Hús feðra minna - Erna Rut Pétursdóttir

Hús feðra minna I FRÁSÖGN SEM GERIR ANDLITIÐ FAGURT

Jörn Riel

Hús

feðra minna I

FRÁSÖGN SEM

GERIR ANDLITIÐ FAGURT

Hús feðra minna I

FRÁSÖGN SEM

GERIR ANDLITIÐ

FAGURT

Jörn Riel

Hús feðra minna I, Frásögn sem gerir andlitið fagurt

Bókin heitir á frummálinu:

Mine fædres hus I, En fortælling hvoraf man får et smukt ansikt

©Jörn Riel

Íslensk þýðing: ©Haukur Már Haraldsson Útgefandi: Mál og menning 2024

Öll réttindi áskilin.

Hönnun kápu: Erna Rut Pétursdóttir

Umbrot: Erna Rut Pétursdóttir

Prentvinnsla: Upplýsingatækniskólinn

Bók þessa má eigi afrita með neinum hætti, svo sem með ljósmyndun, prentun, hljóðritun eða á annan sambærilegan hátt, að hluta eða í heild, án skriflegs leyfis höfundar eða útgefanda.

ISBN 9789-9354-7584-8

Skýring Samúels frænda

Ég á tvo feður. Til að fullnægja kröfum sannleikans ætti ég vissulega að eiga fimm, en félagarnir urðu sammála um að útnefna Pétur og Jóbald hina raunsönnu feður og gera þá Samúel, Gilbert og Lilla Johnson að eins konar frændum.

Ég var getinn og fæddur í ósköp venjulegu heimskautasambandi.

Móðir mín var hviklynd stúlka af Tununerkiut ættbálkinum, eða eins og Samúel frændi útskýrði það fyrir mér síðar; hún hafði stórt hjarta og mjög heitt hjarta, sem svo auðveldlega hafði rúmað alla fjölskylduna.

Ég fæddist sumardag einn á þriðja áratugnum. Móðir mín

annaðist mig í sjö vikur en þá safnaði hún saman sínu stóra og gjafmilda hjarta og skenkti það skinnakaupmanni, Moisise að nafni, sem einmitt þá átti leið um svæði félaganna. Kamíkupóstur inn sagði að parið hefði leitað til norðvestursvæðanna til að ferðast með Netsilik-eskimóunum, sem var hreint ekki ósennilegt, þar sem Móðir mín. Ljósm.: óþekktur

Moisise var getinn netsilik-konu af nokkrum valinkunnum mönnum í verslunarstöðinni við Warwickflóa.

Móður mína bar aldrei á góma í húsi Péturs og ég, sem skildi ekki nauðsyn slíkrar veru, saknaði hennar ekki. Mér nægði fósturmóðir mín, Aviaja; elskuleg gömul eskimóakona sem mennirnir tóku í húsið skömmu eftir að ég fæddist. Það var fyrst þegar ég var tíu ára og hafði um langt skeið fundið fyrir einhverju nýju og sætljúfu sunnan buxnastrengsins, að ég fór að velta fyrir mér leyndardómum tilurðarinnar. Kvöld nokkurt leitaði ég Sam frænda uppi til að fá forvitni minni fullnægt.

Þetta var fagurt vorkvöld og Sam sat við ána og þvoði. Hann hafði, Aviöju til sárrar armæðu, ávallt verið mikill áhugamaður um fataþvott. Og af sinni venjulegu hugkvæmni hafði hann smíðað útbúnað, dráttarbúnað, sem að minnsta kosti veitti fötunum ákveðinn ferskleika, þótt hann þvægi þau ekki tandurhrein. Úti í miðri ánni var komið fyrir gömlu skipsankeri. Frá ankerinu lá tvöfaldur koparþráður að árbakkanum. Á þræðinum var komið fyrir lykkjum með hálfs meters millibili og í þær var fest skyrtum, buxum, sokkum og hverju því öðru sem þarfnaðist þvottar. Síðan var allt togað út í ána þar sem vatnið freyddi um það yfir nóttina, eða lengur, eftir því sem Sam frænda þótti hæfilegt. Eftir þennan þvott var dreift úr plöggunum rennblautum á lyngið að húsabaki, þar sem þau þornuðu fljótt í miðnætursólinni. Á veturna fékk þvotturinn að frjósa í lengd sinni og var síðan stillt upp við húsgaflinn til hægfara vindþerris. Sam frændi notaði aldrei annað en vatn til þvotta. „Sápa,“ sagði hann, „er viðurstyggð sem eyðileggur bæði húð og föt.“ Sam frændi er lærður. Hann hafði farið í háskólann, var dr. phil. og notaði hálfgleraugu með mjög þykku gleri.

Ég settist við dráttarbúnaðinn, lét bakhlutann hvíla á hælunum og vafði handleggjunum utan um hnén.

Gleraugu Sam frænda. Ljósm.: óþekktur

„Sam frændi,“ sagði ég. „Hvaðan koma yrðlingar tófunnar?“

„Að aftan, drengur minn. ævinlega að aftan.“

Ég taldi þetta fullnægjandi svar, þar sem ég hafði oft séð tófu gjóta.

„En Pétur og Jóbald?“ hélt ég áfram. „Hvernig gátu þeir eignast mig? Hvernig gátu þeir það, Sam frændi?“

Sam togaði síðustu lykkjuna út í strauminn með skelfingarrykk. Hann festi línuna vandlega áður en hann sneri sér við og leit á mig fölbláum augum yfir hálfgleraugun.

„Þú áttir móður, drengur.“

„Hvað þá?“

„Móður. Þú komst úr einni svoleiðis.“

„Hvernig þá, Sam frændi?“

„Tja, það er nú ekki svo auðvelt að útskýra það.“ Hann hallaði undir flatt og sat um stund eins og hann væri að hrista vatn úr eyrunum. „Heyrðu, þú ættir heldur að spyrja feður þína. Reyndu Jóbald; hann getur áreiðanlega útskýrt þess háttar miklu betur en ég.“

„Ég er búinn að spyrja hann,“ sagði ég. „Hann vildi ekkert segja. Hann bara teygði handleggina í áttina að Ungfrú Mollý og hrópaði: „Herra, gef mér einnig styrk í þetta“ og svo þaut hann upp í fjall að kasta steinum í höfuðið á sér. Hann veit áreiðanlega ekkert um

Fjallið sem Jóbald faðir hljóp upp í.

Ljósm.: óþekktur

þetta, heldurðu það, Sam frændi?“ Ég færði mig nær honum. „Þegar ég spurði Pétur, sagði hann að þú værir einn af þeim sem allt vissu. Hann sagði að þú gætir útskýrt jómfrúarfæðingu fyrir mér, ef um slíkt væri að ræða. Hvað er eiginlega móðir?“

Sam stundi þungan.„Jæja, sagði Pétur það? Sagði hann það í raun og veru? Þá verð ég víst að reyna.“ Hann lagði handlegg um axlir mér og þrýsti mér að sér. „Sjáðu til, pjakkur litli. Við mannfólkið erum ekki eins frábrugðnir öðrum spendýrum og við sjálfir viljum vera láta. Ef út í það er farið, erum við heldur ekki nema tvö skref frá trjám frumskógarins. Þú hefur áreiðanlega séð hvernig Angut stekkur stundum á Qaqataq, ekki satt?“ Angut og Qaqataq voru tveir af sleðahundunum okkar og voru oft leidd saman vegna gæða afkvæma þeirra.

„Þau eru bara að leika sér,“ sagði ég, „það segir Pétur. Aviaja segir

að þau séu að hlæja saman. Það er sennilega eins og þegar ég stekk höfrung yfir Lilla Johnson.“

Sam frændi tók handlegginn af öxlum mér og tók að fægja gleraugun sín. Ég settist á hækjur fyrir framan hann og hélt áfram sigri hrósandi. „En ég er bara miklu duglegri en Angut. Hann bara stendur bakvið Qaqataq og kemst ekki yfir hana. Ég kemst yfir Lilla Johnson í hvert sinn, líka þegar hann er með bein hné.“

Sam frændi hristi höfuðið. „Það getur vissulega líkst höfrungahlaupinu þínu, en þó er það ekki fullkomlega það sama. Sjáðu til, hundarnir hafa ekki áhuga á að komast yfir og það hefur fullorðna fólkið reyndar ekki heldur, ef út í það er farið. Ef þú fylgist vel með

Angut og Qaqataq næst þegar þau stökkva hvort á annað, tekur vandlega eftir því sem gerist og hvað það er í raun og veru sem þau eru að gera og ef þú telur svo dagana þar til Qaqataq gýtur hvolpum, þá skilur þú hvernig á því stóð að Pétur og Jóbald eignuðust þig með móður þinni.“

„Nú, þannig,“ sagði ég lítið eitt vonsvikinn. „Það vissi ég vel. Þá hafa Pétur og Jóbald stokkið höfrung yfir sömu tíkina á þennan sérstaka hátt og stuttu síðar kom ég út úr henni þar sem hún pissar líka.“

„Á vissan hátt, drengur minn, var það einhvern veginn þannig.“

„Hvar er þá tíkin núna; þessi sem varð móðir mín?“ spurði ég.

„Tja, það var þannig að hún fór í burtu með ungum manni, náunga sem hún vildi heldur ... stökkva höfrung með.“

„En Sam frændi, heldurðu að hún eignist enn hvolpa?“

„Örugglega, vinur minn, örugglega. Hún er ennþá ung kona.“

Sam frændi svitnaði þótt kvöldið væri fremur svalt.

„Hefur þú stokkið höfrung, Sam frændi?“

„Tja, já, það hef ég vissulega. En nú eru mörg ár síðan.“

„Ég gæti líka vel hugsað mér að prófa það,“ sagði ég.

Við sátum og horfðum út á ána. Fötin börðust um í straumnum og línan var svo strekkt að ég gat náð fram tónum með því að slá á hana með fingrunum. Kvöldsólin skreið eftir fjallstoppunum og frá firðinum heyrðust snarpir hvellir frá ís sem brotnaði á flóðinu.

„Sam frændi,“ hvíslaði ég. „Gat móðir mín spýtt langspýting?“

„Hún tuggði ekki skro, að mig minnir.“

„En gat hún það?“

„Það held ég ekki.“

„Það getur Aviaja,“ fullvissaði ég hann um, hamingjusamur.

Pétur og húsið hans

Á lyngiklæddum skika, hundrað metra frá ánni og við rætur fjallsins sem kallað var Ungfrú Mollý af því enginn hafði áhuga á að komast upp á það, stóð húsið.

Þetta var gott hús. Hús með fagra rödd og angaði af einlægni. Það var hlýtt og þurrt, friðarins hús; musteri ástar og vináttu, hús sameinaðra þjóða, eða öllu heldur sameiningarhús þjóðanna; hús Bakkusar, dómshús, stjórnarsetur, hús visku og alls kyns lista, veiðihús, hús Herrans, hús Péturs og hús félaganna; en upphaflega var það þó hús Patreks sáluga McHuges.

Patrekur McHuges var þunglyndur maður frá Downty City, bænum sem á árum áður hafði verið framvörður siðmenningarinnar í norðri. Af ástæðum sem nú eru löngu komnar í glatkistuna neyddist McHuges til að yfirstíga þau mörk sem armur laganna náði til. Þegar hann, í leit sinni að veiðisvæðum, náði til dalsins við Fynesfjörðinn, gekk gegnum Gæsaskarðið og stóð loks við rætur Ungfrú Mollýar, opinberaði náttúran sig fyrir honum í skrauti sem hann skildi ekki, en sem hann fann fyrir í djúpi sálarinnar; djúpi sem hann hafði ekki tekið eftir áður. Hann kreisti aftur augun til að fá fegurðaráhrifin í smáskömmtum. Sólglitrandi vatnið með fjólubláum ísjökunum, lyngiþakin slétta mót austri, bylgjandi valmúabreiðan sem huldi landið umhverfis smávötnin fimm og áin sem hlykkjaðist í

Upphaflega hús Patrekur McHuge. Ljósm.: óþekktur

sumarleti gegnum sólbrúnt lyngið. Patrekur McHuges fann hvernig þessi yfirþyrmandi fegurð opnaði þunglyndan huga hans og vakti með honum tilfinningu sem var eins skýr og vinsamleg og ef hann hefði drukkið hálfa flösku af viskíi. Þð hlaut að vera vilji skaparans að hér yrði numið land.

McHuges sneri aftur til Downty, þar sem hann umbreytti í kyrrþey sínum fáu eigum í birgðir, verkfæri og fagurlega útbúið bruggtæki. Hann kvaddi góða vini og hélt fullur eftirvæntingar áleiðis til Ungfrú Mollýar og Fynesfjarðarins. Auk dráttarkerru með margvíslegum varningi hafði hann meðferðis fjóra áhugaverða hunda (af ólíkum kynstofni, því þeir voru fjarlægðir af götum Downty í flýti), Remington bakhlæðu með hana, ásamt konu nokkurri. Hann átti hamingjurík ár á heimskautasvæðunum. Hann elskaði hundana sína, húsið sem hann byggði sjálfur og drykkinn sem dag og nótt draup reglubundið eins og tif í klukku niður í geymi bruggtækisins. Konan hans var sterk, brún og ástríðufull.

Patrekur McHuges dó árið 1897. Lifur hans var ekki sterk.

Konan, sem erfði stórkostlegar birgðir hans af heimabrugguðu viskíi, fylgdi honum nokkrum mánuðum síðar. Það var ekkert að lifrinni í henni; hún kunni sér einfaldlega ekki hóf.

Veiðimennirnir sem bjuggu í nágrenninu gófu hina dauðu, skiptu með sér flöskubirgðum heimilisins, förguðu einstæðum hundum McHuges og negldu vandlega fyrir glugga og dyr. Þannig stóð húsið í myndrænni hrörnun þar til það var á ný tekið til íbúðar 1915.

Þrír af fjórum hundum McHuges. Ljósm.: óþekktur

Pétur nam sér land

Pétur kom frá Dauðsmannsflóa yfir Willsonhæðirnar og niður gegnum hið þrönga Gæsaskarð. Þegar hann stóð á litla lyngiklædda skikanum milli árinnar og hússins, fór nákvæmlega eins fyrir honum og fyrir McHuges á sínum tíma. Blóðið jók ferðina í æðunum og hann fékk tilfinningu í hálsinn sem gerði það að verkum að hann langaði bæði til að hlæja og gráta. Innra með Pétri fæddist ómótstæðileg þörf til að segja eitthvað vel viðeigandi og eftir að hann hafði hugsað sig lengi um, lýsti hann tilfinningum sínum með: „Mikið djöfull er þetta flott!“

Pétur nam sér land. Þar sem húsið hafði eftir öllum sólarmerkjum að dæma staðið ónotað í mörg ár, bjó hann þar um sig áhyggjulaus. Veiðimennirnir á svæðunum í kring, en sumir þeirra höfðu tekið þátt í að loka stöð McHuges, viðurkenndu Pétur fljótlega. Þeir komust

að því, að ýmislegt var líkt með fyrrverandi og núverandi eiganda, til dæmis ást á hundum, veiðum, heimabruggi og konum. Auk þess var Pétur ævinlega reiðubúinn að verja rétt sinn til staðarins með einstaklega sannfærandi rökum.

Þegar hlerarnir höfðu verið teknir frá og reykháfurinn sendi frá sér reyk til himins á nýjan leik, fóru eskimóar og blóðblandaðir veiðimenn að streyma til hússins. Pétur tók hjartanlega á móti þeim og veitti þeim ríkulega. Þessir mörgu vinir færðu húsinu konur sem hlóðu Pétur með rausnarskap kynþáttar síns. Konurnar áttu sér samastað í húsinu samkvæmt flóknum reglum um þarfir og kringumstæður.

Fyrsti áratugurinn var einnig tími ferðalaga hjá Pétri. Með húsið sem miðpunkt flæktist hann víða um auðnina, stundum með netsilikkum, stundum með baffínum en ekki síst með Odoniarssuaq, sem síðar verður sagt frá.

Það var ekki fyrr en á þriðja áratugnum að áhugi Péturs á löngum sleðaferðum og töfrandi kvennamálum dvínaði. Það kallaði fram táraflóð hjá glaðværum stúlkunum og var slíkt áfall fyrir Odoniarssuaq að hann fluttist inn á hreindýraslóðirnar og tók á nýjan leik upp flökkulífið með ættflokki sínum.

Pétur hafði þegar þetta var eignast vini sem sest höfðu að í húsinu. Trygga vini sem hann gat deilt með margvíslegri gleði hversdagslífsins. Pétur var elstur og fyrir því báru menn enn meiri virðingu.

Vinir Péturs voru þeir Gilbert, Jóbald, Samúel og Lilli Johnson. Aðrir eins vinir fundust ekki í þessum hluta heimsins. Auk þess bættist ég við þennan litla sambýlishóp um miðjan þriðja áratuginn og stuttu síðar eskimóakonan Aviaja.

Hér á eftir mun ég gera grein fyrir frændum mínum, Gill, Lilla Johnson og Samúel.

Um Gill frænda,

Lilla Johnson og Sam

Af frændum mínum þremur var Gilbert örugglega sá tilfinninganæmasti. Hann var draumóramaður og færði drauma sína í búning tónlistar og ljóða. Þegar ég til dæmis hafði einu sinni spurt hann um tilurð mína, hafði hann fest augu sín á himninum og svarað sterkum rómi:

Enn ófæddur, enn aðeins bruni í lendum, enn aðeins faðmlag, skjálfti, baugur, glóð! Enn aðeins mjöður losta. – svar sem vitanlega hljómaði vel, en sem hafði nákvæmlega enga þýðingu fyrir mig. Raunar gekk Gill frænda betur í síðrómantískum stíl og það var ekki nema sjaldan sem ljóð hans voru svo nýstárleg að formi til og það sem birt er hér að ofan.

Gill frændi fæddist í San Fransisco, sonur vinnufælins slátrara sem eyddi fullorðinsárum sínum í veitingahúsinu „Káta Albatrosnum“. Móðirin var þögul, sterkbyggð kona sem skipti tíma sínum milli hreingerninga „fyrir þá fínni“ og öldrykkju með eiginmanninum í Albatrosnum. Foreldrarnir litu á soninn Gilbert sem algjöran villigróður. Hann var ein af þessum ódrepandi villijurtum sem náttúran lætur stundum vaxa í görðum heiðarlegs fólks og maður verður að reyna að lifa með í allri auðmýkt. Faðirinn orðaði það svo meðal vina sinna, að það væri aðeins tvennt sem plagað hefði hann í lífinu: Lekandi og Gill.

Það var afar sjaldgæft að drengurinn ræddi við foreldra sína. Gerðist það, var það með orðum og setningum sem voru þeim viðlíka torskilin og hebreska eða tunga bantúnegranna. Drengurinn lifði í draumaheimi sem byggður var forynjum, góðum álfum, óraunverulegum litum og hljóðum. Jafnvel áður en hann hafði lært að skrifa skáldaði hann langar epískar ballöður sem hann tautaði upphátt fyrir sjálfan sig. Væri hann ekki upptekinn af ljóðlist, spilaði hann á heimagerðar flautur eftir nótnakerfi sem hann hafði sjálfur byggt upp með aðstoð rúðustrikaðrar reikningsbókar og talnanna frá einum upp í tólf.

Til mikils léttis fyrir foreldra sína var hann tekinn snemma úr skóla. Faðirinn, sem eins og svo margir feður á undan honum geðjaðist engan veginn tilhneigingar drengsins til bókmennta og tónlistar og leit á skólavist sem heimskulegt dútl, fékk í gegnum sambönd sín í Albatrosnum hið merkilega barn sitt ráðið í niðursuðuverksmiðju, sem framleiddi hádegisverði fyrir hermennina á vígvöllum Evrópu.

Gill, sem náttúran hafði gætt vingjarnlegri og meðfærilegri lund, sætti sig þolinmóður við örlög sín og hann annaðist gúllaskanónu sína með svipuðum metnaði og aðrir ungir Ameríkanar önnuðust

vopn sín í ókunnugum löndum. Frístundunum eyddi hann með foreldrum sínum í Albatrosnum, þar sem hann spilaði fyrir drykki handa fjölskyldunni á vanstillt píanó kráareigandans. Á slíku kvöldi

hitti hann Lilla Johnson. Styrjöldinni var lokið og nýi heimurinn jafnt sem sá gamli voru að fá timburmenn eftir vímu sigursins. Í

þrjú ár hafði Gill sprautað dósir fullar af óskilgreindu hráefni, í þrjú ár hafði hann staðið á sama stað, andað að sér sama súra loftinu, unnið sömu handtökin, - þriggja ára dauði. Gill var reiðubúinn að brjótast út.

Lilli Johnson byrjaði hinum megin frá. Hann hóf ferðina á efstu rim þjóðfélagsstigans með föður af aðalsættum. Sá var á ferðalagi

í Georgíuríki árið 1902. Þessi virðulegi faðir tryggði móður Lilla Johnson, svonefndri eldhúsjómfrú á Hótel Longfeather, álitlega fjárhæð sem gerði henni kleift að ala önn fyrir Lilla Johnson, vaxandi systkinahópi og einum eða tveimur elskhugum.

Tiginn uppruninn veitti Lilla Johnson vissa tign í barnaskaranum. Þegar sem drengur hafði hann þá bjargföstu skoðun að það væri umhverfið sem ætti að þjóna honum, en ekki öfugt. Þegar hann var fimmtán ára fluttu móðirin og systkinahópurinn suður á bóginn með frönskum prédíkara sem bent hafði á mexíkanska landamæraþorpið Deríó sem endurkomustað Krists. Meðan fjölskylda hans og prédíkarinn biðu þannig hins mikla dags í heilagri þolinmæði, reyndi Lilli Johnson að slá í gegn sem nautnaseggur. Hann var ekki gæddur hæfileikum föður síns. Tvisvar heimsótti hann tyftunarhús borgarinnar áður en hann að síðustu róaðist niður sem uppvaskari á upphafsstað sínum, Hótel Longfeather.

Hér hitti hann æviást sína. Hún var gangastúlka á daginn og vann sér fyrir kryddi lífsins á nóttunni. Því miður sýktist stúlkan af sjúkdómi sem hinir fjölmörgu vinir hennar ræddu ógjarnan um. Sjúkdómurinn kostaði Lilla Johnson og hálft hundrað annarra

sómakærra borgara sérlega sársaukafulla meðferð og rúmlegu með miklum sótthita.

Eftir þessa sorglegu reynslu flæktist Lilli Johnson um land og ríki í tvö ár. Hann lærði út í ystu æsar hina vandasömu list heimabruggunar og þróaði á þessum tíma bragðlauka sína svo að þeir nálguðust fullkomnun. Snilli hans spannaði allt frá Agaves-spíra, Tequila og Mescal yfir Imiaq að hinu grípandi kínverska Sam-Sú. Náðargjöf hans leiddi hann til Frisco, þar sem einmitt í þá daga var rík þörf fyrir dugandi mann. Fundur hans og Gills leiddi til samkvæmis í Albatros, samkvæmis sem enn er minnst þegar sólin brennir tunguna í sandpappír í Sacramentódalnum

Gill og Lilli Johnson urðu ásáttir um að fara í langferð um hina þyrstu Ameríku. Gegnum eyðimerkur Nevada, eftir hinu lífi sneydda saltvatni, yfir fjallgarða Montana og lengra í norður lá leiðin. Gill spilaði og Lilli Johnson bruggaði. Þeir fóru yfir landamærin sunnan við Lyfjahatt og fylgdu Saskatchewanánni til Prins Albert. Þar hófu þeir hina löngu ferð upp í gegnum norðvestursvæðið.

Tilviljunin leiddi þá að húsi Péturs. Eftir því sem sagnir herma átti sér stað minniháttar ósamkomulag við lögregluþjóninn í Downty City, eftir líflega samkomu í Singapore, veitingahúsi Ernestós Whitecook. Til að friða yfirvöldin og gefa auk þess Ernestó tækifæri til að endurbyggja húsnæði sitt svo að segja frá grunni, héldu þeir lengra mót norðri, eins og svo margir mætir menn á undan þeim. Þeir heilluðust samstundis af kofa Patreks McHuges, af Pétri og þeirri undursamlegu ró sem stafaði af staðnum. Einkum virkaði hið síðarnefnda sem græðandi áburður eftir hin órólegu flækingsár. Þeir aðlöguðust fljótlega hinum daglegu háttum, sem kröfðust svo lítils en veittu allan heiminn að launum.

Uppruni Sams frænda

Um uppruna Sams frænda veit ég undarlega lítið. Hann fæddist einhvers staðar í Póllandi, tók próf í mannfræði við háskólann í Varsjá og yfirgaf föðurlandið fimmtán árum áður en ákveðinn veggfóðrari fór að bæra á sér í nágrannaríkinu.

Starf hans leiddi hann víða. Hann valdi fljótlega eskimóafræði sem sérgrein og ferðaðist um stóran hluta heimskautsins með aðstoð vinsamlegra eskimóa. Nauðsynlegur þáttur í fræðunum voru einnig heimsóknir til Suður- og Mið-Ameríku, því hann var ákafur stuðningsmaður nýrrar kenningar sem sagði að eskimóar væru varanlegur blendingskynþáttur, víxlblandaður Lagao-Santa kynþættinum og asískum mongólum. Sam frændi hafði slegið máli á sterklegar hauskúpur með háum en grönnum hvirfilfleti, frá Brasilíu yfir Mið-Ameríku og Bandaríkin alla leið upp til ísauðna heimskautsins.

Á vissan hátt má segja að Sam frændi hafi samlagast fræðum sínum og vísindastörfum. Hann er mjög vel að sér í tungu eskimóa og lifnaðarháttum og eins og eskimóarnir hefur hann miklar mætur á munnmælasögum heimskautalandsins og dularöflum. Tungutak hans smitaðist mjög af tjáningaraðferðum eskimóanna, þannig að hans daglega mál getur virst nokkuð myndrænt.

Sam frændi kom veltandi að húsinu tveimur árum áður en ég fæddist. Hann valt niður brattar hlíðar Willsonhæða, gegnum Gæsaskarðið, yfir litlu sléttuna og upp að suðurgaflinum á húsi félaganna. Í kjölfar hans kom þverbyggður dráttarsleði, vindflegið tjald og loks trékassi með kortum og handbókum um mannfræði. Sam kom fjúkandi í óveðri og það var alls ekki samkvæmt eðli hans. Hann hefði átt að koma muldrandi niður fjallið á fögru lognstilltu kvöldi, lýstu rauðgulu skini hnígandi sólar.

Tjald Sams frænda. Ljósm.: óþekktur

Pétur og Lilli Johnson heyrðu höggið þegar hann skall á gaflinum.

Þeir stukku út til að kanna hvað gerst hefði. Í gegnum snjófokið sáu þeir lítinn þéttvaxinn mann sem fálmaði hálfrotaður eftir hálfgleraugunum sínum.

Pétur fann gleraugun og hann hjálpaði ókunna manninum á fætur og bauð honum inn í hitann. Lilli Johnson sá um föggur mannsins og eftir að hafa rannsakað þær kom hann þeim fyrir í einum útiskúrnum.

Sam var leiddur til sætis við langborðið og hóf að hreinsa gleraugun með skyrtulafinu.

„Maður tjaldaði líklega of hátt,“ flissaði hann. „Það var hressileg salibuna sem maður fékk.“

„Þú hefur sannarlega verið langt uppfrá,“ sagði Lilli Johnson og kinkaði kolli. „Hvar varstu með búðirnar?“

Sam hagræddi gleraugunum á nefinu. „Í litlu gili sem á kortinu er kallað Meyjarbrjóstin.“

Það liðu undrunarhljóð frá mönnunum við borðið. Þeir störðu

gapandi á Sam. Meyjarbrjóstin eða Rasskinnar Geltings, eins og hæðirnar voru einnig nefndar í minningu feitlagins gildruveiðimanns, voru tveir ávalir hnjúkar á toppi Willsonhæða. Allir vissu að þessir hnjúkar voru ævinlega ísilagðir og hálir á haustin og enginn veiðimaður með vitglóru lét sér koma til hugar að tjalda þar, jafnvel ekki í rjómalogni. Pétur ræskti sig vandræðalega. Það var erfitt að segja eitthvað gáfulegt í þessari stöðu.

„Jahá ... hm ... sagðirðu Meyjarbrjóstin? Við köllum þær Rasskinnar Geltings, en ég trúi að það sé sami staðurinn. Þú slóst upp tjöldum þar uppfrá, segirðu. Hm. Varstu veikur?“ spurði hann, „eða að niðurlotum kominn af þreytu? Við þekkjum það félagi. Augun fyllast af snjó og eitthvað sem er þyngra en blý fyllir stígvélin. Ójá, þá tjaldar maður hvar í fjandanum sem vera skal ... en á Rasskinnum Geltings!“

Sam virti gestgjafa sína fyrir sér alvarlegur í bragði. „Ég vil ekki halda því fram að ég hafi verið sérlega þreyttur og það var ekkert rok meðan ég tjaldaði. Sjáið þið til, ástæðan til þess að ég tjaldaði einmitt þarna var að ég fann sjaldgæfa steingervinga í gilinu. Ég tjaldaði yfir þá og hefði höggvið þá lausa í nótt.“

Gill, sem ekki var viss um hvað orðið steingervingur þýddi, færði sig laumulega lítið eitt frá Samúel. Varkárni hlaut að vera dyggð undir þessum kringumstæðum. „Steingervingar?“ spurði hann. „Slíks dýrs hef ég aldrei heyrt getið áður. Er feldur þess síður eða stutthærður?“

„Það hefur engan feld,“ svaraði Sam. „Steingervingar eru forsöguleg dýr eða plöntur, sem nú finnast steinrunnin.“

Gill kinkaði kolli rólegur í bragði. „Ég skildi heldur ekki þegar þú sagðist ætla að höggva þau laus,“ sagði hann eins og til að afsaka spurningu sína. „Ég hef aldrei heyrt um neinn sem höggvið hefur veiðidýr upp úr klettunum. Þess vegna spurði ég.“

Lilli Johnson drap tittlinga til félaganna. „Sagðirðu forsöguleg, Sam?“ Sá ókunnugi var örugglega gullnáma af frásögnum. „Segðu mér; getur maður líka verið svo lánsamur að rekast á forsögulega refi og bjarndýr í steinum?“

„Auðvitað, vinur minn. Þú finnur steingerða refi og birni og mörg önnur landdýr. Það er ákaflega áhugavert og maður getur til dæmis leitt að því líkur að margar dýrategundir hafi lifað í mörgum heimsálfum. Þannig hafa menn fundið steingerða moskusuxa í evrópsku sjávarlagi og menn hafa líka fundið steingervinga af risaeðlum sem að stærð taka langt fram þeim stærstu hvölum sem við þekkjum.“

Þessi síðasti samanburður gerði félagana feimna. Menn voru vanir digurbarkalegu tali. Það var sem öll þessi mikla náttúra, þetta villta landslag með klettum og ísbreiðum, hinar endalausu freðmýrar og kílómetra há fjöllin hvettu fólk til að tvöfalda eða þrefalda allar stærðir. En að tala um dýr sem væru stærri en hvalir var nánast að stíga yfir mörk velsæmisins. Á hinn bóginn var ljóst að Samúel var einstakur sögumaður.

Lilli Johnson varð fyrstur til að rjúfa þögnina. Hann spurði lítið eitt tillitslaus: „Hvaða starf stundar þú, Sam. Kaupirðu steindýr eða þess háttar?“

„Nei, ég er eiginlega aðeins mannfræðingur,“ svaraði Sam. Gleraugun voru enn tekin af nefinu og meðhöndluð af skyrtulafinu. „Jarðfræði er aðeins smá tómstundagaman sem ég sýsla við þegar tækifæri gefst.“

Pétur lagði stórar hendurnar á borðið fyrir framan sig. Hann sneri lófunum upp. Þannig sýslum við allir við sitt af hverju,“ sagði hann. „Við félagarnir höfum að vísu mestan áhuga á því sem lifir. Við veiðum sjávar- og landdýr, skilurðu? En svona hefur mannfólkið mismunandi áhugamál, guði sé lof. Mætti maður spyrja, til

Félagarnir að veiða sjávardýr. Ljósm.: óþekktur

að svala forvitni Lilla Johnson, hvað það er sem fært hefur þig á þessar slóðir?“

Sam andaði á gleraugun og fægði kunnáttusamlega. „Það eru mannfræðirannsóknir, sem fært hafa mig hingað. Nú er um að ræða rannsókn á netsilik eskimóum. Auk þess hefur maður áætlanir um að leita ummerkja eftir sadlermiutana, sem dóu út um aldamótin. ætlan mín er að ná til norðurhluta Baffin, áður en vetur gengur í garð.“

Pétur leit hugsandi á lófa sína. „Einmitt það, já. Jahá, það er ýmislegt sem við skiljum hér í húsinu. Mannfræðirannsóknir. Vissulega hefur maður oft heyrt um slíkt, en maður er að verða of gamall til að muna merkingu allra þessara erfiðu orða.“

Sam svaraði tillitssamur: „Mannfræði snýst eins og þú veist, um uppruna mannsins og mismunandi kynþætti.“

„Þarna kom það,“ gall í Pétri. „Mér fannst ég líka hafa heyrt

eitthvað um þetta áður. Bíddu nú við, þá ert þú það sem kallað er mannvísindamaður?“

Sam kinkaði kolli og brosti til viðstaddra. „Andlega séð og dálítið ýkt er ég það sjálfsagt, en daglega nefnist ég aðeins mannfræðingur.“

Lilli Johnson laut yfir borðið og lagði fingur á öxl Sams. „Heyrðu Sam, þetta veit ég töluvert um,“ sagði hann. „Það hefur eitthvað með hauskúpur að gera, er það ekki?“

„Rétt.“ Sam kom gleraugunum fyrir á neðri helmingi nefsins. „Höfuðskeljar eru ómissandi í mínu fagi.“

„Ég þekkti einu sinni braskara frá Brasilíu,“ hélt Lilli Johnson áfram. „Hann var í sömu grein og þú. Alveg vitlaus í hausa af Tucano indíánum. Þú hefðir átt að sjá þá, Sam. Það var vinna. Nánast listiðn. Svo voru þeir ósviknir. Það er mikið um pretti í þessu starfi, Sam, þú verður að viðurkenna það; þú veist, með apahöfuð, lélega suðu og þess háttar.“

„Það er sjálfsagt rétt,“ samþykkti Sam, „en ég er á þeirri skoðun að vísindi vinar þíns hafi verið af öðrum toga en mín.“

Lilli Johnson kreppti hnefann og hélt honum við andlit Sams. „Þeir voru um það bil svona stórir,“ útskýrði hann, „og verulega vel saumaðir saman við bæði augu og varir. Það er enginn vafi á að þetta voru sömu vísindi og þín, Sam. Ég þekki þennan náunga mjög vel, verð ég að segja, því við stóðum í ýmsum viðskiptum saman. Og,“ bætti hann við, eins og til endanlegrar sönnunar, „hann var með nákvæmlega sams konar gleraugu og þú.“

„Ekki skyldi maður neita því að vinur þinn hafi viss mannfræðileg áhugamál,“ sagði Sam vingjarnlega, „en maður verður þó að reikna með því að hans höfuðáhugamál hafi verið viðskipti.“

„Þar hittirði naglann á höfuðið, Sam. Hann smyglaði hausunum í gegnum Kúbu og seldi þá ríkum túristum í Flórída.“

Einingu var náð og nú seig þægilegt andrúmsloft yfir mennina

við borðið. Gill sauð selkjöt og Lilli Johnson bar fram Sam-Sú. Sam var neyddur til að borða svo mikið að tunga hans, eins og hann orðaði það sjálfur, stóð næstum upp á endann. Þegar menn sátu við kvölddrykkinn eftir máltíðina, spurði Gill: „Segðu mér, Sam, ætlarðu raunverulega að fara alla leið upp til norðurenda eyjarinnar í ár?“

Sam lagði glasið varlega á borðið og hallaði sér aftur á bak í stólnum. „Maður vill vita eitthvað um sadlermiutana, sem eftir því sem sagt er voru hreint stórkostlegt fólk. Þeir voru yfirmáta sóðalegir, líklega mestu svínin á heimskautasvæðunum. Húsin þeirra voru svört af sóti, vegna þess að konurnar þeirra hugsuðu ekkert um lampana og veggir þeirra og rúmstæði voru klístrug og angandi af spiki. Furðulegt fólk með furðulega siði. Mér hefur verið sagt að þeir hafi borið spikið frá veiðistöðvunum þannig, að þeir skáru stórt gat í miðjuna og smeygðu spikstykkjunum yfir höfuðið eins og kraga. Jafnvel þótt fólkið sé nú horfið, hljóta að finnast einhverjir Baffínlendingar sem muna ennþá eftir þeim.“

Pétur horfði aðdáunaraugum á þennan litla, þéttvaxna náunga.

„Þú veist sjálfsagt heil ósköp, Sam og hefur ferðast mikið. Ég myndi aldrei láta mig dreyma um að fara svo langt norðureftir að hausti til. Er það ekki töluverð áhætta að ferðast einn um þessar breiddargráður með þann útbúnað sem þú hefur?“

„Hjá mér er spurningin um farangur ekki eins mikilvæg og um ferðafélaga,“ svaraði Sam. „Ég hef, eins og þið hafið tekið eftir, lítinn útbúnað og er á allan hátt lítilmótlegur ferðamaður. En maður talar fjórar eskimóamállískur og hefur friðsamlegt hugarfar.“

„Ferðist maður með eskimóum gegnir allt öðru máli,“ sagði Pétur og kinkaði kolli. „Betri ferðafélagar finnast ekki. Málið er bara að finna þá, Sam. Mér er næst að halda að þú hefðir átt að hefja ferðina fyrr. Það eru margar dagleiðir til næstu útstöðvar og Herrann einn veit hvar hirðingjarnir halda sig á þessum tíma árs. Nú er haust, Sam,

eins og þú fékkst að reyna þegar þú faukst niður af Rasskinnum Geltings.“ Pétur teiknaði með vísifingri á borðplötuna. Lilli Johnson sá að hann var í klemmu, að hann átti erfitt með að finna réttu orðin. Loks komu þau. „Það er ekki lengur sérstaklega mikið pláss hér í húsinu og ég get vel skilið að þú skulir vilja komast sem fyrst til að sinna verkefnum þínum. Sjálfsagt erum við ekki mjög vísindalegir í okkur, þótt við vitum ýmislegt um sitt af hverju. En hafir þú löngun til að hvílast um stundarsakir og skoða steingervingana hér í kring í ró og næði, hýsum við þig með ánægju. Síðan getum við flutt þig á fyrstu ísalögum til Ukusik, sem er næsta mannabyggð.“

Sam hristi höfuðið.„Þetta er mjög vingjarnlegt af ykkur, en maður myndi aðeins verða til aukinnar fyrirhafnar. Þið mynduð fljótlega verða þreyttir á að hafa miðaldra ónothæft flón í húsinu. Ég get hvorki veitt né verkað skinn.“

„Þú myndir gera okkur greiða með því að dveljast hjá okkur,“ sagði Pétur nánast biðjandi. Hann var að hugsa um hve skemmtilegur ávinningur Sam myndi verða og hve skelfilegt það yrði ef einhver nágrannannan tryggði sér hann til langframa. Hann horfði spenntur á gestinn.

Breitt bros breiddist yfir hrukkótt andlit Samúels. „Það gerist stundum að maður fyllist gleðilegri tilfinningu og situr því bara og skortir orð,“ sagði hann. „Þakka ykkur fyrir. Maður verður þá kyrr.“

Sam komst aldrei á norðurenda Baffíneyjar. Til þess þó að hafa reglu á hlutunum og til að gróa ekki fastur við Ungfrú Mollý, ræddi hann um það á hverju ári að hafa sig af stað. Þó gætti hann þess vandlega að koma fram með þessar fararóskir sínar á þeim árstíma er komandi vetur hafði þegar komið í veg fyrir sérhverja tilraun til ferðalaga. Samúel eignaðist góða vini, stað þar sem hann gat iðkað fræði sín í ró og næði og loks - þegar ég kom í heiminn - fjölskyldu.

Hér á eftir ætla ég að segja frá Jóbald og fundum hans og Péturs

á Allansléttunni sumarið 1933.

Fundur Péturs og Jóbalds

á Allensléttunni

Jóbald fæddist á ferðalagi. Um borð í fljótapramma milli Gent og Brugge. ættmenni hans höfðu verið fljótafólk í margar kynslóðir og sjálfur eyddi hann barnæsku sinni á vatnavegum Evrópu.

Jóbald var trúhneigður, án þess þó að vera bundinn ákveðinni kirkjudeild. Hann er, eins og líklega flest fólk, blanda góðs og ills og hann hefur reynt að sníða trú sína eftir þessum eiginleikum.

Trúarbrögð hans falla í flestu saman við trúarbrögð eskimóa, með þeim smávægilega mun þó, að þar sem eskimóinn kemur sér upp mörgum og sífellt nálægum sálum, einbeitir Jóbald sér að einni sál, - sinni eigin. Eins og eskimóarnir lætur hann hins góða í engu getið. Það er þarna og því ber ekki að breyta. Aftur á móti hefur hann vakandi auga með hinum lánlausari hliðum eigin sálarlífs og skjóti fram í dagsljósið úr djúpi minninganna þótt ekki sé nema ávæningi af misgjörðum fortíðarinnar, hefur hann þegar í stað þjáningarfulla baráttu fyrir eigin hreinsun. Hann lítur á sjálfan sig sem hinn mesta syndara og hreinsanirnar geta oft virst öfgafullar í augum óviðkomandi; já, jafnvel hlægilegar. Hann frelsaðist rigningardag einn að vetri til í lítilli kapellu í kolanámubænum Junet. Kapellan var í kurteislegri fjarlægð frá

mjórri gangstéttinni, klemmd milli tveggja íbúðarhúsa í eigu hins opinbera. Jóbald dróst að daufu, gulu ljósi, sem týrði gegnum rúðuna í hurðinni og hann gekk inn til að verða ekki gegnblautur.

Hvað það var sem greip hann er ekki gott að segja. Ef til vill var það aðeins andrúmsloftið í hálfmyrkvuðu húsinu, sem aðeins var lýst upp af tveimur vaxljósum við altarið; ef til vill var það sitrandi regnið sem myndaði dómadagshljóð er það féll á blikkþakið. Einnig getur verið að þarna hafi aðeins myndast tilviljanakennd hugmynd sem fylgt var eftir með fleiri hugmyndum og þróaðist loks í viðbrögð gagnvart tilverunni. Það er erfitt um að segja. Víst er þó að þegar hann yfirgaf kapelluna mörgum klukkustundum síðar og regnið var fyrir löngu stytt upp, var hann gripinn „einhverju“. Hann leit á sig sem syndara og með það sem grunn byggði hann upp nýjan og örðugan lífsstíl. Þær fjölmörgu syndir, sem fram að þessu hafði ekki verið skenkt mikil hugsun, bólgnuðu upp og tóku á sig ótrúlegar víddir. Þó er rétt að geta þess hér, til að fyrirbyggja misskilning, að annarra manna syndir skiptu Jóbald engu máli.

Árið eftir frelsunina réðist hann á hollenska skipið Hoope van Scheveningen og á þeim tima var hann að eigin áliti heimsins mesti núlifandi syndari; hugsun sem kom honum til að grípa andann á lofti.

Með Hoope van Scheveningen kom hann til skóganna miklu, langt fyrir sunnan Fynesfjörðinn. Hann strauk af skipinu og stefndi inn í skógana, norður eftir. Raunverulegt takmark ferðarinnar var honum ekki ljóst. Hann óskaði einungis kyrrðar og rýmis fyrir margar ruglingslegar hugsanir sínar.

Pétur hitti hann á Allensléttunni. Meira en aldarfjórðungur er nú liðinn frá hinum minnisverða fundi feðra minna. Meðan á ferðinni stóð hafði skotið upp í huga hans atviki sem átt hafði sér stað meðan hann var enn um borð í fjölskylduprammanum.

Þegar hann var drengur voru engin salerni um borð í bátunum. Allt var losað beint frá borðstokknum í fljótið. Jóbald og Gerður systir hans höfðu kvöld eitt setið á lúgubrúninni og séð þegar konan á nágrannabátnum kom sér dæsandi fyrir til að skila of umfangsmikilli kvöldmáltíðinni í fljótið. Stórbrotinn afturendinn skein sem rísandi máni og Gerður, freistarinn, hafði hvíslað að hann þyrði ekki. En hann þorði. Hann hafði þrifið slengivaðinn úr vasanum, sett fallegan ávalan stein í leðrið og – súpp; hann þaut af stað eins og hvæsandi byssukúla.

Ó, hvílík hljóð! Konan sló út höndunum og valt aftur fyrir sig. Það var ekki fyrr en vatnið laukst aftur yfir höfði hennar að skelfingarfullt veinið hljóðnaði.

Þessi ómennsku hljóð komu aftur í hugarfylgsni Jóbalds með fullum styrk þennan dag sem hann gekk eftir Allensléttunni. Þar sem hann hafði um langt skeið verið í vandræðum með umtalsverða synd, greip hann höndum tveim þessa óknytti barnæskunnar sem tylliástæðu til að æfa hreinsandi hegningaraðferð. Hann fann sér hæfilegan stein, greip um hann báðum höndum og slengdi honum hátt í loft upp. Svo kom hann sér eldsnöggt fyrir á líklegum lendingarstað og beið með lokuð augu og axlirnar dregnar upp að eyrum. Hann varð að endurtaka þessa framkvæmd mörgum sinnum áður en hnullungurinn skall með friðþægingarsmelli á höfði hans. Því miður reyndist steinninn vera stærri en honum hafði virst í heilagri vitfirringu sinni og hann valt um koll á lyngið, illa meiddur af reiði Herrans. Í því ástandi fann Pétur hann.

Það gerist ekki oft að maður hitti ókunnuga á landsvæði félaganna og það er í hæsta máta sjaldgæft að rekast á þá meðvitundarlausa. Pétur sótti vatn í poll af leysingarvatni og skvetti í andlit þess ókunnuga. Hann sló blíðlega á fölar kinnarnar og lagði safaríka mosató á blæðandi hvirfilinn. Stuttu síðar lauk Jóbald upp augunum. Hann

horfði beint inn í stórt, skeggjað andlit með tveimur mjög bláum og undrandi augum.

„Jesús,“ hvíslaði hann. „Ert þú Jesús?“

„Ekki beint Jesús,“ svaraði Pétur feimnislega. „Hér kalla menn mig Pétur.“

„Vissulega ert þú Jesús,“ sagði sá særði og hristi sig. Hann reis stynjandi upp á annan olnbogann. „Stattu upp og færðu þig aðeins frá, svo ég geti miðað þig almennilega út.“

Pétur hlýddi þolinmóður. Hann reis á fætur og steig nokkur skref aftur á bak.

Jóbald athugaði hann gaumgæfilega. Hann sá stórgerða kubbslega mannveru í segldúksbuxum og skinnstakki. Hann settist upp og néri sitt stóra nef. Þetta var ekki beinlínis eftirmynd af þeim Jesú sem nældur hafði verið upp á trékross í þröngri káetu æskuprammans.

Ekki gat hann heldur, nú þegar augun voru komin í samt lag, ímyndað sér að þessi vera hefði nokkurn tíma verið lítið, sætilmandi jesúbarn í kjöltu hinnar heilögu jómfrúr.

„Þú hefur sjálfsagt rétt fyrir þér, félagi,“ sagði hann loks.„Jesús ertu að minnsta kosti ekki. Þessi steinn hlýtur að hafa verið fjandi stór.“

Pétur brosti. „Hreint og beint bjarg, félagi. Ekki furða þótt þú sért dálítið þokukenndur. Á vissan hátt gæti ég raunar, hreint hugmyndafræðilega, verið Jesús, en ef við eigum að halda okkur við staðreyndir, þá er ég sem sagt Pétur frá Ungfrú Mollý. Komir þú að sunnan hefurðu áreiðanlega heyrt margt um mig og félagana.“

Jóbald þreifaði varfærnislega á vaxandi kúlunni.„Helvíti, hvað hún stækkar,“ tautaði hann. Svo beindi hann sársaukafullu augnaráði að Pétri. „Ég heiti Jóbald og ég hef aldrei heyrt þig nefndan. En það er ugglaust því að kenna að ég forðast fólk.“

„Það er leitt.“ Pétur togaði í eyrnasnepilinn. „Það eru svo margir líflegir strákar niðri á Bananaströndinni. En sérhver maður hefur

sínar ástæður til að lifa eins og hann gerir og ég er ekki sá að ég spyrji neins.“

Jóbald benti með stífum þumalfingri á brjóst sér.„Hér sérðu mann sem ekki hefur tíma til líflegs lífernis. Ég er blátt áfram svartur af synd, Pétur. Sennilega er ég mestur núlifandi syndara.“

„Það var stórkostlegt,“ hrópaði Pétur hrifinn. „Hvílík hundaheppni að maður skuli rekast á heimsins mesta syndara á miðri Allensléttunni. Ekki svo að skilja að mér komi það við, Jóbald, en hvern fjandann hefurðu gert?“

„Ef þú spyrð mig hvað ég hef ekki gert, myndi svarið vera léttara,“ svaraði Jóbald þunglega. „Einhver bölvuð innri rödd dregur í sífellu fram í dagsljósið nýjar syndir handa mér.“

„En þú hlýtur þá að hafa gert alveg gífurlega mikið af þér, úr því að röddin getur sífellt verið að,“ áleit Pétur. „Ég þekki til dæmis marga morðingja hér uppfrá, en þeir hafa aldrei minnst á einhverja innri rödd. En kannski er morð heldur ekki raunveruleg synd. Ég á við, það geta komið þau tilfelli að morð sé nánast mannúðarverk.

Sjálfur hef ég framið fleiri skammarstrik en dagar eru í lífi gamals manns, en innri rödd þekki ég enga.“

„Fjöldi syndanna hefur enga þýðingu,“ útskýrði Jóbald. „Það eru ekki syndirnar sem slíkar sem skapa syndarann, Pétur. Maður þarf að reyna lengi áður en maður verður góður syndari. Það er ekkert sem hægt er að hlaupa í. Ástundun og heilbrigði eru tvö af skilyrðunum, en jafnvel þótt það sé fyrir hendi er engan veginn gefið að eitthvað verði úr manni. Maður verður eiginlega að vera útvalinn, ef svo má segja. Maður verður að leita lengi áður en maður finnur.“

„Þetta hljómar ekki auðveldlega,“ sagði Pétur með áherslu. „Maður verður bersýnilega að vera feikilega þolinmóður.“ Hann hallaði sér makindalega upp að bakpokanum sínum, ákafur í langar og nytsamlegar samræður. „Hvað hefur þú fundið, Jóbald?“

„Jú, sjáðu til. Ég hef komist að því að Jóbald Gerrit Oegeest er mestur núlifandi syndara. Ég er kominn það langt að ég játa á mig allar syndir jafnóðum og þær eru sendar á mig. Ég el þær, hlúi að þeim eins og maður hlúir að blómum í garði og þær þrífast; verða stórar og sterkar, þar til ég gríp utan um þær og kippi þeim upp með rótum.“

„Ekki er létt að skilja þetta, félagi. Þessi samlíking með blómin var of erfið,“ sagði Pétur. „En mig grunar hvað þú ert að fara. Gefum okkur það nú að ég stæli refi úr gildru nágranna míns og æli síðan á þessari synd innra með mér. Heldur þú þá að hún myndi vaxa og verða loks eins stór og svört og ef ég hefði til dæmis stolið einum af hundunum hans?“

„Örugglega,“ sagði Jóbald ákveðinn. „Og hún gæti orðið enn stærri ef þú vandaðir þig vel.“

„Ekkert er verra en að stela hundi,“ sagði Pétur alvarlegur.

„Jæja, þá látum við hundinn duga,“ svaraði Jóbald tillitssamur. „Ég held raunar að það yrði nógu erfitt fyrir þig að koma syndinni upp í hundsstærðina. Ég get sagt þér það, Pétur, að það er ekkert eins erfitt og að ná tangarhaldi á syndinni. Við mennirnir höfum ógrynnin öll af afsökunum. Þú verður að halda fast við jafnvel hinn viðurstyggilegasta verknað. Reyna að hugsa í myndum, sjá allt fyrir þér; hvernig þú skríður að gildrunni, hvernig þú losar refinn úr steingryfjunni, hvernig þú læðist heim á leið með þýfið jafnframt því sem þú hlakkar yfir snjónum sem fellur og mun hylja sporin eftir þrúgurnar þínar. Ef þú kallar þessar myndir fram í huga þér aftur og aftur mun syndin vaxa og að lokum fylla svo mikið að heili þinn rúmar ekki meira. Ó, það er svo dásamlegt, svo dásamlegt, Pétur og þú þarfnast lausnar og færð hana. Sumir eru sterkir og geta öðlast lausn með því að ákalla góðan guð. Aðrir verða að leita hjálpar hjá hinu illa og sársaukafulla. Mér er um megn að bera syndina

einn og því er hið illa sjálfsagt fremur guð minn en hið góða. Þar er hjálpina að finna. Og þú munt komast að raun um að það er léttara að bera krossinn þegar nokkrir eru um það. Krossinn er svo þungur að maður tekur ekki eftir því hver hann er, félaginn sem hjálpar til.

Reyndu sjálfur, Pétur, að hugsa þér refaþjófnað. Komdu þér vel fyrir og einbeittu hugsun þinni að refnum sem þú stalst.“

Pétur kom sér fyrir. Hann starði upp í gráhvít skýin, sem voru eins og digrir vindlar á safírbláum himninum.

„Sjáðu refinn fyrir þér,“ sagði Jóbald lágt. „Þarna liggur dýrið með brotinn hrygginn eftir fallbrettið. Sérðu skottið, sem sést svo vel? Já, svo fjarlægir þú steinana; varlega Pétur. Lyftir svo undir fallbrettið, svona og svo út með djöfsa. Virtu hann bara fyrir þér smástund; þú hefur nægan tíma. Fínt skinn, ekki satt? Hrafnarnir hafa ekki fengið ráðrúm til að kroppa í hann þennan. Hann er nýveiddur, svei mér þá. Og nú opnar þú bakpokann og lætur þennan litla, hvíta félaga síga niður í myrkrið. Svo þurfum við að reisa gildruna upp á endann aftur. Pinnana á sinn stað og steinana þar sem þeir eiga að liggja. Leggðu þá eins og þeir voru, Pétur; ekkert flaustur. Mundirðu eftir að hafa með þér kjöt á agnið? Gott, þá er allt eins og það var áður en refurinn gekk í gildruna. Sérðu þetta fyrir þér? Stækka myndirnar? Einbeittu þér nú, maður; sjáðu þetta fyrir þér aftur og aftur. Nýturðu syndarinnar? Finnurðu hvernig hún liðast í gegnum þig eins og eiturslanga? Hvernig hún bítur þig og lætur sitt arma eitur lama andstöðuna gegn þjófnaðinum? Og nú komum við að hinni innri rödd. Hún talar, Pétur; heyrirðu í henni?“

„Ég heyri í henni.“ Pétur kinkaði kolli annars hugar.

Jóbald þorði varla að draga andann af spenningi. „Og hvað segir hún?“ hvíslaði hann hás.

Pétur svaraði djúpri, hrærðri röddu, án þess að hafa augun af skýjunum: „Hún segir að þetta skinn muni fara á toppverði á voruppboðinu. Djöfull gott skinn.“

Jóbald andvarpaði djúpt. Hann lagðist þunglega við hlið Péturs. „Þú hefur ekki hæfileikana,“ sagði hann vonsvikinn. „Það verður aldrei neitt úr þér, ekki einu sinni miðlungssyndari. Þú ert ekki útvalinn, Pétur.“

„Ég gerði mitt besta, félagi,“ svaraði Pétur. Hugur hans dvaldi enn við hið fagra refaskinn. „Við getum ekki allir öðlast þína ríkulegu hæfileika.“

Jóbald stundi aftur. „Heimsins mesti núlifandi,“ tautaði hann og hrifningin hríslaðist niður hryggjarlengju hans.

„Þungur kross hlýtur það að vera,” sagði Pétur vorkunnsamlega.

„Einstakt.“ Jóbald þreifaði varlega á kúlunni sinni. „Og svo getur það verið svo djöfull sárt.“

Feður mínir tilvonandi lágu og horfðu út yfir breiða sléttuna. Þeir lágu með malpoka sína undir höfðunum og hendurnar spenntar yfir magann. Þeir lágu lengi þögulir og eins og þreifuðu á þögn hvors annars. Öðru hverju leit annar á hinn og þegar augu þeirra mættust brostu þeir dálítið feimnislega. Skyndilega sagði Pétur:

„Við erum nokkrir sem höfum slegið okkur saman handan Willsonhæðanna.“ Hann benti með þumlinum yfir öxlina í áttina að Gæsaskarði. „Við rætur Ungfrú Mollýar,“ bætti hann við.

„Ungfrú Mollýar?“ Jóbald leit spyrjandi á hann.

„Já, fjallið fékk þetta nafn í höfuðið á stelpu í Downty. Hún kom hingað uppeftir á tíunda áratugnum, þegar menn leituðu gulls þarna niður frá og hún hafði víst mikla löngun til að gera, þú veist. Hængurinn var bara sá að í þessum landshluta fannst ekki einn einasti maður sem áhuga hafði á að klífa hana.“

„Skömm er að heyra þetta,“ sagði Jóbald. „Það er alltaf skömm

þegar kona sem raunverulega hefur áhuga fer til spillis. Einn góðan veðurdag ætla ég að klífa fjallið, til heiðurs ungfrú Mollý.“

„Það gleður áreiðanlega sál þeirrar gömlu gæru, hvort heldur hún er nú uppi eða niðri. Það hefur áreiðanlega enginn gert neitt áður henni til heiðurs.“

„Slík fjallganga verður auðvitað að undirbúast gaumgæfilega,“ útskýrði Jóbald. „Það dugar ekki að hlaupa bara upp fjallið.“

„Nei, það dugar ekki. Það er gegnumrotið,“ sagði Pétur, „og það er hreint ekki fagurt fjall að klifra í.“

„Hvað fegurðina snertir,“ sagði Jóbald, „þá skiptir hún ekki máli meðan maður er að klífa. Ég er viss um að það sem maður sér ofan af tindi Ungfrú Mollýar er óvenjulega fagurt. Fjöll og konur eru ekki svo ólík, Pétur. Þegar maður er kominn alla leið fær maður laun sín og alla þá fegurð sem maður getur óskað sér.“

„Þú hefur sjálfsagt meiri reynslu í þess háttar en ég.“ Pétur benti aftur fyrir sig yfir öxlina. „Ef þú ert að hugsa um að undirbúa fjallgönguna er þér velkomið að búa hjá okkur. Við munum ekki trufla þig, ekki heldur ef þú ert upptekinn við útrekstur eða önnur erfið verkefni.“

Jóbald sneri höfðinu og leit í áttina að Ungfrú Mollý. „Ég gæti vel hugsað mér að heimsækja ykkur um hríð,“ svaraði hann. „Ég þarfnast kyrrðar og nýrra vina. Auk þess hef ég heitið því að klífa Ungfrú Mollý.“

Og þannig varð það. Til mikillar gleði fyrir íbúa hússins og gagns og hamingju fyrir hinn sérstæða aðkomumann sem fann hvíldarstað fyrir sínar fjölmörgu syndugu hugsanir við hlíðar Ungfrú Mollýar (sem hann kleif vorið 1934 eftir ársundirbúning). Frá umræddum degi á Allensléttunni hefur Jóbald deilt lífinu með vinum sínum, allt frá daglegum félagsskap til hálfs föðurhlutverks, eftir að ég kom í heiminn.

Í næsta kafla ætla ég að segja frá því, hvernig Aviaja kom í húsið.

Ég á tvo feður. Til að fullnægja kröfum sannleikans ætti ég vissulega að eiga fimm, en félagarnir urðu sammála um að útnefna Pétur og Jóbald hina raunsönnu feður og gera þá Samúel, Gilbert og Lilla Johnson að eins konar frændum.

Ég var getinn og fæddur í ósköp venjulegu heimskautasambandi. Móðir mín var hviklynd stúlka af Tununerkiut ættbálkinum, eða eins og Samúel frændi útskýrði það fyrir mér síðar; hún hafði stórt hjarta og mjög heitt hjarta, sem svo auðveldlega hafði rúmað alla fjölskylduna.