevoren met een zoutoplossing (of zout water) gevuld. Of het implantaat wordt leeg ingebracht en later, tijdens een aparte ingreep, via een buisje met de zoutoplossing gevuld.

Overweegt u uw borsten te laten vergroten? Lees dan eerst wat we al weten: Complicaties zijn heel gewoon. De Amerikaanse Mayo-kliniek heeft een grote studie uitgevoerd onder 749 vrouwen uit Minnesota die tussen 1964

en 1991 borstimplantaten kregen. Bij 178 van hen, dus 24 procent, ontstonden complicaties en dit betrof 19 procent van de implantaten.

De problemen waren onder andere ‘overmatige kapselvorming’ (als littekenweefsel rond het implantaat gaat samentrekken, waardoor het hard en pijnlijk wordt), scheuring, hematoom (ophoping van bloed onder de huid) en wondinfectie.3 Alle implantaten gaan uiteindelijk scheuren. Het mislukken van een borstcorrectie met siliconenimplantaat kan ontstaan door contractuur (samentrekken), ruptuur (scheuren), zichtbare vervormingen of een complete breuk. Uit een onderzoek van de Universiteit van Maryland bleek dat 64 procent van de implantaten binnen 25 jaar gaat scheuren of lekken.

In de praktijk kunnen bijna alle patiënten ervan uitgaan dat hun implantaten na acht jaar nog intact zijn, maar na twaalf jaar is dat nog maar bij de helft van de patiënten het geval, en na twintig jaar bij nog slechts vijf procent.

Daarom raadt de FDA (de Amerikaanse Voedsel- en Warenautoriteit) mensen tegenwoordig aan binnen acht jaar hun implantaten te laten weghalen.4 Maar ze vertellen er niet bij dat bij het verwijderen van littekenweefsel ook vaak natuurlijk borstweefsel wordt weggehaald. In een onderzoek onder 100 vrouwen die van hun siliconenimplantaten af wilden, had 57 procent al een ruptuur of lekkage.5 In het Verenigd Koninkrijk heet een ruptuur tegenwoordig ‘het Jordansyndroom’. Het aantal rupturen is er vervijfvoudigd tot 1500 gevallen in 2012 en 2013, aldus plastisch chirurg Douglas McGeorge, doordat vrouwen gigantische borsten willen om het glamourmodel Katie ‘Jordan’ Price te imiteren. Ze liet haar borsten vergroten tot cupmaat J. Blootstelling aan silicone houdt verband met auto-immuunziekten, zoals systemische lupus erythematodes (SLE), reumatoïde artritis, systemische sclerosedermie en vasculitis. Maar omdat dit door de officiële instanties steeds wordt gebagatelliseerd, krijgen vrouwen die deze reactie vertonen te horen dat ze aan het ‘silicone implant incompatibility syndrome’ (SIIS) of het ‘autoimmune/inflammatory syndrome’ (ASIA) lijden.

In een studie onder 32 vrouwen bleken ze alle 32 verschijnselen van SIIS te hebben: 17 van hen hadden een systemische auto-immuunziekte (d.w.z. een ziekte die het hele lichaam treft) WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

UITGEZOCHT

en 15 hadden letsel dat verband houdt hadden gewrichtspijn en regelmatig met afweergerelateerde antilichamen, terugkerende uitslag, maar ze hadden eiwitten en antimicrobiële moleculen.6 allemaal een verstoorde functie van de Bij drie zussen die alle drie slokdarm.10 siliconenimplantaten hadden en last Implantaten kunnen kanker hadden van gewrichtspijn, spierpijn veroorzaken. Het Franse en slaapstoornissen, verbeterden deze Kankerinstituut waarschuwde tegen klachten toen hun borstimplantaten implantaten nadat er een verband was waren vervangen door gels zonder ontdekt met anaplastisch grootcellig silicone.7 lymfoom (ALCL), een zeldzame vorm Verlies van seksuele gevoeligheid. In van non-Hodgkin-lymfoom, dat de hiervoor genoemde studie met 100 meestal de lymfeklieren, weke delen en vrouwen rapporteerde 75 procent dat lever treft. Dit werd bevestigd door een hun tepels minder gevoelig waren na de Europees onderzoek: daarin werden borstvergroting. Bij meer dan een derde 71 gevallen van deze zeldzame kanker van die vrouwen was de gevoeligheid gevonden die verband hielden met zelfs compleet verdwenen.5 borstimplantaten.11 De Amerikaanse In implantaten met een zoutoplossing FDA erkent dat het risico weliswaar ‘zeer kunnen bacteriën en schimmels laag’ is, maar wel verhoogd. groeien. Het siliconenomhulsel van Implantaten kunnen de kans deze implantaten is deels doorlaatbaar. op zelfmoord verhogen. Uit een Uit onderzoeken blijkt dat met name literatuurstudie naar alle beschikbare de implantaten met een klep, waardoor onderzoeken tot 2014 bleek dat vrouwen de zoutoplossing werd geïnjecteerd, nadat ze borstimplantaten hebben gevaarlijke gehad, tot 12 keer bacteriën kunnen zo vaak zelfmoord De schandalige bevatten zoals de plegen. En vrouwen Staphylococcus die een implantaat waarheid is dat silicone aureus en borstimplantaten vijftig jaar kregen vanwege Escherichia coli, en een borstamputatie schimmels als de lang bij miljoenen vrouwen pleegden 10 keer zo Aspergillus flavus, zijn gebruikt zonder dat hun vaak zelfmoord als die schadelijk vrouwen die geen veiligheid is onderzocht zijn voor de reconstructieve chirurgie hadden gezondheid.8 gehad. Geen van de vrouwen in deze Soms maakt een implantaat studies was voor de operatie bekend met borstvoeding onmogelijk, maar dat psychische problemen.12 hangt af van de manier van opereren.

Uit een onderzoek in Texas bleek De schandalige waarheid is dat silicone dat 64 procent van de vrouwen met borstimplantaten vijftig jaar lang bij borstimplantaten te weinig melk had miljoenen vrouwen zijn gebruikt zonder om borstvoeding te geven. Bij vrouwen dat hun veiligheid is onderzocht. En zonder borstimplantaten was dit slechts tot op heden zijn er nog steeds geen 7 procent.9 Meestal werd het probleem onafhankelijke langetermijnstudies veroorzaakt door incisies rond de uitgevoerd. tepel, hoewel ook andere incisies het beduidend moeilijker maakten voor de vrouwen om borstvoeding te geven.

Implantaten kunnen schade toebrengen aan uw baby. Een onderzoek van het Schneider Kinderziekenhuis in New York laat zien dat de baby’s van vrouwen die een borstvergroting hebben LITERATUUR gehad, meer kans hebben op auto1 Clin Med Rev Case Rep, 2016; 3: 087 immuunziekten.

2 www.isaps.org Van de 11 kinderen (variërend 3 N Engl J Med, 1997; 336: 677–82 in leeftijd van 1,5 tot 13 jaar) met 4 Lancet, 1997; 350: 1531–7 5 Ann Plast Surg, 1997; 39: 9–19 langdurige buikpijn hadden er zes 6 Immunol Res, 2013; 56: 293–8 borstvoeding gehad van een moeder 7 Clin Exp Rheumatol, 2014; 32: 256–8 8 Plast Reconstr Surg, 1997; 100: 182–96; J Plast met een siliconenimplantaat. Deze Reconstr Aesthet Surg, 2006; 59: 1118–21 kinderen hadden nog allerlei andere 9 Obstet Gynecol, 1996; 87: 30–4 symptomen, zoals herhaaldelijk 10 JAMA, 1994; 271: 213–6 11 Mutat Res Rev Mutat Res, 2014; 762: 123–32 braken, slikproblemen en het 12 Womens Health Issues, 2016; pii: S1049prikkelbaredarmsyndroom. Sommige 3867(16)00031-1

❝

❞

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Gebrek aan regelgeving

1967

De eerste implantaten worden gemaakt door een ‘omhulsel’ van silicone te vullen met een zoutoplossing of zout water. Maar al snel worden siliconenimplantaten hét materiaal waar plastisch chirurgen mee werken.

1976

De FDA wordt de regelgevende instantie voor implantaten in de VS. Aangezien ze al negen jaar lang bij duizenden vrouwen zijn gebruikt zonder dat daar toezicht op was, maakt de FDA een uitzondering: de implantaten worden ‘gedoogd’ zonder op veiligheid te zijn getest.

1992

Na duizenden op elkaar lijkende autoimmuunreacties besluit de FDA het gebruik van siliconenimplantaten te beperken tot patiënten die borstreconstructie nodig hebben (dus na borstamputatie). Vrouwen die een borstvergroting willen, kunnen alleen een siliconenimplantaat krijgen als ze toestemming geven voor een klinische trial.

1998

Dow Corning, Bristol-Myers Squibb en Baxter Healthcare gaan akkoord met een schikking van 3,7 miljard dollar aan 170.000 vrouwen die gezondheidsschade hebben opgelopen door implantaten. Fabrikant Dow betaalde 3,2 miljard van deze rekening.

1999

Het Amerikaanse Instituut voor Geneeskunde, een onafhankelijke wetenschappelijke organisatie, brengt een rapport uit waarin staat dat er onvoldoende bewijs is dat borstimplantaten met silicone of een zoutoplossing ‘systemische gezondheidsefecten’ veroorzaken (d.w.z. door het hele lichaam).

2003

De FDA keurt, op basis van veiligheidsinformatie van één jaar, de borstimplantaten met zoutoplossing van Inamed (tegenwoordig Allergan) goed. Ze worden aangeprezen als veiliger dan de siliconenimplantaten van het bedrijf: die krijgen geen goedkeuring.

2005

Een adviespanel van de FDA adviseert goedkeuring van de siliconenimplantaten van MENTOR, maar niet die van Inamed. Toch keurt de FDA ze allebei goed.

2010

Het Franse bedrijf Poly Implant Prothèse (PIP) geeft toe zijn producten met industriële in plaats van medische silicone te hebben gevuld, nadat acht vrouwen aan kanker zijn overleden door scheuren in hun implantaten.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 43

ALTERNATIVES ALTERNATIEVEN

e grote Romeinse arts Galen zei tweeduizend jaar geleden al dat massage, in combinatie met een gezond dieet, lichaamsbeweging en rust, onontbeerlijk was voor gezondheid en welzijn. En bij de Grieken maakte massage onderdeel uit van zowel de sport als de geneeskunde. Niemand minder dan Hippocrates adviseerde ‘wrijving’ als een behandelmethode voor blessures.

Massage­ technieken onder de loep Er is een breed scala aan massagebehandelingen beschikbaar, variërend van ‘deep tissue’ en Thaise massage tot ‘myofasciale releasetherapie’. Cate Montana gaat op zoek naar de juiste behandeling voor specifieke aandoeningen.

Het begint nu ook tot de moderne wetenschap door te dringen dat de mensen in de oudheid nog niet zo dom waren met hun inzicht dat massage meer therapeutische voordelen biedt dan alleen maar een goed gevoel. Uit onderzoek blijkt dat massage niet alleen bijdraagt aan ontspanning, beweeglijkheid en meer spiertonus (natuurlijke spanning) maar ook aan een betere lichaamshouding, een groter bewegingsbereik, een betere bloedcirculatie, 1 een sterker immuunsysteem door meer witte

44 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

bloedlichaampjes,2 minder stress door een lagere cortisolproductie,3 minder pijn, depressie en angst,4 en een verhoogd algeheel gevoel van welzijn.

In het Westen is Zweedse massage de bekendste techniek, maar tegenwoordig zijn er tientallen andere technieken beschikbaar. De namen klinken soms wetenschappelijk en soms exotisch, zoals triggerpointbehandeling, myofasciale releasetherapie, neuromusculaire therapie, Jin Shin Do, Hilotmassage, Indiase hoofdmassage en Lomi Lomimassage. De technieken zelf variëren van diepe, soms pijnlijke behandelingen gericht op de fascie (bindweefselvliezen), spieren en gewrichten, tot vederlichte, bijna onvoelbare aanrakingen die bedoeld zijn om energie te verplaatsen of het lichaam in verschillende houdingen te kunnen strekken en buigen.

De verschillende technieken beloven genezing en dat wordt nu ook ondersteund door klinische studies.

Ook wordt er vergelijkend onderzoek gedaan om te achterhalen of bepaalde soorten massagetherapie bij mensen met specifieke aandoeningen effectiever zijn dan andere. Een bijzonder zware opgave, niet alleen omdat er zoveel verschillende aandoeningen en massagebehandelingen zijn, maar ook omdat dit soort studies vaak onderhevig is aan subjectiviteit en er meestal weinig geld beschikbaar is. Toch laten deze onderzoeken zien dat mensen mét massagebehandeling vaak minder fysieke en psychische complicaties hebben na een medische behandeling dan mensen zonder.5,6 In het Verenigd Koninkrijk hebben enkele beroepsorganisaties uit eigen beweging verschillende controlemiddelen en registratiemethodes in het leven geroepen. Alternatieve en complementaire gezondheidstherapeuten zetten zich in om massagetherapie officieel erkend te krijgen. Daarom willen ze een aantal formeel vastgestelde richtlijnen en protocollen gaan volgen.

‘Om de kwaliteit van massagetherapie te kunnen waarborgen en de patiënten te beschermen, strijden we voor de handhaving van deze richtlijnen’, aldus Earle Abrahamson, voorzitter van het Massage Training Institute, een Engels opleidingsinstituut voor massage.

‘We moeten alleen beloftes doen die we ook waar kunnen maken, bijvoorbeeld over hoe massage in positieve zin kan bijdragen aan de gezondheid en het genezingsproces.’

Zoals ook uit onderzoek blijkt, sluiten sommige technieken echter beter aan bij bepaalde klachten of voorkeuren dan andere.

Om u te helpen bij het kiezen van een techniek die het beste past bij uw specifieke klachten geeft Medisch Dossier hier een overzicht van enkele populaire technieken en de toepassingen waarvoor ze het meest geschikt zijn.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

Zweedse massagetherapie Wat is het? De oudste populaire massagetechniek in het Westen is de Zweedse Massagetherapie. Deze vormt de basis voor veel andere behandelingen. De therapie heeft een langgevestigde reputatie op het gebied van algehele ontspanning en het verlagen van de bloeddruk en hartslag.7 Vandaar dat deze techniek al vaak wetenschappelijk is onderzocht.

Kenmerkend zijn de vloeiende en vegende strijkbewegingen over het hele lichaam. Ook wordt er gebruikgemaakt van kneden, diepe, ronddraaiende bewegingen, vibraties en kloppen. ‘Het ontspant het weefsel en stimuleert de bloedsomloop, waardoor ook het zenuwstelsel zich kan ontspannen. Dit kan weer helpen bij de behandeling van psychische klachten als stress, angst en trauma’, aldus de Engelse therapeut Anna Archer.

Wat is er anders? Vergeleken met andere vormen van massage wordt er lichtere druk uitgeoefend. De techniek richt zich op het hele lichaam en niet alleen op specifieke spieren waar de pijn of spanning zich bevindt, hoewel die gebieden soms wel speciale aandacht krijgen. Je hebt geen speciale diploma’s nodig om Zweedse massage toe te passen.

Waar is het goed voor? Zweedse massage richt zich vooral op ontspanning en vermindering van stress. Veel mensen hebben last van stress, en we weten dat stress de kans op hart- en vaatziekten, astma, hoofdpijn, angst en depressie verhoogt. Massage helpt stress te verlichten en heeft daarom een heilzaam effect op de gezondheid. Ook helpt de massage tegen bijvoorbeeld pijn.

Wat is het bewijs? Zweedse massage kan pijn verlichten en de stemming van kankerpatiënten verbeteren.5 Het veroorzaakt ook een aanzienlijke vermindering van de hoeveelheid arginine-vasopressine (AVP), een hormoon dat de bloeddruk helpt reguleren. Daarnaast kan het de aanmaak van het stresshormoon cortisol verlagen, terwijl het de aanmaak van de ‘gelukshormonen’ serotonine en dopamine juist verhoogt.

Zweedse massage kan zowel de bovendruk (systolische druk) als de onderdruk (diastolische druk) bij vrouwen met een te hoge bloeddruk verlagen. Ook verlaagt de massage het aantal ontstekingsmarkers, met name de markers die samenhangen met atherosclerose (aderverkalking).7 Verder is Zweedse massage ook effectief gebleken tegen eczeem bij kinderen.8 Bij mij heeft het gewerkt. Louise, een 46-jarige vrouw, had naast hoofdpijn en migraine al meer dan vier jaar last van pijn in haar schouders, nek en gezicht. Chiropractie en fysiotherapie hadden slechts een kortstondig effect en Louise had het idee dat ze er niet op vooruitging. Ze besloot contact op te nemen met een therapeut die gespecialiseerd was in Zweedse massage. ‘Eindelijk heb ik het gevoel dat het me gaat lukken om mijn chronische klachten onder controle te krijgen,’ vertelt ze. ‘Iedere dag heb ik minder last en minder pijn!’

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 45

ALTERNATIEVEN

Deep tissue massage Wat is het? In plaats van te focussen op de ontspanning van de cliënt door lange, zachte, strijkende bewegingen, richt deep tissue massage (bindweefselmassage) zich op de dieper gelegen lagen van het spierweefsel. De behandeling richt zich op bepaalde probleemgebieden, waar de massage de bloedsomloop stimuleert met als doel chronische spanning en pijn in specifieke spieren te verminderen.

Wat is er anders? Deep tissue wordt vaak in combinatie met andere massagemethodes gebruikt. De therapeuten oefenen veel druk uit met hun vingers en volgen daarbij de lijn van het spierweefsel of gaan juist tegen de vezelstructuur van de spieren, pezen en fascie in. Zo maken ze verklevingen (onderhuids littekenweefsel) los, die ontstaan zijn door overbelasting en blessures.

Bij chronische of langdurige klachten kan een deep tissue behandeling soms pijnlijk zijn. De hoeveelheid verklevingen, de mate van spanning en beknelling van de spieren bepalen tot welke diepte de therapeut het spierweefsel moet bewerken met zijn handen, onderarmen en ellebogen om het gewenste resultaat te bereiken.

Waar is het goed voor? Bodybuilders, voetballers, dansers en andere sporters gebruiken deze therapie niet alleen voor de verlichting van specifieke fysieke problemen zoals spierpijn, maar ook om hun beweeglijkheid en bewegingsbereik (range of motion: ROM) te vergroten.

De behandeling geeft vaak onmiddellijk verlichting.

Wat is het bewijs? Uit onderzoek bleek dat deep tissue massage helpt de

46 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

pijn te verlichten en de spierfunctie te verbeteren bij patiënten met chronische pijn in de onderrug.9 Ook blijkt deze techniek de bloeddruk en hartslag significant te verlagen.10 Deep tissue massage behandelt de weke delen, zodat littekenweefsel en ander klem zittend spierbindweefsel losgemaakt wordt.

Dat maakt dat de behandeling ook verlichting kan geven bij een chronische achillespeesontsteking (achilles tendinitis).11 Bij mij heeft het gewerkt. De 41-jarige Francesco Stea had erg veel pijn in zijn rug en nek, en leed aan een slaapstoornis.

Hij kon niet eens zijn hoofd draaien zonder een stekende pijn te voelen. De artsen zagen geen andere oplossing dan hem pijnstillers voor te schrijven. Maar toen Francesco begon met meerdere deep tissue behandelingen per week voelde hij voor het eerst dat zijn pijn minder werd. Hij ging zelfs zoveel vooruit dat hij uiteindelijk het aantal behandelingen kon terugbrengen tot eenmaal per week. Ook slaapt hij tegenwoordig weer goed. ‘Het belangrijkste is dat ik niet meer zoveel medicijnen slik.’

Ze hebben allemaal in ❝ mindere of meerder mate

ontstekingsremmende, antivirale en antibacteriële eigenschappen ❞

Aromatherapiemassage Wat is het? Aromatherapiemassage combineert het gebruik van essentiële oliën met verschillende massagetechnieken. De therapeut kiest een massagetechniek en een specifieke melange van oliën, waarvan hij verwacht dat die het best bij de cliënt passen. Men denkt dat aromatherapie invloed heeft op de bulbus olfactorius-receptoren (geurreceptoren) in onze hersenen.

Deze receptoren wekken reacties van ontspanning of prikkeling op in het limbisch systeem in onze hersenen (dat verband houdt met de emotie en het geheugen). De oliën zelf functioneren een beetje als hormonen en helpen het lichaam, de geest en de emoties in een gezond evenwicht te houden. ‘Allemaal hebben ze, in mindere of meerdere mate, ontstekingsremmende, antivirale en antibacteriële eigenschappen’, zegt de Engelse aromatherapeute Louise Crockart.

Wat is er anders? Aromatherapie combineert massage met therapeutische oliën waarvan bewezen is dat ze een gunstig effect op de gezondheid hebben.

Uit een onderzoek bleek bijvoorbeeld dat vrouwen die tijdens de bevalling aromatherapie kregen, minder pijn voelden. Bovendien hoefde geen van de pasgeborenen overgeplaatst te worden naar een neonatale intensive care, tegenover 2 procent van de zuigelingen die geboren worden met de reguliere zorg.12 De combinatie van essentiële oliën en manuele massage lijkt een complexe, helende reactie te bewerkstelligen, die een waardevolle aanvulling is op de gebruikelijke massagebehandelingen.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

Waar is het goed voor? Aromatherapie­ massage is breed toepasbaar, onder andere voor het verminderen van angst, depressie en pijn bij terminale kankerpatiënten,13 en het verlichten van obstipatie bij ouderen.14 Wat is het bewijs? Uit een recente studie van de Duitse Ruhr Universiteit in Bochum bleek dat zich in onze huid ook zogeheten olfactoriusreceptoren bevinden. Deze reageerden tijdens het onderzoek direct op de geur van sandelhout door de huidvernieuwing en wondgenezing te bevorderen.15 Bij mij heeft het gewerkt. Veena Dookoo heeft endometriose, een chronische ziekte van het baarmoederslijmvlies, en ging 17 jaar geleden voor het eerst naar therapeute Louise Crockart. ‘Door de jaren heen heeft ze mij niet alleen geholpen de pijn in mijn lichaam te bestrijden, maar het lukte haar ook de problemen met mijn menstruatie te verhelpen’, vertelt de 50-jarige Dookoo.

‘Mijn menstruatie is weer regelmatig en ik heb geen pijn meer. Ik zou aromatherapiemassage aan iedereen aanraden, welke klachten hij of zij ook heeft.’

zegt de Londense lymfedrainagemasseur Fabrizio Leone. Het tweede gedeelte van de lymfedrainage bestaat uit het manueel stimuleren van de lymfeklieren om de filtering van het lymfevocht te intensiveren.

Waar is het goed voor? Lymfedrainage kan helpen bij iedere aandoening waarbij vocht vastgehouden wordt, maar bijvoorbeeld ook bij spierstijfheid.

Op de website van de NHS, de Britse nationale gezondheidsdienst, wordt ‘decongestieve lymfetherapie’ aangeraden ter bestrijding van lymfoedeem: een abnormale ophoping van vocht en eiwitten in het weefsel. Uit eigen ervaring weet Leone dat het ook helpt bij darmproblemen.

Wat is het bewijs? Uit een onderzoek bleek dat manuele lymfedrainage beter werkt dan bindweefselmassage (waarbij het oppervlakkige bindweefsel en het onderhuidse weefsel gemanipuleerd worden om organen elders in het lichaam te behandelen) voor de behandeling van stijfheid, depressie en het verbeteren van de kwaliteit van leven bij patiënten met het chronische pijnsyndroom fibromyalgie.16 Bij patiënten met oedeem (abnormale ophopingen van vocht) door blessures van het bewegingsapparaat zorgde de lymfemassage voor een opvallende afname van de zwelling, het herstellen van de fysiologische functies en een Wat is het? Het lymfestelsel is een betere wondgenezing.17 netwerk van vaten dat lymfe door Het is ook effectief gebleken bij het lichaam transporteert. Lymfe de behandeling van schade aan het bestaat onder andere uit witte bewegingsapparaat door sportblessures bloedlichaampjes (lymfocyten), die en voor het afdrijven van vocht als afweerstoffen aanmaken om infecties te gevolg van een verzwikte enkel of een lijf te gaan. Manuele lymfedrainage, of gebroken pols.18 In combinatie met lymfedrainagetherapie, is ontwikkeld om therapeutische echografie kan het zelfs het vocht uit de honderden lymfeklieren, pijn en zwellingen na liposuctie en verspreid door het hele lichaam, af te buikwandcorrecties verminderen.19 voeren. Ook helpt het de lymfevaten bij Bij mij heeft het gewerkt. Nicky Pearson het transporteren van lymfe en lipiden (55) hield te veel vocht vast, vooral rond (vetten) van het lichaamsweefsel naar haar knieën. ‘Ik voelde me al na de eerste de bloedstroom. Daarbij worden al het behandeling ‘veel lichter’, vertelt ze. ‘De niet-lichaamseigen materiaal en de dode massage heeft enorm geholpen bij het cellen en afvalstoffen eruit gefilterd. afdrijven van het vocht.’

Wat is er anders? Tijdens het eerste gedeelte van een diepe lymfebehandeling wordt er bijna geen druk uitgeoefend.

In de volksmond heet deze techniek ook wel het ‘uitrekken van de huid’, omdat de huid zachtjes in verschillende richtingen Wat is het? Traditionele Thaise bewogen wordt. Het doel daarvan is massage (ook wel ‘Thaise yogamassage’ om het lymfesysteem te stimuleren en genoemd) is gebaseerd op het de doorstroming te activeren. Hierbij manipuleren van een reeks onzichtbare wordt de vloeistof in de richting van de kanalen, de ‘sen’. Ze zijn vergelijkbaar klieren gestuurd, die er de schadelijke met de ‘energiebanen’ of meridianen stoffen uitfilteren. ‘Er wordt echt maar die gebruikt worden in de Chinese een piepklein beetje druk uitgeoefend’, acupressuur en de Japanse Shiatsu. De

Manuele lymfedrainage

massage combineert elementen uit andere technieken met zeer ritmisch en zachtjes wiegen, intensief rekken en compressiebewegingen.

Wat is er anders? Therapeuten gebruiken hun lichaamsgewicht, maar ook hun vingers, duimen, handpalmen, ellebogen, knieën en voeten. Thaise massage vindt plaats op een matje op de grond, waardoor de therapeut handelingen kan uitvoeren die op een tafel niet zouden lukken. Ook blijft de patiënt volledig aangekleed. ‘Patiënten zeggen vaak dat ze zich daardoor veiliger en vrijer voelen’, merkt de Londense therapeut Howard Evans op. De behandeling is over het algemeen onder te brengen in twee categorieën: volledige lichaamsbehandeling en gelokaliseerde therapie.

Waar is het goed voor? Thaise massage is ontwikkeld om te helpen bij het herstellen van het bewegingsapparaat.

Het helpt ook bij het verminderen van stress en spanning, rugpijn, stijve nek, schouderpijn en sportblessures.

Wat is het bewijs? De behandeling is effectief gebleken bij het verminderen van spierspanning en pijn bij patiënten met het scapulocostaal syndroom (hevige pijn tussen de schouderbladen).20 Uit een vergelijkend overzicht van een aantal studies bleek ook dat Thaise massage helpt om (tot wel 15 weken lang) allerlei soorten pijn in het bewegingsapparaat te verminderen en dat het mensen

Traditionele Thaise massage

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 47

ALTERNATIEVEN

met een handicap verlichting kan bieden. Ook helpt de massage angst en spierspanning te verlagen en de beweeglijkheid te verbeteren.21 Doordat het de hartslagvariabiliteit verbetert – een marker voor het herstellend vermogen en een goede gezondheid – en pijn verlicht die verband houdt met myofasciale triggerpoints (de ‘knopen’ die ontstaan als gevolg van overbelasting of een blessure), kan deze therapie ook stresssymptomen verminderen.22 Bij mij heeft het gewerkt. Julie Berry kampte met veel stress. Toen zij op een ochtend wakker werd, zaten haar ruggengraat en nek volledig op slot. ‘Ik kon mijn hoofd niet naar links of rechts draaien en mijn rug voelde als een plank’, zegt ze. Evans behandelde haar met Thaise massage, waarna ze haar hoofd weer heen en weer kon bewegen en haar rug ‘veel flexibeler’ aanvoelde. ‘Ik ga nog steeds regelmatig naar hem toe.’

Myofasciale releasetherapie Wat is het? Myofasciale releasetherapie werkt op de fascie, het vezelachtige bindweefsel dat alle spieren, botten, organen, gewrichten, pezen, zenuwen en aderen omhult. Het doel van directe myofasciale release is het met opzet veranderen van weefsel op een plek waar dat weefsel verkrampt of verkleefd zit.

Door er druk op uit te oefenen in een specifieke richting en de cliënt actief te laten bewegen, gaan de verschillende lagen weefsel weer soepel langs elkaar glijden. Indirecte myofasciale release is algemener. De cliënt blijft passief terwijl de spierfascie gemanipuleerd wordt tot haar natuurlijke grens. Als het weefsel eenmaal meegeeft en is ‘bevrijd’, wordt herhaaldelijk druk uitgeoefend in de richting van deze ‘release’ (bevrijding).

Wat is er anders? In plaats van het manipuleren van de spieren werkt myofasciale release uitsluitend op de spierfascie: het bindweefsel rond de spieren. Voorstanders claimen dat er soms een emotionele ‘release’ of ontspanning kan worden bereikt: het bevrijden van de verkrampte en verkleefde spierfascie leidt ook in de rest van het lichaam tot een ervaring van alles ‘loslaten’.

Bij veel mensen gebruik ik ❝ myofasciale release na een

operatie om te helpen de functie en beweeglijkheid in de weefsels en de aangetaste gewrichten te herstellen

❞ Waar is het goed voor? Myofasciale release is ontwikkeld om de spieren te verlengen, de kwaliteit en het bereik van de beweging te verbeteren en littekenweefsel, vooral na een chirurgische ingreep, af te breken. ‘Bij veel mensen gebruik ik myofasciale release na een operatie om te helpen de functie en beweeglijkheid in de weefsels en de aangetaste gewrichten te herstellen’, zegt de Londense therapeut Mike O’Connor. Hij gebruikt het ook bij professionele sporters die hun zogeheten ‘structurele integriteit’ (het lichaam in ongeschonden toestand) en bewegingspatronen willen optimaliseren.

Wat is het bewijs? Het is bewezen dat myofasciale release ‘heilzaam is voor het bestrijden van de symptomen van 48 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

fibromyalgie’ doordat de techniek de vermoeidheid en stijfheid vermindert en de kwaliteit van leven verbetert.16 In een literatuurstudie van tien onderzoeken naar myofasciale release bij orthopedische aandoeningen (dus alles wat te maken heeft met de spieren, gewrichtsbanden en gewrichten) waren de resultaten uiteenlopend, maar over het algemeen positief.23 Bij mij heeft het gewerkt. Tijdens de myofasciale behandelingen die de Londense marathonloopster Caroline B. van O’Connor kreeg, controleerde hij haar houding en het bewegingsbereik van al haar gewrichten om er zeker van te zijn dat haar spieren de juiste positie hadden en naar behoren functioneerden.

‘Op de een of ander manier heeft hij me van al mijn pijntjes, kwalen en irritaties afgeholpen’, vertelt ze. ‘Ik voelde me een ander mens.’

Triggerpoint­ therapie

Wat is het? Triggerpointtherapie verwijst naar de manipulatie van de vervelende ‘gebundelde’ en verkrampte spiervezels die vaak ‘spierknopen’ genoemd worden. Deze knopen kunnen pijnlijk zijn als ze aangeraakt worden en kunnen zorgen dat andere spieren en bindweefsels samentrekken en uit evenwicht raken. Zo ontstaat ‘geprojecteerde pijn’ op andere plaatsen in het lichaam. Een triggerpoint in de rug kan bijvoorbeeld pijn projecteren naar de nek. De behandeling bestaat uit diverse cycli van het afwisselend druk uitoefenen en loslaten van afzonderlijke plekken.

Wat is er anders? Degene die behandeld wordt, neemt actief deel door middel van een diepe ademhaling en het bepalen van de exacte locatie en intensiteit van de pijn. Hij geeft de nodige feedback zodat de therapeut de druk die hij op een bepaald triggerpoint uitoefent zo nodig kan aanpassen. Hoewel er kaarten bestaan met de locaties van de meest gebruikte drukpunten, worden triggerpoints vooral individueel bepaald en zijn ze nogal specifiek. ‘De truc is,’ volgens de in Londen gevestigde osteomyoloog (een alternatieve therapeut gespecialiseerd in botten en spieren) Paul Manly, ‘om niet die kaarten te volgen, maar de punten te behandelen die relevant zijn voor de persoon in kwestie.’

Waar is het goed voor? Wie vaak baat hebben bij triggerpointtherapie zijn WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

sporters en mensen met chronische myofasciale problemen. Evenals mensen met pijn veroorzaakt door een verkeerde houding en aandoeningen die daarvan het gevolg zijn.

Wat is het bewijs? Uit een onderzoek naar myofasciale triggerpointtherapie bij chronische schouderpijn bleek dat de groep die twaalf weken lang één behandeling per week kreeg een ‘significante verbetering’ liet zien, in tegenstelling tot de onbehandelde controlegroep.24 Ischemische compressie (het wegmasseren van bloed bij een geblokkeerde doorbloeding) van triggerpoints in de schouder kan de symptomen van patiënten met chronische schouderpijn verminderen.25 Vrouwen die lijden aan chronische, spanningsgerelateerde hoofdpijn hebben soms ook baat bij triggerpointtherapie.

Niet alleen hebben ze minder pijn, maar ook wordt het aantal triggerpoints beduidend kleiner.26 Bij mij heeft het gewerkt. Toen Stanislav Hvartchilkov, een 32-jarige klassieke gitarist, bijna klaar was met zijn studie, kreeg hij brandende pijn in zijn onderarmen, net boven de pols. Hij had een ontsteking en enorme pijn in beide onderarmen. Zijn rechterarm was zelfs zo zwak dat hij niet eens lichte objecten kon optillen. Na negen maanden triggerpointtherapie kon Hvartchilkov weer gitaar spelen. ‘Ik was volledig hersteld’, vertelt hij. ‘Ik voelde me beter dan ooit tevoren.’

Sportmassage­­ therapie

Wat is het? Het zal geen verrassing zijn dat sportmassage gericht is op het verbeteren van sportprestaties en het voorkomen en behandelen van sportblessures. Sporttherapeuten concentreren zich uitsluitend op de sportprestaties en -doelen van hun cliënten. Gediplomeerde sportmasseurs gebruiken allerlei verschillende technieken en zijn goed geschoold op het gebied van de anatomie.

Wat is er anders? Sportmassagetherapie is in geen enkel opzicht rustgevend. ‘De persoon die de massage geeft, zal actief proberen om het bewegingsbereik (de ROM: range of motion) van zijn cliënt te herstellen of zijn cliënt te laten begrijpen wat de effecten van de behandeling zijn’, vertelt Earle Abrahamson, sporttherapeut en voorzitter van het Engelse Massage Trainingsinstituut in Hertfordshire.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Daarnaast zijn sporttherapeuten opgeleid in muscle energy techniques (MET): bedoeld om bepaalde spieren inactief te maken waardoor ze ontspannen, zodat de therapeut de gelegenheid krijgt om de ROM van het te behandelen gewricht aan te pakken. Ook kunnen ze beslissen welke oefeningen, zoals rekken en strekken, hun cliënten zelf thuis kunnen doen om verder te werken aan hun herstel.

Waar is het goed voor? Sportmassage kan helpen bij allerlei spierproblemen waar sporters mee te maken krijgen. Dit varieert van spierpijn, gevoeligheid en zwelling na fysieke inspanning27 tot het uitbreiden van de ROM van bijvoorbeeld heupen en knieën.28 Wat is het bewijs? Hoewel er maar weinig uitgebreide studies zijn gedaan, toonde een vroege studie aan dat sportmassage voorafgaand aan een sportprestatie, zorgde voor een betere doorsaalflexie: de beweging van het enkelgewricht die nodig is bij het rennen.29 Een ander onderzoek uit 1999 onder vrouwelijke dansstudenten toonde aan dat massage stress en angst verminderde (door een lager cortisolgehalte) en dat hun humeur erdoor verbeterde.30 Ook bleek uit onderzoek dat sportmassage na zeer intensief fietsen, zorgt voor minder vermoeide spieren31 en dat het gripverlies als gevolg van inspanningsgerelateerde spiermoeheid verholpen kan worden door een manuele massagebehandeling van 5 minuten.32 Bij mij heeft het gewerkt. Toen Simon Harting, een recreatief tennisser uit Londen, zijn service veranderde, had dit een ‘frozen shoulder’ (letterlijk: bevroren schouder) tot gevolg. Van zijn arts kreeg hij een recept voor niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s), maar dat hielp maar een beetje. Zijn sporttherapeut pakte het heel anders aan en paste technieken toe om de beweging van het schoudergewricht en de productie van het synoviaal vocht (dat zich in de gewrichtsholte bevindt) te stimuleren. Hij behandelde de weke delen om de spierspanning te verminderen. En hij gaf Simon ook een uitgebreid programma met oefeningen mee voor thuis.

Binnen drie maanden stond Simon weer op de baan. ‘Ik zie nu in hoe belangrijk het is om voor advies en behandeling naar een professional te gaan die alles weet over de fysieke en psychologische aspecten van sportprestaties’, aldus Simon.

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

Arch Phys Med Rehabil, 2014; 95: 1127–34 J Altern Complement Med, 2010; 16: 265–73 Int J Neurosci, 2005; 115: 1397–413 Psychol Bull, 2004; 130: 3–18 Evid Based Complement Alternat Med, 2012; 2012: 456897 Altern Ther Health Med, 2003; 9: 40–9 Evid Based Complement Alternat Med, 2013; 2013: 171852 Phytother Res, 2000; 14: 452–6 ScientificWorldJournal, 2014; 2014: 287597 J Altern Complement Med, 2008; 14: 125–8 J Can Chiropr Assoc, 2011; 55: 269–79 BJOG, 2007; 114: 838–44 J Clin Oncol, 2007; 25: 532–9; Taehan Kanho Hakhoe Chi, 2008; 38: 493–502 Taehan Kanho Hakhoe Chi, 2005; 35: 56–64 J Invest Dermatol, 2014; 134: 2823–32 Man Ther, 2015; 20: 257–64 Phys Ther, 1998; 78: 1104–13 J Man Manip Ther, 2009; 17: e80–9 Indian J Plast Surg, 2014; 47: 70–6 J Bodyw Mov Ther, 2012; 16: 57–63 Complement Ther Clin Pract, 2015; 21: 26–32 J Bodyw Mov Ther, 2011; 15: 15–23 J Althl Train, 2013; 48: 522–7 BMC Med, 2011; 9: 8 J Manipulative Physiol Ther, 2010; 33: 362–9 Adv Physiother, 2012; 14 (online) J Athl Train, 2005; 40: 174–80 J Orthop Sports Phys Ther, 1984; 6: 168–72 Am J Sports Med, 1983; 11: 249–52 N Am J Sports Phys Ther, 2008; 3: 7–21 Br J Sports Med, 2004; 38: 173–6 J Altern Complement Med, 2005; 11: 1093–101

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 49

ALTERNATIEVEN

Binnenkort is het weer zo ver:

Maak in de week van 3 t/m 9 oktober 2016 kennis met acupunctuur of andere behandelingen uit de Traditionele Chinese Geneeskunde (TCG), zoals kruidentherapie of tuinamassage. Tijdens de week worden door het hele land activiteiten georganiseerd. Acupuncturisten en andere behandelaars in de Traditionele Chinese Geneeskunde stellen hun praktijk open om meer informatie aan u te geven. Ook kunt u deelnemen aan lezingen, open t­ ai-ji quan lessen en andere activiteiten.

De Week van de Acupunctuur heeft als thema PIJN. Nederland heeft ruim 2 miljoen pijnpatiënten. Wereldwijd wordt acupunctuur met succes ingezet bij de bestrijding van pijn. Met de Week van de Acupunctuur – in balans met Chinese Geneeskunde – willen de organisatoren de aandacht vestigen op de mogelijkheden die acupunctuur aan pijnpatiënten biedt.

Acupunctuur is onderdeel van de Traditionele Chinese Geneeskunde. Om pijn te bestrijden kunt u acupunctuur succesvol inzetten. Maar u heeft ook de keuze acupunctuur in combinatie met andere behandelingen, zoals kruidenbehandeling aan te wenden.

Dit is afhankelijk van uw persoonlijke voorkeur en van de diagnose. Overleg hierover met uw behandelaar.

De Week van de Acupunctuur – in balans met Chinese Geneeskunde wordt georganiseerd door: - Nederlandse Vereniging voor Acupunctuur (NVA) en - ZHONG – Nederlandse Vereniging voor Traditionele Chinese Geneeskunde Zij doen dit in samenwerking met: - Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur (NPVA) Meer informatie vindt u op: www.weekvandeacupunctuur.nl ; www.acupunctuur.nl ; www.zhong.nl ; www.npva.nl

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 51

ALTERNATIEVEN

Toegankelijkheid van Roland Pluut

Verderop in dit magazine rappor­ teren we over het voornemen in het Verenigd Koninkrijk de zorgvergoeding voor homeopathie te beperken (pag.

68). Dit geeft een Europa brede trend weer om meer en meer zorgkosten uit de collectieve zorg te nemen en de kosten voor patiënten te verhogen. In Nederland heeft een jarenlange strijd van samenwerkende patiënten- en beroepsverenigingen recent vruchten afgeworpen. Hierbij een korte weergave van het verloop.

De petities aanbieden aan de leden van de Tweede Kamer

52 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

complementaire zorg I

n het Lente-Akkoord (2012) werd besloten om op zorg, en dan met name de zogeheten complementaire of alternatieve zorg, 21% BTW te gaan heffen. Hiermee werd de toegankelijkheid van deze zorg belemmerd. Het argument hierbij was dat deze zorg geen onderdeel van de opleidingskaders van de zorgverleners zou uitmaken, en dat de kwaliteit van deze zorg onvoldoende geborgd zou zijn.

Een sterke lobby van patiënten- en beroepsverenigingen (waaronder de acupunctuur, chiropraxie en natuur­ geneeskunde) bracht de kwestie onder de aandacht bij het Ministerie van Volksgezondheid en van het Ministerie van Financiën. Ook was er intensief overleg met leden van de Tweede Kamer en Eerste Kamer. Zo werden 50.000 handtekeningen aan de Kamer overhandigd, en werden vragen in de Eerste Kamer gesteld. Echter, de wet werd per 2013 van kracht. Sindsdien hebben tal van zorgverleners BTW moeten heffen.

Uit het overleg met de ministeries bleek overduidelijk dat dit een doelgerichte actie was om middels een kostenverhoging de keuzevrijheid van

therapie voor patiënten te beperken.

Door de zorg voor patiënten duurder te maken, door de lasten voor zorgverleners te verzwaren. Met het invoeren van de wet bleef daarmee geen andere weg open dat de kwestie aan de rechter voor te leggen.

BTW van de baan In BTW kwesties zijn patiënten formeel geen partij. Daarom is in overleg tussen patiënten- en beroepsorganisaties besloten vanuit individuele zorg­verleners de kwestie aan de rechter voor te leggen.

In de gerechtelijke procedures is breed de effectiviteit van behandelingen zoals acupunctuur onderbouwd.

Ook is duidelijk in kaart gebracht dat acupunctuur internationaal in behandelrichtlijnen is opgenomen, en – ook op Nederlandse Geneeskunde opleidingen – wordt onderwezen.

Zowel de kantonrechter als de hoge beroepsrechters oordeelden vernietigend over deze ingevoerde wet. De rechters oordeelden dat complementaire behande­lingen onder de vrijstelling van BTW vallen, mits voldaan wordt aan een aantal randvoorwaarden, zoals opleiding van de behandelaar.

De minister heeft de beslissingen van de rechter nu overgenomen, geformuleerd, en gepubliceerd in de Staatscourant. De BTW op zorg­ behandelingen is daarmee van de baan.

In het verlengde van deze procedures spelen dus ook de borging van de kwaliteit en de registratie van de zorgverleners in het BIG-register.

BIG staat voor Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg.

Zonder zo’n registratie mogen artsen, fysiotherapeuten en andere officiële zorgverleners hun beroep niet uitoefenen. Doordat in het verlengde van de BTW-wet behandelingen zoals acupunctuur buiten het urencriteria dreigden te komen zouden veel bekwame acupuncturisten en andere complementaire zorgverleners hun BIG-registratie kunnen verliezen.

Met de uitspraak van de rechter over de BTW en de verwijzing naar de adequate opleiding is een belangrijke stap gezet tot het verder vormgeven van opleidingsniveaus en kaders voor kwaliteitsbewaking. Patiënten- en beroepsverenigingen werken nu samen aan een goede invulling hieraan.

Bron: NPVA, Staatscourant, NRC

De patiënt wint: Geen BTW op zorg!

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 53

Mantelzorgers van Nederland opgelet!

U bent mantelzorger en zorgt voor uw chronisch zieke of gehandicapte partner, familielid of vriend.

Ook u heeft behoefte aan ontspanning.

Maar wie kan u vervangen?

Handen-in-Huis stelt u in staat om er eens helemaal tussenuit te gaan.

Onze vrijwilligers zijn bereid om een paar dagen of langer uw zorgtaken over te nemen. U kunt daardoor met een gerust hart even weg.

Bel of e-mail ons voor informatie.

We vertellen u graag alles wat u wilt weten.

Tel. 030 659 09 70 info@handeninhuis.nl www.handeninhuis.nl

UW GEZONDHEID EN acUpUNctUUr

Bij welke klachten kan acupuntuur helpen Sinds 2011 heb ik acupunctuurpraktijk Freugde in Sneek.

Naast acupunctuur geef ik ook voedingsadvies bij een behandeling. Acupunctuur helpt bijvoorbeeld goed bij: pijn, gewrichtsklachten, slaapproblemen, mentale problemen, huidaandoeningen, darmklachten, menstruatieklachten, etc.

Op www.freugde.nl staat de volledige indicatie lijst van de Tietsia Binnema, acupuncturist

Zwarteweg 4, 8601 BB Sneek, Tel.: 06 - 10 56 80 63, e-mail: info@freugde.nl

www.freugde.nl

wereldgezondheidsorganisatie waarbij acupunctuur helpt.

Steun de acupunctuur word lid!

Meer en meer patiënten ervaren dat, door toepassing van acupunctuur, hun klachten verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Deze ervaringen worden bevestigd door wetenschappelijk onderzoek, onder meer door de Wereldgezondheidsorganisatie. Acupunctuur is daardoor in steeds grotere kringen geaccepteerd.

Acupunctuur kan verlichting geven bij bijvoorbeeld pijnbestrijding en bij gewrichtsaandoeningen, allergieën, huidaandoeningen of verslaving. Maar ook bij spijsverteringsproblemen, bij mentale stoornissen als stress of slaapproblemen en bij zenuwontstekingen zoals ischias. Acupunctuur blijkt ook een goede therapie bij diabetes.

Aangezien acupunctuur in Nederland minder gereguleerd is dan in veel andere Europese landen hebben patiënten zich verenigd in de NPVA (Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur).

De landelijke patiëntenvereniging NPVA richt zich op het bevorderen van een verantwoorde inzet van acupunctuur en houdt zich bezig met: • belangenbehartiging, denk hierbij aan het pleiten tegen de BTW-heffing op acupunctuur. Ook is de NPVA in overleg met zorgverzekeraars over de verbetering van de dekking; • het streven naar geïntegreerde zorg, ook huisartsen en specialisten moeten kennis hebben van acupunctuur zodat zorgverleners beter kunnen samenwerken aan uw gezondheid; • voorlichting, zodat u uw eigen gezondheid beter kunt sturen; • lotgenotencontact. De uitwisseling van patiëntenervaringen. Zodat eenieder zich goed kan oriënteren en een afgewogen besluit kan nemen over acupunctuurbehandelingen.

De NPVA is aangesloten bij de NPCF. Veel zorgverzekeraars vergoeden daarom het lidmaatschap geheel of gedeeltelijk.

Steunt u ons ook? Meld u dan alstublieft aan als lid. Met meer leden kan de NPVA meer voor acupunctuurpatiënten betekenen. U kunt u ook aanmelden via onze website www.npva.nl

------------------------------------------

ALTERNATIEVEN

Het Chronisch Vermoeidheids­ syndroom maakte Rebecca Cotterall het leven zuur. Gezonde voeding en kruiden­ behandelingen hielpen haar echter het tij te keren.

Energie­ medicijnen FOTOGRAFIE: TONY C FRENCH; www.tonycfrench.com

‘Hoe ik chronische vermoeidheid overwon’

56 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

e 25-jarige Rebecca Cotterall heeft een druk leven.

Naast het runnen van een succesvolle praktijk voor voedingstherapie vanuit haar woning in het Engelse plaatsje Chorley, schrijft ze een maandelijkse column over gezonde voeding voor een plaatselijk tijdschrift en geeft ze regelmatig lezingen voor studenten en collega’s. Ze weet zelfs tijd vrij te maken voor vrijwilligerswerk in de kerk en laat, tussen de consulten door, haar hond Fudge uit in het park.

Je zou niet zeggen dat ze het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS) heeft, een aandoening waardoor ze vroeger aan bed gekluisterd was en niet in staat was zichzelf aan te kleden en voor haar eigen eten te zorgen. ‘Het is ongelofelijk hoe ver ik gekomen ben’, zegt Rebecca. ‘Ik ben gezond en leid een behoorlijk normaal leven.’ Maar de reis was lang en zwaar.

Rebecca kreeg op haar dertiende voor het eerst te maken met de symptomen van CVS. ‘Het kwam uit het niets’, herinnert ze zich. ‘Ik was uitgeput. Ik kon mijn bed niet uit komen en mijn moeder moest alles voor me doen. Ik had zelfs moeite mijn eten te kauwen.’

Daarvoor was Rebecca een getalenteerde leerling en enthousiast zwemmer, die moeiteloos een paar keer per week honderd baantjes trok. Toen haar energieniveau plotseling kelderde, sloegen de artsen dus alarm.

Na drie weken ziekenhuis ter observatie werd bij Rebecca CVS geconstateerd en ze kreeg een rolstoel mee naar huis om zich voort te bewegen. ‘Eigenlijk konden ze niet veel voor me doen’, zegt Rebecca. ‘Ik moest er maar mee leren leven.’

Voor Rebecca, op haar leeftijd, hield dit in dat ze driemaal per week een uur naar een speciale school moest, als ze zich goed genoeg voelde. Haar vriendinnen zochten haar thuis op, maar niet langer dan twintig minuten per keer. ‘Gelukkig werkte mijn moeder niet’, merkt Rebecca op. ‘De zorg voor mij was een fulltime baan.’

Opmerkelijk genoeg wist Rebecca haar middel­bare school af te maken en begon toen aan een beroeps­ opleiding; ze voelde zich in die tijd ‘enigszins beter’. Op haar achttiende was ze vastberaden dezelfde ervaringen WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

op te doen als haar vriendinnen. Ze ging marketing studeren aan de Universiteit van Leeds en ging op kamers wonen. Ze hoopte op een carrière in de modeindustrie.

Ze was nog maar drie weken bezig met haar studie toen ze een terugval kreeg, waardoor ze uiteindelijk moest stoppen en weer bij haar ouders introk.

‘Ik was er slechter aan toen dan helemaal in het begin’, zegt Rebecca. ‘Ik raakte zwaar depressief. Ik dacht: zal ik ooit weer beter worden? Zal ik ooit in staat zijn om iets met mijn leven te doen? Ik was suïcidaal.’

De oorzaak van het probleem Rebecca kreeg antidepressiva en begon met cognitieve gedragstherapie (CGT), een vorm van psychotherapie, om haar depressie te behandelen. Maar eigenlijk had ze meer behoefte aan een manier om haar chronische vermoeidheid te lijf te gaan. Dat was tenslotte de oorzaak van haar depressie.

Gelukkig verwees een van Rebecca’s artsen haar door naar dokter Sarah Myhill, een specialist op het gebied van CVS. Myhill heeft, sinds ze in 1981 afstudeerde aan het Middlesex Ziekenhuis al duizenden patiënten met deze aandoening behandeld.

Rebecca kwam erachter dat Myhill CVS op een heel andere manier benaderde dan in de reguliere geneeskunde gebruikelijk was. Ze richtte zich vooral op het opsporen en behandelen van de achterliggende oorzaken van het syndroom. ‘Ik zocht haar op in Wales en we hadden een gesprek van mens tot mens. Ze had een heldere strategie om mijn CVS aan te pakken.’

Een onderdeel van die strategie was het paleodieet, dat in schril contrast stond tot Rebecca’s stereotype tienerdieet met veel koolhydraten, bewerkte voedingsmiddelen en frisdranken. Myhill is van mening dat het westerse standaarddieet verantwoordelijk is voor een hele reeks gezondheidsproblemen, waaronder vermoeidheid. Daarom schrijft ze het paleodieet – ook bekend als het ‘jager-verzamelaarsdieet’ of het

Ik was uitgeput. Ik kon mijn bed niet uit komen en mijn moeder moest alles voor me doen AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 57

ALTERNATIEVEN

De symptomen van de ziekte van Lyme kunnen lijken op CVS

Symptomen van CVS • Zeer slecht uithoudingsvermogen (je kunt wel dingen doen, maar raakt snel vermoeid) • Uitgestelde vermoeidheid (tot 24 uur na overactiviteit) • Slecht kortetermijngeheugen • ‘Brainfog’ (hersenmist) • Algehele malaise • Spierpijn of -zwakte • Pijnlijke gewrichten • Overgevoeligheid voor geluid, licht en/of geuren • Slechte controle over lichaamstemperatuur • Terugkerende infecties • Hoofdpijn • Stemmingswisselingen

58 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

‘holbewonersdieet’ – aan al haar patiënten voor.

‘Ik stopte met het eten van gluten, geraffineerde suikers, zuivel en bewerkte voedingsmiddelen.’ aldus Rebecca. ‘Ik concentreerde me op het eten van onbewerkte voeding, zoals verse groenten, noten, zaden, eieren, vis en kwaliteitsvlees en het drinken van veel gefilterd water.’

Daarnaast onderwierp Myhill Rebecca aan verschillende tests om vast te stellen of haar mitochondriën (de energiecentrales van de cellen) en bijnieren goed functioneerden. En ze keek of Rebecca hoge concentraties giftige zware metalen in haar lichaam had. ‘Mijn mitochondriën bleken amper te functioneren. En ze vonden hoge concentraties nikkel.’

Op basis van de resultaten adviseerde Myhill Rebecca een ontgiftingskuur te volgen. Die bestond onder andere uit infraroodsauna­ behandelingen en het vermijden van toxische stoffen. Ze gaf haar ook een lijst met voedingssupplementen, waaronder co-enzym Q10, magnesium en vitamine C en B12.

Rebecca en haar ouders deden zelf ook nog wat speurwerk. Omdat Rebecca op achtjarige leeftijd een tekenbeet had gehad, vermoedden ze al enige tijd dat ze misschien leed aan de ziekte van Lyme: een door de Borrelia burgdorferi-bacterie veroorzaakte infectieziekte die verspreid wordt via tekenbeten. Destijds hadden ze er weinig aandacht aan besteed en waren niet naar de dokter gegaan.

Later gingen ze zich echter afvragen of er misschien een verband was tussen CVS en de tekenbeet.

De symptomen van de ziekte van Lyme kunnen lijken op CVS,1 en volgens de Engelse nationale gezondheidsdienst kan CVS het gevolg zijn van een ‘virale of bacteriële infectie’.2 Hoewel de uitslagen van de eerste twee tests voor Lyme negatief waren, raadde Myhill Rebecca en haar ouders aan contact op te nemen met ArminLabs, een Duits laboratorium gespecialiseerd in tests op het gebied van chronische, tekengerelateerde infecties. Er werd een bloedmonster voor de zeer gevoelige Elispottest opgestuurd. ‘Het testresultaat bleek positief voor de ziekte van Lyme’, aldus Rebecca.

Vanwege deze nieuwe diagnose voegde ze nog een strategie toe aan haar antivermoeidheidsprogramma: het Cowden Protocol.

Dat is een kruidenbehandeling ontwikkeld door de Amerikaanse arts Lee Cowden voor de behandeling van vergevorderde Lyme en daaraan gerelateerde infecties. ‘Het is een kuur die bestaat uit het gebruik van verschillende kruiden met als WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

doel het doden van de Lymebacterie in het bloed’, legt Rebecca uit. Ze volgt het protocol tot op de dag van vandaag.

Geen snelle oplossing Het kostte veel tijd en toewijding, maar geleidelijk aan begon de gezondheid van Rebecca te verbeteren.

‘Pas na ruim een jaar merkte ik echt verschil’, zegt Rebecca. ‘Maar ik hield vol. Ik ben een doorzetter.’

Rebecca maakte zoveel vorderingen dat ze weer wilde gaan studeren. Ze ging niet terug naar de universiteit, maar schreef zich, met een nieuwe droom om voedingstherapeute te worden, in bij het College voor Natuurgeneeskunde. ‘Nadat ik zelf de effecten van een beter dieet en gezondere leefstijl had ervaren, wist ik dat ik met deze nieuwe kennis ook anderen wilde helpen.’

Omdat Rebecca nog steeds aan het herstellen was en dus haar werktempo moest aanpassen, deed ze niet drie, maar vijf jaar over de opleiding. In juni 2015 haalde ze haar diploma Naturopathische Voedingsleer.

‘Het was geweldig, omdat ik met wat ik daar leerde ook mezelf kon helpen.’

Een paar maanden later startte Rebecca al met haar eigen bedrijf, Hello Healing, en ontving ze haar cliënten: vaak ook mensen die met CVS kampten. ‘Ik heb het gevoel dat ik mijn cliënten hoop geef omdat zij zien hoeveel ik zelf vooruit ben gegaan.’

Vandaag de dag voelt Rebecca zich enorm veel beter en ze kan de dramatische verbetering van haar gezondheid bijna niet bevatten. ‘Ik kan nu een normaal leven leiden, met veel sociale contacten en zonder vermoeidheid en pijn. En die rolstoel heb ik allang niet meer.’

Rebecca hoopt dat haar gezondheid nog meer vooruit zal gaan als ze doorgaat met het dieet, de veranderingen in haar leefstijl en de kruidenremedies.

‘Het is veel moeilijker dan gewoon een pilletje slikken; het kost een hoop tijd en moeite,’ zegt ze, ‘maar het resultaat is zó ontzettend goed.’

De leefregels van Myhill Sarah Myhill bestudeert en behandelt al meer dan dertig jaar het Chronisch Vermoeidheidssyndroom (CVS). In haar boek Diagnosis and treatment of Chronic Fatigue Syndrome beschrijft ze de aandoening als een klinische verzameling symptomen die meerdere oorzaken kunnen hebben.

Een van die oorzaken is volgens Myhill ons dieet, in het bijzonder een dieet met veel allergenen, kunstmatige toevoegingen en voedingsmiddelen met een hoge glykemische index (zie pag. 19). Daarom is zij voorstander van het paleodieet, dat een lage GI heeft, bekende allergenen als granen en zuivel vermijdt en zo natuurlijk mogelijk is.

Voedingsmiddelen die in dit dieet zijn toegestaan, zijn onder andere vlees, vis, eieren, groente, koolhydraatarme fruitsoorten, noten, zaden en kokos- en olijfolie.

Naast deze verandering in uw dieet heeft Myhill ook een aantal leefregels voor de behandeling van CVS opgesteld. Die zijn vooral gericht op het stimuleren van de werking van de mitochondriën, de energiecentrales van de cellen: Herstel de mitochondriale functie door middel van d-ribose, magnesiuminjecties, NAD (nicotinamide­adeninedinucleotide), acetyl-L-carnitine en co-enzym Q10 Behandel het lage gehalte aan antioxidanten met B12, co-enzym Q10, SOD (superoxidedismutase) en glutathioneperoxidase Neem voldoende nachtrust voor het herstel van de mitochondriën. Streef hierbij naar negen uur slaap tussen 20.30 en 6.30 uur.

Volg indien nodig ontgiftingskuren als infrarood­sauna­behandelingen en chelatietherapie om zware metalen, pesticiden, giffen uit uw sociale omgeving (alcohol, tabak, recreatieve drugs), vluchtige organische stoffen en medicijnen af te voeren Optimaliseer de functie van het maagdarmkanaal door te zorgen voor voldoende maagzuur, een goed functionerende alvleesklier en gisting in de dikke darm Doe rustig aan om overmatige mitochondriale stress te vermijden Behandel secundaire schade, zoals verstoringen in het immuunsysteem, falen van hormoonklieren (bijvoorbeeld de schildklier) en een te langzame ontgifting van de lever Corrigeer onderliggende problemen, zoals een traag werkende schildklier, traag werkende bijnieren en een laag melatoninegehalte Zoek uit of u chronische allergieën of infecties hebt die kunnen ontstaan door gistingsprocessen in het maagdarmkanaal als gevolg van microben waarop het immuunsysteem niet adequaat reageert.

Meer informatie over Myhills aanpak van CVS vindt u in haar boek Diagnosis and treatment of Chronic Fatigue Syndrome LITERATUUR

1 www.cdc.gov/cfs/diagnosis/index.html 2 www.nhs.uk/conditions/Chronicfatigue-syndrome/Pages/Introduction. aspx

Joanna Evans

Myhill is van mening dat het westerse standaarddieet verantwoordelijk is voor een hele reeks gezondheids­ problemen, waaronder vermoeidheid

Nuttige boeken en links Myhill S. Diagnosis and treatment of Chronic Fatigue Syndrome: it’s mitochondria, not hypochondria (Hammersmith Health Books, 2014) Hello Healing:

www.hellohealing.co.uk

Natuurgeneeskunde:

Artsenvereniging voor integrale geneeskunde AVIG: www.avig.nl

Armin Labs:

www.arminlabs.com

Het Cowden Protocol:

www.nutramedix.ec www.lymebehandeling.nl WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 59

REPORTAGE

Ikwil het eeuwige leven Het idee dat we 120 jaar oud kunnen worden, is niet zomaar een luchtkasteel. Volgens biologen zijn we bijna zover dat de natuurlijke gemiddelde levensverwachting tot ver boven de 100 zal liggen.

60 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

REPORTAGE

et is niet meer alleen de droom van techmiljardairs als Google-oprichter Sergey Brin. Vandaag de dag is het bereiken van de 120-jarige leeftijd ook de ambitie van de gewone man aan het worden. Inmiddels zijn ook sommige onderzoekers ervan overtuigd dat het haalbaar is. Dat klinkt misschien als sciencefiction, maar twee belangrijke, onlangs aangekondigde verschuivingen op het gebied van levensverwachting en gezondheid wijzen erop dat wetenschappers misschien toch iets op het spoor zijn.

Ten eerste leven we langer. Het US Census Bureau, het Amerikaanse bureau voor de volkstelling, schat dat in 2020 de gemiddelde levensverwachting daar 79,5 jaar zal zijn. Dat is een opmerkelijke toename ten opzichte van de levensverwachting in 1970 van 70,8 jaar: een stijging van bijna tien jaar in slechts vijftig jaar.

En een belangrijk Australisch onderzoek wijst uit dat er, voor het eerst in de geschiedenis, meer mensen sterven aan een niet-overdraagbare dan aan een besmettelijke ziekte. Ieder jaar sterven er rond de 38 miljoen mensen aan een niet-overdraagbare ziekte, zoals kanker of een hartkwaal. Dat is twee derde van alle sterfgevallen ter wereld.1 Veel van deze niet-overdraagbare ziekten worden veroorzaakt door een slechte leefstijl, zoals een ongezond dieet, roken of te weinig lichaamsbeweging. Dus een lang en gezond leven lijkt vooral onze eigen verantwoordelijkheid.

Een onderzoek naar de oorzaken van kanker onderschrijft deze visie. Onderzoekers van het Kankercentrum van de Stony Brook Universiteit in New York ontdekten dat milieu of leefstijl verantwoordelijk zijn voor ongeveer 90 procent van alle kankergevallen. Met andere woorden: kanker wordt meestal niet veroorzaakt door pech of slechte genen, maar door de leefstijl die we zelf kiezen.

De onderzoekers lieten er vier verschillende computermodellen op los. De resultaten lieten steeds zien dat slechts 10-30 procent van de kankergevallen het gevolg is van mutaties in de cellen. Bijna 75 procent van de colorectale kankers (zoals darmkanker) wordt veroorzaakt door een slecht dieet, 86 procent van de huidkankers door te lange blootstelling aan de zon en 75 procent van de hoofd-halskankers door roken of alcohol.2 Het Amerikaanse NIA, een instituut voor

Ooit werden ziekte en invaliditeit gezien als onvermijdelijke onderdelen van het ouder worden, maar het lijkt erop dat dit niet langer het geval is

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 61

REPORTAGE

onderzoek naar veroudering, zegt hierover: ‘Ooit werden ziekte en invaliditeit gezien als onvermijdelijke onderdelen van het ouder worden, maar het lijkt erop dat dit niet langer het geval is’.

De vijf gouden regels De gedachte dat er een verband is tussen leefstijl en levensverwachting wordt ondersteund door de statistieken: de grootste groepen langlevenden zijn te vinden in landen met een gezond dieet en hechte gemeenschappen. In Japan wonen naar verhouding de meeste honderdjarigen ter wereld, namelijk 42 per 100.000 inwoners, op de voet gevolgd door Frankrijk met 36 per 100.000. Nederland steekt hierbij schril af met slechts 13 eeuwlingen per 100.000 inwoners.

Hoewel het aantal honderdjarigen in Japan misschien niet helemaal klopt omdat de cijfers zijn opgekrikt door uitkeringsfraude, blijft het werkelijke aantal nog steeds hoog. De Japanse provincie Okinawa telt bijvoorbeeld 92 procent meer honderdjarigen dan het landelijk gemiddelde, en de provincie Shimane zelfs twee keer zoveel.

Geïntrigeerd door deze cijfers kwamen onderzoekers tot de conclusie dat vijf factoren van invloed zijn: 1 Een dieet met vooral granen, vis en groente 2 Een leefstijl met weinig stress 3 Een hechte en zorgzame gemeenschap, waarin ouderen deel uitmaken van het moai-concept, dat zoveel betekent als ‘bij elkaar komen voor een gemeenschappelijk doel’ 4 Veel lichamelijke activiteit, door langer doorwerken, meer lichaamsbeweging en hobby’s zoals tuinieren 5 Een gevoel van zingeving, zoals een spirituele overtuiging. De Japanners noemen dat ikagai: ‘een leven dat het waard is om geleefd te worden’.3 Het zijn concepten die keer op keer weer opduiken in onderzoeken naar een langere levensverwachting: blijkbaar zijn dit de vijf gouden regels voor een lang en gezond leven.

Een gezond dieet Talloze studies hebben aangetoond dat een dieet met veel verse groenten en fruit de kans op een lang en gezond leven kan verhogen. Bij een studie ontdekten onderzoekers dat mensen die zich zoveel mogelijk aan het mediterrane dieet hielden, dat bestaat uit veel groenten en fruit, verse vis, noten en olijfolie, 22 procent minder kans hadden om vroegtijdig te overlijden aan welke ziekte dan ook, inclusief kanker en hartziekten.4 Onderzoekers van de Amerikaanse Johns Hopkins Universiteit stuitten bij een studie naar de leefstijl van de Yi eveneens op de positieve effecten van gezonde voeding. De Yi, een inheemse bevolkingsgroep in Zuidwest-China, zijn met name interessant omdat ze nooit een hoge bloeddruk (hypertensie) ontwikkelen.

Aangezien sommigen van hen zijn geëmigreerd naar de steden, waar ze hun traditionele gebruiken hebben laten varen, is er een uitstekende controlegroep om de effecten van hun leefstijl vast te stellen.

Het traditionele dieet van de Yi bestaat uit rijst, een beetje vlees, en verse groenten en fruit. Ook 62 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Een langer leven kun je kopen De allerlaatste trend onder techmiljardairs is het investeren in manieren om de menselijke levensverwachting te verlengen – niet in de laatste plaats voor zichzelf.

•Peter Thiel, medeoprichter van PayPal, heeft zes miljoen dollar geïnvesteerd in de SENS Research Foundation, die onderzoek doet naar manieren om de levensverwachting te verlengen. Het is zijn persoonlijke ambitie om 120 jaar te worden. Hij gebruikt menselijke groeihormonen, houdt zich aan het paleodieet, eet geen suiker, drinkt rode wijn en gaat vrijwel dagelijks een rondje hardlopen.

•Sergey Brin, medeoprichter van Google, investeert in het nieuwe biotechbedrijf Calico, dat de problemen van het ouder worden wil aanpakken. Brin en anderen hebben zo’n anderhalf miljard dollar geïnvesteerd in de onderzoeksfaciliteit van Calico. Brin heeft zelf belang bij dit onderzoek, omdat hij belast is met een genetische mutatie waardoor hij een verhoogde kans heeft parkinson te krijgen.

•Larry Ellison, medeoprichter van het computerbedrijf Oracle, richtte de Ellison Medical Foundation op om onderzoek naar veroudering te financieren. Hij heeft hier 335 miljoen dollar in geïnvesteerd.

Ellison is nu 70 jaar oud en zegt dat hij is opgehouden met investeren.

•J. Craig Venter, techmiljardair en investeerder, richtte in 2014 het nieuwe bedrijf Human Longevity op om het gezonder oud worden te stimuleren door middel van ontwikkelingen op het gebied van de genomica (de studie van het genoom: de erfelijke informatie) en stamcelbehandelingen.

•Dmitry Itskov, een Russische internetmagnaat, investeert in een gewaagde visie: het produceren van een digitale kopie van de menselijke hersenen, die deel moet uitmaken van een levensechte avatar die niet veroudert. De naam van zijn bedrijf, 2045 Initiative, verwijst naar het jaar waarin hij denkt dit onwaarschijnlijke hoogstandje te hebben verwezenlijkt.

eten ze granen zoals haver en boekweit. Bij zowel de Yi op het platteland als de Yi in de stad werden bloeddrukmetingen uitgevoerd. De metingen werden ook vergeleken met bloeddrukmetingen onder het Han-volk, dat in een andere regio van China woont.

Naar aanleiding van de resultaten concludeerden de onderzoekers dat het dieet helpt de bloeddruk gezond te houden.

De Yi-boeren hadden de laagste bloeddruk, terwijl die van de Han toenam naarmate ze ouder werden. De bloeddruk van de Yi uit de stad, die daar een andere leefstijl hadden aangenomen, was volgens de onderzoekers echter ‘dramatisch hoger’ Vooral alcohol bleek een verwoestend effect te hebben op de Yi in de stad: alleen al de dagelijkse alcoholconsumptie zorgde ervoor dat hun bloeddruk met 33 procent steeg.5

Mensen met een gezond gewicht die regelmatig actief zijn, leven gemiddeld zeven jaar langer dan inactieve mensen WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

REPORTAGE

Het vermijden van stress

Een langere periode met veel stress draagt bij aan de ontwikkeling van allerlei ziektebeelden, zoals hartkwalen, kanker, dementie en beroertes, die we meestal in verband brengen met ouderdom. Een leven vol werkgerelateerde stress – bijvoorbeeld door een moeilijke baas of het gevoel van machteloosheid – kan de ontwikkeling van atherosclerose (aderverkalking) en hartfalen versnellen.6 Bij hartpatiënten wordt vaak een hogere concentratie cortisol aangetroffen. Cortisol is een hormoon dat vrijkomt als het lichaam onder stress staat. Stress kan bovendien de bloeddruk verhogen, schadelijke vrije radicalen veroorzaken en het gehalte homocysteïne, een aminozuur dat de binnenwanden van bloedvaten beschadigt, doen stijgen.

Uit een grootschalig langetermijnonderzoek in Japan bleek dat vrouwen die veel last van stress hadden meer dan twee keer zoveel kans hadden op een fatale beroerte, en twee keer zoveel kans op een fataal hartinfarct, als vrouwen die geen stress hadden. De Japanse mannen met een hoog stressniveau verging het al niet veel beter: zij hadden ongeveer 1,5 keer zoveel kans op een fataal hartinfarct.7 Bij kanker werd een vergelijkbaar beeld aangetroffen. Uit onderzoek blijkt dat er een verband is tussen chronische stress en psychosociale factoren aan de ene kant, en de ontwikkeling of het verloop van verschillende soorten kanker aan de andere.8 Voor borstkanker is het bewijs nog overtuigender: vrouwen met kanker in een gevorderd stadium hebben overdag hogere cortisolwaarden en sterven eerder dan vrouwen bij wie het cortisolgehalte normaal is.9

Hechte gemeenschap Een van de meest fascinerende voorbeelden van de effecten van een sociaal isolement is bekend geworden als het ‘Roseto-effect’. Roseto, een verder onopvallend klein stadje in de Amerikaanse staat Pennsylvania, viel in de jaren 1960 slechts in één enkel opzicht uit de toon: het aantal inwoners met hart- en vaatziekte lag er veel lager dan het Amerikaanse gemiddelde.

In 1966, toen onderzoekers voor het eerst geïnteresseerd raakten in Roseto, was onder de mannelijke inwoners in de meest risicovolle leeftijd (55 tot 64 jaar) het aantal hartkwalen vrijwel nihil. En dat in een tijd waarin hartziekte in het Westen doodsoorzaak nummer een was.

Het was een onlogisch verschijnsel. De meeste mannen werkten in een leisteengroeve en aten zeer ongezond: in reuzel gebakken saucijzen en gehaktballen waren dagelijkse kost. Hun cholesterolgehalte was dan ook veel te hoog, maar vreemd genoeg veroorzaakte dit geen hartkwalen.

Het geheim van Roseto werd pas ontrafeld toen het stadje welvarender werd en de bewoners verhuisden naar grotere woningen aan de rand van de stad of daarbuiten.

Daarvoor hadden zij met drie generaties onder één dak gewoond, en werden de ouderen met respect behandeld en goed verzorgd. Ook deden de stadsbewoners bijna alles samen, van avondwandelingen tot het deelnemen aan verenigingen en kerkelijke festiviteiten.

Zodra de inwoners van Roseto echter verhuisden naar grotere woningen en daar de leefstijl van het Amerikaanse kerngezin aannamen, steeg het aantal gevallen van hartziekte snel. Hun uitzonderlijke gezondheid was verleden tijd.10 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Langer leven door supplementen Het Amerikaanse NIA heeft drie behandelingen uitgekozen die beschouwd worden als het meest kansrijk op het gebied van levensverlenging. De komende jaren worden ze onderzocht en in 2020 worden de resultaten gepubliceerd.

Bij twee van de drie gaat het om medicijnen: aspirine en sirolimus, een middel bedoeld om afstoting na orgaantransplantatie te voorkomen. Het derde middel is het antioxidant MitoQ. Ze zullen worden getest op ‘hun grote potentieel voor het vertragen of afremmen van het verouderingsproces en het verbeteren van de gezondheid in het algemeen’, aldus Randy Strong, hoofdonderzoeker van het Texas Centrum voor Gezondheidswetenschappen in San Antonio.

MitoQ is een molecuul dat meer dan vijftien jaar geleden ontwikkeld werd door onderzoekers van de Universiteit van Otago in Nieuw-Zeeland. Het zou de mitochondriën – de energiecentrales van onze cellen – optimaliseren door ze te overspoelen met antioxidanten, met name co-enzym Q10.

In de woorden van Greg Macpherson, directeur van MitoQ Ltd in Nieuw-Zeeland: ‘De mitochondriën zijn op een complexe manier betrokken bij het verouderingsproces. Als we de manier waarop ze functioneren, kunnen verbeteren en het lekken van vrije radicalen kunnen afremmen, kunnen we misschien ook het verouderingsproces vertragen en onze organen en ons lichaam langer gezond en jong houden.’

Er zijn al honderden laboratorium- en proefdieronderzoeken uitgevoerd en recentelijk gingen er twee onderzoeken met mensen van start. In een onderzoek naar de effecten op muizen met autoimmune encefalomyelitis (ontsteking van de hersenen en het ruggenmerg) verbeterde het antioxidant de handicaps die door de ziekte waren veroorzaakt. Ook verlaagde MitoQ de ontstekingsmarkers.1

LITERATUUR

1

Biochim Biophys Acta, 2013; 1832: 2322–31 AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 63

REPORTAGE

Vastend naar een langer leven

Lichaamsbeweging

Actief blijven helpt om uw leven te verlengen en gezond te blijven.

En gelukkig hoeft u niet eens heel veel te doen. Uit een studie blijkt dat mensen die elke dag een halfuur of langer wandelen, ruim 40 procent minder kans hebben vroegtijdig te overlijden. Dat bleek uit een onderzoek onder bijna 15.000 mannen geboren tussen 1923 en 1932. Hun gezondheid en lichaamsbeweging werden voor het eerst gevolgd in 1972-1973, en opnieuw in 2000, waarna de mannen nog eens 12 jaar lang gevolgd werden.11 Bij een andere studie kwam men erachter dat mensen met een gezond gewicht die regelmatig actief zijn, gemiddeld zeven jaar langer leven dan inactieve mensen.12 Ralph Paffenbarger was een pionier op het gebied van onderzoek naar lichaamsbeweging en het effect daarvan op de levensverwachting. Hij begon in de jaren zestig met zijn research.

De heersende gedachte was toen dat het ongezond was voor ouderen om zich in te spannen. Maar uit Paffenbargers eerste onderzoeksresultaten, onder bijna 17.000 mensen, bleek het tegendeel: dat het aantal sterfgevallen daalde naarmate het aantal verbrande calorieën per week steeg.13

Het aantal sterfgevallen daalde naarmate het aantal verbrande calorieën per week steeg

64 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Af en toe kort vasten, bijvoorbeeld door het overslaan van een maaltijd of minder te eten, kan ervoor zorgen dat u langer leeft. Volgens onderzoekers van de Universiteit van Florida verhoogt incidenteel vasten het aantal SIRT3genen. Deze genen zijn gunstig voor de levensverwachting en ze beschermen onze cellen.

Zo’n minivasten, die dezelfde gunstige effecten lijkt te hebben als een langere vastenperiode, veroorzaakt kleine stressresponsen in het lichaam die het lichaam in de beschermende modus zetten en het immuunsysteem een oppepper geven. Daarnaast daalt de insulinespiegel. Insuline is een hormoon dat koolhydraten afbreekt, en zo de bloedsuiker regelt. Zo zorgt kort vasten ervoor dat de bloedsuikerspiegel op een gezond niveau blijft en voorkomt het dus indirect diabetes.

De voordelen van een mini-vasten werden ontdekt toen onderzoekers 24 volwassenen vroegen om gedurende drie weken de ene dag hun gebruikelijke calorieconsumptie terug te brengen naar 25 procent en de volgende dag te verhogen met 75 procent. Dit betekende dat ze op vastendagen slechts 650 calorieën consumeerden en tijdens de andere dagen maar liefst 4.550.1 Dit ‘intermitterende vasten’ bleek de expressie van SIRT3-genen te verhogen.

LITERATUUR

1

Rejuvenation Res, 2015; 18: 162–72

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

REPORTAGE

Zodra de inwoners van Roseto naar grotere woningen verhuisden en daar de leefstijl van het Amerikaanse kerngezin aannamen, steeg het aantal gevallen van hartziekte snel

Zingeving Uit onderzoek blijkt dat mensen met een duidelijk doel in het leven 23 procent minder kans hebben om vroegtijdig te overlijden aan welke ziekte dan ook en 19 procent minder kans hebben op een hartaanval of beroerte. De onderzoekers definieerden dit doel als iets wat ‘zinvol is, richting geeft en je het gevoel geeft dat het leven de moeite waard is.’ Het omgekeerde is echter ook waar: mensen met een gevoel van doelloosheid of die hun leven beschouwen als zinloos, hebben meer kans om vroegtijdig te overlijden of een beroerte of hartaanval te krijgen.14 Ook kan een positieve instelling een vergaande invloed hebben op uw gezondheid en levensverwachting. Positieve gedachten zorgen voor de aanmaak van meer telomerase, een enzym dat helpt bij het onderhouden van de gezondheid van onze lichaamscellen. Bij een tekort aan dit enzym sterven de cellen af. Vindt u het moeilijk om positief in het leven te staan? Dan zou u baat kunnen hebben bij meditatie. Meditatie verbetert de stemming en verhoogt de telomorase-activiteit, aldus onderzoekers van de Universiteit van Californië in Davis. Ze baseerden deze conclusie op een onderzoek onder dertig mediterenden, van wie de gezondheid werd vergeleken met een gelijk aantal niet-mediterenden.15

De controverse rond DHEA DHEA (dehydroepiandrosterone) wordt door onze bijnieren gemaakt van cholesterol en vervolgens omgezet in de ‘sekshormonen’ testosteron en oestrogeen.

De productie van DHEA in het lichaam bereikt zijn piek als we in de twintig zijn en neemt daarna geleidelijk af.

Sommige mensen denken dat het verouderingsproces een direct gevolg is van deze afname. Ze zijn van mening dat de veroudering tot stilstand kan worden gebracht door het nemen van DHEAsupplementen. Voor hen staat dit supplement garant voor een eeuwige jeugd, maar critici vinden het pure kwakzalverij.

Na een studie van twee jaar kwamen onderzoekers tot de conclusie dat de supplementen geen ‘fysiologisch relevante weldadige effecten hadden op de WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

lichaamssamenstelling, fysieke prestaties, insulinegevoeligheid of kwaliteit van leven’.1 Een ander onderzoek, dat het sterftecijfer onder bijna duizend Taiwanese mannen in kaart bracht, sprak deze conclusie echter tegen. Mannen met een laag DHEA-gehalte hadden meer risico voortijdig te sterven dan mannen met een hoger gehalte.2 Weer een ander onderzoek ondersteunt ook het idee dat DHEA iets te maken heeft met een hogere levensverwachting. Onder de 396 mannen en 544 vrouwen die gevolgd werden in Japan leken de effecten groter te zijn bij de mannen: degenen met een lager DHEA-gehalte hadden zowel een hogere bloeddruk als een hogere bloedsuikerspiegel en tweemaal zoveel kans op een voortijdige dood.3 LITERATUUR

1 N Engl J Med, 2006; 355: 1647–59 2 Ann Epidemiol, 2006; 16: 510–5 3 J Am Geriatr Soc, 2008; 56: 994–8

Wie wil er 1000 worden?

Anderen denken dat dit allemaal veel te simplistisch is en dat het antwoord te vinden is in de menselijke genen en in het manipuleren van ons DNA. Google heeft een nieuw bedrijf, Calico (California Life Company), opgericht om de mogelijkheden te onderzoeken voor het terugdraaien van de biologische factoren die verantwoordelijk zijn voor onze levensverwachting. Er wordt erg weinig naar buiten gebracht over hoe het bedrijf dit wil realiseren. Maar aangezien Calico samenwerkt met een biotechbedrijf, wordt er waarschijnlijk naar een farmaceutische oplossing gezocht.

Een ander voorbeeld is de Strategies for Engineered Negligible Senescence Research Foundation (SENS). Deze stichting wordt geleid door de Britse excentriekeling of – volgens sommigen – visionair Aubrey de Grey. Hij vindt dat de wereld zich te veel in een ‘pro-ouderdomtrance’ bevindt: we gaan ervan uit dat ouder worden onvermijdelijk is, terwijl het in feite slechts een medisch probleem is. Volgens hem is de eerste persoon die de 1000-jarige leeftijd zal bereiken op dit moment al in leven.

Hoe onwaarschijnlijk dat ook mag klinken, we beschikken nu al over de kennis om onze gemiddelde levensverwachting, in goede gezondheid, te verlengen tot 90 en misschien wel 100 jaar. En het begint – en eindigt waarschijnlijk – met de vijf gouden regels voor een hogere levensverwachting.

LITERATUUR

1 PLoS Med, 2015; doi: 10.1371/journal.pmed.1001917 2 Nature, 2015; doi: 10.1038/nature16166 3 Santrock JW. Chapter 3, ‘Physical Development and Biological Aging’, in A Topical Approach to Life-Span Development, 2nd edn. New York: McGraw-Hill, 2005 4 Arch Intern Med, 2007; 167: 2461–8 5 Am J Epidemiol, 1991; 134: 1085–101 6 BMJ, 1997; 314: 553–8 7 Circulation, 2002; 106: 1229–36 8 Future Oncol, 2010; 6: 1863–81 9 J Natl Cancer Inst, 2000; 92: 994–1000 10 Wolf S, Bruhn JG. The Power of the Clan. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers, 1993 11 Br J Sports Med, 2015; 49: 743–8 12 PLoS Med, 2012; 9: e1001335 13 N Engl J Med, 1986; 314: 605–13 14 Presented at the EPI /Lifestyle 2015 Science Sessions in Baltimore, Maryland, 3–6 March 2015 15 Psychoneuroendocrinology, 2011; 36: 664–81 AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 65

ALTERNATIEVEN

Medicijnen of Moeder Natuur

Groot hoefblad of antihistaminica voor hooikoorts?

Zou u een kruidenmiddel durven vertrouwen in plaats van een antihistaminicum om uw hooikoortsklachten tegen te gaan?

A

ntihistaminica vormen de standaardbehandeling voor die vervelende symptomen van hooikoorts, waar naar schatting zo’n 10-20 procent van de Nederlanders last van heeft. Maar de bijwerkingen zijn soms haast net zo erg als de niesbuien en tranende ogen zelf: sufheid, duizeligheid, droge mond, concentratieproblemen, hoofdpijn en wazig zien zijn de meest gangbare. Zelfs de zogenaamde tweedegeneratie-antihistaminica, die niet sederend zouden werken en beter verdragen zouden worden, veroorzaken soms sufheid en vermoeidheid.1 Enkele hiervan zijn zelfs in verband gebracht met cardiotoxiciteit: ze kunnen de hartspier beschadigen en de hartfunctie verstoren.2 Vooral zwangere vrouwen kunnen beter uit de buurt blijven van antihistaminica, want ze zijn geen van alle veilig verklaard tijdens de zwangerschap.3 Groot hoefblad is een natuurlijk alternatief dat wordt aangeprezen om hooikoorts te verlichten. Maar werkt het ook?

Wat is groot hoefblad?

Groot hoefblad of Petasites hybridus is een plant met grote bladeren die zowel in Europa als delen van Azië en Noord-Amerika voorkomt.

Ze wordt al heel lang medicinaal aangewend.

In de middeleeuwen werd de plant gebruikt tegen de pest en koorts; in de zeventiende eeuw was het een gangbaar middel bij hoest, astma en huidwonden. Tegenwoordig is groot hoefblad een populair alternatief voor de behandeling van hooikoorts. Het extract ervan vindt u als supplement in de schappen van gezondheidswinkels.

Beter dan een placebo Er zijn nog meer natuurlijke middelen tegen hooikoorts, maar groot hoefblad is een van de weinige middelen waarvan wetenschappelijk is vastgesteld dat het inderdaad werkt. In een gerandomiseerd onderzoek met een 66 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

controlegroep (een RCT: beschouwd als de beste onderzoeksmethode in de geneeskunde) kregen 186 hooikoortspatiënten twee weken lang dagelijks een hoge of lage dosis van een gestandaardiseerd extract van groot hoefblad (merknaam Ze339), of een placebo (neppil).

De onderzoekers ontdekten niet alleen dat groot hoefblad significant beter was in het verlichten van de symptomen dan de placebo, maar ook dat de hogere dosis effectiever was dan de lage: een teken dat het kruid inderdaad de veranderingen teweegbracht.4 Een alternatief voor antihistaminica Het extract werd ook vergeleken met twee veelgebruikte antihistaminica: cetirizine en fexofenadine. Het resultaat was indrukwekkend.

Toen Ze339 werd vergeleken met cetirizine (merknaam Zyrtec) – verkrijgbaar bij de drogist – bleek de plant net zo goed te zijn in het verlichten van hooikoortsklachten zoals jeukende ogen en een loopneus. Het grote verschil zat in de bijwerkingen. Ondanks het feit dat cetirizine geclassificeerd is als een antihistaminicum dat geen sufheid veroorzaakt, werd er toch een verband gevonden met nevenverschijnselen als slaperigheid en vermoeidheid. Groot hoefblad gaf die bijwerkingen niet.

‘Groot hoefblad moet overwogen worden voor de behandeling van seizoensgebonden allergische rinitis [de medische term voor hooikoorts] als de sederende effecten van antihistaminica vermeden moeten worden’, aldus de onderzoekers.5 Ze339 bleek ook net zo effectief te zijn als fexofenadine, een middel dat uitsluitend op recept verkrijgbaar is, in twee sterktes: 120 mg of 180 mg. Toen het plantenextract in een RCT met 330 hooikoortspatiënten vergeleken werd met de hoogste dosis, waren beide behandelingen beter dan de placebo, en allebei even effectief tegen de klachten.6 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

De gegevens nader bekeken Hoewel een klein onderzoek meldde dat groot hoefblad geen ‘significant effect’ had,7 concludeerde een literatuurstudie naar alle onderzoeken tot dusver dat er ‘bemoedigend bewijs’ is dat de plant een effectieve behandeling kan zijn voor hooikoorts.8 Maar het is nodig dat er meer onafhankelijk onderzoek gedaan wordt, zeiden de onderzoekers, want drie grote trials waren gefinancierd door de producenten van Ze339.

Hoe werkt het groothoefbladextract?

Uit onderzoek bleek dat het de hoeveelheid ontstekingsmediatoren vermindert. Dat zijn stoffen die vrijkomen bij een afweerreactie, zoals histamine en leukotriene, en die de gebruikelijke verschijnselen zoals niezen, een verstopte neus en jeukende ogen veroorzaken.9 Dosering en veiligheid De gangbare dosering van groot hoefblad is tweemaal daags 50-75 mg van een gestandaardiseerd extract van de plant (dat meestal minimaal 7,5 mg petasin en isopetasin bevat, de voornaamste actieve ingrediënten).

Dit wordt meestal goed verdragen: de meest gemelde bijwerking waren milde spijsverteringsklachten, zoals oprispingen.10 Maar van de plant groot hoefblad weten we dat die ook giftige stoffen bevat: pyrrolizidinealkaloïden (PA’s). Die kunnen de lever beschadigen en zelfs kanker veroorzaken, dus zorg dat u een preparaat kiest dat geen alkaloïden bevat.

Helaas is groot hoefblad niet geschikt voor zwangere en zogende vrouwen, omdat het onvoldoende getest is in die groep. Jonge kinderen en mensen met ernstige nier- of leveraandoeningen kunnen het ook beter niet slikken.

Toen het werd ❝ vergeleken met

cetirizine bleek de plant net zo goed te zijn in het verlichten van hooikoortsklachten zoals jeukende ogen en een loopneus ❞

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Slotsom Als u antihistaminica wilt vermijden, kan groot hoefblad de oplossing zijn voor uw hooikoortsklachten, als u tenminste niet bij de zojuist genoemde groepen hoort. Als u twijfelt, raadpleeg dan een gekwalificeerde natuurgeneeskundige.

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

BMJ, 2002; 324: 144–6 J Pediatr [Rio J], 2006; 82 [5 Suppl]: S173–80 J Pharmacol Pharmacother, 2012; 3: 105–8 Arch Otolaryngol Head Neck Surg, 2004; 130: 1381–6 BMJ, 2002; 324: 144–66 Phytother Res, 2005; 19: 530–7 Ann Allergy Asthma Immunol, 2004; 93: 56–60 Ann Allergy Asthma Immunol, 2007; 99: 483–95 Int Immunopharmacol, 2002; 2: 997–1006 Adv Ther, 2006; 23: 373–84 AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 67

ALTERNATIEVEN

S

ommige artsen noemen het ‘klinkklare onzin’, wetenschappers noemen het ‘onwaarschijnlijk’ en weer anderen zeggen dat het onmogelijk kan werken, aangezien het elke wetenschappelijke wet overtreedt die ze kennen.

Homeopathie is een geliefde zondebok onder de aanvullende geneeswijzen. Als een homeopathisch middel tóch een vervelende verkoudheid verhelpt of iemand van zijn hoofdpijn verlost, dan komt dat gewoon door het placebo-effect: het is slechts de geest die sterker is dan het lichaam, met andere woorden, mensen dénken alleen maar dat ze beter zijn geworden door homeopathie. Elk actieve ingrediënt in een homeopathisch middel is vaak zo verdund, dat het effect alleen kan worden toegeschreven aan iemands verbeelding. Aldus de critici.

Maar in India wordt homeopathie bijvoorbeeld ingezet om kanker te behandelen, en met succes. En in het Verenigd Koninkrijk maakt homeopathie al sinds 1948 deel uit van het zorgstelsel en krijgen Britten hun homeopathische zorg standaard vergoed. In Nederland is dat anders: homeopathie kan hier alleen aanvullend verzekerd worden.

Homeopathische principe De felste tegenstanders van homeopathie hebben meestal een achtergrond in de conventionele geneeskunde. Dat ze juist tegen deze vorm van aanvullende geneeskunde ten strijde trekken, is eigenlijk niet zo vreemd. De principes van deze geneeswijze lijken volslagen onlogisch. De ultralage homeopathische doses worden bereid door opeenvolgende verdunningen in water te maken: een druppel van het oorspronkelijke middel wordt toegevoegd aan 100 druppels water. Van deze verdunning wordt een druppel genomen die opnieuw aan 100 druppels water wordt toegevoegd. Dit wordt steeds herhaald, waarbij de oplossing bij elke verdunningsstap krachtig wordt geschud. Dit proces van verdunnen en schudden wordt ‘potentiëren’ genoemd.

Vaak gaat dat stapsgewijze verdunnen door totdat de oplossing wel 1.000.000.000.000.000.000.000.

000 keer meer verdund is dan het oorspronkelijke middel. Elk spoor van het werkzame middel is dan verdwenen. Toch zeggen homeopaten dat zulke extreme verdunningen niet alleen werken, maar zelfs beter werken dan het oorspronkelijke middel. Dat stuit op weerstand bij de sceptici.

In het Verenigd Koninkrijk is de strijd tegen homeopathie onlangs in alle hevigheid losgebarsten.

Een groepje critici wil homeopathie uit het Britse zorgstelsel halen en alle verdere onderzoek naar homeopathie verbieden.

‘Als we de principes van de homeopathie zouden accepteren, moeten we de hele natuur- en scheikunde op zijn kop zetten’, zegt professor Colin Blakemore, voormalig hoofd van de Britse medische onderzoeksraad (MRC). Daarmee verwoordt hij de heersende opvatting.

Anderen zeggen het minder diplomatiek. Hoge medische functionarissen bestempelen homeopathie als ‘onzin’ en ‘belachelijk’, de Britse beroepsvereniging voor artsen heeft het over ‘hekserij’ en het toonaangevende medische tijdschrift British Medical Journal publiceerde een artikel waarin homeopathie ‘pure kwakzalverij’ wordt genoemd.1 Het kan niet waar zijn “Dit soort taalgebruik leidt tot een dialoog tussen doven”, zegt Noel Thomas, een huisarts uit Zuid-Wales.

‘Tegenstanders hameren erop dat “het nog steeds niet is gelukt een effect te vinden dat groter is dan een placeboeffect” in het klinische onderzoek naar homeopathie.

Maar dat klopt niet. Het is frustrerend om te zien dat de belangen van patiënten in de verdrukking dreigen te komen door een clubje slecht geïnformeerde, ongemanierde critici, die onder het mom van een beetje wetenschap vooral bezig zijn met zwartmaken en beledigen’, aldus Thomas.

‘Slechts een paar critici beperken zich tot datgene wat zij beschouwen als wetenschappelijke principes.

Zij geloven dat wetenschap alles over alles weet en dat niets meer verklaard hoeft te worden – de zogenaamde wetenschappelijke fundamentalisten.’

Hiermee legt Thomas de vinger precies op de zere plek. De strijd gaat niet over bewijzen maar over wetenschappelijke ideologieën. Omdat homeopathische middelen vaak geen enkele molecuul aan werkzame stof bevatten, beschouwen tegenstanders ze als minderwaardig, als een belediging van het rationele denken en zelfs als een bedreiging voor de hele wetenschap. Hun vijandige houding lijkt wel wat op die van het middeleeuwse Vaticaan tegenover Galileo: het kan niet waar zijn, dus is het dat ook niet.

Opmerkelijke resultaten Homeopathische huisartsen geven toe dat de werking van hun middelen wetenschappelijk lastig te verklaren is. Maar ze zien vaak met eigen ogen hoe opmerkelijk de

❝ Dit soort taalgebruik leidt tot een dialoog tussen doven❞ 68 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

Meer dan water Homeopathie is onzin, althans volgens sceptici en wetenschappers.

Toch zijn er veel artsen die dagelijks homeopathische middelen voorschrijven.

Waarom doen ze dat als de middelen niet werken? Onze redactie deed onderzoek.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 69

ALTERNATIEVEN

Meer dan water De meest gehoorde kritiek op homeopathie is dat het eindproduct na zo veel verdunningsstappen onmogelijk iets anders kan zijn dan water.

Maar dat blijkt niet te kloppen. Door de jaren heen zijn er namelijk subtiele maar meetbare verschillen gevonden tussen ultraverdunde homeopathische oplossingen en gewoon water. Hiervoor zijn allerlei laboratoriumtesten gebruikt, waaronder: uv-spectroscopie (kleurverschillen met behulp van ultraviolet licht);1 kernspinresonantiespectroscopie of NMR (verschillen in magnetisch veld);2 thermoluminescentie (verschillen in uitgezonden straling);3 beeldvorming van onder hoogspanning opgewekt plasma (verschillende reacties op hoogspanningspulsen);4 conductiviteitsmeting van oplossingen (verschillen in elektrische weerstand);5 en metingen met solvatochrome kleurstoffen (verschillende binding van kleurstoffen aan homeopathische oplossingen).6 Kennelijk zit er toch ‘iets’ in een homeopathische verdunning, zelfs wanneer er theoretisch niets meer van de oorspronkelijke stof aanwezig kan zijn.

Homeopathie verklaard De twee populairste verklaringen voor homeopathie zijn: • Elektromagnetische communicatie in cellen De in 2004 overleden Franse immunoloog Jacques Benveniste was de eerste die stelde dat homeopathische oplossingen een elektromagnetische ‘herinnering’ aan het oorspronkelijke middel vasthouden. Dat zou een niet-chemisch elektrisch signaal opwekken dat de lichaamscellen van de patiënt beïnvloedt. Zijn basistheorie werd later bevestigd door Nobelprijswinnaar Luc Montagnier. Die toonde met zijn experimenten aan dat DNA-‘signalen’, zelfs na meerdere verdunningsstappen, in water worden vastgehouden.7 • Activiteit van nanodeeltjes Nanodeeltjes zijn extreem kleine deeltjes van een stof, niet groter dan een rookdeeltje. De belangstelling van de farmaceutische industrie voor deze deeltjes groeit, bijvoorbeeld om geneesmiddelen te kunnen transporteren naar een tumor in het lichaam.

Nanodeeltjes zitten ook in homeopathische oplossingen, hebben onderzoekers vastgesteld met elektronenmicroscopie, zelfs na extreem veel verdunningsstappen.8

LITERATUUR

1 2 3 4 5 6 7 8

Evid-Based Complement Altern Med, 2013; 2013: 370609 Br Homeopath J, 2001; 90: 14–20 Phys A Stat Mech Appl, 2003; 323: 67–74 Homeopathy, 2008; 97: 129–33 Homeopathy, 2004; 93: 144–50 Homeopathy, 2016; 105: 55–65 Electromagn Biol Med, 2015; 34: 106–12 Homeopathy, 2010; 99: 231–42; Int J High Dilution Res, 2011; 10: 299–310

70 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

resultaten zijn. Die kunnen ze niet zomaar negeren.

Andrew Sikorski, huisarts in een groepspraktijk in East Sussex, vertelt over een indrukwekkende ervaring die hij in de jaren negentig had, toen hij bijna klaar was met zijn opleiding tot homeopaat. ‘Ik werkte als plaatsvervangend arts op een KNO-afdeling in een ziekenhuis in Winchester, toen ik laat op een avond werd opgeroepen om een patiënt te zien. De man was met spoed binnengebracht met een ernstige keelontsteking. Een groot abces sloot zijn keel bijna helemaal af en hij kon zijn speeksel nog maar nauwelijks doorslikken. Hij was ernstig ziek, had hoge koorts en een hoge hartslag. De huisarts had hem antibiotica voorgeschreven, maar die hadden duidelijk niet gewerkt.

De juiste noodbehandeling was een infuus met antibiotica en het opensnijden van het abces. Maar toevallig had ik een homeopathische eerstehulpkit bij me. In mijn nog onervaren ogen moest deze patiënt het homeopathische middel Belladonna hebben – dat gelukkig in mijn kit zat.

Met toestemming van de patiënt en De enige manier zijn partner stopte ik een Belladonnaom te bepalen of pil in zijn mond, waarna ik het infuus homeopathie echt werkt, ging klaarmaken. Toen ik even later terugkwam, zag ik tot mijn stomme is met gerandomiseerd verbazing dat de patiënt een slokje water gecontroleerd onderzoek dronk en zonder problemen kon praten.

Zijn hartslag en temperatuur waren weer bijna normaal en het abces was nauwelijks meer zichtbaar – behalve een rode plek bij de rechter keelamandel waar het abces had gezeten. Die uitzonderlijk snelle en volledige reactie was bijna niet te geloven: met geen conventionele behandeling was zoiets ooit gelukt.’

❝

❞

Geen toeval Natuurlijk kun je zulke verhalen toeschrijven aan een extreem placebo-effect of zelfs toeval, maar ze komen vaker voor. Neem nu het verhaal van Brian Kaplan, een andere regulier opgeleide arts: ‘Ik had een vrouw van middelbare leeftijd onder behandeling voor artrose [gewrichtsslijtage], die dagelijks het homeopathische middel Argentum Metallicum 6C gebruikte. Ze was erg opgetogen over de resultaten en had geen conventionele pijnstillers nodig.

Maar tijdens een van haar halfjaarlijkse controleafspraken, gaf ze ineens teleurgesteld aan dat het middel niet meer werkte en haar pijn in alle hevigheid terug was. In een opwelling vroeg ik of ze het potje misschien bij zich had. Toen ik dat bekeek, zag ik dat er Arg Nit 6 op stond – een heel ander middel.

Ik realiseerde me dat dit de ideale kans was om te testen of homeopathie beter werkt dan een placebo. Daarom schreef ik, zonder iets tegen de patiënt te zeggen, een herhalingsrecept uit, dat ik deze keer natuurlijk goed controleerde... Vervolgens hoorde ik niets meer van deze patiënt totdat ze voor haar volgende halfjaarlijkse bezoek kwam. Ze had een brede lach op haar gezicht, want ze was weer helemaal pijnvrij! Het juiste homeopathische middel had gewerkt; het verkeerde middel niet – en allemaal buiten medeweten van de patiënt.’

Beter en goedkoper In 2006 publiceerde Tom Robinson de resultaten van een audit in zijn huisartspraktijk in Zuidwest-Engeland, waar WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

hij zowel homeopathie als conventionele middelen voorschrijft. 2 Gedurende een jaar behandelde hij ongeveer een op de tien van zijn patiënten met homeopathie. De meesten van hen hadden last van keel-, neus- en oorklachten, psychische problemen, huidaandoeningen en ‘diverse andere kwalen zoals “altijd moe zijn”, kneuzingen, reisziekte, kramp in de benen, en winterhanden en -voeten: allemaal problemen waarvoor de reguliere geneeskunde geen oplossing heeft’, aldus Robinson.

Na behandeling voelde 78 procent van de patiënten zich beter. Slechts 3 procent van Robinsons patiënten vond dat hun toestand na homeopathie was verslechterd – een veel lager percentage dan bij een behandeling met conventionele geneesmiddelen. ‘Soms merken patiënten in een bepaalde behandelfase dat hun symptomen verergeren, dus dat was geen verrassende bevinding’, zegt Robinson.

Ook de groepspraktijk van huisarts Sikorski wordt, zoals alle andere vergelijkbare praktijken, regelmatig getoetst via officiële NHS-audits. ‘Dergelijke onafhankelijke audits laten zien dat de kosten voor de geneesmiddelen die ik voorschrijf, veel lager zijn dan die van mijn reguliere collega’s. Ook verwijs ik minder vaak door naar het ziekenhuis’, zegt Sikorski.

‘Homeopathie blijkt vooral goed te werken bij heel jonge of juist oude mensen. Zo reageren baby’s heel snel op het juiste middel. Verder kun je ouderen met chronische aandoeningen eenmalig een veilig, werkzaam en toch betaalbaar homeopathische middel geven, in plaats van dure herhalingsrecepten voor conventionele medicijnen.’

De bevindingen van huisartsen als Sikorski en Robinson komen overeen met die in de rest van Europa, waar veel meer homeopathische huisartsen zijn dan in Groot-Brittannië. Ook daar blijkt uit onderzoek dat homeopathische praktijken betere resultaten bij patiënten boeken dan praktijken die alleen conventionele geneesmiddelen voorschrijven.

Bovendien doen ze dat vaak tegen lagere kosten.

Gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek Eén groep aandoeningen waarvan wetenschappelijk is bewezen dat homeopathie beter werkt dan conventionele geneesmiddelen zijn infecties van de bovenste luchtwegen, zoals griep, hoesten, verkoudheid en keelpijn (zie kader ‘Goud waard’). Deze kwalen zijn – ook in Nederland – verantwoordelijk voor veel huisartsbezoeken en vormen een grote kostenpost voor de zorg. Een gewone huisarts kan alleen een conventioneel geneesmiddel voorschrijven, dat vaak WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Het is ❝ simpelweg

onmogelijk om veel van het gepubliceerde klinisch bewijs te geloven ❞

niet eens werkt. Maar een homeopathische huisarts heeft ook de keuze uit homeopathisch middelen waarvan de werkzaamheid tegenwoordig in allerlei onderzoeken is aangetoond.

Tegenstanders van homeopathie beweren echter dat die onderzoeken waardeloos zijn. Ze sluiten een placebo-effect niet uit, zeggen ze, en ook niet dat een aandoening ‘zelfbeperkend’ kan zijn – patiënten worden na een tijdje vanzelf beter. De enige manier om te bepalen of homeopathie echt werkt, zeggen ze, is met gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek (RCT) – waarin de werking van een homeopathische pil wordt vergeleken met die van een placebopil die er precies hetzelfde uitziet.

Slecht onderbouwd Volgens de Britse stichting Sense about Science is het ruim 150 klinische onderzoeken niet gelukt te bewijzen dat homeopathie werkt. ‘Enkele kleine onderzoeken hebben positieve resultaten opgeleverd, maar dat komt door een slechte aanpak of toevallige effecten’, aldus de stichting, die publieksvoorlichting over wetenschap geeft.

In de afgelopen tien jaar is echter ook de conventionele geneeskunde onder vuur komen te liggen. Die is wetenschappelijk namelijk net zo slecht onderbouwd. De eerste criticus van niveau was Marcia Angell, arts en voormalig redacteur van het gerenommeerde medische tijdschrift New England Journal of Medicine. Zij deed in 2005 de opmerkelijke uitspraak: ‘Het is simpelweg onmogelijk om veel van het gepubliceerde klinisch bewijs te geloven.’3 Twee jaar later sloot het British Medical Journal zich daarbij aan: het toonaangevende tijdschrift publiceerde een onderzoek waarin stond dat slechts 15 procent van de behandelingen binnen de NHS duidelijk een ‘gunstig effect’ had, en 22 procent ‘waarschijnlijk een gunstig effect’. De overgrote meerderheid viel in de categorie ‘met onbekende werkzaamheid’ of ‘waarschijnlijk niet werkzaam’.4 Ten slotte deed Richard Horton, hoofdredacteur van de Lancet, vorig jaar verslag van een besloten conferentie van Wellcome Trust, een Britse stichting voor biomedisch onderzoek. Daar werd de medische wetenschap aan de schandpaal genageld voor ‘twijfelachtige onderzoekspraktijken’, ‘nogal wat statistische verzinsels’ en ‘een onderzoekscultuur die soms grenst aan wangedrag’. Hortons conclusie luidde: ‘Veel wetenschappelijke literatuur, misschien wel de helft, zou simpelweg weleens niet correct kunnen zijn.’5 Dubbele standaarden Uiteraard maakt de slechte wetenschappelijke onderbouwing van de conventionele geneeskunde de zaak voor homeopathie niet per se sterker. En inderdaad werd de Britse regering vorig jaar onder druk gezet door lobbyist Simon Singh, oprichter van de Good Thinking Society en bestuurslid van Sense about Science. Singh dreigde met een ‘rechterlijke toetsingsprocedure’ om de homeopathie op de zwarte lijst te krijgen – iets waar de regering waarschijnlijk voor zwicht.

‘Waarom wordt homeopathie eruit gepikt?’ vraagt Kaplan zich af. ‘Het is toch raar om op basis van wetenschappelijke onderbouwing alleen de AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 71

ALTERNATIEVEN

homeopathie aan te vallen en daar wetgeving tegen te eisen, terwijl ook de werking van veel conventionele medicijnen niet wetenschappelijk onderbouwd is’, zegt hij. ‘Dubbele standaarden? Dat kun je wel een eufemisme noemen.’

Singh en zijn medestanders hebben vooral moeite met het ‘antiwetenschappelijke’ signaal dat door de homeopathie wordt uitgezonden. ‘Het overgrote deel van de echte artsen beschouwt homeopathie als een pseudowetenschap’, zegt Singh. ‘Tenslotte verdunnen homeopaten hun middelen vaak tot er helemaal niets meer in zit.’

Maar het bewijs groeit dat de werking van hoge homeopathische verdunningen mogelijk toch wetenschappelijk verklaard kan worden (zie kader ‘Meer dan water’). Ook wordt steeds duidelijker dat homeopathie daadwerkelijk gunstige effecten heeft op verschillende biologische systemen – niet alleen bij mensen, maar ook bij dieren, planten en cellen. Zo is homeopathie met succes toegepast in de diergeneeskunde en landbouw, en ook in laboratoriumtesten op lichaamscellen (zie kader ‘Echt of nep’). Al deze niet-menselijke bewijzen sluiten per definitie het ‘placebo-effect’ als verklaring uit.

Op gelijke voet Homeopathie is tussen 1950 en 2014 onderzocht in 104 gerandomiseerde gecontroleerde onderzoeken (RCT’s) voor 61 verschillende aandoeningen: 41 procent van deze RCT’s gaven een positieve uitkomst; 5 procent een negatieve uitkomst; en 54 procent geen doorslaggevende uitkomst.6 Deze percentages lijken opvallend veel op die van conventionele behandelingen. Een analyse uit 2007 van een ‘groot aantal, willekeurig gekozen’ RCT’s over conventionele behandelingen wees uit dat 44 procent ‘waarschijnlijk een positief effect’ had, 7 procent ‘waarschijnlijk een negatief effect’ en 49 procent geen doorslaggevend effect.7 De homeopathie en de conventionele geneeskunde staan dus duidelijk op gelijke voet als het gaat om evidence-based (wetenschappelijk onderbouwde) geneeskunde – het belangrijkste grondbeginsel van de medische praktijk.

Bredere aanpak gewenst Waarom zijn de resultaten uit RCT’s zo onbevredigend?

Volgens sommige experts komt dat niet per se doordat de behandelingen niet werken, maar hebben de RCT’s zelf juist grote beperkingen. Elk jaar worden er maar liefst 18.000 RCT’s over conventionele geneesmiddelen gepubliceerd. Maar door ‘onvoldoende deugdelijk bewijs’ hebben deze onderzoeken meestal ‘weinig betekenis of waarde voor de klinische praktijk’, aldus het Amerikaanse bureau voor integer onderzoek in Maryland.8 ‘Zelfs als RCT’s een gunstig effect aantonen, geven ze vaak onvoldoende inzicht in de nadelige effecten’, zegt hoogleraar Jan P. Vandenbroucke van de Universiteit Leiden. ‘Een goede analyse behoort ook een systematische evaluatie van de bijwerkingen te bevatten.’9 Volgens Sir Michael Rawlins, hoofd van de MHRA, de Britse toezichthouder op de veiligheid 72 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

❝ Homeopathie heeft gunstige

effecten, ook bij dieren, planten en cellen❞

van geneesmiddelen, zouden RCT’s vervangen moeten worden door een bredere aanpak waarmee alle wetenschappelijke bewijzen kunnen worden geanalyseerd.10 De vorig jaar overleden David Sackett, een van de grondleggers van de klinische epidemiologie, dacht daar hetzelfde over. ‘Evidence-based geneeskunde is niet beperkt tot RCT’s en meta-analyses [analyses van de resultaten uit meerdere onderzoeken]’, schreef hij 20 jaar geleden al. ‘Alles draait om het opsporen van het beste onafhankelijk bewijs waarmee we onze klinische vragen kunnen beantwoorden.’11 Patiëntgericht onderzoek Het Amerikaanse congres gaf het Instituut voor Patiëntgericht Effectonderzoek (PCORI) onlangs opdracht te onderzoeken wat het nut van medische behandelingen is in de dagelijkse praktijk. De vraag waarop het PCORI een antwoord moet vinden is: zorgt behandeling X voor gezondere patiënten?

Als homeopathie volgens de patiëntgerichte principes van het PCORI wordt beoordeeld, dan is de uitkomst duidelijk: homeopathie werkt stelselmatig beter dan conventionele medicijnen.

Zo verscheen in 2008 een onderzoek waarin ruim honderd Duitse en Zwitserse homeopathische huisartsenpraktijken verslag deden over de gezondheid van hun ‘chronisch zieke patiënten na 8 jaar homeopathie’. De resultaten waren opzienbarend: de ernst van de aandoeningen verminderde aanzienlijk en de lichamelijke en psychische kwaliteit van leven verbeterden aanmerkelijk.12 Misschien is dit wel waarom de Zwitserse regering homeopathie vanaf mei 2017 dezelfde status voor de

Zoek de verschillen Homeopathie

Conventionele behandeling

5%

7%

Negatief

Waarschijnlijk een negatief effect

44%

41%

Waarschijnlijk een positief effect

Positief

54%

Niet doorslaggevend

49%

Niet doorslaggevend

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

ALTERNATIEVEN

Goud waard Infecties van de bovenste luchtwegen, zoals hoesten, griep en verkoudheid, verdwijnen vaak binnen een paar weken vanzelf.

Maar in de ontwikkelde landen zijn ze wel verantwoordelijk voor de meeste huisartsbezoeken.

Uit onderzoek blijkt steeds opnieuw dat homeopathie bij dit soort infecties beter scoort dan conventionele behandelingen als het gaat om de gezondheid van de patiënt, de kosten of beide.

• In Frankrijk, waar ongeveer 95 procent van de huisartsen minstens één homeopathisch middel per jaar voorschrijft, bleek uit onderzoek dat homeopathische en conventionele geneesmiddelen bij zulke luchtweginfecties even goed werkten, maar dat die laatste bijna twee keer zo duur waren.1 • In Italië, waar homeopathie steeds meer in de regionale gezondheidszorg wordt geïntegreerd, werkte een homeopathisch hoestmiddel beter dan een placebo.2 Verder wees een onderzoek in een homeopathische kliniek in Lucca uit dat patiënten na het starten met homeopathie 42 procent minder uitgaven aan medicijnen. De kosten bij patiënten die conventionele geneesmiddelen gebruikten, stegen juist.3 • In Duitsland, waar ongeveer 20 procent van de artsen homeopathie voorschrijft, had 78 procent van de patiënten met een luchtweginfectie minder symptomen na gebruik van het homeopathische middel Gripp-Heel. Van de patiënten die conventionele middelen gebruikten, had maar 52 procent minder last van symptomen.4

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

• In 2007 werd in acht

verschillende landen (waaronder Nederland) een vergelijkend onderzoek gedaan bij ruim 1500 patiënten van huisartsenpraktijken. De symptomen van luchtweginfecties bleken in de eerste week na de behandeling sneller te verdwijnen met homeopathie dan met conventionele geneesmiddelen. De artsen hadden voor elke individuele patiënt de keuze uit ruim 60 verschillende homeopathische preparaten, maar beschikten slechts over vier conventionele middelen: antibiotica, neussprays, hoestmiddelen en pijnstillers.5 LITERATUUR

1 PLoS One, 2014; 9: e89990 2 Pulm Pharmacol Ther, 2014; 27: 102–8 3 Homeopathy, 2009; 98: 2–10 4 Int J Clin Pract, 2004; 58: 827–32 5 BMC Complement Altern Med, 2007; 7: 7

Homeopathie ❝ is een tegenspeler

zorgverzekering geeft als conventionele geneesmiddelen.

Homeopathie blijkt ook van formaat voor bijzonder waardevol te zijn voor multimorbide patiënten, die meerdere conventionele gezondheidsproblemen hebben. genees­ Onderzoekers van de Universiteit van Bern keken naar het effect van middelen homeopathie bij 50 van zulke patiënten.

Ze vonden een verbetering van 91 procent binnen 12 maanden – voor minder dan de helft van de geschatte kosten van een conventionele behandeling.13 Verder bleek uit een directe vergelijking van conventionele en homeopathische zorg in een Duitse huisartsenpraktijk dat de tevredenheid van patiënten over homeopathie een kwart hoger was. Ook de artsen waren tevredener, vooral over de resultaten bij kinderen.14 In een Belgisch onderzoek uit 2004 vulden alle patiënten die op één willekeurige dag een van 80 homeopathische huisartsenpraktijken hadden bezocht, een vragenlijst in. De meeste patiënten hadden eerder een conventionele behandeling gehad (waarvan velen zeiden dat die hun problemen had verergerd). Een overgrote meerderheid van 89 procent gaf nu aan dat homeopathie ‘hun lichamelijke toestand had verbeterd’. De Belgisch onderzoekers concludeerden dat de homeopathische behandelingen aanzienlijk minder kostten (ongeveer een derde) dan de conventionele behandelingen. Patiënten stopten bovendien met veel medicijnen die ze eerder kregen voorgeschreven.15 De paar homeopathische ziekenhuizen in het Verenigd Koninkrijk hebben vergelijkbare ervaringen met hun patiënten, die vaak een uitpuilend medisch dossier meebrengen vol mislukte behandelingen voor de meest uiteenlopende aandoeningen. Ook hier laat onderzoek volgens de PCORI-benadering weer duidelijk de voordelen van homeopathie zien. Ruim 6500 patiënten van een homeopathische polikliniek in Succesvol Bristol werden zes jaar lang gevolgd; 71 procent zei een positieve verandering in zijn gezondheid te ervaren.16

❞

78%

52%

Succesvol

Voorzorgsprincipe Toch dreigt de homeopathie na zeventig jaar uit het Britse zorgstelsel te verdwijnen. Nu al hebben drie homeopathische ziekenhuizen hun deuren gesloten en worden verwijzingen naar de homeopaat op veel plaatsen niet meer vergoed.

De voorvechters van de Britse homeopathie lijken niet in staat het vijandige tij te keren. Toch zou je denken dat de homeopathie – met haar gebrek aan bijwerkingen en een betrouwbaarheid die absoluut voldoet – een tegenspeler van formaat is voor de conventionele geneeskunde. Ter illustratie citeren we nog even een ‘expert’ in de alternatieve geneeswijzen: ‘Laten we één belangrijk grondbeginsel van de gezondheidszorg niet vergeten: het voorzorgsprincipe. Dat verplicht ons om, waar mogelijk, alleen die behandelingen te gebruiken die aantoonbaar meer goed dan kwaad doen.’17 Wie dat heeft gezegd? Wrang genoeg niemand minder dan Edzard Ernst, de aartscriticus van de homeopathie.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 73

ALTERNATIEVEN

Echt of nep?

Tegenstanders van homeopathie beweren dat elke klinische verbetering een placebo-effect is: de patiënt gelooft in de behandeling en dat zorgt voor een natuurlijk herstel. Toch is van homeopathische middelen herhaaldelijk aangetoond dat ze meetbare effecten hebben in nietmenselijke biologische systemen, iets wat het placebo-effect per definitie uitsluit. Verder wordt homeopathie in Europa steeds vaker toegepast in de biologische landbouw, doordat de EU het gebruik van conventionele middelen op biologische boerenbedrijven ontmoedigt.

Planten • Een middel van een Duits bedrijf dat homeopathische producten voor planten maakt, werd door wetenschappers van de Universiteit van Bern onderzocht op zijn werking tegen de plantenziekteverwekker Pseudomonas syringae. In een gerandomiseerd blind onderzoek doodde het middel ongeveer 20 procent meer van deze bacteriën dan gewoon water. Homeopathie had dus een duidelijk effect, al werkte het minder krachtig dan conventionele (maar schadelijke) chemicaliën, die 40 procent van de bacteriën doodden.1

weken herhaald worden. Daardoor worden de teken snel resistent tegen deze middelen en komen er bovendien schadelijke resten in de melk terecht.

Een Braziliaans bedrijf maakte een homeopathisch middel om de voortplanting van koeienteken te remmen, dat vaak wordt toegevoegd aan de mineralensupplementen die koeien dagelijks krijgen. In 2010 verscheen een publicatie waarin de Universiteit van Paraná in Brazilië ruim twee jaar lang onderzoek deed naar dit middel.

De behandeling had ‘de voortplanting van de teken sterk geremd’, waardoor de teken uiteindelijk volledig van de behandelde dieren waren verdwenen en er geen bestrijdingsmiddelen meer nodig waren.2 • Het diergeneeskundige onderzoeksinstituut in Izatnagar, onderzocht of homeopathie werkt tegen mastitis (uierontsteking) bij melkkoeien. Het geteste homeopathische middel VT-6 bevatte Phytolacca, Calcarea fluorica, Silica, Belladonna, Bryonia, Arnica, Conium en Ipecacuanha en werd vergeleken met antibiotica. VT-6 genas de uierontsteking in 87 procent van de gevallen; bij antibiotica was dat slechts 59 procent – terwijl die zeven keer zo duur waren.3 Laboratoriumonderzoek • Onderzoekers van het MD Anderson Kankercentrum in Texas haalden kankercellen uit menselijke borsttumoren en stelden die bloot aan vier ‘ultraverdunde middelen’ die in India vaak gebruikt worden om

LITERATUUR

1 2

Dieren • In Brazilië hebben melkkoeien vaak last van teken. Conventionele bestrijdings­middelen werken wel, maar de behandeling moet elke twee

In Nederland De Nederlandse overheid is geen voorstander van homeopathie, maar kent ook geen wetgeving tegen homeopathische middelen. Zolang is bewezen dat een middel veilig is, mag het worden verkocht. Wel is het volgens de geneesmiddelenwet sinds 74 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

borstkanker te behandelen.

Twee middelen hadden een krachtig antikankereffect: de tumorcellen stopten met delen en gingen dood.4 •Biofysici van de Georgetown Universiteit in Washington DC transplanteerden menselijke prostaat­ tumoren naar muizen, waarna de muizen het homeo­pathische middel Sabal Serrulata kregen ingespoten – een middel dat homeopathische artsen in India vaak voorschrijven bij prostaatkanker. ‘Uit ons onderzoek blijkt duidelijk dat de homeopathische behandeling een biologische reactie opwekt, wat te zien is aan een verminderde celdeling en tumorgroei’, concludeerden de onderzoekers.5 • Zoölogen van het parasitologisch laboratorium van de Panjab Universiteit in India infecteerden muizen met dodelijke malaria­ parasieten. Vervolgens kregen de muizen een combinatie van twee homeopathische middelen, waarvan een bestond uit een sterk verdunde oplossing van de parasiet zelf (een soort vaccin). De behandelde muizen overleefden gemiddeld drie weken, terwijl de onbehandelde muizen al binnen acht dagen doodgingen.6

3 4 5 6

juli 2012 verboden om onbewezen medische claims te vermelden.1 – dat zijn gezondheidsvoordelen die niet wetenschappelijk onderbouwd zijn, of niet door de medische vakgroep worden geaccepteerd. Om die reden staat tegenwoordig niet meer op de verpakking of in de bijsluiter waarvoor een homeopathisch middel dient.

TheScientificWorldJOURNAL, 2009; 9: 320–30 Int J High Dilution Res, 2010; 9: 156–64 Homeopathy, 2005; 94: 81–5 Int J Oncol, 2010; 36: 395–403 Integr Cancer Ther, 2006; 5: 362–72 J Complement Integr Med, 2014; 11: 195–201

Gelukkig mag een homeopaat, drogist of apotheker u nog steeds wel vertellen waar u een middel voor kunt gebruiken. Dat is maar goed ook, want homeopathische middelen zijn populair in Nederland.

LITERATUUR

1

www.rijksoverheid.nl (geraadpleegd op 10 juni 2016)

De homeo­ ❝ pathie en de

conventionele geneeskunde staan duidelijk op gelijke voet❞

LITERATUUR

1 BMJ, 2011; 343: d5960 2 Homeopathy, 2006; 95: 9–14 3 Angell M. The Truth About the Drug Companies. Random House Trade Paperbacks, 2005 4 BMJ, 2007; 335: 951 5 Lancet, 2015; 385: 1380 6 Faculty of Homeopathy.

‘Randomised Controlled Trials’; http://facultyofhomeopathy.org/ randomised-controlled-trials/ 7 J Eval Clin Pract, 2007; 13: 689–92 8 Nature, 2008; 453: 980–2 9 BMJ, 2004; 329: 2 10 Rawlins MD. The Harveian Oration of 2008, ‘De Testimonio on the evidence for decisions about the use of therapeutic interventions’.

Royal College of Physicians, 2008 11 BMJ, 1996; 312: 71–2 12 BMC Public Health BMC Series, 2008, 8: 413; doi: 10.1186/14712458-8-413 13 Homeopathy, 2015; 104: 57–65 14 Complement Ther Med, 2005; 13: 79–86 15 Homeopathy, 2004; 93: 3–11 16 J Altern Complement Med, 2005; 11: 793–8 17 Spectator Health. ‘The evidence shows that chiropractors do more harm than good’, 18 February 2016 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Volledig natuurlijke dagcrèmes met SPF voor uw dagelijkse dosis zonbescherming

Fris gezicht Steuntje in de rug

Zorg dat u slim zit en uw rug beschermt met deze producten voor een goede houding

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

SAMENGESTELD DOOR JOANNA EVANS

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 75

Frisgezicht Bescherm uw huid op een natuurlijke manier met een van deze niet-toxische dagcrèmes met beschermingsfactor.

G

ezichtscrèmes met SPF (Sun Protec­ tion Factor – zonbeschermingsfactor) worden vaak aan de vrouw gebracht als hét middel tegen huidveroudering.

Blootstelling aan zonlicht is een bekende oorzaak van vroegtijdige veroudering van de huid. Daarom helpt het dagelijks aanbrengen van zonnebrandcrème tegen lijntjes, rimpels, bruine vlekjes en een slappe huid. En een dagcrème met beschermingsfactor is hiervoor heel handig.

Maar de meeste van deze crèmes bevatten chemische uv-filters. Die kunnen erg ongezond zijn, zeker als ze elke dag gebruikt worden.

Bijvoorbeeld oxybenzon kan door de huid heen dringen (het is aangetroffen in 96 procent van de urinemonsters in de VS) en het heeft hormoonverstorende en celbeschadigende effecten. 1 Het is zelfs in verband gebracht met endometriose, een belangrijke oorzaak van onvruchtbaarheid bij vrouwen.2 Andere uv-filters om voor op te passen, zijn octocryleen and avobenzon, die allebei in verband zijn gebracht met het vaker voorkomen van huidallergie. En homosalaat, dat net als oxybenzon een hormoonverstorende stof is.3 Gelukkig zijn er veiligere, natuurlijke ingrediënten voor bescherming tegen de zon verkrijgbaar, die minstens even effectief zijn als chemische uv-filters, namelijk zinkoxide en titaniumdioxide. Deze weerkaatsen of absorberen licht en dringen nauwelijks in de huid. Zinkoxide lijkt de beste keuze, omdat het stabiel is in zonlicht en tegen een breder spectrum van uv-licht beschermt dan titaniumdioxide 4 Maar meestal worden de twee ingrediënten gecombineerd.

Dus als u op zoek bent naar een dagcrème met beschermingsfactor, zoek dan eens in de door ons gemaakte selectie van producten op basis van zinkoxide en titaniumdioxide, plus één product met alleen zinkoxide. Deze producten bevatten bovendien stuk voor stuk weldadige ingrediënten en absoluut geen chemische rotzooi.

76 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

Geschikt voor: de gevoelige en onregelmatige huid Kimberly Sayer

Ultra Light Organic Facial Moisturizer SPF 30 (120 ml)

Deze lichte dagcrème voor de vettere en onregelmatige huid is samengesteld door Kimberly Sayer, een Britse schoonheidsspecialiste en expert in ecologische huidverzorging. De crème is speciaal ontwikkeld om de gevoelige gezichtshuid te beschermen zonder de poriën te verstoppen en pukkeltjes te veroorzaken. De hoge beschermingsfactor is verkregen uit een combi van zinkoxide en titaniumdioxide. Daarnaast bevat de crème verzachtend aloë vera-sap, vochtinbrengende lecithine en groene thee-extracten om huidverouderende vrije radicalen te bestrijden. De lotion is vrij dun, maar wordt gemakkelijk opgenomen en laat geen vet laagje achter op de huid.

Geschikt voor: de doffe huid Juice Beauty

Green Apple Brightening SPF15 Moisturizer (50 ml)

Deze multi-tasker onder de dagcrèmes zit bomvol ingrediënten tegen huidveroudering, zoals alfa-liponzuur, groene thee, co-enzym Q10 en hyaluronzuur. Verder bevat de crème ecologische fruitzuren, die bekend staan om hun positieve effect op de teint en textuur van de huid. Dit product bevat alleen zinkoxide als uv-bescherming.

Ecologische plantaardige oliën van karitéboter, jojobazaad, teunisbloem, lijnzaad en bernagiezaad houden de huid zacht en voorkomen uitdroging. Deze crème is geschikt voor alle huidtypen, behalve de gevoeligere huid, vanwege de fruitzuren.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Geschikt voor: de kleinere portemonnee Avalon Organics

Vitamin C Renewal Moisture Plus Lotion SPF 15 (100 ml) Naast zinkoxide en titaniumdioxide om de huid te beschermen tegen een breed uv-spectrum bevat deze crème een heel arsenaal aan antioxidanten voor de bestrijding van vrije radicalen – vitamine C en E, citroenbioflavonoïden, extracten van witte en groene thee – plus een mengsel van verzachtende en hydraterende ingrediënten, zoals sap van aloë vera, calendula-extract en rozenbottelolie. Dit alles voor een heel vriendelijk prijsje. De crème is dik, maar laat zich makkelijk uitsmeren en trekt goed in. Maar let op als u een gevoelige huid hebt, want dan kunt u last krijgen van de toegevoegde essentiële oliën.

Geschikt voor: de droge huid Neal’s Yard Remedies

Deze 50 procent biologische formule, ideaal voor de droge huid, voedt en hydrateert dankzij karitéboter en natuurlijke oliën uit rozenbottel, baobab, sesamzaadjes en zonnebloempitten. Ook dit product combineert zinkoxide en titaniumdioxide om de huid tegen uv-A en uv-B-straling te beschermen. Daarnaast bevat de crème een flinke dosis antioxidanten om beschadiging door vrije radicalen tegen te gaan. Deze crème plakt niet, is niet vet, de huid wordt er niet wit van, en hij ruikt bovendien heerlijk.

Geschikt voor: de vette huid 100% Pure

Green Tea Oil Free Hydration SPF 30 (50 ml)

Dit is een van de twee dagcrèmes met beschermingsfactor 30, gemaakt door 100% Pure, een bedrijf in Californië dat gespecialiseerd is in natuurlijke schoonheidsverzorging. De crème bevat een flinke hoeveelheid zinkoxide en titaniumdioxide, en daarnaast extract van groene thee, vol met antioxidanten, verzachtende aloë vera en zuiverende teatree-olie. De crème laat wel een licht wit laagje achter op de huid, maar werkt goed als basis voor make-up en matteert de huid dankzij de olievrije samenstelling. Als u een droge huid hebt, kunt u misschien beter kiezen voor de Argan Oil Facial Moisturizer SPF30 van 100% Pure.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

REFERENCES

1

Int J Androl, 2012; 35: 424–36; Free Radic Biol Med, 2006; 41: 1205–12 2 Environ Sci Technol, 2012; 46: 4624–32 3 www.ewg.org/2015sunscreen/report/thetrouble-with-sunscreen-chemicals 4 Dermatol Surg, 2000; 26: 309–14

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 77

Eensteuntje inderug Vijf producten voor een betere houding voor uw rug

V

eel deskundigen zijn het erover eens: een slechte houding – vooral langdurig onderuitgezakt aan een bureau zitten, dag in dag uit, zoals velen doen – kan ontzettend ongezond zijn voor uw rug, en leidt vaak tot chronische pijn en ongemak.

We hebben de nieuwste producten voor u bekeken, bedoeld om de houding te verbeteren en de rug actief te houden.

Vaarwel rugpijn! bac<

Backboard Plus+ Deze verstelbare rugsteun is ontwikkeld in samenwerking met specialisten van een gerenommeerde Londense rugkliniek, de London Spine Clinic. Deze steun is bedoeld om u te helpen in de juiste houding te blijven zitten door uw onderrug te ondersteunen. Buig hem gewoon met uw knie, op zo’n manier dat hij in de ronding van uw ruggengraat past. Plaats hem vervolgens tegen de rugleuning van uw stoel (op uw werk, thuis of in de auto) om uw onderrug te ondersteunen. De Backboard Light heeft een band om hem aan uw stoel te bevestigen; de Backboard Plus+ heeft ook een band en daarnaast twee koelelementen en een afneembare hoes (u kunt de koelelementen in de hoes doen om pijn in uw rug te verlichten).

Ga erbij staan Varidesk Pro Plus 36

Minder zitten is ideaal om problemen door lang zitten op te lossen of te voorkomen. Dit in hoogte verstelbaar bureau met een geveerd systeem kunt u binnen enkele seconden op de gewenste hoogte zetten, gewoon terwijl u aan het werk bent!

De constructie met twee hoogtes – groot en stevig genoeg voor twee monitors, een toetsenbord en een muis – staat op uw gewone bureau. Zo kunt u staand werken wanneer u maar wilt en kunt u genieten van de mogelijkheid om niet de hele tijd voorovergebogen achter uw scherm te zitten.

78 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Lekker actief zitten bac<

Posture Cushion

Dit met lucht gevulde kussen helpt u beter te zitten door het oppervlak waarop u zit instabiel te maken. Daardoor moeten uw houdingsspieren voortdurend werken om uw lijf rechtop te houden.

Door dit ‘actieve zitten’ worden uw rug- en buikspieren op den duur sterker en uw houding wordt beter, aldus de fabrikant. Ook helpt het bij het voorkomen van gespannen spieren. Het kan wel even duren voordat u eraan gewend bent, dus u kunt het beste beginnen met korte momenten en de tijd die u op het kussen zit langzaam opbouwen.

Rondedans Ballo Stool

Humanscale

De Ballo, Italiaans voor ‘dansen’, is een ongewone kruk met een afgeronde onder- en bovenkant, waardoor u de spieren in uw benen, buik en rug moet aanspannen om recht te blijven zitten. Deze dynamische manier van zitten voorkomt het gebruikelijke probleem van lange tijd onderuitgezakt en in één houding zitten, en uw houdingsspieren worden sterker en beter doorbloed. Het ontwerp is afgeleid van de gymnastiekbal (een goed en goedkoop alternatief), maar de Ballo glijdt niet weg, valt minder op en blijft handig op zijn plek als hij niet gebruikt wordt, dankzij een betonnen tegengewicht. Maar geen zorgen, hij is superlicht, dus u kunt hem wel makkelijk verplaatsen.

In de juiste houding Lumo BodyTech

Lumo Lift Posture Coach and Activity Tracker Dit kleine gadget haalde de uitvindingen-top 25 van TIME-magazine in 2014. U bevestigt het met magneetjes aan uw kleding, waarna het de hele dag door uw houding in de gaten houdt. U wordt gewaarschuwd als uw houding niet ideaal is. De sensor trilt zachtjes als u onderuit begint te zakken, zodat u wordt aangemoedigd een betere houding aan te nemen. U kunt uw vooruitgang checken met de gratis bijgeleverde app voor iPhone of Android (die ook uw stappen en calorieënverbruik telt).

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 79

BRANCHEVERENIGINGEN PATIËNTENVERENIGINGEN Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur (NPVA) Rijsbes 45 2498 AN Den Haag (070) 307 2917

bureau@npva.nl www.npva.nl

Landelijke patiëntenvereniging antroposofische gezondheidszorg Antroposana Boslaan 15 3701 CH Zeist (085) 773 1440

info@antroposana.nl www.antroposana.nl

HPU Patiëntenvereniging Postbus 1365 1000 BJ Amsterdam 0000

info@hpupatientenvereniging.nl www.hpupatientenvereniging.nl

ACUPUNCTUUR

Nederlandse Vereniging voor Accupunctuur (NVA) Van Persijnstraat 17 3811 LS Amersfoort (033) 461 6141

www.acupunctuur.nl

Nederlandse Artsen Acupunctuur Vereniging (NAAV) Regulierenring 12B 3981 LB Bunnik 06-41677167

info@naav.nl www.acupunctuur.com

Zhong – Nederlandse Vereniging voor Traditionele Chinese Geneeskunde Salverdaplein 15 6701 DB Wageningen Postbus 254 6700 AG Wageningen 0317-423 505

info@zhong.nl www.zhong.nl

HOMEOPATHIE

Koninklijke Vereniging Homeopathie Nederland Teleportboulevard 110 1043 EJ Amsterdam Postbus 59329 1040 KH Amsterdam (020) 617 8308

info@vereniginghomeopathie.nl www.vereniginghomeopathie.nl

Nederlandse Vereniging van Klassiek Homeopaten (BEROEPSVERENIGING) Nieuwstraat 33 2406 TN Alphen aan den Rijn (0172) 49 9595

info@nvkh.nl www.nvkh.nl

80 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

TANDHEELKUNDE

Nederlandse Vereniging tot bevordering van de Bioenergetische Tandheelkunde Benesserlaan 266 1911 VK Uitgeest

secretariaat@nvbt.nl www.nvbt.nl

NATUURGENEESKUNDE Vereniging van Natuurgeneeskundig Therapeuten

Liendertseweg 112-2 3815 BJ Amersfoort Tel: 033 – 472 60 03 info@vnt-nederland.nl

Branchevereniging voor Kleinschalige Zorgorganisaties (BVKZ)

Nefarma, Vereniging innovatieve geneesmiddelen Nederland

info@bvkz.nl www.bvkz.nl

info@nefarma.nl www.nefarma.nl

De Federatie van Nederlandse Trombosediensten (FNT)

Maatschappij ter Bevordering van de Orthomoleculaire Geneeskunde

Everdenberg 5 4902 TT Oosterhout (NB) Postbus 4330 4900 CH Oosterhout (NB) (0162) 69 6060

Rijnsburgerweg 10 2333 AA Leiden (071) 561 7776

www.vnt-nederland.nl

fnt@fnt.nl www.fnt.nl

Landelijke Vereniging Natuurlijke Geneeswijzen

De Koninklijke Nederlandse Drogisten Bond

Makassarweg 201 1335 HW Almere 036-5465384 info@lvng.nl www.lvng.nl

OVERIG

GGZ Nederland

Overgoo 15 2266 JZ Leidschendam Postbus 262 2260 AG Leidschendam (070) 301 2786

secretariaat@kndb.org www.kndb.org

Natuur- en Gezondheidsproducten Nederland (NPN)

Prinses Margrietplantsoen 39 2595 AM Den Haag Postbus 11633 2502 AP Den Haag (070) 313 2222

Hogelanden W.Z. 5 3552 AB Utrecht (030) 889 1815

secretariaat@mbog.nl www.mbog.nl

De Nederlandse Vereniging Voor Mesologie (NVVM) Hugo de Grootkade 30 - 38 1052 LT Amsterdam (06) 4221 0060 info@mesologen.nl www.mesologie.nl

Vereniging ter Bevordering van Alternatieve Geneeswijze (VBAG)

Henry Dunantstraat 36 3822 XE Amersfoort (033) 245 6001

Berg 65c 5671 CB Nuenen Postbus 264 5670 AG Nuenen (040) 283 8988

info@ggznederland.nl www.ggznederland.nl

info@npninfo.nl www.npninfo.nl

info@vbag.nl vbag.nl

Nederlandse Federatie van Universitair Medische Centra (NFU)

FHI, Medische Technologie

Revalidatie Nederland

info@fhi.nl medischetechnologie.fhi.nl

info@revalidatie.nl www.revalidatie.nl

Nederlandse Vereniging van Antroposofische Zorgaanbieders

Samenwerkende professionele organisaties thuis-, kraam- en woonzorg (SPOT)

info@nvaz.nl www.nvaz.nl

info@verenigingspot.nl www.verenigingspot.nl

NVOS-Orthobanda, brancheorganisatie voor orthopedische hulpmiddelen en diensten

Landelijk Overkoepelend Orgaan voor de Podologie (LOOP)

Piet Mondriaanplein 25 3812 GZ Amersfoort Postbus 830 3800 AV Amersfoort (033) 460 8900

Oudlaan 4 3515 GA Utrecht Postbus 9696 3506 GR Utrecht (030) 273 9880 nfu@nfu.nl www.nfu.nl

Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen (NVZ) Oudlaan 5 3516 GA Utrecht Postbus 9696 3506 GR Utrecht (030) 273 9883

info@nvz-ziekenhuizen.nl www.nvz-ziekenhuizen.nl

Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN) Oudlaan 4 3515 GA Utrecht Postbus 413 3500 AK Utrecht (030) 273 9300 info@vgn.nl www.vgn.nl

Leusderend 12 3832 RC Leusden Postbus 366 3830 AK Leusden (033) 465 1063

Boslaan 15 3701 CH Zeist Postbus 839 3700 AV Zeist (085) 77 33183

Postbus 120 3760 AC Soest (035) 588 0495

info@nvos-orthobanda.nl www.nvos-orthobanda.nl

Oudlaan 4 3515 GA Utrecht Postbus 9696 3506 GR Utrecht (030) 273 9384

Gooimeer 4-15 1411 DC Naarden Postbus 5135 1410 AC Naarden (035) 542 7517

Postbus 106 7940 AC Meppel (052) 224 1474 info@loop.nl www.loop.nl

Vereniging van Manueel Therapeuten (VMT)

De Vereniging Orthopedagogische Behandelcentra (VOBC)

info@manueeltherapeuten.nl manueeltherapeuten.nl

info@vobc.nu www.vobc.nu

Postbus 100 3958 ZV Amerongen (034) 346 0374

Catharijnesingel 47 3511 GC Utrecht (030) 740 0400

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

Colofon Over Medisch Dossier

Abonneeservice

Medisch Dossier is de Nederlandse vertaling en bewerking van het Britse maandblad What Doctors Don’t Tell You. Hiermee bieden we onafhankelijke informatie over zowel de risico’s en gevaren van medicijnen en behandelingen als over de beloften van mogelijke alternatieven.

Ons doel: patiënten stimuleren hun gezondheid meer in eigen hand te nemen. Medisch Dossier verzet zich niet tegen de reguliere geneeskunde en stimuleert de samenwerking tussen artsen en patiënten. Toonaangevende medische vaktijdschriften vormen de bron van onze artikelen, zodat alle informatie is gebaseerd op gevestigd wetenschappelijk onderzoek.

De redactie van What Doctors Don’t Tell You bevindt zich in Engeland; Medisch Dossier verzorgt de Nederlandse vertaling, bewerking en administratie.

Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn Tel. 0172 476085 medischdossier@spabonneeservice.nl www.medischdossier.org/abonneeservice

Hoofdredactie: Bryan Hubbard en Lynne McTaggart Eindredactie: Roland Pluut Coördinatie: Els Kwaks en Sabina Knezevic Vertaling: Taalpraktijk Mieke Prins Artdirector: Carl de Vaal Vormgeving: Saskia Geleedts en Jaap Koene Drukwerk: Print Consult

Hoewel aan de voorbereiding van deze uitgave alle zorg is besteed, kan de uitgever niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventuele schade of leed, veroorzaakt door behandelingen, advies of informatie gepubliceerd in dit nummer. Alvorens een behandeling te ondergaan is het raadzaam om een specialist te raadplegen.

Abonnementen Een jaarabonnement op Medisch Dossier (tien nummers) kost € 68,25 en geeft u onbeperkt toegang tot het digitale archief op www.medischdossier.org. Abonnementen kunnen op elk moment ingaan. Indien drie maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch verlengd. Adreswijzigingen en opzeggingen kunnen uitsluitend schriftelijk of per e-mail worden doorgegeven. Nieuwe abonnees ontvangen binnen vier weken na aanvraag hun eerste nummer. Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Medisch Dossier behoudt zich het recht voor een keer per jaar een prijsindexatie toe te passen. Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand. Deze gegevens worden gebruikt voor de met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementenadministratie van de uitgeverij. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken om u op de hoogte te houden van interessante informatie en/of het doen van aanbiedingen van Medisch Dossier of van door ons zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Mocht u hiertegen bezwaar hebben, stelt u ons hiervan dan per post of via e-mail op de hoogte.

WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

COLOFON

Archief De eerste editie van Medisch Dossier verscheen in 1999. Via www.medischdossier.org kunt u oude nummers voor vijf euro exclusief verzendkosten per stuk nabestellen. Wanneer u abonnee bent, heeft u via uw abonneecode gratis toegang tot het digitale archief, dat al het gepubliceerde materiaal vanaf 2004 bevat.

Disclaimer

© Medisch Dossier Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever. Deze nieuwsbrief wordt uitgebracht onder licentie van WDDTY Publishing Ltd (UK).

Alle rechten op het gelicentieerde materiaal behoren toe aan WDDTY Publishing Ltd. Het materiaal mag niet worden gereproduceerd, als geheel of in delen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van WDDTY Publishing Ltd. De naam What Doctors Don’t tell You is eigendom van WDDTY Publishing Ltd.

AUGUSTUS 2016 | MEDISCH DOSSIER 81

HET LAATSTE WOORD

Wat vertellen artsen ons eigenlijk niet?

Pas op! Gevaar!

Bryan Hubbard

A

rtsen zijn helden. Zij zijn de mensen van wie de dramaseries op tv het moeten hebben als ze weer een leven weten te redden op de Spoedeisende Hulp. Dus welke dwaas haalt het in zijn hoofd om een tijdschrift te maken met de naam What Doctors Don’t Tell You, het Britse moederblad van Medisch Dossier? Een tijdschrift waarover sommige mensen in het Verenigd Koninkrijk zo woedend waren dat ze ervoor gezorgd hebben dat een aantal winkels het uit de schappen heeft gehaald?

Ten eerste hangt het ervan af hoe u de titel leest. Als u het ermee eens bent dat artsen niet op elk gezondheidsprobleem een antwoord hebben, hoeft u niet verontwaardigd te zijn.

Maar er is meer aan de hand. Een arts die al twintig jaar in het vak zit, maakt soms gebruik van een medisch model dat al dertig jaar uit de tijd is. En misschien is de situatie nog erger, want de nascholing van artsen is grotendeels overgenomen door de farmaceutische industrie, waarvan de sponsoring tot diep in de gelederen van de geneeskunde is doorgedrongen. Daardoor zijn gesprekken over eetgewoonten, leefstijlaanpassingen en het verband tussen lichaam en geest – laat staan alternatieve behandelingen – dun gezaaid.

Niet alleen is de geneeskunde soms gedateerd of heeft ze het bij het verkeerde eind. Ze kan zelfs ronduit gevaarlijk zijn. Een nieuw wetenschappelijk onderzoek heeft bevestigd dat medische fouten de derde doodsoorzaak zijn, na hart- en vaatziekten en kanker.

Alleen al in de VS overlijden naar schatting jaarlijks 400.000 mensen door een medische fout; en dat zijn alleen de gevallen die als zodanig kunnen worden geïdentificeerd.

Onderzoekers van de medische faculteit van de Johns Hopkins Universiteit zeggen dat het probleem zich overal ter wereld voordoet, en ze wijzen het Verenigd Koninkrijk en Canada aan als landen die de reikwijdte ervan niet onder ogen zien.1 Het is een sluipmoordenaar, want ‘medische fout’ verschijnt nooit als doodsoorzaak op een overlijdensakte. Dat is iets wat gerectificeerd zou moeten worden, zeggen de onderzoekers, willen we ooit in

82 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

staat zijn om dit enorme probleem van de geneeskunde aan te pakken.

En dan zijn er ook nog doden die samenhangen met de geneeskunde die goed is uitgevoerd. Die zijn door de onderzoekers niet meegeteld. Bijvoorbeeld bijwerkingen van een correct gebruikt medicijn of de complicaties van een infectie opgelopen in het ziekenhuis. Dat is een nog schimmiger gebied, aangezien deze doodsoorzaken nergens als zodanig worden geregistreerd – meestal uit angst voor schadeclaims. De beste schattingen houden het op ongeveer 150.000 doden per jaar in de VS, maar niemand weet het echt zeker.

Als we deze cijfers accepteren, gaat het jaarlijks om ongeveer 550.000 Amerikanen die overlijden ten gevolge van geneeskunde die correct of incorrect is toegepast.

Om het plaatje compleet te maken, moeten we ook naar de ‘schadegevallen’ kijken, of in de bewoordingen van de geneeskunde: de morbiditeit. Dat zijn de langetermijneffecten veroorzaakt door medicijnen en operaties.

Dat kan van alles zijn: van slapeloosheid tot allerlei invaliderende en levensverwoestende schade. Ook hier weet niemand echt wat de aantallen zijn, omdat niemand ze op de juiste manier registreert – als ze überhaupt al worden geregistreerd.

Als we de puzzelstukjes van de verschillende studies aan elkaar leggen, zijn we misschien in staat om enig idee te krijgen van de omvang van het probleem. Om te beginnen bleek uit een Frans onderzoek waarbij meer dan 2000

Gesprekken over eetgewoonten, leefstijlaan­ passingen en het verband tussen lichaam en geest – laat staan alter­ natieve behan­ delingen – zijn dun gezaaid

volwassenen betrokken waren die medicijnen voorgeschreven hadden gekregen, dat 14,7 procent van hen last had van een ongewenste bijwerking. Een Zwitserse studie onder meer dan 5500 ziekenhuispatiënten gaf een iets somberder beeld te zien: het percentage lag daar op 17 procent.2 Volgens de Centers for Disease Control and Prevention (het Amerikaanse RIVM) heeft 48,7 procent van de Amerikanen – van alle leeftijden – alleen al in de afgelopen 30 dagen een medicijn op recept geslikt. Dat zijn dus 263 miljoen Amerikanen die pas geleden nog medicatie hebben gebruikt. Als we de 17 procent-regel op deze groep toepassen, heeft ongeveer 44 miljoen van hen last gehad van een bepaalde bijwerking.

Het is eerlijk om te zeggen dat veel bijwerkingen van voorbijgaande aard zijn en overgaan als de patiënt met zijn medicijnen stopt. Maar dan nog houden we een enorm aantal mensen over bij wie de ongewenste reacties op medicijnen blijvend zijn en hun gezondheid ondermijnen. De campagne Worst Pills, Best Pills schat dat twee miljoen Amerikanen per jaar last heeft van ernstige bijwerkingen van receptmedicijnen, en anderhalf miljoen van deze mensen moet voor de behandeling ervan naar het ziekenhuis.

De geneeskunde moet voortdurend het evenwicht zoeken tussen de voor- en nadelen, de baten en de risico’s, en dit roept de vraag op hoe effectief de voorgeschreven medicijnen eigenlijk zijn.

Dat hangt natuurlijk van het medicijn af: een antibioticum kan zeer effectief zijn en een auto-injector met adrenaline kan het leven redden van iemand met een allergische reactie. Maar voor de meeste medicijnen geldt dat gemiddeld slechts 35 procent van de mensen die ze gebruiken een verbetering van zijn klachten ziet – er is zelden sprake van genezing.

Dus ja, artsen kunnen helden zijn en ze kunnen levens redden. Maar er is nog steeds heel veel wat ze ons niet vertellen.

LITERATUUR

1 BMJ, 2016; 353: i2139 2 BMJ 1998; 316: 1511 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG

â&#x20AC;&#x2DC;Ik zal haar nooit vergeten.â&#x20AC;&#x2122;

Elke dag schoppen hart- en vaatziekten honderden levens overhoop.

Bij vrouwen is het zelfs doodsoorzaak nr. 1. Petra verloor plotseling haar beste vriendin Marjolein aan een hartstilstand.

Zij was pas 47 jaar.

Onderzoek is nodig om hart- en vaatziekten eerder te herkennen. Zo voorkomen we dat vrouwen onnodig overlijden of chronisch ziek worden.

Steun ons levensreddend onderzoek via hartstichting.nl

WINNAAR VAN DE SILVER STEVIE AWARD

voor meer informatie www.ariix4you.com

• COMPLETE BRON VOOR UW CELVOEDING • 34 SUPERFOODS • KWALITEIT DIE U KUNT VOELEN • EENVOUDIG 2 MAAL OP EEN DAG EEN GLAASJE voor meer informatie www.ariix4you.com

2161731 ADV MOA.indd 1 84 MEDISCH DOSSIER | AUGUSTUS 2016

03-06-16 11:37 WWW.MEDISCHDOSSIER.ORG