ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน อนาคต1 รศ. ดร. ถวิล นิลใบ เศรษฐศาสตร รามคําแหง 13 กุมภาพันธ 2552
นับตั้งแตป 2545 เปนตนมา ราคาทองคําในตลาดโลกและราคาทองคําในบานเรา ปรับตัวสูงขึ้นและตอเนื่อง ตนป 2551 ราคาทองคําแทงในตลาดโลกสูงสุดเปนประวัติการณคอื มี ราคามากกวา 1,000 ดอลลารสหรัฐตอออนซ เชนเดียวกับราคาทองคําแทงซื้อขายในบานเรามี ราคามากกวา 15,000 บาทตอทองหนัก 1 บาท ซึ่งเปนราคาที่ไมเคยมีใครคาดคิดมากอน ตลาด ซื้อขายทองคําทั่วโลกมีความคึกคัก เชนเดียวกันตลาดทองคําในประเทศไทย คนไทยเริ่มตื่นตัว ลงทุนในทองคํามากขึ้น สื่อมวลชนมีการนําเสนอรายการที่กลาวถึงการลงทุนในทองคําและมี ขอแนะนําการกระจายการถือครองสินทรัพยในรูปทองคําใหกับประชาชน มีการตั้งกองทุนเพื่อ ลงทุนในทองคํา และลาสุดไดมีการจัดตั้งตลาดซื้อขายทองคําลวงหนา ถึงแมวาจะเกิดวิกฤต การเงินในประเทศสหรัฐอเมริกาตั้งแตกลางป 2551 เปนตนมา ทําใหราคาสินทรัพยทุกอยาง ลดลง นับตั้งแต ราคาอสังหาริมทรัพย ราคาหุน ตราสารหนี้ และราคาน้ํามัน ความเชื่อมั่นใน ภาวะเศรษฐกิจและสถาบันการเงินลดลง ภาวะเศรษฐกิจของประเทศทัว่ โลกเขาสูภาวะถดถอย และกําลังมุงไปสูภาวะเศรษฐกิจตกต่ํา แตทองคําเปนสินทรัพยประเภทเดียวที่ราคายังคงปรับตัว สูงขึ้น แมจะชะลอตัวลงบางก็ตาม ปรากฏการณเชนนี้ เปนเครื่องยืนยันวา ทองคําเปนแหลงที่ พึ่งพาและเปนแหลงหลบภัยทางการเงิน การสะสมความมั่งคั่งของสินทรัพยทางการเงินใน รูปแบบตางๆ มีความเสี่ยง ทองคําเปนสินทรัพยที่มีความเสี่ยงต่ําสุดในการสะสมความมั่งคั่ง ขณะเดียวกันก็มีสภาพคลองคือเปลี่ยนเปนเงินไดโดยงายและมูลคาไมลดลง ดังนั้น ทองคํา จึง เปนสินทรัพยที่ทุกคนตองการถือครองในภาวะที่มีความไมแนนอนและการผันผวนทางเศรษฐกิจ อยางไรก็ตาม มีขอเท็จจริงที่ยากที่จะปฏิเสธคือ การลงทุนในสินทรัพยทุกประเภท รวมทั้ง ทองคํามีความเสี่ยง ดังนั้น เราจึงควรหาความรูและความเขาใจเกีย่ วกับราคาทองคําใหมากขึ้น วัตถุประสงคหลักของบทความนี้ คือนําเสนอพัฒนาการเกี่ยวกับราคาทองคําในอดีตและปจจุบนั รวมทั้งสรุปถึงปจจัยที่กําหนดการเคลื่อนไหวของราคาทองคํา ทั้งนี้เพื่อใหเราเขาใจการขึ้นลง ของราคาทองคําและเห็นทิศทางของการเปลี่ยนแปลงราคาทองคําในอนาคต โดยแบงเนื้อหาเปน 2 สวน สวนแรก กลาวถึงพัฒนาการของการเปลี่ยนแปลงของราคาทองคําในตลาดโลกในชวง 60 ปที่ผานมาคือนับตั้งแตหลังสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลงถึงปจจุบัน สวนที่สอง กลาวถึง แนวโนมของราคาทองคําในอนาคต 1
ผูเขียนไมไดเปนผูเ ชี่ยวชาญดานทองคํา บทความนี้เขียนขึน้ จากการคนคาทางเอกสารและใชความคิดเห็นของผูเขียนเพิ่มเติม ประกอบกับมีเวลาคนควานอย บทความนี้จึงยังคงมีขอ บกพรองมาก การนําไปใชจึงควรระมัดระวัง อยางไรก็ตาม หวังวาบทความนี้ คงมีประโยชนบาง และยินดีรับฟงคําติชมและแลกเปลี่ยนความเห็น
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
1
ราคาทองคําในอดีต การกลาวถึงราคาทองคําในอดีตจะแบงเปน 2 ชวง ชวงแรก คือหลังสงครามโลกครั้งที่ สองสิ้นสุดลง คือตั้งแตป 2490 จนถึงป 2514 ซึ่งเปนชวงที่ราคาทองคําในตลาดโลกมีราคาคงที่ ชวงที่สองคือ คือตั้งแตป 2514 จนถึงปจจุบัน เปนชวงที่ราคาทองคําในตลาดโลกเคลื่อนไหว เสรีไปตามสภาพของตลาด รายละเอียดในแตละชวง มีดังนี้ ราคาทองคําในตลาดโลกชวงหลังสงครามโลกครั้งทีส่ อง ถึงป 2514 กอนสงครามโลกครั้งที่สอง ระบบมาตรฐานทองคํา (Gold standard) ซึ่งเปนระบบ การเงินที่ทั้งโลกไดใชรว มกันไดลมสลายไป หลังจากนั้นไมมีระบบการเงินใชรวมกัน ทําใหอัตรา แลกเปลีย่ นของเงินสกุลตางๆ มีความผันผวน ประเทศตาง ๆ พยายามลดคาเงินแขงกันเพื่อชิง ความไดเปรียบดานการคาระหวางประเทศ จึงสรางปญหาดานการคาและการพัฒนาประเทศ ดังนั้น เมื่อสงครามโลกครั้งที่สองสิ้นสุดลง ประเทศสหรัฐอเมริกา อังกฤษและฝรั่งเศส จึงได สรางระบบการเงินของโลกมาใชรวมกันแทนระบบมาตรฐานทองคํา เรียกวา “Bretton Woods System” หรือมีชื่อเรียกอีกชื่อวา “ระบบปริวรรตทองคํา (Gold Exchange Standard)” พรอม กับไดตั้ง “กองทุนการเงินระหวางประเทศ (International Monetary Fund)” หรือ เรียกยอวา IMF มาดูแล สาระสําคัญของระบบนีม้ ี 3 ขอ ขอแรก ประเทศสมาชิกตองกําหนดอัตรา แลกเปลีย่ นเงินสกุลของประเทศกับดอลลารสหรัฐใหคงที่ หรือ เรียกวา คาเสมอภาค (par value) โดยธนาคารชาติของประเทศสมาชิกตองจัดตัง้ “กองทุนรักษาระดับอัตราแลกเปลี่ยน (Exchange Stabilization Fund)” เพื่อคอยแทรกแซงไมใหอัตราแลกเปลี่ยนผันผวนออกจากคา เสมอภาคที่กําหนด ขอสอง ประเทศสมาชิกตองปลอยใหมีการแลกเปลี่ยนระหวางเงินตราของ ตัวเองกับดอลลารสหรัฐอยางเสรี และขอสาม ประเทศสหรัฐอเมริกาประกาศอัตราแลกเปลี่ยน ระหวางดอลลารสหรัฐกับทองคําคงที่ ณ. อัตรา 35 ดอลลารสหรัฐตอทองคําหนัก 1 ออนซ (ounce) และประเทศสหรัฐจะยอมใหประเทศตางๆ นําเงินดอลลารสหรัฐมาแลกกับทองคํา ณ อัตราแลกเปลีย่ นที่กําหนดแบบไมมีเงื่อนไข ซึ่งเทากับวา ประเทศสหรัฐอเมริกาเปนประเทศ เดียวในโลกทีใ่ ชระบบมาตรฐานทองคํา หมายความวา เงินดอลลารสหรัฐที่พิมพออกมาจะตองมี ทองคําหนุนหลัง สวนเงินสกุลอื่นของโลกเปนเพียงแคเงินกระดาษ เงินดอลลารสหรัฐจึงกลาย มาเปนเงินสกุลหลักทีท่ ั่วโลกใชในการชําระหนี้ระหวางกัน ทุกประเทศเชื่อมั่นในคาเงินดอลลาร สหรัฐและสะสมเปนทุนสํารองระหวางประเทศ
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
2
ภายใตระบบการเงินแบบ Bretton Woods มีผลทําใหราคาทองคําในตลาดโลกไม เคลื่อนไหว คือถูกตรึงไวที่ 35 ดอลลารสหรัฐตอออนซเทากับอัตราการแลกเปลี่ยนระหวาง ดอลลารสหรัฐกับทองคําที่ประเทศสหรัฐกําหนด มองอีกแงมุมหนึ่ง เทากับวาประเทศสหรัฐได เขามากําหนดราคาทองคําในตลาดโลกโดยปริยาย ดังจะเห็นไดวา ราคาทองคําในตลาดโลก ในชวงทีใ่ ชระบบ Bretton Woods คือระหวางป 2490 – 2513 เคลื่อนไหวเล็กนอยรอบ ๆ คา 35 ดอลลารตอออนซ (ดูตารางที่ 1 ประกอบ) ในชวงเวลานี้ การถือครองดอลลารสหรัฐจะดีกวาการ ถือทองคํา เพราะการถือครองหรือการสะสมดอลลารสหรัฐจะไดรับดอกเบี้ย แตการถือครอง ทองคําจะไมไดรับผลตอบแทนในรูปของผลตางของราคาซื้อและราคาขาย (capital gain) ทั้งนี้ เพราะราคาทองคําไมเคลื่อนไหว
ตารางที่ 1: ราคาทองคําแทงในตลาดโลกตั้งแตป 2490 - 2513 ป ราคา ป ราคา ($/ounce) ($/ounce) 2490 34.71 2498 35.03 2491 34.71 2499 34.99 2492 31.69 2500 34.95 2493 34.72 2501 35.10 2494 34.72 2502 35.10 2495 34.60 2503 35.27 2496 34.84 2504 35.25 2497 35.04 2505 35.23 ที่มา: www.kitco.com
ป 2506 2507 2508 2509 2510 2511 2512 2513
ราคา ($/ounce) 35.09 35.10 35.12 35.13 34.95 38.69 41.09 35.94
หมายเหตุ ราคาทองคําที่นําเสนอโดย kitco.com เปน ราคาอางอิงในตลาดลอนดอน ซึ่งรูจักกันในนาม “London fixing price” ซึ่งเปนราคาที่ใชอางอิงของตลาดโลกของทองคํา
ในชวงเวลาเดียวกัน ราคาทองคําในตลาดประเทศไทยก็จะไมเคลื่อนไหว ทั้งนี้เพราะ ประเทศไทยตองนําเขาทองคําแทงจากตางประเทศ ทองคําน้ําหนัก 1 ออนซ เทียบเปนหนัก ทองคําในบานเราจะประมาณ 2 บาท 2 อัตราแลกเปลี่ยนระหวางเงินบาทตอดอลลารสหรัฐ ในชวงนี้เฉลี่ยประมาณ 22 บาทตอดอลลารสหรัฐ ตนทุนการนําเขาทองคําจากตางประเทศที่ 2
ในตลาดโลกทองคําซื้อขายดวยน้ําหนักเปน ออนซ (ounce) แตเมืองไทยซื้อขายทองคําดวยน้ําหนักเปน “บาท” หนวยของน้ําหนักเทียบกันไดดังนี้ ทองคําแทง 1 ออนซเทากับ 31.104 กรัม ทองคําแทง 1 บาท เทากับ 15.244 กรัม ดังนั้น ทองคําแทง 1 ounce เทากับทองคําแทงหนักประมาณ 2.04 บาท รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
3
ราคา 35 ดอลลารสหรัฐคิดเปนเงินบาทจะมีคาประมาณ 770 บาทตอทองคําแทงหนัก 2 บาท ถารวมตนทุนดานอื่นๆ ประมาณ 800 บาทตอทองคําหนัก 2 บาท หรือประมาณ 400 บาทตอ ทองคําหนัก 1 บาท ซึ่งจะเปนราคาทองคําแทงเฉลี่ยในบานเราในชวงป 2490 -2513 (ดูตารางที่ 2 ประกอบ) ตารางที่ 2: ราคาทองคําแทงในประเทศไทยเฉลีย่ ตอป ชวงป 2508 - 2551 ป ราคา % ป ราคา % (บาท/บาท) เปลี่ยนแปลง (บาท/บาท) เปลี่ยนแปลง 2508 416 2529 4,708 10.2 2509 414 -0.5 2530 5,614 19.2 2510 416 0.5 2531 5,644 0.5 2511 451 8.4 2532 5,004 -11.3 2512 476 5.5 2533 4,916 -1.8 2513 416 -12.6 2534 4,615 -6.1 2514 451 8.4 2535 4,375 -5.2 2515 576 27.7 2536 4,467 2.1 2516 912 58.3 2537 4,745 6.2 2517 1,497 64.1 2538 4,712 -0.7 2518 1,580 5.5 2539 4,792 1.7 2519 1,379 -12.7 2540 4,869 1.6 2520 1,519 10.2 2541 5,748 18.1 2521 1,982 30.5 2542 5,144 -10.5 2522 3,063 54.5 2543 5,426 5.5 2523 5,660 84.8 2544 5,766 6.3 2524 4,869 -14.0 2545 6,355 10.2 2525 4,229 -13.1 2546 7,167 12.8 2526 4,791 13.3 2547 7,844 9.4 2527 4,233 -11.6 2548 8,555 9.1 2528 4,274 0.9 2549 10,880 27.2 * 2550 12,000 10.3 * 2551 13,600 13.3 ที่มา: ธนาคารแหงประเทศไทย หมายเหตุ ราคาที่แสดงเปนราคาขายทองคําแทง * ตัวเลขประมาณการณเบื้องตน
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
4
ราคาทองคําในตลาดโลกหลังป 2514 – 2551 ระหวางป 2503 - 2513 ประเทศสหรัฐอเมริกาประสบกับปญหาการขาดดุลการบัญชี เดินสะพัด และการขาดดุลงบประมาณแผนดินอยางเรื้อรังและขยายเพิ่มมากขึ้น เปนผลมาจาก การที่รัฐบาลสหรัฐอเมริกาใชจายอยางมหาศาลในการทําสงครามเกาหลี สงครามเวียตนาม และ ทําสงครามเย็นกับประเทศสหภาพโซเวียตและประเทศจีนในการแยงชิงประเทศเพื่อใหมีการ ปกครองในระบอบที่ตนเองใช สภาพดังกลาวทําใหภาระหนี้ของประเทศสหรัฐอเมริกาและของ รัฐบาลปรับเพิม่ สูงขึ้น นับตั้งแตป 2510 ทั่วโลกเริ่มขาดความเชื่อมั่นในฐานะของประเทศ สหรัฐอเมริกาและเงินดอลลารสหรัฐทําใหเกิดการเก็งกําไรในคาเงินดอลลารสหรัฐวาจะลดคาลง ประเทศตางๆ จึงนําเงินดอลลารสหรัฐที่สะสมไวมาแลกเปนทองคํา จึงเกิดการไหลออกของ ทองคําไหลออกจากประเทศสหรัฐจํานวนมาก ในเดือนสิงหาคม 2514 ประธานาธิบดี Richard M. Nixon ไดประกาศนโยบายทางเศรษฐกิจใหม สาระสําคัญสวนหนึ่งของนโยบายใหม คือ ยกเลิกการแลกเปลี่ยนระหวางดอลลารกับทองคํา การประกาศนี้จึงเทากับเปนการสิ้นสุดระบบ การเงินแบบ Bretton Woods หลังจากระบบอัตราแลกเปลี่ยนแบบ Bretton Woods ยุตลิ งในป 2514 เทากับวา ราคา ทองคําที่ถูกตรึงไวโดยประเทศสหรัฐยกเลิกไปโดยปริยาย ทําใหราคาทองคําผันผวนไปตาม กลไกตลาด แตสภาพของตลาดในขณะนั้นเกิดการตืน่ ตระหนกและขาดความเชือ่ มั่นในดอลลาร สหรัฐ จึงทําใหเกิดการเปลี่ยนจากถือครองดอลลารสหรัฐมาเปนทองคํา ทําใหราคาทองคําใน ตลาดโลกปรับตัวสูงขึ้นมาก ในชวง 3 ปแรกหลังจากที่ประเทศสหรัฐประกาศยกเลิกการแลก ดอลลารสหรัฐกับทองคํา ราคาทองปรับตัวสูงขึ้นอยางรวดเร็วและตอเนื่องคือเพิ่มขึ้นรอยละ 45, 67 และ 64 ตอปในป 2515, 2516 และ 2517 ตามลําดับ (ดูตารางที่ 2 ประกอบ) หลังจากนั้น ราคาทองคํามีทิศทางปรับตัวสูงขึ้นมาโดยตลอด แตมีบางชวงเวลาที่มี ราคาผันผวนและปรับตัวลดลง มีบางชวงเวลาที่นาสนใจที่ควรกลาวถึง ดังนี้ ในป 2523 เปนปที่ราคาทองคําปรับตัวสูงขึ้นสูงสุดในประวัติศาสตร ในเดือนมกราคม ราคาทองปรับสูงขึ้นอยูที่ 850 ดอลลารสหรัฐตอออนซ (หรือคิดเปนราคา 2,100 ดอลลารสหรัฐ ตามราคาป 2549) สาเหตุที่ทําใหราคาทองสูงขึ้น เปนผลมาจากอัตราเงินเฟอสูงขึ้นที่มสี าเหตุ มาจากราคาน้ํามันที่สูงขึ้น พรอมเกิดปญหาทางการเมืองระหวางประเทศ กลาวคือ ประเทศ สหภาพโซเวียตบุกยึดอาฟกานิสถาน และเกิดการเปลีย่ นแปลงการปกครองในประเทศอิหราน ราคาทองคําเฉลี่ยทั้งป 2523 ปรับตัวสูงขึน้ เกือบเทาตัว ชวงตั้งแตป 2540 - 2544 ราคาทองปรับตัวลดลงทุกป (ดูตารางที่ 3 ประกอบ) เหตุผล เพราะมีการขายทองจากกลุมประเทศตางๆ กันมาก เริ่มจากกลุมประเทศในเอเซียที่ไดรบั รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
5
ผลกระทบจากกวิกฤตการเงินในป 2540 ประเทศในเอเชียขาดดอลลารสหรัฐ บางประเทศเชน ประเทศเกาหลีใตระดมซื้อทองมาจากประชาชนแลวนํามาขายในตลาดโลกเพื่อหาเงินดอลลาร ประเทศอินโดนีเซียก็ดําเนินการในทํานองเดียวกัน จากนั้นในป 2541 เกิดวิกฤตคาเงินรูเบิลของ ประเทศรัสเซีย ในป 2542 ประเทศในสหภาพยุโรปจํานวน 11 ประเทศไดเริ่มใชเงิน “ยูโร” รวมกันเปนครั้งแรก มีการจัดตั้งธนาคารชาติของกลุมสหภาพยุโรปที่เรียกวา “European Central bank (ECB)” มีการรวมทุนสํารองระหวางประเทศเขาดวยกัน ซึ่งสวนหนึ่งของทุน สํารองระหวางประเทศคือ ทองคํา ทําใหปริมาณทุนสํารองของ ECB ในรูปของทองคํามีจํานวน มาก ECB ตองการขายทองคําบางสวนออกไป ทําใหมีการคาดเดาวาราคาทองคําจะปรับตัว ลดลง จึงมีการชิงขายทองคํากอน เชน ธนาคารชาติของอังกฤษ และธนาคารชาติของประเทศ สวิสเซอรแลนด เปนตน นอกจากนี้ยังมีปจจัยที่กดดันใหราคาทองคําลดลง คือ ผลตอบแทนใน ตลาดทุนไดแก ตลาดหุนและตลาดตราสารหนี้ ปรับตัวดีขึ้น ทําใหมีการขายทองแลวมาลงทุนใน ตลาดทุนแทน ตารางที่ 3: ราคาทองคําในตลาดโลกเฉลีย่ ตอป ชวงป 2510 - 2551 ป ราคา % ป ราคา % ($/ounce) เปลี่ยนแปลง ($/ounce) เปลี่ยนแปลง 2510 35 0 2531 437 -2 2511 39 11 2532 381 -13 2512 41 5 2533 384 0.7 2513 36 -12 2534 362 -6 2514 40 11 2535 344 -5 2515 58 45 2536 360 5 2516 97 67 2537 384 7 2517 159 64 2538 384 0 2518 161 1 2539 388 1 2519 125 -22 2540 331 -2 2520 148 18 2541 294 -11 2521 193 30 2542 279 -5 2522 307 59 2543 279 0 2523 613 99 2544 271 -3 2524 460 -25 2545 310 14 2525 376 -18 2546 363 17 2526 424 13 2547 410 13 2527 360 -15 2548 445 8 รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
6
2528 317 -12 2549 603 36 2529 367 16 2550 695 15 2530 446 22 2551 871 25 ที่มา: www.kitco.com นับตั้งแตป 2545 เปนตนมา ราคาทองคํากลับมาปรับตัวสูงขึ้นอีกครั้งและปรับตัวสูงขึ้น อยางตอเนื่องจนถึงปจจุบัน ซึ่งเปนผลมาจากอุปสงคของทองคําสูงขึ้นอยางมาก ปจจัยที่ทําให อุปสงคของทองคําเพิ่มขึ้นมากในชวงนี้ ไดแก ประการแรก เศรษฐกิจของประเทศเอเชีย โดยเฉพาะจีนและอินเดีย ที่มีอัตราการเติบโตในระดับสูงอยางตอเนื่อง ทําใหมีความตองการ ซื้อทองคําเพิ่มขึ้น ประเทศอินเดียและประเทศจีนเปนประเทศมีการบริโภคทองคําเพื่อนําไปเปน เครื่องประดับมากที่สุดของโลก กลาวคือ ในป 2550 ประเทศอินเดียบริโภคทองคําเพื่อเปน เครื่องประดับ 558 ตัน รองลงมาคือประเทศจีนจํานวน 331 ตัน ประเทศสหรัฐอเมริกาเปน อันดับสามใชทองคําประมาณครึ่งหนึ่งของอินเดีย อันดับสี่คือกลุมประเทศตะวันออกกลาง ประการที่สอง เกิดจากความไมมั่นใจในคาเงินดอลลาร อันเปนผลมาจากการขาดความสมดุล ของโลก (global imbalance) 3 ทําใหมีการลดการถือครองดอลลารสหรัฐมาถือทองคํามากขึ้น ประการที่สาม อัตราดอกเบี้ยในตลาดโลกอยูในระดับต่ําทําใหมีการเคลื่อนยายเงินจากธนาคาร พาณิชยมาสูตลาดทองคํามากขึ้น โดยผานกองทุนทองคําที่มีการจัดตั้งกันมากในประเทศตาง ๆ ประการที่สี่ เกิดจากการเก็งกําไรของกองทุน hedge funds ประการที่หา เกิดความกังวลเรื่อง ภาวะเงินเฟอ อันเนื่องจากการที่ราคาน้ํามันดิบปรับตัวสูงขึ้นสูงมากที่สุดในประวัติศาสตรอยางที่ ไมเคยมีการคาดเดามากอน การถือทองคําเปนการปองกันผลกระทบของภาวะเงินเฟอไดดี จากสภาพดังกลาวทําให ราคาทองคําในตลาดโลกปรับตัวเกินกวาทีท่ ุกคนจะคาดคิด วันที่ 17 มีนาคม 2551 ราคาทองคําปรับตัวสูงสุดเปนประวัติการณคือ 1,011 ดอลลารสหรัฐตอ ออนซ สถานการณราคาทองหลังวิกฤตซับไพรมคอื นับตั้งแตกลางป 2551 ปรับตัวลดลง เล็กนอย หลังจากนั้นราคาทองก็ปรับตัวสูงขึ้นจนถึงปจจุบัน (ดังแสดงในภาพ)
3
ปรากฏการณที่เรียกวา “ การขาดความสมดุลของโลก” หมายถึงกรณีที่ประเทศสหรัฐอเมริกาขาดดุลการคากับประเทศในกลุม เอเชียมากขึ้นเรื่อยๆ ทําใหประเทศสหรัฐอเมริกาตองกูยืมมาใชจาย ประเทศในกลุมเอเชียนําเงินที่ไดจากการเกินดุลการคามาปลอยกู ใหกับประเทศสหรัฐอเมริกา เพื่อมาซื้อสินคาจากเอเชีย สถานการณเชนนี้ดําเนินมาอยางตอเนื่องและวงเงินกูขยายเพิม่ ขึ้น จึงมีคําถาม เกิดขึ้นวา สถานการณเชนนี้จะดําเนินไปเรื่อยๆ อยางไมมีที่สิ้นสุดหรือไม จะมีการปรับตัวอยางไร และจะมีผลกระทบตอเศรษฐกิจ โลกอยางไร รวมทั้งอนาคตของเงินดอลลารสหรัฐจะเปนอยางไร
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
7
สําหรับราคาทองคําแทงในบานเราในชวงตั้งแตป 2545 ปรับตัวสูงขึ้นตามราคาใน ตลาดโลก ( ดู ตารางที่ 2 ประกอบ) เมื่อตนป 2551 เมื่อราคาทองคําในตลาดโลกปรับตัวสูงขึน้ เกินกวาระดับ 1,000 ดอลลารสหรัฐตออนซ ทําใหราคาทองคําในประเทศไทยปรับตัวสูงขขึ้น เกินกวาระดับบาทละ 15,000 บาทเปนครั้งแรกของประวัติศาสตรราคาทองคําในบานเราคือมี ราคาขายเทากับบาทละ 15,150 ขณะที่เขียนบทความ (วันที่ 12 กุมภาพันธ 2552) ราคา ทองคําแทงซื้อขายในประเทศไทยกลับมามีราคาขายเกินกวาระดับบาทละ 15,000 บาทอีกครั้ง (15,400 บาท) อยางไรก็ตาม ราคาทองคําแทงในตลาดโลกเดือนกุมภาพันธ 2552 อยูที่ 947 ดอลลารสหรัฐตอออนซ ซึ่งต่ํากวาเมื่อตนป 2551 เหตุผลทีท่ าํ ใหราคาทองคําแทงในเดือน กุมภาพันธ 2552 สูงกวาราคาขายในเดือนมีนาคม 2551 เพราะอัตราแลกเปลี่ยนแตกตางกัน กลาวคือ อัตราแลกเปลี่ยนระหวางบาทกับดอลลารสหรัฐในวันที่ 12 กุมภาพันธ 2552 อยูที่ 35.16 ขณะทีว่ ันที่ 17 มีนาคม 2551 อยูท่ี 31.52 บาท 4
ราคาทองคําในอนาคต ราคาทองคําในอนาคตจะสูงมากเพียงใด ขึ้นอยูกับปจจัยที่อยูเบื้องหลังการขับเคลื่อน ของราคาทอง จากการทบทวนการเคลื่อนไหวของราคาทองในอดีต สรุปไดวามี 8 ปจจัย ไดแก อัตราดอกเบี้ย อัตราการขยายตัวของเศรษฐกิจโลก ความเชื่อมั่นในคาเงินดอลลารสหรัฐ อัตรา เงินเฟอ ผลตอบแทนของการลงทุนในตลาดทุน การเก็งกําไรของกลุม hedge funds การ 4
ราคาขายทองคําแทงในประเทศไทยนํามาจากสมาคมคาทองคํา (www.goldtraders.or.th) อัตราแลกเปลีย่ นนํามาจากธนาคารแหง ประเทศไทย (www.bot.or.th) ตนทุนนําเขาทองคําในบานเรากําหนดจากราคาทองคําในตลาดโลก และการปรับตัวของอัตรา แลกเปลีย่ น
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
8
ตัดสินใจซื้อหรือขายของสถาบันที่สะสมทองคํา และความขัดแยงการเมืองระหวางประเทศ ทิศทางของปจจัยทั้ง 8 ประการและผลตอราคาทองคําในอนาคต สรุปไดดังนี้ 5 (1) อัตราดอกเบี้ย ผลของการกอบกูภาวะเศรษฐกิจตกต่ําที่กําลังเกิดขึน้ ทั่วโลก ทําให ธนาคารชาติของประเทศตางๆ ตองลดอัตราดอกเบี้ยใหอยูในระดับต่ําสุดและคงดํารงอยูจนกวา ภาวะเศรษฐกิจจะดีขึ้น ซึ่งคงตองใชเวลาอยางนอยสองถึงสามป ภาวะที่อัตราดอกเบี้ยอยูใน ระดับต่ํานี้จะทําใหมีการเคลื่อนยายเงินทุนจากตลาดเงินเขามาลงทุนในสินทรัพยทางการเงินที่ ใหผลตอบแทนสูงกวา เชน อสังหาริมทรัพย หุน ตราสารหนี้ และทองคําเปนตน แตสภาพ เศรษฐกิจในปจจุบันผลตอบแทนในสินทรัพยอื่นๆ คงใหผลตอบแทนต่ําเมื่อเทียบกับทองคํา ประกอบกับไดมีการจัดตั้งกองทุนทองคํามากขึ้นทั่วโลกรวมทั้งในประเทศไทย จึงชวยให ประชาชนเขาถึงการถือครองทองคําไดมากขึ้น และชวยเพิ่มอุปสงคทองคํา ปจจัยเรื่องดอกเบี้ย ต่ําจะผลักดันใหราคาทองคําสูงขึ้น (2) อัตราการเติบโตทางเศรษฐกิจ เปนปจจัยที่สําคัญในการทําใหราคาทองในชวงเจ็ดป ที่ผานมาสูงขึ้น ประเทศอินเดียและประเทศจีนเปนประเทศที่มกี ารเติบโตในระดับสูงและเปน ประเทศที่มีการบริโภคทองคําสูงสุดในโลก ประชาชนของทั้งสองประเทศมีความตองการซื้อ ทองคําในฐานะเครื่องประดับ ซึ่งอุปสงคของทองคําเพื่อเปนเครื่องประดับมีสัดสวนสูงที่สุดคือ ประมาณรอยละ 70 รองลงมาคืออุปสงคทองคําที่ใชในการภาคอุตสาหกรรม เชน ชิ้นสวน คอมพิวเตอรหรืออิเลกโทรนิกสประมาณรอยละ 12 ซื้อทองเพื่อการลงทุนรอยละ 18 การที่ ภาวะเศรษฐกิจของอเมริกาและยุโรปตกต่ํา และดึงใหเศรษฐกิจของประเทศเอเชียตกต่ําตามไป ดวย จะทําใหอุปสงคในการซื้อทองคําเพื่อทําเครือ่ งประดับและเพื่อใชในอุตสาหกรรมซึ่งมี สัดสวนที่สูงลดลง จะเปนปจจัยฉุดที่ทําใหราคาทองคําไมสูงขึ้น (สําหรับอุปสงคของทองคําเพื่อ การลงทุนคงไมลด อานเหตุผลในขออื่นประกอบ) (3) การขาดความเชื่อมั่นในเงินดอลลารสหรัฐ เปนอีกปจจัยที่มีบทบาทสําคัญทีท่ ําให ราคาทองคําสูงขึ้น เงินดอลลารสหรัฐมี 2 บทบาทบทบาทแรก เปนสื่อกลางในการแลกเปลี่ยน (medium of exchange) บทบาททีส่ อง คือใชสะสมความมั่งคั่ง บทบาทที่สองของดอลลารสหรัฐ เริ่มลดบทบาทลง เนื่องจากทิศทางของเงินดอลลารสหรัฐมีแนวโนมจะเสื่อมคาลงเรื่อยๆ ดังนั้น สถาบันหรือประชาชนที่สะสมดอลลารไว จึงลดการถือครองดอลลารสหรัฐใหไปเปนสินทรัพย อยางอื่น เชน เงินสกุลทีม่ ีอนาคตดี เชน เงินสกุลเอเชีย โดยเฉพาะอยางยิ่งธนาคารชาติของ ประเทศตางๆ ที่ปรับพอรตเงินทุนสํารองระหวางประเทศมาถือครองทองคํามากขึ้นลดการถือ 5
การวิเคราะหหรือพยากรณราคาทองคําเหมือนกับการวิเคราะหราคาหุนทําได 2 แนวทางคือ การวิเคราะหปจจัยพื้นฐาน และ การวิเคราะหเชิงเทคนิค ในที่นี้นําเสนอการวิเคราะหแบบปจจัยพื้นฐาน
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต
9
ครองดอลลารสหรัฐ มีการประมาณวา ธนาคารชาติสะสมทุนสํารองในรูปทองคําประมาณรอยละ 10 ทองคําเปนอีกสินทรัพยหนึ่งทีป่ ระชาชนนิยมถือครองเพื่อรักษามูลคาของสินทรัพยที่ สะสม ที่ผานมา บทบาทของทองคําในฐานะเปนสินทรัพยสะสมคาไดพิสูจนใหเห็นวา แมราคา ทองคําจะผันผวนในบางชวงเวลา แตอาํ นาจซื้อที่แทจริง (real purchasing power) ของทอง ไมไดลดลง ในรอบทศวรรษที่ผานมาความเชื่อมั่นในประเทศสหรัฐอเมริกาและคาเงินดอลลาร สหรัฐลดลง และถานําวิกฤตซับไพรมมาพิจารณารวมดวย จะยิ่งตอกย้ําถึงความไมเชื่อมั่นในเงิน ดอลลารสหรัฐมากยิ่งขึ้น ขอเท็จจริงอีกประการหนึ่งคือ เงินสกุลตาง ๆ ตางเติบโตมาจากการยึด โยงกับทองคํา เงินดอลลารสหรัฐเขามาบทบาทหลังสงครามโลกครั้งที่สองก็ยังตองอิงกับทองคํา ดังนั้น เมื่อใดก็ตามที่คนขาดความเชื่อมั่นในคาเงินก็จะหันมาถือทองคําแทน ปจจัยเรื่องนี้จะเปน ปจจัยที่มีความสําคัญที่จะทําใหราคาทองทรงตัวอยูใ นระดับในระดับสูงและจะปรับตัวเพิ่มขึ้นใน ระยาว 6 (4) อัตราเงินเฟอ เปนภาวะทีท่ ําใหคาเงินเสื่อมคาหรืออํานาจซื้อของเงินเสื่อมคา วิธีการ ปองกันแนวทางหนึ่งคือหันไปซื้อสินทรัพยที่คาของมันไมไดรับผลกระทบจากภาวะเงินเฟอ ทองคําเปนหนึ่งในสินทรัพยประเภทดังกลาวทีส่ ามารถปองกันหรือรักษาคาเงินไมใหเสื่อม 7 ดังนั้น ในอดีต เราจึงเห็นวาทุกครั้งที่ราคาน้ํามันดิบในตลาดโลกปรับตัวสูงขึ้น ซึ่งมีผลทําใหเกิด ภาวะเงินเฟอ ราคาทองคําก็จะปรับตัวสูงตามไปดวย สถานการณเงินเฟอในปจจุบันและอนาคต ระยะปานกลางคงไมเกิดขึ้น เนื่องจากราคาน้ํามันปรับตัวลดลงมากและภาวะเศรษฐกิจทัว่ โลก ถดถอย (5) ผลตอบแทนระหวางหุน ตราสารหนี้ และทองคํา สินทรัพยทั้งสามใหผลตอบแทนตอ ผูที่สะสมความมั่งคั่งในรูปของสินทรัพยทางการเงินทั้งสาม นักลงทุนสามารถเลือกถือสินทรัพย ทั้งสามและปรับเปลี่ยนตลอดเวลาตามการขึ้นลงของผลตอบแทนของสินทรัพยแตละชนิด ถา ผลตอบแทนของหุนและตราสารหนี้ดี คนก็จะกระจายถือครองในสินทรัพยทางการเงินทั้งสอง มากขึ้น ซึ่งอาจนําไปสูลดการถือครองทองคํา สถานการณปจจุบันและแนวโนมในระยะสองสาม ปตอไป ผลตอบแทนของหุนและตราสารหนี้คงอยูในเกณฑที่ไมคอยดี โอกาสที่คนจะหันมา ลงทุนในทองคําจึงมีสูง ประกอบกับกองทุนบําเหน็จบํานาญ (pension funds) เดิมมีนโยบายการ ลงทุนเฉพาะหุนและตราสารหนี้เปนหลัก แตปจจุบันเริ่มมีแนวโนมจะหันมาลงทุนในทองคํามาก
6
การความความเชื่อมั่นในเงินสกุลดอลลารสหรัฐ ประชาชนหรือสถาบันตางอาจหันไปถือครองเงินสกุลอื่นที่มีความมั่นคง เชน เงินสกุลยูโรหรือเงินสกลุเอเชียบางประเทศ แตเนื่องจากประเทศในกลุมสหภาพยุโรปก็มีปญหาเศรษฐกิจเชนเดียวกับอเมริกา ทําใหคาเงินยุโรปจะตกตามเงินสกลุดอลลารสหรัฐ สําหรับเงินสกุลเอเชีย เชนหยวนหรือเยนก็ยังมีปญหาเรื่องสภาพคลองและ บทบาทเรื่องการชําระหนี้ระหวางประเทศ 7 สนใจประเด็นนี้อานเพิ่มเติมใน Harmston (1998)
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต 10
ขึ้น เพื่อปองกันความเสี่ยงรวมทั้งเพิ่มผลตอบแทน ซึ่งก็จะเปนปจจัยที่จะสงผลใหราคาทองคํา สูงขึ้น 8 (6) การเก็งกําไรของกลุม Hedge Funds เปนอีกปจจัยที่ผลลักดันที่ทําใหราคาทองคํา และน้ํามันปรับตัวสูงขึ้นตลอดชวงเจ็ดปที่ผานมา ซึ่งผลตอบแทนของทองคําอยูในเกณฑสูงมาก (ดูตารางที่ 2 ประกอบ) แรงเก็งกําไรของกองทุนเหลานี้คงลดลงมาก เนื่องจากที่ผานมาแมวา กองทุนเหลานี้มีจะมีกําไรจากการซื้อขายทองคํา แตขาดทุนอยางมหาศาลจากการลงทุนในตรา สารหนี้ที่เชื่อมโยงกับสินเชือ่ ซับไพรม ดังนั้น แรงกดดันทําใหราคาทองสูงขึ้นจากกลุมนี้จึง นาจะลดลง (7) การตัดสินใจซื้อหรือขายของสถาบันที่สะสมทองคํา ซึ่งไดแกธนาคารชาติของแตละ ประเทศ หรือ IMF เปนตน ตัวอยางเชน ในชวงวิกฤตเศรษฐกิจในเอเชียป 2540 ธนาคารชาติ ของหลายประเทศในเอเชียนําทองมาขายเพื่อเติมดอลลารสหรัฐใหกบั ระบบเศรษฐกิจ หรือกรณี ที่มีขาววา IMF จะนําทองคํามาขาย จะสงผลใหราคาทองลดลง ปจจัยในสวนนี้ยากที่จะ คาดคะเนวา สถาบันเหลานี้จะตัดสินใจอยางไร แตภายใตภาวะวิกฤตทีก่ ําลังเกิดขึ้นและมี แนวโนมวาตองใชเวลา โอกาสที่ธนาคารชาติของประเทศในยุโรปและธนาคารชาติในอเมริกา รวมทั้งองคกรระหวางประเทศ (IMF และ BIS) สถาบันเหลานี้จะขายทองจะมีมาก ขณะที่ ธนาคารชาติของกลุมประเทศเอเชียและตะวันออกกลางมีแนวโนมจะซื้อเก็บก็มีมากเชนกัน 9 (8) สงครามหรือการขัดแยงการเมืองระหวางประเทศ จะมีผลตอราคาทองคํา โดยเฉพาะ อยางยิ่ง ถาคูกรณีเปนเจาของบอน้ํามัน สถานการณการขัดแยงของประเทศในตะวันออกกลาง ยังคงดํารงอยู และพรอมที่จะเกิดขึ้นไดตลอดเวลา ดังนั้น จึงเปนปจจัยหนึ่งที่จะผลักดันใหราคา ทองอยูในระดับสูง สรุปปจจัยทั้ง 8 ประการจะปจจัยที่สงผลทําใหราคาทองสูงขึ้นมี 3 ปจจัยหลัก ไดแก อัตรา ดอกเบี้ย อัตราเชื่อมั่นของคาเงินดอลลารสหรัฐ และผลตอบแทนจากการถือทองคํา ขณะเดียวกันก็มี 3 ปจจัยที่อาจสงผลใหราคาทองคําไมปรับตัวสูงขึน้ ไดแก อัตราการขยายตัว ทางเศรษฐกิจอัตราเงินเฟอ และ การเก็งกําไรของ hedge funds สําหรับปจจัยเรื่องพฤติกรรม การซื้อหรือขายทองคําและปจจัยดานการเมืองยังไมสามารถสรุปไดวาจะเปนไปในทิศทางใด การวิเคราะหดังกลาวนี้ไมไดใหน้ําหนักของแตละปจจัยวาจะมีอิทธิผลมากนอยขนาดไหน โดย 8
สนใจในประเด็นนี้ อานเพิ่มเติมใน World Gold Council (www.gold.org) World Gold Council รายงานวาในชวงป 2545-2549 ธนาคารชาติของประเทศตางๆ ขายจํานวน 527 ตัน คิดเปนรอยละ 14 ของปริมาณยอดขายทองทั้งหมด และธนาคารชาติทั่วโลกถือครองทองคําประมาณรอยละ 25 ของสต็อกทองคํา ซึ่งมีจํานวน 28,500 ตัน ถือครองโดยธนาคารชาติในกลุมสหภาพยุโรป สหรัฐอเมริกา และประเทศในเอเชีย รอยละ 38, 27 และ 6 ตามลําดับ 9
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต 11
สรุปในภาพรวม ราคาทองในอนาคต (2-3 ป) คงจะทรงในระดับสูง โดยมีอัตราการเพิ่มทิศทาง เปนบวก แตจะไมสูงเหมือนกับชวงหาหกปที่ผานมา อยางไรก็ตาม มีขอควรตระหนักวา ใน ระยะสั้น ๆ คือในระหวางป จะมีการขึ้นลงของราคาทองคําเกิดขึ้น เพราะเนื่องจากทองคําเปน สินทรัพยที่มีอนาคตมากกวาสินทรัพยอยางอื่น จึงทําใหมีการเก็งกําไรในตลาดทองคําสูงเมื่อ เปรียบเทียบกับตลาดสินทรัพยอื่น บทสรุป ทองนั้นสําคัญไฉน ในภาวะที่มีปญหากับระบบทุนนิยม โดยเฉพาะอยางยิ่ง ประเทศสหรัฐอเมริกาซึ่งถือวา เปนศูนยกลางของระบบทุนนิยมโลกและเปนตนตําหรับหรืออาจารยใหญของโลกทุนนิยมตอง ประสบปญหาเศรษฐกิจเสียเอง ทําใหความเชื่อมั่นในระบบทุนนิยม ซึ่งหมายถึงความเชื่อมั่น สถาบันการเงิน ตลาดเงิน ตลาดทุน ตลาดตราสารหนี้ลดลง รวมทั้งความเชื่อมั่นของคาเงินสกุล ดอลลารสหรัฐ สิ่งเดียวที่ประชาชนยังคงเชื่อมั่นคือ ทองคํา ถึงขนาดมีการกลาวกันเลนๆ วา ใน ภาวะวิกฤตมีสิ่งเดียวที่จะไวใจไดคือ ทองคํา ไมใชสินทรัพยอยางอื่น หรือ แมแตพระเจา “In Gold We Trust” ไมใช “In God We Trust” เอกสารอางอิง Hamouda, Omar F., Robin Rowley and Bernard M. Wolf. 1989. (edited) The Future of the International Monetary System: Change, Coordination or Instability ?, Edward Elgar Levich, Richard M. 1998. International Financial Markets: Prices and Policies, McGrawHill, International editions Meier, Gerald M. 1982. Problems of A World Monetary Order, New York: Oxford University Press, second edition Harmston, Stephen. 1998. Gold as A Store of Value, Research Study No. 22, World Gold Council Dempster, Natalie. 2008. “ What does a US recession imply for the gold price?,” World Gold Council, Gold Report, April O’Connel, Rhona. 2007. “ Gold as a Safe Haven,” World Gold Council, Gold Report, December
รศ. ดร. ถวิล นิลใบ
ราคาทองคํา: อดีต ปจจุบัน และอนาคต 12