Aarogyacha Aarasa BESTSELLER ON HEALTH ASSESSMENT Dr. Shriniwas Kashalikar

DeejesiÙeeÛee Deejmee

RLIVING & H PE OL SU

NA IO AT

ISSHHA

H EALTH ADV AN

L SOCI ETY

TI C IS

FO R

: meneÙÙe :

NT ME CE

I NT ER N

[e@. ßeerefveJeeme peveeo&ve keâçeeUerkeâj

101, S/24, n@hheer Jn@}er, efškegâefpeveerJee[er jes[, "eCes (heefçÛece) - 400610 ceesyeeF&} : 9869326089

DeejesiÙeeÛee Deejmee meJe& nkeäkeâ }sKekeâ ØecegKe

: }sKekeâeÛÙee mJeeOeerve : [e@. ßeerefveJeeme pe. keâçeeUerkeâj : mebbhetCe& leCeeJecegkeäleer keWâõ, keâe@}spe efyeu[eRie, eflemeje cepe}e, kesâ.F&.Sce. ne@efmheš}, hejU, cegbyeF& - 400012. ceesyeeF&} - 9869326089

F&-yegkeâ DeeJe=òeer :

mebieCekeâ Øekeâeçeve 5/6, çeebleer efveJeeme, meble jeceoeme jes[, ieCesçe še@keâerpe peJeU, ceg}gb[ (hetJe&) cegbyeF& - 400081. otjOJeveer : 25681650 /25688682

F& ces} : info@sanganak.in JesyemeeF&š : www.esanganak.com

DeejesiÙeeÛee Deejmee Deehe}s DeejesiÙe Deepekeâe} Dehebie efove, S[dme efove Jeiewjs Deveskeâ ‘efove’ meepejs nesleele. peeieeflekeâ DeejesiÙeefoveer lej efkeâleerlejer keâeÙe&›eâce nesleele. ÙeeefçeJeeÙe DeejesiÙeefJe<eÙeer ceeefnleer osCeejs DemebKÙe keâeÙe&›eâce otjoçe&veÛÙee efJeefJeOe Ûe@vesumeJej DeeefCe jsef[DeesJej nesleÛe Demeleele. ÙeeleÛe Yej cnCepes DeejesiÙe, Deew<eOeesheÛeej, meeQoÙe& Ùee efJe<eÙeebvee Jeentve Iesle}s}er efveÙelekeâeef}kesâosKeer} heg<keâU Pee}er Deensle. lÙeecegUsÛe keâer keâeÙe, efpekeâ[seflekeâ[s DeejesiÙeefJe<eÙeerÛeer ÛeÛee& Ûee}leevee Dee{Ules. heefmleçeer-ÛeeefUçeer nesTve ies}s}s }eskeâ lej yengleskeâ JesUe y}[ çegiej, keâes}smšsje@}, mš^sme šsmš Deçee efJe<eÙeebJej yees}le Demeleele. keâenerpeCe DeeheCe keâesCelee JÙeeÙeece keâjlees, efkeâleer keâjlees, keâOeer keâjlees Ùeeyeö} lej keâenerpeCe Ùeesieemeveeyeö} ÛeÛee& keâjleevee Dee{Uleele. keâOeer keâOeer efvemeieexheÛeej, DeeÙegJexo, yeeje #eej, nesecf eDeesheLeer, OÙeeve, ceb$eçekeäleer ÙeeJej osKeer} iehhee jbieleevee efomeleele.

DeejesiÙeefJe<eÙeerÛÙee Ùee peeie¤keâlescegUs JewÅekeâerÙe DeeYet<eCeebveener Jee{leer ceeieCeer Deens. DeeheuÙeehewkeâer DeveskeâpeCeebkeâ[s ner JewÅekeâerÙe DeeYet<eCeb Demeleele. Ûe<cee, keâJeUer, nsDej [eÙe, ®õe#e, ceevesYeesJeleer heóe (keâe@}j), ieg{iÙeeYeesJeleer heóe (veer ke@âhe) meje&me Dee{Uleele. ÙeeefçeJeeÙe JesieJesieUs

ÛegbyekeâosKeer} ØeÛeejele Deensle. heesJeUs, ceesleer, heg<keâjepe Jeiewjs ceewuÙeJeeve Ke[ŸeebÛee JeehejosKeer} JewÅekeâerÙe keâejCeemee"er neslees heCe Deçee Øekeâejs DeejesiÙeeÛeer nJee Deme}er lejer Øeot<eCepevÙe jesie, kegâhees<eCeecegUs nesCeejs jesie, DeheIeele, S[dme, mebmeie&pevÙe jesie, DehebielJe, ceeveefmekeâ efJeke=âleer DeeefCe Flej Deveskeâ jesieebÛes yeUer Jee{leÛe Deensle. lÙeeÛeØeceeCes DeeheuÙee mebmke=âleerçeer efJepees[ Deçee JewÅekeâerÙe HeæleercegUs meJe&meeceevÙe DeepeeryeeF&Ûee yešJee ve° nesTve ceeCetme hejeJe}byeer Pee}e Deens. IejIegleer GheÛeej }eshe heeJe}s Deensle. [e@keäšjebJej DeJe}byetve jeefnuÙeecegUs JewÅekeâerÙe GheÛeejebÛee KeÛe& peerJeIesCee Pee}e Deens. lÙeeleÛe JesieJesieàÙee GheÛeej heæleerÛÙee peeefnjeleyeepeercegUs ’meeNÙee efJeßJeeÛee Pee}e ieUe"e, keâesCe Keje keâesCe Keesše keâener keâUsvee’ Deçeer DeJemLee Pee}er Deens. DeelceefJeßJeeme peeTve Deeieeflekeâlee Dee}er Deens. jesieeØeceeCesÛe jesieeÛÙee DeJeemleJe YeerleerheeÙeer meJe&meeceevÙe ceeCemeeJej Yeüefce° JneÙeÛeer heeUer Dee}er Deens. meenefpekeâÛe Deçee JesUer ØeceeefCekeâ, DeelceerÙeleehetCe&, Oeerj osCeejs DeeefCe ÙeesiÙe efoçee oeKeJeCeejs Ûeej çeyo DeeheuÙee}e nJes Demeleele. efpeJeeYeeJeeÛee Deve DeÛetkeâ Demee meu}e heeefnpes Demelees. Fb«epeerle efpe}e Sbhee@Jeefjbie cnCeleele Deçeer mHetâleeaoeÙeer, DeelceefJeßJeeme peeieJeCeejer, DeelceefveYe&j yeveJeCeejer mebpeerJeveer DeeheuÙee meJeeËvee DeeJeçÙekeâ Demeles. Ùee hegefmlekesâletve ner keâener ØeceeCeele lejer }eYeles keâeÙe ns JeeÛekeâeveer "jJeeJeb.

mebhetCe& DeejessiÙe mebhetCe& DeejesiÙe cnCepes kesâJeU vepejsle KegheCeejer JÙebies DeeefCe keä}sçekeâejer jesie ÙeebÛee DeYeeJe veJns. (DeefOekeâ Kees}ele peeTve efJeÛeej kesâ}e lej }#eele ÙesF&} keâer ’mJe’ceOÙeW jenCes cnCepes mJeemLe nesÙe). letle& }#eele IÙeeÙeeÛeer yeeye cnCepes Ùee hegefmlekesâÛÙee DeeOeejeves DeeheuÙee}e yeUkeâš JneÙeÛeb Deens. ’çejerjced DeeÅeb Ke}g Oece&meeOeveced’ ns JeÛeve megØeefmeæ Deens. Ùee JeÛevee vegmeej çeefjje}e Oecee&Ûeb meeOeve cnš}s}b Deens.heCe vegmeleb leie[b çejerj keâeÙe keâeceeÛeb ? DeeheuÙee}e ÛeheUlee nJeer, }JeefÛekeâlee nJeer,efÛeJešheCee nJee, kegâçe}lee nJeer, keâeÙe&lelhejlee nJeer, keâeÙe&#ecelee nJeer. leer DeeheCe efceUefJeCeej Deenesle. ÙeeefçeJeeÙe DeeheuÙee}e Je=òeerveb efJeçee} Je Deeveboer, yegæerveb leer#Ce Je lespemJeer JneÙeÛeb Deens. meùoÙe Je meefn<Cet, met#ce Je Kebyeerj yeveeÙeÛeb Deens DeeefCe DeKesj Âef°veb mecÙekeâdd JneÙeÛeb Deens. çew#eefCekeâ heejbielelee, DeeefLe&keâ megyeòee, keâewšgbefyekeâ megmebJeeo Je meewneo&osKeer} Deecne}e nJebÛe. lÙeeÛeØeceeCes meeceeefpekeâ vÙeeÙe Je çeebleer DeeefCe jepekeâerÙe megJÙeJemLee osKeer} Deecne}e nJeerÛe. Deecne}e efnjJeeRieej efvemeie&jepeer nJeer, keâ}e nJÙee, ›eâer[e nJÙee, meejer megKeb meJee&vee YejYe¤ve efceUeÙe}e nJeer, Oece&, DeLe&, keâece DeeefCe cees#e meeOÙe keâjCeb ner mebkeâuhevee cnCepes DeeheuÙee mebmke=âleerÛee cet}eOeej Je ceeveob[ Deens. DeejesiÙeeÛÙee keâuhevesheemetve leer JesieUer keâjlee veÙes.

DeeheCe keâesCe ?

DeeheCe DeeheuÙee DeejesiÙeeefJe<eÙeer efJeÛeej keâjeÙe}e efveIee}es keâer heefn}e Øeçve Demee Ùeslees keâer DeeheCe keâesCe Deenesle ? ne Øeçve ØelÙeskeâe}e he[lees. SJe{bÛe veJns lej lÙeeÛeb GòejosKeer} ØelÙeskeâpeCe oslees. ceer Decekeâe lecekeâe, ceer DecekeäÙeeÛee lecegkeâ, lees #e, lees Ùe Jeiewjs. SJe{bÛe veJns lej yees}leevee DeeheCe lÙeeÛÙeener heg{b osKeer} peelees. ceer ns keâOeerÛe keâjCeej veener, ce}e ns peces}, DecekeäÙee}e cegUerÛe peceCeej veener, lÙee}e ceer Ûeebie}e DeesUKelees Jeiewjs.

DeeheCe mJele:}e DeeefCe Flejebvee pej SJe{b Ûeebie}b DeesUKelees lej Ùee efJe<eÙeeJej efJeÛeej keâjCÙeeÛeer iejpe keâeÙe ? ne cegöe Deieoer ÙeesiÙe Deens. ØelÙeskeâpeCe mJele:}e DeesUKele Deme}e lej Deçeer iejpe Demet veÙes. heCe DeeheCe pes yees}le Demelees lÙeele leeefòJekeâ melÙeeÛee Yeeie HeâejÛe keâceer Demelees DeeefCe efveJJeU JÙeeJeneefjkeâ Yeeie peemle Demelees.

JeemleefJekeâ heeefn}b lej DeeheuÙee}e mJele:ÛÙee mJe¤heeÛeer Heâjçeer keâuhevee vemeles. heCe mJele:}e peeCeCeb DelÙeble keâ"erCe Demeleb DeeefCe ner Øeef›eâÙee DeOÙeelceeÛÙee #es$eele cees[le DemeuÙeeves efleÛÙeeyeö} efJeÛeej keâjeÙeÛeer DeeheuÙee}e meJeÙe vemeles. lÙeecegUs DeeheCe ne efJe<eÙe veblej šhhÙeešhhÙeeves neleeUt. FLes Heâkeäle SJe{bÛe }#eele IÙeeÙe}e nJeb keâer Deehe}b DeefmlelJe kesâJeU

çejerjehegjleb ceÙee&efole veener. lÙeecegUs DeejesiÙeeÛee efJeÛeej keâjleevee DeeheCe kesâJeU çejerjehegjlee efJeÛeej keâjlee keâecee veÙes. keâejCe DeeheCe cnCepes kesâJeU Deehe}b çejerj veJns.

DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e DeejesiÙeeÛÙee efvekeâ<eebefJe<eÙeer DeYÙeeme keâjCÙeeÛeb keâejCe Demeb keâer, heg<keâUoe jesie iebYeerj mJe¤heeÛes Deme}s lejer Jesovee, Keepe, peUpeU, G}šŸee Jeiewjs keâesCeleerner }#eCes vemeleele. lÙeecegUs jesie PeeuÙeeÛes menpe }#eele Ùesle veener. lÙeecegUs jesieebÛeer "Ukeâ Je $eemeoeÙekeâ }#eCes GlheVe nesCÙeehetJeeaÛe DeejesiÙeele efyeIee[ PeeuÙeeÛes keâUCes cenlJeeÛes Demeles. keâejCe lÙeecegUs DeveejesiÙe šeUCes DeeefCe DeejesiÙe efškeâJeCes Je peesheemeCes meeshes peeles. çeejerefjkeâ jesieebÛÙee }#eCeebØeceeCesÛe Jeemevee, ceve, yegefæ, efJeÛeej, Âef°keâesve Ùee meJeeËÛÙee jesieebÛeer }#eCes Demeleele. ÙeesiÙe efvekeâ<e }eJetve efvejer#eCe kesâ}b veener lej Ùee meJeeËÛeb DeejesiÙe efyeIe[eÙe}e JesU }eiele veener.DeejesiÙeeÛÙee keâmeesšŸee (cnCepesÛe DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e) kesâJeU çejerjehegjlÙee "sJeuÙee lej Deehe}e Heâej cees"e Yeeie og}&ef#ele Je jesieš jener}. lÙeecegUs çejerjeØeceeCesÛe Jeemevee, ceve, yegefæ, efJeÛeej, Âef°keâesve, Deehe}er keâewšgbefyekeâ efmLeleer, DeeheuÙeeceOeer} DeeefCe meceepeeceOeer} hejmhejmebyebOe Je Øeef›eâÙee, DeeheCe DeeefCe efvemeie& Ùee ojcÙeeveÛÙee Øeef›eâÙee ÙeebÛÙeemee"erner DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e leÙeej kesâ}s}s Deensle. les ÙesLes Lees[keäÙeele efo}s Deensle.

çeejerefjkeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e çejerjeÛeer ogKeCeer meieàÙeebvee ceeefnle Demeleele. lÙeecegUs jesie veme}e keâer DeejesiÙe Deens Demee mejOeesheš efve<keâ<e& keâe{}e peelees. heCe les meeHeâ Ûetkeâ Deens. keâener JÙemeves Deçeer Demeleele keâer, lÙeebÛes çejerjeJejer} og<heefjCeece heg<keâU ØeceeCeele efveefßÛele Demeleele. GoenjCeeLe& : efJe[er, heeve, iegšKee, efmeieejsš , oe¤, lebyeeKeg. ÙeeefçeJeeÙe ieebpee, Ûejme Jeiewjs JÙemevesner Deensle. Ùee JÙemeveebÛee Je lÙeebÛÙee ØeceeCeebÛee efJeÛeej kesâuÙeeme lÙeebÛÙeecegUs nesCeeNÙee çeejerefjkeâ efyeIee[ebÛeer keâuhevee Ùesles. lemesÛe Jepeve, GbÛeer, Yetkeâ, meb[emeÛeer meJeÙe, }IeJeerÛeer ef›eâÙee, Peeshe, ceeefmekeâ heeUer, Ieece, lees} meeJejCes, Ûee}Ces, OeeJeCes, yees}Ces, Jeeme IesCes, yeIeCes, SskeâCes, ÛeJe IesCes FlÙeeoer ef›eâÙee mJeeYeeefJekeâheCes nesleele keâer veener Ùeekeâ[s }#e efouÙeeme çeejerefjkeâ DeejesiÙeefJe<eÙeerÛeer Ûeebie}er keâuhevee ÙesT çekeâles. lÙeeÛeØeceeCes leeW[e}e veekeâe}e, çejerje}e ogieËOe Ùeslees keâeÙe Je }neve ceg}ebÛÙee yeeyeleerle lÙeebÛeer Jee{ Dehes#esØeceeCes nesles keâer veener ÙeeÛeer Keelejpecee keâjeJeer }eieles. ÙeeefçeJeeÙe kesâme, oele, lJeÛee, lJeÛesÛee jbie, [esUs Je lÙeebÛeer "sJeCe, lÙeebÛÙee ne}Ûee}er ÙeebÛeb efvejer#eCe kesâ}b lejer SjJeer vepejsDee[ nesT çekeâCeeNÙee Deveskeâ yeeyeer }#eele Ùesleele. lemesÛe keâeKesle, IeçeeÛÙee ceeies DeeefCe ceevesJej ÙesCeeNÙee iee"er, veKes, çejerjeÛeer OeešCeer ÙeeJe¤ve osKeer} jesieeÛeer keâener ØeceeCeele keâuhevee Ùesles.

(efveJJeU Jejer} cegÅeebÛee DeeOeejs jesieeÛeb efveoeve Jee GheÛeej keâjlee ÙesCeb çekeäÙe veener. keâejCe leheçeer}Jeej mhe°erkeâjCe efleLes efo}s}b veener. lÙeeÛeØeceeCes lÙeebÛee Jeehej keâmee keâjeÙeÛee Je lÙeeheemetve keâesCeles efve<keâ<e& keâe{eÙeÛes ÙeebÛener mhe°erkeâjCe efo}s}b veener. lÙeebÛee DevJeeÙeeLe& keâmee }eJeeÙeÛee DeeefCe ÙeesiÙe DeeefCe ØeYeeJeer GheÛeejebmee"er keâesCeleer heeJe}b GÛe}eÙeÛeer Ùeemee"er [e@keäšjebÛee meu}e IÙeeJee.) çejerjeÛÙee keâener mJeeYeeefJekeâ Jeweçf e°Ùeebkeâ[s DeeefCe vewmeefie&keâ keâeÙee&keâ[s }#e efouÙeeme DeejesiÙeeefJe<eÙeer keâuhevee Ùesles. keâejCe çejerjeÛeer mJeeYeeefJekeâ Jewefçe°Ÿes DeeefCe keâeÙex DeejesiÙe efyeIe[t }eie}s keâer efyeIe[t }eieleele. Peeshe (ve }eieCes Jee DeefOekeâ }eieCes), Yetkeâ (ve }eieCes Jee DeefleçeÙe }eieCes), Ûee}Ces (efyeIe[tve Ûee}leevee lees} peeCes), ceeefmekeâ heeUer (Gefçeje megg® nesCes,DeefOekeâ jkeäleŒeeJe nesTve ÙesCes, DeefveÙeefcele nesCes efkebâJee iejesojheCee vemeleeveener ve ÙesCes), [esUs (veerš ve efomeCes), keâeve (veerš Ssketâ ve ÙesCes) Jeiewjs yeeyeeRÛee Lees[keäÙeele Dee{eJee DeeheCe Deieesoj Iesle}e. hejbleg ÙeeefçeJeeÙe çeejerefjkeâ JÙeeOeerÛÙee Øekeâejevegmeej peer }#eCes efvecee&Ce nesT }eieleele lÙeebÛÙeeyeö} ceeefnleer DemeCeb DeeJeçÙekeâ Deens.

SKeeÅee JeeÛekeâe}e }#eCeebÛeer Deçeer Ùeeoer JeeÛeCeb keä}sçekeâejkeâ Jeešs}, efÛebleepevekeâ Jeešs}. heCe ner Ùeeoer FLes osCeb DelÙeeJeçÙekeâ Deens. keâejCe çenjer YeeieebceOÙes meOeve Je megefçeef#ele }eskeâebceOÙes mJeleŠÛÙee çeejerefjkeâ DeejesiÙeeyeö}, meew‰Jeeyeö}, meeQoÙee&yeö} Je lee®CÙeeyeö} (efkebâJee le¤Ce efomeCÙeeyeö}) peeie=leer,o#elee, DeemLee, ÛeewkeâmeheCee

Je keâener JesUe Deefleefjkeäle keâeUpeer, efÛeblee Je efYeleer Dee{U}er lejer «eeceerCe, Deefçeef#ele Je iejerye }eskeâebceOÙes heefjefmLeleer Heâej JesieUer Demeles. De%eeveeheesšer Je meesefçekeâlesheeÙeer efkebâJee heefjefmLeleerçeer Peie[leevee Dee}suÙee keâeškeâheCeeheeÙeer Je jekeâšheCeeheeÙeer lÙeebÛeb DeejesiÙe heej {emeU}b Je çeejerefjkeâ #ecelee heej KeÛetve ies}er lejer lÙee JÙeeOeeRÛeb ieebYeerÙe& lÙeebÛÙee }#eele osKeer} Ùesle veener. lÙeecegUs jesie-}#eCes lÙeebvee ceeefnle nesCeb DeeJeçÙekeâ Deens. keâejCe leer ceeefnle Deme}er lejÛe lÙebevee DeejesiÙeeyeö} Je DeejesiÙeeÛÙee efyeIee[eyeö} jemle keâuhevee ÙesF&} Je DeejesiÙe peesheemeCÙeeÛÙee °erves hegjsmes o#e jenlee ÙesF&}. yengleskeâ jesieebÛÙee megjJeeleer}e Kee}er}hewkeâer keâener }#eCes Dee{Uleele. leehe ÙesCes, [eskesâogKeer, [esàÙeeÛeer Deeie, [esàÙeebheg{s DebOeejer ÙesCes, meoea, IemeeogKeer, keâeveogKeer, oeleogKeer, ceUceU, G}šŸee, {skeâje, heesšogKeer, hee"ogKeer, Úeleerle ogKeCes, Úeleerle Oe[Oe[Ces, Keeskeâ}e, GÛekeäÙee, efçebkeâe, LekeâJee, ocee (ßJeeme), ßJesleØeoj (ÙeesveerceOetve meHesâo Jee lelmece heeCeer (õJe) peeCes), ÙeesveerÛee Yeeie Kee}er mejkeâCes (Ùee}e Fb«epeerle Øees}@hme cnCeleele), veeefieCeer (neleeheeÙeeJejer} efçejebvee (veer}e jkeäleJeeefnvÙeebvee) metpe ÙesCes), meebOesogKeer, Keepe, efPeCeefPeCÙee, cetÛÚe&, jkeäleŒeeJe, keâeveele DeeJeepe ÙesCes, Debie yeefOej nesCes FlÙeeoer. Deçeer Flej yejerÛe }#eCes Deensle. heCe kesâJeU ner }#eCes veme}er cnCepes çeejerefjkeâ DeejesiÙe Ûeebie}s Deens Demes veJns. çeejerefjkeâ #ecelee, efÛekeâešer, ÛeheUlee, }JeefÛekeâlee FlÙeeefo yeeyeeRÛee }eskeâefnleeÛÙee keâle&JÙeele Jeehej nesCeb ne çeejerefjkeâ

DeejesiÙeeÛee cees"e efvekeâ<e Deens. çeejerefjkeâ çekeäleerÛee iewjJeehej nesCes ns çeejerefjkeâ jesiešheCeeÛesÛe }#eCe nesÙe.

mJeeYeeefJekeâ JeemevesÛes efvekeâ<e Jeemevee cnCepes cet}Yetle ØeJe=leer. meJee&le cet}Yetle ØeJe=leer cnCepes peieCÙeeÛeer ØeJe=leer. ¢ee ØeJe=òeercegUs ceeCetme keâçeener heefjefmLeleerle Oeerj ve mees[lee efÛeJešheCes peiele jenlees. ¢ee ØeJe=òeer}e Fb«epeerle meJne&ÙeJe} Fefvmšbkeäš cnCeleele. ner ØeJe=òeer vemeleer lej mebhetCe& ceeveJeer peerJeveeÛes veešŸe keâOeerÛe mebhetve ies}b Demeleb. SJe{bÛe veJns lej ¢eeÛe ØeJe=òeercegUs DeelceIeele ve keâjlee peiele jeefn}s}er JewefJeOÙehetCe& peerJeme=°er keâoeÛeerle keâOeerÛe mebhe}er Demeleer. KeeCes, efheCes, mebj#eCe keâjCes, Øepeveve (veJeerve yee}keâebvee pevce osCes) ¢ee Flej cet}Yetle ØeJe=òeer Deensle. Jeemevee cnCepes heg<keâUpeCe kesâJeU keâeceJeemevee mecepeleele. heCe les yejesyej veener.

JeemleefJekeâ heenlee, Jeemevee çejerjeçeer efveie[erle Deensle. heCe lejerner lÙeebÛee JesieUe efJeÛeej keâjCÙeeÛeb keâejCe cnCepes Demee efJeÛeej kesâ}e veener lej lÙeebÛÙeekeâ[s Je lÙeebÛÙee efyeIee[ekeâ[s DeejesiÙeeÛÙee meboYee&le heeneÙeÛeb jentve peeCÙeeÛeer çekeäÙelee Demeles. heefjCeeceer Demes efyeIee[ og}&ef#ele meceepeele HeâesHeâeJet çekeâleele Je JÙekeäleerÛeb Je meceepeeÛeb ØeÛeb[ vegkeâmeeve ke⤠çekeâleele. JeemeveeefJeJeçe PeeuÙeecegUs keâOeer ef}bieefhemeeš YeÙeevekeâ GÛÚeo ceeb[t çekeâlees. lej keâOeer SKeeoe vejceebmeYe#ekeâ nenekeâej ceepeJet çekeâlees. ¢eeefçeJeeÙe DeejesiÙeeÛÙee meboYee&le JeemeveebÛes efvekeâ<e }#eele Iesle}s Je veerš Jeehej}s lej veeieefjkeâebÛÙee mJeYeeefJekeâ JeemeveebÛeer hetleea JneJeer Je

lÙee efJeke=âle yevet veÙesle Ùee °erves mejkeâej}e ÙeesiÙe OeesjCes DeeKelee Ùesleele. lemesÛe lÙee OeesjCeebvegmeej ÙeesiÙe Ùeespevee jeyeJelee Ùesleele. peieCÙeeÛes, mJemebj#eCeeÛes, KeeCÙeeefheCÙeeÛes keâener meebmke=âeflekeâ mebkesâle Demeleele. lemesÛe }wefiebkeâ JeeieCegkeâerÛesner Demeleele. lÙeecegUs cet}Yetle ØeJe=òeeRÛÙee DeefJe<keâejeceOÙes osçe-efJeosçeele efJeefJeOelee Dee{Ules. heCe Skeâe ceÙee&osÛÙee he}erkeâ[s lÙeele Heâjkeâ vemelees. GoenjCeeLe& KeeCÙeeceOÙes Heâjkeâ Deme}e lejer KeeCÙeele efJe‰e DemeeJeer Demeb JeešCeb (Deew<eOe cnCetve veJns lej DeeJe[ cnCetve !) efn}e KeeCÙeeÛÙee JeemevesÛeer efJeke=âleer cnCeleele. Ùee efJeke=âleer}e Fb«epeerle keâe@Øee@HesâefpeÙee cnCeleele. lÙeecegUs KeeCes, efheCes, mebj#eCe, efveJeeje, }Qefiekeâ Deekeâ<e&Ce, ØepeveveeÛeer ØeJe=òeer, yee}mebieesheve FlÙeeoer yeeyeer mJeeYeeefJekeâ Deensle keâer DemJeeYeeefJekeâ? Deefle Deensle keâer keâceer ? keâer Deefpeyeele veener ? Ùee yeeyeeRceOÙes hegjsmes meceeOeeve Deens keâer veener ? Ùee efvekeâ<eebJej DeejesiÙeeÛeer JeemevesÛeer yeepet leheemeeÙe}e nJeer.

ceeveefmekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e Deehe}b ceve DeeefCe YeeJevee, çejerj DeeefCe Jeemeveebçeer efveie[erle Deensle. heCe Heâkeäle çeejerefjkeâ DeejesiÙeeÛee efJeÛeej keâ¤ve DeeefCe Jeemevee mJeeYeeefJekeâ Deensle keâer veenerle ÙeebÛee efJeÛeej keâ¤ve ceveeÛÙee DeejesiÙeeÛeer keâuhevee Ùesle veener. JeemeveebÛÙee DeYeeJeer JewefJeOÙehetCe& ØeeCeerme=°er Je ceeveJeer peele efškeâ}er vemeleer ns pemeb Kejb lemebÛe ceve DeeefCe ceveeÛÙee

ieefnNÙee YeeJeYeeJeveebefçeJeeÙe ceeCetme pej kesâJeU peieleÛe jeefn}e Demelee lej ceeveJeer mebmke=âleer mece=Oo Pee}er vemeleer. ØeieuYe ceveeÛes ceneved DeefJe<keâej Deme}s}s ÙeesiesßJej ke=â<Ce, cenekeâJeer Jeeuceerkeâer, cen<eea Jeefme‰ FlÙeeoer ceeveJeer mebmke=âleerceOÙes Pee}s vemeles. DeeoçeeËÛes Deeoçe& Deçee Ú$eheleer efçeJeepeer cenejepeebvee Je efveOe[Ÿee ÚeleerÛÙee Oece&Jeerj mebYeepeer jepeebvee ceeveJeeves heeefn}s vemeles. lÙeeÛeØeceeCes ceveeÛÙee efJeke=âleermee"er jkeäleefheheemeg yeve}suÙee OeceeËOeebveener heeefn}s vemeles. lÙeecegUs ceveeÛeb DeejesiÙe leheemeCÙeemee"er JesieJesieàÙee keâmeesšŸee }eJeeÙe}e nJÙee.

Deefle Gòespevee, Deefle efvejeçee, Deefle JewHeâuÙe, Deefle És<e, Deefle celmej, Deefle efÛeblee, Deefle neJe, Deefle jeie, Deefle efleškeâeje, Deefle efveiejieóheCee, Deefle }eÛeejer, Deefle obYe, Deefle lee"e, Deefle efYe$esheCee, Deefle (Jes[s) Oee[me Ùeeletve ceveeÛeb DeejesiÙe efyeIe[uÙeeÛeb OÙeeveele Ùesleb. ÙeeefçeJeeÙe keâenerlejer iegvne Ie[uÙeeÛeer šesÛeCeer efkebâJee me} (DehejeOeeÛeer YeeJevee), efnbmesÛeer Je=òeer, onçeleJeeoer Je=òeer, ngketâceçeener Je=òeer, ieg}eceefiejerÛeer (mJele: efJe<eÙeerÛeer Ie=Cee yeeUieCÙeeÛeer Je mJele:}e nerve mecepeCÙeeÛeer) Je=òeer Ùee meJeeËletve osKeer} ceve jesieš PeeuÙeeÛes }#eele Ùesles. kesâJeU mebkegâefÛele mJeeLee&cegUs Je neJe DelÙeeefOekeâ Jee{uÙeecegUs DeefveJeej yenkeâ}s}b ceve lÙee JÙekeäleerÛee, mJele:Ûee DeeefCe yejesyejÛe kegâšgbye Je meceepe ÙeebÛee meJe&veeçe ke⤠çekeâleb. ÙeeefJe<eÙeer ßeerceled YeieJeodieerlesceOÙes ogmeNÙee DeOÙeeÙeele yeeme°eJee Je $esme°eJee Demes oesve ç}eskeâ Deensle. ns ç}eskeâ kesâJeU DeeOÙeeeflcekeâ ceb[Uermee"erÛe veenerle, lej meJe&meeceevÙeebmee"er osKeer} Deensle.

OÙeeÙelees efJe<eÙeevhebgme: me*diemles<ethepeeÙeles ~ me*dieelmebpeeÛele keâece: keâeceel›eâesOeeÓefYepeeÙeles ~~ 2.62 ~~ ›eâesOeeled YeJeefle mebceesn: mebceesnelmce=efleefJeYeüce: ~ mce=efleYebüçeeled yegefæveeçe: yegefæveeçeelØeCeçÙeefle ~~ 2.63 ~~ ceefLeleeLe& Demee keâer GheYeesiÙe efJe<eÙeeÛeb efÛebleve keâjlee keâjlee lÙeebÛee mebie neslees. mebieeÛÙee Éejs Ûeškeâ }eieles. ceie Ûeškeâ melele hetCe& JneJeer Deçeer FÛÚe GlheVe nesle jenles. ner FÛÚe hetCe& Pee}er veener keâer ›eâesOe GlheVe neslees. ›eâesOeecegUs ceeCetme mebceesefnle neslees Je lÙeeÛeer GheYeesieeÛÙee heefjCeeceebÛeer Dee"JeCe (peeCeerJe) ve° nesles lÙeecegUs meejemeej yegæer (efveCe&Ùeçekeäleer) ve° nesles Je ÛegkeâerÛÙee efveCe&ÙeeheeÙeer melele ÛegkeâerÛÙee heeJe}s he[tve ceeCemeeÛee meJe&veeçe neslees ceve DeveeJej Pee}s}er JÙekeäleer GÛÛeheoer Deme}er lej leer JÙekeäleer mJele: yejesyejÛe meceepee}e keâçeer jmeeleUe}e vesT çekeâles ÙeeÛeer ÙeeJe¤ve keâuhevee ÙesF&}. ieeJeheeleUer h eemet v e les peeieef l ekeâ heeleUer h eÙeË l e ef v ejer # eCe kesâuÙeeme ÙeeÛeer Kee$eer hešs} Je çejerjeÛÙee DeejesiÙeeØeceeCes ceveeÛÙee DeejesiÙeekeâ[s hegjsmes }#e osCes Je lÙeemee"er ÙeesiÙe efvekeâ<e }eJeCes efkeâleer DelÙeeJeçÙeekeâ Deens ÙeeÛeer Kee$eer hešs}. lÙeeceg U s kes â JeU ®iCeÛe veJns lej [e@ k eä š j, heef j Ûeeef j keâe, Jee@[&yee@Ùe, JewÅekeâerÙe JÙeJemeeÙeeleer} efçe#ekeâ, leb$e%e, Deew<eOe kebâhevÙeebÛes cee}keâ, lÙeebÛes meu}eieej, DeefOekeâejer, DeejesiÙeeÛÙee Ùeespevee yeveJeCeejs

lep%e DeeefCe Ùee meJeeËJej meòee ieepeJeCeejs ceb$eer Ùeebveer DeejesiÙeeyeeyeleÛÙee Ùee yeeyeer efJeÛeejele IesleuÙee lej çeejerefjkeâ DeejesiÙeekeâ[s DeelÙebeflekeâ }#e Je hewmee DeeefCe DeejesiÙeeÛÙee Flej Debieekeâ[s cee$e og}&#e Je JeešCÙeeÛÙee De#elee Demeb nesCeej veener. heefjCeeceer, JewÅekeâerÙe mesJesÛÙee, mebçeesOeveeÛÙee, efçe#eCeeÛÙee Je JewÅekeâerÙe JÙeJemeeÙeeÛÙee #es$ee}e meJeeËÛÙee, mebhetCe& Je KeNÙee DeejesiÙeeÛes heefjceeCe Je me#ecelesÛeer veJemebpeerJeveer efceUs}.

yeewefækeâ Je JewÛeeefjkeâ mJeemLÙeeÛes efvekeâ<e yegæer Je efJeÛeej ns osKeer} çejerj, Jeemevee Je YeeJeveebçeer efveie[erle Deensle. çejerj, Jeemevee, ceve, ceveeleer} YeeJevee ÙeebÛee DeeefCe yegæer Je efJeÛeej ÙeebÛee hejmhejebJej heefjCeece nesle Demelees. heCe efJeÛeej DeefOekeâ JÙeehekeâ Deensle Demeb cnCelee ÙesF&}. keâejCe efJeÛeejhetJe&keâ kesâ}suÙee ke=âleer}e DeefOekeâ JÙeehekeâ Deensle Demeb cnCelee ÙesF&}. keâejCe efJeÛeejhetJe&keâ kesâ}suÙee ke=âleer}e DeefOekeâ heefjCeecekeâejkeâlee Demeles. lÙeecegUs ÛeebieuÙee Jee JeeF&š heefjCeeceebÛÙee °erves yegæer}e DeefOekeâ ØeKejlee Demeles. Yesokeâlee Demeles. meeceLÙe& Demeles. lÙeecegUs efJeÛeej heejKeCÙeemee"er osKeer} ÙeesiÙe efvekeâ<e nJesle. OeceeËOe, peelÙebOe, JeCe&És<eer, Oece&És<eer Je Deçee Flej efJeke=âle efJeÛeejmejCÙeebveer ceeveJeeÛeb efkeâleer vegkeâmeeve kesâ}bÙe ns }#eele Iesle}b lej Ùee efvekeâ<eebÛeb cenlJe OÙeeveele ÙesF&}. peie JeeF&š Deens, peieeÛee veeçe nesCeej, }eskeâ DeeheuÙee JeeF&šeJej Deensle, DeeheCe meJe&ßes‰ Deenesle, DeelcenlÙee keâjeJeer, Ketve keâjeJee, Ûeesjer keâjeJeer lemesÛe Flej JesieJesieUs

iegvns keâjeJes Demes efJeefJeOe ØekeâejeÛes efJeÛeej Deveskeâ ceveesefJekeâejele Ùesleele. ceve DeeefCe yegæer Skeâceskeâebçeer efveie[erle DemeuÙeecegUs Demeb nesleb. ÙeeefçeJeeÙe JesieJesieàÙee efJeÛeejØeCeeuÙee yegæerÛÙee Éejs efJekeâefmele nesleb Demeleele DeeefCe lÙeebÛÙee pevekeâebÛÙee Je=òeervegmeej lÙeeÛÙeeble efJeke=âleer Ùesles. meenefpekeâÛe efJeefJeOe Je=òeer Je Øeke=âleerÛes }eskeâ Deçee efJeÛeejmejCÙeekeâ[s Deekeâef<e&le nesleele Je lÙeebÛes hee"erjeKes (DevegÙeeÙeer) nesleele. JeCe&És<eer, peelÙebOe, OeceeËOe, efJemleejJeeoer, hegve®ppeerJeveJeeoer, Deeefmlekeâ, veeefmlekeâ FlÙeeoer efJeÛeejmejCeerJe¤ve yeewefækeâ DeejesiÙeeÛeer keâuhevee Ùesles.

JeeieCegkeâerÛes efvekeâ<e DeeheuÙee Jeemevee, YeeJevee, efJeÛeej ns vesnceerÛe ØelÙe#eele Glejleele Demeb veener. ÙeeG}š Jeemevee, YeeJevee Je efJeÛeej heg<keâUoe Deehe}s DeeheuÙeener keâUle veenerle. lÙeecegUs Jeemevee, YeeJevee Je efJeÛeejebÛes DeejesiÙe veerš keâUCÙeemee"er Je lÙeele efyeIee[ DemeuÙeeme lÙeeÛeer leer›elee keâUCÙeemee"er JeeieCegkeâerÛes keâener efvekeâ<eosKeer} efJeÛeejele IesCeb DeeJeçÙekeâ Deens. mekeâeUer JesUsJej ve G"Ces, DeebIeesU ve keâjCes, oele ve IeemeCes, keâhe[s veerš ve Iee}Ces, DeefleçeÙe yesefçemle DemeCes, DeelÙebeflekeâ Skeâ}keâeW[sheCeeves jenCes, melele efÛe[Ces, Deej[Ces, ye[ye[Ces, efJeefJeOe ØekeâejÛÙee JÙemeveebÛÙee Deenejer peeCes Deçee yeeyeerletve JeeieCegkeâerleer} DeejesiÙeeÛee efyeIee[ peeCeJetve Ùeslees.

DeeheuÙee mebmke=âleerceOÙes Je efçe#eCeebOÙes Ùece, efveÙece, Deemeve, ØeeCeeÙeece, ØelÙeenej, OeejCee, OÙeeve, meceeOeer DeeefCe meeNÙeebceOÙes

DebleYetl& e Deme}s}e pehe, lehe, çeewÛe cnCepes Debleyee&¢e mJeÛÚlee Je çegæer ¢ee yeeyeeRvee DelÙeble cenlJe nesleb. heCe meOÙeeÛÙee JewÅekeâerÙe ceneefJeÅee}ÙeebceOÙes He@âçeve cnCetve ’’Ùeesiee Je cesef[šsçeve’’ FlÙeeoeRJej DeOegveceOetve heefjmebJeeo/ ÛeÛee& nesle Deme}er lejer Ùee yeeyeeRvee mLeeve veener, lÙeecegUs JewÅekeâerÙe JÙeJemeeÙeele Deveskeâ Deefve° ØeLee yeeskeâeUuÙee Deensle. De°ebieùoÙe Ùee «ebLeebceOÙes ÙeemeboYee&le ceeie&oçe&keâ "js} Demee Skeâ ç}eskeâ Deens. efYe<epe: meeOegJe=òeeveeb Yeõb Deeieceçeeef}veeced ~ DeYÙemlekeâce&Ceeced Yeõb Yeõb

YeõeefYe}eef<eCeeced ~~ ÙeeÛee DeLe& Demee Deens keâer, ceveeveb DeeefCe JeeieCegkeâerveb meppeve Deme}s}e, JewÅekeâçeeŒeeÛee meebieesheebie DeYÙeeme kesâ}suÙee, mJele:ÛÙee keâcee&le (çeŒeef›eâÙee Je lelmece) kegâçe} Deme}suÙee DeeefCe meJeeËÛe keâuÙeeCe JneJeb Deçeer ceveeheemetve FÛÚe keâjCeeNÙee JewÅeeÛeb ([e@keäšjÛeb) keâuÙeeCe nesJees. Ùee ç}eskeâeJe¤ve DeeheuÙee mebmke=âleerceOÙes Je JewÅekeâ efçe#eCeeceOÙes efkeâleer Goeòelee DevegmÙetle Deens ns }#eele ÙesF&}. hewmee, meòee, ceeve, Øeefmeæer Je Deçee ØekeâejÛÙee Flej Øe}esYeveebÛÙee Deenejer ies}suÙee (cevees®iCe) JÙekeäleer, DeefOekeâej Je meòee Ùeebveer DebOe nesTve Ùee yeeyeeRkeâ[s De#ecÙe og}&#e keâjleele.

JeeieCegkeâerÛeer keâener Jewefçe°Ùes keâewšgbefyekeâ peerJeveeçeer efveieef[le Demeleele. ÙeehetJeea efJeÛeejele Iesle}suÙee efvekeâ<eebletve leer GIe[ nesleeleÛe Demes

veener. lÙeecegUs keâewšgbefyekeâ peerJeveeÛÙee leheçeer}ele efçejCebner KeNÙee DeejesiÙeeÛÙee Øeehleermee"er DeeJeçÙekeâ "jleb. DeLee&le ns [e@keäšjvesÛe keâjeJeb Demeb veener. ØelÙeskeâeveb mJele:Ûeb mJele: }#eele IesCebner çekeäÙe Je GheÙegkeäle Demeleb. veJeNÙeeves yeeÙekeâes}e Jee yeeÙekeâesves veJeNÙee}e ceejCes, keâOeerner Skeâ$e ve pesJeCes, Skeâ$e ve jenCes, DeeF&-Jeef[}ebvee veerš ve JeeieJeCes, lÙeebvee ceejCes, melele leCeeJeeKee}er DemeCes, ceg}ebvee ceejCes, lÙeebvee ÚUCes Deçee Deveskeâ ØekeâejÛÙee JeeieCegkeâerletve ceeCemeeÛeb keâewšgbefyekeâ mJeemLÙe Jee DemJeemLÙe Øeefleefyebefyele nesleb.

DeejesiÙeeÛee efJeÛeej keâjleevee Je DeejesiÙeeefJe<eÙeer efçe#eCe osleevee Ùee cegÅeebÛee hegjsmee efJeÛeej nesle veener. Ùee yeeyeeRÛee efveoeve Je GheÛeejÛe veJns lej meeceeefpekeâ DeejesiÙeeÛÙee °ervebner efJeÛeej keâjeÙe}eÛe nJee.

meeceeefpekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e meeceeefpekeâ DeejesiÙe Ùee çeyoeÛes oesve DeLe& efveIeleele. Skeâ cnCepes JÙekeäleerÛeer meceepeeleer} JeeieCegkeâ Je DeepegyeepetÛÙee }eskeâebçeer Deme}s}s efleÛes mebyebOe DeeefCe ogmeje DeLe& cnCepes pÙee meceepeele DeeheCe jenlees, lÙee meceepeeÛeb DeejesiÙe ( cnCepesÛe meceepeeleer} mebkesâle, ®{er, hejbheje, keâeÙeos DeeefCe Skebâoj

meeceeefpekeâ JeeleeJejCe). keâejCe DeeheuÙee JeeieCegkeâeRÛee meceepeeJej DeeefCe meceepeeÛee DeeheuÙee peerJeveeJej heefjCeece nesle Demelees.

1. meeceeefpekeâ DeejesiÙeeÛee heefn}e hew}t leheemeCÙeemee"er DeeheuÙee}e meeceeefpekeâ JeeieCegkeâerÛeer keâener efvekeâ<eebJej leheemeCeer keâjeJeer }eieles. meJe&meeceevÙeheCes heg<keâUpeCe Deçeer leheemeCeer keâUle vekeâUle keâjleeleÛe. heCe leer peeCeerJehetJe&keâ DeeefCe heæleçeerjheCes keâjCeb efvekeâ<eebletve megš}suÙee efJeke=âleer DeeheuÙee [e@keäšjebÛÙee efkebâJee DeeheuÙee mJele:ÛÙee }#eele ÙesT çekeâleele. efJeke=âleer }#eele Dee}er keâer GheÛeej JesUerÛe keâjlee Ùesleele. Ùee °erveb Kee}er} efvekeâ<e cenlJeeÛes Deensle.

Keesšb yees}Ceb, efo}s}e çeyo ve heeUCeb, meeJe&peefvekeâ ef"keâeCeer IeeCe keâjCeb (Goe. efKe[keâerletve, ojJeepeeletve, yeeukeâveerletve keâÛeje yeensj HesâkeâCeb), keâeceeJej vesnceer iewjnpej jenCeb, Gefçeje peeCeb, mJele:Ûeb keâece ve keâjCeb, cegöece JesU keâe{Ceb, melele Ûegkeâe keâjCeb. iegvns keâjCeb Deçee JeeieCegkeâerleer} efJeke=âleerletve JÙekeäleerÛeb meeceeefpekeâ DeejesiÙe leheemelee Ùesleb. ÙeemeboYee&le DeeCeKeer Skeâe efvekeâ<ee}e cenlJe Deens. ne efvekeâ<e cnCepes DeeheCe Deehe}er celeb ceeb[t çekeâlees keâer veener ns Heâej cenlJeeÛeb Deens. DeLee&le heg<keâUebvee Deehe}er celeb cee[lee Ùesle veenerle cnCetve les leelkeâeU jesiepepe&j Pee}s Demeb cnCeCeb ÙeesiÙe veJns. heCe mJele:Ûeer celeb veerš ceeb[lee ÙesCeb JÙekeäleerÛÙee Gòece meeceeefpekeâ DeejesiÙeeÛeb Skeâ }#eCe

Deens. ÙeeG}š heefjCeeceebÛeer heJee& ve keâjlee yespeyeeyeoejheCes, ceboeOeheCes, yesheJeeF&ves efkebâJee nsleghegjmhej og<šheCes mJele:Ûeer Jee FlejebÛeer celeb cee[Ceb ns JÙekeäleerÛÙee meeceeefpekeâ jesiešlesÛeb }#eCe Deens. efçe#ekeâ, ØeeOÙeehekeâ, mejkeâejer meu}eieej, efJeÛeejJeble, lemesÛe ØemeejceeOÙeceeleer} }eskeâebÛÙee °erves ne peemle cenlJeeÛee efvekeâ<e Deens. DeeCeKeer Skeâ meeceeefpekeâ DeejesiÙeeÛee efvekeâ<e cnCepes vÙeeÙeeÛeer Ûee[. meceepeeceOÙes vÙeeÙe DemeeJee Demeb vegmeleb JeešCebosKeer} keâceer cenlJeeÛeb veener !

2. JÙekeäleerÛeer meeceeefpekeâ JeeieCetkeâ meJeeËÛÙee keâuÙeeCeeÛeer JneJeer Ùeemee"er ÙeemeboYee&le ØelÙeskeâ meceepeele keâener JÙeJenej Je keâener efçe°eÛeej Demeleele. vesnceer keâener veJeerve JÙeJenej Je keâener efçe°eÛeej leÙeej nesleele Je keâener veenermes nesleele. lÙeebÛee efJeÛeej kesâ}e lej meceepeeÛes DeejesiÙe keâmes Deens ns }#eele Ùesleb.

DeeheuÙeekeâ[s DeeefleLÙe, pÙes‰ebÛee Deeoj, Dehebieebvee ceole, çespeejOece&, ieg®peveebÛee Deeoj Demes keâener mebkesâle nesles Je keâener ØeceeCeele Depetve Deensle. ns mebkesâle ve° nesCeb ns meeceeefpekeâ DeejesiÙe efyeIe[uÙeeÛeb }#eCe nesÙe. lÙeeÛeØeceeCes DeeheuÙeekeâ[s cele osCÙeeÛeer Je celeb peenerjheCes ceeb[CÙeeÛeer cegYee Deens ns meceepeeÛÙee DeejesiÙeeÛeb }#eCe Deens. meeceevÙeebÛeer celeb o[he}er peeCeb ns o[heçeenerÛeb Je meceepeeÛÙee jesiešheCeeÛeb }#eCe Deens keâer veener ns Heâej cenlJeeÛeb Deens. efpeLes vÙeeÙe efceUle veener lees meceepe lÙee meceepeeleer} }eskeâebÛeb DeejesiÙe meJe&leeshejer efyeIe[Jetve lÙeebÛee meJe&veeçe Ie[Jetve DeeCet çekeâlees. mebkesâleeØeceeCesÛe, mejkeâejer efveÙece, GheefveÙece, keâeÙeos FlÙeeoerosKeer}

}eskeâefnleeÛes Deensle keâer veenerle ns cenlJeeÛeb Deens. ÙeebÛÙeele efJeke=âleer Dee}er lej meceepepeerJeve Je heefjCeeceer JÙekeäleerpeerJeve efJeke=âle nesT çekeâleb

DeeefLe&keâ Je JÙeeJemeeefÙekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e DeeheCe Ghejeskeäle meJe& efvekeâ<eebJej efvejesieer "j}es lejer DeeefLe&keâ jesiešheCeeveb Deehe}b meJe&mJe ve° nesT çekeâleb. lÙeecegUs keâener DeeefLe&keâ efvekeâ<e heneÙe}e nJes. DeeheCe mJele:ÛÙee Je mJele:ÛÙee kegâšgbyeeÛÙee iejpee YeeieJeCÙeeFlehele hewmes efceUJelees keâe veener ? DeeheCe yeeb[iegU yevetve peielees keâeÙe ? Deehe}e JÙeJemeeÙe GheÙegkeäle Deens keâer neefvekeâejkeâ ? SKeeoe Ûeesj çeejerefjkeâ°Ÿee ye}ob[ Deme}e lejer lÙeeÛÙee JÙeJemeeÙeeÛÙee efvekeâ<eebJej heeefn}s Demelee lees YeÙebkeâj jesieer DemeuÙeeÛe leelkeâeU }#eele Ùesleb. cnCetve DeeefLe&keâ Je JÙeeJemeeefÙekeâ DeejesiÙeeÛÙee efvekeâ<ee}e DelÙeble cenlJe Deens. lÙeeÛe ØeceeCes DeeheCe hewmes efveJJeU keâmes efceUJelees SJe{ŸeeJej DeeefLe&keâ DeejesiÙe "jle veener. DeeheCe Deehe}er efceUkeâle KeÛe& keâçeer keâjlees Ùee}e DeefleçeÙe cenlJe Deens. ojes[sKeesjer, Keb[Ceer, Ûeesjer, }yee[er, efheUJeCetkeâ, vee[JeCetkeâ, De[JeCetkeâ FlÙeeoer ceeieeËveer hewmes efceUJeCeb DeeefCe ogmeNÙeeÛeb vegkeâmeeve keâjCÙeemee"er (Goe. Debce}er heoeLe& hemejJeCÙeemee"er), ogmeNÙeebvee "sÛeCÙeemee"er , o[heCÙeemee"er, FlejebÛee efJeOJebme keâjCÙeemee"er (Goe. DeCJeŒes Je #esheCeeŒes yeveJetve) les KeÛe& keâjCeb cnCepes YeÙeevekeâ Je mebnejkeâ jesie nesÙe.

mJeemLÙeeÛÙee Ùee JÙeehekeâ efvekeâ<eebceOÙes DeeheCe yejsÛe peCe keâoeefÛele yemeCeej veener. heCe lÙeecegUs veeGceso neslee veÙes. lÙeeÛeØeceeCes ns efvekeâ<e JÙeJenejele Deensle Demes mecepeCÙeeÛeer Iees[Ûetkeâ keâjlee veÙes.

DeeefLe&keâ DeejesiÙe cnCepes kesâJeU ßeercebleer (pecee Je KeÛe& Deceeveg<eheCes kesâ}s}er) veJns Je oeefjõŸeeleer} (DeeUme, efve®lmeen, efheUJeCetkeâ Jee lelmece keâejCeebveer Dee}suÙee) ceer"Yeekeâjerle}b meceeOeeve veJns meceepeesheÙeesieer Gòece JÙeJenejeves Oeve pees[Ces, Dekeâefuhele Deeheòeermee"er keâener Yeeie efçeu}keâ "sJeCes Je Gj}s}e Yeeie mJele:ÛÙee Je FlejebÛÙee keâuÙeeCeemee"er KeÛe& keâjCes cnCepes DeeefLe&keâ DeejesiÙe nesÙe. heCe hewmee efceUCÙeeyeeyele Je KeÛee&efJe<eÙeer SJe{b Yee<Ùe hegjsmeb veener.

DeeefLe&keâ DeejesiÙeemeboYee&le hetJeeaÛÙee Je DeepeÛÙee keâeUele Skeâ cees"e Heâjkeâ he[le Ûee}}eÙe lees }#eele IÙeeÙe}e nJee. hetJeea efceUkeâleerÛee keâener Yeeie ieesjieefjyeebvee oeve, osJeUs yeebOeCeb, heeCeheesF& Iee}Ceb, DeVeÚ$e Iee}Ceb FlÙeeoer ceeieeËveer Oecee&Le& Ùee meojeKee}er KeÛe& keâjlee Ùesle Demes.

Deepe heefjefmLeleer PeheešŸeeves yeo}le Ûee}}erÙe. Ghejeskeäle meJe& #es$eeceOÙes YeÙeevekeâ Yeü°eÛeej, jemeJeš iegb[efiejer, ieef}ÛÚ jepekeâejCe, ogjeÛeejer {esbieyeepeer, Oeeboele KeesšsheCee FlÙeeoeRvee Tle Dee}e Deens. lÙeecegUs Oece& keâje Demee OeeJee keâjCeeNÙee DeheJeeoelcekeâ Demme} meeOegmebvÙeeçeeÛes ne} nesle Deensle. ÙeeG}š melçeer} oelÙeebÛÙee ceveele mebYeüce efvecee&Ce nesle Deens. oeve keâjeJeb keâer ke⤠veÙes ? Ùee KeNÙeeKegNÙee ÉbÉeheeÙeer lÙeebÛÙee ceveeÛee keâeW[eceeje nesle Deens. nerÛe yeeye mejkeâejer

keâj YejCÙeeÛÙee yeeyeleerle }eiet Deens. keâj YejCeeNÙeebÛee ceveesYebie DeeefCe keâjyeg[JÙeebÛee GoesGoes PeeuÙeecegUs keâj YejCeeNÙeebÛÙee heojer DeJens}vee Ùesle Deens. keâj Yej}e iesuÙeeveblej lÙeeÛee ÙeesiÙe efJeefveÙeesie nesle vemeuÙeeÛÙee peeefCeJescegUs keâj YejCeeNÙeeÛÙee heojer HeâmeJeCetkeâ PeeuÙeeÛeb og:Ke ÙesleÙeb. meeneefpekeâÛe Deçee heefjefmLeleerle DeeefLe&keâ DeejesiÙeeÛÙee yeeyeleerle DeefOekeâ ceeie&oçe&veemee"er }sKekeâeÛeer keâecepeerJeve, menŒeves$e, veecemcejCe, mebhetCe& DeejesiÙeeÛee efJekeâeme, Health in Geeta, Stress Management, Conceptual Stress Management, Smiling Sun FlÙeeoer GheÙegkeäle hegmlekesâ JeeÛeeJeer.

çew#eefCekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e efçe#eCeeçeer mebyeefOele meeNÙeebveer mJele:ÛÙee efçe#eCeeyeeyele Je efJeefJeOe DeYÙeeme›eâceeyeeyele heg{er} efvekeâ<e }eJeeÙe}e nJesle.

1) mepe&veçeer}lee 2) Glheeokeâlee 3) meeceeefpekeâ GheÙeesie 4) ceveeÛee efJekeâeme 5) ceveesjbpeve 6) çeejerefjkeâ megÂ{lee. Ùee yeeyeer Deensle. keâeÙe Je efkeâleer Deensle ?

1) meeefnlÙeefveefce&leer, GÅeesie, çesleer JeiewjWceOÙes çeeUe

keâe@}speebÛee menYeeie ns çew#eefCekeâ DeejesiÙeeÛeb Skeâ }#eCe

Deens.

2) çeeUe, keâe@}spe, JÙeeJemeeefÙekeâ keâe@}spes Ùeebveer lÙeeÛÙee

#es$eebÉejs meceepee}e ceeie&oçe&ve Je ceole kesâ}er heeefnpes.

3) efJeÅeeLeea Je efçe#ekeâebvee mebkegâefÛeleleskeâ[tve efJeçee}lJeekeâ[s vesCeejs Ghe›eâce çeeUe keâe@}speele nJesle.

4) efçe#ekeâ-efJeÅeeLeea ÙeeÛes ceveesjbpeve nesCess DeeJeçÙekeâ Deens.

5) efçe#ekeâ-efJeÅeeLÙeeËÛÙee çeejerefjkeâ DeejesiÙeekeâ[s osKeer}

hegjsmes }#e efo}s peeÙe}e nJes.

6) efçe#ekeâ Je efJeÅeeLÙeeËvee keâesCelesner DeeefLe&keâ o[heCe Ùeslee veÙes.

jepekeâerÙe DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e JÙekeäleer keâesCelÙee jepekeâerÙe efJeÛeejebveer keâece keâjles ÙeeJej efleÛeb jepekeâerÙe DeejesiÙe "jleb. lÙeeÛeØeceeCes jepekeâerÙe heefjefmLeleercegUs JÙekeäleerJej keâesCeles yejsJeeF&š heefjCeece Ie[leele lÙeeJe¤ve meceepeeÛÙee jepekeâerÙe heefjefmLeleerÛeb DeejesiÙe "jleb. ÙeeefJe<eÙeerÛes efvekeâ<e ÙeehetJeeaÛes efJeJejCe }#eele IesleuÙeeme kegâCee}ener yeveJelee Ùesleer}. pees ceeCetme KeNÙee DeLee&ves efJeßJekeâuÙeeCekeâejer ØesjCeebvee Deelcemeele keâjlee keâjlee lÙeebÛes cenlJe Jee{Jes} lÙeeÛes jepekeâerÙe DeejesiÙe Gòece nesÙe. pÙee meceepeele Ghejeskeäle OeesjCes Je Ùeespevee meJe& #es$eele keâeÙe&jle Demeleer} lees meceepe jepekeâerÙe Â<ddšŸee ßes‰ mecepeeJee.Ùee ØesjCeebvee veekeâejCeejs keâUle vekeâUle mJele:ÛÙeeÛe meJeexÛÛe ØesjCeebvee veekeâejle

Demeleele. les jesieš nesÙe.

meebmke=âeflekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e meebmke=âeflekeâ DeejesiÙe ner mebkeâuhevee SKeeÅee}e lÙeeÛÙee meebmke=âeflekeâ DeefmcelesJej Dee›eâceCe keâjCeejer Jeešs}. hejbleg Deçeer yeeye veener.

JewefJeOÙeeJej Iee}e DeeCeCeejs Demes keâesCelesner efvekeâ<e FLes veenerle. heCe vejyeUer, meleer, Demhe=çÙelee, kesâçeJeheve, yee}efJeJeen, osJeoemeer Deçee ØeLee meceepeeÛee DeeefCe Deçee ØeLeebÛÙee meceLe&keâebÛee jesiešheCee oeKeJeleele. lÙeeÛeØeceeCes }eT[ mheerkeâj }eJetve ØeeLe&vee, Yepeve Jeiewjs keâeve"àÙee yemeJeCeeNÙee DeeJeepeele keâjCes, jmlÙeeJej ØeLe&vee keâ®ve JeenlegkeâerÛeer keâeW[er keâ®ve Flejebvee $eeme osCes, Oeeefce&keâ efcejJeCegkeâerceOÙes nwoesme Iee}Ces, meeJe&peefvekeâ hetpeebmee"er mekeäleerves Jeie&Ceer GkeâUCes ner meejer meebmke=âeflekeâ jesiešheCeeÛeer }#eCes Deensle. megboj mebmke=âleer ner meJe&JÙeeheer Demeles. megboj megleer keâhe[s, çeekeâenejer meeefòJekeâ Yeespeve, mJeÛÚ heeCeer, megboj Je DeejesiÙee}e GheÙegkeäle HeâUeHegâ}ebÛÙee yeeiee, heesnCÙeeÛes le}eJe, JÙeeÙeeceçeeUe, ›eâer[ekeWâõ Ùee meeNÙee yeeyeeRJej yengje°^erÙe çees<eCekeâlÙeeËÛee ØeYeeJe Øeefleefoveer Jee{le Deens. Jejer} yeeyeerÛeer peeiee ke=âef$ece OeeiÙeeÛes keâhe[s, ceebmeenejer Jee les}keâš pesJeCe, he@keâyebo yeeš}erle}s heeCeer, efve®heÙeesieer Hegâ}ebÛÙee yeeiee efkebâJee ke=âef$ece HeâUs, Hegâ}s, ceneie[s leLeekeâefLele nsuLe efjmee@š&me efkebâJee keä}ye Ùeebveer

Iesle}er Deens. neleme[erÛeer OeevÙes, ceeleerÛeer Yeeb[er ÙeebÛeer peeiee efjHeâeFb[ OeevÙes Je ketâ}jveer Iesle}er Deens. ceer"eiejebJejner meb›eâeble ÙesTve ceeCetme meeOÙee ceer"e}ener ceesleeo JneÙeÛeer heeUer Dee}er Deens. ’’pes pes mebkegâefÛele DeeefCe pes pes Peieceieerle, yešyešerle Je efLeu}j les les ßes‰ !’’ Deçee DeeçeÙeeves Je=òehe$es, šer.Jner. Je Fbšjvesš YejYe¤ve Ûee}}er Deensle. meebmke=âeflekeâ jesie}#eCeeÛeer ner Skeâ efveJJeU Pe}keâ Deens. veerš efJeÛeej keâ¤ve Demes Flej efvekeâ<e osKeer} yeveJeeÙe}e nJesle.

efJe%eeveeÛÙee #es$eeleer} DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e DeeheuÙeeleer} heg<keâUebvee Jew%eeefvekeâ Je leebef$ekeâ yeeyeeRÛe Heâej Ûeebie}b Debie Demeleb. lÙeecegUs efJe%eeve Je leb$e%eeveeÛÙee #es$eele les ves$eoerhekeâ Ùeçe efceUJeleele. çeuÙeef›eâÙeeçeeŒe, Ùeb$e%eeve, jmeeÙeveçeeŒe, FlÙeeoer #es$eeleer} les cees"er keâeceefiejer ieepeJeleele. heCe Ùee #es$eeleer} }eskeâebÛeb keâle=&lJeosKeer} lÙeebÛÙee meeceeefpekeâ GheÙegkeälelesJe¤ve leheemeeÙe}e nJeb. Gòece leb$e%e hewmee, ceeve Je Deçee Flej mebkegâefÛele }eYeebmee"er DeCegyee@ cye, neÙe[^espeve yee@cye Jeiewjs #es$eebceOÙes keâece keâjleele lesJne les jesieš nesÙe. efJeçes<ele: pesJne DeCJeŒe peiee}e Jes"er}e OejCeeNÙee je°^ebmee"er yeveJe}er peeleele lesJne lej leer yeveJeCeeNÙeebÛeb keâle=&lJe vekeäkeâerÛe jesieš "jleb. ÙeemeboYee&le ieerlesceOÙes melejeJÙee DeOÙeeÙeeleer} SkeâesefCemeeJÙee ç}eskeâ DelÙeble mecehe&keâ Deens. lÙeeletve DeÛetkeâ ceeie&oçe&ve efceUleb. ne

ç}eskeâ Kee}er}ØeceeCes Deens.

cet{«eensCeelcevees Ùelheer[Ùee ef›eâÙeles lehe: ~ hejmÙeeslmeeo&veeLe& Jee, leòeecemecegoeùleced ~~ 17.19 ~~

DeLe& : ogmeNÙeeÛee efJeveeçe keâjCÙeemee"er, mJele:ÛÙee çejerje}e $eeme osTve DeefJeJeskeâer ceeCemeeves kesâ}s}s lehe ns leeceme leheeÛejCe nesÙe. lÙeecegUsÛe Ghejeskeäle leb$e%eeveeÛeb Je Jew%eeefvekeâeÛeb lehe (keâ° Je keâle=&lJe) leeceme (DeeheuÙee çeyoele jesieš) nesÙe. ÙeeG}š jesieØeefleyebOekeâ }me, ceesleerefyebotÛeer çeŒeef›eâÙee Jeiewjs çeesOe }eJeCÙeeÛeb keâeÙe& ns Gòece DeejesiÙeeÛeb }#eCe nesÙe. Deçeer efkeâleerlejer GoenjCeb Deensle.

DeewÅeesefiekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e Jejer} leke&âçeeŒe GÅeesieeÛÙee #es$ee}ener }eiet he[leb. çeŒeeŒeebÛes keâejKeeves keâe{tve leer çeŒeeŒes KeheJeCÙeemee"er FlejebÛee efJeveeçener Ie[Jetve DeeCeeÙe}e pes ceeiesheg{s heenle veenerle lÙeebÛeb DeejesiÙe efyeIe[}b Deens Ùeeyeö} çebkeâe vemeeJeer. ÙeeG}š veeçeerJeble çesleercee}eJej (YeepÙee, HeâUHeâUeJeU, otOe FlÙeeoer) Øeef›eâÙee keâ¤ve veemee[er šeUCeejs Je çeskeâ[es çeslekeâNÙeebvee efo}emee osCeejs GÅeesie keâe{Ces Je Ûeebie}s Ûee}JeCes ns Gòece DeejesiÙeeÛeb }#eCe nesÙe. meg%e JeeÛekeâebvee Deçee oesvner ØekeâejÛÙee GÅeesieebÛeer Ùeeoer

efkeâleer cees"er nesT çekeâles ns menpe }#eele ÙesF&}. lÙeecegUs Deçeer Ùeeoer FLes osCÙeeÛeer iejpe veener. DeejesiÙeeÛee ne hew}t Je lÙeeÛeb cenlJe }#eele IesCÙeeÛee cegöe cenlJeeÛee Deens.

heÙee&JejCeeÛÙee DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e meveeleve YeejleerÙe mebmke=âleer}e veÅee, Je=#e, ØeeCeer, heJe&le FlÙeeoeRçeer Deme}s}er Deehe}er Skeâelcekeâe ØelÙeÙee}e Dee}s}er nesleer. lÙeecegUs DeeheuÙee mebmke=âleerle heÙee&JejCee}e DeefleçeÙe cenlJeeÛeb mLeeve nesleb. ogozJeeveb Deepe les keâceer Pee}bÙe. ieeÙe, veeie, legUme, efhebheU ÙeebÛeer hetpee cnCepes KegUsheCee veener Je veJnlee. Deebyee, ogJee&, yes}, peemJeboer, nUo, veejU FlÙeeoer Deveskeâ JevemheleeRÛee hetpesleer} Jeehej Je lÙee efveefceòeeves lÙeeÛeer hejmeele }eieJe[ keâjCÙeeceOÙes efJe%eeve DeeefCe meeceevÙeebÛeb jespeÛeb peerJeve ÙeebÛeer DeØeeflece meebie[ nesleer. ceeveJeeÛÙee heÙee&JejCeeçeer mebyebOeerle DeejesiÙeeÛee lees meJe&ßes‰ vecegvee neslee. ÙeeG}š DeeOegefvekeâlesÛÙee Je megKemeesÙeeRÛÙee nJÙeemeeheeÙeer efkebâJee DeefJeJeskeâer yegæerÛÙee Deenejer peeTve mJele:}e meJe&ßes‰ mecepeCes Je yespeyeeyeoejheCes heÙee&JejCeeÛee veeçe keâjCes nss YemceemegjeØeceeCes DeelceIeelekeâer Je je#emeer Deens. Yemceemegje}e Deçeer efmeæer nesleer keâer lee pÙeeÛÙee [eskeäÙeeJej nele "sJeer} lÙeeÛeb peUtve Yemce JneJeb. lees meJee&Ûee veeçe keâjeÙe}e efveIee}e. DeKesj efJe<Cetves ceesefnveerÛeb ¤he IesTve YemceemegjeÛee DeemegjerheCee mebheJeCÙeemee"er lÙee}e lÙeeÛÙee mJele:ÛÙeeÛe [eskeäÙeeJej

nele IÙeeÙe}e }eJe}e. YemceemegjeÛee veeçe Pee}e. Deepe pÙeebÛÙeekeâ[s efJeOJebmekeâ Je Øe}Ùekeâejer çekeäleer Deensle DeeefCe pÙeebÛÙee keâeceefiejercegUs Jevemheleer Je ØeeCeerme=°erÛee veeçe nesleesÙe Je heÙee&Ùeeves ceeveJepeeleer}e Oeeskeâe GlheVe nesleesÙe, les DeeOegefvekeâ jesieš Yemceemegj Deensle. meeJe&peefvekeâ ef"keâeceer IeeCe keâjCeejsner lemesÛe jesieš Yemceemegj Deensle. lÙeebÛeb DeejesiÙe YemceemegjeØeceeCes ’heÙee&JejCe veeçeeÛÙee jesieeveb’ efyeIe[}s}b Deens Ùeele çebkeâe veener. ceeveJeeveb pej Ùee iees°erletve yeesOe veener Iesle}e lej ne ‘heÙee&JejCe veeçeeÛee jesie‘ lÙeeÛee meJe&veeçe keâjCeej ns "j}s}b Deens ! ns šeUCÙeemee"er OJeveer, keâeye&ve ceesvee@keämeeF&[, keâeye&ve, OegjUe, Flej jmeeÙeves JeiewjWÛes ØeceeCe lemesÛe meeceeefpekeâ ef"keâeCeÛeer mJeÛÚlee Ùeeyeeyeleerle keâ[keâ efveyeËOe Je Debce}yepeeJeCeer nJeer. heÙee&JejCeeefJe<eÙekeâ DeejesiÙeeyeö}Ûes Demes efkeâleerlejer efvekeâ<e oeKeJelee Ùesleer}.

DeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeÛes efvekeâ<e Deehe}b DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙe meJee&le cenlJeeÛebb Deens. DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeÛeb meJee&le "Ukeâ Jewefçe°Ÿe cnCepes lÙeeÛÙeeceOÙes DebleYet&le Deme}s}e Âef°keâesve. Ùee °erkeâesvee}e mecÙekeâd Âef°keâesve cnCeleele Je °er}e mecÙekeâ o°er cnCeleele. mecÙekeâd °er ner Gheefve<eoebÛeer meeNÙee efJeßJeeJejer} ke=âhee Deens. ‘ieerlee‘, ‘%eevesßJejer‘, ‘Dece=leevegYeJe‘ Deeoer Deveskeâ «ebLeebceOÙes Ùee °erÛeb mJe¤he Je cenlJe JeCe&ve keâjCÙeele Dee}s}b Deens. ner °er cnCepes peerJeveeÛeb meJeexÛÛe DeefOe‰eve nesÙe. ner °er Øeehle nesCÙeemee"er JÙekeäleerÛee mebkegâefÛeleheCee mebheeJee }eielees.

DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙe ner meb%ee kegâCeerner DeeefCe keâçeerner Jeehejle DemeuÙeecegUs efleÛÙeeyeö} De%eeve DeeefCe iewjmecepe HeâesHeâeJe}s Deensle.

DeOÙeelce cnCepes yegJeeyeepeer, JewjeiÙe, efJejkeäleer, mebmeejeleerve heUgve peeCes, meJe& keâener mees[tve osTve efYekeâejer yeveCes, çejerje}e keä}sçe osCes, Gheemeleeheeme keâjCes, hetpeehee" keâjCes, OÙeeve keâjCes Jeiewjs - jespeÛÙee JÙeJeneje}e mees[tve - Gj}s}s keâenerner, Demes mecepe}s peeles. heesšeLeea, OeveeLeea, ceeveeLeea, meòeeLeea Deçee }yee[ Je De[eCeer }eskeâebveer keâUle vekeâUle Deçee iewjmecepeebvee KeleheeCeer Ieele}s Deens. Ùeele mJele:}e F&çJejeÛee Yekeäle ceeveCeejs Deensle DeeefCe mJele:}e veeefmlekeâ mecepeCeejsner Deensle. lÙeecegUs Ùee ieoejesUeletve ceveeÛee efveßÛeÙe keâmee keâjeÙeÛee ? DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeÛeer Kee}er efo}s}er Jewefçe°Ÿes Je efvekeâ<e }#eele Iesle}s lej ns iewjmecepe otj nesleer} Je ceveeÛee efveßÛeÙe nesT çekesâ}.

1. yegæerÛÙee Deekeâ}veentve Je peeefCeJesntve Kees} Je DeefOekeâ Demme} Deçeer JewefßJekeâ SkeâelcelesÛeer DevegYetleer (oçe&ve Jee °er). DeeheuÙee hetJe&peebveer Ùee DevegYetleer}eÛe F&çJej ns veeJe efo}b keâejCe ner DevegYetleer çejerjeÛeb Je efJeßJeeÛeb Debleyee&¢e JÙeeheles. DeeheuÙee meJe&meeceevÙeebÛÙee mebkegâefÛele DevegYetleerhes#ee Je (DeJemLes) hes#ee leer JesieUer DemeuÙeeves DeeheuÙee Debleyee&¢e Demetvener JÙeJenejele efleÛes JesieUsheCe peheCÙeeÛeer DeeJeçÙekeâlee lÙeebvee peeCeJe}er. G"megš keâesCeerner mJele:}e F&ßJej Deens Demes ve mecepeCÙeeÛeer Je lÙeeÛeØeceeCes F&ßJej veener Demesner

ve mecepeCÙeeÛeer efçekeâJeCe lÙeebveer efo}er. lÙeeÛeØeceeCes leer efçekeâJeve mecepetveGcepetve F&ßJejeJemLee Øeehle keâ¤ve IesCÙeemee"er osJe hetpesÛeer, DeeÛeejefJeÛeejebÛeer, Deenej efJeefJeO eefve<esOeebÛeer veerefleceòesÛeer, heehehegCÙeeÛeer, ØeeÙeefßÛeòeeÛeer meesÙe keâ®ve "sJe}er. lÙeeÛeØeceeCes efçe#eCe, JÙeJemeeÙeeoer #es$eebletve (mJeOecee&ÛejCeeletve) F&ßJejØeehleerÛeer meesÙe keâ¤ve "sJe}er.

F&ßJejeJemLee Øeehle keâjCes cnCepesÛe ner DevegYetleer Øeehle keâjCes ns OÙesÙe Deecne meeceevÙeebvee "jJetve osCÙeele hetJe&peebveer meeNÙee efJeßJeeJej ceneve ke=âhee kesâ}er Deens. keâejCe Deçeer DevegYetleer ner #egõ ØeJe=leer (mebkegâefÛele mJeeLee&Ûeer Oe[he[ ) Je mebkegâefÛele efveJe=òeerÛÙee (yespeyeeoej heUhegšŸee efJejkeäleerÛÙee) he}erkeâ[Ûeer DeJemLee Deens. Ùee DeJemLes}eÛe efveJee&Ce, meceeOeer,cees#e cnCeleele. Ùee DeJemLesle meJe&keâener mJele:ceOÙes Je mJele:}e meJeeËceOÙes heenCÙeeÛeer °er Demeles. nerÛe Kejer mecÙekeâ °er nesÙe. mJele:Ûeb çejerj, kegâšgbye, peele, ieeJe, osçe, he=LJeer DeeefCe efJeßJe Deçee Øekeâejs Deehe}er °er efJeçee}lesÛÙee ceÙee&oe heej keâjle peeles. lemesÛe mJele:ÛÙee Jeemevee, YeeJevee, efJeÛeej ÙeebÛÙeener ceÙee&oe heej keâjle peeles. efJeßJekeâuÙeeCekeâejer °er ner DeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeÛee cenlJeeÛee efvekeâ<e Deens.

2. Ùee DevegYetleerletve efvecee&Ce nesCeejer SkeâelcelesÛeer, DeelceerÙelesÛeer, Demeerce ØesceeÛeer, efvejblej DeeveboeÛeer Je mJele:ÛÙee keâle&JÙeeÛeer peeCeerJe. Ùee peeefCeJes}eÛe mJeOecee&Ûeer (mecÙekeâ) peeCeerJe cnCeleele.

3. mJele:ÛÙee }eskeâesheÙeesieer keâle&JÙeeÛes cevemJeer DeeÛejCe. Ùee}e meJe&Oece&hee}ve cnCeleele. ne eflemeje efvekeâ<e Deens.

4. Deçee leNnsves peieleevee ceeiee&le ÙesCeeNÙee De[ÛeCeeRçeer efveJezj Je=òeerveb, kegâçe}lesveb, Â{efveßÛeÙeeveb, efveYe&ÙeheCeeveb, efJeefpeieer<eg Je=òeerveb DeeefCe ØemeVelesveb cegkeâeye}e keâjCes. ns Kejb Oece&Ùegæ nesÙe. Deehe}er °er, DevegYegleer, meceeOeeve, keâle&JÙeeÛeb Yeeve Je DeeÛejCe DeeefCe DeeheCe yeejerkeâmeejerkeâ yeeyeeRveer efvejeçe neslees keâe ? KeÛetve peelees keâe ? Deehe}b keâece mees[tve oslees keâe ? ne DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeÛee 4Lee efvekeâ<e Deens.

DeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeÛeer keâuhevee mhe° nesCÙeemee"er Kee}er} GheceeosKeer} GheÙeesieer Deens. meejb ÛejeÛej efJeßJe ns pej Skeâ Dee@kexâmš^e ceeve}b lej les efJeßJe Debleyee&¢e JÙeeheCeejs keâe}eleer} lelJe (pÙee}e ieerlesceOÙes hejbYeeJe cnš}b Deens) cnCepesÛe F&çJej ne Dee@kexâmš^eÛee mebÛee}keâe meejKee Deens Je DeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙe cnCepes Ùee Dee@kexâmš^eÛÙee mebÛee}keâeçeer DeeheCe meJeeËveer leeoelcÙe heeJeCÙeemeejKes Deens. Demes leeoelcÙe heeJeCÙeeÛÙee DeYeeJeer JÙekeäleer Je meceepepeerJeveeleer} megmebyeælee DeeefCe Flej Gòece heefjCeece ve° nesleele. ne F&ßJej cnCepes mJele:Ûes cegU mJe¤he DemeuÙeecegUs F&ßJejleeoelcÙee}eÛe Deelcemee#eelkeâej cnCeleele. Kejs mJeemLÙe cnCeleele.

DeOÙeeeflcekeâ jesiešheCee - DeejesiÙe Heâkeäle çejerjehegjleb ceÙee&efole Deens. °erÛee jesiešheCee ne °eroes<e PeeuÙeecegUs keâesCeleerner yeeye

peçeer Deens leçeer heenCÙeeÛeer #ecelee veenerçeer nesles. Demee jesiešheCee Deelceveelce efJeJeskeâeÛÙee DeYeeJeeletve efvecee&Ce neslees. meejemeej efJeJeskeâeÛÙee DeYeeJeeletve pevcee}e Ùeslees. Deelceeveelce efJeJeskeâ Je meejemeej efJeJeskeâeÛee DeYeeJe Deelce%eeveeÛÙee DeYeeJeeletve GlheVe neslees. heefjCeeceer JÙekeäleer Je meceepepeerJeveeleer} megmebyeælee, megJÙeJemLee, megefveÙebef$elelee, Skeâelcelee, megjs}heCee, }Ùeyeælee DeeefCe Flej Gòece heefjCeece ve° nesleele. ÙeeÛee meefJemlej efJeÛeej menŒeves$e, veecemcejCe Je Flej hegmlekeâele kesâ}e Deens.

DeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙe Øeehle keâjCes ns yengleskeâ leLeekeâefLele efJeÉeve hebef[leebvee, Jew%eeefvekeâebvee, veslÙeebvee, lelJeefÛeblekeâebvee DeeefCe meceepemegOeejkeâebveeosKeer} pecele veener lÙeecegUs DeeheuÙee}e pece}b veener lej Keble JeešeÙe}e vekeâes. heCe SJnjsmš, ceeveme mejesJej FlÙeeoer ef"keâeCeer peeÙe}e efceUe}b veener lejer lÙeebÛeb JeCe&veosKeer} SskeâeÙe}e Deevebo Jeešlees lemeb DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙeeyeö} efkeâceeve he#eer peeCetve IesCebosKeer} DeevebooeÙeer Deens. keâejCe Deepe les peeCetve Iesle}b lej keâOeer vee keâOeer les DeeheuÙee}e meeOÙe nesF&}.

DeeOÙeeeflcekeâ DeejesiÙee}e JÙeeJenejerkeâ°Ÿee DelÙeble cenlJe Deens. keâejCe Deçee DeeOÙeeeflcekeâ (mecÙekeâ) °erletve mebhetCe& DeejesiÙeeÛÙee efJekeâemeeÛes ceeie& (GheeÙe) efJekeâefmele nesleele Je G}šhe#eer lÙee ceeieeËveer (GheeÙeebveer Je GheÛeejbveer) mebhetCe& DeejesiÙeeÛeer Øeehleer, JÙekeäleer Je meceepee}e nesle Demeles. Ûeewoe efJeÅee Je Ûeewme° keâ}e Deçee DeejesiÙeeletve cnCepesÛe mJeemLÙeeletve efvecee&Ce PeeuÙee. keâejCe Demes mJeemLÙe cnCepes F&ßJejeçeer leeoelcÙe PeeuÙeeÛeer DeJemLee. lÙeecegUsÛe Ùee efJeOeevee}e heg°er osCeeje Kee}er} ç}eskeâ efJe<CegmenŒeveecemlees$eeÛÙee Heâ}efve<heòeerceOÙes Deens.

pebiecee pebieceb Ûesob peieVejeÙeCeesæJeb ~ Ùeesiees %eeveb leLee meebKÙeb efJeÅee efçeuheeefo keâce& Ûe ~~

DeLe& : meejer ÛejeÛej me=°er, Ùeesie, %eeve, meebKÙe lelJe%eeve, JesieJesieàÙee efJeÅee Je efçeuheeefo keâ}e veejeÙeCeeheemetve GlheVe PeeuÙee Deensle. meenefpekeâÛe Ùee meeNÙee efJeÅee Je keâ}ebÛee megÙeesiÙe Jeehej kesâuÙeeme mebhetCe& DeejesiÙe (mJeemLÙe) DeLee&le F&ßJejner Øeehle nesT çekeâlees. cnCetveÛe peerJeveeÛÙee ØelÙeskeâ #es$eeleuÙee }eskeâebvee mecÙekeâ DeejesiÙe Øeehle JneÙe}e nJeb. lÙeecegUs lÙeebvee FlejebÛÙee mecÙekeâ DeejesiÙeemee"er keâece keâjCÙeeÛeer FÛÚe Je #ecelee Ùesles. mecÙekeâ DeejesiÙeeÛeer ieerlesleer} mebkeâuhevee ÛewlevÙemeeOevee, DeejesiÙeoerhe FlÙeeoer hegmlekeâebceOetve mhe° kesâ}s}er Deens.

DeejesiÙeeÛee Deejmee hegefmlekesâle ceeb[}suÙee meJe& cegÅeebÛee veerš DeYÙeeme kesâuÙeeme Je lÙeebÛee veerš efJeÛeej kesâuÙeeme mebhetCe& DeejesiÙeeÛes Flej #es$eeleer} efvekeâ<e DeÛetkeâheCes peeCeJet }eieleer} DeeefCe DeejesiÙe mebieesheve ner Skeâ keâškeâšerÛeer Je kebâšeUJeeCeer yeeye ve jenlee ceveesjbpekeâ Je GlmeeneJeOe&keâ heJe&Ceer nesF&}. Deçee DeevebooeÙeer DeejesiÙemebieesheveele ’’menŒeves$e’’, ’’veecemcejCe’’, Je Health in Geeta Ùee hegmlekeâebÛee efJeçes<e HeâeÙeoe nesF&}.

[e@. ßeerefveJeeme pe. keâçeeUerkeâj

RLIVING & H PE OL SU

NA IO AT

ISSHHA

H EALTH ADV AN

L SOCI ETY

TI C IS

FO R

: 4 ceeÛe& 1951, meeJebleJee[er : Sce.yeer.yeer.Sme., hegCes, Sce.[er., cegbyeF&. : SHeâ.DeeÙe.meer.peer., SHeâ.SHeâ.SHeâ.yeer.Sced.Smed. (Decesefjkeâe) : [er.Smedmeer ( Dees.DeeÙe.Ùegg.meer.Sce) : çejerjef›eâÙee çeeŒe Je peerJeveeleer}

leeCeleCeeJe ÙeebÛes mebçeesOeve Je DeOÙeeheve. lÙeeceOÙes GheÙegkeäle hegmlekeâebÛes }sKeve : keâeobyejer, DeelceefÛebleve, ØeJeemeJeCe&ve

Jeiewjs ÛeeUerme Fb«epeer, ceje"er Je efnboer hegmlekesâ, çebYejentve DeefOekeâ }sKe Je çeesOeefveyebOe

NT ME CE

I NT ER N

pevce efçe#eCe Hesâ}eefçehme ceeveo heoJeer meÅe Ghe›eâce

hetJe&efheef"keâe