วิทยานิพนธ์ สถาปัตยกรรมศาสตร์บัณฑิต สถาบันอาศรมศิลป์

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC ธีรนพ จ�ำนงค์ วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาสถาปัตยกรรมศาสตรบัณฑิต สาขาวิชาทางสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบันอาศรมศิลป์ ปีการศึกษา ๒๕๖๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC ชื่อนักศึกษา หลักสูตร ปีการศึกษา

ธีรนพ จ�ำนงค์ สถาปัตยกรรมศาสตรบัณฑิต ๒๕๖๒

สาขาวิชาทางสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบันอาศรมศิลป์ อนุมัติให้วิทยานิพนธ์นี้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาตามหลักสูตรปริญญาสถาปัตยกรรมศาสตรบัณฑิต

คณะกรรมการด�ำเนินงานวิทยานิพนธ์

............................................................................. (อาจารย์ธีรพล นิยม) ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์หลัก ............................................................................. (ศาสตราจารย์ ธีรยุทธ บุญมี) ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม ............................................................................. (อาจารย์ขวัญสรวง อติโพธิ) ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม ............................................................................. (อาจารย์แก้วสรร อติโพธิ) ที่ปรึกษาวิทยานิพนธ์ร่วม ............................................................................. (อาจารย์รัชดาพร คณิตพันธ์) ผู้อ�ำนวยการหลักสูตรสถาปัตยกรรมศาสตรบัณฑิต

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

บทคัดย่อภาษาไทย

สโมสรการท่าเรือเอฟซี (Port FC) เป็นหนึ่งในสโมสรที่ประสบความส�ำเร็จเป็น

เข้าถึงพื้นที่อย่างมีล�ำดับของอารมณ์ เปิดพื้นที่ใหม่ๆ เพื่อบอกเล่าประวัติศาสตร์ และ

อันดับสามของไทยลีก (Thai league, T1) ทั้งยังเป็นสโมสรฟุตบอลเก่าแก่ที่เติบโต

สร้างหน้าบ้านของสโมสรที่ท�ำให้ผู้มาเยือนได้สัมผัสถึงบรรยากาศอันเป็อัตลักษณ์ของ

ขึ้นจากภายใต้การบริหารของหน่วยงานรัฐวิสาหกิจ มีกุญแจสู่ความส�ำเร็จ ไม่ใช่

การท่าเรืออย่างแท้จริง

เพี ย งเพราะความสามารถในการบริ ห ารเพี ย งอย่ า งเดี ย ว หากแต่ เ ป็ น เพราะการ

“แพทสเตเดียม พื้นที่สร้างสรรค์เพื่อย่านคลองเตย” เกิดขึ้นจากการศึกษา และ

ท่าเรือ เอฟซี เป็นสโมสรที่สามารถฝังรากลงไปยังชุมชนคลองเตยได้อย่างเหนียวแน่น

วิเคราะห์ศกั ยภาพของทีด่ นิ ในมุมมองระดับเมือง เพือ่ สร้างข้อเสนอแนะในการเปิดพืน้ ที่

และยังสามารถขยายฐานของแฟนบอลไปยังพื้นที่อื่นๆ ในกรุงเทพฯอย่างต่อเนื่อง เกิด

สร้างการเชื่อมโยงไปยังชุมชนโดยรอบ และสนับสนุนการเป็นศูนย์ฝึกซ้อมกีฬาฟุตบอล

เป็นวัฒนธรรมแฟนบอลการท่าเรือ (Fandom Culture) ที่มีอัตลักษณ์เฉพาะตัว และ

ให้สนามฟุตบอลแห่งนี้มีบทบาทเป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อการกีฬาของทุกคนในสังคม

แตกต่างไปจากแฟนบอลสโมสรอื่นๆ

“แพทสเตเดียม สัญลักษณ์แห่งคลองเตย” เป็นการพัฒนาศักยภาพของ

กิจกรรม และวิถีของแฟนบอลมีจุดศูนย์กลางอยู่ที่แพทสเตเดียม (PAT Stadi-

สถาปัตยกรรมสูก่ ารเป็นสัญลักษณ์ และภาพจ�ำของย่านคลองเตยว่าทีแ่ ห่งนีค้ อื บ้านของ

um) อันมีบทบาททั้งในฐานะรังเหย้า (Home) ของนักกีฬาฟุตบอล และเป็นพื้นที่ทาง

สโมสรชั้นน�ำของประเทศ โดยการปรากฎตัวของแพทสตเดียมจะสร้างปฏิสัมพันธ์กับ

สังคม (Social Space) ของเหล่าแฟนบอล ซึง่ ในปีพ.ศ. ๒๕๖๓ สเตเดียมแห่งนีจ้ ะมีอายุ

ผู้คนที่สัญจรผ่านทางพิเศษยกระดับ ด้วยแนวคิดการเป็นผืนธงขนาดใหญ่ที่โบกสะบัด

กว่า ๔๐ ปี ผ่านเรื่องราว เหตุการณ์ และเป็นส่วนหนึ่งในหน้าประวัติศาสตร์ของสโมสร

เกิดขึ้นจากระบบเรขาคณิตที่สร้างปรากฎการณ์การมองเห็นสีของสนามที่เปลี่ยนไป

เป็นสเตเดียมทีไ่ ม่เป็นทีจ่ ดจ�ำของผูค้ นภายนอก กายภาพโดยรวมทีย่ งั สร้างปัญหาในการ

ตามมุมมอง การปรากฏตัวในเวลากลางคืนที่เปล่งแสงสว่างจากภายใน สร้างลวดลาย

ใช้งาน ไม่เพียงพอที่จะตอบสนองต่อวิสัยทัศน์ของสโมสรในอนาคต และตั้งอยู่บนผืน

ตัวอักษร และศึกษาถึงคุณสมบัติของวัสดุที่จะสามารถตอบสนองต่อความต้องการใน

ที่ดินที่มีศักยภาพสูงในการพัฒนาเป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของเมือง

การออกแบบได้อย่างครบถ้วน

จึงท�ำให้เห็นถึงโอกาสในการพัฒนาแพทสเตเดียม สู่การเป็นสถาปัตยกรรม

วิ ท ยานิ พ นธ์ ฉ บั บ นี้ จึ ง เป็ น การศึ ก ษาค้ น คว้ า และตั้ ง ข้ อ

มีคุณค่า และบทบาทส�ำคัญต่อแฟนบอล สโมสร องค์กร และเมือง โดยมีกระบวนการ

สั น นิ ษ ฐ า น อั น น� ำ ม า สู ่ ก า ร อ อ ก แ บ บ ส ถ า ป ั ต ย ก ร ร ม แ พ ท ส เ ต เ ดี ย ม ที่

ศึกษาทีใ่ ห้ความส�ำคัญทัง้ มิตทิ างสังคมวิทยา มานุษยวิทยา และการออกแบบชุมชนเมือง

ครอบคลุ ม ทั้ ง มิ ติ ท างวั ฒ นธรรม สั ง คม เมื อ ง และองค์ ค วามรู ้ ใ นการออกแบบ

เพื่อให้สามารถก�ำหนดเป้าหมายในการด�ำเนินงานได้ใน ๓ ประเด็นอันประกอบไปด้วย

เปลื อ กอาคาร (Façade) เพื่ อ เป็ น ข้ อ เสนอแนะแก่ ส โมสรการท่ า เรื อ เอฟซี

“แพทสเตเดียมอันเป็นที่รัก และภาคภูมิใจของแฟนบอล” โดยมีกระบวนการ ศึกษาไปที่การท�ำความเข้าใจถึงวัฒนธรรม วิถีชีวิต กิจกรรม และการแสดงออกถึง ตัวตนของแฟนบอล ผ่านกระบวนการสังเกตุการณ์ สัมภาษณ์ และจัดกระบวนการมีสว่ น ร่วมอันน�ำมาสู่การต่อเติม (Extension) กายภาพเดิมให้สามารถตอบโจทย์ทั้งในแง่ของ ความจุผู้ชม การสัญจรที่เป็นระบบ การรักษาไว้ซึ่ง “Sense of place” การสร้างการ

ส�ำหรับการพัฒนาในอนาคต และคาดหวังว่าจะเป็นประโยชน์แก่ผู้สนใจ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ABSTRACT

Port FC is one of football clubs has ranked the third of the most successful

of culture, way of life, activities, and self-expression of football fans through

This thesis is based on studying, conducting research, and setting a hypothesis

football club in Thai league, T1 and this old team has grown under the ad-

observation, interview, and participatory process that lead to extension of old

leading to the design of PAT Stadium architecture that covers cultural, social,

ministration of a state enterprise agency. The key to success up to today is

physical appearance to be able to meet response in terms of seating capacity,

urban dimensions and body of knowledge about façade design so as to be a

not from efficiency of administration and management only but Port FC is the

systematic crowd circulation, testoring of “Sense of place”, accessibility of the

suggestion for Port FC football club for future development. The researcher

club that deeply and consistently rooted in Klong Toei community. Meanwhile,

area with sequence of emotion, opening a new space for telling the history,

expected that this thesis will be beneficial to all interested persons.

Port FC club can extend their fan base to other areas in Bangkok continuously,

and building the front yard of the club to enable visitors to truly experience

contributing to Port FC own culture (Fandom Culture) full of its identity and

the unique atmosphere of Port FC.

Port FC fans are different from those of other clubs. “ PAT Stadium, creative space for Klong Toei” is originated from the study and Activities and way of life of football fans are centered at PAT Stadium that plays

analysis of land potential in an urban perspective to make suggestions for

an important role in being the home stadium of football players and social

opening a space that connects to communities as a whole and supports being

space of those football fans. In 2020, this football stadium will be more than

a center for football practice, enabling this football stadium to play its role as

40 years old. It has passed many stories and situations and been a page in the

a sport public space for everyone in the society.

club’s history. However, it is not a remembered football stadium by people outside; overall physical appearance that causes function problems; it cannot

“PAT Stadium, Klong Toei Landmark” It is the development of architecture

respond to the club’s vision in the future, and it is located on a land having high

potential to become a symbol and memorable image for Klong Toei that is

capacity to be developed as a public space for improving urban quality of life.

the home of a leading football team of the country. The manifestation of PAT Stadium will create interaction with people who commute from one place to

As a consequence, a chance of developing PAT Stadium has be seen in becoming

another place using a trollway based on the concept of having a huge flapping

a valuable architecture and having a vital role for football fans, the football

flag. A geometric system shall make a phenomenon of seeing the stadium color

club, the organization, and the city. There are processes of studying that give

that can be changed by vision angle. The appearance of the stadium at night

importance to sociology, anthropology, and urban community design for being

emits light from inside with alphabet designs. Properties of material that will

able to set operational goals in 3 points which comprise :

meet the design demand are thoroughly studied.

“Beloved and proud PAT Stadium”, the study focuses on making understanding

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

กิตติกรรมประกาศ

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ ส�ำเร็จลุล่วงไปได้จากการสนับสนุน และความช่วยเหลือ

ขอบคุณพี่รีม และพี่เจิ้นที่ช่วยเหลือการนัดหมายบริษัทผู้ผลิตวัสดุ และบริษัท

บุคคลหลายฝ่าย ซึ่งไม่อาจส�ำเร็จได้หากปราศจากบุคคลที่มอบความกรุณาให้เหล่านี้

Frameline ที่สนับสนุนผู้มีความรู้มาให้ค�ำแนะน�ำแม้จะทราบว่างานชิ้นนี้เป็นเพียง

วิทยาพินธ์ของนักศึกษาก็ตาม

ขอบพระคุณสถาบันอาศรมศิลป์ที่มอบโอกาสในการศึกษาสถาปัตยกรรม ทั้ง

วิชาความรู้ และทัศนคติที่จะมองสถาปัตยกรรมให้เป็นสิ่งที่มีคุณค่าต่อสังคม

ใจ และสนับสนุนกันจนวิทยานิพนธ์ลุล่วงมาถึงวันนี้

ขอบพระคุ ณ อาจารย์ ธี ร ยุ ท ธ บุ ญ มี อาจารย์ แ ก้ ว สรร อติ โ พธิ อาจารย์

ขอบคุณเพื่อนๆทุกคน ทั้งพี่ตั๊ก ท๊อป ปุณณ์ ทราย พราว และน�้ำ ที่เป็นก�ำลัง

ขวัญสรวง อติโพธิ และลุงแบน ที่มอบโอกาสอันหาได้ยากที่จะได้รับค�ำปรึกษาที่มีค่ายิ่ง

จากผู้ทรงคุณวุฒิอย่างสูง ค�ำแนะน�ำที่เปิดโลกกว้างให้เห็นถึงคุณค่าของสถาปัตยกรรม

วิทยานิพนธ์นจี้ นส�ำเร็จ ความร่วมไม้รว่ มมือกัน ท�ำให้วทิ ยานิพนธ์ของลูกชายคนนีอ้ อกมา

ต่อความเป็นมนุษย์

สุดฝีมอื ของทุกๆคน จนเรียกได้วา่ โมเดลทีเ่ กิดขึน้ คือน�ำ้ พักน�ำ้ แรงของทุกคนในครอบครัว

จ�ำนงค์ และคงไม่มีวันนี้ถ้าทุกๆ ก้าวเดินไม่ได้รับการสนับสนุนจากพ่อ แม่ และพี่แป้ง

ประสบการณ์การออกแบบสเตเดียมร่วมกับ Herzog & de Meuron เป็นปัจจัย

และสุดท้ายที่ขาดไม่ได้คือครอบครัว ที่เป็นก�ำลังใจส�ำคัญที่สุดในการท�ำ

ส�ำคัญต่อการมองคุณค่าของสถาปัตยกรรมประเภทสเตเดียม ทั้งในแง่ต่อเมือง ชุมชน

แฟนบอล และความงาม ซึ่งมีความส�ำคัญต่อการพัฒนาความคิดมาสู่วิทยาพิพนธ์นี้ ขอ

เหน็ดเหนื่อยแค่ไหน และไม่ลืมที่จะกลับมาทบทวนสิ่งที่เกิดขึ้น และใช้มันเป็นก�ำลังใจ

ขอบพระคุณความกรุณาที่มอบให้กว่า ๑ ปี และก�ำลังใจที่ไม่เคยลืมแม้ผ่านมาถึงวันนี้

ต่อวันข้างหน้า

ขอขอบพระคุณสโมสรการท่าเรือ เอฟซี คุณองอาจ ก่อสินค้าผู้จัดการสโมสร

และคุณบิวที่กรุณาให้ข้อมูลที่ส�ำคัญต่อการออกแบบ ขอบพระคุณพี่หมู พี่อ้วน พี่ยอด และพี่ๆจากสภาสิงห์ท่าเรือ กลุ่ม ๒ ล้อสิงห์เจ้าท่า และกลุ่มสิงห์พาเพลินที่กรุณาพูดคุย แลกเปลีย่ นข้อมูลผ่านกระบวนการมีสว่ นร่วม อันน�ำมาสูก่ ารตัง้ เป้าหมายทีเ่ ป็นประโยชน์ กับงาน

ขอบพระคุณ อาจารย์ขนุน และอาจารย์ปุ๊ก ที่ให้ค�ำปรึกษาที่ส�ำคัญต่อการท�ำ

วิทยาพิพนธ์ เตือนสติของผมในยามทีไ่ ขว้เขว และเห็นคุณค่าของการเขียนและสรุปความ รู้ จนมาเป็นรายงานวิทยานิพนธ์ฉบับนี้

ขอบพระคุณอาจารย์ตึ๊ง อาจารย์คุ้ง อาจารย์โจ้ ที่มอบค�ำเสนอแนะที่มี

ประโยชน์ต่อการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม ขอบคุณพี่ดิว พี่ปุ๊ก จีน โต แทณ ที่คอยให้ ความช่วยเหลืออยูเ่ สมอไม่วา่ การจัดกระบวนการจะผิดพลาดเพียงใด ก็ยงั หยิบยืน่ น�ำ้ ใจ มาโดยตลอดมา

ขอบคุณตัวเองที่อดทนผ่านความยากล�ำบากนี้มาได้ มันเป็นงานที่กดดัน และ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

สารบัญ

๓.๓.๒ การวิเคราะห์บริบทของท่าเรือกรุงเทพ ...........................................๕๐

บทคัดย่อภาษาไทย

๒.๒.๙ ทางออกอพยพ ..................................................................................๒๓

๓.๓.๓ การวิเคราะห์ที่ตั้งโครงการ ..............................................................๕๔

บทคัดย่อภาษาอังกฤษ

๒.๒.๑๐ การเข้าถึงระหว่างโซน ๒ และโซน ๓ .............................................๒๓

๓.๓.๔ ประวัติการพัฒนาสนามแพทสเตเดียม ............................................๕๖

กิตติกรรมประกาศ

๒.๒.๑๑ การวางผังโดยแบ่งแนวควบคุมตามล�ำดับการเข้าถึง........................๒๓

๓.๓.๕ กายภาพและมุมมองภายนอกและภายในสนามฟุตบอล .................๕๗

๒.๓ หลักเกณฑ์การออกแบบสนามฟุตบอลที่เกี่ยวข้องกับโครงการ .....................๒๔

๓.๓.๖ การใช้งาน การสัญจรและระบบการรักษาความปลอดภัย ..............๖๓

สารบัญ สารบัญรูปภาพ

๒.๓.๑ ขนาดสนามฟุตบอล...........................................................................๒๔

สารบัญตาราง

๒.๓.๒ ไฟแสงสว่างส่องสนาม ......................................................................๒๕

บทที่ ๔ รายละเอียดโครงการ

๒.๓.๓ พื้นที่บริการกีฬาฟุตบอล ....................................................................๒๕ บทที่ ๑ บทน�ำ

๒.๒.๔ อัฒจันทร์ ...........................................................................................๒๖

๔.๑ ข้อมูลเบื้องต้นของโครงการ .........................................................................๖๖

๒.๓.๕ ส่วนอ�ำนวยการแข่งขันและบริหารจัดการสเตเดียม ...........................๒๘

๔.๒ แนวความคิดและเป้าหมายในการพัฒนาของสโมสรการท่าเรือ

๑.๑ ความเป็นมาของโครงการ ............................................................................๑๖

๒.๔ กฎหมายและเทศบัญญัติที่เกี่ยวข้อง ..............................................................๓๐

๑.๒ เป้าหมายเชิงคุณค่าของโครงการ .................................................................๑๗

๒.๔.๑ ต�ำแหน่งในข้อบังคับผังเมืองรวมกรุงเทพฯ ........................................๓๐

๑.๓ วัตถุประสงค์ของโครงการ ............................................................................๑๗

๒.๔.๒ ข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับสเตเดียม ..................................................๓๐

๑.๔ ขอบเขตของโครงการ ....................................................................................๑๘ ๑.๕ ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ............................................................................๑๘

เอฟซี ............................................................................................................๖๗ ๔.๓ กระบวนการมีส่วนร่วม เพื่อก�ำหนดเป้าหมายในการพัฒนา ........................๖๘ ๔.๓.๑ เรื่องราวความผูกพันระหว่างแฟนบอลการท่าเรือ และเพทสเตเดียม..........................................................................................๖๘

บทที่ ๓ การวิเคราะห์สโมสร แฟนบอล สเตเดียมปัจจุบัน และที่ตั้งของโครงการ

๔.๓.๒ มุมมองต่อแพทสเตเดียมและประเด็นควรปรับปรุง...........................๖๘ ๔.๓.๓ สิ่งที่เป็นอัตลักษณ์ขอองการท่าเรือ...................................................๖๙

บทที่ ๒ เกณฑ์การศึกษาทางสังคมวิทยาและการออกแบบโครงการ

๓.๑ ข้อมูลและการวิเคราะห์สโมสรการท่าเรือเอฟซี .............................................๓๒

๔.๓.๔ ความคาดหวังและแพทสเตเดียมในฝัน..............................................๖๙

๓.๑.๑. ความเป็นมาของสโมสรฟุตบอลการท่าเรือ เอฟซี .............................๓๒

๔.๓.๕ บทสรุปความเห็นต่อการพัฒนาแพทสเตเดียม...................................๗๐

๒.๑.๑ แนวความคิดเรื่องวัฒนธรรมแฟนคลับ (Fandom) ..........................๑๙

๓.๑.๒ ข้อมูลพื้นฐานของสโมสรในปัจจุบัน ...................................................๓๔

๔.๓.๖. บทสรุปอัตลักษณ์ที่สะท้อนตัวตนของการท่าเรือ..............................๗๑

๒.๑.๒ แนวความคิดเกี่ยวกับอัตลักษณ์ .......................................................๑๙

๓.๑.๓ ทีมนักกีฬาของสโมสร ........................................................................๓๕

๔.๔ การก�ำหนดเป้าหมายร่วมในการพัฒนาโครงการ .........................................๗๒

๒.๒ หลักการออกแบบสนามกีฬา ........................................................................๒๐

๓.๑.๔ ลักษณะการใช้พื้นที่ของนักกีฬาและทีมฝึกซ้อน ................................๓๖

๔.๕ รายละเอียดโครงการด้านพื้นที่ใช้สอย ........................................................๗๕

๓.๒ การวิเคราะห์สังคมวิทยาของแฟนบอลการท่าเรือ .........................................๒๙

๔.๖ รายละเอียดโครงการด้านระบบการรักษาความปลอดภัย ............................๗๗

๒.๑ ทฤษฎีทางสังคมวิทยาที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์แฟนบอล .........................๑๙

๒.๒.๑ การออกแบบสนามกีฬาตามเป้าประสงค์ของ

แผนกลยุทธ์จองการกีฬาแห่งประเทศไทย ......................................๒๐

๓.๒.๑ พัฒนาการของแฟนบอลการท่าเรือ ..................................................๔๐

๒.๒.๒ หลักการ ๗ ประการในการออกแบบสเตเดียม ................................๒๐

๓.๒.๒ ข้อมูลทางประชากรของแฟนบอลการท่าเรือ ...................................๔๑

๒.๒.๓ ส่วนประกอบของสเตเดียมตามการใช้สอย ......................................๒๑

๓.๒.๓ วัฒนธรรมฟุตบอลการท่าเรือ ...........................................................๔๒

๒.๒.๔ การแบ่งเขตความปลอดภัย ..............................................................๒๑

๓.๒.๔ วัฒนธรรมการเชียร์บอลการท่าเรือ ..................................................๔๓

๕.๑ เกณฑ์การพิจารณาเลือกกรณีศกึ ษา ...............................................................๗๗

๒.๒.๕ การเข้าถึงระหว่างโซน ๒ และโซน ๔ .............................................๒๒

๓.๒.๕ การแสดงตัวตนของแฟนบอลการท่าเรือ ..........................................๔๕

๕.๒ อาคารกรณีศึกษาในต่างประเทศ ................................................................๗๘

๒.๒.๖ ทางเข้า-ออกหลัก (Public Entrance)...............................................๒๒

๓.๒.๖ กลุ่มทางสังคมของแฟนบอลและพฤติกรรมการใช้พื้นที่ ...................๔๖

๕.๒.๑ กรณีศึกษา St. Jakob Park .............................................................๘๐

๒.๒.๗ ทางเข้า-ออกเฉพาะ (Private Entrance)...........................................๒๓ ๒.๒.๘ ทางเข้า-ออกฉถกเฉิน (Emergency Service Access) ....................๒๓

บทที่ ๕ การศึกษาวิเคราะห์อาคารกรณีศึกษา

๓.๓ การวิเคราะห์บริบท ที่ตั้ง และสนามกีฬาในปัจจุบัน.......................................๔๙

๕.๒.๒ กรณีศึกษา Nouveau Stade de Bordeaux .................................๘๒

๓.๓.๑ การวิเคราะห์บริบทของย่านคลองเตย ..............................................๔๙

๕.๒.๓. กรณีศึกษา Allianz Arena ..............................................................๘๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

สารบัญรูปภาพ ๕.๒.๔ กรณีศึกษา Anfield ..........................................................................๘๖

๖.๑.๑๐ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร

๕.๒.๕. กรณีศึกษา ŠRC stožice .................................................................๘๘

: อัตลักษณ์ของแพทสเตเดียม ....................................................................๑๐๓ ๖.๒ ผลงานออกแบบขั้นสมบูรณ์และบทวิเคราะห์ .............................................๑๐๖

๕.๒.๖. กรณีศึกษา Arena im allerpark Wolfsburg .................................๙๐ ๕.๒.๗. กรณีศึกษา Estadi Cornellà-el prat .............................................๙๑ ๕.๓ อาคารกรณีศึกษาในประเทศ .....................................................................๙๒

๕.๓.๑ กรณีศึกษา ช้างอารีน่า ......................................................................๙๒ ๕.๓.๒ กรณีศึกษา มิตรผล สเตเดียม ............................................................๙๓

บทที่ ๖ ผลงานออกแบบ ๖.๑ แนวความคิดในการออกแบบ .....................................................................๙๔ ๖.๑.๑ แนวความคิดในการออกแบบผังบิเวณ : การใช้งานและการเชื่อมโยง ........................................................................๙๔ ๖.๑.๒ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การต่อเติมอัฒจันทร์ ...................................................................................๙๖ ๖.๑.๓ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การเพิ่มช่องทางเข้า-ออกสเตเดียม .............................................................๙๘ ๖.๑.๔ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การเชื่อมโยงระหว่างภายใน-ภายนอก ๖.๑.๕ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การเพิ่มโปรแกรมสนับสนุนสโมสรและแฟนบอล ........................................๙๙ ๖.๑.๖ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : ศักยภาพของที่ตั้งโครงการ .......................................................................๑๐๐ ๖.๑.๗ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : ปลือกอาคารที่สัมพันธ์กับการใช้งาน ........................................................๑๐๑ ๖.๑.๘ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : เปลือกอาคารที่สัมพันธ์บริบทเมือง ..........................................................๑๐๑ ๖.๑.๙ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : คุณสมบัติของเปลือกอาคาร .....................................................................๑๐๒

บทที่ ๗ บทสรุปและข้อเสนอแนะ ๗ บทสรุปและข้อเสนอแนะ ...............................................................................๑๖๘

รูปภาพที่ ๑.๐๑ รูปภาพบรรยากาศกองเชียร์การท่าเรือ .......................................๑๖ รูปภาพที่ ๑.๐๒ รูปภาพคุณนวลพรรณ ล�่ำซ�ำ .....................................................๑๖ รูปภาพที่ ๑.๐๓ รูปภาพบรรยากาศปัจจุบันภายนอก ..........................................๑๖ รูปภาพที่ ๑.๐๔ รูปภาพบรรยากาศกองเชียร์การท่าเรือ .....................................๑๗

บรรณานุกรม

รูปภาพที่ ๑.๐๕ รูปภาพบรรยากาศการใช้งานพื้นที่ต่างๆ ...................................๑๗ รูปภาพที่ ๑.๐๖ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม .....................๑๗

ภาคผนวก ภาคผนวก ก ภาคผนวก ข ภาคผนวก ค ภาคผนวก ง ภาคผนวก จ

บทที่ ๑ บทน�ำ

กฎหมายและเทศบัญญัติที่เกี่ยวข้อง ...............................๑๗๐ การศึกษาล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ........................๑๗๒ ล�ำดับขั้นการพิจารณาแนวทางต่อเติมอัฒจันทร์ .............๑๘๑ การศึกษาและออกแบบเปลือกอาคาร ............................๑๘๒ บันทึกการสัมภาษณ์ร่วมกับผู้เกี่ยวข้อง ...........................๑๙๐

บทที่ ๒ เกณฑ์การศึกษาทางสังคมวิทยา และการออกแบบโครงการ รูปภาพที่ ๒.๐๑ การออกแบบสนามกีฬาตามเป้าประสงค์ ของแผนกลยุทธ์ของการกีฬาแห่งประเทศไทย ......................................................๑๙ รูปภาพที่ ๒.๐๒ กลุ่มผู้ชมที่เกี่ยวข้องกับสนามกีฬา ..............................................๒๐ รูปภาพที่ ๒.๐๓ แผนผังแบ่งโซนความปลอดภัย ..................................................๒๑ รูปภาพที่ ๒.๐๔ การแบ่งโซนความปลอดภัยภายในสเตเดียม .............................๒๑ รูปภาพที่ ๒.๐๕ การวางผังสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA ....................................๒๓ รูปภาพที่ ๒.๐๖ การวางผังสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA ....................................๒๓ รูปภาพที่ ๒.๐๗ สนามฟุตบอลมาตรฐานการกีฬาแห่งประเทศไทย ....................๒๓ รูปภาพที่ ๒.๐๘ สนามฟุตบอลมาตรฐาน AFC .....................................................๒๓ รูปภาพที่ ๒.๐๙ สนามฟุตบอลมาตรฐาน FIFA .....................................................๒๔ รูปภาพที่ ๒.๑๐ รายละเอียดประตูตามมาตรฐาน FIFA ........................................๒๔ รูปภาพที่ ๒.๑๑ รายละเอียดเส้นในสนามฟุตบอลตามมาตรฐาน FIFA .................๒๔ รูปภาพที่ ๒.๑๒ อัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วน ........................................................๒๖ รูปภาพที่ ๒.๑๓ อัฒจันทร์ตรงแบบเชื่อมกันทุกด้าน .............................................๒๖ รูปภาพที่ ๒.๑๔ อัฒจันทร์โค้งแบบเชื่อมกันทุกด้าน .............................................๒๖ รูปภาพที่ ๒.๑๕ ตัวอย่างการจัดการสัญจรเข้า-ออกอัฒจันทร์แบบต่างๆ ..............๒๗ รูปภาพที่ ๒.๑๖ ขนาดที่นั่งผู้ชมมาตรฐาน FIFA ...................................................๒๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๒.๑๗ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายใน FIFA Museum .......................๒๙

รูปภาพที่ ๓.๒๓ รูปภาพแสดงการกระจายตัวของแฟนบอลการท่าเรืออ ..............๔๐

รูปภาพที่ ๓.๕๒ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอล ................................๔๘

รูปภาพที่ ๒.๑๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายใน Juventus Museum ...............๒๙

รูปภาพที่ ๓.๒๔ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๐

รูปภาพที่ ๓.๕๓ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอล ...............................๔๘

รูปภาพที่ ๒.๑๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายใน Barcelona Museum .............๒๙

รูปภาพที่ ๓.๒๕ รูปภาพแสดงการกระจายตัวของแฟนบอลการท่าเรือ ................๔๐

รูปภาพที่ ๓.๕๔ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอล ...............................๔๘

รูปภาพที่ ๓.๒๖ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๐

รูปภาพที่ ๓.๕๕ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอล ...............................๔๘

รูปภาพที่ ๓.๒๗ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๒

รูปภาพที่ ๓.๕๖ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย .............................................๔๙

รูปภาพที่ ๓.๒๘ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๒

รูปภาพที่ ๓.๕๗ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย ..............................................๔๙

รูปภาพที่ ๓.๐๑ รูปภาพล�ำดับเหตุการณ์และการพัฒนา

รูปภาพที่ ๓.๒๙ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๒

รูปภาพที่ ๓.๕๘ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย ...............................................๔๙

สโมสรการท่าเรือ เอฟซี .........................................................................................๓๒

รูปภาพที่ ๓.๓๐ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๒

รูปภาพที่ ๓.๕๙ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย ...............................................๔๙

รูปภาพที่ ๓.๐๒ รูปภาพคุณนวลพรรณ ล�่ำซ�ำ ......................................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๑ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๒

รูปภาพที่ ๓.๖๐ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ .............................................๕๐

รูปภาพที่ ๓.๐๓ รูปภาพดร. องอาจ ก่อสินค้า ......................................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๒ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๒

รูปภาพที่ ๓.๖๑ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ .............................................๕๐

รูปภาพที่ ๓.๐๔ รูปภาพคุณ จเด็จ มีลาภ .............................................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๓ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๓

รูปภาพที่ ๓.๖๒ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ .............................................๕๐

รูปภาพที่ ๓.๐๕ รูปภาพตราสัญลักษณ์สโมสรการท่าเรือ .....................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๔ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๓

รูปภาพที่ ๓.๖๓ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ .............................................๕๐

รูปภาพที่ ๓.๐๖ รูปภาพคู่สีประจ�ำสโมสร .............................................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๕ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๓

รูปภาพที่ ๓.๖๔ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ .............................................๕๑

รูปภาพที่ ๓.๐๗ รูปภาพคู่สีเครื่องแต่งกายนักกีฬา ...............................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๖ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๓

รูปภาพที่ ๓.๖๕ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ ........................๕๒

รูปภาพที่ ๓.๐๘ รูปภาพตราสัญลักษณ์ผู้สนับสนุน ...............................................๓๔

รูปภาพที่ ๓.๓๗ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๓

รูปภาพที่ ๓.๖๖ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ ........................๕๒

รูปภาพที่ ๓.๐๙ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีมหลัก .....................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๓๘ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๖๗ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ ........................๕๒

รูปภาพที่ ๓.๑๐ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีมหลัก .....................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๓๙ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๖๘ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ ........................๕๒

รูปภาพที่ ๓.๑๑ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีม B .........................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๔๐ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๖๙ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ ........................๕๒

รูปภาพที่ ๓.๑๒ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีม B .........................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๔๑ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๗๐ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ ........................๕๒

รูปภาพที่ ๓.๑๓ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดเยาวชน .....................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๔๒ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๗๑ รูปภาพแสดงรายละเอียดในผังแม่บท ........................................๕๓

รูปภาพที่ ๓.๑๔ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดเยาวชน .....................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๔๓ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๗๒ รูปภาพแสดงการจัดสรรที่ดินท่าเรือกรุงเทพ ..............................๕๔

รูปภาพที่ ๓.๑๕ รูปภาพทีมนักกีฬาชุด E-Sport ...................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๔๔ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๗๓ รูปภาพแสดงโครงสร้างการถือกรรมสิทธิ์ที่ดิน ............................๕๔

รูปภาพที่ ๓.๑๖ รูปภาพทีมนักกีฬาชุด E-Sport ..................................................๓๕

รูปภาพที่ ๓.๔๕ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๔

รูปภาพที่ ๓.๗๔ รูปภาพแสดงสิ่งปลูกสร้างภายในโครงการ ..................................๕๕

รูปภาพที่ ๓.๑๗ รูปภาพล�ำดับการฝึกซ้อมของนักกีฬาทีมหลัก ............................๓๖

รูปภาพที่ ๓.๔๖ รูปภาพตราสัญลักษณ์และสีประจ�ำสโมสร ..................................๔๕

รูปภาพที่ ๓.๗๕ รูปภาพแสดงความสัมพันธ์ของการใช้งาน ..................................๕๕

รูปภาพที่ ๓.๑๘ รูปภาพล�ำดับการฝึกซ้อมของนักกีฬาทีม B ................................๓๗

รูปภาพที่ ๓.๔๗ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๕

รูปภาพที่ ๓.๗๖ รูปภาพแสดงสัดส่วนเปรียบเทียบพื้นที่ ......................................๕๕

รูปภาพที่ ๓.๑๙ รูปภาพการใช้งานพื้นที่แพทสเตเดียมของการท่าเรือ ................๓๘

รูปภาพที่ ๓.๔๘ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๕

รูปภาพที่ ๓.๗๗ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสนามแพทสเตเดียม ..............๕๖

รูปภาพที่ ๓.๒๐ รูปภาพล�ำดับการใช้งานสนามแพทสเตเดียม ............................๓๙

รูปภาพที่ ๓.๔๙ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๕

รูปภาพที่ ๓.๗๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษา ..................................๕๗

รูปภาพที่ ๓.๒๑ รูปภาพแสดงการกระจายตัวของแฟนบอลการท่าเรือ ................๔๐

รูปภาพที่ ๓.๕๐ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ ...........................๔๕

รูปภาพที่ ๓.๗๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษา .................................๕๗

รูปภาพที่ ๓.๒๒ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ..........................๔๐

รูปภาพที่ ๓.๕๑ รูปภาพแสดงล�ำดับกิจกรรมของแฟนบอล ..................................๔๗

รูปภาพที่ ๓.๘๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษา ..................................๕๗

บทที่ ๓ การวิเคราะห์สโมสร แฟนบอล สเตเดียมปัจจุบัน และที่ตั้งของโครงการ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

บทที่ ๕ การศึกษาวิเคราะห์อาคารกรณีศึกษา

รูปภาพที่ ๓.๘๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษา ...................................๕๗

รูปภาพที่ ๓.๑๑๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณด้านข้างอัฒจันทร์ A ..............๖๒

รูปภาพที่ ๓.๘๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้า ....................................๕๗

รูปภาพที่ ๓.๑๑๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณหน้าห้องจ�ำหน่ายบัตร ...........๖๒

รูปภาพที่ ๓.๘๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบ้านพักพนักงาน ......................๕๗

รูปภาพที่ ๓.๑๑๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม ...๖๒

รูปภาพที่ ๕.๐๑ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๗๘

รูปภาพที่ ๓.๘๔ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณลานสนามซ้อม ...........๕๘

รูปภาพที่ ๓.๑๑๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม ...๖๒

รูปภาพที่ ๕.๐๒ รูปภาพแสดงการวางผัง ..............................................................๗๘

รูปภาพที่ ๓.๘๕ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณลานสนามซ้อม ...........๕๘

รูปภาพที่ ๓.๑๑๔ รูปภาพแสดงต�ำแหน่งของโปรแกรมการใช้งานในปัจจุบัน .......๖๓

รูปภาพที่ ๕.๐๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายนอก ..............................................๗๙

รูปภาพที่ ๓.๘๖ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณลานสนามซ้อม ...........๕๘

รูปภาพที่ ๓.๑๑๕ รูปภาพแสดงเส้นทางการสัญจร ...............................................๖๔

รูปภาพที่ ๕.๐๔ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๗๙

รูปภาพที่ ๓.๘๗ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณใต้อัฒจันทร์ C ............๕๘

รูปภาพที่ ๓.๑๑๖ รูปภาพแสดงโครงสร้างระบบรักษาความปลอดภัย ..................๖๕

รูปภาพที่ ๕.๐๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลาน ...........................................๗๙

รูปภาพที่ ๓.๘๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณใต้อัฒจันทร์ C ............๕๘ รูปภาพที่ ๓.๘๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนบริเวณใต้อัฒจันทร์ C ..................๕๘

รูปภาพที่ ๕.๐๖ รูปภาพแสดงแบบผัง รูปตัด และรูปด้าน ....................................๗๙ บทที่ ๔ รายละเอียดโครงการ

รูปภาพที่ ๓.๙๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานเปตอง ...............................๕๙

รูปภาพที่ ๕.๐๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๘๐ รูปภาพที่ ๕.๐๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๘๐

รูปภาพที่ ๓.๙๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานเปตอง ...............................๕๙

รูปภาพที่ ๔.๐๑ รูปภาพประชาสัมพันธ์โครงการคลองเตยดีดี ..............................๖๗

รูปภาพที่ ๕.๐๙ รูปภาพแสดงการวางผัง ..............................................................๘๑

รูปภาพที่ ๓.๙๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบ้านพักพนักงาน ......................๕๙

รูปภาพที่ ๔.๐๒ รูปภาพกิจกรรมเชิงรุก ...............................................................๖๗

รูปภาพที่ ๕.๑๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ....................................................๘๑

รูปภาพที่ ๓.๙๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณด้านหลังอัฒจันทร์ A ................๕๙

รูปภาพที่ ๔.๐๓ รูปภาพกิจกรรมเชิงรุก ................................................................๖๗

รูปภาพที่ ๕.๑๑ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัด .................................................๘๑

รูปภาพที่ ๓.๙๔ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณด้านหลังอัฒจันทร์ A ...............๕๙

รูปภาพที่ ๔.๐๔ รูปภาพบรรยากาศการจัดกิจกรรมมีส่วนร่วมกับแฟนบอล .........๖๘

รูปภาพที่ ๕.๑๒ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๘๒

รูปภาพที่ ๓.๙๕ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบ้านพักนักกีฬา ........................๕๙

รูปภาพที่ ๔.๐๕ รูปภาพบรรยากาศการจัดกิจกรรมมีส่วนร่วมกับแฟนบอล .........๖๘

รูปภาพที่ ๕.๑๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๘๒

รูปภาพที่ ๓.๙๖ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานสนามซ้อม .........................๖๐

รูปภาพที่ ๔.๐๖ รูปภาพบรรยากาศการจัดกิจกรรมมีส่วนร่วมกับแฟนบอล .........๖๘

รูปภาพที่ ๕.๑๔ รูปภาพแสดงการวางผัง ..............................................................๘๓

รูปภาพที่ ๓.๙๗ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานสนามซ้อม .........................๖๐

รูปภาพที่ ๔.๐๗ รูปภาพกรณีศึกษา ......................................................................๖๙

รูปภาพที่ ๕.๑๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ....................................................๘๓

รูปภาพที่ ๓.๙๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณหน้าห้องจ�ำหน่ายบัตร ..............๖๐

รูปภาพที่ ๔.๐๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศการจัดกระบวนการ ..............................๗๐

รูปภาพที่ ๕.๑๖ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัด .................................................๘๓

รูปภาพที่ ๓.๙๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเดินใต้อัฒจันทร์ B .............๖๐

รูปภาพที่ ๔.๐๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศการจัดกระบวนการ ..............................๗๐

รูปภาพที่ ๕.๑๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๘๔

รูปภาพที่ ๓.๑๐๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางขึ้นอัฒจันทร์ B ................๖๐

รูปภาพที่ ๔.๑๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศการจัดกระบวนการ ..............................๗๐

รูปภาพที่ ๕.๑๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๘๔

รูปภาพที่ ๓.๑๐๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากโครงสร้างใต้อัฒจันทร์ C ...................๖๐

รูปภาพที่ ๔.๑๑ รูปภาพแสดงต�ำแหน่งของศักยภาพและควรปรับปรุง .................๗๐

รูปภาพที่ ๕.๑๙ รูปภาพแสดงการวางผัง ..............................................................๘๕

รูปภาพที่ ๓.๑๐๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าอัฒจันทร์ B ...............๖๑

รูปภาพที่ ๔.๑๒ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ .........................๗๑

รูปภาพที่ ๕.๒๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ....................................................๘๕

รูปภาพที่ ๓.๑๐๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ......................๖๑

รูปภาพที่ ๔.๑๓ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ .........................๗๑

รูปภาพที่ ๕.๒๑ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัด .................................................๘๕

รูปภาพที่ ๓.๑๐๔ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ A ......................๖๑

รูปภาพที่ ๔.๑๔ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ .........................๗๑

รูปภาพที่ ๕.๒๒ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๘๖

รูปภาพที่ ๓.๑๐๕ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ......................๖๑

รูปภาพที่ ๔.๑๕ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ .........................๗๑

รูปภาพที่ ๕.๒๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๘๖

รูปภาพที่ ๓.๑๐๖ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ......................๖๑

รูปภาพที่ ๔.๑๖ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ .........................๗๑

รูปภาพที่ ๕.๒๔ รูปภาพแสดงการวางผัง ..............................................................๘๗

รูปภาพที่ ๓.๑๐๗ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ......................๖๑

รูปภาพที่ ๔.๑๗ รูปภาพแสดงแผนผังต�ำแหน่งของการใช้งานในโครงการ ............๗๕

รูปภาพที่ ๕.๒๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ...................................................๘๗

รูปภาพที่ ๓.๑๐๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ......................๖๒

รูปภาพที่ ๔.๑๘ การวางผังแพทสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA ..............................๗๗

รูปภาพที่ ๕.๒๖ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัด .................................................๘๗

รูปภาพที่ ๓.๑๐๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ......................๖๒

รูปภาพที่ ๔.๑๙ การวางผังแพทสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA ..............................๗๗

รูปภาพที่ ๕.๒๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๘๘

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๒๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๘๘

รูปภาพที่ ๖.๑๐ รูปภาพแสดงความเชื่อมโยงระหว่างใน-นอก .............................................๑๐๑

รูปภาพที่ ๖.๓๙ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่สโมสร ....................................................๑๒๕

รูปภาพที่ ๕.๒๙ รูปภาพแสดงการวางผัง ..............................................................๘๙

รูปภาพที่ ๖.๑๑ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการใช้ประโยชน์พื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C ............๑๐๑

รูปภาพที่ ๖.๔๐ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C .........................................๑๒๖

รูปภาพที่ ๕.๓๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ....................................................๘๙

รูปภาพที่ ๖.๑๒ รูปภาพแสดงแพทสเตเดียม จากมุมมองบนทางด่วน .................................๑๐๒

รูปภาพที่ ๖.๔๑ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C .........................................๑๒๗

รูปภาพที่ ๕.๓๑ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัด .................................................๘๙

รูปภาพที่ ๖.๑๓ รูปภาพแสดงเส้นทางสัญจรหลักโดยรอบอาคาร ........................................๑๐๒

รูปภาพที่ ๖.๔๒ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพลบริเวณลานเปตอง ........................๑๒๘

รูปภาพที่ ๕.๓๒ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๙๐

รูปภาพที่ ๖.๑๔ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร ........................๑๐๓

รูปภาพที่ ๖.๔๓ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพล .....................................................๑๒๙

รูปภาพที่ ๕.๓๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ...................................๙๐

รูปภาพที่ ๖.๑๕ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร ........................๑๐๓

รูปภาพที่ ๖.๔๔ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพล .....................................................๑๓๐

รูปภาพที่ ๕.๓๔ รูปภาพแสดงการวางผัง ............................................................๙๑

รูปภาพที่ ๖.๑๖ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร ..........................๑๐๔

รูปภาพที่ ๖.๔๕ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพล .....................................................๑๓๑

รูปภาพที่ ๕.๓๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ....................................................๙๑

รูปภาพที่ ๖.๑๗ รูปภาพแสดงถึง ธง ที่เป็นสัญลักษณ์ของการแข่งขัน .................................๑๐๕

รูปภาพที่ ๖.๔๖ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพล .....................................................๑๓๒

รูปภาพที่ ๕.๓๖ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัด .................................................๙๑

รูปภาพที่ ๖.๑๘ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร ........................๑๐๖

รูปภาพที่ ๖.๔๗ รูปภาพแสดงการออกแบบพิพิธภัณฑ์สโมสร .............................................๑๓๒

รูปภาพที่ ๕.๓๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๙๒

รูปภาพที่ ๖.๑๙ รูปภาพแสดงการสร้างจังหวะให้แก่เปลือกอาคาร ....................................๑๐๖

รูปภาพที่ ๖.๔๘ รูปภาพแสดงการออกแบบพิพิธภัณฑ์สโมสร .............................................๑๓๓

รูปภาพที่ ๕.๓๘ รูปภาพแสดงการวางผัง ช้างอารีน่า ..........................................๙๒

รูปภาพที่ ๖.๒๐ รูปภาพแสดงการศึกษาชุดสีของเปลือกอาคาร ..........................................๑๐๗

รูปภาพที่ ๖.๔๙ รูปภาพแสดงการออกแบบพิพิธภัณฑ์สโมสร .............................................๑๓๔

รูปภาพที่ ๕.๓๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ...................................................๙๒

รูปภาพที่ ๖.๒๑ รูปภาพผังบริเวณแสดงบริบทของโครงการ ...............................................๑๐๘

รูปภาพที่ ๖.๕๐ รูปภาพผังพื้นอาคารชั้นอัฒจันทร์ ..............................................................๑๓๕

รูปภาพที่ ๕.๔๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ช้างอารีน่า ................๙๒

รูปภาพที่ ๖.๒๒ รูปภาพผังบริเวณแสดงพื้นที่บริเวณลานสนามซ้อม ...................................๑๐๙

รูปภาพที่ ๖.๕๑ รูปภาพแสดง รูปตัด A-A’ .........................................................................๑๓๖

รูปภาพที่ ๕.๔๑ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ....................๙๓

รูปภาพที่ ๖.๒๓ รูปภาพแสดงการใช้งานที่เกิดขึ้นในแต่ละจุด .............................................๑๑๐

รูปภาพที่ ๖.๕๒ รูปภาพแสดง รูปตัด B-B’ ..........................................................................๑๓๗

รูปภาพที่ ๕.๔๒ รูปภาพแสดงการวางผัง มิตรผลสเตเดียม ...................................๙๓

รูปภาพที่ ๖.๒๔ รูปภาพแสดงการใช้งานที่เกิดขึ้นในแต่ละจุด .............................................๑๑๑

รูปภาพที่ ๖.๕๓ รูปภาพแสดง รูปตัด C-C’ ........................................................................๑๓๘

รูปภาพที่ ๕.๔๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง มิตรผลสเตเดียม ........................๙๓

รูปภาพที่ ๖.๒๕ รูปภาพมุมสูงของแพทสเตเดียม (กลางวัน) ................................................๑๑๒

รูปภาพที่ ๖.๕๔ รูปภาพแสดง รูปตัด D-D’ .........................................................................๑๓๙

รูปภาพที่ ๕.๔๔ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง มิตรผลสเตเดียม ........................๙๓

รูปภาพที่ ๖.๒๖ รูปภาพมุมสูงของแพทสเตเดียม (กลางคืน) ...............................................๑๑๓

รูปภาพที่ ๖.๕๕ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ B - C ..........................................................๑๔๐

รูปภาพที่ ๖.๒๗ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรม ........................................................๑๑๔

รูปภาพที่ ๖.๕๖ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ C - D ..........................................................๑๔๐

รูปภาพที่ ๖.๒๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรม ........................................................๑๑๕

รูปภาพที่ ๖.๕๗ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ A - B ..........................................................๑๔๑

รูปภาพที่ ๖.๒๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรม ......................................................๑๑๖

รูปภาพที่ ๖.๕๘ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ D - A ..........................................................๑๔๑

รูปภาพที่ ๖.๐๑ รูปภาพแสดงแนวคิดในการเชื่อมโยง ............................................................๙๖

รูปภาพที่ ๖.๓๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรม .......................................................๑๑๗

รูปภาพที่ ๖.๕๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายในสนามแพทสเตเดียม .................................๑๔๒

รูปภาพที่ ๖.๐๒ รูปภาพแสดงการก�ำหนดเส้นทางเข้าออก .....................................................๙๗

รูปภาพที่ ๖.๓๑ รูปภาพแสดงองค์ประกอบของพื้นที่บริเวณตลาด .....................................๑๑๘

รูปภาพที่ ๖.๖๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายในสนามแพทสเตเดียม .................................๑๔๓

รูปภาพที่ ๖.๐๓ รูปภาพแสดงข้อจ�ำกัดในการขยายพื้นที่ .......................................................๙๘

รูปภาพที่ ๖.๓๒ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรม .......................................................๑๑๘

รูปภาพที่ ๖.๖๑ รูปภาพแสดง รูปด้าน A .............................................................................๑๔๔

รูปภาพที่ ๖.๐๔ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการต่อเติมอัฒจันทร์ .......................................๙๙

รูปภาพที่ ๖.๓๓ รูปภาพผังบริเวณตลาดและแกนทางเข้าหลัก ............................................๑๑๙

รูปภาพที่ ๖.๖๒ รูปภาพแสดง รูปด้านฺ B .............................................................................๑๔๕

รูปภาพที่ ๖.๐๕ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการต่อเติมบริเวณอัฒจันทร์ A ........................๙๙

รูปภาพที่ ๖.๓๔ รูปภาพผังพื้นอาคารชั้น ๑ ของแพทสเตเดียม ...........................................๑๒๐

รูปภาพที่ ๖.๖๓ รูปภาพแสดง รูปด้าน C .............................................................................๑๔๖

รูปภาพที่ ๖.๐๖ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการต่อเติมบริเวณอัฒจันทร์ C ........................๙๙

รูปภาพที่ ๖.๓๕ รูปภาพผังพื้นอาคารชั้นลอย ......................................................................๑๒๑

รูปภาพที่ ๖.๖๔ รูปภาพแสดง รูปด้าน D ............................................................................๑๔๗

รูปภาพที่ ๖.๐๗ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการปรับปรุงโครงสร้าง .................................๑๐๐

รูปภาพที่ ๖.๓๖ รูปภาพแสดงการต่อเติมโครงสร้างชั้นลอย ................................................๑๒๒

รูปภาพที่ ๖.๖๕ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๔๘

รูปภาพที่ ๖.๐๘ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการเพิ่มช่องทางเข้า-ออก .............................๑๐๐

รูปภาพที่ ๖.๓๗ รูปภาพผังพื้นบริเวณห้องพักนักกีฬา .........................................................๑๒๓

รูปภาพที่ ๖.๖๖ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๔๘

รูปภาพที่ ๖.๐๙ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการรักษาความเชื่อมโยง ..............................๑๐๑

รูปภาพที่ ๖.๓๘ รูปภาพผังพื้นบริเวณห้องแถลงข่าว ...........................................................๑๒๔

รูปภาพที่ ๖.๖๗ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๔๘

บทที่ ๖ ผลงานออกแบบ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

สารบัญตาราง รูปภาพที่ ๖.๖๘ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๔๘

รูปภาพที่ ๖.๙๗ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ..............................................๑๖๑

รูปภาพที่ ๖.๖๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ ..............................................๑๔๙

รูปภาพที่ ๖.๙๘ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ..............................................๑๖๑

รูปภาพที่ ๖.๗๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ ..............................................๑๔๙

รูปภาพที่ ๖.๙๙ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ..............................................๑๖๒

รูปภาพที่ ๖.๗๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ ..............................................๑๕๐

รูปภาพที่ ๖.๑๐๐ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ...........................................๑๖๓

รูปภาพที่ ๖.๗๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ ..............................................๑๕๑

รูปภาพที่ ๖.๑๐๑ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลอมาตราส่วน ๑:๒๐๐ .............................................๑๖๔

รูปภาพที่ ๖.๗๓ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๒

รูปภาพที่ ๖.๑๐๒ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ...........................................๑๖๕

รูปภาพที่ ๖.๗๔ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๒

รูปภาพที่ ๖.๑๐๓ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลอมาตราส่วน ๑:๒๐๐ .............................................๑๖๕

รูปภาพที่ ๖.๗๕ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๒

รูปภาพที่ ๖.๑๐๔ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ...........................................๑๖๖

รูปภาพที่ ๖.๗๖ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๓

รูปภาพที่ ๖.๑๐๕ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ...........................................๑๖๗

รูปภาพที่ ๖.๗๗ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๓

รูปภาพที่ ๖.๑๐๖ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ...........................................๑๖๘

รูปภาพที่ ๖.๗๘ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๓

รูปภาพที่ ๖.๑๐๗ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ...........................................๑๖๙

รูปภาพที่ ๖.๗๙ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๔ รูปภาพที่ ๖.๘๐ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๔

ภาคผนวก

รูปภาพที่ ๖.๘๑ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๔ รูปภาพที่ ๖.๘๒ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคาร ...................................................๑๕๕

รูปภาพที่ ข.๐๑ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๗๕

รูปภาพที่ ๖.๘๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม .....................๑๕๕

รูปภาพที่ ข.๐๒ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๗๖

รูปภาพที่ ๖.๘๔ รูปภาพแสดงผลการศึกษาการไหลเวียนอากาศผ่านเปลือกอาคาร ............๑๕๕

รูปภาพที่ ข.๐๓ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๗๗

รูปภาพที่ ๖.๘๕ รูปภาพแสดงผลการศึกษาการไหลเวียนอากาศผ่านเปลือกอาคาร ............๑๕๕

รูปภาพที่ ข.๐๔ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๗๘

รูปภาพที่ ๖.๘๖ รูปภาพแสดงผลการศึกษาการไหลเวียนอากาศผ่านเปลือกอาคาร ............๑๕๖

รูปภาพที่ ข.๐๕ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๗๙

รูปภาพที่ ๖.๘๗ รูปภาพแสดงมุมมองสูงของแพทสเตเดียม .................................................๑๕๗

รูปภาพที่ ข.๐๖ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๘๐

รูปภาพที่ ๖.๘๘ รูปภาพแสดงตัวอย่างการออกแบบ และการติดตั้ง ....................................๑๕๘

รูปภาพที่ ข.๐๗ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๘๑

รูปภาพที่ ๖.๘๙ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ .....................................................................๑๕๘

รูปภาพที่ ข.๐๘ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๘๒

รูปภาพที่ ๖.๙๐ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ .....................................................................๑๕๘

รูปภาพที่ ข.๐๙ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ...............................................๑๘๓

รูปภาพที่ ๖.๙๑ รูปภาพแสดงโครงสร้างการติดตั้งวัสดุเปลือกอาคาร ..................................๑๕๘

รูปภาพที่ ง.๐๑ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๑..............๑๘๔

รูปภาพที่ ๖.๙๒ รูปภาพแสดงโครงสร้างการติดตั้งวัสดุเปลือกอาคาร ..................................๑๕๙

รูปภาพที่ ง.๐๒ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๒..............๑๘๘

รูปภาพที่ ๖.๙๓ รูปภาพแสดงตัวอย่างการออกแบบ และการติดตั้ง ....................................๑๕๙

รูปภาพที่ ง.๐๓ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๓..............๑๘๘

รูปภาพที่ ๖.๙๔ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ .....................................................................๑๕๙

รูปภาพที่ ง.๐๔ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๔..............๑๘๙

รูปภาพที่ ๖.๙๕ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ .....................................................................๑๕๙

รูปภาพที่ ง.๐๕ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๕..............๑๘๙

รูปภาพที่ ๖.๙๖ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ..............................................๑๖๐

รูปภาพที่ ง.๐๖ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๖..............๑๙๐

บทที่ ๒ เกณฑ์การศึกษาทางสังคมวิทยาและการออกแบบโครงการ ตารางที่ ๒.๐๑ จ�ำนวนห้องน�้ำ และห้องส้วมของอาคาร กฎกระทรวง ..................๓๑ บทที่ ๔ รายละเอียดโครงการ ตารางที่ ๔.๐๑ ตารางแสดงขนาดของพื้นที่ส่วนต่างๆในโครงการ..........................๗๖ บทที่ ๕ การศึกษาวิเคราะห์อาคารกรณีศึกษา ตารางที่ ๕.๐๑ ตารางแสดการสรุปผลการศึกษากรณีศึกษา................................๙๔

บทที่ ๖ ผลงานออกแบบ ตารางที่ ๖.๐๑ ตารางแสดงลพดับความคิดจากเป้าหมายสู่งานออกแบบ..............๙๕

ภาคผนวก ตารางที่ ง.๐๑ ตารางแสดงการเปรียบเทียบคุณสมบัติของวัสดุ...........................๑๘๔ ตารางที่ ง.๐๒ ตารางแสดงการเปรียบเทียบคุณสมบัติของวัสดุ...........................๑๘๖ ตารางที่ จ.๐๑ ตารางบันทึกผลจากกระบวนการพูดคุย......................................๑๙๒ ตารางที่ จ.๐๒ ตารางบันทึกผลจากกระบวนการพูดคุย......................................๑๙๔ ตารางที่ จ.๐๓ ตารางบันทึกผลจากกระบวนการพูดคุย......................................๑๙๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

สารบัญแผนภูมิ บทที่ ๓ การวิเคราะห์สโมสร แฟนบอล สเตเดียมปัจจุบัน และที่ตั้งของโครงการ

แผนภูมิที่ ๓.๐๑ แผนภูมิแสดงกลุ่มเพศของแฟนบอลการท่าเรือ ...................๔๑ แผนภูมิที่ ๓.๐๒ แผนภูมิแสดงกลุ่มอายุของแฟนบอลการท่าเรือ ...................๔๑ แผนภูมิที่ ๓.๐๓ แผนภูมิแสดงกลุ่มอาชีพของแฟนบอลการท่าเรือ ................๔๑ แผนภูมิที่ ๓.๐๔ แผนภูมิแสดงกลุ่มสถานะครอบครัวของ แฟนบอลการท่าเรือ ..........................................................................................๔๑ แผนภูมิที่ ๓.๐๕ แผนภูมิแสดงกลุ่มรายได้ของแฟนบอลการท่าเรือ ...............๔๑ แผนภูมิที่ ๓.๐๖ แผนภูมิแสดงกลุ่มระดับการศึกษา ของแฟนบอลการท่าเรือ ....................................................................................๔๑

บทที่ ๔ รายละเอียดโครงการ

แผนภูมิที่ ๔.๐๑ แผนภูมิแสดงบทบาทหน้าที่แพทสเตเดียม..............................๖๖

แผนภูมิที่ ๔.๐๒ แผนภูมิแสดงความคิดเห็นต่อสิ่งที่าสะท้อนตัวตน...................๖๙

แผนภูมิที่ ๔.๐๓ แผนภูมิแสดงการคลี่คลายเป้าหมาย สู่ยุทธศาสตร์

และการตีความสู่กายภาพ .................................................................................๗๒

แผนภูมิที่ ๔.๐๔ แผนภูมิแสดงการคลี่คลายเป้าหมาย

สู่ยุทธศาสตร์ และการตีความสู่กายภาพ ...........................................................๗๓

แผนภูมิที่ ๔.๐๕ แผนภูมิแสดงการคลี่คลายเป้าหมาย

สู่ยุทธศาสตร์ และการตีความสู่กายภาพ ...........................................................๗๔

แผนภูมิที่ ๔.๑๖ แผนภูมิแสดงสัดส่วนพื้นที่การ

ใช้งานในโครงการ ..............................................................................................๗๕ ภาคผนวก

แผนภูมิที่ ค.๐๑ แผนภูมิแสดงล�ำดับการพิจารณา เลือกแนวทางการต่อเติมอัฒจันทร์ ...................................................................๑๘๓ แผนภูมิที่ ง.๐๑ แผนภูมิแสดงล�ำดับการพิจารณา เลือกแนวทางการออกแบบเปลือกอาคาร ......................................................๑๙๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๑ บทน�ำ ๑.๑ ความเป็นมาของโครงการ

นับตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๓๙ กระแสความนิยมไทยลีก (Thai League : T1) ใน สังคมไทยท�ำให้กีฬาฟุตบอลกลายเป็นกีฬาที่ได้รับความนิยมสูงสุดของคนไทย ภายใต้ การบริหารของบริษัท ไทยลีก จ�ำกัด ได้มีความพยายามสร้างบรรยากาศในการแข่งขัน ฟุตบอลไทยให้คล้ายคลึงการแข่งขันในต่างประเทศดังความคาดหวังของเหล่าแฟนบอล องค์ประกอบหลายๆอย่างถูกพัฒนาขึน้ ให้ทดั เทียมมาตรฐานนานาชาติ เช่นการฝึกซ้อม นักกีฬา ตลาดซื้อขายนักเตะ วิถีของกองเชียร์ และอีกหนึ่งส่วนส�ำคัญคือสนามฟุตบอล (Football Stadium)

การเชียร์ที่ขึงขัง รุนแรงในอารมณ์ และกดดันทีมเยือนเสียจนเหมาะสมกับวาทกรรม “นรกทีมเยือน” แต่ภายใต้ความประทับใจ แฟนบอลเหล่านีย้ งั คงไม่ได้รบั มาตรฐานของ การชมฟุตบอลอย่างทีค่ วรจะเป็น โครงสร้างอาคารชัว่ คราว สิง่ อ�ำนวยความสะดวกทีย่ งั ไม่เพียบพร้อม และระบบรักษาความปลอดภัยที่ยังไม่มีประสิทธิภาพ จนไม่แปลกที่จะ ยังคงสร้างข้อกังวล และค�ำถามต่อผู้ที่สนใจจะมาชมการแข่งขันเป็นครั้งแรก หรืออาจ ส่งผลให้พวกเขาไม่สามารถผ่านการอนุมัติ Club Licensing โดยสมาพันธ์ฟุตบอลแห่ง เอเชีย (AFC) อันส่งผลต่อการเข้าแข่งขันในลีกสูงสุดของเอเชียอย่าง ACL

ในกลุ่มสโมสรฟุตบอลชั้นน�ำของไทยลีก “สโมสรฟุตบอลการท่าเรือ เอฟ ซี” (Port FC) เป็นหนึ่งในสโมสรฟุตบอลที่มีอายุยาวนานที่สุด และยังคงท้าแข้งอยู่ใน วงการอย่างต่อเนือ่ ง สโมสรเป็นหนึง่ ในความภูมใิ จของแฟนบอลทีม่ พี นื้ ฐานมาจากชุมชน คลองเตยจนนิยามตนเองว่า “สิงห์ท่าเรือ เราคือต�ำนาน” แต่พวกเขามักถูกสังคมกล่าว ถึงในแง่ลบจากเหตุปะทะระหว่างแฟนบอลการท่าเรือกับแฟนบอลเมืองทองยูไนเต็ด บ่อยครัง้ ทีค่ วามรุนแรงเกินเลยจนมีผไู้ ด้รบั บาดเจ็บ และเมือ่ มองบุคลิกภาพในการเชียร์ ฟุตบอลของพวกเขาที่มีความดุดัน รุนแรง อัดแน่นไปด้วยการระบายอารมณ์และแฝง ถ้อยค�ำที่หยาบคาย ภาพเหล่านี้ประกอบกันกลายเป็นข้อกังวลที่สังคมมองเข้าไปยัง กิจกรรมที่เกิดขึ้นภายในแพทสเตเดียม อันเป็นสนามเหย้าของพวกเขา ว่ามันคือลาน ประลองที่เสี่ยงต่อความรุนแรงจนอาจเป็นอันตรายต่อผู้ที่มาชม หรืออาจต้องเจอแฟน บอลที่ไม่เป็นมิตรไม่ได้รับการต้อนรับ

เพือ่ ให้สโมสรได้รบั โอกาสในการแข่งขันระดับนานาชาติ คณะบริหารทีน่ ำ� โดย คุณนวลพรรณ ล�ำ่ ซ�ำ (มาดามแป้ง) อดีตผูจ้ ดั การทีมชาติฟตุ บอลหญิง ได้กำ� หนดมาตรการ ในการปรับปรุงสนามในระยะแรกเพื่อให้สโมสรผ่านการอนุมัติอย่างเป็นทางการ ทั้งยัง ปรากฎโอกาสในการพัฒนาสนามแห่งนี้ในอนาคตจึงเป็นโจทย์ให้เกิดกระบวนการ ออกแบบต่อเติมสถาปัตยกรรมประเภทสนามกีฬา (Stadium design) เพื่อให้สามารถ ยกระดับมาตรฐานของสเตเดียมให้เทียบเท่ามาตรฐาน FIFA และสร้างประสบการณ์การ รับชมฟุตบอลที่น่าประทับใจในบริบทใจกลางเมือง จึงเป็นความท้าทายที่ใช้กระบวน ทัศน์ทางสังคมวิทยา และมานุษยวิทยาเพือ่ ศึกษาและท�ำความเข้าใจในตัวตน (identity) จริต (Habitus) และทุน (Capital) ของแฟนบอลการท่าเรืออย่างลึกซึง้ อันน�ำมาสูค่ วาม เข้าใจในบทบาทของสถาปัตยกรรมต่อความต้องการของแฟนบอลอย่างแท้จริง

อย่างไรก็ตามจากการสัมผัสบรรยากาศการแข่งขันจริง ณ แพทสเตเดียม ปรากฎภาพทีแ่ ตกต่างออกไปจากมายาคติของสังคม ข้อเท็จจริงคือแฟนบอลการท่าเรือ มีพื้นฐานมาจากกลุ่มคนที่หลากหลาย ทั้งจากชุมชนคลองเตย ชุมชนข้างเคียง ไปจนถึง เดินทางมาจากจุดอื่นๆ ในกรุงเทพฯ มีทั้งชาวไทย-ชาวต่างชาติ หลากหลายฐานะ การ ศึกษา และช่วงวัย (ผู้สูงอายุ ครอบครัว วัยรุ่น จนถึงเด็กๆ) แต่เหนือความหลากหลาย เหล่านี้ กลับเป็นภาพของกลุ่มคนใส่เสื้อสีแสด-น�้ำเงิน ที่มีท่าทีเป็นมิตร เปิดรับคน ภายนอก กระตือรือร้นที่จะพูดคุยแลกเปลี่ยน ถ้าหากเป็นเรื่องฟุตบอลที่พวกเขารัก หรือหากยิ่งเป็นเรื่องการท่าเรือ การพูดคุยแทบจะพาให้ลืมการแข่งขันที่ก�ำลังจะเกิด ขึ้นไปชั่วขณะ

มิตรภาพทีเ่ กิดขึน้ ถูกโอบล้อมด้วยอัฒจันทร์ขนาด ๘,๐๐๐ ทีน่ งั่ ซึง่ นับได้วา่ เล็ก มากส�ำหรับการเป็นรังเหย้าของสโมสรชัน้ น�ำ แต่กอ็ ดั แน่นไปด้วยคลืน่ มหาชนทีห่ ลัง่ ไหล เข้ามา พวกเขาต่างสะบัดผ้าพันคอ ตะโกนโห่รอ้ ง ปรบมือ และกระทืบเท้าจนทุกประสาท สัมผัสถูกปลุกเร้าเสียจนอดไม่ได้ที่จะร่วมแสดงออกให้เป็นส่วนหนึ่งกับบรรยากาศแห่ง ๑๖

รูปภาพที่ ๑.๐๑ รูปภาพบรรยากาศกองเชียร์การท่าเรือระหว่างการแข่งขัน

จุดมุ่งหมายสูงสุดของกระบวนการออกแบบสนามกีฬาในกรณีนี้คือการสร้าง ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาแพทสเตเดียม อย่างสอดคล้อง เหมาะสม และยั่งยืน ด้วย กระบวนมีส่วนร่วมระหว่างผู้จัดท�ำ ผู้เชี่ยวชาญ สโมสรฟุตบอล และแฟนบอล ที่จะเป็น เจ้าของสเตเดียมแห่งนี้อย่างแท้จริง รูปภาพที่ ๑.๐๒ รูปภาพคุณนวลพรรณ ล�่ำซ�ำ (มาดามแป้ง) ประธานสโมสรการท่าเรือ เอฟซี

รูปภาพที่ ๑.๐๓ รูปภาพบรรยากาศปัจจุบันภายนอกสนามแพทสเตเดียม

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑.๒ เป้าหมายเชิงคุณค่าของโครงการ

๑.๔ ขอบเขตโครงการ

๑. แพทสเตเดียมอันเป็นที่ “รักและภาคภูมใิ จ” : แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมทีเ่ ป็น มากกว่าเพียงสนามกีฬา แต่มนั คือสถานทีท่ คี่ อยบ่มเพาะนักเตะให้ได้เติบโตไปในวงการ ฟุตบอลอาชีพ เป็นดั่งบ้านยึดโยงที่ยึดโยงแฟนบอลเข้าไว้ด้วยความสัมพันธ์กับร่องรอย แห่งความทรงจ�ำในอดีต และยังเป็นรากฐานทีส่ ำ� คัญสูค่ วามส�ำเร็จของสโมสรอย่างยัง่ ยืน

๑.ศึกษาและวิเคราะห์ความส�ำคัญของกีฬาฟุตบอลต่อสังคมชาวคลองเตย วัฒนธรรม แฟนบอลการท่าเรือ และอัตลักษณ์ของสโมสร

๒. แพทสเตเดียม “พื้นที่สร้างสรรค์” เพื่อย่านคลองเตย : แพทสเตเดียมคือ สถาปัตยกรรมเพื่อส่งเสริม “คุณภาพชีวิตย่านคลองเตย” ใช้ศักยภาพจากการเป็น Open Space ผืนใหญ่ใจกลางชุมชน เป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อการพักผ่อน ออกก�ำลังกาย และกิจกรรมอื่นๆ อันจะน�ำพาการท่าเรือ และชุมชนคลองเตยไปสู่บริบทใหม่ที่ สร้างสรรค์ยิ่งขึ้น รูปภาพที่ ๑.๐๔ รูปภาพบรรยากาศกองเชียร์การท่าเรือระหว่างการแข่งขัน ภายในแพทสเตเดียม

๓. แพทสเตเดียม “จิตวิญญาณ” แห่งคลองเตย : แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรม ที่เป็นดั่งเป็นภาพสะท้อนให้เห็นถึงความส�ำคัญของกีฬาฟุตบอลที่เป็นทั้ง “ตัวตน และ จิตวิญญาณ” ของชาวคลองเตย เป็นตัวแทนที่สื่อสารให้โลกภายนอกได้จดจ�ำถึงการ เดินทาง และต่อสู้ของทั้งแฟนบอล และการท่าเรือเพื่อรักษาสโมสรแห่งนี้ให้ยังอยู่คู่ คลองเตยต่อไป

๑.๓ วัตถุประสงค์ของการท�ำวิทยานิพนธ์ ๑. ตั้งค�ำถาม ศึกษา และหาค�ำตอบว่าเหตุใดกีฬาฟุตบอลจึงมีความส�ำคัญต่อชาว คลองเตย และสถาปัตยกรรมสนามกีฬา (Stadium) ก�ำลังท�ำหน้าทีร่ บั ใช้ชาวคลองเตยใน มิติใด รูปภาพที่ ๑.๐๕ รูปภาพบรรยากาศการใช้งานพื้นที่ต่างๆ โดยรอบสนามแพทสเตเดียม

๒. สร้างกระบวนการมีสว่ นร่วมเพือ่ ออกแบบปรับปรุงแพทสตเดียมให้ยงั คงรักษาคุณค่า ที่มีอยู่เดิม ส่งเสริมให้เกิดคุณค่าใหม่ และน�ำเสนออัตลักษณ์ความเป็นการท่าเรือผ่าน ภาษาทางสถาปัตยกรรม ๓. เพื่อสร้างบทบาทให้สถาปัตยกรรมสนามกีฬาได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนา คุณภาพชีวิตชาวเมือง และเป็นอัตลักษณ์ของย่าน

รูปภาพที่ ๑.๐๖ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วมเพื่อระดมความคิดเห็นจากแฟนบอล

๔. ศึกษากระบวนการออกแบบเปลือกอาคาร (Façade) ในด้านการใช้วัสดุ การติดตั้ง ระบบแสงสว่าง และการถ่ายเทอากาศ เพือ่ ให้สามารถตอบเป้าหมายกายออกแบบและ ยังอยู่ภายใต้เงื่อนไขความเป็นจริง

๒. ศึกษาสภาพปัจจุบันของสนามฟุตบอลแพทสเตเดียม และบริบทโดยรอบ เพื่อเป็น ปัจจัยในการก�ำหนดขอบเขตของโครงการ - ปัญหาที่พบจากการใช้งานในปัจจุบัน และโอกาสในการใช้พื้นที่เพื่อสร้างสรรค์ โปรแกรมการใช้งานใหม่ๆเพื่อสนับสนุนแนวคิด และเป้าหมายของโครงการ - วิเคราะห์พฤติกรรม และอัตลักษณ์ของกลุ่มผู้ใช้งาน ทั้งแฟนบอล นักกีฬา และ ทีมงานที่เกี่ยวข้อง - ศึกษาบริบทภายในของเขตที่ดินของการท่าเรือแห่งประเทศไทย - ศึกษาศักยภาพในการมองเห็นสนามฟุตบอลจากบริบทโดยรอบ

๑.๕. ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ๑. ได้เข้าใจถึงบทบาทความส�ำคัญของกีฬาฟุตบอลต่อสังคม และเข้าใจถึงคุณค่าที่ สถาปัตยกรรมสนามฟุตบอลมีต่อแฟนบอล สโมสร และเมือง ๒. ได้รบั ความรูถ้ งึ พัฒนาการการออกแบบสนามฟุตบอลทีต่ อบโจทย์ความต้องการของ แต่ละยุคสมัย และสามารถก�ำหนดบทบาทของสนามฟุตบอลต่อบริบทปัจจุบัน ๓. ฝึกฝนทักษะการเก็บข้อมูล และการสร้างกระบวนการมีสว่ นร่วม เพือ่ ท�ำความเข้าใจ ถึงความสัมพันธ์ระหว่างวัฒนธรรมแฟนบอลกับสนามฟุตบอล และนิยามได้ถงึ อัตลักษณ์ ที่พวกเขาเป็น ๔. พัฒนาทักษะการออกแบบสถาปัตยกรรมสนามฟุตบอลที่ให้ความส�ำคัญกับการ สร้างสรรค์โปรแกรมการใช้งาน พัฒนาการของอารมณ์ในการเข้าถึง และการเชื่อมโยง สู่บริบทโดยรอบ ๕. ได้รบั ความรูใ้ นการออกแบบเปลือกอาคารทีส่ อดคล้องกับเทคโนโลยีวสั ดุ กระบวนการ ติดตั้ง กรอบราคา และการพัฒนาเพื่อสร้างประโยชน์ทางธุรกิจด้วยการโฆษณา

๑๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๒ เกณฑ์การศึกษาทางสังคมวิทยา และการออกแบบโครงการ ๒.๑ ทฤษฎีทางสังคมวิทยาที่เกี่ยวข้องกับการวิเคราะห์แฟนบอล

เพื่อให้สามารถท�ำความเข้าใจถึงเหตุผลอันอยู่เบื้องหลังวิถีปฏิบัติ และตัวตน ของแฟนบอลการท่าเรือ จึงต้องมีความรู้พื้นฐานเพื่อเป็นแนวความคิดทางสังคมวิทยา ในการวิเคราะห์แฟนบอล อันประกอบไปด้วยแนวความคิดพื้นฐาน ๒ หัวข้อ อันได้แก่

๒.๑.๑. แนวคิดเรื่องวัฒนธรรมแฟนคลับ (Fandom)

๒.๑.๒ แนวคิดเกี่ยวกับอัตลักษณ์ ซึง่ จะเป็นแนวทางในการนิยามสิง่ ทีป่ รากฎขึน้ ทัง้ รูปธรรม และนามธรรมให้อยูเ่ ป็นระบบ และง่ายต่อการท�ำความเข้าใจต่อไป

๒.๑.๑. แนวคิดเรื่องวัฒนธรรมแฟนคลับ (Fandom) ๑

ความเป็นแฟน (Fandom) เป็นสิ่งที่สะท้อนสภาพของวัฒนธรรมประชานิยม และการบริโภคได้อย่างชัดเจน เนื่องจากความเป็นแฟนปรากฎอยู่ในทุกแง่มุมของทุก สังคมในการน�ำเสนอข่าวหรือสิ่งบันเทิงตางๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องราวต่างๆ ในชีวิตประจ�ำ วันของผู้คนในสังคม ไม่ว่าจะเป็นเรื่องธุรกิจกีฬาหรือการเมือง ล้วนแล้วแต่สะท้อนให้ เห็นถึงการเป็นตัวแทนของผู้คนในสังคม

ทีม่ าของค�ำว่า “Fan” ว่ามาจากภาษาละตินว่า “Fanaticus” ทีห่ มายถึงผ้อู ทุ ศิ ตนให้กบั ศาสนามีลกั ษณะรวมกับพฤติกรรมของกลุม่ แฟนคลับผ้อู ทุ ศิ ตนให้กบั ศาสนามี การอุทศิ ตน ตัง้ มัน่ บูชาสิง่ ศักดิส์ ทิ ธิ์ และมีความร้สู กึ เป็นหนึง่ เดียวกัน แม้วา่ ในทางทฤษฎี นั้น ความเป็นแฟนสามารถให้ค�ำจ�ำกัดความได้หลายรูปแบบก็ตาม แต่อย่างน้อยที่สุด ความเป็นแฟนถือเป็นกระบวนการของการบริโภคสือ่ และความม่งุ มัน่ ทางอารมณ์ ด้วย เหตุผลนีเ้ องท�ำให้นกั วิชาการและนักวิจยั ต่างๆ ไม่สามารถจ�ำกัดความในเรือ่ งของความ เป็นแฟนในลักษณะของงานวิจยั เชิงปริมาณเพียงอยางเดียวเท่านัน้ หากนักวิชาการและ นักวิจัยต่างๆ ต้องการความสมบูรณ์ในเรื่องความเป็นแฟนจ�ำเป็นต้องศึกษาวิจัยในเชิง คุณภาพ โดยเน้นที่พฤติกรรมของผู้ชมที่เป็นแฟน ซึ่งสามารถวิเคราะห์ในส่วนของผล กระทบและความทุ่มเทด้านอารมณ์ได้มากที่สุด

บางครัง้ ในทางวิชาการ ผ้ทู เี่ ป็นแฟนคลับอาจเรียกอีกชือ่ หนึง่ ว่า “The Enthusiasts” เนื่องจากบุคคลเหล่านี้เป็นกลุ่มที่มีความกระตือรือร้นในการตอบสนอง และ ยินยอมปฎิบัติตามดาราหรือบุคคลที่น่าหลงใหล การด�ำรงอยู่ของกลุ่มบรรดาแฟน คลับมาจากการสร้างระบบดาราในงานด้านความบันเทิง โดยผู้ผลิตความบันเทิงสร้าง ภาพลักษณ์ และกระบวนการท�ำงานด้านสื่อตางๆ ที่เกี่ยวกับการน�ำเสนอศิลปินดารา เหล่านั้นให้น่าเคารพ หลงใหล มีภาพลักษณ์เหมือนจินตนาการ นอกจากนั้นความเป็น แฟนเกิดจากการรับรู้ของผู้ชมที่เลือกชื่นชมนักแสดง เนื้อหาหรือเนื้อเรื่อง โดยผ่าน ประสบการณ์ที่มาจากการผลิตและการแพร่กระจายของสื่อบันเทิง ท�ำให้ผู้ชมที่เป็น แฟนคลั่งไคล้ เข้ามาอยู่ในวัฒนธรรมของการเลือกสรรตนเอง จากการรับรู้นั้นเพื่อน�ำ Booth P, Fandom Studies: Fan Studies Re-Written, Re-Read, Re-Produced. A Unpublished doctoral dissertation, (New York: Rensselaer Polytechnic Institute. 2009) ๑

๑๘

ไปสู่การปฏิบัติอีกครั้ง ความเป็นแฟนคลับจึงมาจากความพึงพอใจ และการตีความ อย่างมุง่ มัน่ จากวัฒนธรรมประชานิยมในสังคมของผ้ชู มเหล่านัน้ ไม่วา่ จะเหมือนกัน หรือ แตกต่างก็ตาม

ความเป็นแฟนคลับมาพร้อมกับรสนิยมของผู้ชมในการสร้างรูปแบบทาง วัฒนธรรมโดยไม่ได้ขนึ้ อย่กู บั อิทธิพลจากเพศ วัย ชนชัน้ และเชือ้ ชาติแต่อย่างใด อย่างไร ก็ตามค�ำอธิบายอาจไม่มีความชัดเจน และครอบคลุมเพียงพอที่จะอธิบายถึงพฤติกรรม ทั้งหมดของผู้ชมที่เป็นแฟนได้เนื่องจากพฤติกรรมของผู้ชมที่เป็นแฟนคลับจ�ำเป็นต้อง ขึ้นอยู่กับปรากฏการณ์ที่แตกตางกันในแต่ละกรณีไป อาทิ กรณีของปรากฏการณ์ด้าน กีฬาอาจเกี่ยวข้องกับปัจจัยด้านชนชั้น เชื้อชาติ หรือเพศของผู้ชมที่เป็นแฟนคลับ หรือ ในกรณีของปรากฏการณ์ด้านละครโทรทัศน์อาจเกี่ยวข้องกับปัจจัยด้านชนชั้นทาง สังคม เป็นต้น ดังนั้นความเป็นแฟนจึงเป็นคุณลักษณะประการหนึ่งของผู้ชมที่รับรู้เรื่อง ราวต่างๆ ผ่านสื่อรอบตัว อย่างในกรณีตัวอย่างที่เราสามารถเห็นความรุนแรงจากการ ทะเลาะวิวาทของแฟนกีฬาทั้ง ๒ ฝ่ายหลังจากจบการแข่งขัน เป็นกรณีตัวอย่างหนึ่งที่ สามารถอธิบายให้เห็นถึงอิทธิพลของความเป็นแฟนได้อย่างชัดเจน ดังนัน้ ความเป็นแฟน จึงเป็นคุณลักษณะทีส่ ำ� คัญประการหนึง่ ทีม่ ผี ลกระทบต่อการด�ำเนินชีวติ ของผ้คู นในยุค สมัยใหม่ เป็นรูปแบบส�ำคัญของการผลักดันวัฒนธรรมการบริโภคในโลกปัจจุบัน ลักษณะที่ส�ำคัญของความเป็นแฟนนั้นมี ๔ ลักษณะ ดังนี้

๑. กลุม่ แฟนคลับสามารถน�ำแนวทางทีต่ นเองเปิดรับจากสือ่ ไปปฏิบตั ไิ ด้ บรรดา แฟนคลับเลือกสือ่ เพือ่ การบริโภคอย่างตรงไปตรงมา กล่าวคือหลายครัง้ ทีก่ ลุม่ แฟนคลับรับชม และพูดคุยเกีย่ วกับรายการบันเทิงใดๆ จะท�ำให้กล่มุ แฟนคลับ เหล่านั้นปฏิบัติต่อไปได้ในภายหลัง

๒. ความเป็นแฟนสามารถสร้างกลุ่มพิเศษขึ้นมาได้ หมายถึง ความเป็นแฟน เป็นพื้นฐานของการแสวงหาทางสังคมที่ปรากฏในลักษณะต่างๆ อาทิ สโมสร ระเบียบแบบแผนต่างๆ สิ่งตีพิมพ์ การพูดคุยต่างๆ เพื่อแบ่งปันความคิดเห็น ต่างๆ ในกลุ่มแฟนคลับด้วยกันเอง เป็นต้น

๓. ความเป็นแฟนสามารถสร้างโลกศิลปะที่พิเศษขึ้นมา หมายถึง ความเป็น แฟนสร้างมาตรฐานของการให้เหตุผล การร่วมมือกัน การประเมิน และอื่นๆ ที่แสดงออกมาในลักษณะของวัฒนธรรมร่วมกัน

๔. ความเป็นแฟนสามารถสร้างชุมชนทางสังคม หมายถึง การสร้างทางเลือก ใหม่ให้กับชนกลุ่มน้อยหรือบุคคลที่สนใจในการรวมตัวกันจากความสนใจที่

คล้ายคลึงกันนอกจากรูปแบบของความเป็นแฟนแล้ว คุณลักษณะทีเ่ น้นย�ำ้ ใน เรื่องของความเป็นแฟน คือ เรื่องของแรงจูงใจและสร้างความพึงพอใจ

การนึกฝัน (Fantasy) จึงเป็นปัจจัยทีส่ ำ� คัญในการสร้างประสบการณ์รว่ มของ บรรดาแฟนคลับกับทีมฟุตบอล เนือ่ งจากบรรดาแฟนคลับไม่สามารถเข้าถึงนักกีฬา หรือ ทีมฟุตบอลนั้นได้อย่างง่ายดาย ทั้งนี้ความเป็นแฟน (Fandom) ยังคงรักษาสถานภาพ ของการเป็นผู้ชม โดยพื้นที่ของบรรดาแฟนคลับ คือ พื้นที่ของการบริโภคความบันเทิง จากสื่อตางๆ เพื่อสร้างจินตนาการนึกฝันและเพื่อการหลบหนี บรรดาแฟนคลับในทุก สังคมต่างมีการสร้าง ชุมชนขึ้นมาแต่มิใช่ชุมชนในโลกแห่งความเป็นจริง แต่เป็นชุมชน ทีม่ าจากความร้สู กึ ของการเป็นเจ้าของร่วมกันในทีมฟุตบอลทีพ่ วกเขาชืน่ ชอบ พวกเขา ต่างมีความคาดหวังในประสบการณ์ร่วมกัน เมื่อพวกเขาพบกันต่างก็แลกเปลี่ยนความ คิดเห็นซึ่งกันและกัน ไม่เพียงแต่กับบรรดาแฟนคลับด้วยกันแต่ยังรวมไปถึงคนรอบตัว ที่มิได้เป็นแฟนคลับด้วย อาทิ สมาชิกในครอบครัว เพื่อนร่วมงาน เป็นต้น

หากเรามองประเด็นนีผ้ า่ นแนวคิดเรือ่ งโลกาภิวัตน์พบว่าแนวคิดเรื่อง “ชุมชน ในจินตนาการ” ส�ำหรับบรรดาแฟนคลับในสังคมปัจจุบันสามารถเกิดขึ้นได้ในพื้นที่ เสมือนจริงโดยผ่านการสื่อสาร พูดคุยทางสื่ออินเทอร์เน็ต และอาจเกิดขึ้นได้ในพื้นที่ กายภาพจริง โดยผ่านการเข้าร่วมกิจกรรมที่จัดขึ้นในสังคมบริโภคสมัยใหม่ พื้นที่เหล่า นีส้ ามารถเกิดขึน้ ได้อย่างแท้จริงแล้วทีจ่ ดั เป็นพฤติกรรมทีส่ ำ� คัญอย่างหนึง่ ของข้อปฎิบตั ิ ในการเป็นแฟนคลับ ชุมชนในจินตนาการทีก่ ล่าวมาส�ำหรับบรรดาแฟนนคลับจ�ำเป็นต้อง มีพื้นฐานมาจากปัจจัยส�ำคัญ ดังต่อไปนี้

๑. การแบ่งปันเชิงสัญลักษณ์ อาทิ ความชื่นชมในทีมฟุตบอลเดียวกัน เป็นต้น ๒. กิจกรรมที่รวมกัน อาทิ การชมการแข่งขัน การพบปะกับนักกีฬาที่ตนเอง ชื่นชอบ เป็นต้น ๓. เหตุการณ์ต่างๆ ผ่านสื่อ อาทิ การรับรู้ร่วมกันหรือความรู้สึกรวมกันที่มีต่อ ข่าวสารความเคลื่อนไหวของศิลปิน เป็นต้น

ความเป็นแฟนให้กลายเป็นรูปแบบหนึ่งของวัฒนธรรมย่อยในสังคมที่ผูกพัน กันด้วยเรื่องของความรู้สึก กล่าวคือ ความเป็นแฟนเป็นความรู้สึกในเรื่องของ “การ ครอบครอง” และ “ความเป็นเจ้าของ” บรรดาแฟนคลับต่างครอบครอง ผลผลิตทาง วัฒนธรรมที่มาจากทีมฟุตบอลที่ตนเองชื่นชอบ อาทิ สินค้าต่างๆ ของทีมฟุตบอลนั้นๆ การร่วมชมการแข่งขัน เป็นต้น

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ดังนั้นวัฒนธรรมของความเป็นแฟน จึงจัดเป็นวัฒนธรรมของการมีสวนร่วม ในทุกช่องทางที่บรรดาแฟนคลับในฐานะผู้บริโภคสามารถแสวงหาได้ ประสบการณ์ใน ชีวติ จริงของบรรดาแฟนคลับในการมีสว่ นร่วมตามทีก่ ล่าวมาแล้วนัน้ เป็นความสัมพันธ์ ระหว่างบรรดาแฟนคลับกับสิง่ ทีพ่ วกเขาชืน่ ชม ประสบการณ์ตา่ งๆ เหล่านีม้ าจากความ พึงพอใจ แรงขับเคลื่อน และการนึกฝัน ผ่านกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจ�ำวัน อาทิ การ พูดคุยเกี่ยวกับรายการโทรทัศนที่โปรดปราน การเขียนนวนิยายในเว็บไซต์ เป็นต้น จัด เป็นประสบการณ์ที่น่าพึงพอใจและเป็นพื้นที่แห่งความสนุกสนานให้แก่ชีวิต ๒.๑.๒ แนวคิดเกี่ยวกับอัตลักษณ์ ๒

อัตลักษณ์ คือ ความรู้สึกนึกคิดส่วนตัวอันมีจิตส�ำนึกร่วมทางสังคมในการพึง ส�ำนึกเสมอว่าตนเป็นใคร มีความเป็นมาอย่างไร มีสัญลักษณ์การแสดงออกทางสังคม อย่างไร ตลอดจนแสดงว่าตนนั้นแตกต่างจากผู้อื่นอย่างไร อัตลักษณ์เป็นการบ่งบอก ความเป็นตัวตนที่แตกต่างจากผู้อื่น โดยแสดงออกต่อบุคคลอื่นในลักษณะของตัวตน ภายนอก ผ่านทางกิริยาท่าทาง สัญลักษณ์ ภาษา ที่สื่อไปถึงการเป็นตัวตนภายในที่ บ่งบอกถึง ทัศคติ ความเชื่อ คตินิยม เป็นต้น อัตลักษณ์เป็นเพียงค�ำที่ต้องการสื่อให้เห็น ถึงความเป็นตัวตนของสังคมที่ไม่เหมือนใคร ซึ่งเป็นตัวบ่งชี้ลักษณะเฉพาะที่ไม่ใช่สากล หรือไม่ได้มีอยู่โดยทั่วไป

สังคมการอยู่ร่วมกันของมนุษย์มักจะมีลักษณะต่างๆ ที่สัมพันธ์กัน ไม่ว่าจะ เป็นศาสนา อาชีพ ทีอ่ ยูอ่ าศัย หรือฐานะ กล่าวคือสังคมมักเกิดจากการทีก่ ลุม่ คนมีความ คล้ายคลึงกัน มีความสนใจในสิ่งใดสิ่งหนึ่งร่วมกัน จนกระทั่งการอยู่ร่วมกันให้สังคมได้ ขัดเกลามาจนก่อให้เกิดวัฒนธรรม ประเพณี ตลอดจนภาษาที่ใช้ร่วมกันในสังคม อัน เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวที่มีความโดดเด่น แม้ว่าจะมีกลุ่มย่อยต่างๆที่หลากหลาย แต่ วัฒนธรรมจะแสดงออกถึงความเป็นปึกแผ่น ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันอย่างชัดเจน จนกลายเป็นวัฒนธรรมหลักของสังคมนั้นๆ

วัฒนธรรมของสังคมมีขนึ้ เพือ่ ตอบสนองมนุษย์ในด้านต่างๆ เพือ่ ให้การด�ำเนิน ชีวิตในสังคมเป็นไปอย่างเหมาะสมตามระเบียบแบบแผนตามพื้นฐานของสังคมนั้นๆ วัฒนธรรมทางสังคมจะหล่อหลอมให้เกิดทัศนคติ ความเชื่อ ความคิดสร้างสรรค์ที่ไปใน ทิศทางเดียวกัน จนแสดงให้เห็นถึงความสามัคคีในสังคม เพือ่ บ่งบอกตัวตนและแสดงว่า ตนเป็นใคร ซึง่ ตรงกับค�ำว่า “อัตลักษณ์” ทีไ่ ด้รบั การนิยามทางวิชาการด้านมานุษยวิทยา ค�ำว่า “อัตลักษณ์” มาจากภาษาบาลีว่า อตฺต รวมกับค�ำว่า ลักษณ โดยที่ “อัตตะ” มี ความหมายว่า ตัวตนของตน ส่วน “ลักษณะ” หมายถึง สมบัติเฉพาะตัว อัตลักษณ์เป็น เรื่องของการให้ค�ำนิยามและตีความหมายเชิงคุณค่า ซึ่งคุณค่าเหล่านั้นไม่จ�ำเป็นต้อง ได้รับความเป็นสากล แต่เป็นความหลากหลายทางวัฒนธรรมหรือการสร้างตัวตนจาก วัฒนธรรมย่อยก็ได้

อัตลักษณ์ คือ ความรู้สึกนึกคิดต่อตนเองว่า “ฉันคือใคร” ซึ่งจะเกิดขึ้นจาก การปฏิสังสรรค์ระหว่างตัวเรากับคนอื่น โดยผ่านการมองตัวเองและคนอื่นมองเราและ ในขณะเดียวกันมโนทัศน์อตั ลักษณ์จะถูกกล่าวควบคูไ่ ปกับเรือ่ งของอ�ำนาจ นิยามความ หมายหรือการสร้างภาพแทนความจริง (Representation) เมือ่ อัตลักษณ์ไปสัมพันธ์กบั แนวคิดทีก่ ล่าวมาข้างต้นแล้ว ดูจะมีความหมายทีแ่ ตกต่างจากความหมายทีเ่ ข้าใจกันโดย สามัญสานึกมาก

ความปลอดภัย

๒.๒ หลักการออกแบบสนามกีฬา

สเตเดียมเป็นสถาปัตยกรรมที่มีพัฒนาการมาเป็นเวลานาน ท�ำให้ได้รับการ ศึกษา และพัฒนาอย่างต่อเนื่อง โดยที่มีบทบาทหน้าที่ส�ำคัญคือการเป็นสถาปัตยกรรม ที่บรรจุผู้ชมตั้งแต่หลักร้อย ไปจนถึงหลักแสนคน การที่เป็นสถาปัตยกรรมที่มีผู้ใช้งาน มากเช่นนัน้ จึงท�ำให้ตอ้ งมีการก�ำหนดมาตรฐานการออกแบบ อันค�ำนึงไปทีค่ ณ ุ ภาพการ ใช้งาน และความปลอดภัยเป็นหลักส�ำคัญ โดยมีความรูเ้ พือ่ เป็นพืน้ ฐานในการออกแบบ สเตเดียมประกอบไปด้วย

- การออกแบบสนามกีฬาตามเป้าประสงค์ของแผนกลยุทธ์ของการกีฬา

แห่งประเทศไทย (พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๔)

- หลักการ ๗ ประการในการออกแบบสเตเดียม

- ส่วนประกอบของสเตเดียมแบ่งตามการใช้สอย

- การแบ่งเขตความปลอดภัย

- การเข้าถึงระหว่างโซน ๓ และโซน ๔

- ทางเข้า-ออกหลัก (Public Entrance)

- ทางเข้า-ออกเฉพาะ (Private Entrance)

- ทางเข้า-ออกเฉพาะ (Private Entrance)

- ทางเข้า-ออกฉุกเฉิน (Emergency Service Access)

- ทางออกอพยพ (Flood Exits)

- การเข้าถึงระหว่างโซน ๓ และโซน ๒

- การวางผังโดยแบ่งแนวควบคุมตามล�ำดับการเข้าถึง

โดยหลักเกณฑ์เหล่านี้มีที่มาจากข้อก�ำหมดมาตรฐานสเตเดียมโดย FIFA ซึ่ง เป็นมาตรฐานที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล การไม่ผ่านมาตรฐานเหล่านี้หมายถึง สเตเดียมแห่งนั้นไม่สามารถจัดการแข่งขันในระดับนานาชาติได้ ซึ่งเป็นการเสียโอกาส และเสียรายได้เป็นอย่างมาก ๒.๒.๑. การออกแบบสนามกีฬาตามเป้าประสงค์ของแผนกลยุทธ์ของการกีฬาแห่ง ประเทศไทย (พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๔) ๓

อาคารกีฬาอเนกประสงค์

แผนกลกยุทธ์ของการกีฬาแห่งประเทศไทย (พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๔) เป็นครั้ง แรกที่ภาครัฐมีบทบาทในการก�ำหนดเงื่อนไขส�ำคัญในการออกแบบสนามกีฬาเพื่อให้ สอดคล้องกับแนวนโยบายหลักของประเทศ อันประกอบไปด้วยหลักการ ๓ ประการคือ

ความสะดวก สบาย

ความทันสมัย ประทับใจ

รูปภาพที่ ๒.๐๑ การออกแบบสนามกีฬาตามเป้าประสงค์ของแผนกลยุทธ์ของการกีฬาแห่งประเทศไทย (พ.ศ. ๒๕๕๑ - ๒๕๕๔)

๑. ความปลอดภัย

อาคารสนามกีฬาต้องมีความปลอดภัยต่อผูใ้ ช้อาคาร (ผูช้ ม นักกีฬา เจ้าหน้าที่ ฯลฯ) ไม่มีหลืบ หรือมุมอับสายตา สามารถอพยพออกจากอาคารได้โดยสะดวก และ อภิญญา เฟื่องฟูสกุล, อัตลักษณ์: การทบทวนทฤษฎีและกรอบแนวคิด, (กรุงเพทฯ, คณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ, ๒๕๔๖) ไตรวัฒน์ วิรยะศิริ. การออกแบบสนามกีฬาตามเป้าประสงค์ของแผนกลยุทธ์ของการกีฬาแห่งประเทศไทย (พ.ศ. ๒๕๕๑ ๒๕๕๔), (กรุงเทพฯ, ส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘), ๓๔. ๒ ๓

๑๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รวดเร็วเมื่อเกิดอุบัติภัยกับอาคาร เช่น การก่อจลาจล และอัคคีภัย เป็นต้น โดยเฉพาะ อย่างยิง่ อาคารสนามกีฬา เพราะตัวอาคารอาจใช้ในการจัดกิจกรรมต่างๆ นอกเหนือจาก การแข่งขันกีฬา เช่นการแสดงคอนเสิร์ต การจัดงานแฟร์ และนิทรรศการต่างๆ ท�ำให้ ความส�ำคัญด้านความปลอดภัยเป็นแนวคิดหลักอันดับต้นๆในการออกแบบอาคาร ความสะดวกสบาย

เนือ่ งจากอาคารสนามกีฬาเป็นอาคารชุมนุมชน อีกทัง้ ยังมีกลุม่ ผูใ้ ช้อาคารหลาก หลายกลุ่มในการจัดกิจกรรม โดยเฉพาะกิจกรรมหลักคือการจัดการแข่งขันกีฬา ซึ่ง ประกอบไปด้วยกลุม่ ผูใ้ ช้อาคารดังรูปภาพที่ ๒.๐๒ โดยจากกลุม่ ผูใ้ ช้งานนีก้ ารออกแบบ อาคารกีฬาให้กลุ่มผู้ใช้อาคารแต่ละกลุ่มไปยังจุดหมายของแต่ละกลุ่มได้อย่างรวดเร็ว และไม่ปะปน จึงเป็นอีกหนึ่งแนวคิดหลักในการออกแบบที่ท�ำให้เกิดความเรียบร้อยใน การใช้อาคาร สามารถควบคุมฝูงชน และป้องกันเหตุวิวาทจลาจลของกองเชียร์ได้ ความทันสมัยและประทับใจ

จากเป้าประสงค์ของการกีฬาแห่งประเทศไทย ที่ต้องการพัฒนาการกีฬาให้ มีศักยภาพสู่การเป็นอาชีพที่มีมาตรฐานทัดเทียมนานาประเทศ แนวความคิดในการ ออกแบบอาคารให้มคี วามทันสมัย ตลอดจนก้าวล�ำ้ ไปยังเทคโนโลยีแห่งอนาคต จึงถูกน�ำ มาใช้งานการออกแบบเพือ่ ให้อาคารมีองค์ประกอบทางสถาปัตยกรรม และวิศวกรรมที่ ทัดเทียมกับประเทศชั้นน�ำนานาประเทศ ผู้ชมทั่วไป

เจ้าหน้าที่ ประจ�ำอาคาร

ผู้ชม VIP

อาคารกีฬาอเนกประสงค์ เจ้าหน้าที่ จัดการแข่งขัน

กรรมการและ ทีมงาน

นักกีฬาและทีม งาน

สื่อมวลชน

รูปภาพที่ ๒.๐๒ กลุ่มผู้ชมที่เกี่ยวข้องกับสนามกีฬา Deproft, N. Amando, G., and Spampinato, A. Stadium Principles, (http://www.worldstadiums.com/stadium_menu/architecture/stadium_principles.shtml. 2014) ๕ มาลินี ศรีสุวรรณ. ความรู้เกี่ยวกับการออกแบบอาคารสาธารณะประเภทต่างๆ, (กรุงเทพฯ, ภาควิชาสถาปัตยกรรม คณะ สถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๒), ๘๖. ๔

๒๐

๒.๒.๒. หลักการ ๗ ประการในการออกแบบสเตเดียม ๔

การออกแบบสเตเดียมมีปัจจัยที่ต้องค�ำนึงมากมาย ไม่แต่เพียงการเล่นกีฬา เท่านั้น สเตเดียมยังเกิดขึ้นจากแรงบันดาลใจอื่นๆ แต่ก็มีข้อจ�ำกัดหลายประการ ในมุม มองทางด้านสถาปัตยกรรมสามารถกล่าวถึงหลักการในการออกแบบสเตเดียมได้ ๗ ประการดังต่อไปนี้

๑. การจัดสรรพื้นที่ใช้สอยเพื่อสร้างความพึงพอใจ

ในการออกแบบสเตเดียมจะต้องค�ำนึงถึงความสัมพันธ์ ๓ ส่วน ได้แก่ตวั อาคาร สเตเดียม การแข่งขันกีฬา และสิง่ ทีผ่ ชู้ มคาดหวังว่าจะได้รบั มีหลายสิง่ ทีจ่ ะต้องพิจารณา อย่างละเอียดถีถ่ ว้ นตัง้ แต่ขนั้ ตอนการวางแผน เช่นการใช้โครงสร้างอะไร ลักษณะการจัด อัฒจันทร์อย่างไร มีหลังคาอัฒจันทร์ มีลู่วิ่งกรีฑา มีสนามกีฬาในร่มหรือไม่ มีสิ่งอ�ำนวย ความสะดวกส�ำหรับสื่อมวลชนอย่างไร

๒. ความสมมาตรและไม่สมมาตร

การออกแบบสเตเดียมตั้งแต่อดีตมักจะมีรูปลักษณ์ที่สมมาตร เพื่อให้รูปแบบ สถาปัตยกรรมสอดคล้องกันไปทัว่ ทัง้ สเตเดียม ไม่วา่ จะมองจากมุมพืน้ หรือมุมสูง เพือ่ ให้ สามารถก่อสร้างในระบบเดียวกันได้อย่างประหยัด จนเป็นการออกแบบทีเ่ ป็นประเพณี นิยม ทั้งนี้เทคนิคการก่อสร้างสมัยใหม่ สถาปนิกอาจสร้างจุดเด่นบางส่วนเพื่อลดความ ซ�ำ้ ซากอันเกิดจากความสมมาตรได้ การออกแบบสมมาตรนัน้ มิได้เป็นเรือ่ งจ�ำเป็นในการ ออกแบบสเตเดียมอีกต่อไป สเตเดียมสมัยใหม่จะแสดงแนวคิดในการออกแบบได้อย่าง อิสระ

๕. การแสดงออกทางโครงสร้าง

การออกแบบโครงสร้าง และเทคโนโลยีในการก่อสร้างมีการพัฒนาอยู่ตลอด เวลา องค์ประกอบทางโครงสร้างรูปแบบใหม่สามารถท�ำให้สถาปัตยกรรมเกิดความ น่าสนใจขึ้นได้ เช่น โครงสร้างหลังคาที่น่าตื่นตา โครงสร้าง Lattice (โครงสร้างระบบ โครงสานตาราง) พื้นผิวโค้ง และวัสดุที่สามารถหักเหแสงได้

๖. การสร้างสรรค์การใช้ที่ว่าง

แม้สว่ นอาคารสเตเดียมจะอยูน่ งิ่ แต่ศนู ย์กลางของสเตเดียมต้องเป็นจุดทีม่ ชี วี ติ ชีวา น่าสนใจ สร้างสรรค์ ที่ทั่วทั้งสเตเดียมจะพุ่งความสนใจไปถึงโดยใส่รายละเอียดใน การออกแบบที่จะช่วยสร้างความประทับใจ

๗. การผสมผสานสเตเดียม เมือง และภูมิทัศน์

สถาปนิกจะต้องค�ำนึงถึงความสัมพันธ์ระหว่างสเตเดียม และบริบทรอบๆที่ อาจจะมีกฎหมาย แนวความคิด หรือการออกแบบผังเมืองใดๆ ที่อาจจะส่งผลกับการ ออกแบบสเตเดียม ๒.๒.๓. ส่วนประกอบของสเตเดียมแบ่งตามการใช้สอย ๕ ส่วนประกอบของสเตเดียมแบ่งตามการใช้สอยได้เป็น ๔ ส่วนโดยสังเขป ได้แก่

๑. พื้นที่เพื่อการกีฬา ได้แก่ พื้นที่ของสนามกีฬาทุกประเภทในโครงการ และ พื้นที่ที่เกี่ยวเนื่องกับกีฬาแต่ละประเภท

๓. การมองเห็นทัศนียภาพอาคารสามมิติ

สเตเดียมมักจะมีการออกแบบลักษณะโครงสร้างทีซ่ ำ�้ ๆกัน ท�ำให้รปู ลักษณ์ของ สเตเดียมจะมีความคล้ายคลึงกันในด้านตรงข้ามกัน ด้วยเหตุนที้ ำ� ให้ไม่สามารถบอกได้วา่ สเตเดียมด้านไหนเป็นด้านหลัก ด้านไหนเป็นด้านรอง แนวความคิดในการออกแบบใน ลักษณะนีอ้ าจจะเป็นการเน้นความเหมือนเพือ่ สร้างเอกภาพ ในขณะเดียวกันก็ออกแบบ โดยเน้นจุดเด่นแต่ละด้าน ซึ่งเป็นสิ่งท้าทายส�ำหรับผู้ออกแบบอันส่งผลในการออกแบบ สเตเดียมให้มีรูปลักษณ์ไม่ล้าสมัย

๒. พืน้ ทีเ่ พือ่ ส่งเสริมการเล่น เช่น ล็อกเกอร์ ห้องน�ำ้ ห้องพักผ่อน ห้องเก็บของ ห้องเก็บเครื่องมือ ส่วนจอดรถ (ผู้เล่น)

๓. พื้นที่เพื่อผู้ชมการแข่งขัน เช่น โถงทางเข้า ที่ขายบัตร ส่วนควบคุม ส่วน เครื่องดื่ม ห้องน�้ำ อัฒจันทร์ ส่วนจอดรถ (ผู้ชม)

๔. พื้นที่เพื่ออ�ำนวยความสะดวก เช่น ส่วน Lounge Bar ห้องอาหาร สวน

๔. ประสานองค์ประกอบของสเตดียม

การก�ำหนดรูปแบบ และรูปลักษณ์ภายนอกของสเตเดียมเป็นสิ่งส�ำคัญ การ พิจารณาถึงแง่มุมในทุกๆด้าน ดังในหลักการการจัดสรรพื้นที่ใช้สอยเพื่อความพึงพอใจ และพิจารณาว่าทุกสิ่งจะอยู่ร่วมประสานกันได้อย่างไร ก็เป็นอีกแนวทางในการก�ำหนด รูปแบบรูปลักษณ์ของสเตเดียม

ทัง้ นีข้ นึ้ อยูก่ บั ขนาด และประเภทกีฬาทีม่ ภี ายในโครงการด้วย หากเป็นอาคาร กีฬาเพื่อการพักผ่อนเท่านั้น ไม่ได้ใช้ส�ำหรับการแข่งขัน พื้นที่ใช้สอยจะมีเพียงพื้นที่เพื่อ การเล่นกีฬา และพืน้ ทีเ่ พือ่ ส่งเสริมการเล่นเท่านัน้ ส่วนพืน้ ทีเ่ พือ่ อ�ำนวยความสะดวกนัน้ ขึ้นอยู่กับแต่ละโครงการว่าจะมีหรือไม่ มากน้อยเพียงใด

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๒.๒.๔. การแบ่งเขตความปลอดภัย ๖

หลังจากวางทิศของสเตเดียมแล้ว สิง่ ต่อไป คือ การวางผังสเตเดียมบนทีด่ นิ โดย ค�ำนึงถึงความสัมพันธ์ระหว่างส่วนหลักๆ ประกอบกับหลักการวางผังเพือ่ ความปลอดภัย ขนาด และต�ำแหน่งของแต่ละโซนออกแบบ โดยค�ำนึงถึงความฉุกเฉิน หลักการวางผัง เพื่อความปลอดภัยในสเตเดียม แบ่งได้เป็น ๔ โซน ได้แก่

โซน ๑ พื้นที่กิจกรรม (พื้นที่ตรงกลางที่เป็นสนามแข่งขัน)

โซน ๒ พื้นที่อัฒจันทร์ผู้ชม และพื้นที่สัญจรเชื่อมต่ออัฒจันทร์กับภายนอก

โซน ๓ พื้นที่สัญจรภายนอกอาคาร และแนวควบคุมการแข้าอาคาร (Perimeter Fence)

โซน ๔ พื้นที่ด้านนอกแนวควบคุมการเข้าอาคารรวมที่จอดรถ เป็นพื้นที่ ปลอดภัยถาวร แต่ทั้งนี้พื้นที่รวมพลเพื่อการอพยพควรแยกออกจากที่จอดรถ

ZONE 4 ZONE 3 ZONE 2 ZONE 1 ZONE 2 ZONE 3 ZONE 4

รูปภาพที่ ๒.๐๓ แผนผังแบ่งโซนความปลอดภัย

ZONE 3

ZONE 4

ZONE 2

ง ก

ข

ค

ง

รูปภาพที่ ๒.๐๔ การแบ่งโซนความปลอดภัยภายในสเตเดียม

ZONE 1

จากภาพที่ ๒.๐๔ ก คือ ประตูเข้าเขตที่ดินสเตเดียม ข คือ จุดตรวจตั๋วครั้งที่ ๑ หรือแนวควบคุมเข้าสู่อาคาร ค คือ จุดตรวจตั๋วที่ ๒ (ถ้ามี) ง คือ จุดตรวจเพื่อบริการลูกค้าในการค้นหาที่นั่ง

จุดประสงค์ของการแบ่งเขตความปลอดภัยดังกล่าวก็เพื่อให้ในยามฉุกเฉิน ผู้ ชมสามารถอพยพจากที่นั่ง ผ่านโซนความปลอดภัยปานกลาง ไปสู่โซนความปลอดภัย สูงสุดด้านนอก การวางผังเพือ่ ความปลอดภัยเช่นนีเ้ ป็นกรอบการออกแบบทีม่ ปี ระโยชน์ และควรใช้ในการออกแบบสเตเดียมแห่งใหม่ รวมถึงการปรับปรุงสเตเดียมที่มีอยู่เดิม แล้วด้วย รายละเอียดของแต่ละโซน

โซน ๔ ถ้าเป็นไปได้ รอบๆสเตเดียมควรจะมี ที่จอดรถ ที่จอดรถบัส และจุด เข้าถึงระบบขนส่งมวลชน ทีจ่ อดรถควรจะอยูร่ อบๆ สเตเดียมทุกด้าน เพือ่ ให้ผชู้ มเข้าถึง สเตเดียมได้ใกล้กบั ทีน่ งั่ ของตนเอง พืน้ ทีร่ ะหว่างแนวควบคุม (Perimeter Fence) และ ที่จอดรถ ควรจะเป็นพื้นที่ปลอดภัยไม่มีรถ พื้นที่ส่วนนี้เรียกว่า โซน ๔ มีจุดประสงค์ใน การใช้งานดังต่อไปนี้

ในมุมมองเรื่องความปลอดภัย โซนนี้เป็นพื้นที่ปลอดภัยถาวร (Permanent Safty Zone) ทีผ่ ชู้ มสามารถอพยพจากอัฒจันทร์ ผ่านโซน ๓ มาอยูท่ นี่ จี่ นกว่าจะจัดการ เหตุฉกุ เฉินได้สำ� เร็จ ควรจะรองรับคนในสเตเดียมได้ทงั้ หมด โดยคิดเนือ้ ทีป่ ระมาณ ๔-๖ คนต่อตารางเมตร

ในมุมมองเรื่องการสัญจรในแต่ละวัน โซน ๔ เป็นเหมือนพื้นที่แบ่งคั่นที่ผู้ชม เดินรอบสเตเดียม จากประตูหนึ่งไปอีกประตูหนึ่งได้หากผู้ชมไปผิดประตูในตอนแรก ควรจะมีวิธีการใดๆ เพื่อน�ำทางให้ผู้ชมจากรถ หรือทางเข้าหนึ่งๆไปถึงที่นั่งของตนเอง ได้อย่างถูกต้อง เรื่องการเข้าผิดประตูเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นได้เสมอ โซน ๔ จึงสามารถตอบ โจทย์- ร้านค้าปลีก จุดนัดพบ และกระดานข้อมูลข่าวสารมักจะอยู่ในโซนนี้

เป็นพืน้ ทีภ่ มู สิ ถาปัตยกรรมคัน่ กลางระหว่างกิจกรรมภายใน และโลกภายนอก กิจกรรมภายในสเตเดียมไม่ว่าจะเป็นกีฬา ดนตรี หรือสิ่งบันเทิงอื่นๆ จะยกระดับความ บันเทิงขึ้นได้ หากสเตเดียมหลบเลี่ยงตนเองจากสิ่งรบกวนภายนอกได้

สเตเดียมไม่ได้ออกแบบให้สนามแข่งขันโซน ๑ เป็นพื้นที่ปลอดภัยชั่วคราว โซน ๓ จะ ต้องออกแบบให้รองรับคนได้ทง้ั สเตเดียม โดยค�ำนวณจากขนาด ๔-๖ คนต่อตารางเมตร แต่หากโซน ๑ ออกแบบให้เป็นพื้นที่ปลอดภัยชั่วคราวด้วย พื้นที่โซน ๓ ก็ลดลงได้ตาม ความเหมาะสม จ�ำนวนประตู และขนาดจะต้องเพียงพอกับการอพยพในเวลาอันรวดเร็ว

ในมุมมองเรื่องการสัญจรในแต่ละวัน โซน ๓ เป็นพื้นที่หลักที่คนในสเตเดียม อันได้แก่ผู้ชมที่ผ่านการตรวจตั๋วเข้ามาแล้วสามารถสัญจรไปรอบๆได้ ความส�ำคัญของ โซน ๓ นี้จะเห็นได้จากกรณีเหตุอัคคีภัย Valley Parade Stadium

โซน ๒ ประกอบไปด้วยอัฒจันทร์ เส้นทางสัญจร และพื้นที่ส่วนกลาง (ร้าน อาหาร บาร์ เป็นต้น) เป็นโซนที่จะต้องอพยพออกหากเกิดเหตุฉุกเฉิน โซน ๒ ตั้งอยู่ ระหว่างโซน ๑ กับโซน ๓ จะต้องออกแบบให้อพยพได้งา่ ย และปลอดภัยจากต�ำแหน่งที่ นัง่ ของตน ไปสูพ่ นื้ ทีป่ ลอดภัยชัว่ คราวในช่วงแรก (โซน ๑ หรือโซน ๓) และพืน้ ทีป่ ลอดภัย ถาวรในเวลาต่อมา (โซน ๔)

ระหว่างโซน ๒ กับ โซน ๓ มักจะมีแนวเขตควบคุมที่สอง ซึ่งจะท�ำการตรวจ ตั๋ว และอาจจะมีการตรวจครั้งสุดท้ายในโซน ๒ ก่อนเข้าสู่ที่นั่ง ทั้งนี้ในระหว่างโซน ๒ กับ โซน ๑ มักจะมีสิ่งกีดขวาง เช่น รั้วหรือคูรอบๆ สนามแข่งขัน สิ่งกีดขวางนี้จะต้อง ไม่เป็นอุปสรรคต่อการอพยพของผู้ชม

โซน ๑ สนามแข่งขัน หรือพื้นที่กิจกรรมอันเป็นศูนย์กลางของสเตเดียม โซน ๑ สามารถใช้เป็นพื้นที่ปลอดภัยชั่วคราวควบคู่กับโซน ๓ ได้ หากออกแบบให้มีลักษณะ ดังต่อไปนี้

เส้นทางอพยพจากที่นั่งไปสู่สนามแข่งขันจะต้องออกแบบอย่างเหมาะสม ซึ่ง เป็นเรื่องที่ออกแบบได้ค่อนข้างยากหากมีสิ่งกีดขวาง หรือวิธีการกีดขวางใดๆ ที่ปกติ แล้วมีไว้ป้องกันฝูงชน

วัสดุปพู นื้ ของสนามจะต้องตัดสินใจอย่างละเอียดถีถ่ ว้ นว่าสนามถูกปูดว้ ยวัสดุ สังเคราะห์ที่ติดไฟได้ง่ายหรือไม่ ประเด็นเหล่านี้จะต้องปรึกษาผู้เชี่ยวชาญเกี่ยวกับการ ออกแบบเพือ่ การป้องกันอัคคีภยั และต้องมัน่ ใจว่า ฝ่ายบริหารของสเตเดียมจะไม่เปลีย่ น วัสดุในอนาคตโดยไม่ค�ำนึงถึงความปลอดภัย

โซน ๓ ภายในปริมณฑลของสเตเดียมจะต้องมีแนวควบคุมเข้า-ออกไม่ให้คน ทีไ่ ม่มบี ตั รสามารถผ่านเข้าไปได้ พืน้ ที่ระหว่างแนวควบคุมกับอาคารสเตเดียมนี้เรียกว่า โซน ๓ โดยโซนนี้มีจุดประสงค์ ๒ ประการได้แก่ - ในมุมมองเรือ่ งความปลอดภัย พืน้ ทีน่ เี้ ป็นพืน้ ทีป่ ลอดภัยชัว่ คราว (Temporary Safty) ที่ผู้ชมสามารถอพยพจากอัฒจันทร์มาอยู่ที่นี่ และอพยพต่อไปยังโซน ๔ ซึ่งเป็นพื้นที่ ปลอดภัยถาวรได้ต่อไป โซย ๓ เป็นพื้นที่ที่จะรองรับผู้อพยพจากโซน ๒ ไปโซน ๔ หาก ไตรวัฒน์ วิรยะศิริ. การออกแบบสเตเดียม, (กรุงเทพฯ, ส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘) Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 46. ๖ ๗

๒๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๒.๒.๕. การเข้าถึงระหว่างโซน ๓ และโซน ๔ ๗

ถ้าเป็นไปได้ และมีที่ว่างเหมาะสม สเตเดียมสมัยใหม่ควรจะถูกล้อมรอบด้วย ผนัง หรือก�ำแพงซึ่งมีระยะห่างออกมาจากสเตเดียมเป็นแนวแบ่งระหว่างโซน ๓ และ โซน ๔ ห่างออกมาจากสเตเดียม ๒๐ เมตร มีความแข็งแรงพอที่จะรับแรงดันจากฝูงชน และมีความสูงพอที่จะกันคนปีนข้าม มักหลายประตูดังต่อไปนี้

ทางเข้า-ออกหลักส�ำหรับสาธารณะ (Public Entrance) น�ำผูช้ มไปสูอ่ ฒ ั จันทร์

ทางเข้า-ออกเฉพาะ (Private Entrance) ส�ำหรับผู้เล่น บริษัทที่ได้สิทธิ์ หรือ

สัมปทานร้านค้า และผู้ถือบัตร VIP เป็นประตูแยกจากประตูหลัก

ทางเข้า-ออกฉุกเฉินส�ำหรับรถพยาบาล

ทางออกอพยพ (Flood Exit) ๒.๒.๖. ทางเข้า-ออกหลัก (Public Entrance) ๗

ส�ำหรับการตรวจตั๋วนั้น บางสเตเดียมจะท�ำการตรวจตั๋วตั้งแต่ส่วนนี้ บาง สเตเดียมจะตรวจตั๋วก่อนเข้าโซน ๒ บางสเตเดียมจะตรวจทั้ง ๒ จุด

การสัญจรระหว่างประตู หากมีการตรวจตั๋วตั้งแต่จุดนี้ และเมื่อเข้าไปแล้วจะ เข้าถึงได้เพียงบางส่วนของสเตเดียมเท่านั้น ในกรณีนี้จะต้องมีทางสัญจรที่โซน ๔ นอก แนวควบคุม เพือ่ ให้ผชู้ มทีม่ าผิดประตูสามารถเดินไปเข้าประตูทถี่ กู ต้องได้ ในขณะทีอ่ ยู่ โซน ๔ แต่ในทางตรงกันข้ามหากไม่มกี ารควบคุมต�ำแหน่งทีน่ งั่ ตัง้ แต่การตรวจตัว๋ จุดนี้ ก็ อาจจะไม่จ�ำเป็นต้องมีทางสัญจรดังกล่าว เพราะผู้ชมสามารถเข้าได้จากทุกประตู ผ่าน รั้วกั้นหมุน (Turnstile)

ที่ว่างส�ำหรับชุมนุมคนภายนอก พื้นที่โซน ๔ ซึ่งเป็นพื้นที่นอกแนวควบคุมนี้ เป็นทีว่ า่ งทีใ่ ช้ในการชุมนุมคนก่อนทีจ่ ะผ่านประตู หรือรัว้ กัน้ หมุน ทีว่ า่ งดังกล่าวนีค้ วรมี ขนาด หรือต�ำแหน่งทีเ่ หมาะสม เพือ่ หลีกเหลีย่ งความคับคัง่ ของผูค้ น และเพือ่ การสัญจร ได้อย่างคล่องตัวเมื่อเปิดประตู

มาตรการเพื่อความปลอดภัยอื่นๆ ทางเข้าหลักควรใช้ส�ำหรับเข้าเท่านั้น และ ทางออกหลักก็ควรใช้ส�ำหรับออกเท่านั้นเช่นเดียวกัน การใช้ประตูเดียวกันทั้งเข้า และ ออกก่อให้เกิดความเสี่ยงในการควบคุมและอพยพได้ ในกรณีที่ใช้ประตูเดียวกันควรมี การส�ำรองทางออกฉุกเฉินด้วย ทีข่ ายตัว๋ ห้องน�ำ้ บาร์ ร้านอาหาร ควรอยูห่ า่ งจากประตู ท่าเข้า หรือทางออกสนามทีอ่ ยูใ่ กล้ทสี่ ดุ ในระยะหนึง่ ทีจ่ ะก่อให้เกิดความคับคัง่ ของผูค้ น

จ�ำนวนประตู มีหลายวิธที จี่ ะกันผูช้ มเข้าสูส่ เตเดียม แต่สว่ นใหญ่จะมี ๒ วิธหี ลัก ได้แก่ประตู และรัว้ กัน้ หมุน (Turnstile) การสร้างประตูราคาถูกกว่า และผูช้ มก็ผา่ นเข้า ประตูไปได้มากประมาณ ๒,๐๐๐ คนต่อชั่วโมง ในขณะที่รั้วกั้นหมุนราคาแพงกว่า และ ผู้ชมผ่านได้ประมาณ ๕๐๐-๗๐๐ คนต่อชั่วโมงเท่านั้น แต่รั้วกั้นมีข้อดีในด้านความเป็น ระเบียบ และการควบคุมความปลอดภัยฝูงชนมากกว่า Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 46. ๘ Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 47. ๗

๒๒

ต�ำแหน่งของประตูที่แนวควบคุมจะค�ำนึงจาก ๓ ปัจจัยซึ่งอาจขัดแย้งกันเอง ดังต่อไปนี้

๑. หลีกเลี่ยงความแออัดของประตู ควรจะมีที่ว่างโดยรอบที่เพียงพอ

๒. ถ้าต้องแยกแฟนกีฬาทีเ่ ป็นปรปักษ์ออกจากกัน ประตูจะต้องแยกห่างกันอย่าง

ชัดเจน

๓. การจัดการมักจะต้องการให้ประตูจดั เป็นกลุม่ อยูใ่ กล้ๆ กัน เพือ่ ง่ายต่อการดูแล

และรักษาความปลอดภัย

ความจ�ำเป็นในการแยกแฟนกีฬาออกจากกันหรือไม่ขึ้นอยู่กับลักษณะของ แต่ละพื้นที่ หากความคาดหวังของผู้ชมที่เข้าชมกีฬาเป็นในลักษณะคาดหวังความสนุก มากกว่าคาดหวังการแพ้ชนะ และแฟนกีฬามีแนวโน้มจะประพฤติตนดีขนึ้ การแยกแฟน กีฬาออกจากกันก็คงจะไม่จ�ำเป็น ผู้ชมกีฬาประเภท เทนนิส รักบี้ และกรีฑามักจะอยู่ ในกลุ่มนี้ แต่อีกเหตุผลหนึ่งในบางประเทศ เช่น ผู้ชมอเมริกันฟุตบอล และเบสบอลใน สหรัฐอเมริกาก็มักจะไม่มีปัญหาเรื่องนี้ด้วยเช่นกัน เพราะแต่ละสโมสรอยู่ห่างไกลกัน มาก ท�ำให้จ�ำนวนแฟนฝั่งทีมเยือนไม่มากนัก

ตรงกันข้ามกับผู้ชมฟุตบอลในอังกฤษ และประเทศอื่นๆ ในทวีปยุโรป เช่น เนเธอร์แลนด์ อิตาลี เยอรมนี และทวีปอเมริกาใต้ แฟนบอลในประเทศดังกล่าวมักจะ เข้าชมการแข่งขันเพื่อเชียร์ทีมของตนเป็นหลัก กองเชียร์ ๒ ฝ่ายมักจะมีลักษณะที่เป็น ศัตรูกนั ในบางกรณีจะต้องแยกกองเชียร์ทงั้ ๒ ฝ่ายตัง้ แต่โซน ๔ จนถึงทีน่ งั่ ของกองเชียร์ แต่ละฝ่ายเลยทีเดียว

ในกรณีนี้จ�ำเป็นจะต้องจัดให้สิ่งกีดขวาง (อาจจะเป็นแบบชั่วคราว) ที่โซน ๔ เพื่อแยกกลุ่มผู้ชมออกจากกัน และเข้าสู่สเตเดียมต่างส่วนกัน การออกแบบลักษณะนี้ จะท�ำให้เกิดปัญหา ๒ อย่าง ได้แก่

๑. การแยกรั้วกั้นหมุน และการสัญจรทั้งทางนอน และทางตั้ง อาจท�ำให้ต้อง

แยกห้องน�้ำ และสิ่งอ�ำนวยความสะดวกอื่นๆ ออกจากกัน ส่งผลให้การสร้าง

สิ่งอ�ำนวยความสะดวกซ�้ำ ๒ อัน ซึ่งต้องเสียค่าใช้จ่ายเพิ่มขึ้น

๒. ต้องท�ำให้เห็นตัง้ แต่แรกเข้า สเตเดียมมีการแยกทีน่ งั่ กองเชียร์ทมี เหย้า และ

กองเชียร์ทีมเยือนออกจากกันอย่างไร และต้องปรับได้ในกรณีที่ไม่มีความ

จ�ำเป็นต้องแยก ๒ ฝั่งจากกัน ๒.๒.๗. ทางเข้า-ออกเฉพาะ (Private Entrance) ๗

เป็นประตูส�ำหรับนักกีฬา ผู้ชม VIP ผู้อ�ำนวยการสเตเดียม ผู้สนับสนุน และ สื่อมวลชน ควรจะอยู่ใกล้ที่จอดรถ VIP มีทางเชื่อมเข้าสู่สเตเดียมแยกจากส่วนทางเข้าออกหลักอย่างชัดเจน Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), ๕๒. ๙

การเข้าถึงควรจะเข้าถึงด้วยประตูมากกว่ารั้วกั้นหมุน มีเจ้าหน้าที่รักษาความ ปลอดภัยมากกว่า และมีเส้นทางที่ควบคุมน�ำไปสู่ที่นั่ง VIP การออกแบบตกแต่งจะต้อง ดูดีที่สุดในสเตเดียม ลักษณะคล้ายการตกแต่งโรงแรม ๒.๒.๘. ทางเข้า-ออกฉุกเฉิน (Emergency Service Access) ๗

จะต้องมีการจัดให้มที างฉุกเฉินทีแ่ นวควบคุมระหว่างโซน ๔ และโซน ๓ ทางเข้า นีจ้ ะต้องมีพนักงานรักษาความปลอดภัยประจ�ำอยูต่ ลอด และเปิดในสถานการณ์ฉกุ เฉิน เท่านั้น เส้นทางจะต้องติดต่อโดยตรงระหว่างภายในสเตเดียมโซน ๑ กับถนนภายนอก โซน ๔ เพื่อให้รถพยาบาล รถดับเพลิง และรถบริการในยามฉุกเฉินอื่นๆ สามารถเข้า ออกได้อย่างสะดวก และรวดเร็ว ประตู และเส้นทางเข้า-ออกจะต้องมีความลาด และ ความลาดเอียงที่เหมาะสม ๒.๒.๙. ทางออกอพยพ (Flood Exits) ๘

นอกจากประตู และรั้วกั้นหมุนดังที่กล่าวไปในส่วนทางเข้า-ออกหลักแล้ว จะ ต้องมีทางอพยพเพิม่ เติมเพือ่ ให้คนทีอ่ าจใช้เวลาถึง ๓ ชัว่ โมงในการเข้าสเตเดียม สามารถ อพยพออกจากสเตเดียมทั้งหมดได้ภายในเวลาไม่กี่นาที

ประตูเหล่านี้จะตั้งอยู่ที่แนวควบคุมในระยะห่างเท่าๆกัน ดังนั้นผู้ชมจะอพยพ ออกจากที่นั่งของตนได้ในระยะทางที่ใกล้ที่สุด ซึ่งจะดีที่สุดถ้าเป็นแนวจากประตู หรือ ช่องทางเข้า-ออกอัฒจันทร์ (Vomitories) และแนวบันไดในโซน ๒ เพื่อให้ผู้ชมออกได้ ในเส้นทางทีช่ ดั เจนตรงไปตรงมาทีส่ ดุ ประตูตอ้ งเปิดออกมีความกว้างมีความกว้างเพียง พอจะให้คนจ�ำนวนมากผ่านได้ และมีขนาดอย่างน้อยตามที่กฎหมายก�ำหนด ๒.๒.๑๐. การเข้าถึงระหว่างโซน ๓ และโซน ๒ ๙

หลังจากตรวตัว๋ ครัง้ แรกซึง่ อาจจะมีการตรวจร่างกายตัง้ แต่ภายนอก การตรวจ ตั๋วครั้งที่สองจะตรวจตอนก่อนเข้าอัฒจันทร์ อาจจะมีประตู หรือรั้วกั้นอีกครั้ง แต่การ ตรวจ ณ จุดนี้ไม่เป็นทางการเท่ากับการตรวจครั้งแรก เป็นเรื่องของการบริการผู้ชม มากกว่าเรื่องการรักษาความปลอดภัย

มีข้อก�ำหนดเบื่องต้นเหมือนกับประตูด้านนอก คือต้องมีที่ว่างเพียงพอที่จะไม่ เกิดความแออัดกันระหว่างคน และสิ่งอ�ำนวยความสะดวกต่างๆ ซึ่งจะต้องอยู่ในระยะ ห่างที่เหมาะสม เช่น ส�ำนักงานขายตั๋ว ห้องน�้ำ บาร์ ร้านอาหาร

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ศูนย์อาสา สมัคร

ศูนย์ตั๋ว

เป็นการแบ่งเขตความปลอดภัยโดยค�ำนึงถึงปัจจัยด้านการอพยพ ซึ่งมักจะ สอดคล้องกับล�ำดับการเข้าถึงตามพืน่ ทีใ่ ช้สอย แต่อย่างไรก็ดี สเตเดียมขนาดใหญ่มากที่ ใช้จดั การแข่งขันรายการส�ำคัญ อาจจะมีการแบ่งแนวควบคุมมากกว่า โดยเป็นการแบ่ง ตามล�ำกับการเข้าถึงของประโยชน์ใช้สอยซึ่งอาจจะมีมากกว่าในสเตเดียมขนาดเล็ก ในยามปกติแล้วพื้นที่แต่ละส่วนประกอบไปด้วยพื้นที่ดังต่อไปนี้

๓. แนวควบคุมชั้นใน ด้านในเป็นพื้นที่โซน ๓ ไม่วา่ สเตเดียมจะมีการแบ่งแนวควบคุมมากน้อยแค่ไหน สเตเดียมก็ตอ้ งจัดการ สัญจรการอพยพ และพื้นที่อพยพให้เหมาะสม ถูกหลักการจัดการอพยพ โดย มีทั้งพื้นที่ปลอดภัยชั่วคราว และพื้นที่ปลอดภัยถาวร

สนามกีฬาเป็นส่วนส�ำคัญทีเ่ ป็นพืน้ ฐานของสเตเดียม เป็นส่วนทีค่ วรได้รบั การ ออกแบบก่อสร้างอย่างละเอียดรอบคอบ การออกแบบสนามกีฬาไม่ได้หมายถึงการ ก�ำหนดขนาดสนามแข่งขันเท่านั้น แต่ยังหมายถึงการก�ำหนดพื้นที่สนับสนุนรอบสนาม วัสดุพื้นสนาม และระบบอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกับการแข่งขัน เช่นไฟแสงสว่างในสนาม ๒.๓.๑. ขนาดสนามฟุตบอล

C

C

C

ที่จอดรถ ตั๋วพิเศษ

ลานจอดรถ ถ่ายทอด สัญญาณ

ศูนย์สื่อ มวลชน

Hospitality Vilage

B

B ที่จอดรถ VIP

ที่จอดรถ FIFA/LOC

AP จุดสายเคเบิลเข้า

จุดตรวจสัมภาระ

C รั้วกั้นหมุน

90.00 - 120.00

AP

Hospitality Vilage

B

B

แนวควบคุมชั้นใน

45.00 - 90.00

๑. แนวเขตที่ดินของสเตเดียมด้านใน ประกอบไปด้วย

- ที่จอดรถผู้ชมทั่วไป

- ที่จอดรถตั๋วพิเศษ (ถ้ามี)

- ที่จอดรถ VIP

- ที่จอดรถสื่อมวลชน

ในการแข่งขันรายการส�ำคัญ พื้นที่ใช้สอยที่เพิ่มมาจะใช้พื้นที่ในบาง

ส่วนของที่จอดรถผู้ชมทั่วไป

ส�ำหรับการแข่งขันรายการส�ำคัญ ผู้จัดควรจะจัดพื้นที่จอดรถผู้ชม

ทั่วไปไว้ในพื้นที่อื่นภายในเมืองนั้น และน�ำส่งผู้ชมด้วยระบบรถ Shuttle Bus

หรือระบบขนส่งมวลชนอื่นๆ เพื่อควบคุมความปลอดภัย และแก้ปัญหาการ

จราจรขนส่ง ๒. แนวควบคุมชัน้ กลาง ด้านในประกอบไปด้วยสนามซ้อม ซึง่ เป็นพืน้ ทีส่ ำ� หรับ อาคารโครงสร้างชั่วคราวเมื่อใช้จัดการแข่งขันรายการส�ำคัญ

สถานพยาบาล

B C

B

ศูนย์ ลงทะเบียน

ที่จอดรถ สื่อมวลชน

แนวควบคุมชั้นกลาง

รูปภาพที่ ๒.๐๗ สนามฟุตบอลมาตรฐานการกีฬาแห่งประเทศไทย (๒๕๕๐)

แนวเขตที่ดินของสเตเดียม

รูปภาพที่ ๒.๐๕ การวางผังสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA 100.00 - 110.00

ที่จอดรถ/อาคาร โครงสร้าง ชั่วคราวอื่นๆ

A

A ประตูรั้ว B

จุดตรวจสัมภาระ

Hospitality Village/ ศูนย์สื่อมวลชน ลานจอดรถ ถ่ายทอดสัญญาณ

B

พื้นที่ปลอดภัย ชั่วคราว/ ซุ้มขายของ 65.00 - 75.00

๒.๒.๑๑. การวางผังโดยแบ่งแนวควบคุมตามล�ำดับการเข้าถึง

๒.๒ หลักเกณฑ์การออกแบบสนามฟุตบอลที่เกี่ยวข้องกับโครงการ

๙

C

C รั้วกั้นหมุน แนวควบคุมชั้นใน

รูปภาพที่ ๒.๐๖ การวางผังสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA

แนวควบคุมชั้นกลาง แนวเขตที่ดินของสเตเดียม

รูปภาพที่ ๒.๐๘ สนามฟุตบอลมาตรฐาน AFC (๒๕๕๗)

๒๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

125.00 105.00 พื้นที่สนับสนุนรอบสนาม

5.00

8.50

10.00

5.00

10.00

8.50

5.00

85.00 65.00

5.00

สนามหญ้า

ทั้งนี้มาตรฐาน FIFA ใน พ.ศ. ๒๕๕๐ ก�ำหนดว่า - อย่างน้อยของพื้นที่สนับสนุนรอบสนาม คือ ๖ เมตร จากเส้นข้างสนาม และระยะ ๗.๕ เมตร จากเส้นหลังประตู - ระยะที่เหมาะสมพื้นที่สนับสนุนรอบสนาม คือ ๘.๕ เมตร จากเส้นข้างสนาม และ ๑๐ เมตร จากเส้นหลังประตู

2.440

รูปภาพที่ ๒.๐๙ สนามฟุตบอลมาตรฐาน FIFA (๒๕๕๔) ๑๑

ตาข่าย 7.320

1.50 2.00

รูปภาพที่ ๒.๑๐ รายละเอียดประตูตามมาตรฐาน FIFA (๒๕๕๔) 16.50 11.00

40.32 18.32 5.50 7.32 5.50

.15

R9

0.12 (MAX)

R 9.15

0

1.5

R 1.00

0.12 (MAX)

รูปภาพที่ ๒.๑๑ รายละเอียดเส้นในสนามฟุตบอลตามมาตรฐาน FIFA (๒๕๕๔) ไตรวัฒน์ วิรยะศิริ. การออกแบบสเตเดียม, (กรุงเทพฯ, ส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘), ๖๑.

Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 61. ๑๐ ๑๑

๒๔

สนามหญ้าจะต้องขยายออกมาจากส่วนสนามแข่งขันไปจนถึงส่วนกระดาน โฆษณาในพื้นที่สนับสนุนรอบสนาม โดยทั่วไปแล้วส่วนสนามหญ้าจะขยายออกมาจาก สนามแข่งขันด้านละ ๕ เมตรทุกด้าน พื้นที่จะต้องได้ระดับ และแข็งแรงพอที่จะรองรับ กระดานโฆษณาได้ ส่วนพื้นที่สนับสนุนรอบสนามที่เหลืออยู่ จะปูหญ้าแบบเดียวกับ สนามแข่งขัน หรือจะเป็นพืน้ คอนกรีตก็ได้ ตราบใดทีย่ งั คงสะดวกกับรถบริการ รถรักษา ความปลอดภัย และรถพยาบาล นอกจากนีส้ ว่ นใดของพืน้ ทีส่ นับสนุนรอบสนามทีจ่ ะใช้ เป็นพืน้ ทีอ่ บอุน่ ร่างกาย จะต้องเป็นสนามหญ้าวัสดุเดียวกับในสนามแข่งขันเช่นเดียวกัน หญ้า หรือหญ้าเทียมที่ใช้ควรจะเป็นหญ้าที่คุณภาพดีที่สุด

ม้านั่งรอบสนามควรจะมีส�ำหรับ ๒ ทีม ตั้งอยู่คนละด้านของครึ่งสนาม โดย ตั้งขนานกับเส้นขอบสนามด้านยาว และห่างจากขอบสนามอย่างน้อย ๕ เมตร ห่าง จากแนวครึ่งสนามอย่างน้อย ๕ เมตร ม้านั่งควรจะมีระยะห่างจากขอบสนาม และจาก แนวกึ่งกลางเป็นระยะเท่าๆ กัน แต่ละทีมม้านั่งบรรจุได้ ๒๓ คน ในการแข่งขันระดับ นานาชาติม้านั่งควรมีพนักพิง และอยู่ในระดับพื้น แต่ไม่ควรบังมุมของผู้ชม ม้านั่งจะ ต้องมีหลังคา Plexiglas โปร่งแสง เพื่อในวันที่สภาพอากาศไม่ดี และป้องกันหากผู้ชม ขว้างปาสิ่งของ

กระดานโฆษณารอบสนามแข่งขันจะต้องไม่บังแนวสายตาของผู้ชม และต้อง มองเห็นได้อย่างสม�ำ่ เสมอจากกล้องตัวหลัก ถ้าเป็นไปได้ในการใช้กระดานโฆษณาแบบ หมุนได้ และแบบกระดานจอ LED ควรจะเชือ่ มต่อระบบไฟฟ้าเฉพาะ และมีระบบไฟฟ้า ส�ำรอง

การใช้กระดานโฆษณาแบบหมุนได้ หรือกระดานจอ LED จะต้องค�ำนึงด้วยว่า สื่อมวลชน และช่างภาพอยู่ข้างหลังกระดานโฆษณาบริเวณเส้นหลังประตู สื่อมวลชน และช่างภาพต้องการพืน้ ทีก่ ว้างเท่าทีจ่ ะเป็นไปได้ และไม่มสี งิ่ กีดขวาง เพราะฉะนัน้ การ ติดตัง้ กระดานโฆษณาควรหลีกเลีย่ งระบบทีซ่ บั ซ้อน หรือใช้พนื้ ทีม่ ากเพราะมีสงิ่ กีดขวาง กระดานโฆษณาต้องเว้นระยะไว้สำ� หรับทีม โฆษกสนามต้องมองเห็นกระดานโฆษณาทัง้ ๓ ด้านที่เหลือโดยไม่มีสิ่งกีดขวาง

การติดตัง้ กระดานโฆษณาจะต้องปฏิบตั ติ ามกฎหมายของแต่ละท้องถิน่ ในเรือ่ ง ทางเข้า-ออกฉุกเฉิน อาจจะต้องมีกระดานโฆษณาบางส่วนมีลกั ษณะเป็นประตู หรือเป็น กระดานแบบพับได้ ล้มได้ โฆษณาควรมีความสูงอยู่ที่ ๐.๙๐ - ๑.๐๐ เมตร ระยะห่าง จากเส้นขอบสนามควรเป็น

- ห่าง ๕ เมตร จากเส้นขอบสนามด้านยาว - ห่าง ๕ เมตรจากเส้นหลังประตู และสามารถลดลงจนเหลือ ๓ เมตรตรงแนว มุมธงกระดานโฆษณารอบสนามจะต้องไม่ - ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่จะท�ำให้เกิดอันตรายต่อผู้เล่น กรรมการ และผู้อื่น - ตกแต่ง ปรับรูปแบบ หรือปรับปรุงวัสดุอุปกรณ์ใดๆ ที่อาจจะท�ำให้เกิด อันตรายกับผูเ้ ล่น เช่นในการใช้กระดานแบบหมุนได้ (Revolving Board) หรือ LED Board จะต้องใช้ไฟฟ้าจ�ำนวนโวลต์ต�่ำเพื่อไม่ให้เกิดอันตราย - ตกแต่งหรือปรับปรุงรูปทรง จนขัดขวางการอพยพของผู้ชมลงมาในสนาม หากเกิดเหตุฉุกเฉิน - ตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ขวางการมองเห็นจากส่วนเทคนิค (Technical Area) -แสงจากระดาน LED จะต้องไม่รบกวนผู้เล่น กรรมการ ผู้ชมในสนาม และผู้ ชมทางโทรทัศน์ เหลี่ยมมุม หรือส่วนใดของกระดานที่อาจเป็นอันตรายกับผู้ เล่นก็ควรหุ้มด้วยวัสดุรองเพื่อความปลอดภัย

๒.๓.๒. ไฟแสงสว่างส่องสนาม ๑๒

การออกแบบแสงสว่างส�ำหรับสนามฟุตบอล ขนาด ๖๘ x ๑๐๕ เมตร (สนาม ขนาดมาตรฐาน ๑๑ คน) ด้วยโคมไฟ LED ประหยัดพลังงาน สิ่งที่ควรรู้เกี่ยวกับสนาม ฟุตบอล สนามฟุตบอลที่มีขนาดมาตรฐาน โดยมีผู้เล่นฝั่งละ ๑๑ คน ใช้ในการแข่งขัน รายการต่างๆ เช่น การเเข่งขันระดับสโมสรจนไปถึงระดับประเทศ ขนาดสนามฟุตบอลมาตรฐาน แต่ละสนามอาจมีขนาดที่ไม่เหมือนกัน แต่ที่ขนาด ๖๘ เมตร (๗๔ หลา) x ๑๐๕ เมตร (๑๑๕ หลา) เป็นขนาดที่นิยมใช้กันมากที่สุด

ค่าความสว่างของสนามฟุตบอลตามมาตรฐาน EN 12193 จะแบ่งตาม Lighting Class ซึ่งจะถูกแบ่งเป็น ๓ ระดับ

- Lighting Class I: เหมาะส�ำหรับสนามที่จัดเพื่อการแข่งขันกีฬาระดับชาติ หรือ แข่งขันระหว่างประเทศ ที่มีผู้เข้าชมจ�ำนวนมาก และมีระยะห่างระหว่างสนามกับ พื้นที่นั่งของผู้เข้าชมระยะไกล

- Lighting Class II: เหมาะส�ำหรับการแข่งกีฬาขนาดกลาง เช่น การแข่งขัน กีฬาระดับภูมิภาค หรือ ระดับท้องถิ่น มีจ�ำนวนผู้เข้าชมระดับปานกลาง และระยะห่าง ระหว่างสนามกับพื้นที่นั่งของผู้เข้าชมไม่ไกลมาก

- Lighting Class III: เหมาะส�ำหรับสนามซ้อม สนามกีฬาภายในโรงเรียน หรือ สนามกีฬาเพื่อการออกก�ำลังกาย นันทนาการ ไม่ค่อยมีผู้เข้าชม ค่าความสว่างเฉลี่ย (Average Lighting [lx]) ส�ำหรับกีฬาฟุตบอล ส�ำหรับในแต่ละ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ระดับ Lighting Class

Lighting Class I = ๕๐๐ ลักซ์ (lx)

Lighting Class II = ๒๐๐ ลักซ์ (lx)

Lighting Class III = ๗๕ ลักซ์ (lx) ๒.๓.๓. พื้นที่บริการกีฬาฟุตบอล

หมายถึงพื้นที่สนับสนุนการแข่งขัน เป็นพื้นที่ส�ำหรับนักกีฬา ทีมนักกีฬา และ เจ้าหน้าทีก่ ารแข่งขัน เป็นพืน้ ทีท่ คี่ วรมีอยูอ่ ย่างถาวร เป็นความต้องการขัน้ พืน้ ฐาน และ มีความซับซ้อนเพิ่มเติมมากขึ้นไปตามความต้องการเฉพาะ เช่นความต้องการถ่ายทอด โทรทัศน์ส�ำหรับการแข่งขันในไทยลีก หรือสูงกว่านั้น แต่ความต้องการเหล่านี้สามารถ เพิ่มขึ้น หรือเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย เทคโนโลยี และมาตรฐานที่ก�ำหนดจาก AFC และ FIFA ได้เช่นกัน ๑.พื้นที่ของทีม

- การเข้าถึงพืน้ ทีข่ องทีมควรจะเป็นพืน้ ทีส่ ว่ นตัว มีการควบคุมทางเข้าออกของ ทีมโดยเฉพาะ สามารถเข้าถึงเฉพาะรถโดยสารของทีม และรถพยาบาลเท่านั้น เพื่อให้ ผู้เกี่ยวข้องเข้าถึงสนามได้อย่างปลอดภัย โดยไม่อนุญาตให้สื่อมวลชน และบุคคลทั่วไป เข้าถึงได้ เส้นทางระหว่างทางเข้าทีม และห้องแต่งตัว ควรจะถูกออกแบบให้สะดวกกับ การขนส่งผูบ้ าดเจ็บบนเปลพยาบาล (Stretcher) และการขนส่งเสือ้ ผ้า และอุปกรณ์ของ ทีม

- ต�ำแหน่งนั่งอัฒจันทร์ประธาน สามารถเข้าถึงสนามได้โดยตรง แต่มีการ ควบคุมไม่ให้บุคคลทั่วไป หรือสื่อมวลชนเข้าถึง

- พืน้ ทีข่ องทีมควรมีลกั ษณะ ระบายอากาศได้ดี มีการควบคุมอุณหภูมใิ ห้เหมาะ สมด้วยเครือ่ งปรับอากาศ ท�ำความสะอาดพืน้ และผนังได้งา่ ยด้วยวัสดุทไี่ ม่เป็นอันตราย ต่อสุขภาพ ไม่ลื่น และมีแสงสว่างที่เพียงพอ

- ความต้องการทั่วไป ๒ ห้องส�ำหรับ ๒ ทีม แต่ละห้องมีขนาดไม่ต�่ำกว่า ๒๐๐ ตารางเมตร ประกอบไปด้วย

- เครื่องปรับอากาศ

- เก้าอี้นั่ง และม้านั่งยาว ห้องละไม่ต�่ำกว่า ๓๐ ที่นั่ง

- ที่แขวนเสื้อ/ตู้ล็อกเกอร์ ไม่น้อยกว่าห้องละ ๒๐ ตู้

- ห้องอาบน�ำ้ พร้อมสุขาแบบชักโครก ๔ ชุด โถปัสสาวะ ๔ ชุด และอ่างล้างหน้า

ห้องละ ๕ ชุด จุดอาบน�้ำ ๑๑ จุด จุดล้างรองเท้า ๑ จุด

- โต๊ะส�ำหรับนวด

- กระดานไวท์บอร์ดขนาด ๑.๕ x ๒.๐ เมตร ปากกา และแปรงลบ

- ตู้เย็น

- กริ่ง และระบบแจ้งสัญญาณเตือน ให้นักกีฬาออกจากห้องพักเพื่อไปสนาม

แข่งขัน

- ป้ายติดบอกชื่อทีม

- ความต้องการเพิ่มเติม

- ห้องของผู้ฝึกสอน ขนาด ๓๐ ตารางเมตร ควรอยู่ติดกับห้องแต่งตัวของทีม ควรจะมีห้องอาบน�้ำ ๑ ห้อง ห้องส้วม ๑ ห้อง อ่างล้างหน้า ๑ อ่าง ตู้ล็อกเกอร์ ๔ ตู้ โต๊ะ เขียนหนังสือ ๑ ตัว เก้าอี้ ๕ ตัว มีไวท์บอร์ด และโทรศัพท์

- ห้องจัดการชุดแข่งขัน (Kit Manageger’s Room) ขนาดอย่างน้อย ๒๕ ตารางเมตร เป็นพื้นที่ส�ำหรับผู้จัดการชุดแข่งขัน เก็บ และ แจกจ่ายชุดให้ผู้เล่น ควรจะ มีโต๊ะ ๑ ตัว เก้าอี้ ๒ ตัว และตู้เก็บของตามเหมาะสม ควรเป็นห้องที่อุปกรณ์ขนาดใหญ่ สามารถเข้าถึงได้

- ห้องพักผ่อน (Utility/ Refreshment Area) ขนาดอย่างน้อย ๒๕ ตาราง เมตร ห้องพักผ่อนควรมีตู้เย็น โต๊ะวางอาหาร เครื่องดื่ม ของทานเล่น หรือสิ่งของอื่นๆ ห้องพักผ่อนควรเป็นพื้นที่เปิดอยู่ภายในพื้นที่ของทีม หรืออยู่ในห้องแต่งตัวก็ได้ ๒. พื้นที่อบอุ่นร่างกาย

- พื้นที่อบอุ่นร่างกายภายนอกอาคารต้องเป็นสนามหญ้า หรือหญ้าเทียม

- พืน้ ทีอ่ บอุน่ ร่างกายภายในอาคาร ไม่ใช่ความต้องการขัน้ ต�ำ่ แต่มคี วามจ�ำเป็น ในกรณีที่มีการแข่งขันต่อๆ กัน เพื่อให้ทีมที่จะต้องลงแข่งต่อจากทีมที่ก�ำลังแข่งขันอยู่ สามารถอบอุน่ ร่างกายได้ หรือในกรณีทสี่ ภาพอากาศไม่เหมาะสมกับการอบอุน่ ร่างกาย ภายนอกอาคาร

- ต�ำแหน่ง อยู่ติดกับห้องแต่งตัว

- ขนาดขั้นต�่ำ ๑๐๐ ตารางเมตรต่อทีม ๓. พื้นที่ของผู้ตัดสิน

- ต�ำแหน่ง ฝั่งอัฒจันทร์ประธาน สามารถเข้าถึงสนามได้โดยตรงด้วยเส้นทาง ที่ไม่ได้รับการป้องกัน มีการควบคุมไม่ให้บุคคลทั่วไปหรือสื่อมวลชนเข้าถึงได้ การเข้า ถึงควรจะแยกจากห้องแต่งตัวทีม แต่อยู่ใกล้กัน

- ส่วนของผู้ตัดสิน ควรจะมีลักษณะ ระบายอากาศได้ดี มีการปรับอุณหภูมิ ให้เหมาะสมด้วยเครื่องปรับอากาศ สามารถท�ำความสะอาดพื้น และผนังได้ง่าย ไม่ลื่น และมีการให้แสงสว่างที่เพียงพอ

- ความต้องการทัว่ ไป ขนาดอย่างน้อย ๑๒ ตารางเมตร ประกอบไปด้วยเครือ่ ง ปรับอากาศ โต๊ะ ๑ ตัว เก้าอี้ ๖ ตัว ห้องอาบน�้ำพร้อมห้องสุขาแบบชักโครก ที่ปัสสาวะ และอ่างล้างหน้าในห้อง ทีแ่ ขวนเสือ้ /ตูล้ อ็ กเกอร์ กระดานไวท์บอร์ด/ปากกา และแปรง ลบ ตู้เย็น และป้ายติดชื่อห้อง

๔. อุโมงค์ หรือประตูเข้าสนาม

อุโมงค์สู่สนามควรจะอยู่ด้านเดียวกับห้องแต่งตัวทีม อุโมงค์เข้าสู่สนามควรมี ขนาดกว้างอย่างน้อย ๔ เมตร สูงอย่างน้อย ๒.๔ เมตร

อุโมงค์เข้าสูส่ นามเป็นส่วนทีผ่ เู้ ล่น และกลุม่ ผูต้ ดั สินเข้าสูส่ นาม จะต้องเป็นพืน้ ที่ ที่ได้รับการป้องกันด้วยวัสดุที่สามารถกันไฟได้ อุโมงค์เข้าสู่สนามควรจะอยู่ในแนวเส้น กึ่งกลางสนามโดยอยู่ด้านเดียวกับ VIP Box ที่นั่งสื่อมวลชน และส�ำนักงานฝ่ายบริหาร อุโมงค์เข้าสู่สนามควรมีลักษณะเป็นอุโมงค์ที่สามารถยืดหดได้ (Telescopic Tunnel) โดยยืดไปจนถึงส่วนสนามแข่งขันในระยะที่จะปลอดภัยจากการถูกผู้ชมขว้างปาสิ่งของ หากอุโมงค์สามารถยืดหดได้เร็ว อุโมงค์อาจใช้ในระหว่างการแข่งขัน เมือ่ ผูเ้ ล่นคนใดคน หนึ่งเข้า หรือออกได้โดยรบกวนสายตาผู้ชมในระยะเวลาน้อยที่สุด

วัสดุปพู นื้ ทางเดินต้องเป็นวัสดุทไี่ ม่ลนื่ ผูช้ มต้องไม่สามาาถเข้าสูส่ ว่ นนีไ้ ด้ ใกล้ กับจุดที่ทางเดินภายในอาคารจะเชื่อมกับอุโมงค์ ควรจะมีห้องน�้ำเล็กๆ มีแค่ห้องส้วม และอ่างล้างมือ พร้อมกระจก ส�ำหรับผู้ใช้สนามแข่งขัน

ในพิธีเปิดการแข่งขันรายการส�ำคัญอาจจะต้องมีพื้นที่รวมตัวส�ำหรับนักแสดง ในพิธีเปิดการแข่งขันก่อนเข้าสู่อุโมงค์เข้าสู่สนาม ซึ่งอาจจะต้องประกอบไปด้วยพื้นที่ เปลี่ยนชุด และห้องน�้ำ ๕. ส่วนพยาบาล

- ส่วนปฐมพยาบาล และยกเปล เป็นพืน้ ทีข่ องเจ้าหน้าทีป่ ฐมพยาบาลในสนาม ที่ ๒ ที่ละ ๘ ตารางเมตร อยู่ในระยะ ๕-๘ เมตร จากเส้นข้างสนาม คนละด้านของครึ่ง สนาม มีหลังคา Plexiglas คลุม ซึง่ พืน้ ทีผ่ ตู้ ดั สินรองอาจอยูร่ ว่ มกันในส่วนครึง่ สนามด้าน ซ้าย

- ห้องพยาบาล

- ต�ำแหน่ง ใกล้กบั ส่วนแต่งตัวของทีม และใกล้กบั สนามแข่งขันมากทีส่ ดุ เท่าที่ จะเป็นไปได้ ในขณะเดียวกันก็ตอ้ งออกสูภ่ ายนอกอาคารในบริเวณทีร่ ถพยาบาลจอดได้ ประตู และทางเดินที่เป็นเส้นทางสู่ห้องปฐมพยาบาลผู้เล่นจะต้องกว้างพอส�ำหรับเปล พยาบาล และรถเข็นผ่าน

- ความต้องการทั่วไป ห้องพยาบาลสามารถอยู่ร่วมกับห้องตรวจสารกระตุ้น เป็นห้องเดียวกันได้ โดยมีขนาดไม่ต�่ำกว่า ๒๐ ตารางเมตร ประกอบไปด้วย เครื่องปรับ อากาศ เก้าอี้นั่ง ๔ ตัว และโต๊ะ ๑ ตัว เตียงตรวจอาการ ห้องสุขาแบบชักโครก พร้อมที่ ปัสสาวะ และอ่างล้างหน้าในตัว ตูเ้ ย็น ถังออกซิเจน/เครือ่ งช่วยหายใจ/อุปกรณ์ทจี่ ำ� เป็น ในการปฐมพยาบาลเบื้องต้น ป้ายติดบอกชื่อห้อง

๖.ห้องตรวจสารกระตุ้น

- ความต้องการทัว่ ไป ห้องตรวจสารกระตุน้ สามารถอยูร่ วมกับห้องพยาบาลได้

- ต�ำแหน่ง ใกล้กับห้องแต่งตัวของทีม และห้องแต่งตัวกรรมการ ไม่สามารถ Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 80. ๑๓ Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 63. ๑๒

๒๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

เข้าถึงได้จากผู้ชม และสื่อมวลชน

- ห้องตรวจสารกระตุ้นควรมีลักษณะ ระบายอากาศได้ดี มีการปรับอุณหภูมิ ให้เหมาะสมด้วยเครื่องปรับอากาศ ท�ำความสะอาดพื้น และผนังได้ง่ายด้วยวัสดุที่ไม่ เป็นอันตรายต่อสุขภาพ ไม่ลื่น และไม่มีการให้แสงสว่างที่เพียงพอ

- ความต้องการ มีขนาดอย่างน้อย ๓๖ ตารางเมตร รวมทั้ง ๓ ส่วน

- ส่วนพักรอ ขนาดประมาณ ๒๐ ตารางเมตร ติดกับห้องตรวจ บรรจุเก้าอี้ ๘ คน รวมตู้เย็น และโทรทัศน์

- ห้องตรวจสารกระตุน้ ขนาดประมาณ ๑๒ ตารางเมตร บรรจุโต๊ะเขียนหนังสือ ๑ ตัว เก้าอี้ ๔ ตัว อ่างล้างมือ และกระจก โทรศัพท์ ตู้ใส่ขวดตัวอย่างที่สามารถล็อกได้

- ห้องน�้ำ ขนาดประมาณ ๔ ตารางเมตร ติดกับห้องตรวจ ห้องส้วม ๑ ห้อง อ่างล้างมือ ๑ อ่างพร้อมกระจก และห้องอาบน�้ำ ๗. ห้องผู้จัด/ผู้ควบคุมการแข่งขัน

- ต�ำแหน่ง ใกล้กับห้องแต่งตัวของทีม และห้องแต่งตัวของผู้ตัดสิน ควรจะเข้า ถึงห้องแต่งตัวผู้ตัดสินได้โดยตรง

- ความต้องการขัน้ ต�ำ่ ขนาดอย่างน้อย ๑๒ ตารางเมตร ประกอบไปด้วยเครือ่ ง ปรับอากาศ โต๊ะเก้าอี้ ๑ ชุด ห้องสุขาแบบชักโครกพร้อมกับโถปัสสาวะ และอ่างล้างหน้า ในตัว จอโทรทัศน์ส�ำหรับรับภาพการถ่ายทอดสดรายการแข่งขัน อินเตอร์เน็ตไร้สาย ปลั๊กไฟเชื่อมต่อไฟฟ้า ป้ายติดบอกชื่อห้อง ๘. ห้องประชุมผู้จัดการทีม

ขนาดอย่างน้อย ๒๐ ตารางเมตร ประกอบไปด้วย เครื่องปรับอากาศ โต๊ะ ๑ ตัว เก้าอี้ ๑๕ ที่นั่ง ห้องสุขาแบบชักโครก พร้อมโถปัสสาวะ และอ่างล้างหน้าในตัว และ ป้ายบอกชื่อห้อง ๙. ห้องแต่งตัวเด็กเก็บบอล

-ต�ำแหน่ง ควรเข้าถึงสนามแข่งขันได้ง่ายด้วยประตูทางเข้ารอง เพื่อไม่ให้เด็ก เก็บบอลใช้ทางสัญจรขวางผู้ตัดสิน และผู้เล่น

- ความต้องการ มี ๒ ห้อง ขนาดอย่างต�่ำห้องละ ๔๐ ตารางเมตร แต่ละห้อง ประกอบไปด้วยห้องส้วม ๒ ห้อง อ่างล้างหน้า ๒ อ่าง ห้องอาบน�้ำ ๒ ห้อง ๒.๓.๔. อัฒจันทร์

๑๔

อัฒจันทร์เป็นส่วนของสเตเดียมที่มีข้อจ�ำกัดในการออกแบบมากที่สุด หรือ กล่าวได้วา่ เป็นส่วนทีอ่ อกแบบได้ยากทีส่ ดุ ภายในสเตเดียม และเป็นส่วนทีจ่ ะเป็นกรอบ ในการออกแบบส่วนอื่นๆ ที่อยู่ใต้อัฒจันทร์ต่อไป เนื่องจากอัฒจันทร์เป็นพื้นที่ที่รองรับ ๑๔

ไตรวัฒน์ วิรยะศิริ. การออกแบบสเตเดียม, (กรุงเทพฯ, ส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘)

๒๖

การชุมนุมคนจ�ำนวนมาก ประเด็นทีส่ ำ� คัญทีส่ ดุ ซึง่ ทุกฝ่ายทีเ่ กีย่ วข้องจะต้องค�ำนึงถึงเป็น อันดับแรกคือความปลอดภัยต่อทุกกลุ่มผู้ใช้งานในยามปกติ และในยามฉุกเฉินที่ต้อง มีการอพยพ นอกจากนั้นแล้วยังมีความต้องการพื้นฐานเกี่ยวกับ ผู้ชมกีฬา นักกีฬา ผู้ จัดการแข่งขัน ผู้ดูแลบริหารจัดการสนาม และฝ่ายต่างๆ อีกมากมาย ผู้ออกแบบควร ค�ำนึงถึงเป็นเรื่องส�ำคัญในการออกแบบสเตเดียม การออกแบบอัฒจันทร์อาจมีปัจจัย ที่เกี่ยวข้องดังต่อไปนี้ ๑. รูปแบบอัฒจันทร์

การจัดอัฒจันทร์ เป็นส่วนหนึ่งส�ำคัญที่สุดในการออกแบบสเตเดียม การจัด รูปแบบอัฒจันทร์มีได้หลายรูปแบบ ไม่ได้มีหลักการตายตัว ขึ้นอยู่กับการออกแบบ และข้อมูลความต้องการพื้นฐานหลายปัจจัย แต่หากจะแบ่งรูปแบบอัฒจันทร์ที่พบเห็น ได้ทั่วไปคร่าวๆ อาจจะสามารถแบ่งจากรูปแบบพื้นฐานอัฒจันทร์ส�ำหรับฟุตบอล สเตเดียม หรือกีฬาประเภทอื่นๆที่ใช้สนามรูปสี่เหลี่ยม ได้ดังต่อไปนี้ - อัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วน

รูปภาพที่ ๒.๑๓ อัฒจันทร์ตรงแบบเชื่อมกันทุกด้าน

เป็นพัฒนาการมาจากอัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วน การใส่อฒ ั จันทร์ตรงมุมเพือ่ เชือ่ มทัง้ ๔ ด้าน เข้าด้วยกัน โดยตรงมุมนัน้ จะท�ำเป็นอัฒจันทร์เอียงตัดมุม หรืออัฒจันทร์ โค้งก็ได้ ขึ้นอยู่กับการออกแบบ ข้อดีของอัฒจันทร์ตรงแบบเชื่อมกันทุกด้านคือ การใช้ พืน้ ทีไ่ ด้อย่างคุม้ ค่า ผูช้ มอยูใ่ กล้สนาม การออกแบบพืน้ ทีใ่ ต้อฒ ั จันทร์กท็ ำ� ได้งา่ ย ข้อเสีย ของอัฒจันทร์ตรงแบบเชื่อมกันทุกด้านคือ ผู้ชมนั่งอยู่บนอัฒจันทร์บริเวณใกล้ๆกับตรง มุมนั้นจะไม่ได้รับมุมมองที่ดีนัก เช่นเดียวกับอัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วนเนื่องจากต้อง หันหน้าชมกีฬามากอยู่ตลอดเวลา - อัฒจันทร์โค้งแบบเชื่อมกันหมด

รูปภาพที่ ๒.๑๒ อัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วน

ไม่ว่าจะเป็นสเตเดียมแบบใด อัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วนกัน จะเป็นรูปแบบ อัฒจันทร์ทเี่ ป็นรูปแบบพืน้ ฐานทีส่ ดุ โดยทัว่ ไปแล้ว จ�ำนวนอัฒจันทร์มไี ด้นอ้ ยทีส่ ดุ คือ ๑ ด้านอัฒจันทร์ประธาน ๒ ด้านขนานด้านยาวสนาม มากทีส่ ดุ ๔ ด้าน รอบๆฟุตบอลสเตเดียม ข้อดีของอัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วนคือ การก่อสร้างท�ำได้ง่าย รวดเร็ว ผู้ชมอยู่ใกล้ สนาม การออกแบบพื้นที่อัฒจันทร์ท�ำได้ง่าย นอกจากนี้สเตเดียมใดๆ ที่มีการแบ่ง แผนการก่อสร้างอัฒจันทร์ โดยเปิดใช้สเตเดียมก่อนที่จะสร้างอัฒจันทร์ถาวรเสร็จครบ ทุกด้าน ก็มักจะใช้อัฒจันทร์ส�ำเร็จรูปเป็นลักษณะอัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วนกันนี้เอง วางในด้านที่ยังก่อสร้างเสร็จ เพื่อเพิ่มจ�ำนวนความจุให้มากขึ้นแบบชั่วคราวไปก่อน ข้อ เสียของอัฒจันทร์ตรงแบบแยกส่วนคือ ความจุน้อยเนื่องจากเหลือพื้นที่มุม และผู้ชมที่ อยู่บริเวณมุมจะไม่ได้รับมุมมองที่ดีนักเนื่องจากต้องหันหน้าชมกีฬามากกว่าบริเวณอื่น - อัฒจันทร์ตรงแบบเชื่อมกันทุกด้าน

รูปภาพที่ ๒.๑๔ อัฒจันทร์โค้งแบบเชื่อมกันทุกด้าน

เป็นรูปแบบอัฒจันทรฺท์ เี่ หมาะสมกับฟุตบอลสเตเดียมขนาดใหญ่มากทีส่ ดุ เป็น แนวคิดทีแ่ ก้ไขปญหาเรือ่ งมุมมองของผูช้ ม โดยการโค้งเล็กน้อยเพือ่ ให้ผชู้ มบริเวณมุมมี มุมมองทีด่ ขี นึ้ การออกแบบรูปแบบนีแ้ ม้ผชู้ มจะได้รบั มุมมองทีด่ ขี นึ้ แต่ผชู้ มก็ตอ้ งอยูห่ า่ ง จากสนามมากขึน้ ด้วยในเวลาเดียวกัยน และอัฒจันทร์โค้งยิง่ เป็นรูปแบบทีก่ อ่ สร้างยาก ใช้เวลานานกว่าอัฒจันทร์ตรง การจัดพื้นที่อัฒจันทร์ก็ออกแบบพื้นที่ใช้สอยได้ยากกว่า การก่อสร้างก็สิ้นเปลืองที่ดินมากขึ้นอีกด้วย ๒. การก�ำหนดเส้นทางเข้า-ออก และเส้นทางสัญจรบนอัฒจันทร์

๑

๒

๓

๔

๕

๖

๗

รูปภาพที่ ๒.๑๕ ตัวอย่างการจัดการสัญจรเข้า-ออกอัฒจันทร์แบบต่างๆ

๓. การจัดการสัญจรบนอัฒจันทร์

เป็นเรือ่ งทีต่ อ้ งค�ำนึงถึงโดยเป็นอันหนึง่ อันเดียวกับเรือ่ งการจัดการสัญจรตัง้ แต่ ภายนอกมาสู่ส่วนอัฒจันทร์ การสัญจรบนอัฒจันทร์ประกอบไปด้วย ๓ ส่วนดังต่อไปนี้

- ประตูหรือช่องท่าเข้า-ออกอัฒจันทร์ (Vomitory)

- ทางเดินแนวราบบนอัฒจันทร์ หรือทางเดินเพื่อกระจายการสัญจรไปสู่ทาง เดินขึ้น-ลง

- บันไดอัฒจันทร์ (ทางขึ้น-ลงแนวดิ่ง)

ทั้ง ๓ เป็นองค์ประกอบนี้ ควรจะสะท้อนออกมาในรูปแบบของจ�ำนวน และ ขนาดขององค์ประกอบที่มีความสัมพันธ์เกี่ยวเนื่องกับจ�ำนวนผู้ชม

เรื่องของการจัดการสัญจรขึ้น-ลง ในกรณีที่เป็นการสัญจรขึ้นบันไดอัฒจันทร์ ในขัน้ ล่างๆ อาจจะมีความกว้างมากขึน้ กว่าขัน้ บนๆ หรือจ�ำนวนบันไดอัฒจันทร์มากกว่า เนือ่ งจากมีจำ� นวนผูใ้ ช้มากกว่า หากบันไดอัฒจันทร์มคี วามกว้าง และความชันมากก็ควร จะมีราวจับกึ่งกลางบันไดเพื่อตวามสะดวกปลอดภัย ๔. ประเภทที่นั่ง

- ทีน่ งั่ ธรมดา ผูช้ มจะต้องมีทนี่ งั่ เฉพาะตัวของแต่ละคน ทีน่ งั่ มีโครงสร้าง และรูป ร่างที่เหมาะสม มีพนักพิงหลังควาสูงอย่างน้อย ๓๐ เซนติเมตร ไม่ควรใช้เก้าอี้แบบไม่มี พนักพิง หรือมีขอบเพียงเล็กน้อย เนือ่ งจากพนักพิงจะเป็นสิง่ ทีช่ ว่ ยป้องกันการกระแทก จากผู้ชมด้านหลังได้เวลาที่มีการตื่นเต้นดีใจจากการท�ำประตูของทีม ที่นั่งต้องแข็งแรง กันไฟ ทนต่อสภาพอากาศต่างๆ ได้ สีไม่ซดี สเตเดียมควรจะต้องมีเฉพาะอัฒจันทร์แบบ มีที่นั่ง

การจัดที่นั่งผู้ชมอาจจะจัดให้มีที่นั่งตั๋วพิเศษ ขึ่นอยู่กับการจัดการของแต่ละ สเตเดียม สโมสร หรือแต่ละรายการแข่งขันว่าจะจัดให้มหี รือไม่ และจัดการอย่างไร หาก พื้นที่ไม่เพียงพอ ส่วนรับรองของตั๋วพิเศษนี้อาจจะเป็นอาคารชั่วคราวภายนอกอาคาร หรือในกรณีสว่ นรับรอง VIP กับ VVIP แยกส่วนรับรองของตัว๋ พิเศษอาจจะจัดไว้รว่ มกับ ส่วนรับรองของ VIP ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับการจัดการ และความเหมาะสม ข้อก�ำหนดเกี่ยวกับ ระยะ และจ�ำนวนที่นั่งตามมาตรฐาน FIFA

- ที่นั่ง VVIP และที่นั่ง VIP สเตดียมใดๆที่ต้องการจะใช้ในการจัดการแข่งขันฟุตบอลรายการส�ำคัญ จะต้องจัดให้มี พื้นที่ส�ำหรับแขก VVIP และ VIP ที่นั่งเหล่านี้จะตั้งอยู่ในต�ำแหน่งที่ดีที่สุดบนอัฒจันทร์ ประธาน มีที่นั่งที่สะดวกสบาย และได้รับมุมมองที่ดีที่สุด แยกออกจากส่วนที่นั่งทั่วไป มีทางสัญจรเข้าถึงสนามแข่งขัน ห้องแต่งตัว และพื้นที่ของสื่อมวลชนได้

พื้นที่ VVIP และ VIP จะต้องแยกออกจากกัน มีการดูแลรักษาความปลอดภัย ๑๕

0.50

สิ่งที่ต้องค�ำนึงในการจัดสัญจรเข้า-ออกอัฒจันทร์

- การเข้า-ออกจากระดับดิน หรือระดับ Drop-off

- ระยะทางสัญจร

- ทางเดินขึ้น-ลงบนอัฒจันทร์น้ัน ในบางกรณีก็มิใช่บันไดที่เดินสะดวกโดย เฉพาะในอัฒจันทร์ที่มีความชันมากๆ การจัดการสัญจรในกรณีนี้ควรจะให้มีช่วงที่เดิน บนอัฒจันทร์น้อยที่สุด

- ถ้าเป็นไปได้ การที่ผู้ชมเข้าถึงที่นั่งโดยการเดินลง จะท�ำให้ผู้ชมมองเห็นมุม มองสนามในภาพที่กว้างกว่า เป็นส่วนที่สร้างบรรยากาศที่น่าประทับใจ ในภาพของ สนามแข่งขันได้ดี

- การจัดพื้นที่บริการในทางสัญจรหลัก (Concourse) เพื่อเป็นพื้นที่ธุรกิจ

0.50

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

0.80

0.30

0.80

0.30

รูปภาพที่ ๒.๑๖ ขนาดที่นั่งผู้ชมมาตรฐาน FIFA

อยูต่ ลอดเวลา มีการควบคุมไม่ให้บคุ คลทีไ่ ม่ได้รบั อนุญาตสามารถเข้าไป และควบคุมไม่ ให้เกิดการข้ามพืน้ ทีก่ นั ระหว่างกลุม่ ผูใ้ ช้ ถ้าเป็นไปได้ พืน้ ที่ VVIP และพืน้ ที่ VIP ควรแยก ออกจากกันเป็น ๒ ระดับชั้น หรือไม่ก็มีฉากกั้นแบบถอดออกได้ในการแบ่งพื้นที่ VVIP และ VIP ออกจากกัน เพื่อความยืดหยุ่นในการจัดที่นั่งทั้ง ๒ ประเภท

ทีน่ งั่ VVIP และ VIP ควรจะมีความกว้างอย่างน้อย ๖๐ เซนติเมตร และมีความ สะดวกสบายมากกว่าที่นั่งแบบอื่นๆ ใส่เบาะ และมีพนักแขน ส่วน VVIP และ VIP ควร มีหลังคาคลุม และมีมุมมองที่สามารถมองเห็นการแข่งขันได้ดีที่สุด มีระยะขั้นแน่นอน เพียงพอระหว่างแถวเพื่อให้สามารถเดินเข้า-ออกได้โดยไม่รบกวนผู้อื่น

- พืน้ ที่ VVIP ทางเข้ารถจะไม่ปะปนกับทางเข้าทัว่ ไป การเข้าถึงบุคคล VVIP จะ ต้องเป็นเส้นทางทีม่ กี ารรักษาความปลอดภัยสูง และป้องกันการรบกวนจากบุคคลทัว่ ไป รถของ VVIP ควรจะมาพร้อมการรักษาความปลอดภัย สามารถเข้าจอดได้ใต้อัฒจันทร์ ประธาน เข้าถึงทางสัญจรหลักได้โดยตรง โดยประกอบไปด้วยสิ่งอ�ำนวยความสะดวก ดังนี้

- พื้นที่ต้อนรับ

- ห้องรับรอง VVIP

- ห้องรองรับประธาน และผูบ้ ริหารระดับสูงขององค์กรทีเ่ กีย่ วข้องกับฟุตบอล

- ห้องน�้ำ โดยเฉพาะแยกออกจากห้องน�้ำ VIP

- พืน้ ที่ VIP ทางเข้าอาจจะไม่ปะปนกับทางเข้าทัว่ ไป ต้องมีทางเข้าเฉพาะแยก ออกมาน�ำไปสู่ห้องรับรอง จากห้องรับรองน�ำไปสู่ส่วนนั่งชม ส�ำหรับสเตเดียมที่มีหลาย

๒๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ชั้นควรจะมีบันไดเลื่อน หรือลิฟต์เฉพาะ เชื่อมระหว่างชั้นโดยมีการเชื่อมต่อทั้งระบบ ไฟฟ้าหลัก และไฟฟ้าส�ำรอง มีการควบคุมการเข้าถึงระหว่างส่วนที่สามารถเข้าถึงได้ ผู้ ที่ต้องการจะไปส่วนพื้นที่แต่งตัว จะต้องมีเส้นทางโดยตรง มีการควบคุมจากที่นั่ง VIP ไปถึงที่แต่งตัว โดบประกอบไปด้วยสิ่งอ�ำนวยความสะดวกดังนี้

- ส่วนต้อนรับ

- ห้องรับรอง VIP คล้ายคลึงกับห้องรับรอง VVIP

- ห้องน�้ำ

ส่วนการแข่งขันฟุตบอลไทยลีก สเตเดียมจะต้องจัดให้มีสถานที่ส�ำหรับการ ต้อนรับ VIP มีเนื้อที่ไม่ต�่ำหว่า ๒๐๐ ตารางเมตร มีห้องรับรองพิเศษ และเครื่องปรับ อากาศส�ำหรับชมการแข่งขัน มีที่นั่งไม่น้อยไปกว่า ๓๐ ที่นั่ง ๒.๓.๕. ส่วนอ�ำนวยการแข่งขัน และบริหารจัดการสเตเดียม

๑๕

ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน สเตเดียมได้มีการพัฒนาสิ่งอ�ำนวยความสะดวกให้ สามารถสร้างความสะดวกสบายให้แก่ผู้ชมได้มากขึ้นเรื่อยๆ การพัฒนาเช่นนี้เกิดขึ้นใน ทุกภูมิภาคทั่วโลก และมีแนวโน้มที่จะพัฒนาต่อไป การพัฒนาสิ่งอ�ำนวยความสะดวก ภายในสเตเดียมมักจะเริ่มจากส่วนที่นั่งของ VIP ก่อนที่จะค่อยๆ กระจายไปสู่ที่นั่งผู้ชม ทั่วไป การออกแบบสเตเดียมจึงไม่ควรค�ำนึงถึงการใช้งาน เพียงแต่ช่วงเวลาหนึ่ง หรือ ภายในอนาคตเพียงไม่กี่ปีเท่านั้น แต่ควรจะค�ำนึงถึงการใช้งานในยุคสมัยต่อๆ ไปด้วย อย่างน้อยที่สุด สเตเดียมก็ควรจะออกแบบให้ปรับปรุง และพัฒนาได้โดยง่าย ๑. หลังคาส�ำหรับผู้ชม

การมีหลังคาคลุมอัฒจันทร์ทงั้ หมดเป็นสิง่ ทีผ่ ชู้ มต้องการ ไม่วา่ จะเป็นเขตหนาว เขตร้อน หรือเขตร้อนชื้น เนื่องด้วยปัจจุบันเป็นยุคที่อาคาร รถ หรือสถานที่ เพื่อการ กีฬา และนันทนาการประเภทอื่นๆ มีการปรับอุณหภูมิให้เหมาะสมอยู่ตลอดเวลา ผู้ชม จึงคาดหวังถึงความสะดวกสบายใจ ในลักษณะเดียวกันนีก้ บั สเตเดียมเช่นกัน อย่างน้อย ทีส่ ดุ ในพืน้ ทีท่ แี่ สงแดดแรง เงาจากหลังคาของอัฒจันทร์กค็ วรจะครอบคลุมผูช้ มทัง้ หมด ได้ภายในเวลาที่ท�ำการแข่งขัน

หลังคาจะต้องไม่รบกวนการเล่นกีฬา หรือกิจกรรมใดๆ ภายในสเตเดียม การ ออกแบบหลังคาคลุมสนาม หรือมีสว่ นใดส่วนหนึง่ ยืน่ เข้ามาในระยะสนาม ตลอดจนวัตถุ อืน่ ๆ เช่นจอสนามในกรณีทแี่ ขวนจากหลังคา อุปกรณ์เพือ่ การถ่ายทอดต่างๆ จะต้องติด ตั้งอยู่ในระดับสูงที่ต้องค�ำนึงถึงประเด็นนี้ด้วย

การออกแบบหลังคาส�ำหรับอัฒจันทร์โดยรอบสนามนั้น นอกจากจะเป็นการ อ�ำนวยความสะดวกแก่ผู้ชมในอัฒจันทร์ทุกด้านแล้ว ยังมีส่วนช่วยในการยืดอายุการใช้ งานของวัสดุโครงสร้างอัฒจันทร์ โดยเฉพาะอัฒจันทร์สมัยใหม่ที่ใช้โครงสร้างเหล็กเป็น ส่วนประกอบส่วนมาก เพื่อท�ำให้อัฒจันทร์มีน�้ำหนักเบา ก่อสร้างได้ง่าย แต่เนื่องจาก Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007), 64. ๑๕

๒๘

โครงเหล็กไม่สามารถทนกับสภาพอากาศได้ดีเท่าโครงสร้างคอนกรีต การมีหลังคาจึง ช่วยยืดอายุได้ในส่วนนี้ นอกจากนี้องค์ประกอบของหลังคาโดยรอบสนามปัจจุบัน ยัง ใช้เป็นส่วนประกอบของการติดตัง้ เครือ่ งมือเพือ่ ใช้ในการถ่ายทอดโทรทัศน์อกี ด้วย การ ออกแบบวัสดุหลังคาสมัยใหม่ที่มีน�้ำหนักเบา สิ่งที่ควรระวังคือการค�ำนึงถึงการสั่นไหว ของโครงสร้างเนื่องจากแรงลม หรือแรงกระท�ำแนวนอนอื่นๆ ดังนั้น โครงสร้างจึงต้อง มีความมั่นคง แข็งแรง และมีเสถียรภาพ

ปัจจุบันการออกแบบหลังคาไม่ได้มีเพียงการออกแบบเพื่อป้องกันแดด ลม และฝนเท่านั้น แต่ยังเป็นส่วนส�ำคัญในการออกแบบรูปลักษณ์ของสเตเดียมอีกด้วย เพราะฉะนัน้ แล้ว การออกแบบหลังคาจึงไม่ใช่เป็นส่วนทีแ่ ยกออกจากส่วนอืน่ แต่เป็นสิง่ ทีผ่ อู้ อกแบบต้องค�ำนึงถึงในการออกแบบร่วมกับรูปทรง หรือเปลือกผนังอาคารภายนอก เพื่อสร้างรูปลักษณ์ทางสถาปัตยกรรม ๒.กระดานแสดงผลการแข่งขัน (Scoreboard and Video Screens)

สเตเดี ย มสมั ย ใหม่ ส ่ ว นใหญ่ จ ะจั ด ให้ มี ก ารสื่ อ สารกั บ ผู ้ ช มในรู ป แบบ อิเล็กทรอนิกส์ อาจจะเป็นกระดานแสดงผลการแข่งขันธรรมดา ซึง่ แสดงผลการแข่งขัน รายชื่อผู้ท�ำประตู และข้อความสั้นๆ ที่ต้องการสื่อสารถึงผู้ชมเท่านั้น หรือจะเป็นจอ สนามในลักษณะจอโทรทัศน์ขนาดใหญ่ที่ฉายรีเพลย์ หรือสิ่งที่น่าสนใจอื่นๆ การใช้จอ สนามแบบจอโทรทัศน์ขนาดใหญ่ มีราคาแพง แต่เป็นที่ชื่นชอบของผู้ชมทั่วไป นอก จากนี้สเตเดียมยังหารายได้เพิ่มเติมจากการฉายโฆษณาที่จอโทรทัศน์ได้อีกด้วย

ต�ำแหน่งทีว่ างจอสนามนี้ เป็นปัจจัยส�ำคัญทีค่ วรจะก�ำหนดตัง้ แต่ชว่ งเริม่ ต้นของ การออกแบบ เนื่องจากจอสนามเหล่านี้มีขนาดใหญ่ และกินเนื้อที่ที่จะใช้ส�ำหรับเป็นที่ นั่ง โดยทั่วไปแล้ว ควรจะมีอย่างต�่ำ ๒ จอ เพื่อให้ผู้ชมสามารถมองเห็นได้จากทั้งสนาม ต�ำแหน่งของจอสนามที่แนะน�ำคือ มุม ๒ ด้านทะแยงกัน หรืออยู่ด้านหลังประตู ๒ ด้าน หลักการที่ต้องค�ำนึงในการเลือกต�ำแหน่งจอสนาม ได้แก่

- อยู่ในต�ำแหน่งที่ผู้ชมทุกคนสามารถเห็นได้ดีที่สุด

- เสียพื้นที่นั่งน้อยที่สุด

- อยู่ในต�ำแหน่งที่ไม่เกิดความเสี่ยงใดๆ แก่ผู้ชม และเป็นต�ำแหน่งที่ผู้ชมไม่

สามารถรบกวนจอได้

กระดานแสดงผลการแข่งขัน และจอสนามสามารถใช้ในการแสดงข้อความใน ยามฉุกเฉิน และควรมีไฟฟ้าส�ำรองทีท่ ำ� งานได้ ๓ ชัว่ โมง หากระบบไฟฟ้าหลักหยุดชะงัก สัดส่วนขนาดจอทีแ่ นะน�ำคือ ๑๖ : ๙ อาจจะขยายได้ถา้ ต้องการขึน้ ผลประตู และข้อมูล การเปลี่ยนตัวผู้เล่นส�ำรองด้วย ๓. พื้นที่ส่วนกลางส�ำหรับผู้ชม

สเตเดียมควรจะจะแบ่งเป็น ๔ ส่วนเป็นอย่างน้อย แต่ละส่วนมีทางเข้าจุด ขายอาหารและเครื่องดื่ม ห้องน�้ำ และส่วนบริการที่จ�ำเป็นอื่นๆ เช่นห้องปฐมพยาบาล

จุดรักษาความปลอดภัย และพื้นที่ส�ำหรับเจ้าหน้าที่สนาม และเจ้าหน้าที่รักษาความ ปลอดภัย

- ห้องน�ำ้ ภายในปริมณฑลของสเตเดียมควรจะจัดให้มหี อ้ งน�ำ้ ทีเ่ พียงพอส�ำหรับ เพศชาย เพศหญิง และผู้พิการ เพื่อใช้งานได้อย่างสะดวก มีความสะอาดถูกสุขลักษณะ อยู่ตลอดเวลาที่มีการใช้งานสเตเดียม

จ�ำนวนห้องน�ำ้ และอุปกรณ์ประกอบจะขึน้ อยูก่ บั กฎหมายก�ำหนดในแต่ละท้อง ที่ FIFA แนะน�ำว่า หากก�ำหนดห้องน�ำ้ รองรับผูช้ มกลุม่ หนึง่ คิดเป็นจ�ำนวนผูช้ ม ๑๐๐% ควรเตรียมห้องน�ำ้ ไว้สำ� หรับ ๑๒๐% แบ่งเป็นห้องน�ำ้ ชาย ๘๕% และห้องน�ำ้ หญิง ๓๕% ทั้งนี้ห้องน�้ำชายที่ต้องการ ห้องส้วม ๓ ห้อง โถปัสสาวะ ๑๕ โถ และอ่างล้างมือ ๖ อ่าง ต่อผู้ชมชาย ๑,๐๐๐ คน และห้องน�้ำหญิงต้องการห้องส้วม ๒๘ ห้อง และอ่างล้างมือ ๑๔ อ่าง ต่อผู้ชมหญิง ๑,๐๐๐ คน และนอกจากนี้ยังต้องมีห้องน�้ำส�ำหรับผู้พิการ หรือ เด็กเล็ก ประกอบด้วยส้วม ๑ โถ และอ่างล้างมือ ๑ อ่างต่อผู้ชมจ�ำนวน ๕,๐๐๐ คน

- สิ่งอ�ำนวยความสะดวกเพื่อการขายอาหาร และเครื่องดื่มศักยภาในการขาย อาหาร และเครื่องดื่ม จะขึ้นอยู่กับความเร็ว และคุณภาพของบริการ แบ่งเป็นหัวข้อ ดังต่อไปนี้

- ด้านความเร็ว ประกอบไปด้วยต�ำแหน่งและจ�ำนวนของร้าน การออกแบบ

จัดวางกระบวนการผลิต วิธีส่งมอบสินค้า การให้ข้อมูลลูกค้า

- ด้านคุณภาพ ประกอบไปด้วย รสชาติ และคุณภาพสินค้า ความหลากหลาย

ของสินค้า การจัดแสดง และโฆษณาสินค้า จ�ำนวนสินค้าเพียงพอการจัดการ

เรื่องขยะ การส่งมอบสินค้า การขนส่งวัตถุดิบ และพนักงาน

ตามข้อแนะน�ำของ FIFA แบ่งการจัดร้านได้ ๔ ประเภทในสเตเดียม มีราย ละเอียดดังต่อไปนี้

๑. ร้านแบบถาวร จุดขายสินค้าควรจะมี ๑ จุด ต่อผู้ชม ๒๕๐ ที่นั่ง

โดยประมาณ ๖-๘ จุด ร้านลักษณะนี้จะต้องการพื้นที่ประมาณ ๖๐ ตาราง เมตร

๒. ร้านแบบชั่วคราว เป็นวิธีการจัดหาบริการเพิ่มเติมส�ำหรับการ

แข่งขันบางรายการ การจัดสรรสินค้าเพือ่ กลุม่ ลูกค้าบางกลุม่ ตลอดจนจัดการ

ส่งเสริมการขายสินค้า ทั้งนี้ร้านแบบชั่วคราวมักจะมีสินค้าเพียงอย่างใดอย่าง

หนึ่งเท่านั้น ร้านแบบชั่วคราวใช้เป็นส่งเสริมของร้านค้าแบบถาวร เพื่อให้มี

สัดส่วนของจุดขายอาหาร และเครื่องดื่มมีจุด ๑ จุดต่อผู้ชม ๒๕๐ คนร้านค้า

แบบชั่วคราวรวดถูกออกแบบใหม่

๓. แผงลอย ส�ำหรับขายสินค้าเพียงอย่างใดอย่างหนึ่งที่มีลักษณะ

หยิบจับได้งา่ ย จ�ำนวนแผงลอย ๑ แผงต่อผูช้ ม ๑,๐๐๐ คน แต่ละแผงมีจดุ ขาย

จุดเดียยาวประมาณ ๒ เมตร

๔. คนเดินขายของ (Hawking) การใช้คนเดินขายของเป็นแนวคิด

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ทีจ่ ะน�ำสินค้าไปเสนอกับผูช้ มทีน่ งั่ อยูบ่ นอัฒจันทร์ เฉพาะช่วงก่อน และระหว่าง การแข่งขัน คนเดินขายของมีความสามารถในการน�ำสินค้าไปเสนอขายในที่ ไกล หรือมีความต้องการมาก และยังใช้เพือ่ การเสนอขายสินค้าแก่ผทู้ เี่ คลือ่ นที่ ไม่สะดวก เช่นผูพ้ กิ าร คนนัง่ รถเข็น ครอบครัวทีม่ เี ด็กเล็ก คนเดินขายของควร มีจุดเติมสินค้าที่อยู่ไม่ไกลจากพื้นที่ให้บริการ คนเดินขายของ ๑ คนสามารถ รองรับผู้ชม ๖๐๐ ที่นั่ง

๔. ห้องปฐมพยาบาลผู้ชม และเจ้าหน้าที่

นอกจากห้องปฐมพยาบาลผู้เล่นสเตเดียมยังควรจัดให้มีห้องปฐมพยาบาล ส�ำหรับผู้ชม และเจ้าหน้าที่ ลักษณะห้องปฐมพยาบาลจะต้องสอดคล้องกับกฏหมายใน แต่ละห้องที่ โดยอยู่ในต�ำแหน่งที่เหมาะสมจ�ำนวนอย่างน้อย ๑ ห้อง ถ้าเป็นไปได้ควรมี ห้องปฐมพยาบาล ๑ ห้องต่อ อัฒจันทร์ผู้ชม ๑ ส่วน ตามมาตรฐาน FIFA ห้องพยาบาลส�ำหรับผู้ชมควรจะมีลักษณะดังต่อไปนี้

- อยู่ในต�ำแหน่งที่เข้าถึงได้ง่าย ทั้งจากภายใน และภายนอกสเตเดียม สะดวก ทั้งกับผู้ชม และรถพยาบาล

- ประตู และทางเดินที่จะน�ำไปสู่ห้องพยาบาลผู้ชมต้องมีขนาดกว้างเพียงพอ รถเข็น และเตียงเข็นผ่านได้อย่างสะดวก

- มีแสงสว่างที่เพียงพอ มีการระบายอากาศที่ดี มีระบบปรับอากาศ เต้าเสียบ อุปกรณ์ไฟฟ้า มีน�้ำร้อน น�้ำเย็น น�้ำดื่ม และห้องน�้ำแยกชาย-หญิง

- ผนัง และพื้นต้องบุด้วยวัสดุที่เรียบ และท�ำความสะอาดได้ง่าย ไม่ลื่น

- มีตู้กระจกส�ำหรับเก็บยา มีพื้นที่เก็บเตียงเข็น ผ้าห่ม หมอน และอุปกรณ์ ปฐมพยาบาล

- มีโทรศัพท์ติดต่อได้ และสัญลักษณ์บอกทางที่ชัดเจน ๕. การขายตั๋วชมกีฬา

การขายตั๋ ว ชมกี ฬ ามี ค วามแตกต่ า งกั น ไปในแต่ ล ะการจั ด การของแต่ ล ะ สเตเดียม ตั๋วกีฬามีหลายลักษณะดังนี้

๑. ตั๋วสมาชิกประจ�ำปี เป็นลักษณะของคนที่ซื้อตั๋วแล้วสามารถเข้า

ชมได้ทุกการแข่งขันในช่วงเวลาที่ก�ำหนด เช่นตั๋วเดือน ตั๋วปี ตั๋วมหกรรมกีฬา

โดยอาจซื้อจากส�ำนักงานขาย หรือตัวแทนจ�ำหน่าย

๒. ตั๋วจอง เป็นตั๋วซื้อล่วงหน้า ที่ผู้ซื้อสามารถติดต่อซื้อได้จาก

ส�ำนักงานขาย ซึ่งจะมีก�ำหนดเปิดขายก่อนวันแข่งขัน เพื่อให้ผู้จัดการสนาม

ทราบจ�ำนวนผู้ชมโดยคร่าวๆ

๓. ตั๋ววันแข่งขัน มักจะเป็นตั๋วที่นั่งชั้นประหยัด ซึ่งขายก่อนการ

แข่งขันในระยะเวลาสั้น ผู้ชมต้องต่อแถวซื้อตั๋วที่ซุ้มขายตั๋ว

สิ่งอ�ำนวยความสะดวกเพื่อการซื้อตั๋วอาจแบ่งได้เป็น ๒ ประเภท

๑. ส�ำนักงานขายตั๋ว เป็นส�ำนักงานเพื่อบริหารเกี่ยวกับเรื่องการจัด

จ�ำหน่ายตั๋ว ต้องมีพื้นที่ถาวรอยู่ในสเตเดียม

๒. ซุ้มขายตั๋ว อยู่ด้านนอกแนวตรวจตั๋วชั้นแรก ใช้เพื่อขายตั๋วในวัน

แข่งขัน หรืออาจใช้ในการขายตั๋วจอง ขึ้นอยู่กับแนวทางการส่งเสริมการขาย ๖. ร้านขายของขวัญ และของที่ระลึก

สเตเดียมแต่ละแห่งจะต้องการพืน้ ทีใ่ นส่วนนีแ้ ตกต่างกัน แบ่งแยกตามประเภท ได้ดังนี้

- ร้ า นขายของที่ ร ะลึ ก แบบถาวร เป็ น ร้ า นขายของที่ เ กี่ ย วกั บ

สเตเดียม และสโมสร

- พิพิธภัณฑ์ และส่วนจัดแสดงของสเตเดียม ควรจะอยู่ร่วมกับร้าน

ขายของทีล่ ะลึก เป็นพืน้ ทีแ่ สดงประวัตศิ าสตร์ของสโมสร จัดแสดงสิง่ ของ ถ้วย

รางวัล และภาพเคลื่อนไหว

- ร้านขายสินค้าผู้สนับสนุนอย่างเป็นทางการ หรือผู้รับสัปทาน หรือ

ร้านค้าอื่นๆ

ร้านขายของที่ระลึกควรจะเปิดท�ำการได้แม้ตอนที่ไม่ได้ใช้สเตเดียม ตั้งอยู่ใน พื้นที่ที่เข้าถึงได้สะดวกทั้งจากภายใน (โซน ๒ และ ๓) และภายนอกสเตเดียม (โซน ๔) อาจจะมีความต้องการอยูร่ ะหว่างส�ำนักงานฝ่ายบริหาร และส�ำนักงานขายตัว๋ เพือ่ ความ สะดวกในการจัดการ ๗. พิพิธภัณฑ์เพื่อการท่องเที่ยวสเตเดียม

สเตเดียมทีม่ ชี อื่ เสียง พิพธิ ภัณฑ์เพือ่ การท่องเทีย่ วสเตเดียมสามารถเป็นรายได้ หลักทีส่ ำ� คัญได้ พิพธิ ภัณฑ์ในลักษณะนีอ้ าจจะมีการจัดแสดงรูปภาพ ถ้วยรางวัล โมเดลของ สเตเดียม ภาพเคลื่อนไหว ภายนอกเป็นส่วนขายของที่ระลึก และขายเสื้อของสโมสร มี ที่จอดรถขนาดใหญ่รองรับรถบัสได้จ�ำนวนมาก มีส่วนพักผ่อน ขายอาหาร และเครื่อง ดื่มทั้งภายใน และภายนอก

ในการดึงดูดนักท่องเที่ยวอาจมีโรงภาพยนตร์ฉายเกี่ยวกับสโมสร และการ แข่งขัน หรือมีการเปิดให้นักท่องเที่ยวไปเยี่ยมชมส่วนที่ปกติไม่สามารถเข้าได้ เช่นห้อง แต่งตัวนักกีฬา อุโมงค์เข้าสนามแข่งขัน เป็นต้น

รูปภาพที่ ๒.๑๗ รูปภาพแสดงบรรยากาศใน FIFA Football Museum

รูปภาพที่ ๒.๑๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศใน Juventus Club Museum

รูปภาพที่ ๒.๑๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศใน Barcelona FC Museum

๒๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๒.๔ กฎหมายและเทศบัญญัติที่เกี่ยวข้อง

๑๖

๒.๔.๑. ต�ำแหน่งในข้อบังคับผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร กรุงเทพมหานคร เขตคลองเตย ใช้บังคับผังเมืองรวมกรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๕๖ จากต�ำแหน่งที่ตั้งอยู่บริเวณ พ.๓-๒๗ พื้นที่ประเภทพาณิชยกรรม ที่ดินประเภท พ. ๓ เพื่อให้ใช้ประโยชน์เป็นศูนย์พาณิชยกรรมของเมือง เพื่อรองรับการ ประกอบกิจกรรมทางธุรกิจการค้าการบริการ และนันทนาการทีใ่ ห้บริการแก่ประชาชน โดยทั่วไป ๒.๔.๒. ข้อกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับสเตเดียม ๑. พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๒ พระราชบัญญัตนิ ใี้ ห้ใช้บงั คับตัง้ แต่วนั ถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา และจะใช้บังคับในท้องที่ใด มีบริเวณเพียงใด ให้ตราเป็นพระราชกฤษฎีกา ส�ำหรับเขตท้องที่ที่ได้มีการประกาศให้ใช้บังคับผังเมืองรวมตามกฎหมายว่าด้วยการ ผังเมืองหรือเขตท้องทีท่ ไี่ ด้เคยมีการประกาศดังกล่าว ให้ใช้พระราชบัญญัตนิ บี้ งั คับตาม เขตของผังเมืองรวมนั้นโดยไม่ต้องตราเป็นพระราชกฤษฎีกา ส�ำหรับอาคารสูง อาคารขนาดใหญ่พิเศษ อาคารชุมนุมคน และโรงมหรสพ ให้ใช้ บทบัญญัติแห่งพระราชบัญญัตินี้บังคับไม่ว่าท้องที่ที่อาคารนั้นตั้งอยู่จะได้มีพระราช กฤษฎีกาให้ใช้บังคับพระราชบัญญัตินี้หรือไม่ก็ตาม “อาคารชุมนุมคน” หมายความถึง อาคารหรือส่วนใดของอาคารที่บุคคลอาจเข้าไป ภายในเพือ่ ประโยชน์ในการชุมนุมคนทีม่ พี นื้ ทีต่ งั้ แต่หนึง่ พันตารางเมตรขึน้ ไป หรือชุมนุม คนได้ตั้งแต่ห้าร้อยคนขึ้นไป มาตรา ๓๒ ทวิ เจ้าของอาคารดังต่อไปนี้ (๑) อาคารสูง อาคารขนาดใหญ่พิเศษ (๒) อาคารชุมนุมคน (๓) อาคารตามที่ก�ำหนดในกฎกระทรวง ต้องจัดให้มีผู้ตรวจสอบด้านวิศวกรรมหรือผู้ตรวจสอบด้านสถาปัตยกรรม แล้วแต่กรณี ท�ำการตรวจสอบสภาพอาคาร โครงสร้างของตัวอาคาร อุปกรณ์ประกอบต่างๆ เกี่ยว กับระบบไฟฟ้า และการจัดแสงสว่าง ระบบการเตือน การป้องกันและการระงับ อัคคี ภัย การป้องกันอันตรายเมื่อมีเหตุชุลมุนวุ่นวาย ระบบระบายอากาศ ระบบระบายน�้ำ ระบบบ�ำบัดน�้ำเสีย ระบบเครื่องกล หรือระบบอื่นๆ ของอาคารที่จ�ำเป็นต่อการป้องกัน ๑๖

ดูรายละเอียดเพิ่มเติมภาคผนวก ก, ๑๐๐

๓๐

รูปภาพที่ ๒.๒๐ แผนผังการแบ่งประโยชน์การใช้ที่ดิน ตามบังคับผังเมืองรวม กรุงเทพมหานคร พ.ศ. ๒๕๕๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ตารางที่ ๒.๐๑ จ�ำนวนห้องน�้ำ และห้องส้วมของอาคาร กฎกระทรวง ฉบัยที่ ๓๙ (พ.ศ. ๒๕๓๗)

๒. กฏกระทรวง ฉบับที่ ๓๙ พ.ศ. ๒๕๓๗ หมวด ๑ แบบและวิธีการเกี่ยวกับการติดตั้งระบบการป้องกันอัคคีภัย ข้อ ๒ อาคารดังต่อไปนี้ต้องมีวิธีการเกี่ยวกับการป้องกันอัคคีภัยตามที่ก�ำหนดในกฎ กระทรวงนี้ (๒) อาคารที่ใช้เป็นที่ชุมนุมของประชาชน เช่น โรงมหรสพ หอประชุม โรงแรม สถาน พยาบาล สถานศึกษา หอสมุด สถานกีฬาในร่ม ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า สถานบริการ ท่าอากาศยาน อาคารจอดรถ สถานีขนส่งมวลชน ที่จอดรถ ท่าจอดเรือ ภัตตาคาร ส�ำนักงาน สถานที่ท�ำการของราชการ โรงงาน และอาคารพาณิชย์ เป็นต้น หมวด ๒ แบบและจ�ำนวนของห้องน�้ำและห้องส้วม ข้อ ๘ อาคารทีบ่ คุ คลอาจเข้าอยูห่ รือเข้าใช้สอยได้ ต้องมีหอ้ งน�ำ้ และห้องส้วมไม่นอ้ ยกว่า จ�ำนวนที่ก�ำหนดไว้ในตารางที่ ๒ ท้ายกฎกระทรวงนี้ จ�ำนวนห้องน�ำ้ และห้องส้วมทีก่ ำ� หนดไว้ในตารางตามวรรคหนึง่ เป็นจ�ำนวนขัน้ ต�ำ่ ทีต่ อ้ ง จัดให้มี แม้ว่าอาคารนั้นจะมีพื้นที่อาคารหรือจ�ำนวนคนน้อยกว่าที่ก�ำหนดไว้ในตาราง ตามวรรคหนึ่งก็ตามถ้าอาคารที่มีพื้นที่ของอาคารหรือจ�ำนวนคนมากเกินกว่าที่ก�ำหนด ไว้ในตารางตามวรรคหนึง่ จะต้องจัดให้มหี อ้ งน�ำ้ และห้องส้วมเพิม่ ขึน้ ตามอัตราส่วนพืน้ ที่ อาคารหรือจ�ำนวนคนทีม่ ากเกินนัน้ ถ้ามีเศษให้คดิ เต็มอัตราชนิดหรือประเภทของอาคาร ที่มิได้ก�ำหนดไว้ในตารางตามวรรคหนึ่ง ให้พิจารณาเทียบเคียงลักษณะการใช้สอยของ อาคารนั้น โดยถือจ�ำนวนห้องน�้ำและห้องส้วมที่ก�ำหนดไว้ในตารางดังกล่าวเป็นหลัก

๓. กฏกระทรวง ก�ำหนดสิง่ อ�ำนวยความสะดวกในอาคารส�ำหรับผูพ้ กิ าร หรือทุพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. ๒๕๔๘ ข้อ ๓ อาคารประเภทและลักษณะดังต่อไปนี้ ต้องจัดให้มสี งิ่ อ�ำนวยความสะดวกส�ำหรับ ผู้พิการหรือทุพพลภาพ และคนชราตามที่ก�ำหนดในกฎกระทรวงนี้ ในบริเวณที่เปิดให้ บริการแก่บุคคลทั่วไป (๑) โรงพยาบาล สถานพยาบาล ศูนย์บริการสาธารณสุข สถานีอนามัย อาคารที่ท�ำการ ของราชการ รัฐวิสาหกิจ องค์การของรัฐที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมาย สถานศึกษา หอสมุด และพิพิธภัณฑสถานของรัฐ สถานีขนส่งมวลชน เช่น ท่าอากาศยาน สถานีรถไฟ สถานี รถ ท่าเทียบเรือที่มีพื้นที่ส่วนใดของอาคารที่เปิดให้บริการแก่บุคคลทั่วไปเกิน ๓๐๐ ตารางเมตร (๒) ส�ำนักงาน โรงมหรสพ โรงแรม หอประชุม สนามกีฬา ศูนย์การค้า ห้างสรรพสินค้า ประเภทต่าง ๆ ทีม่ พี นื้ ทีส่ ว่ นใดของอาคารทีเ่ ปิดให้บริการแก่บคุ คลทัว่ ไปเกิน ๒,๐๐๐ ตารางเมตร ๔. กฏกระทรวง ก�ำหนดรับน�้ำหนัก ความต้านทาน ความคงทนของอาคาร และพื้นดิน รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว พ.ศ. ๒๕๕๐

ทบจากแผ่นดินไหวระยะไกล ได้แก่ กรุงเทพมหานคร จังหวัดนนทบุรี จังหวัดปทุมธานี จังหวัดสมุทรปราการ และจังหวัดสมุทรสาคร “บริเวณที่ ๒” หมายความว่า พื้นที่หรือบริเวณที่อยู่ใกล้รอยเลื่อนที่อาจได้รับผล กระทบจากแผ่นดินไหว ได้แก่ จังหวัดกาญจนบุรี จังหวัดเชียงราย จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัดตาก จังหวัดน่าน จังหวัดพะเยา จังหวัดแพร่ จังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดล�ำปาง และจังหวัดล�ำพูน ข้อ ๓ กฎกระทรวงนี้ให้ใช้บังคับในบริเวณและอาคารดังต่อไปนี้ (๑) บริเวณเฝ้าระวังและบริเวณที่ ๑

(ค) อาคารสาธารณะที่มีผู้ใช้อาคารได้ตั้งแต่สามร้อยคนขึ้นไป ได้แก่ โรง มหรสพ หอประชุม หอศิลป์ พิพธิ ภัณฑสถาน หอสมุด ศาสนสถาน สนามกีฬา อัฒจันทร์ ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า สถานีรถ และโรงแรม (๒) บริเวณที่ ๒

(ค) อาคารสาธารณะ ได้แก่ โรงมหรสพ หอประชุม หอศิลป์ พิพิธภัณฑสถาน หอสมุด ศาสนสถาน สนามกีฬา อัฒจันทร์ ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า สถานี รถ โรงแรม สถานบริการ และอาคารจอดรถ

ข้อ ๒ ในกฎกระทรวงนี้ “บริเวณเฝ้าระวัง” หมายความว่า พื้นที่หรือบริเวณที่อาจได้รับผลกระทบจากแผ่นดิน ไหว ได้แก่ จังหวัดกระบี่ จังหวัดชุมพร จังหวัดพังงา จังหวัดภูเก็ต จังหวัดระนอง จังหวัด สงขลา และจังหวัดสุราษฎร์ธานี “บริเวณที่ ๑” หมายความว่า พื้นที่หรือบริเวณที่เป็นดินอ่อนมากที่อาจได้รับผลกระ

๓๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๓ ข้อมูลของสโมสร แฟนบอล แพทสเตเดียม และกายภาพของโครงการ

ข้อมูลพื้นฐานส�ำหรับการออกแบบปรับปรุงแพทสเตเดียม มีความจ�ำเป็นจะ ต้องมองในมิติที่รอบด้าน มีประเด็นส�ำคัญต่อการศึกษาประกอบไปด้วย ๓ หัวข้อหลัก อันได้แก่

๓.๑ ข้อมูลสโมสรการท่าเรือ เอฟซี ๓.๑.๑ ข้อมูลความเป็นมาของสโมสรฟุตบอลการท่าเรือ เอฟซี ยุคสโมสรรัฐวิสหกิจ ในช่วง ๖๐ ปีทแี่ ล้วกีฬาฟุตบอล เป็นการแข่งขันที่นิยมในกลุ่มข้าราชการ รัฐวิสาหกิจ และเอกชนรายใหญ่ การท่ าเรือเองก็เป็น หนึ่งใน องค์กรที่สนับสนุนให้เกิดสโมสรฟุตบอล และผลัก ดันจนสามารถสร้างทีมเข้าสู่การแข่งขันในรายการ แนวหน้าของไทยได้ บทบาทในช่วงแรกสโมสรยังคง ยึดโยงกับเจ้าหน้าที่ของการท่าเรือ ผ่านการบริหาร

๓.๑. ข้อมูลสโมสรการท่าเรือ เอฟซี

๓.๑.๑ ข้อมูลความเป็นมาของสโมสรฟุตบอลการท่าเรือ เอฟซี

๓.๑.๒. ข้อมูลพื้นฐานของสโมสรในปัจจุบัน

๓.๑.๓. ข้อมูลทีมนักกีฬาของสโมสร

๓.๑.๔. ข้อมูลลักษณะการใช้พื้นที่ของนักกีฬาและทีมฝึกซ้อม

๓.๒. ข้อมูลสังคมวิทยาของแฟนบลอการท่าเรือ

๓.๒.๑. ข้อมูลพัฒนาการของแฟนบอลการท่าเรือ

๓.๒.๒. ข้อมูลเชิงประชากรของแฟนบอลการท่าเรือ

๓.๒.๓. ข้อมูลวัฒนธรรมฟุตบอลการท่าเรือ

๓.๒.๔. ข้อมูลวัฒนธรรมการเชียรฺฟุตบอลการท่าเรือ

๓.๒.๕. ข้อมูลการแสดงตัวตนของแฟนการท่าเรือ

๓.๒.๖. ข้อมูลกลุ่มทางสังคมของแฟนบอลและลักษณะการใช้พื้นที่

๓.๓. ข้อมูลบริบท ที่ตั้ง และสเตเดียมในปัจจุบัน

๓.๓.๑. ข้อมูลบริบทของย่านคลองเตย

๓.๓.๒. ข้อมูลบริบทของท่าเรือกรุงเทพ

๓.๒.๓. ข้อมูลที่ตั้งโครงการ

๓.๓.๔. ข้อมูลประวัติแพทสเตเดียม

๓.๓.๕. ข้อมูลกายภาพและมุมมองภายนอกและภายใน

๓.๓.๖. ข้อมูลการใช้งาน การสัญจร และรับบรักษาความปลอดภัย

โดยทั้งนี้คาดการณ์ว่าจะเป็นข้อมูลที่ครอบคลุมทั้งมิติทางสังคม วัฒนธรรม และกายภาพ และเพียงพอทีจ่ ะสามารถก�ำหนดบทบาทของแพทสเตเดียมในอนาคตได้

ร่วมกันระหว่างบอร์ดผู้บริหารกับสหภาพแรงงาน ตราสัญลักษณ์ก็จะยังคงมีความคล้ายคลึงหน่วยงาน รัฐ ก่อร่างสร้างตัวจากการรวมทีมเจ้าหน้าที่ฝีเท้าเก่ง จนถึงจุดสูงสุดที่มีการรับสมัครคัดตัวนักเตะพร้อมให้ ต�ำแหน่งงานในการท่าเรือ ส�ำหรับนักกีฬาแล้ว การ ท่าเรือได้ให้โอกาสในชีวิตของพวกเขาทั้งในด้านกีฬา และอาชีพที่มั่นคง การแข่งขันยังเป็นส่วนหนึ่งของ

สมาคมฟุ ต บอลแห่ ง ประเทศไทยฯ มี น โยบาย จัดการแข่งขันฟุตบอลอาชีพในนาม “ไทยแลนด์ เซมิโปรลีก” โดยให้สโมสรที่แข่งขันในระดับถ้วย พระราชทาน ก.เป็นทีมยืนในการแข่งขัน

ทีมนักเตะชุดชิงถ้วยพระราชทาน ก.

ก�ำเนิดสโมสรในนาม “สโมสรการท่าเรือแห่งประเทศไทย” ประธานสโมสร : พลตรีประจวบ สุนท-รางกูร (ยศขณะนั้น) ๒๕๑๐ ฤดูกาลแรกทีเ่ ข้าแข่งขันในระดับถ้วยพระราชทาน ก. และได้รับชัยชนะตั้งแต่ปีแรกที่เข้าแข่งขัน ๒๕๑๐ ง

๒๕๑๑ ง

ได้ รั บ ชั ย ชนะระดั บ ถ้ ว ยพระราช ทานควีนสคัพ ๓ สมัยซ้อน (๒๕๒๑๒๕๒๓) โดยมีปี ๒๕๒๑ - ๒๕๒๒ ได้ รับต�ำแหน่งชนะเลิศร่วม ๒๕๒๑-๒๕๒๓

๒๕๑๓

กิจกรรมสันทนาการขององค์กร โดยมีงบสนับสนุน เพื่อจัดหาอาหาร-เครื่องดื่ม และจัดจ้างแตรวงมาให้ ความบันเทิงขณะแข่งขัน เป็นบรรยาการของการพัก ผ่อน และเชียร์เพื่อนร่วมงานแข่งขัน

๒๕๑๒ ง

ได้รับชัยชนะในระดับถ้วยพระราชทาน ง. ๓ สมัยซ้อน (๒๕๑๐-๒๕๑๑-๒๕๑๒)

๒๕๑๓ ก

๒๕๑๕ ก

๒๕๑๗ ก

๒๕๑๐-???? ๒๕๒๐ ก

จุดสูงสุดของสโมสรในการได้รับชัยชนะระดับถ้วยพระราชทาน ก. ๓ ๒๕๑๙- ๒๕๒๒ สมัยซ้อน (๒๕๒๐-๒๕๒๑-๒๕๒๒)

๒๕๓๔

๒๕๒๑ ก

????-๒๕๕๑

๒๕๒๒ Q

๒๕๒๑

ก

Q

๒๕๒๒

๒๕๒๘ Q

๒๕๒๓

ในช่วงนีน้ กั เตะไม่ได้จำ� กัดอยูเ่ พียงแต่เจ้าหน้าทีก่ ารท่าเรือ แต่มกี ารว่า จ้างนักกีฬาอาชีพมาเสริมทัพ พร้อมเสนอต�ำแหน่งงานในการท่าเรือ

ก

๒๕๓๓ Q

๒๕๓๐

ก

ปรับโครงสร้างการบริหารโดยจดทะเบียน “บจก. สโมสรฟุตบอลท่าเรือไทย” โดยนายพิเชษฐ์ มั่นคง เป็นประธานสโมสร และเป็นปีเดียวกับทีส่ โมสรชนะ เลิศถ้วยเอฟเอคัพ ซึ่งเว้นระยะเวลากว่า ๑๖ ปี จาก ถ้วยพราราชทางควีนสคัพ

Q

๒๕๓๖

๒๕๓๙ ปรับรูปแบบการแข่งขันสู่ระบบ League ในนาม “ไทยลีก” สโมสรการท่าเรือแห่งประทศไทยจบ อันดับที่ ๑๑ จาก ๑๘ สโมสร ป้ายเชียร์โดย มิตซูบิชิ มอเตอร์ส

๒๕๕๒-๒๕๕๕

นิวัฒน์ ศรีสวัสดิ์ (น้าต๋อง) ผู้ริเริ่มตราโลมาโหม่งบอล และหนึ่งในต�ำนานนักเตะการท่าเรือและทีมชาติไทย ที ม นั ก เตะยุ ค บุ ก เบิ ก ไทยลีก

พนักงานการท่าเรือ และท่าเรือกรุงเทพ

ถ้วยพระราชทาน ค. และง.

เจษฎาพรณ์ ณ พัทลุง (น้าเจษ) เทพบุตรแดนใต้ กองหน้าคู่ขวัญ กับน้าต๋อง ผู้ร่วมสร้างต�ำนานการท่าเรือยุครุ่งเรืองสูงสุด

รูปภาพที่ ๓.๐๑ รูปภาพล�ำดับเหตุการณ์และการพัฒนาสโมสรการท่าเรือ เอฟซี ๓๒

อ่อง ตัน ตัน นักเตะ ชาวเมียนมา อีกหนึ่ง นักเตะต่างชาติ ที่เป็น ต�ำนาน และที่ยอมรับ ของชาวท่าเรือ

ทีมการท่าเรือ ป๒๕๕๓ ชุดแชมป์โตโยต้า ลีกคัพ๒๐๑๐ น�ำทีมโดยยอดโค๊ช ‘สะสม ภพประเสริฐ” ตอนนั้นทีมการ ท่าเรือ มีประการหลังที่แข็งแกร่งอย่าง ‘มอยซี่” และ ‘มารี โอ้” ทั้งยังมีนายทวารจอมเซฟอย่าง ‘อูริค มูเซ่”

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ยุคเปลี่ยนผ่าน - ต่อมาสโมสรยุบรวมทีม ก. ข. ค. และง. เป็นสโมสรหลักเพื่อเข้าแข่งขันระดับลีกอาชีพ การเชียร์ ฟุตบอลกลายเป็นกิจกรรมของย่านคลองเตยที่คนในชุมชน โดยรอบต่างให้ความสนใจ และก่อตัวขึ้นเป็นกลุ่มแฟน บอลที่อาศัยใกล้ๆกัน มีจุดนัดพบและขับจักรยานยนต์มายัง สนามพร้อมกันเป็นคาราวานกองเชียร์ ตราสัญลักษณ์เปลีย่ น จากสิ่งที่นิยามถึงการท่าเรือไปเป็นสิงห์ที่มีภาพสะท้อน

อุดมคติหรือตัวตนของสโมสร พฤติกรรมดังกล่าว ปรากฎในหลายสโมสรของอังกฤษทีม่ พี นื้ ฐานมา จากแฟนบอลชนชั้นแรงงานที่มักแสดงออกด้วย ท่าทีที่ดุดัน รุนแรง และหยาบคาย ความซั บ ซ้ อ นทางธุ ร กิ จ ท� ำ ให้ ฟุ ต บอลเป็ น มากกว่าเพียงการแข่งขันกีฬา แต่ยังมีเรื่องของ ระเบียบข้อบังคับจากสมาคม การบริหารเงิน สนับสนุน ตลาดซือ้ ขายนักเตะ สินค้า ลิขสิทธ์การ นักเตะการท่าเรือยุคโค้ชเตี้ย น�ำทีมโดย อิทธิพล นนสิริ , ถ่ายทอดสด และอื่นๆที่ท�ำให้ต้องแยกส่วนการ พงษ์พิพัฒน์ ค�ำนวณ , รังสรร เอี่ยมวิโรจน์ และพิพัฒน์ ต้น บริหารให้มีอิสระคล้ายเอกชน ภายใต้การก�ำกับ กัณญา เป็นยุคแห่งการพิสจู น์ตนเองของเหล่านักเตะ เพราะ ดูแล และงบสนับสนุนจากการท่าเรือ ในเวลานัน้ การท่าเรือไม่ใช่สโมสรแนวหน้า และมีนกั เตะดาว ดัง แต่ได้สร้างมาตรฐาน และลีลาการเล่นที่เป็นที่ประทับใจ ด้วยความใจสู้ ไม่กลัวเหนื่อย ไม่กลัวเจ็บ ทั้งเล่นในเกม ทั้ง กระตุน้ แฟนบอลให้เชียร์ เป็นทีมรองทีส่ ามารถสร้างปาฏิหาร ในการชนะทีมหัวตารางได้บ่อยครั้ง

ยุคธุรกิจฟุตบอล - ตั้งแต่เข้าสู่ยุคไทยลีก ผลงานของสโมสร การท่าเรือก็ไม่เคยได้กลับไปแตะจุดสูงสุดของวงการอีกเลย และบ่อยครั้งที่ต้องตกชั้นไปแข่งในดิวิชั่นรอง ถึงแม้ว่าแฟน บอลจะยังคงเหนียวแน่น แต่พวกเขาก็กอ่ ปัญหาความรุนแรง จึงเป็นปัญจัยที่ท�ำให้โดนตัดแต้มจ�ำนวนมาก สถานการณ์ เช่นนีส้ ร้างค�ำถามถึงบทบาทของการท่าเรือต่อสโมสรว่าควร สนับสนุนต่อไปหรือไม่ แต่แฟนบอลก็ใช้ความพยายามในการ

งานแถลงข่าวเปิดตัวสโมสรการท่าเรือเมืองไทยประกันภัย, ๒๕๕๘ ทีมสโมสรฟุตบอลสิงห์ท่าเรือ ปี ๒๕๕๖ ดีวีชั่น ๑ มียอดนักเตะอย่าง เรนันโดร , เกียรติเจริญ เรืองปาน , สราวุธ คงเจริญ เป็นก�ำลังหลักในยุคนั้น

๒๕๕๒ ๒๕๕๖-๒๕๕๗

คณะกรรมการการท่าเรือแห่งประเทศไทย ได้ มี ม ติ หลั ง จากที่ ผู ้ บ ริ ห ารชุ ด เดิ ม ได้ คื น สิทธิ์ให้ ได้จัดตั้ง “บจก.การท่าเรือ เอฟซี” เข้ามา บริหารแทนเพื่อแข่งขันใน ไทยลีก ๒๕๕๘ โดยมี พล.ร.อ.อภิชาติ เพ็งศรีทอง เป็น ประธานสโมสร

งานแถลงข่าวเปิดตัวสโมสรการท่าเรือ, ๒๕๕๙

๒๕๕๗

FA ๒๕๕๒

๒๕๕๕

เปลี่ยนชื่อเป็นสโมสรฟุตบอลสิงห์ท่าเรือ เปลี่ยน คณะฝึ ก สอนและบริ ห ารเกื อ บทั้ ง คณะ โดยมี พล.ต.ท.ค�ำรณวิทย์ ธูปกระจ่าง เป็นประธาน กิตติมศักดิ์ และ นพ. ทรง วงศ์วานิช เป็นประธาน สโมสร โดยในปีนั้น สโมสร ซึ่งท�ำการแข่งขัน ดิวิชั่น ๑ ๒๕๕๖ ท�ำผลงานได้อย่างน่าประทับใจ โดยจบด้วยต�ำแหน่งรองชนะเลิศ ได้สทิ ธิเ์ ลือ่ นชัน้ ไปแข่งขันไทยลีกอีกครั้ง

เรียกร้องจนสโมสรสามารถด�ำเนินการต่อไปได้ ด้วยรูปแบบการบริหารโดยจัดตั้ง บจก. ขึ้นมา บริหารด้านนักกีฬาและการจัดการแข่งขัน ส่วน การท่าเรือจะสนับสนุนในด้านสถานที่ และเงิน ทุนบางส่วน ตั้งแต่ก่อตั้งจนถึงปัจจุบัน จะเห็น ได้ว่าบทบาทความสัมพันธ์ของการท่าเรือและ สโมสรค่อยๆลดบทบาทลงอย่างเห็นได้ชัด ทั้งที่ ประวัตศิ าสตร์ตลอด ๕๐ ปีของสโมสรการท่าเรือ ก็เป็นหนึง่ ในเรือ่ งราวความภาคภูมใิ จขององค์กร ทีไ่ ด้มสี ว่ นส�ำคัญในการพัฒนาวงการฟุตบอลไทย มาอย่างต่อเนื่อง แต่ต่อมาในวันที่ ๒๑ กุมภาพันธ์ ปีเดียวกัน ได้ขอเปลี่ยนชื่อทีมใช้แบบเดิมในชื่อ “สโมสร ฟุตบอลการท่าเรือ” แต่ผลงานของสโมสรกลับ ไม่ดี โดยตกชั้นในอันดับที่ ๑๗ ของตาราง จน ต้องลงไปเล่นในลีกดิวิชั่นรอง นับว่าเป็นการ เปิดตัวที่ไม่ดีนักของมาดามแป้งในการเข้ามา บริหาร เกิดแรงกดดันจากแฟนบอลทั้งจากการ เข้ามาเปลี่ยนแปลงโลโก้ เป็นรูปม้า และผลงาน ที่ออกมาไม่ดี แต่ เ มื่ อ มาดามแป้ งปรั บ บทบาทในการรั บ ฟั ง แฟนบอลมากยิ่งขึ้น ยอมเปลี่ยนโลโก้ และวาง ยุทธศาสตร์ในการบริหารทีมที่มีประสิทธิภาพ มากขึ้น ท�ำให้ภายในเวลาแค่ปีเดียวก็สามารถ กลับมาสูก่ ารแข่งขันในลีกสูงสุดได้อกี ครัง้ พร้อม ปรับเปลี่ยนโลโก้ และฉายาให้เป็นไปตามความ ต้องการของแฟนบอล เป็นจุดเริ่มต้นในการ สร้างการยอมรับ ซึง่ เป็นส่วนส�ำคัญในการพัฒนา ทีมในอนาคต

53 AND COUNTING YEARS

PORT FOOTBALL CLUB 1967

รางวัลชนะเลิศถ้วย Chang FA Cup 2019

ในฤดูกาล ๒๕๕๙ ที่สโมสรลงไปท�ำการแข่งขัน ในดิวิชั่น ๑ สโมสรก็สามารถเลื่อนชั้นสู่ไทยลีก อีกครั้ง โดยจบด้วยอันดับที่ ๓ ในปีนั้นมีการ เปลื่ยนแปลงตราสโมสร โดยกลับมาใช้รูปสิงห์ อีกครั้ง รวมไปถึงการ กลับมาใช้ฉายา “สิงห์ เจ้าท่า” การเป็นทีย่ อมรับโดยแฟนบอลท�ำให้เมือ่ มาดาม แป้ ง พยายามขอความร่ ว มมื อ ในการป้ อ งกั น ความรุนแรง และความประพฤติของแฟนบอล ก็ได้รับการตอบรับเป็นอย่างดี จนสามารถปลด รั้วตาข่ายที่กั้นอัฒจันทร์กับสนามลงได้ส�ำเร็จ การแข่งขันนัดชิงชนะเลิศกับสโมสรราชบุรี มิตรผล เอฟซี

๒๕๕๙

“เป็นช่วงเวลาที่ยากล�ำบากที่สุดของสโมสร เพราะเหตุปะทะกับแฟนบอลเมืองทอง และ ปัญหาวินัยนักเตะ ท�ำให้สโมสรถูกตัดแต้ม อย่างเรียกได้วา่ ยากจะกลับมาแข่งในลีกสูงสุด อีกในปีถัดไป การคืนสิทธิ์น�ำมาสู่แนวคิดใน การยุติบทบาทของสโมสร และยกเลิกการใช้ สนามแพทสเตเดียม แต่ดว้ ยการต่อสูเ้ รียกร้อง ของแฟนบอล และหารพูดคุยของผูบ้ ริหารเป็น ผลให้ยังสามารถหาทางออกให้แก่สโมสรโดย การจัดตั้ง บจก.ขึ้นมาบริหารแทน”

๒๕๕๙-ปัจจุบัน ๒๕๕๘ นวลพรรณ ล� ำ่ ซ� ำ ผู ้ จั ด การที ม ฟุ ต บอลหญิ ง ที ม ชาติ ไ ทย ได้ ร ่ ว ม ท�ำสัญญาและเข้ามาบริหารสโมสร จึงได้เปลี่ยนชื่อใหม่เป็น “สโมสร ฟุตบอลการท่าเรือเมืองไทยประกัน ภัย” รวมไปถึงเปลีย่ นตราสัญลักษณ์ และฉายาใหม่เป็น “อาชาท่าเรือ”

กลับสู่การเป็นสโมสรชั้นน�ำของไทย โดยท�ำผลงานปี ๒๕๖๐ จบอันดับที่ ๙ ในไทยลีก ปี ๒๕๖๑ จบอันดับที่ ๓ ในไทยลีก และปี ๒๕๖๒ จบอันดับ ที่ ๓ ในไทยลีกพร้อมชนะเลิศถ้วย ช้างเอฟเอคัพ หลังจากห่างหายจาก การได้รางวัลมากว่า ๑๐ ปี ๒๕๖๒

๒๕๕๘

นวลพรรณ ล�ำ่ซ�ำ ประธานกรรมการผู้จัดการ บ.เมืองไทยประกันภัย และเมืองไทยประกันชีวิต

FA ๒๕๖๒ ๓๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๑.๒ ข้อมูลพื้นฐานของสโมสรในปัจจุบัน

๑๗

๑. คณะบริหาร ณ เดือนเมษายน พ.ศ. ๒๕๖๓

๒๑ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๘ นวลพรรณ ล�่ำซ�ำ (มาดามแป้ง) ผู้จัดการทีมชาติ ฟุตบอลหญิง (ต�ำแหน่ง ณ ขณะนัน้ ) ได้ลงนาม MOU ร่วมกับการท่าเรือแห่งประเทศไทย ในการอนุมตั สิ ทิ ธิก์ ารบริหารสโมสรการท่าเรือ เอฟซี ภายใต้ บจก. การท่าเรือ เอฟซี เป็น กรอบเวลา ๔ ปี โดยถึงแม้ว่าในระยะแรกของการเข้าบริหารจะพาสโมสรตกชั้นไปเล่น ลีก T2 แต่กส็ ามารถน�ำสโมสรกลับมาแข่งในไทยลีก (T1) ในปีตอ่ มา และสามารถท�ำผล งานจบอันดับ ๓ ได้ก่อนการสิ้นสุดสัญญา จากผลงานที่เป็นที่ยอดเยี่ยม และมาตรการ การแก้ไขปัญหาความรุนแรงของแฟนบอลได้อย่างเห็นผล ท�ำให้ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๒ ได้มีการลงนาม MOU เพื่อขยายสัญญาการบริหารสโมสรไปอีก ๕ ปี รูปภาพที่ ๓.๐๒ รูปภาพคุณนวลพรรณ ล�่ำซ�ำ (มาดามแป้ง) ประธานสโมสร

๒. ตราสัญลักษณ์ (Logo)

พวกเราคือต�ำนาน “We Are The Legend” สโมสรการท่าเรือ เอฟ.ซี. เป็นสโมสรฟุตบอลทีอ่ ยูค่ กู่ บั ประเทศไทยมาอย่างยาวนาน เพือ่ ย้อนร�ำลึกถึงความส�ำเร็จในอดีตที่ผ่านมา สโมสรฯ จึงน�ำ “สิงห์” อันเป็นสัญลักษณ์ใน อดีต มาเป็นจุดเริม่ ต้นในการก้าวไปสูค่ วามส�ำเร็จทีย่ งิ่ ใหญ่อกี ครัง้ สิงห์ทจี่ อ้ งมองไปข้าง หน้าด้วย แววตาอันมุง่ มัน่ เปีย่ มไปด้วยความน่าเกรงขาม ผูไ้ ม่เคยยอมแพ้ และฝ่าฟันกับ ทุกอุปสรรคทีผ่ า่ นเข้ามา สมอเรือทีโ่ อบล้อมสิงห์ สือ่ ให้เห็นถึงความมัน่ คง หนักแน่น ใน ความเป็นครอบครัวการท่าเรือ ทัง้ สองสิง่ เชือ่ มเกีย่ วกันด้วยความรักจากแฟนบอล ผ่าน ผ้าพันคอแสดน�้ำเงิน ที่เกี่ยวพันสมอกับสิงห์เอาไว้ จากนี้ สโมสรและแฟนบอล จะร่วม กันสร้างต�ำนานแห่งความส�ำเร็จที่ยิ่งใหญ่อีกครั้ง ๓. สีประจ�ำสโมสร

จากค�ำบอกเล่า คู่สีดังกล่าวเกิดขึ้นโดยบังเอิญจากขณะที่นิวัฒน์ ศรีสวัสดิ์ (น้า ต๋อง) เดินทางไปยังประเทศเกาหลีใต้แล้วพบผ้าสีดังกล่าวจึงซื้อกลับมาแล้วตัดเย็บเป็น ชุดนักกีฬา จนแฟนบอลเข้าตา และเป็นที่ชื่นชอบในเวลาต่อมา ๔. ผู้สนับสนุนอย่างเป็นทางการ

รูปภาพที่ ๓.๐๘ รูปภาพตราสัญลักษณ์ผู้สนับสนุนสโมสรอย่างเป็นทางการ ๑๗

การท่าเรือ เอฟ.ซี. Port F.C. สืบค้นจาก www.portfootballclub.com. (๒๕๖๑)

๓๔

รูปภาพที่ ๓.๐๓ รูปภาพดร. องอาจ ก่อสินค้า, ผู้ จัดการสโมสร

รูปภาพที่ ๓.๐๔ รูปภาพคุณ จเด็จ มีลาภ, ประธานฝ่ายเทคนิค และหัวหน้าผู้ฝึกสอน

๕. สีเครื่องแต่งกายนักกีฬา

รูปภาพที่ ๓.๐๕ รูปภาพตราสัญลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซีตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๕๙

สีชุดทีมเหย้า รูปภาพที่ ๓.๐๖ รูปภาพคู่สีประจ�ำสโมสร

สีชุดทีมเยือน

รูปภาพที่ ๓.๐๗ รูปภาพคู่สีเครื่องแต่งกายนักกีฬา

สีชุดที่สาม

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๑.๓ ข้อมูลทีมนักกีฬาของสโมสร

รูปภาพที่ ๓.๐๙ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีมหลัก

รูปภาพที่ ๓.๑๑ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีม B

รูปภาพที่ ๓.๑๐ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีมหลัก

รูปภาพที่ ๓.๑๒ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดทีม B

PORT F.C. ทีมฟุตบอลชุดใหญ่ League : Thai League 1

ทีมนักกีฬาฟุตบอลชุดใหญ่ ทีเ่ ป็นแกนหลักของสโมสร ปัจจุบนั มีจำ� นวนนักเตะ กว่า ๘๑ คน และติดทีมชาติกว่า ๖ คน มีพฒ ั นาการต่อเนือ่ งมาตัง้ แต่การยุบรวมทีม ก ข ค และง ในอดีตเป็นสโมสรฟุตบอลอาชีพ เป็นหนึง่ ในทีมทีม่ คี า่ ตัวสูงสุดในวงการฟุตบอล ไทย และเป็นที่นิยมของเหล่าแฟนบอลจนเกิดวัฒนธรรมดารานักเตะที่ได้รับความนิยม เช่นนักเตะต่างชาติ หรือนักเตะทีมชาติ PORT FCB ทีมฟุตบอลชุดรอง League : T4 (Division 4)

ทีมนักกีฬาฟุตบอลชุด B หลายคนเติบโตมาจาก Academy และใช้โอกาสใน การเล่นในทีมเล็กเพือ่ พัฒนาฝีมอื เพือ่ ขยับขึน้ เล่นในทีมใหญ่ในอนาคต มีบทบาทเป็นทีม เพื่อสร้างนักเตะหน้าใหม่ให้มีโอกาสได้แสดงฝีมือ สร้างผลงานให้สโมสร และสามารถ เป็นรายได้แก่สโมสรเมื่อสามารถขายนักเตะได้ นับได้ว่าเป็นก�ำลังส�ำคัญในการพัฒนา สโมสรอย่างยั่งยืน ACADEMY PORT F.C. ทีมเยาวชนร่วมกับโรงเรียนปทุมคงคา

ตามข้อก�ำหนดของ FIFA สโมสรฟุตบอลต้องให้การสนับสนุนการศึกษา และ ฝึกฝนเยาวชนเพื่อเติบโตมาเป็นนักกีฬาที่มีคุณภาพ โดยสโมสรการท่าเรือได้ท�ำ MOU ร่วมกับโรงเรียนปทุมคงคา โดยให้การสนับสนุนทั้งทีมสตาฟโค้ชเพื่อฝึกซ้อม และองค์ ความรู้ทางวิทยาศาสตร์การกีฬา โดยโรงเรียนจะรับหน้าที่ในการบริหารตารางการฝึก ซ้อมให้สัมพันธ์กับการเรียนในระบบ

รูปภาพที่ ๓.๑๓ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดเยาวชน

รูปภาพที่ ๓.๑๕ รูปภาพทีมนักกีฬาชุด E-Sport

รูปภาพที่ ๓.๑๔ รูปภาพทีมนักกีฬาชุดเยาวชน

รูปภาพที่ ๓.๑๖ รูปภาพทีมนักกีฬาชุด E-Sport

PORT F.C. - E SPORT ทีม e-sport League : Toyota E- League

เป็นทีมหน้าใหม่ของสโมสรทีเ่ ปิดตัวในช่วงต้นปีพ.ศ. ๒๕๖๓ เพือ่ เข้าแข่งขันใน รายการ Toyota E-League โดยปัจจุบนั หลายสโมสรชัน้ น�ำของไทยต่างก็มที มี E-Sport เป็นของตนเอง โดยแข่งขันในนามสโมสร ส�ำหรับวงการฟุตบอลไทยยังนับว่าพึ่งเริ่มต้น แต่ในวงการฟุตบอลยุโรปการแข่งขันของสโมสรชัน้ น�ำในรายการ E-Sport นับว่าเข้มข้น ไม่แพ้นักกีฬาจริง และยังมีฐานแฟนคลับจ�ำนวนมาก ๓๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๑.๔ ข้อมูลลักษณะการใช้พื้นที่ของนักกีฬาและทีมฝึกซ้อม

๑

๑ ๒

๓ ๔

๒

อาทิตย์ Relaxing Day

จันทร์ Restoring Day

วันพักผ่อนนักกีฬา ตลอดทั้งวันไม่มีนัดหมายเพื่อให้นักกีฬา ได้พักผ่อนอย่างเต็มที่ นักกีฬาที่บาดเจ็บ อยู ่ ภ ายใต้ ก ารดู แ ลของที ม แพทย์ อ ย่ า ง ต่อเนื่อง

ฟื้นฟูสภาพร่างกายนักกีฬา ๑

๒

๓

รูปภาพที่ ๓.๑๗ รูปภาพล�ำดับการฝึกซ้อมของนักกีฬาทีมหลักและการใช้งานพื้นที่สนาม ๓๖

อังคาร Testing Day

ตรวจสอบสมรรถภาพร่างกายนักกีฬา

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ เน้นการฟืน้ ฟูกล้าม เนื้ อ ด้ ว ยการบริ ห ารยื ด เหยี ย ด และสั ง เกตกล้ า มเนื้ อ ส่ ว นต่ า งๆ (Fitness First) ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ ว่ายน�ำ้ วิ่งเบาๆ รอบสนามหรือหากมีความพร้อม อาจมี ก ารฝึ ก วิ่ ง จั บ เวลา ส� ำ รวจ อาการบาดเจ็บเพิ่มเติม ๑๗:๐๐-๑๙:๐๐ นักกีฬาบางส่วน แยกไปท� ำ หน้ า ที่ ฝ ึ ก Academy (โรงเรียนปทุมคงคา)

๑

๒

๓

๓

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ เน้ น ฝึ ก ความ แข็งแกร่งของกล้ามเนื้อมัดส�ำคัญ และ Streght Test เพื่อก�ำหนด แนวทางการฝึก ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ แยกฝึ ก ตาม ความผิดพลาดทีเ่ กิดขึน้ จากเกมนัด ล่าสุดเพื่ออุดช่องว่างของเกม ๑๗:๐๐ - ๑๙:๐๐ นักกีฬาบางส่วน แยกไปท� ำ หน้ า ที่ ฝ ึ ก Academy (โรงเรียนปทุมคงคา)

พุธ Practice Day

๒ ๕

๑

๑

พฤหัสบดี Conclusion Day

ศุกร์ Preparing Day

ฝึกความคล่องตัว และซ้อมแผนการเล่น สรุปผลการฝึกซ้อม และประกาศผล ๑๑ ทดสอบความฟิตเพื่อประกอบการตัดสิน ตัวจริง ใจของโค้ช ๑

๒

๓

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ ฝึ ก ความ คล่ อ งแคล่ ว ของร่ า งกาย ความ รวดเร็ว เช่น Four Line Sprit หรือ Zigzag Run ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ ซ้อมแผนการเล่น ทีจ่ ะใช่ในนัดถัดไป ประเมิน ๑๑ ตัว จริง จะเป็นวันที่ได้ทดลองแข่งขัน เต็มรูปแบบกับตัวส�ำลอง ๑๗:๐๐ - ๑๙:๐๐ นักกีฬาบางส่วน แยกไปท� ำ หน้ า ที่ ฝ ึ ก Academy (โรงเรียนปทุมคงคา)

๑

๒

๓

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ ประชุมซักซ้อม แผนการเล่นนัดต่อไป เปิดโอกาส ให้นักเตะได้ใช้ความคิดสร้างสรรค์ ทดลองวางแผนทีม ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ ประชุมสรุปผล การฝึกซ้อม ประกาศชือ่ ๑๑ ตัวจริง บอกความคาดหวังของโค้ช ๑๗:๐๐-๑๙:๐๐ นักกีฬาบางส่วน แยกไปท� ำ หน้ า ที่ ฝ ึ ก Academy (โรงเรียนปทุมคงคา)

๑

๒

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ ทดสอบความ ฟิตของ ๑๑ ตัวจริง เพื่อประกอบ การตัดสินใจครั้งสุดท้ายของโค้ช เน้ น ที่ ก ารทดสอบความเข้ ม แข็ ง ของระบบหมุ น เวี ย นโลหิ ต และ การหายใจ ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ เปิดโอกาสให้พกั ผ่อนตามอัธยาศัย และกิจกรรมเพือ่ สานสัมพันธ์ของทีม และต้องพัก ผ่อนให้เพียงพอ

เสาร์ Match Day

ยืดเหยียดกล้ามเนื้อ แข่งขัน และสรุป ภาพรวม ๑ ๒

๓

๔ ๕

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ อบอุ่นกล้ามเนื้อ ๑๕:๐๐ - ๑๗:๐๐ นักกีฬาเก็บตัว ซักซ้อมแผนการเล่น เปลี่ยนเครื่อง แต่งกาย ๑๗:๐๐ - ๑๗:๔๐ นักกีฬาตัวจริง อบอุน่ ร่างกายและซ้อมตามต�ำแหน่ง ตัวส�ำลองเล่นลิงชิงบอล ๑๘:๐๐-๑๙:๕๐ ลงสนามแข่งขัน ๒๐:๐๐ - ๒๑:๐๐ สรุปภาพรวม การแข่งขัน แยกนักกีฬาบาดเจ็บ พบทีมแพทย์

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๒ ๓

อาทิตย์ Practice Day

ฝึกความคล่องตัว และซ้อมแผนการเล่น ๑

๒

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ ฝึ ก ความ คล่ อ งแคล่ ว ของร่ า งกาย ความ รวดเร็ว เช่น Four Line Sprit หรือ Zigzag Run ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ ซ้อมแผนการเล่น ทีจ่ ะใช่ในนัดถัดไป จะเป็นวันทีไ่ ด้ลง เกมเต็มรูปแบบกับตัวส�ำลอง

๒ ๓

๑

สรุปผลการฝึกซ้อม และประกาศผล ๑๑ ตัวจริง

๒ ๓

๑

๑

๑ ๑

๑

๔

๒

๓

จันทร์ Conclusion Day

๑

๒ ๕

๓

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ ประชุมซักซ้อม แผนการเล่นนัดต่อไป ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ ประชุมสรุปผล การฝึกซ้อม ๑๗:๐๐-๑๙:๐๐ เจ้ า หน้ า ที่ ก าร ท่าเรือใช้สนามเล่นฟุตบอล

อังคาร Preparing Day

พุธ Match Day

ทดสอบความฟิตเพื่อประกอบการตัดสิน ใจของโค้ช ๑

๒

๓

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ ทดสอบความฟิต ของ ๑๑ ตัวจริง เพื่อประกอบการ ตัดสินใจครัง้ สุดท้ายของโค้ช เน้นที่ การทดสอบความเข้มแข็งของระบบ หมุนเวียนโลหิต และการหายใจ ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ เปิดโอกาสให้ พักผ่อนตามอัธยาศัย ต้องพักผ่อน ให้เพียงพอ ๑๗:๐๐-๑๙:๐๐ เจ้ า หน้ า ที่ ก าร ท่าเรือใช้สนามเล่นฟุตบอล

ยืดเหยียดกล้ามเนื้อ แข่งขัน และสรุปภาพรวม ๑ ๒

๓

๔ ๕

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ อบอุ่นกล้ามเนื้อ ๑๓:๐๐ - ๑๔:๐๐ นักกีฬาเก็บตัว ซักซ้อมแผนการเล่น เปลี่ยนเครื่อง แต่งกาย ๑๔:๐๐ - ๑๔:๔๐ นักกีฬาตัวจริง อบอุน่ ร่างกายและซ้อมตามต�ำแหน่ง ตัวส�ำลองเล่นลิงชิงบอล ๑๕:๐๐-๑๖:๕๐ ลงสนามแข่งขัน ๑๗:๐๐ - ๑๘:๐๐ สรุ ป ภาพรวม การแข่งขัน

ศุกร์ Restoring Day

พฤหัสบดี Relaxing Day

วันพักผ่อนนักกีฬา

๑

ตลอดทั้ ง วั น ไม่ มี นั ด หมายเพื่ อ ให้ นักกีฬาได้พักผ่อนอย่างเต็มที่ ๑๗:๐๐-๑๙:๐๐ เจ้ า หน้ า ที่ ก าร ท่าเรือใช้สนามเล่นฟุตบอล

ฟื้นฟูสภาพร่างกายนักกีฬา ๑

๒

๓

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ เน้นการฟืน้ ฟูกล้าม เนื้อด้วยการบริหารยืด เหยียดและ สังเกตกล้ามเนื้อส่วนต่างๆ ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ ว่ายน�้ำ วิ่งเบาๆ รอบสนามหรือหากมีความพร้อม อาจมี ก ารฝึ ก วิ่ ง จั บ เวลา ส� ำ รวจ อาการบาดเจ็บเพิ่มเติม ๑๗:๐๐-๑๙:๐๐ เจ้ า หน้ า ที่ ก าร ท่าเรือใช้สนามเล่นฟุตบอล

เสาร์ Testing Day

ตรวจสอบสมรรถภาพร่างกายนักกีฬา ๑

๒

๙:๐๐ - ๑๒:๐๐ เน้ น ฝึ ก ความ แข็งแกร่งของกล้ามเนื้อมัดส�ำคัญ และ Strenght Test เพื่อก�ำหนด แนวทางการฝึก ๑๓:๐๐ - ๑๗:๐๐ แยกฝึกตามความ ผิดพลาดที่เกิดขึ้นจากเกมนัดล่าสุด เพื่ออุดช่องว่างของเกม

รูปภาพที่ ๓.๑๘ รูปภาพล�ำดับการฝึกซ้อมของนักกีฬาทีม B และการใช้งานพื้นที่สนาม ๓๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๒ ๓

๔

๕

๑

๒

๔

ฟุตบอลกระชับมิตร การท่าเรือ - ศุลกากร - สมาคมชิปปิ้ง สมาคมผู้น�ำเข้า และส่งออก

ฟุตบอลสหภาพฯ การท่าเรือคัพ

PAT FOOTBALL ACADEMY

การแข่งขันฟุตบอลประจ�ำปี ด�ำเนินการ โดยสหภาพแรงงานการท่าเรือ เพื่อการพัก ผ่อน ออกก�ำลังกาย และให้ความส�ำคัญกับ สุขภาพแรงงาน

การท่าเรือแห่งประเทศไทย น�ำโดยผูฝ้ กึ สอน และนักกีฬาการท่าเรือชื่อดังจัดกิจกรรมจิต อาสาในโครงการ PAT Football Academy โดยฝึกสอนเทคนิคเบื้องต้นให้กับเยาวชน บริเวณชุมชนรอบท่าเรือจ�ำนวนกว่า ๒๐๐ คนในการเรี ย นรู ้ ทั ก ษะการเล่ น ฟุ ต บอล ขั้ น พื้ น ฐาน ทั้ งนี้ ก ารท่ า เรื อ จะจั ดพิ ธี เ ปิ ด โครงการดังกล่าว อย่างเป็นทางการ ในวัน ที่ ๒๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ โดยจะสอนทุก วันเสาร์ เวลา ๘.๐๐-๑๐.๐๐ น. จนถึงเดือน กันยายน พ.ศ.๑๕๖๐ เป็นกิจกรรมที่ท�ำให้วันหยุดในการท่าเรือมี บรรยากาศทีค่ กึ คักทัง้ เด็กๆทีม่ าเรียน พ่อแม่ ผูป้ กครองทีต่ า่ งมารอลูกหลาน และร้านขาย ขนม-เครื่องดื่มที่มาพร้อมรอบริการ

การแข่งขันฟุตบอลกระชับความสัมพันธ์ และเลี้ยงสังสรรค์ ระหว่างหน่วยงานการ ท่าเรือฯ ส�ำนักงานศุลกากร สมาคมชิปปิ้งแห่งประเทศไทย สมาคมผู้น�ำเข้าและ ส่งออกสินค้าและตัวแทนเรือกรุงเทพฯ (BSAA) ๒

๓

โครงการจัดการแข่งขันกีฬาชุมชนสามัคคี ต่อต้านยาเสพติด

ฟุตบอลอาวุโส สหภาพฯ

การเปิดบ้านจัดการแข่งขันฟุตบอล และ แชร์บอลให้กับโรงเรียนบริเวณโดยรอบการ ท่าเรือกรุงเทพ ๖ โรงเรียน ได้แก่ โรงเรียน ศูนย์รวมน�ำใ้ จ โรงเรียนชุมชนหมูบ่ า้ นพัฒนา โรงเรียนวัดคลองเตย โรงเรียนไทยประสิทธิ ศาสตร์ โรงเรียนวัดสะพาน และ โรงเรียน สามัคคีสงเคราะห์

ซึ่งนอกจากการแข่งขันของเจ้าหน้าที่และ แรงงานปั จ จุ บั น แล้ ว ยั ง เปิ ด โอกาสให้ ผู ้ ที่ เ กษี ย ณอายุ ไ ด้ ก ลั บ มารวมตั ว กั น จั ด ที ม แข่งขัน ทั้งได้ออกก�ำลังกาย และได้กลับมา พบน้องๆในการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๑๙ รูปภาพการใช้งานพื้นที่แพทสเตเดียมของการท่าเรือแห่งประเทศไทย และชุมชนโดยรอบ ๓๘

๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

Openning Season Match

Big Match with Buriram Big Match with BG

Big Match with Muangthong

Big Match with BU

Match : ๔๙ ครั้ง Training : ๒๖๐ วัน Match : ๑๕ ครั้ง Training : ๒๗๐ วัน

Friendly Match Leo Pre Season Leo Pre Season Toyota Thai League.

ประเภทการใช้งาน

PAT Football Aca. Friendly Match Omsin Thai League 4

ม.ค.

ก.พ.

มี.ค.

เม.ย.

พ.ค.

มิ.ย.

ก.ค.

ส.ค.

ก.ย.

ต.ค.

พ.ย.

ธ.ค.

PORT F.C. Toyota Thai League Leo Pre Season Chang FA Cup Friendly Match Training Concert and Events PORT F.C.B Omsin Thai League 4 Friendly Match Training ACADEMY PORT F.C. Training PORT THORITY OF THAILAND ฟุตบอลสหภาพฯ ท่าเรือคัพ ฟุตบอลกระชับมิตร PAT Football Academy Training กีฬาชุมชนสามัคคี รูปภาพที่ ๓.๒๐ รูปภาพล�ำดับการใช้งานสนามแพทสเตเดียมในรอบปี

๓๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๒ ข้อมูลทางสังคมวิทยาของแฟนบอลการท่าเรือ ๓.๒.๑ ข้อมูลพัฒนาการของแฟนบอลการท่าเรือ ฐานแฟนบอลยุคสโมสรรัฐวิสาหกิจ

การก�ำเนิดของสโมสรฟุตบอลในการท่าเรือเพราะเป็นกีฬาทีน่ ยิ มของเจ้าหน้าที่ และผูบ้ ริหาร โดยในยุคแรกเป็นการรวมทีมขึน้ จากเจ้าหน้าทีท่ กั ษะดี และการสนับสนุน จากเพื่อนร่วมงานให้ได้โอกาสแข่งขันในนามขององค์กร เริ่มจากการแข่งขันในกลุ่ม รัฐวิสาหกิจก่อนมีการแข่งขันในรายการระดับประเทศ เมือ่ สโมสรขยายตัวขึน้ จึงมีการคัด ตัวนักเตะจากบุคคลภายนอกและให้ต�ำแหน่งงานในการท่าเรือควบคูก่ ันไป บรรยากาศ ในการไปเชียร์จึงเป็นการไปเชียร์เพื่อนร่วมงาน ทั้งยังมีงบสนับสนุนเพื่อจัดหาอาหาร เครื่องดื่ม และความบันเทิง ฟุตบอลในเวลานั้นจึงเป็นตัวแทนขององค์กรอย่างแท้จริง

ฐานแฟนบอลยุคเปลี่ยนผ่าน

เมื่อสมาคมฟุตบอลเริ่มออกข้อก�ำหนดเรื่องมาตรฐานสนามฟุตบอลมากขึ้น แพทสเตเดียมถูกปิดปรับปรุงเป็นโอกาสให้ต้องแข่งขันนอกบ้าน ในช่วงเวลานั้นท�ำให้ สโมสรการท่าเรือออกสูส่ ายตาของผูค้ นภายนอก ลีลาการเล่น และนักเตะน่าจับตามอง เมื่อกลับสู่แพทสเตเดียมอีกครั้งก็มีแฟนบอลจากชุมชนโดยรอบติดตามมาด้วยจนเกือบ เต็มความจุสนาม ในช่วงนีฟ้ ตุ บอลกลายเป็นกิจกรรมส่วนหนึง่ ของชุมชนคลองเตย แฟน บอลจึงไม่จ�ำกัดอยู่เพียงแค่เจ้าหน้าที่การท่าเรือ แต่รวมไปถึงชาวกรุงเทพฯ จากชุมชน โดยรอบ โดยเฉพาะอย่างยิ่งชาวคลองเตย

ฐานแฟนบอลยุคธุรกิจฟุตบอล

เป็นยุคที่นับได้ว่าแฟนบอลการท่าเรือมีความหลากหลาย และจ�ำนวนมาก ที่สุด เพราะเป็นช่วงที่นับได้ว่าเป็นยุคทองของไทยลีก แฟนบอลไม่ได้จ�ำกัดอยู่เพียง เจ้าหน้าที่การท่าเรือ และชาวคลองเตย แต่ขยายตัวไปยังส่วนต่างๆของกรุงเทพฯ เช่น สุขุมวิท พระรามสาม สาทร บางจาก บางนา หรือแม้แต่คนต่างจังหวัดที่มาท�ำงานใน กรุงเทพฯ จุดเด่นอย่างหนึ่งคือเป็นสโมสรในเขตกรุงเทพฯชั้นใน ใกล้ย่านธุรกิจจึงท�ำให้ มีฐานแฟนบอลชาวต่างชาติอยูไ่ ม่นอ้ ย แต่การขยายตัวเช่นนีท้ ำ� ให้บทบาทของสโมสรนัน้ ใหญ่เกินกว่าการเป็นเพียงส่วนหนึ่งของการท่าเรือ ความส�ำเร็จที่ได้จึงเป็นความส�ำเร็จ ของการบริหารของประธานสโมสร มากกว่าความส�ำเร็จของการท่าเรื่อเฉกเช่นในอดีต

รูปภาพที่ ๓.๒๑ รูปภาพแสดงการกระจายตัวของแฟนบอลการท่าเรือยุคสโมสรรัฐวิสาหกิจ

รูปภาพที่ ๓.๒๓ รูปภาพแสดงการกระจายตัวของแฟนบอลการท่าเรือยุคเปลี่ยนผ่าน

รูปภาพที่ ๓.๒๕ รูปภาพแสดงการกระจายตัวของแฟนบอลการท่าเรือยุคธุรกิจฟุตบอล

รูปภาพที่ ๓.๒๒ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือยุคสโมสรรัฐวิสาหกิจ

รูปภาพที่ ๓.๒๔ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือยุคเปลี่ยนผ่าน

รูปภาพที่ ๓.๒๖ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือยุคธุรกิจฟุตบอล

๔๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๒.๒ ข้อมูลทางประชากรของแฟนบอลการท่าเรือ

๑๘

เพศหญิง ๑๖%

๑๕-๒๐ ๘% ๒๑-๒๕ ๘%

๒๖-๔๐ ๒๓%

๒๖-๓๐ ๒๗%

๓๑-๓๕ ๓๕%

เพศชาย ๘๔%

แผนภูมิที่ ๓.๐๑ แผนภูมิแสดงกลุ่มเพศของแฟนบอลการท่าเรือ

แผนภูมิที่ ๓.๐๒ แผนภูมิแสดงกลุ่มอายุของแฟนบอลการท่าเรือ

อื่นๆ ธุรกอจส่วนบุคคล ๓% ๑๑%

หย่าร้าง ๒% สมรส ๒๓%

เจ้าหน้าที่การท่าเรือ ๑๑% นักเรียน/นักศึกษา ๓๓%

โสด ๗๕%

อื่นๆ ๑%

ลูกจ้างบริษัท ๓๖%

ผู้ใช้แรงงาน ๕% แผนภูมิที่ ๓.๐๓ แผนภูมิแสดงกลุ่มอาชีพของแฟนบอลการท่าเรือ แผนภูมิที่ ๓.๐๔ แผนภูมิแสดงกลุ่มสถานะครอบครัวของ แฟนบอลการท่าเรือ

๖๐ ๔๕

ประถมศึกษา ๑๕% ปริญญาตรี ๔๑%

๓๐ ๑๕ ๐

ปฐมวัย ๒%

มัธยมศึกษา ๒๓% อาชีวศึกษา ๑๙%

>๑๐,๐๐๐

๑๐,๐๐๑ ๒๐,๐๐๐

๒๐,๐๐๑ ๓๐,๐๐๐

๓๐,๐๐๑ ๔๐,๐๐๐

๔๐,๐๐๑ <

แผนภูมิที่ ๓.๐๕ แผนภูมิแสดงกลุ่มรายได้ของแฟนบอลการท่าเรือ

แผนภูมิที่ ๓.๐๖ แผนภูมิแสดงกลุ่มระดับการศึกษาของ แฟนบอลการท่าเรือ

กลุ่มของแฟนบอลแบ่งตามช่วงอายุ และเชื้อชาติ วัยรุ่น

แฟนบอลกลุ ่ ม วั ย รุ ่ น ทั้ ง ระดั บ มั ธ ยมศึ ก ษา และ อุดมศึกษาส่วนมากเป็นชาวคลองเตยที่มีค วามผูกพันกับ สโมสรมาตั้งแต่เกิด หรือชาวกรุงเทพฯ ชื่นชอบฟุตบอล พวก เขาคือความเข้มแข็ง และความคิดสร้างสรรค์ใหม่ๆในการ เชียร์บน Stand วัยท�ำงาน

แฟนบอลกลุม่ ใหญ่ทสี่ ดุ ของสโมสรการท่าเรือ มีพนื้ ฐานมาจากชาวคลองเตย ลูกจ้างทีย่ า้ ยถิน่ ฐานจากชนบท และ ชาวกรุงเทพฯ จากย่านอืน่ ๆ ความเป็นมิตรและเปิดใจยอมรับ ต่อแฟนบอลคนใหม่ๆ ท�ำให้เป็นเรือ่ งไม่ยากเลยทีจ่ ะท�ำความ รู้จักและสนิทสนมกับแฟนบอลการท่าเรือ ครอบครัว เด็กและเยาวชน

เด็กชาวคลองเตยที่เติบโตมาพร้อมกับสโมสรที่ ชื่นชอบการชมฟุตบอลในสนาม (สโมสรให้บัตรเข้าชมฟรี กับเด็ก) นอกจากนี้ยังมีเด็กที่ชื่นชอบการเล่นฟุตบอลและ อยากชมการแข่งขันจริง เป็นผลให้พอ่ แม่หลายครอบครัวได้ พาเด็กๆเหล่านี้มา และกลายเป็นแฟนบอลไปโดยปริยาย ชาวต่างชาติ

อีกหนึง่ เอกลักษณ์ของแฟนบอลท่าเรือคือสามารถ พบชาวต่างชาติได้ไม่นอ้ ย หลายคนกลายเป็นแฟนบอลท่าเรือ ไปอย่างเหนียวแน่น หลายคนสนใจเพราะเป็นสนามทีเ่ ดินทาง สะดวก อยู่ใจกลางเมือง

ร้านค้า

ร้านขายอาหารและเครือ่ งดืม่ บริเวณหน้าสนามส่วน มากเป็นพ่อค้าแม่ค้าชาวคลองเตย ถึงแม้จะไม่ได้เข้าชมการ แข่งขัน แต่พวกเขาก็คอยติดตามผลการแข่งขันทุกวินาที รู้ เรื่องราวความคืบหน้าของสโมสรเกือบทุกด้าน เป็นมิตรและ ชอบพูดคุยเรื่องสโมสรกับแฟนบอลที่มาชมการแข่งขัน

ข้อมูลจากแบบสอบถามเพือ่ งานวิจยั “แฟนบอลไทยพรีเมียร์ลกี ” จ�ำนวน ๕๑ ชุด จากกลุม่ ตัวอย่างแฟนบอลการท่าเรือเอฟซี ณ แพทสเตเดียม พบว่า หากนิยามกลุม่ แฟนบอลการท่าเรือแล้วนั้น แฟนบอลส่วนใหญ่จัดอยู่ในระดับเดียวกับกลุ่มที่เรียกว่า “ชนชั้นกลาง” กลุ่มรายได้ตั้งแต่ ๑๐,๐๐๐ - ๒๐,๐๐๐ บาท จัดว่าไม่สูงมากนัก ทว่าก็ เป็นรายได้จากอาชีพที่มีความมั่นคง เช่น ลูกจ้างของรัฐ รัฐวิสาหกิจ และเอกชน

ในมิติทางเศรษฐกิจสังคมของแฟนบอลการท่าเรือที่ขยายตัวมากขึ้นในช่วง ๘-๑๐ ปี (ช่วงการก่อตั้ง บจก.ไทยพรีเมียร์ลีก) เป็นกลุ่มคนที่เติบโตขึ้นมากับโครงสร้าง เศรษฐกิจไทยภายหลังช่วงทศวรรษที่ ๒๕๔๐ การขยายตัวของกลุ่มผู้ชมและแฟนบอล เป็นการขยายตัวไปพร้อมกับภาพรวมของอุตสาหกรรมฟุตบอลไทย พิจารณาได้จาก การขยายแพทสเตเดียม ในช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๒-๒๕๕๔ ซึ่งเป็นช่วงเวลาเดียวกับการเกิด กระแสนิยมในสโมสรฟุตบอลท้องถิน่ และการแข่งขันไทยพรีเมียร์ลกี การขยายตัวครัง้ นี้ อาจเรียกได้วา่ เป็นการเกิดขึน้ ของคนกลุม่ ใหม่ หรือ “ชนชัน้ ใหม่” ทีเ่ ป็นตัวละครส�ำคัญ ในเวทีเศรษฐกิจมหภาค และเวทีการเมือง

หากเรายอมรับว่ากีฬาเป็นอุปทาน (Supply) ทีต่ อบสนองต่ออุปสงค์ทางสังคม (Social demand) ตามการวิเคราะห์ของ Pierre Bourdieu (๑๙๙๓) ก็อาจอธิบายถึง บทบาทของสนามกีฬาคือพืน้ ทีข่ องกลุม่ คนทีม่ าท�ำกิจกรรมภายใต้ตรรกะของการแข่งขัน แต่ในเวลาเดียวกันก็เป็นพื้นที่ปะทะสังสรรค์ของจริต (Habitus) ตัวตน (Identity) และ ทุน (Capital) ของคนกลุ่มนั้นๆ ในกรณีของแพทสเตเดียม ที่มีข้อมูลเชิงปริมาณบ่งชี้ว่า กลุ่มใหญ่ของแฟนบอลคือกลุ่ม “ชนชั้นกลาง” กิจกรรมใดๆ ที่เกิดขึ้นทั้งในสนาม โดย รอบสนาม นอกสนาม หรือแม้แต่บนสื่อ ก็คือการแสดงออกถึงจริตของชนชั้นกลางที่ โน้มเอียงไปกับโครงสร้างความสัมพันธ์ภายใต้นิยามเป็น “แฟนบอลการท่าเรือ” ท่าที ในการแสดงออกมีความสัมพันธ์กับทุนทั้ง ๓ ทางอันได้แก่

๑. ทุนทางเศรษฐกิจ แสดงออกผ่านก�ำลัง ระดับ และปริมาณในการบริโภค สินค้าและบริการที่ตนต้องการ

๒. ทุนทางวัฒนธรรม แสดงออกผ่านการปฏิบัติ ภาษา สัญลักษณ์ ภูมิความรู้ เช่น การแต่งกาย การประดับสัญลักษณ์ การใช้สื่อเพื่อสื่อสาร การร้องเพลง หรือการ แสดง

๓ ทุนทางสังคม แสดงออกผ่านโครงข่ายความสัมพันธ์ของกลุ่มคน เช่นการ ควบคุมดูแล การปกป้อง การห้ามปราม และการมีเจตนารมณ์ร่วมกัน

อาจินต์ ทองอยู่คง, “แฟนบอล”: ปฏิบัติการทางวัฒนธรรมของแฟนสโมสรฟุตบอลไทย. (กรุงเทพฯ, คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ๒๕๕๕) ๑๗

๔๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๒.๓ ข้อมูลวัฒนธรรมฟุตบอลการท่าเรือ วัฒนธรรมแฟนคลับ (Fandom Culture)

ส�ำหรับสังคมไทย นับว่ายังเป็นเพียงช่วงเริม่ ต้น และก่อตัวของวัฒนธรรมแฟน คลับฟุตบอล แต่ต่างจากวัฒนธรรมฟุตบอลยุโรป และอเมริกาใต้ที่ฝังรากลึกยาวนาน แต่ถึงอย่างไรก็เป็นทิศทางที่ก�ำลังพัฒนาไปอย่างต่อเนื่องจนปัจจุบันอาจกล่าวได้ว่า วัฒนธรรมแฟนคลับกลายเป็นส่วนหนึ่งของวัฒนธรรมมวลชน (Popular Culture)

การก่อตัวของแฟนบอลในสังคมไทยไม่ค่อยแตกต่างจากวัฒนธรรมแฟนคลับ ต่างชาติมากนักคือยึดโยงอยู่กับท้องถิ่น บ้านเกิดเมืองนอน หรือฟอร์มการเล่น แต่จาก การส�ำรวจแฟนบอลการท่าเรือนอกจากการเป็นชาวคลองเตย หรือชาวกรุงเทพฯ แล้ว สังคมของแฟนบอลการท่าเรือยังประกอบไปด้วยชาวชนบทที่ย้ายถิ่นฐานมาท�ำงานใน เมือง ด้วยอุปนิสยั ทีม่ พี นื้ ฐานมาจากชนชัน้ กลาง และแรงงานท�ำให้ไม่เป็นการยากทีพ่ วก เขาจะสามารถท�ำความรู้จักและสนิทสนมกัน ซึ่งเป็นปัจจัยส�ำคัญในการตัดสินใจมาชม การแข่งขันอย่างต่อเนื่อง เป็นกิจกรรมหนึ่งในการเข้าสังคม สังสรรค์ และพักผ่อนจน เป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตของคนกลุ่มนี้ อีกทั้งแฟนบอลในลักษณะเช่นนี้จะมีความผูกพัน กับสโมสร จะเป็นส่วนส�ำคัญในความยั่งยืนของสโมสรฟุตบอลการท่าเรือ

วัฒนธรรมท้องถิ่นนิยม (Localism Culture)

ปัจจุบันนับได้ว่าฟุตบอลเป็นวัฒนธรรมสากลที่มีความสามารถในการยึดโยง แฟนบอลเข้ากับท้องถิ่นของตน มีคุณค่าถึงสามารถท�ำให้เกิดความรัก และภาคภูมิใจ ในบ้านเมืองที่ตนเกิด พ�ำนัก หรือมีความผูกพัน

ในกรณีของสโมสรการท่าเรือ พบว่า ไม่ใช่เพียงการยึดโยงแฟนบอลเข้า กับชุมชนคลองเตย แต่ยังปรากฎกลุ่มของแฟนบอลในท้องถิ่นอื่นๆ เช่น บางพลี พระราม ๓ หรือชาวต่างจังหวัด เพราะฟุตบอลกลายเป็นพื้นที่สานปฏิสัมพันธ์ในบริบท เมือง ความสัมพันธ์เหล่านี้น�ำมาสู่กิจกรรมในกลุ่มของพวกเขา เช่น การไปร่วมงาน บวช งานแต่ง หรืองานศพ มีการนัดหมายจัดสังสรรค์ในช่วงปิดฤดูกาล และการแข่งขัน ฟุตบอลประเพณีระหว่างชุมชน

โดยพืน้ ฐานแล้วเราจะสามารถพบวัฒนธรรมท้องถิน่ นิยมได้ในสังคมชนบท แต่ เพราะวัฒนธรรมฟุตบอลจึงมีส่วนช่วยให้ปรากฎวัฒนธรรมเช่นนี้ข้ึนภายในสังคมเมือง หรืออีกนัยยะหนึง่ คือวัฒนธรรมฟุตบอลมีสว่ นช่วยในการประคับประคองให้ชาวชนบท สามารถด�ำเนินชีวติ ในเมืองได้อย่างมีความสุข และมีคณ ุ ภาพ และยังสามารถสร้างพืน้ ที่ ให้ชาวคลองเตยสามารถภูมิใจในตัวตนของตนเองได้เช่นกัน

วัฒนธรรมดารานักเตะ (Football Star Culture)

ในทุกๆ สโมสรมีความพยายามผลักดันให้นกั กีฬาดาวเด่นเป็นทีน่ ยิ มของแฟน บอลเพือ่ การสนับสนุนกลับมาสูต่ วั สโมสรเอง มีทงั้ การปลุกปัน้ นักกีฬาดาวเด่นขึน้ มาใหม่ หรือการซื้อตัวนักกีฬาชื่อดังมาสังกัดสโมสร

ในกรณีของการท่าเรือจะพบว่า เมือ่ เทียบจากผลงานและการท�ำประตู นักเตะ ต่างชาติจะเป็นก�ำลังหลัก และมีผลงานที่ดีกว่านักเตะไทย พวกเขาเป็นที่นิยมในกลุ่ม แฟนบอลวัยท�ำงานและวัยรุ่น แต่ถึงอย่างไรความนิยมสูงสุดก็ยังคงอยู่ที่นักเตะไทยที่ มีความสามารถติดทีมชาติตัวจริง และจะเป็นที่รักของเหล่าผู้สูงอายุที่จะตะโกนเชียร์ เหมือนลูกหลานตนเอง กับเด็กๆที่มีความฝันจะได้เตะให้ทีมชาติก็จะมองพวกเขาเป็น Hero

ท่าทีดงั กล่าวสะท้อนว่า ดารานักเตะการท่าเรือไม่ได้ถกู สโมสรใช้เป็นสินค้าทาง วัฒนธรรมอย่างเด่นชัดเท่ากับวัฒนธรรมฟุตบอลตะวันตก แต่เน้นไปที่การสร้างความ พึงพอใจแก่แฟนบอลผ่านการจัดกิจกรรม และมีระยะเวลาให้แฟนบอลกับนักเตะได้มี ปฏิสัมพันธ์กัน

รูปภาพที่ ๓.๒๗ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๒๙ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๒๑ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๒๘ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๓๐ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๓๒ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

๔๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

วัฒนธรรมดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์

เมื่อมองจากวัฒนธรรมฟุตบอลทั่วโลกนับได้ว่าเครื่องดื่มแอลกอฮอล์แทบจะ เป็นส่วนหนึ่งในวิถีของการชมการแข่งขันฟุตบอล บางประเทศอนุญาตให้สามารถดื่ม เบียร์ภายในสนามได้ แต่ส�ำหรับไทยยังคงเป็นข้อห้ามอยู่ เหตุส�ำคัญที่ท�ำให้เบียร์เป็น ส่วนหนึง่ ของการมาสนามฟุตบอลนัน่ เพราะการมาชมการแข่งขันมันไม่ใช่เพียงการชมสิง่ ทีเ่ กิดขึน้ ภายในสนาม แต่มนั คือการพักผ่อน และสังสรรค์ของเพือ่ นฝูง และคนรูจ้ กั แฟน บอลจ�ำนวนมากมาถึงสนามก่อน ๑-๒ ชม.ก่อนการแข่ง เพือ่ นัง่ พักผ่อน ดืม่ เบียร์ พูดคุย กันทั้งเรื่องชีวิต และเรื่องฟุตบอล แฟนบอลจ�ำนวนไม่น้อยก็อยู่สังสรรค์หลังจากจบเกม อีก ๑-๒ ชม. เช่นกัน หลายคนนิยามว่าความสุขของการมาสนามฟุตบอลคือการมาพบ คนที่คุ้นเคย พูดคุยกันอย่างถูกคอ แค่มีเบียร์ก็ไม่จ�ำเป็นต้องเข้าสนามก็ได้ บรรยากาศ ที่คึกครื้นจึงไม่จ�ำกัดอยู่เพียงบนอัฒจันทร์ แต่บรรยากาศของร้านอาหารกับลานเบียร์ หน้าสนาม ก็เป็นตวามประทับใจ และความผูกพันธ์ได้เช่นกัน

วัฒนธรรมความรุนแรง

ความรุนแรงกลายเป็นค�ำที่คนภายนอกนิยามให้กับวัฒนธรรมฟุตบอล โดย เฉพาะแฟนบอลการท่าเรือแล้วยิ่งถูกมองว่าเป็นหนึ่งในแฟนบอลที่รุนแรงที่สุดในไทย ลีก อาจเพราะประวัติในอดีตที่มักมีเหตุปะทะกับแฟนบอลเมืองทอง แต่ในช่วง ๔-๕ ปี ทีผ่ า่ นมา มาตรการควบคุมความประพฤติของแฟนบอลดีขนึ้ มากจนแทบไม่ปรากฎเหตุ ปะทะ และสามารถน�ำตาข่ายกั้นอัฒจันทร์ออก

แต่นิยามความรุนแรงยังคงเป็นค�ำนิยามที่แฟนบอลมอบให้แก่ตนเอง ภายใต้ ฉายา “นรกทีมเยือน” นัน่ คงเพราะพวกเขายังคงเชียร์การแข่งขันด้วยท่าทีทดี่ ดุ นั ขึงขัง อาจแฝงไปด้วยถ้อยค�ำที่หยาบคายอยู่บ้าง แต่ก็ค่อนข้างระมัดระวังไม่ให้เป็นท่าทีของ การเหยียดหยาม พวกเขายังคงรักวิถที างในการเชียร์เช่นนี้ และภูมใิ จว่านีค่ อื เอกลักษณ์ ที่ท�ำให้แพทสเตเดียม กลายเป็นลานต่อสู้ที่ไม่เหมือนที่ใดในไทย

นั่นอาจเป็นเพราะการแสดงออกที่รุนแรงก็เป็นวิถีทางหนึ่งที่พวกเขาสามารถ ปลดเปลื้องความอึดอัด และกดดันภายในใจเหมือนพวกเขาได้เติมเต็มสีสัน และความ ตื่นเต้นให้แก่ชีวิต ความรุนแรงในกีฬาฟุตบอลจึงไม่ใช่สิ่งที่อันตรายหากทุกคนเข้าใจใน ขอบเขต และไม่ถล�ำลึกจนเกิดเหตุปะทะ

รูปภาพที่ ๓.๓๓ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๓๕ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๓๔ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๓๖ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

วัฒนธรรมการเชียร์

การเชียร์ เป็นส่วนส�ำคัญของวัฒนธรรมฟุตบอล เป็นบทบาทหน้าทีท่ แี่ ฟนบอล มีต่อการแข่งขัน กิจกรรมที่ส่งผลกระทบทั้งต่อนักกีฬา และตัวแฟนบอลเอง คือนักกีฬา ที่ตนสนับสนุนจะได้รับก�ำลังใจ แรงกระตุ้น แต่กดดัน ข่มขวัญนักกีฬาคู่แข่ง ในทาง กลับกันก็เพื่อการแสดงตัวตนของแฟนบอลออกมา การระบายความรุนแรงด้วยวิถีทาง ที่ปลอดภัย ปลุกเร้าจิตใจ และสนุกสนาน กิจกรรมที่เกิดขึ้นไม่จ�ำกัดอยู่เพียงในสนาม หากแต่มีความต่อเนื่องมาจากกิจกรรมอื่นๆมากมายดังนี้

รูปภาพที่ ๓.๓๗ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ ๔๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๒.๔ ข้อมูลวัฒนธรรมการเชียร์ฟุตบอลการท่าเรือ การเตรียมอุปกรณ์การเชียร์ - กิจกรรม : เพื่อเป็นสีสันในการเชียร์ เหล่าแฟนบอลมักมีการนัดหมายตระเตรียมธง ยักษ์ หรือป้ายผ้าประกอบการเชียร์ ซึ่งต้องใช้เวลาในการเขียนตัวอักษร และวาดภาพ - การแบ่งบทบาทหน้าที่ : จะมีทมี อ�ำนวยการแฟนบอลช่วยประสานแฟนบอลหลายกลุม่ เพื่อระดมทุนซื้ออุปกรณ์ จัดหาสถานที่ และนัดหมายการท�ำงาน - สถานที่ : มักใช้โกดังสเตเดียมเป็นสถานที่ท�ำงาน ก่อนเชียร์การแข่งขัน

รูปภาพที่ ๓.๓๘ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๓๙ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๐ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๑ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๒ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๓ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๔ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๕ รูปภาพแสดงกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือ

- กิจกรรม : หากเป็นการแข่งขันที่แพทสเตเดียม มักมีการรวมตัวที่ลานเปตองหรือหน้า ทางเข้าอัฒจันทร์เพือ่ รวมพลร้องเพลงเชียร์ให้ฮกึ เหิม หากเป็นการเดินทางไปเยือนจะมี การรวมพลเพื่อเดินเข้าสนาม ตีกลองร้องเพลง และจุดพลุสี พลุควัน - การแบ่งบทบาทหน้าที่ : ในบ้านมักจับกลุ่มสังสรรค์กับตามกลุ่มแฟนคลับที่ตนสังกัด แต่เมื่อไปเยือนจะมีผู้น�ำกลางที่ผสานหลายกลุ่มเข้าด้วยกัน - สถานที่ : บริเวณลานเปตอง หน้าทางเข้าอัฒจันทร์ และหน้าสนาม ขณะเชียร์การแข่งขัน - กิจกรรม : รวมกลุ่มตะโกนเชียร์ ปรบมือเข้าจังหวะ ร้องเพลงเชียร์ สะบัดธง หรือการ แสดงสัญลักษณ์ในวิธีต่างๆ - การแบ่งบทบาทหน้าที่ : กลุม่ หลักทีม่ บี ทบาทในการควบคุมการเชียร์คอื กลุม่ ทีม่ กี ลอง จะมีประมาณ ๓-๔ กลุ่มกระจายตัวเพื่อไม่ให้เสียงกลองซ้อนกัน - สถานที่ : ที่แพทสเตเดียม บนอัฒจันทร์ B-C-D สนามเยือนที่อัฒจันทร์ทีมเยือน

หลังเชียร์การแข่งขัน - กิจกรรม : หลังจบเกมจะมีการปรบมือแก้กองเชียร์ทีมเยือนพร้อมตะโกนชื่อสโมสร เพื่อเป็นเกียรติ มีช่วงเวลาให้นักกีฬาได้ทักทายแฟนบอลอย่างใกล้ชิด ภายนอกสนาม มีการจับกลุ่มร้องเพลง และจุพลุแสง หรืออาจมีพื้นที่ให้ถ่ายรูปและขอรายเซ็นนักกีฬา - การแบ่งบทบาทหน้าที่ : หากไม่มีเหตุปะทะ ท่าทีหลังจบเกมจะผ่อนคลายมากขึ้น - สถานที่ : ลานเปตอง และหน้าสนามฟุตบอล

๔๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๒.๕ การแสดงตัวตนของแฟนบอลการท่าเรือ

สิ่งที่ยึดโยงเอาแฟนบอลเข้าด้วยกันคือการรับรู้ว่า ใครคือ พวกพ้อง (Discrimination) และเป็นเรื่องง่ายในการรับรู้เพราะในวัฒนธรรมฟุตบอลจะปรากฎสัญลักษณ์ ที่ชัดเจน เช่น สีประจ�ำสโมสร ตราประจ�ำสโมสร และสโลแกน สโมสรฟุตบอลชั้นน�ำใน อังกฤษมีอิทธิพลต่อตัวตน (Identity) ของแฟนบอลเกือบทั่วทุกมุมโลก หรือกล่าวคือ สโมสรชั้นน�ำมีอิทธิพลต่อการแสดงออกของแฟนบอล แต่ในกรณีของสโมสรการท่าเรือ เป็นกรณีที่แตกต่างกัน เพราะสัญลักษณ์ต่างๆของสโมสรต่างพัฒนาขึ้นมาจาการนิยาม ตัวตนของแฟนบอลที่มีพื้นฐานมาจากชนชั้นกลาง และชนชั้นแรงงาน

สัญลักษณ์สงิ โตสะท้อนภาพถึงสัตว์ทมี่ พี ละก�ำลัง มีอำ� นาจ และน่าเกรงขาม เข้า กันได้ดีกับความดุดัน และทรงพลังในการเชียร์ของแฟนบอล สิ่งที่แสดงออกว่าพวกเขา ยอมรับให้ภาพนีเ้ ป็นภาพตัวแทนคือการตัง้ ฉายาสโมสรว่า “สิงห์เจ้าท่า” และใช้คำ� ว่าสิงห์ ปรากฎในชื่อกลุ่มแฟลนคลับเช่น สิงห์พันธุ์ดุ ๒ ล้อสิงห์เจ้าท่า และสิงห์ตจว. เป็นต้น เมื่อใช้ร่วมกับสีประจ�ำสโมสรที่ไม่ซ�้ำใครในลีกแข่งขันประเทศไทย ต้นทุนจากสโมสร กลายเป็นวัตถุดบิ ชัน้ ดีทเี่ หล่าแฟนบอลได้นำ� มันออกมาใช้ในการแสดงออกถึงตัวตนทัง้ ใน ระดับการเป็นแฟนบอลการท่าเรือ ไปจนถึงการระบุตวั ตนของแฟนคลับกลุม่ ย่อยๆลงไป

แสด

การแสดงออกผ่านสีและสัญลักษณ์

เป็นการแสดงตัวตนของแฟนบอลที่พบเห็นได้แพร่หลายที่สุด อย่างน้อยก็มัก จะอุดหนุนเสือ้ ของสโมสร เพือ่ ให้ตนเองสามารถกลมกลืนไปกับภาพรวมของบรรยากาศ เพือ่ ไม่ให้รสู้ กึ แปลกแยก เสือ้ จึงกลายเป็นตัวแทนของนักกีฬาและแฟนบอลดังปรากฎใน สื่ออื่นๆ เช่น Grafiti และ social media

นอกจากบทบาทการเป็นผู้บริโภคแล้วยังมีบทบาทการเป็นผู้ผลิตในการ สร้างสรรค์รูปแบบการแสดงตัวตน แต่จากการส�ำรวจก็พบว่าถึงแม้จะมีการสร้างสรรค์ ใหม่ก็ยังคงอ้างอิงอยู่กับสัญลักษณ์พื้นฐานเช่นสี สิงห์ ความดุดัน และเข้มแข็ง

การแสดงออกระดับกลุ่มย่อย

เป็นการทับซ้อนกันของการแสดงตัวตน ที่ถึงแม้ทุกคนจะเป็นแฟนบอลการ ท่าเรือ สวมเสือ้ น�ำเ้ งิน-แสด แต่กต็ อ้ งการพืน้ ทีใ่ นการแสดงตัวตนระดับกลุม่ ซึง่ เป็นกลุม่ ทีย่ ดึ โยงกับความสัมพันธ์ ทุน และจริตของแฟนบอล สนามฟุตบอลจึงเป็นพืน้ ทีเ่ ปิดให้ทกุ คนสามารถน�ำตัวตนออกมาสื่อสารได้อย่างเป็นอิสระ (แต่ไม่ขัดกับอุดมการณ์ของกีฬา) จึงมักพบการพยายามสร้างความแตกต่าง เพื่อให้ตัวตนของพวกเขาโดดเด่นท่ามกลาง ฝูงชน ด้วยเครื่องแต่งกาย สัญลักษณ์ ถ้อยค�ำ และธง สิ่งเหล่านี้สะท้อนไปถึงบุคคลิก ภาพในการเชียร์ด้วยเช่นเดียวกัน

รูปภาพที่ ๓.๔๗ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๔๙ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ

การแสดงออกผ่านวาทกรรม

อีกหนึ่งหนทางที่แสดงออกถึงการนิยามตนเองของแฟนบอลคือเนื้อความที่ พวกเขาเขียน ตะโกน หรือสื่อสารออกมาผ่านสื่อต่างๆ จากการส�ำรวจจะพบว่าเนื้อ ความมีทิศทางในการแสดงถึงความผูกพันธ์ของแฟนบอลกับสโมสร แสดงออกถึง เจตนารมณ์ของพวกเขาที่จะยืนหยัดไปพร้อมกับสโมสรไม่ว่าผลงานจะออกมาเป็น อย่างไร ไม่ว่าจะอยู่ในการบริหารของใคร นัยยะหนึ่งพวกเขาแสดงออกให้เห็นว่าแฟน บอลก็เป็นหนึง่ ในเจ้าของสโมสรเช่นกัน เพราะไม่ใช่เพียงแค่การสนับสนุน แต่ความเห็น ที่พวกเขาแสดงออกไปก็ควรถูกพิจารณาโดยผู้บริหารเช่นเดียวกัน

ความพยายามสร้างภาพลักษณ์ใหม่

แฟนบอลการท่าเรือต่างยอมรับว่าภาพลักษณ์ที่พวกเขาถูกมองจากภายนอก มักเป็นไปในแง่ลบ เช่น ความหยาบคาย และความรุนแรง แต่ปัจจุบันมีแฟนคลับหลาย กลุม่ ทีม่ คี วามพยายามในการสร้างภาพลักษณ์ใหม่ เช่น การปรบมือแก่แฟนบอลทีมคูแ่ ข่ง การจัดเลี้ยงอาหารแก่แฟนบอลต่างจังหวัดที่เดินทางมาไกล มีแฟนบอลที่คอยเก็บขยะ เพื่อรักษาความสะอาดหลังการแข่งขัน รวมกลุ่มให้การช่วยเหลือแก่สมาคมเด็กอ่อนใน สลัม และการสนับสนุนให้สนามกีฬาเป็นสถานที่สร้างแรงบันดาลใจแก่เด็กๆ ให้เติบโต มาเป็นนักกีฬารุ่นใหม่ๆ ต่อไป

รูปภาพที่ ๓.๔๘ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๕๐ รูปภาพการแสดงออกของแฟนบอลการท่าเรือ

น�ำ้เงิน

รูปภาพที่ ๓.๔๖ รูปภาพตราสัญลักษณ์และสีประจ�ำสโมสรการท่าเรือ เอฟซี

๔๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๒.๖ ข้อมูลกลุ่มทางสังคมของแฟนบอลและพฤติกรรมการใช้พื้นที่

จากการลงภาคสนามเพื่อสัมภาษณ์กลุ่มแฟนบอลการท่าเรือในช่วงเวลาก่อน และหลังการแข่งขันทัง้ ในแพทสเตเดียม และในฐานะทีมเยือน โดยจากข้อมูลจะสามารถ ใช้แนวความคิดของ Bourdieu (๑๙๙๓) เพือ่ การอธิบายกลุม่ ทางสังคม (Social Group) ได้ลักษณะทุนดังต่อไปนี้

๑. การแบ่งกลุ่มจากเงื่อนไขทุนทางเศรษฐกิจ ๒. การแบ่งกลุ่มจากเงื่อนไขทุนทางวัฒนธรรม ๓. การแบ่งกลุ่มจากเงื่อนไขของทุนทางสังคม

๑. การแบ่งกลุ่มจากเงื่อนไขทุนทางเศรษฐกิจ

๒. การแบ่งกลุ่มจากเงื่อนไขทุนทางวัฒนธรรม

การแบ่งกลุ่มจากเงื่อนไขของทุนทางสังคม

แบ่งจากการติดตามชมการแข่งขันนอกบ้าน

มีการจับกลุ่มของแฟนบอลที่จะเดินทางไปชมการแข่งขัน บ้างเป็นกลุ่ม จักรยานยนต์ บ้างรวมกลุ่มเช่ารถทัวร์ และบางกลุ่มมีก�ำลังจ่ายที่สูงขึ้นสามารถรวมตัว เดินทางโดยเครือ่ งบิน ในทางเศรษฐกิจพวกเขามีสว่ นช่วยกระตุน้ การท่องเทีย่ วในภูมภิ าค ต่างๆอีกด้วย

แบ่งจากโครงสร้างการปกครอง ประธานกลุ่ม และนโยบายการรักษาความ สงบ

สโมสรเริ่มให้ความส�ำคัญกับการควบคุมพฤติกรรมของแฟนบอลหัวรุนแรง โดยมีการแบ่งกลุ่มการรับผิดชอบให้ชัดเจน เพื่อสามารถติดตามผู้กระท�ำผิด และคอย ห้ามปรามในกรณีล่อแหลมต่อการเกิดเหตุปะทะ

แบ่งจากความต้องการความสะดวกสบายในการรับชม

แพทสเตเดียม มีหลังคาเพียงแค่ ๑ ด้านท�ำให้การตัดสินใจเลือกต�ำแหน่งนัง่ ชม ก็มีการค�ำนึงถึงความสะดวกสบาย บนอัฒจันทร์ A มักเป็นกลุ่มแฟนบอลที่มีก�ำลังจ่าย เช่นผู้สูงอายุ หรือครอบครัว ต้องการห่างจากความรุนแรง หรือต้องการความปลอดภัย จากเหตุปะทะระหว่างแฟนบอล

แบ่งจากแฟนพันธุ์แท้ และนักสะสม

แฟนบอลการท่าเรือที่เหนียวแน่นมาอย่างยาวนานก็มีกลุ่มที่แลกเปลี่ยน หรือ โชว์ของสะสมที่เป็นสัญลักษณ์แฟนพันธุ์แท้ เช่นเสื้อทีมในฤดูกาลก่อนๆ ผ้าพันคอ บัตร เข้าชม หรือแม้แต่รายเซ็นนักเตะในต�ำนาน พวกเขาคล้ายชุมชนพระเครื่องที่จะนั่งจับ กลุ่มพูดคุยและบอกเล่าเรื่องราวเก่าๆแก่คนรุ่นใหม่

แบ่งจากกลุ่มของครอบครัว และเด็ก

เด็กๆกลายเป็นปัจจัยท�ำให้ให้พ่อแม่จากครอบครัวรายได้สูง เช่นนักเรียน โรงเรียนนานาชาติได้มาชมการแข่งขันในสนาม เพราะหากพวกเขาชื่นชอบฟุตบอล ก็ เป็นประสบการณ์ที่ดีที่จะได้ชมการแข่งขันในสนาม และสนามที่เดินทางมาได้สะดวก ที่สุดคงหนีไม่พ้นแพทสเตเดียม

๔๖

กลุ่มจากงานอดิเรก หรือความสนใจ

ความชื่นชอบในงานอดิ​ิเรกได้ยึดโยงให้แฟนบอลที่มีความชื่นชอบคล้ายกันจับกลุ่ม เข้าหากัน เช่นกลุ่ม ๒ ล้อสิงห์ท่าเรือ ที่ร่วมกันขับจักรยานยนต์ไปเชียร์การแข่งขัน กลุ่มเหล่า นี้มีความสนิทสนมกันอย่างมากเนื่องจากความคล้ายคลึงของการด�ำเนินชีวิต

แบ่งจากภาษา และเชื้อชาติ

ในการแข่งขันจะสามารถพบกลุม่ ชาวตะวันตกจับกลุม่ กันพูดคุย ดืม่ เบียร์ และ นั่งชมใกล้กันเป็นกลุ่ม พวกเขาใช้ภาษาอังกฤษในการสนทนาแลกเปลี่ยนความคิดเห็น เพือ่ อรรถรสในการชม การมาชมการแข่งขันในทางหนึง่ จึงกลายเป็นพืน้ ทีพ่ กั ผ่อน พบปะ สังสรรค์ของพวกเขาอีกทางหนึ่ง

แบ่งจากการนิยามตัวตน จริต และรสนิยม

บ่อยครัง้ ทีจ่ บั กลุม่ ของแฟนบอลเกิดจากจริตทีต่ รงกันของจริต บุคลิกภาพ และ รสนิยม จะสามารถพบบางกลุ่มที่นิยามตนเองว่าเป็น Hardcore เกรียน หรือพันธุ์ดุ ซึ่ง ลักษณะเช่นนี้จะแสดงออกผ่านสัญลักษณ์ การวางตัว หรือท่าทีในการเชียร์

แบ่งจากรูปแบบการเชียร์ และรับชม

การเกิดกลุม่ ย่อยในอดีตเป็นผลให้มกี ารสร้างสรรค์เพลงเชียร์ และจังหวะกลอง เฉพาะของแต่ละกลุม่ จะมีการแบ่งสรรปันพืน้ ทีก่ นั ของอัฒจันทร์เพือ่ ไม่ให้จงั หวะกลอง ซ้อนกัน กลุม่ เหล่านีน้ อกจากจะมีพนื้ ทีใ่ นการแสดงตัวตนอย่างเด่นชัดแล้วยังมีการฝึกฝน และสืบทอดกันอย่างต่อเนื่อง

แบ่งจากการสนับสนุน และความชื่นชมนักเตะรายบุคคล

ความนิยมเฉพาะนักกีฬารายใดรายหนึ่งก็เป็นอีกปัจจัยที่ยึดโยงให้แฟนบอล เข้าหากัน โดยเฉพาะอย่างยิง่ กลุม่ ผูส้ งู อายุทชี่ นื่ ชอบ และเอ็นดูนกั กีฬาทีต่ ดิ ทีมชาติไทย เหมือนลูกหลาน ความสัมพันธ์เช่นนีเ้ กิดเป็นกลุม่ ทีม่ กี ารพูดคุย แลกเปลีย่ นความคิดเห็น

แบ่งจากภูมิล�ำเนา และชุมชนของแฟนบอล

เป็นรูปแบบการจับกลุ่มแฟนบอลตั้งแต่อดีต คือตามชุมชนที่ตนพักอาศัยอยู่ เช่นบล็อกชุมชนคลองเตย ต่อมาแฟนบอลที่ไม่ใช่ชาวคลองเตยจึงเริ่มรวมกลุ่มเช่นกัน เช่นสิงห์บางพลี สิงห์พระราม ๓ หรือสิงหตจว. เป็นต้น กลุ่มเหล่านี้มีบทบาทในการ เตรียมอุปกรณ์การเชียร์

แบ่งจากองค์กร ต้นสังกัด หรือสถานที่ท�ำงาน

เป็นอีกหนึง่ ความสัมพันธ์ทยี่ ดึ โยงแฟนบอลเข้าเป็นกลุม่ ในลักษณะเช่นนีม้ กี ลุม่ ดัง้ เดิมคือจากสหภาพแรงงานการท่าเรือ ต่อมาลูกจ้างในตลาดคลองเตยก็มกี ารจับกลุม่ เช่นกัน และองค์กรอื่นๆ อย่าง loxley และเชลล์ เป็นต้น

จากการส�ำรวจพบว่าการจับกลุ่มของแฟนบอลมีหลากหลายลักษณะ หลาก หลายความสัมพันธ์ ขึ้นอยู่กับกิจกรรม เช่นมีกลุ่มแฟนคลับในการเชียร์การแข่งขัน ปัจจุบันมีประมาณ ๑๙ กลุ่ม อย่างไม่เป็นทางการ แต่ก็มีปัจจัยอื่นๆที่ท�ำให้พวกเขาเกิด การรวมกลุ่มในรูปแบบอื่นๆ เช่นก่อนหรือหลังการแข่งขัน ก็อาจมีการจับกลุ่มเพราะ ความสนใจ เพราะการสื่อสาร เพราะสาขาอาชีพ หรือเพราะความนิยมในตัวนักเตะ ความสัมพันธ์ (Relation) เหล่านี้ก่อให้เกิดปฏิสัมพันธ์ (Reaction) ระหว่างกันในรูป แบบต่างๆ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

กลุ่มสภาสิงห์เจ้าท่า ประธานเชียร์ และฝ่าย ปกครองของแฟนบอล กลุ่มครอบครัวและเด็ก มาชมเพื่อพักผ่อน หรือพาลูก หลานมาชมการแข่งขันจริง ในสนาม

ซื้อบัตรเข้าชม ๑๖:๓๐ - ๑๗:๓๐

กลุ่มผู้ชม อาจไม่ใช่แฟนบอลการท่าเรือ โดยตรง มาชมเพื่อความ บันเทิง

ตรวจบัตร และ กระเป๋า ๑๗:๔๕ - ๑๘:๑๕ ๑๘:๕๐ - ๑๙:๒๐

ท�ำอาหาร ๑๖:๓๐ - ๒๐:๓๐ ๖

๑๓

๑

ซื้ออาหาร-เครื่องดื่ม ๑๖:๓๐ - ๑๗:๔๕ ๓

กลุ่มกองเชียร์ ก�ำลังหลักในการเชียร์การ แข่งขันในสนาม มีการร้อง เพลง-ตีกลอง

วงสทนา - นั่งเล่น ๑๗:๐๐ - ๒๐:๓๐

วงเหล้า ๑๖:๓๐ - ๒๒:๐๐

๗ ซื้อของที่ระลึก ๑๗:๐๐ - ๑๘:๐๐

กลุ่มวงเหล้า ตั้งวงกิน-ดื่มบริเวณลานเปตอง มักไม่เข้าสนาม และชอบ บรรยากาศภายนอก

๑๑

กลุ่ม ๒ ล้อสิงห์เจ้าท่า รวมกลุ่มขับจักรยานยนต์เชียร์ ทั้งในและนอกบ้าน กลุ่มแฟนบอลอาวุโส (VIP) เป็นก�ำลังสนับสนุนให้สโมสร ผูกพันกับสโมสรมายาวนาน กลุ่มแฟนบอลต่างชาติ ผูกพันกับวัฒนธรรมฟุตบอล มายาวนาน หลงใหลใน บรรยากาศของการท่าเรือ กลุ่มแฟนบอลทีมเยือน ชาวต่างจังหวัดที่มาท�ำงานใน กทม. และตามชมการแข่งขัน นัดที่บ้านตนเองมาแข่ง กลุ่มกองเชียร์ทีมเยือน รวมกลุ่มเหมารถเพื่อเดินทาง มาเชียร์นอกบ้าน บางสโมสร ต้องระวังการปะทะกับเจ้าถิ่น

๒ ๑๒

๘ ๙ ซื้อเสื้อสโมสร และ ของที่ระลึก ๑๖:๓๐ - ๑๗:๓๐ ๑

๔ จัดเลี้ยงอาหาร

บูมเชียร์ ๑๗:๐๐ - ๑๘:๑๐ ๑๙:๕๐ - ๒๑:๓๐

๑๐

๑๖:๓๐ - ๑๗:๐๐

๑๓

๕ ซื้อบัตรเข้าชม ๑๖:๐๐ - ๑๖:๓๐

ล้อมวงกินข้าว ๑๖:๓๐ - ๑๗:๐๐

เดินเล่น ๑๗:๐๐ - ๑๗:๔๕

นั่งพักผ่อน เด็กๆเตะบอล ๑๗:๐๐ - ๑๗:๔๕

ตรวจบัตร และ กระเป๋า ๑๗:๔๕ - ๑๘:๑๕ ๑๘:๑๕ - ๑๙:๒๐

รูปภาพที่ ๓.๕๑ รูปภาพแสดงล�ำดับกิจกรรมของแฟนบอลการท่าเรือในแต่ละกลุ่ม ๔๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑

๒

๙ ๓ ๖ ๑๓

๑

๘ ๗

๑๒

๑๓

๑๓

๑๓ ๑

๑๒

๑๐ ๔

รูปภาพที่ ๓.๕๓ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอลการท่าเรือก่อนการแข่งขัน

๑๑

๕ รูปภาพที่ ๓.๕๔ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอลการท่าเรือระหว่างการแข่งขัน

๓

๖

๙

๑๒

๗

รูปภาพที่ ๓.๕๒ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอลการท่าเรือในแต่ละกลุ่ม ๔๘

๘

๑๒

๔

รูปภาพที่ ๓.๕๕ รูปภาพแสดงการใช้งานพื้นที่ของแฟนบอลการท่าเรือหลังการแข่งขัน

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๓ ข้อมูลบริบท ที่ตั้ง และสนามกีฬาในปัจจุบัน ๓.๓.๑ ข้อมูลบริบทของย่านคลองเตย

เขตคลองเตยจั ด อยู ่ ใ นกลุ ่ ม เขต กรุงเทพใต้ ซึ่งถือเป็นเขตเศรษฐกิจใหม่และ การพัฒนาตามแนววงแหวนอุตสาหกรรม อาณาเขตท้องที่

-ทิศเหนือ ติดต่อกับเขตวัฒนา ตัง้ แต่ แนวเขตทางรถไฟสายช่องนนทรีด้านตะวัน ออก ติดถนนสุขุมวิท ด้านเหนือไปทางทิศ ตะวันออกตามแนวขอบทางของถนนสุขุมวิท ด้านเหนือ ผ่านซอยสุขุมวิท ๒ (ซอยนานาใต้) จนถึงบริเวณปากซอยสุขมุ วิท ๕๒ (ซอยศิรพิ ร) ด้านเหนือ

รูปภาพที่ ๓.๕๖ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย : พื้นที่สีเขียว

รูปภาพที่ ๓.๕๗ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย : โครงสร้างการสัญจรพื้นฐาน

-ทิ ศ ตะวั น ออก ติ ด ต่ อ กั บ เขต พระโขนง เริม่ จากบริเวณปากซอยสุขมุ วิท ๕๒ (ซอยศิรพิ ร) ด้านเหนือไปทางทิศ ตะวันตกตาม แนวขอบทางจนถึงบริเวณปลายซอยสวัสดี ตัด ผ่านทางด่วนเฉลิมมหานครผ่านแนวทางรถไฟ เก่าสายปากน�ำ้ ผ่านชุมชนสวนอ้อย จรดแม่นำ�้ เจ้าพระยา

- ทิศใต้ ติดต่อกับอ�ำเภอพระประแดง จังหวัดสมุทรปราการ ตั้งแต่หลังชุมชนสวน อ้อย จรดแม่น�้ำเจ้าพระยาไปทางทิศตะวันตก จนถึงแนวทางเขตทางรถไฟสายช่องนนทรีดา้ น ตะวันออก

-ทิศตะวันตก ติดต่อกับเขตสาทรและ เขตปทุมวัน ตั้งแต่แนวเขตทางรถไฟสายช่อง นนทรีด้านตะวันออก ติดแม่น�้ำเจ้าพระยาไป ทางทิศเหนือตามแนวเขตทางรถไฟสายช่อง นนทรีดา้ นตะวันออก บรรจบถนนสุขมุ วิทด้าน เหนือ

รูปภาพที่ ๓.๕๘ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย : สิ่งปลูกสร้าง

รูปภาพที่ ๓.๕๙ รูปภาพแสดงบริบทย่านคลองเตย : โครงสร้างการสัญจรพื้นฐาน ๔๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๓.๒ ข้อมูลบริบทของท่าเรือกรุงเทพ

ท่าเรือกรุงเทพเป็นท่าเรือระหว่าง ประเทศแห่งแรก และเป็นท่าเรือหลักของ ไทยมากว่าครึ่งศตวรรษเมื่อการค้าทางทะเล ของประเทศขยายตัว ท่าเรือซึ่งมีลักษณะเป็น ท่าเรือแม่นย�ำท�ำให้ไม่สามารถรับขนาดใหญ่ที่ เกินกว่า ๑๒,๐๐๐ เดดเวทตัน อีกทั้งข้อจ�ำกัด ของพื้ น ที่ บ ริ เ วณท่ า เรื อ ที่ ไ ม่ ส ามารถขยาย พื้นที่ออกไปได้เนื่องจากท่าเรือตั้งอยู่บริเวณ ใจกลางเมืองกรุงเทพฯ จึงมีการก่อสร้างท่าเรือ หลักแห่งใหม่ที่ชายฝั่งภาคตะวันออก อย่างไร ก็ตามท่าเรือกรุงเทพยังคงเป็นท่าเรือหลักของ ประเทศมาตลอด

ท่าเรือกรุงเทพ ตั้งอยู่ระหว่างหลัก กิโลเมตรที่ ๒๖.๕ ถึง ๒๘.๕ บนฝั่งซ้ายของ แม่ น�้ ำ พระยา ปากคลองพระโขนง ต� ำ บล คลองเตย กรุงเทพฯ

บริเวณทางน�้ำประกอบด้วยร่องน�้ำ ตอนนอก จากปากร่องกิโลเมตรที่ ๑๘ ถึง ป้อมพระจุลจอมเกล้า กิโลเมตรที่ ๐ ยาว ๑๘ กิโลเมตร และร่องน�้ำตอนในตั้งแต่ป้อมพระ จุลฯกิโลเมตรที่ ๐ ถึงสะพานพระพุทธยอด ฟ้าฯ กิโลเมตรที่ ๔๘ ยาว ๔๘ กิโลเมตร รวม เป็นระยะทางน�้ำ ๖๖ กิโลเมตร

๕๐

รูปภาพที่ ๓.๖๐ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ : ภาพถ่ายทางอากาศ

รูปภาพที่ ๓.๖๑ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ : สิ่งปลูกสร้าง

รูปภาพที่ ๓.๖๒ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ : โครงสร้างการสัญจรสาธารณะ

รูปภาพที่ ๓.๖๓ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ : โครงสร้างการสัญจรขนาดย่อย

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

การเกิดขึ้นของท่าเรือกรุงเทพ ก่อ ให้เกิดศูนย์กลางการคมนาคมขนส่งสินค้าทาง เรือของประเทศ ก่อเกิดเป็นแหล่งงานขนาด ใหญ่ ที่ มี ค วามต้ อ งการแรงงานจ� ำ นวนมาก เพื่อตอบรับความต้องการทั้งโดยภาครัฐ และ เอกชน ผลคือการอพยพย้ายถิ่นฐานของคน ไทยในต่างจังหวัด มุ่งหน้าสู่การหาโอกาสเป็น ลูกจ้าง และพนักงานในเมืองทีม่ รี ายได้แน่นอน กว่าการเกษตรในต่างจังหวัด และด้วยเหตุที่ ว่าการก่อสร้างท่าเรือกรุงเทพมีการหยุดชะงัก ไปในระหว่างสงครามโลก ซึ่งการก่อสร้างภาย หลังก็ถูกจ�ำกัดงบประมาณ และลดขนาดลง เพื่อตอบรับกับการชะลอตัวทางเศรษฐกิจภาย หลังสงครามโลก ทีด่ นิ ขนาดใหญ่ตามผังแม่บท เดิมจึงเกิดเป็นทีว่ า่ ง และถูกจับจองจนเกิดเป็น ชุมชนผู้ย้ายถิ่นฐานที่มีขนาดใหญ่ และหนา แน่นมากทีส่ ุดในกรุงเทพฯ และนี่ก็เป็นอีกหนึ่ง ปัจจัยทีส่ ง่ ผลให้ สโมสรฟุตบอลการท่าเรือ เอฟ ซี ได้รบั การสนับสนุนเพราะเป็นกิจกรรมความ บันเทิงที่อยู่ในชุมชนขนาดใหญ่ ทั้งยังสามารถ ตอบรับกับจริต และความต้องการของชนชั้น แรงงานได้เป็นอย่างดี เป็นส่วนสัคัญในการ พัฒนาสโมสรอย่างยั่งยืน

รูปภาพที่ ๓.๖๔ รูปภาพแสดงบริบทท่าเรือกรุงเทพ : ชุมชนที่พักอาศัยโดยรอบโครงการ

๕๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ผังแม่บทการพัฒนาในอนาคตท่าเรือกรุงเทพ

ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๕๙ การท่าเรือแห่งประเทศไทยได้ ว่าจ้างบริษัทสถาปนิกเพื่อท�ำการศึกษาความเป็นไปได้ และ ข้อจ�ำกัดในการพัฒนาที่ดินบริเวณท่าเรือกรุงเทพ ภายใต้ การบริหารของการท่าเรือแห่งประเทศไทย อันเนื่องมาจาก แผนการพัฒนาสู่การเป็น Smart Port ของท่าเรือกรุงเทพ ท�ำให้บทบาทการเป็นศูนย์กระจายสินค้า และการขนส่งถูก ลดบทบาทลง และไปเน้นบทบาทที่ท่าเรือแหลมฉบัง การน�ำ เทคโนโลยีทที่ นั สมัยท�ำให้ขนาดการใช้พนื้ ทีข่ องท่าเรือไม่จำ� เป็น ต้องมีขนาดใหญ่เช่นในอดีต เกิดเป็นที่ว่างที่มีศักยภาพสูงใน การพัฒนาอสังหาริมทรัพย์ และมีเป้าหมายเพื่อให้ศักยภาพ ของที่ดินในกรุงเทพฯ อย่างเหมาะสมกับมูลค่าของที่ดินที่เป็น อยู่ และส่งเสริมเศรษฐกิจให้เติบโตอย่างมีประสิทธิภาพ

ซึ่งโครงการดังกล่าวจะส่งผลกระทบต่อการจัดรูป ทีด่ นิ ของบริเวณแพทสเตเดียม และบริบทโดยรอบทีจ่ ะเปลีย่ น ไปสู่ย่านธุรกิจ และพักอาศัยขนาดใหญ่

ปัจจุบันอยู่ระหว่างการศึกษาแต่มีความเป็นไปได้ที่ แพทสเตเดียมจะถูกยกบทบาทสู่การเป็น Sport Complex ของเมืองทีม่ คี ณ ุ ภาพสูง เพือ่ เป็นสิง่ อ�ำนวยความสะดวกให้ยา่ น คลองเตยใหม่กลายเป็นสังคมเมืองทีพ่ ร้อมไปด้วยกิจกรรม และ วัฒนธรรมสมัยใหม่

การศึกษาผังแม่บท ที่ดินท่าเรือกรุงเทพ, การท่าเรือแห่งประเทศไทย (Stage : Zoning) จัดท�ำโดย บ.สถาปนิก๔๙ จ�ำกัด, พ.ศ. ๒๕๕๙

รูปภาพที่ ๓.๖๕ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ รายงานการศึกษาขั้นที่ ๑

รูปภาพที่ ๓.๖๖ รูปภาพทัศนียภาพการพัฒนาที่ดินท่าเรือกรุงเทพ

การศึกษาผังแม่บท ที่ดินท่าเรือกรุงเทพ, การท่าเรือแห่งประเทศไทย (Stage : Planning) จัดท�ำโดย บ.โชติจินดา มูลเซล คอนสตรัคชัน จ�ำกัด, พ.ศ. ๒๕๖๐

รูปภาพที่ ๓.๖๗ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ รายงานการศึกษาขั้นที่ ๒

รูปภาพที่ ๓.๖๘ รูปภาพทัศนียภาพการพัฒนาที่ดินท่าเรือกรุงเทพ

การศึกษาผังแม่บท ที่ดินท่าเรือกรุงเทพ, การท่าเรือแห่งประเทศไทย (Stage : Investment Schematic) จัดท�ำโดย บ.พีเอสเค คอนซัลแทนส์ จ�ำกัด, พ.ศ. ๒๕๖๒

รูปภาพที่ ๓.๖๙ รูปภาพแสดงผังแม่บทการพัฒนาท่าเรือกรุงเทพ รายงานการศึกษาขั้นที่ ๓ ๕๒

รูปภาพที่ ๓.๗๐ รูปภาพทัศนียภาพการพัฒนาที่ดินท่าเรือกรุงเทพ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

A4 A2

G2 G1

A1

C3-3

G1-16

X1-2 A3

C3-2

C3-1

G17-G19

B1 C2-2

C2-1 C1

ระยะกลาง (Phase 2) 6-10 ปี

ระยะสั้น (Phase 1) 1-5 ปี 1. A1 พื้นที่ 17 ไร่ พัฒนาอาคารส�ำนักงานการท่าเรือ และพื้นที่ใช้เช่า 2. A5-1 พื้นที่ Smart Community ระยะที่ 1 3. A6 พื้นที่ 9 ไร่ Retail Mixed Use 4. C1 พื้นที่ Cruise Terminal 5. C2-1 พื้นที่ Mixed Use และ Creative 6. G ปรับปรุงภูมิสถาปัตยกรรม (เส้นสีเขียว) 7.

Sky Walk (เส้นปะสีเขียว) 8.

Tram (เส้นปะสีแดง) 9. A3 พื้นที่พัฒนา Medical Hub

C2-3

Phase 2.1 1. A5-2 พื้นที่พัฒนา Smart Community ระยะที่ 2 2. C2-2 พื้นที่ Hotel and Convention/Business ระยะที่ 1 3. C2-3 พื้นที่ Cultural Water Front 4. G1,G2,G5,G6 ปรับปรุงพื้นที่ Sport Complex ระยะที่ 1 5. G3,G4,G7,G16 ปรับปรุงพื้นที่ Sport Complex ระยะที่ 2 6. G17-G19 พื้นที่ Retail และ Gallery 7.

Sky Walk (เส้นปะสีเขียว) 8.

Tram (เส้นปะสีแดง)

Phase 2.2 1. A2 พื้นที่ Residence Area 2. C3-1 พื้นที่ Mixed Use และพื้นที่ Creative ระยะที่ 2 3. C3-2 พื้นที่ Hotel and Convention/Business ระยะที่ 2 4. C3-3 พื้นที่ Parking Complex 5. X1-2 พื้นที่ Truck Village 6.

Sky Walk (เส้นปะสีเขียว) 7.

Tram (เส้นปะสีแดง)

ระยะยาว (Phase 3) 11-20 ปี 1. X1-1 พื้นที่ E-Commerce Warehouse and Ligistic Business 2. A4 พื้นที่ Business District

รูปภาพที่ ๓.๗๑ รูปภาพแสดงรายละเอียดในผังแม่บทการพัฒนาที่ดินท่าเรือกรุงเทพ ๕๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๓.๓ ข้อมูลที่ตั้งโครงการ

๑. บริบท

แพทสเตเดียมเป็นส่วนหนึง่ ในทีด่ นิ ๒,๓๕๓ ไร่ กรรมสิทธิก์ ารท่าเรือแห่งประเทศไทย โดยมีต�ำแหน่งตั้งอยู่บริเวณขอบที่ดินติดห้าแยก ณ ระนอง

ทิศเหนือ ทิศใต้ ทิศตะวันตก ทิศตะวันออก

ติดต่อกับ ถนนสุนทรโกษา ติดต่อกับ ถนนท่าเรือ ติดต่อกับ อาคารจอดรถ และสวนสาธารณะ สัญญาเช่าโดย บจก.Loxley ติดต่อกับ อาคารบ้านพักต�ำรวจนครบาล

เดิมแพทสเตเดียมเป็นสนามฟุตบอลของ Club house เพื่อให้บริการบุคลากรของ การท่าเรือ ร่วมกับสนามกีฬาประเภทอื่นๆ ก่อนมีการจัดตั้งสโมสรฟุตบอลภายใต้ชื่อสโมสร ฟุตบอลการท่าเรือ แล้วจึงมัโอกาสได้ต่อเติมขยายอัฒจันทร์เรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน

มีพื้นที่รวมทั้งสิ้น ๙ ไร่ - ๑ งาน - ๔๓ ตารางวา ประกอบด้วย

สนามฟุตบอลและอัฒจันทร์ ๑๓,๔๘๔ ตารางเมตร

บ้านพักนักกีฬา ๑,๔๘๘ ตารางเมตร

และสโมสรยังถือสิทธิ์การใช้ที่ดินของโกดังสเตเดียม หลังเก่าขนาดพื้นที่ ๒๐,๔๕๗ ตารางเมตร

ก่อนจะคืนพืน้ ทีด่ งั กล่าวแก่การท่าเรือและไปใช้ footsal stadium หลังใหม่บนพืน้ ที่ ๑๐,๔๗๓ ตารางเมตร ที่อยู่ต่อเนื่องกับแพทสเตเดียม เพื่อพัฒนาเป็น Academy ที่ครบวงจร ในอนาคต

รูปภาพที่ ๓.๗๒ รูปภาพแสดงรายละเอียดในผังแม่บทการพัฒนาที่ดินท่าเรือกรุงเทพ

๒. กรรมสิทธิ์

รัฐบาลได้ตราพระราชบัญญัติการท่าเรือแห่งประเทศไทย พุทธศักราช ๒๔๙๔ จัด ตั้งการท่าเรือแห่งประเทศไทยขึ้น เป็นรัฐวิสาหกิจในสังกัดกระทรวงคมนาคม พร้อมรับโอน กิจการท่าเรือจากส�ำนักงานท่าเรือกรุงเทพมาด�ำเนินการ

โดยก�ำหนดขอบเขตที่ดิน ๒,๓๕๓ ไร่ ให้อยู่ภายใต้การบริหารของการท่าเรือแห่ง ประเทศไทย ซึ่งนอกจากพื้นที่ส่วนที่ประกอบกิจการเป็นท่าเรือกรุงเทพแล้วนั้น ยังมีที่ดินโดย รอบทีก่ ารท่าเรือแห่งประเทศไทยได้อนุญาตให้เอกชนท�ำสัญญาเช่าเพือ่ ด�ำเนินกิจการ และพัก อาศัย

ในส่วนของสโมสรการท่าเรือ เอฟซี ที่ถึงแม้จะมีการจดทะเบียนนิติบุคคลอย่างเป็น ทางการ แต่โดยปฏิบตั แิ ล้วก็ยงั คงได้รบั งบประมาณสนับสนุนจากการท่าเรือแห่งประเทศไทย และทีส่ ำ� คัญคือการยังคงสนับสนุนให้สามารถใช้สนามแพทสเตเดียม อันเป็นส่วนหนึง่ ของพืน้ ที่ สโมสรของพนักงานการท่าเรือ ซึง่ เป็นส่วนส�ำคัญทีท่ ำ� ให้การด�ำเนินธุรกิจของสโมสรการท่าเรือ เอฟซี ยังคงด�ำเนินการได้อย่างมีประสิทธิภาพ และเป็นความสัมพันธ์ระหว่างองค์กรที่ยั่งยืน

ผู้ถือครองที่ดินรวม ๒,๓๕๓ ไร่ สัญญาภายใต้ MOU โดยการท่าเรือจะสนับสนุนพื้นที่สนามฟุตบอล แก่ บ.การท่าเรือ เอฟซี

สัญญาเช่าที่ดินของการท่าเรือ

ผู ้ เ ช่ า เอกชน รายย่อย รูปภาพที่ ๓.๗๓ รูปภาพแสดงโครงสร้างการถือกรรมสิทธิ์ที่ดินท่าเรือกรุงเทพ

๕๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

Fitness Service Parking Medical Away Operation Home Stand

Stand

Check Point Gathering

Pitch

Stand

Stand

Ticket

WC

WC Check Point

Ticket Cart Market Ticket Cart Market

Pitch

Gathering

Store

รูปภาพที่ ๓.๗๔ รูปภาพแสดงสิ่งปลูกสร้างภายในโครงการ

รูปภาพที่ ๓.๗๕ รูปภาพแสดงความสัมพันธ์ของการใช้งาน และล�ำดับการเข้าถึง

๓. โปรแกรม พื้นที่ และความจุ (PROGRAM, AREA AND CAPACITY) สนามกีฬา (PITCH) ๙,๔๗๒.๕ ตารางเมตร อัฒจันทร์ A

๑,๐๐๐ ที่นั่ง

อัฒจันทร์ B

๙๒๑.๘๖ ตารางเมตร

๑,๘๐๐ ที่นั่ง

อัฒจันทร์ C1

๑,๖๘๐ ที่นั่ง

๖๙๕.๓๗ ตารางเมตร

อัฒจันทร์ C2

๑,๘๕๐ ที่นั่ง

๖๗๒.๐๒ ตารางเมตร

๖๙๒.๑๔ ตารางเมตร

อัฒจันทร์ D

๑,๒๖๐ ที่นั่ง ๕๐๘.๓๘ ตารางเมตร

พื้นที่ส�ำหรับนักกีฬา และทีมงาน (PLAYER AND STAFF AREA) พื้นที่สนับสนุนกีฬา

ฟิตเนส

ห้องพยาบาล

ห้องอ�ำนวยการแข่งขัน

ห้องสื่อมวลชน และส�ำนักงานบริการสเตเดียม

พื้นที่สังเกตการณ์

ห้องรับรอง VIP

๑๑๑ + ๑๑๑ ตารางเมตร

๖๖ ตารางเมตร

๒๒ ตารางเมตร

๔๓ ตารางเมตร

๙๓ ตารางเมตร

๕๒.๘ ตารางเมตร

๓๕.๖ ตารางเมตร

สาธารณูปการ (UTILITIES) ห้องน�้ำ

ตลาดนัด (SHOPPING CART MARKET) ห้องจ�ำหน่ายตั๋ว

บริเวณใต้อัฒจันทร์ B

๕๖๕.๒๐ ตารางเมตร

พื้นที่รวมพล บริเวณด้านหน้าของสเตเดียม

๑,๓๖๑ ตารางเมตร

สนามเปตอง

๖๘๔ ตารางเมตร

รูปภาพที่ ๓.๗๖ รูปภาพแสดงสัดส่วนเปรียบเทียบพื้นที่ในแต่ละการใช้งาน ๕๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๓.๔ ข้อมูลประวัติการพัฒนาสนามแพทสเตเดียม

TIME LINE พ.ศ. ๒๕๔๐

พ.ศ. ๒๕๕๒

พ.ศ. ๒๕๕๔

พ.ศ. ๒๕๕๖

รูปภาพที่ ๓.๗๗ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสนามแพทสเตเดียม

พื้นที่สเตเดียม สนามกีฬา : ๙,๔๗๒.๕๐ ตารางเมตร อัฒจันทร์ : ๙๖๑.๘๖ ตารางเมตร ความจุ : ๑,๕๐๐ ที่นั่ง

พื้นที่สเตเดียม สนามกีฬา : ๙,๔๗๒.๕๐ ตารางเมตร อัฒจันทร์ : ๒,๑๔๐.๒๖ ตารางเมตร ความจุ : ๔,๔๔๕ ที่นั่ง

พื้นที่สเตเดียม สนามกีฬา : ๙,๔๗๒.๕๐ ตารางเมตร อัฒจันทร์ : ๓,๕๒๗.๗๐ ตารางเมตร ความจุ : ๘,๐๐๐ ที่นั่ง

พื้นที่สเตเดียม สนามกีฬา : ๙,๔๗๒.๕๐ ตารางเมตร อัฒจันทร์ : ๓,๕๒๗.๗๐ ตารางเมตร ความจุ : ๘,๐๐๐ ที่นั่ง

แพทสเตเดียมพัฒนาขึ้นจากสนามใน Club house เพื่อเจ้าหน้าที่การท่าเรือได้ใช้ออกก�ำลังกาย จนกระทั่งมีการ ก่อตัง้ สโมสรฟุตบอลการท่าเรือแห่งประเทศไทยในปี พ.ศ. ๒๕๐๓ เพือ่ จัดการแข่งขันในระดับถ้วยพระราชทาน ก. โดยยุคนัน้ สโมสร ฟุตบอลส่วนใหญ่อยู่ภายใต้การสนับสนุนของหน่วยงานรัฐ และ รัฐวิสาหกิจ จึงมักมีการก่อสร้างอัฒจันทร์ถาวรแก่สนามฟุตบอล ภายในหน่วยงานต่างๆรวมถึงการท่าเรือ อัฒจันทร์ A สร้างขึ้น โดยค�ำนึงถึงการใช้งานภายใต้อัฒจันทร์ นั่นท�ำให้อัฒจันทร์ถูก ยกสูงขึ้น และมีห้องพักนักกีฬา ฟิตเนส ห้องปฐมพยาบาล และ ฝ่ายสนับสนุนอื่นๆอยู่ภายใน

การเติบโตของสโมสรในช่วง ๔๐ ปีแรกท�ำให้มีความ ผูกพันธ์ระหว่างสโมสรฟุตบอลกับเจ้าหน้าที่การท่าเรือ และ ชาวชุมชนคลองเตย แรงสนับสนุนที่มากขึ้นเป็นผลให้มีความ ต้องการความจุสนามที่สูงขึ้นเพื่อรองรับผู้ชมจ�ำนวนมาก โดย ขยายอัฒจันทร์บริเวณฝั่งตรงข้ามของ อัฒจันทร์ A และ ทาง ทิศตะวันออกเป็น อัฒจันทร์ D โครงสร้างที่ใช้เป็นโครงสร้าง จากท่อเหล็กประกอบ ท�ำให้มีน�้ำหนักเบา และสามารถเคลื่อน ย้ายได้ตามต้องการ ช่วยให้ประหยัดงบประมาณ และสามารถ ปรับเปลี่ยนได้ตามความต้องการของอนาคต

การปรับเปลี่ยนการแข่งขันจากถ้วยพระราชทาน ก. มาเป็นการแข่งขันระบบ Thai Premier League น�ำมาสู่การ จดทะเบียนนิติบุคคลของสโมสรฟุตบอลแห่งต่างๆ และเกิด สโมสรฟุตบอลท้องถิ่นขึ้นมากมาย ความนิยมในการรับชมกีฬา ฟุตบอลสูงขึ้นอย่างไม่เคยเป็นมาก่อน สนามหลายแห่งต้องต่อ เติมให้มคี วามจุมากขึน้ แม้กระทัง่ แพทสเตเดียม เองก็ถกู ต่อขยาย อัฒจันทร์ B ทางทิศตะวันตก และ อัฒจันทร์ C-๒ เหนือชั้น C-๑ โดยการการติดตั้งที่นั่ง สนามมีความจุสูงถึง ๑๒,๐๐๐ ที่นั่ง

ในการแข่งขันช่วงฤดูกาล ๒๕๕๔ - ๒๕๕๕ สนามฟุต บอลแพทสเตเดียม ประสบปัญหาด้านการใช้งานอันเนือ่ งมาจาก แสงสว่างที่ส่องมายังสนามหญ้าไม่เพียงพอ จนท�ำให้มีหลายนัด แข่งขันต้องเลือ่ นเวลาการแข่งขันจาก ๑๘:๐๐ น. มาเป็น ๑๗:๐๐ น. เพื่อให้ยังพอมีแสงสว่างเพียงพอ จากปัญหาดังกล่าวท�ำให้ สโมสรต้องลงทุนติดตั้งระบบไฟส่องสว่างแบบเสาไฟจ�ำนวน ๔ จุดรอบสนาม ให้ความสว่างที่ ๑,๒๐๐ LUX ซึ่งในปัจจุบันนับ ว่าต�่ำและควรได้รับการพัฒนาในอนาคต

๕๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๓.๕ ข้อมูลกายภาพ และมุมมองภายนอก และภายในสเตเดียม

รูปภาพที่ ๓.๗๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษาบริเวณห้าแยก ณ ระนอง

รูปภาพที่ ๓.๗๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษาบริเวณห้าแยก ณ ระนอง

รูปภาพที่ ๓.๘๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษาบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม

รูปภาพที่ ๓.๘๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนสุนทรโกษาบริเวณข้างร้านค้าสโมสร

รูปภาพที่ ๓.๘๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม

รูปภาพที่ ๓.๘๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบ้านพักพนักงานการท่าเรือ ๕๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕๘

รูปภาพที่ ๓.๘๔ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณลานสนามซ้อม

รูปภาพที่ ๓.๘๕ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณลานสนามซ้อม

รูปภาพที่ ๓.๘๖ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณลานสนามซ้อม

รูปภาพที่ ๓.๘๗ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณใต้อัฒจันทร์ C

รูปภาพที่ ๓.๘๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากตลาดนัดบริเวณใต้อัฒจันทร์ C

รูปภาพที่ ๓.๘๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากถนนบริเวณใต้อัฒจันทร์ C

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๓.๙๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานเปตอง

รูปภาพที่ ๓.๙๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานเปตอง

รูปภาพที่ ๓.๙๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบ้านพักพนักงานการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๓.๙๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณด้านหลังอัฒจันทร์ A

รูปภาพที่ ๓.๙๔ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณด้านหลังอัฒจันทร์ A

รูปภาพที่ ๓.๙๕ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบ้านพักนักกีฬา ๕๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖๐

รูปภาพที่ ๓.๙๖ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานสนามซ้อม

รูปภาพที่ ๓.๙๗ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณลานสนามซ้อม

รูปภาพที่ ๓.๙๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณหน้าห้องจ�ำหน่ายบัตร

รูปภาพที่ ๓.๙๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเดินใต้อัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางขึ้นอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากโครงสร้างใต้อัฒจันทร์ C

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๓.๑๐๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๔ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ A

รูปภาพที่ ๓.๑๐๕ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๖ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๗ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B ๖๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖๒

รูปภาพที่ ๓.๑๐๘ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๐๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณบนอัฒจันทร์ B

รูปภาพที่ ๓.๑๑๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณด้านข้างอัฒจันทร์ A

รูปภาพที่ ๓.๑๑๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณหน้าห้องจ�ำหน่ายบัตร

รูปภาพที่ ๓.๑๑๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม

รูปภาพที่ ๓.๑๑๓ รูปภาพแสดงมุมมองจากบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓.๓.๖ ข้อมูลการใช้งาน การสัญจร และระบบการรักษาความปลอดภัย

รูปภาพที่ ๓.๑๑๔ รูปภาพแสดงต�ำแหน่งของโปรแกรมการใช้งานในปัจจุบัน

๖๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๓.๑๑๕ รูปภาพแสดงเส้นทางการสัญจร และจ�ำนวนแฟนบอลในแต่ละจุด

๖๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๓.๑๑๖ รูปภาพแสดงโครงสร้างระบบรักษาความปลอดภัย และแนวรั้ว

๖๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๔ รายละเอียดโครงการ ๔.๑ ข้อมูลเบื้องต้นของโครงการ ชื่อโครงการ

: การปรับปรุงแพทสเตเดียม, สโมสรการท่าเรือ เอฟซี

บทวิเคราะห์บทบาทของแพทสเตเดียมต่อบริบทโดยรอบ

A Renovation of PAT Stadium, Port FC. ที่ตั้งโครงการ

แพทสเตเดียม

: แพทสเตเดียม การท่าเรือแห่งประเทศไทย ถนนท่าเรือ แขวงคลองตัน เขตคลองเตย ๑๐๑๑๐

บทบาทต่อสโมสร

บทบาทต่อแฟนบอล

บทบาทต่อเมือง

เจ้าของโครงการ : การท่าเรือแห่งประเทศไทย แหล่งรายได้

สนับสนุนนักกีฬา

ความบันเทิง

พื้นที่ทางสังคม

พื้นที่เปิดโล่ง

อัตลักษณ์

รายได้จากค่าบัตรเข้าชม

สนามกีฬาคุณภาพสูง

ความบันเทิงสาธารณะที่

พื้นที่เพื่อการพบปะ

Open Space ที่สามารถ

เป็นตัวแทนภาพจ�ำของ

เพื่อการฝึกซ้อม และ

ตรงกับจริต และรสนิยม

ปฏิสังสรรค์ ไม่ว่าจะ

สร้างสรรค์กิจกรรมที่เป็น

ย่านที่มีสโมสรฟุตบอล

แข่งขัน

ของคนเมือง

เป็นวันแข่งขัน หรือวัน

ประโยชน์กับชาวเมือง

ชื่อดัง

ประเภทโครงการ : อาคารสาธารณะ อาคารชุมนุมคน และสนามกีฬา

แพทสเตเดียม (PAT Stadium) เป็นชื่อที่ย่อมาจากค�ำว่า “Port Authority

of Thailand” หรือแปลเป็นไทยได้ว่าการท่าเรือแห่งประเทศไทย โดยทั้งที่ดิน และ

รายได้จากสัญญา

อาคารสิ่งปลูกสร้างล้วนแต่เป็นสินทรัพย์ของการท่าเรือแห่งประเทศไทย นับได้ว่าเป็น

ถ่ายทอดสด

สเตเดียมเพื่อกีฬาฟุตบอลโดยเฉพาะแห่งแรกในกรุงเทพฯ

พื้นที่ได้เปรียบทาง

โดยปัจจุบัน การท่าเรือแห่งประเทศไทยได้ท�ำบันทึกข้อตกลงร่วมกับสโมสร

รายได้จากโฆษณา

ฟุตบอลการท่าเรือ เอซี (นิตบิ คุ คล) ภายใต้การบริหารของคุณนวลพรรณ ล�ำ่ ซ�ำ โดยสนับ สนุนแพทสเตเดียม และงบประมาณในการดูแลรักษาเพือ่ เป็นสนามเหย้าแก่สโมสร โดย สโมสรจะยังคงใช้ชอื่ การท่าเรือ เอฟซี และมีการท่าเรือแห่งประเทศไทยเป็นผูส้ นับสนุน

ธรรมดา ฟุตบอลเป็นกิจกรรมยอด

จิตวิทยา

ท�ำให้ชาวเมืองยังคงมี

นิยมของชาวคลองเตย

กิจกรรมใกล้ชิดกัน แผนภูมิที่ ๔.๐๑ แผนภูมิแสดงบทบาทที่แพทสเตเดียมมีต่อบริบทโดยรอบ

หลักอย่างเป็นทางการ

ปัจจุบันแพทสเตเดียมเป็นหนึ่งสนามที่ผ่านมาตรฐานของสมาคมฟุตบอลแห่ง

ถึงสือ่ สารมวลชนได้โดยง่ายดายเพียงด้วยโทรศัพท์มอื ถือ บทบาทหน้าทีข่ องสเตเดียมที่

แฟนบอลทีท่ ำ� กิจกรรม พบปะสังสรรค์ พูดคุย-แลกเปลีย่ นในประเด็นทีต่ า่ งสนใจร่วมกัน

ประเทศไทย ท�ำให้สามารถใช้จัดการแข่งขันได้จนถึงนัดชิงชนะเลิศในทุกๆ รายการ

มีตอ่ สังคมย่อมถูกท้าทายอย่างหนัก เพราะทุกคนสามารถรับชมการแข่งขันโดยผ่านการ

ตัง้ แต่เหตุการณ์ในวงการฟุตบอล ไปจนถึงเหตุบา้ นการเมืองก็อยูใ่ นวงสนทนาเหล่านีด้ ว้ ย

แข่งขัน และต้นปีพ.ศ. ๒๕๖๓ สโมสรการท่าเรือ เอฟซีได้ยื่นขออนุมัติ Club Licens-

ถ่ายทอดสด และร่วมลุ้นผลไปพร้อมกับการแข่งขันจริงภายในสนาม แต่การเดินทาง

ความสัมพันธ์เหล่านี้มีความซับซ้อนมากกว่าเพียงการเป็นผู้ชม แต่พวกเขาได้สถาปนา

ing จาก AFC ซึ่งการผ่านอนุมัติดังกล่าวส่งผลให้แพทสเตเดียมเป็นหนึ่งในสเตเดียมที่

มายังสเตเดียมก็ยังคงเป็นสิ่งที่ได้รับความนิยม ทั้งยังมีจ�ำนวนที่สูงขึ้นในแต่ละปี ไปจน

มันขึ้นมาเป็นสถาบันที่มีความรัก ความศรัทธาเป็นจุดยึดเหนี่ยว ทั้งยังรักใคร่แฟนบอล

สามารถจัดการแข่งขันในระดับทวีปเอเชียได้ไม่เกินรอบแบ่งกลุ่ม (เพราะความจุที่ไม่

กระทั่งการเดินทางเพื่อไปรับชมในบรรยากาศของสเตเดียมแห่งอื่นๆ ในประเทศ

ด้วยกันดุจครอบครัว ซึ่งลักษณะเหล่านี้เป็นผลลัพท์ที่หาได้ยากในสังคมยุคปัจจุบัน

ผ่านข้อก�ำหนด) และยังเป็นสนามที่ยังไม่ได้รับการท�ำสัญญาถ่ายทอดสดสัญญาณการ

แข่งขันร่วมกับบริษทั ไทยพรีเมียร์ลกี ซึง่ การพัฒนาในครัง้ นีจ้ ะมีสว่ นช่วยในการยกระดับ

แข่งขัน หากแต่มันยังคงท�ำหน้าที่ในการสร้างบรรยากาศที่ไม่มีทางได้รับจากการรับ

จ�ำทีส่ งั คมโดยรอบมองเข้ามายังแพทสเตเดียมว่าทีแ่ ห่งนีเ้ ป็นศูนย์รวมของชาวคลองเตย

ให้แพทสเตเดียมเป็นอีกหนึง่ ในสเตเดียมชัน้ น�ำของประเทศไทย และสูส่ ายตานานาชาติ

ชมผ่านสื่อต่างๆ ซึ่งก็เทียบเคียงได้กับการที่ผู้คนยังคงนิยมไปรับชมภาพยนตร์ที่โรง

ที่มีใจรักในกีฬาฟุตบอล สโมสรที่พวกเขาสนับสนุนก็ประสบความส�ำเร็จเป็นสโมสรชั้น

ได้อย่างน่าภาคภูมิใจ

ภาพยนตร์เพราะการได้รับอรรถรส และประสบการณ์ที่เหนื่อกว่าการรับชมที่บ้าน

น�ำของไทย อันมีส่วนช่วยในการสร้างอัตลักษณ์ที่ดีต่อชุมชนคลองเตยด้วยเช่นกัน

๖๖

จากการศึกษาในยุคปัจจุบนั ทีก่ ารสือ่ สารสะดวกสบาย และทุกคนสามารถเข้า

นั่นเพราาะบทบาทของสเตเดียมต่อผู้ชมไม่ได้เป็นเพียงแค่สถานที่เพื่อจัดการ

ลักษณะพิเศษอย่างหนึง่ ทีพ่ บได้ในสเตเดียมคือ การสร้างสังคมขนาดย่อมของ

ผลจากมวลชนจ�ำนวนมากทีม่ พี ฤติกรรมเช่นทีก่ ล่าวมาข้างต้นนีท้ ำ� ให้เกิดภาพ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๒ แนวความคิด และเป้าหมายในการพัฒนาของสโมสรการท่าเรือ เอฟซี ปณิธาน และวิสัยทัศน์ ในการพัฒนาของสโมสร

จากผลการแข่งขันไทยลีก ฤดูกาล ๒๕๖๒ ผลปรากฎว่าสโมสรการท่าเรือ

เอฟซี ท�ำผลงานจบเป็นอันดับ ๓ ของตาราง และสามารถคว้าชัยชนะในรายการ FA Cup-2019 มาได้ นับว่าเป็นอีกหนึ่งจุดสูงสุดในรอบ ๑๐ ปีที่สโมสรการท่าเรือไม่ได้ สัมผัสมาเป็นเวลายาวนาน ณ ปัจจุบันจึงนับได้ว่า การท่าเรือ เป็นสโมสรชั้นน�ำ และ เก่าแก่ของวงการฟุตบอลไทย มีส่วนส�ำคัญในการร่วมสร้าง ร่วมพัฒนานักกีฬาสู่ทีม ชาติมาจ�ำนวนไม่น้อย

แต่นอกเหนือจากความส�ำเร็จในด้านผลงาน หรือถ้วยรางวัลแล้ว หนึง่ ในความ

ส�ำเร็จที่สโมสรการท่าเรือพัฒนาได้อย่างน่าชื่นชม คือแฟนบอลการท่าเรือที่จากในอดีต ถูกมองเป็นแฟนบอลหัวรุนแรง และมักมีเหตุปะทะกับสโมสรเอสซีจี เมืองทอง ยูไนเต็ด อยู่แทบทุกนัดที่โคจรมาพบกัน แต่วันนี้พวกเขาสามารถพัฒนาตนเองจนเกิดโครงสร้าง

รูปภาพที่ ๔.๐๑ รูปภาพประชาสัมพันธ์โครงการคลองเตยดีดี

การบริหารจัดการระหว่างแฟนบอลที่มีประสิทธิภาพ สามารถสอดส่องดูแลได้อย่างทั่ว ถึง และสร้างข้อตกลงระหว่างแฟนบอลที่หลายๆ สโมสรก็ไม่อาจท�ำได้ เช่น การไม่น�ำ เครือ่ งดืม่ แอลกอฮอล์เข้าไปภายในสนาม (ทัง้ ทีไ่ ม่ได้เป็นข้อห้ามของสมาคมฟุตบอลแห่ง ประเทศไทย) การร่วมมือกันเก็บขยะ และสร้างกิจกรรมสานสัมพันธ์กบั สโมสรอืน่ ๆ อย่าง ต่อเนื่อง

การปรับตัวเหล่านี้สร้างความเชื่อมั่นจนสมาคมฟุตบอลแห่งประเทศไทย

อนุญาตให้สโมสรสามารถน�ำตาข่ายกัน้ อัฒจันทร์-สนามกีฬา ออกไป ช่วยให้ทศั นียภาพ ในการรับชมการแข่งขันดียิ่งขึ้น ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าการสร้างความร่วมมือ และการ สื่อสารระหว่างแฟนบอล และสโมสรที่ใกล้ชิด เป็นส่วนส�ำคัญที่ท�ำให้สามารถสร้างสิ่ง ดีๆ ให้กับวงการฟุตบอลไทยได้อย่างเป็นรูปธรรม

รูปภาพที่ ๔.๐๒ รูปภาพกิจกรรมเชิงรุก ที่น�ำนักกีฬาลงพื้นที่ช่วยเหลือชาวคลองเตย

รูปภาพที่ ๔.๐๓ รูปภาพกิจกรรมเชิงรุก ที่น�ำนักกีฬาลงพื้นที่ช่วยเหลือชาวคลองเตย

จากการพัฒนาของแฟนบอลท�ำให้บริษัทเมืองไทยประกันภัย ภายใต้การน�ำ

ส�ำคัญในการหยิบยื่นความช่วยเหลือไปสู่ชาวชุมชนคลองเตย เพื่อแสดงออกว่าสโมสร

เป็นกายภาพที่เป็นดั่งสัญลักษณ์ของการพัฒนาย่านคลองเตยได้เช่นเดียวกัน โดยอาศัย

ของคุณนวลพรรณ ล�ำ่ ซ�ำ ได้ขบั เคลือ่ นโครงการสูร่ ะดับชุมชน โดยเป็นการขยายผลจาก

จะไม่มีทางทอดทิ้งแฟนบอลของเขาในยามล�ำบากเช่นวิกฤตการณ์โควิด และได้น�ำ

โอกาสในการเข้าไปปรับปรุงกายภาพของสเตเดียม ให้สามารถตอบโจทย์ความต้องการ

กีฬาฟุตบอลไปสูก่ ารแก้ปญ ั หาในด้านสังคม และกายภาพในชุมชนคลองเตย ซึง่ เป็นวิสยั

นักกีฬาที่เป็นที่ชื่นชอบของแฟนบอล มาเป็นก�ำลังในการช่วยเหลือเช่นนี้ จะยิ่งสร้าง

ที่มีความซับซ้อนในมิติทางสังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม

ทัศน์ที่ไม่ได้มองเพียงความส�ำเร็จของสโมสร แต่เป็นการวางรากฐานที่ดี หากชุมชนไป

ความสัมพันธ์ระหว่างแฟนบอล นักกีฬา และสโมสรที่แนบแน่นยิ่งขึ้น

รอด สโมสรเองก็ได้รับการสนับสนุนจากมวลชนกลุ่มใหญ่ในระยะยาว และยั่งยืน

เป้าหมายในการพัฒนาแพทสเตเดียม เกิดขึน้ บนฐานของความต้องการของสโมสร การ

กายภาพของแพทสเตเดียมที่อาจมีส่วนสนับสนุนวิสัยทัศน์ของสโมสร หรือสามารถ

หากพิจารณาจากวิสัยทัศน์ และการด�ำเนินงานเชิงรุกของสโมสรที่เป็นก�ำลัง

จากวิสัยทัศน์ของสโมสรเช่นนี้แล้ว ย่อมเกิดค�ำถามกลับมาสู่การพัฒนา

จึ ง เป็ น ที่ ม าส� ำ คั ญ ให้ เ กิ ด กระบวนการมี ส ่ ว นร่ ว มในการออกแบบเพื่ อ ให้

ท่าเรือแห่งประเทศไทย แฟนบอล และชุมชนคลองเตย ๖๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๓ กระบวนการมีส่วนร่วมเพื่อก�ำหนดเป้าหมายในการพัฒนา วัตถุประสงค์ : เพื่อให้ทราบข้อมูลจากมุมมองของแฟนบอล ที่จะมี

วันจนสนามแห่งนี้กลายเป็นภาพที่ติดตา ส�ำหรับผู้สูงอายุสนามเปตองก็เป็นดั่งพื้นที่

ส่วนช่วยในการก�ำหนดทิศทางการพัฒนาแพทสเตเดียม

พักผ่อน และพบปะเพื่อนฝูงกันเป็นประจ�ำ เกือบทุกคนพูดเป็นเสียงเดียวกันว่าถึงแม้

แฟนบอลรู้สึกเหมือนพวกเขาก�ำลังถูกไล่ที่ จะเกิดแรงต่อต้านขึ้นทันที การปรับปรุงให้

เป้าหมาย :

แพทสเตเดียมจะไม่ใช่สนามกีฬาทีส่ มบูรณ์แบบ แต่กเ็ ป็นสถานทีท่ พี่ วกเขาจดจ�ำได้ไม่มี

สวยงาม เป็นระเบียบเรียบร้อยนั้นท�ำได้ แต่ต้องคงกิจกรรม หรือการใช้งานเดิมเอาไว้

กลุ่มเป้าหมาย : แฟนบอลการท่าเรือ

วันลืม และเชือ่ ว่าสโมสรอาจไม่ได้รบั ความนิยมขนาดนีถ้ า้ หากแพทสเตเดียมไม่ได้ตงั้ อยู่

ให้ครบถ้วน และถ้าหากท�ำให้ใช้งานได้ดีขึ้น สะดวกขึ้น รองรับคนได้เยอะขึ้น ก็ยิ่งน่า

กระบวนการ : กระบวนการมีภาพกรณีศึกษา และแผนผังแพทสเตเดียมในปัจจุบัน

ณ บรเวณนี้

สนใจ

เป็นเครือ่ งมือสร้างประเด็นการพูดคุย ล�ำดับจากปัญหา ความต้องการ

ไปสู ่ ก ารค้ น หาอั ต ลั ก ษณ์ ที่ ส ะท้ อ นตั ว ตนของการท่ า เรื อ ผ่ า น

มักเป็น คนต่างจังหวัดที่เข้ามาอาศัย และท�ำงานในเมือง แพทสเตเดียมส�ำหรับพวกเขา

กระบวนการสัมภาษณ์กลุ่มย่อย

มีความหมายที่แตกต่างออกไป เพราะส�ำหรับคนต่างจังหวัดแล้ว การอาศัยในชุมชน

สถานที่ :

ลานรวมพล (ลานเปตอง) แพทสเตเดียม ๒๑ มกราคม ๒๕๖๓

ที่ตนเติบโตคือการอยู่ในสังคมที่ทุกคนต่างรู้จักกันหมด และท�ำกิจกรรมต่างๆร่วมกัน

สามารถก�ำหนดเป้าหมายร่วมระหว่างแฟนบอล และสโมสร

และเวลา

- ในกรณีของแฟนบอลทีอ่ าศัยอยูใ่ นพืน้ ทีอ่ นื่ ๆของกรุงเพทฯ และโดยส่วนมาก

ทุกเทศกาล แต่การเดินทางมาอยู่ในเมืองใหญ่มันท�ำให้พวกเขาตัดขาดจากคนรอบข้าง

ชุดค�ำถาม :

๑. อะไรท�ำให้แฟนบอลการท่าเรือผูกพันกับแพทสเตเดียม

กิจกรรมทีท่ ำ� ก็เป็นเพียงแต่คนรูจ้ กั กลุม่ เล็กๆ แต่แพทสเตเดียมกลับเป็นพืน้ ทีพ่ เิ ศษออก

๒. เรื่องที่แพทสเตเดียมควรปรับปรุง

ไป เพราะทีแ่ ห่งนีผ้ คู้ นมากหน้าหลายตา แตกต่างทีม่ าได้มารวมกันเพือ่ เชียร์ ให้กำ� ลังใจ

๓. ถ้าพูดถึงการท่าเรือ จะนึกถึงอะไรเป็นสิ่งแรก

และสนุกสนานไปกับบรรยากาศแห่งการแข่งขัน พวกเขารู้สึกเหมือนได้รับการยอมรับ

๔. จากรูปตัวอย่าง จะดีหรือไม่ถ้าวันหนึ่งแพทสเตเดียม

และเป็นส่วนหนึ่งกับกลุ่มก้อนทางสังคมขนาดย่อม

สามารถสวยงามได้เช่นนั้น

จ�ำนวนผู้ร่วม : ประมาณ ๘๐ คน

๔.๓.๒. มุมมองต่อแพทสเตเดียม และประเด็นที่ควรปรับปรุง

กระบวนการ

๔.๓.๑. เรื่องราวความผูกพันธ์ระหว่างแฟนบอลการท่าเรือ และแพทสเตเดียม

ค�ำตอบของแฟนบอลเป็นไปในทิศทางเดียวกัน โดยสามารถสรุปเป็นประเด็น - ไม่มีความจ�ำเป็นที่สนามจะต้องมีหลังคาคลุมทุกๆด้าน เพราะแฟนบอลเอง

ค�ำตอบของแฟนบอลสามารถแบ่งออกได้เป็น ๒ กลุม่ หลักๆ คือกลุม่ แฟนบอลทีเ่ ป็นชาว

ก็อยากอยู่ใต้ฟ้าเดียวกับนักกีฬา ร่วมทุกข์ร่วมสุขไปกับนักกีฬาในสนาม สัมผัสถึงความ

คลองเตย และกลุ่มแฟนบอลที่อาศัยในพื้นที่อื่นๆของกรุงเทพฯ

ล�ำบาก และความพยายามไปพร้อมๆ กัน หลังคาเพียงแค่อฒ ั จันทร์ A ก็เพียงพอส�ำหรับ

กลุ่มครอบครัว และผู้สูงอายุแล้ว

- ส�ำหรับแฟนบอลการท่าเรือที่เป็นชาวคลองเตยอายุราว ๓๐-๔๐ ปี นับ

รูปภาพที่ ๔.๐๔ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม

ได้ดังนี้

ได้ว่าพวกเขา เห็นแพทสเตเดียมมาตั้งแต่เกิด หลายคนยังเคยใช้ลานทรายด้านหลัง

สเตเดียมเป็นสนามเด็กเล่น (ก่อนการก่อสร้างทางพิเศษยกระดับ) พวกเขาได้เห็น

๒ จุด ซึ่งไม่ต้องนับถึงเวลาเกิดเหตุฉุกเฉิน แค่เพียงการเดินไปเข้าห้องน�้ำระหว่างช่วง

พัฒนาการเปลี่ยนแปลงของสเตเดียมในแต่ละช่วงเวลาไปพร้อมกับการเติบโตขึ้นของ

พักครึ่งเวลา ก็ไม่ทัน

สโมสร ส�ำหรับเด็กผู้ชายที่ชอบเล่นกีฬาฟุตบอล สเตเดียมแห่งนี้เป็นดั่งพื้นที่ในฝันที่

พวกเขาคาดหวังว่าสักวันหนึ่งจะมีโอกาสได้แข่งขันในบรรยากาศที่รายล้อมไปด้วย

โดยเฉพาะผูช้ มหญิงทีจ่ ะล�ำบากกว่าผูช้ ายในการรอเข้าห้องน�ำ้ ถึงแม้จะมีรถบริการจาก

แฟนบอลความทรงจ�ำที่ได้มาชมการแข่งขันนับครั้งไม่ถ้วน และนั่งรถเมล์ผ่านเกือบทุก

กทม. ก็ยังไม่เพียงพอ

๖๘

- การเข้าไปปรับปรุงพืน้ ทีโ่ ดยรอบสนามต้องระมัดระวังให้ดี เพราะถ้าหากท�ำให้

- ปัญหาที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดคือทางเข้า-ออกสเตเดียมที่เป็นคอขวดอยู่เพียง

- ห้องน�้ำไม่เพียงพอกับความต้องการของแฟนบอล ต้องรอคิวเป็นเวลานาน รูปภาพที่ ๔.๐๕ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๓.๓. สิ่งที่เป็นอัตลักษณ์ของการท่าเรือ

เป็นการรวบรวมข้อมูลใน ๓ ที่มา อันได้แก่ การสัมภาษณ์ย่อยรายบุคคล การ

จัดกระบวนการมีสว่ นร่วม และการตอบใน Facebook fan pahe ของสโมสรการท่าเรือ โดยผลที่ได้มีประเด็นที่หลากหลาย สามารถจัดเป็นกลุ่มได้ดังนี้

- เวลานึกถึงการท่าเรือ ชวนให้นกึ ถึงบรรยากาศของแฟนบอลก่อนการแข่งขัน

ทีพ่ กั ผ่อน ดืม่ สุรา และได้พดู คุยกับเพือ่ น เป็นดัง่ การพักผ่อนภายหลังจากการท�ำงานมา อย่างเหน็ดเหนื่อยตลอดสัปดาห์ ซึ่งเป็นเอกลักษณ์ที่ไม่เจอในสโมสรอื่นๆ

- บรรยากาศทีเ่ ต็มไปด้วยสีแสด-น�ำ้ เงินของเสือ้ สโมสร เป็นคูส่ ที โี่ ดดเด่น ไม่ซำ�้

ใคร และจดจ�ำได้ง่าย

- ตราสัญลักษณ์สิงห์ที่เป็นตัวแทนของการต่อสู้เรียกร้องของแฟนบอล ที่จะ

รักษาตัวตนความเป็นการท่าเรือเอาไว้

- นิยาม “นรกทีมเยือน” ที่อธิบายถึงบรรยากาศภายในสนามที่แฟนบอลจะ

กดดันนักกีฬาคู่แข่งด้วยความดุดันของกองเชียร์ ให้เป็นความได้เปรียบทางจิตวิทยา ซึ่งองค์ประกอบเหล่านี้จะถูกน�ำมาใช้เป็นวัตถุดิบในการออกแบบภาพลักษณ์ใหม่ของ แพทสเตเดียมเพือ่ ให้ยงั คงตอบโจทย์ และรักษากลิน่ ไอของการท่าเรือเอาไว้ให้ครบถ้วน ๔.๓.๔. ความคาดหวังและแพทสเตเดียมในฝัน

จากกระบวนพูดคุยแลกเปลี่ยนผ่านตัวอย่างภาพกรณีศึกษา ช่วยให้แฟนบอล

สามารถจินตนาการไปถึงความเป็นไปได้ของแพทสเตเดียมในอนาคต โดยพบว่าพวกเขา เองถึงแม้จะผูกพันกับแพทสเตเดียมหลังเดิม แต่ก็ยังคงนึกฝันถึงแพทสเตเดียมที​ี่ท�ำให้ พวกเขาภาคภูมิใจได้ สนามแห่งนี้สามารถประกาศตัวว่าที่นี่คือการท่าเรือได้อย่างสม ศักดิศ์ รีสโมสรชัน้ น�ำของประเทศ โดยเฉพาะการเป็นสเตเดียมทีเ่ ปล่งแสงในเวลากลางคืน ก็เป็นแนวทางทีไ่ ด้รบั ความสนใจมากเสียกว่ารูปทรงทีท่ นั สมัย เพราะสีเป็นการแสดงออก ทีช่ ดั เจน และง่ายส�ำหรับการสังเกต แต่ถงึ อย่างไรก็ตอ้ งไม่ละทิง้ ต้นทุนเดิมทีส่ เตเดียมมี อยู่ เช่นบรรยากาศทีใ่ กล้ชดิ เป็นกันเอง พืน้ ทีร่ วมพลทีพ่ วกเขาผูกพัน ไปจนถึงการรักษา แผนภูมิที่ ๔.๐๒ แผนภูมิแสดงความคิดเห็นต่อสิ่งที่สะท้อนตัวตนการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๔.๐๖ รูปภาพกรณีศึกษาที่หยิบยกมาเพื่อสร้างการพูดคุยแลกเปลี่ยน

ความสัมพันธ์ระหว่างภายใน-ภายนอกสนาม ๖๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๓.๒ บทสรุปความเห็นต่อการพัฒนาสนามแพทสเตเดียม

ประเด็นที่สองที่ส่งผลต่อการใช้งาน และกายภาพที่จะเกิด ขึ้นในอนาคต คือเสียงสะท้อนจากการใช้งานจริงของแฟนบอล ที่เป็น ผู้มีประสบการณ์ในการใช้สนามฟุตบอลทั้งแพทสเตเดียม และสนาม แห่งอื่นๆ ทั่วประเทศ จะสามารถบ่งชี้ถึงปัญหาจากกายภาพ หรือการ จัดการ และใช้โอกาสในการพัฒนาสนามเพื่อปรับปรุงให้สามารถตอบ รับกับความต้องการได้ โดยมี ๓ ส่วนส�ำคัญที่จะน�ำมาประกอบกัน

๑. ความต้องการ และนโยบายการพัฒนาของสโมสร

๒. เสียงสะท้อนจากแฟนบอล

๓. การศึกษามาตรฐานสนามฟุตบอล และวิเคราะห์โดยนัก

ออกแบบ

รูปภาพที่ ๔.๐๘ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม

รูปภาพที่ ๔.๐๙ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม

รูปภาพที่ ๔.๑๐ รูปภาพบรรยากาศการจัดกระบวนการมีส่วนร่วม ๗๐

รูปภาพที่ ๔.๑๑ รูปภาพแสดงต�ำแหน่งของศักยภาพและจุดควรปรับปรุงในโครงการ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๓.๓ บทสรุปอัตลักษณ์ที่สะท้อนตัวตนของการท่าเรือ สัญลักษณ์ (Symbol) แสด-น�้ำเงิน สีประจ�ำสโมสรการท่าเรือทีถ่ กู ใช้มากว่า ๕๐ ปี เป็นคูส่ ที ไี่ ม่ซำ�้ ใครในวงการฟุตบอลไทย และด้วยความยาวนานท�ำให้เป็นที่จดจ�ำของผู้คนทั่วไปได้อย่างง่ายดาย โดยเฉพาะใน ย่านคลองเตยจะสามารถปรากฎคนที่ใส่เสื้อแสด-น�้ำเงินก็จะรู้ได้ทันทีว่าพวกเขาคือ แฟนการท่าเรือ หรือวันไหนที่เห็นคนใส่เสื้อแสด-น�้ำเงินจ�ำนวนมากก็อนุมานได้เลยว่า วันนั้นคือ Match day สิงห์ ปรากฎในตราสัญลักษณ์ของสโมสรตัง้ แต่ปพี .ศ. ๒๕๕๒ และยังเป็นฉายา “สิงห์เจ้าท่า” ที่ในวงการฟุตบอลรู้จักกันดี การใช้สิงห์ซึ่งเป็นสัตว์ที่มีพละก�ำลัง และมีฉายาว่าเจ้าป่า ปรากฎบ่อยครั้งในวัฒนธรรมฟุตบอลของชนชั้นแรงงานในยุโรป แต่ส�ำหรับแฟนการ ท่าเรือ สัญลักษณ์นี้มีความหมายกับพวกเขาเป็นอย่างมาก เพราะครั้งหนึ่งพวกเขาเคย เรียกร้องตราสัญลักษณ์สงิ ห์แทนตราสัญลักษณ์ทถี่ กู เปลีย่ นไปเป็นม้าเมือ่ ปีพ.ศ. ๒๕๕๘ เป็นตัวแทนความสามัคคีของเหล่าแฟนบอลที่ต่อสู้เพื่อมัน

ชุมชน (Community)

จริตของแฟนบอล (Habitus of the Fans)

ชาวคลองเตย ท�ำเลที่ตั้งของสโมสรการท่าเรือที่อยู่ในที่ดินของท่าเรือกรุงเทพ ถูกห้อมล้อมด้วยชุมชน คลองเตย ทั้งตลาดคลองเตย และชุมชนแออัด พวกเขาเป็นฐานก�ำลังส�ำคัญของกอง เชียร์ และเป็นผูส้ นับสนุนสโมสรมาอย่างยาวนาน จนเรียกได้วา่ ทัง้ สโมสรและชุมชนต่าง เป็นส่วนส�ำคัญของกันและกัน ทุกวันนี้ฟุตบอลกลายเป็นอัตลักษณ์ที่ดีเมื่อเรากล่าวถึง คลองเตย และเป็นโอกาสส�ำคัญทีฟ่ ตุ บอลจะกลายเป็นส่วนส�ำคัญในการพัฒนาคุณภาพ ชีวิตของเยาวชนชาวคลองเตยในอนาคต

กองเชียร์ กองเชียร์การท่าเรือเป็นที่กล่าวขวัญในนาม “นรกทีมเยือน” เพราะความใกล้ชิด ความ ดุดนั รุนแรง และหยาบคายได้สร้างบรรยากาศภายในสนามให้มมี นต์ขลัง และสนุกเร้าใจ เป็นอันดับต้นๆ ของวงการฟุตบอลไทย แต่ทงั้ หมดก็เป็นเพียงส่วนหนึง่ ของเกม และเพือ่ แสดงพลังความสามัคคีของพวกเขา

ตลาดนัด ทุกแมทช์การแข่งขันจะต้องมีตลาดนัดมาตัง้ ขาย อาหาร เครือ่ งดืม่ และของทีร่ ะลึก พวก เขาเหล่านีก้ ล็ ว้ นแต่เป็นชาวคลองเตยทีไ่ ด้โอกาสในการเข้ามาสร้างอาชีพท�ำกิน แต่ความ โดดเด่นคือพวกเขาก็เป็นหนึ่งในแฟนบอลตัวยง ที่ติดตามผลงานของสโมสรมา อย่าง ยาวนานถึงแม้จะไม่ได้เข้าไปชมภายในสนามก็ตาม อัธยาศัยทีเ่ ป็นกันเอง ยิม้ แย้มแจ่มใส คุยสนุก กลายเป็นสิ่งที่แฟนบอลหลายคนผูกพัน และหลงใหล

ครอบครัวแฟนบอล การจับกลุม่ ของแฟนบอลทีถ่ งึ แม้จะต่างทีม่ าแต่กร็ กั ในสิง่ เดียวกัน นัน่ ท�ำให้พวกเขาใกล้ ชิดกันจนเรียกได้ว่าเป็น “ครอบครัว” พวกเขามักรวมตัวกันสังสรรค์ หรือร่วมกิจกรรม ตามโอกาสงานบุญต่างๆ แต่ส�ำหรับวันแข่งขันจะยิ่งเห็นความผูกพันผ่านกิจกรรมที่ท�ำ ร่วมกัน เช่น ร่วมกันกินข้าว วงสังสรรค์ บูมเชียร์ ตีกลองร้องเพลง หลายคนมาซื้อบัตร แต่กไ็ ม่เข้าสนาม เพราะต้องการเพียงการเฉลิมฉลองกับคนสนิทอยูภ่ ายนอกสนาม และ ยังเปิดรับผู้คนใหม่ๆได้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่ง

รูปภาพที่ ๔.๑๒ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๔.๑๔ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ

ปรับปรุงและพัฒนาตนเอง

การพิสูจน์ตนเองของคุณนวบพรรณ ล�่ำซ�ำตลอด ๔ ปีที่ผ่านมา ท�ำให้วันนี้เธอ ได้รบั การยอมรับจากแฟนบอลเป็นอย่างมาก การยอมรับนีแ้ สดงออกผ่านความพยายาม ในการควบคุมความประพฤติของแฟนบอลทีใ่ นอดีตขึน้ ชือ่ ว่าเป็นหนึง่ ในสโมสรหัวรุนแรง ที่สุดในวงการฟุตบอลไทย จนไม่มีเหตุการณ์รุนแรงมากว่า ๕ ปีต่อเนื่อง สร้างความ มั่นใจจนสมาคมฟุตบอลอนุมัติให้น�ำรั้วกั้นระหว่างสนามและอัฒจันทร์ลง ไม่ต้องเกาะ รั้วดูบอลเช่นในอดีต หรือเมื่อมีนโยบายขอความร่วมมือจากสโมสร แฟนบอลก็จะตอบ รับเป็นอย่างดี เช่น งดน�ำเครื่องดื่มแอลกอฮอร์เข้าสนาม (ทั้งที่สมาคมไม่ได้ก�ำหนดห้าม ไว้) ช่วยกันเก็บขยะหลังจบเกมทั้งสนามเหย้า และเยือน ไปจนถึงความร่วมมือในการ แยก-จัดการขยะภายใต้โครงการ “คลองเตยดีดี” โดยทางแฟนบอลเองก็มีการตั้งสภา สิงห์ท่าเรือ เพื่อท�ำหน้าที่ในการก�ำหนดนโยบาย และทีมงานในการควบคุมดูแลแฟน บอลอย่างมีประสิทธิภาพ

รูปภาพที่ ๔.๑๓ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๔.๑๕ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ

รูปภาพที่ ๔.๑๖ รูปภาพแสดงอัตลักษณ์ของแฟนบอลการท่าเรือ ๗๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๔ การก�ำหนดเป้าหมายร่วมในการพัฒนาโครงการ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงค์อัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือเอฟซี PAT Stadium : A Stadium for Maintain Identity of Port F.C.

แพทสเตเดียม “จิตวิญญาณ” แห่งคลองเตย แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมที่เป็นดั่งเป็นภาพสะท้อนให้ เห็นถึงความส�ำคัญของกีฬาฟุตบอลที่เป็นทั้ง “ตัวตน และ จิตวิญญาณ” ของชาวคลองเตย เป็นตัวแทนที่สื่อสารให้โลก ภายนอกได้จดจ�ำถึงการเดินทาง และต่อสู้ของทั้งแฟนบอล และการท่าเรือเพือ่ รักษาสโมสรแห่งนีใ้ ห้ยงั อยูค่ คู่ ลองเตยต่อไป

๓

GOAL

แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมเพื่อส่งเสริม “คุณภาพชีวิต ย่านคลองเตย” ใช้ศักยภาพจากการเป็น Open Space ผืน ใหญ่ใจกลางชุมชน เป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อการพักผ่อน ออก ก�ำลังกาย และกิจกรรมอืน่ ๆ อันจะน�ำพาการท่าเรือ และชุมชน คลองเตยไปสู่บริบทใหม่ที่สร้างสรรค์กว่าเคย

๒

แพทสเตเดียมอันเป็นที่ “รักและภาคภูมิใจ” แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมที่เป็นมากกว่าเพียงสนามกีฬา แต่มันคือสถานที่ที่คอยบ่มเพาะนักเตะให้ได้เติบโตไปในวงการ ฟุตบอลอาชีพ เป็นดั่งบ้านยึดโยงที่ยึดโยงแฟนบอลเข้าไว้ด้วย ความสัมพันธ์กับร่องรอยแห่งความทรงจ�ำในอดีต และยังเป็น รากฐานที่ส�ำคัญสู่ความส�ำเร็จของสโมสรอย่างยั่งยืน

แผนภูมิที่ ๔.๐๓ แผนภูมิแสดงแนวคิดในการตอบเป้าหมาย และอัตลักษณ์ของโครงการ

๗๒

สัญลักษณ์ (Symbol) ทีถ่ กู ใช้มาเป็นระยะเวลายาวนานอย่างสี “แสด-น�ำ้เงิน” และ”สิงห์”ที่แฟนบอลได้ต่อสู้เพื่อรักษามันเอา ไว้ เป็นอัตลักษณ์ที่บ่งบอกถึงการเป็นแฟนการท่าเรือ

“บ้านของสโมสรไม่ใช่เพียงสนาม หรือกทท. แต่คือคลองเตย”

แพทสเตเดียม “พื้นที่สร้างสรรค์” เพื่อย่านคลองเตย เป้าหมาย

“จะรู้ว่าใครคือแฟนการท่าเรือ ก็เมื่อเขาใส่เสื้อแสด-น�ำ้เงิน”

ชุมชน (Community) คลองเตย และชุมชนอื่นๆโดยรอบคือ บริบทแวดล้อมทีส่ ำ� คัญ และเป็นแรงสนับสนุนสโมสรการท่าเรือ มาอย่างยาวนาน จากความใกล้ชิดจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของ วิถีชีวิตในชุมชน

“เริ่มจากเพื่อนชวนมาดูบอล จนวันนี้เป็นส่วนหนึ่งของครอบครัว” ๑

จริต (Habitus) ของแฟนบอลการท่าเรือที่ชื่นชอบการ เชียร์ทเี่ ร้าใจ เข้มข้น และดุเดือดเพือ่ แสดงออกถึงพลังความ สามัคคี และมิตรภาพ พวกเขาผูกพันกันอย่างเหนียวแน่น จนเกิดเป็นวัฒนธรรมเฉพาะตัว มีความใกล้ชดิ และเปิดรับ แฟนบอลหน้าใหม่เข้าสู่ครอบครัวของพวกเขา

อัตลักษณ์ IDENTITY

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

GOAL

๑

แพทสเตเดียมอันเป็นที่ “รักและภาคภูมิใจ”

แพทสเตเดียม “พื้นที่สร้างสรรค์” เพื่อย่านคลองเตย

แพทสเตเดียม “จิตวิญญาณ” แห่งคลองเตย

แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมที่เป็นมากกว่าเพียงสนาม กีฬา แต่มันคือสถานที่ที่คอยบ่มเพาะนักเตะให้ได้เติบโตไปใน วงการฟุตบอลอาชีพ เป็นดั่งบ้านที่ยึดโยงแฟนบอลเข้าไว้ด้วย ความสัมพันธ์กบั ร่องรอยแห่งความทรงจ�ำในอดีต และยังเป็น รากฐานที่ส�ำคัญสู่ความส�ำเร็จของสโมสรอย่างยั่งยืน

แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมเพื่อส่งเสริม “คุณภาพชีวิต ย่านคลองเตย” ใช้ศักยภาพจากการเป็น Open Space ผืน ใหญ่ใจกลางชุมชน เป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อการพักผ่อน ออก ก�ำลังกาย และกิจกรรมอืน่ ๆ อันจะน�ำพาการท่าเรือ และชุมชน คลองเตยไปสู่บริบทใหม่ที่สร้างสรรค์กว่าเคย

แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมที่เป็นดั่งภาพสะท้อนให้เห็น ถึงความส�ำคัญของกีฬาฟุตบอลที่เป็นทั้ง “ตัวตน และจิต วิญญาณ” ของชาวคลองเตย เป็นตัวแทนที่สื่อสารให้โลก ภายนอกได้จดจ�ำถึงการเดินทาง และต่อสู้ของทั้งแฟนบอล และการท่าเรือเพื่อรักษาสโมสรแห่งนี้ให้ยังอยู่คู่คลองเตย ต่อไป

๒

๓

STRATERGY ปรับปรุง IMPROVING

สร้างเสริม PLACE MAKING

เปิดรับ WELCOMING

มีตัวตน IDENTIFYING

ใช้ โ ครงสร้ า งเดิ ม อย่ า งเต็ ม ศั ก ยภาพ โดยสอดแทรก กายภาพใหม่เข้าไปอย่างเหมาะสมเพื่อ ปรับปรุงให้ แพทสเตเดียมเป็นสนามฟุตบอลที่ได้มาตรฐานทั้งใน ด้านความปลอดภัย และสิ่งอ�ำนวยความสะดวก แต่ยัง คงรักษาวิถีของแฟนบอล และร่องรอยแห่งความทรงจ�ำ ที่พวกเขาผูกพัน

สร้างเสริมพื้นที่ใช้งานใหม่ๆ ที่ท�ำหน้าที่เชื่อมโยงสโมสร แฟนบอล และพนักงานการท่าเรือเข้าไว้ด้วยเรื่องราว ความทรงจ�ำ และกิจกรรม

ฟุตบอลเป็นกุญแจที่จะสร้างความร่วมมือระหว่างการ ท่าเรือและสโมสรให้ได้แบ่งปันพืน้ ทีข่ องรัฐแก่ประชาชน ให้เกิดกิจกรรมสร้างสรรค์เพื่อพัฒนาเยาวชนและเปิด พื้นที่เพื่อการผักผ่อน และออกก�ำลังกาย

แพทสเตเดี ย มเป็ น สถาปั ต ยกรรมเพื่ อ ส่ ง เสริ ม “อัตลักษณ์ของสโมสรฟุตบอลการท่าเรือ” ให้โดดเด่น เป็น Icon ของ คลองเตย และสัญลักษณการพัฒนา วงการฟุตบอลไทย

Embrancing Bowl อัฒจันทร์ที่โอบล้อมบรรยากาศภายในไว้ด้วยแฟนบอล ที่ก�ำลังเชียร์อย่างสนุกสนานเร้าใจ แสดงออกถึงความ สามัคคี และเป็นอีกหนึ่งก�ำลังใจส�ำคัญแก่นักเตะ Human Flow and Facilities ปรับปรุงเพื่อลดเวลาและความแออัดของฝูงชนในการ เข้า-ออกสนาม เพิ่มความปลอดภัยและสิ่งอ�ำนวยความ สะดวกแก่ผู้ใช้งานอย่างมีมาตรฐาน Sense of Gathering Place ออกแบบกายภาพเพื่อส่งเสริม และตอบรับกับวิถีของ แฟนการท่าเรือ เป็นพืน้ ทีท่ สี่ านสัมพันธ์ของพวกเขา และ เปิดรับแฟนบอลหน้าใหม่เข้าเป็นสมาชิก

PORT FC Museum บอกเล่าเรื่องราวการเดินทาง และต่อสู้อันยาวนานของ ผูค้ นมากมายทีร่ วมขับเคลือ่ นสโมสรมาถึงทุกวันนี้ อันจะ เป็นแรงบันดาลใจ และความภาคภูมิใจในฐานะนักกีฬา แฟนบอล พนักงานการท่าเรือ และชาวคลองเตย PORT FC Living Room ย้ายหน้าบ้านของสโมสรออกมาใกล้ชิดกับบรรยากาศ แห่งการเฉลิมฉลอง ทั้งห้องแถลงข่าว และห้องรับรอง VIP เพือ่ ให้สอื่ และผูท้ มี่ าเยือนได้สมั ผัสกับสเน่หข์ องการ ท่าเรืออย่างแท้จริง Football Club & Fan Club กระชับความสัมพันธ์ระหว่างสโมสรและแฟนบอลเข้า ด้วยกัน เกิดเป็นพืน้ ทีพ่ กั ผ่อนทีท่ งั้ แฟนบอล และนักกีฬา (ทีมB E-Sport และ Academy) ได้ใกล้ชิด และส่งต่อ ก�ำลังใจต่อกัน

PAT Football Campus โครงการความร่วมมือระหว่างการท่าเรือและสโมสรเพือ่ พัฒนาพื้นที่แพทสเตเดียมให้เป็นศูนย์กีฬาฟุตบอลครบ วงจร รองรับทั้งการพัฒนาทีมนักเตะอาชีพ และงาน บริการฝึกฝนทักษะแก่เยาวชนในชุมชนโดยรอบ เป็น แรงบันดาลใจแก่เด็กๆที่มีใจรักฟุตบอลได้ฝึกฝน และใช้ เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ PAT Leisure & Recreation Park เปิดพื้นที่ลานสนามซ้อมเพื่อให้นักกีฬา เจ้าหน้าที่ แฟน บอล ชาวคลองเตย และเด็กๆสามารถร่วมกันใช้ออก ก�ำลังกาย เล่นกีฬา และพักผ่อนหย่อนใจ สร้างชีวิตชีวา ให้เป็นพื้นที่สาธารณะที่อยู่ในใจชาวคลองเตย

Dynamic Façade เปิ ด โอกาสให้ ผู ้ ใ ช้ ร ถใช้ ถ นนได้ มี ป ฏิ สั ม พั น ธ์ กั บ สถาปัตยกรรมที่เปลี่ยนแปลงมิติและสีสันไปตามมุม มองที่เปลี่ยนไป Flag Ship Stadium ธ ง สี แ ส ด - น� ำ้ เ งิ น คื อ สั ญ ลั ก ษ ณ ์ แ ห ่ ง ก า ร ต ่ อ สู ้ แพทสเตเดียมจึงเป็นดัง่ ธงผืนใหญ่ทโี่ บกสะบัด และเปล่ง ประกาย ให้ทงั้ แฟนบอล และผูค้ นโดยรอบได้รบั รูถ้ งึ การ แข่งขันที่ก�ำลังจะเกิดขึ้น Identity of Port Bangkok ภาษาทางสถาปัตยกรรมที่ถ่ายทอดอารมณ์ความรู้สึก ของอุตสาหกรรม สะท้อนภาพและบรรยากาศของการ ท่าเรือ Advertisment protential ความโดดเด่นสูส่ ายตาคนภายนอกเป็นโอกาสอันดีในการ สร้างรายได้จากการโฆษณา

INTERPRETATION

แผนภูมิที่ ๔.๐๔ แผนภูมิแสดงการคลี่คลายเป้าหมาย สู่ยุทธศาสตร์ และการตีความสู่กายภาพ ๗๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ยุทธศาสตร์

การตีความ More Capacity

ปรับปรุง IMPROVING

Renovation Reconstruction

โปรแกรม Embrancing Bowl Framing Structure

Stadium Facilities Space under Concourse

Relocation

ใช้โครงสร้างเดิมอย่างเต็มศักยภาพ โดยสอดแทรก กายภาพใหม่เข้าไปอย่างเหมาะสมเพื่อ ปรับปรุงให้ แพทสเตเดียมเป็นสนามฟุตบอลที่ได้มาตรฐานทั้งใน ด้านความปลอดภัย และสิ่งอ�ำนวยความสะดวก แต่ ยังคงรักษาวิถีของแฟนบอล และร่องรอยแห่งความ ทรงจ�ำที่พวกเขาผูกพัน

Improved Citculation Improved Security System

Sense of Place

Gathering Space New Meeting Place PORT FC Museum

สร้างเสริม PLACE MAKING

Space under Concourse

Club Space

สร้างเสริมพื้นที่ใช้งานใหม่ๆ ที่ท�ำหน้าที่เชื่อมโยง สโมสร แฟนบอล และพนักงานการท่าเรือเข้าไว้ด้วย เรื่องราวความทรงจ�ำ และกิจกรรม

Club Space Market Place - Main Core

Sense of Place

เปิดรับ WELCOMING ฟุตบอลเป็นกุญแจที่จะสร้างความร่วมมือระหว่าง การท่าเรือและสโมสรให้ได้แบ่งปันพื้นที่ของรัฐแก่ ประชาชน ให้เกิดกิจกรรมสร้างสรรค์เพื่อพัฒนา เยาวชนและเปิ ด พื้ น ที่ เ พื่ อ การผั ก ผ่ อ น และออก ก�ำลังกาย

Club Facilities

Keep Existing Activities

Add More Activities

PORT FC Team B Training

PAT Football Campus

Football Facilities Area

Football Training for Kids

Leisure Area

Internal Match

Recreation Park

Recreation

Connection with Context

Running Track Petanque Field

มีตัวตน IDENTIFYING

Identity of PORT FC

แพทสเตเดียมเป็นสถาปัตยกรรมเพื่อส่งเสริม“อัต ลักษณ์ของสโมสรฟุตบอลการท่าเรือ” ให้โดดเด่น เป็น Icon ของ คลองเตย และสัญลักษณ์การพัฒนา วงการฟุตบอลไทย แผนภูมิที่ ๔.๐๔ แผนภูมิแสดงการคลี่คลายเป้าหมาย สู่ยุทธศาสตร์ และการตีความสู่กายภาพ ๗๔

Orange - Blue

Eye Catching Façade

Dynamic Façade

Color changing Façade Waving Geometry

Flagship Advertisment Screen

Text Messiging

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๔ รายละเอียดโครงการ ๔.๕ รายละเอียดโครงการด้านพื้นที่ใช้สอย PARK

CLUB SPACE RUNNING TRACK

BASKETBALL FIELD

BACK OF THE HOUSE BOWL MAIN PITCH

CLUB FACILITIES CLUB MUSEUM

PETANQUE FIELD TRAINING FIELD

GATHERING SPACE GATHERING SPACE PETANQUE FIELD MEETING STAND

รูปภาพที่ ๔.๒๐ รูปภาพแสดงแผนผังต�ำแหน่งของการใช้งานในโครงการ

แผนภูมิที่ ๔.๑๗ แผนภูมิแสดงสัดส่วนพื้นที่การใช้งานในโครงการ

รายการสรุปพื้นที่ใช้งานในโครงการ พื้นที่การต่อเติมสเตเดียม การต่อเติมขยายความจุอัฒจันทร์ :

๒,๗๑๓.๑๐ ตร.ม.

พื้นที่การต่อเติมสิ่งอ�ำนวยความสะดวก : พื้นที่พิพิธภัณฑ์สโมสร : พื้นที่สโมสร : รวม

๕๐๖.๕๐ ตร.ม. ๔๙๗.๐๐ ตร.ม. ๕๕๕.๐๐ ตร.ม. ๑,๕๕๘.๐๐ ตร.ม.

ปรับปรุงพื้นที่ภายใน ส่วนสนับสนุนการแข่งขัน :

๓๕๘.๖๐ ตร.ม.

พื้นที่การก่อสร้างงานภูมิสถาปัตยกรรม พื้นที่รวมพลของแฟนบอล : ตลาด และพื้นที่กิจกรรม : ลู่วิ่ง : สวนสาธารณะ : รวม

๑,๐๗๒.๒๐ ตร.ม. ๒,๒๗๓.๒๐ ตร.ม. ๔,๔๖๗.๙๐ ตร.ม. ๑๑,๐๔๑.๒๐ ตร.ม. ๑๘,๘๕๕.๖๐ ตร.ม. ๗๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

กลุ่มพื้นที่ในโครงการ

กลุ่มพื้นที่ในโครงการ

พื้นที่

สนามกีฬา

๘,๙๖๕.๙๖

ตารางเมตร

อัฒจันทร์เดิม (A,B)

๒,๒๙๔.๙๐

อัฒจันทร์เดิม (A,C,D) รวม

อัฒจันทร์

ส่วนสนับสนุนผู้ชม

พื้นที่รวมพลแฟนบอล

พื้นที่ บริเวณริมโถงทางเดิน

๑๓๖.๙๐

ตารางเมตร

ตารางเมตร

สนามเปตอง

๓๒๕.๕๐

ตารางเมตร

๒,๗๑๓.๓๑

ตารางเมตร

อัฒจันทร์แฟนบอล

๗๙.๔๐

ตารางเมตร

๕,๐๐๘.๒๑

ตารางเมตร

ลานเบียร์

๔๑.๓๘

ตารางเมตร

บริเวณหัวมุมอัฒจันทร์ C-D

๔๘๙.๐๕

ตารางเมตร

รวม

๑,๐๗๒.๒๐

ตารางเมตร

ตลาดนัด

๑,๑๑๙.๗๐

ตารางเมตร

โถงทางเดิน

๒,๘๑๙.๐๐

ตารางเมตร

พิพิธภัณฑ์สโมสร

๔๙๗.๐๐

ตารางเมตร

ห้องน�้ำ

๒๘๐.๑๐

ตารางเมตร

ห้องเก็บอุปกรณ์

๒๑๒.๖๐

ตารางเมตร

ร้านค้าสโมสร

๒๔๙.๙๐

ตารางเมตร

ห้องขายตั๋ว

๑๓.๘๐

ตารางเมตร

สนามเปตอง

๓๖๐.๐๐

ตารางเมตร

รวม

๓,๘๐๘.๗๐

ตารางเมตร

ลานออกก�ำลังกายกลางแจ้ง

๑๒๔.๕๐

ตารางเมตร

สนามบาสเกตบอล

๔๒๐.๐๐

ตารางเมตร

รวม

๒,๒๗๓.๒๐

ตารางเมตร

ส่วนสนับสนุนผู้ชม

ส่วนสนับสนุนกีฬา

ห้องพักนักกีฬา

๗๓.๐๐

ตารางเมตร

(โซนเหนือ)

สโมสรแฟนบอลการท่าเรือ

๑๕๒.๐๐

ตารางเมตร

ห้องแถลงข่าว

๓๐.๐๐

ตารางเมตร

ลู่วิ่งออกก�ำลฃังกาย

๔,๔๖๘.๙๒

ตารางเมตร

ห้องรับรอง VIP

๓๐.๐๐

ตารางเมตร

สนามซ้อม

๘,๙๖๕.๙๖

ตารางเมตร

Camp เก็บตัวนักกีฬา E-Sport ๖๐.๐๐

ตารางเมตร

สวนสาธารณะ

๗,๓๘๐.๐๐

ตารางเมตร

ห้องทีมผู้ฝึกซ้อม

๖๐.๐๐

ตารางเมตร

ภูมิสถาปัตยกรรม

๓,๖๖๑.๒๐

ตารางเมตร

พื้นที่พักผ่อนบนชั้นลอย

๑๕๐.๐๐

ตารางเมตร

รวม

๕๕๕.๐๐

ตารางเมตร

ส่วนสนับสนุนกีฬา

ห้องผู้ตัดสิน

๕๘.๗๐

ตารางเมตร

(โซนใต้)

ฟิตเนส และห้องออกก�ำลังกาย ๕๘.๗๐

ตารางเมตร

ห้องบริหารการแข่งขัน

๓๐.๗๐

ตารางเมตร

ห้องพักนักกีฬา

๒๑๐.๕๐

ตารางเมตร

รวม

๓๕๘.๖๐

ตารางเมตร

๗๖

ตารางที่ ๔.๐๑ ตารางแสดงขนาดของพื้นที่ส่วนต่างๆในโครงการ

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๔.๖ รายละเอียดโครงการด้านระบบรักษาความปลอดภัย ที่จอดรถ/ ที่จอดรถ สื่อมวลชน/ ที่จอดรถ ทีมเยือน/ ลานจอดรถ ถ่ายทอด สัญญาณ

ที่จอดรถ

ตลาด/ จุดรวมพล/ พื้นที่ความ ปลอดภัยถาวร

ศูนย์ตั๋ว/ ศูนย์อาสา สมัคร/ พิพิธภัณฑ์/ ห้องแถลง ข่าว/ ห้องรับรอง VIP A

ZONE 4 ตลาด

พื้นที่ปลอดภัย ถาวร

ศูนย์อาสา สมัคร

ศูนย์ตั๋ว B

D WC

B ZONE 2

WC

พิพิธภัณฑ์

WC

WC

B

ZONE 3

ZONE 2

ZONE 2 D D

WC

WC C

ห้องตรวจ สารกระตุ้น

ZONE 4

พื้นที่ปลอดภัย ถาวร A จุดตรวจขั้นต้น

WC ห้องน�้ำ

B

AP จุดสายเคเบิลเข้า

จุดตรวจบตั๋วที่ ๑

C

ที่จอดรถ พยาบาล ที่จอดรถ สื่อมวลชน

AP จุดสายเคเบิลเข้า

แนวควบคุมชั้นกลาง

จุดตรวจบตั๋วที่ ๑

แนวปริมณฑลสเตเดียม

แนวควบคุมชั้นนอก

ในกรณีของแพทสเตเดียม การปรับปรุงระบบรักษาความปลอดภัยให้เป็นไป

การเพิ่มจ�ำนวนช่องทางเข้า-ออก เป็นปัจจัยส�ำคัญหนึ่งที่ท�ำให้การระบายฝูง

ชนได้ดขี นึ้ ลดความหนาแน่นในแต่ละช่องทางเข้า-ออกให้เหมาะสม ในกรณีฉกุ เฉินเส้น ทางอกยพถูกก�ำหนดไว้ในการระบายฝูงชนออกสูภ่ ายนอกสเตเดียม แต่ในเบือ่ งต้นต้อง ออกแบบให้ผชู้ มสามารถลงมายังสนามกีฬาเพือ่ ป้องกันอันตรายจากความเสียหายของ อัฒจันทร์ แล้วจึงออกจากสนามด้วยทางอพยพที่มีประตูขนาดใหญ่

พื้นที่อ�ำนวยการ

ที่จอดรถ VIP

B

ปลอดภัยถาวรให้รวดเร็วที่สุด

ZONE 1

พื้นที่สนับสนุนกีฬา ZONE 2

แนวควบคุมชั้นใน

ชัว่ คราวได้เลย ฉะนัน้ โจทย์คอื การพิจารณาเส้นทางเพือ่ อพยพฝูงชนออกไปยังพืน้ ทีค่ วาม

D

WC

ZONE 1

ห้องปฐม พยาบาล

WC ห้องน�้ำ

อยูต่ ดิ กับบริบทแวดล้อมโดยรอบ จึงแทบไม่สามารถจัดสรรพืน้ ทีเ่ พือ่ เป็นพืน้ ทีป่ ลอดภัย

พิพิธภัณฑ์

WC

C

ตามาตรฐาน FIFA ในทุกข้อนัน้ เป็นไปได้ยาก เนือ่ งจากข้อจ�ำกัดของเขตทีด่ นิ ทีเ่ ล็ก และ

ห้องรับรอง VIP B

B

ส่วนสนับสนุน กีฬา/ กองอ�ำนวยการ / ที่จอดรถ VIP/ ส่วนพยาบาล

รูปภาพที่ ๔.๑๙ การวางผังแพทสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA

A ห้องแถลง ข่าว

อัฒจันทร์ โซน A

A จุดตรวจขั้นต้น C จุดตรวจบตั๋วที่ ๒

จุดรวมพล

ZONE 3

อัฒจันทร์ โซน B-C-D

ลานจอดรถ ถ่ายทอด สัญญาณ

B

ในแง่ของการบริหารจัดการแฟนบอล เพือ่ ให้หลังการแข่งขัน แฟนบอลจากทัง้

ZONE 3

๒ ทีมจะถูกแยกกันเพื่อลดการปะทะ จึงก�ำหนดช่องทางเข้า-ออกที่แยกจากกันโดยสิ้น

A

เชิง แต่กอ่ นการแข่งขันก็ยงั อนุญาตให้ทงั้ สองฝ่ายสามารถใช้พนื้ ทีส่ ว่ นสนับสนุนเดียวกัน

AP

ลานจอดรถ ทีมเยือน

ได้เช่นตลาด พื้นที่พักผ่อน และพิพิธภัณฑ์

พืน้ ทีล่ าดจอดรถถูกส�ำรองไว้ ๒ จุด คือบริเวณด้านข้างสนามซ้อม และบริเวณ

แนวควบคุมชั้นใน

โกดังสเตเดียม (สนามฟุตซอล) ซึ่งอยู่ในรัศมีการเดินเท้าที่เหมาะสม และช่วยกระจาย ความแออัดของการจราจรภายหลังการแข่งขัน

C จุดตรวจบตั๋วที่ ๒

แนวปริมณฑลสเตเดียม

แนวควบคุมชั้นกลาง

D ทางออกฉุกเฉิน

เส้นทางอพยพ

แนวควบคุมชั้นนอก

รูปภาพที่ ๔.๑๘ การวางผังแพทสเตเดียมตามมาตรฐาน FIFA

๗๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๕ การศึกษาวิเคราะห์อาคารกรณีศึกษา ๕.๑ เกณฑ์การพิจารณาเลือกกรณีศึกษา

๕.๑ อาคารกรณีศึกษาในต่างประเทศ

๕.๒.๑. กรณีศึกษา St. Jakob Park เมืองบาเซิล ประเทศสวิตเซอร์แลนด์

การศึกษากรณีศึกษาสเตเดียมมีหลักเกณฑ์ในการพิจารณาเลือกกรณีดังนี้

๑. แนวความคิดในการออกแบบ ที่ต้องการน�ำเสนออัตลักษณ์ของสโมสร ชุมชน หรือ

๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม

วัฒนธรรมเมืองนั้นๆมาสู่กายภาพของสเตเดียม กรณีศึกษา

สถานที่ตั้ง

:

บาเซิล, สวิตเซอร์แลนด์

- St. Jakob Park - Nouveau Stade de Bordeaux

๒. แนวความคิดในการวางผัง เป็นที่ดินที่ถูกปิดล้อมด้วยเส้นทางสัญจรได้แก่ ทางรถไฟ ทางรถราง และถนน เป็นข้อ จ�ำกัดที่ท�ำให้สนามฟุตบอลต้องใช้พื้นที่ที่มีอยู่จ�ำกัดในการจัดวางการใช้งานต่างๆลงไป

ปีที่เปิดใช้อาคาร

: พ.ศ. ๒๕๔๕ และปรับปรุงในปี พ.ศ. ๒๕๔๙

แนวคิด

๒. เป็นสเตเดียมที่ค�ำนึงถึงการสร้างพื้นที่เพื่อการรวมพล และการล�ำดับการเข้าถึงที่

เจ้าของโครงการ

:

เปลี่ยนผ่านอารมณ์ความรู้สึก กรณีศึกษา

ขนาดพื้นที่รวม

:

หลักคือการล�ำดับความส�ำคัญจากการเข้าถึง และลักษณะการสัญจร กล่าว

Stadionsgenossenschaft St. Jakob Park FC Basel

คือทีพ่ กั อาศัย และศูนย์การค้ามีผใู้ ช้งานส่วนใหญ่เป็นชาวเมืองทีเ่ ดินทางด้วยรถราง จึง

1893

จัดวางให้ตดิ ต่อกับสถานีรถรางและให้สนามฟุตบอลตัง้ ติดกับทางรถไฟทีก่ ลุม่ กองเชียร์

๖๗,๐๐๐ ตารางเมตร

จ�ำนวนมากเดินทางด้วยรถไฟ เพื่อวางแผนในการพัฒนาที่ดินในอนาคต จึงจัดวางให้

- Allianz Arena - Anfield (New)

St. Jakob Park เป็นส่วนหนึง่ ของโครงการศูนย์กฬี า St. Jakob Sport Venue

ตัวอาคารใน phase 1 อยู่ติดขอบที่ดินทิศตะวันตก และเผื่อรูปที่ดินทิศตะวันออกให้ ความจุผู้ชม

:

๓๖,๐๐๐ ที่นั่ง

กว้างที่สุดส�ำหรับการก่อสร้างอาคารใน phase 2 นั่นจึงท�ำให้สนามฟุตบอลแห่งนี้ขาด พืน้ ทีร่ วมพล การเข้าถึงทีก่ ระชัน้ และบางส่วนถูกตัดขาดเพราะการกัน้ พืน้ ทีร่ กั ษาความ

๓. เป็นสเตเดียมที่ได้รับยกย่องเป็นกรณีศึกษาการออกแบบสเตเดียมโดย UEFA

ขนาดฐานอาคาร

:

ยาว ๑๘๓ เมตร กว้าง ๑๓๓ เมตร สูง ๓๕ เมตร

สถานะ

:

เปิดใช้งาน

ปลอดภัย

กรณีศึกษา - ŠRC stožice - Arena im allerpark Wolfsburg - Estadi Cornellà-el prat ๔. สเตเดียมของสโมสรในไทยลีกที่มีความโดดเด่นของรูปลักษณ์ และเป็นที่กล่าวถึง กรณีศึกษา - Chang Arena - Mitr Phol Stadium โดยในแต่ละกรณีจะท�ำการศึกษาในประเด็นประกอบไปด้วย - ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม - แนวความคิดในการวางผัง - แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และเปลือก รูปภาพที่ ๕.๐๑ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๗๘

รูปภาพที่ ๕.๐๒ รูปภาพแสดงการวางผัง St. Jakob Park

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

จากการเปลีย่ นแปลงแผนการก่อสร้าง และเชิญส�ำนักงานสถาปนิก Herzog &

de Meuron เข้ามาปรับแก้งานออกแบบภายหลังจากก่อสร้างฐานรากอาคารแล้วเสร็จ สิง่ ทีพ่ วกเขาหันไปให้ความส�ำคัญจึงเป็นประเด็นทีค่ าดว่าจะสร้างผลกระทบเชิงบวกแก่ ผู้ใช้งานมากที่สุด ๓ ประเด็นดังนี้

๑. การจัดวางต�ำแหน่งอาคารประกอบท�ำให้สนามฟุตบอลไม่มีศักยภาพเป็น

สถาปัตยกรรมทีโ่ ดดเด่น และสง่างามเมือ่ มองจากเส้นทางสัญจรหลัก ฉะนัน้ จึงให้ความ ส�ำคัญไปสีก่ ารปรากฎตัวทีด่ พู เิ ศษกว่าสนามแห่งอืน่ ๆด้วยการออกแบบคล้ายกับโคมไฟ ที่สว่าง

๒. เลือกวัสดุผิวอาคารที่สามารถโปร่งแสงให้แสงไฟสามารถส่องผ่านออกมา

ยามค�่ำคืน และให้แสงธรรมชาติส่องผ่านสู่ภายในได้ในเวลากลางวัน ควรมีน�้ำหนักเบา เพื่อเลี่ยงภาระแก่โครงสร้าง จึงเลือกวัสดุประเภท Polymer

๓. ปรับองศาของอัฒจันทร์ให้คล้ายคลึงกับโรงละครเพื่อให้ผู้ชมมีความรู้สึก

รูปภาพที่ ๕.๐๔ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า St. Jakob Park

เข้าใกล้กับสนามมากที่สุด เป็นโครงการแรกๆที่ใช้การค�ำนวณองศาการมองมาเป็นตัว ก�ำหนดองศาของโครงสร้างซึ่งแนวคิดในการปรับปรุงแบบเหล่านี้ช่วยให้สนามฟุตบอล St. Jakob Park มีศกั ยถาพเป็นสนามฟุตบอลทีม่ คี วามโดดเด่น และสร้างประสบการณ์ ที่น่าประทับใจยิ่งขึ้น

รูปภาพที่ ๕.๐๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายนอก St. Jakob Park

รูปภาพที่ ๕.๐๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานข้าง St. Jakob Park (กลางคืน)

รูปภาพที่ ๕.๐๖ รูปภาพแสดงแบบผัง รูปตัด และรูปด้านของ St. Jakob Park ๗๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๒.๒. กรณีศึกษา Nouveau Stade de Bordeaux เมืองบอร์โด ฝรั่งเศส ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม สถานที่ตั้ง ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ ขนาดพื้นที่รวม

:

: พ.ศ. ๒๕๕๘ : :

ความจุผู้ชม ขนาดฐานอาคาร สถานะ

บอโด, ฝรั่งเศส

ADIM Sud-Ouest FC Girondins de Bordeaux ๗๗,๐๙๐ ตารางเมตร

: : :

๔๒,๑๑๕ ที่นั่ง ยาว ๒๓๓ เมตร กว้าง ๒๑๐ เมตร สูง ๓๗ เมตร เปิดใช้งาน

๒. แนวความคิดในการวางผัง

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

Nouveau Stade de Bordeaux เป็นงานออกแบบที่ได้แรงบันดาลใจส�ำคัญ

เมื่อจินตนาการถึงเมือง Bordeaux ย่อมชวนให้นึกถึงศูนย์กลางการปกครอง

มาจากภูมิทัศน์ และมรดกทางประวัติศาสตร์ของเมือง Bordeaux ทางตอนใต้ของ

ของฝรั่งเศสตอนใต้ และเมืองท่าส�ำคัญ เป็นเมืองที่อุดมไปด้วยสถาปัตยกรรมใน

ประเทศฝรัง่ เศส เมืองแห่งนีเ้ ป็นแหล่งปลูกองุน่ ชัน้ ดีเพือ่ ผลิตไวน์ชอื่ ดัง ด้วยแสงแดดอัน

ยุค Baroque ที่สง่างาม วัสดุประเภทหินที่มีสีขาวเมื่อต้องกับแสงอาทิตย์กลายเป็น

อบอุน่ นัน่ ท�ำให้สถาปัตยกรรมในเมืองแห่งนีช้ า่ งดูสว่างไสวเมือ่ ต้องแสงอาทิตย์ แนวคิด

สถาปัตยกรรมที่ เปล่งประกาย และสร้างความประทับใจแก่ผู้มาเยือน สิ่งเหล่านี้ล้วน

ในการออกแบบสนามฟุตบอลที่สว่าง และสง่างามจึงถูกถ่ายทอดมายังการจัดวางผัง

เป็นต้นทุนทางสถาปัตยกรรมที่ชาวเมืองต่างรักษา และภาคภูมิใจการจะสร้างสนาม

บริเวณอาคาร ทีก่ ำ� หนดทางเข้าหลักให้เป็นทิศตะวันตกเพือ่ ให้สถาปัตยกรรมได้รบั แสง

ฟุตบอลที่เป็นสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ วัสดุสมัยใหม่ให้มีคุณค่าทางความงามทัดเทียม

อาทิตย์สุดท้ายของวันส่องประกายเป็นสีทองอร่ามก่อนการเข้าถึงพวกเขาจะสัมผัสกับ

กับมรดกเหล่านี้ไม่ใช่เรื่องง่ายแนวคิดที่พวกเขาเสนอคือ สนามฟุตบอลที่สว่าง และสง่า

ภูมิสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานระหว่างเส้นตรงจ�ำนวนมากที่มุ่งหน้าสู่ตัวสนาม ตัดขวาง

งาม สถาปัตยกรรมทีเ่ ป็นดัง่ วิหารเพือ่ เคารพต่อแสงอาทิตย์ ด้วยการท�ำลายขอบเขตของ

ด้วยเส้นโค้งเพือ่ ทอนความแข็งของแกน แล้วสร้างการเชือ่ มต่อจากสถาปัตยกรรมทีม่ เี สา

พืน้ ทีภ่ ายในและภายนอก รักษาไว้แต่เพียงรูปทรงบริสทุ ธิข์ องตัวอัฒจันทร์ทถี่ กู ออกแบบ

จัดวางอย่างอิสระไปสู่ภูมิทัศน์โดยรอบด้วยภูมิสถาปัตยกรรมที่จัดวางต้นไม้อย่างเป็น

ให้สวยงามเมือ่ มองจากภายนอกมาเห็นส่วนท้องของโครงสร้างก็ตาม รูปทรงเช่นนีท้ ำ� ให้

อิสระเช่นกัน ท�ำให้ระยะการเข้าถึงที่อาจดูไม่ไกลมากถูกทอนระยะสายตาด้วยต้นไม้ที่

แสงอาทิตย์สามารถส่องเข้าไปได้ท่ัวปริมาตร ลดพื้นที่ที่จะเกิดเงาและสมกับการเป็น

เป็นวัตถุระยะใกล้ ให้สายตาจับจ้องตลอดการเดินเข้าสู่สนาม โดยภาพรวมของการจัด

สถาปัตยกรรมที่สว่างอย่างแท้จริงการถอดรหัสความส�ำเร็จของสถาปัตยกรรมโบราณ

วางผังพยายามให้เกิดเรขาคณิตทีเ่ รียบง่าย สะอาด หมดจด และตรงไปตรงมาเมือ่ เทียบ

พบว่า ปัจจัยหนึ่งที่มีส่วนส�ำคัญคือความชัดเจนในองค์ประกอบของสถาปัตยกรรม

กับ Allianz Arena เน้นระนาบอาคารให้ขนานกับถนน และบริบทโดยรอบเพื่อให้การ

การแสดงออกที่ชัดเจนถึงการเป็นฐาน ตัวอาคาร และหลังคา โดยที่แต่ละส่วนมีการ

ปรากฎตัวของสถาปัตยกรรมออกมาสง่างามแบบสมัย Baroque ให้ได้มากที่สุด

แสดงออกในท่าทีที่แตกต่างกัน คือฐานมีผายออกให้ความรู้สึกเชื้อเชิญไปพร้อมๆกับ ความเข้มแข็ง เป็นส่วนที่รองรับ

การเข้าถึงมีบันไดขนาดใหญ่เชื่อมโยงกับบริบทโดยรอบ เพื่อแก้ปัญหาระยะ

การเข้าถึงที่ไม่ยาวนัก การจะรับรู้ปริมาณของมวลชนที่ก�ำลังมุ่งหน้าสู่สนามไปพร้อมๆ กันจึงไม่อาจท�ำได้เช่น Allianz Arena แต่บนั ไดขนาดใหญ่ การสัญจรทางตัง้ ก็ชว่ ยสร้าง การรับรูถ้ งึ ผูค้ นได้ในอีกทางหนึง่ ส่วนตัวอาคารมีองค์ประกอบส�ำคัญ คือ เสาทีถ่ กู จัดวาง อย่างอิสระด้วยการออกแบบโครงสร้างทีใ่ ห้ตวั อัฒจันทร์ยดึ โยงและสามารถคงรูปร่างได้ ด้วยตัวมันเอง แล้วทั้งหมดถูกยกขึ้นโดยเสา ฉะนั้นจึงไม่มีความจ�ำเป็นต้องจัดวางเป็น ระนาบเช่นโครงสร้างสนามฟุตบอลในอดีต ผลที่ได้คือ เสาที่มีขนาดเล็ก ให้ความรู้สึก บางเบา การจัดวางช่วยสร้างความเชือ่ มโยงกับเส้นตัง้ ของต้นไม่โดยรอบ เป็นการส่งผ่าน การรับรูจ้ ากบริบทสูส่ ถาปัตยกรรมทีน่ มุ่ นวลส่วนหลังคาเป็นส่วนทีถ่ กู บดบังจากภายนอก ด้วยความต่อเนื่องของรูปทรงอัฒจันทร์กลายเป็นการจบขอบของรูปทรงอาคารที่เฉียบ รูปภาพที่ ๕.๐๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๘๐

รูปภาพที่ ๕.๐๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า Nouveau Stade (กลางคืน)

คม สะอาด หมดจด

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๐๙ รูปภาพแสดงการวางผัง Nouveau Stade

รูปภาพที่ ๕.๑๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง Nouveau Stade (กลางคืน)

รูปภาพที่ ๕.๑๑ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัดของ Nouveau Stade ๘๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๒.๓. กรณีศึกษา Allianz Arena เมืองมิวนิค เยอรมนี ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม สถานที่ตั้ง ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ

:

มิวนิค, เยอรมนี

: พ.ศ. ๒๕๕๘ :

Allianze Arena- München Stadion GmbH FC Bayern München and TSV 1860 Müchen

ขนาดพื้นที่รวม

:

ความจุผู้ชม ขนาดฐานอาคาร สถานะ

๑๗๑,๐๐๐ ตารางเมตร : ๖๙,๙๐๑ ที่นั่ง

: :

ยาว ๒๒๗ เมตร กว้าง ๑๕๓ เมตร สูง ๕๐ เมตร เปิดใช้งาน

๒. แนวความคิดในการวางผัง

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

Allianze Arena เป็นโครงการก่อสร้างสนามกีฬาที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่

จากเจตนาที่ต้องการให้สนามฟุตบอลแห่งนี้ไม่ได้เป็นเพียงแค่สถานที่เพื่อ

๒ ของเมือง Munich เป็นรองเพียง Olympic Stadium โครงการตั้งอยู่บนที่ดินขนาด

รองรับการแข่งขัน แต่ตอ้ งการให้มนั เป็นอนุเสาวรียแ์ ห่งความส�ำเร็จแก่สโมสรทีป่ ระสบ

ใหญ่ รูปทีด่ นิ ทีด่ นิ ทรงสีเ่ หลีย่ มผืนผ้า เชือ่ มต่อกับขนส่งมวลชนบริเวณด้านแคบทิศตะวัน

ความส�ำเร็จสูงสุดในเยอรมนี การเข้าถึงที่จงใจออกแบบให้เห็นความสง่างามของ

ออกของที่ดิน ทิศเหนือขนานกับ Autobahn

สถาปัตยกรรมแห่งนี้แต่แนวคิดที่เป็นหัวใจส�ำคัญที่สุด คือการท�ำให้สนามแห่งนี้เปล่ง

ประกาย สว่างไสวไปด้วยแสงไฟ เป็นสัญลักษณ์แห่งการแข่งขันสร้างความฮึกเหิมแก่

มีแนวคิดในการจัดวางผังบริเวณโดยเลือกให้ตัวอาคารสนามฟุตบอลอยู่ใกล้

ขอบที่ดินฝั่งตรงกันข้ามกับสนามนีรถไฟใต้ดินด้วยเหตุผลดังนี้

ทั้งนักกีฬา และกองเชียร์

๑. ท�ำให้สนามฟุตบอลปรากฎตัวต่อสายต่อผูใ้ ช้งานในระยะการมองทีไ่ กล ช่วย

เป็นการปฏิวัติการใช้วัสดุประเภท ETFE ที่มีคุณสมบัติเป็นวัสดุที่บาง มีน�้ำ

ให้สามารถเห็นปริมาตรของสถาปัตยกรรมที่ครบถ้วนสมบูรณ์ และสง่างาม

หนักเบา และโปร่งแสง แต่นั่นก็เป็นปัญหากับการติดตั้งที่ต้องพยายามสร้างแรงดึงให้

๒. สร้างภูมิสถาปัตยกรรมที่ใช้เส้นโค้งพริ้วไหวก่อนการเข้าถึงสนามเพื่อสร้าง

วัสดุนตี้ งึ และเรียบเนียน แต่สำ� หรับโครงการนีพ้ วกเขาต้องการให้สะท้อนความรูส้ กึ ของ

ความเคลือ่ นไหวทีน่ มุ่ นวล ลดทอนความเร็วในการสัญจรสอดคล้องกับภาพลักษณ์อาคาร

ปริมาตรอาคารที่โป่ง พอง และลอยอยู่ในอากาศ หากต้องติดตั้งโครงสร้างจ�ำนวนมาก

ทีต่ อ้ งการให้รสู้ กึ เบาคล้ายลอยอยูส่ ร้างทิศทางในการมอง แต่ไม่เกิดแกนทีแ่ ข็งจนเกินไป

ก็ดจู ะเป็นทางออกทีท่ ำ� ลายแนวคิดโดยรวม การออกแบบเลือกทีจ่ ะสร้างให้วสั ดุผวิ เป็น

เหมือนลูกโป่งที่ถูกอัดด้วยแรงดันอากาศ นั่นช่วยให้สามารถสร้างโครงสร้างที่กว้างขึ้น

๓. เส้นทางล้อมาจากภูมิทัศน์ของชนบทด้วยการปลูกพืชท้องถิ่น (ในฤดูร้อน

จะปล่อยแกะลงไปกินหญ้า) ผูกพันกับจิตวิญญาณของชาวบาวาเรียน และเส้นโค้งยัง

ผิวอาคารมีน�้ำหนักเบามากเมื่อเทียบกับพื้นที่ ความรู้สึกนุ่มนวลเบาคล้ายจะ

ช่วยให้สามารถรับรู้ถึงผู้คนจ�ำนวนมากที่ก�ำลังมุ่งหน้าไปยังตัวสนามได้ดีกว่าเส้นตรง

ลอยขึ้นไปสู่อากาศ และยังกระจายแสงไฟได้เป็นอย่างดีสนามแห่งนี้เป็นสนามเหย้า

๔. การบิดตัวสนามฟุตบอลเพื่อให้เห็นสัดส่วนอาคารที่ยาวขึ้นด้วยระยะของ

ของสโมสร FC Bayern Munich มีสีประจ�ำทีมเป็นสีแดง-ขาว และสโมสร TSV มี

เส้นทะแยงมุม ซึง่ ยาวความด้านยาวของอาคาร ช่วยสร้างความสมส่วนของเส้นนอนกับ

สีประจ�ำทีมเป็นสีน�้ำเงิน-ขาว ช่วยให้ทุกคนสามารถเข้าใจตรงกันได้ว่าขณะนั้นภายใน

ความสูงของอาคาร และขับเน้นความรู้สึกเปล่งออกของปริมาตร

ก�ำลังจัดการแข่งขันของสโมสรใดอยู่ หรือในกรณีพิเศษก็สามารถก�ำหนดให้ไฟ LED แสดงผลเป็นชุดสีที่แตกต่างออกไปได้ตามต้องการช่วยให้เกิดอิสระในการควบคุม และ สร้างภาพลักษณ์ที่แตกต่างออกไปในการออกแบบภายในได้ตอ่ ยอดจากความส�ำเร็จใน แนวคิดทีต่ อ้ งการ ให้เกิดความรูส้ กึ ใกล้ชดิ ระหว่างผูช้ มและสนามมากทีส่ ดุ นัน่ เป็นผลให้ องศาของอัฒจันทร์มลี กั ษณะเป็นพาราโบลา และในแต่ละชัน้ ก็มคี วามชันทีแ่ ตกต่างกัน ไปตามองศาการมอง

รูปภาพที่ ๕.๑๒ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๘๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๑๔ รูปภาพแสดงการวางผัง Allianz Aren

รูปภาพที่ ๕.๑๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง Allianz Aren (กลางคืน)

รูปภาพที่ ๕.๑๖ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัดของ Allianz Aren ๘๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๒.๔. กรณีศึกษา Anfield (แผนการปรับปรุง) ลิเวอร์พูล อังกฤษ ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม สถานที่ตั้ง ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ ขนาดพื้นที่รวม

:

: :

Anfield เป็นสนามฟุตบอลของหนึง่ ในสโมสรฟุตบอลทีป่ ระสบความส�ำเร็จมาก

ผลให้ตลอดเวลากว่า ๑๓๐ ปีที่ผ่านมามีการก่อสร้างต่อเติมอยู่เป็นระยะ ข้อจ�ำกัดของ

เพิม่ จ�ำนวนได้อกี ทางเลือกเดียวทีพ่ วกเขามีคอื การขยายมันไปในทิศตะวันตกเฉียงเหนือ

ที่ตั้งที่อยู่ติดกับชุมชนจึงเป็นการยากที่จะขยายตัวอาคารในทางราบ นั่นจึงท�ำให้สนาม

ครอบไปเหนืออาคารทีท่ ำ� การของสโมสร แนวคิดนีจ้ ะก่อปัญหาด้านโครงสร้างหลังคาที่

แห่งนีค้ อ่ ยๆสูงขึน้ ทุกๆครัง้ ทีม่ กี ารก่อสร้างต่อเติมด้วยท�ำเลทีเ่ ป็นส่วนหนึง่ กับชุมชนนัน่

โครงสร้างอาคารเดิมไม่อาจรับไหว โครงเหล็กถักจึงเป็นทางเลือกที่สมเหตุสมผลที่สุด

Fenway Sport Group

ท�ำให้เกิดวัฒนธรรมทีช่ าวเมืองเดินออกจากบ้านไปยังสนามฟุตบอล เปลีย่ นเมืองทัง้ เมือง

แต่ดว้ ยขนาดทีใ่ หญ่จะมารบกวนมุมมองของผูช้ มในสนาม จนท�ำลายความโดดเด่นของ

Liverpool FC

ให้เป็นบรรยากาศแห่งการแข่งขัน เป็นการใช้พื้นที่รวมพลที่แตกต่างจากสเปนที่ต้องใช้

สนามหญ้าจึงต้องแขวนหลังคาเอาไว้ใต้โครงสร้างเหล็กถักนี้นั่นท�ำให้สนามแห่งนี้ดูยิ่ง

- ตารางเมตร

ลานกว้าง ตัวสนามถูกแบ่งออกเป็น ๔ ส่วนตามลักษณะการออกแบบอัฒจันทร์ที่แยก

ใหญ่ด้วยพลังทางวิศวกรรมโครงสร้างแต่ขาดเอกภาพเมื่อมองในมุมของสถาปัตยกรรม

ออกเป็น ๔ ทิศทาง ซึ่งในแต่ละส่วนถูกบรรจุการใช้งาน และสิ่งอ�ำนวยความสะดวกไว้

มันเต็มไปด้วยรูปทรงที่ซับซ้อน และย้อนแย้ง นั่นจึงถูกบรรจุไว้ในแผนเพื่อการพัฒนา

อย่างครบครันอาคารที่มีส่วนส�ำคัญที่สุดคืออาคารสูง ๗ ชั้นบริเวณทิศตะวันตกเฉียง

สนามในทศวรรษหน้าต่อไปเอกลักษณ์หนึ่งของสนามแห่งนี้คือความกลมกลืนไปกับ

เหนือ ที่เป็นส�ำนักงานใหญ่ ศูนย์กลางการบริหาร ห้องประชุมที่กลายเป็นภาพจ�ำ และ

บริบทของชุมชนด้วยวัสดุอิฐสีแดงที่ใช้อย่างแพร่หลายในเมืองนี้

ยาว ๑๙๓ เมตร กว้าง ๑๘๖ เมตร สูง ๑๐๔ เมตร

แสดงถึงความยิง่ ใหญ่ของสนามฟุตบอลปัจบุ นั เมือ่ พิจารณาด้านคุณภาพของทีน่ งั่ ชมพบ ว่าสนามฟุตบอลแห่งนีข้ ยายจนถึงข้อจ�ำกัดจนมีแผนการก่อสร้างปรับปรุงครัง้ ใหญ่ โดย

สถานะ

:

เปิดใช้งาน

รูปภาพที่ ๕.๑๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๘๔

ส�ำหรับ Anfield แล้วพวกเขามีทางเลือกในการขยายจ�ำนวนที่นั่งให้เพียงพอ

กับความต้องการไม่มากนัก ด้วยขีดจ�ำกัดของที่ดินที่บีบให้ด้านกว้างของสนามไม่อาจ

: ๕๘,๘๐๐ ที่นั่ง :

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

ทีส่ ดุ แห่งหนึง่ ของโลก ความท้าทายทีต่ ามมาคือการรองรับผูช้ มจ�ำนวนมหาศาล นัน่ เป็น

: พ.ศ. ๒๕๖๐

ความจุผู้ชม ขนาดฐานอาคาร

ลอเวรอ์พูล, อังกฤษ

๒. แนวความคิดในการวางผัง

จัดสรรการใช้งานใหม่อีกครั้งหนึ่งในอนาคต

รูปภาพที่ ๕.๑๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า Anfield (กลางคืน)

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๑๙ รูปภาพแสดงการวางผัง Anfield

รูปภาพที่ ๕.๒๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง Anfield (กลางคืน)

รูปภาพที่ ๕.๒๑ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัดของ Anfield ๘๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๒.๕. กรณีศึกษา ŠRC stožice, Ljubljana สโลวิเนีย ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม สถานที่ตั้ง ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ ขนาดพื้นที่รวม

:

: :

สถานะ

:

ŠRC stožice เป็นส่วนหนึ่งของ Sport Park และสวนสาธารณะขนาดใหญ่

เทียบกับความซับซ้อนของโครงการ ที่อัดแน่นไปด้วยศูนย์การค้า ส�ำนักงาน

ของสวนสาธารณะที่แบน และไปให้ความส�ำคัญกับตัว Arena ที่จงใจออกแบบให้เป็น

ให้โดดเด่นเท่ากัน Arena เท่าใดนักสถาปนิกจงใจสร้างมันให้ปรากฎตัวให้มีความสูง

ประติมากรรมของสวนแห่งนี้ แต่อันที่จริงแล้ว สนามฟุตบอลแห่งนี้เป็นหลุมที่ถูกราย

น้อยที่สุดเท่าที่จะเป็นไปได้ ภาพลักษณ์จากภายนอกถูกออกแบบให้เป็นเพียงเนินดิน

ล้อมด้วยอาคารกว่า ๓ ชั้น และสวนสาธารณะคือดาดฟ้าขนาดใหญ่ ครอบคลุมพื้นที่

และโดมที่มีแผ่นหินเป็นวัสดุมุงหลังคา กลมกลืนไปกับกายภาพของสวนสาธารณะบน

Group d.o.o., Ljubljana City

ใช้งานในร่มจ�ำนวนมาก อันเนื่องมาจากความบริบทของโครงการที่เกิดจากความร่วม

ดาดฟ้าที่เรียบ และอ้างอิงไปกับบริบทโดยรอบที่เป็นเนินเขาเช่นกัน แต่ความน่าสนใจ

Olimpija Ljubljana

มือของรัฐ และเอกชน จึงท�ำให้เกิดความต้องการที่หลากหลาย และซับซ้อนสถาปนิก

ในงานออกแบบคือเมื่อเข้าสู่ภายในจะพบกับโครงสร้างหลังคาที่สวยงาม การเลือกใช้

๓๓,๗๓๘ ตารางเมตร

ตอบสนองต่อบริบทของภูมิประเทศ และให้ความส�ำคัญกับสวนสาธารณะที่ไม่ต้องการ

ระบบตารางมาเป็นโครงสร้างแทนโครงเหล็กถักที่เป็นที่

ให้มีอาคารอื่นๆสูงขึ้นมากวนตา ท�ำให้ การคลี่คลายโดยสร้างดาดฟ้าขนาดใหญ่กลาย

นิยมกันทั่วไป ได้สร้างเอกลักษณ์ของที่ว่างภายในที่มีความลื่นไหล โอบล้อมกับที่ว่าง

เป็นค�ำตอบการจัดวางความสัมพันธ์ของสองอาคารหลักคือสนามฟุตบอล และ Arena

ของอัฒจรรย์ เกิดเป็นปริมาตรของที่ว่างภายในสนามฟุตบอลที่สวยงาม สมบูรณ์ด้วย

ให้เกิดมุมเพือ่ บีบระยะการมองให้สนั้ บีบบังคับการสัญจรไปยังทิศทางทีก่ ำ� หนดไว้ เพื่อ

การปิดล้อม และสร้างสัดส่วนของสนามหญ้า อัฒจันทร์ หลังคา และท้องฟ้าอย่างเท่ากัน

ให้ได้ความรูส้ กึ ถึงมวลชนจ�ำนวนมากทีห่ ลัง่ ไหลเข้าสูส่ นาม ท�ำให้กำ� หนดทางเข้าหลักให้

อีกหนึ่งความตื่นตาที่จะได้พบคือการสร้างการรับรู้จากภายนอกที่เป็นเพียงเนินเขา

เข้าจากดาดฟ้าสวนสาธารณะเป็นหลัก

แต่ภายในถูกก่อสร้างเป็นหลุมลงไปในดิน จึงเป็นความรู้สึกตรงกับข้ามจากภายนอกสู่

ยาว ๒๐๘ เมตร กว้าง ๑๖๖ เมตร สูง ๒๒ เมตร เปิดใช้งาน

รูปภาพที่ ๕.๒๒ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๘๖

และสนามกีฬาในร่มประเภทต่างๆแล้ว ในส่วนของสนามฟุตบอลไม่ได้ถูกออกแบบมา

: ๑๖,๐๐๐ ที่นั่ง :

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

โดยตัวสนามฟุตบอลถูกออกแบบให้เป็นเพียงเนินดินทีไ่ ม่ชนั มาก เชือ่ มต่อไปกับระนาบ

: พ.ศ. ๒๕๕๓

ความจุผู้ชม ขนาดฐานอาคาร

Ljubljana สโลวิเนีย

๒. แนวความคิดในการวางผัง

ภายใน ซึ่งจะเป็นอีกหนึ่งความประทับใจที่ผู้มาเยือนจะได้รับ

รูปภาพที่ ๕.๒๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ŠRC stožice

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๒๔ รูปภาพแสดงการวางผัง ŠRC stožice

รูปภาพที่ ๕.๒๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง ŠRC stožice

รูปภาพที่ ๔.๒๖ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัดของ ŠRC stožice ๘๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๒.๖. กรณีศึกษา Arena im allerpark Wolfsburg เวิลฟ์บูร์ก เยอรมนี ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม สถานที่ตั้ง ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ ขนาดพื้นที่รวม

:

: พ.ศ. ๒๕๕๕ : :

ความจุผู้ชม ขนาดฐานอาคาร สถานะ

เวอล์ฟบูร์ก เยอรมนี

Wolfsburg AG, VfL Wolfsburg-Fussball GmbH ๒๕,๓๐๐ ตารางเมตร

: ๓๐,๐๐๐ ที่นั่ง : :

ยาว ๒๐๐ เมตร กว้าง ๑๗๐ เมตร สูง ๒๙ เมตร เปิดใช้งาน

รูปภาพที่ ๕.๒๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๘๘

๒. แนวความคิดในการวางผัง

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

Wolkswagen Arena เป็นหนึ่งในสนามฟุตบอลที่ได้รับยกย่องว่า ดีที่สุด

หัวใจส�ำคัญที่ท�ำให้สนามฟุตบอลแห่งนี้ประสบความส�ำเร็จ คือการให้ความ

ในยุโรป พร้อมด้วยสิ่งอ�ำนวยความสะดวก เทคโนโลยี ที่ทันสมัย ตั้งอยู่เป็นส่วนหนึ่ง

ส�ำคัญกับสิ่งอ�ำนวยความสะดวกส�ำหรับผู้ใช้งานต่างช่วงวัยผู้ออกแบบถอดบทเรียน

ของ Allepark สวนสาธารณะ และ Sport Park ขนาดใหญ่ใจกลางเมืองที่ดินสนามถูก

จากปัญหาในการใช้งานสนามฟุตบอลอื่นๆ ที่มักประสบปัญหาแก่ผู้ชมที่เป็นผู้พิการ

ห้อมล้อมโดยคลอง และทะเลสาบซึ่งท�ำช่วยให้สามารถรับลมได้รอบทิศทาง จนเป็น

ผู้สูงอายุ และเด็ก บ่อยครั้งที่สนามฟุตบอลไม่ใช่สถานที่ส�ำหรับครอบครัว อบอวนไป

แนวคิดในการออกแบบสนามฟุตบอลที่ถูกออกแบบให้สามารถระบายอากาศได้เป็น

ด้วยควันบุหรี่ ทางเดินทีล่ ำ� บาก และยิง่ ยากขึน้ หากต้องใช้รถเข็น ส�ำหรับทีน่ ผี้ อู้ อกแบบ

อย่างดี ตัวสนามตั้งอยู่เป็นศูนย์กลางของที่ดิน ขนาบด้วยสนามซ้อมทั้งด้านตะวันออก

ได้จัดพื้นที่ส�ำหรับครอบครัว ลิฟต์ท่ีสามารถพาผู้ชมที่ใช้รถเข็นไปยังจุดต่างๆ บันไดที่

และตะวันตก ผู้ชมสามารถเดินทางมายังสนามฟุตบอลได้ทั้งทางการขนส่งสาธารณะ

ไม่ชัน และปลอดภัยส�ำหรับเด็ก ร้านค้าร้านอาหาร และจุดรับประทานอาหารที่เพียง

รถยนต์สว่ นบุคคล และเรือ นัน่ ท�ำให้มกี ารจัดเตรียมทัง้ ทีจ่ อดรถ และจุดจอดพักเรือเอา

พอ สิ่งเหล่านี้ถูกบรรจุไว้ในสนามส่วนทิศตะวันตก (ด้านที่มีผนังกระจก) ส่วนอื่นๆถูก

ไว้รองรับ การเข้าถึงสนามฟุตบอลสามารถเข้าผ่านจุดตรวจตัว๋ ได้รอบทิศทาง เป็นสนาม

จัดเตรียมไว้ส�ำหรับผู้ชม และกองเชียร์ในด้านการออกแบบพวกเขาเลือกอัฒจันทร์ที่มี

เพียงไม่กแี่ ห่งทีอ่ อกแบบจากการค�ำนวณด้านการอพยพฝูงชนเป้าหมายของการก่อสร้าง

ขอบโค้งแบบโบราณเพื่อการสะท้อนเสียงเชียร์ของผู้ชมไปยังนักกีฬาได้มากที่สุด วัสดุ

สนามแห่งนี้ก็เพื่อท�ำให้กีฬาฟุตบอลเป็นกิจกรรมส�ำหรับครอบครัว จึงไม่น่าแปลกใจที่

หลังคาประเภทผ้าใบสามารถลดการสะท้อนของเสียง และมีช่องว่างระหว่างหลังคา

สนามแห่งนีไ้ ม่ได้ออกแบบมาโดยค�ำนึงแค่รปู ลักษณ์ และการเข้าถึงทีน่ า่ ประทับใจ หาก

กับอัฒจันทร์ เพื่อการไหลเวียนของอากาศ งานออกแบบภายนอกจะมีอยู่ ๒ รูปแบบ

แต่คำ� นึงถึงความสะดวกสบายเป็นส�ำคัญ ผูอ้ อกแบบจึงพยายามกระชับระยะทางจากสิง่

หลักๆคือส่วนที่ถูกปิดล้อมโดยผนังกระจกอย่างสมบูรณ์เพื่อบรรจุการใช้งานต่าง และ

อ�ำนวยความสะดวกต่างๆเข้าใกล้ตัวสนามมากที่สุด

ส่วนอื่นๆที่เป็นลักษณะกึ่งเปิดมีเพียงบันไดเชื่อมไปยังชั้นระเบียงของสนาม

รูปภาพที่ ๕.๒๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า Arena im allerpark Wolfsburg

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๒๙ รูปภาพแสดงการวางผัง Arena im allerpark Wolfsburg

รูปภาพที่ ๕.๓๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง Arena im allerpark Wolfsburg

รูปภาพที่ ๕.๓๑ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัดของ Arena im allerpark Wolfsburg ๘๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๒.๗. กรณีศึกษา Estadi Cornellà-el prat บาร์เซโลนา, สเปน ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม สถานที่ตั้ง ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ ขนาดพื้นที่รวม

:

: :

Estadi Cornellà-el prat อาจไม่ใช่สนามที่มีขนาดใหญ่เมื่อเทียบกับสนาม

สนามแห่งเดิม ด้วยแนวคิดในการสร้างรูปทรงเรขาคณิตทีเ่ รียบง่าย มีภาษาทีไ่ ม่ซบั ซ้อน

บริหาร ส�ำนักงานต่าง ๆ ของสโมสรมาไว้ในจุดเดียวกันเพื่อประสิทธิภาพในการด�ำเนิน

ด้วยเส้นโค้ง และเส้นตรง โดยรวบเอาส�ำนักงาน และศูนย์การบริหารของสโมสรฟุตบอล

ธุรกิจ พวกเขาจึงมีแนวคิดในการแยกการต่อเติมออกเป็น ๒ ส่วนหลักได้แก่การต่อเติม

บรรจุเข้าไว้ รายล้อมด้วยสนามซ้อม บ้านพักนักกีฬา โรงแรม ร้านค้า และสิ่งอ�ำนวย

การใช้งานต่างๆขยายออกจากโครงสร้างอัฒจันทร์เป็นผังรูปวงรีในทุกทิศทาง นั่นมี

Real Club Deportivo Espanyol

ความสะดวกครบครัน เป็น Sport Complex ทีส่ มบูรณ์แบบส�ำหรับหนึง่ สโมสรฟุตบอล

ข้อดีคือการสร้างความโดดเด่นออกจากบริบทของอาคารโดยรอบ เส้นโค้งสามารถรับ

RCD Espanyol

การจัดวางต�ำแหน่งอาคารอ้างอิงจากต�ำแหน่งการใช้งานเดิม โดยมีตัวสนามฟุตบอล

กับการมองได้รอบทิศทางท�ำให้ปริมาตรของอาคารมีเอกภาพ Façade ถูกติดตั้งด้วย

๗๐,๐๐๐ ตารางเมตร

เป็นศูนย์กลาง เชือ่ มโยงกับชุมชนทีเ่ ป็นบริบท โดยเปิดพืน้ ทีบ่ ริเวณทิศเหนือ และตะวัน

ระแนงทีเ่ ป็นสีประจ�ำสโมสรคือน�ำ้ เงิน-ขาวทีถ่ กู จัดวางอย่างมีจงั หวะ และส่วนทีส่ องคือ

ออกเฉียงเหนือของสนาม เป็นสวนสาธารณะ และลานรวมพล ซึ่งเป็นพื้นที่ส�ำคัญของ

โครงสร้างหลังคาทีต่ อ้ งหลีกเลีย่ งการเพิม่ ภาระแก่โครงสร้างเก่าของอัฒจันทร์ จึงต้องใช้

วัฒนธรรมฟุตบอลสเปนที่มักมีการรวมตัวก่อนและหลังการแข่งเพื่อเฉลิมฉลอง และ

โครงเหล็กถักขนาดใหญ่ที่สามารถพาดได้ตลอดความยาวสนาม และถ่ายแรงลงบนเสา

สเตเดียมได้ถกู ออกแบบมาเพือ่ การใช้งานมากกว่าเพือ่ ประดับอีกสาเหตุหนึง่ ของการใช้

ทั้ง ๔ มุมของสนาม โดยภาพรวมจึงกลายเป็นรูปทรงที่เรียบง่าย ปิดล้อมโครงสร้างเก่า

ฐานอาคารวงกลมนอกจากการเชื่อมโยงกับประวัติศาสตร์การออกแบบสนามฟุตบอล

ช่วยให้รู้สึกถึงการเปลี่ยนแปลง และแสดงศักยภาพของโครงสร้างอย่างตรงไปตรงมา

ยาว ๒๓๐ เมตร กว้าง ๒๐๐ เมตร สูง ๔๒ เมตร

สเปนแล้ว ในกรณีที่ลานรวมพลมีขนาดไม่ใหญ่นัก พื้นผิวอาคารที่โค้งมีส่วนช่วยให้มุม สถานะ

:

เปิดใช้งาน

มองจากเมืองไม่ถูกแบ่งออกด้วยมุม เป็นภาษาทางสถาปัตยกรรมที่สร้างความโดดเด่น และแตกต่างจากบริบทของผังเมืองที่เป็นระบบตาราง

รูปภาพที่ ๕.๓๒ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๙๐

จุดเริ่มต้นจากการก่อสร้างต่อเติมจากอัฒจันทร์เดิมให้มีหลังคาที่สามารถ

บังแดด-ฝน ช่วยอ�ำนวยความสะดวกแก่ผู้ชมกีฬา และต้องการที่จะรวบเอาศูนย์การ

: ๔๐,๐๐๐ ที่นั่ง :

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

ฟุตบอลอื่นๆในเมือง ตัวสนามตั้งอยู่ในเขต Downtown ถูกก่อสร้างขึ้นใหม่ทับไว้บน

: พ.ศ. ๒๕๕๒

ความจุผู้ชม ขนาดฐานอาคาร

บาร์เซโลนา, สเปน

๒. แนวความคิดในการวางผัง

รูปภาพที่ ๕.๓๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า Estadi Cornellà-el prat (กลางคืน)

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๕.๓๔ รูปภาพแสดงการวางผัง Estadi Cornellà-el prat

รูปภาพที่ ๕.๓๕ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง Estadi Cornellà-el prat

รูปภาพที่ ๕.๓๖ รูปภาพแสดงแบบผัง และรูปตัดของ Estadi Cornellà-el prat ๙๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๓ อาคารกรณีศึกษาในประเทศ ๕.๓.๑. กรณีศึกษา ช้างอารีน่า (Chang Arena) บุรีรัมย์ ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม

๒. แนวความคิดในการวางผัง

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

สถานที่ตั้ง

ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ ขนาดพื้นที่รวม

:

อ�ำเภอเมือง จังหวัดบุรีรัมย์

: พ.ศ. ๒๕๕๔ : :

สโมสรฟุตบอลบุรีรัมย์ ยูไนเต็ด - ตารางเมตร

ช้างอารีน่า ตั้งอยู่บนลานกว้างขนาดใหญ่ ซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของ Sport Com-

จุดเด่นส�ำคัญที่ถูกน�ำเสนอคือสีน�้ำเงิน ที่เป็นสีประจ�ำสโมสร ปรากฎอยู่ทั้ง

plex ทีป่ ระกอบไปด้วย ฟุตบอลสเตเดียม สนามแข่งรถยนต์ทางเรียบ ศูนย์การค้า ศูนย์

ภายนอก และภายในอัฒจันทร์ ท�ำให้เป็นสถาปัตยกรรมที่มีความโดดเด่นจากบริบท

E-Sport ร้านขายของทีร่ ะลึก โรงแรม และตลาด โดยรอบอาณาบริเวณเป็นลานจอดรถ

โดยรอบ ด้านหน้ามีสัญลักษณ์ส�ำคัญบริเวณทางเข้านักกีฬา และทีมงาน คือซุ่มที่ลด

ขนาดใหญ่เพียงพอต่อผู้ชมที่เดินทางด้วยรถยนต์ และจักรยานยนต์ จุดเด่นที่แตกต่าง

ทอนรายละเอียดมาจากปราสาทหินพนมรุ้ง ซึ่งเป็นโบราณสถานคู่บ้านคู่เมืองบุรีรัมย์

จากแทพสเตเดียมอย่างชัดเจนคือ การเข้า-ออกที่มีอยู่รอบสเตเดียมกว่า ๑๖ จุด ท�ำให้

และยังเป็นตราสัญลักษณ์ของสโมสร

ช่วยลดความหนาแน่นในแต่ละจุดลงได้มาก ทัง้ ยังมีมาตรฐานความปลอดภัยทีด่ ที สี่ ดุ ใน

ประเทศ นี่จึงนับได้ว่าเป็นอีกหนึ่งสเตเดียมที่ดีที่สุดแห่งหนึ่งของไทย

รูปปริมาตรโดยรวมของสเตเดียมที่มีความใหญ่โต น่าเกรงขาม และเป็นการสร้างความ

การเว้นระยะก่อนเข้าถึงสนาม ท�ำให้ผชู้ มทีก่ ำ� ลังเดินเข้าสเตเดียม สามารถรับ

ประทับใจก่อนเข้าสู่ภายใน

ขนาดฐานอาคาร สถานะ

: ๓๒,๐๐๐ ที่นั่ง : :

Parking

ยาว ๑๗๒ เมตร กว้าง ๑๔๘ เมตร สูง - เมตร เปิดใช้งาน

Plaza

Parking

Shoping Center

Check Point Check Point

Local Fan

Bowl

Pitch Bowl

Shop

Office

E-Sport Stadium

Plaza

Check Point

ความจุผู้ชม

Visiter Fan

รูปภาพที่ ๕.๓๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง Estadi Cornellà-el prat

Ticket Shop Market Viewer

รูปภาพที่ ๕.๓๗ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร ๙๒

รูปภาพที่ ๕.๓๘ รูปภาพแสดงการวางผัง ช้างอารีน่า

รูปภาพที่ ๕.๔๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณลานหน้า ช้างอารีน่า (กลางคืน)

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๓.๑. กรณีศึกษามิตรผล สเตเดียม (Mitr Phol Stadium) ราชบุรี ๑. ข้อมูลพื้นฐานของสเตเดียม

๒. แนวความคิดในการวางผัง

๓. แนวคิดในการออกแบบที่ว่าง และ Façade อาคาร

สถานที่ตั้ง

ปีที่เปิดใช้อาคาร เจ้าของโครงการ

:

อ�ำเภอเมือง จังหวัดราชบุรี

: พ.ศ. ๒๕๕๙ :

สโมสรฟุตบอลราชบุรี มิตรผล เอฟซี

มิตรผลสเตเดียมมีแนวคิดในการวางผังที่เรียบง่าย โดยการจัดวางสเตเดียมที่ี

โครงสร้างมิตรผลสเตเดียมเป็นอัฒจันทร์ทแี่ ทบจะไม่มเี ปลือกอาคาร เป็นเพียง

มีอัฒจันทร์เพียง ๓ ด้านให้อยู่ชิดขอบลานกว้าง ที่มีไว้ส�ำหรับการจอดรถ และเป็นลาน

ระบบเสา-คานบริสทุ ธิ์ แต่เพือ่ ความโดดเด่น เป็นทีจ่ ดจ�ำ และสร้างภาพลักษณ์ทที่ นั สมัย

รวมพลของแฟนบอลก่อนการเข้าสเตเดียม จุดตรวจตั๋วอยู่ในต�ำแหน่งมุมอัฒจันทร์ ใน

การท�ำเปลือกอาคารบริเวณด้านหน้าสเตเดียม ก็เพียงพอทีจ่ ะสร้างการรับรูแ้ ก่คนทัง้ ใน

วันแข่งขัน กิจกรรม และร้านค้าต่างๆจะอยู่บริเวณด้านหน้าสเตเดียม แต่ลานจอดรถที่

และนอกวงการฟุตบอล การลดทอนรายละเอียดจากมังกรที่เป็นสัญลักษณ์ของสโมสร

ไม่เพียงพอ ท�ำให้ผู้ชมจ�ำนวนมากต้องจอดในด้านอื่นๆ แล้วจึงเดินเท้ามาร่วมกิจกรรม

และมีรากมาจากลวเลายบนโอ่งดินเผา เกิดเป็นภาษาทางสถาปัตยกรรมทีส่ ามารถจดจ�ำ ได้ง่ายผ่านวาทกรรม “สนามมังกร” สีแสดคือสีประจ�ำสโมสรที่มีรากมาจากสีของดิน

ขนาดพื้นที่รวม

:

- ตารางเมตร

เผาเช่นเดียวกับลายมังกร ยิ่งท�ำให้การปรากฎตัวของสเตเดียมมีความโดดเด่น ดึงดูด สายตาแม้วา่ จะขับรถผ่านในระยะไกล นับได้วา่ เป็นการน�ำเรือ่ งราวอันเป็นรากเหง้าของ

:

ยาว ๑๔๓ เมตร กว้าง ๑๓๑ เมตร สูง - เมตร

Visiter Fan

วัฒนธรรมในจังหวัดมาสื่อสารด้วยภาษาที่ร่วมสมัยได้เป็นอย่างดี

Check Point Bowl

เปิดใช้งาน

Pitch

Bowl

สถานะ

:

Plaza int Po eck Ch

ขนาดฐานอาคาร

Parking

: ๑๓,๐๐๐ ที่นั่ง

Bowl Shop

Office

รูปภาพที่ ๕.๔๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง มิตรผลสเตเดียม

Check Point

Parking

Parking

Ch eck Po int

ความจุผู้ชม

Plaza

Local Fan Parking

Viewer

รูปภาพที่ ๕.๔๑ รูปภาพแสดงสัดส่วนรูปด้าน และสัดส่วนผังอาคาร

รูปภาพที่ ๕.๔๒ รูปภาพแสดงการวางผัง มิตรผลสเตเดียม

รูปภาพที่ ๕.๔๔ รูปภาพแสดงบรรยากาศมุมสูง มิตรผลสเตเดียม ๙๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕.๔ สรุปผลกรณีศึกษา และประเด็นที่ควรน�ำไปปรับใช้ในโครงการ ๑. กรณีศกึ ษา

๒. จุดแข็งในงานออกแบบ

๓. การน�ำไปใช ้ ในโครงการ

- St. Jakob Park

Illumination Façade เป็นภาษาทางสถาปัตยกรรมที่โดดเด่น ในคืนวัน แข่งขัน แสดงออกถึงสีประจ�ำสโมสร

แนวความคิดเรื่องการปรากฎตัวต่อสาธารณะของสเตเดียมในวันแข่งขันด้วยการใช้ระบบไปส่องสว่างท�ำให้เปลือกอาคารเปล่งแสงออกมา สร้างการ รับรู้ที่ชัดเจน โดดเด่นจากบริบท ในขณะที่วันธรรมดาก็สามารถอยู่ร่วมกับบริบทอย่างกลมกลืน

- Nouveau Stade de Bordeaux

สัดส่วนของสถาปัตยกรรมที่มีรากเหง้ามาจากวัฒนธรรม โดยยกเอาข้อดี ขององค์ประกอบบันไดในอดีต มาออกแบบใหม่ให้ตอบโจทย์ของปัจจุบัน

การออกแบบให้บรรยากาศในการเข้าถึงสัมผัสได้ถึงมวลชนจ�ำนวนมาก ผ่านการใช้องค์ประกอบบันได เพื่อสร้างการมองเห็นในทางตั้ง เป็นวิถีทางใน การเข้าถึงบรรยากาศในการแข่งขันที่มีล�ำดับขั้นตอนการเปลี่ยนผ่านอารมณ์ได้เป็นอย่างดี

- Allianz Arena

Illumination Façade เป็นภาษาทางสถาปัตยกรรมที่โดดเด่น ในคืนวัน แข่งขัน แสดงออกถึงสีประจ�ำสโมสร การเข้าถึงที่ผ่านลานโล่งขนาดใหญ่ ที่มีเส้นทางการเข้าถึงที่เป็นธรรมชาติ

แนวความคิดเรื่องการปรากฎตัวต่อสาธารณะของสเตเดียมในวันแข่งขันด้วยการใช้ระบบไฟส่องสว่างท�ำให้เปลือกอาคารเปล่งแสงออกมา สร้างการ รับรู้ที่ชัดเจน โดดเด่นจากบริบท ในขณะที่วันธรรมดาก็สามารถอยู่ร่วมกับบริบทอย่างกลมกลืน การออกแบบให้บรรยากาศในการเข้าถึงสัมผัสได้ถึงมวลชนจ�ำนวนมาก ด้วยเส้นทางเข้าถึงที่ผ่านเนินหญ้า และเส้นทางเดินที่ไขว้กัน

- Anfield (New)

สเตเดียมที่พัฒนาไปพร้อมกับเมือง ถึงแม้ไม่มีลานกว้างขนาดใหญ่ แต่ก็ ยังรองรับวัฒนธรรมของแฟนบอลแบบอังกฤษ ที่การแข่งขันฟุตบอล เป็น มหกรรมของชุมชน

การออกแบบที่สัมพันธ์กับวัฒนธรรมการรวมตัวของแฟนบอล ไม่จ�ำเป็นต้องการพื้นที่ลานกว้างขนาดใหญ่ แต่พื้นที่จุดอื่นๆ ในชุมชน ก็สามารถเป็น พื้นที่รวมพลส�ำหรับแฟนบอลก่อนการเดินทางมาถึงสนามได้เช่นกัน ฟุตบอลคือภาพจ�ำ และท�ำใช้ย่านทั้งย่านกลายเป็นบรรยากาศแห่งการแข่งขัน

- ŠRC stožice

การท�ำให้สเตเดียมดูไม่สูงจนเกินไป ด้วยการล�ำดับการเข้าถึงจากชั้นบน สุดของอัฒจันทร์ เป็นสถาปัตยกรรมที่เคารพต่อธรรมชาติที่เป็นบริบทโดย รอบ

ยุทธศาสตร์ในการวางอาคารให้เหมาะสมกับบริบท โดยค�ำนึง ถึงความสูงของสเตเดียมที่เหมาะสมกับบริบททิวเขา จึงท�ำให้ย้อนกลับมาพิจารณา ความสูงของแพทสเตเดียมที่เหมาะสมกับบริบทโดยรอบ เช่น ระดับความสูงทางพิเศษยกระดับ และระดับความสูงของตู้คอนเทนเนอร์

- Arena im allerpark Wolfsburg

สิ่งอ�ำนวยความสะดวก และการค�ำนึงถึงกลุ่มผู้ใช้งานที่หลากหลาย เป็น ปัจจัยส�ำคัญที่ท�ำให้กีฬาฟุตบอลถูกยกระดับเป็นกีฬาของทุกคน

การค�ำนึงถึงการถ่ายเทอากาศภายในสนาม เป็นปัจจัยส�ำคัญต่อความสบายตัวของผู้ชม และนักกีฬา แนวความคิดเรื่องฟุตบอลคือกีฬาของทุกเพศทุกวัย และสเตเดียมควรเป็นสถาปัตยกรรมที่ทุกคนสามารถเข้าถึงได้ไม่ว่าจะเด็ก วัยท�ำงาน หรือผู้สูง อายุ

- Estadi Cornellà-el prat

ลานหน้าสเตเดียม เป็นพื้นที่สาธารณะแก่เมืองที่อยู่ในเขต Downtown ท่านกลางชุมชนที่ขาดพื้นที่สาธารณะ

ลานกว้างหน้าสเตเดียมเป็นพื้นที่เพื่อกิจกรรมทางสังคมอื่นๆ ไม่จ�ำกัดเพียงการแข่งขันฟุตบอล เป็นการมองคุณค่าของสเตเดียมต่อเมืองในแง่การ เป็นพื้นที่สาธารณะที่ประกอบกิจกรรมได้หลากหลาย

- Chang Arena

การล�ำดับการเข้าออกทีเ่ ป น็ ระบบ สามารถระบายคนได้รวดเร็ว และมัน่ ใจได้ ถึงมาตรฐานความปลอดภัย

มาตรฐานการควบคุมความปลอดภัยที่ดีที่สุดในประเทศไทย เป็นประเด็นที่ควรเรียนรู้และพัฒนาให้ทัดเทียม การได้สัมผัสบรรยากาศของการปิดล้อม เป็นพื้นที่เห็นได้ถึงก�ำลังของฝูงชนจ�ำนวนมาก เป็นประสบการณ์ที่ควรได้รับจากการใช้งานสเตเดียม

- Mitr Phol Stadium

ความโดเด่นของ Façade ที่เป็นรูปมังกร อันเป็นสัญลักษณ์ของจังหวัด ราชบุรี

การสร้างความโดดเด่นที่ถึงแม้จะเป็นเพียงสิ่งประดับ แต่ก็สามารถสร้างความสนใจแก่สาธารณะ และการมีรูปลักษณ์ที่เชื่อมโยงกับรากเหง้าทาง วัฒนธรรม ท�ำให้สามารถจดจ�ำได้ง่าย ความหมายที่เรียบง่ายก็สามารถสร้างวาทกรรมให้สเตเดียมแห่งนี้มีชื่อเรียกที่ติดปาก ง่ายต่อการจดจ�ำ

ตารางที่ ๕.๐๑ ตารางแสดงการสรุปผลการศึกษากรณีศึกษา ๙๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๖ ผลการออกแบบ

๑. เป้าหมายเชิงคุณค่าของโครงการ

๑. แพทสเตเดียมอันเป็นที่ “รักและภาคภูมิใจ” : แพทสเตเดียมคือ สถาปัตยกรรมทีเ่ ป็นมากกว่าเพียงสนามกีฬา แต่มนั คือสถานทีท่ คี่ อยบ่มเพาะ นักเตะให้ได้เติบโตไปในวงการฟุตบอลอาชีพ เป็นดัง่ บ้านยึดโยงทีย่ ดึ โยงแฟน บอลเข้าไว้ดว้ ยความสัมพันธ์กบั ร่องรอยแห่งความทรงจ�ำในอดีต และยังเป็น รากฐานที่ส�ำคัญสู่ความส�ำเร็จของสโมสรอย่างยั่งยืน

๒. แนวความคิดในการออกแบบ

๑. ยกระดับมาตรฐานแพทสเตเดียมสู่มาตรฐาน AFC โดยใช้กายภาพเดิม อย่างเต็มศักยภาพ แล้วจึงพุ่งเป้าไปที่การต่อเติม หรือปรับปรุงตามความ เหมาะสม ๒. คงรักษาคุณค่าเดิมของแพทสเตเดียม ในแง่ของพื้นที่ทางสังคม ที่มีต่อ แฟนบอล และผู้ชม โดยปรับปรุงให้สามารถใช้งานได้ดียิ่งขึ้น

๓. เปิดพื้นที่บริเวณหน้าบ้านให้สโมสรการท่าเรือใกล้ชิดกับแฟนบอลมาก ๒. แพทสเตเดียม “พื้นที่สร้างสรรค์” เพื่อย่านคลองเตย : แพทสเตเดียม คือสถาปัตยกรรมเพื่อส่งเสริม “คุณภาพชีวิตย่านคลองเตย” ใช้ศักยภาพ จากการเป็น Open Space ผืนใหญ่ใจกลางชุมชน เป็นพื้นที่สาธารณะเพื่อ การพักผ่อน ออกก�ำลัง-กาย และกิจกรรมอื่นๆ อันจะน�ำพาการท่าเรือ และ ชุมชนคลองเตยไปสู่บริบทใหม่ที่สร้างสรรค์ยิ่งขึ้น

ยิ่งขึ้น ๔. เปิดพื้นที่ให้แพทสเตเดียมสามารถเป็นพื้นที่สาธารณะที่มีคุณภาพแก่ เมืองได้อย่างแท้จริง ๕. สร้างประโยชน์ร่วมกันทั้งการท่าเรือแห่งประเทศไทย สโมสร และ แฟนบอล

๓. การแสดงผลในงานสถาป ัตยกรรม ๑. การต่อเติมอาคารให้ได้ความจุที่ ๑๑,๐๐๐ ที่นั่ง โดยใช้โครงสร้างเดิม ๔๐% การเชื่อมอัฒจันทร์บริเวณมุม และต่อเติมความสูง ๒. พิจารณาโครงสร้างระบบเสา-คาน เพื่อให้สามารถใช้พื้นที่บริเวณใต้ อัฒจันทร์ได้มากขึ้น สามารถเพิ่มช่องทางเข้า-ออกอัฒจันทร์ได้หลายจุด ๓. ปรับปรุงพื้นที่รวมพลให้สามารถใช้งานได้อย่างเป็นระเบียบ เชื่อมโยง แฟนบอลรุ่นเก่า-รุ่นใหม่เข้าหากัน และยังคงรักษาไว้ซึ่ง Sense of Place ของพื้นที่นั้นๆ ๔. การรักษาความเชื่ิอมโยงทางการมองเห็นจากกิจกรรมบนอัฒจันทร์ ภายในสนาม สู่พื้นที่รวมพลด้านนอก ๕. ย้ายการใช้งานบางส่วนของสโมสร มาสู่บริเวณอัฒจันทร์ C เพื่อให้เกิด กิจกรรมที่ใกลชิดกับแฟนบอลมากขึ้น ๖. สร้างส่วนสนับสนุนกีฬาบริเวณใต้อัฒจันทร์ C ที่จะเป็นสิ่งอ�ำนวยความ สะดวกส่วนกลางแก่ทั้งสโมสร พนักงาน และชุมชน ๗. เปิดพื้นที่เชื่อมโยงสู่ชุมชน และกลุ่มผู้ใช้งานในจุดอื่นๆ ให้สามารถเข้า มาท�ำกิจกรรมในแพทสเตเดียมได้มากยิ่งขึ้น

๓. แพทสเตเดียม “จิตวิญญาณ” แห่งคลองเตย : แพทสเตเดียมคือ สถาปัตยกรรมที่เป็นดั่งเป็นภาพสะท้อนให้เห็นถึงความส�ำคัญของกีฬา ฟุตบอลที่เป็นทั้ง “ตัวตน และจิตวิญญาณ” ของชาวคลองเตย เป็นตัวแทน ที่สื่อสารให้โลกภายนอกได้จดจ�ำถึงการเดินทาง และต่อสู้ของทั้งแฟนบอล และการท่าเรือเพื่อรักษาสโมสรแห่งนี้ให้ยังอยู่คู่คลองเตยต่อไป

ตารางที่ ๖.๐๑ ตารางแสดงการล�ำดับความคิดจากเป้าหมายสู่การออกแบบ

๖. แพทสเตเดียมคือสถาปัตยกรรมที่จะเป็นแลนด์มาร์คแก่ย่านคลองเตย ผ่านภาษาทางสถาปัตยกรรมที่โดดเด่น ทั้งในเวลากลางวัน และยามค�่ำคืน ๗. เปลือกอาคารทีไ่ ม่เป็นเพียงผิวประดับ แต่มบี ทบาทหน้าทีต่ อ่ การใช้งาน ภายใน และสร้างปฏิสัมพันธ์ต่อภายนอก

๘. การแสดงออกถึงอัตลักษณ์ของสโมสรผ่านสีแสด-น�้ำเงิน ที่ถูกน�ำเสนอ ในเปลือกอาคาร ๙. เปลือกอาคารที่สามารถสร้างปฏิสัมพันธ์กับผู้มองด้วยรูปทรงเรขาคณิต แบบสลับฟันปลา ๑๐. เปลือกอาคารทีท่ ำ� ให้อาคารระบายอากาศได้ดี สามารถมองผ่านมาเห็น กิจกรรมภายใน และโดดเด่นด้วยแสงสว่างในเวลากลางคืน ๙๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๖ ผลการออกแบบ ๖.๑ แนวความคิดในการออกแบบ ๖.๑.๑ แนวความคิดในการออกแบบผังบริเวณ : การใช้งานและการเชื่อมโยง

รูปภาพที่ ๖.๐๑ รูปภาพแสดงแนวคิดในการเชื่อมโยงกิจกรรมการใช้งานภายในโครงการสู่บริบทโดยรอบ

เพื่อการตอบเป้าหมายระดับเมือง แพทสเตเดียมจึงต้องเริ่มต้นจากการพิจารณาเรื่องของการ เชื่อมโยง และการเข้าถึงของกลุ่มผู้ใช้งานกลุ่มต่างๆ ที่เป็นบริบทโดยรอบให้สามารถเข้ามาท�ำกิจกรรมใน ๙๖

พื้นที่ของโครงการได้ โดยไม่จ�ำกัดอยู่เพียงแค่ในวันแข่งขัน หากแต่การเชื่อมโยงนี้จะสามารถน�ำการใช้งาน ในวาระอื่นๆ หรือการออกก�ำลังกายพักผ่อนหลังเลิกงานในทุกๆวัน ซึ่งจะช่วยให้แพทสเตเดียมกลายเป็น

พื้นที่สาธารณะที่มีชีวิตชีวาอีกแห่งหนึ่งของเมือง

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๑ แนวความคิดในการออกแบบผังบริเวณ : การใช้งานและการเชื่อมโยง

รูปภาพที่ ๖.๐๒ รูปภาพแสดงการก�ำหนดเส้นทางเข้าออก และการใช้ศักยภาพของที่ว่างในโครงการ

เมื่อพิจารณาจากบริบทเดิมของแพทสเตเดียม จะพบพื้นที่ว่างที่ยังไม่ถูกปรับเพื่อใช้งานให้เต็ม ศักยภาพ การเข้าไปจัดการพื้นที่เหล่านี้ เพื่อสร้างสรรค์ให้เป็นพื้นที่สาธารณะของเมือง และค�ำนึงถึงระบบ

การเข้าถึงพื้นที่ในจุดต่างๆ ตามความเหมาะสมของกิจกรรม การใช้งาน และกลุ่มผู้ใช้งาน ๙๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๒ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การต่อเติมอัฒจันทร์

๑ รูปภาพที่ ๖.๐๓ รูปภาพแสดงข้อจ�ำกัดในการขยายพื้นที่สนามแพทสเตเดียม ๙๘

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๒ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การต่อเติมอัฒจันทร์

กายภาพเดิมของแพทสเตเดียม คือสเตเดียมที่ประกอบขึ้นจากอัฒจันทร์ตรง แบบแยกส่วนจ�ำนวน ๔ ด้าน โดยมี ๒ ด้านที่ปัจจุบันยังคงเป็นโครงสร้างส�ำเร็จรูป (ถอดประกอบ) แต่ภายหลังการติดตั้งเก้าอี้ (ปลายปีพ.ศ. ๒๕๖๒) ท�ำให้จ�ำนวนความ จุอัฒจันทร์ลดลงจากประมาณ ๘,๐๐๐ ที่นั่ง เหลือ ประมาณ ๖,๐๐๐ ที่นั่ง จึงเป็นที่มา ของการพิจารณาเพือ่ หาแนวทางการต่อเติม และขยายความจุ ภายใต้ขอ้ จ�ำกัดของขนาด ที่ดินดังปรากฎในรูปภาพที่ ๖.๐๓ โดยสามารถพิจารณาเป็นกรณีได้ดังนี้

๑. อัฒจันทร์ A ที่แต่เดิมเป็นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็ก และมีห้องต่างๆ อยูภ่ ายใต้อฒ ั จันทร์นี้ แต่ยงั คงเหลือพืน้ ทีด่ า้ นหลัง ทีอ่ ยูต่ ดิ กับถนนท่าเรือ (ซึง่ ไม่ใช่ถนน สาธารณะ อยูใ่ นเขตทีด่ นิ ของการท่าเรือแห่งประเทศไทย) ท�ำให้มรี ะยะทีส่ ามารถขยาย ออกไปได้อีก ๖ เมตร จึงเสนอให้ต่อเติมโครงสร้างเหล็ก บริเวณเหนืออัฒจันทร์ A

รูปภาพที่ ๖.๐๔ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการต่อเติมอัฒจันทร์

๒. อัฒจันทร์ B เป็นโครงสร้างเหล็กระบบเสา-คาน และสามารถเดินลอดโถง ใต้อัฒจันทร์ได้ ในขณะที่ก่อสร้างติดชิดกับขอบเขตที่ดินแล้ว จึงพิจารณาคงเก็บไว้

๓. อัฒจันทร์ C ประกอบไปด้วยอัฒจันทร์ ๒ ส่วนคือ C-๑ ที่เป็นโครงสร้าง ส�ำเร็จรูป มีขอ้ เสียคือโครงสร้างกีดขวางทางสัญจร ท�ำให้ไม่สามารถใช้พนื้ ทีใ่ ต้อฒ ั จันทร์ ได้เต็มที่ และเป็นปัจจัยส�ำคัญทีท่ ำ� ให้ชอ่ งทางเข้า-ออกเป็นคอขวดอยูเ่ พียง ๒ จุด บริเวณ หัว และท้ายของอัฒจันทร์ จึงควรรือ้ ถอน และก่อสร้างใหม่เป็นอัฒจันทร์ระบบโครงสร้าง เสา-คาน โดยออกแบบให้สามารถเชือ่ ต่อกับอัฒจันทร์สว่ น C-๒ ได้โดยตรง (รักษาความ ชันเดียวกัน)

๔. อัฒจันทร์ D เป็นโครงสร้างส�ำเร็จรูป และไม่สามารถเข้าไปใช้งานพื้นที่ใต้ อัฒจันทร์ได้เช่นอัฒจันทร์ C-๑ จึงควรรื้อถอน และก่อสร้างใหม่เป็นอัฒจันทร์ในระบบ โครงสร้างเสา-คาน

๕. เพื่อเพิ่มความจุของสนาม จึงควรใช้ศักยภาพของพื้นที่วา่ งบริเวณมุมรอย ต่อของอัฒจันทร์ ทัง้ ๔ จุด สร้างเป็นอัฒจันทร์ทที่ ำ� หน้าทีเ่ ชือ่ มโยงเข้ากับอัฒจันทร์หลัก

๖. พิจารณาให้มีทางออกฉุกเฉิน เพื่อรองรับการอพยพฝูงชนในกรณีฉุกเฉิน โดยเปิดพื้นที่บริเวณมุมระหว่างอัฒจันทร์ B-C C-D และ D-A ให้สามารถเปิดออกโดย ไม่มีอัฒจันทร์มากีดขวาง

รูปภาพที่ ๖.๐๕ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการต่อเติมบริเวณอัฒจันทร์ A

รูปภาพที่ ๖.๐๖ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการต่อเติมบริเวณอัฒจันทร์ C ๙๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๓ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การเพิ่มช่องทางเข้า-ออกสนาม

รูปภาพที่ ๖.๐๗ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการปรับปรุงโครงสร้าง และเพิ่มช่องทางเข้า-ออกสนาม

เมือ่ พิจารณาแล้วว่าสมควรต่อเติมอัฒจันทร์ในจุดใดบ้าง สิง่ ทีค่ วรพิจารณาต่อ มาซึ่งเป็นผลเกี่ยวเนื่องมาจากการน�ำโครงสร้างระบบเสา-คาน มาเป็นแนวทางหลักใน ก่อสร้าง ท�ำให้เปิดโอกาสในการปรับปรุงระบบการเข้า-ออกสนามทีม่ ปี ระสิทธิภาพมาก ยิง่ ขึน้ จากการเพิม่ จ�ำนวนจุดตรวจตัว๋ จุดเข้า-ออกสเตเดียม และบันไดทางขึน้ อัฒจันทร์ (Vomotory) พิจารณาจากการวางผังระบบะรักษาความปลอดภัยตามมารตรฐาน FIFA ดังรูปภาพที่ ๔.๑๘ และ ๔.๑๙

ผลคือการสามารถเพิ่มจุดตรวจตั๋วจากเดิม ๓ ต�ำแหน่ง (เฉลี่ยต้องรองรับผู้ ชมจ�ำนวน ๒,๐๐๐ - ๒,๕๐๐ คนต่อต�ำแหน่ง) เป็น ๖ ต�ำแหน่ง (เฉลี่ยต้องรองรับผู้ชม จ�ำนวน ๑,๓๐๐ - ๑,๗๐๐ คนต่อต�ำแหน่ง) ซึง่ จะช่วยให้ลดความหนาแน่น และเพิม่ ประ สิทธิภายในการตรวจสอบหาสิ่งอันตรายได้ถั่วถึงยิ่งขึ้น

เมื่อผ่านจุดตรวจตั๋วเข้ามาสู่บริเวณของสเตเดียมแล้วจะสามารถเดินขึ้นสู่ อัฒจันทร์ในต�ำแหน่งที่ตนเองนั่นได้โดยบันได ที่จากเดิมมีจ�ำนวน ๑๐ ต�ำแหน่ง เป็น ๒๕ ต�ำแหน่ง โดยทีเ่ มือ่ ถึงช่วงพักครึง่ เวลา ก็จะช่วยระบายผูช้ มให้สามารถเดินออกจาก อัฒจันทร์ได้คล่องตัวมากยิ่งขึ้น

รูปภาพที่ ๖.๐๘ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการเพิ่มช่องทางเข้า-ออกสนาม ๑๐๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๔ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การเชื่อมโยงระหว่างภายใน-นอกสนาม

รูปภาพที่ ๖.๐๙ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการรักษาความเชื่อมโยงของกิจกรรมภายในและลานรวมพลภายนอก

การต่อเติมอัฒจันทร์ให้มีขนาดใหญ่ และความจุสูงขึ้น ก็ควรค�ำนึงถึงการ รักษา Sense of Place ของพื้นที่นั้นๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการที่เป็นพื้นที่รวมตัวของ

รูปภาพที่ ๖.๑๐ รูปภาพแสดงความเชื่อมโยงระหว่างใน-นอกสนามผ่านการมองเห็น

คนจ�ำนวนมากที่ท�ำกิจกรรมร่วมกัน มีความทรงจ�ำ และประสบการณ์ร่วมกับพื้นที่นี้มา เป็นเวลานาน การออกแบบจึงต้องรักษาความสัมพันธ์นแี้ ต่ปรับเปลีย่ นไปตามกายภาพ

ใหม่อย่างเหมาะสม เพื่อให้สามารถตอบโจทย์กับความต้องการของทุกฝ่าย

๖.๑.๕ แนวความคิดในการออกแบบสถาปัตยกรรม : การเพิ่มโปรแกรมสนับสนุนสโมสร และแฟนบอล

CONCOURSE รูปภาพที่ ๖.๑๑ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการใช้ประโยชน์พื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C เพื่อการใช้งานของสโมสรและแฟนบอล

อีกหนึ่งโอกาสที่พบจากการปรับปรุงโครงสร้างอัฒจันทร์คือ การที่สามารถ เข้าไปใช้งานปริมาตรที่ว่าง บริเวณใต้อัฒจันทร์ C ทั้งระดับพื้น และชั้นลอย จากโอกาส นี้ท�ำให้เกิดแนวความคิดในการสร้างความเชื่อมโยงระหว่างสโมสร และแฟนบอลให้ มากยิ่งขึ้น ผ่านการขยับย้ายการใช้งานบางส่วนจากบริเวณด้านหลังอัฒจันทร์ A ซึ่ง ไม่ใช่พื้นที่ที่แฟนบอลใช้งานกันเป็นประจ�ำ สู่การออกมาใช้พื้นที่บริเวณใต้อัฒจันทร์

C ที่สามารถเชื่อมโยงโดยตรงไปยังสนามซ้อม ตลาด ลานรวมพล และพื้นที่อื่นๆที่ ถูกใช้งานโดยแฟนบอลอยู่เป็นกิจวัตร โดยหากพิจารณาแล้วยังพบว่าส�ำหรับทีมนัก ฟุตบอลทีม B ที่แข่งในดิวิชั่น ๔ ยังคงต้องการพื้นที่ และส่วนสนับสนุนกีฬาเพื่อให้ สามารถเข้าใช้งานสนามซ้อมได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ จึงบรรจุการใช้งานเหล่านี้ เข้าไปในพื้นที่ดังกล่าว อันได้แก่ ส่วนสนับสนุนกีฬา ห้องประชุม และเก็บตัวทีมผู้

ฝึกซ้อม ห้องรับรอง VIP ห้องแถลงข่าว และสโมสร E-Sport การใช้งานของสโมสร เหล่านี้จะถูกเชื่อมโยงเข้ากับการใช้งานของแฟยบอลอย่าง พิพิธภัณฑ์สโมสร พื้นที่พัก ผ่อน ลานรวมพล และสโมสรแฟนคลับ เกิดเป็นพื้นที่ที่มีชีวิตชีวา และถูกใช้งานทุกๆ วันไม่เพียงแต่วันแข่งขันเท่านั้น ๑๐๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๖ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : การปรากฎตัวของสเตเดียมจากมุมมองทางพิเศษยกระดับ

รูปภาพที่ ๖.๑๒ รูปภาพแสดงแพทสเตเดียม จากมุมมองบนทางด่วน

รูปภาพที่ ๖.๑๓ รูปภาพแสดงเส้นทางสัญจรหลักโดยรอบอาคาร และต�ำแหน่งที่สามารถมองเห็นแพทสเตเดียม

แพทสเตเดียมตั้งอยู่บนบริบทที่ส่งเสริมการปรากฎตัวของสเตเดียมเป็นอย่าง มาก อันเนื่องมาจากการตั้งอยู่ติดกับทางพิเศษยกระดับ ที่จะช่วยให้สเตเดียมถูกมอง

เห็นจากผู้คนจ�ำนวนมาก ในมุมมองที่ไม่ถูกรบกวนด้วยต้นไม้ เสาไฟฟ้า หรืออาคาร ขนาดเล็ก ซึ่งศักยภาพนี้ควรถูกน�ำมาใช้ในการออกแบบรูปลักษณ์ของสเตเดียมให้มี

๑๐๒

ความโดดเด่น และสร้างภาพจ�ำแก่ผู้คนที่ผ่านไปมาได้รับรู้ว่า ณ บริเวณนี้คือการ ท่าเรือ และชุมชนคลองเตย

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๗ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : เปลือกอาคารที่สัมพันธ์กับการใช้งาน

รูปภาพที่ ๖.๑๔ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคารให้ท�ำหน้าที่สร้างที่ว่างเพื่อการใช้งาน

Façade ส�ำหรับแพทสเตเดียม นั้นไม่ได้ท�ำหน้าที่เพียงเพื่อเป็นรูปลักษณ์ ภายนอกให้แก่สเตเดียม หากแต่ยงั สามารถมีหน้าทีเ่ ป็นชายคาเพือ่ ให้รม่ เงา แก่ผใู้ ช้งาน ภายในได้อกี ด้วย ซึง่ บทบาทนีห้ ากพิจารณาจากแนวคิดทีต่ อ้ งเปิดพืน้ ทีใ่ ช้งานใหม่ๆ จาก ศักยภาพทีว่ า่ งใต้อฒ ั จันทร์ C แล้วนัน้ การออกแบบจึงมีโจทย์ทจี่ ะช่วยสร้างบรรยากาศ ภายใต้อัฒจันทร์ C ใช้รับรู้ถึงการเชื่อมโยงกับลานสนามซ้อม เพื่อความต้องการที่จะ

ขยายพื้นที่กิจกรรมไม่ให้จ�ำกัดอยู่เพียงแนวรั้วสนามซ้อม แต่ต้องการใช้เชื่อมโยง และ เลี่อนไหลถึงกันเป็นเนื้อเดียว การออกแบบ Façade จึงต้องการสลายขอบเขตในความ รับรู้เดิม และขอบเขตของโครงสร้างเสา ด้วยการเอียงผิว Façade ให้มีความรู้สึกคล้าย เป็นชายคา เพือ่ สร้างพืน้ ทีร่ อยต่อจากภายใน สูภ่ ายนอก และเกลีย่ ให้แสงมีความต่อเนือ่ ง ไม่ตัดขาดกันอย่างชัดเจน โดยที่หากมองจากภายนอกจะรับรู้ถึงความเอียง เป็นการ

แสดงออกถึงการเชื่้อเชิญ และเปิดรับให้แฟนบอล หรือผู้ชมเดินเข้ามาภายใน

๖.๑.๘ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : เปลือกอาคารที่สัมพันธ์กับบริบทเมือง

รูปภาพที่ ๖.๑๕ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคารให้ท�ำหน้าที่สร้างความสัมพันธ์กับบริบทเมือง

การต่อเติมอัฒจันทร์ A เป็นผลให้โครงสร้างหลังคาเดิมไม่เพียงพอกับปริมาณ ผูช้ มทีม่ มี ากขึน้ การยกตัวสูงขึน้ ท�ำให้ภาพรวมของสเตเดียมดูมคี วามสูง และใหญ่โตขึน้ ในแง่ของการปรากฎตัวเมื่อมองจากทางยกระดับ จะท�ำให้ปรากฎพื้นผิวของ Façade

ที่มากขึ้น สามารถมองเห็น และสังเกตได้ง่ายขึ้นกว่าระดับความสูงเดิมมาก วิธีการดัง กล่าวนี้ได้สร้างโอกาสให้สถาปัตยกรรมสามารถเกิดปฏิสัมพันธ์กับสายตาของผู้คนโดย รอบได้อย่างชัดเจน จึงเป็นที่มาของแนวคิดที่จะพัฒนาให้ Façade มีบทบาทหน้าที่ใน

การสร้างปฏิสัมพันธ์กับเมืองผ่านการมองเห็น

๑๐๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๙ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : คุณสมบัติของเปลือกอาคาร

สเตเดียมเป็นอาคารประเภท Semi-outdoor เพราะถึงแม้ภายในจะถูกเปิด โล่ง หรือฝนสาดเข้ามาได้ แต่การมีอัฒจันทร์ล้อมรอบก็ให้ความรู้สึกถึงการปิดล้อมเอา ไว้ โดยหากพิจารณาถึงในแง่ของการใช้งาน Façade ยังมีบทบาทหน้าที่อื่นๆ ที่จะช่วย สนับสนุนการใช้งานภายในให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น อันประกอบไปด้วย

๑. ความโปร่ง โดยถึงแม้ว่า Façade จะท�ำหน้าที่ในการสร้างการปรากฎ ตัวภายนอกอาคารแล้ว แต่จากมุมมองบนทางยกระดับ ก็สามารถมองผ่านเข้ามาเห็น กิจกรรมที่เกิดขึ้นภายในได้จากมุมมองที่ตั้งฉากกับผิว Façade หรือมุมมองจากตลาด ก็สามารถเห็นปฏิกริ ยิ าของผูช้ มด้านใน ท�ำให้บรรยากาศของความดีใจจากการท�ำประตู สามารถเชื่อมโยงออกมาสู่ภายนอก เกิดเป็นกิจกรรมที่ไม่ได้เกิดขึ้นอยู่เพียงภายใน สเตเดียม แต่สามารถสร้างการรับรู้ต่อผู้ที่ผ่านมายังย่านคลองเตยได้

๒. ความโปร่งแสง ในวันแข่งขันภายในสเตเดียมมีความจ�ำเป็นที่จะต้องเปิด ไฟส่องสว่าง เพื่อให้กิจกรรมภายในสามารถด�ำเนินไปได้ ซึ่งหาก Façade สามารถยอม ให้แสงสว่างจากภายในส่องผ่านมาสู่บรรยากาศภายนอกยามค�่ำคืนได้ นั่นก็จะช่วยให้ แพทสเตเดียมมีความโดดเด่นขึ้นในวันที่มีการแข่งขัน และสร้างการรับรู้ให้กับเมือง

๓. การไหลเวียนของอากาศจากภายนอก ต้องสามารถไหลผ่านเข้ามายัง อัฒจันทร์ภายในสนาม เพือ่ ช่วยให้บรรยากาศในการรับชมสามารถถ่ายเทอากาศได้เป็น อย่างดี เป็นอีกหนึ่งคุณสมบัติที่สามารถเกิดขึ้นร่วมกับคุณสมบัติที่ ๑ และ ๒

๔. ในเวลากลางวันที่ใต้อัฒจันทร์ C จะมีการใช้งานของทีมนักกีฬา ผู้ฝึกสอน และบุคคลที่เกี่ยวข้อง Façade ในบริเวณนี้จะสามารถท�ำหน้าที่ในการให้ร่มเงา และ ท�ำให้ผใู้ ช้งานสามารถหลีกเลีย่ งการปะทะกับแสงอาทิตย์โดยตรง เป็นพืน้ ทีพ่ กั ผ่อนของ นักกีฬา และแฟนบอลได้ตลอดทั้งวัน

๕. ต้องสามารถก่อสร้างให้มีขนาดที่ใหญ่ เพราะ Façade ในที่นี้จะเป็นวัตถุ ที่ถูกมองเห็นได้จากระดับเมือง สัดส่วนจึงมีความส�ำคัญที่จะท�ำให้สเตเดียมถูกมองเห็น และมีความโดดเด่นเพียงพอ

๖. การต่อเติมจะต้องค�ำนึงถึงภาระการรับน�้ำหนักของโครงสร้างเดิมที่มีอยู่ อย่างจ�ำกัด องค์ประกอบใหม่ที่เพิ่มเติมเข้าไปจึงควรมีน�้ำหนักที่เบา สามารถตั้งอยู่บน โครงสร้างแยกที่มีขนาดเล็กลง เพื่อการประหยัดงบประมาณ รูปภาพที่ ๖.๑๖ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคารจากศักยภาพของวัสดุ ๑๐๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๑.๑๐ แนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคาร : อัตลักษณ์ของแพทสเตเดียม

แนวคิดการแสดงออกของ Façade ในเชิงสัญลักษณ์ ถูกพิจารณาร่วมกับ ผลลัพธ์ที่ได้จากกระบวนการมีส่วนร่วม โดยมีแนวคิดที่จะน�ำสิ่งที่มีความโดดเด่น จดจ�ำ ได้ง่าย และสังเกตได้อย่างชัดเจนคือสี “แสด-น�้ำเงิน” อันเป็นสีประจ�ำสโมสรที่มีที่มา ตัง้ แต่สมัยทีน่ วิ ฒ ั น์ ศรีสวัสดิ์ (อดีตนักกีฬาฟุตบอลประจ�ำสโมสรการท่าเรือ และนักกีฬา ฟุตบอลทีมชาติ) อันเป็นจุดรุ่งเรืองสูงสุดของสโมสรการรท่าเรือ ซึ่งตลอดระยะเวลาที่ ผ่านมา สีแสด-น�้ำเงิน ได้รับการยอมรับ ใช้ และผลิตซ�้ำในรูปแบบของผลิตภัณฑ์ต่างๆ มากมาย เช่น เสื้อสโมสร ของที่ระลึก ผ้าพันคอ และผืนธง

“ผืนธง” ของแฟนบอลการท่าเรือ เป็นสัญลักษณ์ถงึ การแข่งขัน การเชียร์ และ ก�ำลังใจ เพราะพวกเขามักใช้มนั เมือ่ มีการรวมพลกันจ�ำนวนมาก ไม่วา่ จะเป็นการแข่งใน หรือนอกสนาม ผืนธงจะเป็นดั่งสัญลักษณ์ที่เมื่อถูกชูขึ้น แฟนบอลจะรวมตัวกันเพื่อร้อง เพลงปลุกใจ และสร้างบรรยากาศที่ข่มขวัญคู่แข่ง ตลอดระยะเวลากว่า ๙๐ นาทีของ การแข่งขัน ผืนธงของการท่าเรือไม่มีผืนใดที่หยุดนึ่ง พวกมันถูกโบกสะบัดไปพร้อมกับ ท่วงท�ำนองของกลองทีป่ ลุกเร้าความตืน่ เต้น ซึง่ ในมุมมองของนักกีฬาเองก็คงจะสามารถ สัมผัสได้ถึงผืนธงเหล่านี้

ด้วยนิยาม และความหมายทีธ่ งการท่าเรือมีตอ่ ตัวแฟนบอล นักกีฬา และสโมสร จึงเป็นที่มาของแนวคิดที่จะน�ำเสนอผืนธงการท่าเรือ ออกสู่สายตาของสาธารณะผ่าน Façade ทีใ่ ช้เทคโนโลยีการก่อสร้างสมัยใหม่ ช่วยให้สามารถสร้างรูปทรงทีม่ คี วามพริว้ ไหว แต่ตั้งอยู่บนระบบโครงสร้างที่ไม่สลับซับซ้อน

สิ่งหนึ่งที่ขาดไม่ได้ส�ำหรับการแสดงออกถึงธงการท่าเรือ นั่นคือการน�ำเสนอ สีแสด-น�้ำเงินไปยัง Façade โดยที่สีจะสามารถท�ำงานร่วมกับเรขาคณิตของ Façade ช่วยให้เกิดปรากฎการณ์มองเห็น คล้ายกับว่าธงผืนนี้ก�ำลังโบกสะบัด

รูปภาพที่ ๖.๑๗ รูปภาพแสดงถึง ธง ที่เป็นสัญลักษณ์ของการแข่งขัน ๑๐๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

โจทย์ในการออกแบบให้ผิว Façade สามารถแสดงออกถึง “ผืนธงเชียร์การ ท่าเรือ” เป็นภาษาทางสถาปัตยกรรมทีต่ อ้ งท�ำให้สงิ่ ทีอ่ ยูน่ งิ่ สามารถแสดงออกถึงความ เคลื่อนไหว โดยต้องอาศัยเครื่องมือทางเรขาคณิตใน ๔ ประเด็นดังนี้

๑. การสร้างพืน้ ผิวทีม่ จี งั หวะด้วยการพับพืน้ ผิวให้สลับฟันปลา (Zigzag) เพือ่ ให้ การปรากฎตัวของสีแสด-น�้ำเงิน บนภาพรวมของ Façade มีความแตกต่างกันเมื่อมอง จากมุมมองที่ต่างกันออกไป และเมื่อผู้มองเคลื่อนตัวขนานกับพื้นผิวสลับฟันปลาไปจะ ท�ำให้ตลอดเส้นทาง การปรากฎสีจะค่อยๆเปลีย่ นแปลงไปตามระยะทาง เป็นปฏิสมั พันธ์ ที่ Façade มีต่อเมือง สร้างจุดสนใจแก่ผู้ที่ผ่านไปมา

๒. ต� ำ แหน่ ง ของสี แ สด-น�้ ำ เงิ น ที่ แ ต่ ล ะยู นิ ต หั น ไปในทิ ศ ทางเดี ย วกั น ดั ง ปรากฎในภาพที่ ๖.๑๙ จะท�ำให้เมือ่ ผูม้ องอยูท่ างด้านตะวันตกเฉียงใตเของ Facafe จะ ปรากฎสีแสด เป็นภาพรวมไปทั้งพื้นผิว และในขณะที่ผู้มองอยู่ทางด้านตะวันออกเฉียง ใต้ของ Façade จะปรากฎเป็นสีน�้ำเงินเป็นภาพรวมไปทั้งพื้นผิว

๓. การจัดจังหวะรูปทรงเรขาคณิต และสี ซึ่งจะช่วยให้ภาพที่เห็นถูกหลอกตา ด้วยระยะที่คล้ายว่าไกลกว่าความเป็นจริง โดยการก�ำหนดให้ระยะยื่นของการสลับฟัน มาค่อยๆเพิ่ม หรือลดลงไปตามต�ำแหน่งที่ใกล้ หรือไกลตาออกไป และสีแสด-น�้ำเงิน ก็ ถูกก�ำหนดขึ้นให้เป็นแบบเอกรงค์ (Monotone) เพื่อให้เกิดการเกลี่ยไล่สีจากอ่อนไปสู่ เข้ม ผลการศึกษาในภาพที่ ๖,๒๐

รูปภาพที่ ๖.๑๘ รูปภาพแสดงแนวความคิดในการออกแบบเปลือกอาคารจากรูปลักษณ์ของธงเชียร์

๔. การน�ำเอาเทคโนโลยี CNC เข้ามามีสว่ นร่วมกับการก่อสร้าง และวัสดุทที่ นั สมัย ท�ำให้สามารถผ่านการตัด เจาะ และเข้าเดือยเพื่อสร้างรูปทรงที่มีความโดดเด่น เฉพาะตัว เป็นงานสั่งผลิตเฉพาะ ท�ำให้มั่นใจว่าจะไม่มีทางปรากฎ Façade ดังปรากฎ ในแพทสเตเดียมอีกแล้วที่ใด

ปัจจัย เหล่านี้เป็นเครื่องมือในการสร้างภาษาทางสถาปัตยกรรมที่มีรากฐาน จากการตีความรวบรวมข้อมูล วิเคราะห์ และการมีส่วนร่วมของแฟนบอล อันน�ำไปสู่ แนวความคิดที่จะสื่อสารเพื่อตอบโจทย์ความเป็นตัวตนของการท่าเรืออย่างแท้จริง

รูปภาพที่ ๖.๑๙ รูปภาพแสดงการสร้างจังหวะให้แก่เปลือกอาคารด้วยการไล่ขนาดของ Module ๑๐๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รหัสสีระบบ RGB

รหัสสีระบบ RGB

รูปภาพที่ ๖.๒๐ รูปภาพแสดงการศึกษาชุดสีของเปลือกอาคาร ๑๐๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๖.๒ ผลงานออกแบบขั้นสมบูรณ์

รูปภาพที่ ๖.๒๑ รูปภาพผังบริเวณแสดงบริบทของโครงการ และบริบทโดยรอบ ๑๐๘

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑๓ ๑๔

๒

๑ ๔ ๑๕

๖

๕

๗ ๑๒ ๑๐ ๑๑

๘

๙

๑๑

๙

๑๑

KEYPLAN ๑ ร้านค้าสโมสร ๒ ลานออกก�ำลังกาย ๓ สนามบาสเกตบอล ๔ ลู่วิ่งออกก�ำลังกาย ๕ สนามซ้อม ๖ พื้นที่ตลาด ๗ พื้นที่รวมพล ๘ ห้องตั๋ว ๙ ส่วนสนับสนุนกีฬา ๑๐ สโมสรแฟนคลับ ๑๑ พิพิธภัณฑ์สโมสร ๑๒ ลานรวมพล ๑๓ ลานจอดรถร้านสโมสร ๑๔ ลานจอดรถสโมสร ๑๕ ลานจอดรถผู้ชม

รูปภาพที่ ๖.๒๒ รูปภาพผังบริเวณแสดงพื้นที่บริเวณลานสนามซ้อม และการเข้าถึงโครงการ ๑๐๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๓ รูปภาพแสดงการใช้งานที่เกิดขึ้นในแต่ละจุดของแพทสเตเดียม ๑๑๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

CELEBRATION FLAG

รูปภาพที่ ๖.๒๔ รูปภาพแสดงการใช้งานที่เกิดขึ้นในแต่ละจุดของแพทสเตเดียม (เวลากลางคืน) ๑๑๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๕ รูปภาพมุมสูงของแพทสเตเดียม (กลางวัน)

๑๑๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๖ รูปภาพมุมสูงของแพทสเตเดียม (กลางคืน)

๑๑๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๗ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรมที่เกิดขึ้นในสนามซ้อม

๑๑๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๘ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรมที่เกิดขึ้นในสนามซ้อม (วันแข่งขัน)

โจทย์เพื่อสร้างความผูกพันระหว่างชาวคลองเตย และแพทสเตเดียม จึงเป็นที่มาของการออกแบบเพื่อเปิดพื้นที่ให้ที่ว่างโดยรอบบริเวณสนามซ้อม สามารถถูกใช้เป็น สถานที่เพื่อการออกก�ำลังกายส�ำหรับทุกเพศ ทุกวัย ในส่วนของสนามซ้อมสามารถจัดสรรตารางเวลาให้ผู้ใช้งานสามารถจอง และเข้าใช้ได้ตามระยะเวลา และความต้องการ เพื่อลด ความขัดแย้งระหว่างการใช้พื้นที่ของพนักงานการท่าเรือ และนักกีฬาทีม B การสร้างส่วนสนับสนุนกีฬาขึ้นใต้อัฒจันทร์ C ท�ำให้เป็นสิ่งอ�ำนวยความสะดวกแก่ผู้ที่มาเล่นกีฬา ได้ใช้ อย่างมีมาตรฐาน ทั้งยังสามารถต่อยอดโครงการ PAT Football Academy ให้ด�ำเนินอย่างต่อเนื่อง ภายใต้สิ่งอ�ำนวยความสะดวกที่เตรียมไว้ให้แล้ว ซึ่งการเข้ามาใช้พื้นที่ของเด็กๆ และเยาวชน ก็จะเป็นแรงดึงดูดให้พ่อ แม่ ผู้ปกครอง สามารถเข้ามาสัมผัส มีส่วนร่วม และใช้งานพื้นที่แห่งนี้อย่างเต็มศักยภาพ

LOCATION

โดยเป้าหมายสูงสุดคือการพัฒนาแพทสเตเดียมสู่การเป็น Sport Facility ให้แก่การท่าเรือแห่งประเทศไทย และชาวเมือง ซึ่งพื้นที่แห่งนี้จะเต็มไปด้วยชีวิตชีวา ซึ่งเป็น ภาพลักษณ์ทดี่ ขี ององค์กรรัฐวิสาหกิจทีข่ บั เคลือ่ นไปพร้อมกับการพัฒนาสังคม ลานแห่งนีใ้ นวันแข่งขันจะเป็นเส้นทางของผูช้ ม และแฟนบอลทีจ่ ะเดินจากลานจอดรถ เข้าสูบ่ รรยากาศ ของการแข่งขัน มันจึงท�ำหน้าที่ในการเป็นส่วนเปลี่ยนผ่านอารมณ์ ความรู้สึกไปสู่ความตื่นเต้นภายในสนาม ๑๑๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรมที่เกิดขึ้นในสนามซ้อม

๑๑๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๓๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรมที่เกิดขึ้นในสนามซ้อม (วันแข่งขัน)

พืน้ ทีส่ ำ� คัญทีเ่ ป็นอีกหนึง่ อัตลักษณ์ของสโมสรการท่าเรือคือพืน้ ทีบ่ ริเวณตลาด ซึง่ แฟนบอล และผูช้ มทุกคนต้องเดินผ่านตลาดแห่งนีก้ อ่ นเข้าถึงตัวสเตเดียม จากต้นทุนเดิมที่ มีบรรยากาศของตลาดทีพ่ อ่ ค้าแม้คา้ มีความเป็นมิตร และได้รบั การต้อนรับเป็นอย่างดีไม่วา่ จะเป็นแฟนบอลทีมใดก็ตาม เป็นพืน้ ทีท่ เี่ ต็มไปด้วยการปฏิสมั พันธ์ระหว่างแฟนบอล และ เป็นเส้นทางที่สร้างบรรยากาศแห่งการเฉลิงฉลองได้เป็นอย่างดี

การปรับปรุงองค์ประกอบ เพื่อสร้างบรรยากาศของตลาดแห่งนี้ ก็เป็นปัจจัยส�ำคัญในการสร้างการเข้าถึงที่น่าประทับใจมากยิ่งขึ้น โดยน�ำลู่วิ่งมาใช้เป็นองค์ประกอบเพื่อ สร้างเส้นน�ำสายตาเข้าสู่สเตเดียม และควบคุมให้ต�ำแหน่งของการตั้งร้านค้ามีความเป็นระเบียบเรียบร้อย ซึ่งในวันธรรมดา ลู่วิ่งแห่งนี้ก็ยังคงหน้าที่ในการรองรับการออกก�ำลังกาย ลวดลายบนลู่ก็สามารถให้เด็กๆใช้เป็นสนามเด็กเล่น เกิดเป็นพื้นที่กิจกรรมที่หลากหลาย และยืดหยุ่น LOCATION ๑๑๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๓๑ รูปภาพแสดงองค์ประกอบของพื้นที่บริเวณตลาด และเส้นทางเข้าแพทสเตเดียม

การออกแบบองค์ประกอบเพื่อสร้างบรรยากาศการเข้าถึง ยังคงเน้นไปที่ แนวคิดในการน�ำสี แสด-น�้ำเงิน ออกมาน�ำเสนอในรูปแบบต่างๆ โดยส่วนตลาดแห่งนี้ จะประกอบไปด้วยองค์ประกอบหลัก ๒ ส่วนคือ

๑. บูธ ส�ำหรับตั้งร้านค้า ซึ่งใช้หลังคาที่สลับระหว่างสีแสด และน�้ำเงิน จัดวาง เป็นสลับฟันปลา เพื่อล้อไปกับภาษาทางสถาปัตยกรรมของ Façade

๒. ริ้วธง โดยปักธงเป็นแนวยาวไปยังทางเข้าสเตเดียมเพื่อเป็นการกรอบมุม มองให้มุ่งเน้นไปที่ส่วนส�ำคัญที่สุดคือตัวสเตเดียม รูปภาพที่ ๖.๓๒ รูปภาพแสดงบรรยากาศของกิจกรรมที่เกิดขึ้นในบริเวณตลาด

๑๑๘

CELEBRATION FLAG

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๒๙ รูปภาพแสดงองค์ประกอบในการสร้างบรรยากาศการเข้าถึง

รูปภาพที่ ๖.๓๓ รูปภาพผังบริเวณตลาดและแกนทางเข้าหลักของแพทสเตเดียม

รูปภาพที่ ๖.๓๐ รูปภาพแสดงองค์ประกอบในการสร้างบรรยากาศการเข้าถึง ๑๑๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕ ๓

๑

๓

๒

๓

๒

๓

๔

B

C A

D

KEYPLAN ๑ ห้องตั๋ว ๒ ส่วนสนับสนุนกีฬา ๓ พิพิธภัณฑ์สโมสร ๔ ทางออกฉุกเฉิน ๕ สโมสรแฟนบอล ๖ กองอ�ำนวยการ ๗ ห้องพักนักกีฬา ๘ ห้องปฐมพยาบาล ๙ ห้องบริหารการแข่งขัน ๑๐ ห้องลงทะเบียนสื่อฯ ๑๑ จุดรวมพลทีมเยือน ๑๒ ที่พักนักกีฬา ๑๓ ห้องประชุม

๑๒

๖

๔ ๘

๗

รูปภาพที่ ๖.๓๔ รูปภาพผังพื้นอาคารชั้น ๑ ของแพทสเตเดียม ๑๒๐

๑๓ ๔ ๗

๑๐

๙

๑๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑

๒

๓

๔

๕

๖

๑

B

C A

D

KEYPLAN ๑ พื้นที่พักผ่อน ๒ ห้องแถลงข่าว ๓ ห้องรับรอง VIP ๔ ห้องเก็บตัว E-Sport ๕ ห้องประชุมผู้จัดการ ๖ ห้องพักผู้ฝึกสอน

รูปภาพที่ ๖.๓๕ รูปภาพผังพื้นอาคารชั้นลอย ๑๒๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๓๖ รูปภาพแสดงการต่อเติมโครงสร้างชั้นลอย และห้องพักนักกีฬาบริเวณใต้อัฒจันทร์ ๑๒๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๓๗ รูปภาพผังพื้นบริเวณห้องพักนักกีฬา ๑๒๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๓๘ รูปภาพผังพื้นบริเวณห้องแถลงข่าว ห้องรับรองแขก ห้องพักนักกีฬา E-Sport ห้องประชุมผู้จัดการสโมสร และห้องพักผู้ฝึกซ้อม ๑๒๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

แนวคิดในการเชือ่ มโยงกิจการของสโมสรทีแ่ ต่เดิมอยูบ่ ริเวณ หลังอัฒจันทร์ A มาอยูบ่ ริเวณใต้อฒ ั จันทร์ C เพือ่ ใกล้ชดิ และเกิดปฎิสัมพันธ์กบั กิจกรรมของแฟนบอล แต่เนือ่ งจากข้อจ�ำกัดของขนาดพืน้ ที่ ที่มี ท�ำให้มีความจ�ำเป็นต้องใช้พื้นที่ในลักษณะชั้นลอย ซึ่งจะท�ำให้เกิดปฏิสัมพันธ์ทางตั้งระหว่างกิจกรรมต่างๆที่เกิดขึ้น โดย การใช้งานที่ถูกน�ำมาบรรจุบนชั้นลอยนี้ประกอบไปด้วย

๑. ห้องแถลงข่าว เพือ่ ให้บรรยากาศการแถลงข่าวมีความเป็น สาธารณะมากขึ้น

๒. ห้องรับรอง VIP หลังจาก Drop-off แล้วแขก VIP จะ สามารถพักผ่อนในบริเวณห้องรับรองส่วนนีไ้ ด้ โดยทีเ่ ส้นทางเดินก่อน การขึน้ ไปยังอัฒจันทร์ A จะบังคับให้พวกเขาต้องผ่านพืน้ ทีพ่ พิ ธิ ภัณฑ์ และได้สัมผัสบรรยากาศของแฟนการท่าเรือ ซึ่งสร้างประสบการณ์ที่ แตกต่างกว่าการสัมผัสเพียงการแข่งขันภายใน

๓. ห้องเก็บตัวของนักกีฬา E-Sport เป็นทีมน้องใหม่ในสโมสร โดยแข่งขันกีฬาฟุตบอลในรูปแบบของ E-Sport แต่พวกเขาก็คือส่วน หนึ่งของสโมสร การได้ฝึกซ้อมในบรรยากาศของการฝึกซ้อมฟุตบอล จริง และใกล้ชิดกับแฟนบอล จะเป็นอีกหนึ่งปัจจัยในการสร้างแรง สนับสนุน และขับเคลื่อนทีมต่อไป

๔. ห้องประชุมผู้จัดการทีม และห้องพักผู้ฝึกสอน ที่สามารถ รองรับทั้งทีมชุดใหญ่ และทีม B

รูปภาพที่ ๖.๓๙ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่สโมสรที่เชื่อมโยงสโมสรฟุตบอลและแฟนบอลเข้าด้วยกัน ๑๒๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๐ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C ๑๒๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๑ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C ๑๒๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๒ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพลบริเวณลานเปตอง ๑๒๘

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๓ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพลบริเวณลานเปตอง ๑๒๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๔ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพลบริเวณลานเปตอง (หลังการแข่งขัน) ๑๓๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๕ รูปภาพแสดงการออกแบบพื้นที่รวมพลบริเวณลานสนามซ้อม (หลังการแข่งขัน) ๑๓๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๔๖ รูปภาพแสดงบรรยากาศของพิพิธภัณฑ์สโมสรการท่าเรือบริเวณพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C

รูปภาพที่ ๖.๔๗ รูปภาพแสดงการออกแบบพิพิธภัณฑ์สโมสรการท่าเรือบริเวณพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C ๑๓๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

MUSEUM ELEMENTS

PERFORATED STEEL PANEL

TRAINER ROOM

PERFORATED IMAGES

MEETING ROOM

STANDEE

COLLECTION BOXES

E-SPORT CAMP

DRESSING ROOM

พื้ น ที่ บ ริ เ วณนี้ ต ่ อ เนื่ อ งกั บ พื้ น ที่ ใ ช้ ง านของ สโมสรอันได้แก่ ห้องรับรอง VIP ห้องแถลงข่าว ห้องฝึก ซ้อมทีม E-Sport ห้องประชุมผูจ้ ดั การทีม ห้องผูฝ้ กึ สอน ทีม B ห้องเปลีย่ นชุดนักกีฬา และห้องน�ำ้ โดยมีกจิ กรรม หลักคือการฝึกซ้อมของนักกีฬา การท�ำงานของทีมงาน การสอนกีฬาแก่เยาวชน การออกก�ำลังกายของพนักงาน การท่าเรือ และเป็นพื้นที่พักผ่อน เนื้อหาในส่วนแรกจึง เป็นไปเพื่อสร้างแรงบันดาลใจแก่ผู้ที่ท�ำงานได้เห็นถึง ประวัติศาสตร์ของสโมสรการท่าเรือที่ยาวนาน และมี ผู้คนมากมายที่ร่วมกันขับเคลื่อนและพัฒนา

VIP LOUNGE

PRESS ROOM

DRESSING ROOM

รูปภาพที่ ๖.๔๘ รูปภาพแสดงการออกแบบพิพิธภัณฑ์สโมสรการท่าเรือบริเวณพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C ๑๓๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

MUSEUM ELEMENTS

SPIRITUAL LOGO

TICKET ROOM

FIXTURE BOARD

TICKET BOX WC

รูปภาพที่ ๖.๔๙ รูปภาพแสดงการออกแบบพิพิธภัณฑ์สโมสรการท่าเรือบริเวณพื้นที่ใต้อัฒจันทร์ C ๑๓๔

FIGURES

พื้นที่ส่วนนี้ต่อเนื่องกับจุดขายบัตร ห้องน�ำ้ สาธารณะ ทางเข้าหลัก และจุดรวมพล ของแฟนบอล จะมีชีวิตชีวามากในวันแข่งขัน จึงจัดวางเนื้อหาให้เป็นพื้นที่ในการแสดงวิสัย ทัศน์ของสโมสรในการด�ำเนินการแข่งขันปี นั้นๆ เป้าหมาย ความคาดหวัง หรือโจทย์ใน การขับเคลื่อนให้แฟนบอลได้มีส่วนร่วม และ ขับเคลื่อนสโมสรไปพร้อมกัน มีตารางเพื่อ แสดงผลการแข่งขัน ล�ำดับในลีก และ Figures ของนักเตะชุดปัจจุบนั ให้แฟนๆได้ถา่ ยรูป และ สามารถปรับเปลี่ยนได้ทุกฤดูกาล

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๘ ๑๐

B

๑๑

๙

๖

๕

๗

๑๒

๓ ๔

๗

๖

๒

๘

C A

D

KEYPLAN ๑ อัฒจันทร์ A ๒ VIP BOX ๓ พื้นที่สื่อมวลชน ๔ พื้นที่ผู้สังเกตการณ์ ๕ จุดปล่อยตัวนักกีฬา ๖ พื้นที่หัวหน้าผู้ฝึกสอน ๗ พื้นที่พักตัวส�ำลอง ๘ ทางออกฉุกเฉิน ๙ อัฒจันทร์ B ๑๐ อัฒจันทร์ C ๑๑ อัฒจันทร์ D ๑๒ จุดปล่อยรถซ่อมบ�ำรุง

๑ รูปภาพที่ ๖.๕๐ รูปภาพผังพื้นอาคารชั้นอัฒจันทร์ ๑๓๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๑ รูปภาพแสดง รูปตัด A-A’ ของแพทสเตเดียม

A

๑๓๖

A’

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๒ รูปภาพแสดง รูปตัด B-B’ ของแพทสเตเดียม B

B’

๑๓๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๓ รูปภาพแสดง รูปตัด C-C’ ของแพทสเตเดียม

C

๑๓๘

C’

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๔ รูปภาพแสดง รูปตัด D-D’ ของแพทสเตเดียม D

D’

๑๓๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๕ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ B - C ๑๔๐

รูปภาพที่ ๖.๕๖ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ C - D

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๗ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ A - B

รูปภาพที่ ๖.๕๘ รูปภาพแสดงหัวมุมอัฒจันทร์ D - A ๑๔๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๕๙ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายในสนามแพทสเตเดียม (ช่วงพักสนาม)

๑๔๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๖๐ รูปภาพแสดงบรรยากาศภายในสนามแพทสเตเดียม (ช่วงการแข่งขัน)

๑๔๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๖๑ รูปภาพแสดง รูปด้าน A ของแพทสเตเดียม

A

๑๔๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๖๒ รูปภาพแสดง รูปด้านฺB ของแพทสเตเดียม

B

๑๔๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๖๓ รูปภาพแสดง รูปด้าน C ของแพทสเตเดียม C

๑๔๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๖๔ รูปภาพแสดง รูปด้าน D ของแพทสเตเดียม

D

๑๔๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

จากแนวคิดการออกแบบเปลือกอาคารที่ปรากฎในรูปภาพที่ ๖.๑๖ น�ำมาสู่ การคลี่คลายเป็นภาษาทางสถาปัตยกรรมที่ใช้ระบบตารางมาเป็นพื้นฐานในการสร้าง รูปทรงสามมิติ ให้สามารถเกิดระยะตื้น-ลึก เพื่อขับเน้นแนวเส้นโค้งบนพื้นผิวให้มีความ พริ้วไหวคล้ายการโบกสะบัดของผืนธง

รูปภาพที่ ๖.๖๕ รูปภาพแสดงงาานออกแบบเปลือกอาคาร มุมมองจากบนทางพิเศษยกระดับ

รูปภาพที่ ๖.๖๗ รูปภาพแสดงการออกแบบเปลือกอาคาร

รูปภาพที่ ๖.๖๖ รูปภาพแสดงการออกแบบเปลือกอาคาร จากมุมสูง ๑๔๘

รูปภาพที่ ๖.๖๘ รูปภาพแสดงการออกแบบเปลือกอาคาร

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

คุณสมบัตขิ องพืน้ ผิวสลับฟันปลา คือเมือ่ ก�ำหนดสีแสด และน�ำ้ เงิน ไปในทิศทางเดียวกัน กับสีนนั้ ๆ ท�ำให้เมือ่ ผูม้ องอยูใ่ นจุดทีแ่ ตกต่างกัน ย่อมปรากฎภาพทีแ่ ตกต่างกัน และเมือ่ เคลื่อนตัวผ่าน จะเกิดการเปลี่ยนแปลงของที่ไปตามต�ำแหน่งการมอง

รูปภาพที่ ๖.๖๙ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ มุมที่เห็นเปลือกอาคารเป็นสีแสด

รูปภาพที่ ๖.๗๐ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ มุมที่เห็นเปลือกอาคารเป็นสีน�ำ้เงิน ๑๔๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๗๑ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ (กลางวัน)

๑๕๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๗๒ รูปภาพแสดงมุมมองจากทางพิเศษยกระดับ (กลางคืน)

การสร้างความแตกต่างระหว่างวันธรรมดา และวันแข่งขัน โดยการให้แสงไปจากภายในสะท้อนออกมาผ่านช่องว่างของเปลือกอาคาร และยังสามารถจัดวางระบบไฟให้เกิดเป็นลวดลาย ซึ่งสามารถน�ำเสนอข้อความ หรือรูปภาพออกมาได้ ท�ำให้เห็นถึงศักยภาพในการโฆษณา ด้วยการแปรอักษร หรือภาพสู่ผู้ชมบนทางยกระดับ ๑๕๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

การออกแบบเปลือกอาคารทีม่ คี วามสูงเพิม่ ขึน้ เพิม่ พืน้ ทีท่ ผี่ ใู้ ช้รถใช้ถนนจะสามารถ มองเห็นศักยภาพในการโฆษณา อันมีแนวทางในการปรับใช้เปลือกอาคารเพื่อการโฆษณาใน เวลากลางคืน ที่สามารถสร้างความโดดเด่น และเป็นที่พูดถึงได้

รูปภาพที่ ๖.๗๓ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีปกติ

รูปภาพที่ ๖.๗๔ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรอักษร

รูปภาพที่ ๖.๗๕ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรเป็นตัวอักษร และตราสัญลักษณ์ ๑๕๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๗๖ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรเป็นตัวอักษร เพื่อประกาศการท�ำประตู

รูปภาพที่ ๖.๗๗ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรเป็นตัวอักษร เพื่อประกาศโฆษณาแก่ผู้สนับสนุนหลัก

รูปภาพที่ ๖.๗๘ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรเป็นตัวอักษร เพื่อประกาศโฆษณาแก่ผู้สนับสนุนหลัก ๑๕๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๗๙ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีปกติ

รูปภาพที่ ๖.๘๐ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปแปรอักษร

รูปภาพที่ ๖.๘๑ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรเป็นตราสัญลักษณ์ ๑๕๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๘๒ รูปภาพแสดงงานออกแบบเปลือกอาคารในกรณีแปรอักษร เพื่อประกาศการท�ำประตู

รูปภาพที่ ๖.๘๓ รูปภาพแสดงบรรยากาศบริเวณทางเข้าสนามแพทสเตเดียม ๑๕๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๘๔ รูปภาพแสดงผลการศึกษาการไหลเวียนอากาศผ่านเปลือกอาคาร

รูปภาพที่ ๖.๘๕ รูปภาพแสดงผลการศึกษาการไหลเวียนอากาศผ่านเปลือกอาคาร

รูปภาพที่ ๖.๘๖ รูปภาพแสดงผลการศึกษาการไหลเวียนอากาศผ่านเปลือกอาคาร

การออกแบบให้ Façade เป็นโครงตารางที่โปร่งมีข้อดีต่อการไหลเวียนของอากาศภายในสนาม ท�ำให้ผู้ชมก็สามารถสัมผัสลมที่พัดผ่าน อากาศปลอดโปร่ง และช่วยระบายอุณหภูมิของอากาศภายในสนาม ๑๕๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๘๗ รูปภาพแสดงมุมมองสูงของแพทสเตเดียม ๑๕๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

TECTONIC SYSTEM : Shell with Skeleton ระบบการติดตัง้ วัสดุ Façade แบบ Shell with Skel- ข้อดี : เป็นระบบที่ใช้เทคโนโลยีไม่ซับซ้อน อาศัยการ eton เป็นระบบที่พัฒนาขึ้นจากวัสดุโลหะที่สามารถ ถอดแบบทีแ่ ม่นย�ำ และช่างทีม่ ปี ระสบการณ์สามารถ น�ำมา Cladding ห่อหุ้มโครงสร้างไว้ภายใน ท�ำให้ ท�ำงานได้ สามารถสร้างรูปทรงที่มีความหนา แต่น�ำ้หนักเบา ข้อเสีย : เป็นข้อจ�ำกัดในงานออกแบบที่จะไม่ซับ ซ้อนมากนัก ควรเป็นระบบ Modular เพื่อให้ง่ายต่อ การท�ำงานในปริมาณมากๆ และยังต้องเปลือง Sub Structure จ�ำนวนมาก

Horizontal Support

Main Vertical Support

รูปภาพที่ ๖.๘๘ รูปภาพแสดงตัวอย่างการออกแบบ และการติดตั้ง

Aluminium Clading รูปภาพที่ ๖.๙๑ รูปภาพแสดงโครงสร้างการติดตั้งวัสดุเปลือกอาคาร รูปภาพที่ ๖.๘๙ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ ๑๕๘

รูปภาพที่ ๖.๙๐ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ

Sub Structure

Extension Column

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

TECTONIC SYSTEM : Composite Panel Vertical Members

Main Vertical Support

Horizontal Members

การพัฒนาวัสดุประเภท Composite Panel ท�ำให้ เกิดวัสดุโลหะที่มีน�้ำหนักเบา แต่แข็งแรงทนทาน สามารถรับน�้ำหนักได้โดยอาศัยโครงสร้างน้อยลง เป็นผลให้ถูกน�ำมาพัฒนาสู่งานก่อสร้างที่ท�ำงาน ร่วมกับระบบ Pre-Fablication ด้วยเครื่อง CNC ที่ สามารถตัดขึน้ รูปได้ตามต้องการ แม่นย�ำ และรวดเร็ว ในการติดตั้ง

ข้อดี : มีอิสระในการออกแบบมากขึ้น สามารถ สร้างรูปทรงเรขาคณิตที่ซับซ้อนได้ด้วยกระบวนการ ก่อสร้างที่เรียบง่ายขึ้น ความแม่นย�ำ ความรวดเร็ว และน�้ำหนักที่เบามีส่วนช่วยในการลดงบประมาณ บางส่วนลง ข้อเสีย : ยังจัดเป็นเทคโนโลยีราคาสูง ทัง้ การผลิตวัสดุ และการตัดด้วยเครื่อง CNC

รูปภาพที่ ๖.๙๓ รูปภาพแสดงตัวอย่างการออกแบบ และการติดตั้ง

Assenble Aluminium Panel (Honeycomb)

Extension Column

Horizontal Support

รูปภาพที่ ๖.๙๒ รูปภาพแสดงโครงสร้างการติดตั้งวัสดุเปลือกอาคาร รูปภาพที่ ๖.๙๔ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ

รูปภาพที่ ๖.๙๕ รูปภาพแสดงตัวอย่างผิววัสดุ ๑๕๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๙๖ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐

๑๖๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๙๗ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐

รูปภาพที่ ๖.๙๘ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐

๑๖๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๙๙ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ๑๖๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๐ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๕๐๐ ๑๖๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๑ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐

๑๖๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๒ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐

รูปภาพที่ ๖.๑๐๓ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลอมาตราส่วน ๑:๒๐๐

๑๖๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๔ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐

๑๖๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๕ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ๑๖๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๖ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ๑๖๘

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ๖.๑๐๗ รูปภาพแสดงหุ่นจ�ำลองมาตราส่วน ๑:๒๐๐ ๑๖๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๐๗ บทสรุปและข้อเสนอแนะ

การท� ำ วิ ท ยานิ พ นธ์ ใ นหั ว ข้ อ แพทสเตเดี ย ม : สถาปั ต ยกรรมเพื่ อ ธ� ำ รง อัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี เป็นกระบวนการที่มุ่งเน้นที่จะศึกษา และหาค�ำตอบ ถึงบทบาทของสถาปัตยกรรมต่อมนุษย์ จากมิตขิ องการกีฬา ไปสูม่ ติ ทิ างสังคมวิทยาโดย กระบวนการศึกษาถูกแบ่งออกเป็น ๒ ส่วน อันได้แก่

๑. กระบวนการส�ำรวจ เก็บข้อมูล และกระบวนการมีส่วนร่วม อันน�ำมาซึ่ง ความเข้าใจในสังคม และวิถีปฏิบัติของแฟนคลับ เพื่อเป็นโจทย์ และเป้าหมายในการ ออกแบบสถาปัตยกรรม

๒. กระบวนการศึกษา และออกแบบสถาปัตยกรรมสเตเดียม ทีม่ กี ายภาพตอบ รับกับโจทย์ และเป้าหมายที่ได้รับจากกระบวนการที่ ๑

๒. สิ่งที่เป็นนามธรรมอันได้แก่ นิสัยใจคอ บุคลิกในการเชียร์ที่ดุดัน แข็งกร้าว จนอาจถึงขัน้ หยาบคาย (แต่กเ็ ป็นเพียงความรุนแรงทีป่ รากฎในระหว่างการแข่งขัน เพือ่ ข่มขวัญคู่ต่อสู้ และเป็นก�ำลังใจแก่นักกีฬา)

๓. วิถีที่เกิดขึ้น ณ แพทสเตเดียมอย่างอันได้แก่ ตลาดนัด ลานเบียร์ หรือการ ได้รวมกลุ่มเพื่อนเพื่อพบปะ และท�ำกิจกรรมร่วมกัน

๔. การท่าเรือถูกมองเป็นเนื้อเดียวกับชุมชนคลองเตย เพราะเป็นทั้งที่ตั้ง และ ฐานแฟนบอลที่เหนี่ยวแน่นมากว่า ๓ ช่วงอายุคน

๕. ความผูกพันของแฟนบอลที่เกิดขึ้นอย่างเหนี่ยวแน่นจนนิยามได้ว่าเป็น ครอบครัว

เมื่อได้ศึกษาท�ำให้พบว่า “สเตเดียม” เป็นสถาปัตยกรรมที่มีส่วนเกี่ยวข้อง กับมิติที่หลากหลาย ไม่จ�ำกัดอยู่เพียงการเป็นแค่อาคารเพื่อจัดและรับชมการแข่งขัน หากแต่บทบาทความส�ำคัญของสเตเดียมถูกสถาปนาขึ้นจากทั้งสโมสร และแฟนบอล กล่าวคือสโมสรมองสเตเดียมเป็นส่วนหนึ่งในการบริหารองค์กร เป็นปัจจัยของรายรับ และเป็นโครงสร้างพื้นฐานในการพัฒนาศักยภาพนักกีฬา ในขณะที่แฟนบอลมอง สเตเดียมเป็นสถานที่ที่เต็มไปด้วยความทรงจ�ำ เกิดกลุ่มก้อนของแฟนบอลที่ใช้พื้นที่ ใดๆ อยู่เป็นประจ�ำจนสถานที่นั้นได้กลายเป็นพื้นที่ทางสังคม (Social space) ที่พวก เขาปรับใช้กายภาพที่มีอยู่อย่างจ�ำกัดให้สามารถตอบรับกับกิจกรรม และวิถีปฏิบัติที่ เกิดขึ้นได้อย่างลงตัว นอกจากที่กล่าวมาข้างต้นแล้วหากพิจารณากายภาพของแพท สเตเดียม ผู้ศึกษามองเห็นถึงศักยภาพในการเป็นพื้นที่เพื่อสนับสนุนคุณภาพชีวิตของ ชาวคลองเตยด้วยการกีฬา

มิติที่เกี่ยวข้องเหล่านี้เป็นเงื่อนไขส�ำคัญในการก�ำหนดโปรแกรมการใช้งาน ที่ สามารถเกิดขึ้นได้ในโครงการ โดยต้องประสานความต้องการของทุกฝ่ายสู่การก�ำหนด เป็นเป้าหมายเชิงคุณค่า ทีจ่ ะเป็นหลักยึดส�ำคัญในการออกแบบให้กายภาพสามารถตอบ สนองต่อเป้าหมายเหล่านั้นอย่างครบถ้วน

ผลทีไ่ ด้ทำ� ให้เห็นว่า อัตลักษณ์คอื สิง่ ทีแ่ ฟนบอลให้นยิ ามต่อตนเอง และเป็นสิง่ ทีค่ นภายนอกใช้นยิ ามตัวตนของพวกเขาในเวลาเดียวกัน การถ่ายทอดเงือ่ นไขเหล่านีม้ า สู่กายภาพทางสถาปัตยกรรมจึงไม่ใช่เพียงองค์ประกอบของที่ว่าง ขนาด และระยะของ พื้นที่ใช้งาน แต่ต้องค�ำนึงไปถึงองค์ประกอบแวดล้อมที่สนับสนุนให้อัตลักษณ์ เช่น การ เชื่อมโยงการมองเห็นจากภายในสู่ภายนอกสเตเดียม เพื่อตอบวิถีของแฟนบอลที่นิยม นั่งสังสรรค์ และรอฟังผลการแข่งขันผ่านการสังเกตปฏิกริยาของผู้ชมในสเตเดียม การ เพิม่ องค์ประกอบต่างๆ เพือ่ สนับสนุนให้วถิ นี นั้ ๆ ชัดเจนยิง่ ขึน้ การจัดระเบียบ และสร้าง บรรยากาศการเข้าถึงผ่านตลาดที่น่าประทับใจ และการสื่อสารถึงตัวตนของการท่าเรือ ผ่านเปลือกอาคาร ให้ผู้คนโดยรอบรับรู้ได้ว่าที่แห่งนี้คือ แพทสเตเดียม การท่าเรือ

แต่หากมองพฤติกรรมของแฟนบอล และกิจกรรมที่เกิดขึ้นเพียงมิติของพื้นที่ และการใช้งานย่อมท�ำให้งานออกแบบไม่สามารถตอบรับกับ “อัตลักษณ์” ซึง่ เป็นปัจจัย ส�ำคัญที่นิยามถึงตัวตนของสโมสรการท่าเรือ หรือการออกแบบกายภาพใหม่อย่างไม่ ระมัดระวังย่อมเป็นการท�ำลายอัตลักษณ์เดิมทีม่ คี ณ ุ ค่าต่อทัง้ แฟนบอล และสโมสร การ ศึกษาจึงต้องให้ความส�ำคัญไปที่การสร้างกระบวนการพูดคุย เพื่อถอดรหัสถึงสิ่งที่เป็น อัตลักษณ์ของการท่าเรือ ทั้งที่เป็นนามธรรม และรูปธรรม โดยจากกระบวนการพบว่า อัตลักษณ์ที่สามารถถ่ายทอดความเป็นการท่าเรือได้นั้นมีอยู่หลากหลายประเด็น อัน ประกอบไปด้วย

๑. รูปธรรมที่เห็นได้ชัดเจน อย่างสีแสด-น�้ำเงินที่ปรากฎบนเสื้อ สัญลักษณ์ ธง และของที่ระลึกต่างๆ ๑๗๐

จากเงือ่ นไขทีต่ อ้ งการให้วทิ ยานิพนธ์นสี้ ามารถเป็นข้อเสนอแนะต่อสโมสรการ ท่าเรือ เอฟซี และเป็นทางเลือกที่สามารถน�ำไปปฏิบัติได้จริง การศึกษาจึงไม่จ�ำกัดอยู่ เพียงแนวคิด แต่ได้ค�ำนึงไปถึงการพัฒนาสเตเดียมไทยให้มีมาตรฐานระดับนานาชาติ ตามขีดจ�ำกัดที่บริบทสามารถเป็นได้ และการออกแบบภาพลักษณ์ของเปลือกอาคาร (Façade) โดยมีคณ ุ สมบัติ เทคโนโลยีการก่อสร้าง และราคาของวัสดุเป็นพืน้ ฐานในการ พัฒนางานออกแบบ โดยคาดหวังว่าจะสอดคล้องกับเงื่อนไขในทุกๆ มิติ

เนื่องด้วยระยะเวลาในการด�ำเนินการท�ำวิทยานิพนธ์มีอยู่อย่างจ�ำกัด ท�ำให้ กระบวนการหนึง่ ทีม่ คี วามส�ำคัญไม่สามารถด�ำเนินการอันได้แก่ การน�ำผลการออกแบบ กลับไปสร้างกระบวนการแลกเปลีย่ นกันแฟนบอล และสโมสร เพือ่ เป็นการตรวจสอบว่า การศึกษา การตีความ และการออกแบบนั้นสามารถตอบกับโจทย์ความต้องการได้จริง หรือไม่ และแพทสเตเดียมหลังนี้จะสามารถถ่ายทอดอัตลักษณ์ของการท่าเรือได้ดั่งที่ แฟนบอลพึงพอใจเพียงใด อันจะเป็นการเรียนรูแ้ ลกเปลีย่ นทีส่ ำ� คัญต่อการพัฒนาทักษะ การออกแบบสถาปัตยกรรมในอนาคตต่อไป

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

บรรณานุกรม การท่าเรือ เอฟ.ซี. Port F.C. สืบค้นจาก www.portfootballclub.com. (๒๕๖๑) กฎกระทรวง ฉบับที่ ๗ (พ.ศ. ๒๕๑๗) ออกตามความในพระราชบัญญัตคิ วบคุมอาคาร พ.ศ. ๒๔๗๙ https://download.asa.or.th/03media/04law/cba/mr17-07.pdf กฎกระทรวง ฉบับที่ ๓๓ (พ.ศ. ๒๕๓๕) ออกตามความในพระราชบัญญัตคิ วบคุมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ http://www.apsthailand.com/กฎหมาย/กฎกระทรวง-ฉบับที่-33พศ-2535.html กฎกระทรวง ฉบับที่ ๓๙ (พ.ศ. ๒๕๓๗) ออกตามความในพระราชบัญญัตคิ วบคุมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ https://download.asa.or.th/03media/04law/cba/mr/mr37-39. pdf กฎกระทรวง ฉบับที่ ๕๐ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบัญญัตคิ วบคุมอาคาร พ.ศ. 2522https://www.dpt.go.th/wan/lawdpt/data/02/no50.pdf กฎกระทรวง ฉบับที่ ๕๕ (พ.ศ. ๒๕๔๓) ออกตามความในพระราชบัญญัตคิ วบคุมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ https://download.asa.or.th/03media/04law/cba/mr/mr43-55rbm.pdf

มหัศจรรย์ฐานมวลชน จาก Supporter สู่ Indicator ตัวชี้วัดอนาคตไทยลีก, สืบค้นจากhttp://www.brandage.com/article/931/Football-Brand-fan, (๒๕๖๐).ศุภกิจ จีนศาตร และอภิสิทธิ์ พิกุลทอง, ปัจจัยที่มีอิทธิพลต่อความจงรัก ภักดีของแฟนบอลที่มีต่อสโมสรฟุตบอลชลบุร.ี (กรุงเทพฯ, วิทยานิพนธ์ปริญญามหา บัณฑิต, มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๕๕). มาลินี ศรีสุวรรณ, ความรู้เกี่ยวกับการออกแบบอาคารสาธารณะประเภทต่างๆ. (กรุงเทพฯ, ภาควิชาสถาปัตยกรรม คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๔๒). วสันต์ ปัญญาแก้ว, ฟุตบอลในสังคมไทย, (กรุงเทพ, ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน คณะ เศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘) อาจินต์ ทองอยู่คง, “แฟนบอล”: ปฏิบัติการทางวัฒนธรรมของแฟนสโมสรฟุตบอล ไทย. (กรุงเทพฯ, คณะสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ๒๕๕๕) อาจินต์ ทองอยู่คง, วัฒนธรรมแฟนบอลไทยในมิติของการพนันและการบริโภค. (กรุงเทพ, ศูนย์ศึกษาปัญหาการพนัน คณะเศรษฐศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘)

ไตรวัฒน์ วิรยะศิริ, การออกแบบสเตเดียม. (กรุงเทพฯ, ส�ำนักพิมพ์แห่งจุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย, ๒๕๕๘).

อภิญญา เฟื่องฟูสกุล, อัตลักษณ์: การทบทวนทฤษฎีและกรอบแนวคิด. (กรุงเพทฯ, คณะกรรมการวิจัยแห่งชาติ, ๒๕๔๖).

ปิยะ ลิ้มปิยารักษ์, ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเข้าชมฟุตบอลลีกของสโมสรที่มีสนาม แข่งขัน ในเขตกรุงเทพมหานครและปริมณฑล. (ปทุมธานี,วิทยานิพนธ์ปริญญามหา บัณฑิต, มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, ๒๕๕๘).

Alejandra Celedon, Stadium A Building That Renders the Image of a City. (Zurich, Park Book. 2018)

Booth P, Fandom Studies: Fan Studies Re-Written, Re-Read, Re-Produced. A Unpublished doctoral dissertation. (New York, Rensselaer Polytechnic Institute. 2009) Deproft, N. Amando, G., and Spampinato, A. Stadium Principles. (http://www.worldstadiums.com/stadium_menu/architecture/stadium_ principles.shtml. (2014) Deproft, N. Amando, G., and Spampinato, Stadium in Thailand. (http:// www.worldstadiums.com/asia/countries/thailand.shtml. (2014) Detail, Architecture and Construction Detail, Herzog & de Meuron.

(Germany, Detail. 2018) Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 4th Edition 2007. https://img.fifa.com/image/upload/xycg4m3h1r1zudk7rnkb.pdf. (2007) Fédération Internationale de Football Association, Football Stadiums Technical Recommendations and Requirements 5th Edition 2011. https://resources.fifa.com/image/upload/1269-fifth-edition-the-fifa-football-stadium-technical-recommendations-a-1485382.pdf?cloudid=z8g0s5duktfwnaoyiz4d. (2011)

๑๗๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ก กฎหมายและเทศบัญญัติที่เกี่ยวข้อง

๑. พระราชบัญญัติควบคุมอาคาร พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๒ พระราชบัญญัตนิ ใี้ ห้ใช้บงั คับตัง้ แต่วนั ถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา และจะใช้บังคับในท้องที่ใด มีบริเวณเพียงใด ให้ตราเป็นพระราชกฤษฎีกา ส�ำหรับเขตท้องที่ที่ได้มีการประกาศให้ใช้บังคับผังเมืองรวมตามกฎหมายว่าด้วยการ ผังเมืองหรือเขตท้องทีท่ ไี่ ด้เคยมีการประกาศดังกล่าว ให้ใช้พระราชบัญญัตนิ บี้ งั คับตาม เขตของผังเมืองรวมนั้นโดยไม่ต้องตราเป็นพระราชกฤษฎีกา ส�ำหรับอาคารสูง อาคารขนาดใหญ่พิเศษ อาคารชุมนุมคน และโรงมหรสพ ให้ใช้ บทบัญญัติแห่งพระราชบัญญัตินี้บังคับไม่ว่าท้องที่ที่อาคารนั้นตัง้ อยู่จะได้มีพระราช กฤษฎีกาให้ใช้บังคับพระราชบัญญัตินี้หรือไม่ก็ตาม

ต้องจัดให้มผี ตู้ รวจสอบด้านวิศวกรรมหรือผูต้ รวจสอบด้านสถาปตั ยกรรม แล้วแต่กรณี ท�ำการตรวจสอบสภาพอาคาร โครงสร้างของตัวอาคาร อุปกรณ์ประกอบต่างๆ เกี่ยว กับระบบไฟฟ้า และการจัดแสงสว่าง ระบบการเตือน การป้องกันและการระงับอัคคี ภัย การป้องกันอันตรายเมื่อมีเหตุชุลมุนวุ่นวาย ระบบระบายอากาศ ระบบระบายน�้ำ ระบบบ�ำบัดน�้ำเสีย ระบบเครื่องกลหรือระบบอื่นๆ ของอาคารที่จ�ำเป็นต่อการป้องกัน ภยันตรายต่างๆ ที่มีผลต่อสุขภาพ ชีวิต ร่างกาย หรือทรัพย์สิน แล้วรายงานผลการ ตรวจสอบต่อเจ้าพนักงานท้องถิ่น ทัง้ นี้ ตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขที่ก�ำหนด ในกฎกระทรวง ๒. กฎกระทรวง ฉบับที่ ๕๕ พ.ศ. ๒๕๔๓

มาตรา ๔ ในพระราชบัญญัตินี้

ข้อ ๑ ในกฎกระทรวงนี้

“อาคาร” หมายความว่า ตึก บ้าน เรือน โรง ร้าน แพ คลังสินค้า ส�ำนักงาน และสิ่งที่ สร้างขึ้นอย่างอื่น ซึ่งบุคคลอาจเข้าอยู่หรือเข้าใช้สอยได้ และหมายความรวมถึง

“อาคารสาธารณะ” หมายความว่า อาคารทีใ่ ช้เพือ่ ประโยชน์ในการชุมนุมคนได้โดยทัว่ ไป เพื่อกิจกรรมทางราชการ การเมือง การศึกษา การศาสนา การสังคม การนันทนาการ หรือการพาณิชยกรรม เช่น โรงมหรสพ หอประชุม โรงแรม โรงพยาบาล สถานศึกษา หอสมุด สนามกีฬากลางแจ้ง สนามกีฬาในร่ม ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า สถาน บริการ ท่าอากาศยาน อุโมงค์ สะพาน อาคารจอดรถ สถานีรถ ท่าจอดเรือ โป๊ะจอดเรือ สุสาน ฌาปนสถาน ศาสนสถาน เป็นต้น

(๑) อัฒจันทร์หรือสิ่งที่สร้างขึ้นอย่างอื่นเพื่อใช้เป็นที่ชุมนุมของประชาชน “อาคารสูง” หมายความว่า อาคารที่บุคคลอาจเข้าอยู่หรือเข้าใช้สอยได้ที่มีความสูง ตั้งแต่ยี่สิบสามเมตรขึ้นไป การวัดความสูงของอาคารให้วัดจากระดับพื้นดินที่ก่อสร้าง ถึงพื้นดาดฟ้า ส�ำหรับอาคารทรงจัว่ หรือปั้นหยาให้วัดจากระดับพื้นดินที่ก่อสร้างถึง ยอดผนังของชัน้ สูงสุด “อาคารขนาดใหญ่พิเศษ” หมายความว่า อาคารที่ก่อสร้างขึ้นเพื่อใช้พื้นที่อาคารหรือ ส่วนใดของอาคารเป็นที่อยู่อาศัยหรือประกอบกิจการประเภทเดียวหรือหลายประเภท โดยมีพื้นที่รวมกันทุกชัน้ ในหลังเดียวกันตัง้ แต่หนึ่งหมื่นตารางเมตรขึ้นไป “อาคารชุมนุมคน” หมายความถึง อาคารหรือส่วนใดของอาคารที่บุคคลอาจเข้าไป ภายในเพื่อประโยชน์ในการชุมนุมคนที่มีพื้นที่ตัง้ แต่หนึ่งพันตารางเมตรขึ้นไป หรือ ชุมนุมคนได้ตัง้ แต่ห้าร้อยคนขึ้นไป มาตรา ๓๒ ทวิ เจ้าของอาคารดังต่อไปนี้ (๑) อาคารสูง อาคารขนาดใหญ่พิเศษ (๒) อาคารชุมนุมคน (๓) อาคารตามที่ก�ำหนดในกฎกระทรวง ๑๗๒

“อาคารพิเศษ” หมายความว่า อาคารทีต่ อ้ งการมาตรฐานความมัน่ คงแข็งแรง และความ ปลอดภัยเป็นพิเศษ เช่น อาคาร ดังต่อไปนี้ (ก) โรงมหรสพ อัฒจันทร์ หอประชุม หอสมุด หอศิลป์ พิพธิ ภัณฑสถาน หรือศาสนสถาน (ค) อาคารหรือสิ่งที่สร้างขึ้นสูงเกิน ๑๕ เมตร หรือสะพานหรืออาคารหรือโครงหลังคา ช่วงหนึง่ เกิน ๑๐ เมตร หรือมีลกั ษณะโครงสร้างทีอ่ าจก่อให้เกิดภยันตรายต่อสาธารณชน ได้ ๓. กฎกระทรวง ฉบับที่ ๓๙ พ.ศ. ๒๕๓๗ ข้อ ๒ อาคารดังต่อไปนี้ต้องมีวิธีการเกี่ยวกับการป้องกันอัคคีภัยตามที่ก�ำหนดในกฎ กระทรวงนี้ (๒) อาคารที่ใช้เป็นที่ชุมนุมของประชาชน เช่น โรงมหรสพ หอประชุม โรงแรม สถาน พยาบาล สถานศึกษา หอสมุด สถานกีฬาในร่ม ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า

สถานบริการ ท่าอากาศยาน อาคารจอดรถ สถานีขนส่งมวลชน ที่จอดรถ ท่าจอดเรือ ภัตตาคาร ส�ำนักงาน สถานที่ท�ำการของราชการ โรงงาน และอาคารพาณิชย์ เป็นต้น ข้อ ๘ อาคารทีบ่ คุ คลอาจเข้าอยูห่ รือเข้าใช้สอยได้ ต้องมีหอ้ งน�ำ้ และห้องส้วมไม่นอ้ ยกว่า จ�ำนวนที่ก�ำหนดไว้ในตารางที่ ๒ ท้ายกฎกระทรวงนี้ จ�ำนวนห้องน�ำ้ และห้องส้วมทีก่ ำ� หนดไว้ในตารางตามวรรคหนึง่ เป็นจ�ำนวนขัน้ ต�ำ่ ทีต่ อ้ ง จัดให้มีแม้ว่าอาคารนั้นจะมีพื้นที่อาคารหรือจ�ำนวนคนน้อยกว่าที่ก�ำหนดไว้ในตาราง วรรคหนึ่งก็ตาม ถ้าอาคารทีม่ พี นื้ ทีข่ องอาคารหรือจ�ำนวนคนมากเกินกว่าทีก่ ำ� หนดไว้ในตารางวรรคหนึง่ จะต้องจัดให้มีห้องน�้ำและห้องส้วมเพิ่มขึ้นตามอัตราส่วนพื้นที่อาคารหรือจ�ำนวนคนที่ มากเกินนั้น ถ้ามีเศษให้คิดเต็มอัตรา ชนิดหรือประเภทของอาคารที่มิได้ก�ำหนดไว้ในตารางตามวรรคหนึ่ง ให้พิจารณาเทียบ เคียงลักษณะการใช้สอยของอาคารนั้น โดยถือจ�ำนวนห้องน�้ำและห้องส้วมที่ก�ำหนดไว้ ในตารางดังกล่าวเป็นหลัก ๔. กฏกระทรวง ก�ำหนดสิง่ อ�ำนวยความสะดวกในอาคารส�ำหรับผูพ้ กิ าร หรือทุพพลภาพ และคนชรา พ.ศ. ๒๕๔๘ ข้อ ๓ อาคารประเภทและลักษณะดังต่อไปนี้ ต้องจัดให้มสี งิ่ อ�ำนวยความสะดวกส�ำหรับ ผู้พิการหรือทุพพลภาพ และคนชราตามที่ก�ำหนดในกฎกระทรวงนี้ ในบริเวณที่เปิดให้ บริการแก่บุคคลทั่วไป (๑) โรงพยาบาล สถานพยาบาล ศูนย์บริการสาธารณสุข สถานีอนามัย อาคารที่ท�ำการ ของราชการ รัฐวิสาหกิจ องค์การของรัฐที่จัดตั้งขึ้นตามกฎหมาย สถานศึกษา หอสมุด และพิพิธภัณฑสถานของรัฐ สถานีขนส่งมวลชน เช่น ท่าอากาศยาน สถานีรถไฟ สถานี รถ ท่าเทียบเรือที่มีพื้นที่ส่วนใดของอาคารที่เปิดให้บริการแก่บุคคลทั่วไปเกิน ๓๐๐ ตารางเมตร (๒) ส�ำนักงาน โรงมหรสพ โรงแรม หอประชุม สนามกีฬา ศูนย์การค้า ห้างสรรพสินค้า ประเภทต่าง ๆ ทีม่ พี นื้ ทีส่ ว่ นใดของอาคารทีเ่ ปิดให้บริการแก่บคุ คลทัว่ ไปเกิน ๒,๐๐๐ ตารางเมตร

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๕. กฏกระทรวง ก�ำหนดรับน�้ำหนัก ความต้านทาน ความคงทนของอาคาร และพื้นดิน รองรับอาคารในการต้านทานแรงสั่นสะเทือนของแผ่นดินไหว พ.ศ. ๒๕๕๐ ข้อ ๒ ในกฎกระทรวงนี้ “บริเวณเฝ้าระวัง” หมายความว่า พื้นที่หรือบริเวณที่อาจได้รับผลกระทบจากแผ่นดิน ไหว ได้แก่ จังหวัดกระบี่ จังหวัดชุมพร จังหวัดพังงา จังหวัดภูเก็ต จังหวัดระนอง จังหวัด สงขลา และจังหวัดสุราษฎร์ธานี “บริเวณที่ ๑” หมายความว่า พื้นที่หรือบริเวณที่เป็นดินอ่อนมากที่อาจได้รับผลกระ ทบจากแผ่นดินไหวระยะไกล ได้แก่ กรุงเทพมหานคร จังหวัดนนทบุรี จังหวัดปทุมธานี จังหวัดสมุทรปราการ และจังหวัดสมุทรสาคร “บริเวณที่ ๒” หมายความว่า พื้นที่หรือบริเวณที่อยู่ใกล้รอยเลื่อนที่อาจได้รับผลกระ ทบจากแผ่นดินไหว ได้แก่ จังหวัดกาญจนบุรี จังหวัดเชียงราย จังหวัดเชียงใหม่ จังหวัด ตาก จังหวัดน่าน จังหวัดพะเยา จังหวัดแพร่ จังหวัดแม่ฮ่องสอน จังหวัดล�ำปาง และ จังหวัดล�ำพูน ข้อ ๓ กฎกระทรวงนี้ให้ใช้บังคับในบริเวณและอาคารดังต่อไปนี้ (๑) บริเวณเฝ้าระวังและบริเวณที่ ๑ (ค) อาคารสาธารณะที่มีผู้ใช้อาคารได้ตั้งแต่สามร้อยคนขึ้นไป ได้แก่ โรงมหรสพ หอ ประชุม หอศิลป์ พิพิธภัณฑสถาน หอสมุด ศาสนสถาน สนามกีฬา อัฒจันทร์ ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า สถานีรถ และโรงแรม (๒) บริเวณที่ ๒ (ค) อาคารสาธารณะ ได้แก่ โรงมหรสพ หอประชุม หอศิลป์ พิพิธภัณฑสถาน หอสมุด ศาสนสถาน สนามกีฬา อัฒจันทร์ ตลาด ห้างสรรพสินค้า ศูนย์การค้า สถานีรถ โรงแรม สถานบริการ และอาคารจอดรถ

๑๗๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ข การศึกษาล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม

รูปภาพที่ ข.๐๑ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๗๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ก

รูปภาพที่ ข.๐๒ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๗๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ก

รูปภาพที่ ข.๐๓ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๗๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ข.๐๔ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๗๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ข.๐๕ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๗๘

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ข.๐๖ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๗๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ข.๐๗ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๘๐

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ข.๐๘ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๘๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ข.๐๙ รูปภาพแสดงล�ำดับพัฒนาการของสเตเดียม ๑๘๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ค ล�ำดับขั้นการพิจารณาแนวทางต่อเติมอัฒจันทร์

แผนภูมิที่ ค.๐๑ แผนภูมิแสดงล�ำดับการพิจารณาเลือกแนวทางการต่อเติมอัฒจันทร์ ๑๘๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ง การศึกษาและออกแบบเปลือกอาคาร

ตารางที่ ง.๐๑ ตารางแสดงการเปรียบเทียบคุณสมบัติของวัสดุ ๑๘๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑๘๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ตารางที่ ง.๐๒ ตารางแสดงการเปรียบเทียบคุณสมบัติของวัสดุ ๑๘๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

หมายเหตุ : ตัวอักษรสีเชียวหมายถึงประเด็นที่เป็นจุดเด่น หรือข้อได้เปรียบของวัสดุชนิดนั้นๆ

๑๘๗

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ง.๐๑ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๑ ๑๘๘

รูปภาพที่ ง.๐๒ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ง.๐๓ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๓

รูปภาพที่ ง.๐๔ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๔ ๑๘๙

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

รูปภาพที่ ง.๐๕ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๕ ๑๙๐

รูปภาพที่ ง.๐๖ รูปภาพแสดงการศึกษาทางเลือกในการออกแบบเปลือกอาคาร ๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

VERTICAL Façade

CANOPY SHELTERS

VERTICAL Façade

ZIG-ZAG Façade

CLADDING SYSTEM EXPANDED STEEL

พื้นที่ผิว : ๓,๖๕๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๔,๑๙๗,๕๐๐ บาท

PERFORATED STEEL

กรณีใช้วัสดุที่มีจ�ำหน่ายในท้องตลาด พื้นที่ผิว : ๓,๖๕๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๔,๙๒๗,๕๐๐ บาท

กรณีใช้สั่งผลิตเฉพาะด้วยเครื่อง CNC พื้นที่ผิว : ๓,๖๕๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๖,๓๘๗,๕๐๐ บาท

ARCHITECTURAL MESH

พื้นที่ผิว : ๓,๖๕๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๕,๔๗๕,๐๐๐ บาท

SIMPLE GRID

กรณีที่ ๑ ขนาดช่อง ๖๐๐ x ๖๐๐ mm. พื้นที่ผิว : ๗,๓๐๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๓๕,๓๑๓,๗๕๐ บาท

กรณีที่ ๒ ขนาดช่อง ๙๐๐ x ๙๐๐ mm. พื้นที่ผิว : ๕,๔๗๕ ตรม. งบประมาณรวม : ๒๖,๔๘๕,๓๑๒ บาท

TECTONIC SYSTEM DYNAMIC GRID

กรณีที่ ๓ ขนาดช่อง ๑,๒๐๐ x ๑,๒๐๐ mm. พื้นที่ผิว : ๓,๖๕๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๑๗,๖๕๖,๘๗๕ บาท

กรณีที่ ๑ ขนาดช่อง ๖๐๐ x ๖๐๐ mm. พื้นที่ผิว : ๑๐,๙๕๐ ตรม. งบประมาณรวม : ๕๙,๑๓๐,๐๐๐ บาท

กรณีที่ ๒ ขนาดช่อง ๙๐๐ x ๙๐๐ mm. พื้นที่ผิว : ๘,๒๑๒ ตรม. งบประมาณรวม : ๔๔,๓๔๗,๕๐๐ บาท

กรณีที่ ๓ ขนาดช่อง ๑,๒๐๐ x ๑,๒๐๐ mm. พื้นที่ผิว : ๕,๔๗๕ ตรม. งบประมาณรวม : ๒๙,๕๖๕,๐๐๐ บาท

แผนภูมิที่ ง.๐๑ แผนภูมิแสดงล�ำดับการพิจารณาเลือกแนวทางการออกแบบเปลือกอาคาร ๑๙๑

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก จ บันทึกการสัมภาษณ์ร่วมกับผู้เกี่ยวข้อง

ตารางที่ จ.๐๑ ตารางบันทึกผลจากกระบวนการพูดคุย

๑๙๒

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ภาคผนวก ค ล�ำดับขั้นการพิจารณาแนวทางต่อเติมอัฒจันทร์

๑๙๓

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ตารางที่ จ.๐๒ ตารางบันทึกผลจากกระบวนการพูดคุย

๑๙๔

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑๙๕

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

ตารางที่ จ.๐๓ ตารางบันทึกผลจากกระบวนการพูดคุย

๑๙๖

แพทสเตเดียม : สถาปัตยกรรมเพื่อธ�ำรงอัตลักษณ์สโมสรการท่าเรือ เอฟซี PAT Stadium : Architecture for Maintaining Identity of Port FC

๑๙๗