Cattle husbandry guidebook

1

ៀ វ

សី អំ ពី រ ចិ ឹ មស ត

CATTLEHUSBANDRYMANUALBOOKSERI ES

រ ចិ ឹ មស ត

ល កណ ៈ ួ រ រ ៀ បចិ ឹ ម និ ង

ំ

How t or ai s eandt akecar eofyourcat t l e

ព័តមា ៌ នទ ូទៅអំពអ ី ង្គការ

យ

ង ើ ជាអ្វ? ើ

គម្រោងម្លក ់ រមត ើ កមពសក ិ ជើវភាពសំរាប់របជាជនរករើ កម្ៅតំបន់ជនបទ គឺជាគម្រោងមួយននកមមវ ិធស ើ ុខុោលភាពនន មជឈមណ្ឌលម្សវាសងគមអុើវា៉ា ម្រោមជំនួយឧបតថមភរបស់KOICA។ គម្រោងម្នេះោនម្ោលបំណ្ងម្លើកកមពស់ករមិត ជើវភាព នង ិ ោរចញ្ ិ ច ឹមជើវ ិតរបស់រគួសាររករើ កម្ៅទជ ើ នបទ ម្ ើមបភា ើ ពរុងម្រឿង នង ិ សុខុោលភាព តាមរយៈោរបម្ងកើន លទធភាព និងមម្ធោបាយរកចំណ្ូល។ គម្រោងម្នេះម្ធវើោរសហោរណ្៍ជាមួយរកុមរបជាជនងាយរងម្រោេះទំងអស់ ដ លោនឆនទៈកនុងោរផ្លលស់បូ រត

និងម្លក ល ើ សទួយករមិតជើវភាពរបស់ខួ ន

ម្ោយោរជួយ/ពរងឹងសទ ំ ច/បម្ងកើត ិ ធិអណា

ឳោស សំរាប់ពក ួ ម្គកនុងោរម្របើរបាស់ធនធាន និងសោតនុពលដ លោនរសាប់ ម្ររេះចំណ្ូល គឺជាមម្ធោបាយ ៏

សំខាន់ ដ លមនុសសរតូវោរចំបាច់កុ ងោរបំ ន ម្ពញតំរូវោរមូលោាន(ចំណ្ើអាហារ ទក ឹ សា​ាត សំម្លៀកំរក់ ម្សវា

សុខភាព នង ិ ម្ផសងៗម្ទៀត)។ ដតម្ទេះបជា ើ យ៉ាងណា ោរម្លក ើ សទួយសុខុោលភាព នង ិ ភាពរុងម្រឿងននោរចញ្ ិ ច ឹម ជើវ ិត

តាមរយៈដតោរបម្ងកន ើ ចំណ្ូលមួយមុខមន ិ ទន់រគប់រោន់ម្

កមពស់ករមិតជើវភាពរបស់របជាជនរកើរក ប៉ាុម្ណាណេះម្ទ

េះម្ទ។

តាមរយៈឥណ្ទនខានតតូច

ូចម្នេះ

គម្រោងម្នេះមិនរតឹមដតម្លើក

និងោរបម្ងកើនជំ

ញដផនកចញ្ ិ ច ឹមសតវដត

ដតម្យង យកមមវ ិធព ើ ក៏ម្ធវោ ើ រសហោរណ្៍យ៉ាងសាត ិ លមតជាមួ ើ រើ ម្ទៀតរបស់មជឈមណ្ឌលម្សវាសងគមអុវា ើ ៉ា ួ

គក ឺ មមវ ិធស ើ ុខភាព

នង ិ កមមវ ិធអ ើ ប់រ ំ

សុខុោលភាពសហគមន៍

ក៏ ូចជាសហោរណ្៍ជាមួយអងគោរសាថប័នម្ផសងៗម្ទៀត

ម្រោមរកយម្សាលក

“ទណា ោនសតវចញ្ ើ ិ ច ឹម

ម្ ើមបម្ើ លក ើ សទួយ

ទម្ើ េះោនម្សវាសងគមកច ិ ច

ទម្ើ េះោន

សុខុោលភាព”។ ម្សវាសងគមកិចចម្ៅកនុងន័យម្នេះ គឺដផាកម្ៅម្លោ ើ រផតូចម្ផតើម ឬ តំរូវោររបស់សហគមន៍។

យេតុអ្? ើវ

របម្ទសកមពុជាោនោរវ ិឌ្ឍយ៉ាងគួរឲ្យកត់សំោល់កុ ងរយៈម្ពលប៉ា ន ុ ម នទសវតសរចុ៍ ងម្រោយម្លវើ ិស័យសំខាន់ទក់ទង

នឹងោរអភិវឌ្ឍមនុសស ដ លរួមោនភាពរកើរក សុខភាព ោរអប់រ ំ និងម្ផសងៗម្ទៀត។ ជាក់ដសតង វ ិស័យអប់រ ំ នង ិ សុខភាពោនភាពលារបម្សើរ ម្ហយ ើ ភាពរកើរកក៏ោនោរយយចុេះជាលំោប់ និងកំពុងបនតរបម្សើរម្ឡង ើ ដ លអាចនឹង ម្ឆលើយបតនង ឹ ម្ោលម្ៅអភិវឌ្ឍន៍សហសសវតសរ។៍ យ៉ាងណាក៏ម្ោយ អរតាននភាពរករើ កម្ៅដតខពស់ម្ៅម្ឡយ ម្ហយ ើ ើ សូច

ករដ លចងាុលបងា​ាញពោ ើ រអភវិ ឌ្ឍមនុសស

ក៏កំពុងបនតឆុ េះបញ្ ល ច ង ំ ឲ្យម្ឃញ ើ នូវសាថនភាពលំបាកននោរចញ្ ិ ច ឹមជើវ ិត ជាពម្ិ សសចំម្រេះរបជាជន ដ លរស់ម្ៅតំបន់

ជនបទ ជាតំបន់ដ លោនរបជាជនរកើរកកំពុងរស់ម្ៅ និងម្ធវើោរ។ ូចម្នេះ ម្ ម ើ បម្ើ ោេះរសាយបញ្ាភាពរកើរក វាទម ទរឲ្យោនោរខត ិ ខំរបង ឹ ដរបងឲ្យចំទិសម្ៅកនុងោរពរងើកធនធានដ លោនរសាប់ ោរអភវិ ឌ្ឍសងគមម្ស ក ា ច ច ិ ។

ម្លស ើ ពម្ើ នេះ

នង ិ បម្ងកើនោររបារស័យផលពើ

កនុងោរម្ោេះរសាយភាពកម្មោយដផនកធនធាន

នង ិ ោរម្របរើ បាស់

សោតនុពលដ លោនរសាប់ គឺគួរដតោនោររបឹងដរបងកនុងោរចត់អាទភា ិ ព និងោក់ម្ោលម្ៅម្ៅតំបន់ជនបទោច់ រសយលជាតំបន់អាទិភាពម្ោលម្ៅ

សំរាប់ោរម្ធវឲ្ ើ យរបម្សើរម្ឡង ើ នូវបញ្ាសុខុោលភាពរបស់រគួសាររកើរកងាយ ូចម្នេះ ោរបម្ងកើនចំណ្ូល គឺជាមម្ធោបាយ ៏ចំបងមួយកនុងោរបម្ងកើន

រងម្រោេះ តាមរយៈកមមវ ិធើសុខុោលភាព។

សុខុោលភាពរបស់រគួសាររករើ កងាយម្ៅតំបន់ជនបទោច់រសយល។

ម្យងតាមមូលនធ ំ ០១០ បានឲ្យ ឹងថា កនុងចំម្ មរបជាជនកមពុជា ិ អ ិ នតរជាតស ិ ំរាប់ោរអភវិ ឌ្ឍកសក ិ មម ោលពឆ្ ើ ន២ សរុប ោនរបោណ្ជា២៦.៦៣% ជារបជាជនរកើរក ដ លរស់ម្ៅតំបន់ជនបទ។ ជាទូម្ៅ ពួកម្គពឹងដផាកម្លើវ ិស័យ

កសិកមម។ ជានិចោ ច ល ពួកម្គដសវងរកោរងារ ឬ សកមមភាពរកចំណ្ូលប ទ ប់បនសំ និងកំនរបដនថមបនតិចបនតូច

ម្ ម ំ ល់ជវើ ភាព នង ើ បម្ើ ោេះរសាយបញ្ាជើវភាព។ ចំណ្ូលទប គជា ឺ បញ្ាម្ចទ ដ លប៉ាេះរល់យ៉ាងខាលង ិ ោរចញ្ ិ ច ឹម ជើវ ិតរបស់របជាជន។ យ៉ាងម្នេះម្ហយ គម្រោងម្លក ់ រមត ើ ម្ទប ើ ើ កមពសក ិ ជើវភាពសំរាប់របជាជនរករើ កម្ៅតំបន់ជនបទ (IIRAP) គឺពិតជាោនសារៈសំខាន់សំរាប់របជាជនរកើរកងាយរងម្រោេះម្ៅតំបន់ជនបទ។

យ

ង ើ យ្វើអ្? ើវ

យុទសា ធ ស្តសទ ត ១ ើ ៖ ផ្តោតផ្

ភាពខ្ ល ាំងរបស់សហគមន ៍ ើ

1) ោរផតល់ឥណ្ទណ្ខានតតូច (ធ

ោរម្ោ)

 សហគមន៍ោនភាពខាលង ំ ផ្លទល់ខួ ន ល នង ិ ធនធានយ៉ាងម្រចន ើ សនធក ឹ ស ធ ប់ ដ លមន ិ អាចកំណ្ត់អស់។

ូចម្នេះ ម្យង ើ បម្ើ កៀងគរធនធានទំងម្ េះកនុងោរជំរុញឲ្យោរអនុវតត ើ នង ឹ ម្ធវើោរជាមួយសហគមន៍ ម្ ម

គម្រោង ំម្ណ្ើោររបកបម្ោយរបសិទភា ធ ពខពស់។

 ម្យង ើ នង ឹ ផតល់ឥណ្ទនខានតតូចម្ៅ ល់របជាជនរករើ ក

ដ លជាអតយ ិ នម្ោលម្ៅរបស់ម្យង ិ ជ ើ ។

ឥណ្ទនខានតតូច គជា ឺ ទុកវ ិនម្ិ យគ ៌សំខាន់មួយសំរាប់បម្ងកើតឳោស ល់ជនរករើ ក ម្ ើមបរើ ំម្ោេះខលួនឲ្យ រួចផុតពើភាពរកើរកតាមរយៈកំម្ណ្ើនរបាក់ចណ្ ំ ូ ល។ 2) ោរផតល់ោរបណ្ុ ត េះបណា ត ល បម្ងកន ើ ជំ

 សហគមន៍ម្ោលម្ៅរបស់ម្យង ើ

ញឯកម្ទសដផនកចញ្ ិ ច ឹមសតវ គជា ឺ សហគមន៍កសក ិ ររករើ ក

និងោរចិញ្ចឹមសតវ ម្ ើមបច ើ ិញ្ចឹមជើវ ិត។

ដ លរស់ម្ៅពង ឹ ដផាកម្លើរបរកសក ិ មម

ូចម្នេះ ម្យង ើ នឹងផតល់ោរោំរទដផនកបម្ចចកម្ទសដផនកចិញ្ចឹមសតវ

ល់ពួកម្គ តាមរយៈោរបណ្ុ ត េះបណា ត ល ម្ ម ើ បប ើ បម្ចចកម្ទសដផនកចិញ្ចឹមសតវ ដ លពួកម្គោន ើ ម្ងកន

រសាប់។

 ម្យង ើ នង ឹ ផតល់មន ិ រតម ឹ ដតោរោំរទដផនកបម្ចចកម្ទសដផនកចញ្ ិ ច ឹមសតវ ដ លទក់ទងបម្ចចកម្ទសដផនកចិញ្ចឹមសតវ។ 3) បណា ត ញ នង ិ នម្ោលម្ៅម្ៅនង ិ ោរផោភា​ាប់អតយ ិ ជ ឹ ម្សវាសងគមកច ិ ច

ប៉ាុដនតម្យង ត ់ជាសំភារៈអប់រ ំ ើ ក៏ផល

 ម្យង ើ នឹងពោយមជំរុញោរម្របើរបាស់ធនធាន មជឈមណ្ឌលម្សវាសងគមអុវា ើ ៉ា

ដ លោនម្ៅកនុងសហគមន៍ក៏ ូចជាធនធានរបស់

គឺោរផោភា​ាប់អតិយិជនម្ោលម្ៅម្ៅនឹងម្សវា

ម្ ើមបម្ើ លើកកមពស់

សុខុោលភាពរគួសារ។ ជាពិម្សស ម្យង ើ នឹងម្របើរបាស់ពហុវ ិធើ ម្ ើមបម្ើ ឆលើយតបម្ៅនង ឹ បញ្ាចំរុេះ ម្ោយ ម្ រើ តួ

ទជា ើ អនកសរមបសរមួល នង ិ សហោរណ្៍ជាមួយសាថប័នម្ផសងៗ។

យុទសា ធ ស្តសទ ត ២ ើ ៖ ពង្ងឹងសិទ្អាំ ិ ធ ណាចសហគមន ៍ 1. ោរផតល់ឥណ្ទណ្ខានតតូច (ធ

ោរម្ោ)

 អតិយិជនម្ោលម្ៅរបស់ម្យង ើ ចំណ្ូលរបស់ពួកម្គ ម្ោយខលួនឯង ម្រោមោរ ើ នឹងោនលទធភាពបម្ងកត ោំរទ និងសរមបសរមួលរបស់ម្យង ើ កនុងរយៈកំណ្ត់មួយ។

 ម្យង ុ ឲ្យអតយ ំ ើ នង ឹ ជំរញ ិ ិជនរបស់ម្យង ើ ោនលទធភាពម្របរើ បាស់ភាពខាលង ឧទហរណ្៍ ម្យង ើ ផតល់ឥណ្ទណ្ខានតតូច ល់ពួកម្គ

នង ល ិ ធនធានរបស់ខួ ន។

ូចម្នេះពួកម្គអាចោនលទធភាពទិញម្ោម្ោយ

ខលួនឯង និងោនភាពោចស់ោរម្លើកមមសិទធិម្លស ល ើ តវចញ្ ិ ច ឹមរបស់ខួ ន។

 ម្យង ត ញធ ោរម្ោ (Cow Bank Network) បណា ត ញសហគមន៍ (Community ើ នឹងបម្ងកើតបណា Network) នង ត ញអងគោរ។ បណា ត ញទំងម្នេះនង ត ញសហគមន៍ជយ ួ ខលួនឯង នង ិ បណា ឹ ោលយជាបណា ិ រកុមោំរទសោជិកសហគមន៍ ៏រងោំ ។ ឹ យុទសា ធ ស្តសទ ត ៣ ា ស់ផ្ ើ ៖ បផ្ងកតភាពជាម្ច ើ 1) ជើកអណ្ូ ត ងទឹក

ើផ្ជាគវាសនារបស់ខ្ន ួល

 ម្យង ើ នឹងោំរទអតយ ិ ិជនម្ោលម្ៅរបស់ម្យង ើ កនុងោរជើកអណ្ូ ត ងទឹកសំរាប់ោរផគត់ផគងទក ឹ កនុងោរម្របើ របាស់របចំនយៃ និងោរចិញ្ចឹមសតវ។

ូចម្នេះ

យុទសា ធ ស្តសតរបស់ម្យង ើ

គស ឺ រមបសរមួលសហគមន៍

ជាពម្ិ សសម្ោយដផាកម្លគ ើ ំនត ិ ម្ផ្លតចម្ផតើមរបស់សហគមន៍

ម្ោយម្របរើ បាស់យុទធសាស្តសតម្ផសងៗោនខាងម្លើ

ម្ ើមបម្ើ លក ើ សទួយភាពជាោចស់ម្លម្ើ ជាគវាស

របស់ខួ ន ល

ម្ៅ ល់សហគមន៍ជានិរនតរ ៍ ដ លជាោរម្ឆលយ ើ តបម្ៅនឹងម្ោលម្ៅ នង ិ ទសសនវ ិស័យរបស់គម្រោង និងមជឈមណ្ឌល ម្សវាសងគមអុវា ើ ៉ា ។

យ ើម្បើនរណា? ម្រោមជំនួយឧបតថមរភ បស់KOICA ឆ្ន២ ំ ០១៣ម្នេះ គម្រោងម្លក ើ កមពស់ករមត ិ ជើវភាពសំរាប់របជាជនរករើ កម្ៅតំបន់ ជនបទ

ននមជឈមណ្ឌលម្សវាសងគមអុវា ើ ៉ា

កំពុងម្ផ្លតតោរយកចិតទ ត ុកោក់ជាសំខាន់

និងចប់អនុវតតគម្រោងម្ៅ

តំបន់ម្ោលម្ៅ ដ លោនទតា ំ ម្ៅឃុរំ សង់ រសុកគងពស ើ ង ិ ើ ម្ខតតកំពង់សពឺ របម្ទសកមពុជា។ ព័តមា ៌ នទំនាក់ទំនង គម្រោងម្ ើ កកម្ពស់ករម្ត ិ ជវី ភាពសំ រាប់របជាជនរករី កម្ៅតំបន់ជនបទ មស្តនតើសងគមកិចច/អនករគប់រគងគម្រោងៈ សាន់ រត អុើដម៉ាលៈ ratana.iirap.ewha@gmail.com

ទូរស័ពទៈ 010 908 614/ 0973 556 088/ 015 891 309/ Po Box 454

2013

ការចិញ្ចឹមសត្វគោ លក្ខណៈគ្រួសារ ☑ ជំរក ឬ ក្រោល ☑ ោរក្រជើសក្រសពូ ើ ជ ☑ សញ្ញានៃោររកក្មោល ☑ ចំណើ ៃង ់ ំណើ ិ ោរផ្តលច ☑ ោរថែទំ ៃិងោរពារ ☑ ោរថែទំក្ោ ៃិងក្េក្ផ្េ ើ ☑ ោរចាក់ថ្នោ ំ រពារជេងឺ ☑ ជេងឺក្ផ្េង

២០១៣

ការចិញ្ចឹមសត្វគោ

ការចញ្ ិ ច ឹមគោជាលក្ខណៈររួសារគៅក្មពុជា

ពត ំ ដល់ជវី ភាពរបស់ ិ ជាជួយសំរាលយ៉ងខ្លង

ររួសារ។ គដីមបធា ី នាថា គយង ី ទទួលបានផលផ្ផលពីការចិញ្ចឹមគោ គយង ី ចំបាច់រតូវដឹងពីបគចចក្គទសក្នុង ការចិញ្ចឹម គដីមបផ្ី ថរក្ាឲ្យមានសុខភាពលអ និងធំធាត់ ក្៏ដូចជាឲ្យផលគៅតាមការរ ំពឹងទុក្។ គដីមបឲ្ ី យការចិញ្ចឹមគោរបស់គយង ី ទទួលបានផលលអ និងសុ វតថិភាពអនាម័យ គយង ី រតូវយល់ដឹង អំពីបគចចក្គទសននការចញ្ ិ ច ឹម ផ្ដលមានដូចខ្ងគរកាម៖ ☑ ជំរក្ ឬ គរកាល ☑ ការគរជីសគរសពូ ី ជ ☑ សញ្ញាននការរក្គមមល ☑ ចំណី និងការផតល់ចំណី ☑ ការផ្ថទំ នង ិ ការពារ ☑ ការផ្ថទំគោ នង ិ គមគផីម ☑ ការចក្់ថានកា ំ រពារជមងឺ ☑ ជមងឺគផេងៗ

1

I.

ជំរក ឬ គរកាល

2

ជំរក ឬ គរកាល សតវគោ រតូវការជំរក្ជាចំបាច់ គដីមបកា ី រពារនូវក្ំគៅរពះអាទិតយ និងការពារទឹក្គភលៀង ដូ ច មនុសេគយង ំ សង ី ផ្ដរ ផ្ដលរតូវការជំរក្។ ជំរក្របស់សតវគោ មិនចំចប់លគអ ឆីត មិនចំបាច់មានជញ្ញជង ខ្ងគនាះគទ គដីមបទ ួ ក្ផ្នលងគដក្របស់វា រតូវ ី ុក្ឲ្យខយល់គចញចូលលអ។ គយង ី រតូវសង់ជំរក្គៅគលដ ី ីទល ផ្តសងួត នង ិ សាអតជានច ិ ច។ ជំរក្ផ្បបគនះនង ឹ ជួយសតវគោឲ្យរួចផុតពីភាពក្ខវក្់ និងគមគរារមួយចំនួន។

គបីគយង ី មានផទះធំ គយង ី អាចសង់ជំរក្សតវគោ គៅខ្ងគរកាមផទះផ្តមតង ប៉ុផ្នត វាមិនសូ វលអដូចការសង គរាងជាជំរក្ដាច់គដាយផ្ែក្គនាះគទ។ ចំណ:ំ ចំបាច់រតូវរបមូលលាមក្សតវគោ និងគបាសសំអាតជំរក្ ឬ គរកាលជាគរៀងរាល់នថង ក្៏ដូចជារក្ា អានាម័យគរកាលឲ្យសាអតជានច ិ ច គដីមបស ី ុ ខភាពអនក្ នង ិ សតវគោ។ សតវគោ ក្៏ដូចមនុសេផ្ដរ រឺមន ិ ចូល ចត ិ តរស់គៅក្ផ្នលងក្ខវក្់ នង ិ មានភក្់រជាគំ នាះគទ។

3

ការទុក្ដាក្់លាមក្សតវគោ

ការទុក្ដាក្់លាមក្សតវគោ គដីមបរី ក្ាទុក្លាមក្សតវគោសំរាប់គធវីជា ជី គយង ត ធំមយ ួ ផ្ដល ី ចំបាច់រតូវជីក្រគត មានរបក្ដំបូល គដីមបកា ី រពារពនលនឺ ថង នង ិ ទក្ ឹ គភលៀង។

ការគធវដ ី ូចគនះអាចការពារ

រុណភាពរបស់លាមក្សតវគោបានលអ សំរាប់គធវជា ី ជីគដីមបគី របរី បាស់គៅតាម តំរូវការរបស់គយង ី ។

4

II.

ការគរជើសគរើសព ូជ

5

ការជ្រើសជរសពូ ើ រ ការគរជីសគរសពូ ី ជបានលអ

ជាក្តាតដ៏សំខ្ន់ក្ុ ងការច ន ិញ្ចឹមសតវ

គដីមបទ ី ទួលបានផលលអជាទី

គពញចិតត។ ដូចគនះ គយង ី រតូវសិក្ា ផ្សវងយល់ឲ្យបានចាស់អំពីពូជ និងរបវតតិចាស់លាស់។ គៅ របគទសក្មពុជាគយង ី បចចុបបនន គយង ី គ -

ពូជបរគទស

-

ពូជក្នុងរសុក្ គ

ញ ី មានពូជគោពរី របគភទ ផ្ដលគរនយ ិ មចិញ្ចឹម រឺ

យ ី ពូជ ផ្ដលគរនិយមចិញ្ចឹមជាងគរគៅរបគទសគយង ី រឺគោក្ូនកាត់រវាងពូជបរគទស និង

ពូជក្នុងរសុក្។ ក្.ការគរជស ី គរសគោ ី គោផ្ដលលអ សំរាប់ចិញ្ចឹម រឺទល់ផ្ត៖  មានសុ ខភាពលអ  មានរូបរាងសាអត  មានគដាះលអ នង អ ង ំ បួន ិ ចុងគដាះគសមល ី ទ

ចំណ៖ ំ គបគី មគោរបស់គយង ី គៅតូចគពក្ នង ិ ចំណីអាហារមន ិ លអ គយង ី រួរក្ុំទន់បង្កាត់ ររឺ តូវពនា គពលមួយរយៈសន ល វាផង និងការផលត ី បឲ្ ិ គដម ី យមានគពលររប់រោន់សំរាប់ការធំធាត់ខួ នរបស់ ិ ទក្ ឹ គដាះ ក្ូនគៅបានលអ។ គបីមិនដូចគនះគទ សតវគោគនះអាចនឹងរតូវបាក្់ក្មាល ំ គ

យ ី ការបង្កាត់ជាគលីក្ទី២ និង

បនតបនាទប់ មិនរបរពឹតតគៅបានលអ។

6

ខ.ការគរជស ី គរសបា ី

7

រ.ការគរជស គដម ី គរសបា ី បប ី ី ង្កាត់ 1) រតូវគរជីសគរសបា ផ្ដលជាពូជលអ គ ី

យ ី មានគជីងមាំ និងរក្ចក្លអ

2) រតូវគរជីសគរសបាធំ ប៉ុផ្នតក្ុំឲ្យធំជាងគោគមគពក្ ជាពគិ សសចំគពាះគមគោក្ូនដំបូង ី 3) រតូវគរជីសគរសបា ផ្ដលមានពងសាវសទំ ី

គំ សមីោន ផ្ដលមានអាយុយ៉ងតិច៣ឆ្នគំ ែង ី គៅ

4) រតូវពិនិតយឲ្យបានចាស់ពីសភាពរបស់គោបា (ធាត់ ឬ សគម) 5) រតូវពន ិ ត ិ យឲ្យបានចាស់ គតីមាចស់គោបានផ្ថរក្ាគោរបស់ោត់បានលអផ្ដរឬគទ?

6) រតូវពន ិ ត ិ យឲ្យបានចាស់ ថាគតគី ោគនាះធាលប់ផតល់ក្ូនបានលអផ្ដរឬគទ?

7) មិនរតូវបង្កាត់ជាមួយនឹងបា ផ្ដលជាបងបអូននឹងោនគនាះគទ (ជាន់មម រឺមិនលអ) 8) មន ិ រតូវបង្កាត់ជាមួយនឹងគោបា ផ្ដលពាក្់គមគរចន ី ក្នុងមួយសបាត

៌ គរពាះបាមានក្មាលង ំ

គខាយ ចំណ៖ ំ គោបាមួយក្ាលអាចពាក្់គមបានលអគៅ រឺទល់ផ្តវាពាក្់គម ផ្ត៧ គៅ ១០ក្ាលក្នុងមួយ ផ្ខ។

8

III.

សញ្ញ ា នៃការរកគមោល

9

សញ្ញានៃការរកជមោល វដដននការរក្ឈមួលរបស់គមគោ រឺគៅគរៀងរាល់២១នថងមតង ។ ដូ ចគនះ គយង ី រតូវដាក្់បាគៅអំែុង ១៨គមា៉ងននការបង្កាញសញ្ញាននការរក្គមមលរបស់គមគោ។

ខ្ងគរកាមគនាះ

រឺជាសញ្ញាមួយចំនន ួ

ផ្ដលផ្តងផ្តគក្ត ី គែង ី គៅគពលគមគោរក្គមមល៖  មិនសូ វសុ ីគមម  គចះផ្តផ្រសក្គរាទ៌ មានភាពរសាប់រសល់ រចស់រចល គែង ី ពាក្់គោដ៏នទផ្ដលគៅជិតខលួន  របដាប់បនតពូជរបស់វារក្ធំ មានពណ៌រក្ ី

មគរពឿងរគលាង និងមាន ូរទឹក្រ ំអល ិ សថាល

តិចៗ  គពលជួបបាមតងៗ វាគរតៀមខលួនឲ្យបាពាក្់ ជួនគែង ី ពាក្់បាមុនក្៏មាន។ ជួនកាល វាគែង ី

ពាក្់គោដ៏នទផ្ដលគៅជត វ យោន ិ ខលួន ផ្ដលគៅក្នុង ូងជាមួ

ចំណ៖ ំ រយៈគពលននការរក្ឈមួលរបស់គមគោ ររឺ យៈគពល១៨គមា៉ង គរៀងរាល់២១នថង គ

យ ួ ី គបី ស

រយៈគពលក្ំណត់ ការបង្កាត់ពូជនឹងពុំបានលទធផលលអគែយ គរពាះមាត់សបនរបស់ គមគោបានបទ ី ិ គៅ ួ វ ិញ។ ផ្តក្ុំបារមភ គរពាះការរក្ឈមួលនឹងគក្ីតគែង ី មតងគទៀត គៅ២១នថងគរកាយ។ គ

យ ី អវីផ្ដលរួរក្ត់

សំោល់មយ ួ គទៀតគនាះ រឺគមគោខលះមិនបង្កាញសញ្ញាននការរក្ឈមួលផ្ដលមានដូ ចខ្ងគលីគនាះគទ ផ្ត ខលះគទៀតបង្កាញសញ្ញាបនតច ួ នង ិ បនតូចប៉ុគណណះ។ ដូ ចគនះគដីមបក្ ី ុំឲ្យដាក្់បាក្នលង ស ិ ខ្តគពលគវលា ក្៏ដូចជាខ្តរបគយជន៍ គយង ី រួរផ្តសគងាតឲ្យបានលអិតលអន់អំពីការរក្ឈមួលរបស់គមគោ។ ជាធមមតាគមគោរក្មុំអាចមានរភ៌គៅអាយុ២ឆ្ន ំ ឬ ៣ឆ្ន ំ អារស័យគៅតាមពូជរបស់វា។ ពូជខលះ ឆ្ប់ធំធាត់ ក្៏ឆ្ប់រក្ឈមួល ។ ការមានរភ៌របស់គមគោ មានរយៈគពល៩ផ្ខក្នលះ ប៉ុផ្នតវាអាចគក្ីតមុន១៥នថង ឬ គរកាយ១៥នថង ។ វាអារស័យគលីសុខភាពរបស់គមគោ ការផ្ថទំ ការផតល់ចំណី និងពូជរបស់គោ។ គមគោមួយក្ាលអាចផតល់ក្ូនគោបានរ ូតគៅដល់៥ ឬ ៦ក្ាលក្នុងមួយជីវ ិត អារស័យគៅ គលកា ី រផ្ថទំ និងសុ ខភាពរបស់គមគោ។ ជាការលអ គមគោរតូវមានរភ៌ពីផ្ខវ ិចជិកា ដល់ផ្ខមក្រា ផ្ដលជាគពលគវលាលអបំផុត គរពាះវាជា គពលគវលាផ្ដលសំបូរគមមខចី ង្កយរសួលរក្ចំណីឲ្យវាសុ ី គដីមបប ី ំប៉ន់សុខភាពគៅគពលមានរភ៌។ 10

ការបា៉ន់សាមន់អាយុគោ

១ឆ្ន ំ

១ផ្ខ

៣ឆ្ន ំ

៥ឆ្ន ំ

២ឆ្ន ំ

៤ឆ្ន ំ

ការបា៉ន់សាមន់អាយុគោ  គពលអាយុ១៨ផ្ខ គោមានគធមញចស់២ដុះគៅចគនាលះក្ណ ត លគធមញទក្ ឹ គដាះ៦  គពលអាយុ២ឆ្ន ំ គោមានគធមញចស់៤ដុះគៅចគនាលះក្ណ ត លគធមញទក្ ឹ គដាះ៤  គពលអាយុ៣ឆ្ន ំ គោមានគធមញចស់៦ដុះគៅចគនាលះក្ណ ត លគធមញទឹក្គដាះ២  គពលអាយុ៤ឆ្ន ំ គោមានគធមញចស់៨

11

IV.

ចំណី ៃិងការផ្តលច ់ ណ ំ ី

12

ចំណី ៃង ់ ណ ំ ី ិ ការផ្តលច ជាធមមតាសតវគោសុីគមម និងចំគបីងជាចំណីរបចំនថង។ គយង ី អាចឲ្យគោគៅសុ ីគមមគដាយខលួនវា គៅក្នុងទីវាល វាលផ្រស និងផតល់គមម និងចំគបីងរសាប់ឲ្យវា។ គពលគយង ី ដាក្់គមម និងចំគបីងឲ្យគោសុ ី រគឺ យង ន ង ី ដាក្់ក្ុ ងរទុ

(ទំ

រំ ទុងគោរតូវគធវគី ៅតាមចំនន ួ គោផ្ដលគយង ី មាន។

រទុងគោរតូវមានបាត

គដម ី បជា ី វាអាចគធវគី ែង ី ទំរចំណីគោក្ុំឲ្យជាប់ដ។ ី ពីឫសេី គឈី ឬ គតត តាមលទធភាពរបស់គយង ី )។ ការ គធវីរទុងបានលអពិតជាជួយក្ុំឲ្យចំណីគខទៀតគចញគរៅ ផ្ដលជាការខជះខ្ជយ ការបគងាីនកាក្សំណល់ ភាព ក្ខវក្់ និងប៉ះពាល់ដល់របគយជន៍របស់គយង ី ។ គរៅពីគមម និងចំគបីង គោក្៏អាចសុ ីចំណីគផេងៗគទៀត ដូចជាក្នទក្់ គដីមគចក្គសតង ី ៗ គដីម/សលក្ ឹ អំគៅ សលក្ ឹ ក្នតុំគថត សលក្ ឹ អង្កគដី គដីម/សលក្ ឹ គពាត សលក្ ឹ ឫសេី ដុំមី គណរា៉ ល់ និងគផេងៗគទៀត។ ចំគពាះចំគបីង គយង ី អាចផ្ក្នចនគៅជាផអក្ចំគបីង គដីមបឲ្ ី យចំគបីងមានជីវជាតិ និងរស់ជាតិ។ ចំផ្នក្គមមសងួត គយង ី អាចបផ្នថមទឹក្អំបិលខលះ គដីមបប ី គងាីនរស់ជាតិសំរាប់ជាចំណីរបស់ សតវគោ។ គយង ី រួរឲ្យចំណីគោរបស់គយង ី ឲ្យបានររប់រោន់ និងមានការឡាយែំោន។ ឧទ

រណ៍ ក្នុង

មួយនថង គយង ី អាចឲ្យគោសុគី មម ចំគបង ី សលក្ ឹ ក្នតុំគថត សលក្ ឹ អង្កគដី គដីម/សលក្ ឹ គពាត.....។ ចំណ៖ ំ

ចំណីមិនសូវមានរុណភាពៈ ចំគបីង គមមសងួត អំគៅ ចំណីសំបូរជាតិទឹក្ៈ គមមរសស់ គដីមគចក្ អំគៅ ំ ី គណរា៉ ល់ ចំណីបផ្នថមៈ ផអក្ចំគបីង និងដុម

ក្ុំគភលចណ! គយង ី រតូវឲ្យគោផឹក្ទក្ ឹ ផងផ្ដរ។ គោរតូវការផឹក្ទឹក្យ៉ងតច ិ មួយដងក្នុងមួយនថង។ គោអាចផឹក្ទឹក្សទង ឹ ទឹក្បឹង ទឹក្អូរ ទឹក្រសះ ទឹក្របឡាយ ទឹក្អណូ ត ង ផ្ដលសាអត គៅគពលវាសុ ីចំណីរួច។

13

V.

ការថែទំ ៃិងការការពារ

14

ការថថទំ ៃង ិ ការការពារ គោលគៅននការផ្ថទំ និងការការពារ រឺគដីមបស ី ុ ខភាព និងការធំធាត់របស់គោ។ ដូចគនះ គយង ី រតូវផតល់ចំណីអាហារ ផ្ដលមានជីវជាតិ រស់ជាតិ និងទឹក្សាអតឲ្យបានររប់រោន់។ គរៅពីចំណីអាហារ ការលាងសំអាតគោក្៏ជាជំនយ ួ ក្នុងការជំរុញសុ ខភាព និងការធំធាត់របស់

គោផងផ្ដរ។ គយង ី រតូវសំអាតគោឲ្យបានសពវររប់ទីក្ផ្នលង ជាពិគសស គពាះ គជីង មាត់ រងវង់ផ្ភនក្ និង ជុំវ ិញរតគចៀក្របស់វា គដីមបស ី ំអាតបរាសត ិ នច ដផ្ងា....។ ផ្តគបក្ ី រណីមានបរាសត ិ គរចន ី គពក្រតូវគៅ តាមភានក្់ង្ករសុខភាពសតវភូមិ គដីមបមា ី នវ ិធានការបនាទន់។

15

ក្. ការផ្ថទំគោគមគផម ី ៈ

16

ក្. ការផ្ថទំគោគមគផម ី គដីមបឲ្ ី យគមគោរបស់គយង ី មានសុ ខភាពមាំមួន និងង្កយរសួលក្នុងការបគងាីតក្ូ ន គយង ី រតូវអនុ វតតការផ្ថទំ នង ិ ផតល់អាហារផ្ដលមានជីវជាតរិ រប់រោន់។ ចំណ៖ ំ មុនគពលគមគោរបស់គយង ំ វាទុ ក្ក្នុងគរកាល ី ជិតគក្ត ី ក្ូ នរយៈគពលមួយសបាត ៌ គយង ី រតូវបង្កខង ផ្ដលមានអនាម័យលអ គដីមបឲ្ ី ក្ូនរបក្បគដាយសុ វតថភា ី យគមគោអាចបគងាត ិ ព គ

យ ី គៅក្នុងគរកាលគនាះ

គយង ួ គទៀតគនាះ រឺគយង ី រតូវរកាលចំគបីងសងួតសំរាប់ជាក្ំរាល។ អវីផ្ដលសំខ្ន់មយ ី រតូវពិនិតយគមីលចុង គដាះទំងបួនរបស់គមគោ គរពាះគដាះរបស់គមគោអាចសទះរនធគដាះណមួយ។ គបីគយង ី គ

ញ ី មានសទះរនធ

គដាះ គយង ី រតូវលាងចុងគដាះគនាះជាមួយទក្ ឹ គៅតឧណាៗ នង ិ សាប៊ូ ឲ្យបានយ៉ងតច ិ ណស់២ដងក្នុង មួយនថង។

17

ខ. សញ្ញាននការជត ិ គក្ត ី ក្ូន

សញ្ញាននការជត ិ គក្ត ី ក្ូន 

គពាះរបស់គមរក្ធំ ី



ក្ាលគដាះរក្ធំ និងមានទឹក្គដាះ ូរតិចៗគចញពីចុងគដាះ ី ទំងបួន



របដាប់បនតពូជរបស់វារក្ធំ ី និងមាន ូរទឹក្រ ំអិលគចញមក្

គរៅ ចំណ៖ ំ គបីគយង ី គ ញ ី គលចគចញសភាពដូចខ្ងគលីគនះ គយង ី រតូវ ពិនិតយគមីលឲ្យបាន៤ ឬ ៥ដងក្នុងមួយនថង គដីមបគី ជៀងវាងបញ្ញាមិនលអ នានាគក្ត ី គែង ី ។

18

រ. ការបគងាត ី ក្ូនគោ

1

2

3

4 3

5

6 រ. ការបគងាត ី ក្ូនគោ



19

រ. ការបគងាត ី ក្ូនគោ 

គៅគយង ី គ

ញ ី ថា គោមានគលចគចញថង់ទឹក្គដាះ រួច ូរគ

ៀរមក្គរៅ មិនយូររបផ្

លជារ

យៈគពល២គមា៉ង ក្ូនគោនឹងចប់គផតីមគក្ីត 

ធមមតាគោគក្ីតក្ាល និងគជីងមុខពីរគចញរសបោនមក្មុន ឬ ជូនកាល គក្ីតគជីងគរកាយទំងពីរ សណូ ត ក្រតង់រសបោនគចញមក្មុន



គៅគពលក្ូនគក្ត ី រួចគ

យ ី របសន ិ គយង ី គ

ញ ី ភានសគសតង ី ននសុ ក្គៅរុ ំព័ទធក្ូនគនាះ គយង ី រតូវ

សំអាតក្ាលរបស់ក្ូនគោគនាះ ជាពគិ សសយក្រមាមនដលូ ក្ក្នុងរនធរចមុះ នង ិ មាត់បាយយក្ ជាតិក្ំគបារ និងគសលះរ ំអិលឲ្យបានឆ្ប់រ ័ ស គដីមបឲ្ ី យវាដក្ដគងាីម។ 

របសន ិ គបម ី ន ិ ទន់ដក្ដគងាីមបានគទៀត គយង ី រតូវរតដុ សមាត់វា និងរចបាច់គដីមរទូងវារ ូតដល់ មានដគងាម ី គចញចូល

ចំណ៖ ំ មិនរតូវឲ្យគមគោសុ ីសុក្របស់វាជាដាច់ខ្ត 

ក្ូនគោគក្ីតរួចរតូវកាត់ផចឹតវាចមាងយពីគពាះរបផ្ ក្នុងទងផចឹតឲ្យអស់ រួចលាបថានរំ ក្



ល៥ គៅ១០ស.ម គ

យ ី រតូវរចបាច់មមគៅ

ម ឬ ថានផ ំ េះ

អវីផ្ដលសំខ្ន់មយ ួ គទៀតគនាះ រឺគយង ី រតូវគធវីយ៉ងណឲ្យក្ូនគោបានគៅទឹក្គដាះដំបូងក្ុំឲ្យ ខ្ន។ គបីក្ូនគោមិនអាចគរកាក្ឈរ គយង ី អាចរចបាច់ទឹក្គដាះពីគមរបស់វា រួចបញ្ចុ ក្គៅក្ូន របស់វា។ (ទក្ ឹ គដាះដំបូងមានពណ៌គលឿង និងខ្ប់ជាងទក្ ឹ គដាះ ធមមតា)

20

. ក្ូនគោគក្ត ី ខុសរបរក្តី

ក្ូនគោគក្ត ី ខុសរបរក្តី 

របសិនគបីវាសំរាលពិបាក្គលីសពី២គមា៉ង របផ្

លជាវាមានបញ្ញា ឬ ភាពមិនរបរក្តីណ

មួយដូចខ្ងគរកាមៈ o

គចញគជីងមុខមក្មុន ផ្តក្ាលរបស់វាបត់ចុះគៅគរកាមគៅចគនាលះគជីង

o

គចញគជីងមុខមក្មុន ផ្តក្ាលបត់គៅគរកាយផ្

o

រូថមក្មុន ផ្តគជីងទំងបួនគកាតបគៅគរកាមគពាះទំងអស់

រចំគ

ៀង

ចំណ៖ ំ របសិនគបីជប ួ ការលំបាក្ទំងគនះ គយង ួ ពីអនក្ជំនាញ/អនក្បគចចក្គទសប ី រតូវរត់គៅរក្ជំនយ សុគពទយផ្ដលគៅជិតបំផុតជាបនាទន់។ 21

. ការចក្់ថានកា ំ រពារជមងឺ

ការចក្់ថានកា ំ រពារជមងឺ  គដីមបផ្ី ថរក្ា និងការពារសុ ខភាពសតវគោរបស់គយង ំ រពារ គៅគពល ី គយង ី រតូវចក្់ថានកា

គ

ញ ំ រពារដល់គោរក្ប។ ចង់ចថា ំ រតូវផ្តចក្់ គបី ី ភានក្់ង្ករបសុគពទយចុះមក្ចក្់ថានកា ី

គទះជាគោរបស់គយង ី មិនទន់ឈ។ ឺ  ជមងឺ ផ្ដលគរចន ួ មានៈ សារទក្ ី គក្ត ី ចំគពាះសតវរម ឹ បូ សខយល់ មមគមម អុតកាតម នង ិ ដងាូវ

គថលីមជាគដីម។

22

VI.

ជមងស ឺ ត្វគោ

រម្ងសា ឺ ទក ឹ (Pasteurellosis)

គរារសញ្ញាននជមងសា ឺ រទក្ ឹ  ក្ំគៅគក្ន ី គែង ី ពី៤១ គៅ៤២អងា  គ

ម ី គរកាមថាគម

 គ

ម ី គពាះ

 គ

ម ត តតង ី អណ ឹ គលៀនគចញគរៅ

ចំណៈំ សតវគោអាចង្កប់គៅរយៈគពល៦គៅ២៤គមា៉ង គបីវាគលចគចញលក្ខណៈដុនដាបខ្លង ំ ។ ជូនកាលសតវគោង្កប់គដាយមន ិ មានគលចគចញគរារសញ្ញា។

23

រម្ងអ ុ កាតម្ (Foot and mouth disease) ឺ ត

គរារសញ្ញាននជមងអ ឺ ុតកាតម  ក្ំគៅសតវគោគៅតខ្លង ំ  គសាោមន ិ សុ គី មម  រលាក្់មាត់  ទឹក្មាត់គ

ៀរ គៅគពលក្ំគៅរបស់វាចុះមក្ធមមតាវ ិញ

 ដំគៅមាត់  ដំគៅរចផ្វក្គជីង និងរល់រក្ចក្  ដំគៅចុងគដាះ

24

រម្ងប ូ ខ្យល់ (Blackleg) ឺ ស

គរារសញ្ញាននជមងប ឺ ូសខយល់  ររុនគៅត  លាិតនលា មិនសុ ីចំណី  គ

ម ំ (គៅត ី ផ្ផនក្សាមរ និងរតគក្ៀក្ខ្លង

ក្ផ្នលងផ្ដលគ

ម ី គបា៉ង)

 ខ្ងក្នុងក្ផ្នលងគ

ម ី មានពពុះខយល់

ខ្ងក្នុង (គពលគយង ី រចបាច់ក្ផ្នលង គនាះ ឮសូ រក្ប ិ ៗ)

 សតវអាចង្កប់ក្ុ នងរយៈគពល២គៅ៣នថង

25

រម្ងអ ឺ ថឺ ែម្ម៉ាឡំង (Malignant Edema)

គរារសញ្ញាននជមងអ ឺ ផ្ឺ ដមមា៉ឡាំង  គរារសញ្ញានឹងគលចគចញក្នុងរយៈ១២គៅ៣៦គមា៉ងគរកាយគមគរារបងាក្ុ ងខល ន ួ នសតវគោ  គ

ម ី គបា៉ងគៅក្ផ្នលងបងាគរារ

 ររុនគៅត

 សតវគោមន ិ ឃ្លលនចំណី ឬ មន ិ សុ ច ី ំណី  ពិបាក្ដក្ដគងាីម

 របកាច់មុនគពលដក្ដគងាីម  ទន់គខាយ (អត់ក្ំលាង ំ )

គរារសញ្ញារបស់ ររឺ សគដៀងោនគៅនង ឹ ជមងឺបូសខយល់ផ្ដរ 26

រម្ងែ ឺ ងកវជថល ូ ើ ម្ (Fasiolosis)

វាមន ិ បង្កាញគរារសញ្ញាក្នុងរយៈគពលខលី ផ្តគៅ គពលដងាូវសុីគថលីមវាអស់ នឹងគធវីឲ្យសុ ខភាពសតវ គោចុះគខាយ និងង្កប់។ 27

រម្ងម ឺ ម្ជមោ (Anthrax)

គរារសញ្ញាននជមងម មគមម ឺ  ររុនញាក្់ញ័រ

 គែង ី រក្

ំ មជាម មគៅររប់ភានស់គសតីង

 របកាច់សាលប់មយ ួ រ ំគពច គរកាយពគី ែង ី រក្

ំ មជាម មគៅររប់ភានស់គសតង ី

28

ឯកសារគោង រគរមាងបគងាន ំ ), គសៀវគៅបណុ ត ះ ី ផលត ិ ភាពក្សក្ ិ មមផ្ផនក្ផលត ិ ក្មម នង ិ បសុពាបាល (ឆ្ន?

បណ ត លភានក្់ង្ករសុខភាពសតវភូមិ,នាយក្ដា​ានផលត ិ ក្មម និងបសុ ពាបាល, រពះរាជាណចរក្ក្មពុជា

រគរមាងបគងាន ី ផលត ិ ភាពក្សក្ ិ មមផ្ផនក្ផលត ិ ក្មម នង ិ បសុពាបាល (២០១០), ជមងឺបូសខយល់, នាយក្ដា​ានផេពវផាយក្សិក្មម, នាយក្ដា​ានផលិតក្មម និងបសុ ពាបាល, រពះរាជាណចរក្ក្មពុជា រី ប៊ុណណវុត (២០០០), ការសក្ ិ ាអំពកា ី រចញ្ ិ ច ឹមសតវគោជាលក្ខណៈររួសារក្នុងរសុក្បរគសដា គខតត ់ ,ពឺ សារណបញ្ច ប់ការសិក្ា, មហាវ ិទាល័យផលិតក្មម និងបសុ ពាបាយ, ក្ំពងស សាក្លវ ិទាល័យភូ មន ិ ទក្សក្ ិ មម Animal Diseases: Malignant Edema; Derived from: http://animal-health.library4farming. org/Animal-Parasites-Cattle/DISEASES-AND-PARASITES/Malignant-Edema.html; Retrieved 29/05/2013

29