Tuba Luba 4 oppgåvehefte 1 (NNO)

ebba sporstøl

Tuba Luba 4

Tuba Luba 4 OPPGÅVEHEFTE 1

A PL

EM

KS

SE

G R

TELL FORLAG Nynorsk

IN

224956

ER

ISBN 978-82-7522-495-6

788275

D

Les meir på www.tell.no

9

R

Til 4. trinn (Tuba Luba 3) høyrer desse einingane (nynorsk): Oppgåvehefte 1 Lesebok 1 Lesebok 1 Forenkla tekst Oppgåvehefte 2 Lesebok 2 Lesebok 2 Forenkla tekst Ressursperm

ebba sporstøl

Tuba Luba har sakte progresjon, ein klar systematikk og eit omfattande øvingstilbod.

Det er teke vare på gjennom eit stort utval tekstar og oppgåver i oppgåvehefte og lesebøker, til bruk både på skolen og heime. For kvart årstrinn er det gitt ut ein ressursperm med generelt innføringsstoff, lærarrettleiing og kopieringsoriginalar.

VU

Tuba Luba 4 Oppgåvehefte 1 er ei ny utgåve som følgjer progresjonen frå 3. trinn, og som mellom anna tek for seg fleire rettskrivingsreglar, tankekart, venndiagram og sjangeren forteljing. Mykje av stoffet er dessutan samla i tema.

Tuba Luba OPPGÅVEHEFTE 1

OPPGÅVEHEFTE 1

Tuba Luba er ein læremiddelserie for norsk på barnetrinnet i grunnskolen. Serien er komplett for heile barnetrinnet.

Nynorsk

N

4

4

ebba sporstøl

ER

D

R

VU SE

G

IN

Tuba Luba EM

KS

OPPGÅVEHEFTE 1 Nynorsk

AR

PL TELL FORLAG

1

Teikningar: Harald Aadnevik, Ragnhild Heggdal og Ingse Revold Omslagsdesign og grafisk formgiving: Milla;Design Trykk: Omsetjing til nynorsk: Nikolai Nelvik Spørsmål og kommentarar til denne boka kan sendast til Tell forlag a.s, Slemmestadveien 416, 5C, 1390 Vollen, tlf. 66 78 09 18 e-post: post@tell.no www.tell.no ISBN: 978-82-7522-495-6 Nynorskutgåve Det må ikkje kopierast frå denne boka i strid med åndsverklova eller i strid med kopieringsavtalar med KOPINOR, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Kopiering i strid med lov eller avtale kan føre til erstatningsansvar og inndraging og kan straffast med bøter eller fengsel.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU © Tell Forlag as 2013 2. utgåve

innhAld 5

Tema: Hugsar du?

Forteljing Styrkenotat/tankekart

6 13 16

D

R

VU

Forord

24 33 34 35 43 44 45 46

Tema: Oppfinningar Språklyden kj

57 80

Tema: Jul

107

Tema: Litt av kvart

117

Dette har vi lært!

127

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

Tema: Steinalder Venndiagram Substantiv Substantivet har fire former Substantivet har tre kjønn Bøyninga av hankjønnsord Bøyninga av hunkjønnsord Bøyninga av intetkjønnsord

AR PL EM KS SE

G IN ER D R VU

Forord

VU

D

R

Velkommen til 4. trinn!

KS

SE

G

IN

ER

Dette oppgåveheftet skal du jobbe med i heile haust.

Her er det mange sider du skal lese i og skrive på. Mykje av det du skal jobbe med framover, lærte du på 3. trinn. Hugsar du ordklassane substantiv, verb og adjektiv?

I år skal du lære meir om dei og nokre nye rettskrivingsreglar.

Dess fleire rettskrivingsreglar og dess meir grammatikk du lærer, dess betre blir du til å lese og skrive. Det fine er at du blir betre i engelsk òg når du kan mykje om norsk grammatikk! Dess betre du kjenner ditt eige språk, dess lettare blir det å lære framande språk.

PL

EM

Eg håper du tek deg tid til å gjere skikkeleg arbeid, skrive tydeleg og ordentleg og svare på spørsmål og oppgåver med full setning. Når du er ferdig med ei side, kan du spørje deg sjølv: «Kva har eg arbeidd med her? Kva lærte eg eigentleg?» Kan du svare på det, har du gjort ein god jobb!

AR

Det er mange bilete i dette heftet. Desse bileta kan du beskrive, dikte forteljingar til eller lage tøysedikt om.

Det er ikkje alltid du får plass til å skrive alle svara her i oppgåveheftet.

Derfor må du ha ei skrivebok i tillegg. Også i den boka lønner det seg å halde god orden.

Dess meir du jobbar, dess flinkare blir du! Så enkelt er det Lykke til med arbeidet ditt!

Ebba Sporstøl Ålesund, mai 2013

5

1 Skriv kva slags niste barna på teikninga har med seg. Bruk skriveboka di.

2 Skriv kvifor det er lurt å smørje seg med solkrem når sola skin. Bruk skriveboka di.

3 Skriv den badevettregelen jenta i båten har gløymt. Bruk skriveboka di.

Hugsar du?

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 4 Ekstraoppgåve: Skriv ei kort forteljing om barna som fiskar. Kvar kjem dei frå? Kva gjer dei, og korleis kom dei til stranda? Kven er dei? Kva årstid er det?

Prøv å lage ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

6

1 Skriv ti substantiv og sju verb som passar til biletet pĂĽ side 6. Bruk linjene.

Substantiv: _________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Verb: ______________________________________________________________

VU

____________________________________________________________________

IN

ER

D

R

____________________________________________________________________

SE

G

2 Alle sommarorda nedanfor er samansette ord.

Skriv dei orda dei er sette saman av. Bruk linjene.

sommar _______________________

sommarferie

_______________________

sommarklede

_______________________

_______________________

sommarfugl

_______________________

_______________________

sommarvĂŞr

_______________________

sommarhus

_______________________

_______________________

sommarmat

_______________________

_______________________

sommarblomster

_______________________

_______________________

sommarsong

_______________________

_______________________

sommarstad

_______________________

_______________________

sol _______________________ _______________________

PL

EM

KS

sommarsol

AR

_______________________

3 Skriv ei forteljing om noko som har hendt deg i ferien.

Lag ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

7

1 Skriv fem substantiv som passar til biletet. Skriv ein, ei eller eit framfor. Bruk skriveboka di.

SE

G

IN

ER

D

R

VU Spørsmål og svar:

KS

1 Kva fornamn trur du mor, far og dei to barna har?

EM

Svar: Mor heiter____________________________________________________ ____________________________________________________________________

PL

2 Finn på eit namn på den staden der familien er.

AR

____________________________________________________________________

Svar: Staden heiter__________________________________________________ 3 Kva gjer jenta? Svar: ______________________________________________ 4 Kva slags utstyr har familien når dei spelar minigolf?

Svar: _____________________________________________________________ 2 Skriv regelen for særnamn. Bruk skriveboka di.

3 Fortel kva du vil ta bilete av når du er på ferie. Bruk skriveboka di.

8

1 Set gul strek under substantiva i teksten til biletet.

Her kjem mor og Eli tilbake frå ferie. Dei har vore borte i to veker.

Dei har reist med fly, båt og tog.

I koffertane er det klede og andre ting som dei har brukt på reisa.

D

R

VU ER

SJÅ PÅ BILETA OG SVAR PÅ SPØRSMÅLA:

1 Kva måtte mor bruke for ikkje å forsove seg?

IN

Svar: Ho måtte bruke ei _____________________.

G

SE

2 Kva to ting las dei i? Svar: Dei las i ______________________________.

EM

KS

3 Kva brukte dei for å greie håret?

Svar: Dei greidde håret med ein _________________________.

AR

PL

4 Kva hadde dei med seg for å skifte på føtene?

Svar: Dei hadde med seg fleire par ______________________________.

5 Kva hadde Eli kjøpt som ho kunne leike med når ho kom heim? Svar: Eli hadde kjøpt ei ___________________________.

6 Kva hadde Eli i sekken sin som ho og mor hadde leika med på badestranda? Svar: Eli hadde med seg ein ____________________.

7 Kva hadde dei brukt når dei spela kort om kvelden?

Svar: Dei hadde brukt ein _____________________.

2 Skriv ei liste over kva du ville ha hatt med deg på ein lang ferie. Bruk skriveboka di.

9

1 Skriv kva Trine gjer på kvart bilete. Bruk linjene.

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

_______________________________

D

R

VU

_______________________________

spørsmål og svar:

_______________________________

IN

ER

_______________________________

KS

SE

G

1 Kva verb finn du i dei setningane du har skrive som svar på oppgåve 1?

Svar: ____________________________________________________________

PL

EM

2 Kva substantiv finn du i dei setningane du har skrive som svar på oppgåve 1?

Svar: ____________________________________________________________

AR

2 Beskriv korleis Trine ser ut (fargen på kleda og håret, er ho blid eller sur? Osv.). Bruk linjene.

3 Set lilla strek under dei orda du bruker, som er adjektiv. Bruk linjene.

Trine

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 4 Sjå på bileta og det du har skrive. Skriv ei kort forteljing om kva Trine gjer i løpet av dagen.

Lag ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

10

1 Set brun strek under verba i teksten til biletet.

2 Skriv minst 20 substantiv som passar til biletet. Bruk skriveboka di.

Anne og Dag er på bytur. Dag har mista lommeboka si.

Han hadde over hundre kroner med seg.

Her er dei på politistasjonen. Kanskje nokon har funne lommeboka og levert henne til politiet?

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU spørsmål og svar:

AR

1 Kva for nokre av orda du har skrive, har dobbeltkonsonant i seg?

Svar: Orda er ____________________________________________________ 2 Kva for nokre av orda du har skrive, har kort å-lyd skriven med bokstaven o?

Svar: ____________________________________________________________ 3 Kva er alle orda du har skrive, like i?

Svar: ____________________________________________________________ 3 Skriv ei forteljing om korleis du trur Dag mista lommeboka si.

Trur du Dag fekk att lommeboka? Bruk skriveboka di.

11

1 Fargelegg overskrifta. Bruk raud farge på vokalane og blå farge på konsonantane.

2 Sjå på biletet. Skriv ti setningar om kva som skjer i sirkuset. Bruk linjene.

SE

G

IN

ER

D

R

VU Her er ein morosam klovn som tøysar og tullar. Han snublar i sine eigne bein.

KS

____________________________________________________________________

EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 3 Skriv minst fem av dei verba du har brukt. Bruk linjene.

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 12

Forteljing Når vi fortel nokon om ting vi har opplevd, eller berre diktar opp ei historie, lagar vi ei forteljing. I bøker kan vi lese forteljingar som forfattarar har dikta, eller lese historier om ting som har hendt.

Vitsar, eventyr, segner, noveller og romanar er slike forteljingar. Foreldra og besteforeldra dine har sikkert også lese slike forteljingar for deg, eller fortalt deg historier om korleis dei hadde det da dei var unge.

ER

D

R

VU

Folk har alltid fortalt kvarandre historier. Lenge før skriftteikn og bokstavar var funne opp, kjende folk til hendingar som hadde skjedd for lenge, lenge sidan. Det var fordi dei eldste i familien fortalde dei yngre om viktige ting som hadde skjedd i slekta deira. Forteljingane vart fortalde om og om igjen, slik at alle skulle hugse dei. Det var alltid dei mest spennande, interessante og morosame historiene som vart hugsa lengst.

SE

G

IN

Når du skriv ei forteljing, er det viktig at du tenkjer på kva slags historie du skal skrive, kvifor du skriv akkurat den historia, og kven som skal lese det du skriv.

Det er òg viktig at du byggjer opp historia slik at ho er klar og grei å lese.

2. Innleiing (bakgrunn)

AR

1. Overskrift

PL

EM

KS

Kanskje klarer du å skrive ei spennande og morosam forteljing? Kanskje klarer du å skrive slik at lesaren blir veldig spent på korleis forteljinga sluttar? Her er nokre tips om korleis ei forteljing kan byggjast opp:

3. Midtparti (sjølve hendinga) 4. Avslutning (etterpå)

Skriv ei forteljing om kva du ville ha gjort dersom du var sirkusartist. Du kan godt bruke biletet på side 12, og dei setningane du har skrive.

Prøv å byggje opp forteljinga med ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning.

Tenk på kven du skriv forteljinga for.

Bruk skriveboka di.

13

1 Skriv ei forteljing til læraren din om eksperimentet som Edison nettopp har avslutta.

Bruk ei overskrift som passar. Hugs at du òg skal ha ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Du kan bruke nokre av orda i ruta under om du vil.

ER

D

R

VU

Her ser du ei teikning av oppfinnaren Thomas Alva Edison da han var ti år.

Han vart fødd i USA i 1847, og som vaksen fann han opp fantastiske ting: fonografen, som er ein forløpar for grammofonen, og lyspæra. Dessutan forbetra han telefonen og telegrafen og ei rekkje andre ting som vart drivne av elektrisitet. Du kan lese meir om Edison i leseboka, sidene 54–59.

fann opp, ti år, laboratorium)

sprengstoff, måleinstrument, brak, eksplosjon)

AR

3. Midtparti (krut, tende på,

PL

2. Innleiing (Thomas Alva Edison,

EM

1. Overskrift

KS

SE

G

IN

Allereie som gut fann han på masse ting. Mora laga eit laboratorium til han i kjellaren, og biletet viser at han nettopp har avslutta eit spennande eksperiment.

4. Avslutning (røyk og sot, brent

hår, hol i skjorta, fornøgd, vellykka eksperiment)

2 Skriv orda i teksten over som er namn på oppfinningane til Edison. Bruk skriveboka di.

14

1 Sjå på teikninga og skriv ei forteljing til klassen din om kva Ole og Peter ser.

Hugs at du skal ha ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning.

Bruk linjene eller skriveboka di.

2 Fargelegg teikninga.

____________________________________________________________________

Ole og bror hans, Peter, leikar ute i skogen.

VU

Plutseleg får dei auge på eit rart dyr.

R

D

Dyret kjem snikande ut frå det høge

ER

krattet som veks nede ved tjernet.

G

IN

____________________________________________________________________

SE

____________________________________________________________________

KS

____________________________________________________________________

EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

15

Fargelegg teikninga av klovnen Zippo.

Du skal bruke teksten under, men han er både tett og uoversynleg og inneheld mykje som ikkje har med fargane å gjere. Når du skal bruke ein tekst på ein bestemt måte, for eksempel for å fargeleggje klovnen Zippo, kan det vere lurt å trekkje ut dei opplysningane som berre gjeld oppgåva. Ein lur måte er å lage eit notat med desse opplysningane i eit skjema (styrkenotat) etter kvart som du les, eller setje opp eit tankekart (sjå side 17).

Klovnen Zippo

AR

16

PL

2 Utstyr grått trekkspel med kvite og svarte tangentar

EM

2 Utsjånad lysegrønt hår raud nase og raude kinn

KS

2 Klede blå hatt gul klovnedrakt med lilla prikkar blå sløyfe grøne sko

SE

1 Klovnen Zippo

G

Styrkenotat

IN

ER

D

R

VU

Zippo er klovn på sirkus Arfani. Når han skal opptre, må han kle seg ut: Han har blå hatt, gul klovnedrakt med lilla prikkar, blå sløyfe og grøne sko. Han må òg endre utsjånaden sin og ta med seg ting som han kan more publikum med.

Håret fargar han lysegrønt, og på nasen og kinna bruker han raud farge. Trekkspelet er grått med kvite og svarte tangentar.

1 Les teksten.

Apen Zorro Når Zippo opptrer, har han alltid med seg apen Zorro. Han hoppar og dansar når Zippo spelar på trekkspelet. Zorro har brun pels og rosa nase. Sløyfa er mørkeraud, hatten er grøn, koppen er oransje og drakta er lilla.

Nedanfor ser du eit tankekart som berre viser fargane som er nemnde i teksten over om apen Zorro.

Apen Zorro

Klede: blå hatt gul klovnedrakt med lilla prikkar blå sløyfe grøne sko

AR

Utstyr: grått trekkspel oransje kopp

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU Tankekart

Utsjånad: lysegrønt hår raud nase og raude kinn

2 Bruk tankekartet og fargelegg teikninga på side 16 av apen Zorro.

3 Tenk deg at du har vore på sirkus og sett klovnen Zippo og apen Zorro.

Skriv ei forteljing til klassen din om apen. Du kan for eksempel stille deg dette spørsmålet: Kvar kjem han frå, og kva gjer han? Kvifor gjer han det?

Hugs at du skal ha ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning.

Bruk skriveboka di.

17

1 Skriv namna på dyr som kan ha dei same eigenskapane som somme menneske har. Bruk dei orda nedanfor som passar. Bruk linjene.

2 Set lilla strek under dei orda som er adjektiv i setningane under.

3 Skriv namna på dei dyra du har skrive, som det ikkje er noko bilete av. Bruk skriveboka di..

ugle bjørn lemen rev maur slange ku hare hund elefant Vi kan vere flittige som ein ____________________________.

Vi kan vere kloke som ei ______________________________.

Vi kan vere sterke som ein _____________________________.

VU

Vi kan vere giftige som ein ____________________________.

R

ER

D

Vi kan vere lure som ein ______________________________.

Vi kan vere sinte som eit ______________________________.

IN

SE

G

Vi kan vere redde som ein _____________________________.

Vi kan vere dumme som ei _____________________________.

KS

EM

Vi kan vere trufaste som ein ____________________________.

4 Skriv kva dyrenamna nedanfor er like i. Bruk linja.

5 Skriv kva ein diftong er. Bruk linjene.

AR

PL

Vi kan vere tunge som ein ______________________________.

sei maur hai kaie papegøye røyskatt gaupe geit Orda er like i _______________________________________________________ Ein diftong er________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 6 Du skal finne ut kva for nokre av dei dyra som er nemnde på denne sida, som høyrer til dyreartene fisk og fugl. Lag eit tankekart som viser kva du har funne ut. Bruk skriveboka di.

18

1 Les orda og svar på spørsmåla.

klokker blokker hoppar sopp stoppar troll toppar vottar sokkar Spørsmål og svar:

1 Kva er orda ovanfor like i?

Svar: _____________________________________________________________

VU

2 Kva for nokre av orda ovanfor er like i at dei høyrer til ordklassen verb?

Svar: _____________________________________________________________

R

ER

D

3 Kva for nokre av orda ovanfor er like i at dei høyrer til ordklassen substantiv?

Svar: _____________________________________________________________

IN

SE

G

2 Les orda i den blå ramma. Skriv orda som manglar i setningane. Bruk linjene.

Mange _____________ kan vere giftige.

KS

såpar/soppar

Når eg dusjar, _____________ eg meg inn.

håpe/hoppe

Det er morosamt å _____________ tau.

Ole har mista ein raud _____________.

våt/vott låse/losse

AR

PL

EM

Eg får _____________ at eg vinn i lotto.

Tore tok av seg ein sokk. Han var kliss_____________.

Vi seier at vi skal _________ ein båt når vi skal tømme lasterommet for varer.

Vi bør alltid _____________ dørene når vi går ut.

3 Skriv det som manglar i regelen for korleis vi skriv den korte språklyden å. Bruk linja.

Når språklyden å er kort, skriv vi han som regel med bokstaven ________________.

19

1 Skriv det som manglar i regelen om bokstaven m i slutten av eit ord. Bruk linja.

Vi skriv som regel ikkje meir enn _____ m i slutten av eit ord.

som kom lam kam slem dam fem klem klam tam gram rom pram OppgÅver og svar:

1 Skriv kva orda ovanfor er like i.

VU

Svar: Orda er like i at dei har _____________________________________

D

R

2 Skriv fem av dei orda som er like i at dei er substantiv.

ER

Svar: Substantiva er: ______________________________________________

IN

3 Skriv det ordet som er verb.

SE

G

Svar: Verbet er: __________________________________________________ 4 Skriv tre av dei orda som er like i at dei er adjektiv.

KS

Svar: Adjektiva er: ________________________________________________

EM

2 Skriv orda som manglar. Bruk orda ovanfor. Bruk linjene.

PL

AR

Ole var bonde. Han hadde mange sauer. Ein dag var fem ___________ borte.

Ole var redd for at lamma hadde ramla ned i ein ____________.

Ole tok ein gammal ______________ og rodde ut på dammen.

Han fann ingen _________. Alle dei __________ lamma var søkk borte. Ola rodde inn til land att. Der stod kona hans. Ho gav han ein kjempe_________ og eit kyss og sa: «Det var godt at du __________ tilbake.»

3 Skriv setningar med nokre av orda ovanfor. Du kan godt endre nokre av orda ved å setje to m-ar inne i dei. For eksempel: Ulven tok alle lamma. Bruk skriveboka di.

20

1 Fargelegg overskrifta. Bruk raud farge på vokalane og blå farge på konsonantane.

2 Skriv ei kort forteljing om klovnen Walter og hunden Cirius. Bruk linjene.

Tips: Sjå på orda nedanfor. Kva for ord kan du bruke?

Lag eit tankekart i skriveboka di. Set inn dei orda du vil bruke.

Hugs at forteljinga skal ha ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning.

Bruk linjene eller skriveboka di.

VU

hoppe dum dumme ring ryggar ta sats bom bommar somlekopp

R

D

manesjen trommer trollmann bruker

ER

papegøye kjøtbein rømme klappe

G

IN

snappe snuble bøye

SE

Klovnen Walter hadde ein liten hund. Hunden heitte Cirius. Kvar kveld var

KS

Walter og Cirius på jobb i sirkuset.______________________________________

EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 21

Bildediktat 1 Skriv substantiva som passar til bileta. Set ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 2 Skriv fire av dei orda du har skrive, som har dobbeltkonsonant. Bruk skriveboka di.

3 Skriv fire av dei orda du har skrive, som har diftong. Bruk skriveboka di.

22

1 Skriv det som manglar i reglane for dei tre ordklassane du har lært. Bruk linjene.

Substantiv er namn på ord som er like i at _______________________________ ____________________________________________________________________ Substantiv er eit latinsk ord. Det tyder __________________________________.

Særnamn er namn på _____________________________________________ osv.

Særnamna er like i at dei har ______________________ bokstav på plass først.

VU

Særnamna høyrer til ________________________________________________.

R

D

Verb er ord som fortel kva nokon ____________, eller kva som ____________.

G

IN

ER

Adjektiva _________________ noko om ________________________________.

SE

2 Set gul strek under substantiva og oransje strek under særnamna.

PL

EM

KS

elefantar snakke Glomma byar ropar instrument Mjøsa Martin trommer jenta slange når eg mange London hestar Jorunn klovnar Oslo

AR

3 Skriv ein, ei eller eit framfor orda i den første loddrette rekkja. Bruk linjene.

4 Framfor orda i den andre rekkja skriv du den eller det. Bruk linjene.

5 Set inn rett ord i den tredje rekkja. Bruk linjene.

6 Set brun strek under verba, gul strek under substantiva og lilla strek under adjektiva.

_____ hus _____ huset

Vi bur i det gule _____.

_____ jente _____ jenta Eg kjenner den _____. _____ gut _____ guten Alle helsa på den nye _____. _____ bil _____ bilen

Far kjøpte den gamle _____.

7 Skriv ei liste med namna på alle elevane i klassen. Bruk skriveboka di.

23

Guten på biletet levde i steinalderen.

1 Kva slags våpen har guten med seg?

2 Kva trur du guten skal med våpena?

3 Skriv ei kort forteljing om steinalderguten på biletet. Bruk gjerne eit tankekart og bygg opp forteljinga med ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

Steinalder

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 4 Skriv kva særnamn er like i. Bruk linja.

Særnamna er like i at dei har ________________________________________

24

1 Bruk orda nedanfor og skriv nokre steinaldernamn. Bruk linjene. Du kan godt bruke det same ordet fleire gonger.

Kanskje folk i steinalderen gav barna sine namn etter dyr og eigenskapar som desse dyra har. For eksempel er namnet Ørnefjør sett saman av orda ørn og fjør.

bjørn

fjør

ulv

nebb

VU

varg

klo

jerv

R

rein

labb

tann

gaupe

veng

ørn

auge

rype

kjeft

______________________________________ ______________________________________ ______________________________________

AR

bever

______________________________________

PL

rev

______________________________________

EM

spor

KS

villsvin

Bjørneklo _____________________________

SE

bein

G

elg

IN

ER

D

bit

______________________________________

2 Set gul strek under orda som er substantiv.

stein spyd jakt fisk samle dyreskinn tørke varme sanke plukke bær øks hogge villsvin fiskekrok jakte kjøt fiske hoggtenner 3 Bruk nokre av orda ovanfor og skriv ei forteljing om noko som kan ha hendt i steinalderen.

Bruk skriveboka di.

25

1 Dra strek frå dyrenamna til dei verba som passar til.

2 Skriv dei setningane du får. Bruk linjene.

kua

mjauar

Kua rautar.________________

katten

rautar

Katten__________________________

sauen

brekar

______________________________________

hunden

kneggjar

______________________________________

hanen

gjel

VU

hesten

_______________________________

mekrar

______________________________

R

bjeffar

______________________________________

grisen

kvitrar

______________________________________

geita

brøler

oksen

gryntar

______________________________________

høna

kaklar

______________________________________

ER

D

fuglane

Spørsmål og svar:

PL

EM

KS

SE

G

IN

______________________________________

AR

1 Kva er dyrenamna like i?

Svar: Dyrenamna er like i at dei høyrer til ordklassen ________________.

2 Kva er dei orda som fortel kva dyra gjer, like i?

Svar: Orda er like i at dei høyrer til ordklassen __________________.

3 Kva for to substantiv har diftong i seg?

Svar: ____________________________________________________________ 4 Kva for to verb har diftong i seg?

Svar: ____________________________________________________________ 5 Står verba i notid eller fortid? Svar: ________________________________ 26

1 Skriv substantiva med ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

ei ku__________________________________

katten

ein___________________________________

sauen

______________________________________

hunden

______________________________________

lammet

______________________________________

hanen

______________________________________ ______________________________________

R

hesten

VU

kua

______________________________________

grisen

______________________________________

geita

______________________________________

oksen

______________________________________

høna

______________________________________

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

fuglen

AR

PL

2 Skriv ei setning om minst sju av dyra. I setninga skal du ha adjektiv, substantiv og verb, for eksempel: Den store kua rautar sü høgt. Bruk linjene.

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 27

1 Skriv orda som rimar. Bruk skriveboka di.

2 Finn ut kva desse orda og uttrykka tyder: ufs, havets botnlause gryte, digert kalas.

Steinalder-vise

Det er hufs, det er tufs å bu under ufs i ei steinalder-vinterhòle.

Det er vått, det er kaldt, med mat er det skralt.

Ein får snerre og tute – og tole.

VU

Men når jegerens spyd med svirrande lyd treffer byttet han siktar etter, blir det jubel og stas og digert kalas i fleirfaldige dagar og netter.

Og med krafs og med slafs tek alle ein jafs av det blodferske bjørnelåret.

Det er fint, det er greitt og få kjøtmat og feitt, og tørke neven i håret.

KS

Det går mange slags dyr i skog og i myr med sylkvasse tenner i gapet.

SE

G

IN

ER

D

R

Men når sola står rund og blid over sund, er det slutt med å klage og syte.

Det er mangt som er godt av stort og av smått i havets botnlause gryte.

Det blir brøl, det blir stønn når ein mann møter bjønn, og den eine er dømd til å tape.

Spørsmål og svar:

AR

1 Korleis er det i steinalderhòla om vinteren?

PL

EM

Inger Hagerup

Svar: ____________________________________________________________ 2 Kva slags våpen brukte steinalderfolket i bjørnejakta?

Svar: ____________________________________________________________ 3 Korleis feira dei når dei drap ein bjørn?

Svar: ____________________________________________________________ 3 Skriv ei forteljing om ein steinalderfest. Lag ei teikning som passar til. Bruk skriveboka di.

28

1 Set lilla strek under adjektiva i diktet.

2 Skriv dei adjektiva du har funne. Bruk skriveboka di.

Bålet

Ei grein, ein pinne, ein kvist, ein kjepp.

Ein flintstein mot stubben, og gneistane sprett.

Snart logar flammane store og sterke.

R

VU

Ulmande, sprakande strekkjer dei seg.

Rykande, knitrande, banar seg veg.

Snart er det koseleg og lyst overalt.

No er det varmt der det før var kaldt.

Ellen S.

ER

D

SE

G

IN

3 Skriv det som manglar i regelen for adjektiv.

Adjektiva _________________________ noko om _________________________.

EM

KS AR

PL

4 Skriv om korleis du ville lage eit bål dersom du levde i steinalderen.

Fortel kva du ville bruke bålet til. Bruk linjene.

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 5 Lag eit tankekart med namn på ting som gir lys og varme. Bruk skriveboka di.

6 Skriv ei liste over ting vi kan koke og steikje maten vår på eller i. Bruk skriveboka di.

29

1 Slik kan det ha sett ut på buplassen til Ørnefjør da den andre stamma var på besøk.

Skriv ei forteljing med minst fem setningar som passar til biletet. Bruk linjene.

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 2 I steinalderen vart det fest når jegerane hadde hatt ei god jakt.

Vi lagar grillfest for familie og venner.

Skriv ei liste over det du trur er likt for ein steinalderfest og ein grillfest. Bruk skriveboka di.

30

1 Skriv S/U (sant eller usant).

S/U I steinalderen hadde folk klede av skinn.

_____________

Dei hadde gevær og kanonar.

_____________

Dei gjekk ofte på jakt etter villsvin.

_____________

Dei laga mange ting av stein, bein og tre.

_____________

Dei budde i hòler.

_____________

VU

Om kveldane gjekk dei på kino.

_____________

R

_____________

Da laga vakre krukker.

_____________

Dei fann honning som dei kunne gøyme.

_____________

G

IN

ER

D

Dei vaska kleda sine med sjampo.

_____________

SE

Dei fanga store dyr i dyregraver.

Dei hadde tjukke støvlar på føtene.

AR

1 Skriv fem av dei orda som er substantiv.

PL

OppgÅver og svar (til teksten ovanfor):

EM

KS

Dei laga pilspissar av stein.

_____________

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv tre av dei orda som er adjektiv. Svar: ___________________________ 3 Skriv fire av dei orda som er verb.

Svar: ____________________________________________________________

2 Skriv ei forteljing om steinaldermannen Gaupeauge som er på jakt. Bruk skriveboka di.

31

1 Les forteljinga om Ørnefjør i leseboka frå side 17 til side 33. Still spørsmåla kvar (det skjedde), kven (det handlar om), kva (som skjedde), når (det skjedde) og lag eit styrkenotat eller eit tankekart medan du les. Bruk skriveboka di.

Tankekart

Kven

Kvar

Ørnefjør

R

VU Når

IN

ER

D

Kva

AR

PL

EM

KS

SE

G

2 Fortel att lesestykket om Ørnefjør. Prøv om du kan klare det på berre ti linjer.

Tips: Bruk tankekartet du har laga. Da får du med deg det viktigaste i forteljinga.

Bruk skriveboka di.

3 I lesestykket om Ørnefjør vart dei to stammene einige om ein avtale. Avtalen har ti punkt.

Nokre av punkta kan du finne i leseboka. Dei andre må du finne på sjølv.

Skriv avtalen. Bruk skriveboka di.

32

Venndiagram

G

IN

ER

D

R

VU

I lesestykket om Ørnefjør kan du lese om korleis Ørnefjør og stamma hans levde. Dei flytta frå stad til stad. Når reinsdyra drog til vinterbeita sine, flytta Ørnefjør og stamma hans etter. Om hausten drog dei dit det var mykje sopp, røter og bær. Om vinteren var dei ved havet, der det var lett å fange fisk og sanke skjeler og sjøplanter. Folk som lever slik, kallar vi nomadar.

Den framande stamma som Dag skulle bli høvding for, dyrka korn og hadde husdyr. Dei budde fast på éin stad. Slike folk kallar vi fastbuande.

EM

KS

SE

Dersom du skal finne ut kva dei to stammene er like i og ulike i, kan du bruke eit venndiagram. I dette tilfellet skal du sjå nærmare på kva som skil stammer som er nomadar, frå stammer som bur fast, og kva dei er like i.

PL

Fastbuande

Nomadar Flyttar

jakt

Driv berre med

stein og beinreiskapar

Har husdyr

klede av skinn

Bur i hytter

Bur i hòler

AR

jakt og sanking

Brur på éin stad Dyrkar korn osv.

2 Prøv om du kan finne meir som dei to stammetypane er like i og ulike i.

Skriv det i dei sirklane som passar.

3 Snakk saman om skilnadene på nomadar og fastbuande.

33

1 Skriv minst ti substantiv som passar til biletet. Bruk skriveboka di.

2 Det er laurdag, og Hanne og Julius skal lage middag til fire personar og kjøpe laurdagsgodt.

Du avgjer kva dei skal ete, og kva slags godteri dei skal kose seg med utover kvelden.

Skriv ei handleliste. Bruk skriveboka di.

Substantiv

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 34

1 Set gul strek under dei fire formene av substantivet bil.

2 Set raud ring rundt eintalsformene og blå ring rundt fleirtalsformene.

3 Skriv dei fire formene av substantivet bil. Bruk linja.

REGEL

Eit substantiv har som regel fire former. Det kan bøyast i eintal og fleirtal og i ubunden og bunden form.

Tora og Per har kjøpt ein bil.

Bilen er gul.

Dei hadde sett på ti bilar.

Alle bilane var nye og fine. ein bil,_____________________________________________________________

IN

ER

D

R

VU Spørsmål og svar:

SE

G

1 Kor mange bilar kjøpte Tora og Per? Svar: Dei kjøpte éin _______________________________________________.

KS

2 Kva farge har bilen? Svar: ___________ er ___________________________.

EM

3 Kor mange bilar hadde Tora og Per sett på?

AR

PL

Svar: Dei hadde sett på ___________________________________________.

4 Korleis var alle bilane?

Svar: _________________ var ________________ og ___________________.

4 Skriv dei fire formene av substantivet farge. Bruk linjene.

ein ______________________________ den ______________________________ mange ____________________________ alle _____________________________ 5 Skriv ei liste med namn på bilmerke du kjenner. Bruk skriveboka di.

35

1 Set gul strek under dei fire formene av substantivet høne.

2 Set raud ring rundt eintalsformene og blå ring rundt fleirtalsformene.

3 Skriv dei fire formene av substantivet høne. Bruk linjene.

Reven ville ha ei høne til kveldsmat.

Høna budde på ein bondegard.

Det var 20 høner på bondegarden.

Alle hønene kakla da reven kom snikande. ei høne, den_______________________________

Spørsmål og svar:

ER

D

R

VU

__________________________________________.

G

IN

1 Kor mange høner ville reven ha?

Svar: Reven ville ha éi ___________________.

EM

3 Kor mange høner var det på garden?

KS

SE

2 Kvar budde høna?

Svar: _____________ budde på ____________________________________.

AR

4 Kva gjorde hønene da reven dukka opp?

Svar: _________________ kakla.

PL

Svar: Det var _____________________ på garden.

4 Skriv dei fire formene av substantivet ku. Bruk linjene.

ei _______________________________ den ______________________________ mange ____________________________ alle _____________________________ 5 Dyra på ein bondegard kallar vi husdyr. Skriv ei liste med namn på husdyr. Bruk skriveboka di.

36

1 Set gul strek under dei fire formene av substantivet hus.

2 Set raud ring rundt eintalsformene og blĂĽ ring rundt fleirtalsformene.

3 Skriv dei fire formene av substantivet hus. Bruk linjene.

Frida har flytta inn i eit nytt hus.

Huset har to etasjar.

Det er mange nye hus i den vesle byen.

Alle husa har ulike fargar. eit hus, det________________________________

D

R

VU

__________________________________________.

Spørsmül og svar:

ER

G

IN

1 Kva slags hus har Frida flytta inn i?

Svar: Frida har flytta inn i eit _______________ hus.

EM

3 Kor mange nye hus er det i byen?

KS

SE

2 Kor mange etasjar har det nye huset?

Svar: _________ nye ___________ har ____________ etasjar.

PL

Svar: Det er _____________ nye _____________.

AR

4 Kva fargar har alle dei nye husa?

Svar: ______ dei nye _________ har __________ fargar.

4 Skriv dei fire formene av substantivet eple. Bruk linjene.

eit _______________________________ det ______________________________ mange ____________________________ alle _____________________________ 5 Lag ei liste med ulike typar hus vi kan bu i (for eksempel villa). Bruk skriveboka di.

37

Rebus 1 Skriv løysingsordet i dei loddrette rutene med raud strek. Bruk linja.

1 2 3 4

D

R

6

VU

5

7

ER

8

IN

9

5

9

10

AR

PL

8

4

EM

7

3

___________________________

KS

6

2

SE

G

10

1

Løysingsordet:

spørsmål og svar:

1 Kva for ord i rebusen kan vere både verb og substantiv?

Svar: ___________________________________________________________.

2 Skriv fem av dei orda du har skrive i rebusen, i dei fire formene av substantivet.

Bruk skriveboka di.

38

1 Skriv dei rette formene av desse substantiva: katt, hane, gut. Bruk linjene.

ein klovn den klovnen

mange klovnar

Her er ein klovn.

Her er mange klovnar. ein katt

alle klovnane

Her er den klovnen.

Her er alle klovnane.

den __________ mange ___________

alle ________________

Her er den ____________________.

Her er mange _________________.

Her er alle ____________________.

den __________ mange ___________

IN

ein hane

ER

D

R

VU

Her er ein _____________________.

Her er den ____________________.

SE

G

Her er ein _____________________.

alle ________________

Her er mange _________________.

Her er alle ____________________.

den __________ mange ___________

PL

EM

KS

ein gut

alle ________________

AR

Her er ein _____________________.

Her er den ____________________.

Her er mange _________________.

Her er alle ____________________.

2 Kva er desse substantiva like i: klovn, katt, hane, gut? Bruk skriveboka di.

3 Skriv fleire substantiv i dei fire formene. Bruk skriveboka di.

39

1 Skriv dei rette formene av desse substantiva: ku, seng, jente. Bruk linjene.

ei klokke den klokka

mange klokker

Her er ei klokke.

Her er mange klokker.

ei ku

Her er den klokka.

Her er alle klokkene.

den __________ mange ___________

VU

Her er ei _____________________.

R

alle ________________

Her er den ____________________.

Her er alle ____________________.

den __________ mange ___________

SE

ei seng

G

IN

ER

D

Her er mange _________________.

alle klokkene

Her er alle ____________________.

ei jente

den __________ mange ___________

AR

PL

EM

Her er mange _________________.

Her er den ____________________.

KS

Her er ei _____________________.

alle ________________

alle ________________

Her er ei _____________________.

Her er den ____________________.

Her er mange _________________.

Her er alle ____________________.

2 Kva er desse substantiva like i: klokke, ku, seng, jente? Bruk skriveboka di.

3 Skriv fleire substantiv i dei fire formene. Bruk skriveboka di.

40

1 Skriv dei rette formene av desse substantiva: hus, tog, telt. Bruk linjene.

eit eple

det eplet

mange eple

Her er eit eple.

Her er mange eple.

eit hus

alle epla

Her er det eplet.

Her er alle epla.

det __________ mange ___________

alle ________________

Her er det ____________________.

R

VU

Her er eit ____________________.

Her er alle ____________________.

det __________ mange ___________

SE

eit tog

G

IN

ER

D

Her er mange _________________.

Her er alle ____________________.

eit telt

det __________ mange ___________

AR

PL

EM

Her er mange _________________.

Her er det ____________________.

KS

Her er eit ____________________.

alle ________________

alle _____________

Her er eit ____________________.

Her er det ____________________.

Her er mange _________________.

Her er alle ____________________.

2 Kva er desse substantiva like i: eple, hus, tog, telt? Bruk skriveboka di.

3 Skriv fleire substantiv i dei fire formene. Bruk skriveboka di.

41

1 Sjå på biletet. Skriv ei liste med minst ti av dei tinga du ser. Bruk linjene..

Eg ser ei jente. Eg ser seks ___________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________ ____________________________________

VU

____________________________________

R

____________________________________

IN

ER

D

____________________________________

SE

G

2 Skriv dei substantiva du har skrive, som har fleirtalsform. Bruk linjene.

KS

eple _______________________________________________________

PL

EM

____________________________________________________________

AR

3 Sjå på biletet og skriv dei substantiva som manglar i forteljinga nedanfor.

Barna heiter Ola og Kari. Bruk linjene.

Her står _________ og ________ og pratar. Dei har fått fri siste skole________.

Fire ________ syng så fint. Oppe i det store ________ heng seks store, saftige, raude ________. Kari har fått ein ny ________. Både ________ og ________ har nye ________. ________ til Kari er svart. ________ til ________ er blå.

Dei bestemmer seg for å gjere ________ saman. Dei går heim til ________ til Kari.

4 Skriv ei liste over dei tinga du har i ranselen din. Bruk skriveboka di.

42

1 Skriv dyrenamna på rett plass i skjemaet og skriv ein, ei eller eit framfor.

2 Skriv forslag til andre dyrefamiliar i dei tomme rutene.

REGEL

Substantiv har tre kjønn: hankjønn, hokjønn og inkjekjønn. Menneske og dyr har ofte eit kjønn som viser om det er ein hanne (ein gut) eller ei hoe (ei jente).

ku okse søye kvalp purke kalv hingst fole vêr tispe grisunge hannhund lam galte hoppe familie hoe

hanne

høns høne

hane kylling

VU

gris

unge

galte

D

R PL

EM

KS

SE

G

kyr

IN

hund

ER

hest hoppe

3 Skriv kva dyr som passar til bileta. Skriv ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

AR

ei__________

___________

___________

___________

___________

___________

___________

4 Skriv ei liste med namn på ville dyr. Skriv ein, ei eller eit framfor. Bruk skriveboka di.

43

Eintal

Fleirtal

Ubunden form

Bunden form

Ubunden form Bunden form

ein gut

den guten

mange gutar alle gutane

1 Set ring rundt dei substantiva som står i fleirtal.

2 Skriv orda som står i ubunden form eintal. Skriv ein framfor.

Bruk linjene.

REGEL

Eit substantiv i hankjønn har ordet ein framfor i ubunden form eintal og endar på en i bunden form eintal.

I fleirtal endar dei fleste hankjønnsorda på ar i ubunden form og på ane i bunden form.

VU

ER

D

R

bilar buss båt syklane vegen telefon koppane ball hestane hund ringane songen lærar ein buss _____________________________________________

IN

G

____________________________________________________

KS

SE

____________________________________________________

EM

3 Skriv den rette forma av hankjønnsordet hest. Bruk linjene.

PL

Tove har ein flott _________. Ho har _________ i ein stor stall. I den stallen er

AR

det mange andre _________. Alle _________ i stallen blir passa godt på. Desse _________ er veddeløps_________. Fleire gonger i veka spring _________ om kapp. Den _________ som vinn, får premie. Den som eig _________, får pengar i premie. Tove håper at _________ hennar vinn snart. Det kostar nemleg mange pengar å ha ein så fin _________, og Tove vil gjerne behalde _________ sin.

4 Skriv fem hankjønnsord i alle dei fire formene av substantivet. Bruk skriveboka di.

44

Eintal

Fleirtal

Ubunden form

Bunden form

Ubunden form Bunden form

ei jente ei forteljing

den jenta mange jenter alle jentene den forteljinga mange forteljingar alle forteljingane REGEL

1 Set ring rundt dei substantiva som står i fleirtal.

2 Skriv orda som står i ubunden form eintal. Skriv ei framfor.

Bruk linjene.

R

VU

Eit substantiv i hokjønn har ordet ei framfor i ubunden form eintal og endar på a i bunden form eintal.

I fleirtal endar dei fleste hokjønnsorda på er i ubunden form og på ene i bunden form. Dei hokjønnsorda som endar på ing i ubunden form eintal, endar i fleirtal på ar i ubunden form og ane i bunden form.

ER

D

jenta trapp hyllene seng geita bok lampene tann rammene vesker teikninga

G

IN

ei trapp _____________________________________________ __________________________________________________________

SE

____________________________________________________

KS

EM

3 Skriv den rette forma av hokjønnsordet lampe. Bruk linjene.

PL

Tore har fått ei ny _________ på rommet sitt. _________ vart kjøpt i ein stor

AR

butikk som berre selde _________. I butikken var det _________ overalt.

Det hang mange _________ i taket, det stod _________ på hyller og bord.

På golvet stod alle stå_________. Tore visste ikkje kva han ville ha.

Det var altfor mange _________ å velje mellom. Men til slutt bestemte han seg for ei _________ som kunne henge over skrivepulten hans. Den _________ gav godt lys.

4 Skriv fem hokjønnsord i alle dei fire formene av substantivet. Bruk skriveboka di.

45

Eintal

Fleirtal

Ubunden form

Bunden form

Ubunden form Bunden form

eit bilete

det biletet

mange bilete alle bileta

1 Set ring rundt dei substantiva som står i fleirtal.

2 Skriv orda som står i ubunden form eintal. Skriv eit framfor.

Bruk linjene.

REGEL

Eit substantiv i inkjekjønn har ordet eit framfor i ubunden form eintal og endar på et i bunden form eintal. I ubunden form fleirtal har ikkje inkjekjønnsorda ending.

I bunden form fleirtal endar dei på a.

R

VU IN

ER

D

hus taka toget skapet fata tre dyra skip vindauga bær vatn skjeret golva eit hus _____________________________________________

G

SE

____________________________________________________

KS

____________________________________________________

3 Skriv den rette forma av inkjekjønnsordet hus. Bruk linjene.

AR

PL

EM

____________________________________________________

Ola og Kari ønskte seg eit nytt __________. Dei reiste rundt og såg på mange forskjellige __________. Men dei likte ingen av __________ dei såg på. Dei måtte leite lenge før dei fann akkurat det __________ dei drøymde om.

Endeleg fann dei eit lite, raudt __________ som låg inne i ein stor, gammal hage. Det __________ kjøpte Ola og Kari.

4 Skriv fem inkjekjønnsord i alle dei fire formene av substantivet. Bruk skriveboka di.

46

1 Dra strek frå ordet eintal til dei substantiva som står i eintal.

2 Dra strek frå ordet fleirtal til dei substantiva som står i fleirtal.

Fleirtal

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU Eintal

skole trapper syklar døra katten musene elefant haiar sauene peis øya jenter gutane mauren bakkane jakka jekslar munnen tunga

OPPGÅVER og svar:

1 Skriv orda ovanfor som har diftong i seg.

Svar: ___________________________________________________________.

2 Skriv orda ovanfor som har dobbeltkonsonant i seg.

Svar: ___________________________________________________________.

3 Skriv ei liste med ting i klasserommet som det er mange av.

Bruk skriveboka di.

47

1 Set gul strek under substantiva.

2 Set ring rundt dei substantiva som er særnamn.

Byen

I byen er torget, og der står det buer med blomstrar, poteter, morellar og druer.

Her ser du byen med gater og trikkar og bilar og bussar og mange butikkar.

I byen bur Hansen, og Hansen er bakar.

I byen bur Jensen, og han er skomakar.

VU

I byen er bryggja med heisar og kranar, som lossar maskinar og ris og bananar.

D

R

I byen bur Syversen, han køyrer trikken.

Og her bur fru Monsen i nærbutikken, og Kari og Petter og andre venner, og mange, mange vi slett ikkje kjenner.

KS

SE

G

IN

ER

Og hit kjem det båtar heilt frå Argentina, Marokko og Tunis og Japan og Kina.

PL

OPPGÅVER og svar:

Thorbjørn Egner

EM

AR

1 Skriv dei substantiva som står i eintal, og dei substantiva som står i fleirtal.

Svar A: Desse substantiva står i eintal: ______________________________ Svar B: Desse substantiva står i fleirtal: _____________________________ 2 Skriv særnamna i diktet.

Svar: Særnamna i diktet er: _______________________________________ _________________________________________________________________ 3 Skriv namna på landa i diktet. Finn landa på eit kart i eit atlas. Bruk skriveboka di.

4 Snakk saman om kvifor teksten av Thorbjørn Egner blir kalla eit dikt.

48

1 Set gul strek under substantiva.

2 Set ring rundt dei substantiva som er særnamn.

Vesle Teodor frå Finse Lærarinna, frøken Lange, måla han til brilleslange, og den store slaktar Beck vart ein frosk som hoppa vekk.

Han har måla tante Lotte så ho likna på ei rotte.

Far sin, han som var så fin, måla han til vortesvin.

Men da mormor vart ein mygg, syntest ho at han var stygg.

Mormor mygg var ikkje tasen: Ho stakk gutungen på nasen.

R

VU

Vesle Teodor frå Finse fekk eit målarskrin til pinse, og den frekke, vesle fyr måla menneske til dyr.

Halfdan Rasmussen

G

OPPGÅVER og svar:

IN

ER

D

SE

1 Skriv dei substantiva som står i eintal, og dei substantiva som står i fleirtal.

KS

Svar A: Desse substantiva står i eintal: _____________________________

PL

EM

_________________________________________________________________

Svar B: Desse substantiva står i fleirtal: _____________________________

AR

_________________________________________________________________ 2 Skriv særnamna i diktet.

Svar: Særnamna i diktet er: _______________________________________ 3 Skriv orda som rimar.

Svar: Orda som rimar, er: Finse – pinse, ______________________________ _________________________________________________________________ _________________________________________________________________ 3 Skriv eit dikt om kva du ville måle dersom du fekk eit målarskrin. Bruk skriveboka di.

49

1 Les diktet.

2 Set gul strek under substantiva.

3 Set brun strek under verba.

4 Set lilla strek under adjektiva.

VU

No er hausten her, og hausten er ein liten, gul mann som kjem ut av skogen med kofferten sin og plukkar lauvet ned frå trea og tek med seg blomsterstilkene og mange av fuglane, og så målar han himmelen grå og mørk og lagar triste søledammar i vegane.

Arild Nyquist

ER

D

R

OPPGÅVER og svar:

G

IN

1 Skriv dei substantiva som står i eintal, og dei substantiva som står i fleirtal.

Svar A: Desse substantiva står i eintal: ______________________________

KS

SE

_________________________________________________________________

Svar B: Desse substantiva står i fleirtal: ______________________________

PL

EM

_________________________________________________________________

2 Finn hankjønnsorda og skriv dei i ubunden form eintal med ein framfor.

AR

Svar: ein haust_____________________________________________________ _________________________________________________________________

3 Skriv orda som har dobbeltkonsonant i seg.

Set raud strek under vokalane i dei orda du har skrive.

Svar: ____________________________________________________________ 5 Skriv ei liste med ord som høyrer hausten til. Teikn nokre fine haustblad og skriv nokre haustord så fint du kan inne i blada. Bruk skriveboka di.

6 Skriv ei forteljing om noko som skjedde om hausten. Bruk gjerne eit tankekart og bygg opp forteljinga med ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

50

1 Skriv orda som manglar i setningane. Bruk linjene.

piler/piller

I gamle dagar hadde krigarane ein boge og mange

pilene/pillene

________________. ______________ hadde jernspiss.

halen/hallen

Katten sette _________________ i vêret og sa mjau.

halane/hallane

Kongen gjekk gjennom dei store ________________

VU

på slottet.

Fiskar har lysare ______________________ enn rygg.

buk/bukk

Det er dumt å la _______________ passe havresekken.

IN

ER

D

R

buken/bukken

Tannlegen tok tak i _________________ til Per.

haker/hakker

Bestefar hadde to _______________ i reiskapsbua.

strek/strekk

Bror min fekk ein ____________ i sida under treninga.

streken/strekken

Vi skulle setje _________________ under substantiva.

klase/klasse

Eg går i same ___________________ som Ole.

klasane/klassane

Far kjøpte ein stor __________________ med druer.

AR

PL

EM

KS

SE

G

haka/hakka

OPPGÅVE og svar:

Skriv dei substantiva du har skrive, som står i eintal, og dei som står i fleirtal.

Svar A: Eintal: ___________________________________________________ Svar B: Fleirtal: __________________________________________________

51

1 Sjå på biletet og skriv namna på dei tinga du ser som er substantiv. Skriv substantiva i ubunden form eintal og fleirtal. Bruk linjene.

ein gut – mange gutar___________ _____ ein fugl – mange______________________ ____________________________________ ____________________________________

VU

____________________________________

D

R

____________________________________

ER

____________________________________ ____________________________________________________________________

IN

KS

spørsmål og svar:

SE

G

____________________________________________________________________

PL

EM

1 Kva er alle orda du skreiv, like i?

Svar: Dei er like i at dei er__________________________________________ 2 Gi guten eit namn. Svar: Guten heiter________________________________

AR

3 Kva gjer guten akkurat no? Svar: Han_______________________________ 4 Skriv ei liste med fire ting som han gjorde før han sovna.

Svar: åt,______________________________________________________ 5 Kva er alle orda du skreiv på linja over, like i?

Svar: Dei er like i at dei høyrer til ordklassen _________________________.

2 Guten drøymer at han er på eit seglskip som er på veg til ei øy langt, langt ute i havet ein stad. Skriv nokre setningar om kva som skjer vidare i draumen hans. Bruk skriveboka di.

52

1 Skriv ei forteljing som passar til biletet. Du kan bruke orda nedanfor om du vil. Bruk gjerne eit tankekart og bygg opp forteljinga med ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk linjene og skriveboka di.

sjø skute øy Stillehavet kaptein sjørøvar skattekart hemmeleg kiste

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU EM

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 2 Du er sjørøvarkapteinen på biletet og skal forklare mannskapet kvar skatten er.

Skriv forklaringa. Bruk skriveboka di.

53

Trollet

SE

Spørsmål og svar:

G

IN

ER

D

R

VU

Her ser du bilete av eit troll.

Trollet har vore hos menneska.

Han har spionert på dei.

Han lurte seg ned ein kveld i haust.

Menneska hadde sete tett saman inne i eit stort telt.

Dei hadde klappa og ledd av ein rar mann som berre snubla og datt og spruta vatn på folk.

Aldri hadde trollet sett noko så morosamt.

No ville trollet gjere som den snåle mannen.

Trollet hadde sendt bod i aust og vest til alle troll han visste om.

Dei skulle få seg ein god trollatter dersom dei kom til den store hòla nord i skogen ved Blåtjern.

1 Kven hadde trollet spionert på? Svar:_______________________________

EM

KS

2 Kva gjorde menneska?

Svar: ____________________________________________________________

AR

PL

3 Kva ville trollet gjere?

Svar: ____________________________________________________________ 4 Kven bruker å snuble og gjere dumme ting?

Svar: ____________________________________________________________ 5 Kvar arbeidde mannen som alle lo av, trur du?

Svar: ____________________________________________________________ 1 Skriv fem adjektiv, fem substantiv og fem verb som passar til biletet av trollet.

Bruk skriveboka di.

2 Skriv det bodet trollet sende til alle troll i aust og vest. Bruk skriveboka di.

3 Skriv ei forteljing om korleis det gjekk med sirkusframsyninga til trollet. Bruk skriveboka di.

54

Beskriv nasen din, øyra dine og auga dine.

Bruk minst to av adjektiva i kvar gruppe. Bruk linjene.

kort rund krum brei smal flat spiss flott pen Nasen min er ____________________________________________________

små store korte lange runde skakke rare pene

D

R

VU

Øyra mine er _________________________________________________

ER

blå brune svarte grøne grå gule runde smale skrå

KS

spørsmål og svar:

SE

G

IN

Auga mine er ______________________________________________

PL

EM

1 Kva er dei orda du har skrive, like i?

Svar: Dei er like i at dei høyrer til ordklassen _________________________.

AR

2 Kva er orda nasen, øyra og auga like i?

Svar: Dei er like i at dei høyrer til ordklassen _________________________.

3 Sjå på substantiva nasen, øyra og auga.

To av dei er like i at dei har fleirtalsform. Kva for ord er det?

Svar:____________________________________________________________.

4 Sjå på substantiva nasen, øyra og auga. Eitt av dei har eintalsform.

Skriv ordet i ubunden form eintal med ein framfor.

Svar:____________________________________________________________.

55

Biletdiktat 1 Skriv orda som passar til bileta. Skriv ein, ei eller eit framfor dei substantiva som er i eintal.

Bruk linjene.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 2 Skriv ei tøyseforteljing der seks av orda du har skrive, er med. Bruk skriveboka di.

56

Skriv namna p책 oppfinningane som passar til bileta. Bruk linjene.

Oppfinningar

ER

D

R

VU EM

KS

SE

G

IN

___________________________________________________________

AR

PL

___________________________________________________________

___________________________________________________________ 57

1 Skriv seks av dei substantiva som passar til bileta. Skriv substantiva i ubunden form eintal og fleirtal. I eintal skriv du anten ein, ei eller eit framfor. Bruk skjemaet.

Ubunden form

Bunden form

Fleirtal (mange)

Eintal ei sprøyte

Fleirtal (mange)

Eintal

sprøyter

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 2 Skriv ei setning med kvart ord. Setningane skal fortelje kva vi bruker desse tinga til.

Bruk skriveboka di.

3 Vel ein av tinga og skriv kva som er lurt med den tingen. Bruk skriveboka di.

58

1 Skriv kva instrument som er med i orkestermaskinen på biletet. Bruk linjene under teksten.

Her ser du professor Blåso.

Han vil så gjerne spele i eit orkester. Men ikkje eit einaste orkester vil ha han med. Eg trur det er fordi han spelar falskt. Derfor har han funne opp ein orkestermaskin.

Instrumenta som er med:

VU

______________________________

R ER

D

______________________________ ______________________________

SE

G

IN

______________________________

2 Beskriv professor Blåso. Korleis ser han ut, kor gammal er han, kva har han på seg, korleis oppfører han seg, osv.? Bruk linjene.

KS

Professor Blåso_______________________________________________________

EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 3 Beskriv ein maskin som du vil finne opp, og fortel kva maskinen skal brukast til. Bruk skriveboka di.

59

1 Sjå på bileta. Beskriv dei fire syklane. Bruk linjene.

Sykkel 1

2

3

4

R

VU

På bileta ser du fire syklar. Nokre av syklane er veldig gamle. Den første sykkelen vart funnen opp for over 200 år sidan i Frankrike.

Du har kanskje ein sykkel som liknar ein av dei du ser bilete av?

ER

D

Sykkel 1: _________________________________________________________ __________________________________________________________________

IN

SE

G

Sykkel 2: _________________________________________________________ __________________________________________________________________

KS

EM

Sykkel 3: _________________________________________________________

AR

PL

__________________________________________________________________ Sykkel 4: _________________________________________________________ __________________________________________________________________ 2 Set gul strek under dei fire formene av substantivet sykkel i teksten under bileta av syklane.

3 Skriv dei fire formene av substantivet. Bruk linja.

4 Set strek under dei formene som har dobbeltkonsonant i seg.

ein sykkel

den

mange

alle

5 Beskriv sykkelen din eller ein sykkel du ønskjer deg. Bruk skriveboka di.

6 Skriv ei kort forteljing om ein sykkeltur for 200 år sidan. Bruk skriveboka di.

60

_________

1 Sjå på biletet. Beskriv lokomotivet. Bruk linjene.

Tog Her ser du ei teikning av det første damplokomotivet som vart laga. Det vart laga i England i 1829.

Toget køyrde kjempefort, syntest folk. Det klarte å køyre 48 kilometer på éin time. Dei raskaste toga vi har i dag, køyrer over 300 kilometer på éin time.

Det einaste det eldste og dei nye toga er like i, er at dei køyrer på jernbaneskjener.

VU

Eg ser at lokomotivet har__________________________

R

D

__________________________________________________________________

IN

ER

__________________________________________________________________

SE

G

2 Set brun strek under verba og gul strek under substantiva.

3 Skriv fire av verba og fire av substantiva. Bruk linjene.

KS

Verba: ______________________________________________________________

PL

Spørsmål og svar:

EM

Substantiva: _________________________________________________________

AR

1 Kvar og når vart det første damplokomotivet laga?

Svar:____________________________________________________________.

2 Kor mykje fortare køyrer dei raskaste toga i dag enn det første toget som

vart funne opp? Svar:_____________________________________________.

3 Kva er ei jernbaneskjene?

Svar:____________________________________________________________.

4 Bruk eit tankekart og set inn ord som passar til tog eller jernbane. Bruk skriveboka di.

61

1 Fargelegg overskrifta. Bruk raud farge på vokalane og blå farge på konsonantane.

2 Set brun strek under verba og gul strek under substantiva.

3 Skriv dei verba og substantiva du fann. Bruk linjene.

R

VU

I 1876 laga Graham Bell den første telefonen.

Bell var amerikanar. Han budde i USA. Telefonen kunne overføre lyd gjennom leidningar nokre få kilometer. Folk lo av ei så tullete oppfinning.

«Det er leiketøy for vaksne», sa dei.

«Kva er vitsen med å snakke med folk gjennom ein slik maskin?»

I vår tid ringjer vi til folk på den andre sida av jordkloden.

Mange bruker telefonen fleire gonger i døgnet. Somme er så avhengige av telefonen sin at dei har han i lomma heile dagen.

ER

D

Verba: ______________________________________________________________ ____________________________________________________________________

IN

G

Substantiva: _________________________________________________________

Spørsmål og svar:

KS

SE

____________________________________________________________________

PL

EM

1 Kven laga den første telefonen?

Svar:____________________________________________________________.

AR

2 Kvar budde han?

Svar:____________________________________________________________.

3 Kor langt nådde lyden på den første telefonen?

Svar:____________________________________________________________.

4 Kva kalla folk den første telefonen?

Svar:____________________________________________________________.

4 Skriv ei liste med ditt eige telefonnummer og telefonnummeret til bestevennen din. Bruk skriveboka di.

62

1 Fargelegg overskrifta. Bruk raud farge på vokalane og blå farge på konsonantane.

2 Set gul strek under substantiva.

3 Skriv substantiva du fann. Bruk linjene.

Her ser du bilete av ein gammaldags grammofon.

Han vart laga for over 80 år sidan. Grammofonen har ei plate, ein stift, ei sveiv og ein tut. Du må sveive opp grammofonen kvar gong du skal spele ei plate. Musikken kjem ut av tuten.

VU

Substantiva: _________________________________________________________

D

R

____________________________________________________________________

alle bileta _____________________________________

SE

G

mange bilete

IN

ER

4 Alle substantiva du har funne, så nær som eitt, står i eintal.

Skriv seks av dei same substantiva i bunden og ubunden form fleirtal. Bruk linjene.

____________________________________________________________________

KS

____________________________________________________________________

EM AR

PL

5 Skriv minst ti ord som passar til biletet.

Orda skal vere både verb, substantiv og adjektiv. Bruk linjene.

____________________________________________________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ ______________________________ 6 Skriv ein tekst som passar til biletet. Bruk gjerne eit tankekart med dei orda du har skrive.

Bruk skriveboka di.

63

1 Set brun strek under verba.

2 Skriv verba. Bruk linjene.

I gamle dagar

Inger Hagerup

D

R

VU

Min unge bestefar var nok ein svært så verdig mann.

Han gjekk med stivhatt og med stokk, og bartar hadde han.

Han brukte ikkje buss og bil, men trilla bakken ned høgtideleg og utan smil på ein ve-lo-si-ped.

Med fotsid kjole og med topp gjekk unge bestemor og tørka støv og vaska opp på gullreint kjøkkenbord.

Og pussa digre koparkar og fylte oljelampen, og gnei og skrubba vesle far kvar laurdagskveld i stampen.

ER

Verba: ________________________________________

IN

______________________________________________

SE

G

______________________________________________ ______________________________________________

EM

KS

oppgÅver og svar:

AR

PL

1 Beskriv bestefaren i diktet.

Svar:____________________________________________________________.

2 Skriv ei setning om kva folk brukte for å få lys i husa sine for 110 år sidan.

Svar:____________________________________________________________.

3 Skriv ei setning om kva folk brukte ein stamp til for 110 år sidan.

Svar:____________________________________________________.

3 Finn ut kva desse orda i diktet tyder: verdig mann, stivhatt, topp, gullreint.

4 Skriv alle rimorda i diktet. Bruk skriveboka di.

5 Beskriv kleda til besteforeldra på biletet. Bruk skriveboka di.

64

1 Skriv substantiva i ubunden form eintal i rekkja til venstre med ein, ei eller eit framfor.

2 Skriv substantiva i bunden form eintal i rekkja til høgre med ordet den eller det framfor.

jente bil skap hatt hylle piggsvin

Eintal Ubunden form (ein, ei, eit)

Bunden form (den, det)

ei jente

den jenta

SE

G

IN

ER

D

R

VU EM

KS

3 Skriv substantiva i ubunden form fleirtal i den venstre rekkja med ordet mange framfor.

4 Skriv dei same substantiva i rekkja til høgre i bunden form fleirtal med ordet alle framfor.

Fleirtal

Bunden form (alle)

mange jenter

alle jentene

mange

alle

mange

alle

mange

alle

mange

alle

mange

alle

AR

PL

Ubunden form (mange)

5 Skriv setningar med substantiva du har brukt. Bruk skriveboka di.

65

1 Set gul strek under substantiva.

Bilar

Ein karét – hestevogna til den svensknorske kongen.

Den første dampbilen Cugnot laga i 1769.

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU

• I hundrevis av år hadde mange drøymt om eit køyretøy som gjekk av seg sjølv.

• Leonardo da Vinci hadde teikna eit slikt køyretøy, men han fekk det ikkje til å gå.

• Den første vesle vogna som vart driven av damp, vart laga av franskmannen Cugnot.

• Maskinen hadde tre hjul, eit golv med eitt sete på og ei stong til å styre med. Maskinen kom opp i ein fart på 6 kilometer i timen.

Det var veldig fort, syntest folk. Maskinen gjekk så fort at Cugnot kolliderte med ein mur på den første køyreturen. Det var den første bilkollisjonen i verda.

• Først for hundre år sidan klarte ingeniørane å lage ein bil som liknar på dei bilane vi har i dag.

• Ingeniørane lurte veldig på kva dei skulle kalle den nye maskinen. Til slutt bestemte dei seg for namnet automobil.

• Det kunne bli kaldt å køyre desse automobilane, derfor hadde sjåførane på seg tjukke leggings, lêrjakke med hette og «automobilbriller».

• Bilane hadde harde sete og harde hjul, dei humpa og rista. Vegane var smale og svingete.

Det var ikkje særleg behageleg å køyre bil, men vognene gjekk jo av seg sjølve. Folk syntest det var stor stas å suse bortover vegen med ein fart på 20 kilometer i timen.

• Det var berre dei som hadde mykje pengar, som kjøpte seg ein bil.

Det var leiketøy for vaksne, meinte dei fleste.

• Somme skaffa seg derfor ein velosiped, som liknar på moderne syklar.

AR

PL

66

Dette er ein Benz Velo. Den første modellen kom i 1886. Bilen brukte ikkje damp, men bensin.

Den såkalla T-Forden vart produsert frå 1908 i USA. Den effektive måten delane vart sette saman på, gjorde at prisen på automobilane vart såpass låg at fleire no hadde råd til å skaffe seg ein.

Til venstre: Velosiped frå ca. 1870.

1 Lag eit venndiagram der du skriv kva dei fem køyretøya på side 66 er like i og ulike i. Du kan bruke nokre av orda nedanfor om du vil. Bruk skriveboka di.

2 Set strek under det ordet nedanfor som ikkje er substantiv.

hjul eiker motor hestekøyretøy muskelkraft komfortabel velosiped vogn automobil fart spørsmål og svar:

VU

1 Kva vart brukt for å få dei fem køyretøya til å køyre framover?

Svar:____________________________________________________________

D

R

_________________________________________________________________

ER

_________________________________________________________________.

SE

G

IN

2 Kvifor brukte ikkje rike folk bil når dei skulle ut og reise for om lag hundre år sidan, trur du?

Svar:_____________________________________________________________

KS

_________________________________________________________________

AR

PL

EM

3 Kva trur du var grunnen til at nesten ingen damer brukte velosiped for over hundre år sidan?

Svar:_____________________________________________________________ 4 For å få motoren i ein bil til å gå treng vi drivstoff. Skriv namnet på minst to typar drivstoff til bilar.

Svar:_____________________________________________________________ 5 Kor stor skilnad er det på farten til ein moderne bil når han køyrer i 80 kilometer i timen, og den høgaste farten til køyretøyet til Cugnot?

Svar:_____________________________________________________________

67

1 Set gul strek under substantiva.

2 Skriv substantiva i eintal og fleirtal. (Eksempel: ei teikning – mange teikningar.)

Bruk skriveboka di.

Her ser du ei teikning av Charlie Chaplin.

Slik såg han ut i filmane der han spela ein landstrykar. Når folk tenkte på Chaplin, var det slik dei trudde han såg ut.

Det var filmane om landstrykaren som gjorde han så berømt. Ingen andre hadde spela klovn på denne måten før.

VU D

R

Spørsmål og svar:

IN

ER

1 Korleis ser ein sirkusklovn ut?

Svar:_________________________________________________

_________________________________________.

AR

3 Skriv korleis Chaplin ser ut på biletet.

Svar:_____________________________________

PL

EM

KS

SE

G

________________________________________________________________.

2 Kva gjer sirkusklovnar i manesjen for å få folk til å le, trur du?

Svar:_____________________________________

_________________________________________ _________________________________________.

3 Skriv ei kort forteljing om Chaplin som landstrykar. Lag ei teikning som passar til.

Bruk skriveboka di.

4 Lag eit venndiagram der du skriv kva sirkusklovnane og Chaplin er like i, og kva dei er ulike i.

Bruk skriveboka di.

68

1 Sjå på teikninga av Chaplin. Skriv adjektiva som manglar, på rett plass. Bruk linjene.

2 Skriv det som manglar i regelen for ordklassen adjektiv. Bruk linja.

Chaplin har ein _______________________ hatt.

Han har ein _______________________ bart.

Han har ________________________ hår.

Han har ei altfor _______________________ jakke.

Han har ei altfor _______________________ bukse.

VU

Han har ein _______________________ spaserstokk.

D

R

Han har nokre _______________________ sko.

IN

ER

Adjektivet fortel noko om ______________________.

KS

SE

G

3 Skriv ei kort forteljing om Chaplin der du bruker verba under.

Du kan endre forma på verba om du vil. Bruk linjene.

4 Skriv det som manglar i regelen for ordklassen verb. Bruk linja.

springe snuble flykte gråte flire le svelte ete

EM

Chaplin spring alltid frå politiet. _______________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Verb er ord som fortel noko om kva nokon eller noko _____________________.

6 Skriv ei liste med namn på nokre filmar du har sett. Bruk skriveboka di.

69

1 Dra strek fr책 orda i den venstre rekkja til dei orda i den midtarste rekkja som passar til.

2 Skriv det samansette ordet du da f책r. Bruk linjene.

skodespelar

filmskodespelar______________

stjerne ____________________________ fotograf ____________________________ helt ____________________________

VU

film

triks ____________________________ idol ____________________________

musikk ____________________________

ER

D

R

kassett ____________________________

KS

SE

G

IN

team ____________________________

fjernsynsfilm__________________

EM

fjernsyns

____________________________

smal

____________________________

stum teikne

film

AR

spele

PL

kort

____________________________ ____________________________ ____________________________

3 Lag eit venndiagram der du skriv kva ei spennande bok og ein spennande film er like i og ulike i. Bruk skriveboka di.

70

1 Skriv kva minst seks av orda under har med film å gjere. Bruk linjene.

publikum mikrofon musikk lys autografar kostyme sminke filmstjerner hovudrolla kino billettar fotografar scene berømt Dei menneska som ser på film, kallar vi publikum. ________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

VU

____________________________________________________________________

D

R

____________________________________________________________________

ER

____________________________________________________________________

G

IN

____________________________________________________________________

SE

____________________________________________________________________

OppgÅver og svar:

EM

KS

____________________________________________________________________

AR

PL

1 Skriv minst fem adjektiv som fortel korleis ein film kan vere.

Svar: keisam,_____________________________________________________ _________________________________________________________________ 2 Skriv namnet på nokre filmstjerner du har sett på film.

Svar:_____________________________________________________________ _________________________________________________________________ 2 Skriv eit brev eller ei tekstmelding/ein e-post til ei berømt filmstjerne. I brevet eller tekstmeldinga/e-posten ber du pent om å få eit bilete med autografen hans eller hennar på.

Bruk skriveboka di.

71

1 Her ser du substantiv i ubunden og bunden form, eintal og fleirtal.

Skriv substantiva i dei formene som manglar. Bruk skjemaet.

Eintal

Fleirtal

Bunden form

Ubunden form

Bunden form

ein gut

den guten

mange gutar

alle gutane

ei jente

den jenta

mange jenter

alle jentene

eit egg

det egget

mange egg

alle egga

ein bil

den bilen

mange

alle

mange

alle

mange hundar

alle

mange

alle vegane

mange

alle

mange

alle

VU

Ubunden form

den lampa

det dyret

SE

G

IN

ER

D

R eit vindauge

mange hyller

alle

KS

alle skapa

mange

alle

mange

alle

mange

PL

det naustet

EM

ein haug

mange

alle

AR

mange hattar

alle båtane

2 Skriv den rette forma av substantivet båt i setningane under. Bruk linjene.

Ved bryggja låg det mange ________________. Janne og Jan hadde kjøpt ein heilt ny _______________. Dei var veldig stolte av den nye _______________.

No låg ________________ saman med alle dei andre ___________________.

Nokre av _____________ var kvite, nokre var brune.

72

1 Her ser du substantiv i ubunden og bunden form, eintal og fleirtal.

Skriv substantiva i dei formene som manglar. Bruk skjemaet.

Eintal

Fleirtal

Ubunden form

Bunden form (den, det)

Ubunden form (mange)

Bunden form (alle)

ein gut

den guten

mange gutar

alle gutane

ei jente

den jenta

mange jenter

alle jentene

eit hus

det huset

mange hus

alle husa

mange ballar

VU

ein ball

EM

ei dokke

KS

SE

ein hest

G

eit lodd

IN

ei trapp

mange skap

ER

ein penn

D

eit skap

alle bøkene

R

ei bok

PL

eit troll

AR

ein boks ei saks eit hopp

2 Skriv substantiva som manglar. Alle substantiva du treng, står i skjemaet ovanfor. Bruk linjene.

Det er mange _______ som liker å spele fotball. Alle _______ har dører.

Vi må ha ei _______ når vi skal klippe. Ola har mange _______ i pennalet sitt.

Hanne vinn alltid fordi ho tek så mange _______. I eventyra høyrer vi om _______ med tre hovud.

.

73

1 Skriv substantiv som passar til biletet. Substantiva skal st책 i ubunden form eintal med ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

2 Skriv 책tte av dei substantiva du har skrive, i alle formene. Bruk skjemaet.

________________________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ _______________________________________________

VU

_________________________________________________

D

R

__________________________________________________

ER

___________________________________________________ ______________________________________________

Ubunden form (mange)

Bunden form (alle)

AR

PL

EM

KS

Bunden form (den, det)

Fleirtal

SE

Ubunden form

G

IN Eintal

3 Skriv ei forteljing om klovnen. Bruk gjerne eit tankekart og bygg opp forteljinga med ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

74

1 Skriv minst ti substantiv som passar til biletet. Substantiva skal st책 i ubunden form eintal med ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

2 Skriv ti av dei substantiva du har skrive, i alle formene. Bruk skjemaet.

____________________________________________________________________ ________________________________________ ________________________________________ ________________________________________

VU

___________________________________________

D

R

__________________________________________

Eintal

Bunden form (den, det)

Fleirtal Ubunden form (mange)

Bunden form (alle)

AR

PL

EM

KS

SE

G

Ubunden form

IN

ER

__________________________________________

3 Skriv ei forteljing som passar til biletet. Bruk skriveboka di.

75

1 Set gul strek under substantiva.

2 Set lilla strek under adjektiva.

P책 handletur

IN

ER

D

R

VU

Else og Ole handlar for mormor.

Dei har to sm책 vogner. I den eine vogna legg dei ein pose med store poteter, to flasker med raud saft, ein pakke med spagetti og to boksar med sopp. I den andre vogna legg dei to rullar med blomstrete papirhanddukar, ein kartong med brune egg, to posar med finmalen kaffi og to stykke gul ost.

Ubunden form

Fleirtal

Ubunden form (mange)

Bunden form (alle)

AR

PL

EM

Bunden form (den, det)

KS

Eintal

SE

G

3 Skriv fire av dei substantiva du har sett strek under.

Bruk skjemaet og skriv substantiva i alle formene.

4 Skriv dei adjektiva du har sett strek under. Skriv regelen for ordklassen adjektiv. Bruk linjene.

5 Skriv ei handleliste til ein klassefest. Bruk skriveboka di.

Adjektiva: __________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Adjektivet fortel___ ___________________________________________________ 76

1 Dra strek frå orda i venstre rekkje til ordet tog.

2 Dra strek frå ordet tog til orda i høgre rekkje.

3 Skriv alle dei samansette orda du får. Bruk linjene

snøgg

førar

lyn

konduktør

somle

skjener

leike

billettar

tog

passasjer

tabell

SE

G

IN

17. mai

ER

demonstrasjons

reise

D

fly

plattform

R

VU

lokal

stasjon

Dei samansette orda med ordet tog på plass sist:

KS

snøggtog,____________________________________________________________

EM

____________________________________________________________________

AR

PL

Dei samansette orda med ordet tog på plass først:

togførar,_____________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Gåte og svar:

Finn dei to samansette orda for tog som ikkje går på skjener, og som ikkje har motor.

Svar: Det er _________________________________________________________ 4 Skriv setningar med fem av dei samansette orda du har skrive. Bruk skriveboka di.

77

1 Dra strek frå orda i venstre rekkje til ordet bil.

2 Dra strek frå ordet bil til orda i høgre rekkje.

3 Skriv alle dei samansette orda du får. Bruk linjene.

laste

bane

vare

tjuv

person

bølle

camping

dekk

bil

bu

løp

SE

mekanikar

KS

brann

G

brøyte

kart

IN

veteran

eigar

ER

racer

tog

D

trø

dilla

R

brukt

VU

drosje

ferje

merke

EM

nøkkel

AR

PL

Dei samansette orda med ordet bil på plass sist:

verkstad

lastebil,_____________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Dei samansette orda med ordet bil på plass først: bilbane,_____________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 4 Vel fire samansette ord frå kvar rekkje og forklar kva dei tyder. Bruk skriveboka di.

78

1 Dra strek frå orda i venstre rekkje til ordet fly.

2 Dra strek frå ordet fly til orda i høgre rekkje.

3 Skriv alle dei samansette orda du får. Bruk linjene.

post

plass

rute

sete

jet

vert

jagar

vertinne

fly

passasjer

VU

transport

tog

G

IN

samband

SE

charter

buss

ER

propell

mekanikar

D

bombe

reise

R

ambulanse

kaptein

ulykke

KS

dur

AR

PL

EM Dei samansette orda med ordet fly på plass sist:

postfly,___________________________________________________ _________________________________________________________ Dei samansette orda med ordet fly på plass først:

flyplass,_____________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 4 Vel fire samansette ord frå kvar rekkje og forklar kva dei tyder. Bruk skriveboka di.

79

1 Skriv minst ti substantiv som passar til teikninga. Bruk skriveboka di.

2 Skriv matoppskrifta som Grete brukte da ho laga middag til to personar. Hugs at du m책 ha med b책de dei tinga ho laga middagen av, og korleis ho brukte dei. Bruk skriveboka di.

Spr책klyden kj

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 80

1 Dra strek frå orda til dei bileta som passar til.

2 Skriv orda som passar til bileta. Bruk linjene.

REGEL

Vi kan skrive språklyden kj med bokstavane kj.

R

VU kjøkken kjevle

G

IN

ER

D

kjetting

SE

kjeltring

kjøleskap kjerre

kjede

AR

PL

kjele

EM

KS

kjole

kjelke kjeks kjøpmann

3 Skriv setningar med seks av orda ovanfor. Bruk skriveboka di.

4 Beskriv to av dei tinga du ser på bileta. Bruk skriveboka di.

81

1 Set gul strek under substantiva.

2 Set brun strek under verba.

3 Set ring rundt dei samansette orda.

4 Skriv orda som passar til bileta. Bruk linjene.

kjøleskap kjole kjetting kjøkkenet kjeft kjeks kjeledress kjøpe kjenne kjellar

D

R

VU IN

ER

5 Skriv orda som manglar, på rett plass. Bruk orda ovanfor. Bruk linjene.

Andrea drog til byen for å ___________________________________ nye sko.

G

SE

På _______________________ lagar vi mat.

KS

Den store porten var stengd med ein lang, tung ________________________.

EM

Kåre hadde klipt av seg alt håret. Det var ikkje lett å _____________ han att.

Asle knuste eit vindauge. Da fekk han __________________ av vaktmeisteren.

AR

PL

OppgÅver og svar:

1 Skriv dei orda øvst som er substantiv. Svar: ________________________ ____________________________________________________________________ 2 Skriv dei orda øvst som er verb.

Svar: ____________________________________________________________ 3 Skriv dei orda øvst som har dobbeltkonsonant.

Svar: ____________________________________________________________ 82

S/U

1 Skriv S/U (sant eller usant).

Vi kokar spagetti i ein kjele.

_____________

I kjøkkenhagen veks det kjøkkenknivar.

_____________

Det er kjekt å ha kjelkar i symjehallar.

_____________

Vi et kjøtkaker til middag.

_____________

Når det er kaldt, bruker barna kjeledress.

_____________

Læraren skriv med ein kjepp på tavla.

_____________

VU

Kjell er eit særnamn.

_____________

R

_____________

Ein tjuv er det same som ein kjeltring.

_____________

Våte plagg tørkar fort i kjøleskapet.

_____________ _____________

SE

Ei kjøtmeis er ein liten fugl.

G

IN

ER

D

Kjersti er eit gutenamn.

Perlekjeder smakar godt saman med bringebærsaus.

EM

KS

OppgÅver og svar:

_____________

AR

PL

1 Set strek under orda som har språklyden kj på plass først.

2 Skriv orda du fann. Svar: ___________________________________________ ____________________________________________________________________ 3 Set brun strek under verba. Skriv verba.

Svar: ____________________________________________________________ 4 Skriv særnamna.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv seks setningar. Kvar setning skal ha med eit av dei verba du fann i oppgåve 3.

Bruk skriveboka di.

83

1 Set strek under ordet kjøpe.

2 Fargelegg overskrifta. Bruk blå farge på konsonantane og raud farge på vokalane.

Å kjøpe lakris og karamellar og kjøpe popkorn og meske seg, det er ein sjukdom å kjøpe-kjøpe og tyggje-tyggje ustanseleg.

ER

D

R

VU

Å kjøpe bukser og olajakker og kjøpe skjorter med striper på, det er ein sjukdom å kjøpe-kjøpe og stadig skifte frå topp til tå.

84

Sidsel Mørck

AR

Å kjøpe-kjøpe er no ein sjukdom, ein farleg sjukdom, fordi vi trur at det for alltid er nok å ta av på kloden her kor vi alle bur.

PL

Å kjøpe isdress og danseskøyter og kjøpe plastski og slalåmdrakt, det er ein sjukdom å kjøpe-kjøpe og sporte-sporte med pomp og prakt.

EM

Å kjøpe lydband og platespelar og kjøpe stereo og kassett, det er ein sjukdom å kjøpe-kjøpe og lytte skallen sin tom og tett.

KS

SE

G

IN

Å kjøpe pudder og ansiktskremar og kjøpe hårspray og naglelakk, det er ein sjukdom å kjøpe-kjøpe og pynte seg både arm og blakk.

1 Teikn skjemaet for bøying av substantiv i alle former. Finn minst fem substantiv som passar til teikningane. Skriv substantiva inn i skjemaet.

2 Finn ut kva desse uttrykka tyder: arm og blakk, pomp og prakt.

3 Snakk om kvifor teksten blir kalla dikt.

Set gul strek under substantiva i diktet på side 84.

OppgÅver og svar:

1 Skriv dei substantiva i diktet som står i eintal.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv dei substantiva i diktet som står i fleirtal.

Svar: ____________________________________________________________

ER

D

R

VU

3 Skriv dei substantiva i diktet som er like i at dei er namn på ting vi kan ete.

Svar: ____________________________________________________________

G

IN

4 Skriv fem av verba i diktet.

Svar: ____________________________________________________________

KS

SE

5 Kor mange gonger finn du verbet kjøpe i diktet?

Svar: ____________________________________________________________

AR

PL

EM

6 Vi skriv verbet kjøper i notid.

Korleis skriv vi det dersom vi gjorde det i går (fortid)?

Svar: I går ____________ eg ti pakkar kjeks.

7 Skriv dei samansette orda i diktet.

Svar: ____________________________________________________________ 8 Skriv fem av orda som har dobbeltkonsonant.

Svar: ____________________________________________________________ 9 Skriv alle orda som passar til bileta på side 84. Bruk skriveboka di.

10 Skriv ei liste over dei leikene du ikkje bruker meir. Bruk skriveboka di.

85

1 Skriv substantiva som passar til bileta. Bruk linjene.

kjerre kjetting kjepp kjelke kjele kjevle kjøleskap kjole

VU

ER

D

R

2 Skriv substantiva over i alle formene i eintal og fleirtal. Skriv ein, ei eller eit framfor i ubunden form eintal. Bruk skjemaet.

Eintal

IN

Ubunden form

Fleirtal Ubunden form (mange)

Bunden form (alle)

AR

PL

EM

KS

SE

G

Bunden form (den, det)

3 Skriv fire av substantiva med ulike adjektiv framfor, for eksempel ein stor kjele.

Ingen av dei fire substantiva skal vere like i at dei har same form. Bruk skriveboka di.

4 Skriv ei tøyseforteljing med nokre av substantiva øvst. Bruk skriveboka di.

5 Beskriv eit kjøkken. Bruk skriveboka di.

86

1 Dra strek frå ordet kjøkken til orda i rekkja.

2 Skriv dei samansette orda du da får. Bruk linjene.

VU

kjøkkenbenk_________________

hage

____________________________

inngang

____________________________

kniv

____________________________

krok

____________________________

maskin

____________________________

sjef

____________________________

trapp

____________________________

bord

____________________________

IN

ER

D

R

kjøkken

benk

____________________________

vindauge

____________________________

dør

____________________________

____________________________

AR

golv

____________________________

PL

gardiner

____________________________

EM

skap

KS

SE

G

stol

OppgÅve og svar:

Skriv tre ting som dei orda du har skrive, er like i.

Svar: Orda er like i at dei er _______________________________________.

Orda er like i at dei er _______________________________________.

Orda er like i at dei har språklyden ____________________________.

87

1 Set strek under orda som har språklyden kj.

2 Set gul strek under særnamna.

3 Skriv særnamna og orda som har språklyden kj i seg. Bruk linjene.

på slottskjøkkenet hadde høyrt eit forferdeleg brøl frå kjellaren.

Ho hadde kjent at kjøkkengolvet rista kraftig. Ingen hadde våga å undersøkje kva som hadde skjedd der nede. Men nokre dagar seinare gjekk til slutt to modige slottsvakter ned i kjellarrommet under kjøkkenet for å undersøkje.

Det einaste sporet dei fann, var eit kjempestort fotavtrykk på det støvete golvet. Ingen andre enn ei kjempe kunne ha laga eit så digert spor!

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU

Kjersti og Kjell er på sightseeing på eit gammalt slott. Ein gong for lenge, lenge sidan hadde det budd ein mektig greve i det store slottet. Ein gaid viser dei rundt i dei kjempesvære salane og i dei lange, kjølige korridorane. Til slutt går dei ned i ein kjempeskummel, mørk kjellar.

Gaiden fortel at greven plutseleg forsvann sporlaust.

Tenarane hans leita etter han overalt frå kjellar til loft. Greven vart aldri funnen. Den gamle kokka

Orda med språklyden kj:______________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ Særnamna:________________________________________________________ 4 Medan Kjersti og Kjell høyrer på forteljinga til gaiden, kjenner dei at heile kjellargolvet ristar.

Plutseleg … Skriv avslutninga på forteljinga om greven som forsvann. Bruk skriveboka di.

88

1 Set brun strek under dei orda nedanfor som er verb.

2 Skriv ei kort forteljing som passar til biletet. Bruk linjene eller skriveboka di.

kjole kjede kjære lese seng kjenne fjører puter krukke kinn kjensle

___________________________ ___________________________ ___________________________ ___________________________

VU

___________________________

R ER

D

___________________________ ___________________________

IN

___________________________

___________________________

KS

SE

G

___________________________

PL

EM

___________________________

3 Skriv alle formene av desse substantiva: kjole, kjensle, kjede. Bruk skjemaet.

AR

Eintal Ubunden form

Bunden form (den, det)

Fleirtal

Ubunden form (mange)

Bunden form (alle)

ein kjole ei kjensle ei kjede 3 Prinsessa på biletet har skrive eit brev til kjærasten sin. Skriv brevet. Bruk skriveboka di.

89

1 Skriv ord som har språklyden kj på plass først. Orda skal rime på orda i rekkja. Bruk linjene.

røpe kjøpe_______________________ hake kjake_______________________ spole

kj__________________________

verre

____________________________

hekk ____________________________ ____________________________ bjelke

VU

dele ____________________________

R

ER

D

heks ____________________________ ____________________________ hempe

G

IN

____________________________ gjerne ____________________________

brenne

____________________________

EM

KS

spørsmål og svar:

SE

slapp

AR

PL

1 Kva for nokre av dei orda du har skrive, er verb?

Svar: ____________________________________________________________ 2 Kva for eit av dei orda du har skrive, er namnet på ein ting du kan bruke om vinteren?

Svar: ____________________________________________________________ 3 Kva for eit av dei orda du har skrive, er namnet på noko du kan ete?

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv setningar med dei fire orda som passar til bileta.

Alle orda er like i at dei har bokstavane kj på plass først. Bruk skriveboka di.

90

Rebus 1 Skriv orda som passar til bileta. Bruk rutene.

2 Skriv løysingsordet i dei blå, loddrette rutene. Bruk linja.

1

1

2 2

6 3

3

4

5

VU

4

6

8

D

R

7

7

9

8

1

9

10

SE

G

IN

10

ER

5

Løysingsordet: _______________________________________________________

KS

_______________________________________________

AR

Havrekjeks 3 dl havregryn ¾ dl sukker 75 g perlekjede 150 g smør 75 g kjøtdeig 1,5 dl kveitemjøl

PL

EM

4 Les den første delen av oppskrifta på havrekjeks. Her er namn på to ting som ikkje skal vere med. Skriv dei to orda du meiner er feil. Bruk linja.

5 Skriv ned kva dei to orda du skreiv, er like i. Bruk linja.

Dei to orda er like i: _____________________________ _______________________________________________

6 Resten av oppskrifta handlar om kva du treng for å lage havrekjeksa.

Skriv den delen der du forklarer korleis du lagar dei. Bruk skriveboka di.

91

Biletdiktat 1 Skriv substantiva som passar til bileta. Skriv ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

2 Vel fem av substantiva som har språklyden kj på plass først, og skriv ei forteljing der du bruker dei. Bruk skriveboka di.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 92

1 Fargelegg overskrifta. Bruk blå farge på konsonantane og raud farge på vokalane.

2 Sjå på biletet og skriv setningar eller eit dikt om kjempa Kjamas.

Bruk nokre av orda nedanfor. Bruk linjene.

kjempediger kjempekrefter kjempegøy kjempesnill kjempeflaks kjempehøg kjempevondt kjempeglad kjempetanna kjempehanda

VU

_______________________________________

D

R

_______________________________________

ER

_______________________________________

IN

_______________________________________

SE

G

_____________________________________ __________________________________

KS

____________________________________

_______________________________________

AR

3 Set lilla strek under adjektiva.

PL

EM

____________________________________

Heldige Anton hadde alltid kjempeflaks.

Den gamle hunden hadde eit stort, fælt sår på den venstre framlabben.

Det store, kvite seglskipet segla rett mot den vesle, grøne øya.

Den flinkaste tannlegen i den vesle byen heiter tannlege Bore.

Den største og tyngste boka på biblioteket står i den gråsvarte, støvete hylla.

4 Skriv ei forteljing om eit besøk hos tannlegen. Bruk skriveboka di.

93

1 Skriv svaret på kvar gåte. Alle svara er ord med språklyden kj på plass først. Bruk linjene.

Gåte 1

år du skal lage pizza, må du først ha ein pizzabotn. Deigen N lagar du av mjøl, gjær, salt og vatn. Så skal du forme deigen slik at han blir flat som ei pannekake.

Kva for ein reiskap må du bruke da? Svar: ____________________

Gåte 2

år det er vinter og snø, er det gøy å ake. Du kan ake på akeN brett, på eit rumpebrett eller på ein plastpose. Du kan òg ake på noko som har meiar.

VU

Kva akar du på da? Svar: __________________________________

D

R et er noko som er godt å ete. Det er litt tørt og sprøtt. Som regel D kjøper vi det ferdig i butikken. Vi kan ete det rett frå pakken, men somme vil ha smør og ost på. Det blir ofte mykje smular når vi et det. Ikkje et det i senga!

G

IN

ER

Gåte 3

Gåte 4

KS

SE

Kva er det? Svar: _________________________________________

EM

lle bustadhus har eit slikt rom. Rommet kan vere stort eller lite. Det A har alltid ein komfyr, ein benk, fleire skap og ofte eit matbord.

Gåte 5

AR

PL

Kva kallar vi det rommet? Svar: _____________________________ et er rom under somme hus. I gamle hus er dei ofte mørke og litt D skumle. I nye hus kan dei vere lyse og trivelege.

Kva kallar vi desse romma? Svar: ____________________________ Gåte 6

ette er noko som berre jenter bruker. Ingen gutar vil gå med det.

D Jentene bruker det ofte når dei skal i selskap og vil vere ekstra fine. Mange bruker det om sommaren. Det finst både til kvardag og fest.

Kva trur du det er? Svar: ___________________________________

94

et er noko vi gjer dersom vil blir sinte og irriterte på nokon.

D Både vaksne og barn gjer det. Vi bruker høg og sint røyst.

Gåte 7

Kva trur du vi gjer da? Svar: _______________________________ Gåte 8

ette er noko vi oppbevarer maten vår i, slik at han ikkje blir D øydelagd. Mjølk, jus og brus som har stått her, smakar ekstra godt.

Kva trur du det er? Svar: ___________________________________

D

R

VU OppgÅver og svar:

ER

G

IN

1 Skriv kva alle svarorda du har skrive, er like i.

Svar: ____________________________________________________________

SE

2 Skriv det svarordet som høyrer til ordklassen verb.

KS

Svar: ____________________________________________________________

AR

PL

EM

3 Sjå på bileta. Skriv substantiva som passar til, i bunden form eintal.

Bruk linjene.

4 Eitt av orda du har skrive, er eit samansett ord. Skriv ordet. Bruk linja.

Svar: ____________________________________________________________ 5 Skriv regelen for samansette ord. Bruk skriveboka di.

Skriv ei oppskrift på korleis du lagar pizza. Hugs å få med både dei tinga du treng, og kva du skal gjere. Bruk skriveboka di.

95

1 Dra strek frå orda i den venstre rekkja til ordet gris. Skriv dei samansette orda du får.

Bruk linjene

kjæle

kjælegris____________________

spare

____________________________

gris

jule marsipan

____________________________ ____________________________ ____________________________

heldig

____________________________

R

VU

søle

D

spørsmål og svar (heile setningar):

IN

ER

1 Kva kan du putte på ein sparegris?

Svar: ____________________________________________________________

SE

G

2 Kva kan du gjere med ein marsipangris?

Svar: ____________________________________________________________

KS

3 Kva slags gris er du dersom du vinn mange pengar i lotto?

EM

Svar: ____________________________________________________________

PL

4 Korleis ser kleda dine ut dersom nokon seier at du er ein sølegris?

AR

Svar: ____________________________________________________________ 5 Kva seier dei som er slemme, og som ertar ein som er stor og tjukk?

Svar: Du er feit som ein____________________________________________.

6 Kva slags «gris» vil du helst vere?

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv ei forteljing om ein heldiggris. Bruk skriveboka di.

96

1 Dra strek frå ordet grise til orda i rekkja. Skriv dei samansette orda du får. Bruk linjene.

grise

grisehus_____________________

vêr

____________________________

fest

____________________________

flaks

____________________________

mat

____________________________

køyring

____________________________

prat

____________________________

tryne

____________________________

ER

D

R

VU

hus

____________________________

binge

SE

G

IN spørsmål og svar (heile setningar):

EM

KS

1 Korleis ser rommet ditt ut dersom eg seier: «Huff, her var det litt av eit grisehus»?

Svar: ____________________________________________________________ 2 Regnet pøser ned, og det blåser kraftig. Kva kan vi kalle eit slikt vêr?

PL

Svar: ____________________________________________________________

AR

3 Du syklar utan hjelm og køyrer rett inn i ein stor stein. Heldigvis får du berre nokre skrubbsår. Kva kan vi seie at du har da?

Svar: ____________________________________________________________ 4 Middagen du kjøpte på kafeen, såg fæl ut og smaka vondt. Kva kallar du ein slik middagsmat?

Svar: ____________________________________________________________ 2 Det er ekkelt og møkkete. Vi seier: «Æsj, så grisete det er her! Han er litt av ein gris. Slik som han grisar!» Vi har eit verb som heiter å grise. Alt som er rotete og stygt, samanliknar vi med noko som har med grisen å gjere. Forklar kvifor det har vorte slik. Bruk skriveboka di.

97

Fargelegg overskrifta. Bruk blå farge på konsonantane og raud farge på vokalane.

Kleda hang på ertekroken.

Filla låg i skravlebytta.

Fjøra knakk på morgonfuglen.

Mjølka var i somlekoppen.

Elden brann på vriompeisen.

Stallen var til lesehesten.

Gryntet kom frå heldiggrisen.

VU

Mona Jørgensen Berge

D

R

SPØRSMÅL og svar:

IN

ER

1 Kva gjer du ofte dersom du blir kalla ein ertekrok?

Svar: ____________________________________________________________

SE

G

2 Kva gjer du altfor mykje av dersom du blir kalla ei skravlebytte?

Svar: ____________________________________________________________

KS

3 Korleis oppfører du deg tidleg om morgonen dersom du blir kalla ein morgonfugl?

EM

Svar: ____________________________________________________________

PL

4 Korleis jobbar du dersom du blir kalla ein somlekopp?

AR

Svar: ____________________________________________________________ 5 Korleis oppfører du deg dersom du er ein vriompeis?

Svar: ____________________________________________________________ 6 Kva er ein lesehest?

Svar: ____________________________________________________________ 7 Når kan du bli kalla ein heldiggris?

Svar: ____________________________________________________________ 98

1 Les orda. Finn teikninga som passar til.

2 Skriv talet på plass framfor ordet i sirkelen ved teikninga.

3 Nokre av orda har inga teikning som passar. Skriv desse orda. Bruk skriveboka di.

kyss/kysse

2.

kyr

3.

kyst

4.

kylling

5.

kyse

6.

kike

ER

D

R

VU

1.

7.

REGEL

Vi kan skrive språklyden kj med bokstavane kj, ki, ky, kei eller køy.

kikkert

IN 8.

kile

G

kilo

SE

9.

KS

10. kilometer

12. kino

14. keisam

AR

PL

13. kyrkje

EM

11. Kina/kinesar

15. keisar 16. kinn 17. køyre

4 Vel fem av orda og skriv setningar med dei. Bruk skriveboka di.

99

1 Set strek under orda som passar til bileta.

2 Skriv orda. Bruk linjene.

kiste kilo kino kikkert kinn kirsebær kiosk kile kike Kina kyrkje kysse kyst kyss kyr kyse kylling køyre

R

VU ER

D

3 Skriv orda øvst på rett plass og i rett form i setningane. Bruk linjene.

Det var bryllaup i den gamle, kvite ____________________________________.

IN

Kjell og Kjersti gav kvarandre eit ______________ på ______________trappa.

G

SE

Nede på jordet gjekk det nokre ______________________ og beita.

EM

langs _____________________________.

KS

Ole brukte ein ________________________ for å sjå på båtane som segla

PL

Kari og Kåre såg ein spennande film på _____________________.

AR

Flyet brukte sju timar på reisa til ____________________________.

I mange eventyr finn Oskeladden ei ____________________ full av gull og sølv.

Ungane til høna kallar vi _______________________________.

I gamle dagar hadde damene ei ____________________________ på hovudet.

Kvar laurdag kjøper vi godteri i ____________________________ på hjørnet.

Sekken veg 100 __________________________________.

4 Fortel kva du gjer når du skal på kino, for eksempel: «Først kjøper eg billett i …»

Bruk skriveboka di.

100

1 Les diktet saman med dei andre i klassen. De skal lese med ulik rytme. Det engelske ordet beat skal uttalast slik at det rimar på ordet dit.

2 Set brun strek under verba.

Kike hit, kike dit

ER

D

R

VU

Kike hit, kike dit – – spele rock og beat.

Kike fort, kike bort – – spele lang og kort.

Kike ut, kike inn – – spele songen din.

Kike fram, kike bak – – spele med eit brak.

Kike opp, kike ned – – spele på kafé.

Mona Jørgensen Berge

G

IN

OppgÅver og svar:

KS

SE

1 Skriv det verbet som har språklyden kj på plass først.

Svar: ____________________________________________________________

EM

2 Skriv kor mange gonger du ser verbet kike.

PL

Svar: ____________________________________________________________

AR

3 Skriv kva språklyd du høyrer når du les bokstavane ki og ky.

Svar: ____________________________________________________________ 4 Skriv verbet kikar i fortid.

Svar: I går ____________________________________ vi på nokre nye bøker.

5 Skriv rimorda i diktet.

Svar: _______________________________________________________ _______________________________________________________ 101

1 Skriv S/U (sant eller usant).

2 Set strek under orda som har språklyden kj på plass først.

S/U _____________

I gamle dagar brukte damene kysehattar.

_____________

Kyrkjeklokkene kimar kvar søndag.

_____________

Bestemor må bruke kikkert når ho les.

_____________

Oskeladden finn alltid ei kiste full av bøker.

_____________

Ungane til geita heiter killingar eller kje.

_____________

Ungane til høna heiter kyllingar.

_____________

D

R

VU

Dersom vi kyssar ein frosk, blir han til ein prins.

_____________

Ein katt veg minst 1000 kilo.

_____________

Kirsebær veks på tre.

_____________

SE

G

Noreg har ein lang kyst.

IN

ER

Elefantar veg minst 56 kilo.

KS

Når vi blir varme, blir vi blå i kinna.

_____________ _____________

AR

PL

EM

Om sommaren kan vi sjå kyr ute på markene.

OppgÅver og svar:

_____________

1 Skriv verba som er like i at dei har språklyden kj på plass først.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv substantiva som er like i at dei har språklyden kj på plass først.

Svar: ____________________________________________________________ ____________________________________________________________ 3 Skriv ei liste med namn på dyreungar. Bruk skriveboka di.

102

1 Sjå på biletet og les orda.

2 Skriv setningar eller ei forteljing om kaptein Kinnbarto. Bruk skriveboka di.

kino kysten sjø aud øy skattekart skute papegøyar palmar kaptein Kinnbarto kister kikkert Kina kilo nøklar gullpengar kjeder gullbeger

Bunden form (den, det)

Fleirtal

Ubunden form (mange)

AR

Ubunden form

PL

Eintal

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 3 Skriv alle formene av substantiva. Bruk skjemaet.

Bunden form (alle)

ei kiste ein kikkert ein kino ein kyst 4 Skriv ei liste med adjektiv som passar til biletet. Bruk skriveboka di.

103

Biletdiktat 1 Skriv orda som passar til bileta.

Skriv ein, ei eller eit framfor substantiva som har eintalsform. Bruk linjene.

AR

kinnet kime kilar kikar kilogram

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 2 Skriv orda på rett plass i setningane. Bruk linjene.

3 Set brun strek under verba.

Dersom du har ein pose eple som veg to tusen gram, er det den same vekta som to __________________________.

Kvar kveld _______________________ Ola ut av vindauget.

Kyrkjeklokkene tok til å _________________________.

Kirsti hadde fått eit sår på ______________________________.

Dersom nokon __________________________ meg under føtene, hyler eg av latter.

4 Skriv ei liste over varer du kan kjøpe i ein kiosk. Bruk skriveboka di.

104

1 Skriv orda på rett plass i setningane. Bruk linjene.

kysten kjeks kjøtkaker kirsebær kylling kyrkje kikkert kimar kjøleskapet Kjell og Kirsti eig eit lite sommarhus ute ved _____________________________.

Huset ligg like ved ei gammal _______________________________________.

Kvar søndag ___________________________________ klokkene.

Det er alltid mange båtar som seglar forbi.

VU

Kirsti bruker ein ________________________________ for å sjå dei betre.

R

D

Kjell og Kirsti får ofte besøk. Da et dei ______________ og _____________.

ER

Dersom________________________ er tomt, får gjestene berre

SE

G

IN

_________________ og _________________________saft.

2 Set brun strek under verba.

3 Skriv kva alle orda er like i. Bruk linjene.

KS

PL

EM

køyre kjede kile kysse kjøtdeig kime kirsebær kiosk kjøpe kjefte kjemme kjempe kjenne keisam

AR

Alle orda er like i _________________________________________ _______________________________________________________ _____________________________________________________

4 Skriv ei forteljing om to kjeltringar som prøver å stele varer i kjellaren til kjøpmann Hansen.

Bruk orda nedanfor. Du endrar forma på orda slik at dei passar inn i setningane dine.

Bruk skriveboka di.

kjerre kjellar kiste kinn kike kjøter kjøtbein kjøpmann kilo kjede kjeltring kjenne kjerring 105

Biletdiktat 1 Skriv orda som passar til bileta. Skriv ein, ei eller eit framfor. Bruk linjene.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 2 Skriv fem av dei orda du har skrive, som har dobbeltkonsonant. Bruk linjene.

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 3 Skriv seks setningar eller eit dikt med dei orda du har skrive, som har dobbeltkonsonant.

Bruk skriveboka di.

106

1 Skriv minst fem juleord som passar til biletet. Bruk skriveboka di.

2 Skriv ei forteljing som passar til biletet. Bruk gjerne eit tankekart og bygg opp forteljinga med ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning.

Bruk skriveboka di.

Jul

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 107

1 Fargelegg overskrifta med «julefargar».

3 Set gul strek under substantiva.

Så og og og

No er det alt desember og jula nærmar seg.

No er det nok å gjere for både deg og meg.

Og kven som skal ha gåver, det må vi tenkje på, og lage fine pakkar til alle som skal få.

ER

D

R

VU

Å gjere reint i huset, det greier mor og far.

Dei hengjer opp gardiner, dei finaste vi har.

EM

KS

Ja, det er nok å gjere når det er julestri.

Om nokon ber meg kome ut, så har eg ikkje tid.

AR

PL

Han klatrar opp på taket – å hei – kva gjer han så?

Der set han opp ein stake med svære kornband på.

Men alle som blir brende, dei blir til smakekake, og bestefar og Vesleper og alle skal få smake.

SE

Per Anders står i skjulet.

Der høgg han juleved.

Så dreg han ut i skogen og hentar juletre.

Vi bakar sju slags kaker, ja, heile skapet fullt, vi steikjer dei i omnen, vi steikjer dei i smult.

G

IN

Og far skal slakte grisen, så blir det julemat.

Og vi skal lage pølser og lungemos i fat.

skal han lage julefot ha på juletre, vi skal lage korger pynte treet med.

Thorbjørn Egner

spørsmål og svar:

1 Kva kallar vi ein slik tekst som den ovanfor?

Svar: ____________________________________________________________ 2 I kva månad tek julestria til, og kva årstid er jula?

Svar: ____________________________________________________________ 108

1 Les teksten.

2 Skriv orda som har språklyden kj på plass først. Bruk linjene.

3 Skriv substantiva. Bruk linjene.

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU

Her sit ein gammal fjøsnisse. Han er heilt blakk. Det er keisamt no rett før jul. Nissen er flink til å syngje og spele.

Han kan alle dei kjende og kjære julesongane. Nissen håper at folk tek seg tid til å stoppe og høyre litt på han.

Han vil at dei skal kome i kjempegod julestemning. Dermed blir dei kjempekjappe til å leggje pengar i boksen hans. For pengane skal han kjøpe åtte kilo risgryn, sju liter mjølk og éin liter fløyte, éin kilo godt smør og mange flasker bringebærsaft. Han skal bruke den største kjelen han har på kjøkkenet, og koke herleg risgrynsgraut.

Så skal han be alle han kjenner, til nisseselskap.

EM

Orda som har språklyden kj på plass først: ______________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ Substantiva:_______________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 3 Hjelp nissen ved at du skriv ei liste med titlane på dei mest kjende julesongane.

Bruk skriveboka di.

4 Nissen har gløymt korleis han skal lage risgrynsgraut. Skriv ei oppskrift til han.

I oppskrifta skal det stå kva han skal bruke, og korleis han skal lage grauten.

Bruk skriveboka di.

109

1 Set strek under orda som har språklyden kj.

2 Skriv orda. Bruk linjene.

IN

ER

D

R

VU

Eit nissekjærastpar er ute og går på skøyter midt i julestria.

Her blir det både juleklemmar og julekyss på kinnet.

Skøytene deira er ikkje heilt moderne, men dei seglar av stad til tonane av «Skøyteløparvalsen». Dei er kjempeflinke.

Nissekjerringa synest nissegubben er kjempekjekk. Han er den kjekkaste av alle nissane i heile Nisseland.

Nissegubben synest nissekjerringa er den penaste kjerringa i mils omkrins. ____________________________________________________________________

G

SE

____________________________________________________________________

KS

____________________________________________________________________

EM

3 Beskriv nissekjærastparet på biletet. Bruke ulike adjektiv. Bruk linjene.

PL

Nissegubben har langt, pent, grått skjegg.______________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 4 Skriv fem substantiv som passar til biletet. Teikn skjemaet for bøying av substantivet i dei fire formene. Fyll ut med alle formene av dei substantiva du har skrive, for eksempel ein nisse – nissen – nissar – nissane. Bruk skriveboka di.

110

1 Her ser du fire pakkar. Det er julepresangar i dei. Skriv kva som er i pakkane. Bruk linjene.

Kva er det i julepakkane?

R

VU IN

ER

D

Denne pakken er til Aina. Ho er fem år. Ho er glad i å leike og samle på ting.

Kva får Aina? __________________

_______________________________

SE

G

_______________________________

Denne pakken er til Eirik. Han er 15 år. Han er glad i å gå på kino.

Hobby: fuglar og sport.

Kva får Eirik? __________________

_______________________________

_______________________________

AR

PL

EM

KS Denne pakken er til Øyvind. Han er 19 år. Han har akkurat flytta på hybel.

Kva får Øyvind? ________________

Denne pakken er til Kjellaug. Ho er 76 år. Ho er glad i å pynte seg.

Kva får Kjellaug? _______________

_______________________________

_______________________________

2 Vel to av pakkane og skriv kva gåvene kan brukast til. Bruk skriveboka di.

111

1 Skriv ei forteljing om nissefar og spøkjelset på låven. Forteljinga skal passe til biletet, og du skal ha med nokre av adjektiva som står nedanfor. Bruk linjene.

kvitt kvit pen mønstrete lang kort skakk skeiv skummel raude skremmande klart mørk langsam

Spøkjelseslåven ____________________________________________________ ____________________________________________________

VU

_____________________________________

R

__________________________________

ER

D

________________________________

G

IN

________________________________

SE

________________________________

KS

____________________________________________________________________

EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

OppgÅver og svar:

AR

____________________________________________________________________

1 Skriv verba du har brukt.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Skriv dei orda du har brukt, som har dobbeltkonsonant.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Teikn ein julepakke frå julenissen til eit lite spøkjelse. Bruk skriveboka di.

3 Fortel kva spøkjelset får av julenissen. Bruk skriveboka di.

112

Her ser du ein gjeng med nissar som arbeider eller gjer andre ting.

1 Skriv minst to verb i fortid til kvar teikning. Bruk linjene.

2 Skriv ei setning til kvar teikning der du bruker verba du har funne. Bruk linjene.

Verb: bygde, klatra, spadde, lyfta Setning: ______________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________

Setning: ______________________________________

D

R

VU

Verb: _________________________________________

ER

______________________________________________

G

IN

______________________________________________

SE

Verb: _________________________________________

KS

Setning: ______________________________________

EM

______________________________________________

AR

PL

______________________________________________ Verb: _________________________________________ Setning: ______________________________________ ______________________________________________ ______________________________________________ Verb: _________________________________________ Setning: ______________________________________ 113 ______________________________________________

1 Les teksten.

2 Set gul strek under substantiva i eintal.

VU

Skomakar Hansen har pynta huset sitt til jul.

No er alt i orden både ute og inne.

Hansen kosar seg med kaffi og nybaka julekaker.

Han held auge med fugleneket.

Han har sett det opp framfor kjøkkenvindauget.

Han er spent på kva fuglar som vil slå seg ned i neket i år.

D

R

2 Fargelegg teikninga.

EM

KS

SE

OppgÅver og svar:

G

IN

ER

• Fargelegg neket med gulbrun farge.

• Fargelegg dompapane som sit i neket.

• Julegardinene skal ha blå farge.

• Julekorgene skal ha raude og grøne fargar.

• Dei andre fargane bestemmer du sjølv

AR

PL

1 Skriv namnet på fem ulike fuglar som kan besøkje fugleneket til skomakar Hansen.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Sjå på biletet. Skriv samansette ord som har jul eller jule på plass først.

Svar: julesnø,_____________________________________________________ 3 Skriv kva du trur skomakar Hansen skal ete på julaftan.

Svar: ____________________________________________________________ 3 Teikn eit juletre og skriv ei liste med namn på pynten du vil hengje på treet.

Bruk skriveboka di.

114

1 Les teksten.

2 Set gul strek under substantivet som står i bunden form fleirtal.

3 Set lilla strek under adjektiva.

I over hundre år har det vore vanleg å sende julekort til slekt og venner. Korta skulle alltid vere pene og koselege.

Når vi ein vinterkveld ser snødekte tre og klart måneskin, seier vi ofte at det er «skikkeleg julekortstemning».

SE

G

IN

ER

D

R

VU Namn og adresse:

PL

Skriv:

EM

KS

4 Skriv ei koseleg julehelsing til ein du kjenner godt. Det kan vere bestemor, bestefar, tante, onkel eller ein god venn. Begynn kortet med «Kjære …». Avslutt med «Helsing …». Skriv fornamnet, etternamnet og adressa til den som skal ha kortet. Hugs postnummeret! Bruk linjene.

AR

_______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ _______________________________________________________________ ___________________________________

5 Skriv ei liste over personar du kunne ha tenkt deg å sende julehelsing til. Kva med eit kort til paven eller presidenten i USA? Bruk fantasien og skriveboka di.

115

Sjå på biletet og skriv ei forteljing om kva som skjer i Nisseland 1. juledag.

Nissane har arbeidd seint og tidleg den siste månaden for å bli ferdige med alle julegåvene.

No skal dei berre leike og ha det moro heile dagen. Hugs at du skal ha ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk linjene eller skriveboka di.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU ________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 116

1 Skriv fem verb i notid som passar til biletet. Bruk linjene.

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________

Litt av kvart

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

VU 2 Skriv ei forteljing om dei fire barna som skal p책 skitur. Bruk gjerne eit tankekart og bygg opp forteljinga med ei overskrift, ei innleiing, eit midtparti og ei avslutning. Bruk skriveboka di.

117

1 Les diktet.

2 Set strek under namna på alle månadene. Skriv namna. Bruk skriveboka di.

3 Set raud strek under orda du ikkje forstår. Finn ut kva dei orda tyder.

Året

Juli har strå så lange som så.

Januar isskjegg smeller i ein husvegg.

Med bær blir det flust, no kjem august.

Februar klare kjem hit på skare.

September – ditt aks bøyer han straks.

Mars går med tøe rundt lostakk og løe.

VU

Oktober kan klakke berrfrost i bakke.

Desember advent har julelys tent.

SE

G

Juni trør dansen med midtsommarkransen.

Dan Lindblom

KS

Spørsmål og svar:

November er rusk, ribbar kvar busk.

IN

Mai, gol gauken, dermed strauk’n.

ER

D

R

Med såld og med sil står døra i april.

PL

EM

1 Kor mange årstider er det, og kva heiter dei?

Svar: ____________________________________________________________

AR

2 Kor mange månader, veker og dagar er det i året?

Svar: ____________________________________________________________ 3 Kva heiter vintermånadene og vårmånadene?

Svar: ____________________________________________________________ 4 Kva heiter sommarmånadene og haustmånadene?

Svar: ____________________________________________________________

118

1 Skriv namn på dei gruppene som passar til orda. Bruk linjene.

• roser, nellikar, tulipanar, krokus er like i at dei er blomstrar.

• bord, stol sofa, skap er like i at dei er _____________________.

• smultringar, goro, kransekaker, nøttekake er like i at dei er ___________.

• sei, laks, torsk, sild er like i at dei er _____________________.

• sag, hammar, øks, høvel er like i at de er _____________________.

• sko, støvlar, tøflar, sandalar er like i at dei er _____________________.

VU

• dokker, bamsar, spel, lego er like i at dei er _____________________.

R

D

• gulrot, kål, blomkål, purre er like i at dei er _____________________.

ER

• bjørk, furu, gran, hassel er like i at dei er _____________________.

G

IN

• plommer, eple, pærer, bananar er like i at dei er _____________________.

• raudt, blått, gult, fiolett er like i at dei er _____________________.

SE

• tog, båt, fly, buss er like i at dei er _____________________.

KS

• a, e, i, o er like i at dei er _____________________.

EM

• k, l, m, p er like i at dei er _____________________.

PL

• ei, ai, øy, au er like i at dei er _____________________.

AR

• 23, 76, 68, 45 er like i at dei er _____________________.

• Asia, Afrika, Amerika, Europa er like i at dei er ______________________.

• Noreg, Italia, Spania, Sverige er like i at dei er ______________________.

2 Skriv ord som passar til gruppene skolesaker, kjøkkensaker og klesplagg. Bruk skriveboka di.

119

1 Skriv orda som ikkje passar til gruppene med ord. Bruk linjene.

• konge, dronning, kjerring, prins, prinsesse. Ordet __________ passar ikkje.

• piller, kjelke, hostesaft, plaster, medisin. Ordet _____________ passar ikkje.

• gaffel, kniv, kjeks, tallerken, glas. Ordet __________________ passar ikkje.

• lakris, sjokolade, seigmenn, kylling, marsipan. Ordet _______ passar ikkje.

• båt, skip, skute, kjerre, pram. Ordet _____________________ passar ikkje.

• kjellar, loft, stue, kjøkken, kjøleskap. Ordet _______________ passar ikkje.

VU

• tjuv, kjeltring, kjøpmann, banditt. Ordet __________________ passar ikkje.

R

ER

D

• kjelar, panner, kikkert, knivar, kjevle. Ordet _______________ passar ikkje.

• kyrkje, slott, hus, killing, villa. Ordet _____________________ passar ikkje.

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN 2 Skriv minst fem av orda du har skrive. Bruk linjene.

3 Skriv kva orda du har skrive, er like i. Bruk linja.

4 Skriv regelen som passar til desse orda. Bruk linja.

Orda eg har skrive, er ______________________________________________ ____________________________________________________________________ Orda er like i at dei har språklyden ____________________________________ Vi kan skrive språklyden kj med bokstavane _____________________________ 5 Skriv eit tøysedikt der du bruker orda du har skrive. Bruk skriveboka di.

120

1 I lasterommet på ei frakteskute er det mange kassar med varer. I kvar kasse er det éin ting som ikkje passar med dei andre tinga. Set strek under namnet på dei tinga som ikkje passar.

sverd kjelkar

OppgÅver og svar:

kanonar

1 Skriv namnet på den tingen som ikkje passar i kvar rute. Skriv namna i same rekkjefølgje som i rutene.

Svar: kjelkar _____________________________________

knivar isbjørn

________________________________________________

kattar kyr

2 Skriv bokstavane på plass først i orda ovanfor. Du får eit nytt ord.

Svar: ___________________________________________

køyer

ER

D

R

VU

griser

sofaer

________________________________________________

senger

EM

Svar 2: Bunden eller ubunden form: ________________

PL

te

4 Skriv det du veit om ordet du fann.

Svar 1: Ordklasse: _______________________________

KS

kaker

SE

brød

G

kjeks

IN

skap

3 Skriv ei setning der du bruker det nye ordet.

Svar: ___________________________________________

bukser jakker esker skjorter diamantar rosiner smaragdar

AR

Svar 3: Eintal eller fleirtal: _________________________ 5 Skriv regelen som passar til ordet.

Svar: ___________________________________________ ________________________________________________

2 Skriv namnet på fire av dei tinga som er i kassane.

Teikn skjemaet for bøying av substantivet i dei fire formene.

Fyll ut med alle formene av dei orda du har skrive.

Bruk skriveboka di.

rubinar 121

1 Her ser du fire boksar med ord for ting som ikkje passar saman.

Skriv orda som passar saman. Du får fem ulike grupper med ord. Bruk linjene

tog

bær

kjole

kniv

skjørt

skjerf

substantiv

bil

pizza

adjektiv

gaffel

verb

tallerken

skei

buss

bukse

særnamn

fly

biff

fisk

bær______

kjole______

kniv______

verb______

__________

__________

__________

__________

__________

__________

__________

R

__________

__________

__________

__________

__________

__________

__________

__________

VU

tog_______

IN

ER

D

2 Skriv orda i rett ordklasse. Bruk linjene.

G

pen trimme dokker dyr hoppe

PL

EM

KS

SE

vinne troll hekser Aina vakker lang Øyvind stoppe bøker flott stor Aud papegøye Eirik symje skummel ekkel Aslaug monster

Verb: _______________________________________________________________

AR

Adjektiv:____________________________________________________________ Substantiv: __________________________________________________________ Særnamn: __________________________________________________________

3 Kva er alle verba du fann, like i? Bruk skriveboka di.

4 Skriv setningar eller ei forteljing med orda du har sortert etter ordklassar.

Bruk skriveboka di.

122

1 Skriv ti setningar eller ei kort forteljing som passar til biletet og orda under.

Bruk alle adjektiva. Du kan endre forma på adjektiva.

Du kan ha mange adjektiv i kvar setning. Bruk linjene.

stor svær tam elegant eldsprutande gul oransje raud skjelvande taggete grøn snødekt svart truande spiss farleg sakte roleg voggande rasande

SE

G

IN

ER

D

R

VU ____________________________________________________________________

KS

____________________________________________________________________

EM

____________________________________________________________________

PL

____________________________________________________________________

AR

____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ ____________________________________________________________________ 2 Skriv det du veit om dinosaurar. Bruk skriveboka di.

123

1 Les teksten.

OppgÅver og svar:

SE

G

IN

ER

D

R

VU

Her ser du Bogga og Tørris på skitur.

Begge har ski med ei brei reim av skinn til bindingar. Dei har berre éin lang skistav kvar.

Bogga har tre skjørt på seg. To av dei er av fin ull og blir kalla underskjørt.

Det ytste er av eit tungt og tjukt stoff.

Det rekk heilt ned til støvlane hennar.

Ho har ei heimestrikka jakke med eit stort og varmt sjal over.

På hovudet har ho eit skaut.

Tørris har ein blå og grå strikkegenser.

Han har nikkers (bukser) laga av grått vadmålsstoff og tjukke ullstrømper.

Begge har tette, varme vottar.

EM

KS

1 Set lilla strek under adjektiva. Skriv adjektiva.

Svar: ____________________________________________________________

AR

PL

2 Set gul strek under substantiva. Skriv substantiva.

Svar: ____________________________________________________________ 3 Set brun strek under verba. Skriv verba.

Svar: ____________________________________________________________ 4 Skriv namna på dei kleda du tek på deg når du skal ut og gå på ski eller vere ute i snøen.

Svar: ____________________________________________________________ 2 Beskriv kva slags skiutstyr folk i dag har når dei skal ut på ein lang skitur. Bruk skriveboka di.

124

1 Sjü pü teikningane og skriv ord som passar til. Orda skal høyre til ordklassane substantiv, verb og adjektiv. Bruk linjene.

2 Skriv faktasetningar og eventyrsetningar med orda du fann. Bruk linjene.

Substantiv: _____________________________________________ Verb: _________________________________________________ Adjektiv: _____________________________________________ Faktasetning: ________________________________________________________ Eventyrsetning: ______________________________________________________

VU

____________________________________________________________________

ER

D

R Substantiv: ____________________________________________

G

IN

Verb: _________________________________________________

SE

Adjektiv: _______________________________________________

KS

Faktasetning: ________________________________________________________

EM

Eventyrsetning: ______________________________________________________ ____________________________________________________________________

AR

PL Substantiv: _____________________________________________ Verb: _________________________________________________ Adjektiv: ________________________________________________ Faktasetning: ________________________________________________________ Eventyrsetning: ______________________________________________________ ____________________________________________________________________ 3 Skriv eit eventyr som passar til eit av dei tre bileta. Bruk skriveboka di.

125

1 Les dei samansette orda.

2 Skriv dei to orda som dei er sette saman av. Bruk linjene.

Du kan vere: ein songfugl ein sofagris

ein stabukk ei danseløve

ein slappfisk eit dovendyr

sofagris = sofa + gris

eit sjarmtroll ein bokorm ein heldiggris

stabukk = ________________________ danseløve = ______________________

VU

slappfisk = _______________________

D

R

songfugl = _______________________

ER

dovendyr = _______________________

IN

sjarmtroll = _______________________

SE

G

bokorm = ________________________ heldiggris = ______________________

EM

KS

Spørsmål og svar:

AR

PL

1 Kva liker onkelen din dersom han er ein sofagris?

Svar: Han er veldig glad i å ________________________________________ 2 Kva er Kari flink til dersom ho er ein songfugl?

Svar: Kari er______________________________________________________ 3 Kva er bror din dersom han er ein stabukk?

Svar: Han er______________________________________________________ 4 Kva er far din flink til dersom han er ei danseløve?

Svar: Han er _____________________________________________________ 3 Skriv ei forteljing der du bruker orda dovendyr, sjarmtroll, bokorm og heldiggris. Bruk skriveboka di.

126

Dette har vi lært!

___________________________________________________________ Vokalane: a e i o u y æ ø å Vokalane er like i at dei har same bokstavnamn og språklyd.

Vokal tyder «sjølvlyd».

VU

___________________________________________________________

R

G

IN

ER

D

Konsonantane: b c d f g h j k l m n p q r s t v w x z Konsonantane er like i at dei har forskjellig bokstavnamn og språklyd.

Konsonant tyder «medlyd».

SE

___________________________________________________________

EM

KS

Diftongane: To vokalar som lagar ein ny språklyd, blir kalla diftong.

Diftongane er ei, øy, au, ai.

PL

___________________________________________________________

AR

Alfabetet: Alfabetet er eit system vi bruker for å ordne bokstavane våre i ei bestemt rekkjefølgje. ___________________________________________________________ Samansette ord: Eit samansett ord er sett saman av fleire ord.

Det skal skrivast som eitt ord. ___________________________________________________________

127

Reglar ___________________________________________________________ Spørsmål: Når vi skal lage spørsmål, bruker vi spørjeorda kven, kva, kvar, kor, kva for (ein/ei/eit/nokre), korleis og kvifor.

Spørjeteiknet skal alltid stå sist i spørjesetningane.

Spørjeteiknet ser slik ut: ? ___________________________________________________________

SE

G

IN

ER

D

R

VU

Dobbeltkonsonant: 1. Det er som regel ein vokal på plass før ein dobbeltkonsonant.

Det er som regel ein vokal på plass etter ein dobbeltkonsonant når dobbeltkonsonanten står inne i ordet.

2. Ein dobbeltkonsonant har som oftast plass etter ein kort vokal.

3. I ord som har dobbeltkonsonant inne i seg, er det som regel ein vokal før og etter dobbeltkonsonanten. ___________________________________________________________

PL

EM

KS

Bokstaven m: 1. Vi skriv som regel ikkje meir enn éin m i slutten av eit ord.

2. Vi kan ha to m-ar inne i eit ord. ___________________________________________________________

AR

Språklyden å: 1. Når språklyden å er lang, skriv vi han som regel med bokstaven å.

2. Når den lange språklyden å står framfor konsonantane v og g, skriv vi han som regel med bokstaven o.

3. UNNTAK: Vi bruker bokstaven å dersom ordet kan forvekslast med eit anna ord, for eksempel love med låve.

4. Når språklyden å er kort, skriv vi han som regel med bokstaven o.

5. UNNTAK: Den korte språklyden å blir skriven med bokstaven å når han stammar frå eit ord der språklyden å er lang og blir skriven med bokstaven å, for eksempel blå – blått, få – fått, gå – gått.

128

___________________________________________________________ Språklyden kj: Vi kan skrive språklyden kj med bokstavane kj, ki, ky, kei eller køy. __________________________________________________

Ordklassar

___________________________________________________

VU

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

D

R

Substantiv: 1. Substantiv er namn på ord som er like i at du kan sjå på dei, ta på dei, peike på dei, kjenne på dei, fotografere dei.

2. Substantiv er eit latinsk ord. Det tyder namnord.

3. Eit substantiv har som regel fire former.

4. Det kan bøyast i eintal og fleirtal og i ubunden og bunden form.

5. Substantiv har tre kjønn: hankjønn, hokjønn og inkjekjønn.

Menneske og dyr har ofte eit kjønn som viser om det er ein hanne (ein gut) eller ei hoe (ei jente).

• Eit substantiv i hankjønn har ordet ein framfor i ubunden form eintal og endar på en i bunden form eintal. I fleirtal endar dei fleste hankjønnsorda på ar i ubunden form og på ane i bunden form.

• Eit substantiv i hokjønn har ordet ei framfor i ubunden form eintal og endar på a i bunden form eintal. I fleirtal endar dei fleste hokjønnsorda på er i ubunden form og på ene i bunden form.

Dei hokjønnsorda som endar på ing i ubunden form eintal, endar i fleirtal på ar i ubunden form og ane i bunden form.

• Eit substantiv i inkjekjønn har ordet eit framfor i ubunden form eintal og endar på et i bunden form eintal. I ubunden form fleirtal har ikkje inkjekjønnsorda ending. I bunden form fleirtal endar dei på a.

6. Særnamn er namn på menneske, dyr, land, byar osv.

• Særnamn er like i at dei har stor bokstav på plass først.

• Særnamna høyrer til substantiva.

129

___________________________________________________________

D

R

VU

Verb: 1. Verb er ord som er like i at dei fortel kva nokon eller noko gjer.

2. Verb er ord som fortel kva nokon gjer, tenkjer, føler, ser, høyrer, opplever, eller kva som skjer.

3. Den måten verbet blir skrive på, fortel oss når noko skjer, skjedde eller kjem til å skje.

4. Det som skjer no, kallar vi notid. Det som har skjedd, kallar vi fortid. ___________________________________________________________

AR

PL

EM

KS

SE

G

IN

ER

Adjektiv: Adjektiva fortel noko om substantivet. ___________________________________________________________

130