TreNDS
Herbestemming kan leegstand terugdringen
Vrije geesten gevraagd teKst HaNs HaJÉe FOtOGRaFie JuDitH QuaX
structurele ontwikkelingen verergert het leegstandsprobleem. Door de verregaande automatisering zijn er steeds minder kantoorbanen. Verder daalt de ruimtebehoefte door de sterke groei van flexibel werken.’ Die zorgt ook voor een verschuiving. ‘Kijk naar de opkomst van flexibele kantoorconcepten als HNK, Spaces en Tribes. Of naar Van der Valk waar de parkeerplaatsen vol staan. Hier wordt volop gewerkt en vergaderd.’
schoorvoetend
Expertmeeting van het Herbestemmingsteam in een voormalige Utrechtse gevangenis.
Gerben van Dijk was betrokken bij het netwerk Vernieuwing Bouw en publiceert regelmatig over ontwikkelingen in de vastgoed- en bouwsector. Sinds 1 september is hij directeur van het Vastgoedjournaal Netwerk Platform. Verder is Van Dijk voorzitter van het Herbestemmingsteam (zie kader). ‘Dat treedt gevraagd en ongevraagd op als aanjager van herbestemming.’
Veertig jaar
Het ontstaan van de grote leegstand is een gedeelde verantwoordelijkheid. ‘BelegbusiNess NatiONaal
gers zagen vastgoed als een investering met zeker rendement. Geld was ruim voorhanden en werd grif gestoken in alsmaar meer stenen. Gebruikers hadden een sterke voorkeur voor nieuwbouw. Voordat het huurcontract afliep, wilde de ontwikkelaar graag alweer in gesprek over een volgend nieuw pand. En voor gemeenten waren de inkomsten uit gronduitgifte bijzonder welkom.’ Zo’n negen miljoen m2 kantoorruimte staat op dit moment leeg. ‘Met het huidige opnametempo is veertig jaar nodig om dit overschot weg te werken. Een aantal
Het heeft lang geduurd, maar behalve op absolute toplocaties als de Zuidas is de nieuwbouw vrijwel tot stilstand gekomen. Van Dijk: ‘Steeds meer bedrijven kiezen expliciet voor een bestaand pand. Niet verwonderlijk; je kunt het vanuit maatschappelijk oogpunt amper nog maken om een nieuw gebouw te betrekken terwijl zoveel kantoren leegstaan. Vroeger was de eerste paal reden voor een groot feest. Nu wordt – soms haast schoorvoetend – achteraf gemeld dat de bouw is gestart.’ Al geeft deze ontwikkeling hoop, het is bij lange niet voldoende om alle gebouwen te vullen. Om de leegstand substantieel terug te dringen, is grootschalige herbestemming onontkoombaar. ‘Uit recent onderzoek van Deloitte blijkt dat een derde van de leegstaande kantoren voor herontwikkeling in aanmerking komt. Dat lijkt misschien weinig, maar bedenk dat herbestemming een relatief nieuw vakgebied is. We leren nog volop en er komen steeds meer best practices bij.’
laaghangend fruit
Bij herontwikkeling spelen volgens Van Dijk twee partijen een cruciale rol. ‘Aller-