Leerlingenboekje Peru

L E E R L IN G E

NBOEKJE

THAIS&

LUIZ

IN

PERU

2

Wat weet ik al over Peru?

Wat wil ik nog weten over Peru?

Kleef hier je foto

naam: ..................................................... voornaam: ............................................ leeftijd: ................................................... klas: ........................................................ school: ....................................................

3

KENNISMAKEN MET PERU

PERU

IN KAART

Peru is het 5de grootste land van Zuid-Amerika.

Het is een land met veel verschillende landschappen.

Op 1 of 2 dagen rijden kan je van de kust over de bergen naar het regenwoud gaan!

1. DE BUURLANDEN VAN PERU

1 2

Schrijf hiernaast de naam van de 5 buurlanden van Peru en de oceaan die de oostkust begrenst.

Gebruik je atlas.

3 4 5 6

PERU ...

2. DE OPPERVLAKTE VAN • België = 30.528 km² ² • Peru = 1.285.216 km antwoord: Omcirkel het juiste er groter dan België Peru is: a. 28 ke n België b. 42 keer groter da

n België c. 64 keer groter da

MESTIES OF INDIAAN Christoffel Columbus reist in 1492 naar Indië.

Columbus raakt onderweg het noorden kwijt en komt in Amerika terecht. Hij noemt de inwoners vanaf dan ‘indianen’. Oeps, foutje?

Jazeker! De oorspronkelijke bewoners van Peru noemen zichzelf liever ‘indígenas’.

4

ALLEMAAL PERUAAN! Peru telt ongeveer 30 miljoen inwoners. Allemaal hebben ze een verschillende afkomst.

• INDÍGENAS zijn afkomstig uit het Andesgebergte of het Amazonewoud.

• MESTIEZEN zijn een mix van indígenas en mensen van Spaanse afkomst.

• AFRO-PERUANEN zijn van Afrikaanse afkomst.

• BLANKEN zijn van Europese afkomst.

• AZIATEN zijn van Aziatische afkomst.

Kleur de rand van elke foto juist in.

5. PERU BESTAAT UIT 3 ZONES:

3. HET AANTAL INWONERS VAN ...

A. Costa = de kust, woestijnachtige grond, het regent er bijna niet.

B. Sierra = het Andesgebergte met toppen hoger dan 5000 m waarop eeuwige sneeuw ligt.

C. Selva = het tropisch regenwoud, het is er heel warm en vochtig, de Amazonerivier stroomt er doorheen.

• België = 11 miljoen • Peru = 30 miljoen Kleur het juiste aantal vakjes in (1 vakje = 1 miljoen) • België

Schrijf de letter van elke zone bij de passende foto en in de juiste zone op de kaart.

lmlmlmlmlmlmlmlm mlmlmlmlmlmlmlml • Peru

lmlmlmlmlmlmlmlm mlmlmlmlmlmlmlml

4. LOKALE TIJD Om te weten hoe laat het is in Peru moet je de klok zes uur terugdraaien als het in België wintertijd is en zeven uur als het zomertijd is.

Hoe laat is het nu in België?

.. : ..

Hoe laat is het nu in Peru?

.. : ..

WIST JE DAT ...

• het Titicacameer he t hoogst bevaarbare meer ter wereld is.

Het ligt 3812 m boven de zeespiegel.

• de Amazone in Peru ontspringt.

Het is de langste rivier van ZuidAmerika.

Kleur de rand van elke foto juist in.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Deze vrouw drinkt Inca Kola in het Chinees restaurant dat ze uitbaat.

Deze vrouwen slaan een praatje terwijl ze boodschappen doen.

Deze man plukt katoen op zijn plantage.

Deze mensen verkopen hun producten op de oever van de Amazonerivier.

Deze blonde vrouw was wereldkampioene surfen.

Deze jongens zijn bezig met hun schoolwerk.

Deze vrouw uit het dorp sorteert aardappelen van haar oogst.

Deze politieagent regelt het verkeer in de stad.

Deze man was een speler van het Peruaanse voetbalelftal.

Deze drie meisjes gaan naar school in Pucallpa, een stad in het Amazonewoud.

Deze oudere man is een bekende Peruaanse schrijver.

Moeder en kind zijn op weg naar huis.

5

KENNISMAKEN MET PERU

TIEN VOOR TAAL

Inwoners afkomstig uit het Andesgebergte zijn vaak tweetalig.

Quechua is de tweede officiële taal die men naast Spaans spreekt.

Quechua was de belangrijkste taal in het Incarijk.

Tegenwoordig spreken zo’n 4,5 miljoen Peruanen deze taal.

• SPAANS is de officiële taal die bijna iedereen spreekt.

• De indígenas die uit het Andesgebergte afkomstig zijn, spreken QUECHUA. • De indígenas die rond het Titicacameer wonen, spreken AYMARA. • De indígenas die in het Amazonewoud wonen, spreken ANDERE TALEN. Spaans

Quechua

Aymara

Spaans

andere

Quechua

2

5

• Kies uit de Quechua woorden: puma – papa – llama – kayman – kuntur.

• Kies uit de Nederlandse woorden: aardappel – kaaiman – poema – condor – lama.

QUECHUA

3 4 5 6

4

3

Schrijf de juiste woorden naast elk nummer.

2

andere

QUECHUA lijkt een vreemde taal. Toch klinken sommige woorden heel herkenbaar.

1

1

Aymara

NEDERLANDS

Het is mogelijk dat je een taal niet spreekt, maar dat je toch begrijpt wat iemand wil zeggen.

1 2

Bekijk de 3 tekeningen en lees de zinnen in het Quechua luidop. Wat zeggen deze mensen?

Plaats het juiste cijfer bij de Nederlandse zin.

Tip: let op de leestekens en lichaamshouding van de mensen.

3

4

Het gaat goed.

Waar kom je vandaan?

Hallo!

Alles goed?

5 Ik kom van Lima.

6

Goedendag.

1

2

3

4

5

Spaans

uno

dos

tres

cuatro

cinco

Quechua

huk

iskay

kimsa

tawa

pisqa

Woops, ik heb met mijn beste vriend Roberto de keuken overhoop gehaald in zijn huis.

Vinden jullie de 5 verschillen op de foto’s?

EXTRA OPDRACHT

7

KENNISMAKEN MET PERU

Peruanen zijn heel fier op hun land.

Ze kunnen zeker en vast het volkslied meezingen.

Op feestdagen hangen ze de vlag buiten.

TE AMO

PERU 1. DE VLAG

In het midden is de vlag van Peru wit.

Alleen het wapenschild is ingekleurd.

De linker- en rechterkant hebben dezelfde kleur. Welke?

Kleur de vlag in.

2. HET WAPENSCHILD Het wapenschild op de vlag is een nationaal symbool van Peru.

Het stelt de drie rijkdommen van het land voor: Deze vicuĂąa stelt het dierenleven voor. Een vicuĂąa hoort net als de lama tot de kameelachtigen.

De quinquina boom symboliseert het plantenleven. Door de verschillende klimaatzones groeien er veel plantensoorten.

Dit is de hoorn des overvloeds. Peru is een land dat rijk is aan mineralen, onder andere goud.

3. DE MUNT Thais gaat met haar aankooplijstje naar de winkel.

x

x

x

x

x

x

x

x

Hoeveel soles moet Thais betalen?

1 rol toiletpapier 2 kg suiker 1 Flesje Inca Kola 0,5 liter olie

8

soles

Thais wil met gepast geld betalen.

Gebruik zo weinig mogelijk munten.

Zet het juiste aantal naast elke munt:

Rijst: .......................... 3 soles per kilo Suiker: ........................ 2 soles per kilo Toiletpapier: ............... 0,75 sol per rol Zout: ........................ 0,60 sol per kilo Olie: .......................... 6 soles per liter 1 FLesje Inca Kola (410 ml): .... 1,5 soles

.

*

LIMA METROPOLITANA Lima is een heel grote stad met veel verscheidenheid!

Bekijk de foto’s hierboven: 1. Welke foto vind je leuk? Kleur de rand geel. Waarom vind je deze foto leuk? ...................................................................................................................................................

*metropool = een wereldstad

................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

2. Welke foto heeft je verrast? Kleur de rand rood. Waarom? ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

3. Heb je iets op de foto’s gezien dat je in België ook ziet? Zo ja, wat? ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................

9

KENNISMAKEN MET PERU

Allin p’unchaw!

Ik ben Luiz.

Ik ben 12 jaar Ik woon in Pataypampa. Een dorp in de Andes. Thuis spreken we zowel Quechua als Spaans.

Mijn papa is landbouwer.

Hij werkt heel hard. Soms ga ik hem wel eens helpen op het veld.

Met mijn vrienden speel ik graag voetbal. jullie raden al wat ik later worden wil, voetballer natuurlijk!

Ik vind het fijn om thuis veel dieren te hebben.

Ik ben een echte dierenvriend!

We hebben kippen, cavia’s, schapen, konijnen en een hond.

Hij heet Pelusa.

Ik zit in het 6de leerjaar bij meester Justo. Hij is een hele toffe meester.

10

Dit zijn mijn mama en papa met mijn broer Jefferson, hij is 6 jaar.

Ik heb ook nog een broer van 4 jaar, hij heet Antony.

Mijn mama maakt elke dag lekker eten voor ons klaar.

Ik eet heel graag papas*.

Wat eet jij graag? *aardappelen

Hola!

Ik ben Thais.

Ik ben 10 jaar.

Ik woon in Lima, de hoofdstad van Peru.

Wij spreken thuis Spaans.

!

Op deze foto zie je ons gezin: • mijn mama en papa • mijn kleine broer Kaled • mijn broer Luis Enrique, hij is 13 jaar • mijn oudste broer staat niet mee op de foto, hij is al 15 jaar

Mijn papa werkt voor een bouwbedrijf.

Hij moet vaak laat werken. Ik ben altijd blij als hij thuis komt.

Mijn mama heeft een eigen fruitkraam op de markt. Mijn oudste broer, José Luis werkt ook op de markt.

Elke dag gaat hij er na school het fruit, dat geleverd wordt, rondbrengen.

Ik luister heel graag naar muziek. Spaanse liedjes vind ik het leukst, dan kan ik uit volle borst meezingen.

miaauw, ik be schattig zwart n het e poes van Thais. je Ze noemt me ga tito*. *poesje

Ik ga graag naar school. Ik zit in het 5de leerjaar.

Eén van mijn lievelingsvakken is wiskunde, vooral hoofdrekenen!

Wat is jouw lievelingsvak?

11

Ik ben ........................................................................................................

Ik ben ........................................................................................................

Ik hou van ................................................................................................

Ik hou van ................................................................................................

Ik kan ........................................................................................................

Ik kan ........................................................................................................

Ik lijk een beetje op Thais/Luiz* want ............................................................. ................................................................................................................................. .................................................................................................................................

STAD EN DORP

*schrappen wat niet past

DRUK DRUK DRUK IN DE STAD Lees het krantenartikel en beantwoord de vraag.

Het aantal inwoners van Lima is moeilijk te bepalen.

Vink de 3 juiste redenen aan.

Niet iedereen is ingeschreven in het bevolkingsregister. Zeker in nieuwe wijken is dit niet altijd het geval.

Sommige wijken zijn moeilijk bereikbaar. Die bewoners worden dus niet meegeteld.

Elke dag komen er nieuwe mensen in Lima wonen. Hierdoor verandert het aantal voortdurend.

Er lopen veel toeristen in Lima rond. Die maken het tellen van de bevolking moeilijk.

Er is niet elk jaar een volkstelling. Recente cijfers zijn er dus niet.

Bekijk de foto’s en plattegrond van Thais’ huis en beantwoord de vragen.

Voorbij welke kamers moet Thais sluipen om ’s nachts stiekem wat lekkers uit de ijskast te nemen? .................................................................................................................. .................................................................................................................................................

Hoeveel elektrische toestellen tel je in Thais’ huis? .....................................................

12

Metropool met een grote aantrekkingskracht

A

an het begin van de 20ste eeuw telde Lima 140.000 inwoners. De stad is sindsdien spectaculair gegroeid.

Volgens de laatste volkstelling telt de hoofdstad 8.500.000 inwoners. Het is daarmee de grootste stad van Peru en één van de grootste steden van Zuid-Amerika. Lima heeft een erg jonge bevolking. Jongeren maken een derde uit van het aantal inwoners en er wonen iets meer vrouwen dan mannen.

Dagelijks verhuizen er mensen van het platteland naar de stad op zoek naar een beter leven. Eén op drie Peruanen woont tegenwoordig in de hoofdstad.

Maar niet iedereen die er woont, is ingeschreven in het bevolkingsregister.

Er wordt voorspeld dat de stad tegen 2021, de 200ste verjaardag van de onafhankelijkheid, bijna 10 miljoen inwoners zal tellen.

Vink aan

VIND IK LEUK

Kleur in: leuk

gewoon

Vink aan niet leuk

Kleur in: leuk

gewoon

niet leuk

Ik ben:

Materiaalmeester Voorlezer Tijdsbewaker Organisator Bemiddelaar

MIGRATIE NAAR DE STAD Kruis aan. Er zijn meerdere antwoorden mogelijk.

Mensen in Peru verhuizen van hun dorp naar de stad omdat ze ‌ de armoede ontvluchten. aan de zee willen wonen. werk zoeken dat beter betaald is. last hebben van de hoogte. voor conflicten vluchten. meer naar de cinema willen gaan. dan rijk zullen zijn na een paar jaar.

Wist je dat 2/3 van alle Peruanen in een stad woont?

Er zijn 30 miljoen Peruanen. Hoeveel Peruanen wonen er dan in een stad? .............................................................................

Wist je dat er de voorbije 5 jaar 3 miljoen mensen verhuisd zijn naar een stad?

Hoeveel zijn er dat per jaar? .......................................................

13

STAD EN DORP

El Agustino

Avenida Arequipa

TAXI OF BUS ? ¡ VAMOS !

Panamericana Sur

San Juan de Miraflores

• Omcirkel op de kaart de naam van het district waar Thais woont.

• Zoek de kortste weg van San Juan de Miraflores naar El Agustino? Kleur hem in.

Vermijd de Panamericana Sur want dat is een tolweg en daar betaal je dus extra.

autovrije straat

• Thais neemt de mototaxi van thuis naar het park. Daar neemt ze de bus naar school.

Na school gaat ze met de microbus naar de volleybalclub. Na de training is het al laat en neemt ze de taxi naar huis.

Hoeveel heeft Thais in totaal betaald? ..............................................................................................................................................................

• Een rit met de auto dwars door Lima van noord naar zuid is 51 km. Deze rit via het stadscentrum duurt 1 uur 30 minuten.

Hoe snel rijdt de bus gemiddeld per uur? ........................................................................................................................................................

• Thais wandelt 20 minuten naar school. Hoe ga jij naar school en hoe lang ben je onderweg? ............................................................. ..................................................................................................................................................................................................................................

• Zoek de straat die elke zondag autovrij is en kleur ze in.

14

GOED GEREEDSCHAP, DE GEMEENSCHAP

Hoe maak je adobestenen?

Nummer de zinnen in de juiste volgorde:

De muren van Luiz’ huis zijn gemaakt van adobestenen.

Voeg water toe tot je een stevige massa hebt.

Adobe is een mengsel van verschillende natuurlijke producten.

Leg de stenen op rijen te drogen in de zon.

Om een huis te kunnen bouwen, maken buren en familie samen ongeveer 1300 adobestenen.

Meng zand, gedroogd gras, mest en water.

Haal de vorm van het mengsel.

Schep het mengsel in een rechthoekige houten vorm.

Op het dak liggen dakpannen, maar een dak kan ook bedekt worden met golfplaten of stro.

Kruis de juiste antwoorden aan.

Luiz’ papa bouwt een huis met adobestenen omdat: hij genoeg mensen vindt die mee willen helpen. hij de witte kleur van de adobehuizen mooier vindt. adobehuizen ’s nachts warmer blijven dan bakstenen huizen. hij het liefst bouwt met chemische producten.

Adobestenen houden de warmte van overdag goed vast.

Ook in België bouwt men hier en daar huizen met hout, stro en leem.

Bekijk de foto’s en plattegrond van Luiz’ huis en beantwoord de vragen.

• Waarvoor kan de betonnen wasbak buiten gebruikt worden?

• Luiz’ ouders hebben ongeveer 30 cavia’s? Hoeveel cavia’s tel je op de foto?

EN BIJ JOU THUIS ?

• Wij hebben veel / weinig contact

Vink aan wat past.

met onze buren.

• Wij koken op gas / elektriciteit / houtskool / • Wij hebben een gsm / vaste telefoon /

Schrap wat niet past, vul in en kleur het passend gezichtje.

smartphone / laptop / pc / tablet.

• Als ik mag kiezen, dan verhuizen we naar

• Ik woon in een dorp / een stad.

• Wij hebben een tuin / koer / terras / geen tuin.

• Wij wonen met en hebben

• Ik zou graag in het huis van Luiz wonen omdat personen thuis

slaapkamers.

• Wij wonen in een rustige / drukke buurt.

15

STAD EN DORP

SCHATJES VAN PATATJES Deze aardappelen worden gedroogd. ’s Nachts bevriezen ze en overdag ontdooien ze en verdampt het water. Zo blijven er na een tijd droge knollen over. Nu zijn het

Dit gewas kan boven de 4000 meter groeien en is heel voedzaam.

Het is

Van de wol worden er met de spintol draden gesponnen.

Met deze draden kan men bijvoorbeeld een draagdoek weven met een

In de Andes zijn er veel steile hellingen.

Onze velden worden op een speciale manier aangelegd. Dit noemen we

Deze plant groeit niet in de Andes maar wordt er wel veel gebruikt tegen de vermoeidheid en hoogteziekte.

zijn dus niet hetzelfde als cocaĂŻne.

WIST JE DAT ...

16

Pachamama het Quec hua woord is voor Moeder Aarde.

DAGELIJKSE KOST

In Peru zijn er ook mensen die gezond eten en mensen die minder gezond eten.

Ik schreef alles op wat ik gisteren at.

Op school moesten we nakijken of onze voeding evenwichtig genoeg is.

Vul de ontbrekende woorden in.

Kies uit: kip / salade / biet / snoepje / citroen / tomaat / wortel / limoen / salade / broodje / boter / maïs / rijst / coca-thee / ei / melk / aardappelen / ui / appel.

1

7

13 1

2

8

14

At Luiz gisteren voldoende evenwichtig volgens de voedingsdriehoek? Waarom (niet)? .................................................................................................................

3

9

15

4

10

16

5

11

17

6

12

18

................................................................................................................. .................................................................................................................

Is jouw voedingspatroon gezond?

Schrijf 1 goed en 1 slecht kenmerk op van je eigen voeding. ....................................................................................................... .......................................................................................................

Schrijf in deze cirkeltjes het juiste nummer uit de voedingsdriehoek.

‘s Morgens dronk ik een glas warme .............................. (1)

en at ik een ............................. (2) met ............................. (3).

Op school at ik nog een ................................ (4). ’s Middags at ik ................................ (5)

met ................................ (6),

................................ (7) en ................................ (8)

met een ................................ (9) met ................................ (10) en gekookte ................................ (11).

Daarbij dronk ik een heerlijk glas warme ................................ (12) limonade. ’s Avonds at ik ................................ (13) met ................................ (14), een roer ................................ (15) en een ................................ (9) met rode ................................ (16). Daarbij dronk ik natuurlijk een heerlijke ................................ (17). Na het eten kreeg ik nog een ..................................................... (18).

17

STAD EN DORP

EN ... WAT HEBBEN WE VANDAAG GELEERD ? ?

Ik draag niet elke dag een uniform, enkel bij speciale gelegenheden.

Ik moet steil bergaf lopen om naar school te gaan. Terug naar huis gaan gaat dus iets minder snel.

Bespreek: 1. Op welke school zou jij het liefste zitten, die van Thais of Luiz? Waarom?

2. Bekijk de lessenroosters van Thais en Luiz.

• Zijn er lessen die Thais en Luiz allebei hebben?

• Kunnen jullie de lessen vertalen in het Nederlands en vergelijken met jullie lessen?

• Welke lessen hebben jullie niet, maar zouden jullie toch graag eens willen volgen? Waarom?

3. Luiz spreekt thuis vooral Quechua maar krijgt in het Spaans les. Lijkt het jou moeilijk om les te volgen in een andere taal dan de taal

18

die je thuis spreekt? Waarom?

Ik doe mijn best in de klas, want later wil ik verder studeren in de stad.

Op school leren we hoe we het veld moeten bewerken. Ik vind dit heel interessant. Zo kan ik mijn papa soms helpen.

Elke maand moeten we in de klas een groepswerk voorstellen.

Deze maand werkten we rond ‘milieuvervuiling’. Dat was niet gemakkelijk!

Ik moet ongeveer 20 minuten wandelen van huis naar school en omgekeerd. Af en toe neem ik een mototaxi.

Ik draag elke dag een uniform om naar school te gaan.

Mijn schooldag duurt van 8u tot 13u. Maar die is zo voorbij want ik heb een heel toffe meester.

Ik zit nu naast mijn vriendin Adriana. Dat vind ik heel fijn!

Schrijf in 5 zinnen iets over je eigen klas

Elke maandag starten we met het groeten van de vlag en zingen we het volkslied.

of school:

VEEL VOLK IN DE KEUKEN

Lees de omschrijving. Zoek het passende vetgedrukte woord op het A4-blad.

b v

Vul het kruiswoordraadsel in.

• Een plek waar vrouwen samen koken.

• Mensen die gratis werken.

• Iets dat niet veel kost, is …

• Voldoende groenten en fruit eten, is …

• De munteenheid van Peru.

• Geen mannen maar …

• Drie maal per dag eten veel mensen een …

• Om de beurt iets doen.

• Niet koud.

Dit is het recept van een stoofpotje van tonijn en puree, met rijst en een hardgekookt ei.

Reken uit hoeveel je van elk ingrediënt nodig hebt voor het aantal personen in jouw klas.

g

s m

r ij

w

Er zijn 400 volkskeukens in het district El Agustino waar Thais woont. Hoeveel maaltijden koken zij dan samen per dag?

Ingrediënten: Recept voor 4 personen:

Recept voor de klas ( … personen )

1 blik tonijn 1 kg aardappelen 100 g rijst 4 eieren

................................ ................................ ................................ ................................

Hoeveel soles betaalt Thais om voor iedereen van haar gezin een warme maaltijd te kopen?

19

STAD EN DORP

LA ROPA MADE IN PERU? Vul het juiste nummer van het kledingstuk in bij de uitspraak in het roze bolletje.

Tijd voor de mis!

Waar zijn mijn poncho en mijn hoed, Agustina?

Even wat hout sprokkelen.

Ik neem alles mee naar huis in mijn draagdoek.

Dit is mijn beste vriendin Adriana!

We dragen hetzelfde uniform op school!

Mama, ik ga voetballen met mijn vrienden op de plaza!

Waar is mijn outfit?

UITSPRAAK LUIZ Dit zijn de sandalen van Luiz.

Die worden gemaakt van het rubber van autobanden.

Waarom zou dat zo zijn?

Luiz probeert jullie beet te nemen. Er zijn maar 2 van de 4 uitspraken juist!

Overleg samen en kruis aan: waar of niet waar.

• Een poncho is een rechthoekige wollen doek met een opening in het midden om je hoofd door te steken.

• Een lliclla is een draagdoek of een schouderdoek, geweven in fijne wol. Je kan een draagdoek voor verschillende zaken gebruiken.

Weten jullie waarvoor?

Schrijf het bij deze foto’s.

20

NIET WAAR

Er rijden niet veel auto’s in Peru, dus er zijn veel te veel autobanden.

De sandalen kunnen goed tegen water. Dat is gemakkelijk als ik de rivier wil oversteken.

De zool is heel stevig. Dat komt goed van pas.

De rotsen en stenen zijn vaak scherp. Toch kan je er met deze sandalen goed op stappen.

We kunnen geen andere schoenen betalen.

Daarom gebruiken we autobanden.

WAAR

DE MARKT VAN SANTA ROSA Mama, de minibus is in aantocht!

Elke donderdag is het markt in Santa Rosa. Met de minibus trekken de inwoners van Pataypampa naar de markt.

Ik kom eraan jongen! Neem jij alvast die zak aardappelen?

Eindelijk! De minibus is er. Instappen!

Luiz en zijn mama Agustina haasten zich naar de plaats waar de minibus hen oppikt.

Gaat Agustin niet mee? a

Tuut Tuut

De minibus komt aan. Agustina en Luiz komen net op tijd aangelopen!

De minibus zit afgeladen vol.

Langs deze weg rijden ze naar Santa Rosa.

vroem

passagiers voor Santa Rosa! Santa Rosa! Vamos! We gaan vertrekken! !

Maar er zijn ook handelaars uit de stad op de markt. Ze verkopen afgewerkte producten. Bovendien kopen ze landbouwproducten om in de stad door te verkopen.

Daar is de vrachtwagen!

Op de markt in Santa Rosa komt er altijd veel volk.

Landbouwers uit de omliggende dorpen verkopen er hun landbouwproducten.

Aardappelen, chuĂąos, tomaten, uien, maĂŻs!

Luiz koopt wat schoolgerief terwijl Agustina de aardappelen verkoopt.

Terug in Pataypampa.

Natuurlijk is er babyshampoo. Ik ben net terug van de markt in Santa Rosa!

Mevrouw Condori, hebben jullie terug babyshampoo?

21

STAD EN DORP

VEEL WERK? ยก SI, MUCHO TRABAJO! !

VASTE JOBS

EXTRA JOB

STRAATVERKOOP

Er zijn niet zo veel mensen met een vaste job en een vast loon. De meeste mensen dromen er wel van.

Er zijn mensen met een vaste job die nog een extra baantje hebben omdat ze het geld goed kunnen gebruiken.

Omdat ze geen vaste job vinden, zijn er heel veel mensen die op straat dingen verkopen.

Naam:

Luis Enrique, broer van Thais.

Naam:

Roberto, klasgenoot van Luis Enrique.

Leeftijd:

13 jaar.

Leeftijd:

14 jaar.

Verkoper van ceviche, een visgerecht.

Soort werk: Schoenpoetser.

Voor onze buurv rouw, die het gerecht maakt.

Voor wie?

Ik ben mijn eigen baas.

Waar?

In de terminal de frutas, de overdekte fruitmarkt.

Waar?

Op de Plaza de Armas in Lima, het grote plein waar veel toeristen komen.

Hoelang al?

Al 3 jaar.

Hoelang al?

Sinds mijn 6 jaar, dus al 8 jaar.

Om af en toe iets extra te kunnen kopen, een game bijvoorbeeld.

Waarom?

Om de school voor mij en mijn zusjes te kunnen betalen.

Wanneer?

Elke zaterdag, van 8 tot 14 uur.

Vind ik leuk aan mijn werk:

Ik kan heel goed hoofdrekenen.

Wanneer?

Elke dag voor en na school.

Maar soms ook tijdens de schooluren, dan kan ik niet naar school gaan .

Vind ik leuk aan mijn werk:

Onze groep schoenpoetsers zijn vrienden.

We helpen elkaar. We maken ook afspraken over onze prijzen.

Soort werk: Voor wie?

Waarom?

Vind ik minder leuk aan mijn werk: Er is veel concurrentie.

22

Vind ik minder De politie jaagt ons vaak weg. leuk aan mijn werk: Dan nemen ze mijn poetsgerief af,

dus ik moet altijd goed opletten.

!

IN LIMA ZIJN ER VEEL VERSCHILLENDE JOBS‌

VROUWEN WERKEN

BEDRIJF

WERKENDE KINDEREN

Naast het huishouden en vrijwilligerswerk in de volkskeuken, werken veel vrouwen nog op de markt.

Sommige mensen beginnen na een tijdje een eigen zaak.

Jongere kinderen, zoals Thais, werken enkel in de schoolvakanties.

Als ze ouder worden, werken ze ook in de weekends en na school.

1. Thais en haar broers werken als verkopers. Zo kunnen ze een centje bijverdienen voor het gezin. Als jij een centje zou willen bijverdienen, welk werk wil je dan doen?

Naam:

Fernando

Leeftijd:

14 jaar.

Soort werk: Mijnwerker.

Voor wie?

Voor een opkoper.

We (ik, mama, papa en broer) worden enkel betaald als we gouderts vinden.

Waar?

In de mijn die de mensen van het dorp zijn gestart.

............................................................................................................ ............................................................................................................ ............................................................................................................ ............................................................................................................

2. Help jij je ouders ook soms? Waarmee? In het huishouden, in de tuin, ‌

Hoelang al?

Al 2 jaar.

Waarom?

Omdat we geen landbouwgrond hebben. Met het weinige geld kopen we eten en kleren.

............................................................................................................

Wanneer?

Elke dag.

Vind ik leuk aan mijn werk:

............................................................................................................

Niet echt iets speciaal. Ik hoop dat we snel ergens anders kunnen gaan wonen en dat ik terug naar school kan gaan.

............................................................................................................

Vind ik minder Ik zit heel de dag in het stof en de modder. leuk aan mijn werk: Vaak zit ik in een mijnschacht, dan lijkt het

heel de dag donker.

............................................................................................................

23

STAD EN DORP 24

PATAYPAMPA

LIMA

25

STAD EN DORP

Bekijk de tekening op pagina 24 en 25.

EXTRA OPDRACHTEN

PATAYPAMPA • Hoeveel honden vind je terug?

• Er hangt een vlag aan het gebouw links van het plein. Wat zou de functie van dit gebouw zijn?

• Hoeveel gebouwen hebben een dak met rode dakpannen?

LIMA • Wat is de naam van het internetcafé?

• Er zijn twee reclameborden van frisdrankmerken. Om welke merken gaat het?

• Hoeveel blauwe watertonnen staan er afgebeeld?

Los deze woordzoeker op met de onderstaande woorden: A X

S

U

E

Y X A A Q O M R Y V H

A G V O

Z

S

P N O U

F

A E

E

O

E

R N O X

J

Z

Y D O

E

H

C

I

L

A

D

E

V Y

I

Q O

C

G H

E M K

J

A

I

V Y A Y

G

E

U

G H R U N P

T

S

I

G

B

Y G U X P W C K P

P V E

I

O

I

P X R V P

Z

E

H P A C

L

D

I

N D

J

C A E

O

I

E

N

H A M A M A C

U

S

U

I

V

I

Q

C

I

G

I

J

L

H V U

U M V B

E

N A

L

N W R

E

H

E

B

R N

E

Z

H X O Y O O A G

E

T A N A U

R H U B M E

B U M R V N Y W Y U

C

U N A

Y W D

B

L M T V T B

E

P

I

R R A

S

B

C

I

E

H U N O

I M A G

QUECHUA ANDES LAMA CAVIA MIJNBOUW

C

D A K N

U B W O O X A Q

L

E

D

I

O R K M E

A T

S

O U W T U

PACHAMAMA MACHU PICCHU VOLKSKEUKEN TERRASBOUW AARDAPPELEN

I

CHUNO REGENWOUD INDIGENA LIMA INCA

Schrijf drie zinnetjes waarin je jezelf voorstelt.

uiz

L Aan Thais en

Oplossingen Pataypampa • 6 honden • gemeentehuis • 15 gebouwen Lima • Ciberc@fe Lopez • Inca Kola en Coca Cola • 8 watertonnen

26

PRE-INCA

INCA

SPAANSE KOLONIE

ONAFHANKELIJKHEID

GLOBALISERING

200 v.C. – 1200 n.C.

1200 – 1532

1532 – 1821

1821

1968 – nu

EEN RIJK VERLEDEN

SPOREN VAN PERU

SPOREN VAN PERU

Honderden jaren voor Christus wonen er al mensen in Peru.

Deze periode wordt de pre-Inca tijd genoemd.

Er zijn overblijfselen waaruit blijkt dat dit een heel ‘rijke’ cultuur is.

Er worden piramides en tempels gebouwd en men gebruikt een ingewikkeld telsysteem.

Dit alles wordt later door de Inca’s overgenomen en verfijnd.

Hebben jullie al over de Nazca lijnen gehoord?

Dat zijn enorme figuren in het woestijnzand van de kuststreek. Deze lijnen zijn bewaard gebleven omdat het er windstil is en bijna nooit regent.

Ze zijn gemaakt tussen 200 vóór en 600 ná Christus door de Nazca indígenas. Niemand weet hoe die lijnen gemaakt zijn en je kan ze enkel vanuit de lucht zien.

Bepaalde lijnen vormen figuren van dieren.

27

SPOREN VAN PERU

PRE-INCA

INCA

SPAANSE KOLONIE

ONAFHANKELIJKHEID

GLOBALISERING

200 v.C. – 1200 n.C.

1200 – 1532

1532 – 1821

1821

1968 – nu

INCA’S EN PATATTEN Het Incavolk leeft van de 13de tot en met de 16de eeuw in Peru. Ze bouwen steden, zoals Machu Picchu en weten veel over politiek, religie en sterrenkunde. Maar niet iedereen is een Inca, alleen de leden van de keizerlijke familie. De leider van het volk is de Sapa Inca, een afstammeling van de zon, en dus een god.

Belangrijke kenmerken van de Incacultuur zijn het Quechua en het aanbidden van Pachamama.

Eén van de belangrijke goden die de Inca’s vereren, is de zonnegod, Inti.

WIST JE DAT ...

de Inca’s als eerste de aardappel beginnen telen? Het w ordt zelfs hun basisvoedsel.

Daarom vinden archeologen in ruïnes veel opslagplaatsen.

Hier bewaren de Inca’s aardappelen, maar ook cacao, maïs en cocablaadjes. Ze bouwen terrassen op de bergwanden.

Andesboeren passen nu nog steeds terrasbouw toe. Deze landbouwtechniek zorgt ervoor dat zaden en planten niet wegstromen bij hevige regen.

28

PRE-INCA

INCA

SPAANSE KOLONIE

ONAFHANKELIJKHEID

GLOBALISERING

200 v.C. – 1200 n.C.

1200 – 1532

1532 – 1821

1821

1968 – nu

DIOS, PACHAMAMA EN DE KOSMOS Nadat Columbus het Amerikaanse continent ontdekt, veroveren de Spanjaarden Peru en brengen het Incarijk ten val.

Peru wordt een Spaanse kolonie. De officiële taal is vanaf nu Spaans en het geloof katholiek. De Spanjaarden willen vooral goud en zilver ontginnen om naar Spanje te voeren. De indígenas worden als slaven gebruikt om in de mijnen te gaan werken.

De executie van een Incaleider door de Spanjaarden

Tijdens het Yawar Fiesta of Bloedfeest wordt het einde van de Spaanse verovering gevierd.

Er wordt een condor gevangen en op de rug van een stier vastgebonden. Het gevecht tussen de condor en de stier staat symbool voor de strijd tussen de oorspronkelijke bevolking en de Spaanse veroveraars. Je kan wel raden waarom het Bloedfeest wordt genoemd.

29

SPOREN VAN PERU

PRE-INCA

INCA

SPAANSE KOLONIE

ONAFHANKELIJKHEID

GLOBALISERING

200 v.C. – 1200 n.C.

1200 – 1532

1532 – 1821

1821

1968 – nu

Bolívar

¡PERÚ LIBRE! Op 28 juli 1821 wordt Peru onafhankelijk. Spanje is zijn kolonie kwijt. Simón Bolívar wordt de eerste leider van de Peruaanse republiek. Na hem volgen nog vele andere presidenten.

Wie is vandaag de president van Peru?

De Peruanen vieren op 28 en 29 juli de nationale feestdag. Ze herdenken dan hun onafhankelijkheid. Auto’s worden versierd en aan elke voorgevel hangt een vlag. Scholen sluiten één tot twee weken. Een kans om naar familie te reizen en samen te feesten. Die dag kan je luisteren naar de toekomstplannen die de president voor het land heeft.

San Martin

VOLKSLIED PERU

30

Somos libres, séamoslo siempre

We zijn vrij, laat het ons altijd zijn

Y antes niegue sus luces el sol

Moge de zon eerder verduisteren

Que faltemos al voto solemne

Dan dat we deze eervolle belofte breken

Que la patria al eterno elevó

Die het vaderland tot de eeuwigheid heeft verheven

PRE-INCA

INCA

SPAANSE KOLONIE

ONAFHANKELIJKHEID

GLOBALISERING

200 v.C. – 1200 n.C.

1200 – 1532

1532 – 1821

1821

1968 – nu

GLOBALISERING! GLOBALI-WATTE? De laatste 50 jaar is er veel veranderd. Zowel in Peru als in België.

We mailen of chatten met eender wie ter wereld. Op één dag vliegen we naar de andere kant van de wereld. Onze kledij wordt elders geproduceerd en gaat de wereld rond. We horen dezelfde muziek en eten hetzelfde in fastfoodrestaurants. De wereld wordt kleiner, niet echt natuurlijk. We noemen dit globalisering.

glo·ba·li·se·ring : (de; v) het wereldwijd worden, (synoniem) mondialisering

Je hebt ze misschien al gezien op verjaardagsfeestjes. Piñata’s! In Peru zie je ze vaak, maar af en toe ook bij ons. Sla ze stuk en er valt allerlei leuks en lekkers uit.

31

’ ' T IS BIJNA OP !

JOURNALIST LUCHO HEEFT IETS ONTDEKT !

MAAR WAT?

W442OM 15 W4732 ZO 81JZOND32 1N L1M4?

W47 15 H37 M33573 W442D: 90UD 0F M03D32 442D3?

Een nieuwe golf van kolonisatie!

PERUAANSE JOURNALIST BEDREIGD

LIMA:

EEN STAD VO TEGENSTEL L LINGEN.

Een Peruaanse journalist leeft momenteel ondergedoken. Hij wordt bedreigd door onbekenden Tegenwoo rdig heeft bijna iedereen omdat hij een kritisch krantenartikel een GSM . “Best handig”, denk jeschreef over de negatieve gevolgen misschien maar toch is er iets aan van mijnbouwbedrijven die in Peru de hand met onze mob iele teleactief zijn. De bedreigingen starttenfoon. met anonieme dreigtelefoontjes Tegenwoordig heeft bijna iedereen maar kort daarna werd hij ook een gsm. “Best handig”, denk jeachtervolgd. Zijn veiligheid wordt nu misschien maar toch is er iets aan verzekerd door politiebescherming de hand met onze mobiele teleen anonimiteit in de pers. foon.

DIT WIST JE NOG NIET OVER JE GSM.

32

Nieuwe wijken in d stad hebbene te maken met

Mensen verhuizen naar de stad omdat

33

koper

MIJNBOUW IN DE ANDES

zilver

goud

Ik ben voor !

Ik ben tegen !

of...

Bah !

Dat komt van die vuile fabriek !

34

150 liter per dag

100 liter per week

rechtstreeks

500 liter

=1x

10.000 liter = 1 x

140 liter = 1 kg

onrechtstreeks

WATERSCHAARSTE IN LIMA

AFVALWATER

GRONDSTOFFEN

of...

kunstmest

papier

verf ZEEWATER

zout

flessenwater

=1x

=1x

Geef in 5 regels antwoord op volgende vragen:

' T IS BIJNA OP !

WAT HEEFT JOURNALIST LUCHO ONTDEKT ?

Wat is het meeste waard: goud of Moeder Aarde? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

Waarom is water zo bijzonder in Lima? ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................

35

HET AMAZONEWOUD

HET ANDESGEBERGTE

DE KUSTSTROOK

HAAL ERUIT WAT ERIN ZIT Lima ligt in de woestijnachtige kuststrook in Peru. Het is een grote bruisende stad met een smeltkroes van culturen. Lima heeft een aangenaam klimaat en trekt ook heel wat toeristen aan.

Het drinkwater voor de stad komt van de gletsjers uit het nabijgelegen Andesgebergte. Door de opwarming van de aarde en omdat de stad blijft groeien, is er onvoldoende drinkwater in Lima.

!

Toch kent Lima ook problemen.

De besneeuwde bergtoppen en gletsjers in het Andesgebergte voorzien heel Peru van water.

Al generaties lang wonen er mensen in het Andesgebergte. Ze zorgen goed voor Moeder Aarde.

!

Toch gebeuren er dingen die niet zo goed zijn voor de inwoners van het Andesgebergte en voor Moeder Aarde.

In het Amazonewoud leven er ongeveer 100 miljoen insectensoorten, meer dan 10.000 plantensoorten en bijna 2000 soorten vogels en dieren.

Er wonen ook mensen in het Amazonewoud. Ze leven in harmonie met de natuur. De planten en dieren van het woud, het water en de vruchtbare grond zijn voldoende om te overleven.

!

Toch gebeuren er dingen die niet zo goed zijn voor planten, dieren en inwoners van het woud.

MOGELIJKE OPLOSSINGEN 36

Peru kent veel natuurlijke rijkdommen. Toch zorgt de mens er stilaan voor dat al dat moois wordt verwoest.

Duurzame energie

Er worden diepe putten gegraven om kostbare metalen zoals goud, zilver en koper uit de grond te halen.

Grote stukken woud worden gekapt voor sojaproductie en veeteelt, zodat aan de grote vraag naar vlees voor consumptie wordt beantwoord.

Recycleren

Sommige wijken zijn niet aangesloten op de waterleiding en moeten wachten op een tankwagen. Deze voorziet hen van water om te koken, wassen,… voor een prijs die 10 keer hoger is dan water uit de kraan.

ENKELE GEVOLGEN • er zijn steeds meer mensen die niet zullen beschikken over zuiver drinkwater; • er is protest omdat drinkwater te duur is; • …

' T IS BIJNA OP !

Er zijn mensen die met drinkwater hun tuin sproeien, de auto dagelijks wassen,…

In sommige stadsdelen zijn er fonteinen.

Ook de grote agro-industrie-bedrijven verbruiken veel water.

ENKELE GEVOLGEN • vervuiling drinkwater; • mensen vluchten weg; • protest en conflicten; • verwoesting van Moeder Aarde; • grond van landbouwers wordt afgepakt; • ziekte onder de bevolking; • …

...maar ook om olie en andere kostbare grondstoffen te ontginnen.

ENKELE GEVOLGEN • vervuiling; • opwarming van de aarde; • mensen vluchten weg; • verwoesting van plantensoorten; • uitsterven van diersoorten; • protest; • …

Fair trade 37

' T IS BIJNA OP !

FEIT EN MENING FAIR TRADE

Schrijf onder elke foto je eigen mening bij het feit dat Luiz en Thais vooraf invulden.

DUURZAME ENERGIE

FEIT

FEIT

Er bestaat fair trade hout. Het bosbeheer houdt rekening met het milieu en de mensen.

Duurzame energie is milieuvriendelijk.

MENING

MENING

HOUTKAP

OLIEONTGINNING

FEIT

FEIT

Olie ontginni ng is heel vervuile nd voor het rege nwou d.

Er wordt veel hout gekapt in het regenwoud, vooral om soja te kweken.

Daarmee worden dieren gevoed, zodat we veel vlees kunnen eten.

MENING

MENING

MIJNBOUW FEIT

WATERSCHAARSTE FEIT

Om metalen uit de grond te halen, worden er heel grote en diepe putten gegraven. Vaak wonen er mensen in de buurt van die put.

MENING

38

In Lima is er te weinig drinkbaar water. Toch wordt er veel water verspild.

MENING

!

U R E P A ¡VAMOS

België

Peru

Ik ga op reis naar Peru en ik neem mee: ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... ......................................................................................................... .........................................................................................................

39

BLIK TERUG, KIJK VOORUIT 40

Teken de passende smiley in de cirkel: blij of droevig.

Zoek bij elk thema 2 positieve en 2 negatieve foto’s en kleur de smiley correct in.

AFVAL

IN E! ACTI

VLEES

Ik kies voor:

AFVAL

VOEDING

VLEES

VOEDING

ENERGIE

ENERGIE 41

BLIK TERUG, KIJK VOORUIT

Mijn naam in Peru was :

Condori

Mamani

Lopez

Vilca

Rivera

alferado aardappelen

geld

verdrietig

volkskeuken muziek

blij

landbouw

bedrijf

samen mooi

werken gemeenschap Lima Pataypampa Quechua vergaderen onrechtvaardig Spaans verbaasd

koken

ingenieur taal

mijnbouw eten

waterschaarste boos

internetcafĂŠ

verkopen

kleding

Omcirkel de woorden die bij jouw verblijf in Peru passen.

42

Pachamama wol

winkel

vergunning

offer

school ruilen

familie spannend

alferada bus

alleen

tv

oogst

computer feest

protesteren

verhuizen

bang

NU! IN AC TIE! 1. KIES JE THEMA AFVAL

2. SCHRAP WAT NIET PAST VLEES

Als ik ... minder vlees eet / meer seizoensgebonden fruit en groenten van de plaatselijke bioboer eet / minder energie verbruik / minder afval produceer is dat beter voor de wereld want: ...

VOEDING

ENERGIE

3. IK HEB MATERIAAL NODIG

4. BIJ DIT THEMA KAN IK VOLGENDE ACTIVITEITEN DOEN:

Nee Ja: ...

5. IK HEB HULP NODIG

6. IK PLAN DEZE ACTIVITEIT ...

7. DEZE ACTIVITEIT DOE IK ...

Nee

op volgend tijdstip: ...

op school

Van mijn leerkracht

thuis

Van mijn ouders

ergens anders: ...

Van andere personen: ...

Handtekening leerling:

Handtekening leerkracht:

Handtekening ouders:

43

BLIK TERUG, KIJK VOORUIT

IN E! ACTI

BEN JIJ EEN ECHTE WERELDBURGER? DOE HIER DE TEST!

Duid het antwoord aan dat het best bij jou past.

Tel achteraf je punten op aan de hand van het rooster.

1. ALS IK MIJN TANDEN POETS, ...

A. laat ik de kraan lopen.

B. doe ik de kraan toe tijdens het poetsen.

C. laat ik een fijn straaltje water lopen.

2. ALS IK ZELF MIJN KLEDING MAG KOPEN, ...

A. kies ik voor de hipste kleren van een cool merk.

B. koop ik liever kleding van een merk waarvan ik weet dat de fabrieksarbeiders goed behandeld worden.

C. dan koop ik er geen. Ik heb niks meer nodig!

4. IN JE GSM ZIT GOUD UIT PERU, COLTAN UIT CONGO, … MENSEN WERKEN IN SLECHTE OMSTANDIGHEDEN IN MIJNEN. DE PLAATSELIJKE BEVOLKING HEEFT LAST VAN VERVUILING DOOR MIJNBOUW. WAT VIND JE DAARVAN? A. Wat kan mij dat schelen? Ik heb er geen last van!

B. Oei, ik denk wel twee keer na voor ik een nieuwe gsm koop.

C. We moeten daar onmiddellijk iets aan doen. Dat kan niet!

5. DE OPWARMING VAN DE AARDE? A. Goed zo, dan heb we lekker warme zomers!

B. Moet zo snel mogelijk gestopt worden door hulp van politici.

C. Daar doe ik iets aan. Ik begin zelf al om mijn ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te maken.

6. IK KAN HET AMAZONEWOUD REDDEN. A. Ben je nu helemaal gek? Wat kan ik daar nu aan doen?

B. Natuurlijk! Door minder vlees te eten en papier te recycleren.

C. Maar ik moet zoveel mogelijk mensen motiveren om mee te doen: minder vlees eten, recycleren, …

3. HET NIEUWS BEKIJK OF LEES IK ...

A. elke dag! Ik wil alles weten.

B. omdat het moet van de leerkracht of van mijn mama of papa.

C. nooit! Dat kan me geen bal schelen.

44

7. IN BELGIË LEVEN ER OOK MENSEN IN ARMOEDE. A. Dat is hun eigen fout. Ze moeten maar harder werken.

B. Dat is niet waar.

C. Ik wil ze wel helpen, maar ik weet niet zo goed hoe.

8. ALS WE ZO VERDER GAAN MET CONSUMEREN, ZAL DE AARDBOL OVER HONDERDEN JAREN NIET MEER BESTAAN.

13. DE WERELD WORDT ALSMAAR KLEINER. WAT WORDT HIERMEE BEDOELD? A. Doordat het klimaat steeds warmer wordt, worden de meeste landen iets kleiner.

A. Daar moeten we iets aan doen!

B. Mensen hebben ondanks de grote afstanden meer en meer met elkaar te maken.

B. Ja, spijtig, er moet iets aan gedaan worden.

Maar wat?

C. Er zijn meer en meer mensen. Het lijkt dus of de wereld kleiner wordt omdat er minder plaats is.

C. Tja, daar heb ik echt geen last van.

Dan ben ik er toch niet meer.

9. IK SORTEER AFVAL ...

A. omdat ik het moet (van mama, papa, leerkracht, …).

14. ZOU JIJ BEVRIEND KUNNEN ZIJN MET IEMAND ZOALS LUIZ OF THAIS? A. Nee hoor, ik spreek geen Spaans of Quechua.

B. omdat het goed is voor het milieu.

B. Mmm, misschien, maar ik vind het wel een beetje raar.

C. niet altijd; het kost soms teveel moeite.

C. Tuurlijk! Het maakt niet uit welke taal iemand spreekt of in welk land ze wonen.

10. PRODUCTEN VAN EERLIJKE HANDEL. A. Hebben we soms in huis.

15. ALS EEN PRODUCT VAN EERLIJKE HANDEL KOMT, ...

A. hebben boeren een eerlijke prijs voor hun gewassen gekregen.

B. Koop ik niet! Die zijn veel te duur.

C. Er zouden alleen producten van eerlijke handel moeten bestaan!

B. wordt er rekening gehouden met de mensen, de dieren en het milieu.

C. is dat niet waar. Pfff, ze kunnen wel zeggen dat het eerlijk is!

11. MENSEN MET EEN ANDERE GELOOFSOVERTUIGING. A. Interesseren me niet. Hier wil ik niks mee te maken hebben.

B. Leuk! Ik ben wel benieuwd naar wat ze mij te vertellen hebben.

C. Wat maakt het uit! We zijn allemaal mensen.

A. willen enkel profiteren van het goede leven hier.

B. kan ik begrijpen. Misschien waren ze niet meer veilig in hun land of waren ze op zoek naar een beter leven.

C. hebben waarschijnlijk van alles te vertellen over het leven in hun land van herkomst.

Vraag 2 A1 B3 C2

Vraag 3 A3 B2 C1

Vraag 4 A1 B2 C3

Vraag 5 A1 B2 C3

Vraag 6 A1 B2 C3

Vraag 7 A2 B1 C3

Vraag 8 A3 B2 C1

Vraag 9 A1 B3 C2

Vraag 10 A2 B1 C3

Vraag 11 A1 B2 C3

Vraag 12 A1 B2 C3

Vraag 13 A1 B3 C2

Vraag 14 A1 B2 C3

Vraag 15 A2 B3 C1

tussen 0-20:

Er is nog werk aan de winkel. Voorlopig interesseert de wereld rondom jou je nog niet zo hard.

SCORE

12. MENSEN DIE VAN ANDERE LANDEN NAAR BELGIË KOMEN OM HIER EEN NIEUW LEVEN TE BEGINNEN, ...

Vraag 1 A1 B3 C2

20-30:

Je bent een wereldburger in opleiding. Je bent je al bewust van de grote wereld. Toch moet je nog een beetje oefenen of zijn er dingen die je nog een beetje afschrikken.

>30:

Jij bent een goede wereldburger. Je staat open voor alles wat anders lijkt. Goed zo!

45

BLIK TERUG, KIJK VOORUIT

SPAANS VOOR

BEGINNERS Chicha: Huisgemaakte (alcoholische) drank, gemaakt van maïs, tarwe, quinoa, rijst, ananas of andere vruchten. Vaak wordt de term chicha gebruikt voor maïsbier.

Chuño (spreek uit tsjoenjo): Gevriesdroogde aardappel.

Pachamama (spreek uit patsjamama): Moeder Aarde, de belangrijkste god, voor de indígenas van het centrale Andesgebergte.

Alferado/alferada: Organisatoren van het dorpsfeest, meestal een man en een vrouw van dezelfde familie.

Altiplano: Hoogvlakte in het Andesgebergte.

Aymara: Naam van een indígena bevolkingsgroep en hun taal in Bolivia, Peru en Chili.

Pampa: Vlakke, vruchtbare grasvlakte.

Coca: Struik waarvan de blaadjes worden gekauwd bij rituelen. Of als middel tegen hoogteziekte, vermoeidheid en misselijkheid.

Kan ook als thee gedronken worden.

Condor: Giersoort uit de Andes.

Met een vleugelspanwijdte van ongeveer 3 meter.

Costa: Kuststrook, woestijnachtig gebied, het regent er bijna niet.

Dios: God. Indígena: Correctere benaming voor de oorspronkelijke bevolkingsgroepen. De term ‘indiaan’ is door Europeanen ingevoerd.

Ceviche: Rauwe vis gemarineerd in limoen, met pikante pepers en kruiden.

46

Mestizo: Mesties, afstammeling van iemand geboren uit een Spaanse vader en een indígena moeder. Of omgekeerd.

Metropolitana: Metropool, een zeer grote stad met daarrond verstedelijkt gebied.

Adobe: Steen, gemaakt van zand, water, klei, lamamest en stro.

Alpaca: Kameelachtige die de fijnste wol levert. Net als de lama wordt hij gekweekt in het hooggebergte.

Lliclla: Draagdoek of schouderdoek. Geweven in fijne wol en versierd met kleurrijke boorden en motieven.

Lama: Kameelachtige uit de Andes. Wordt gebruikt als lastdier. Ook voor de wol, het vlees en de mest.

Piñata (spreek uit pinjata): Kleurrijke (kartonnen) figuur, die gevuld wordt met zoetigheden of cadeautjes. Wordt gebruikt op feestjes.

Plaza de Armas: Naam die vaak aan het centrale plein in een stad of dorp gegeven wordt in ZuidAmerika.

Poncho: Kledingstuk uit een rechthoekig stuk textiel met een opening voor het hoofd. Wordt in de Andes door mannen gedragen.

Machu Picchu: Stad van de Inca’s die door de Spanjaarden nooit ontdekt is.

Quechua (spreek uit ketsjwa): Naam van een indígena bevolkingsgroep en hun taal in Peru en Bolivia.

Sol: Officiële munteenheid.

Afgekort tot S/. In het meervoud soles.

Takla: Incaspade of voetploeg, om de grond om te spitten.

Quinoa (spreek uit kinwa): Eiwitrijk zaad dat hoog in de Andes groeit en basisvoedsel is voor de indígenagemeenschappen.

Het is lid van de spinaziefamilie.

Vicuña (spreek uit vikoenja): Kameelachtige die vooral in het Andesgebergte leeft. Een heilig dier voor de Inca’s en daarom nu een beschermd dier.

Yawar Fiesta: Bloedfeest, het einde van de Spaanse verovering wordt dan gevierd.

SPAANS LEREN MET THAIS 1

Quinquina: Boomsoort waarvan de schors als medicijn gebruikt kan worden. Ook wel cinchona genoemd.

Buenos días

Goedendag

Hola

Hallo

Yo soy …

Ik ben …

Me llamo …

Ik heet …

Sapa Inca: Goddelijke keizer van het Incarijk. Hij werd vereerd als bovennatuurlijke zoon van de zon.

Tengo doce años

Ik ben 12 jaar oud

Diez

10

Once

11

Selva : Tropisch regenwoud, het is er heel warm en vochtig.

De Amazonerivier stroomt er doorheen.

Trece

13

Vivo en …

Ik woon in …

Sierra: Andesgebergte met toppen hoger dan 5000 m waarop eeuwige sneeuw ligt.

SPAANS LEREN MET THAIS 2 Tengo tres hermanos

Ik heb drie broers

No tengo hermanas

Ik heb geen zussen

Me gusta cantar

Ik zing graag

Me gusta nadar

Ik zwem graag

Me gusta jugar al fútbol

Ik speel graag voetbal

Mi color favorito es el rojo

Mijn lievelingskleur is rood

Amarillo verde rosa

Geel groen roze

Negro naranja azul

Zwart oranje blauw

¡Hasta la vista!

Tot ziens!

47

COLOFON Dit leerlingenboekje bij het project ‘Wonen en leven in Peru’ is een realisatie van Studio Globo vzw, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel. In de bijhorende handleiding vind je als leerkracht suggesties om met dit boekje te werken.

Redactie: Eli De Ridder, Ruth Dreessen en Joke Goffin Foto’s: Studio Globo, Nele Vermeulen en Joke Goffin, Shutterstock

V.U. Piet Spanhove, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel.

Dit project kwam tot stand met de financiële steun van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking, via DGD (Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking) en de Provincie Antwerpen, én in samenwerking met Broederlijk Delen.

Audiovisueel materiaal: Sakado - Geert De Belder en Roel Thoné (filmpje Thais en Luiz), Studio Globo - Geert Van Malderen Illustraties: Katrien Davans (tekeningen), tekeningen uit ‘Mitos y realidades de la minería en el Perú’ (ISBN: 978-612-46530-1-8) Stemmen: Eva De Ridder Taalcorrectie: Bart Boone Grafische vormgeving: Sakado Roel Thoné (www.sakado.be) Druk: Lowyck, Oostende Het is leerkrachten en begeleid(st)ers toegestaan om - voor de werking van het project - teksten en bijlagen te kopiëren.

In alle andere gevallen moet er voor het overnemen van stukken uit deze handleiding toestemming van de uitgever gevraagd worden.

ISBN: 9789074261432 Wettelijk Depot: D/2014/5010/3 NUR: 193 Bijdruk oktober 2017