De Doelen magazine dec/jan/feb 2013-2014 by Lonne Wennekendonk

MAGAZINE achtergronden & concertagenda dec.2013.jan.feb.2014

uitblinkers: Julie Fowlis ‘Op de bres voor de Gaelische taal en het Schotse klimaat’ Forbidden Prayers Een kijkje achter de schermen met bariton Dietrich Henschel en regisseuse Clara Pons Richard Strauss Yannick Nézet-Séguin over zijn Strauss-liefde

De doelen sinds 1697 De geschiedenis van de Doelen wortelt in de Middeleeuwen. Toen was ‘de Doele(n)’ een plek binnen de stad waar het Schuttersgilde oefende in het schieten met pijl en boog op een doel. Na verloop van tijd kwamen de Schutters niet alleen meer om te schieten, maar ook om te drinken, om vrienden en kennissen te ontmoeten en om een spelletje te spelen. In 1697 kreeg de toen malige Doele toestemming om ook muzikale activiteiten te ondernemen. Daarmee kunnen we de lijn doortrekken tot nu. In het huidige gebouw gaan concerten hand in hand met de congresfunctie, en komen mensen samen om te genieten en te leren van muziek.

voorwoord

vroeger, ja vroeger In Rotterdam zijn we gewend vooruit te kijken, maar in de Doelen kijken we de laatste tijd ook veel terug. Dit gebouw bestaat nu 47 jaar, en we maken ons op om in 2016 het 50-jarig jubileum van de Doelen te vieren. In de aanloop daar naartoe komen er vele verhalen los. Zoals over de folkfestivals die in de Doelen gehouden werden. Dat waren roemruchte feesten, zo wil de overlevering. In de jaren 60 en 70 was er een beweging in zowel Europa als de Verenigde Staten die op zoek ging naar volksmuziek, een van de wortels van de popmuziek. Dat begon zo’n beetje bij Alan Lomax, geen muzikant maar een bezeten onderzoeker, die vanaf de jaren dertig in een busje de wereld rondreisde en duizenden opnamen maakte van muziek die gemaakt werd op het land en in dorpjes, liefst zo afgelegen mogelijk. Muzikanten als Bob Dylan en Joan Baez waren sterk beïnvloed door die oude muziek, en in Europa kwam vooral van de oude Keltische gebieden muziek die overal enorm aansloeg: Ierland en Schotland, maar ook Bretagne en Galicië. De grote populariteit van deze muziek zorgde voor enorme belangstelling voor de folkfestivals in de Doelen. We hebben de draad vorig jaar weer opgepakt met de Celtic & Balfolk Night. Vorig seizoen besteedden we er in de wintereditie van dit magazine uitgebreid aandacht aan, ook aan de geschiedenis. De avond zelf was een groot succes; prachtige optredens, veel dansen, en we telden zelfs vijf mannen in kilt! Zie de sfeerimpressies op pagina 22. We verheugen ons op de tweede editie op 8 februari 2014 (zie pag. 52), die een hele dag zal beslaan. Kom ook en beleef dit feest in de Doelen! En o ja: als u nog mooie verhalen heeft over de Doelen of over iets wat u in de Doelen meemaakte, dan horen wij die graag! Dat kan per brief (de Doelen, Antwoordnummer 1544, 3000 WB Rotterdam) of per e-mail naar communicatie@dedoelen.nl.

Gabriël Oostvogel directeur-voorzitter

Hovo Rotterdam Tweede semester start februari 2014 Erasmus Universiteit Rotterdam

► Erasmus

Universiteit Rotterdam, Den Haag en Dordrecht

Een selectie van de programma’s: • Vincent Icke: Opmerkzaamheid • Jelle Reumer; Evolutiebiologie • Andreas Wismeijer: Psychologie van Emoties en Geheimen (Den Haag) • Han van der Horst: Grote Geesten, Smalle Straten (Dordrecht) • Meine Pieter van Dijk: Het milieu in China Vraag de studiegids aan: www.hovorotterdam.nl ®

Colleges, cursussen, studiereizen en excursies voor iedereen vanaf 50 jaar

BESPEEL HET ORIGINEEL Steinway revisie

Steinway & Sons is sinds 1853 de maatstaf in de piano- en vleugelbouw. Aan de buitenkant lijken piano’s en vleugels heel sterk op elkaar, maar onder de glanzende laklaag zit een hele wereld van kwaliteitsverschillen in constructie, materiaalgebruik, bouwwijze en vakmanschap. Originele revisie Een Steinway is (en blijft) alleen een Steinway als het instrument volledig voldoet aan alle kwaliteitsnormen die de fabrikant voor zijn instrumenten heeft opgesteld. Daarom is het van het grootste belang dat bij een revisie deze normen gerespecteerd en in acht genomen worden. Origineel vakmanschap in combinatie met origineel materiaalgebruik zijn hierbij een vereiste.

Exclusief leverancier van De Doelen

Kwaliteit valt te toetsen U herkent een juiste en verantwoorde Steinway revisie aan de volgende, controleerbare feiten:

ORIGINEEL VAKMANSCHAP, MATERIAALGEBRUIK & SCHRIFTELIJKE GARANTIE

Robijnstraat 5, 1812 RB Alkmaar, T 072 541 44 00, www.steinway.nl

inhoud 1

voorwoord

DE DOELEN TIPT programmering om niet te missen

INSTRUMENT IN BEELD de fortepiano

forbidden prayers een kijkje achter de schermen bij Forbidden Prayers

concertagenda uitgelicht december januari februari

>> 50 >> 54 >> 64 >> 71

kennis graindelavoix zoekt naar de kern van de stem

reacties

partners dé Turkse sterren in de Doelen

op bezoek bij bezoekers aan het woord

SCHENKEN EN NALATEN geef de muziek door

doelencampus een goed verhaal verrijkt het luisteren

bestel en win

historie geluid boven beeld

vrijdag in de flip terugblik op concert Oliver's Cinema

40 andere geluiden 41 kunstroute Willem van Veldhuizen

CELTIC & BALFOLK NIGHT Julie Fowlis – op de bres voor de Gaelische taal en het Schotse klimaat

42 DE POSTBODE EN DE ENGEL de vrolijkste familievoorstelling in de kerstvakantie

duurzaam gouden Green Key voor de Doelen

column Eric Vloeimans

RICHARD STRAUSS Yannick Nézet-Séguin over zijn Strauss-liefde

COLOFON

Het kamermuziekfestival van Janine Jansen verhuist van december naar de zomer.

Save the date 25 - 29 juni 2014

www.kamermuziekfestival.nl

The Manhattan Manhattan Hotel The Hotel & & Brasserie Brasserie Geniet van een heerlijk diner voorafgaand Geniet van een heerlijk diner voorafgaand aan een concert of andere voorstelling in aan een concert of andere voorstelling in Concertgebouw De Doelen Concertgebouw De Doelen voor slechts â&#x201A;Ź 39,50 in The Manhattan Brasserie voor slechts â&#x201A;Ź 39,50 in The Manhattan Brasserie Voor reserveringen: Voor reserveringen: tel: +31 (0) 10 430 2411 tel: +31 (0) 10 430 2411 of e-mail: of e-mail: brasserie@manhattanhotelrotterdam.com brasserie@manhattanhotelrotterdam.com De Doelen is vanuit het hotel bereikbaar via een overdekte loopbrug. De Doelen is vanuit hetparkeermogelijkheden hotel bereikbaar via een overdekte loopbrug. Valet Parking en ruime aanwezig. Valet Parking en ruime parkeermogelijkheden aanwezig. Het diner bestaat uit een 3-gangenmenu van de Chef inclusief 2 Het diner bestaat uit een 3-gangenmenu van de Chef arrangementen inclusief 2 glazen wijn en water. Bekijk onze website voor actuele glazen wijn en water. Bekijk onze website voor actuele arrangementen met overnachting in het 5-sterren The Manhattan Hotel. met overnachting in het 5-sterren The Manhattan Hotel. The Manhattan Hotel Rotterdam | The Manhattan Brasserie & Bar TheWeena Manhattan | The| T: Manhattan & Bar 686 | Hotel 3012 Rotterdam CN Rotterdam +31 (0) 10Brasserie 430 2000 Weenareservations@manhattanhotelrotterdam.com 686 | 3012 CN Rotterdam | T: +31 (0) 10 430 2000 reservations@manhattanhotelrotterdam.com www.manhattanhotelrotterdam.com www.manhattanhotelrotterdam.com

de doelen tipt

tips OM NIET TE MISSEN 12 januari, 6 februari en 16 februari 2014

8 en 9 februari 2014

Een heel weekend kippenvel met Beethovens Negende Symfonie en Malicorne Lottie van Waterschoot communicatiemedewerker, de Doelen Het weekend van 8 en 9 februari staat al lang geblokkeerd in mijn agenda. Dan ben ik het gehele weekend in de Doelen te vinden! Zaterdag 8 februari bij de Celtic & Balfolk Night voor de Franse folkartiest Gabriel Yacoub. Mijn eerste ontmoeting met hem was in 2006 in de Doelen en ik was meteen verkocht. Wat een stem en wat een prachtige chansons. Nu komt hij met Malicorne, zijn folkband. Ik ben erg benieuwd wat ze brengen. Een dag later, zondag 9 februari staat Beethoven 9 op het programma. Dit blijft een pareltje en ik kan er maar geen genoeg van krijgen. Vooral het slot, wie krijgt daar nou geen kippenvel van. Kijk voor meer informatie over deze concerten in de agenda op p. 72 en 74.

6 februari 2014

Een hernieuwde kennismaking met de wereldhits van de legendarische Bill Withers Vincent de Koning data-analist, de Doelen Voor mij is Bill Withers een van de grootste (soul)muzikanten aller tijden. Tijdloze muziek, met prachtige melodieën. Ook zijn teksten vind ik echt heel mooi. Donderdag 6 februari zingt Sabrina Starke zijn repertoire. Ze heeft een geweldige stem. Ik ga extra graag naar dit concert omdat een oud-schoolgenoot in haar band speelt. Ik heb vroeger met hem gemusiceerd, net als met een aantal andere doorgebroken muzikanten, destijds leerling van het Segbroek College (Den Haag). Nostalgie met een vleugje jaloezie. Kijk voor meer informatie over dit concert in de agenda op p. 72.

Vrolijke boel bij Billy the Kid en King of Games Esmeralda Wenas marketing en communicatie, Rotterdams Philharmonisch Orkest Met mijn man en dochtertje ga ik zeker naar de Muzikaal Verhaal-voorstellingen King of Games op 12 januari en Billy the Kid op 16 februari. Ik moet bekennen dat ik deze concerten al jaren bezoek, al ver voordat ik moeder werd. Gewoon, omdat het zo’n leuke combinatie is van mooie muziek, het hele Rotterdams Philharmonisch én steeds verrassende acts op het podium, zoals poppentheater of ballet. Voor de uitvoering van Romeo en Julia, vanaf 6 februari, regelen we een oppas. Dit stuk van Prokofjev is favoriet bij zowel mijn man als mijzelf. Kijk voor meer informatie over deze concerten in de concertagenda p. 66, 71 en 76.

17 januari 2014

De perfecte combinatie van live muziek en moderne dans bij Rameau, Messiaen, Pontier Cindy van der meijden senior designer, Studio Lonne Wennekendonk Concerten bezoeken van uit eenlopende genres, daar krijg ik nooit genoeg van. Ik luister graag naar folk, indie, klassiek, elektronisch, genres die nog geen naam hebben… én ik ben groot liefhebber van moderne dans. Om zelf te doen en om naar te kijken. Hoewel het vanzelfsprekend lijkt dat deze twee disciplines live een perfecte combi zijn, heb ik dat nog niet vaak ervaren. Op 17 januari grijp ik mijn kans. Tijdens Rameau, Messiaen, Pontier wordt het podium in de Grote Zaal omgetoverd tot danspodium, waar live muziek en dans elkaar aanvullen. Het belooft een bijzondere samenwerking te worden tussen Codarts Dans, Calefax Rietkwintet en Charlotte Riedijk. Ik kan niet wachten! Kijk voor meer informatie over dit concert in de concertagenda p. 67.

instrument in beeld

de fortepiano een eikenhouten wonder uit 1785

interview met restaurateur en verzamelaar Edwin Beunk door Elsbeth Grievink foto’s Sanne Donders

Vroeger bekleedde men de hamers van de piano’s met lapjes leer. Sinds 1840 wordt hier vilt voor gebruikt.

Deze fortepiano heeft geen pedalen. In plaats daarvan kun je de dempers optillen door met je rechterknie de ‘kniehevel’ omhoog te duwen. Met het schuifje dat in het midden boven het klavier zit, trek je de moderator (een strook vilt tussen de hamers en de snaren) naar je toe, waardoor je een mildere klank krijgt. Bij moderne piano’s doe je dat met je linkerpedaal.

Het zwarte klavier kom je vaker tegen bij vroege fortepiano’s. Dat komt van het Franse clavecimbel. ‘Gezegd wordt dat het klavier zwart was om de blanke handen van chique vrouwen mooi te laten uitkomen.’ Hoe ouder de piano, hoe dunner de zangbodem (het hout dat zich onder de snaren bevindt). Dat past bij het precieze, gearticuleerde geluid. Hoe dikker de zangbodem, hoe ‘zangeriger’ het geluid.

spotify playlist Het klavier is met 61 toetsen een stuk smaller dan dat van de moderne piano, die 88 toetsen heeft. ‘Je kunt er geen Schubert of Chopin op spelen.’

Beluister Mozarts Fantasie in c KV475 op fortepiano en in een uit voering op een moderne vleugel via de Spotify-playlist van dit magazine. www.dedoelen.nl/spotify

De fortepiano is de voorloper van de moderne piano. Het instrument heeft een heel eigen geluid. Voor sommige concerten huurt de Doelen er een van Edwin Beunk, restaurateur en verzamelaar. Een wonder. Zo noemt Edwin Beunk de eikenhouten piano die in het midden van zijn werkplaats annex salon in Enschede staat. Het instrument is maar liefst 230 jaar oud. ‘Het kwam hier binnen als een wrak. Na minstens duizend uur restauratiewerk ziet het er weer goed uit. Het is gemaakt van Duits eikenhout, als meubel was het niet per se een bijzonder ding. Maar als je hier Mozart op speelt, blijkt het een juweel. Dan denk je: ja, zo klopt het.’ ‘De piano veranderde mee met de smaak van die periode’, legt Beunk uit. ‘De klank van de oude fortepiano’s hoort bij de klank uit die tijd: je kunt er de slanke tonen uit halen waar de composities van Haydn, Mozart en Beethoven om vragen. Je hoeft de toetsen nauwelijks aan te raken, zo gevoelig zijn ze. Later kwam de lange, zingende toon op. Daarom hebben de moderne piano’s een veel dikkere zangbodem, zwaardere hamers en een hogere snaarspanning. Op een moderne piano kun je makkelijker sjoemelen, dat lukt je op een fortepiano niet.’ Naast het exemplaar uit 1785 staan er nog een stuk of twintig iets nieuwere piano’s bij Beunk in de werkplaats. Sommige hebben een jasje aan en staan klaar om vervoerd te worden. Voor speciale concerten in de Doelen rijdt hij ze naar Rotterdam. ‘Dertig jaar geleden was bijna niemand geïnteresseerd in de fortepiano’, vertelt Beunk. ‘Maar tegenwoordig is er een hernieuwde belangstelling voor. Ze worden bij pianorecitals gebruikt en ook als soloinstrument bij pianoconcerten. Consequentie is wel dat de orkestleden zich een beetje moeten inhouden, anders hoor je hem niet.’ Zeker bij een modern orkest zou de fortepiano anders worden overvleugeld. Bij een gezelschap als het Orkest van de Achttiende Eeuw zijn balans en klankkleur prachtig op elkaar afgestemd. •

Bezoek de Beethoven Belevenis Tijdens de Beethoven Belevenis III (8 t/m 10 februari 2014) zal Kristian Bezuidenhout op een fortepiano van Edwin Beunk spelen. Zie de concertagenda pagina's 73 en 74 voor meer informatie.

Een kijkje achter de schermen bij Forbidden Prayers Bariton Dietrich Henschel en filmregisseuse Clara Pons zetten de ‘puntjes op de i’ van het film-concert-project Forbidden Prayers. Een productie die dankzij de Doelen en Dietrich Henschel tot stand is gekomen en die nu wereldwijd gespeeld wordt. Een kijkje achter de schermen.

door Marjolein Holtbernd-Streevelaar foto’s Sanne Donders en Susanne Diesner

forbidden prayers

De film is opgenomen en gemonteerd. Orkest, zanger, regisseur, dirigent en technici staan in de startblokken… en dan moeten de ‘puntjes op de i’ worden gezet. Eindelijk is het zo ver: de spraakmakende, internationale, scenische productie Forbidden Prayers – waarvan de Doelen initiatiefnemer is – beleefde op 20 september 2013 haar wereldpremière in Düsseldorf. Het Doelen Magazine benutte de gelegenheid om een blik te werpen op de gebeurtenissen in de Düsseldorfer Tonhalle. In de Doelen is Forbidden Prayers op 6 december te beleven in een uitvoering met het Rotterdams Philharmonisch Orkest, partner in dit prestigieuze project.

‘Die liederen zijn zó mooi, misschien heb je zin om daar iets scenisch mee te doen?’ Dat was de vraag die Neil Wallace, hoofd programmering van de Doelen, aan bariton Dietrich Henschel stelde na zijn betoverende uitvoering van enkele orkestliederen van Hugo Wolf in de zomer van 2010. Die was meteen enthousiast en zag hierin een goede mogelijkheid om bij de romantische, aangrijpende liederen van zijn lievelingscomponist Wolf een muzikaal filmproject te maken. Natuurlijk moest Clara Pons, met wie hij kort daarvoor een succesvol project met Schuberts Schwanengesang had gerealiseerd, de regie in handen nemen. Zij selecteerden veertien liederen van Hugo Wolf die allen het spanningsveld tussen religieuze beleving en gepassioneerde liefde, tussen schuld en vergeving thematiseren, waaronder de twaalf door de componist zelf voor orkest bewerkte liederen op teksten van Eduard Mörike. Clara Pons vervaardigde op deze basis een filmscript waarin de innerlijke tweestrijd van een priester na een intense liefdeservaring met een geheimzinnige, bijzonder mooie vrouw leidt tot een wanhopige zoektocht naar zijn eigen persoonlijkheid en zijn houding tot de liefde en tot God. ‘Maar wanneer je goed luistert’, aldus Dietrich Henschel, ‘zijn deze gedichten van Mörike helemaal niet droevig, eerder is het een zoeken én vinden, als een groot verhaal van de liefde’. Of zoals Clara Pons het uitdrukt: ‘een zoeken naar de zin of zinloosheid

forbidden prayers

Clara Pons en Dietrich Henschel

spotify playlist Beluister Dietrich Henschel via de Spotify-playlist behorende bij dit magazine. www.dedoelen.nl/spotify

forbidden prayers

De filmbeelden worden steeds in drie parallel verlopende ‘verhalen’ getoond: als een middeleeuws altaardrieluik.

in het leven’. Voor de film kozen Henschel en Pons voor de Duitse titel Irrsal, een onvertaalbaar begrip dat Mörike gebruikte in een van zijn Peregrinagedichten en dat precies dat innerlijke conflict uitdrukt. De filmbeelden worden steeds in drie parallel verlopende ‘verhalen’ getoond, waardoor de ondertitel ‘een triptychon van een verboden liefde’ ontstond: als een middeleeuws altaardrieluik. Het is steeds

de muziek die het verloop van de filmbeelden bepaalt, niet een logisch verhaal of een realistische gebeurtenis. Iedereen kan dan voor zichzelf het gevoel hebben: ‘ja, zo zou het kunnen gebeuren – waarom eigenlijk niet?’ ‘Dat maakt gelukkig, dat vind ik goed’, voegt Pons eraan toe. Tijdens de lunch is er even tijd voor een gesprek over het project. Wij vragen welke ‘rol’ de zanger Dietrich Henschel nu eigenlijk

forbidden prayers

‘Jongeren zullen in de liederen en in de filmbeelden zeker ervaringen en gevoelens uit hun eigen leven herkennen.’

speelt in de film: is hij zelf deze zoekende priester, de jonge vertwijfeld verliefde dichter en theologiestudent Eduard Mörike, of eerder de als een bezetene componerende Hugo Wolf? ‘Er is ook altijd veel van mijzelf bij’, is zijn spontane reactie. Henschel raakte voor de liederen van Hugo Wolf al als zestienjarige jongen in vuur en vlam. Het is dan ook zijn overtuiging dat juist voor jongeren op die leeftijd ‘de ongelofelijke intensiteit van deze muziek een bijna betoverende werking kan hebben’. En zij zullen in de liederen en in de filmbeelden ‘zeker ervaringen en gevoelens uit hun eigen leven herkennen’. Dat geldt ook voor al diegenen die niet meer zestien zijn, maar hun hart openen voor deze muziek, ‘die je direct in je ziel weet te pakken, het moet via alle zintuigen bij de luisteraar aankomen!’

•

Roberto Álvarez

‘Wanneer je tijdens het concert goed luistert zijn deze gedichten helemaal niet droevig, eerder is het een zoeken én vinden, als een groot verhaal van de liefde.’

bestel kaarten voor forbidden prayers vr 6 december 2013 Rotterdams Philharmonisch Orkest Otto Tausk dirigent Dietrich Henschel bariton Clara Pons film en regie Kijk voor meer informatie over dit concert in de agenda op p. 54.

doelencampus

luisterhulp De laatste jaren heeft de Doelen zijn activiteiten op het gebied van educatie sterk uitgebreid met inleidingen, nabesprekingen, workshops, (online) cursussen, debatten en openbare masterclasses. Deze activiteiten vallen onder de term DoelenCampus.

Philip Leussink

EEN GOED VERHAAL VERRIJKT HET LUISTEREN door Elsbeth Grievink

Hoe komen de programmatoelichtingen tot stand bij de concerten die de Doelen programmeert? En wat zijn de ingrediënten voor een goede toelichting? Redacteur Philip Leussink vertelt over zijn vak. ‘Wie helemaal blanco naar een concert gaat, luistert anders naar muziek dan iemand met voorkennis’, vertelt Philip Leussink, die al vele jaren de programmatoelichtingen voor de Doelen verzorgt. ‘Daarom geven we onze bezoekers de kans om zich van tevoren in te lezen. Dat doen we met een programmaboekje, vaak aangevuld met een gesproken inleiding. Daarmee plaatsen we de muziek in zijn context. We vertellen over de muziek zelf, over de plek waarop en de tijd waarin deze geschreven is en over het leven van de componist. Veel bezoekers vinden het fijn om meer te weten over de achtergrond van de muziek, we krijgen zeer enthousiaste reacties op onze toelichtingen en inleidingen.’ Philip Leussink is musicoloog en schrijft ook zelf geregeld toelichtingen. Voor de concerten in de Doelen werkt hij met een pool van schrijvers. Leussink: ‘Zij worden gekozen op basis van hun deskundigheid. Zo is de een specialist op het gebied van pianorepertoire, een ander is thuis in de barokmuziek en weer een ander overziet het spannende terrein van hedendaagse muziek. Interessant aan deze samenwerking is bovendien dat

iedere auteur zijn eigen stijl heeft. Een goede toelichting voert je mee naar een andere wereld en brengt een verhaal tot leven. Muziektechnische details vind ik niet altijd belangrijk, ze zijn in de concertzaal alleen functioneel wanneer deze het begrip voor het gespeelde werk vergroten. Enig zicht op de constructie van een compositie of de idee erachter kan veel verschil maken, dat geldt zeker voor nieuwe muziek. De muziek optimaal beleven, de fantasie prikkelen, dán werkt een toelichting verrijkend.’ Een voorbeeld van een tekst die Leussink bijblijft is een toelichting bij Bachs Matthäus-Passion. ‘De auteur beschrijft hoe Bach in zijn werkkamer in Leipzig in het voorjaar van 1727 het werk aan zijn grootse passie afrondt. Je kijkt mee over Bachs schouder en ziet zijn werktafel met attributen uit die tijd. Ondertussen passeren enkele termen over muzikale retoriek in de Barok, die in deze verhalende vorm veel begrijpelijker zijn dan in een technische verhandeling. Dát bedoel ik, vanuit een kijkje in die tijd ben je klaar om naar een concert te gaan luisteren.’

•

doelencampus

thuis voorbereiden? We bieden de programmatoelichtingen zowel op print als digitaal gratis aan: u kunt het boekje van het Doelenconcert waarvoor u kaarten hebt gekocht per e-mail thuis ontvangen. Zo kunt u het verhaal thuis al lezen, zodat u in de Doelen kunt genieten van het concert, uw gezelschap en een drankje.

bijbel voor muziekwetenschappers

Musicophilia

In 2007 schreef de Engelse hoogleraar neurologie Oliver Sacks het boek Musicophilia ‘over liedjes in je hoofd en andere muzikale hallucinaties’ (de Nederlandse editie is recent heruit gegeven). Daarin toont hij aan de hand van toegankelijke beschrijvingen van zijn patiënten en hun opmerkelijke ervaringen hoe bijzonder het verschijnsel muzikaliteit is. In het hoofdstuk over muzikale dromen haalt Sacks een anekdote aan van de componist Hector Berlioz, die in zijn Mémoires beschrijft hoe hij een symfonie probeert te weren die zich hardnekkig in zijn dromen manifesteert: [...] ‘Ik bleef stil liggen, pantserde me tegen de verleiding, klampte me vast aan de hoop dat ik de muziek zou vergeten. Ten slotte viel ik in slaap; en toen ik daarna wakker werd, was elke herinnering eraan voorgoed verdwenen.’

Tot de vele bronnen die auteurs van concerttoelichtingen raadplegen behoort al decennia The New Grove Dictionary of Music and Musicians, waarvan de eerste uitgave verscheen in 1878. De zevende editie uit 2001 omvat 29 volumes, zo'n twee meter op de plank. Sinds 2008 is deze ‘bijbel’ voor muziekwetenschappers digitaal te raadplegen als onderdeel van Oxford Music Online. Ook de uitgebreide literatuurverwijzing bij elk onderwerp vormt een belangrijke informatiebron.

Ontvangt u de programmatoelichtingen van uw Doelenconcerten nog niet thuis? Geef dan aan via kassa@dedoelen.nl dat u de toelichtingen graag ontvangt. U krijgt deze dan voortaan twee dagen voor uw concertbezoek in uw mailbox. Deze service geldt alleen voor de eigen programmering van de Doelen, in de agenda herkenbaar aan dit icoon:

vers van de pers

Soms zijn de programmaboekjes nog warm als ze op de programmabalie belanden. Dan was er die dag waarschijnlijk een programmawijziging, waardoor ze kort voor het concert werden gedrukt. Door een techniek van tekst en beeld inprinten op voordrukken kunnen de boekjes in zeer korte tijd geproduceerd worden.

spijskaart of toelichting?

Tegenwoordig staat bij klassieke concerten het luisteren voorop. Tot laat in de negentiende eeuw kon het publiek tijdens het concert in- en uitlopen en werd het aan tafeltjes bediend. Men las de spijskaart, geen toelichting.

Lezen én luisteren

Wie helemaal blanco naar een concert gaat, luistert anders naar muziek dan iemand met voorkennis. Niet alleen lezen over die muziek, maar de muziek al kennen verandert de live luisterervaring. Zo zijn veel mensen wat huiverig voor de modernere muziek. Herhaald beluisteren kan deze drempel enorm verlagen. Zo klinkt bijvoorbeeld het mysterieuze tweede deel uit Bartóks Vijfde Strijkkwartet – dat het Artemis Quartett op 10 december uitvoert – live mogelijk nog veel mysterieuzer als je er al eens kennis mee hebt gemaakt. De gratis (online) muziekdienst Spotify biedt een ruime keuze voor zo'n kennismaking. En de Centrale Discotheek Rotterdam geeft toegang tot een enorme verzameling cd's in alle genres. Kijk op muziekweb.nl voor meer informatie.

BESTEL EN WIN

de mooiste prijzen... KAARTEN Peter en de Wolf (2,5+) CD Old, new & blue de nieuwe cd van Eric Vloeimans en Holland Baroque Society

Trompettist Eric Vloeimans is nooit bang om zijn grenzen te verleggen. Met Holland Baroque Society verkent hij op de recent uitgebrachte cd Old, new & blue de zeventiende eeuw. Op de cd (vijf sterren in NRC!) klinkt muziek van onder anderen Merula, Tunder en Tallis. Holland Baroque Society reist daarnaast door de tijd met Erics eigen nummers zoals Wet Feet en Cleopatra. Wij mogen onder onze lezers vijf cd’s verloten. Kans maken? Mail uw naam en adres o.v.v. cd Eric Vloeimans naar communicatie@dedoelen.nl.

deze muziek live horen? Dat kan op 22 februari, zie p.77 van de agenda.

Dichtbundel van Heinrich heine Op zondag 8 december draagt Arnon Grunberg gedichten voor van Heinrich Heine in het programma Harry: Heine in Holland (zie pagina 56 van de agenda). Heine was in zijn tijd de invloedrijkste dichter en prozaïst van het Duitse taalgebied. De Nederlandse basbariton Marc Pantus stelde voor dit concert een verrassend, afwisselend en soms ook geestig programma samen over het familieleven van de beroemde Duitse meester. Thuis nagenieten van de teksten van de dichter kan met deze prijs. Onder alle bezoekers van dit concert verloten wij het boek Duitsland, een wintersprookje en andere gedichten met een zeer ruime keuze uit alle gedichten van Heinrich Heine (met Nederlandse vertaling).

In de volgende uitgave van het Doelen Magazine besteden we uitgebreid aandacht aan de Kinder muziekweek die in maart 2014 plaatsvindt. Aan de programmering van dit festival wordt nog hard gewerkt, maar een tipje van de sluier kunnen we al oplichten. Eén hele dag staat in het teken van Peter en de Wolf, muziek die je zeker één keer in je leven live gehoord móet hebben. Frank Groothof speelt op deze dag (30 maart 2014) speciaal voor de allerkleinsten (2,5+) een prachtige klezmer-variant van de bekende Peter en de Wolf. Onder de lezers van het Doelen Magazine verloten wij vrijkaarten voor het hele gezin. Kans maken? Stuur een e-mail naar kassa@dedoelen met daarin uw adres en het aantal leden waaruit uw gezin bestaat o.v.v. Peter en de Wolf-prijs.

VIParrangement in The Manhattan hotel rondom het concert van Janine Jansen en het KCO

The Manhattan Hotel is hét luxe zelfstandige vijfsterren hotel van Rotterdam, gelegen naast de Doelen. Onder alle bezoekers van het concert van Janine Jansen verloten wij een Vip-arrangement in dit hotel. Het arrangement omvat een driegangen-diner inclusief bijpassend wijnarrangement in The Manhattan Brasserie en een overnachting in een Junior Suite en een uitgebreid ontbijt de volgende morgen. Om kans te maken op deze prijs bestelt u kaarten voor het concert van Janine Jansen en het KCO (zie de agenda pagina 76) o.v.v. actie The Manhattan. Heeft u al kaarten voor het concert gekocht? Bel 010 217 17 17 of mail kassa@dedoelen.nl en geef te kennen dat u wilt meedoen aan deze actie.

Prijswinnaars ontvangen na februari 2014 bericht. Over de uitslag kan niet gecorrespondeerd worden.

partners historie

geluid boven beeld door Elsbeth Grievink

Mevrouw van Mastrigt maakte de bouw van de Doelen in de jaren zestig heel bewust mee. Haar vader was als jurist betrokken bij de Rotterdamse Marmer Industrie, die het marmer leverde en op de gevel en in het interieur aanbracht. Mevrouw van Mastrigt: ‘Toen de nieuwe Doelen werd gebouwd, was ik student. In mei 1940 was ook de oude Doelen getroffen. Met weemoed spraken mijn ouders over de geweldige akoestiek van dat gebouw, het werd enorm verheerlijkt. Zou de nieuwe muziekzaal daaraan kunnen tippen? Iedereen was blij dat er een nieuw concertgebouw zou komen. We keken ontzettend naar de opening uit. Toen het zover was, konden we onze ogen nauwelijks geloven. Wat een ruimte, zo royaal! Nog steeds vind ik het leuk dat je in de foyer een rondje kunt lopen en zo’n mooi uitzicht hebt naar buiten. En de akoestiek? Ook die was prachtig! Van mijn vader hoorde ik dat de marmeren bekleding van de wanden in de Grote en Kleine Zaal bedacht zijn door de akoestisch ingenieur. Die had het laatste woord, niet de archirect. Het geluid ging boven het beeld.’

Jong geleerd ‘Ik heb altijd van muziek gehouden. Tijdens de Tweede Wereldoorlog, was ik een kleuter. Buitenspelen was er niet bij. Eens per week kreeg mij moeder pianoles, thuis. Dat was een hoogtepunt. Als een muis zo stil zat ik naast de piano te luisteren. Aan het einde van de les vroeg ik de lerares om nog een stukje voor me te spelen. Deze herinneringen hebben ervoor gezorgd dat muziek altijd belangrijk voor me is geworden. Ik kom graag in de Doelen. Er is met ontzettend veel liefde aan het gebouw gewerkt en tot op de dag van vandaag wordt er met veel liefde gemusiceerd. Mijn vader en moeder zijn inmiddels overleden. Mijn man en ik nemen graag familie en vrienden mee naar de concerten, die daardoor zelf ook weer graag naar de Doelen gaan. Laatst ging een neef van ons met vrienden naar de Lord of the Rings. Tijdens het concert smste hij me één woord: ‘kippenvel’. Met zo’n reactie ben ik dan erg blij.’ •

‘Van mijn vader hoorde ik dat de marmeren bekleding van de wanden in de Grote en Kleine Zaal bedacht zijn door de akoestisch ingenieur. Die had het laatste woord, niet de archirect. Het geluid ging boven het beeld.’

vrijdag in de flip

Vrijdag in de Flip is een nieuwe concertformule in de Doelen. Verrassende en eigenwijze muziek in de intimiteit van de Flipse Zaal. Alle concerten bestaan uit ĂŠĂŠn lange set zonder pauze en na het concert draait een van de musici van die avond muziek die hij/zij graag hoort.

vrijdag in de flip

PROGRAMMA 6 december

Ensemble Black Pencil liet zich voor Buffoni! inspireren door de Commedia dell’Arte. p.55

13 december

Met zijn geweldige stembereik brengt Rogier Pelgrim gevoelige, melancholische popliedjes. p.57

20 december

Het stijf uitverkochte concert van Oliver’s Cinema was een van de eerste concerten in de fonkelnieuwe concertreeks Vrijdag in de Flip. Op deze pagina blikken we terug op deze avond. Technici leggen in stilte de laatste hand aan de vlakke vloer. Kabels worden aangesloten, het licht wordt afgesteld. Dan volgt de soundcheck. De geluidstechnicus kijkt met keurende blik de zaal rond. ‘Veel zal ik niet uitversterken. Dit trio is gebaat bij de akoestiek van de zaal. Een tikje bas erin en verder van de knoppen afblijven.’ door Gilles de Sitter foto’s Sanne Donders

spotify playlist Thuis alvast luisteren naar een voorproefje? Beluister de Spotify playlist behorende bij dit magazine voor 'Vrijdag in de Flip-muziek'. www.dedoelen.nl/spotify

Het is een half uur voor aanvang. Vanavond speelt trompettist Eric Vloeimans met zijn nieuwe trio Oliver’s Cinema. Het is het eerste concert van de nieuwe serie Vrijdag in de Flip, waarbij vrij baan wordt gegeven aan onconventionele bezettingen, muziekstijlen en cross-overs. Beneden in de foyer, bereikbaar via de zijingang aan de Karel Doormanstraat, speculeert een gemêleerd publiek over wat komen gaat. Een groepje twintigers laat de naam Vloeimans veelvuldig vallen. Oliver’s Cinema blijkt geknipt voor een avondje in de Flip: kleine bezetting, filmisch en sferisch van karakter. Een band bij wie je ‘op schoot zou willen kruipen’. Het optreden werkt betoverend. De bijgeluiden die opklinken uit de instrumenten vallen onmerkbaar samen in het ritme van de composities. Het klepperen van de toetsen, het rondzingen van boventonen, het geluid van ontsnappende lucht. Met een mystieke interventie van Vloeimans lijkt het alsof de zaal wegvliegt. Bij de toegift schuift de grote deur tussen de zaal en de foyer open. Exotisch gekleurd licht valt de zaal binnen. Tuur Florizoone legt zijn accordeon neer en stapt achter de draaitafels. De rij voor Club Tropicana drinks is lang en de avond gelukkig ook. •

‘Flipse, de jonge, energieke, stond met het bekende vuur te dirigeeren. Zijn colbertje had hij natuurlijk al lang afgelegd, dat is hem te lastig als hij de vonkenspettende muziek van ’n Fransch componist moet instuderen.’ (Groot Rotterdam, 3 november 1933)

Het nieuwe soloprogramma van pianist Michiel Borstlap. p.61

27 december

Mr. Clash met Andy Smart.

p.64

10 januari

Quatro Ventos richt zich op de vrolijke kant van de fado p.65

17 januari

Verdi 2.00 door I Compani. Verdi klinkt soms als tango, dan weer als vrolijke circusmuziek. p.68

24 januari

Het Jazz Orchestra of the Concert gebouw speelt een wervelend concert met live gemixte filmbeelden en dj Git Hyper. p.69

31 januari

Ingetogen, recht-uit-het-hart songs van duo Vonder & Bloom. p.70

7 februari

Zangeres Daisy Correia zingt een wonderschone mix van pop en fado. p.72

14 februari

‘Poetic dynamite’ tussen strijkkwartet Zapp4 en gitarist Anton Goudsmit. p.75

21 februari

EtnoSaraj speelt verschillende traditionele muziekstijlen uit voormalig Joegoslavië. p.77

28 februari

Arifa: ‘een muziektaal die je in iedere vezel raakt’, aldus Trouw. p.79

Così fan tutte

Julie Fowlis

Op de bres voor de Gaelische taal en het schotse klimaat Een interview met zangeres Julie Fowlis over de keuze voor haar moedertaal.

door Saskia Törnqvist foto’s Sanne Donders

Celtic & Balfolk Night

‘Natuurlijk, jullie zijn van harte welkom bij mij thuis, al heb ik het nu erg druk met tournees en cd-opnamen. En wees gewaarschuwd: ik woon in the middle of nowhere’ – zo mailt de Schotse Julie Fowlis in antwoord op ons verzoek om een interview en een fotosessie. Tijdens de Celtic & Balfolk Night van de Doelen treedt zij op met haar groep; slechts één keer eerder was zij in Nederland. Alle reden voor een nadere kennismaking.

Dat Fowlis zo druk is wekt geen enkele verbazing; binnen en buiten Schotland geldt zij als het zingende boegbeeld van haar volksmuziek, de liederen in het Schotse Gaelisch. Dat ze in de wildernis woont is ook niet zo vreemd: het is de enige omgeving waar haar muziek echt kan gedijen. Wanneer Fowlis met haar heldere stem zingt en op haar pipes en tin wistles speelt, klinkt er één brok puur natuur. Onze Schotse hotelbaas, die zo vriendelijk is om ons een lift te geven, zoekt zijn weg door een stijgend parcours van smalle land- en zandweggetjes. Bovenop een steile helling, met uitzicht over grote naaldbomen en een meer in de diepte, prijkt een spiksplinternieuwe woning, geflankeerd door een moestuin. Volgens Fowlis’ routebeschrijving hebben wij onze bestemming bereikt. Julie Fowlis, tenger, broos, maar met een energieke oogopslag, wacht ons op in de deuropening. ‘Gevonden!’ zegt ze lachend. Er volgt een rondleiding door het huis in aanbouw met de studioruimte waar zij onlangs, met onder anderen haar Ierse echtgenoot en bouzoukispeler Eamon Doorley, haar laatste

Julie Fowlis (1979) Opgegroeid op North Uist, Buiten Hebriden, Schotland 2005: eerste cd Mar A Tha Mo Chridhe 2007: tweede cd Cuilidh 2008: wint BBC Folk Singer of the Year Award 2009: Derde cd Uam 2011: Deelname aan het project Cape Farewell 2012: zingt voor de soundtrack van de Disney Pixar film Brave Fowlis toert geregeld met haar groep door de VS, Canada en Europa. Ze woont met haar Ierse echtgenoot Eamon Doorley (bouzoukispeler in de Ierse folkgroep Danú) en twee dochters in de Schotse Highlands.

cd opnam. ‘Het is erg fijn om hier thuis te werken, zeker nu we twee dochtertjes hebben’, zegt Fowlis. ‘Ik herinner me één avond toen we aan het opnemen waren en de jongste niet kon slapen. Ik nam haar op schoot en heb zo een heel lied kunnen inzingen. Een prachtig lied was het, op een heel droevige tekst van Sorley MacLean, de belangrijkste Gaelisch dichter van de vorige eeuw. Krachtige, sociaal bewogen poëzie schreef hij. MacLean gaf onze muziek een nieuwe richting, een nieuwe vorm.’ Terwijl ze koffie inschenkt raakt het gesprek op het spannings veld dat lijkt te bestaan tussen tekst en melodie in de Keltische muziek. ‘Onze melodieën klinken meestal heel vriendelijk en ongecompliceerd, terwijl de teksten vaak veel tragiek verraden. Vergeet niet: Schotland – en hetzelfde kan gezegd over Ierland – kent een harde geschiedenis van armoede, honger, strijd en onderdrukking. Veel liedteksten reflecteren dat, terwijl de melodieën eraan voorbij lijken te gaan. Het is tekenend voor hoe de mensen hier waren: men klaagde weinig, maar droeg zijn lot. Vaak met humor.’

Celtic & Balfolk Night

Keltische klanken, Europese dansen Vorig jaar vond in de Doelen de eerste editie plaats van de Celtic & Balfolk Night. Het dak ging eraf en de voeten gingen van de vloer op klanken van fiddles, pipes, accordeons en gitaren. Alle reden dus voor een tweede editie op 8 februari met folkmuziek uit onder andere Schotland, Ierland, België, Frankrijk en Nederland.

Waarom zoeken zo veel Nederlanders hun muzikale heil in Latijnse sferen terwijl de Keltische klanken van onze naaste buren minstens zo hartverwarmend zijn? Waarom ingewikkeld flamenco, tango en salsa dansen, terwijl de Bourrée, Schottische of Mazurka veel makkelijker zijn te leren? Steeds meer – vaak jonge – Nederlanders maken daarom de overstap naar laagdrempelige Europese volksdansen.

De eerste editie van de Celtic & Balfolk Night in 2013

Je zou nu kunnen spreken van een revival van een revival, want ook in de jaren zeventig maakte de Keltische folkmuziek een bloeiperiode door. Het was de tijd waarin de Bretonse harpist Alan Stivell, de Ierse Dubliners en de Franse formatie Malicorne het grote stadspubliek lieten kennismaken met hun dood gewaande volksmuziek. Malicorne verwierf daarbij een soort cultstatus: met de intrigerende combinatie van elektrische gitaar, viool, hakkebord, draailier en bouzouki brachten bandleider Gabriel Yacoub en de zijnen enigszins duistere folk-nummers waarin Keltische echo’s weerklonken. Na een lange periode van gescheiden bezigheden kwamen de groepsleden in 2010 weer bij elkaar voor een reünie tijdens het Festival de Francofolies in La Rochelle. Het oude trouwe publiek stroomde weer toe, ditmaal met een jongere generatie luisteraars in hun kielzog. Dat de Malicorne-formule nog altijd springlevend is, bleek toen uit de enthousiaste reacties. Alle reden om deze formatie een ereplaats te geven tijdens de komende Celtic & Balfolk Festival. De line up van de ‘nieuwe’ Malicorne bestaat uit oud-leden en gerenommeerde musici met wie Yacoub de laatste jaren heeft samengewerkt. Maar er is nog veel meer. De damesgroep Celtic Spree uit Ierland, bijvoorbeeld. Of ZEF uit Frankrijk. Of Lirio, Té en Wolf in Loveland uit Nederland, de Gary Sutherland Band uit Schotland en natuurlijk de in het Schots-Gaelisch zingende Julie Fowlis met haar eigen groep. Dansgelegenheid is er in overvloed, een dansmeester leert u de kneepjes van het vak. Jong en oud, amateurs en gevorderden kunnen eendrachtig de whisky laten vloeien en de wangen laten gloeien op de maat van Keltische muziek en Balfolk.

Celtic & Balfolk Night

Koppig Voor haar nieuwste cd koos ze uitsluitend liederen in het Gaelisch. Opmerkelijk, gezien het feit dat deze oeroude Keltische taal nog maar door 1% van de Schotten wordt gesproken. Maakt zij hiermee een statement? ‘Bij mij thuis, op het eiland North Uist van de Buiten-Hebriden, sprak iedereen Gaelisch. Aanvankelijk was het voor mij geen statement om in mijn eigen taal te zingen, maar dat is het onderhand wél geworden. Met het verschijnen van mijn tweede cd kwam er veel inter nationale media-aandacht. Producers en agenten wilden dat ik meer in het Engels zou zingen, zodat ik echt kon doorbreken bij het grote publiek. Onder die druk kwam ik tot mijn eigen besluit: ik wilde het Gaelisch trouw blijven.’ Fowlis voegde de daad bij het woord: in 2008 zong ze haar eigen versie in het Gaelisch van de Beatles-klassieker Blackbird, over een merel die zijn vrijheid tegemoet vliegt. Maar ze is voor geen gat te vangen. Voor de Disney-Pixar film Brave (2012), over het Schotse prinsesje Merida dat liever gaat boogschieten dan trouwen met een suffe kerel, zong Fowlis een paar nummers

voor de soundtrack. Dit keer wel in het Engels.‘Tja, ik ben nogal koppig!’ zegt ze lachend. ‘In dat opzicht lijk ik wel op Merida. Voor mij was Brave een leuk uitstapje, maar mijn focus blijft op mijn eigen taal, ook privé. Thuis spreken wij consequent Gaelisch met onze kinderen. Er zijn mensen die dat afkeuren: Gaelisch wordt nog altijd geassocieerd met de sociale onder klasse. Eeuwenlang is het een onderdrukte taal geweest. Mijn moeder werd op school geslagen als ze het sprak. Gelukkig liggen die tijden achter ons. Er komen nu scholen voor tweetalig onderwijs, de Gaelisch volkscultuur wordt een tweede leven ingeblazen met hulp van overheidssteun. Dat werpt vruchten af. Mijn publiek bestaat nu voor een groot deel uit heel jonge mensen die zich willen verbinden met hun geschiedenis en hun afkomst.’ Hoe heeft het Gaelisch ondanks de lange onderdrukking toch eeuwenlang kunnen overleven? ‘Mensen bleven het thuis spreken en vooral ook zingen’, zegt Julie. ‘Zo zijn er ontzettend veel liederen mondeling doorgegeven: dansliederen, balladen,

Celtic & Balfolk Night Dichter Sorley MacLean Sorley MacLean (1911-1966), een inspiratiebron voor Fowlis, wordt gezien als een van de boegbeelden van de Schotse Gaelisch renaissance. Een beweging die de taal wil behouden en levend houden.

werkliederen. Met het verdwijnen van de handarbeid verdween ook een groot deel van die zangpraktijk. Gelukkig zijn er al in de jaren dertig van de vorige eeuw veel veldopnamen gemaakt, onder andere door de BBC. Die opnamen worden nu digitaal beschikbaar gesteld door het archief Tobar an Dualchais, wat letterlijk zoveel betekent als ‘Bron van rijkdom’. Als Artist in Residence doe ik bij dat archief onderzoek en presenteer ik een selectie van oude liederen op cd en op het podium.’

Cape Farewell Als het even kan trekt Fowlis er ook zelf op uit om naar lied materiaal te speuren op de Hebriden. Daarbij slaat zij nooit een bezoek over aan haar vroegere schoollerares, aan wie ze naar eigen zeggen haar hele muziekcarrière te danken heeft. ‘We waren in totaal met twaalf kinderen op school, variërend in leeftijd tussen vijf en twaalf jaar. Er ging geen dag voorbij zonder dat onze lerares met ons zong. Nog steeds leert zij mij ontzettend veel. Wanneer ik bij haar kom ontvangt ze me steevast bij het haardvuur met een glas whisky. Ik kan haar dan alles vragen over de achtergrond van de liedjes die ze me destijds leerde.’ Een andere plek vol goede herinneringen is de meest westelijke eilandgroep Heisgeir, waar Julie’s grootmoeder opgroeide. ‘Mijn familie van moederskant bestond uit keuterboeren en vissers. Ze hadden een hard bestaan, maar leefden goed in balans met de natuur. De lucht, de zee, de dieren en de vogels konden ze als het ware ‘lezen’. Die tijden zijn voorbij. Veel eilanders zijn vertrokken naar het vasteland. En Heisgeir loopt nu onder water, als gevolg van de zeespiegelstijging.’

Om de ernst van de situatie op de kaart te krijgen ging Fowlis in 2011 aan boord bij Cape Farewell, een wereldwijde actie waarbij kunstenaars en wetenschappers per schip bedreigde kustlijnen bezoeken om zo de aandacht te vragen voor klimaatverandering. Over Heisgeir maakte Fowlis een film waarin zij haar familiegeschiedenis vervlecht met lokale mythen en de plaatselijke liederen. ‘In die film zing ik in mijn eigen bedreigde taal over een bedreigd landschap’, zegt Fowlis. ‘Maar er is hoop. Steeds meer mensen beginnen te beseffen dat ze waardevolle zaken op het spel hebben gezet: hun lokale cultuur, hun verbond met de natuur. Je ziet bij velen een omslag plaatsvinden in levensstijl. Ik hoop en ik denk dat ik met mijn taal en muziek aan die ontwikkeling kan bijdragen.’ Inmiddels hebben twee dochters hun entree gemaakt in de keuken. De één moet eten, de andere moet een schone luier. Tijd voor ons om te gaan. Terug in de bewoonde wereld brengen we ’s avonds een bezoek aan de plaatselijke pub waar stoere Schotse gerechten worden geserveerd met live muziek. Een accordeonist en een snaredrumster spelen huppelende jigs en reels, een uitzinnig publiek van dames op leeftijd, studentikoze hippies, een dronken meneer in kilt en een getatoeëerde man in leren broek storten zich in een hart verwarmende rondedans. Met die volksmuziek zit het in Schotland wel goed. Met het Gaelisch binnenkort hopelijk ook, met dank aan dappere mensen als Julie Fowlis.

•

PROGRAMMA 8 februari 2014 CELTIC & BALFOLK NIGHT

>> Gary Sutherland Céilidh Band (Schotland) Schotse dansmuziek op accordeon, drums, keyboard en viool.

* Nonstop balfolk * Nonstop concertprogramma * Workshops balfolk voor beginners en gevorderden * Folkdiner, snacks, speciale bieren en whisky

Wolf in Loveland (Nederland) Wolf in Loveland brengt ontwapenende en verstilde folksongs.

Duo Sophie Cavez & Baltazar Montanaro (België/Frankrijk) Een teder programma dat toont dat je met muziek meer kan vertellen dan met woorden. Duo Hamon Martin (Frankrijk) Twee Bretonse topmuzikanten, die met trekzak en bombarde of dwarsfluit energieke muziek creëren. Malicorne (Frankrijk) De legendarische band Malicorne had grote invloed op vele folkmusici. Een eenmalig reünieconcert smaakte naar meer. Het repertoire bestaat uit bekende Malicorne-songs en nieuw repertoire. Celtic Spree (Ierland) Vijf vrouwelijke topmusici die lyrische liederen en stevige reels op hoog niveau ten gehore brengen.

Lirio (Nederland) Lirio bestaat uit drie doorgewinterde musici die met het warme geluid van hun akoestische instrumenten een eigen draai geven aan de traditionele Europese dansmuziek. Hamon Martin Quintet (Frankrijk) Een van de interessantste Bretonse folkgroepen van dit moment, mede dankzij de briljante stem van Mathieu Mamon. Té (Nederland) Té laat zich inspireren door de ritmes van de Europese traditionele dansmuziek. ZEF (Frankrijk) Een van de meest energieke folkacts met een spetterende mix van op traditionele dansmuziek gebaseerde klanken.

Julie Fowlis (Schotland) Hét boegbeeld van de Schotse volksmuziek zingt ballades, dansen werkliederen die in het Schotse Gaelisch mondeling zijn overgeleverd.

Zigo Trio (België) Het Zigo Trio laat horen hoe subtiel balfolkmuziek gespeeld kan worden.

Zie voor meer informatie het complete programma op p.52. >>

DUURZAAM

green key

Duurzaamheid in de Doelen door Elsbeth Grievink

Duurzaamheid staat hoog op de agenda van de Doelen. Sinds 2010 worden we daarvoor beloond, met de gouden Green Key. En daar zijn we trots op! Van het papier waarop we onze programmaboekjes printen tot de lampen in onze kroonluchters: het ‘groene’ denken wordt in de hele bedrijfsvoering doorgevoerd. De Doelen is een van de eerste concertzalen in Nederland waaraan een Green Key is toegekend. Dat gebeurde in 2010, nadat we bij de verbouwing van onze Grote Zaal een aantal energiebesparende, milieuvriendelijke keuzes hadden gemaakt. Daarna kwam het groene denken steeds hoger op onze agenda. Afval scheiden en water besparen gebeurde al, maar we stelden onszelf steeds meer kritische vragen: hoe kunnen we het assortiment van onze horeca duurzamer en biologischer krijgen? Welk papier leggen we in onze printers? Hoe reist ons personeel van en naar werk? En wat is eigenlijk duurzame bedrijfskleding?

3900 gloeilampen vervangen De grootste en meest complexe verandering die we moesten doorvoeren, betrof onze verlichting. Van de lampjes in de toiletten en op de kantoren tot aan de orkestverlichting en de neonletters op onze gevels: alles moet uiteindelijk worden vervangen door duurzame

led-verlichting. ‘Als je bedenkt dat alleen al in onze kroonluchters 3900 gloeilampen zitten, begrijp je de complexiteit en omvang van deze opgave,’ aldus Gerrie Dahler, milieucoördinator bij de Doelen. ‘Bovendien zaten we met een andere uitdaging: een concertzaal vraagt niet alleen om sfeer, maar orkestleden moeten ook hun noten goed kunnen lezen. Het licht moet dus een groot bereik hebben, want tussen het plafond en het podium in de Grote Zaal zitten tientallen meters. Omdat de kwaliteit van de led-verlichting een paar jaar geleden nog niet toereikend was, maar zich wel razendsnel ontwikkelde, besloten we dit in fases aan te pakken. Binnenkort testen we nieuwe led-lampen in de Grote Zaal, waarbij we ook andere concertgebouwen hebben uitgenodigd, die voor precies dezelfde uitdaging staan. In 2014 hopen we de laatste fase af te ronden en overal duurzame verlichting te hebben.’

Toekomstmuziek Welke ingrepen heeft de Doelen nog in petto om nóg duurzamer te ondernemen? Dahler: ‘Doordat we zo serieus bezig zijn met het milieu, en daar ook het effect van zien, worden we steeds gretiger om dat extra stapje te doen. We hebben een Green Team in het leven geroepen, van medewerkers die goed nadenken over hoe het nog groener kan in onze organisatie. We houden een verlichtingslogboek bij, waarin we het noteren als we ergens onnodig licht zien branden. We discussiëren over de keuze tussen servies en milieuvriendelijke wegwerpbekertjes. We denken na over biologische publiekscatering. We verzinnen alternatieven voor vervoer. Kortom, we zijn al heel groen bezig, maar we blijven nadenken over hoe het nóg beter kan.’ •

column

Eric vloeimans

geen jazz, maar hoe heet het dan wat ik doe? Dit jaar wordt hij vijftig. Eric Vloeimans, een van Europa’s beste en meest geliefde jazzmusici. Om zijn vijftigste verjaardag te vieren, speelt hij dit seizoen vier concerten in de Doelen en is hij het hele seizoen onze vaste columnist.

Terugblikkend heb ik mijzelf nooit een echte jazztrompettist kunnen noemen. Ik vind jazz in al zijn verschijningsvormen interessant en heb er ook veel van geleerd, maar ik heb me nooit helemaal thuis gevoeld in dat vakje. Het voelt voor mij als een kleurenpotlooddoos waar je maar één kleurtje van mag gebruiken. In welk vakje heb ik me dan ooit wel thuis gevoeld? Ik ben opgegroeid in een arbeidersgezin. Vader bakker en moeder in de fabriek. Eenvoudig en liefdevol ben ik opgevoed. De mogelijkheden werden geschapen om te kunnen doen wat je wilde. Ik ben er mijn ouders intens dankbaar voor. Niet te veel poespas en doe maar normaal, zo ging dat bij ons thuis. Thuis, jawel, in Brabant. We keken naar Chiel Montagne’s Op losse groeven, mijn vader hield van operette en van James Last. Af en toe werd de Czardasfürstin of Rudolf Schock opgezet. Ik was tiener in het tijdperk van de disco. Donna Summer, Saturday Night Fever, Grease, maar ook Status Quo, Queen en Julio Iglesias. Ik hoorde in alles wel iets wat ik leuk vond. Maar vond ik dat ene net te leuk, dan kreeg ik een soort schuldgevoel, of ik het andere te kort deed. Heel fascinerend. Dus ik tolde maar rond en kon het voordeel daarvan niet echt

ontdekken. Ik was ook wel jaloers op mensen die ergens helemaal voor konden gaan en daar helemaal in opgingen. Zoals mijn collega Jarmo Hoogendijk. Die hoorde als jongetje bij zijn opa op zolder een plaatje van Louis Armstrong, was helemaal verkocht en besloot ter plekke jazztrompettist te worden. In een notedop: mijn trompetleraar op de muziekschool leerde mij wat akkoordenleer en hoe je moest improviseren. Ik kwam op het conservatorium van Rotterdam, waar ik met de hakken over de sloot werd aangenomen, op de klassieke afdeling. Daar ontmoette ik Cees Smal, trompetleraar lichte muziek. Ik deed een tijdje klassiek en jazz tegelijkertijd, omdat ik niet kon kiezen. En toen het mes me op de keel werd gezet, omdat ik die twee studies logistiek niet kon combineren, heb ik voor de lichte muziek gekozen. Die lichte muziek bestond op het conservatorium ook weer uit verschillende componenten. Jazz, latin, funk – allemaal met inspirerende leraren. Cees Slinger, Jan Laurens Hartong, Henk Sprenger. En opnieuw vond ik in alle richtingen wel iets wat mij boeide. Eigenlijk is er niets veranderd. Verschillende muziekstromingen boeien me. Daarom speel ik ook even zo graag met mijn elektrische band Gatecrash als met mijn akoestische

trio Oliver’s Cinema, met het rietensemble Calefax of de Holland Baroque Society, en met evenveel liefde sta ik als solist voor een big band of symfonieorkest. Er is alleen één verschil: met al die componenten uit verschillende richtingen ben ik nu bij machte er één verhaal van te maken – zonder de onzekerheden van vroeger. Een verhaal dat bij mij hoort. Het is voor mij de grootste rijkdom die ik me kan wensen. En ik heb geleerd. Als je ergens zelf in vervoering van kunt raken, dan kun je pas echt je publiek ten volle in je avontuur meenemen. Terug naar de kleurpotloden. Het is míjn geschiedenis, zoals elk mens zijn particuliere geschiedenis heeft. Ik heb een schroom mijzelf jazztrompettist te noemen. Niet omdat ik de jazz veracht, integendeel. Het is meer uit respect voor degenen die deze muziekvorm kennen, belichamen en ook verder brengen, als een schatbewaarder. En hoe het dan wel heet wat ik doe? Doet het er toe? •

Twee keer Vloeimans In de periode dec – feb speelt Eric Vloeimans twee concerten waaruit weer eens zijn diversiteit blijkt. Zie de agenda p.59 en 77.

kennis

stemtechnieken

GRAINDELAVOIX ZOEKT naar de kern van de stem door Clemens Romijn

Kruisvaarders, Venetianen, Byzantium, het Ottomaanse rijk: over Cyprus hebben in de loop der eeuwen tal van winden gewaaid. Ze hebben van het mediterrane eiland een borrelende smeltkroes gemaakt. Een mooie streek dus om naartoe te reizen met Graindelavoix, het Vlaamse ensemble dat zich heeft gespecialiseerd in vergeten repertoire en verwaarloosde praktijken. Verwacht van hen geen fluweel per strekkende meter. Graindelavoix heeft juist faam verworven met nasaal en soms ronduit raspend stemgebruik. spotify playlist Beluister graindelavoix via de Spotify-playlist behorende bij dit magazine. www.dedoelen.nl/spotify

Graindelavoix werd rond 1999 opgericht door Björn Schmelzer en heeft Antwerpen als thuisbasis. Het is een buitenbeentje in het Vlaamse oude-muzieklandschap. De groep houdt zich beslist niet aan de ongeschreven esthetische ‘etiquette’ van de oude-muziekwereld, maar gaat op zoek naar alternatieve mogelijkheden, waarbij individuele expressie en intensiteit de voorrang krijgen. Björn Schmelzer combineerde zijn studies musicologie en antropologie al tijdens een

verblijf in Zuid-Italië: hij woonde enige tijd in Napels en Palermo en deed onderzoek naar de vocale tradities en muzikale praktijken op Sardinië, Sicilië en het Zuid-Italiaanse schiereiland. Historische antropologie en etnomusicologie helpen hem het complexe web van muzikale tradities en invloeden te ontrafelen. Björn Schmelzer: ‘Wij werken in Graindelavoix niet met een algemeen aanvaarde ‘oudemuziek’-benadering. Wat ik vooral graag doe is werken met mensen die niets

weten van oude muziek, maar wel goede uitvoerenden of musici zijn, met of zonder conservatoriumdiploma. Het is geen geheim dat ik gefascineerd ben door excentrieke of buitenlandse vocale klanken. Die bieden soms een venster naar nieuwe sonoriteiten. Ik onderzoek graag de mogelijkheden van glissandi (glijtonen), van versieringen, niet evenredig zwevende stemming, muzikale gebaren, rubati (versnelling en vertraging) en dergelijke. Daarvoor heb je zelfverzekerde en stabiele mensen nodig.’

kennis Van mijnwerkers tot soefizangers ‘We hebben diverse projecten doorlopen, variërend van samenwerking met oude Italiaans-Belgische mijnwerkers die oud repertoire uit hun geboortedorpen uitvoeren, tot het repertoire van de Cappella Palatina in Palermo in de twaalfde eeuw, waarin soefizangers en Italiaans-Griekse zangers meewerken, tot aan een multidisciplinair project rond de praktijk van de dertiendeeeuwse kathedraalbouwers in Picardië en de mysterieuze tekening van Villard de Honnecourt.’ Graindelavoix is niet zozeer een oudemuziekensemble, eerder een kunstenaars collectief van zangers en instrumentalisten dat experimenteert op het gebied van uitvoering en schepping. De naam is afgeleid van een essay van Roland Barthes: ‘De pit (le grain) is de kern in de stem die zingt, in de hand die schrijft, in het lid dat uitvoert…’ Waar Barthes zocht naar wat de korrelige essentie van de stem is, zo experimenteert Graindelavoix met wat men kan doen met die ‘korrel’, die kern, die fysieke en geestelijke buiging van de stem. Het gezelschap krijgt veel kritische reacties uit de wereld van de oude muziek en van zangers. Of ze hun stem niet te zwaar belasten met hun ietwat rauwe zangstijl? Björn Schmelzer: ‘Dat horen we het vaakst, ja. Gewoonlijk van

klassiek geschoolde zangers. ‘Graindelavoix’ verwijst slechts in tweede instantie naar onze uitgesproken klankkleur. In de eerste plaats wilde ik met ‘grain’ verwijzen naar een soort beginsel, essentie. Hoe komt het dat voor gegeven muziek een bepaalde aanpak al dan niet werkt? Dat vind ik interessant. Niet de vraag of onze keel pijn doet ‘van zo te zingen’. Anderzijds: het is makkelijk om in de wereld van de oude muziek te choqueren. Wij willen ons daar ook niet tegen afzetten. De vocale aanpak van Graindelavoix komt gewoon voort uit de muziek zelf. Het gaat nog verder dan dat: de keuzen die we maken, rond stemgebruik, ornamentatie en dergelijke kan ik volledig musicologisch ‘verdedigen’. Alleen zien wij de historische bronnen liever als stimulans tot creativiteit dan als een beperking.’

‘We experimenteren met wat we kunnen doen met de kern, de fysieke en geestelijke buiging van de stem.’

De geschiedenis opnieuw uitvinden ‘Het heeft geen zin een oude muziek historische bron te lezen alsof ze een afgerond geheel is. Daarvoor was de muziekpraktijk destijds nog te sterk geworteld in orale tradities, dus te sterk afhankelijk van dingen die niet meer naspeurbaar zijn. Muziek van die tijd uitvoeren vergt dus fantasie, maar wel onderbouwde fantasie. Men zegt wel eens smalend dat ‘het publiek’ wat we doen goed vindt omdat onze zangstijl ‘lichamelijker’ is en dus ‘makkelijker’ te begrijpen.’ ‘Maar zingen is hoe dan ook lichamelijk en sensueel. Men denkt soms over de Middeleeuwen als een aseksuele periode. Niets is minder juist. Luister eens naar de Ars subtilior van eind veertiende eeuw: je hoort gewaagde confrontaties van de meest uiteenlopende modellen, men zoekt de grens op van waartoe je schriftuur en musici kunt drijven. Dat vind ik fascinerende materie. Natuurlijk weet ik niet zeker of onze verregaande manier om die muziek te behandelen in de buurt komt van een historische realiteit, maar dat doet er niet toe. Beschouw het als een soort heruitvinden van de geschiedenis.’ •

GRAINDELAVOIX in de laurenskerk Kerst op Cyprus wo 18 december Kerstoratorium van Jean Hanelle afgewisseld met gezangen uit Grieks-Byzantijnse manuscripten en uit de rijke soefitraditie van Cyprus. Zie voor meer informatie over dit concert de agenda op p.60. Graindelavoix, een buitenbeentje in het Vlaamse oude-muzieklandschap

reacties

een greep uit... Het lezen van die mooie magazines doet me goed: voel me weer een beetje dichterbij. En het is een prachtig blad geworden met leuke en interessante achtergrondinformatie: ga zo door! uit een e-mail van onze gepensioneerde ex-collega Annemieke Bos

@deDoelen Net mijn Red Sofa pas gekocht. Ik wist niet dat het dit jaar weer bestond maar ben er wel heel blij mee!

Michiel @mkraats

Ik ben, sinds het bestaan ervan, fan van uw series rond klassieke muziek van de 20e (en 21e) eeuw. De laatste jaren d.m.v. de Red Sofa Bankpas. Enkele weken geleden wilde ik, zoals gebruikelijk, een ticket bestellen voor het concert van 25 september. Tot mijn stomme verbazing bleek dat niet mogelijk te zijn, aangezien alles was uitverkocht. Dit heb ik nog nooit meegemaakt. W. van Drunen Reactie de Doelen: Wegens overweldigend succes van de Red Sofa Bankpas kan het soms voorkomen dat een concert uitverkocht raakt en er geen plaatsen zijn voor alle Red Sofa Bankpashouders. Hoewel in de voorwaarden van de pas is opgenomen dat de pas geen garantie op concertkaarten biedt, zullen wij er alles aan doen om het concert toegankelijk te maken voor alle bankpashouders. Zo is Ghost Opera op 25 september twee keer gespeeld en als het mogelijk is, verplaatsen wij concerten naar grotere zalen. Over dit soort aanpassingen informeren wij altijd onze Bankpashouders.

Ook iets te melden? Graag! mail naar communicatie@dedoelen.nl of volg ons op twitter.com/dedoelen en facebook.com/dedoelen

Wat een leuke uitgave van het Doelen magazine! Spotify tips: briljant! Theo Herpers

Gisterenmiddag Der Fliegende Holländer gezien en zowel Rob als ikzelf moesten een traantje wegpinken tijdens de staande ovatie. Zelden zo een ontroerend en sensationeel uitgevoerd stuk gezien. Dank jullie wel voor deze ervaring, we werden er ook een beetje stil van. Miriam & Rob

‘This room sounds great!’ Bryan Adams over de Grote Zaal na zijn concert in de Doelen op 18 september 2013

Ik kan het mij nog zo goed herinneren, het bouwen, de opening, daarna de lunchconcerten, bv met Emmy Verhey, geweldig! Toen was Rotterdam nog ‘ruim’! En dit gebouw was heel bijzonder, de moderne uitstraling, en vooral de akoestiek binnen! Coby van der Linden-Schepen op Facebook

In the name of the Huelgas Ensemble and Paul Van Nevel I want to thank you warmly for our concert in Rotterdam. It was really a very special concert – such a big distribution and the implied repertoire is also for us really not an ‘every day concert’. Paul and the singers were very, very happy with the result. Silke Jacobsen, Huelgas Ensemble

partners

dé turkSe sterren in de doelen door Elsbeth Grievink

Een van de missies van de Doelen is om muziek te brengen voor íedere Rotterdammer. Voor jong en oud, voor de liefhebber van traditionele klassieke klanken, voor de jazzcat, voor de avonturier die gaat voor gloednieuwe composities en voor de verschillende etniciteiten die de stad rijk is. Voor de Turkse muziekprogrammering in de Doelen werken we onder meer samen met Emir Barhan van Mystiek Productions. Hij organiseert concerten waar jong en oud op af komen, en in toenemende mate óók niet-Turkse muziekliefhebbers. Een jaar of tien geleden, kon je voor Turkse popconcerten alleen in discotheken en clubs terecht. Een plek waar mensen van alle leeftijden konden genieten van een kwalitatief hoogstaand zitconcert, dát was er niet. Een gemis, vond Emir Barhan. Hij sprong in dit gat en draagt sinds 2006 bij aan de Turkse muziekprogrammering in de Doelen. ‘Mijn eerste project was Omar Faruk Tekbilek’, vertelt Emir, ‘een geweldige multiinstrumentalist van wie ik een groot fan ben. Het was mijn droom om hem te boeken voor een Nederlands podium. Toen ik in de Doelen kwam om de zaal te bekijken was ik onder

de indruk. Ik vond de ambiance geweldig en heel passend bij deze muziek. Het concert was een groot succes en smaakte naar meer. Inmiddels hebben de Doelen en ik een intensieve samenwerking.’

Melancholieke pop Binnen de Turkse muziek zijn er heel veel stromingen. Van klassiek tot rock en arabesqueinvloeden. Mystiek Productions richt zich op de melancholieke pop, waar je zittend naar kunt luisteren. Welke artiest staat nog op het wensenlijstje van Emir Barhan? Hij hoeft niet lang na te denken: ‘Tarkan! Zijn uptempo popnummers zijn wereldberoemd, maar niet

tips van emir Barhan Maher Zain

8 december 2013 Dé nieuwe ster van de moderne islamitische muziek. In Maleisië en Indonesië speelt hij voor zalen met 10.000 man, op Facebook heeft hij acht miljoen likes. In Nederland is hij nog relatief onbekend.

Tevazu

18 januari 2014 Dit Turkse Sufi-ensemble verzorgt een avond vol mystieke muziek en wervelende derwisjdans.

veel mensen weten dat hij ook een van de beste klassieke zangers van Turkije is. Ik zou hem graag boeken voor een klassiek concert.’ Het belangrijkste criterium voor Barhan is kwaliteit. Ook houdt hij ervan als jong en oud door elkaar zitten. ‘Bij onze concerten zie je alle generaties, daar ben ik heel erg trots op. Het grootste deel van het publiek is van Turkse afkomst, maar ik zie steeds meer vrienden en vriendinnen van andere etniciteiten meekomen. Ook daar ben ik blij om.’ •

Op bezoek bij

‘Het lijkt mij heel gaaf om een groot orkest te leiden.’ Florian van der Reijden 16 jaar, leerling Havo voor muziek en dans

In de zaal zitten we vaak in stilte naast elkaar, te genieten van de muziek. Zonder te weten wie degene is die naast ons zit. Op deze plek vertellen bezoekers van de Doelen hun verhaal. door Elsbeth Grievink foto’s Sanne Donders

â&#x20AC;&#x2DC;In de Doelen is een bijzonder stukje geschiedenis van cultureel Rotterdam voelbaar.â&#x20AC;&#x2122; Carlos Matos 41 jaar, pianist, componist en muziekdocent

‘Ik kijk graag naar de interactie tussen de muzikanten.’ Tjeerd Aghina 37 jaar, advocaat

â&#x20AC;&#x2DC;Mijn broertje zien zitten in dat orkest: magisch!â&#x20AC;&#x2122; Niels Ruitenbeek 34 jaar, eigenaar van een mediabedrijf

op bezoek bij

‘Muziek maken is communiceren. Je kunt er mensen mee raken, dat is ongelofelijk mooi.’

Florian van der Reijden (16 jaar, leerling Havo voor muziek en dans) uit Rotterdam droomt van een carrière als dirigent. ‘Sinds mijn zevende speel ik piano. Op mijn tiende kwam ik voor het eerst in de Doelen. De Totentanz van Liszt werd uitgevoerd, een geweldig leuk stuk, dus dat was een goede ervaring. Tegenwoordig ga ik zo’n vijf keer per jaar. Omdat ik op de Havo voor muziek en dans zit, heb ik een pasje waarmee ik korting krijg. Als ik mijn diploma heb, wil ik door met piano op het Conservatorium. Daarna wil ik een opleiding volgen tot dirigent. Het is mijn droom om een groot orkest te leiden. Zoiets als het Rotterdams Philharmonisch of het London Philharmonic Orchestra. Het Rotterdamse vind ik heel gaaf, omdat het een groot orkest is en ze veel projecten doen met andere muziekstijlen.’

Carlos Matos (41 jaar, pianist, componist en muziekdocent) staat binnenkort met zijn band CaboCubaJazz op het podium van de Doelen. Hij zit zelf ook regelmatig ín de zaal. ‘Als ik in de Doelen ben, heb ik altijd een speciaal gevoel. Het gebouw, de kroonluchters aan het plafond, de sfeer: op die plek is een bijzonder stukje geschiedenis van cultureel Rotterdam voelbaar. Ik kwam er als klein jongetje al, mijn moeder nam me dan mee naar Kaapverdische concerten. Thuis luisterde ik vaak naar de platen van mijn ouders, en als ik diezelfde muziek dan live gespeeld zag worden, kon ik mijn ogen en oren vaak niet geloven. Ik luisterde al jong op een analytische manier naar muziek. Mijn oom, die in een band zat, merkte dat. Hij heeft mijn moeder aangespoord om mij op muziekles te doen. Het werd orgel. Later, toen ik naar het Conservatorium ging, ben ik overgestapt op piano. Toen kreeg ik muzikaal écht vleugels. Muziek maken is communiceren. Je kunt er mensen mee raken, dat is ongelofelijk mooi.’

Tjeerd Aghina

Niels Ruitenbeek

(37 jaar, advocaat) uit Voorburg neemt zijn vrouw Ceciel Konings (34 jaar, advocaat) graag mee naar de Doelen. En soms mag kleine Arthur (1,5 jaar) ook mee. Tjeerd: ‘In mijn studententijd zag ik de Doelen wel drie keer per week van binnen. Ik weet nog goed wat een indruk het Eerste Vioolconcert van Bruch en het Vijfde van Paganini op me maakten. De rust die ervan uitging, de meditatieve kracht! Tegenwoordig ligt mijn focus op jazz. Die concerten zijn geweldig, omdat je getuige bent van de interactie tussen de muzikanten. Ik kom nog maar een paar keer per jaar in de Doelen, ik vind het leuk als Ceciel met me meegaat.’ Ceciel: ‘We zijn op zondagmiddag een keer naar een babyconcert geweest, Arthur was toen negen maanden. Thuis reageerde hij toen nog niet zo op muziek, maar tijdens dat concert lag hij helemaal ontspannen, wijdbeens te luisteren.’ Tjeerd: ‘Heel mooi om te zien.’

(34 jaar, eigenaar van een mediabedrijf) en Hilde Ruitenbeek (32 jaar, onderwijsadviseur) uit Amersfoort kwamen nooit in de Doelen, totdat een familielid in het Rotterdams Philharmonisch ging spelen. Niels: ‘De eerste keer dat we m’n broertje in de Doelen zagen optreden als violist, was heel bijzonder. Het was tijdens het Gergiev Festival. Hem daar zien zitten, te midden van dat enorme orkest: magisch. En we vonden de muziek heel erg mooi.’ Hilde: ‘Tot die tijd hielden wij nooit zo van klassiek. Wij luisterden naar rock. Doen we nog steeds, trouwens, maar nu is het en-en.’ Niels: ‘We gaan pop festivals af én uitvoeringen van het Rotterdams Philharmonisch. Mijn broertje weet inmiddels wat we mooi vinden en nodigt ons vaak uit voor klassieke, melodieuze stukken.’ Hilde: ‘De ene keer kunnen we er meer mee dan de andere. De Vijfde Symfonie van Tsjaikovski vonden we prachtig. Daarna sliepen we in The Manhattan Hotel. Daardoor werd het echt een weekendje uit.’

Heeft u zelf een bijzonder verhaal dat u ons wilt vertellen? Of wilt u reageren op deze rubriek? Mail ons: communicatie@dedoelen.nl

SCHENKEN EN NALATEN

geef de muziek door

door Elsbeth Grievink foto Annet Delfgaauw

SCHENKEN EN NALATEN

Misschien denkt u weleens aan later, als u er niet meer bent. Wat gebeurt er met uw bezittingen en vermogen? Gaan ze naar familie, vrienden, een goed doel of een combinatie van die drie? Wanneer de Doelen in uw leven veel voor u betekent, kunt u ervoor kiezen de Doelen in uw testament op te nemen. Door een bepaald bedrag te reserveren dat na uw overlijden aan de Doelen geschonken wordt, draagt u op een bijzondere manier bij aan ons voortbestaan. U laat dan iets heel moois en waardevols na aan de volgende generatie: het plezier dat je kunt beleven aan muziek. Redenen om de Doelen op te nemen in uw testament ‘Ik vind het belangrijk dat er een professioneel concertgebouw als de Doelen in Rotterdam blijft bestaan’ en ‘ik wil graag iets moois doorgeven aan de volgende generatie’ zijn de meest gehoorde redenen om de Doelen in het testament op te nemen. U kunt ook een specifieke bestemming aan uw erfenis geven, zoals muziekeducatie, talentontwikkeling of internationale musici. Omdat de Doelen de ANBI-status heeft, wordt er geen erfbelasting betaald. Uw nalatenschap komt dus volledig ten goede aan onze muzikale ambities. Hoe gaat het in zijn werk? Wanneer u een geldbedrag wilt nalaten aan de Doelen moet u dit testamentair laten vastleggen door een notaris. U kunt daarbij kiezen tussen een erfstelling of een legaat. Bij een erfstelling ontvangt de Doelen een vastgesteld deel van uw nalatenschap. U benoemt de Doelen dan tot een van uw erfgenamen. Als u een vastgesteld bedrag

of goed (bijvoorbeeld een huis of een kunst werk) aan de Doelen nalaat, is er sprake van een legaat. U kunt meerdere legaten opnemen in uw testament. Desgewenst kan de Doelen ook optreden als executeur van uw testament. Persoonlijk advies? Wilt u meer informatie over nalaten aan de Doelen? Heeft u behoefte aan een persoonlijk gesprek of advies over dit onder werp? Neem dan contact op met Irma van Lierop, relatiemanager van de Doelen via 010 217 79 07 of i.vanlierop@dedoelen.nl. •

Informatiebijeenkomst Op zaterdag 14 december 2013 organiseert de Doelen een informatiebijeenkomst over schenken en nalaten. Tussen 14.00 en 16.00 uur legt een notaris in heldere bewoording uit hoe een en ander notarieel geregeld kan worden en wat de fiscale aspecten zijn van een schenking of nalatenschap aan een goed doel. Directeur Gabriël Oostvogel geeft een toelichting op het belang van particuliere steun, ook op de lange termijn, voor de Doelen. U kunt zich kosteloos aanmelden voor deze bijeenkomst bij Alysia van Dijk, medewerker relatiemanagement van de Doelen. Zij is bereikbaar via a.vandijk@dedoelen.nl en 010 217 17 55.

andere geluiden

spel

opera

museum

Stel, je staat aan het hoofd van een aristocratische familie en kunt over het Europese operaleven regeren. Je kunt operahuizen kopen in steden als Milaan, Parijs en Venetië en opera’s van verschillende componisten aanschaffen om ze daar te laten opvoeren. In het door recensenten enthousiast ontvangen bordspel ‘Opera’ regeer je over het klassieke muziekleven. Te koop in spelspeciaalzaken. Zie voor meer informatie www.thegamemaster.nl/nl/spellen-opera.htm

Muzikale route door Museum Boijmans van Beuningen

Met je smartphone of een gehuurde iPod maak je met de ‘Boijmans Tour’ een muzikale rondreis langs tientallen van de mooiste kunstwerken in Museum Boijmans Van Beuningen. Met mooie liedjes over de schilderijen en beelden kom je van alles te weten over bijvoorbeeld Pieter Bruegel en zijn Toren van Babel. De kinderroute is voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Ook voor volwassenen is er onder meer een muziekroute. Bekijk de Boijmans Tour alvast gratis op tour.boijmans.nl

ntjamusic

ZANGLES BIJ NTJAM ROSIE

'Ik geloof dat ieder van ons zijn eigen stem heeft. En ik help mijn leerlingen bij het vinden van hun eigen stem en hoe die gezond te gebruiken om er lang plezier van te hebben', schrijft Ntjam Rosie op haar website. De Rotterdamse zangeres biedt (privé)zanglessen aan beginnende en gevorderde zangers, maar ook aan sprekers en acteurs. Interesse? Kijk op www.ntjamusiczangles.blogspot.nl/2011/10/ zangles-bij-ntjam-rosie.html of mail info@ntjamrosie.com

terugkijken

Eric Vloeimans in the picture Hoe werkt een trompet en hoe moet je op het mondstuk blazen om er geluid uit te krijgen? Het Jeugdjournaal kwam het te weten bij een van de beste trompettisten van ons land: Eric Vloeimans. Ook bij De Wereld Draait Door en Pauw & Witteman was Vloeimans te gast en de NTR maakte een prachtig muzikaal portret waarin Vloeimans samen met een keur aan muzikale vrienden een verjaardagsconcert geeft op zijn vijftigste verjaardag. Bekijk alle afleveringen op www.dedoelen.nl/ericvloeimans en lees Erics column op pagina 27

kunstROUTE

hyper realistische interieurs Edo de Waart – Willem van Veldhuizen 1980, olieverfschilderij

Willem van Veldhuizens schilderij van dirigent Edo de Waart

KUNSTROUTE GROTE ZAAL Wandelend door de Doelen komt u bijzondere en waardevolle kunstwerken tegen. Kunstwerken die de Doelen onder andere te danken heeft aan de percentageregeling voor beeldende kunst, die voorschreef dat 1% van de bouwkosten van overheidsgebouwen aan kunst moest worden besteed. Graag laten we u kennismaken met de vele kunstwerken in het Grote Zaal-gebied. Haal voorafgaand aan uw concertbezoek de Kunstroute bij de kassa en verdiep uzelf in de Doelen niet alleen in muziek, maar ook in de beeldende kunst. Bezoek ook www.dedoelen.nl/kunst om van alle kunstwerken foto’s te bekijken en achtergrondinformatie te lezen.

Edo de Waart (1941) was onder andere dirigent en artistiek leider van het Rotterdams Phil harmonisch Orkest in de jaren 70 van de vorige eeuw. De in Rotterdam geboren kunstschilder Willem van Veldhuizen (1954) werkt in een modern realistische en hyperrealistische stijl en we zien De Waart dan ook in een prachtig gedetailleerd werk. In Van Veldhuizens schilderijen zien we zijn fascinatie voor grote vloeroppervlakten en perfect uitgewerkte en vaak verstilde interieurs.

Van Veldhuizens schilderijen zijn vaak volgens een vast patroon opgebouwd. Het bovenste gedeelte van het doek toont een achterwand met op de voorgrond een groot vloeroppervlak. Allereerst wordt het bovenste gedeelte tot in precisie geschilderd, waarna de vloer wordt opgebouwd volgens een speciaal procedé. De onderlaag en de schaduwen worden aangebracht, waarna de rest van de objecten wordt aangebracht; kleur over kleur, laag over laag. Deze arbeidsintensieve techniek vergt grote technische vaardigheid. •

kids

DE POSTBODE EN DE ENGEL (6+)

De vrolijkste familievoorstelling in de kerstvakantie foto’s Ronald Knapp

Het begint al een mooie traditie te worden. Ieder jaar presenteert de Doelen tijdens de kerstvakantie zijn eigen familiekerstvoorstelling. Uitvoeringen van onder meer De kleine kerstman, Het meisje met de zwavelstokjes en A Christmas Carol waren een groot succes en brachten duizenden kinderen op de been. Dit jaar presenteert de Doelen samen met Oorkaan en het Rotterdams Philharmonisch Orkest de fonkelnieuwe voorstelling De postbode en de engel. De musici willen graag een mooi kerstconcert geven. Maar de postbode gooit roet in het eten: hij is boos en moedeloos, want de kerstkaartenafdeling wordt opgeheven. Terwijl kerstkaarten zo belangrijk zijn! Dan verschijnt de engel, die de kerst, het concert en de postbode wil redden. Of haar dat gaat lukken, weten we nu nog niet, want de postbode is namelijk wel érg chagrijnig! Wat we wél weten is dat er mooie muziek uit De Notenkraker van Tsjaikovski klinkt. En natuurlijk veel bekende kerstliedjes. •

maak je eigen kerstkaart Wie wil jij graag verrassen met een mooie kerstkaart? Je opa, je beste vriendin, de postbode of de engel? Maak je eigen kerstkaart en neem de kaart mee naar de voorstelling De Postbode en de Engel. De postbode zal de kaart écht voor je versturen!

stap 1: scheur de lege kerstkaart los stap 2: knip de figuren uit stap 3: plak de uitgeknipte figuren op je kaart, natuurlijk kun je hier zelf ook bij tekenen en schrijven stap 4: neem je kaart mee naar de voorstelling

kids

De postbode en de engel vr 20 t/m vr 27 december 2013

(m.u.v. 25 december) om 13.00 en 15.00 uur (26 december om 11.00 en 13.00 uur) Harry van Rijthoven postbode Ilse Warringa engel Leden van het Rotterdams Philharmonisch Orkest Marcel Sijm regie Toek Numan compositie/ arrangementen Femke Krist script Dieuweke van Reij decor en kostuums DesirĂŠe van Gelderen lichtontwerp DaniĂŤl Kool repetitor Kijk voor meer informatie in de agenda of op www.dedoelen.nl/kinderkerstshow

Rotterdams Philharmonisch Orkest

Muziekschelm Richard Strauss

Yannick Nézet-Séguin over zijn Strauss-liefde

door Michiel Cleij

In 2014 zou Richard Strauss honderdvijftig geworden zijn; een postume verjaardag waar geen symfonieorkest ter wereld onderuit kan, of wil. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest maakt dankbaar gebruik van die gelegenheid om de toch al innige band met deze componist verder uit te diepen. Na de legendarische Rosenkavalier-uitvoeringen (en plaatopnamen) onder chef-dirigent Edo de Waart in de jaren 1970 volgden spraakmakende Strauss-projecten met Hartmut Haenchen, Jeffey Tate, Sir Simon Rattle en Valery Gergiev. In de afgelopen jaren deelde Yannick Nézet-Séguin zijn Straussliefde met het Rotterdams Philharmonisch in gloedvolle vertolkingen van Ein Heldenleben en de Vier letzte Lieder. Dit seizoen ontpopt hij zich als berggids van het orkest, met een uitvoering van Eine Alpensinfonie, muziek die hij ‘een ware delicatesse voor een dirigent’ noemt.

Âť Richard Strauss in 1905 foto: Edward Steichen

‘Strauss kon volop experimenteren met ‘zijn’ orkest, losjes de verhaallijn volgend, mikkend op een klankbeeld met een ongeëvenaarde beweeglijkheid en kleur.’

1910: Richard Strauss Woche in München, affiche van Ludwig Hohlwein

Ongrijpbaar Nederland heeft Strauss van meet af aan omarmd, misschien meer dan welk ander niet-Duitstalig land ook. Alle eerdere Franse cultuurinvloeden ten spijt was het rond 1900 vooral Duits-Oostenrijkse muziek die het Nederlandse concertleven bepaalde. Dankzij de legendarische dirigent Willem Mengelberg was Strauss – evenals zijn Oostenrijkse evenknie en tijdgenoot Gustav Mahler – herhaaldelijk in Nederland te gast om eigen werk te dirigeren. Beiden componeerden vanuit een enorme orkestexpertise; hun werken waren mede bepalend voor de bezetting en omvang van het huidige symfonieorkest. Strauss was als componist echter grilliger en onvoorspelbaarder. Zijn oeuvre is enorm veelzijdig, zijn frequente artistieke koersveranderingen maakten hem voor critici altijd enigszins ongrijpbaar.

Sleutelfiguren Aan eigendunk heeft het Strauss nooit ontbroken (‘Zelden ging zo’n gebrek aan talent vergezeld van zo’n arrogantie’, schijnt Tsjaikovski over hem gezegd te hebben). Maar hij erkende later dat drie personen uit zijn naaste omgeving de weg voor zijn snelle carrière hadden geplaveid. Ten eerste zijn vader Franz, hoornist in het orkest van München, die tot zijn dood raadgever en criticus bleef. Belangrijker nog was de rol van Hans von Bülow. 1910: Ochs auf Lerchenau, kostuumontwerp voor Der Rosenkavalier door Alfred Roller

Rotterdams Philharmonisch Orkest

Yannick Nézet-Séguin dirigeert Strauss met het Rotterdams Philharmonisch

Deze vooruitstrevende pianist/dirigent raakte door zijn leidinggevende functies in München intens betrokken bij de Strauss-familie, eerst als chef van vader Franz (met wie hij verhitte discussies over de toekomst van de Duitse muziek voerde), later als mentor en promotor van diens zoon. Aan Von Bülow dankte Richard onder andere zijn aanstelling als piepjonge hofdirigent in Meiningen, zijn eerste dirigentschap in een lange reeks. Von Bülow was ook de eerste om Strauss’ compositorisch talent te erkennen en regelde uitvoeringen van diens prille werkjes, overwegend voor kamermuziekbezettingen. De derde sleutelfiguur – minder opvallend maar van grote betekenis – was Alexander Ritter, violist in de Meininger Hofkapelle en een enthousiast pleitbezorger van de ‘nieuwe Duitsers’ Wagner en Liszt. Strauss kende hun composities tot dan toe slechts oppervlakkig – voornamelijk via de tirades van zijn conservatieve vader – maar voor de krap twintigjarige diri gent bleken ze een openbaring, én een prikkel om ambitieuzere werken te schrijven. Met zijn symfonische gedichten trad hij in de voetsporen van Liszt, de uitvinder van dat genre. Wagner zou van meet af aan doorklinken in Strauss’ ‘instabiele’ harmoniek en zijn gebruik van Leitmotive, melodiefragmentjes met een symbolische lading. Precies de toolkit die een componist van visualiserende orkestmuziek en opera’s nodig heeft.

beweeglijkheid en kleur Dat in Strauss een orkestman pur sang school, bleek in 1889 al uit Don Juan, zijn eerste symfonische gedicht. In de daaropvolgende tien jaar volgde nog een hele reeks muzikale ‘portretten’ van illustere (quasi-)historische figuren, waarbij de componist ook schaamteloos zichzelf inlijfde. De ‘held’ van het in 1899 gecomponeerde Ein Heldenleben mag dan anoniem zijn, de muziek gaat vooral over Strauss zelf, zijn groei naar volwassenheid, zijn weerstand tegen critici, etcetera. Of niet? De autobiografische trekjes zijn in de afgelopen eeuw verbleekt terwijl de muziek zelf nog altijd even overrompelend is; kennelijk is het orkest de ware hoofdpersoon. En dat geldt ook voor de composities over Don Juan, Tijl Uilenspiegel en Zarathustra. Het is leuk om te weten dat in bijvoorbeeld Don Quixote een koddige klarinetpassage een anekdote met blatende schapen illustreert, maar zonder die kennis is de muziek even fascinerend. Strauss was zelf de eerste om de illustratieve waarde van zijn muziek te relativeren. ‘Laat het publiek zelf maar verzinnen wat voor streken de ouwe schelm flikt’, zei hij naar aanleiding van het zeer anekdotisch klinkende Till Eulenspiegels lustige Streiche. Evenals Liszt voelde Strauss zich aangetrokken tot de muzikale » vrijheid die symfonische gedichten (of Tondichtungen, zoals Strauss ze zelf noemde) boden: hij kon de klassieke vormopbouw

Rotterdams Philharmonisch Orkest

‘Koelbloedig zet hij de meest uiteenlopende toonaarden bij elkaar, zonder zich zorgen te maken of het hartverscheurend klinkt.’

laten voor wat die was en volop experimenteren met ‘zijn’ orkest, losjes de verhaallijn volgend, mikkend op een klankbeeld met een ongeëvenaarde beweeglijkheid en kleur. Farbenklecksen, zo noemde de conservatieve criticus Eduard Hanslick dat: ‘geklieder’, of ‘geknoei met kleurtjes’. Juist vanwege die kleurigheid sloeg Strauss’ muziek onmiddellijk aan in Frankrijk. De schrijver en muziekrecensent Romain Rolland zag in Strauss de ideale combinatie van ‘Duitse energie en Franse geest’. Zelfs Claude Debussy, altijd bereid om collega’s (vooral niet-Fransen) een lesje te leren, was vol erkenning: ‘Het gezag van deze man is onweerstaanbaar. Hij denkt absoluut in kleurrijke beelden. Koelbloedig zet hij de meest uiteenlopende toonaarden bij elkaar, zonder zich zorgen te maken of het hartverscheurend klinkt. Het gaat hem erom dat zijn muziek lééft… Na een poosje geef je je over aan zijn uitbundige orkestkoloriet en raak je gebiologeerd… Het lijkt wel een prentenboek, een film zelfs.’

Yannick over Strauss Yannick Nézet-Séguin sluit zich bij Debussy’s visie aan. ‘Strauss en Mahler vertegenwoordigen verschillende esthetische werelden en komen uit verschillende culturen, maar ze staan samen aan de basis van de grote filmmuziek uit de twintigste eeuw. Beiden wisten de enorme mogelijkheden van het symfonieorkest tot het uiterste te benutten en daarmee het maximale beeldende en

emotionele effect te sorteren. Hun muziek weerspiegelt enerzijds de natuur, met vogels, wind en water, en anderzijds de mens en zijn gedragingen.’ De natuur én de mens zijn protagonist in Eine Alpensinfonie, Strauss’ laatste grote orkestcompositie voor hij zijn aandacht vrijwel uitsluitend naar opera verlegde. Op 27 en 28 februari dirigeert Nézet-Séguin dit immense werk; een uitdaging, zelfs voor een dirigent die vertrouwd is met de uitgesponnen composities van Bruckner en Mahler. ‘Het spannende van dit werk is dat er een beklimming en een afdaling gesuggereerd wordt. Die spanningsboog moet voelbaar zijn. Elk detail is belangrijk. Als je het goed speelt kan je niks ontgaan, want Strauss is nu eenmaal een grootmeester qua instrumentatie. Al die dramatische climaxen in zijn muziek zijn altijd met klassieke helderheid vormgegeven. Bekijk zijn partituren: je ziet dat hij instrumentatie en dynamiek met wetenschappelijke precisie doseert, heel anders dan bijvoorbeeld Tsjaikovski, die in een passage alle instrumenten tegelijkertijd forte laat spelen en het aan de dirigent overlaat om daar nuances in aan te brengen.'

Alles voor de muziek Meeslepende dramatiek en klassieke overzichtelijkheid: het is niet de enige tegenspraak in Strauss’ wereld. Zelf zei hij dat zijn oeuvre ‘van contrasten aan elkaar hangt’. Vrijwel gelijktijdig met het epische, in-serieuze Ein Heldenleben zette hij de antiheld

RPHO

Het Rotterdams Philharmonisch Orkest speelt Strauss 9 en 10 januari 2014 Sir Mark Elder dirigent Soile Isokoski sopraan Strauss Orkestliederen Mahler Vijfde Symfonie

31 januari 2014 François-Xavier Roth dirigent Rachel Kolly d’Alba viool Brahms Vioolconcert Debussy Images Strauss Tijl Uilenspiegel

13 en 14 februari 2014 Jukka-Pekka Saraste dirigent Erika Sunnegårdh sopraan

1976: in de Rosenkavalier-productie met het Rotterdams Philharmonisch onder Edo de Waart zingt Jules Bastin de rol van baron Ochs. Aansluitend maakt het orkest een baanbrekende plaatopname van deze opera, in 2011 op cd heruitgebracht in de eigen Vintage-reeks. foto: Jaap Pieper

Don Quixote op muziek. Na de in alle opzichten schokkende opera’s Salome en Elektra trok hij met Der Rosenkavalier een Mozartiaanse bonbondoos open. En, minder fraai, de helpende hand die hij in de nazi-tijd uitstak naar zijn joodse schoonfamilie en zijn bedreigde librettist Stefan Zweig hanteerde ook de voorzittershamer van de Reichsmusikkammer en begroette op het hoogtepunt van de oorlog menige nazi-chef. Alles voor de muziek, was zijn credo. Inmiddels is het niet meer de man, maar de muziek die ertoe doet. De goede verstaander ontdekt zelf wel welke streken de oude schelm heeft geflikt.

•

Debussy Khamma Strauss Salome: Sluierdans en Slotscène Sibelius Pohjola’s dochter Strauss Rosenkavalier-suite

27 en 28 februari 2014 Yannick Nézet-Séguin dirigent Barbara Hannigan sopraan Abrahamsen Let me tell you (Nederlandse première) Strauss Alpensymfonie Kijk voor meer informatie over deze concerten in de concertagenda en op www.rotterdamsphilharmonisch.nl

high concertagenda light agenda >> uitgelicht >> concertagenda >> uitgelicht >

concertagenda

uitgelicht

Een bundeling van bijzondere concerten, festivals en samenwerkingen.

kerst in de doelen

the most wonderful time of the year Rondom de feestdagen hebben we de prachtigste concerten geprogrammeerd. Hier sommen we enkele van de hoogtepunten op. Verderop in de agenda uiteraard een compleet overzicht van alle kerst- en nieuwjaarsconcerten.

KERSTCONCERTEN UITGELICHT

wo 11 december 2013

wo 18 december 2013

do 19 december 2013

vr 20 t/m do 27 december 2013

Christmas with Anúna

graindelavoix in de laurenskerk Kerst op Cyprus

WinterParade

De postbode en de engel

‘An exceptionally virtuosic chamber choir, with the discipline and technique to excel in both traditional and contemporary music in the classical tradition’, schreef All Music Guide over het Ierse topkoor Anúna. In dit prachtige kerstconcert klinken klassiekers zoals Silent Night en Gloria in Excelsis Deo en modernere songs.

Een wat exotisch kerstprogramma: in de sfeervolle ambiance van de Laurenskerk zingt graindelavoix een kerstoratorium van Jean Hanelle. Deze 15de-eeuwse muzikant uit Noord-Frankrijk was als componist verbonden aan het Franse hof op Cyprus. Voor graindelavoix telt niét de historische reconstructie van deze muziek, maar juist de intensiteit en de sensatie waarover de muziek beschikt.

De WinterParade is een variant op het zomerse festival De Parade met een 120 meter lange Tafel van de Idee als podium. Terwijl u uitgebreid dineert, komt een bonte stoet van dansers, acteurs, dichters en muzikanten voorbij.

De musici willen graag een mooi kerstconcert geven. Maar de postbode heeft een eigen plan: die wil zijn publiek uitleggen waarom kerstkaarten zo belangrijk zijn. En hoeveel werk het is om al die kaarten op tijd te bezorgen. Dan verschijnt de engel, die de kerst, het concert en de postbode wil redden.

> concertagenda >> uitgelicht >> concertagenda high>>light uitgelicht agenda

cross-linx

Rondreizend muziekfestival met topbezetting Cross-linx is een rondreizend muziekfestival dat Indie-classical combineert met avantgarde popmuziek. In februari doet het festival de Doelen aan en zorgt weer voor een avond vol verrassingen.

cross-linx programma 5 februari 2014

José González

Sinds de Sony reclame waarin duizenden gekleurde ballen op zijn versie van Heartbeats door de straten van San Francisco stuiterden, is de Zweedse José González een gevierd singer-songwriter. Zijn warme, beetje krakende stem is soulvol en weet de luisteraar dankzij het begeleidende gitaarspel langzaam in trance te krijgen. Cross-linx heeft de première van een aantal van zijn nieuwe nummers, waarbij González wordt begeleid door de Philharmonie Zuidnederland.

Lavinia Meijer

Harpiste Lavinia Meijer komt tot de beste resultaten als ze de componisten wiens werk ze graag speelt ook ontmoet heeft. Na kennismaking met Philip Glass in Amsterdam nam ze diens Metamorphosis op, wat tot een platina verkoop zou leiden. Als eerste Nederlandse muzikant kreeg ze daarop een wereldwijd contract bij het hernieuwde Sony Classical Music.

Ólafur Arnalds en philharmonie zuidnederland

De minimalistische composities van Ólafur Arnalds moeten haast wel uit IJsland komen. Net als de muziek van landgenoten Sigur Rós of Múm beginnen Arnalds nummers vaak verstild, als een misthoorn in de verte. Vervreemdend en geruststellend tegelijk, zoals de muziek van labelgenoot Nils Frahm, met wie Arnalds ooit samenwerkte. Zanger Arnor Dan (prachtig ijl klinkend op het recente album For Now I Am Winter) en de 22-koppige Philharmonie Zuidnederland zullen Arnalds tedere muziek de juiste omlijsting geven.

Music Mining

Cabaret Contemporain My Brightest Diamond

Eerst is er de stem van Shara Worden. Klassiek geschoold en toch speels. Ze zingt met een soort naïviteit die je ook

eens met succes vergreep aan Steve Reichs meesterwerk van de minimale muziek: Music For 18 Musicians. Hun begin 2014 te verschijnen debuutalbum belooft een mooie middenweg te vinden tussen klassiek, avant-garde en minimal. De eigen instrumentale, veelal akoestische stukken verraden invloeden van Terry Riley en Philip Glass, maar kennen evengoed een spanningsboog die de sets betere techno dj’s kenmerkt.

terug hoort in de arrangementen die ze maakt voor haar band My Brightest Diamond. Drie platen verschenen er, en ze klinken allemaal anders. Voor Cross-linx schrijft Worden een muziektheatraal programma dat start in de foyer.

De vijf muzikanten uit Parijs die Cabaret Contemporain vormen, lijken zich net zo goed thuis te voelen binnen de elektronische dansmuziek als in de minimal music. Op hun cv prijken al samenwerkingen met hippe dj’s uit hun stad, terwijl het vijftal zich ook al

Onmisbaar element van Cross-linx is Music Mining: een festival in een festival. Onder begeleiding van de Music Miners – te herkennen aan de gekleurde helmen – wordt het publiek naar het optreden gebracht. De zeer intieme concerten vinden plaats op ongebruikelijke plekken zoals ondergrondse gangen en kelders.

high concertagenda light agenda >> uitgelicht >> concertagenda >> uitgelicht >

celtic & balfolk night

één groot feest

In de jaren ’70 was de Doelen hét podium voor de folkliefhebber en voor het festival Rotterdam Folk reisden liefhebbers uit heel Nederland naar de Doelen. Sinds vorig jaar is de Doelen weer het podium voor de folky. Tijdens de Celtic & Balfolk Night kan iedere liefhebber van Balfolk (een dansfeest met live folkmuziek waarop in koppels of groepen wordt gedanst) of van mooie folkliedjes in de Doelen terecht. De programmering van het festival is breed, met folkmuziek uit onder andere Schotland, Ierland, België, Frankrijk en Nederland. Een ereplaats is er voor de band Malicorne, van front man Gabriel Yacoub, en voor de Schotse zangeres Julie Fowlis.

PROGRAMMA 8 februari 2014 CELTIC & BALFOLK NIGHT * Nonstop balfolk * Nonstop concertprogramma * Workshops balfolk voor beginners en gevorderden * Folkdiner, snacks, speciale bieren en whisky Duo Sophie Cavez & Baltazar Montanaro (België/Frankrijk) Een teder programma dat toont dat je met muziek meer kan vertellen dan met woorden. Duo Hamon Martin (Frankrijk) Twee Bretonse topmuzikanten, die met trekzak en bombarde of dwarsfluit energieke muziek creëren. Malicorne (Frankrijk) De legendarische band Malicorne had grote invloed op vele folkmusici. Een eenmalig reünieconcert smaakte naar meer. Het repertoire bestaat uit bekende Malicorne-songs en nieuw repertoire. Celtic Spree (Ierland) Vijf vrouwelijke topmusici die lyrische liederen en stevige reels op hoog niveau ten gehore brengen. Julie Fowlis (Schotland) Hét boegbeeld van de Schotse volksmuziek zingt ballades, dansen werkliederen die in het Schotse Gaelisch mondeling zijn overgeleverd.

Wolf in Loveland (Nederland) Wolf in Loveland brengt ontwapenende en verstilde folksongs. Zigo Trio (België) Het Zigo Trio laat horen hoe subtiel balfolkmuziek gespeeld kan worden. Lirio (Nederland) Lirio bestaat uit drie doorgewinterde musici die met het warme geluid van hun akoestische instrumenten een eigen draai geven aan de traditionele Europese dansmuziek. Hamon Martin Quintet (Frankrijk) Een van de interessantste Bretonse folkgroepen van dit moment, mede dankzij de briljante stem van Mathieu Mamon. Té (Nederland) Té laat zich inspireren door de ritmes van de Europese traditionele dansmuziek.

ZEF (Frankrijk) Een van de meest energieke folkacts Gary Sutherland Céilidh Band (Schotland) met een spetterende mix van op traditionele dansmuziek gebaseerde Schotse dansmuziek op accordeon, klanken. drums, keyboard en viool.

celtic & balfolk Night programma 8 februari 2014 15:30

jurriaanse zaal

16:00

inloop

17:00

concert duo cavez montanaro België/Frankrijk

JURRIAANSE FOYER

workshop dansworkshop balfolk voor gevorderden door Louise Marius

concert malicorne Frankrijk

balfolk zigo trio België

20:00 21:00

concert julie fowlis Schotland

balfolk hamon martin quintet Frankrijk

22:00

concert wolf in loveland 23:00 Nederland 00:00

balfolk zef Frankrijk

arcadis zaal

workshop dansworkshop balfolk voor beginners door Wouter Kuyper concert duo hamon martin Frankrijk

18:00 19:00

Willem Burger hal

concert en dans celtic spree Ierland

concert en dans gary sutherland Schotland (Ceilidh)

workshop workshop ierse dans door Celtic Swing

balfolk lirio Nederland

balfolk té Nederland

> concertagenda >> uitgelicht >> concertagenda high>>light uitgelicht agenda

beethoven belevenis III

Wie er niet bij kon zijn, grijpt nu zijn kans. Want de Beethoven Belevenis in de Doelen, met Frans Brüggen en het Orkest van de Achttiende Eeuw, leidt steevast tot gejuich. In 2011 stond het publiek op de stoelen na sublieme uitvoeringen van Beethovens negen symfonieën. Vorig seizoen kwam aan het jubelen geen eind na de vijf pianoconcerten, met Kristian Bezuidenhout als toetsentovenaar. Ook dit seizoen doen Brüggen en zijn vrienden een greep in Beethovens werk. Gedurende drie dagen kunt u zich onderdompelen in zijn muziek. Onder meer zijn Negende Symfonie en het geliefde Tripelkonzert staan op het programma.

randprogramma Alle concerten in de Beethoven Belevenis II worden omlijst met een uitgebreid programma met een inleiding door Guido van Oorschot en live muziek door jong talent van onder meer het Rotterdams Hellendaal Muziekinstituut en Codarts, Rotterdams Conservatorium.

Briljante brüggen en bezuidenhout

Beethoven belevenis III za 8 februari 2014

Orkest van de Achttiende Eeuw o.l.v. Frans Brüggen m.m.v. Isabelle Faust Beethoven Vioolconcert in D op.61 / Die Geschöpfe des Prometheus op.43

zo 9 februari 2014

Orkest van de Achttiende Eeuw o.l.v. Frans Brüggen m.m.v. o.a. Kristian Bezuidenhout Beethoven Fantasie voor piano, koor en orkest in c op.80 / Symfonie nr.9 in d op.125

ma 10 februari 2014

Orkest van de Achttiende Eeuw o.l.v. Frans Brüggen m.m.v. Storioni Trio en Kristian Bezuidenhout Beethoven Concert voor piano, viool, cello en orkest in C op.56 ‘Tripelkonzert’ / Pianoconcert nr.5 in Es op.73

colofon

Dit magazine is een uitgave van Concert- en congresgebouw de Doelen en verschijnt drie maal per seizoen.

Programmering

DTP agenda

Neil Wallace (Hoofd programmering) Miriam Duiker Hans de Lange Madelène Roovers Frank van Berkel (Jazz International Rotterdam) Helinth Boks-Keller (Kamermuziekvereeniging)

Philip Leussink, Dorine Verharen

Redactie en tekst Mira van Baalen, Mathijs Bouwman, Michiel Cleij , Elsbeth Grievink, Marjolein Holtbernd-Streevelaar, Philip Leussink, Clemens Romijn, Gilles de Sitter, Studio Lonne Wennekendonk, Saskia Törnqvist, Eric Vloeimans, Lottie van Waterschoot, Jacqueline Wouters

Coverfoto

Drukfouten en prijswijzigingen voorbehouden. De Doelen heeft getracht alle rechthebbenden te achterhalen.

Advertenties Afdeling Marketing en Communicatie de Doelen, Femke Meeuwissen, 010 217 17 44, f.meeuwissen@dedoelen.nl

Druk MediaCenter Rotterdam

Oplage 36.000

Concept en ontwerp

MET DANK AAN

Studio Lonne Wennekendonk

Margriet Houben, Indy van Heck en Tonhalle Düsseldorf

Begunstigers van de Doelen

Ypma Piano’s is exclusief leverancier van Steinway & Sons piano’s en vleugels in de Doelen

De Doelen maakt uitsluitend gebruik van FSC-papier

‘MacLean gaf met zijn krachtige, sociaal bewogen poëzie onze muziek een nieuwe richting, een nieuwe vorm.’ – Julie Fowlis over dichter Sorley MacLean