Medisch dossier 1805 juli 2016

Jaargang 18 N o 5 juli 2016

Epilepsie

Probeer eens massage

Los nummer E 7,50

Depressie Pillen of bewegen?

Muggen

Zo blijven ze weg

Nooit meer boren Tandbederf is te herstellen.

Gaatjes zijn te genezen.

Vullingen kunt u voorkomen.

2

Medisch Dossier | Juli 2016

|||inhoud|||

4

12

|||colofon|||

18 Over Medisch Dossier Medisch Dossier is de Nederlandse vertaling en bewerking van het Britse maandblad What Doctors Don’t Tell You. Hiermee bieden we onafhankelijke informatie over zowel de risico’s en gevaren van medicijnen en behandelingen als over de beloften van mogelijke alternatieven.

Ons doel: patiënten stimuleren hun gezondheid meer in eigen hand te nemen. Medisch Dossier verzet zich niet tegen de reguliere geneeskunde, maar stimuleert de samenwerking tussen artsen en patiënten. Toonaangevende medische vaktijdschriften vormen de bron van onze artikelen, zodat alle informatie is gebaseerd op gevestigd wetenschappelijk onderzoek.

De redactie van Medisch Dossier bevindt zich in Engeland; Uitgeverij The Optimist BV verzorgt ­uitsluitend de Nederlandse vertaling en administratie. De redactie is in het Engels bereikbaar via www.wddty.com Hoofdredactie: Bryan Hubbard en Lynne McTaggart Coördinatie: Els Kwaks Vertaling: Taalpraktijk Mieke Prins Artdirector: Carl de Vaal Vormgeving: Saskia Geleedts Uitgever: Uitgeverij The Optimist BV Drukwerk: Print Consult Redactieraad internationaal: Dr. John Mansfield, Dr. Leo Galland, Dr. Alan Franklin, Dr. Patrick Kingsley, Dr. Jean Monro, Dr. J. Anthony Morris, Annemarie Colbin, Anne Gaskell (La Leche

4 10 12 16 16 18

De mond vol van gezondheid Het onvoorstelbare blijkt mogelijk: tandbederf is te herstellen. In dit artikel leest u hoe u gaatjes in uw tanden kunt genezen en vullingen kunt voorkomen.

Nieuws Kort maar krachtig net zo gezond als langdurige training; tequila tegen osteoporose; brein ouderen krimpt door geneesmiddelen; en meer.

Helende handen Tatijana Hall-Roberts had soms wel zeven epilepsieaanvallen per dag, totdat haar moeder Tracey een vriendelijke massagetechniek ontdekte die een kentering in hun leven betekende.

Depressie: pillen of bewegen?

Kan een eenvoudige, natuurlijke behandeling zoals beweging de concurrentie met medicijnen aan als het gaat om de behandeling van depressie? Medisch Dossier zocht het voor u uit.

Hoe u de muggen op afstand houdt

De zomer is weer begonnen, en met het mooie weer komen de muggen. Gelukkig zijn er natuurlijke middelen waarmee we ons de muggen en andere bijtende insecten van het lijf kunnen houden.

League), Janet Balaskas, Dr. J. Levenson, Dr. Ellen Grant, Dr. Melvyn Wehrbach, Dr. Michel Odent, Dr. Keith Mumby, Dr. J. Wright, Prof. Gordon Stewart, Dr. Vickie Rippere, Dr. Anthony Newburry, Sally Bunday

Abonneeservice Postbus 105, 2400 AC Alphen aan den Rijn Tel. 0172 476085 medischdossier@spabonneeservice.nl www.medischdossier.org/abonneeservice

Redactieraad Nederland: Jan C. van Beek, arts en manueel geneeskundige, Robert K.T.H. Trossèl, arts.

Archief De eerste editie van Medisch Dossier verscheen in 1999. Via www.medischdossier.org kunt u oude nummers voor vijf euro exclusief verzendkosten per stuk nabestellen. Wanneer u abonnee bent, heeft u via uw abonneecode gratis toegang tot het digitale archief, dat al het gepubliceerde materiaal vanaf 2004 bevat.

Abonnementen Een jaarabonnement op Medisch Dossier (tien nummers) kost € 68,25 en geeft u onbeperkt toegang tot het digitale archief op www.medischdossier.org.

Abonnementen kunnen op elk moment ingaan.

Indien drie maanden voor het verstrijken van de abonnementsperiode geen bericht van opzegging is ontvangen, wordt het abonnement automatisch verlengd. Adreswijzigingen en opzeggingen kunnen uitsluitend schriftelijk of per e-mail worden doorge­geven. Nieuwe abonnees ontvangen binnen vier weken na aanvraag hun eerste nummer.

Adreswijzigingen graag vier weken van tevoren doorgeven per post of e-mail.

Uitgeverij The Optimist BV behoudt zich het recht voor een keer per jaar een prijsindexatie toe te passen.

Wij nemen uw gegevens op in een gegevensbestand.

Deze gegevens worden gebruikt voor de met u gesloten overeenkomsten, zoals de abonnementen­ administratie van de uitgeverij. Daarnaast kunnen wij uw gegevens gebruiken om u op de hoogte te houden van interessante informatie en/of het doen van aanbiedingen van Uitgeverij The Optimist BV of van door ons zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Mocht u hiertegen bezwaar hebben, stelt u ons hiervan dan per post of via e-mail op de hoogte.

Disclaimer Hoewel aan de voorbereiding van deze uitgave alle zorg is besteed, kan de uitgever niet verantwoordelijk worden gehouden voor eventuele schade of leed, veroorzaakt door behandelingen, advies of informatie gepubliceerd in dit nummer. Alvorens een behandeling te ondergaan is het raadzaam om een specialist te raadplegen. © Uitgeverij The Optimist B.V. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en openbaar worden gemaakt zonder toestemming van de uitgever.

Deze nieuwsbrief wordt uitgebracht onder licentie van WDDTY Publishing Ltd (UK). Alle rechten op het gelicentieerde materiaal behoren toe aan WDDTY Publishing Ltd. Het materiaal mag niet worden gereproduceerd, als geheel of in delen, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van WDDTY Publishing Ltd. De naam What Doctors Don’t tell You is eigendom van WDDTY Publishing Ltd.

Een vet gaaf gebit Weston Price was de eerste directeur van de Amerikaanse Tandartsenv­ereniging, maar hij was eerst en vooral een tandarts.

Daardoor beoordeelde hij iemands gezondheid in eerste instantie op basis van diens gebit.

Het viel hem op dat inheemse volkeren, die altijd een sterke gezondheid hadden gehad en een gaaf gebit, last kregen van tandbederf. In de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw ging hij op reis om te ontdekken hoe dat kwam. Hij reisde de hele wereld over: van Alaska naar Zwitserland en van Australië naar de Schotse Hebriden, en ontdekte dat sommige bevolkingsgroepen een culturele verandering doormaakten en andere niet. Het verschil tussen die groepen was af te lezen aan de staat van hun gebit.

De mensen die nog steeds hun traditionele dieet nuttigden, hadden vrijwel geen last van tandbederf. Maar degenen die het westerse dieet hadden overgenomen, hadden kleinere kaken waar niet alle tanden en kiezen in pasten en de eerste tekenen van chronische ziekten die zo kenmerkend zijn voor de geïndustrialiseerde landen.

Price bestudeerde de voeding van verschillende gezonde volkeren, die niet leden onder aan degeneratieve ziekten zoals hart - en vaatziekten, diabetes of Alzheimer, en die een gaaf gebit hadden. Hij ontdekte grote verschillen in de consumptie van macronutriënten (koolhydraten, vetten en eiwitten) tussen deze volkeren, maar er was één gemeenschappelijke factor: ze hadden allemaal meer dierlijke eiwitten op het menu staan dan de westerse wereld. Ze aten veel meer vis en zuivel, waardoor ze vier keer zoveel calcium en andere mineralen binnenkregen en ze consumeren veel meer vet (30 tot 80 procent van hun totale voeding).

Maar wat het belangrijkste was: al die eiwitrijke en vetrijke voeding leverde deze inheemse volkeren tien keer zoveel vetoplosbare vitaminen (A, D, E en K) op als het westerse menu.

Toen Price weer thuis was, ontdekte hij nog iets veel belangrijkers. Toen hij zijn patiënten adviseerde hun consumptie van deze vetoplosbare vitaminen te verhogen, begon hun tandbederf te genezen.

Dat tandbederf kan genezen, is een goed bewaard geheim in de tandheelkunde. Een nieuw Australisch onderzoek laat echter zien dat tandbederf eenvoudig verholpen kan worden door bepaalde maatregelen te treffen. Deze maand besteedt het hoofdartikel aandacht aan dit nieuwe onderzoek, maar ook aan een aantal oudere succesverhalen.

Een tand is, net als bot, gemaakt van een dynamische substantie die meer nodig heeft dan de afwezigheid van suiker om te gedijen.

Het feit dat gezonde tanden afhankelijk zijn van een gezonde dosis vet is opnieuw bewijs dat het hardnekkige geloof in de gevaren van vetten van welke soort dan ook, niet houdbaar is en zelf een gevaar vormt. Een vetarm dieet is niet alleen slecht voor ons hart en onze hersenen, maar ook voor ons gebit.

Lynne McTaggart en Bryan Hubbard

3

|||van||de||hoofdredactie|||

Medisch Dossier | juli 2016

4

Medisch Dossier | juli 2016

|||DOSSIER:|tandheelkunde||| |||Door:|celeste|mcgovern||

De mond vol van Het onvoorstelbare blijkt mogelijk: tandbederf is te herstellen.

In dit artikel leest u hoe u gaatjes in uw tanden kunt genezen en vullingen kunt voorkomen.

A

an het begin van de vorige eeuw deden onderzoekers van de Staatsuniversiteit van Iowa een onverwachte ontdekking toen ze kinderen met diabetes behandelden.

Er waren 28 kinderen met gaatjes in hun tanden bij wie de cariës (het tandbederf) tot stilstand kwam, nadat ze een dieet voor diabetici en insuline kregen. Het dieet was suikerarm en bevatte een dagelijkse portie melk, room, boter, eieren, levertraan, groenten en fruit.1 De onderzoekers waren geïntrigeerd door deze ontdekking en ze besloten hetzelfde dieet aan een aantal kinderen op de orthopedische afdeling van het ziekenhuis te geven (maar natuurlijk geen insuline).

Opnieuw stopte bij alle kinderen de cariës, wat ook bleek uit de ‘steenachtige hardheid’ van hun tandbeen, dat aanvankelijk in slechte staat had verkeerd.

De onderzoekers merkten ‘geen voortgang van het destructieve proces’.

Vervolgens instrueerden de onderzoekers de moeders van een groep voorschoolse kinderen met cariës om ze dagelijks een dessertlepel levertraan, een liter volle melk, 28 gram roomboter, een glas sinaasappelof tomatensap en minimaal twee porties groenten en fruit te geven. Daarnaast mochten ze eten wat ze wilden. Sommige kinderen aten snoep, andere aten veel koolhydraten en weer andere juist weinig koolhydraten maar wel veel vette voedingsmiddelen. Sommige kinderen poetsten niet eens hun tanden. Toch kwam het tandbederf van alle kinderen binnen tien weken tot stilstand.2 Deze studie en de theorie erachter – dat gaatjes kunnen herstellen – zijn grotendeels in de vergetelheid geraakt. Maar de kosten van cariës zijn enorm: in Nederland ongeveer 2,4 miljoen euro per jaar.

Volgens het Nationaal Kompas heeft 41 procent van de Nederlandse 5-jarigen géén gaaf melkgebit. In het blijvend gebit is dat percentage onder 11-jarigen 27, onder 17-jarigen 61 en onder 23-jarigen maar liefst 84. 3

Onlangs werd de mogelijkheid om tandbederf te genezen nieuw leven ingeblazen, toen een team Australische onderzoekers de resultaten publiceerde van een opmerkelijke studie van zeven jaar met een follow-up. De conclusie was dat met de juiste zorg de helft van alle tandbederf te herstellen is.

De onderzoekers hadden 902 patiënten van 22 tandartspraktijken in twee groepen verdeeld: de ene groep kreeg een conventionele ‘restauratieve behandeling’ (een vulling) en de andere groep kreeg preventieve mondzorg. Die zorg bestond uit fluorideapplicaties, goed poetsen en een beperking op gezoete levensmiddelen. De tweede groep patiënten had 28 tot 47 procent minder vaak een vulling nodig.4 Overbodige behandeling Wendell Evans, de hoofdonderzoeker van deze studie, concludeert dat vullingen overbodig zijn, en dat ze in veel gevallen van cariës niet vereist zijn. Naar zijn mening laat dit onderzoek zien dat het tijd is voor ‘een wezenlijke verschuiving in de manier waarop tandartsen cariës behandelen’.

Als er bij de halfjaarlijkse controle een vroeg stadium van tandbederf wordt ontdekt, is het bij de huidige aanpak gebruikelijk dat een tandarts gaat boren rond de aangedane plek en het gaatje vult. Zelfs als de patiënt op dat moment geen pijn voelt. We zijn ervan overtuigd dat cariës ogenblikkelijk behandeld moet worden, omdat die anders steeds erger wordt: eerst is alleen het tandglazuur aangetast, vervolgens is de dentine (het tandbeen) aan de beurt en ten slotte vreet de cariës zich een weg naar het merg van de tandholte, waar de tandzenuw zit – wat dus veel pijn veroorzaakt. Dan is er een wortelkanaalbehandeling nodig of moet de hele kies getrokken worden.

De keuze is dus: weinig pijn nu of veel pijn later.

Niet-behandelen wordt als nalatigheid beschouwd.

Dat gaatjes ook kunnen genezen, wordt zelden ter sprake gebracht. We gaan ervan uit dat een tand een

Medisch Dossier | juli 2016

gezondheid dood stuk steen is, geen levend weefsel. Wat eenmaal kapot is, kan niet meer heel worden.

Maar al in de jaren zestig van de vorige eeuw werd tandbederf omschreven als een ‘dynamische’ aandoening, met verschillende stadia van ‘stilstand, progressie en remineralisatie.’5 Ons gebit wordt constant gedemineraliseerd en weer geremineraliseerd, net zoals onze huid voortdurend afslijt en wordt vervangen.

Waakzaam afwachten Volgens het Australische onderzoek duurt het gemiddeld vier tot acht jaar voordat tandbederf van de buitenste glazuurlaag tot de binnenkant van de tand is doorgedrongen. ‘Dat is voldoende tijd om tandbederf te ontdekken en te behandelen voordat het een gaatje wordt en er een vulling nodig is.’

Bovendien heeft, aldus Evans, ‘vijftig jaar onderzoek aangetoond dat tandbederf niet altijd een progressief verloop heeft en dat het zich langzamer ontwikkelt dan vroeger werd aangenomen’. Een recent onderzoek onder 543 volwassenen met actieve cariës die fluoridetandpasta gebruikten, liet zien dat de helft van de schade die aan het begin van het onderzoek gevonden werd, binnen 33 maanden hersteld was. En slechts 8 procent ontwikkelde zich tot gaatjes.6 Het onderzoek concludeerde dat boren en vullen vaak overbodig is. ‘Dat roept twijfels op over de ethiek van de huidige werkwijze.’ Dat is nogal een beschuldiging – afkomstig uit de beroepsgroep zelf.

Overbehandeling is een bekend discussiepunt onder tandartsen, maar dan gaat het meestal om ‘uitwassen’, aldus Evans. ‘Veel tandartsen zullen zeggen dat onze benadering niet professioneel is en grenst aan nalatigheid.’

Maar Evans staat niet alleen. David Albert, docent tandheelkunde aan de Columbia Universiteit, zei in 2014 al dat het vroegtijdig vullen bij cariës niet altijd goed is, omdat het tot een domino-effect kan leiden.

5

6

Medisch Dossier | juli 2016

|||DOSSIER:|tandheelkunde|||

Het protocol van Price Dagelijks gefermenteerde levertraan en boterolie (van de melk van grasgevoerd vee): op internet zijn combinatieproducten verkrijgbaar.

Weston Price was de eerste onderzoeksdirecteur van de Amerikaanse Tandartsenvereniging.

Voedingsmiddelen die u beter kunt schrappen: • wit meel • magere zuivelproducten • suiker en andere zoetstoffen Voedingsmiddelen die u op het menu moet zetten: • rauwe melk van koeien die gras gevoerd krijgen • bouillon van bot of groenten • mergbeen • runder- en visstoofschotel • zeevis, schaal- en schelpdieren • orgaanvlees • rode vleessoorten • tomaten- of sinaasappelsap (rijk aan vitamine C en antioxidanten) • veel groene groenten • gekookt fruit • volkoren graan (Nagel adviseert geen havermeel te gebruiken omdat het veel fytinezuur bevat, dat belangrijke mineralen uitput)

Medisch Dossier | juli 2016

‘Bij sommige mensen, die een hoog risico op tandbederf hebben, is het belangrijk dit op te sporen en vroeg te behandelen. Maar bij mensen die weinig risico lopen, is de beste behandeling die met fluoride, zowel in de tandartsstoel als thuis, om de tand te herstellen.’ Met andere woorden: niet boren.

‘Van de 100 patiënten met beginnend tandbederf zonder gaatjes die ik zie, zijn er 95 bij wie ik beter een half jaar kan wachten,’ voegt hij eraan toe. ‘Ik denk dat we met overbehandeling meer schade aanrichten, want behandelen geeft altijd complicaties.’

Vullingen kunnen barsten, afbreken of losraken, en de ruimte tussen de vulling en de tand is een hotspot voor verder tandbederf, dat kan leiden tot een wortelkanaalbehandeling of het verlies van de tand.

Door het boren verzwakt de tand en lopen ook de naastgelegen tanden gevaar. Uit een onderzoek van de Universiteit van Oslo uit 2015 naar 750 tandoppervlakken die tegen nieuwe composietvullingen aan lagen, bleek dat 61 procent ervan binnen vijf jaar tandbederf ontwikkelde. Het soort vulling dat gebruikt werd maakte geen verschil.7 Het materiaal dat gebruikt wordt voor de vullingen kan zelf ook schadelijk zijn. Amalgaamvullingen bestaan voor minstens 50 percent uit kwik: een metaal dat volgens meer dan 10.000 gepubliceerde onderzoeken giftig is. Van kwik staat vast dat het neurotoxisch is, en het is in verband gebracht met aandoeningen variërend van alzheimer tot kanker en MS. In Scandinavische landen zijn amalgaamvullingen inmiddels helemaal verboden. In Nederland nog niet, maar het gebruik is drastisch verminderd.

Van de witte composiethars die de amalgaam tegenwoordig vervangt, staat de veiligheid echter ook niet onomstotelijk vast. Het materiaal kan hormoonverstorende stoffen zoals bisfenol A (BPA) bevatten.

Vooral bij de pijnloze gaatjes van kinderen krijgt de ‘afwachtende’ houding steeds meer de voorkeur.

In 2009 kwamen meer dan vijftig praktiserende tandartsen in Manchester bijeen om de behandeling van pijnloze gaatjes in het melkgebit te bespreken. Ze waren het erover eens dat zo’n behandeling kinderen alleen maar blootstelt aan onnodige pijn: tegen de tijd dat ze 11 jaar oud zijn, hebben ze die tanden toch niet meer nodig.8 Vetoplosbare vitaminen Helaas lijkt de tandheelkundige beroepsuitoefening niet altijd gebaseerd op wetenschappelijk bewijs.

‘Het systeem geeft weinig prikkels om gaatjes te genezen en te voorkomen’, zegt Ramiel Nagel, auteur van het in 2009 verschenen boek Genees tandbederf (Nederlandse vertaling 2013).

Nagel begon zich te verdiepen in tandbederf toen het gebit van zijn dochtertje afbrokkelde en hij zelf vier gaatjes had. Hij hield meer van natuurlijke middelen dan fluoride en had geen zin om zijn peuter aan de boor van een tandarts te onderwerpen. Daarom ging hij op zoek naar alternatieven.

Gaatjes genezen met natuurlijke middelen U hebt al gelezen dat u baat hebt bij een dieet met veel vetoplosbare vitaminen. Hier volgen enkele andere middelen die u kunt proberen om gaatjes te genezen.

Spoelen met kokosolie Een bekende remedie is het spoelen met kokosolie: neem een eetlepel kokosolie en spoel uw mond daarmee, zuig en duw de vloeistof tussen uw tanden door. Het is een eeuwenoude ayurvedische techniek, die een ontgiftende werking zou hebben. Het kan ook zijn dat de techniek de tandplaque verwijdert, die een rol speelt bij cariës. Het spoelen kan bovendien een blekend effect hebben. Het advies luidt om 15-20 minuten te spoelen.

In 2015 kreeg een groep van 60 tieners met ontstoken tandvlees en plaque de opdracht 30 dagen lang met kokosolie te spoelen, naast het tandenpoetsen. Na zeven dagen begonnen zowel de plaque als het ontstoken tandvlees opvallend af te nemen, en die verbetering zette gedurende de rest van het experiment door.1 Druivenpitextract Veel tandartsen behandelen cariës met fluoride. Fluoride is echter in verband gebracht met neurotoxiciteit bij volwassenen en, al in kleine hoeveelheden, met een verstoorde hersenontwikkeling bij kinderen.2 Van druivenpitextract daarentegen, dat in poedervorm of als vloeistof verkrijgbaar is en niet veel kost, is bewezen dat het beter in staat is om de tanden van mensen te remineraliseren dan fluoride (in het laboratorium).3 Het werkt ook beter dan calciumglycerofosfaat, een andere stof die vaak in tandpasta zit.4 Kaneel- en kruidnagelolie De toepassing van kruidnagelolie bij kiespijn is een traditioneel middeltje. In een onderzoek uit 2011 bleek het inderdaad de groei van Streptococcus mutans tegen te gaan: de bacterie die een rol speelt bij het ontstaan van gaatjes.5 In een andere studie bleek kaneelolie nog beter dan kruidnagelolie in de strijd tegen bacteriën die gaatjes veroorzaken.6 Maak zelf mondwater van 250 ml kraanwater en 1 ml natriumbicarbonaat (zuiveringszout), en voeg er een paar druppels kaneel- of kruidnagelolie aan toe. Roer het natriumbicarbonaat door het water totdat het is opgelost. Schenk dit mondwater in een fles en sluit af. U kunt het slechts 24 uur goed houden; daarna moet u het weggooien en een nieuw portie maken.

1 Niger Med J, 2015; 56: 143-7 2 Environ Health Perspect, 2012; 120: 1362-8 3 J Dent, 2008; 11: 900-6 4 J Contemp Dent Pract, 2012; 13: 425-30 5 Asian Pac J Trop Med, 2011; 4: 814-8 6 Acta Biomed, 2011; 82: 197-9

7

8

Medisch Dossier | juli 2016

|||DOSSIER:|tandheelkunde|||

Hij stuitte op het werk van tandarts Weston Price, in 1915 de eerste onderzoeksdirecteur van de Amerikaanse Tandartsenvereniging. In de jaren dertig ging Price op pad om onderzoek te doen onder inheemse volkeren; hij wilde weten waarom hun gebit en algehele gezondheid zo snel achteruit gingen.

Zijn boek uit 1939 getiteld Voeding en fysieke degeneratie (vertaling uit 2014) is vandaag de dag nog steeds populair. Er staan veel opmerkelijke foto’s in die de sterke gezondheid en gebitten tonen van mensen

met een traditioneel voedingspatroon. Maar ook foto’s van mensen met rottende gebitten en allerlei degeneratieve ziekten. Zij gebruikten het moderne dieet dat zich toen verspreidde, vol suikers en bewerkte meelproducten.

De moderne tandheelkunde erkent dat de toegenomen suikerconsumptie een sleutelrol speelt bij cariës. Suiker stimuleert de groei van streptokokken: een bacteriesoort die een zuur produceert dat de tanden langzaam wegvreet. Ook genetische factoren zijn

De remineralisatiekaart van Benoit Het remineraliseren van tanden is weliswaar mogelijk, maar het blijft een uitdaging, die om grote dieetaanpassingen vraagt. Judene Benoit heeft patiënten gehad die huilden van blijdschap toen het gelukt was een gaatje te genezen en aan de boor te ontkomen. Maar ze heeft ook patiënten gezien die hard hun best deden, en bij wie ondanks dat het tandbederf toch doorzette.

Ze ontwierp de remineralisatiekaart om na te gaan wat de kans is dat u een tand kunt remineraliseren zonder een vulling nodig te hebben. Ze dringt er echter op aan dat mensen dit niet zelf moeten onderzoeken. Het is een vaardigheid waarin je goed getraind moet zijn, omdat het niet altijd duidelijk is: gaatjes die er onheilspellend uitzien, kunnen ongevaarlijk zijn en gaatjes die er onschuldig uitzien, kunnen voor ernstige problemen zorgen. Een tandarts kan u helpen na te gaan wat de risico’s zijn van wachten met behandelen om ondertussen een poging te doen de tand te remineraliseren. Of het kan, hangt af van de locatie en de mate van tandbederf, en ook van hoe snel het bederf zich ontwikkelt.

De kaart telt de punten op: goed te remineraliseren = 2 punten; lastig te remineraliseren = 3-6 punten; zeer onwaarschijnlijk = 7 punten of meer. -2 punten betekent dat u 2 punten van het totaal moet aftrekken, en 0 punten is neutraal.

Maar wat de kans op succes ook moge zijn, het is altijd goed om in uw mond omstandigheden te creëren die toekomstige cariës kunnen voorkomen.

Punten voor de afmeting In tandglazuur (beginnend) = 1 punt in tandbeen: klein = 4 punten In tandbeen: middelgroot = 6 punten In tandbeen: groot = 7 punten In tandbeen, glazuur afgebrokkeld = min 2 punten In tandbeen, glazuur intact = 0 punten

Kauwvlak achterste kies, voorste kies = 2 punten Wangzijde = 1 punt

Tongzijde = 1 punt Terugkerend tandbederf (rond bestaande vulling) = 5 punten Worteloppervlak (cement) = 2 punten

Bijtoppervlak van voortand = 1 punt

Punten voor de locatie

Zich ontwikkelende tand = 2 punten

Medisch Dossier | juli 2016

steeds vaker bij het proces betrokken.9 Maar zelfs de tandheelkundige studieboeken zeggen dat het mechanisme waardoor cariës afneemt niet ‘volledig verklaard wordt’ door fluoridegebruik of een beperkte suikerconsumptie.11 Price onderkende de gevaren van suiker, maar hij zag ook dat de verschillende inheemse volkeren waar geen cariës voorkwam, één overeenkomstige factor in hun voeding hadden: een hoog gehalte aan vetoplosbare vitaminen (A, D, E en K).

‘Price ontdekte dat moderne mensen aan tandbederf lijden omdat de moderne voeding ernstig tekortschiet als het gaat om vetoplosbare vitaminen’, aldus Nagel. ‘Om gaatjes te genezen, hoeven ze alleen maar deze vitaminen weer in hun voeding op te nemen.’

In zijn praktijk in Ohio heeft Price met succes veel gaatjes genezen, zowel in het glazuur als in de diepere lagen dentine. Niet met fluoride, maar met voedingsadviezen (zie kader).

Andere onderzoeken Price’s benadering om met voeding cariës te voorkomen of te genezen, wordt behalve door de studie bij diabetische kinderen ook gesteund door ander onderzoek van voor de Tweede Wereldoorlog. May Mellanby was een Britse tandarts die onderzoek deed onder duizenden Londense kinderen. Ze zag dat er een verband was tussen een dieet met veel granen (vooral havermeel) en tandbederf.

Door de uitkomst van dit experiment kwam ze op het idee om onderzoek te doen naar een menu zonder granen dat rijk was aan vitamine D en calcium. Dit dieet gaf ze gemiddeld een halfjaar lang aan 22 kinderen met gaatjes in hun tanden. Het dieet bleek beter te werken dan welk ander dieet ook om verder tandbederf te voorkomen en de gaatjes te genezen.11 Nagel toetste deze resultaten en genas de gaatjes bij zijn dochter en bij zichzelf. Hij heeft nadien van veel anderen gehoord dat ze de cariës bij zichzelf of hun kinderen hebben weten te stoppen.

Een wonderbaarlijke ommekeer Judene Benoit is een Canadese tandarts en auteur van How to stop cavities: a natural approach to prevention and remineralization (2015). ‘Je tanden en gaatjes helemaal remineraliseren vergt veel meer inspanning dan een vulling laten aanbrengen’, zegt ze. ‘En als je het op een natuurlijke manier – dus zonder fluoride – wilt doen is het nóg meer werk.’

Benoit zegt dat de keuze om gaatjes níet te laten vullen wel riskant kan zijn. Het moet altijd onder toezicht van een tandarts gebeuren, om zeker te weten dat de tand geneest en het gaatje niet groter wordt.

Want sommige gaatjes moeten echt behandeld worden. Benoit heeft een kaart ontwikkeld om in te schatten hoe waarschijnlijk het is dat de cariës geneest (zie kader).

Dat neemt niet weg dat iedereen er baat bij heeft om zijn tanden te remineraliseren, of u gaatjes hebt of niet. Benoit heeft verhalen gehoord van bijkomende

De pH-waarde in uw mond De zuurgraad in uw mond verandert voortdurend: als we slapen, nadat we hebben gegeten of gedronken, bij een mondademhaling, als we uitgedroogd zijn, als we gestrest zijn, zelfs als we honger hebben. Voor het ontstaan van gaatjes zijn zure omstandigheden nodig, want zuur lost het glazuur op.

Tandarts Judene Benoit adviseert patiënten de zuurgraad te testen. Doe dat in het begin een paar keer per dag om een idee te krijgen van de omstandigheden die tot een bepaalde zuurgraad leiden. pH-strips zijn niet duur en er wordt een kleurenkaart bijgeleverd om te kijken hoe zuur of basisch (de zuurgraad loopt van 0 tot 14) uw speeksel is.

U spuugt gewoon in een kopje of laat speeksel in uw mond lopen, doopt de teststrip erin en vergelijkt dit meteen met de kleurenkaart. Niet wachten, want dan krijgt u een verkeerde uitslag.

Een pH van 7 is neutraal, niet zuur en niet basisch, en dat is wat u wilt. Een getal hoger dan 7 is basisch en lager dan 7 is zuur. Bij speeksel met een pH van 5,5 begint de vorming van gaatjes, zegt Benoit. ‘Als u of uw kind een pH-waarde van 5,5 hebt, moet u dat als een noodgevalletje behandelen en meteen actie ondernemen om de pH omhoog te krijgen.’

Maar een zuurgraad hoger dan 6,5 is ook niet ideaal.

Uw mond kan het beste neutraal of licht basisch zijn. Als uw mond iets zuurder is nadat u gegeten of gedronken hebt, neem dan de volgende maatregelen om uw mond minder zuur te maken: 1. Gebruik groene dranken, smoothies of salades met chlorella of voeg een paar druppels vloeibare chlorella aan een glas water toe.

2. Gebruik magnesiamelk (magnesiumhydroxide in water) als mondwater en spuug het uit nadat u ermee gespoeld hebt.

3. Roer een volle theelepel zeezout en en volle theelepel zuiveringszout door een glas water; gebruik dit om uw mond te spoelen en spuug het daarna uit.

voordelen van haar benadering: kinderen kwamen van hun allergie en acne af, hadden meer energie, hun gewicht werd weer normaal, ze presteerden beter op school, sliepen beter of hun huiduitslag verdween.

Dit alles bewijst maar weer wat Weston Price intuïtief al had begrepen: onze mond is een graadmeter voor onze gezondheid.

1 JAMA, 1928; 90: 1867-9 2 Am J Dis Child, 1929; 38: 721-5 3 www.nationaalkompas.nl 4 Community Dent Oral Epidemiol, 2015; DOI: 10.1111/cdoe.12204 5 J Dent Res, 1966; 45 [suppl]: 503-11 6 Community Dent Oral Epidemiol, 2015; 43: 208-16 7 J Dent, 2015; 43: 1323-9 8 BMC Oral Health, 2013; 13: 25 9 Caries Res, 2014; 48: 491-506 10 Heymann, HO et al. Sturdevant’s Art and Science of Operative Dentistry,

6th ed. Mosby, 2012 11 BML, 1932; 1: 507-10

9

10

Medisch Dossier | juli 2016

|||nieuws|||

Brein ouderen krimpt door geneesmiddelen

Het vermoeden dat pesticiden autisme en ontwikkelingsstoornissen bij kinderen kunnen veroorzaken, bestond al langer, maar onlangs hebben wetenschappers vastgesteld dat het risico groter is als de giftige stoffen vanuit een vliegtuig verspreid worden.

Het aantal gevallen van autisme ligt 25 procent hoger in gebieden waar ‘s zomers vooral vanuit de lucht gesproeid wordt, aldus onderzoekers van het Pennsylvania State Milton Hersey Medisch Centrum.

De vliegtuigjes verspreiden pyretroïden, een insecticide met pyrethrum, bedoeld tegen muggen die het virus voor een bepaalde vorm van hersenontsteking bij zich dragen. De onderzoekers keken naar de statistieken van 24 postcodegebieden in de staat New York. In acht van die gebieden werden de pesticiden vanuit de lucht verspreid, in de andere gebieden werd er gesproeid vanaf de grond, bijvoorbeeld met een landbouwvoertuig.

De gebieden waar men sproeide vanuit de lucht hadden een hoger gehalte aan pesticiden in de atmosfeer, én meer gevallen van autisme en ontwikkelingsproblemen.

De manier waarop de pesticiden verspreid worden, lijkt dus de kans op autisme te beïnvloeden. De plaatselijke autoriteiten kunnen daarom beter op zoek gaan naar andere manieren, om zo de blootstelling van kinderen aan pesticiden te verminderen, aldus de onderzoekers.

Anticholinerge effecten van bepaalde geneesmiddelen, zoals antidepressiva, medicijnen tegen hooikoorts en medicijnen tegen incontinentie, verhogen de kans op dementie. Dat gebeurt vooral als oudere patiënten ze slikken. De middelen laten de hersenen krimpen en verstoren denkprocessen.

Anticholinerge effecten worden veroorzaakt door geneesmiddelen die de werking van acetylcholine (een neurotransmitter) blokkeren. Veel geneesmiddelen zijn niet ontwikkeld om deze effecten te veroorzaken; het zijn vaak ongewenste bijwerkingen.

Ouderen lopen een groter risico op anticholinerge effecten doordat de hoeveelheid acetylcholine in hun lichaam met de leeftijd al is afgenomen.

Artsen moeten zich bewust zijn van de gevaren van de anticholinerge bijwerkingen als ze medicijnen voorschrijven aan patiënten van 70 jaar en ouder. En er zouden alternatieven moeten worden gezocht.

Hoewel al eerder is gewezen op de effecten van bepaalde anticholinerge geneesmiddelen op het cognitief functioneren, hebben wetenschappers voor het eerst de veranderingen in kaart gebracht die zich in de hersenen voordoen. Met behulp van mri’s (magnetic resonance imaging) konden de onderzoekers van de faculteit geneeskunde van de Indiana Universiteit zien hoe de hersenen van gezonde vrijwilligers krompen in de anderhalf jaar waarin ze anticholinergica slikten. Ook hun geheugen en probleemoplossende vaardigheden werden gevolgd tijdens het onderzoek, en vergeleken met de prestaties van deelnemers die de medicijnen niet gebruikten.

Aan het begin van het onderzoek leed geen van de bijna 500 vrijwilligers, die gemiddeld 73 jaar oud waren, aan dementie en geen van hen had cognitieve problemen.

Bron: Proceedings of the American Pediatric Academic Societies meeting, 30 april - 3 mei

Bron: JAMA Neurology, 2016; doi: 10.1001/ jamaneurol.2016.0580

Pesticiden uit de lucht gevaarlijker

Magere mensen grotere kans op overlijden na hartinfarct Onderzoekers hebben ontdekt dat dunne mensen, met een lage BMI (body mass index), meer kans hebben te overlijden na een hartinfarct.

Mensen met ondergewicht hebben tot 26 procent meer kans te overlijden als ze een hartinfarct hebben gehad dan mensen met een ‘normaal’ gewicht, dus mensen die niet te zwaar of obees zijn.

De onderzoekers van de Yale Universiteit keken naar de overlevingspercentages van meer dan 57.000 ouderen die ziekenhuiszorg kregen vanwege een hartaanval. Patiënten met ondergewicht hadden 13 procent meer kans om binnen 30 dagen na het infarct te overlijden en het risico verdubbelde in de 17 jaar daarna. Patiënten met overgewicht en obesitas werden uitgesloten van het onderzoek.

De onderzoekers concluderen dat ondergewicht een risicofactor is na een hartinfarct.

Bron: PLOS Medicine, 2016; 13: e1001998

Medisch Dossier | juli 2016

Prikkelbaredarmen chronisch vermoeidheids­­syndroom gevolg van infectie

Kort maar krachtig net zo gezond als langdurige training Bij het woord conditietraining denken we al gauw aan eindeloze zweetsessies in een broeierige gymzaal. Maar misschien is dat niet nodig. Wetenschappers denken dat korte uitbarstingen van hoog intensieve lichaamsbeweging net zoveel gezondheidsvoordeel opleveren.

Slechts drie keer per week 20 seconden lang hard fietsen kan al voldoende zijn om uw hart gezond te houden. En als u niet wilt fietsen (op een hometrainer of een gewone fiets), is de trap op rennen ook goed.

Deze aanpak, die High Intensity Interval Training (HIIT) wordt genoemd, werd ontwikkeld door wetenschappers van de Canadese McMaster Universiteit in Ontario. Ze hadden al vastgesteld dat de training de conditie van hart en longen verbetert en onze insulinegevoeligheid verhoogt. Nu hebben ze, in een nieuw experiment, HIIT vergeleken met de meer gebruikelijke, matig intensieve beweging.

De onderzoekers verzamelden een groep van 27 mannen die tot dusver weinig of geen beweging hadden, en onderwierpen die twaalf weken lang aan HIIT of matig intensieve beweging. De matige beweging bestond uit drie maal per week drie kwartier achter elkaar fietsen.

De verbetering in gezondheid van de mannen was in beide groepen vrijwel hetzelfde, en dat terwijl de matig bewegende groep vijf keer zoveel tijd aan beweging had besteed.

Het protocol voor HIIT bestaat uit 3 keer 20 seconden zo krachtig mogelijk bewegen – bijvoorbeeld zo hard mogelijk fietsen – verdeeld over een periode van 10 minuten. De training wordt voorafgegaan door een warming-up van 2 minuten en na afloop volgt een cooling-down van 3 minuten. De deelnemers deden dit driemaal per week.

‘Veel mensen noemen gebrek aan tijd als de belangrijkste reden om niet te bewegen. Ons onderzoek laat zien dat een aanpak gebaseerd op intervallen net zo goed werkt: je kunt in minder tijd dezelfde voordelen voor je gezondheid en conditie behalen als met een traditionele aanpak,’ aldus onderzoeker Martin Gibala, hoogleraar kinesiologie aan de universiteit.

Bron: PLOS ONE, 2016; 11: e0154075

Chronische problemen zoals het prikkelbaredarmsyndroom (PDS), het chronisch vermoeidheidssyndroom (CVS) en anorexia nervosa konden weleens allemaal begonnen zijn met een infectie, aldus onderzoekers.

De infectie lijkt een auto-immuunreactie te veroorzaken, waardoor er antilichamen worden geproduceerd tegen de lichaamseigen zenuwcellen, een verschijnsel dat meer vrouwen dan mannen treft. Gelijksoortige processen doen zich voor bij schildklierziekten, pernicieuze anemie (een vorm van bloedarmoede veroorzaakt door een vitamine B12-tekort) en myasthenia gravis (ernstige spierzwakte).

Onderzoekers van de Engelse universiteitsziekenhuizen van Morecambe Bay en Lacanster geloven niet dat het prikkelbaredarmsyndroom en gelijksoortige aandoeningen een psychische oorzaak hebben.

Zij achten een auto-immuunstoornis waarschijnlijker en deze komt tien keer zo vaak bij vrouwen voor als bij mannen. Bij vrouwen met anorexia werden antilichamen aangetroffen, PDS begint vaak na een periode van een darminfectie met diarree, en CVS kan het gevolg zijn van klierkoorts (de ziekte van Pfeiffer) of van virale hepatitis (leverontsteking).

Bron: Medical Hypotheses, 2016; 87: 40

Tequila tegen osteoporose Tequila is niet bepaald een gezond drankje, maar de plant waar de alcoholhoudende drank van gemaakt wordt helpt ons lichaam bij de opname van calcium en magnesium, en zou daarom osteoporose kunnen voorkomen. Extract uit de agave tequilana bevordert bovendien de aanmaak van nieuw bot.

Fructanen van de blauwe Agave tequilana kunnen helpen om 50 procent meer calcium en magnesium te absorberen, en binnen acht weken nieuw botweefsel aan te maken. Maar wil het goed werken, dan hebben we gezonde darmen nodig met ‘goede’ bacteriën, die de fructanen kunnen fermenteren en in vetzuren kunnen omzetten.

Op dit moment is het onderzoek naar de fructanen nog in een vroeg stadium en proeven zijn tot dusver alleen bij laboratoriummuizen uitgevoerd, aldus Mercedes Lopez van het Centrum voor Onderzoek en Hogere Studies in Mexico.

Maar die proeven leveren indrukwekkende resultaten op. De muizen namen niet alleen 50 procent meer magnesium en calcium op, maar de diameter van hun dijbeen was groter dan van de muizen die de fructanen niet kregen.

Als klinische proeven dezelfde uitkomsten opleveren, zou het een alternatieve manier zijn om osteoporose te voorkomen en te behandelen, zegt Lopez.

Bron: Centre for Research and Advanced Studies, Mexico, 9 april 2016

11

12

Medisch Dossier | juli 2016

|||alternatieven||| |||Door:|joanna|evans|||

Helende handen Tatijana Hall-Roberts had soms wel zeven epilepsieaanvallen per dag, totdat haar moeder Tracey een vriendelijke massagetechniek ontdekte die een kentering in hun leven betekende.

T

oen Tracey Hall-Roberts haar elf maanden oude dochter Tatijana in december 1993 met spoed naar het ziekenhuis bracht, kon ze niet vermoeden dat ze diezelfde reis nog vele malen vaker zou moeten maken.

Tatijana had een insult dat anderhalf uur duurde voordat het de artsen lukte die te beëindigen. Twee maanden later gebeurde het opnieuw en kreeg Tracey te horen dat haar dochter epilepsie had.

Tatijana had een vorm die mesiale temporale sclerose (MTS) of hippocampale sclerose heet. Deze aandoening wordt veroorzaakt door littekenvorming in de temporale kwab van de hersenen.

Tatijana’s aanvallen werden ‘partieel’ of ‘plaatselijk’ genoemd, aangezien niet beide hersenhelften erbij betrokken waren, en ze waren ‘complex’, wat betekent dat haar bewustzijn tijdens een aanval verlaagd was of dat ze helemaal buiten bewustzijn was.

Tatijana kreeg een sterk anti-epilepticum voorgeschreven, maar het hielp niet om een einde aan de insulten te maken. Zelfs niet toen ze de maximaal toegestane dosering voor haar leeftijd kreeg. Sterker nog: de aanvallen kwamen vaker voor en werden ernstiger.

Toen Tatijana drie jaar oud was, had ze soms wel zeven insulten per dag.

Het ziekenhuis werd haar tweede thuis.

Tracey was een expert geworden in het verlenen van eerste hulp en ze plande haar hele leven rond de epilepsie van haar dochter.

In de tien jaar daarna kreeg Tatijana een hele reeks verschillende medicijnen voorgeschreven, maar geen enkel middel hielp tegen haar aandoening.

Feitelijk maakten ze het leven van zowel Tatijana als haar moeder alleen maar moeilijker, vanwege de bijwerkingen.

Een van de medicijnen, namelijk carbamazepine, veroorzaakte afschuwelijke ‘nachtangst’. Nachtangst of pavor nocturnus is iets anders dan een nachtmerrie: het is een soort paniekaanval waar-

van je wakker wordt. Je voelt je angstig en bedreigd, en bent in de war. Tatijana werd bang om te gaan slapen. Tracey merkte ook dat Tatijana’s haar dunner werd, en dat haar gelaat bleek en vlekkerig werd.

Een bezoek aan het Great Ormond Street Ziekenhuis bevestigde uiteindelijk wat Tracey al enige tijd vermoedde.

‘De arts vertelde me dat Tatijana’s epilepsie niet te behandelen was,’ zegt Tracey, ‘en dat geen medicijn zou helpen.’ Desondanks kreeg Tracey te horen dat ze Tatijana toch een bepaald soort anti-epilepticum moest blijven geven, anders liep ze het risico dat haar dochter bij haar weggehaald zou worden.

De enige hoop die nog restte, was een operatie: daarbij zou het littekenweefsel uit de hersenen van Tatijana verwijderd worden. ‘Er was een kans van ongeveer 70 procent dat dit zou helpen’, vertelt Tracey. Maar de operatie had grote risico’s.

Met tegenzin stemde Tracey in om Tatijana op de wachtlijst voor een operatie te plaatsen, maar ze ging meteen op zoek naar alternatieven.

Een niet-chirurgische oplossing Tracey was accountant en levenscoach, en was haar hele leven al enthousiast geweest over de holistische geneeskunde. Toen haar dochter op de wachtlijst belandde, was ze al met haar naar een aantal alternatieve therapeuten geweest: van homeopaten tot craniosacraal- en bioresonantietherapeuten.

Maar geen van deze therapieën had geholpen om de insulten onder controle te krijgen. Ze had gehoord over het succes van het ketogeen dieet: een dieet met veel vetten en weinig koolhydraten, dat vaak wordt aanbevolen aan kinderen met epilepsie (zie kadertekst). Maar vanwege Tatijana’s voedselallergieën was dit dieet voor haar geen optie. ‘Er zou niets meer overblijven wat ze kon eten’, aldus Tracey.

Pas toen ze online op zoek ging naar

Medisch Dossier | juli 2016

behandelingen voor Tatijana’s ontwikkelingsstoornissen, stuitte Tracey op de therapie die een doorbraak zou betekenen. Tatijana, inmiddels een tiener, had problemen op school en was op het punt aanbeland dat ze nauwelijks meer met haar leraren en klasgenoten sprak.

Ze deed vooral haar best niet op te vallen. Tracey was zich bewust dat Tatijana gedragsproblemen had die leken op die van kinderen met een autistische stoornis, en daarom dacht ze dat haar dochter ook baat zou kunnen hebben bij de alternatieve therapieën die aan kinderen met autisme gegeven worden.

Zo kwam ze via een autismewebsite de Scotson-techniek op het spoor.

Deze massagetherapie werd ontwikkeld door Linda Scotson om haar zoon, die een hersenbeschadiging had, te helpen. De techniek is gebaseerd op de theorie dat neurologische problemen

Conventionele behandelingen voor epilepsie

Epilepsie is een aandoening die zich uit in de vorm van aanvallen, die we insulten noemen. Die insulten ontstaan door een plotselinge, tijdelijke verstoring van de elektrische prikkeloverdracht in de hersenen. De behandeling van epilepsie bestaat meestal uit medicijnen: anti-epileptica. Deze medicijnen kunnen epilepsie niet genezen, maar ze kunnen wel insulten voorkomen door de elektrische prikkeloverdracht in de hersenen te veranderen, of door het stimuleren of juist remmen van bepaalde neurotransmitters in de hersenen.

Ongeveer twee derde van de patiënten die de diagnose epilepsie krijgt, komt met anti-epileptica van zijn aanvallen af.1 Maar er zijn wel bijwerkingen. Omdat anti-epileptica het centrale zenuwstelsel onderdrukken, kunnen ze bijwerkingen veroorzaken zoals algehele malaise, sedatie (slaperigheid), duizeligheid, ataxie (bewegingen niet goed kunnen coördineren), cognitieve en visuele stoornissen en problemen in het maag-darmkanaal.2 Sommige anti-epileptica, waaronder de nieuwere, zijn in verband gebracht met psychiatrische bijwerkingen zoals suïcidaal gedrag. In een onderzoek naar zogeheten tweede generatie anti-epileptica, zoals gabapentine, lamotrigine, oxcarbazepine en tiagabine, bleken deze medicijnen allemaal de kans op zelfmoord of een zelfmoordpoging te verhogen.3 Andere ernstige bijwerkingen die in verband worden gebracht met anti-epileptica zijn leverstoornissen,4 en hematologische aandoeningen als bloedarmoede en problemen met de bloedstolling.5 Helaas gebeurt het soms ook dat anti-epileptica de insulten erger maken.6 30 tot 40 procent van de patiënten houdt last van insulten, ondanks de medicatie.4 Een andere behandelmogelijkheid is een operatie. Dat gebeurt alleen als de patiënt niet op medicijnen reageert en als er één afgebakend deel van de hersenen is dat de insulten veroorzaakt. Uit een studie blijkt dat ongeveer 65 procent van de geopereerde patiënten goede resultaten boekt.7 Maar aan de ingreep kleven ook veel risico’s. Gaat het mis, dan kan dat leiden tot geheugenverlies, dubbel zien, eenzijdige verlamming en een toename van het aantal insulten.8 1 Epilepsy Curr, 2008; 8: 90-1 2 Am Fam Physician, 2001; 64: 91-8 3 JAMA, 2010; 303: 1401-9 4 JAMA, 2004; 291: 605-14

5 Int J Prev Med, 2013; 4 [Suppl 2]:5330-7 6 Epilepsy Curr, 2002; 2: 184-5 7 Cochrane Database Syst Rev, 2015; 7: CD010541 8 www.epilepsy.org.uk/info/treatment/epilepsy-surgery/children/succes-rates-benefits-risks

13

14

Medisch Dossier | juli 2016

|||alternatieven|||

‘Ouders hebben vertrouwen in andere ouders, vooral als ze op het punt zijn aangekomen dat ze twijfelen aan de conventionele medische benadering’ De Scotson-techniek De Scotson-techniek is geboren uit de wens en vastberadenheid van een moeder om haar zoon met een ernstige hersenbeschadiging te helpen. Linda Scotson was schilder en kunstdocent, maar toen haar zoon Doran geboren werd met hersenverlamming en gehoorschade, en de artsen haar vertelden dat hij nooit zelfstandig zou kunnen zitten, staan, lopen of eten, nam ze ontslag om zich te wijden aan het helpen van haar zoon.

Toen uiteenlopende alternatieve therapieën en benaderingen niets opleverden, ging Linda zelf op onderzoek uit. Ze verdiepte zich in neurologische problemen bij kinderen en raakte ervan overtuigd dat een abnormale ademhaling aan de basis van deze problemen lag.

Linda ging met haar ideeën naar Patrick Wall, hoofd van de afdeling Hersenonderzoek van het University College in Londen. Ze werd aangenomen als onderzoeker bij de afdeling Neurowetenschappen.

Met haar onderzoek toonde Linda aan hoe een afwijkende ademhaling gevolgen heeft voor de ontwikkeling van de hersenen, houding, bloedsomloop, het bewegingsapparaat en de controle over je ledematen. En ook hoe een afwijkende ademhaling de stroming van het hersenvocht, het spraakvermogen, de slaap, leervaardigheid en spijsvertering beïnvloedt. Ze ontdekte ook een verband tussen een afwijkende ademhaling en insulten, waar veel autistische kinderen last van hebben.

Vervolgens ontwikkelde Linda een manier om de veranderingen in de lichaamsdruk die door een gezonde ademhaling ontstaan, na te bootsen. ‘Door druk uit te oefenen, gaan bloedvaten dicht en weer open, waardoor de bloedtoevoer naar orgaanweefsel verbetert.

Doordat er langzaam meer zuurstof naar de zenuwen wordt vervoerd, zijn die beter in staat signalen naar de hersenen te sturen’, legt Linda uit.

De lichte, pulsachtige massages die Linda ontwikkelde, kregen de naam The Scotson Technique (TST). Toen Linda zag dat haar zoon er baat bij had, begon ze andere kinderen met hersenverlamming te behandelen, en ook kinderen met autisme, epilepsie en andere neurologische problemen. ‘Alle resultaten waren even bemoedigend,’ zegt Linda, ‘omdat ik niet probeerde de individuele ziekten van de kinderen te behandelen, maar alleen de processen probeerde te herstellen die afhankelijk zijn van een normale ademhaling.’

In 1993 startte Linda het Advance Centrum om ouders te leren de Scotson-techniek te gebruiken. Sindsdien heeft ze vele opzienbarende veranderingen gezien bij kinderen met allerlei uiteenlopende neurologische aandoeningen.

Wat Doran betreft: hij is nu een sportieve man van 37 jaar, die halve marathons loopt, in zijn eentje op reis gaat en een getalenteerd kunstenaar is. ‘Doran heeft meer bereikt dan iedereen in de medische wereld ooit had kunnen denken’, zegt Linda.

Ze bereidt zich momenteel voor op de verdediging van haar proefschrift en wacht op de goedkeuring voor een subsidie om een gecontroleerd onderzoek uit te voeren naar de Scotson-techniek. Haar doel is dat de therapie onderdeel wordt van de reguliere medische behandeling.

Voor meer informatie kunt u de website van het Advance Centrum raadplegen: www.advancecentres.com.

verband houden met een afwijkende ademhaling. De techniek is zo ontworpen dat ouders de handelingen kunnen aanleren om hun eigen kinderen te behandelen. Het is een massage die lichte druk uitoefent op de spieren die betrokken zijn bij ademhaling en houding, met het doel om de hoeveelheid zuurstof naar de hersenen te vergroten.

Aangezien zuurstofgebrek een bekende oorzaak is van mesiale temporale sclerose – de epilepsievorm die bij Tatijana was vastgesteld – klonk deze massagetechniek Tracey volkomen logisch in de oren. Ook werd ze bemoedigd door de positieve verhalen van andere epileptische kinderen bij wie deze techniek geholpen had.

‘Ouders hebben vertrouwen in andere ouders,’ zegt Tracey, ‘vooral als ze op het punt zijn aangekomen dat ze twijfelen aan de conventionele medische benadering.’

Nadat ze een afspraak had gemaakt met Linda, maakten Tracey en Tatijana de rit van tweeënhalf uur van hun huis in het oosten van Engeland naar het Advance Centrum in East Grinstead, ten zuiden van Londen. Het centrum werd in 1993 door Linda opgezet als een charitatieve instelling om kinderen met hersenbeschadiging te helpen. Het is de plek waar ouders van die kinderen alles over de Scotson-techniek te weten komen, ook hoe ze die zelf kunnen toepassen.

Na een twee uur durende intake van Tatijana kreeg Tracey uitleg over de eerste massagehandelingen voor haar dochter. Die worden aan bijna alle behandelde kinderen gegeven om hun middenrif en longen sterker te maken.

Later zou ze verschillende massagehandelingen leren die specifiek waren ­toegesneden op de behoeften van Tatijana.

‘Het was heel eenvoudig om te leren’, aldus Tracey. ‘Het enige wat je nodig hebt zijn een geschikte ruimte waar je kind kan liggen en een handdoek.’ Bij sommige massagehandelingen oefen je alleen druk uit met de handen, maar soms is een opgerolde handdoek nodig om druk uit te oefenen op een groter gebied.

Binnen twee weken nadat ze met de Scotson-techniek gestart waren, begon Tracey veranderingen bij Tatijana te zien. ‘Ze sliep beter en had veel meer energie.’

Medisch Dossier | juli 2016

Tatijana zag er ook beter uit. De vlekkerigheid in haar gezicht verdween en haar hele lichaam werd gespierder.

‘Ze kreeg wat vet op haar buik en zag er veel sterker uit’, herinnert Tracey zich.

Wat Tatijana’s insulten betreft: die werden aanvankelijk erger. Tracey denkt dat dit kwam doordat haar hersenen zich moesten aanpassen. ‘Die waren niet gewend om een normale hoeveelheid zuurstof te krijgen’, legt ze uit.

Maar langzaam maar zeker had Tatijana steeds minder vaak een epileptische aanval en de bezoeken aan de Spoedeisende Hulp namen in aantal af.

Leven met de Scotson-techniek Tegen de tijd dat Tatijana 18 jaar oud was, waren haar gezondheid, zelfvertrouwen en communicatieve vaardigheden zoveel verbeterd dat ze zich inschreef voor de modeopleiding aan de Hogeschool voor de Kunsten.

Hoewel er maar plaats was voor 45 studenten, wist Tatijana een plekje te bemachtigen. Ze sleepte zelfs een speciale prijs in de wacht voor studenten die persoonlijke hindernissen hebben moeten overwinnen: de Penelope Hewes Award. Bijna twee jaar lang had ze geen enkel insult. Maar aan het eind van haar tweede studiejaar begon ze weer aanvallen te krijgen, die samenvielen met de toenemende studielast van haar opleiding. ‘Stress was duidelijk een trigger,’ aldus Tracey. ‘Maar we waren ook gestopt met de massages. Nu weet ik dat we daarmee door moeten gaan.’

Helaas moest Tatijana stoppen met haar opleiding, maar haar moeder pakte de Scotson-therapie weer op en langzaam maar zeker krijgt ze haar vertrouwen weer terug. Inmiddels lukt het haar om sommige massagehandelingen bij zichzelf uit te voeren. Daarnaast doet ze dagelijks iets om de stress te reduceren, zoals een stukje wandelen of op een boksbal slaan. Tatijana heeft zelfs geleerd hoe ze een insult kan zien aankomen en voorkomen.

Dit aspect, zelf de touwtjes in handen hebben, is volgens Tracey een van de belangrijkste onderdelen van de Scotson-therapie.

‘Als je een kind hebt dat ziek is of speciale zorg nodig heeft, geef je de touwtjes aan de arts of de therapeut.

Daardoor raak je zelf verwijderd van je eigen kind. Met de Scotson-techniek

Epilepsie en voeding Het is bekend dat voeding een rol speelt bij epilepsie (zie ook Medisch Dossier van december 2014). Het kon zelfs weleens zijn dat het ketogeen dieet beter werkt dan de meeste nieuwe geneesmiddelen voor de behandeling van epilepsie. Dit is een vetrijk, koolhydraatarm dieet met voldoende eiwitten, dat al in de jaren 20 van de vorige eeuw is geïntroduceerd.1 Maar dit strenge dieet is niet voor iedereen weggelegd. Tatijana had bijvoorbeeld last van overgevoeligheid voor allerlei voedingsmiddelen, waardoor het dieet voor haar niet uitvoerbaar was. In plaats daarvan volgt Tatijana een basisch of alkalisch dieet dat helemaal biologisch is.

Sinds Tatijana begonnen is met de Scotson-techniek eet ze ook veel gefermenteerde groenten en drinkt ze kefir, op advies van Linda Scotson. Deze voedingsmiddelen bevatten namelijk veel pre- en probiotica, die heilzaam zijn voor zowel de hersenen als de darmen.

1 Pediatrics, 2007; 119: 535-43

heb je zelf weer de leiding over de gezondheid en het welzijn van je kind.

Het is gewoon heerlijk om weer een band met elkaar te hebben.’

Tatijana is inmiddels 23 jaar oud en is ook blij dat ze meer invloed heeft op haar eigen gezondheid. Een operatie zit niet langer in de planning en, hoewel ze

nog steeds medicatie gebruikt, wordt de dosering langzaam afgebouwd en hoopt ze binnenkort helemaal van de medicijnen af te zijn.

‘Ik ben blij dat ik een methode heb die ik op mezelf kan toepassen om de insulten te verminderen en hopelijk helemaal te laten stoppen,’ zegt Tatijana.

15

16 16

Medisch Dossier | juli 2016

|||lichaam|&|geest||| |||Door:|joanna|evans|||

Kan een eenvoudige, natuurlijke behandeling zoals beweging de concurrentie met medicijnen aan als het gaat om de behandeling van depressie?

Medisch Dossier zocht het voor u uit.

De strijd tegen depressie: pillen of bewegen?

A

ls er bij u een depressie is vastgesteld, is de kans groot dat u door uw arts een selectieve serotonineheropnameremmer (SSRI) krijgt voorgeschreven: de meest gangbare soort antidepressiva voor deze aandoening. En ook een van de best verkopende medicijnen…

Maar er is een behandeling zonder medicijnen, die een goed werkzaam alternatief blijkt: beweging.

Het voordeel is dat zo’n natuurlijke methode niet de bijwerkingen met zich meebrengt die met SSRI’s in verband worden gebracht.

Wij namen de onderzoeksresultaten onder de loep om te kijken hoe beweging zich verhoudt tot SSRI’s bij de behandeling van depressie.

Toen dezelfde onderzoekers later twee groepen extra aan hun SMILE-onderzoek toevoegden – namelijk een placebogroep en een groep die zelf thuis aan lichaamsbeweging deed – bleek opnieuw dat de werkzaamheid van beweging over het algemeen vergelijkbaar was met die van sertraline. Beide behandelingen leken beter te werken dan de placebo.2 Blumenthal en zijn team keken ook nog naar de effecten van beweging bij een groep hartpatiënten met een depressie en vergeleken die met de effecten van antidepressiva. Opnieuw kwamen ze op dezelfde resultaten uit: beweging en sertraline waren net zo effectief waar het ging om het bestrijden van depressieve symptomen, en beide werkten beter dan een placebo.3

Werking gelijk De Amerikaanse psycholoog James Blumenthal en zijn collega’s van de Duke Universiteit in North Carolina hebben een aantal onderzoeken uitgevoerd waarin ze aërobe lichaamsbeweging vergeleken met sertraline (in Nederland verkocht onder de merknaam Zoloft), een populaire SSRI. In de eerste proef, de SMILE (Standard Medical Intervention versus Long-term Exercise), kregen 156 mannen en vrouwen met een klinische depressie willekeurig een van de drie volgende behandelingen voorgeschreven: drie keer per week 45 minuten groepsbeweging, sertraline of een combinatie van de twee. Na vier maanden waren er geen opvallende verschillen in de symptomen van depressie bij de drie groepen. Dat wijst erop dat lichaamsbeweging en het antidepressivum net zo werkzaam waren.1

Langdurig effect Maar het werd pas echt interessant toen de onderzoekers van de Duke Universiteit naar de langetermijneffecten van de behandelingen keken. Aan het eind van de eerste SMILE-studie werden 83 patiënten genezen verklaard. Van die groep waren degenen die alleen aan lichaamsbeweging hadden gedaan na een halfjaar beter af dan degenen die (ook) medicatie hadden gehad. Slechts 8 procent van hen had een terugval. In de groep die alleen medicatie had gehad, was dit 38 procent en in de combinatiegroep had 31 procent een terugval. Bovendien hadden degenen die na afloop van het onderzoek waren doorgegaan met lichaamsbeweging 50 procent minder kans om weer een depressie te krijgen dan de deelnemers die gestopt waren.4 Hetzelfde gold voor de deelnemers van de tweede

Medisch Dossier | juli 2016

SMILE-studie: toen ze een jaar na afloop van het onderzoek opnieuw onderzocht werden, bleek dat degenen die na afloop van het onderzoek regelmatig lichaamsbeweging hadden – ongeacht van welke behandelgroep ze aanvankelijk deel uitmaakten – het minste kans op een depressie hadden.5 Andere studies Een ander team van onderzoekers, deze keer van de medische faculteit van de Wake Forest Universiteit (ook in North Carolina), vergeleek ook lichaamsbeweging met sertraline. Dit was echter slechts een kleine pilotstudie onder patiënten met een milde depressie.

Vier maanden lang drie keer per week één uur lichaamsbeweging – een combinatie van aërobe en krachttraining – bleek net zo werkzaam tegen de symptomen van een depressie als sertraline. Beide behandelingen waren beter dan de ‘gangbare zorg’, die bestond uit telefoontjes waarbij aan de patiënten gevraagd werd hoe het met ze ging en hoe het gesteld was met hun algehele gezondheid. Maar lichaamsbeweging, merkten de onderzoekers op, had ‘als extra voordeel dat het ook het lichamelijk functioneren verbeterde.’6 Lichaamsbeweging lijkt bovendien een goed alternatief voor depressieve patiënten die niet op antidepressiva reageren. Dat bleek uit een tien weken durend Schots onderzoek onder oudere volwassenen die, ondanks het gebruik van antidepressiva, op zijn minst een milde depressie hadden. In de groep die lichaamsbeweging kreeg voorgeschreven, nam de depressie met meer dan 30 procent af vergeleken met de niet-bewegers, die gezondheidsvoorlichting kregen.7 Onderzoekers van het Royal Edinburgh Ziekenhuis deden een literatuurstudie naar al het beschikbare bewijs voor beweging als behandeling van depressie.

Hun conclusie was dat beweging ‘net zo effectief is als antidepressiva’.8 Geldige theorieën Er zijn verschillende plausibele redenen waarom beweging tegen depressie helpt. Om te beginnen kan lichamelijke activiteit positieve fysiologische effecten hebben: de hersenen maken stofjes aan waarvan iemand zich goed gaat voelen. Bovendien wordt door lichaamsbeweging het stresshormoon cortisol verlaagd. Ook sociaal contact heeft er misschien mee te maken, aangezien veel studies naar lichaamsbeweging over beweging samen met een groep gingen. Verder kan beweging ook helpen om iemand van negatieve gedachten af te leiden.8 De theorie achter SSRI’s, namelijk dat depressie in verband staat met een tekort aan serotonine, is echter nooit bewezen. Nieuw onderzoek doet vermoeden dat deze theorie misschien wel helemaal niet klopt.9 Veiligheid en bijwerkingen Maar het belangrijkste verschil tussen beweging en antidepressiva is de veiligheid. Hoewel er in de onderzoeken enkele blessures gemeld zijn die verband hielden met de lichaamsbeweging, is deze behandeling over het algemeen veel veiliger en goed voor de

gezondheid: ze biedt voordelen voor het hart, de longen, hersenen, botten, spieren enzovoorts. SSRI’s daarentegen zijn in verband gebracht met een lange lijst bijwerkingen, van slapeloosheid, hoofdpijn en spierpijn tot een verhoogd risico op een beroerte en een vroegtijdige dood.10 De medicijnen kunnen zelfs agressief en suïcidaal gedrag in de hand werken.11 Moraal van het verhaal De onderzoeken wijzen erop dat lichaamsbeweging een behandeling voor depressie is die goed uitvoerbaar is en waardevol, op zijn minst voor mensen met een milde tot matige depressie. In tegenstelling tot het slikken van medicijnen heeft bewegen geen levensbedreigende bijwerkingen. De voordelen zijn duurzaam en betreffen niet alleen de mentale, maar ook de lichamelijke gezondheid.

Vandaar dat enkele deskundigen bewegen tegenwoordig als een bruikbare, niet-medicinale behandeling van depressie aanbeveelt. De belangrijkste waarschuwing bij lichaamsbeweging is dat deze behandeling op dezelfde manier moet worden uitgevoerd als de behandeling met medicijnen.

Volgens Madhukar Trivedi, hoogleraar psychiatrie aan de Universiteit van het Texas Southwestern Medisch Centrum is ‘de dosering van de behandeling heel belangrijk; je kunt niet gewoon een wandelingetje gaan maken in het park’. Hij adviseert 3 tot 5 sessies per week die elk 45 tot 60 minuten duren. En de hoeveelheid inspanning moet zodanig zijn dat patiënten 50 tot 85 procent van hun maximale hartslag bereiken.

Trivedi zegt ook dat ‘de symptomen constant in de gaten moeten worden gehouden. Als de behandeling niet werkt, moet je iets doen.’

Dat ‘iets’ betekent niet automatisch medicijnen voorschrijven. Naast lichaamsbeweging zijn er een aantal niet-medicinale behandelingen die zichzelf bewezen hebben als het gaat om de behandeling van depressie. Denk aan gesprekstherapie en het innemen van voedingssupplementen of kruiden zoals sint-janskruid. Uiteindelijk biedt een veelzijdige, holistische benadering de meeste kans op succes.

Degenen die na afloop van het onderzoek waren doorgegaan met lichaamsbeweging hadden 50 procent minder kans om weer een depressie te krijgen 1 Arch Intern Med, 1999; 159: 2349-56 2 Psychosom Med, 2007; 69: 587-96 3 J Am Coll Cardiol, 2012; 60: 1053-63 4 Psychosom Med, 2000; 62: 633-8 5 Psychosom Med, 2011; 73: 127-33 6 Aging Ment Health, 2007; 11: 61-8 7 Br J Psychiatry, 2002; 180: 411-5 8 Cochrane Database Syst Rev, 2013; 9: CD004366 9 Neurosci Biobehav Rev, 2015; 51: 164-88 10 Harvard Mental Health Letter, 2005; www.health.harvard.edu/

mind-and-mood/what_are_the_real_risks_of_antidepressants; Arch Intern Med, 2009; 169: 2128-39 11 BMJ, 2016; 352: i65

17

18

Medisch Dossier | juli 2016

|||vraag|&|antwoord|||| |||Door:|harald|gaier|||

Hoe u de muggen op afstand houdt

De zomer is weer begonnen, en met het mooie weer komen de muggen.

Gelukkig zijn er natuurlijke middelen waarmee we ons de muggen en andere bijtende insecten van het lijf kunnen houden.

Mijn gezin en ik lijken erg vatbaar voor de beten van muggen en andere insecten. Daardoor wordt elke zomer voor ons een beproeving. We hebben inmiddels de nodige chemische zalfjes en sprays geprobeerd, maar we zouden liever een natuurlijk middel hebben dat werkt. Zijn er natuurlijke alternatieven voor chemische antimuggenmiddelen, en welke kunt u aanbevelen?

– B.J. via e-mail

M

uggenbeten zijn meer dan alleen maar vreselijk irritant. Ziekten als gele koorts, dengue (knokkelkoorts), malaria, westnijlkoorts en hersenontsteking, om er maar een paar te noemen, zijn ziekten die in bepaalde delen van de wereld door muggen worden overgedragen.

Maar ook in de westerse wereld komt zo’n ziekte soms voor. Aan het eind van de vorige eeuw is een bepaalde variant van het westnijlvirus in de Verenigde Staten opgedoken. Deze verspreidde zich al snel over het hele continent en tienduizenden mensen raakten ermee besmet. Ruim 1700 mensen zijn eraan overleden. Ook in Europa is het virus waarschijnlijk aanwezig, namelijk bij vogels in gebieden rond de Middellandse Zee en mogelijk in Midden-Europa.1 De epidemieën in Amerika hebben de manier veranderd waarop we op het noordelijk halfrond altijd naar muggen keken, namelijk dat ze niet meer zijn dan een hinderlijke plaag. Ook zijn we er meer belang aan gaan hechten om onszelf tegen muggenbeten te beschermen. Alleen de vrouwtjesmug is in ons bloed geïnteresseerd. Zij brengt het bloed van anderen op ons lichaam over. De mannetjesmug leeft van plantensappen, zoals nectar.

Er zijn veel antimuggenmiddelen in de handel om de dreiging van een muggenbeet tegen te gaan.

Helaas staan ze meestal bol van de chemicaliën, zoals propoxur, dichloorvos en transfluthrin: insecticiden die niet alleen schadelijk zijn voor insecten, maar ook voor mensen (en hun huisdieren).

Gelukkig zijn er verschillende goed werkende, natuurlijke antimuggenmiddelen uit het plantenrijk, die meestal geen nare bijwerkingen geven. Hieronder volgen zes planten die u kunt gebruiken om uzelf en uw gezin op een veilige manier tegen insectenbeten te beschermen.

Citroengras Deze tropische plant (Cymbopogon citratus of sereh), waarvan de stengels worden toegepast in de Aziatische keuken, bevat citronella, een bestanddeel van veel natuurlijke insectenwerende middelen. Uit studies blijkt dat het vooral werkzaam is tegen steekmuggen, maar het moet vaak worden aangebracht en het werkt slechts bij ongeveer 10 procent van de gebruikers.2 U kunt citroengras heel makkelijk zelf kweken.

Gebruik daarvoor verse stengels citroengras die u in de Aziatische winkel koopt. Het snijvlak moet niet verdroogd zijn. Zet de stengels in een laagje water op een warme plek (ververs het water geregeld), totdat er kleine wortels verschijnen. Dan kunt u ze in een pot met grond zetten. U kunt natuurlijk ook een volwas-

Medisch Dossier | juli 2016

sen plant in het tuincentrum kopen. De groeiende plant helpt muggen en andere insecten op afstand te houden in uw huis en tuin. Er zijn ook sprays met citronella te koop, die u direct op uw huid aanbrengt.

Leverbalsem De bloemetjes van de Ageratum zijn een uitstekend middel om muggen af te weren. Cumarine is een stof die uit deze plant gewonnen wordt en als bestanddeel van chemische antimuggenmiddelen wordt gebruikt.3 Het is een behoorlijk agressieve stof voor muggen.

Let op dat u de planten in een pot zet, want ze hebben de neiging om te woekeren en ze zouden uw hele tuin kunnen overnemen – en het jaar daarop die van uw buren. Bovendien moet u de planten buiten het bereik van kinderen en huisdieren houden. Ze kunnen namelijk giftig zijn. Dus eet nooit van deze plant en pas op als u ermee werkt, want de plant heeft stekeltjes en scherpe randen, die huidirritatie of een allergische reactie kunnen veroorzaken.

Lavendel Gekneusde blaadjes van de lavendel (Lavendula angustifolia) produceren een aangename geur, waaraan muggen echter een hekel hebben. Uit de bladeren wordt olie gewonnen die, verdund tot 30 procent, als antimuggenmiddel te gebruiken is.4 U kunt deze lavendel buiten in uw tuin zetten, maar ook binnenshuis in een pot houden. Franse lavendel (Lavendula stoechas) – die met de ‘kuifjes’ aan de top – is iets minder effectief, maar werkt ook. Lavendel heeft bovendien pijnstillende en desinfecterende eigenschappen.

Dat betekent dat de plant niet alleen muggenbeten helpt voorkomen, maar ook uw huid kan kalmeren en verzachten. Kneus de bloemetjes en breng de olie aan op de lichaamsdelen waar u meestal gestoken wordt, met name uw enkels en armen. U kunt ook lavendelolie kopen. Doe een paar druppels op een schone doek en smeer uw huid in.

Neem De olie die gewonnen wordt uit de zaden en vruchten van de groenblijvende neem (spreek uit: ‘niem’, wetenschappelijk naam Azadirachta indica) wordt al van oudsher in de ayurvedische geneeskunde gebruikt om malaria te behandelen en als insectenwerend middel. Uit Indiaas onderzoek bleek dat een mengsel van 2 procent neemolie in kokosolie, dat op onbedekte lichaamsdelen werd aangebracht, twaalf uur lang bescherming bood tegen alle soorten muggen van de malaria veroorzakende Anopheles-familie.5 Basilicum Basilicum (Ocimum basilicum) wordt veel in de Italiaanse keuken gebruikt, maar het is ook een van de oudste antimuggenmiddelen ter wereld. Uit onderzoek blijkt dat het net zo goed werkt als het natuurlijke insecticide pyrethrum. (Het onderzoek werd alleen bij dieren uitgevoerd, dus het is niet zeker of het bij men-

Gekneusde blaadjes van de lavendel produceren een aangename geur, waar muggen een hekel aan hebben sen even goed werkt.) Pyrethrum wordt gewonnen uit de margriet (Chrysanthemum leucanthemum). Er zijn natuurlijke insectenwerende middelen met pyrethrum in de winkel verkrijgbaar.6 Hier volgt een eenvoudig recept om uw eigen antimuggenmiddel op basis van basilicum te maken.

Ingrediënten: Ongeveer 300 ml verse basilicumbladeren 10 druppels essentiële basilicumolie 150 ml kokend water 150 ml wodka Werkwijze: - Doe de basilicumblaadjes in een glazen kan en giet er het kokende water overheen.

- Laat de blaadjes ongeveer drie uur trekken; knijp ze daarna uit.

- Schenk de vloeistof over in een plantenspuit en voeg er de wodka en olie aan toe.

- Schud de vloeistof goed.

Deze spray kunt u gebruiken om onbedekte lichaamsdelen tegen insectenbeten te beschermen.

U kunt de vloeistof ook met een wattenschijfje op uw huid aanbrengen.

Kruidnagel Deze gedroogde bloemknopjes van de plant Syzygium aromaticum zijn een natuurlijk antimuggenmiddel.

Als u een paar dagen de tijd hebt voor de bereiding, kunt u onderstaand recept volgen en uw eigen kruidnagelmiddel maken om uw huid tegen insectenbeten te beschermen. Het is bovendien een uitstekend antivlooienmiddel voor uw huisdieren.

Ingrediënten: Een halve liter alcohol 95% v/v 100 gram hele kruidnagels 100 ml natuurlijke plantaardige olie, bijvoorbeeld amandel-, sesam- of hennepolie.

Werkwijze: - Laat de kruidnagels vier dagen lang in de alcohol trekken; roer het mengsel elke ochtend en avond door.

- Voeg na vier dagen de olie toe.

- Bewaar in een luchtdichte verpakking en breng op de huid aan waar nodig.

1 www.rivm.nl 2 Planta Med, 2011; 77: 598-617 3 https://gardening.knoji.com 4 J Med Entomol, 2006; 43: 731-6; www.healthline.com/health/

kinds-of-natural-mosquito-repellant#1 5 Malar J, 2011; 10 [Suppl 1]: S11; J Am Mosq Control Assoc, 1993; 9: 359-60 6 JEZS, 2013; 1: 84-91

19 17

Steun de acupunctuur word lid!

Meer en meer patiënten ervaren dat, door toepassing van acupunctuur, hun klachten verminderen of zelfs helemaal verdwijnen. Deze ervaringen worden bevestigd door wetenschappelijk onderzoek, onder meer door de Wereldgezondheidsorganisatie. Acupunctuur is daardoor in steeds grotere kringen geaccepteerd.

Acupunctuur kan verlichting geven bij bijvoorbeeld pijnbestrijding en bij gewrichtsaandoeningen, allergieën, huidaandoeningen of verslaving. Maar ook bij spijsverteringsproblemen, bij mentale stoornissen als stress of slaapproblemen en bij zenuwontstekingen zoals ischias. Acupunctuur blijkt ook een goede therapie bij diabetes.

Aangezien acupunctuur in Nederland minder gereguleerd is dan in veel andere Europese landen hebben patiënten zich verenigd in de NPVA (Nederlandse Patiëntenvereniging voor Acupunctuur).

De landelijke patiëntenvereniging NPVA richt zich op het bevorderen van een verantwoorde inzet van acupunctuur en houdt zich bezig met: • belangenbehartiging, denk hierbij aan het pleiten tegen de BTW-heffing op acupunctuur. Ook is de NPVA in overleg met zorgverzekeraars over de verbetering van de dekking; • het streven naar geïntegreerde zorg, ook huisartsen en specialisten moeten kennis hebben van acupunctuur zodat zorgverleners beter kunnen samenwerken aan uw gezondheid; • voorlichting, zodat u uw eigen gezondheid beter kunt sturen; • lotgenotencontact. De uitwisseling van patiëntenervaringen. Zodat eenieder zich goed kan oriënteren en een afgewogen besluit kan nemen over acupunctuurbehandelingen.

De NPVA is aangesloten bij de NPCF. Veel zorgverzekeraars vergoeden daarom het lidmaatschap geheel of gedeeltelijk.

Steunt u ons ook? Meld u dan alstublieft aan als lid. Met meer leden kan de NPVA meer voor acupunctuurpatiënten betekenen. U kunt u ook aanmelden via onze website www.npva.nl

----------------------------------------