Is kunst een kwestie van leeftijd of van nieuwsgierigheid? De peutervoorstelling “De Rode Draad/k” drijft op klanken, stemmen, grote houten voorwerpen, zachte kussenpoppen, rode lijnen en bewegingen. Het is geen echt verhaal, maar een aaneenschakeling van situaties en sensaties die amper een minuut duren en heel afwisselend zijn. De voorstelling duurt 20 minuten en wordt gevolgd door een belevingsparcours, een soort speeltuin met elementen uit de voorstelling, waarin de kinderen zelf op ontdekking kunnen gaan. Een theatervoorstelling maken voor kinderen die jonger zijn dan drie jaar, is geen evidentie. En tegelijkertijd een enorme artistieke uitdaging. “Peuters van anderhalf jaar hebben nog geen kijkervaring; je benadert hen dus op een heel andere manier. Ze hebben geen nood aan een verhaal, maar aan korte, zintuiglijke sensaties. Vandaar dat we werken met muziek, zang en beweging”, aldus Karel Van Ransbeeck, artistiek leider van Theater De Spiegel. “Hun onbevangenheid is een voordeel: ze zijn nog niet gecodeerd en ervaren bijvoorbeeld klassieke muziek of een woordenloze voorstelling niet als vreemd, wat ons een grote artistieke vrijheid geeft.” Met De Rode Draad/k heeft Theater De Spiegel in Vlaanderen een nieuwe theaterlijn uitgezet. Deze productie bewijst dat het wel degelijk mogelijk is een artistiek volwaardige voorstelling voor peuters te brengen die hun volle aandacht krijgt.
Kunst met peuters: een rode draak? Hoeft het wel, dat kunstige met peuters? Hebben ze al geen prikkels genoeg? Het Expertisecentrum voor Opvoeding & Kinderopvang ziet het zo: “Kunst is een universele taal die de taalbarrières van onze diverse samenleving kan overstijgen. Het is immers een taal die jonge kinderen én volwassenen kunnen delen. Door uiteenlopende expressievormen te gebruiken, brengen we kinderen, ouders en begeleiders dichter bij elkaar. Kinderen zijn niet de fragiele wezens die bescherming nodig hebben om volwassen te worden. Het zijn actieve participanten in hun opvoeding.” Dat het effectief werkt, horen we van de begeleiders van de crèche ’t Patsjoelken uit Lokeren: “De kinderen waren enorm geboeid. Ze vonden de mevrouw die onbegrijpelijke teksten zong heel grappig, alsof ze de woorden begrepen. Ook achteraf, toen ze konden experimenteren en kijken waar de draak zat, bleven ze opvallend betrokken en actief bezig.”
De kinderverzorgsters hadden ook de ouders uitgenodigd op de voorstelling, en dat werd enorm gesmaakt. Maar ook: “Ouders zien op die manier dat niet enkel de Samsonrock of babyliedjes hun peuters kunnen boeien. Ook voor hen gaat met zo’n voorstelling een nieuwe wereld open.”
De Vlaamse akker De Spiegel is de eerste theatergroep in Vlaanderen die deze leeftijd aandurft. In Vlaanderen, want in Wallonië bestaat dit al veel langer. Zo is er in Charleroi Théâtre de La Guimbarde (Théâtre pour les Bébés), dat al meer dan zes jaar theaterproducties maakt voor de allerkleinsten. Met de steun van de Waalse tegenhanger van Kind & Gezin, brengt deze theatergroep producties in de crèches. Vlaanderen is een rijke akker, wat dat betreft, en Theater De Spiegel is dan ook vast van plan op de ingeslagen weg verder te gaan. Zo is Bramborry een tweede peuterproject in samenwerking met Dommelhof, het Huis voor Kunsten op Straat, in coproductie met Théâtre de La Guimbarde. Het wordt een combinatie van krachtig kleurgebruik, een speelse tekenstijl en saxofoonmuziek waarbij de muzikanten zich transformeren tot circusartiesten. Een try-‐out van dit spektakel werd zeer gesmaakt door de peuters van ’t Ankertje uit Antwerpen. “Hoe klein ze ook zijn, het boeide hen enorm. Ze reageerden ook veel spontaner dan ik had verwacht: er waren er die dichterbij kropen en zelfs de instrumenten aanraakten”, herinnert Mieke zich. Maar het mag iets meer zijn: “Het gebeurt vrijwel nooit dat er iets gemaakt wordt voor onze doelgroep. Heel sporadisch op verplaatsing, maar dat is met deze kinderen echt niet te doen. Ik vind dat er regelmatig wel eens iets onverwachts mag komen in hun crècheleven. Dat geeft hen stimulansen binnen onze structuur. Maar opdat het echt de allure van ‘een nieuwe wind doorheen het crècheleven’ zou krijgen, zou er toch om de 14 dagen zo’n prikkel moeten komen.” Een standpunt dat ook in ’t Patsjoelken volmondig wordt gedeeld...
Cultuur-‐ en verzorgingssector samenbrengen Vlaanderen heeft duidelijk nood aan zo’n nieuwe wind. Theater De Spiegel wil hierbij een voortrekkersrol spelen en een Vlaamse divisie uitbouwen binnen het bestaand Europees netwerk. Want er is wel degelijk een Europees netwerk van partners die zich allen toeleggen op het theater voor de allerkleinsten. Waarin ouders, kunstenaars en opvoeders de handen in elkaar slaan en via gesprekken en activiteiten de reële, fysieke en zintuiglijke ervaring van het kind centraal stellen. Samen wordt gezocht naar hoe de door opvoeders en kinderen gedeelde tijd dankzij creativiteit kwaliteitsvoller kan worden gemaakt. Hoe een
doordacht aanbod van muziek, objecten en beelden de zintuiglijke beleving kan aanscherpen. “Er wordt te veel vanuit de volwassene naar het kind geredeneerd in de zin van ‘wij gaan jullie iets leren. Met De Rode Draad/k gebeurt het omgekeerde: ze prikkelen kinderen en laten het van hen uit borrelen”, klinkt het in Lokeren.
Beleidsprikkels De zaden liggen er. De verzorgingssector is enthousiast, het expertisecentrum onderschrijft kunst als noodzakelijk bindmiddel, Theater De Spiegel staat te trappelen. Nu nog het beleid. Zij zijn het die de meststoffen in handen hebben zodat de nodige stimulansen kunnen gegeven worden om de cultuur-‐ en verzorgingssector samen te brengen. Om een nieuwe, creatieve vorm van communicatie tussen beide tot stand te brengen.