Tuba Luba 1-2 lesehefte A (NNO) by Tell forlag

ebba sporstøl

PL AR

1-2

Tuba Luba Nynorsk

D ER

Lesehefte A

TELL FORLAG

PL AR EM KS SE G IN

D ER

Teikningar: Stina Langlo Ørdal: side 6, 7, 8-9, gjennomgangsfigur, 16-17, 24-25, 30-31, 44-45, 50-51, 52-54, 58-59, 60, 61, 62, 64, 65, 66-67, 73-75, 82-84, 92-93 Ingse Revold: side 10-15, 18-22, 26-29, 33-39, 46-49, 52--53, 55-57, 61, 62, 64, 65, Ragnhild Heggdal: side 32, 35, 36, 37, 40-43, 49, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 68-72, 76-81, 85-91 Harald Aadnevik: side 23, 49 Omslagsdesign og grafisk formgiving: Milla;Design Trykk: 07 Gruppen AS Spørsmål og kommentarar til boka kan sendast til Tell forlag as, Slemmestadveien 416, 1390 Vollen, e-post: post@tell.no tlf. 66 78 09 18 www.tell.no ISBN 978-82-7522-486-4 Nynorskutgåve Det må ikkje kopierast frå denne boka i strid med åndsverklova eller i strid med kopieringsavtalar med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Kopiering i strid med lov eller avtale kan føre til erstatningsansvar og inndraging og kan straffast med bøter eller fengsel.

Forord Dette er det første leseheftet ditt. Det skal du først og fremst arbeide med heime. Skal du bli flink til å lese og skrive, må du trene mykje og ofte. Jo meir du trenar, jo betre blir du.

PL AR

Eg håper du får ein vaksen til å høyre på deg når du les, ein vaksen som òg kan hjelpe deg dersom noko er vanskeleg. Du bør lese leksa di fem gonger. Når du les for andre, må du lese høgt, tydeleg og sakte. Sjølv om du synest du kan lese kjempebra, kan du alltid bli enda betre.

I dette heftet møter du bokstavane o l a s e og nokre heilord. Heilorda har bokstavar du ikkje har arbeidd med, derfor skal du berre lære å kjenne dei att. Heilorda du møter, er vi, ser, her, er, sol, is, og.

D ER

Det er mange teikningar i heftet. Du kan mange ord som du kan bruke når du skal fortelje om kva du ser på desse teikningane. Ser du bilete av ein katt, kan du seie «Vi ser ein fin katt», «Vi ser ein stygg og rar katt», «Vi ser ein svolten katt» eller «Vi ser ein katt som ikkje får mat». Det er du som avgjer kva teikningane skal førestelle. Kanskje de kan ha ein konkurranse i klassen om kven som finn dei beste orda til bileta. Men hugs at dei orda som står framom bileta, må du lese akkurat slik dei skal lesast.

Når du har lært alle bokstavane, kan du lese forteljingar som andre har dikta. Du kan lese spennande forteljingar, morosame forteljingar, sørgjelege forteljingar eller forteljingar som du kan lære noko av. Det kan du glede deg til. Eg håper du vil trene mykje, slik at du blir ein god lesar. Lykke til med arbeidet! Ebba Sporstøl Ålesund, januar 2010

SE G

D ER

3 4 6 8 10 12 15 18 23 29

side side side side side side side side side side side side side side side side side side side

Forord Innhald Vi ser Rund form Setning og punktum Rettlinja form Spørsmål og spørjeteikn Like i, ulike i Bogeform Her er Loddrett, vassrett og skrå stilling Symbol Språklyd På plass først Bokstaven o/O Bokstaven l/L Bokstaven a/A Bokstaven s/S Bokstaven e/E Rettleiing til Tuba Luba 1–2 Lesehefte A

PL AR

innhAld

38 40 42 43 50 58 66 74 82

side 94

D ER

PL AR

Sei ei fin setning om Ollo, for eksempel: Vi ser vesle Ollo. Eller: Ollo smiler. Skriv namnet ditt. Bruk linja

D ER

PL AR

Hei! Eg heiter Ollo.

Eg heiter ___________ . 6

Vi ser Vi ser

D ER

PL AR

Sei nokre fine setningar om det du ser p책 biletet av byen. Les Vi ser og sei orda som passar til dei to bileta nedst p책 sida. Teikn Ollo. Bruk ramma.

. .

D ER

PL AR

Snakk om det du ser p책 teikninga av skoleplassen. Finn p책 namn til barna som leikar, og fortel kva dei leikar med. Set kryss p책 teikninga av Ollo. Finn runde former.

D ER

PL AR

Les Vi ser og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser eit tre. Eller: Vi ser eit stort tre. Eller: Vi ser eit høgt, fint tre. Tel kor mange punktum det er på sida. Skriv antalet på linja. Bruk tal eller set ein strek for kvart punktum du finn.

Vi ser

. D ER

Vi ser

PL AR

Vi ser

Vi ser Vi ser ______. 10

. (punktum)

Da klokka klang, så fort vi sprang. Og ingen stod igjen og hang.

Les Vi ser og sei orda som passar til bileta. Si ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser barn som leikar. Set kryss p책 alle runde former.

Vi ser

. PL AR

. KS

Bru, bru breie, med stolpar og naglar og alle gode greier.

D ER

Vi ser Vi ser

Vi ser

. .

Les Vi ser og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda. Sjå på orda Vi ser og set kryss under dei bokstavane som har rettlinja form.

Vi ser

D ER

Vi ser Vi ser

Vi ser

PL AR

Vi ser

. .

Mikkel rev satt og skreiv på ei lita tavle. Tavla sprakk. Mikkel skvatt opp i pappas flosshatt. Mikkel rev skreiv eit brev, sende det til månen. Månen sa: «Hipp hurra!» Sende det til Afrika!

Les Vi ser og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser ein gammal teddybjørn. Tel kor mange dyr som er teikna på sida. Skriv antalet på linja. Bruk tal eller set ein strek for kvart dyr du finn.

Vi ser

. D ER

Vi ser Vi ser

Vi ser

PL AR

Vi ser

I skogen skulle vere fest hos bamsefar i lia, for bamse fyller femti år omtrent på denne tida. Gamle snille bamsen vår fyller femti år i år. Hei hurra for bamsefar, som er så snill og rar!

. .

Vi ser ______ dyr. 13

Les Vi ser og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser mange ballongar. Tel kor mange punktum det er p책 sida. Skriv antalet p책 linja. Bruk tal eller set ein strek for kvart punktum du finn.

Vi ser

D ER

Vi ser

PL AR

. KS

Vi ser

Vi ser Vi ser ______. 14

. (punktum)

Ole, Dole, Doff, Kinkliane, Koff. Kofliane, Birkebane, Ole, Dole, Doff.

Les spørsmåla Ser vi og sei orda som passar til bileta. Bruk spørjestemme. Svar ja eller nei på kvart spørsmål. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Tel kor mange spørjeteikn det er på sida. Skriv antalet på linja i ramma. Bruk tal eller set ein strek for kvart spørjeteikn du finn.

Ser vi

? G

Ser vi

PL AR

Ser vi

Ser vi Ser vi

D ER

? ?

Vi ser ______?

(spørjeteikn) 15

D ER

PL AR

Snakk om det du ser p책 teikninga av klasserommet. Kor mange jenter er det i klassen? Finn p책 namn til gutane i klassen. Kor mykje er klokka? Finn runde og rettlinja former.

D ER

PL AR

Les Vi ser og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser ei fin tavle. Eller: Vi ser ei stor, fin tavle. Kva er alle bileta like i? Kva er bileta av tavla ulike i? Tel kor mange gonger du ser s/S. Skriv antalet pĂĽ linja. Bruk tal eller set ein strek for kvar s/S du finn.

Vi ser

. PL AR

. KS

. D ER

Vi ser Vi ser

Vi ser

. .

Vi ser ______ s/S 18

(to bogeformer).

Ă&#x2DC;ve, Ă¸ve jamt og trutt og tappert, det er tingen!

ssss ssss SSS SS

Ser vi

? KS

? D ER

Ser vi

PL AR

Les spørsmåla Ser vi og sei orda som passar til bileta, for eksempel: Ser vi ein dinosaur? Eller: Ser vi ein stor dinosaur? Bruk spørjestemme. Svar ja eller nei på kvart spørsmål. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Tel kor mange spørjeteikn det er på sida. Skriv antalet på linja.

Ser vi

Vi ser ______?

(spørjeteikn) 19

Les Ser vi og Vi ser og sei orda som passar til bileta. Legg merke til spørjeteikn og punktum. Svar ja eller nei på kvart spørsmål. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Set kryss på alle runde former du ser på sida. Skriv antalet på linja.

? . .

Ser vi

D ER

Vi ser

PL AR

Ser vi

Vi ser Vi ser _______ O 20

? . (runde former).

Vi humpar opp og ned, vi humpar opp og ned.

Vi ser

. .

Vi hoppar opp! Vi bøyer oss ned! Vi hoppar og sprett!

D ER

Vi ser Ser vi

Ser vi

Vi ser

Ser vi

PL AR

Les Ser vi og Vi ser og sei orda som passar til bileta. Legg merke til spørjeteikn og punktum. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Sjå på orda Vi ser og finn dei bokstavane som har rettlinja form. Tel kor mange ballar som er teikna på sida. Skriv antalet på linja.

. ?

Vi ser ______ ballar. 21

Les Ser vi og Vi ser og sei orda som passar til bileta, for eksempel: Ser vi ein dusj? Eller: Ser vi ein gut som stuper kråke? Hugs spørjestemme. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Tel kor mange spørjeteikn det er på sida. Skriv antalet på linja.

Ser vi

? PL AR

Ser vi

D ER

Ser vi Vi ser

Ser vi

Vi ser

? .

Vi ser _______ ? 22

(spørjeteikn)

Hovud, skulder, kne og tå, hovud, skulder, kne og tå.

Les Vi ser og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Skriv dei to bokstavane med bogeformer på linjene nedst på sida.

Vi ser

. PL AR

? KS

? D ER

Ser vi

Vi ser

Karneval Kom så lagar vi barneval! Kle deg sprøtt ut, da vel!

Ser vi

S S S __________________________ U U U __________________________ 23

D ER

PL AR

Snakk om det du ser p책 teikninga. Snakk om sunn og usunn mat. Kva slags mat ser du p책 det runde bordet? Kva for frukter ser du p책 det firkanta bordet? Set kryss p책 teikningar av ting som har bogeform.

D ER

PL AR

Les Ser vi og Vi ser og sei orda som passar til bileta. Legg merke til spørjeteikn og punktum. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Tel kor mange spørjeteikn det er på sida. Skriv antalet på linja.

Ser vi

Vi ser

D ER

Ser vi

Ser vi Vi ser _______ ? 26

PL AR

Ser vi

? (spørjeteikn)

Eit eple om dagen er bra for magen.

Les Ser vi og Vi ser og sei orda som passar til bileta, for eksempel: Vi ser fem grøne pærer. Sjå på teikningane. Finn ting som har rund form. Tel kor mange punktum det er på sida. Skriv antalet på linja.

. D ER

Vi ser Vi ser

Ser vi

Vi ser

. KS

Vi ser

PL AR

Ser vi

. .

Vi ser ______ .

(punktum) 27

Les Vi ser og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Set kryss på dei fruktene som ikkje veks i Noreg. Tel kor mange pærer som er teikna på sida. Skriv antalet på linja.

Vi ser

. D ER

Ser vi

Vi ser

PL AR

Vi ser

Ser vi Vi ser _______ 28

? (pærer).

Eple og pærer dei veks oppi trea, og når dei blir modne, så ramlar dei ned.

Les Her er, Ser vi og Vi ser og sei orda som passar til bileta. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Tel kor mange bogeformer du ser på sida. Skriv antalet på linja.

Her er

. PL AR

. .

Ser vi

Plukke, plukke bjørnebær, bjørnen er ikkje heime.

Vi ser

D ER

Her er

. .

Vi ser ______

(bogeformer). 29

D ER

PL AR

Snakk om det du ser på teikninga av bondegarden. Kva for dyr ser du? Kva får vi frå kua, sauen og hønene? Finn runde former, rette former og bogeformer.

D ER

PL AR

Les Her er og Vi ser og sei orda som passar til bileta, for eksempel: Her er ei rar ku. Eller: Her er ei ku som har mjølk. Tel kor mange høner som er teikna på sida. Skriv antalet på linja.

Her er

. PL AR

. .

Her er

Per Olson hadde ein bondegard, li-an, li-an lei. Og på den garden var ei ku, li-an, li-an lei. Og det var mø-mø her, og det var mø-mø der, og det var her mø, der mø, her var det mø.

Her er

D ER

Her er Vi ser _______ 32

. (høne).

Les Her er og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda. Tel kor mange griser som er teikna pĂĽ sida. Skriv antalet pĂĽ linja.

Den fĂ¸rste vesle grisen

Den andre vesle grisen

Den tredje vesle grisen

Den fjerde vesle grisen

Her er 2

Den femte vesle grisen

. .

PL AR

Her er 3

D ER

Her er 4

Her er 5

Her er 1 Ser vi

Her er ______

. her? (gris). 33

Les Her er og Ser vi her og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Her er mange søte, små kyllingar. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Skriv namnet OLLO to gonger på linja.

. . .

Ser vi

Hei, høyrer du hanefar, for ei røyst han har!

her?

Ser vi Her er

D ER

Her er

Her er 3

PL AR

Her er

her? .

OLLO __________________________ Skriv OLLO (rund form, rettlinja form i loddrett og vassrett stilling). 34

Les Her er og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser ei rar ku. Svar ja eller nei p책 kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Skriv i fem gonger p책 linja.

Her er

PL AR

. .

Ser vi

Per spelmann, han hadde ei einaste ku.

Her er

D ER

Her er

Ser vi

i ______________________________ Skriv i (rettlinja form i loddrett stilling med ei rund form over). 35

Les Her er og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Skriv o åtte gonger på linja.

. .

Her er

PL AR

Her er

Bæ, bæ, litle lam, har du noko ull?

Ser vi

D ER

Ser vi

? ?

o ______________________________ Skriv o (éi rund form). 36

Les Her er, Vi ser og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Skriv I åtte gonger på linja.

Her er

. D ER

her.

Ride, ride ranke til møllarens hus. Der var ingen heime, utan liten kattepus.

Ser vi

Vi ser

Her er

PL AR

Her er

her?

l _______________________________ Skriv l (éi rettlinja form i loddrett stilling). 37

Les Her er og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda, for eksempel: Vi ser herlege, søte kaker. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Set strek under alle rettlinja former (i loddrett, vassrett og skrå stilling). Teikn dei rettlinja formene du har funne, på linjene.

Her er

PL AR

. .

Ser vi

Her er

Her er ein bakar med bollar på brett. Trur sikkert dei smakar, no skal eg bli mett.

Ser vi Her er

D ER

her? ? . .

_______________________________ _______________________________ 38

Les Her ser vi og sei orda som passar til bileta. Set kryss på det som har bogeform. Skriv U (éi bogeform) på den første linja nedst på sida. Skriv S (to bogeformer) på den andre linja nedst på sida.

Ugla uler: «U U U U U U!» Eit spøkjelse jamrar: «Uh, Uh, Uh UU!»

D ER

PL AR

Her ser vi

U ______________________________ S ______________________________ Skriv U og S (bogeformer).

Les spørsmåla Ser vi og sei orda som passar til bileta. Fargelegg biletet av krokodillen. Skriv symbolet S (for sant) dersom du ser bilete av det same dyret i ramma øvst på sida, eller symbolet U (for usant) dersom du ikkje ser dyret.

S/U

Ser vi

PL AR

______ ______

D ER

______

Ser vi Ser vi Ser vi 40

Ser vi

? ? ?

______ ______ ______

Les spørsmåla Ser vi og sei orda som passar til bileta. Fargelegg biletet av frosken. Skriv symbolet S (for sant) dersom du ser bilete av det same dyret i ramma øvst på sida, eller symbolet U (for usant) dersom du ikkje ser dyret.

S/U PL AR

Ser vi

______

D ER

______

Ser vi Ser vi Ser vi

Ser vi

______

? ______ ?

______ ? ______ 41

Les Her er, Vi ser og Ser vi og sei orda som passar til bileta. Lytt ut språklyden på plass først i orda elefant, ape, krokodille og løve. Sjå på ordet Her. Set kryss på dei rettlinja formene i loddrett stilling.

Her er

. PL AR

her.

Vi ser

Vi ser 3

Her er

D ER

Her er

Ser vi 2

. her?

I Afrika lever det mange slags dyr, dyr som er tamme og dyr som er ville. Dei hoppar og spring eller kravlar og kryr. Somme er slemme, men mange er snille.

Les setningane med orda som passar til bileta. Lytt ut språklyden på plass først i orda struts, nashorn, palme, papegøye og sebra. Sjå på ordet Her. Set kryss på dei rettlinja formene i vassrett stilling.

Her er 3

SE G IN

Elefanten er større enn alle andre dyr som lever på land. Kvalen er større enn alle andre dyr som lever i havet.

D ER

Vi ser

PL AR

. KS

Vi ser

Her ser vi

Ser vi 3

Her er

. 43

D ER

PL AR

Snakk om det du ser p책 teikninga av skobutikken. Kva gjer ein skomakar? Kva storleik er skoa dine? Dra strek mellom teikninga av dei skoa p책 borda som passar saman. Finn runde former, rettlinja former og bogeformer. Set kryss p책 dei rettlinja formene i loddrett stilling.

D ER

PL AR

Les setningane med orda som passar til bileta. Lag runde former på linja.

. her? .

Ser vi

Sko, sko, nye sko, raude, kvite, blå sko, gule, grøne, grå sko.

Her er

Ser vi

PL AR

Her er

Vi ser

D ER

her?

Her er

. .

O ____________________________ Lag runde former. 46

Les setningane med orda som passar til bileta. Tel kor mange gonger du ser ordet her/Her. Skriv antalet p책 linja.

Her er

. ?

her?

D ER

Du og eg og vi to segla i ein tresko.

Ser vi

Vi ser

PL AR

Ser vi

Her ser vi

her? .

Vi ser ordet her/Her ______ gonger. 47

Les setningane med orda som passar til bileta. Sei ei fin setning med kvart av orda. Svar ja eller nei p책 kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Lag runde former fem gonger p책 linja.

Her er

Sko Blakken, sko Blakken med hammar og tong.

Ser vi

PL AR

her?

Her er

D ER

Her er

Ser vi

. ?

O _____________________________ Lag runde former. 48

Les setningane med orda som passar til bileta. Lag ei fin setning med kvart av orda. Svar ja eller nei på kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Lag runde former fem gonger på linja.

. . .

Vi ser

Her er

PL AR

Her er

D ER

Ormen Lange kraup som ein slange, under eit gjerde, tok seg ei pære – delte ho i to, og kasta ho i do.

Her er

O _____________________________ Lag runde former. 49

D ER

PL AR

Set blått kryss på rådhuset i Oslo og på losen som står på bryggja. Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden o på plass først eller sist i ordet. Forklar korleis bokstaven o ser ut.

D ER

PL AR

Les setningane med orda som passar til bileta. Set strek under bokstaven o/O. Tel kor mange gonger du ser bokstaven o/O. Skriv antalet p책 linja.

Vi ser

D ER

Ola vil ro. Ola har ein rob책t. Ola ror og ror. Ola ror til Oslo.

Ollo ser

PL AR

Her er Ollo.

Ollo er her. Vi ser o o. Her er _______________ o/O. 52

Les setningane med orda som passar til bileta. Lytt etter spr책klyden o. Set strek under bokstaven o/O. Skriv bokstaven o fem gonger p책 linja.

Her er

PL AR

Vi ser Ollo.

Ollo ser is. .

D ER

Ollo ser

Ro, ro, ro din b책t, ta di 책re fatt! Voggande, voggande, voggande, voggande over Kattegat!

Ser Ollo

her?

Her er Ollo. o _____________________________ Skriv bokstaven o. 53

Les setningane med orda som passar til bileta. Set strek under bokstaven o/O. Skriv bokstaven o/O fem gonger p책 linjene.

Her er sol.

PL AR

Vi ser sol.

Sol, sol, kom til meg! Regn, regn, g책 din veg! Vi vil ut og bade!

D ER

Ollo er her.

Her er Ollo.

Ollo ser sol. Ser vi sol? o _____________________________ O _____________________________ 54

Skriv bokstaven o/O.

Les setningane med orda som passar til bileta. Skriv S (for sant) dersom du ser det same biletet i ramma Ă¸vst pĂĽ sida, eller U (for usant) dersom du ikkje ser biletet.

o S/U

Ser vi

______

Ser vi

D ER

Ser vi

PL AR

Ser vi

______

Ser vi

______

Ser vi

______ 55

Her er

PL AR

. ?

Ser vi

Vi ser

Les setningane med orda som passar til bileta. Svar ja eller nei p책 kvar setning. Du svarar ja dersom du ser det same biletet i ramma. Dikt ei historie om ein tjuv som stal ein dyr diamantring. Set strek under bokstaven o i orda nedst p책 sida.

Vi ser Ser vi

D ER

her? her.

her?

politimotorsykkel, politibil, solbriller, solo, stol, radio, mobil, oksar. 56

Set strek under bokstaven o i desse orda.

Les setningane med orda som passar til bileta. Skriv S (for sant) dersom du ser det same biletet i ramma Ă¸vst pĂĽ sida, eller U (for usant) dersom du ikkje ser biletet.

Ser vi

her?

______ ______ ______

Ser vi Ser vi Ser vi

D ER

Ser vi sol?

Ser vi

PL AR

S/U

her? ?

______ ______

______ 57

D ER

PL AR

Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden l på plass først eller inne i ordet. Forklar korleis bokstaven l ser ut.

D ER

PL AR

Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven l/L. Skriv bokstaven l åtte gonger på linja.

Hei Ollo! Her er Lolo!

G IN

D ER

Her er Lolo. Her er Ollo.

PL AR

Ser vi Lolo her? Ser vi Ollo her?

Vi ser Lolo her. Vi ser Ollo her.

l _______________________________ Skriv bokstaven l (rettlinja form i loddrett stilling, stor høgd). 60

Les spørsmåla med orda som passar til bileta. Skriv S (for sant) dersom du ser det same biletet i ramma øvst på sida, eller U (for usant) dersom du ikkje ser biletet.

S/U

______

Ser vi Ser vi

D ER VU

Ser vi

Ser vi Ollo?

______

PL AR

Ser vi Lolo?

? ?

______ ______

Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven o/O. Skriv S/U (sant eller usant).

Ă&#x2DC;veord: lo, Lolo

S/U ______

Ollo lo.

______

PL AR

Her er Lolo.

______

D ER

Lo Ollo her?

______

Lo Lolo her?

Ser vi sol her? Her er is.

______ ______

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven l/L. Tel kor mange gonger du ser bokstaven o. Skriv antalet p책 linja.

lolo

SE G IN

D ER

Her er vi. Vi er her. Vi lo.

PL AR

Her er Lolo. Lolo lo.

Her er sol. Lolo er her. Vi er her. Her er ___ o. 63

Les setningane med orda som passar til bileta. Set strek under bokstaven l/L. Tel kor mange gonger du ser bokstaven l/L. Skriv antalet på linja. Sei orda som passar til bileta. Lytt og finn språklyden l.

Øveord: sol

Lolo ser Ollo. PL AR

SE G IN

D ER

Lolo ser sol. Ser vi sol?

Lolo ser Vi ser 5

Ser vi Vi ser 4

Her er _______ l/L. 64

Øveord: og

Les setningane med orda som passar til bileta. Set ring rundt ordet og. Øv på å kjenne att ordet og. Tel kor mange gonger du ser ordet og. Skriv antalet på linja.

Her er Lolo. Lolo ser og

PL AR

Ollo ser Ollo lo.

D ER

Vi ser Lolo og Ollo. Vi ser sol. Her lo Ollo og Lolo. Lo vi? Her er _______ og. 65

D ER

PL AR

Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden a på plass først i ordet. Forklar korleis bokstaven a ser ut. Les setningene fem ganger. Sett kryss under bokstaven a/A. Tell hvor mange ganger du ser bokstave Skriv antallet på linjene.

D ER

PL AR

ene a/A, l/L og o/O.

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven a/A. Tel kor mange gonger du ser bokstavane a/A, l/L og o/O. Skriv antalet p책 linjene.

Her er Ola. Ola lo.

SE G IN

D ER

Her er sola. Her er is.

PL AR

Ola, Lolo og Ala er her. Ola og Lolo lo.

Her er Lolo. Lolo lo. Her er Ala. Ala lo.

Lolo og Ola ser Ala. 68

Her er ___ a/A. Her er ___ l/L. Her er ___ o/O.

Les setningane fem gonger. Skriv S/U (sant eller usant).

S/U ______

Ser vi Lolo her?

______

PL AR

Ser vi Ola her?

______

Ser vi Ala her? IN D ER

Vi ser is.

Vi er her.

Vi ser sola. Her lo Ola. Her ser vi Ala.

______

______ ______ ______ 69

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven a/A. Tel kor mange gonger du ser bokstaven l/L. Skriv antalet på linja.

Her er OL. Ola er her. PL AR

Lolo er her.

G IN

Her er sol.

Ala er her.

Lolo lo.

D ER

Ola sa: «1, 2, 3. 1, 2, 3.»

Ola sa: «3, 2, 1. 3, 2, 1.» Ala sa: «la, la, la.» Er sola her? Her er sol! 70

Her er ___ l/L.

Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven a/A. Skriv bokstaven a/A fem gonger pĂĽ linjene.

Vi ser sola. Vi ser 5 is.

PL AR

Lolo ser Ala.

Ola ser Lolo. IN

Vi ser Ala.

D ER

Vi ser 5, 4, 3, 2, 1. Ser vi 5 is? Ser Ala Lolo?

A ______________________________ a ______________________________ Skriv bokstaven a/A. a (ei rund form og ei rett form i loddrett stilling, lita hĂ¸gd). 71

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven a/A. Skriv særnamnet Ala tre gonger på linja.

Vi er 3

SE G IN

D ER

Ala er her. Lolo er her. Ola er her. Vi ser Ola, Lolo og Ala. Vi ser 3.

PL AR

Ola, Lolo og Ala er her. «Her er vi», sa Ola. «Vi er 3», sa Lolo. «1, 2, 3», sa Ola og Lolo.

Ala ____________________________ Skriv særnamnet Ala. 72

Les setningane fem gonger. Set strek under alle særnamna. Skriv særnamnet Ola tre gonger på linja.

La la la

PL AR

Lolo sa L O L O. Ola sa O L A. Ollo sa O L L O. Ala lo.

D ER

Ollo sa la-la-aaaaa! Ola og Lolo lo. VU

Ala sa is, is, is. Ollo sa is, is, is. Ola og Lolo lo. Ser vi is her? Ola ____________________________ Skriv særnamnet Ola. 73

D ER

PL AR

Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden s på plass først i ordet. Forklar korleis bokstaven s ser ut.

D ER

PL AR

Les setningane fem gonger. Set ring rundt bokstaven s/S. Tel kor mange gonger du ser bokstaven s/S. Skriv antalet pĂĽ linja.

Ă&#x2DC;veord: os

Sala Her er Sala og Ala. Sala ser is.

PL AR

Sala lo.

Her er sola. IN D ER

Lo Ala?

Her er Ala.

Ser Sala solo? Ser Sala is? Sala ser os. Her er _____________ s/S. 76

Ă&#x2DC;veord: los, sal

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven s/S. Set ring rundt bokstaven a. Skriv ordet sa seks gonger pĂĽ linja.

los Her er los. Vi ser los.

PL AR

Vi ser sola.

Her er os. IN

D ER

Vi ser os.

Ola ser os.

Her er sal.

sal

Vi ser sal. Ser vi Ola? sa _____________________________ Skriv ordet sa. (Hugs mellomrom.) 77

Set ring rundt bokstaven s/S. Les orda øvst på sida. Skriv orda som passar til bileta, på rett plass. Bruk linjene. Eitt av orda har ikkje eit bilete som passar til. Skriv dette ordet på linja nedst på sida.

Ola sol os solo los Oslo

Her er ___________.

PL AR

Her er ___________.

D ER

Her er ___________.

Her er ___________. Her er ___________.

____________________________ Skriv ordet som ikkje har eit bilete som passar til. 78

Les setningane fem gonger. Skriv S/U (sant eller usant).

S/U Her er Ola.

EM SE

Her er sal. IN D ER

Vi ser solo.

Ser vi solo?

______ ______

Vi ser Ola.

Ser vi os?

______

Ola lo.

PL AR

Sola er her.

______

______ ______

______ 79

Les setningane fem gonger. Set ring rundt bokstaven s/S. Skriv S/U (sant eller usant).

S/U Her er Ola.

______

PL AR

Sola er her.

______

Ser vi sal?

______

D ER

Ser vi Oslo?

______

Vi ser solo. Ser vi os?

Vi ser sola her. Ser vi 4 her? 80

235

______

Ă&#x2DC;veord: har

Les setningane fem gonger. Kva har Lolo, og kva har Ola? Skriv orda. Bruk linjene. Set ring rundt ordet har.

Oslo Her er Oslo. Oslo har sol. PL AR

Oslo har os.

Ola er her. SE G

D ER

Lolo har is.

Her er Lolo.

Ola har solo.

Ser vi Ollo her?

Lolo har _______________________ Ola har _______________________ 81

D ER

PL AR

Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden e på plass først i ordet. Forklar korleis bokstaven e ser ut.

D ER

PL AR

Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven e/E. Skriv S/U (sant eller usant) på spørsmåla nedst på sida. Bruk linjene.

Ala og Ollo

D ER

Ala er her. Er Ollo her?

Her er Ollo og Ala. Ollo lo. Ala slo Ollo.

PL AR

Ala ser sola. Ala ser og ser. Ala ser Ollo.

Ollo har is og solo. Har Ala is? Ser Ala sola? ________ Har Ollo is? ________ Svar S/U (sant eller usant). 84

Øveord: slo

Øveord: esel, sele

Les setningane fem gonger. Tel kor mange gonger du ser bokstavane e/E og a/A. Skriv antalet på linja.

Esel og sel Her er Else og Ole. Ole har sele.

EM KS SE G IN

D ER

Ala er her. Ala ser sel. Ala lo.

PL AR

Ole ser esel. Ole lo.

«Her er esel», sa Else. «Her er sel», sa Ala. Vi ser esel og sel her. Vi ser ___ e/E. Vi ser ___ a/A. 85

Les setningane fem gonger. Set ring rundt bokstaven e/E. Skriv orda sol og se tre gonger på linjene.

Else

PL AR

Her er Else. Else ser sola. «Se, her er sola!» sa Else.

Her er solo. Else har solo. «Se, her er solo!» sa Else.

D ER

Else lo. «0, 1, 2, 3, 4, 5», sa Else. «5, 4, 3, 2, 1, 0», sa Else. Sola lo. sol ____________________________ se ____________________________ Skriv orda sol og se. 86

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven e/E. Tel kor mange gonger du ser bokstaven s/S. Skriv antalet på linja.

Øveord: sel

Else og Ole ser sel. Ole ser og ser.

PL AR

Ole ser sel Her er Ole. Ole har sele.

D ER

«1, 2, 3 sel», sa Else. «3, 2», sa Ole og lo. VU

«Vi ser 3 sel!» sa Else. «Ole ser 2 sel», sa Ole. Else lo. Vi ser ______ s/S. 87

Les setningane fem gonger. Set ring rundt bokstaven e/E. Set kryss under bokstaven a/A. Skriv S/U (sant eller usant).

Vi ser Else.

S/U ______

PL AR

Ole har solo.

Else har is.

______ ______

D ER

Her er sel.

Vi ser esel.

______

Ser vi esel?

Ala ser Ola. Ala slo Ola.

______

______ ______

______

Les setningane fem gonger. Set ring rundt ordet og. Set kryss under bokstaven e/E. Set strek under bokstaven a/A.

Ă&#x2DC;veord: oase

2 og 2

Her er Ala. Her er Ola. Vi ser Ala og Ola.

PL AR

Her er sel. Her er esel. Vi ser esel og sel.

D ER

Her er is. Her er solo. Vi ser solo og is. Her er sol. Her er oase. Vi ser sol og oase. 89

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven e/E. Tel kor mange gonger du ser bokstaven l/L. Skriv antalet på linja.

Les

D ER

Leo Laos? Else Laos? Lolo Oslo? Asle Sola? VU

Ser Ser Ser Ser

«Les Oslo», sa Ola. «Les Laos», sa Asle. «Les Sola», sa Lolo.

PL AR

Her er Lolo og Sala. Her er Ola og Asle. Her er Leo og Else.

Vi ser _______ l/L. 90

Øveord: Laos, Sola

Ă&#x2DC;veord: alle, cola

Les setningane fem gonger. Set ring rundt ordet og. Tel kor mange gonger du ser ordet alle. Skriv antalet pĂĽ linja.

Alle 5

KS SE

Ser vi Ala? Ala ser alle 5.

PL AR

Alle er her. Lolo og Ola er her. Sala, Leo og Else er her. Vi ser alle 5.

D ER

Her er os og is. Her er solo og cola. Else og Lolo har is. Lolo og Leo har cola. Ola har solo. Vi ser __________ alle. 91

Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven a/A. Skriv bokstaven e seks gonger på linja.

Vi ser Ala

SE G IN

D ER

Asle sa: «La oss lese.»

Sala sa: «Le, Ala!» Ala lo.

PL AR

Sala, Leo og Ala er her. Vi ser alle 3.

Leo sa: «Les, Ala!» Ala sa: «a a, l l, e e, s s, oooo.» Leo og Asle lo. Ala slo Leo og Asle. e ______________________________ Skriv bokstaven e. 92

Øveord: les

Les setningane fem gonger. Skriv bokstavane A og E seks gonger på linjene.

Les

sol og oase. esel og sal. sel og los. Oslo og os. D ER

ser ser ser ser

Vi Vi Vi Vi

PL AR

Her er Leo og Asle. Else og Sala er her. Vi ser Lolo og Ola. Vi ser Ala.

Leo sa: «Sala, les, les, les!» Ala sa: «AAAA, EEEE, LLLL, OSOOOS.» A _______________________________ E _______________________________ Skriv bokstavane A og E. 93

RETTLEIING TIL TUBA LUBA 1–2 LESEHEFTE A

PL AR

• Bruk god tid på innlæringa av kvar bokstav. Dei enkelte bokstavane bør ikkje takast i bruk i tekstar før elevane har arbeidd grundig med dei. • Bruk minst to veker på arbeidet med ein ny bokstav. Arbeid mykje munnleg og bruk bokstavhefta til skriftlege øvingar. • I førstninga bør ikkje elevane ha meir enn éi leselekse i veka, men dei bør få fleire lekser etter kvart. Målet bør vere éi lekse per leksedag.

Leselekser

• Elevane skal i hovudsaka arbeide med leseleksene heime, men ein bør gjennomgå leksene grundig på skolen på førehand. Elevane skal vere godt kjende med orda i teksten, det vil seie at dei skal forstå kva orda tyder, og dei skal kunne lese dei. • Under gjennomgangen på skolen bør teksten alltid vere tilgjengeleg på tavla, som lysark eller liknande. Læraren og elevane les teksten saman på ulike måtar: kviskrar, ropar, les berre verba eller berre substantiva, ulike grupper les kvar for seg, les nedanfrå og oppover, les setningane baklengs, plukkar ut ord frå setningane osv. Læraren les åleine, men les ein del feil, elevane lyttar og finn ut kva som vart lese feil. • Læraren og elevane snakkar om illustrasjonane og om kva teksten handlar om. Fordi ordvalet no i starten er svært avgrensa, er det viktig at læraren fortel «historia» slik ho kunne ha vore om ein hadde hatt fritt ordval. Er det stadnamn i teksten, bør læraren vise på kartet kvar staden er. • Elevane startar opp med to heilord: «Vi ser». Dei

Framgangmåte og tidsforbruk

Tuba Luba er ein læremiddelserie for norsk på barnetrinnet, komplett frå første til sjuande trinn. Lesehefte A er den første eininga i ei ny utgåve av Tuba Luba for den grunnleggjande lese- og skriveopplæringa. Det nye opplegget for begynnarundervisninga har fått samletittelen Tuba Luba 1–2 og vil til saman omfatte åtte einingar. Eit viktig skilje frå tidlegare utgåver på dette nivået er at Tuba Luba 1–2 er eit samanhangande opplegg for første og andre trinn under eitt. Lesehefte A er for bruk på 1. trinn. Tuba Luba 1–2 omfattar fire lesehefte og fire bokstavhefte (arbeidshefte) som til saman dekkjer innlæringa av dei 24 mest brukte bokstavane. (Vi ventar med c, q, w, x, z til 3. trinn.) Desse åtte einingane er for bruk på første og andre trinn.

D ER

• L æraren må avgjere når elevane er klare for denne første leseboka, og kor fort dei skal gå fram. Mitt forslag er at ein startar med dei grunnleggjande dugleikane (det meste går føre seg munnleg) og arbeider med leseleksene parallelt. • Dessutan bør elevane arbeide med dei grunnleggjande omgrepa i omgrepsinnlæringsmodellen til Magne Nyborg. Desse omgrepa blir presenterte i første del av Lesebok A og blir mellom anna brukte til forklaring og analyse av bokstavane og sifra. I Tuba Luba 1 Ressursperm av Herdis Øyehaug Karlstad er det eit grundig opplegg for innlæring av kvart enkelt omgrep. • Omgrepa som trengst for å analysere ein ny bokstav, bør vere innlærte før ein tek til å arbeide med den aktuelle bokstaven.

Kva skal elevane lære?

PL AR

• I tillegg til det som er nemnt ovanfor, skal elevane etter kvart vite kva ein bokstav er (symbol for ein språklyd), og kva eit ord og ei setning er. Dei skal dessutan lære at ei setning alltid har ein stor bokstav på plass først og punktum på plass sist. Dei vil òg finne stor bokstav på plass først i særnamn. Punktum er eit teikn som tyder stopp (ei bitte lita stund). Dei skal vite kva som er skilnaden på korleis ein les ei forteljande setning og ei spørjesetning. • På 2. trinn skal alle vite kva ein konsonant er (ein bokstav som har forskjellig bokstavnamn og språklyd), og kva ein vokal er (ein bokstav som har same bokstavnamn og språklyd). • Dei bokstavane som elevane skal lese eller skrive, skal vere grundig gjennomgått og innlærte. Men somme gonger blir bokstavar tekne i bruk før dei er innlærte. Da tener dei anten som symbol for visse oppgåvetypar (S og U for orda sant og usant) eller som illustrasjonar for gjennomgangen av nokre form- og stillingsomgrep (sjå nedanfor).

D ER

to orda skal elevane berre kjenne att. Desse orda pluss eit bilete er brukte i dei første leseleksene. • Elevane «les» orda, finn ord som fortel om biletet, og set dette saman til ei setning. Med dette får elevane språktrening og språkstimulering, og dei blir språkmedvitne. • På denne måten vil elevar som ikkje les, få ei kjensle av korleis leseprosessen går føre seg. For å bli gode lesarar treng elevane mykje lesetrening. • Foreldra må øve og følgje opp barnet, bli «personlege lesetrenarar». Barnet treng om lag 15 minutt lesetrening saman med ein vaksen per dag. • Barna bør stimulerast og oppmuntrast til å lære nye ord og uttrykk. • Eleven bør bli «høyrd» i leseleksa kvar dag på skolen og få ein kommentar til korleis han eller ho har jobba med leksa. • Tekst som omfattar alle bokstavane, skal ikkje lesast av elevar som ikkje har begynt å lese. Teksten (instruksjonen) i det grøne feltet øvst på sida er meint for lærar og for foreldre som skal hjelpe eleven med leksene. • Teksten i raude rammer med teikninga av Ollo over er meint for elevar som les, og som har lyst til å lese meir utfordrande stoff. Dei elevane som ikkje har knekt lesekoden, kan «lese» desse tekstane saman med ein vaksen. • Øveord skal ikkje puggast eller skrivast. Dette er ord som treng ei forklaring på kva dei tyder eller korleis dei skal lesast (for eksempel Laos, los, oase, sel). • I lesetekstane møter elevane berre heilord og ord med bokstavar som er innlærte. Det gir ofte rare setningar, og da kan ein diskutere korleis dei burde ha vore.

Innlæring av ny bokstav • Når elevane skal lære ein ny bokstav, bør det skje etter eit fast mønster. Utgangspunktet bør vere at barna får sjå konkrete ting som har namn med den aktuelle bokstaven på plass først. (Ved innlæringa av bokstaven o/O kan det for eksempel vere ein osteskjerar, ein ostebit, ein liten figur av ein okse.) Dei kan òg studere innleiingsbileta i leseboka og bokstavhefta eller andre illustrasjonar som høver. Eventyr og songar bør òg brukast.

PL AR

Bokstaven a har plass på linja. Han har lita høgd, han er samansett av to delar, ei rund form og ei rettlinja form i loddrett stilling. Den runde forma har plass på venstre side av den rettlinja forma. Bokstaven a er ein vokal fordi han har same språklyd og bokstavnamn. Bokstaven s har plass på linja. Han har lita høgd, han er samansett av to delar, to bogeformer. Bokstaven s er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Han heiter «ES», men språklyden er «s». Bokstaven e har plass på linja. Han har lita høgd, han er samansett av to delar, ei bogeform og ei rettlinja form i vassrett stilling. Bokstaven e er ein vokal fordi han har same språklyd og bokstavnamn.

D ER

• La elevane få ei lita smaksprøve av noko som har den aktuelle bokstaven på plass først, for eksempel ostepopp når bokstaven o/O skal lærast, lakrisbåt ved l/L, appelsinbåt ved a/A osv. • Tren på korleis vi seier språklyden, finn ut kva form- og stillingsdelar bokstaven er samansett av, og øv på å skrive bokstaven. Her er bokstavkorta til god hjelp, og eg tilrår at kvar elev har eit sett til disposisjon. Bokstavkorta kan ein kjøpe i ein konvolutt som inneheld ni sett. • Eleven bør òg lære om bokstaven er ein konsonant eller ein vokal, og kvifor det er vokal eller konsonant. I leseboka er raud farge brukt som symbol for vokal og blå farge som symbol for konsonant. Elevane kan fargeleggje bokstavkorta sine med dei same symbolfargane. • Bruk også korta til å repetere bokstavane, eller elevane kan leggje dei saman til ord eller øve på ulike omgrep, lytte ut lydar, kalle fram eller kjenner att lydar osv. • Bruk arbeidsoppgåvene i bokstavheftet til skriftleg trening.

Forklaring til dei fem bokstavane i Lesehefte A ved hjelp av omgrepsinnlæringsmodellen: Hugs at kvart omgrep som blir brukt, skal vere grundig gjennomgått og forklart. Bokstaven o har plass på linja, han har lita høgd, han består av éin del, ei rund form. Bokstaven o er ein vokal fordi han har same språklyd og bokstavnamn. Bokstaven l har plass på linja, han har stor høgd, han består av éin del, ei rettlinja form i loddrett stilling. Bokstaven l er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Han heiter «EL», men språklyden er «l».

Ein bør bruke to skoleår på innlæringa av dei 24 mest vanlege bokstavane. Elevane har derfor god tid til å arbeide mykje og grundig med kvar enkelt bokstav. Dei skal ha mykje språktrening og språkstimulering og gode innspel for å bli språkmedvitne. Når det grunnleggjande arbeidet er ordentleg gjort, førebyggjer vi lese- og skrivevanskar hos elevane. Dei vil få betre leseforståing og større leseglede! Men hugs: Ting tek tid! Det er dei små detaljane som er viktige. Skal elevane bli dyktige lesarar, må dei trene mykje og ofte. Ingenting kjem av seg sjølv!