68 สถาปัตยกรรมไทยพื้นถิ่น
ประเภทและรูปแบบของเรือนไตลื้อ รูปแบบเรือนไตลื้อเกิดจากรูปแบบรูปทรงของหลังคา เพราะมวลรวมของเรือนเกิดจากรูปแบบ หลังคา ที่มีขนาดใหญ่มากเมื่อเทียบกับมวลรวมของเรือนดังที่กล่าวมาแล้ว ความหลากหลายของรูปแบบ เป็นความหลากหลายที่ ล้วนเกิดจากการพลิกแพลงหรือต่อเติมหลังคาหลักที่เป็ นจั่ว มนิล าทรงเดี ยวกั น ดังนั้น แม้จะมีรูปแบบหลากหลาย แต่เป็นเอกภาพของหมู่บ้านได้ รูปแบบหลังคาที่หลากหลายนั้นมีดังนี้ 1. แบบเรื อนเดี่ยว คือหลั งคาทรงจั่ วมนิ ลาเพีย งอั นเดี ยว คลุมผั งพื้ นรูป สี่เหลี่ย ม พื้นที่ ใช้ สอย ทั้งหมดอยู่ภายใต้หลังคาผืนเดียวนั้น ทั้งบันไดทางขึ้นเรือน ห้องโถง ห้องนอน และครัวไฟ ชายคามีทั้งตับ เดียวและ 2 ตับ 2. แบบเรือนเดี่ยว ชักปีกชายคา เพื่อคลุมพื้นที่ใช้สอยด้านข้างเพิ่มเติม ผังพื้นผังหลังคาจะเป็นรูป ตัว L ส่วนที่เหลือของตัว L มักทําเป็นชานโล่งเปิดหลังคา ชายคามีทั้งตับเดียวและ 2 ตับเช่นกัน 3. แบบต่ อมุข แบบนี้มีผังพื้นผั งหลังคาเป็นรูปตัว L เหมือนแบบที่ 2 แต่ ต่อพื้นที่ด้านข้างหรื อ ด้านหน้าออกมา ทําเป็นหลังคามุขเล็กคลุม พื้นที่ที่ต่อออกมานี้มีมากกว่าแบบชักปีกนกคลุม เพราะไม่ถูก จํากัดขนาดตามความลาดเอียงของหลังคา ส่วนที่เหลือของตัว L มักทําเป็นชานโล่งเปิดหลังคาเช่นเดียวกับ แบบที่ 2 ชายคาเรือนแบบนี้มีทั้งตับเดียวและ 2 ตับเช่นกัน 4. แบบเรื อนแฝด แบบนี้ มีผั งพื้น ผังหลั งคาเป็ นรู ปสี่เหลี่ ยมขนาดใหญ่ กว่าแบบที่ 1 เพื่ อไม่ให้ หลังคาสูงใหญ่เกินไป จึงทําหลังคาจั่วเป็นแบบแฝด ชักปีกนกรอบร่วมกัน ส่วนใหญ่เป็นแฝดสอง แต่บาง หลังส่วนน้อยที่เรือนใหญ่มากจนต้องทําเป็นแฝดสาม แบบนี้กลางเรือนต้องรางรินรับน้ําจากหลังคา ชายคา มีทั้งตับเดียวและ 2 ตับเช่นกัน 5. แบบเรือนแฝดไม่เท่ากัน แบบนี้มีผังพื้นผังหลังคาเป็นรูปตัวแอลเหมือนแบบต่อมุข แต่ไม่ทํา หลังคาตั้งฉากกับหลังใหญ่เป็นมุข แต่ทําเป็นแบบเรือนแฝดขนานกัน เชื่อมกันด้วยรางริน แต่หลังคาส่วนนี้มี ขนาดเล็กกว่า ส่วนที่เหลือของตัวแอล มักทําเป็นชานโล่งเปิดหลังคาเช่นเดียวกับแบบที่ 2 ชายคามีทั้งตับ เดียวและ 2 ตับเช่นกัน 6. แบบเรือนขวาง แบบนี้เป็นเรือนขนาดใหญ่ แยกเรือนครัวไฟออกจากเรือนนอน หลังคาเล็ก ของครัวไฟจะทําเป็นเรือนขวาง มีพื้นที่ชานในร่มหรือใต้หลังคาเชื่อมครัวไฟกับเรือนนอน คือเป็นพื้นที่ส่วน ใต้ชายคาของหลังคา หลังคาเชื่อมกันด้วยรางริน และยังมีแบบผสมผสานหลายแบบเข้าด้วยกันอีกมากมาย เช่น ทําเป็นเรือนแฝดแล้วมีเรือนขวาง หรือทําเป็นแบบเรือนแฝดแต่หลังคาแฝดนั้นไม่เท่ากัน หรือทําเป็นแบบเรือนแฝดแล้วต่อมุข หรือทําเป็น แบบต่อมุขแต่มุขนั้นเป็นแบบเรือนแฝด หรือมีหลายมุข ส่วนรูปแบบตัวเรือนนั้น ภาพรวมตัวเรือนมีลักษณะเหมือนกันในทุกรูปแบบหลังคา คือเป็นเรือน ไม้ยกใต้ถุนสูงเหมือนกับเรือนล้านนาดังที่กล่าวมาแล้ว แต่มีรูปแบบการทําผนังหรือฝาเรือน 2 แบบ คือ แบบฝาตั้งตรง กับแบบฝาผายออก แบบฝาผายออกของเรือนไตลื้อนี้ ต่างจากฝาผายออกของเรือนกาแล