De grote leesenquête

Stichting Lezen presenteert

27

Stap een trein binnen en je ziet ze meteen zitten: reizigers verscholen achter en verdiept in een boek. Lezers die met ongelooflijke, spannende, grappige, leerrijke of ontroerende verhalen ook op een andere manier op reis zijn.

Maar wat lezen reizigers zoal tijdens een treinrit? Wie zijn hun favoriete auteurs? Lezen treinreizigers meer dan de gemiddelde Vlaming? Om dat te weten te komen, peilden Stichting Lezen en NMBS naar het leesleven van 659 treinreizigers. De opmerkelijkste resultaten presenteren we hier.

EĂŠn ding staat vast: het Ă­s vanzelfsprekend om te lezen in de trein. Wie op weg is naar school, het werk, een dagje shoppen of een uitstap naar zee krijgt zomaar een pak leestijd cadeau. Het is kwaliteitstijd waar je nooit genoeg van kan hebben.

Iedereen Leest is een project van Stichting Lezen in samenwerking met NMBS.

01

INHOUD

De grote leesenquête: resultaten I 04 Hein Decaluwé leest I 10 Het Rode Boekje I 12 Rachida Lamrabet Erik Vlaminck schrijft I 14 Je bent wat je leest in de trein I 16 Tom Heremans

Sarah Al Gannouni leest I 20 Brugge-Leuven I 22 Bart Schoofs

RESULTATEN

Is de trein een aangename leesplek? Hoeveel lezen treinreizigers? Wat lezen ze? En vooral: waarom lezen ze?

Stichting Lezen en NMBS peilden bij 659 treinreizigers naar hun leesgewoontes. De enquête vroeg expliciet naar het leesgedrag in de vrije tijd, niet naar lezen voor studies of het werk. Uit de resultaten blijkt alvast dat treinreizigers meer lezen dan de gemiddelde Vlaming.

De trein is altijd een beetje lezen

Ruim 79% van de treinreizigers las de afgelopen zes maanden minstens één boek. In vergelijking met het leesgedrag in Vlaanderen is dat cijfer indrukwekkend. Dat toont een vergelijking met een grootschalig vrijetijdsonderzoek van enkele jaren geleden aan. Daaruit blijkt dat toen slechts 33% van alle Vlamingen één of meer boeken las op een halfjaar tijd.

Uit de leesenquête blijkt dat vooral de jongere reizigers hoog scoren. Zij hebben merkelijk meer boeken gelezen dan de oudere treinreizigers.

LIEVER KOPEN DAN LENEN

Wie de trein neemt, gaat niet vaak naar de bibliotheek. 61,6% zegt nooit een bibliotheek te bezoeken. Liever kopen treingebruikers hun boeken in de boekhandel. Ongeveer de helft van alle bevraagden kocht tijdens het jongste half jaar één tot vier boeken. Treinreizigers zijn ongetwijfeld graag geziene klanten in de boekhandel: ruim een vijfde kocht er vijf boeken of meer.

LEZEN OF BREIEN?

Boeken lezen in de trein gebeurt vaak, maar het is niet de populairste bezigheid. Die eer is weggelegd voor het lezen van kranten en tijdschriften (63,2%).

Boeken lezen komt op de tweede plaats (44,1%), gevolgd door praten op drie en rondkijken of nietsdoen op vier. Ongeveer een vijfde luistert naar muziek. Films bekijken of op het internet surfen zijn bezigheden die slechts sporadisch genoemd worden. Andere minder populaire bezigheden zijn: liedjes zingen, breien en “mijn broer pesten”.

Opvallend: er is een accentverschil tussen wat mannen en vrouwen doen in de trein. Mannen houden iets meer van werken (vrouwen: 13,8% vs. mannen: 21,1%), tegelijk slapen ze ook liever (vrouwen: 17,1 % vs. mannen: 23,5%). Terwijl vrouwen dan weer liever praten in de trein (vrouwen: 43% vs. mannen: 28,9%).

Romans, spanning en non-fictie scoren

Treinreizigers lezen graag romans (52,6%). Ook spannende boeken en thrillers (32,2%) scoren goed, net als non-fictie (31,9%), misdaadverhalen (28,5%) en historische romans (20,1%). Kortverhalen en poëzie spreken minder aan.

Ondanks de populariteit van tv-koks en hoge verkoopcijfers van hun boeken blijken kookboeken (0,8%) toch geen ideale treinlectuur.

Moeder waarom lezen wij?

Over het antwoord op de vraag “Waarom leest u?”, zijn erg veel treinreizigers het eens. 80,5% wil graag ontspannen met een boek.

Bijna de helft vindt dat lezen hen vooral iets moet bijleren. Wie leest in de trein, wordt ook graag meegesleept door een verhaal (20,2%). Iets minder dan 5 % leest tegen verveling. Andere redenen om te lezen zijn ‘om aan iets anders te denken’ en ‘puur voor het plezier’.

Pop poll

Wat is een grote leesenquête zonder een populariteitspoll? De favoriete auteurs van de treinreizigers zijn: misdaadauteur Pieter Aspe op één, op de voet gevolgd door bestsellerauteur Dan Brown. Op drie staat, enigszins verrassend, de Japanse auteur Haruki Murakami. Herman Brusselmans volgt op enige afstand en een gedeelde vijfde plaats is er voor Nicci French, Isabel Allende en Jef Geeraerts.

Een speciale vermelding is er voor George Clooney en Antonio Banderas die elk 1 stem kregen.

Rust en tijd

Maar liefst driekwart van alle treinreizigers vindt de trein een aangename leesplek. De belangrijkste reden die daarvoor genoemd wordt, is rust. Die rust is wel een kostbaar goed dat moet beschermd worden. Lawaaierige (telefoon)gesprekken, te luide mp3-spelers of te veel volk in de trein kunnen het leesplezier danig verstoren. Verschillende reizigers zijn dan ook te vinden voor stiltecoupés. Toch vindt een aantal reizigers de geluiden in een trein, het ritme en de cadans van de sporen, de drukte bij het in- en uitstappen... net aangenaam tijdens het lezen.

Een andere reden waarom lezen op de trein populair is, is tijd. ‘Mijn treinrit is mijn enige vrije moment’, schrijft iemand. Heel wat mensen vinden dat je met lezen die weinige tijd nuttig én aangenaam besteedt. Eén treinreiziger, tot slot, vermoedt dat lezen in de trein als tijdreizen werkt: ‘Het lijkt alsof ik sneller op mijn plaats van bestemming aankom.’

Illustraties: Pieter Van Eenoge

“Ik pendel elke dag van Gent naar Brussel. Ik vertrek ’s ochtends op een ontiegelijk vroeg uur. Ik heb een dubbel gevoel bij lezen in de trein. Ik weet dat ik beter wat slaap inhaal, maar de verleiding om te lezen is zo groot. Als ik in een goed boek bezig ben, geeft dat altijd veel voldoening. Maar mijn bioritme is om zeep (lacht)! Ik ben nu bezig in Siddartha van Herman Hesse. Dat boek stond nog in mijn boekenkast. Ik heb het ooit eens gratis gekregen bij een krant, denk ik. Op een dag heb ik besloten om al mijn ongelezen boeken te lezen. Dat is trouwens een bespaartip die ik iedereen kan aanraden. Een mens beseft niet hoeveel boeken hij verzamelt zonder die ooit te lezen.”

“Ik wil graag verrast worden door een boek. Ik wil me gerust door saaie en langdradige stukken worstelen. Als er aan het eind maar iets verteld wordt dat ik niet had zien aankomen. Dat kan een onverwachte plotwending zijn, maar net zo goed een verrassing in de taal. Ik hou ervan wanneer de inhoud weerspiegeld wordt in het taalgebruik. Daarnaast is het belangrijk dat een boek mij kan ‘pakken’. Dan heb ik het niet over goedkoop emotioneel effectbejag.

Geschreven verhalen kunnen als geen ander ‘echte’ emoties veroorzaken terwijl je leest. Ik kan me geen mooiere beloning voorstellen dan wanneer dat gebeurt.”

Meer leestips? Surf naar www.iedereenleest.be

11

Elena liep nog op de parking toen ze de trein hoorde remmen op het perron, ze klemde haar handtas in haar hand en rende alsof haar leven ervan afhing, vloog de trap op met twee treden tegelijk en sprong net op tijd de trein op. Ze hijgde, gelukkig stond er niemand meer in het gangpad terwijl ze haar hand in haar zij hield en vooroverboog. Er bestond geen fijner gevoel dan de trein niet te missen.

Langzaam kwam de trein in beweging en waggelde van links naar rechts als een veel te zwaar beladen pakezel.

Zo vroeg op de ochtend kon Elena kieskeurig zijn over haar zitplaats, ze zat graag in de rijrichting aan het raam. Ze plofte neer in de zetel, sloot haar ogen en probeerde haar adem terug regelmatiger te krijgen.

Uit haar handtas haalde ze een compact rood boekje en sloeg het open. Buiten gleden de huizen voorbij, de trein verliet de buitenwijken van haar stad.

Op de muren van een grote loods stonden teksten in zwarte graffiti, ‘Sabrina I love youXXX’. Een muur verder kon ze het gebod ‘Amenez les Flingues!’ lezen. Maar het was het grote zwarte doodshoofd dat met zijn holle ogen naar haar keek waar ze een akelig gevoel van kreeg. De neus van het doodshoofd was volledig opgevuld met zwarte verf die veel te overvloedig was gespoten waardoor de verf, voor hij de kans had gekregen te drogen, in dikke druppels uit de twee neusgaten naar beneden was gedropen. Het doodshoofd keek naar de voorbijrijdende mensen met een ontreddering waar Elena het koud van kreeg.

‘Hij kijkt naar mij’ dacht Elena huiverend toen de muur al heel lang achter haar lag en ze nu zicht had op een groot weiland waarover een lage mist hing die bezig was langzaam weg te trekken in de richting van de horizon.

Ze keek terug naar haar schoot. De flinterdunne opake bladzijden brachten orde in haar ochtend, ze zocht het vers waar ze gisterenavond gestopt was.

Gisteren, aan het einde van haar werkdag, had Aisha per ongeluk haar handtas omgestoten en viel haar boek eruit, Aisha verontschuldigde zich en haastte zich het boek en Elena’s handtas op te rapen. Aisha had het boek om en om gedraaid.

‘Jij gelooft?’ vroeg Aisha verbaasd.

‘Ja’ had Elena gezegd.

‘Het is goed om te geloven’ zei Aisha. Zij geloofde ook zei ze, maar ze geloofde ook dat dat rode boekje van haar een vervalsing was.

‘Dit is het woord van God’ zei Elena verontwaardigd.

‘Ja’, zei Aisha, ‘vroeger misschien, nu niet meer hoor.’ Aisha had even geaarzeld voor ze het boek teruggaf aan Elena. ‘Jullie hebben er teveel aan geprutst, nu is het gewoon een verhaaltje zoals er zoveel zijn.’

Elena nam haar boek aan en ging met haar vlakke hand over de rode kaft heen alsof ze er de vuiligheid vanaf wilde vegen. Ze bleef het boek strelen terwijl Aisha haar schort uitdeed en haar jas uit de kast nam.

‘Geloof jij maar wat jij wil geloven’, zei Aisha, Elena achterlatend terwijl die nog steeds over het boek wreef alsof ze het om vergiffenis wilde vragen voor zoveel oneerbiedigheid.

“Als ik thuis schrijf, is er altijd iets dat me van mijn werk afhoudt. Ik krijg dan plots de drang om mijn dakgoot schoon te maken of de afwas te doen. Dat heb ik anders nooit (lacht). Ik ontdekte toevallig dat ik in een trein wel goed kan doorwerken, toen ik op weg was naar een auteurslezing en er een stuk dringend af moest. Als ik moet schrijven, koop ik dus een Railpass en reis naar een verre bestemming: Poperinge of Welkenraedt. Zo ontdekt een mens al eens de verborgen plekjes van ons land. Tijdens de heenreis schrijf ik alles met de hand in een schriftje. Als ik ter plaatse ben, eet of drink ik iets, lees een beetje in mijn krant of wandel wat rond. Tijdens de terugreis verwerk ik de eerste notities op mijn laptop.

Dat proces werkt perfect voor mij.”

“De drukte en de het komen en gaan van mensen in een trein inspireren me.

Sommige dingen die ik zie of hoor, zetten iets in gang. Af en toe komen er zelfs flarden van een gesprek in mijn geschriften terecht. Geen nood, ik luistervink nooit met opzet. Ik ben wel minder blij met de trend van ingebouwde luidsprekers in mp3-spelers. Gelukkig vind je altijd wel ergens een rustige plek in de trein. Het is al gebeurd dat ik een meisje een boek van me zag lezen, Suikerspin was het.

Natuurlijk durf ik daar dan niets over te zeggen. Maar het deed me wel plezier dat ze op een bepaald moment duidelijk aan het lachen was door wat ze las.”

Meer boeken van Erik Vlaminck lezen? Surf naar www.iedereenleest.be

15

In Japan, zo verneem ik van iemand die al een keer in Japan is geweest, lezen mannelijke pendelaars ongegeneerd gore pornoblaadjes in de trein. Open en bloot. Geen mens die ervan opkijkt, behalve hier en daar een westerse toerist, die van plaatsvervangende schaamte niet weet welke kant op te kijken, en dan maar krampachtig uit het raam tuurt.

Het zal ons in BelgiĂŤ niet gauw overkomen. Enkele jaren geleden, toen ik nog voor een respectabel mannenblad werkte, durfde ik weleens een exemplaar van dat blad uit mijn tas op te diepen toen ik huiswaarts treinde na een aangename dagtaak. Dat kwam me elke keer weer op meewarige en afkeurende blikken te staan.

Ik was een onervaren treinforens, het duurde enkele weken voor ik doorhad dat wat ik deed geen pas gaf. Ik besloot toen de Menzo in mijn tas te laten en De Standaard boven te halen. Dat werd op goedkeurend gemompel onthaald. Nog enkele weken later waagde ik het een keer de Menzo in De Standaard te vouwen om hem clandestien te lezen, maar des winters als het donkert, werkt dat niet: andere pendelaars zien in de reflectie van het raam meteen welke snode plannen je aan het smeden bent.

In de trein, wil ik maar zeggen, lees je niet zomaar wat je wilt. De dagelijkse pendelaar maakt deel uit van de pendelcommunity, en in zo’n gemeenschap ben je wat je leest. Je hoeft niet per se te lezen. Je mag met je bek wijd open en je hoofd in je nek hartstochtelijk zitten snurken. Je mag luidruchtig kaartspelen of telefoneren.

Geen haan die ernaar kraait. Maar zodra je leest, word je gescreend. En niemand wil zich belachelijk maken. Dat ze hier eens onderzoek naar doen: ik maak me sterk dat het percentage lezers van De Standaard, De Tijd en De Morgen stukken hoger ligt bij de treinforenzen dan bij de gemiddelde bevolking. Mensen willen niet onderdoen voor elkaar, in zo’n benepen coupé. Ook niet als het over boeken gaat. Wie wil er nu gespot worden met de slappe nieuwe Pieter Aspe, tussen Brussel-Zuid en Gent-Sint-Pieters, als hij net zo goed boven De welwillenden van Jonathan Littell kan zitten knikkebollen? Wat is er heerlijker dan ’s ochtends na het ontbijt een boek uit de kast te grissen waarmee je die flurk van de Zuidertoren verdieping dertien de loef kunt afsteken? “Dimitri Verhulst? Meneer toch, verdiep u eens in echte literatuur, zoals deze sublieme Philippe Claudel.”

Binnenkort is dat allemaal folklore. Binnenkort zitten we allemaal met zo’n idiote iPad op onze schoot en ziet niemand nog wat we aan het lezen zijn. Weg sociale controle. Wat natuurlijk weer nieuwe perspectieven opent naar Japans model. Elk nadeel heb zijn voordeel.

Het leest als een

    

vliegtuig auto trein fiets trottinette

Kent u het antwoord niet?

Dan leest u waarschijnlijk zelden een boek.

En zeker niet in de trein.

PS: combineer trein & boek, reis met een voordelige B-Dagtrip naar de Boekenbeurs 2010. Info op www.nmbs.be.

Bestemming beter

“Ik ben in Nederland geboren en opgegroeid. Ik ga er graag nog eens op bezoek bij vrienden en familie. Dat doe ik meestal per trein, een rit van ruim anderhalf uur.

Tijdens zulke lange treinreizen hou ik me met vanalles en nog wat bezig.

Ik luister naar muziek, ik blader door tijdschriften, ik kijk een beetje naar de mensen of het landschap. Natuurlijk lees ik ook af en toe in een boek. We moeten sowieso een aantal boeken voor school lezen. Zo heb ik het gevoel dat ik mijn tijd nuttig gebruik. Maar ik doe het ook voor mijn plezier hoor! (lacht)” “Ik ben nu bezig in Henna op je huid van Dirk Bracke, een boek dat ik koos omdat de titel me intrigeerde. Het gaat over Touria, een meisje met Marokkaanse roots dat hier opgroeit. Haar strenge vader verplicht haar om altijd en overal haar hoofddoek te dragen. Tegelijk zoekt ze met haar schoolvrienden de grenzen op: ze draagt korte rokjes, begint te roken en gaat stiekem zonder hoofddoek uit… Natuurlijk wordt ze ook verliefd en niet altijd op de juiste jongens. Het boek gaat volgens mij niet alleen over de tegenstelling tussen twee culturen. Het is gewoon een verhaal over een opgroeiend meisje in de puberteit. Dat ze daarbij af en toe botst met haar vader is toch normaal. Er komen best wel zware thema’s aan bod maar af en toe moet ik toch ook lachen. Dat is voor mij de ideale combinatie.”

Meer leestips? Surf naar www.iedereenleest.be.

Compact & compleet. Het boek dat in elke broekzak past!

Op zoek naar vrolijke, mysterieuze of passionele verhalen?

Surf naar

Iedereen Leest is een project van Stichting Lezen in samenwerking met NMBS. Stichting Lezen wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid.

v.u. Majo de Saedeleer - Stichting Lezen - Frankrijklei 130/4 - 2000 Antwerpen Wettelijk depot D/2010/9654/7 Vormgeving: Jo Adriaens – Foto’s: Koen Broos – Illustraties: Pieter Van Eenoge