Terugblik 2019 Samen ervoor zorgen dat iedereen mee kan doen.
Uitgave van: Bibliotheek Lek & IJssel Tekst en redactie: Bibliotheek Lek & IJssel Fotografie: Bernard Brosi, Bibliotheek Lek & IJssel, KiboArt, Linda van Kreel, e.a. Vragen en contact: Sabrina Damen, programmaleider info@taalhuislekstroom.nl 0612444098 www.taalhuislekstroom.nl De Taalhuizen worden in samenwerking met lokale en regionale organisaties uitgevoerd. De coรถrdinatie ligt bij Bibliotheek Lek & IJssel. *De gemeenten Vianen, Leerdam en Zederik zijn per 1 januari 2019 gefuseerd tot gemeente Vijfheerenlanden. De Taalhuizen worden echter pas in 2020 geharmoniseerd. Met die reden wordt er in de Terugblik enkel gesproken over Vianen.
Inhoudsopgave Samen verder bouwen
1
De Taalhuis bouwstenen
2
Het verhaal van… Maria
3
Het Taalhuis Kenniscentrum
5
Het verhaal van… Marian & Mieke
7
Project in de schijnwerpers: de Brievenwasserette
10
Project in de schijnwerpers: de Verteltas
13
Project in de schijnwerpers: Klik & Tik en Digisterker
15
Wist je dat?
18
Het verhaal van… Irma
19
Hier zijn we trots op!
22
Lokaal uitgelicht
25
Vooruitblik 2020
31
Het Taalhuisnetwerk
32
Samen verder bouwen De leesvaardigheid van Nederlandse jongeren is gedaald, zo bleek uit het alarmerende PISA-onderzoek eind 2019. Het gevolg hiervan is dat jongeren met lagere basisvaardigheden van school komen: een nieuwe generatie (potentiële) laaggeletterden. En terwijl de leesvaardigheid daalt, vereist de samenleving – om volwaardig mee te kunnen doen - wel verschillende basisvaardigheden zoals lezen, rekenen en digitale vaardigheden. Als Taalhuis blijven we ons doorlopend inzetten om deze basisvaardigheden te verbeteren. Bijvoorbeeld door te werken met een gezinsgerichte aanpak om de vicieuze cirkel van laaggeletterdheid in een gezin te doorbreken, Basisvaardigheden zijn niet voor niets ‘basis’-vaardigheden en het ontbreken daarvan kan zorgen voor flinke problemen. Zo is het een belemmering om zelfredzaam te zijn, vergroot het de kans om in armoede te leven en heeft het impact op de gezondheid.
Het goede nieuws is dat zowel mensen met hulpvragen als vrijwilligers en professionals ons steeds beter weten te vinden. Het Taalhuis dient hierbij als een platform voor laaggeletterdheid, digibetisme en eenvoudige communicatie. Met laagdrempelige toegang en persoonlijk contact kunnen we maatwerk bieden voor iedere inwoner. En met nauwe samenwerkingen weten we meer en meer mensen te bereiken en ondersteunen op het gebied van basisvaardigheden.
Taboe
Ook in 2020 blijven we ons inzetten om geschikt aanbod te bieden. En we blijven laaggeletterdheid bespreekbaar maken, want laaggeletterdheid is geen geïsoleerd probleem, maar hangt juist samen met andere domeinen. En door mensen te helpen met het ontwikkelen van de juiste vaardigheden, los je problemen niet incidenteel op, maar structureel.
Helaas blijft het een taboe om te zeggen dat je niet goed kunt lezen, schrijven, of iets niet helemaal begrijpt. Helemaal als Nederlands je moedertaal is. Het is daarom van belang dat zoveel mogelijk professionals signalen van laaggeletterdheid kunnen herkennen om iemand accuraat te kunnen helpen.
Sabrina Damen Programmaleider Taalhuizen regio Lekstroom
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
1
De Taalhuis bouwstenen Platform
Overzicht van aanbod
Signalering
Laagdrempelige activiteiten
Werving & scholing
Persoonlijk
Herkenningspunt
Agendering
Oefen- & lesmateriaal
Training taalvrijwilligers
Het Taalhuis is een platform voor samenwerking. Vrijwilligers, professionals, lokale en regionale organisaties bundelen hun krachten, kennis en kunde.
Het Taalhuis helpt organisaties om de (verborgen) problematiek te herkennen, bespreekbaar te maken en cliĂŤnten op weg te helpen.
Binnen het Taalhuis wordt actief gewerkt aan werving en scholing van mensen die hun basisvaardigheden willen ontwikkelen.
Fysieke en herkenbare plekken in de gemeente voor informatie en advies. Voor materiaal en activiteiten. Voor gezelligheid en ontmoeting.
Collectie van oefen- en lesmaterialen, waar zowel cursist, taalvrijwilliger als docent gebruik van kunnen maken via de lokale Bibliotheek.
Taalhuis Lekstroom 2018 - Terug naar inhoud
Actueel en volledig overzicht van alles wat er lokaal en regionaal gebeurt rondom taal en digitaal. Overzicht van scholing, cursussen en activiteiten.
Mocht aanbod niet aansluiten of bestaan, dan ontwikkelt het Taalhuis is samenwerking en naar behoefte aanbod voor taal of digitaal.
Persoonlijk contact, waardoor er beter kan worden aangesloten bij de behoeften en mogelijkheden van elk individu en is er een lagere kans op uitval.
Het Taalhuis is aanjager en is continu bezig de thematiek op de agenda’s te zetten (en houden) van politiek en bestuur.
Professionele en kosteloze training en inhoudelijke ondersteuning en materiaal voor alle taalvrijwilligers uit de regio Lekstroom.
2
"De school vond ik maar niks vroeger" Voor Maria is lezen en schrijven niet altijd even makkelijk geweest. Vijf maanden geleden is zij via het Taalhuis met een taalvrijwilliger aan de slag gegaan om dingen zélf te kunnen doen. Lees hier het interview. “De school vond ik maar niks vroeger. Ik zat achter in de klas, begreep niet veel, maar ik durfde mijn vinger niet op te steken”. Dit zijn de woorden van Maria, inmiddels moeder van volwassen kinderen. Na die lagere school ging zij naar de Modevakschool, werken in de mode was haar droom. Na het eerste jaar ging het niet goed, de Huishoudschool werd het toen. Daar werd ze niet blij van. “Dan ga je maar werken” was de boodschap van haar ouders. Dat werken werd schoonmaken totdat haar oudste zoon werd geboren.
Het verhaal van… Maria Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
Altijd bleef er het gevoel van meer willen, niet zo onzeker zijn. De dingen zélf kunnen doen. Brieven zelf lezen, gewoon de telefoon durven pakken en de zaken regelen. Niet afhankelijk zijn van haar man die het met liefde voor haar wilde doen. Geen beroep hoeven doen op haar zonen. Wat zou ze graag beter willen leren lezen en schrijven, dingen op de juiste manier verwoorden. “Soms is het er al uit voor ik het weet, ik heb vaak sorry moeten zeggen”.
3
En toen was er dat bericht op de radio, ze bleek niet de enige te zijn met dit probleem. Toen haar man thuiskwam hebben ze het er samen over gehad. Later was er een wervend filmpje op de televisie. Ze maakte een afspraak met haar huisarts om over haar zorgen en verdriet te praten. Deze oplettende huisarts verwees haar naar de praktijkondersteuner. Die luisterde naar haar en werd de tijd genomen. Dáár hoorde ze dat er in haar eigen woonplaats mensen waren die haar konden helpen. Haar man ging naar het gemeentehuis om het brommercertificaat te verlengen en kwam thuis met informatie over Het Taalhuis. En zo viel alles op zijn plek.
De afspraak
Al snel was er die afspraak met iemand van het Taalhuis, ze zou thuis langskomen. Pas om vijf uur in de middag. Dat was een lange dag! Een dag vol spanning, zelfs een beetje angst. Wat zou dat bezoek brengen? Ze zaten aan de keukentafel, haar man was erbij om op terug te vallen. En tijdens een paar koppen thee vertelde ze haar verhaal. Ze moest regelmatig even stoppen, huilen, op adem komen, want er was verdriet. De jeugdherinneringen waren niet alleen maar fijn. Maar ze wilde het verhaal wel vertellen, compleet maken. Want meer weten is vaak ook meer begrijpen. Begrip hebben voor hoe het zo heeft kunnen lopen. Tijdens dat gesprek vroeg die mevrouw: “Wat kunnen we voor je doen, wat zou je willen, waar zou je je goed bij voelen?” Ze wist wel wat ze níet wilde, naar school, naar de bibliotheek, daar moest ze niet aan denken. Stel je voor dat ze er een bekende
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
tegen zou komen. Wat zou fijn zijn? Als er iemand 1-op-1 met haar zou willen oefenen en het liefst thuis. Aan haar eigen keukentafel waar ze zich veilig voelde! “Toen is die mevrouw op zoek gegaan en ze had snel iemand gevonden”. Een vrijwilliger vanuit het Taalhuis. Een vrouw die haar wilde helpen. Er volgde een tweede kennismaking. Toen zaten ze met z’n vieren in de keuken. Er werden afspraken gemaakt over welke manier het beste bij Maria zou passen. Een werkboek, een individuele aanpak, geduld en een beetje op de laptop.
Vijf maanden verder
We zijn vijf maanden verder. Maria is blij met de aandacht en hulp van haar Taalmaatje. Het gaat goed met haar. “Ik open brieven en pak de telefoon”, ze regelt bepaalde zaken zelf. De onzekerheid steekt minder de kop op. Haar man moet er soms nog een beetje aan wennen, maar hij is blij voor haar. Maria bezoekt de bibliotheek, ze leent boekjes uit het assortiment van het Taalhuis. En ze volgt zelfs de cursus Klik en Tik, dat was nog even spannend, wat nou als daar ineens een bekende zou zitten? Er wordt haar verteld dat die dan hetzelfde komt leren als zij. “Ach ja dat is natuurlijk ook zo”, zegt ze lachend. Vijf maanden later, geen tranen, maar een trotse vrouw. Wat een dappere vrouw! Zo belangrijk dat de huisarts en de praktijkondersteuner naar haar hebben geluisterd. Maria’s advies? “Vraag hulp en ga er wat mee doen!” 4
Het Taalhuis Kenniscentrum Kennis, ervaring en handvatten zijn belangrijk om laaggeletterdheid te kunnen signaleren en om kwalitatieve ondersteuning te kunnen bieden. Deskundigheidsbevordering van professionals en vrijwilligers is daarom een essentieel onderdeel van het Taalhuis. In 2019 is er door professionals en vrijwilligers 686 keer gebruik gemaakt van de deskundigheidsmogelijkheden van het Taalhuis Kenniscentrum.
54 diverse
Het Kenniscentrum wordt beoordeeld met:
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
5
Een greep uit de diverse trainingen en bijeenkomsten voor professionals en vrijwilligers in 2019:
Basistraining voor taalvrijwilligers (4 dagdelen)
Intervisies voor (digi)taalvrijwilligers
Webinar ‘Creatieve werkvormen’
Verdiepingstraining NT1 voor vrijwilligers
Webinar ‘Uitspraak NT2’
Training ‘Eenvoudig communiceren’
Verdiepingstraining ‘Kwetsbare deelnemers’
Webinar ‘Taalcoaching in groepen’
Website www.taalhuislekstroom.nl
raining ‘Intake & toetsing’ T voor vrijwilligers
Workshop ‘Denken vanuit de doelgroep’
Lokale taalaanbiedersoverleggen
Mini-congres ‘Laaggeletterdheid en lage taalvaardigheid in de regio Lekstroom’
Workshop ‘Intercultureel communiceren en vakmanschap’
Training ‘Signaleren laaggeletterdheid’ voor professionals
Workshop ‘Financiële zelfredzaamheid en beperkte basisvaardigheden’
Workshop ‘Ouderbetrokkenheid als levensweg’ (gezinsgerichte aanpak)
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
6
Een duwtje in de rug Het verhaal van‌ Marian en Mieke Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
Marian Hirdes en Mieke Ligtenberg zijn beide werkzaam in het Sociaal Team van de gemeente Houten. Een taalprobleem ligt vaak ten grondslag aan hulpvragen die zij binnen krijgen, waardoor zij het belangrijk vinden eventuele laaggeletterdheid te kunnen herkennen.
7
Herkenning
Het Taalhuis heeft het Sociaal Team voorgelicht over het herkennen van laaggeletterdheid; door schaamte een vaak verborgen problematiek. “Het is voor ons bijvoorbeeld te herkennen aan ongeopende post, niet- of onvolledig ingevulde formulieren of wanneer mensen berichten beantwoorden met een ingesproken bericht. Dit kunnen signalen zijn om te verbloemen dat ze niet goed kunnen lezen of schrijven”, aldus Marian.
In de praktijk
Bij het vermoeden van laaggeletterdheid vragen Marian en Mieke vooral door, zo stellen ze vragen over de gevolgde scholing: “Vaak blijken mensen laag of niet geschoold te zijn. Dit zijn veelal ouderen die vroeger niet goed mee konden komen omdat zij vaak ziek waren en niet naar school konden of omdat het gewoonweg niet lukte om te leren lezen en schrijven. Sommigen werden lastige leerlingen, waardoor ze vanzelf werden geschorst en konden gaan werken. Niemand die dan nog merkt dat je niet kan lezen of schrijven”, zegt Mieke. Wanneer zij denken dat dit het geval is, maken Marian en Mieke het zo snel mogelijk en vooral eerlijk bespreekbaar. Ze vragen of iemand de brieven begrijpt of komen daarachter bij het samen
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
lezen. “Het belangrijkste is respect te tonen, te laten weten dat ze geholpen kunnen worden en dat zij niet de enigen zijn. Daarbij zeggen we dat Nederlands niet gemakkelijk is, vooral brieven van instellingen kunnen erg ingewikkeld zijn. Mensen moeten weten dat we het begrijpen en dat het vooral niet erg is.”
Een duwtje in de rug
Het is niet voor iedereen makkelijk om de stap naar hulp te maken. Mieke en Marian herkennen dit ook: “Vanuit mijn ervaring weet ik dat sommige mensen een duwtje in de rug nodig hebben. Ik ben weleens meegegaan naar de Taalinloop op maandagavond, om die drempel zo laag mogelijk te maken”, zegt Mieke. “Het kan voor mensen soms moeilijk zijn de eerste stap te zetten. Het helpt om als professional soms nét dat stapje extra te zetten.” Het Taalhuis zoekt voor elke (taal)hulpvraag de best passende oplossing, zo is er voor ieder wat wils. Als men eenmaal de juiste plek heeft gevonden, is de schaamte snel voorbij, want men wíl uiteindelijk leren lezen en schrijven. Als dat eenmaal is bereikt voelt iemand terecht enorme trots. Zo zei eens iemand “Eindelijk kan ik de krant lezen. Eindelijk kan ik de krant lezen. Ik snap wat er in brieven staat. Ik doe weer mee”, aldus Mieke.
8
Projecten in de schijnwerpers Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
9
De Brievenwasserette In de Week van de Alfabetisering richtte het Taalhuis haar eerste Brievenwasserette in. Een plek waar lastige brieven met hulp van schrijfcoaches en taalleerders worden omgezet in begrijpelijke taal. Want veel brieven van (overheids)organisaties zijn voor een groot deel van de bevolking moeilijk of niet leesbaar. En dat is nergens goed voor!
5 vragen aan:
Joni Reiche, coรถrdinator Taalhuis IJsselstein 1. Waarom een Brievenwasserette? Mensen die laaggeletterd zijn hebben vaak extra veel moeite met ingewikkelde brieven, van gemeenten of schuldeisers. Dat komt bijvoorbeeld door lange zinnen, een onduidelijke structuur, veel jargon en juridische termen. Bij formulieren is het vaak onduidelijk welke gegevens moeten worden ingevuld. Het gevolg: de teksten
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
worden niet gelezen of niet goed begrepen, waardoor mensen alleen maar dieper in de problemen komen. Met een activiteit als de Brievenwasserette, moedigen we de lokale overheid en andere organisaties aan om hun steentje bij te dragen. We weten inmiddels dat niet alleen laagtaalvaardigen, maar zelfs 80% van de bevolking, de gemiddelde brief te ingewikkeld vindt. Daarom streven we ernaar dat informatie in brieven toegankelijker wordt voor iedereen.
10
2. Hoe gaat zo’n Brievenwasserette in z’n werk? We hebben een aantal organisaties benaderd om mee te doen. Tot onze grote verrassing waren ze allemaal enthousiast en meer dan bereid om hun brieven door de ‘wasserette’ te halen. Erg bijzonder om te zien hoe de organisaties openstaan voor feedback. Tijdens de middag zelf waren er verschillende teams om de brieven te ‘wassen’. In de wasseretteteams zaten schrijfcoaches, taalvrijwilligers, en mensen die moeite hebben met lezen en schrijven. De professionals van de organisaties schoven met een zelf uitgekozen brief bij hen aan. Met elkaar bekeken ze kritisch wat er beter kon en discussieerden daarover. Voor wie is deze brief? Wat is de boodschap? Welke tekst is overbodig of onduidelijk? 3. Welke effecten heeft het project gehad? De professionals van de organisaties schoven vol goede moed bij aan tafel. Na een half uur hadden sommigen het schaamrood op de kaken staan, omdat ze nu van de wasseretteteams te
Taalhuis Lekstroom 2018 - Terug naar inhoud
horen kregen hoe ingewikkeld de brief eigenlijk was. De hoeveelheid vakjargon die werd gebruikt, de lange zinnen, het Engelse taalgebruik en de hoeveelheid moeilijke woorden. Het werd al gauw duidelijk dat veel dingen die voor onszelf logisch zijn, lang niet voor iedereen duidelijk overkomen. De mensen die zelf moeite hebben met lezen en schrijven, representeerden deze middag een grote groep mensen in Nederland, die net als zij veel brieven veel te ingewikkeld vinden. Voor hen was het een bijzondere ervaring om met een directeur van de Bibliotheek of de wethouder van de gemeente aan tafel te zitten. Het was mooi om te zien hoe er samen werd gewerkt aan een eenvoudigere communicatie. 4. Wat heeft de Brievenwasserette opgeleverd? Dat er nog een hele wereld te winnen is. De middag leverde veel bruikbare tips op, bijvoorbeeld: • Gebruik niet steeds een andere term voor hetzelfde begrip: dat brengt
11
mensen in de war. Dus niet: rekening, nota, factuur, afrekening en betaling, in dezelfde brief. • Schrap alle overbodige informatie. Veel brieven konden de helft korter. • Vermijd (lange) zinnen met veel komma's, moeilijke woorden, Engelse termen, en jargon en juridische uitleg die beter in een bijlage kan. Voorbeelden: contributienota, perceel, voorschotten. • Maak de boodschap helder: wat wil de organisatie nu precies van de ontvanger? Dat stond vaak onderaan en werd niet goed opgepikt. • Vermeld duidelijk een telefoonnummer, zodat mensen kunnen bellen als ze iets niet begrijpen. Geen faxnummer; daar doet niemand meer iets mee! • Maar de belangrijkste les die we hebben geleerd, is: betrek de doelgroep en blijf niet in je eigen bubbel zitten.
termijn van plan waren te doen. De GGD merkte zelfs op dat na het herschrijven van een uitnodigingsbrief voor ouders, er een veel hogere opkomst merkbaar was.
Bekijk hier de Brievenwasserette in 3 minuten
5. Wat gebeurt er ná de Brievenwasserette? In de weken na de Brievenwasserette hebben we de deelnemende organisaties gevraagd wat ze nu hebben veranderd. Een groot aantal gaf aan dat zij brieven hebben aangepast of herschreven, of dit op korte
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
12
De Verteltas
In het najaar van 2019 gingen basisscholen De Brug en De Ark in Vianen* van start met de Verteltas. De Verteltas is een project dat zich richt op de gezinsgerichte aanpak van laaggeletterdheid en daarmee zowel ouders als kinderen bereikt.
5 vragen aan:
Karina van Zon, coördinator Verteltas 1. Wat is de Verteltas precies? De Verteltas is een handgemaakte tas rond een thema, dat aansluit bij het thema van een prentenboek. In de tas zitten behalve het prentenboek, een informatief boek over hetzelfde onderwerp en heel veel materialen om het verhaal tot leven te brengen. Bijvoorbeeld poppetjes waarmee het verhaal nagespeeld kan worden, en activiteitjes en spelletjes die aansluiten bij het thema. De tas en de inhoud worden volledig bedacht én gemaakt door laagtaalvaardige ouders. Zij komen één keer per twee weken op school om aan de tas te werken en te oefenen met de
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
Nederlandse taal, onder leiding en met hulp van getrainde vrijwilligers. Wanneer de tas af is, mogen de kinderen van groep 1 en 2 de tas om de beurt mee naar huis nemen. 2. Waarom de Verteltas? De Verteltas is een unieke manier voor taalbevordering van ouder én kind. De ouders krijgen tijdens de momenten op school een extra taalimpuls; met behulp van spelvormen worden ze zelf uitgedaagd om hun taal te oefenen en uit te breiden. Daarnaast krijgen ouders tegelijkertijd handvatten om op een interactieve en speelse manier samen met hun kinderen met taal bezig te zijn. De Verteltas is een laagdrempelige en creatieve manier
om ouders met elkaar, de school én de Bibliotheek in contact te brengen. Ouders ervaren de ochtenden als heel gezellig. Dankzij de Verteltas krijgen ze op een informele, indirecte manier de kans om hun (Nederlandse) taalvaardigheden te ontwikkelen. Hierdoor kunnen ze ook buiten school om beter mee doen in de maatschappij. Het project wordt zeker gedragen door de lokale samenleving, dat is wel te zien aan hoe massaal er gehoor gegeven werd aan onze oproep in het najaar. Om van start te gaan met de Verteltas organiseerden we een inzamelingsactie in Vianen*, waarbij inwoners materialen en gereedschappen, zoals lappen stof en naaimachines, konden
13
doneren. Er kwam zoveel binnen, dat we beide scholen met een grote bak vol bruikbare spullen van start konden laten gaan! 3. Wat voor impact heeft de Verteltas? Het haalt laagtaalvaardige ouders uit hun isolement, zorgt voor taalbevordering, biedt verbinding en betrokkenheid. Ouders worden actief betrokken bij de school en krijgen de kans om nieuwe vaardigheden uit te proberen, creatief bezig te zijn, maar vooral om de taal te oefenen. Er ontstaat een sterk gevoel van saamhorigheid. Zowel bij de ouders onderling, als tussen ouder en kind. Kinderen zijn trots op het feit dat hun ouders op school komen helpen en de ouders zelf zijn ook trots op wat ze hebben gemaakt. 4. Wat gebeurt er ná de Verteltas? Het maken van een tas neemt zo’n 3 – 4 maanden in beslag. Als een tas af is, wordt er dan ook een feestelijk momentje gecreëerd. De tas kan daarna eindeloos worden gebruikt door de gezinnen van de school. En dat is mooi, want het zorgt voor
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
meer leesplezier bij kinderen en daagt ouders uit om meer voor te lezen en met taal bezig te zijn. Als de ouders klaar zijn met het ene onderwerp, kiest de school een nieuw onderwerp en organiseren wij een boekenproeverij in de Bibliotheek. Daar kiezen ouders een nieuw boek om mee aan de slag gaan voor een nieuwe Verteltas. We zijn nu nog volop bezig met de eerste tassen op de Brug en de Ark, maar starten in 2020 op nog een derde school in Vianen* en twee scholen in IJsselstein en wie weet waar nog meer.
vriendschappen worden opgebouwd. Wat ik ook heel mooi vind, is het enthousiasme van één ouder in het bijzonder. Zij is deelnemer op de school van haar kinderen, maar wil zo graag meehelpen, dat ze nu ook op de andere school als vrijwilliger bij het project betrokken is.
5. Waar ben je het meeste trots op? Het doorzettingsvermogen en de creativiteit van zowel deelnemers als vrijwilligers is het allerleukste om te zien. Ze streven allemaal naar topkwaliteit en willen met hun werk de kinderen en vooral ook zichzelf uitdagen. Het is heel bijzonder om te ervaren hoe ze zich ontplooien; ik zie echt dat mensen meer Nederlands durven te spreken, dat het lezen vooruitgaat, maar ook dat er
14
Klik & Tik en Digisterker
De wereld verandert in rap tempo. Diensten van organisaties en gemeenten worden alsmaar gedigitaliseerd, waarbij wordt uitgegaan van de zelfredzaamheid van mensen. Er wordt steeds meer van hen verwacht. Maar daar zijn vaardigheden voor nodig waarover niet iedereen beschikt. Met de programma’s Klik & Tik en Digisterker ontwikkelen mensen de basisvaardigheden in het omgaan met de computer en leren ze zelf aan de slag te gaan met de e-overheid.
6 vragen aan:
Jacqueline Feith, coördinator Sociaal Juridisch Servicepunt bij Movactor (Nieuwegein) en Hanna Ruiten, projectleider digitale inclusie Taalhuis (Lekstroom) 1. Wat betekent digitale inclusie voor jou? Hanna: Digitale inclusie betekent dat zoveel mogelijk mensen kunnen meedraaien in onze - steeds digitaler wordende – maatschappij. Dat vraagt naar mijn idee om een tweeledige aanpak: enerzijds willen we natuurlijk dat de
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
mensen die daartoe in staat zijn zich beter bekwamen in digitale vaardigheden. Bijvoorbeeld door een gratis cursus Klik & Tik te volgen in de bibliotheek. Anderzijds willen we organisaties aansporen kritisch te kijken naar hoe zij met de minder (digi) taalvaardige doelgroep communiceren. Dat kan vaak een stuk makkelijker. Als er aan beide kanten een beetje wordt gesleuteld, zijn we al een stuk beter op weg naar digitale inclusie.
Jacqueline: digitale inclusie is voor ons ontzettend belangrijk. We proberen mensen bij de les te houden. Mensen hebben de behoefte om te leren hoe ze digitaal kunnen blijven meedoen. Een DigiD is hiervoor onmisbaar. Vijf jaar geleden signaleerden we bij het Servicepunt al dat daar ontzettend veel vragen over kwamen. Toen hebben we zelf een workshop DigiD in elkaar gezet. Inmiddels hebben we via de Bibliotheek het programma Digisterker leren kennen en verzorgen we hiermee complete cursussen rondom dit thema.
15
2. Wat betekenen de cursussen Klik & Tik, Digisterker voor de deelnemers? Hanna: De cursus Klik & Tik is een basiscursus. Deze is bedoeld voor mensen die nog niet zo heel vertrouwd zijn met een laptop, tablet of internet. Daar uiteindelijk toch mee aan de slag gaan, vormt dus best een drempel. We zien dat mensen het fijn vinden om die horde samen met een groep ‘lotgenoten’ te nemen, onder begeleiding van geduldig en getrainde vrijwilligers. Dat geeft steun. En bovendien vinden mensen het ook gewoon gezellig. Jacqueline: Je ziet bij mensen dat hun zelfvertrouwen toeneemt op het gebied van digitale vaardigheden. Ze durven meer! Er ontstaan tijdens onze cursussen zelfs vriendschappen. Je bouwt toch iets op als je wekelijks samen komt om iets te leren. Bij de incidentele workshops die we geven is dat sociale aspect wat minder aan de orde, maar ook daar zien we dat drempels worden weggenomen. Mensen raken vertrouwd met één thema, bijvoorbeeld
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
de zorgverzekering en durven er daarna sneller zelf mee aan de slag te gaan. 3. Wat voor impact hebben de activiteiten? Jacqueline: Mensen worden zelfstandiger. Ze kunnen meer zaken zelf regelen en zijn daardoor minder afhankelijk van hulp van anderen. Uiteindelijk levert dat minder bezoekjes aan de servicepunten op. Hanna: Het volgen van een Klik & Tik cursus geeft zelfvertrouwen. Doordat het eenvoudig wordt opgebouwd, hebben mensen al gauw succeservaringen. Daarnaast kunnen deelnemers individueel modules kiezen om te volgen. Dus ze kunnen heel gericht dingen leren waar ze ook echt in hun dagelijks leven mee te maken hebben. Die koppeling maakt de impact van het geleerde groter.
met Klik & Tik op oefenen.nl kunnen mensen thuis ook heel goed aan de slag. Als mensen die faciliteiten niet hebben of meer begeleiding wensen, kunnen ze ook altijd terecht bij de digi-inlopen in de bibliotheek of in het wijkcentrum. Verder zijn we bij het Taalhuis nog volop aan het ontwikkelen. We hopen in de toekomst nog meer cursusmogelijkheden of workshops aan te bieden. Bijvoorbeeld rondom het digitaal aanvragen van minima-regelingen en veilig omgaan met DigiD.
4. Wat gebeurt er ná de cursussen? Hanna: Op sommige locaties bieden we al vervolgcursussen Klik & Tik aan. De inhoud hiervan is afgestemd op de leerwensen van de deelnemers. Maar
16
Jacqueline: Mensen behalen hun certificaat na een gevolgde cursus en krijgen informatie mee waar ze terecht kunnen als ze toch nog vragen hebben. Bijvoorbeeld bij het Servicepunt of de computer-inloop. Dit laatste is een prachtig inwonersinitiatief in Nieuwegein waar mensen echt voor 1-op-1 hulp terecht kunnen met vragen over apparaten en (online) programma’s. Ook zien we ouddeelnemers van de cursussen Digisterker soms terug bij de thema-workshops die we organiseren. 5. Waar ben je het meest trots op? Jacqueline: Op mijn vrijwilligers die alle cursussen geven! Ze steken er veel tijd in, ook om nieuwe mensen te enthousiasmeren voor cursussen. Die tijd heb ik zelf helaas niet. Zo zijn er vrijwilligers langs buurtpleinen, wandelgroepjes en boetseerclubjes gegaan om daar te vertellen over Digisterker. Vaak wilde dan een hele groep gezamenlijk starten met een cursus. Dat is fantastische werving!
zich hebben opgegeven om iets nieuws te leren. Vaak zijn dit mensen op leeftijd, of mensen die ook al moeite hebben met lezen en schrijven. Dat verdient een extra pluim. 6. Wat zou je tegen je collega’s binnen het sociaal domein en dienstverlening in jouw gemeente willen zeggen? Jacqueline: Kijk goed welke mensen je voor je hebt aan je loket. Hoe digitaal vaardig zijn zij? Vaak wordt er vanuit gegaan dat mensen wel snappen hoe ze een formulier uit moeten printen. Maar daarvoor komen ze soms helemaal naar het Servicepunt. Vervolgens moet dat printen weer ergens anders. Als je aan het loket direct even met mensen doorneemt hoe je zoiets doet, dan scheelt dat ook weer een gang naar een extra loket, waar mensen opnieuw moeten uitleggen dat ze iets niet kunnen. En verder: wijs mensen vooral op het aanbod van de thema-workshops, de Digisterker-cursussen en de computerinloop. Hanna: Daar sluit ik me helemaal bij aan!
Hanna: Ik ben trots op al die deelnemers die uit hun comfortzone zijn gestapt en
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
17
Wist je dat? Als lezen en schrijven niet vanzelf gaat, heeft dat invloed op je dagelijks leven.
Bijna 3 keer vaker
1 op 10 kinderen
Meer dan 65%
Ruim 1,5 keer
Zo'n 20%
Bijna 20.000
afhankelijk van een uitkering dan niet-laaggeletterden.
van de laaggeletterden heeft Nederlands als moedertaal.
heeft een laag niveau van digitale vaardigheden.
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
loopt een risico op laaggeletterdheid.
een grotere kans op vroegtijdig overlijden.
mensen uit de regio Lekstroom zijn laaggeletterd.
18
Kijkje achter de schermen
Irma Nijkamp is sinds 2017 docent bij de Taalhuizen in de regio Lekstroom. Een belangrijk onderdeel van haar werk is het voeren van intakegesprekken met mensen die hulp zoeken op het gebied van taal of digitaal. In een persoonlijk gesprek probeert Irma te achterhalen waar de behoefte ligt, maar ook waar eventuele belemmeringen liggen. Deze persoonlijke aanpak is essentieel voor het Taalhuis, om zo passend aanbod te kunnen bieden. Elk gesprek is altijd anders, elke hulpvraag is anders. Ga
Het verhaal van‌ Irma Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
mee met Irma naar drie verschillende intakegesprekken.
19
“Shit”
Ik heb telefonisch contact met een jonge vrouw. Ze is niet direct overtuigd dat ze gebaat kan zijn bij taalles en zegt dat ze “vet goed kan spreken”. Wanneer ik doorvraag naar hoe het dan gaat met lezen en schrijven, vind ik een haakje voor een vervolggesprek en stel ik voor om een afspraak te maken. Ze ziet veel belemmeringen voor de afspraak: de afstand tot de locatie, gezondheidsproblemen, andere afspraken, voorlopig geen tijd… “Dan kom ik toch naar jou toe”, is mijn reactie. Het blijft even stil. In gedachten hoor ik haar “shit” zeggen, omdat er nu dus geen excuus meer over is, maar de afspraak is gemaakt. Eenmaal voor de deur vind ik het spannend of ik wel of niet binnengelaten zal worden. Ze doet open en ik zie een meisje in wiens ogen de weerstand af te lezen is. Ik laat haar eerst maar eens vertellen. We drinken samen een glas water en ze vertelt over haar moeilijke jeugd. Dat ze is weggelopen van huis, bij haar vriend is gaan wonen en met school is gestopt. Ze werd uitgebuit door haar schoonmoeder in spe en moest in de auto slapen voor straf. Ze heeft gestolen om toch iets te eten te hebben en is uiteindelijk vertrokken. Zonder spullen, maar een strafblad en schulden rijker. En met lichamelijke klachten, die ze probeert te stillen met een huisapotheek waar je u tegen zegt. Er zijn instanties die van alles van haar willen. En dan denk ík ook nog eens dat taal leren een goed idee is. Onwil blijkt dan onmacht te zijn. Samen komen we tot een besluit. Ze gaat taalles volgen in haar woonplaats. Daar is een docent met een groot hart voor de doelgroep in wiens groep ze kan instromen. Een warme overdracht blijkt van groot belang. De bezwaren komen weer: “Ik weet niet waar de school is, ik kan niet zo ver lopen, ik moet Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
medicijnen innemen.” “Dan kom ik je halen en breng ik je de eerste keer naar school, ik ga met je mee.” Nu geen “shit”, maar opluchting op haar gezicht. We zijn samen naar de les gegaan en de docent neemt het vanaf hier over.
Een kleine op komst
Een jonge man, 35 jaar pas. Hij heeft vroeger de boot gemist door een zieke moeder en een afwezige vader. Nu heeft hij een relatie en is er een kleine op komst. “Ik wil zó graag mijn kind kunnen voorlezen!” Ze waren samen al aan de gang gegaan met de taal. Zij had hem aangeraden de kinderboeken van zolder te halen en die te gaan lezen. Het deed hun relatie geen goed. De druk werd nog groter doordat het UWV er ook op hamerde dat hij zijn taal zou gaan verbeteren. We hebben met elkaar besloten om een informeel traject te starten, dat voorlezen had haast tenslotte. Daarnaast zou hij met het UWV en zijn huidige werkgever gaan overleggen of zijn werktijden aangepast konden worden zodat hij twee keer per week naar school zou kunnen. Het is hem gelukt en hij is gestart. Hij leest nu in plaats van kinderboeken hertaalde boeken uit de reeks van Eenvoudig Communiceren. Die kinderboeken komen straks, als hij aan zijn kindje voorleest.
Niet te stoppen
Een vrouw van middelbare leeftijd. Haar man is ontslagen en is nu ineens hele dagen thuis én dus om haar heen. Daar begint het te wringen. Hij confronteert haar ieder moment van de dag met wat ze niet kan. Hij begint steeds meer op haar vader te lijken, vertelt ze. Ze heeft een pijnlijke jeugd en schooltijd achter de rug. 20
Ze huilt een half uur tijdens ons gesprek. Het doet nog steeds pijn. Een vader die haar uitschold, haar opsloot in de kelder, soms een week lang! En wat zo erg was: “De juffrouw op school miste me niet eens!” Niemand zag haar, niemand miste haar, niemand gaf haar de aandacht waar ze recht op had. Voor haar hebben we een informeel traject gevonden. In haar woonplaats is geen formeel taalaanbod en met het openbaar vervoer naar een andere plaats dat kan ze niet, durft ze niet. (Nóg niet.) Samen zijn we naar haar taalmaatje gegaan, ze leest nu en het gaat steeds beter. Ze heeft zelfs de stap gezet om digitale vaardigheden te gaan leren. Het lijkt of ze niet te stoppen is. Ze heeft nog zoveel in te halen in haar beleving. Uit al deze ontmoetingen komt naar voren dat het belangrijk is om eerst de “noodzaak” te achterhalen: een kleinkind dat je een verjaardagkaartje wilt sturen; de wil om op jezelf te kunnen wonen; je kindje dat je voor wilt kunnen lezen. Door hierbij het best passende aanbod te zoeken en te zorgen voor een goede begeleiding naar dit punt, komen mensen verder.
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
21
Hier zijn we trots op!
De gemeenten Houten, IJsselstein, Lopik, Nieuwegein en Vianen* werken, onder de paraplu van het Taalhuis nauw samen om te zorgen voor een taalsterke regio. Samen met aangesloten organisaties uit onderwijs, gemeenten, werk en inkomen, welzijn en gezondheidszorg staat het Taalhuis Lekstroom voor kennisuitwisseling, nauwe samenwerking, maatwerk en persoonlijke ondersteuning voor alle inwoners uit de regio. In 2019 hebben we veel met elkaar bereikt.
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
22
Het Taalhuis Lekstroom heeft in 2019 samen met
In totaal is er meer dan 4.000 keer gebruikt
Via het Taalhuisverband zijn er 33 personen die
lokale partners in totaal 1.202 mensen geholpen met ondersteuning op het gebied van basisvaardigheden.
gemaakt van de wekelijkse Taalinlopen waar deelnemers oefenen met lezen, schrijven, spreken en luisteren.
Actieve deelnemers
•
•
2017
2018
•
In 2019 hebben 123 vrijwilligers zich ingezet om
mensen te helpen met het verbeteren van hun taalen digitale vaardigheden.
Nederlands als moedertaal hebben op weg geholpen naar ondersteuning in 2019.
Niveau deelnemers
2019
De cijfers zijn gebaseerd op het aantal geregistreerde deelnemers van non-formele en
De cijfers tonen het gemiddeld
informele ondersteuning op het gebied van basisvaardigheden. Het werkelijke aantal is
taalniveau van het aantal
hoger. De cijfers zijn tot stand gekomen in samenwerking met Bibliotheek Lek & IJssel, Pulse
geregistreerde deelnemers van non-
(IJsselstein, Lopik) en De Tweede Verdieping (Nieuwegein).
formeel aanbod in de regio Lekstroom.
448
374 154 16% 9%
235
38 Houten
178 80 IJsselstein
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
139
87
64
64 51
16 Lopik
Nieuwegein
76 59
12%
33% 30%
• • • • •
Alfa A0-A1 A1-A2 A2-B1 B1-B2
Vianen*
23
Sinds maart 2019 is er ruim 800 keer een bezoek
In de Week van de Alfabetisering zijn, door alle
Er zijn ruim 230 digi-inlopen geweest waar
gebracht aan de Praattafels, waarbij anderstaligen werken aan het verbeteren van spreekvaardigheid.
kwetsbare inwoners terecht konden met vragen over omgaan met de computer of digitale overheid.
Via het Taalhuis Kenniscentrum zijn in 2019 54
trainingsmomenten beschikbaar gesteld, waar professionals en vrijwilligers 686 keer gebruik van hebben gemaakt.
Toeleiding deelnemers De cijfers tonen de gemiddelde herkomst van doorverwijzingen naar het Taalhuis.
29%
11% 28%
10% 15% 7%
• • • • • •
Gemeente Werk & Inkomen Gezondheidzorg Sociaal Domijn Onderwijs Zelf of omgeving
partners, 31 activiteiten georganiseerd om aandacht te vragen voor laaggeletterdheid.
Tijdens wekelijkse leesgroepen voor anderstaligen zijn in 2019 meer dan 196 boeken en teksten gelezen.
Het Taalhuisnetwerk bestaat in 2019 uit ruim 150 samenwerkingspartners en bondgenoten.
Vrijwilligers per gemeente De cijfers tonen het aantal geregistreerde vrijwilligers die ondersteuning bieden bij nonformeel aanbod. De cijfers zijn tot stand gekomen in samenwerking met Bibliotheek Lek & IJssel, Pulse (IJsselstein, Lopik) en de Tweede Verdieping (Nieuwegein).
• • • • •
40
Houten
21
IJsselstein Lopik Nieuwegein Vianen*
14 32 16
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
24
Lokaal uitgelicht Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
25
Een greep uit de activiteiten in Houten:
Taal & Tablets Met Taal & Tablets wordt samen met
scholen en bibliotheken extra ondersteuning geboden aan laagtaalvaardige ouders bij de taalopvoeding. Ouders én kinderen van 2-6 jaar worden gestimuleerd om samen te werken aan hun taal- en digitale vaardigheden door middel van oefeningen met taal-apps en andere educatieve programma’s op een tablet. Op deze manier oefenen de ouders zelf met taal en dragen we eraan bij dat zij zich bewust zijn van het belang van een goede taalontwikkeling van hun kinderen en het structureel investeren daarin. Zo voorkomen we dat deze kinderen de laaggeletterden van de toekomst worden.
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
Praattafel
Op vrijdagochtend kan iedereen die de Nederlandse taal beter wil leren spreken aanschuiven bij de activiteit ‘de Praattafel’, in het Huis van Houten. In kleine groepjes oefenen mensen met het voeren van gesprekken en het vergroten van de woordenschat. Getrainde vrijwilligers helpen iedereen zoveel mogelijk te spreken over onderwerpen die voor hun belangrijk zijn. Elke week staat in het teken van een bepaald thema, bijvoorbeeld eten en drinken, de dokter of familie.
26
Een greep uit de activiteiten in IJsselstein:
Zing Nederlands met me Een nieuwe taal leren gaat zingend stukken sneller. Je oefent de uitspraak en leert nieuwe woorden. En bij Zing Nederlands Met Me is plezier hebben en nieuwe mensen ontmoeten belangrijker dan zangtalent. Onder leiding van een echte band werd in IJsselstein de polonaise gedanst, oudhollandse kaskrakers gezongen en flink geoefend met de Nederlandse tekst van Benny Neyman tot Kenny B. klik hier Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
27
Een greep uit de activiteiten in Vianen*:
Versimpelteam De gemeente Vijfheerenlanden is in
samenwerking met Taalhuis Vijfheerenlanden gestart met een Versimpelteam. Dit team
Gedichtenbundel Durf!
De deelnemers van de Taalinloop Vianen*
gaat aan de slag om de ambtelijke brieven te
hebben samen een gedichtenbundel
versimpelen naar een taal die voor iedereen
gemaakt met als thema Durf!
begrijpelijk is. En dat doen ze samen met de doelgroep. Teams van lokale taalleerders kijken samen met vrijwilligers en schrijfcoaches naar de brieven en geven advies wat wel en niet begrijpelijk is. Daarnaast volgen medewerkers van de gemeente trainingen in eenvoudig communiceren en signaleren van laaggeletterdheid.
Ik durf alles te doen Als ik dapper ben Ik probeer dapper te zijn Ik durf alles te doen Al mijn dromen probeer ik uit te laten komen Ik heb veel dromen, ook om te studeren Ik durf alles te doen Als ik dapper ben Gedicht van Shazia Asgari
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
28
Een greep uit de activiteiten in Nieuwegein:
Bingo!
Dat leren ook spelenderwijs kan ondervonden de deelnemers van het Taalplein in Nieuwegein. Tijdens de Week van de Alfabetisering deden zij mee aan een speciale Taalbingo. Goed luisteren naar het voorgelezen verhaal van wethouder Schouten en vervolgens woorden wegstrepen die je hoort ĂŠn die op jouw kaartje staan. Door de Taalbingo kwamen deelnemers in aanraking met een oer-Hollands spel: BINGO, maar dan wel met een taaltwist.
Activiteitenladder
Elk jaar staat de Week van de Alfabetisering in het teken van laaggeletterdheid. Een week waarin we ons samen met zoveel mogelijk mensen, organisaties en bedrijven ĂŠxtra inzetten voor een geletterde samenleving. Want goed kunnen lezen of schrijven is niet voor iedereen even makkelijk. Het thema van 2019 was #DURF. We zijn erg trots op de (extra) activiteiten die in die week zijn georganiseerd door lokale bibliotheken, taalscholen, gemeentes , welzijnsorganisaties en vrijwilligers. Bekijk hier het overzicht in de vorm van een activiteitenladder. Bekijk de activiteitenladder: klik hier
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
29
Een greep uit de activiteiten in Lopik:
Vrouwentaalgroep
In Lopik en Benschop worden taal- en ontmoetingsochtenden georganiseerd speciaal voor vrouwen (en door vrouwen). Hierbij komen vrouwen van verschillende achtergronden samen; Nederlands, Syrisch, Eritrees, Turks en meer. Aan de slag gaan met de Nederlandse taal staat altijd centraal tijdens deze ochtenden. Denk aan oefenen met het voeren van een gesprek of het schrijven van brieven. Ook het lezen van folders of informatiebrieven vanuit de school van de kinderen komen aan bod. De ochtenden worden begeleid door getrainde taalvrijwilligers die de vrouwen stimuleren en ondersteunen.
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
30
Vooruitblik 2020
Wat gaan we doen in 2020? Er staat veel op de agenda en een groot deel wordt zelfs al uitgevoerd. Samen zorgen we voor een regio waarin iedereen de kans krijgt mee te doen.
Gezinsgerichte aanpak
Certificering Taalhuizen
Digitale inclusie
Open Leercentrum
Financiële zelfredzaamheid
Effectmeting
Vijfheerenlanden
Vernieuwde inburgering
Extra aandacht voor de doelgroep ouders door de combinatie curatie en preventie.
Zelf veilig leren omgaan met de computer en digitale overheidsdiensten.
Aandacht voor laaggeletterdheid als onderliggende problematiek voor schulden.
De gemeenten Vianen, Zederik en Leerdam fuseren tot één gemeente Vijfheerenlanden. Harmoniseren van de Taalhuizen en het lokale aanbod.
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
Proces voor het ontvangen van een erkend keurmerk en kwaliteitskader.
Pilot programma in Houten en Nieuwegein voor de meest kwetsbare taalleerders.
Implementeren van een laagdrempelige effectmeting voor activiteiten en programma’s.
Aandacht voor, aansluiting en samenwerking bij de aankomende vernieuwing in de inburgering.
31
Het Taalhuisnetwerk
Alleen door goede samenwerking kunnen we ervoor zorgen dat iedereen mee kan doen. Door signalering en persoonlijk contact. Door kwalitatief aanbod in activiteiten, scholing en training. Maar vooral door te luisteren naar de behoeften van de mensen waar het om draait. En dat hebben we afgelopen jaar gedaan. Samen.
Avres Basisschool Egbertus Bibliotheek de Tweede Verdieping Bibliotheek Karmac Bibliotheek Lek & IJssel Buurtgezinnen Houten Buurtgezinnen IJsselstein Cals College CJG De Ark De Brug De Lichtboog De Rank De Tussenvoorziening BOKA De Voorhof De Wegwijzer FinanciĂŤn op orde Fit4school Gemeente Houten Gemeente IJsselstein Gemeente Lopik Gemeente Nieuwegein
Taalhuis Lekstroom 2019 2018 - Terug naar inhoud
Gemeente Vijfheerenlanden GGDRU Groep E Handje Helpen Het Wereldhuis Houtense Werktafel Info Spreekuur Houten Jeugdpunt Vianen Jeugdteam IJsselstein JGZ KBO KindCentrum Werelds KMN Kind&co KPIJ Kringloopwinkel Vianen Leger des Heils Lekstede Wonen Lister Vianen Logopediepraktijk Vianen Maatje Vijfheerenlanden MOvactor Nieuwland WTZ
Nleducatie Nltraining Oefenen.nl Oosterlicht College Partou Kinderopvang Petje af Prago Provides Reinaerde Rivas Schuldhulpmaatje Houten SeniorWeb Sociaal Loket Houten Sociaal Team Houten Sociaal Team IJsselstein Sociaal team Vijfheerenlanden St. Anthonius Ziekenhuis Nieuwegein Steunpunt Vluchtelingen Nieuwegein Stichting Balans Stichting Digisterker Stichting Kinderopvang Vianen Stichting Leergeld Houten
Stichting Leergeld IJsselstein Stichting Leergeld Vianen Stichting Lezen & Schrijven Stichting Pulse Stichting Welzijn Vianen SVS Inburgering 't Kasteel Tijl Uilenspiegel UWV Van Houten&co Viveste Vluchtelingen Steunpunt Vianen VluchtelingenWerk Voedselbank Houten Voedselbank IJsselstein/Nieuwegein Voedselbank Vijfheerenlanden/Vianen VoorleesExpress Wellantcollege Houten Welzijn Vianen Werk en Inkomen Lekstroom
32