W POSZUKIWANIU
ŚWIATŁA
Mariusz Buczma Jan Foremny Jarosław Frątczak Dariusz Goetze Nina Hobgarska Beata Chłopeniuk Janusz Jaremen Jacek Jaśko Magdalena Kotarba Dariusz Majchrowski Marcin Masiewicz Wojciech Miatkowski Tomasz Mielech Zygmunt Trylański Grzegorz Truchanowicz
W POSZUKIWANIU ŚWIATŁA Grudzień, czas przesilenia zimowego, to w czasach przedchrześcijańskich
Światło w fotografii nie musi oczywiście oznaczać niczego dodatkowego.
kult Słońca – Szczodre Gody. Najkrótsze dni w roku to czas oczekiwania na świa-
Może być po prostu wyznacznikiem pory dnia lub nocy, może w sposób reali-
tło, jasność i życie, jakie niesie ze sobą wiosna. Dla natury to czas odpoczynku,
styczny ukazywać różne źródła światła, jak neon, latarnię, ognisko czy płomień
uśpienia, przygotowania na wiosenny wzrost. Ludzie, zmęczeni i stęsknieni za
świecy. Jasność i cień to doskonałe narzędzia do budowania trójwymiarowego
naturalnym światłem, ogrzewają się w blasku świec. Coraz bardziej popularne
obrazu, do ukazania struktury, materii i ciężaru przedstawianych przedmiotów.
stają się iluminacje świetlne, organizowane w wielu miastach na całym świecie,
Dzięki rozjaśnieniu określonej płaszczyzny fotografii artysta może skierować
choć trochę pomagające ludziom przetrwać trudny czas mroku i zimna. Światło
nasz wzrok i myśli w kierunku danego przedmiotu lub części kompozycji, która
przyciąga, pociesza, czasem pobudza do refleksji. Zima to idealny czas na
dla niego jest w danym ujęciu najważniejsza. Światło samo w sobie jest także
poszukiwanie światła i jego znaczeń. Wystawa „W poszukiwaniu światła” to
wystarczająco interesującym zjawiskiem, aby uczynić z niego odrębny, samo-
dobra okazja, żeby zobaczyć, jak robią to artyści...
istny temat fotografii.
Nie da się w zasadzie mówić o fotografii pomijając temat światła. Najprost-
Nieprzypadkowo tak wiele miejsca zagadnieniu światła i cienia w sztuce
sza definicja fotografii, wywiedziona od słów phōs – światło i gráphō – piszę,
poświęcił w swoich rozważaniach Leonardo da Vinci – jako badacz przyrody
nie pozostawia wątpliwości, że ta dziedzina sztuki bez światła nie istnieje. To
i malarz. Rozróżnił on lume universale – światło dzienne, rozproszone; oraz
właśnie światło, wpuszczone przez fotografa przez obiektyw aparatu maluje
lume particolare – światło skupione, mogące mieć pochodzenie sztuczne (np.
obraz, który artysta chce zatrzymać w fotografii. Ma zatem jeszcze większy
świeca czy kaganek) lub naturalne (dzienne wpadające przez mały otwór). Jego
wymiar, niż w przypadku innych dziedzin sztuk plastycznych. Światło jest jednak
metodyczne podejście do zagadnienia światła doprowadziło go do stwierdzenia,
nie tylko warunkiem technicznym koniecznym do wykonania zdjęcia, ale staje
że światło i cień to najbardziej istotne aspekty w malarstwie.
się często tematem przewodnim i głównym bohaterem fotografii.
Apogeum w nadawaniu samoistnej roli światłu była bez wątpienia sztuka
Światło, poza oczywistym aspektem technicznym, niesie w sobie ogrom
baroku. To właśnie w malarstwie barokowym niemal wszystko zależało od
znaczeń symbolicznych. Od zarania dziejów człowiek snuje rozważania nad
światła – kompozycja, hierarchia, znaczenie, atmosfera, dynamika. Światło nie
światłem i ciemnością, przypisując tym dwóm pierwiastkom znaczenia natu-
było już jedynie wyznacznikiem pory dnia lub nocy, ale nadawano mu znaczenia
ralne i nadprzyrodzone. Światło utożsamiane jest z dobrem, Bogiem, życiem,
nadprzyrodzone.
radością, duchowością, bezpieczeństwem, rozkwitem i wzrostem. Ciemność
Wielkim kultem światła w dziejach malarstwa jest z pewnością impresjonizm,
będąca przeciwieństwem jasności to symbol zła, grzechu, śmierci czy niebez-
budujący płaszczyznę obrazu dzięki wiedzy o świetle i jego właściwościach
pieczeństwa. W rzeczywistości oba zjawiska nie istnieją bez siebie nawzajem
oraz pragnieniu uchwycenia chwili, nastroju, zmienności barw, różnorodności,
i nie zawsze mają znaczenie, jakie nadaje im człowiek. Zagadnienie światła
jakie dają kolejne pory dnia. Nie przypadkiem pierwsza wystawa artystów two-
i mroku przeplata się, zarówno w sensie filozoficznym, jak i w zagadnieniach
rzących w nowym, impresjonistycznym stylu zorganizowana została w atelier
dotyczących sztuki. Nawet chrześcijańska myśl teologiczna, utożsamiająca ze
fotograficznym Nadara.
światłem samego Boga, dostrzega w ciemności coś pozytywnego – Św. Jan od
W malarstwie współczesnym zagadnienie światła zeszło na dalszy plan.
Krzyża pod koniec XVI wieku głosił, że przebywanie w ciemności pomaga w kon-
To fotografia stała się tą dziedziną sztuki, w której jasność i cień odgrywają
templacji, a noc duszy jest konieczna dla osiągnięcia duchowej doskonałości.
zasadniczą rolę – kompozycyjną i znaczeniową.
Traktowanie światła jako przewodniej myśli w fotografii, jak zrobili to artyści
Niezwykłe iluminacje świetlne występujące w przyrodzie uchwycili w swoich
skupieni wokół Jeleniogórskiej Strefy Fotografii, to ciekawy eksperyment poka-
kompozycjach Tomasz Mielech, Grzegorz Truchanowicz i Jarosław Frątczak.
zujący, jak wiele obliczy, znaczeń i form ma światło także współcześnie. Trójwy-
Odbicie światła w wodzie, czy to w formie mgły, chmury czy potoku górskiego,
miarowe, dynamiczne świetlne obrazy uchwycone przez Zygmunta Trylańskiego
powodują niemal impresjonistyczne wrażenia, utrwalenie w fotografii momen-
przywodzą na myśl Gio Mili, który uwiecznił proces malowania światłem przez
tów, które już nigdy się nie powtórzą, nigdy nie będą takie same.
Pabla Picasso. Tu światło jest nie tylko tematem przewodnim zdjęć, niejako ich
Podobna atmosfera zdominowała kompozycje Magdaleny Kotarby, świado-
modelem, ale też narzędziem ekspresji, ukazującym paradoksalnie, jak ważna
mie rozmywającej fotografowane sceny, wysuwającej w ten sposób na pierwszy
w uchwyceniu światła jest ciemność. Podobne w wyrazie, choć skrajnie różne
plan światło, wrażenie, moment, a nie konkretny obiekt. Jej zdjęcia są czysto
z punktu widzenia samego fotografującego są „poruszające się” fotografie
artystyczne, nie mają na celu utrwalania konkretnej rzeczywistości.
Marcina Masiewicza. Zdjęcia zrobione z jadącego samochodu są interesu-
Jak można się przekonać na wystawie, aby uchwycić światło, nie trzeba na
jącym portretem miasta po zmroku, sprawiającego wrażenie rozświetlonego,
nie czekać, wypatrywać, stać w pogotowiu z przygotowanym aparatem. Woj-
tętniącego życiem organizmu.
ciech Miatkowski przewrotnie stworzył „Pułapkę na światło”, czyniąc z niego
Drugim biegunem znaczenia i wizerunku światła jest melancholijne, nieco
główny temat swoich fotografii. Przenikające przez szkło czy tworzywo sztuczne
rozmyte zdjęcie Jana Foremnego, będące symbolicznym upamiętnieniem ofiar
promienie światła czynią z tych prostych przedmiotów niemal ponadczasowe
pandemii 2020 roku. Świeca, z całą swoją symboliką i znaczeniem kulturowym
kompozycje martwych natur.
i religijnym wystarcza za wiele niewypowiedzianych słów.
Fotografie Jacka Jaśko przypominają, że to dzięki promieniom światła mo-
Mariusz Buczma pokazuje obraz światła poprzez ciemność. Nokturnowy
żemy podziwiać różnorodność faktur widzianych przedmiotów – ich matowość,
kadr rozświetlają światła widoczne w oknach kamienicy oraz światło latarni.
połysk, porowatość, miękkość. Bogactwo otaczających nas elementów przyrody
Tu więcej rzeczy i znaczeń jest ukrytych w mroku, niż ukazanych w świetle. To
i materiałów zachwyca właśnie dzięki światłu, którego autor poszukuje w niemal
kolejny fascynujący paradoks światła.
każdym napotkanym przedmiocie.
Jasne, wypłowiałe od słońca tło scenerii obrazów Janusza Jaremena po-
W tym zestawieniu nie mogło chyba zabraknąć eksperymentów optycznych,
zwala bardzo mocno wyodrębnić i ukazać sylwetki ludzkie. Krótki, mocny cień
dokonywanych w fotografii otworkowej. W tej technice redukuje się wszystkie
człowieka przywodzi na myśl słońce w najwyższym punkcie dnia, rażące w oczy,
znane narzędzia doskonalenia obrazu fotograficznego na rzecz zabawy czystym
zamazujące szczegóły. Światło jest tu bez wątpienia ważnym elementem bu-
światłem, wpadającym przez otwór. Dariusz Majchrowski tworzy w ten spo-
dowania nastroju i atmosfery zdjęć.
sób pejzażowe kadry, mocno skontrastowane poprzez silne cienie i rozbłyski
Niezwykłe znaczenie kompozycyjne ma światło i cień w fotografiach Janiny
światła. Podobny eksperyment zrobił Jarosław Frątczak, podglądający przez
Hobgarskiej – pomimo realizmu przedstawionego pejzażu, płaszczyzny two-
pozostawiony aparat nocny widok miasta. Niezwykły efekt daje zestawienie
rzone przez światło i cień układają się w niemal abstrakcyjne kompozycje,
sztucznego światła samochodów i lamp ulicznych ze smugą światła księżyca.
piękne same w sobie, poza dosłownym znaczeniem. Rozdzielają fotografię na
Co ciekawe, pomimo naturalnych skojarzeń światła z radością, kolorem,
dwie warstwy, dosłowny pejzaż wydm oraz kompozycyjną, czysto estetyczną
witalnością, niemal wszystkie fotografie na wystawie są monochromatyczne,
stronę ujętego kadru.
nieco mroczne, nostalgiczne. Czy to wpływ pory roku? A może trudno jest od-
Światło naturalne ukazane we wnętrzach wydaje się jeszcze bardziej ma-
naleźć światło i przekazać je innym w postaci fotograficznego kadru?
lownicze, niemal malarskie. Wie o tym Dariusz Goetze, fotografujący światło
Cała przyroda, a z nią i my, czekamy na pobudzające do życia promienie
słoneczne, przesiąkające przez szyby okien, drzwi czy kamienicznych świetlików.
słońca, na wzrost, rozkwit, działanie. Podczas Szczodrych Godów pamiętajmy
Światło gra w jego fotografiach pierwsze skrzypce, podkreślając przy tym piękno
ao tym, jak wiele znaczeń niesie ze sobą światło i w jak wielu postaciach się
detalu architektonicznego i cichych, czarno-białych wnętrz.
nam objawia każdego dnia (i nocy). W oczekiwaniu na lume uniwersale, poszu-
Monochromatyczne kompozycje Beaty Chłopeniuk są wyrazem tęsknoty za
kujmy światła wszędzie dookoła oraz dawajmy je innym, równie spragnionym
światłem, czasem uśpienia i ciemności w przyrodzie. Wyrażają ideę światła
słońca i końca mroku. Jest to szczególnie ważne i potrzebne, zwłaszcza dziś.
poprzez jego brak, jeszcze boleśniej uzmysławiając, jak bardzo wszyscy za nim tęsknimy w okresie zimy.
Justyna Wierzchucka
Mariusz Buczma
Beata Chłopeniuk
Jan Foremny – Ofiarom pandemii
Jarosław Frątczak
Dariusz Goetze – Kamienice I
Nina Hobgarska
Jacek Jaśko
Janusz Jaremen – z cyklu Strażnicy
Magdalena Kotarba
Dariusz Majchrowski
Marcin Masiewicz
Wojciech Miatkowski – z cyklu Pułapki na światło
Tomasz Mielech
Grzegorz Truchanowicz
Zygmunt Trylański
Katalog 3. dorocznej wystawy Stowarzyszenia Jeleniogórska Strefa Fotografii Jelenia Góra 2021 Stowarzyszenie
Premierowy pokazJeleniogórska wystawy w Galerii na Górze Strefa Fotografii Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze.
SJSF
Wydano nakładem własnym członków Stowarzyszenia
STREFA
Galeria Stowarzyszenia Jeleniogórska Strefa Fotografii
Patronat medialny:
Stowarzyszenie Jeleniogórska Strefa Fotografii 58-500 Jelenia Góra, ul. Bankowa 28/30, budynek JCK stowarzyszenie.jsf@gmail.com