AMSTERDAM A5
DE TELEGRAAF DONDERDAG 13 JANUARI 2022
INTERVIEW
Imperium aan ziekbed Karina Schaapman voltooit zesde boek over wereldberoemde muizen Sam en Julia Haar zesde boek over de muizen Sam en Julia is uit. De decors voor de fotoprentenboeken maakte Karina Schaapman de afgelopen twee jaar naast het bed van haar doodzieke man, kunstenaar Eli Content. „Het is een leven vol extremen”, zegt ze. „Als kind ging het bij mij al alle kanten op. Juist omdat het zo heftig was, wil ik kinderen graag een moment van rust en verwondering meegeven. Dat kan allesbepalend voor ze blijken.” door Mascha de Jong
M
et een alleenstaande Indonesische moeder, die het moest rooien in het naoorlogse Nederland, was er in het leven van de kleine Karina Schaapman wel degelijk ruimte voor verwondering. „Al die prachtige verhalen over haar leven in dat inheemse land, ik hing aan haar lippen.” Tegelijkertijd was er de rauwe werkelijkheid. „Mijn moeder moest rondkomen van vrijwel niets. Het huis was koud en ik leed vaak honger. Het werd nog erger toen zij ziek werd en stierf. Ik had een halfjaar verwaarloosd thuisgezeten. Stellig: „Haar liefde maakte uiteindelijk tóch het verschil.” Had je ooit kunnen denken, dat Sam en Julia een imperium zouden vormen met boeken, knutselpakketten en een museumpje van alle decors in de Jordaan? Sam en Julia worden gelezen in 27 talen in 33 landen. Niet gek voor twee Amsterdamse muisjes. „Hoho, ik ben verweven met deze stad, maar in mijn ogen zijn het geen Amster-
damse muizen. Ze zijn universeel. Voor jong en oud. Ik laat ze in situaties belanden, waar kinderen, maar ook ouders én opa’s en oma’s zich in herkennen. Ik hoop altijd dat het leidt tot leuke gesprekken. Dat er eveneens een muisje in een rolstoel zit, is ook niet zomaar. Hartverwarmend, de reacties van ouders die zeggen dat hun kind zich eindelijk ergens in herkend. Dat de reeks zo’n succes zou worden, nee, dat had ik niet kunnen overzien. Na mijn politieke carrière in de Amsterdamse gemeenteraad in 2008 moest ik herstellen van een nekherniaoperatie. Ik had al heel lang een idee voor een kinderboekenserie. Alleen de uitingsvorm stond niet vast. Tijdens mijn herstel werkte ik mijn plannen uit.” De boeken bestaan uit gefotografeerde decors. „Als kind had ik geen speelgoed. Daar waren we veel te arm voor. Maar ik mocht van mijn moeder tussen het vuilnis alles pakken wat ik interessant vond. Zij kon van niets iets moois maken. Achteraf besef je pas hoe waardevol
dat voor mijn creativiteit is geweest.” Dat talent is dus overgegaan op jou. „Ik wilde het idee voor de boeken eerst letterlijk voor me zien. Dus ik bouwde een decor van hergebruikte materialen, waarin ik de muizen plaatste. Het moest een veilige zorgzame wereld worden. In het zesde boek Het Museum werk ik nog
soms ook museale. Het boek zit daarom ook vol met verwijzingen naar de markt.” Maar hoe zag een werkdag er praktisch voor jou uit de afgelopen twee jaar? „Eigenlijk nogal gedisciplineerd. Eli is heel erg ziek. Hij heeft dag en nacht verzorging nodig en ik doe dat alleen. Tijdens corona is hij een aantal keren in het ziekenhuis terecht gekomen, maar dat was verschrikkelijk, omdat er niemand bij mag. Hij is nu uitbehandeld en we hebben besloten dat ik hem hier thuis verzorg tot aan zijn dood. De verzorging is intensief, maar ook overzichtelijk: elke drie uur moet ik vaste medische handelingen doen. In de tussentijd maak ik de decors voor Sam en Julia. Naast zijn bed, in ons huis dat ook dienst doet als atelier. In sommige decors zit maanden werk.”
’We kijken terug op mooie jaren’ steeds op dezelfde manier: ik gebruik wat ik voorhanden krijg. Als ik een houten vogelkooitje zie bij het afval, ben ik verguld. Ik zie dan een decor voor me van een bibliotheek met een balustrade van dat hout. Het laatste boek is een ode aan het Waterlooplein en aan musea. Voordat Eli ziek werd, gingen we daar iedere dag naartoe om materialen voor de decors te verzamelen. De marktkooplieden hielpen me actief. We vonden er schatten,
Is het niet loodzwaar? „Het is soms loeizwaar omdat hij steeds terugkerende infecties heeft die fataal kunnen zijn, maar ik ervaar zijn verzorging niet als last. We zijn in de eindfase van Eli’s leven beland. Samen kijken we terug op mooie jaren, dat is nu al troostrijk. Ik ben diep onder de indruk van zijn levenslust. Eli kan al twee jaar de meest basale dingen
niet meer doen, zoals eten en drinken. Dat gaat via een darmsonde. Hij ademt via een tracheostoma. Toch blijft hij het leven omarmen. Zelfs nu hij bijna alleen maar slaapt en de momenten samen spaarzaam worden, genieten we volop van elkaar.” Ondertussen moet er ook een boek tot stand komen. „Gelukkig hoef ik dat niet alleen te doen. Ik heb een team mensen om me heen, onder wie mijn vier kinderen. Zij helpen mijn creatie Het Muizenhuis uit te bouwen tot een internationaal merk, waar we naast de boeken ook knutselpakketten en een speelgoedlijn ontwikkelen en produceren. Zij bewaken de rechten en zorgen dat kinderen via YouTube op weg worden geholpen met knutselen. Er is zelfs een lespakket voor scholen.” Als je nu terugdenkt aan dat meisje van 12, dat haar moeder verloor? „Ik ben nu 62. Ik kan me soms echt verwonderen als ik de stabiele situatie van mijn kinderen zie. Mijn zes kleinkinderen groeien op in veiligheid omringd door familie. Ik voel me dankbaar en geniet ervan.” Een korte stilte, dan overziend: „Het gekke is dat ik als meisje van 12 niet kon benoemen waar ik behoefte aan had. Ik had niet door dat het een hopeloze situatie was. Het was gewoon mijn leven. Ik moest na de dood van mijn moeder naar mijn vader die ik nog nooit
Karina Schaapman denkt over elk detail van haar decors na. Het zijn meesterstukken, die maanden intensieve arbeid vereisen, voordat ze bruikbaar zijn voor haar boeken over de muizen Sam en Julia. FOTO AMAURY MILLER
had gezien. Hij zat niet op mij te wachten. Ik mocht nooit meer over mijn moeder praten. Voor het eerst in mijn leven werd ik geslagen.” Waaraan kon je je toen optrekken? „Op de huishoudschool werd in het kader van de onderwijsvernieuwing een lerares Maatschappijleer en lerares Nederlands toegevoegd. Zij zagen mij en gaven mij inzichten: dat ik goed kon redeneren, dat ik dol was op politiek, op het geschreven woord. Ik vond ze fantastisch. Nadat mijn vader na zware mishandelingen uit de ouderlijke macht werd gezet, heeft een van de juffen mij opgenomen in haar gezin. Helaas kon ik er niet aarden, ik was te onthecht. Ik ben blij dat ik altijd contact met ze heb gehouden. Het is fijn een gedeelde geschiedenis met hen te hebben. Zij weten waar ik vandaan kom en wat ik heb moeten overwinnen. School was mijn redding.” Binnenkort zal je het alleen moeten doen. „Ja, en dat vind ik erg. Ik mis Eli gelijk vreselijk als ik eraan denk.” Ineens valt er iets uit de kast op haar hoofd. Een marionettenpop, gelijkend op Eli, die zijzelf voor hem heeft gemaakt. Lachend: „Dit bedenk je toch niet? Ik krijg van hem een klap op mijn hoofd. Zullen we dat maar als teken zien? Hij is er nog. En daar ben ik heel gelukkig mee.”