Zanim powstało miasto CZĘŚĆ VI
Szczecinek na starych zdjęciach (77)
Mateusz Zacharewicz nia naczyń. Niestety niewiele z zabytków datujących znaleziono w obiektach o niezakłóconych warstwach kulturowych. Precyzyjnie można ustalić chronologie 2 z 12 omawianych obiektów obronnych. Stanowisko nr 1 w Radaczu należy do jednego z najlepiej rozpoznanych stanowisk archeologicznych na Pomorzu. Trwająca 3 lata kampania wykopaliskowa dostarczyła masowo znajdywanego materiału ceramicznego, analogicznego do tego z dorzecza dolnej Parsęty, a także materiału wydzielonego, datującego. Na podstawie wyznaczników ułatwiających datowanie grodziska radackiego można przypuszczać o metryce tego obiektu. Na pozostałych grodziskach podczas prac archeologicznych, powierzchniowych i sondażowych również znaleziono materiał źródłowy, mało charaktery-
FOTO F. Archiwum
Faza IV - koniec X - połowy XII wieku, z podziałem na 2 podfazy: Podfaza a - koniec X - połowy XI wieku (w zespołach ceramiki następuje gwałtowny spadek naczyń częściowo obtaczanych, przy stosunkowo liczniejszym występowaniu naczyń całkowicie obtaczanych). Podfaza b - 2 połowa XI - połowy XII wieku (podstawowym składnikiem zespołów ceramiki były naczynia całkowicie obtaczane przy niewielkim, dopiero pojawiającym się udziale naczyń siwionych wypalanych w atmosferze redukcyjnej ). Faza V - połowa XII - połowa XIII wieku (fazie IV i V W. Łosiński zgodnie z zakresem chronologicznym nie poświecą większej uwagi z powodu braku precyzyjnych źródeł, pewnym jest, że podstawowym składnikiem były „siwaki”). Z uwagi na stosunkowo ograniczone możliwości poznawcze ma-
Pocztówka pochodzi sprzed stu lat. Wprawdzie jest słabej jakości technicznej, niemniej stanowi interesujący dokument, choćby ze względów historycznych. Tak właśnie prezentowała się dzisiejsza ul. Szkolna na początku XX wieku. Na pierwszym planie, z krzyżem na ścianie szczytowej, budynek szkółki niedzielnej i sala modlitw Towarzystwa Gminnego Ewangelicznego Kościoła Krajowego. W tym czasie w miejscu dzisiejszej piętrowej kamienicy oznaczonej numerem 4, była jedynie niezabudowana parcela odgrodzona od ulicy solidnym murem. Za domami, w miejscu współczesnej ul. Jana Pawła II rozciągały się podwórka i ogrody. Budynek szkółki niedzielnej najprawdopodobniej powstał na początku XX wieku. Nie jest więc aż taki wiekowy, jak to sugeruje część przewodników omawiających zabytki naszego miasta. Na szczegółowym planie miasta, sporządzonym w 1891r. iwraz z uzupełnieniami dokonanymi w 1904 r. w tym czasie, w jego miejscu rozciągało się pole. Gdyby nie wysokie okna i przesklepione łukiem wejście, budynek niczym szczególnym się nie wyróżnia. Ani na dachu, ani na elewacji, oprócz małej kamiennej tabliczki, nie ma dzisiaj żadnej symboliki religijnej. Od 1953 roku mieści się tutaj prawosławna cerkiew pw. Świętej Trójcy, należąca do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Konsekracji dawnej szkółki niedzielnej na prawosławną cerkiew dokonał metropolita Makary. W poziomie parteru jest niewielka nawa podzielona dwoma rzędami wysokich, drewnianych słupów. Na ścianie zachodniej umieszczony został ikonostas. W latach sześćdziesiątych (to w tym czasie udało mi się po raz pierwszy i ostatni zajrzeć do środka) wnętrze z ikonostasem prezentowało się nadzwyczaj skromne. (jg)
foto:Jerzy Gasiul
Stanowisko nr 1 w Wierzchowie
Stanowisko nr 1 w Gałowie teriału źródłowego z rejonu jezior Radacz, Wielimie i Wierzchowo zastosowany zostanie schemat chronologiczny ceramiki wczesnośredniowiecznej wydobytej podczas wykopalisk nad dorzeczem dolnej Parsęty, tym bardziej, że jest najbardziej precyzyjnym źródłem do ustalenia chronologii obiektów wczesnośredniowiecznych na Pomorzu [Łosiński, Rogosz 1986, 51]. W tej sytuacji, z uwagi na możliwość przeinaczenia rzeczywistego obrazu, optymalnym rozwiązaniem będzie zastosowanie się do propozycji klasyfikacji ceramiki wg W. Łosińskiego. Propozycja klasyfikacji chronologicznej ceramiki wg J. Olczaka i K. Siuchnińskiego została oparta w znacznej mierze na kryterium techniki formowania naczyń oraz pomocniczo na ich ornamentyce rezygnując przy tym z kryterium formalno-typologicznego. Zasadą przy ustaleniu chronologii analizowanych osiedli obronnych było kryterium techniki formowa-
styczne ułamki naczyń glinianych. Ceramika, na podstawie której podjęta zostanie próba usystematyzowania chronologicznego omawianych grodzisk, nie jest obiektywnym nośnikiem informacji. Tylko charakterystyczne ułamki naczyń pozwolą na określenie chronologii tychże grodzisk. Znaleziona podczas systematycznych prac wykopaliskowych na stanowisku nr 1 w Radaczu ceramika została sklasyfikowana pod względem technologii wykonania naczyń. We wszystkich jamach na stanowisku nr 1 w Radaczu rozpoznano wczesnośredniowieczne naczynia ceramiczne. Podział ze względu na technologie produkcji tych naczyń przedstawia się następująco: ceramiki grupy technicznej I, czyli całkowicie ręcznie lepionej stanowi 20% zbioru, natomiast naczynia grupy technicznej II, czyli częściowo obtaczane stanowią 80% zbioru. Naczynia nie zdobione typu Sukow (Dziedzice) i podobne
stanowią od 30 do 40% zbioru, natomiast pozostałe od 60 do 70% to naczynia feldberskie (Kędrzyno). Moneta arabska znaleziona w Radaczu była powszechnym środkiem płatniczym w znacznej części Europy w VIII/IX w. Napływała na terytorium Europy Wschodniej dzięki pośrednictwu Chazarii i Bułgarii Kamskiej w postaci srebrnego kruszca. Na terenie Pomorza jest odnajdywana w warstwach kulturowych osad i zespołach grobowych. Podczas prac archeologicznych na grodzisku w Kędrzynie znaleziono dirhemy arabskie datowane na IX w., podobne do tego znalezionego w warstwie wału na stanowisku nr 1 w Radaczu. Podobnie jak monety kędrzyńskie znalezisko z Radacza wiąże się z najstarszym strumieniem napływu srebra kufickiego osadzającego się w krajach nadbałtyckich u schyłku VIII w. i na początku IX w. Potwierdza się
zatem fakt akceptacji przez społeczeństwa wczesnośredniowieczne na Pomorzu importowanego kruszca srebrnego. W dotychczasowej literaturze grodzisko datowano od 2 poł. VIII do połowy XI w. Monetę znalezioną w warstwie wału można zamknąć chronologicznie w 2 poł. IX w. Oprócz fragmentu dirhema arabskiego na stanowisku nr 1 w Radaczu znaleziono inne materiały datujące. W rozsypisku wału znaleziono ostrogę z zaczepami haczykowatymi, odmiany A, ostrogę żelazną, płytkową, reprezentuje ona I typ, I odmianę wg Hilczerówny, grzebienie rogowe typu A2 wg Ambrosianiego, groty tulejkowate z zadziorami, prostokątna sprzączka od uprzęży końskiej. Badania archeologiczne, przeprowadzone w latach 70-tych na grodziskach radackich, były kontynuowane w ramach projektu AZP przeprowadzonego w 2006 r. Wy-
jątkowe znalezisko odkryto na stanowiskach nr 1 i 2 w Radaczu. Prace archeologiczne udowodniły relikty przeprawy mostowej łączącej grodziska radackie. Przeprawę mostową odkryto w zmeliorowanym cieku ok. 120 m na NE od stanowiska nr 2 usytuowanego przy wschodnim brzegu jeziora Radacz. Drugą przeprawę mostową odkryto bliżej północnego brzegu jeziora Radacz, co może świadczyć, że miała ona ok. 130 m i pierwotnie prowadziła w kierunku drugiego radackiego grodziska, stanowiska nr 1. Pomiędzy objętymi badaniem reliktami grodzisk radackich w terenie występują widoczne sfałdowania, pozostałości grobli. Dotychczas na badanej przestrzeni udokumentowano 76 pali usytuowanych w układzie dwurzędowym o szerokości do 3 m skośnie do linii brzegowej kanału, pochodzących zapewne z konstrukcji filarowej. Cdn.