Erişebilirlik bir bütün olarak görülmeli, yapılacak uygulamaların sürekliliğinin sağlanmasına özen gösterilmelidir. Örneğin, bilgilendirme sistemi, konuttan durağa, istasyona, iskeleye erişim, otobüsler, trenler, vapurlar ile engelsiz kaldırımlar bu bütünün birer parçası olarak değerlendirilmelidir.
Şekil 10. Engelsiz konut içi görselleri.
matik ekranlar da yine fiziki engellere rağmen kolayca kapıları açılabilmeyi sağlar.
Düşey Sirkülasyon Rampa, merdiven ve asansörler düşey sirkülasyon elemanlarıdır. Merdivenler, görme engellileri korumak amacıyla yürüyüş yönüne dik olarak konumlandırılmalıdır. Merdivenlerin genişliği 300 cm.den fazla ise ortaya küpeşte konulmalıdır. Rampalarda bulunan su oluğu yaya ve engelliler için bir engel oluşturmayacak şekilde düzenlenmelidir (Şekil 11). Platform tipi merdiven asansörü merdivenlerde ve iki kat arasında engelli erişimini sağlamaktır. Platform asansörü taşıyıcı özellikteki duvara veya basamaklara monte edilmiş raylar üzerinde hareket etmektedir. Bu tekerlekli sandalye asansörleri çeşitli renk, ölçü ve aksesuar seçenekleri ile özel uygulamalara imkân vermekte ve hem iç mekân hem dış mekan merdivenlerinde uygulanabilmektedir. Platform tipi engelli asansörü üzerinde bulunan yön butonları ile kullanıcı tarafından kontrol edilebildiği gibi, engelli kişinin asansörü kullanamayacak durumda olması halinde ise refakatçi el kumandası ile farklı bir kişi tarafından da kontrol edilebilmektedir. Platform üzerinde, kontrol kumandası, yarım boy şeffaf duvarları ve otomatik açılır katlanır rampası bulunmaktadır. Tekerlekli sandalye kullananlar, koltuk değneği gibi desteklerle adım atabilenler ve merdiven çıkmakta zorlanan yaşlı insanlar için hidrolik
platform asansörleri geliştirilmiştir. Bu model asansörler özellikle tekerlekli sandalye kullanan engelli insanlara kolaylık sağlamaktadır. Uygulanacak binaya herhangi bir inşaat çalışması gerektirmeden montajı yapılabilen ürün, 7 metreye kadar dikey taşıma gerçekleştirilebilir (Şekil 11). Rampa eğimleri % 5 ile % 10 arasındadır. 10 santimetreye kadar bir yükseklik farkında en fazla rampa eğimi % 10; 25 santimetreye kadar olan yükseklik farkında en fazla rampa eğimi % 8,25; 50 santimetreye kadar olan yükseklik farkında en fazla rampa eğimi % 5 alınmalıdır. Çok kısa rampaların eğimi zorunlu durumlarda % 12 olabilir. Bir rampanın boyu 6 metreden fazla ise araya 150 santimetre uzunluğunda bir sahanlık konulur. Rampa genişlikleri 130 santimetrenin altına düşürülmeye çalışılmalıdır. Sabit rampaların düzenlenemediği yerlerde seyyar rampalar da kullanılabilir.
Sonuç ve Öneriler Kentlerin geleceği mimarlık, insanlığın geleceği ise çocuklardır. Engelsiz mimarinin toplumla buluşması, kentin çevrenin ve doğanın çocukların ellerinde şekillenmesi aydınlık bir gelecek için önceliklidir. Yarının büyükleri olan çocukların erken dönemlerde mimari alanda bilinçlenmelerinin çocukların önemi kavranmalıdır. Türkiye’de mimarlık insanların ve engelli çocukların hayatını kolaylaştırmalı, güzelleştirmeli ve yaşanabilir hale getirmelidir. Engelli çocukların eğitim haklarının gerçekleşmesi için ilgili kurumlarca önlemler alınmalıdır.
Engellilik çok sayıda disiplinin alanına giren bir konudur. Sağlık, eğitim ve sosyal koruma sistemlerinin kapasitesi, engelli çocuklara yönelik hizmetlerin yeterince sağlanabilmesi için yapılandırılmalıdır. Öncelikle erken tanı ve müdahale olmak üzere, hizmetler iyi tasarlanmalı, uygulanmalı ve sürekli kılınmalıdır. Engelli çocuklar için standartlar oluşturulmalı ve özendirme ve ödüllendirme yöntemleri ile uygumlar mümkün kılınmalıdır. Çocuklar için Fiziksel Çevre Mimari Modeli oluşturulmalı ve tasarım yapacak mimarların uygulamaları denetlenmelidir. Halk, mülki ve yerel idareciler, mimarlar, müteahhitler ve aileler; engelli çocukların haklarına saygı göstermeleri gerektiğini bilmelidir. Sonuç olarak; çocuk ile engelsiz mimarlık uygulamaları karşılıklı etkileşim içerisine girerek verimli bir üretim ve paylaşım ortamı sağlanabilir. Birbirleri için vazgeçilemez nitelikte olan bu iki kavramın nihai ürünleri; engelsiz mimari ve herkesin yararlanabileceği fiziksel çevrelerin tasarımı toplum için önemli sayılabilecek düzeyde katkı sağlayacaktır. * Turuncu Bayrak: yapıların evrensel tasarım ilkelerine uygunluğunu simgeleyen bir sertifikasyon yöntemi (Yedekci Arslan, G., 2010). KAYNAKLAR Goldsmith S. 1976, Designing For The Disabled Problems of Conflicting Criteria, M.A. RIBA Publications Limited, Londra. Goldsmith S. 1997, Designing For The Disabled The New Paradigm, Architectural Press, Britain. Ruth L. C. 1999, Design Standarts for Children’s Environments, McGraw-Hill Press, New York. TS 9111, 1991, Engelli İnsanların İkamet Edeceği Binaların Düzenlenmesi Kuralları, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara. Fishbeck, Gary,. “Outdoor Accessibility”, Section 240, Time-Saver Standards for Landscape Architectere: Desgin and Construction Data. (Edited by Nicholas T.Dines) Page 240-2, 240-24. McGraw- Hill Publishing Company,New York. 1998. Heseltine, Peter ve Holborn, John. Playgrounds, The Planning, Design and Construction of Play Environments page:11. 1987. http://kefad.ahievran.edu.tr/archieve/pdfler/Cilt10Sayi1/ JKEF_10_1_2009_213_227.pdf http://www.detail-online.com/architecture/topics/school-fordisabled-children-in-hellersdorf-berlin-014073.html
Şekil 11. Engelliler için uygun düşey sirkülasyon elemanları.
GÜNEYMİMARLIK | AĞUSTOS2014 | SAYI 16 | 43