Lezen in de klas

de jonge jury | de weddenschap | dioraphte jongerenliteratuur prijs de inktaap | lees mij! | boek en film | boekenweek | nederland leest | leesdok doe maar dicht maar | v e r s | bazar | de brugklas leest | vrij lezen

Lezen in de klas LEESBEVORDERINGSPROJECTEN VAN VMBO TOT GYMNASIUM

colofon Deze brochure is een uitgave van Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam redactie Stichting Lezen, Annemarie Terhell (eindredactie) vormgeving Ramona Dales, Lijn 1, Haarlem fotografie Bas Alberts, Sven van Baarle, Cleo Campert, Fred Ernst, Annelore van Herwijnen, Chris van Houts, Sjoerd van der Hucht, Jørgen Koopmanschap, Ineke Oostveen, Jaap Vrenegoor druk Spinhex & Industrie Š mei 2011 Stichting Lezen

Vo o r w o o rd

Inhoudsopgave

5

Leesplan

Lezen in de klas. Het klinkt vanzelfsprekend en het gebeurt ook projecten in de praktijk

al heel lang. Lezen is in veel opzichten waardevol, onmisbaar zelfs.

Het lezen van boeken heeft een grote impact op de prestaties van

6

Leesplan

uw leerlingen. Lezen vergroot de taalvaardigheid, leidt tot groter

8

Jonge Juryleesclub

inlevingsvermogen en er is concentratie voor nodig. projecten

Stichting Lezen is altijd op zoek naar kennis over hoe je kinderen aan het lezen krijgt, en ze aan het lezen houdt. Deze brochure is

10

De Jonge Jury

er om die kennis met u te delen. Het blijkt dat veel docenten het

14

De Weddenschap

de moeite waard vinden steeds opnieuw op ideeën gebracht te

18

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs

worden om hun aanpak van lees- en literatuuronderwijs zo goed

22

De Inktaap

mogelijk vorm te geven. Daartoe zet deze brochure aan.

24

Lees mij!

Ik weet dat tijd in het onderwijs een schaars goed is. En dat lezen

26

Boek en Film

in de klas weliswaar heel logisch lijkt, maar ook dat daarvoor soms

28

Boekenweek

eigenlijk geen tijd lijkt te zijn, omdat lezen voor u een van de vele

30

Nederland Leest

vaardigheden is die u uw leerlingen moet bijbrengen – er moet

32

Leesdok

immers zo veel. Deze brochure is bedoeld om literatuur in de klas

34

Poëzieprojecten

een structurele plaats te geven en de tijd die beschikbaar is voor

38

Vrij Lezen

lees- en literatuuronderwijs zo effectief mogelijk te gebruiken.

39

De Brugklas Leest en Bazar

send zullen werken. Doe er uw voordeel mee en mocht u sugges-

en verder…

ties hebben of uw ervaring willen delen, dan horen wij het graag.

40

Dag van de Literatuur

42

Handige websites

Gerlien van Dalen

46

Onderzoek

Directeur Stichting Lezen

47

Organisaties

U treft er beproefde voorbeelden in aan die inspirerend en verfris-

4

Overzicht projecten

p r o j ec t n a a m

pe r i o d e

o n d e r w i j s n i ve a u

we b s i t e

pag i n a

1, 2, 3 vmbo-havo-vw0

jongejury.nl

10

vmbo 3,4

deweddenschap.nl

14

leerlingprojecten De Jonge Jury

Lezen en stemmen: augustus t/m februari Slotdag april 2012

De Weddenschap

15 september 2011 tot 15 maart 2012

De Dioraphte

Stemmen: v.a. 1 maart 2012

bovenbouw

Jongerenliteratuur Prijs

prijsuitreiking mei 2012

vmbo-havo-vwo

De Inktaap

Lezen en stemmen:

jongerenliteratuurprijs.org 18

september t/m februari Slotdag maart 2012

5 havo, 5/6 vwo

inktaap.org

22

Lees mij!

Het hele schooljaar

3, 4, 5 havo-vwo

leesmij.nu

24

Boekenweek

14 t/m 24 maart 2012

4, 5 havo-vwo

boekenweek.nl

28

Nederland Leest

21 oktober t/m 18 november 2011

4 havo-vwo

nederlandleest.nl

30

Doe Maar Dicht Maar

Slotmanifestatie mei 2012

alle klassen vo

doemaardichtmaar.nl

34

vers

nog niet bekend

alle klassen vo

versgedicht.nl

36

Dag van de Literatuur

Voorjaar 2013

4, 5, 6 havo-vwo

dagvandeliteratuur.nl

40

ondersteunend tijdens de les Boek en Film

Het hele schooljaar

alle klassen vo

filmeducatie.nl

26

Leesdok

Het hele schooljaar

alle klassen vo

leesdok.nl

32

Gedichtendag

26 januari 2012

alle klassen vo

gedichtendag.org

37

Vrij Lezen

Het hele schooljaar

alle klassen vo

cps.nl

38

Bazar

Het hele schooljaar

1, 2, 3 en 4 vmbo

bazarweb.nl

39

De Brugklas Leest

Het hele schooljaar

1 vmbo-havo-vwo

taalwebamsterdam.nl

39

Leeskr8!

Het hele schooljaar

vmbo

leeskr8.nl

43

Leesplan

5

Iedere school een leesplan op maat

leerlingen sterk uiteen. Dat geldt ook voor

Dit voorjaar introduceerde Stichting Lezen Lees-

quentie daarvan is dat docenten rekening

Leesplan in het vmbo Op het vmbo lopen de leesniveaus van de belangstelling en motivatie voor lezen. Conse-

plan.nl. Deze website maakt het voor onderwijs-

moeten houden met de literaire competentie

instellingen eenvoudig om een gerichte keus te

van de leerling op individueel niveau. Tege-

maken uit het activiteitenaanbod. Met Leesplan.nl

moetkomen aan de persoonlijke belangstelling

stippelt u zelf een gestructureerd toekomstplan op

en uitbreiding van de belevingswereld zijn

het gebied van leesbeleid uit. Zo maakt u van uw

hier de uitgangspunten. Leesbevordering in

leerlingen leesvaardige en gemotiveerde lezers.

het vmbo moet in het teken staan van zoveel

U bent taalcoördinator in het voortgezet onderwijs,

verhalen en gedichten, zodat de leerling ont-

mogelijk positieve ervaringen met boeken, en u wilt graag ondersteuning bij het opstellen van een

dekt dat lezen plezierig, belangrijk en leer-

degelijk leesbeleid voor de toekomst. Leesplan.nl kan

zaam kan zijn.

u daarbij helpen. Door het invullen van een serie vragen,

Leesplan voor havo/vwo

budget en langetermijnplannen verwoordt, stelt u zelf

Motiverende leeservaringen zijn ook voor

een toekomstplan samen. Met een leesplan kunt u

leerlingen op havo en vwo voorwaarden voor

schoolbreed inzetten op structurele versterking van de

een positieve leesattitude. Fictie- en literatuur-

leesbevordering en verbetering van het lees- en litera-

onderwijs staan in het teken van leesplezier

tuuronderwijs.

en literaire competentie. Dit zijn culturele uit-

De som van ‘Mijn leesplan’ leidt tot een overzicht van

gangspunten die niet zozeer aan leren lezen

alle leesactiviteiten die er in een maand, een jaar, of in

zijn gekoppeld.

Stichting Lezen

een aantal jaren gaan gebeuren.

Er zijn dan ook aparte kerndoelen en eind-

Nieuwe Prinsengracht 89

MEER INFORMATIE

Voorbeelden van structurele maatregelen zijn:

termen literatuur in de bovenbouw. In de door-

1018 VR Amsterdam

lesuren speciaal bedoeld voor lezen; regelmatig (inter-

gaande leeslijn op havo en vwo is kennismaken

Postbus 16518

actief ) voorlezen; boekenkringen en boekbesprekingen;

met een gevarieerd aanbod van jeugd- en

1001 RA Amsterdam

bibliotheekbezoek. Losse leesbevorderende projecten,

volwassenenliteratuur essentieel. Door het

Telefoon (020) 623 05 66

zoals de Jonge Jury, De Inktaap en de Dioraphte

lezen van boeken en de reflectie daarop vormen

Contactpersoon:

Jongerenliteratuur Prijs, passen door middel van het

de leerlingen eigen voorkeuren en een eigen

Agnes van Montfoort

leesplan in een groter geheel.

www.leesplan.nl

smaak. Deze vormen de basis voor literaire competentie en een positieve leesattitude.

V M B O - H AVO - V W O

waarin u uw visie op leesbeleid, uw doelstellingen, uw

6

P ro j e c t i n d e p ra k t i j k : Leesplan

K n u t s e l e n o m e e n b o e k t e e r v a re n

Caroline Wisse-Weldam, docent aan het

Lezen Centraal bracht schrijver Simon van

jaar hebben we Elle van den Boogaart uit-

St-Gregorius College in Utrecht, is zeer

der Geest het heel mooi onder woorden:

genodigd in 2 mavo/havo. De leerlingen

betrokken bij het leesbeleid op haar school.

voor de lezer is een boek een bos. Dat

werden verdeeld in groepen, die elk met

Zelf verzint zij in haar lessen Nederlands

kan doodeng zijn, maar als je het paadje

een ander boek aan de slag gingen. Daar-

steeds een nieuwe benadering om leerlin-

eenmaal gevonden hebt, kan het een

bij hoorde steeds een andere opdracht:

gen aan het lezen te krijgen. Via voeldozen,

mooie wandeling worden.’

maak een fotoverhaal, een kijkdoos, een

geluksmomentje

hebben we twee lokalen ingericht als ten-

modeshows of gedichtenopdrachten krijgt ze leerlingen enthousiast. ‘Als je lezen

dans, een emotiemodeshow. Toen Elle kwam,

niet leuk vindt, kom je nooit in het ver-

‘Soms ontstaat er spontaan een nieuw pro-

toonstellingsruimte. Ze was zo ontroerd, ze

haal. Dan mis je het plezier en pluk je op

ject. Laatst verkocht de openbare bibliotheek

schreef ons na afloop een prachtige brief.

het laatste moment een boekverslag van

afgeschreven boeken. Ik heb daar allerlei

Leerlingen praten er nog steeds over.’

internet.’

dichtbundels meegenomen, die ik in mijn eigen boekenkastje op school heb gezet.

aan tafel voor Leesplan

Caroline Wisse-Weldam geeft les aan ver-

Zo werd het een poëziekastje. Uiteindelijk

Het is goed als het leesbeleid schoolbreed

schillende klassen vmbo. ‘Niet alle leerlin-

zat iedereen in de boeken te neuzen en

wordt gedragen, denkt Wisse-Weldam.

gen vinden lezen leuk. Daarom verzin ik

kwamen we in de lessen over de gedichten

‘Op mijn vorige school werd heel methode-

graag doe-opdrachten die zijn gekoppeld aan

te spreken. Bij één klas heb ik zelfs zeven

gericht gewerkt, leerlingen werden vooral

een boek. Laatst heb ik een klas gevraagd

keer hetzelfde gedicht achter elkaar voor-

feitelijk overhoord. De praktijk daar was erg

om een collage van het innerlijk en uiterlijk

gelezen. Toen ik op de klok keek, ontdekte

docentafhankelijk. Nu heb ik de schoolcul-

van de hoofdpersoon te maken. Dat dwingt

ik dat we vijftig minuten met poëzie waren

tuur helemaal mee. Er wordt in onze sectie

ze om goed na te denken. Kiezen ze voor

bezig geweest. Dan beleef ik echt een

veel overlegd, wij nodigen elkaar ook uit

de kleur zwart als achtergrond, dan vraag

geluksmomentje.’

als er in de klas een project wordt gepresenteerd. Dit jaar heb ik met behulp van

foto jørgen koopmanschap

ik: waarom? Alles mag, zolang er een reden voor is. Een van de leerlingen had voor een

fotoverhaal en modeshow

gemeen personage de harde kant van een

Naast regelmatig bibliotheekbezoek en het

peld. Het vormt een prachtig handvat bij

schuursponsje uitgeknipt en gebruikt, een

maken van leesverslagen en verwerkings-

het inrichten van de lessen. Leesplan zet

leuke vondst. ‘Dat soort gekke doe-opdrach-

opdrachten, zet het St-Gregorius College ook

aan tot nadenken, je kunt niet zomaar alles

ten laten je het lezen veel meer beleven,’

gericht activiteiten en campagnes in tijdens

in een keer invullen. Het mooie daarvan was:

vindt Wisse-Weldam. ‘Ik probeer ze het

de lessen Nederlands. Brugklassers bren-

ik werd gedwongen om overleg te hebben

Leesplan een officieel leesbeleid uitgestip-

boek echt te laten ervaren. Na een positie-

gen een bezoek aan de bibliotheek, de

met de mediathecaris en met de conrector

ve leeservaring worden leerlingen minder

tweede klassen doen elk jaar mee aan de

onderwijszaken. Daardoor zaten we ineens

angstig voor lezen. Op het congres van

Jonge Jury. Wisse-Weldam: ‘Het afgelopen

met z’n drieën aan tafel.’

7

8

P ro j e c t i n d e p ra k t i j k : D e Jo n g e Ju r y

Jo n g e Ju r y l e e s c l u b i n d e k l a s

9

‘Elke les zou een Jasper Leibbrand, docent Nederlands op

stoelen in een kring. Dan gebeurt er al

het Pascal College in Zaandam, organiseert

gelijk wat: iedere les vliegen de leerlingen

elk jaar een themacursus rond de Jonge

op die boeken af om te zien wat ze nu weer

bezoek aan scheveningen

Jury voor de eerste klassen. ‘Er is niks leu-

willen lezen. Gelezen boeken worden terug-

Als afsluiting van het project gaat er ieder

kers dan leerlingen nieuwsgierig maken

gelegd, nieuwe titels veiliggesteld.’

jaar een bus vol leerlingen vanuit Zaandam

naar boeken. Veel voorlezen, veel boeken

foto jørgen koopmanschap

Jonge Juryles moeten zijn.’

richting Scheveningen naar de Dag van de

laten zien. Zo creëer je met elkaar een

smaakontwikkeling

Jonge Jury. Leibbrand: ‘Dit jaar kregen alle

leesomgeving. Dat kan met eenvoudige

‘Het hoofddoel van de bijeenkomsten is

leerlingen een kaartje voor een workshop,

middelen, maar is enorm effectief.’

smaakontwikkeling; met elkaar nieuwe boe-

voor een themagesprek of voor een schrij-

ken ontdekken en bespreken. Dit jaar heb-

versinterview. Ze waren daar heel enthou-

‘Ik vind het heel belangrijk om de lezers op

ben we de leesclub vergeleken met een eet-

siast over, vonden het erg leuk om schrij-

school tegemoet te komen, die komen anders

club en gesproken over het verschil tussen

vers te ontmoeten. Verbazingwekkend veel

tekort in het leesaanbod en de aandacht

eten voor de televisie en dineren aan tafel.

leerlingen hebben ook een boek gekocht,

voor het lezen. Lezen heeft niet zo’n cool

Dat je meer kunt doen met groente en

bijna iedereen kreeg geld mee van thuis.

imago, daarom is het goed om het in club-

aardappels dan stamppot maken. Dat het

Het is enorm leuk om te zien hoe geïnspi-

verband te doen. De leesclub hoort thuis in

leuk is om je te laten verrassen, dat iets

reerd leerlingen raken. Mijn leesclub bestaat

het rijtje voetbalclub, toneelclub, schaak-

wat je niet kent ook heel lekker en interes-

nu uit havo/vwo leerlingen, hiervoor werk-

club,’ vindt Leibbrand. Het Pascal College

sant kan zijn als je er even de tijd voor

te ik op een vmbo-school. Ik heb ontdekt

biedt gedurende het schooljaar de zoge-

neemt. We bespreken de stijl van de ver-

dat het niveau weinig uitmaakt, je kunt lees-

naamde X-modules aan; een keuzeaanbod

schillende schrijvers en allerlei onderwer-

bevordering in grote lijnen op dezelfde manier

van verdiepende en ondersteunende lessen-

pen die we in boeken tegenkomen. Of het

aanpakken. Een leesomgeving creëren, veel

series van acht weken. De Jonge Jury Lees-

normaal is dat er seks voorkomt in jeugd-

boeken aanbieden, er met elkaar over praten.

club is daar een van. Tussen de herfstvakan-

boeken bijvoorbeeld, wat leerlingen daar-

Als je heel regelmatig voorleest in de klas

tie en januari verzamelt zich de leesclub

van vinden. Een groot deel van de tijd gaat

om te illustreren waarom een boek zo aan-

iedere dinsdag in het vaklokaal Nederlands

op aan lezen, want dat doen ze toch het

trekkelijk is, worden leerlingen vanzelf

in de kelder van school. Leibbrand: ‘Van

liefst. Voor elk gelezen boek vullen de leer-

enthousiast. Ik probeer ze nieuwsgierig te

tevoren maak ik een selectie uit de kern-

lingen een beoordelingsformulier in. Geen

maken met een grappig, ontroerend of span-

titels van de Jonge Jury, en zoek daar ook

boekverslag, maar wat afvinken en een

nend fragment. Als dat lukt, bestaat er een

andere boeken bij. Kerntitels van voorgaan-

paar korte regels. Dat wordt bewaard in

dikke kans dat je weer een aantal lezers hebt

de jaren, klassiekers, boeken die net een

een archief waarin andere leerlingen weer

gewonnen. Elke les zou een Jonge Juryles

stapje moeilijker zijn. Daaromheen zet ik

kunnen kijken om inspiratie op te doen.’

moeten zijn.’

10

D e Jo n g e Ju r y

foto sjoerd van der hucht

MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Maaike Schets www.jongejury.nl Prijs: Jonge Jurypakket S: € 29,Jonge Jurypakket M: € 36,50 Jonge Jurypakket L: € 39,-

Jo n g e re n s t e m m e n o p hun favoriete jeugdboek

11

De Jonge Jury op school

De Jonge Jury, dat... ben jij!

In de Jonge Jury kunnen jongeren zelf hun stem

De Jonge Jury is een eigentijdse cam-

uitbrengen, om met elkaar te bepalen welk boek

pagne, gericht op jongeren twaalf tot

de Jonge Juryprijs verdient. Ook op school kunt u

vijftien jaar, waarin het enthousiasme

meedoen. Er zijn lespakketten te bestellen voor

voor lezen voorop staat.

foto ineke oostveen

elk onderwijsniveau. De niveau-indeling van de boeken helpt u om leerlingen het juiste boek te

Meedoen aan de Jonge Jury is eenvoudig.

kunnen aanraden. De Jonge Jury sluit goed aan

Tussen half augustus en eind februari lezen

bij een belangrijk doel van het fictieonderwijs in

jongeren een aantal jeugdboeken uit 2010

de onderbouw van het voortgezet onderwijs:

naar keuze. Via de website van de Jonge

het bevorderen van leesplezier.

Jury kunnen zij hun stem uitbrengen op maximaal vijf boeken. Om u en de jongeren op weg te helpen, zijn twintig titels door een

Het Jonge Jurypakket

groep nauw bij het onderwijs betrokken per-

De Jonge Jury is een flexibel project en sluit aan

De boeken zijn zo gekozen dat ze een breed

ga bij een school die actief meedoet met

bij de bestaande methodes in het literatuuronder-

publiek van jongeren zullen aanspreken.

de Jonge Jury, dan merk ik dat direct.

wijs. U kunt het project op verschillende manieren

Leerlingen zijn nieuwsgieriger, kritischer

in uw lessen integreren. Uitgangspunt zijn de spe-

Iedereen die stemt is automatisch lid van de

en ook meer betrokken. Ik denk dat je

ciaal daarvoor ontwikkelde Jonge Jurypakketten.

Jonge Jury. De vijf boeken met de meeste

leerlingen veel gemakkelijker kunt moti-

Een Jonge Jurypakket bevat een docentenhand-

stemmen vormen de nominaties voor de

veren om te lezen als ze weten dat het

leiding, twee affiches en vijftig Jonge Jury Maga-

Prijs van de Jonge Jury en worden in maart

voor een stemcampagne is. Laten we

zines voor de leerlingen. U kunt de Jonge Jury-

2012 bekendgemaakt. De uiteindelijke win-

eerlijk zijn: meedoen met de Jonge Jury

pakketten bestellen via www.jongejury.nl.

naar wordt gehuldigd tijdens de Dag van

is natuurlijk veel leuker dan lezen voor

Leerlingen brengen hun stem uit via de website

de Jonge Jury die plaatsvindt in april. Daar

een boekverslag. Een bijkomend voor-

van de Jonge Jury en kunnen daar ook terecht voor

kunt u met uw leerlingen bij zijn! De Dag

deel is dat meerdere klasgenoten dezelf-

leestips. Voor docenten is er een aparte sectie

van de Jonge Jury heeft een feestelijk karak-

de boeken lezen en daarover met elkaar

met allerhande informatie over de invulling van

ter. Er zijn optredens en signeersessies en

in gesprek gaan. Zo komen de boeken

het lesprogramma.

er is een informatiemarkt. Leerlingen kunnen

echt tot leven. Van mij zou deelname

zich van tevoren inschrijven op workshops

aan de Jonge Jury op alle middelbare

die worden verzorgd door de genomineerde

scholen verplicht mogen worden!’

auteurs.

V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3

sonen aangemerkt als zogenaamde kerntitels.

Auteur Maren Stoffels: ‘Als ik op bezoek

12

D e D a g v a n d e Jo n g e Ju r y

L e e r l i n g e n e n s c h r i j v e rs ontmoeten elkaar

13

‘Haar boeken zijn spannend, interessant en heel anders,’ vindt Michelle (12 jaar). ‘Zij schrijft alles zo op dat je haar kunt geloven.’ Rachel Ward is erg verrast over het feestelijke verloop van de dag. ‘Ik had nooit foto’s sjoerd van der hucht

gedacht dat dit evenement zo groots opgezet zou zijn. Zoiets hebben we in Engeland niet !’

vijfvoudig winnaar Tijdens de ochtendsessie wordt de debutantenprijs uitgereikt aan Door van der Wiele voor Een bewijs van liefde (Van Gennep). Pas aan het de Jonge Jury bekendgemaakt. Het is een

Aan de Jonge Jury is ook een recen-

spannend moment, al weten de drie Neder-

siewedstrijd verbonden. Jacco Mook

landse genomineerde schrijfsters, Mirjam

(12 jaar) was de winnaar van de

Mous (Boy 7), Mel Wallis de Vries (Waan-

recensiewedstrijd 2011. Hij schreef

Tijdens de Dag van de Jonge Jury 2011

zin) en Caja Cazemier (Offline), het zeker:

over de kerntitel Air time van Marc

waren 1300 scholieren getuige van de

natuurlijk gaat Francine Oomen die prijs weer

van Velzen:

uitreiking van de Prijs van de Jonge Jury.

winnen. ‘De J.K. Rowling van de Nederland-

Het Circustheater in Scheveningen was

se jeugdliteratuur,’ wordt ze op het podium

‘Ik vind het een erg leuk boek,

afgeladen met chillende, friet etende en

zelfs genoemd. Francine Oomen glundert

omdat er veel spanning in zit en

handtekeningjagende scholieren.

als altijd, want of je hem nu voor het eerst

als je een hoofdstuk uit hebt, wil

wint of voor de vijfde keer – het blijft fan-

je verder lezen om te weten hoe het

In de gang staan slingerende rijen voor de

tastisch, deze prijs van de lezer. Met elke

afloopt. Dat soort spanning vind ik

signerende auteurs. Francine Oomen, die is

prijs is ze blijer, vooral omdat het de lezers

geweldig. Vooral als het om leven

genomineerd met Hoe overleef ik (zonder)

zelf zijn die haar de prijs gunnen. De Jonge

en dood gaat. En dat is in dit boek

dromen?, scoort natuurlijk de langste rij,

Jury is belangrijk voor jonge lezers: ‘Als je

zeker het geval.’

maar ook de drukte bij de genomineerde

de smaak van lezen eenmaal te pakken

Engelse schrijfster Rachel Ward is opvallend.

hebt, heb je daarvan een leven lang plezier!’

V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3

einde van de dag wordt de winnaar van

Francine Oomen wint opnieuw

14

D e We d d e n s c h a p

MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersonen: Agnes van Montfoort en Peter van Duijvenboden www.dewedddenschap.nl

LESMATERIAAL Voor de eerste editie van De Weddenschap (schooljaar 20112012) betaalt u alleen de verzendkosten voor het lesmateriaal.

Het beschikbare materiaal bestaat uit een handleiding voor docenten, posters en een boekje voor de leerlingen.

U kunt uw bestellingen doen op www.deweddenschap.nl/bestellen

Nieuwe leescampagne voor het vmbo De Weddenschap in de klas

15

Ga de uitdaging aan!

Voor vmbo-scholieren is er een

foto jørgen koopmanschap

nieuwe campagne: De Weddenschap.

De Weddenschap is een nieuw project voor het

Drie Bekende Nederlanders – acteur

vmbo waarin docenten, mediatheken en openbare

Sergio Hasselbaink, MTV-presentatrice

bibliotheken samenwerken om zoveel mogelijk leer-

en model Nadia Palesa-Poeschmann en

lingen te laten lezen. Openbare bibliotheken kunnen

rapper Yes-R – dagen leerlingen uit om,

bijvoorbeeld boekencollecties op maat op scholen

net als zij, drie boeken te lezen.

bezorgen en voor leerkrachten kan De Weddenschap een aanleiding zijn om met leerlingen een bezoek aan de bibliotheek te brengen.

Met De Weddenschap kunt u leerlingen in de bovenbouw van het vmbo die minder

U kunt met uw klas deelnemen aan De Wedden-

bezorgen. Drie BN’ers dagen leerlingen uit

Winnen

schap. De campagne gaat van start op 15 september

om binnen een half jaar drie boeken uit te

2011, maar later instappen kan ook. Leerlingen heb-

lezen. De campagne is gemodelleerd naar

Bij wedden hoort winnen. Daarom

ben tot 15 maart 2012 de tijd om drie boeken naar

de succesvolle Vlaamse leescampagne.

maken deelnemers aan De Wedden-

eigen keuze te lezen. Op de bijbehorende website

De Weddenschap. De persoonlijke boodschap

schap kans op prijzen. Wie zich

www.deweddenschap.nl staan filmpjes waarin drie

van televisiebekendheden of muzikanten

aanmeldt op www.dewedden-

populaire Nederlanders leerlingen uitdagen om drie

blijkt in Vlaanderen ook de aarzelende lezers

schap.nl en laat weten welke

boeken helemaal uit te lezen. Leerlingen die de uit-

over de streep te trekken. Gelijk in het eer-

boeken hij of zij heeft gelezen,

daging aangaan registreren zich op de site. Gaande-

ste jaar deden al duizenden scholieren aan

maakt kans op een prijs. Er zijn

weg laten zij weten welke boeken ze gelezen hebben.

de campagne mee. De BN’ers zelf lezen

individuele prijzen te winnen

Wie dat wil, leest mee met de BN’ers, maar leerlingen

boeken die vooral voor leerlingen van veer-

zoals bioscoopbonnen, pretpark-

kunnen ook hun eigen boeken uitzoeken. Op de site

tien jaar en ouder interessant zijn. Vanwege

bonnen, treinkaartjes, boekverfil-

staan links naar bijvoorbeeld www.boekenzoeker.org

het laagdrempelige en open karakter van

mingen op dvd en boekenpakket-

en www.leesplein.nl; websites waarop jongeren pas-

de actie is meedoen door leerlingen uit

ten. Leerlingen die moedoen in

sende boeken kunnen vinden. In principe is elk boek

lagere klassen of andere typen van onder-

geschikt, het gaat dus niet uitsluitend om fictie.

wijs ook heel goed mogelijk. Elke wedden-

klassenverband aan De Weddenschap maken kans op een ‘meet

schap is namelijk persoonlijk: de leerling

& greet’ met een van de BN’ers.

kiest zelf boeken uit die het best bij hem of haar passen.

VMBO 3 | 4

graag lezen, toch een positieve leeservaring

16

D e We d d e n s c h a p

17

Nadia leest

Sergio leest

foto’s jørgen koopmanschap

Yes-R leest

Sergio Hasselbaink brak door bij break-

tatrice bij Veronica en RTL, acteerde zij in

dancegroep ISH als danser en acteur.

enkele korte films en had een gastrol in een

Hij speelde de hoofdrol in de film Sonny

clip van Yes-R. Nadia gaat de uitdaging aan

Boy (2011) en was te zien in de politie-

en zal drie boeken lezen. Nadia Palesa

serie Flikken Maastricht. Sergio roept

Rapper Yes-R (Yesser Roshdy) staat bekend

Poeschmann: ‘Als tiener las ik magazines,

jongeren op om mee te doen met De Wed-

om zijn swingende flow. Hij scoorde ver-

en boeken las ik in periodes, dan kon ik

denschap: ‘Dit is de deal: ik ga die drie

schillende hits, waaronder ‘Uit Elkaar’.

echt een tijdlang helemaal in een boek

boeken uit lezen. Dat gaat me zeker luk-

Behalve als rapper is hij ook bekend als

“verdwijnen”. Er waren eigenlijk twee soor-

ken!’ Zelf had hij vroeger meer aandacht

acteur en speelde hij de hoofdrol in Gang-

ten lezen: wat moest en waar je voor koos.

voor skaten dan voor lezen: ‘Ik was echt

sterboys (2010). Op de website van De Wed-

Voor school moest je Engelse en Franse

een typische skatedude die de hele dag

denschap roept hij vmbo-leerlingen op om

boeken lezen en dat was soms zo lastig

buiten was. De belangrijkste reden voor

ook te gaan lezen. Yes-R: ‘Vroeger had ik

dat ik ook de Nederlandse vertaling las.

mij om mee te doen aan De Weddenschap,

heel weinig interesse in boeken en zat veel

Als een boek me in de eerste twintig pagi-

was dat veel jongens en meiden met wie

liever achter de Playstation. Achteraf best

na’s niet pakte moest ik echt mijn best doen.

ik skate helemaal geen boeken lezen. De

jammer maar ik wist niet beter. Nu ben ik

Maar als ik dan een goed boek had, móést

meesten vinden het al vermoeiend om een

ambassadeur voor de Stichting Lezen &

het echt uit! Meedoen aan De Weddenschap

stuk tekst van honderd woorden op een

Schrijven. Met die stichting ga ik langs

vond ik vooral heel leuk omdat het een uit-

website te lezen. Dat vind ik echt zonde,

scholen waar ik een workshop rap geef met

daging is om weer te lezen, het is goed voor je

want er zijn genoeg mooie, leuke en leer-

na afloop een optreden. Ik vind dit een goed

brains. Daarnaast wil ik Yes-R en Sergio en

zame boeken geschreven. Je bent geen

initiatief.’

alle andere deelnemers natuurlijk verslaan!’

nerd als je een boek leest, integendeel!’

VMBO 3 | 4

Nadia Palesa Poeschmann is VJ bij MTV. Daarvoor was zij drie jaar model en presen-

D i o ra p h t e Jo n g e re n l i t e ra t u u r P r i j s

Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Daan Beeke www.jongerenliteratuurprijs.org

de vakjury, categorie nederlandstalig

Stichting Lezen

de publieksprijs

MEER INFORMATIE

de vakjury, categorie vertaald

18

Jo n g e re n s t e m m e n i n l i t e ra i re p u b l i e k s p r i j s Jongerenliteratuur bekroond

De publieksprijs

De vakjuryprijs

In mei 2011 werd voor het eerst de Dioraphte

In maart 2011 konden jongeren voor

Onder voorzitterschap van Ronald Giphart

Jongerenliteratuur Prijs (DJP) uitgereikt.

het eerst stemmen op het beste

koos de vakjury van de Dioraphte Jongeren-

Deze Nederlands-Vlaamse prijs voor het

boek in een online campagne.

literatuur Prijs 2011 drie Nederlandse en drie

beste literaire jongerenboek bestaat uit drie

Schrijvers grepen de gelegenheid

vertaalde titels. Volgens het juryrapport was

categorieën. Een vakjury bekroont een oor-

aan om campagne te voeren voor

de kwaliteit van de ingezonden romans hoog.

spronkelijk Nederlands werk en een vertaal-

hun werk. Ernest van der Kwast

Uiteindelijk werden de volgende zes titels

de roman, daarnaast kunnen jongeren zelf

loofde de Gouden Deegroller uit

genomineerd.

online stemmen om te bepalen welk boek

voor het ‘leukste, heftigste of

de DJP publieksprijs verdient.

schokkendste’ campagnefilmpje

In de categorie Nederlandstalig: Vogels die

voor zijn roman Mama Tandoori

vlees eten van Thijs de Boer (Prometheus),

om stemmen te werven voor de

een bundel rauwe en snijdende verhalen over

In het voorjaar van 2011 ging de succesvolle publiekscampagne van start op de website van

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs.

personages die balanceren op het randje van

CJP en in de Volkskrant. Een maand lang konden

Zijn moeder, over wie de roman

waanzin; Spiegeljongen van Floortje Zwigtman

jongeren tussen 15 en 25 jaar stemmen op hun

gaat, vormde het enige jurylid.

(De Fontein), het laatste deel van haar magis-

favoriete boek uit 2010.

‘De deegroller komt uit haar eigen

trale trilogie over een homoseksuele jongen

collectie en is van massief goud en

die verstrikt raakt in de vriendengroep rond

De DJP is een uitgelezen kans om literatuur in de

heel hard’, schreef Van der Kwast

de aangeklaagde dichter Oscar Wilde;

klas tot leven te brengen, leerlingen aan te moe-

op zijn website. Ook schrijver Rin-

De hemel van Heivisj van Benny Lindelauf

digen te gaan stemmen en onderling te laten

dert Kromhout voerde actief cam-

(Querido), een Limburgs oorlogsverhaal met

discussiëren over de criteria van moderne litera-

pagne voor zijn boek Soldaten

magisch-realistische trekjes, dat ook werd bekroond met de Woutertje Pieterse Prijs 2011.

tuur voor jongeren. Hoe? Kijk op www.jongeren-

huilen niet. Met succes: beide boe-

literatuur.org, daar vindt u informatie over de

ken kregen een nominatie van de

boeken en lestips. De publiekscampagne van de

publieksjury. De derde genomineer-

In de categorie voor het beste vertaalde

volgende editie van de Dioraphte Jongeren-

de titel was de hilarische coming-out

boek waren de kanshebbers Ik lieg maar één

literatuur Prijs 2012 zal van start gaan in maart

roman Will Grayson, will grayson

keer van Judy Blundell, vertaald door Aimée

2012. De prijswinnaars worden in mei bekend

van de Amerikaanse auteurs John

Warmerdam (Moon), Ik ben de sterkste van

gemaakt.

Green en David Levithan.

Christian Frascella, vertaald door Henrieke Herber (Moon), Luke en Jon van Robert Williams, vertaald door Auke Leistra (Prometheus).

De winnende titels werden gelauwerd met een prijzengeld van 15.000 euro.

V M B O - H AVO - V W O B OV E N B O U W

19

D e D i o ra p h t e Jo n g e re n l i t e ra t u u r P r i j s

foto’s annelore van herwijnen

20

SOFIE (15 JAAR):

ELI (14 JAAR):

‘Ja, ik vind het goed dat die prijs er nu is. Voor school moet ik veel lezen, maar dat zijn allemaal

‘Ik vind het handig dat de jongerenliteratuurprijs

oudere boeken, de leeslijst stopt zo’n beetje bij

er nu is. Het is belangrijk dat jongeren kunnen

het jaar 2000. Docenten zeggen dan: het moet

zien wat je allemaal kunt lezen. Mond tot mond

echt goede literatuur zijn, maar volgens mij

reclame van andere jongeren werkt vaak beter

wordt die ook nu geschreven. Ik heb dit jaar

dan alleen een prijs van een vakjury. Als ik van

gestemd op de novelle Jij en ik van Niccolò

vrienden hoor dat een boek leuk is, zal ik het

Ammaniti (Lebowski). Het binnenwerk van dit

eerder gaan lezen, dan wanneer volwassenen

boek ziet er haast uit als een gedicht, maar het

het aanraden. Ik heb dit jaar gestemd op Marcelo

is proza. Het verhaal gaat over Lorenzo, een jon-

en de echte wereld van Francisco X. Stork (Lem-

gen die geen vrienden heeft en zich verstopt in

niscaat). Dat is een fascinerend boek over een

de kelder terwijl hij doet alsof hij op wintersport

jongen met Asperger, die je helemaal meeneemt

is. Het leest lekker door, je leert hem heel goed

in zijn denkwereld. Het is heel aannemelijk

kennen, ook al is hij anders dan de meeste men-

geschreven; ook al denkt Marcelo heel anders

sen en legt hij moeilijk contacten. Een roman die

dan ik, je begrijpt wat hij voelt, hoe hij innerlijke

ik ook heel mooi vond, is Axolotl Roadkill van

muziek hoort. Dat is heel bijzonder. Pas in de

Helene Hegemann (De Arbeiderspers). De hoofd-

tweede helft komt de vaart in het verhaal en wordt

persoon is hoogbegaafd, maar helemaal door-

het ook spannend. Dat geeft niet. Ook het begin,

gedraaid. Het is een vrij schokkend boek, wat ze

waarin de jongen kennismaakt met de werkkring

vertelt komt er nogal hardhandig uit. Omdat het

op het advocatenkantoor van zijn vader, is al zo

een boek is over mijn generatie, houdt het me

bijzonder geschreven, dat je vanzelf doorleest.’

bezig.’

IK LEES, DUS IK STEM!

In de publieksvariant van de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs kan iedereen tussen 15 en 25 jaar

21

stemmen via internet op het beste boek uit het voorgaande jaar. Vinden jongeren het belangrijk dat zij een eigen stem krijgen

EVA (16 JAAR):

HELEN (16 JAAR):

‘Ja, ik vind het belangrijk dat er een jongerenprijs

‘Ja, het is een goed idee, die prijs. Veel jongeren

is, omdat het aangeeft welke boeken actueel zijn

houden niet zo van lezen, zo komen er meer

en leuk om te lezen. Dat literatuur voor volwas-

mooie boeken onder de aandacht. Ik heb dit voor-

senen en jeugdboeken allebei meedoen, is juist

jaar mijn stem uitgebracht op Soldaten huilen

goed. Veel jeugdboeken zitten al tegen het rand-

niet van Rindert Kromhout (Leopold), dat gaat

je van volwassenenliteratuur aan. Op deze leef-

over de kunstenaarskring rondom de schrijfster

tijd lees je toch alles door elkaar. Zelf vond ik

Virgina Woolf. Het is heel dromerig geschreven,

Galgenmeid van Jean-Claude van Rijckeghem

daardoor komen de gebeurtenissen die soms

& Pat van Beirs (Clavis) een mooi boek met veel

best raar zijn, toch aannemelijk over. Zo vertelt

vaart. Het speelt zich af in de Middeleeuwen, toen

Quentin, de hoofdpersoon, hoe hij met zijn getrouw-

mensen nog heel anders leefden, ongezond waren

de moeder en broer samenwoont met een homo-

en vaak zwarte tanden hadden. Hun andere kijk

seksuele kunstenaar, terwijl hun vader alleen

op het leven wordt heel mooi beschreven. Gitte,

woont in Londen. De sfeer in dit boek is bijna

de hoofdpersoon, heeft een leuk karakter: niet

magisch, de gevoelens zijn heel sterk beschreven.

te lief, soms ook leugenachtig en onbetrouwbaar.

Als Quentins broer Julian hooglopende ruzie krijgt

Ze doet wat haar het beste uitkomt. Als Gitte

met hun vader, vertrekt hij naar Spanje om te

wordt veroordeeld tot de galg, roept ze dat ze de

vechten aan het front. Quentins machteloosheid

dochter is van een Spaanse hertog en ontsnapt.

is zó echt en invoelbaar. Ook heel mooi: Spotgaai

Nu zouden we zeggen: Gitte heeft geen geweten,

van Suzanne Collins (Van Goor), het slot van een

maar in de tijd waarin zij leeft was stelen en liegen

geweldig mooie trilogie. Dit boek is realistischer

soms noodzakelijk om te overleven. Het is mooi

dan de voorgaande delen: het leven onder een

als een boek dat kan duidelijk maken.’

dictatuur is beklemmend beschreven en komt ineens heel dichtbij.’

V M B O - H AVO - V W O B OV E N B O U W

in de literaire wereld?

De Inktaap

MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Hanna Vlaming www.inktaap.org

foto’s sven van baarle

22

Scholieren over Kleine dagen van Bernard Dewulf, winnaar van De Inktaap 2011: ‘Het boek heeft ons bij de keel gegrepen en laat ons niet meer los.’

‘Ik kon me goed inleven in de schrijver, ook al heb ik zelf geen kinderen. Ik ben mijn ouders nu denk ik wel wat meer gaan begrijpen.’

‘Dewulf is hier groots. (…) De auteur tilt de alledaagse dingen op een hoger, universeler niveau.’

Jo n g e re n b e o o rd e l e n p r i j s w i n n e n d e ro m a n s Docenten over De Inktaap

De Inktaap in de klas

Emile Heusen, oud-docent Nederlands

De Inktaap brengt leerlingen in aanraking met

23

De Inktaap: literaire prijs van jongeren

van het Gymnasium Felisenum in Velsen-

nieuwe literatuur. Door prijswinnende boeken te

De Inktaap wil jongeren confronteren

Zuid: ‘Het mooie van De Inktaap was

lezen en te bespreken, versterken zij hun analy-

met de keuze die de jury’s van de drie

dat ik met de leerlingen inhoudelijk in

tisch vermogen en leren zij debatteren. De web-

grote literaire prijzen in het Nederland-

gesprek kon raken, op een hoger niveau

site van De Inktaap biedt vele extra’s. Zo kunt u

se taalgebied hebben gemaakt:

dan gebruikelijk in de les. Iedereen had

er tips uitwisselen, actuele informatie vinden

De Gouden Uil, de AKO Literatuurprijs

hetzelfde boek gelezen, waardoor er

zoals recensies, optredens van auteurs en links

en de Libris Literatuur Prijs.

ook een soort verbond ontstond in het

naar literaire sites. Voor leerlingen is er een forum

groepje Inktapen.’

waar zij uitgebreid kunnen discussiëren over de

Deelnemen aan De Inktaap gebeurt al

gelezen boeken. Verder zijn er regelmatig leuke

enige jaren met veel succes in school-

Beate Velthuis van het Almende College

wedstrijden met aantrekkelijke prijzen te vinden.

verband. Scholieren uit de tweede fase in

in Silvolde: ‘Als sectie Nederlands speu-

Alle juryleden en hun begeleiders worden uitge-

Nederland, van de hoogste graad van het

ren we voortdurend naar nieuwe moge-

nodigd op een feestelijke ontmoetingsdag in

secundair onderwijs in Vlaanderen en van

lijkheden om leerlingen enthousiast voor

Den Haag met als hoogtepunt de uitreiking van

havo/vwo en de kweekscholen in Suriname

boeken te maken. Maar niets is heerlijker

De Inktaap 2012.

kunnen deelnemen. Door De Inktaap maken

lezers nog enthousiaster weet te maken.

de schooljury

senen. In 2011 vond een jubileumeditie van

De Inktaap biedt dat alternatief. De

Binnen elke deelnemende school wordt een

De Inktaap plaats. Ruim 160 scholen uit

deelnemers weten met hun verhalen

schooljury van zo’n 15 leerlingen gevormd, bege-

Nederland, Vlaanderen, Suriname en Cura-

vaak ook andere leerlingen voor de

leid door een docent. Iedere school ontvangt van

çao namen daaraan deel. Gedurende een

genomineerde boeken te interesseren.

elke genomineerde boektitel drie exemplaren.

periode van vijf maanden lazen en bespra-

Noem het de Inktaap-spin-off. In tijden

Naast de boeken ontvangt de docent een uitge-

ken ruim 2.500 middelbare scholieren de

van cultuurverschraling zijn evenemen-

breide handleiding. Hierin zijn ook kopieerbladen

boeken om uiteindelijk op de feestelijke

ten als deze bemoedigend.’

opgenomen met handige vragen en antwoorden

slotdag dé literaire jongerenprijs van het

waarmee een analyse en een beoordeling van de

Nederlandse taalgebied uit te reiken. De

boeken kan worden gevormd. De juryleden lezen

Inktaap 2011 ging naar Kleine dagen van

en beoordelen de boeken. In een gezamenlijk slot-

Bernard Dewulf (winnaar Libris Literatuur

debat kiezen zij de winnaar. In de handleiding

Prijs 2010).

jongeren kennis met literatuur voor volwas-

vindt u tips om ook leerlingen die niet in de jury zitten, te betrekken bij De Inktaap.

H AVO 5 | V W O 5 | 6

dan dat je enthousiaste, vaak kritische

24

Lees mij!

MEER INFORMATIE Viewpoint Productions Cruquiusweg 111 C1 1019 AG Amsterdam Telefoon (020) 636 36 78 Contactpersoon: Astrid Willemsteijn www.leesmij.nu

L i t e ra t u u r o p h e t w e b

De website Lees mij! helpt de overstap van jeugd- naar

Lees mij! en de canon

volwassenliteratuur te vergemakkelijken. In prikkelende

Literaire hangplek voor jongeren Lees mij! presenteert literatuur op een

filmpjes worden leerlingen verleid tot het lezen van een

‘Lieve Anne, Je hebt me zoveel

manier die aansluit bij de leefwereld

roman die zij kunnen opnemen op hun literatuurlijst; voor

verteld, ik schrijf je nu maar

van jongeren: via internet en filmpjes.

docenten is de website een plezierig hulpmiddel om de

eens terug. Ik fiets vaak langs

Lees mij! is een buitengewoon inspire-

lessen te ondersteunen. De website kan tijdens de litera-

het Achterhuis en steeds

rende combinatie van een website,

tuurlessen worden getoond, bijvoorbeeld via het smart-

denk ik dat ik je op straat zie.

korte video’s en literaire activiteiten,

board. U kunt webpagina’s gebruiken bij de behandeling

Het voelt alsof ik de brieven

die havo/vwo leerlingen tussen 14 en

van specifieke titels of auteurs, of aanhaken bij literaire

van een oude vriendin heb

17 jaar prikkelt om te gaan lezen.

activiteiten als de Boekenweek en Nederland Leest. Voor

gelezen.’ Met die woorden

deze landelijke leescampagnes worden elk jaar speciale

begint het Lees mij!-filmpje,

pagina’s ingericht. Alle gebruiksmogelijkheden staan over-

waarin een jonge Amsterdam-

lijst van zijn huis terwijl hij voorleest uit Het

zichtelijk omschreven op de docentenportal: docenten.lees-

se vrouw een brief voorleest

leven is verschrikkulluk!. Matthijs van Nieuw-

mij.nu.

aan Anne Frank. Deze video

kerk en Frits Barend rennen in zwembadpas

over het Achterhuis werd ont-

over de Westermarkt. Een jonge vrouw ver-

Workshop films

Raoul de Jong flirt met de dood op de dak-

wikkeld in een serie rond de

knipt foto’s terwijl een voice-over voorleest

historische canon. Ook ande-

uit Twee vrouwen van Harry Mulisch.

In samenwerking met het Eye Filminstituut Nederland is

re filmpjes behandelen tijd-

Leesmij.nu biedt een serie van 39 intrigeren-

een Lees mij!-lespakket ontwikkeld, een serie lessen om

vakken uit de canon die aan-

de korte filmpjes, die leerlingen uitnodigen

jongeren te stimuleren uitdrukking te geven aan hun lees-

sluiten bij de website

tot lezen. De boekenlijst die ten grondslag

ervaringen en deze om te zetten in een persoonlijk beeld.

Entoen.nu, zoals een serie

ligt aan de site bevat een gevarieerde keuze

Het pakket kan gratis via de website worden gedownload

mislukte screenshots van een

uit de Nederlandse literatuur, van De donke-

en sluit aan bij de kerndoelen van CKV en Nederlands.

acteur die indruk wil maken

re kamer van Damokles tot Een verhaal uit

Het is mogelijk onder begeleiding van Lees mij!-filmmakers

als Batavus Droogstoppel uit

de stad Damsko. Ieder boek heeft zijn eigen

een workshop te geven en leerlingen zelf een filmpje te

Multatuli’s Max Havelaar.

pagina met een filmpje, een levendige samen-

laten maken naar aanleiding van een favoriet boek.

www.entoen.nu

Het materiaal kan worden aangepast aan de situatie in

vatting, auteursachtergronden, geluidsfragmenten, een forum en archiefmateriaal.

de klas, of worden geïntegreerd in lopende lessen. Resul-

Alles bij elkaar bedoeld om een indruk van

taten uit deze lessen worden getoond op de website en

het boek te krijgen, de sfeer te proeven en

kunnen op het YouTube-kanaal van Lees mij! worden

de leerling de vraag te laten stellen: is dit

geplaatst.

boek iets voor mij?

H AVO - V W O 3 | 4 | 5

Lees mij! In de klas

25

26

Boek en Film

MEER INFORMATIE EYE Film Instituut Nederland Vondelpark 3 1071 AA Amsterdam Telefoon (020) 7582360 (secretariaat educatie) Email educatie@eyefilm.nl www.filmeducatie.nl (bestellen Boek en Film pakketten) www.moviezone.nl (alles over het filmprogramma MovieZone) www.eyefilm.nl

L i t e ra t u u r v e r f i l m i n g e n in de klas Boek en Film in bioscoop of filmtheater

Een boekverfilming prikkelt

best bezochte Nederlandse speelfilms

Regelmatig komen nieuwe Boek en Film

met filmeducatie en zijn tegelijkertijd een

en heeft definitief zijn plaats in de bios-

lespakketten en activiteiten beschikbaar.

handig instrument om belangstelling voor

coop veroverd. Toch is het verfilmen

In de afgelopen jaren zijn pakketten

literatuur te wekken bij leerlingen die

van een boek allesbehalve eenvoudig.

rond Afblijven (2007–2008), Kruistocht

minder graag lezen.

Boeken komen heel anders tot ons dan

in Spijkerbroek (2008–2009), Oorlogs-

De literatuurverfilming neemt een

literatuur te behandelen in de klas. Boekverfilmingen geven een verdieping aan de literatuurles, verbinden literatuuronderwijs

belangrijke plaats in in de top tien van

foto jaap vrenegoor

Film is een zeer geschikt medium om

films; een schrijver beschikt immers over

winter (2009–2010) verschenen, als

Stichting Lezen en EYE Film Instituut Nederland

andere middelen dan een filmmaker.

onderdeel van de schoolvoorstellingen

ontwikkelen samen activiteiten en materialen

De lespakketten van Boek en Film bie-

van MovieZone. MovieZone is hét lan-

waarin literatuureducatie, leesbevordering en

den docenten een kant-en-klare les-

delijke filmprogramma voor het voort-

media-educatie elkaar ontmoeten. Onder de

vorm om aandacht te besteden aan

gezet onderwijs. De MovieZone films

naam ´Boek en Film´ is een reeks veelgebruikte

de stijlmogelijkheden van beide media.

reizen gedurende het schooljaar langs

lesmaterialen voor het voortgezet onderwijs ver-

Boekverfilmingen bieden niet alleen de

plaatsen door heel Nederland. Voor

schenen. Op de website filmeducatie.nl kunnen

mogelijkheid om literatuuronderwijs en

2011–2012 is een nieuw Boek en Film

docenten kiezen uit kant-en-klare lespakketten

filmeducatie te verbinden in bijvoorbeeld

lespakket rond Pizzamaffia gepland.

op verschillende niveaus. Zo kunnen onderbouw-

de lessen CKV, maar zijn ook geschikt

Deelnemers aan het filmprogramma

klassen vmbo tot vwo gebruikmaken van opdrach-

om bij leerlingen die minder graag

MovieZone ontvangen het pakket gratis

ten rond Oorlogswinter naar het gelijknamige

lezen belangstelling te wekken voor

bij de schoolvoorstelling. Het pakket

jeugdboek van Jan Terlouw, en kunnen boven-

literatuur. De lespakketten bevatten

is vanaf november 2011 ook buiten de

bouwklassen havo/vwo aan de slag met Phileine

een docentenhandleiding, informatie

MovieZone voorstelling te bestellen via

zegt sorry naar het boek van Ronald Giphart.

en concrete opdrachten voor leerlingen

www.filmeducatie.nl

en worden in sommige gevallen aangeboden met dvd.

Ook zijn er themapakketten ontwikkeld zoals ‘Boek en Film Klassiekers’, waarin verschillende verfilmingen van dezelfde regisseur zijn opgenomen: Als twee druppels water van naar het boek De Donkere Kamer van Damokles van Willem Frederik Hermans en De Aanslag naar het gelijknamige boek van Harry Mulisch – beide geregisseerd door Fons Rademakers.

V M B O - H AVO - V W O

Boek en Film in de klas

27

28

B o e ke n w e e k

MEER INFORMATIE Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Herengracht 166 1016 BP Amsterdam Telefoon (020) 626 34 36 Contact: klantenservice@cpnb.nl www.cpnb.nl www.boekenweek.nl (vanaf februari 2012 online)

H o o g t e p u n t i n h e t l i t e ra i re j a a r De Boekenweek in de klas

Boekenweek verleidt tot lezen

De lessuggesties bij de Boekenweek zijn direct

In maart 2012 wordt de 77ste Boeken-

te gebruiken in de klas en behandelen boeken die

week gehouden onder het motto ‘Vriend-

binnen het thema van de Boekenweek passen. In

schap en andere ongemakken’. Vriendschap-

net opdrachten en themalijsten te vinden zijn.

Lezen over vriendschap

foto fred ernst

Ook dit jaar zullen diverse bibliotheken, culturele

pen tekenen het leven, ze maken of breken je. In de huidige tijd van Hyves en Facebook draait het ogenschijnlijk vooral om hoevéél vrienden je hebt. Maar gaat het

instellingen en boekhandels literaire activiteiten

Onder het motto ‘Vriendschap en

uiteindelijk niet om de waarde ervan?

organiseren die u met uw leerlingen kunt bijwonen.

andere ongemakken’ staan tijdens

Om die ene vriendschap voor het leven?

de Boekenweek 2012 verhalen over

Dat klinkt mooi, maar het onderhouden

Tom Lanoye

bijzondere vriendschappen centraal;

van een levenslange vriendschap kan heel

een thema waarmee u veel kanten

lastig zijn. Sla de literatuur er maar op na.

Tom Lanoye (Sint Niklaas, 1958) debuteerde in

uit kunt. Het ideaalbeeld van een

1980 met de poëziebundel Maar nog zo goed als

zielsverwantschap die een heel leven

Tijdens de Boekenweek staan boeken over

nieuw en bekwaamde zich sindsdien in verschillen-

duurt vinden we terug in De vriend-

vriendschap tien dagen lang in de spotlights.

de literaire genres. In 1985 verscheen zijn proza-

schap (Connie Palmen) en De een-

debuut, het autobiografische Een slagerszoon met

zaamheid van de priemgetallen

Tijdens deze periode geven boekhandels bij

besteding van ten minste €12,50 aan Neder-

een brilletje. Later volgden onder meer Kartonnen

(Paolo Giordano). De realiteit van

landstalige boeken het Boekenweekgeschenk

dozen en Het derde huwelijk. Voor zijn laatste

alledag werkt verwijdering of zelfs ver-

van Tom Lanoye cadeau. Dankzij het Boeken-

roman Sprakeloos (2009), ontving hij zowel de

raad in de hand, zoals in De vliegeraar

weekgeschenk, de vele activiteiten in de boek-

Henriette Roland Holst-prijs als de Gouden Uil

(Khaled Hosseini). Sommige vriend-

handel en bibliotheek en de speciaal ontwik-

Publieksprijs. In eigen land staat Tom Lanoye

schappen zijn verboden, denk aan

kelde lessuggesties is de Boekenweek een goede aanleiding om jongeren kennis te laten

tevens bekend om de levendige manier waarop hij

Het lelietheater (Lulu Wang) en De

zijn eigen werk op de planken ‘performt’, vaak in

jongen in de gestreepte pyjama (John

maken met volwassenenliteratuur. In de media

avondvullende theaterprogramma’s waarmee hij

Boyne). Of ze horen bij specifieke

wordt veel aandacht besteed aan de Boeken-

vervolgens langs de grote schouwburgen van

periodes in het leven, bijvoorbeeld

week; een goed moment voor u om ook in de

Vlaanderen en Nederland toert. Tom Lanoye is de

de studentenvriendschappen in Bij

klas boeken actueel te maken. In februari zijn

vierde Belgische auteur van het Boekenweekge-

nader inzien van Voskuil. Kortom,

de lessuggesties bij de Boekenweek 2012

schenk, Hubert Lampo (1969), Marnix Gijsen

‘Vriendschap en andere ongemakken’

gratis te downloaden.

(1978) en Hugo Claus (1989) gingen hem voor.

laat het beste en het slechtste in

De Boekenweek vindt plaats van woensdag

menselijke relaties zien.

14 tot en met zaterdag 24 maart 2012.

H AVO - V W O 4 | 5

de lessen zijn vragen en opdrachten voor leerlingen opgenomen. Daarnaast zullen er op het inter-

29

30

Nederland Leest

MEER INFORMATIE OVER NEDERLAND LEEST Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Herengracht 166 1016 BP Amsterdam Telefoon (020) 626 34 36 Contact: klantenservice@cpnb.nl www.cpnb.nl www.nederlandleest.nl

Over zijn toeren kwam hij terug en liet ons lezen waar hij ze had zien staan de woorden die wij zochten de jongenszielsverwante zinnen die zeiden wat we waren en wat we wilden maar best begrepen dat niet kon: alle dagen feest Kees van Kooten (Fragment uit ‘Leeflezen’, een gedicht over Het leven is vurrukkulluk)

Het leven is vurrukkulluk

Nederland Leest is een campagne die de discussie

Filmpje op Literatuurplein

over literatuur wil bevorderen. U kunt met uw klas meedoen aan het openbare debat.

Tijdens de campagne Nederland Leest ‘Remco Campert heeft het gevoel

worden Nederlanders uitgenodigd om met

Tot mei 2011 was het Nederland Leest-boek te

dat hij altijd een jaar of zeventien is

elkaar in discussie te gaan over één boek.

bestellen bij de openbare bibliotheek voor leerlin-

gebleven, de leeftijd van een weife-

Komend najaar staat Het leven is vurrukkul-

gen van klas 4-havo en 4-vwo. Bij de boekenpak-

lende, gretige puber. Zestien, zeven-

luk (1961) van Remco Campert centraal.

ketten horen digitale lessuggesties, die u kunt

tien, dat zijn ook Mees, Boelie en

downloaden via www.nederlandleest.nl en die u

Panda in Het leven is vurrukkulluk,

Een maand lang mogen Nederlanders zich ver-

verder helpen bij de behandeling van het boek in

het boek dat is ontstaan tijdens

diepen in de eerste roman van Remco Campert,

de klas. Op de site www.nederlandleest.nl is een

een mooie zomer in Amsterdam.

Het leven is vurrukkulluk. Campert beschrijft

forum waar lezers met elkaar in gesprek gaan.

Hij woonde toen met een vriend

hierin een dag uit het leven van twee vrienden,

Meer informatie vindt u op www.nederlandleest.nl

tijdelijk in een huis aan de rand van

Mees en Boelie, die beiden verliefd zijn op het

en www.cpnb.nl/vakinformatie onder het kopje

het Vondelpark en beleefde er, nog

zestienjarige meisje Panda. Zij steelt geld van

voortgezet onderwijs.

vóór Provo, de zomer van een nieu-

een oude man en samen organiseren ze een

we jeugd die in opkomst was. Dat

groot feest waarbij ze verzwelgen in een wereld

Remco Campert

gevoel van relaxedheid vertaalde

van vrije liefde en marihuana. De roman werd

Remco Wouter Campert (1929) is de zoon van de

zich in een zin, ‘Het leven is verruk-

positief ontvangen door de literaire critici en

dichter Jan Campert en actrice Joekie Broedelet.

kelijk.’ Al snel werd dat ‘Het leven is

gewaardeerd om de lichte en ironische toon.

In 1951 debuteerde Campert als dichter met de

vurrukkulluk,’ uitgesproken door een

bundel Vogels vliegen toch. Zijn eerste roman,

jong meisje, Panda. Toen die zin en

Nederland Leest is gemodelleerd naar de

Het leven is vurrukkulluk, verscheen in 1961 en

het meisje er eenmaal waren, schreef

Amerikaanse campagne One Book, One City

beleeft dit jaar haar 50-jarig jubileum. In 1976

hij het boek in een week of drie. Een

en beleeft dit jaar de zesde editie. U kunt met

ontving Remco Campert de P.C. Hooftprijs voor

boek waar Kees van Kooten heel veel

deze landelijke leesbevorderingscampagne

zijn poëtisch oeuvre. Samen met Jan Mulder schreef

aan te danken heeft. Voor hem zijn

meedoen door het boek in de klas te lezen en

de jaren ’60 door Campert begonnen.’

er met uw leerlingen over te praten. Ook is het

Bron: Literatuurplein.nl. Hier is ook

openbare bibliotheken organiseren, zoals discus-

hij van 1996 tot 2006 in de Volkskrant een dagelijkse column onder de naam CaMu. Het leven is foto cleo campert

Nederland Leest Remco Campert

vurrukkulluk beschrijft de lotgevallen van verschil-

mogelijk om aan te sluiten bij activiteiten die

lende personages binnen één dag. Het wordt

een auteursvideo te zien over Remco

siemiddagen. De zesde editie van Nederland

gekenmerkt door de niets verbloemende toegan-

Campert en Kees van Kooten, waarin

Leest vindt plaats van vrijdag 21 oktober tot

kelijke schrijfstijl en de humor die ook in Camperts

Van Kooten zijn gedicht ‘Leeflezen’

en met vrijdag 18 november 2011.

latere verhalen en columns zijn terug te vinden.

voordraagt.

H AVO - V W O 4

Nederland Leest in de klas

31

32

Leesdok

MEER INFORMATIE CED Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam Telefoon (010) 407 15 99 Contactpersoon: Marianne Molendijk www.leesdok.nl Prijs: de materialen zijn te verkrijgen in combinatie met een training

L e e s o n t w i k ke l i n g i n b e e l d Van koper naar platina Ahmed (13 jaar):

33

Leeskilometers met hoog rendement

Leesdok helpt leerlingen om beter te leren lezen. Met

‘Lezen is leuker, nu ik weet

het Leesdok kaartensysteem krijgen leerlingen meer

Veel scholen hebben een tijdstip waar-

dat ik goud kan winnen.’

grip op hun leesontwikkeling en wordt hun vooruitgang

op vrij mag worden gelezen. Toch heb-

zichtbaar. Leesdok onderscheidt verschillende niveaus,

ben docenten soms twijfels aan het

Nathalie (12 jaar):

aangeduid aan de hand van metalen, op basis van de

rendement daarvan. ‘Leerlingen vallen

‘Ik snap nu beter wat ik

niveaubeschrijvingen van de expertgroep doorlopende

soms letterlijk in slaap.’ Of: ‘Ze zitten

lees.’

leerlijnen taal en rekenen. Voor elk niveau is er een

met een boek, maar ik vraag me af wat

niveaukaart, waarop voor leerlingen beschreven staat

ze ermee doen,’ zijn vaak gehoorde

Sem (15 jaar):

wat er van hen wordt verwacht op dit niveau. Het gaat

opmerkingen.

‘Mijn doel is platina, dat is

daarbij zowel om leeshouding en gedrag als om kennis

het allerbeste!’

en vaardigheden, zoals kennis van genres en tekstsoorten en het gebruik van leesstrategieën.

Leesdok is ontwikkeld vanuit de behoefte van docenten om de leestijd efficiënter te

woordenkaart en boekenkaart

keling te krijgen. Het is een systeem waar-

Woordenschat is een belangrijke component van Leesdok.

bij docenten samen met hun leerlingen op

Per niveau zijn zestig voorbeeldwoorden onderscheiden

een motiverende manier stappen kunnen

op de woordenkaart. De leerlingen vullen die kaart aan

zetten in de leesontwikkeling. Leesdok biedt

door per gelezen boek tenminste vier gelezen woorden

een doorlopende leerlijn voor lezen, waarbij

met hun betekenis te noteren. Daarnaast is er per niveau

zowel aandacht is voor leesvaardigheid als

de boekenkaart met voorbeeldboektitels. Op een boeken-

voor belevend lezen en leesattitude. De

lijst vinden de leerlingen verwijzingen naar websites waar

leerling bouwt een leesportfolio op (Mijn

ze meer boekentips en informatie over de boeken kunnen

Leesdok), waarbij het ontwikkelen van lees-

vinden. De leerlingen noteren op de boekenkaart welke

plezier en het maken van leeskilometers

boeken ze lezen. Op elk niveau wordt een minimum aan-

(op het goede niveau) voorop staan. Lees-

tal boeken gelezen. Per boek maken de leerlingen een

dok kan zowel in de onderbouw als in de

korte verwerkingsopdracht. Leesdok werkt het beste

bovenbouw worden ingezet. Een belangrij-

indien een vast leesuur per week wordt ingeroosterd.

ke component van Leesdok is dat de docent

Voor dit uur heeft de CED Groep een format ontwikkeld.

gesprekken voert met de leerling over zijn of haar leesontwikkeling.

V M B O - H AVO - V W O

foto jørgen koopmanschap

gebruiken en meer grip op de leesontwik-

34

Po ë z i e p ro j e c t e n

MEER INFORMATIE Stichting Poëziepaleis Postbus 41015 9701 CA Groningen Telefoon (050) 313 84 33 Contactpersoon: Inge Kappert www.poeziepaleis.nl info@poeziepaleis.nl

Landelijke dichtwedstrijd

35

Wat is het Poëziepaleis?

Doe Maar Dicht Maar

Het Poëziepaleis biedt een platform waarop kinderen

Middelbare scholieren met dichterlijke

en jongeren kunnen kennismaken met poëzie en

ambities kunnen meedoen aan Doe Maar

zich kunnen uiten en ontplooien in de dichtkunst.

Dicht Maar, de landelijke dichtwedstrijd

van taal en de mogelijkheden, die taal biedt om gevoelens te uiten, te laten kennismaken.

Dichter bij 4 mei

Het Poëziepaleis organiseert onder meer de wedstrijden Kinderen en Poëzie voor basisscholen en Doe

voor leerlingen in het voortgezet onderwijs.

Deze dichtwedstrijd van het Poëziepaleis is een kweekvijver voor jong dichttalent.

De dichtwedstrijd Doe Maar Dicht Maar vindt

Elk jaar organiseert het Poëziepa-

dit jaar voor de 27ste keer plaats. Jongeren

Maar Dicht Maar voor het voortgezet onderwijs,

leis Dichter bij 4 mei, een regiona-

tussen 12 tot 19 jaar van alle middelbare scho-

verzorgt workshops en masterclasses, produceert les-

le dichtwedstrijd voor jongeren

len in België en Nederland kunnen maximaal

materiaal, publiceert dichtbundels en coacht jonge

rond het thema herdenken. De

drie gedichten insturen voor 1 februari 2012,

dichters. Het Poëziepaleis is productiehuis, kennis-

winnaar mag zijn of haar gedicht

via de website www.poeziepaleis.nl. Een vak-

centrum, ontmoetingsplek en vraagloket.

voordragen tijdens de Nationale

jury en jongerenjury beoordelen de inzendingen

Herdenking op de Dam. Drie ande-

en kiezen de tien finalisten. De honderd beste

High School Music Competition

re winnaars mogen hun gedicht

gedichten krijgen een plekje in de jaarlijkse

voordragen tijdens de herdenkin-

dichtbundel Doe Maar Dicht Maar, die te koop

Voor de finalisten van Doe Maar Dicht Maar is een

gen in de voormalige kampen

is in boekhandels in Nederland en Vlaanderen,

uitgebreid pakket prijzen beschikbaar, waarmee jonge

Amersfoort, Vught en Westerbork.

of te bestellen in de webshop van het Poëzie-

dichters de kans krijgen hun werk onder de aandacht

Dichter bij 4 mei vindt ieder jaar in

paleis. De bundel wordt jaarlijks gepresenteerd

te brengen van een breed publiek. Zo wordt elk jaar

een andere provincie plaats. Voor

op het Doe Maar Dicht Maar Poëziefestival in

uit de tien winnende inzending één gedicht geselec-

het schooljaar 2011–2012 is de

het voorjaar van 2012.

teerd dat wordt bewerkt tot song. De zes finalisten

provincie nog niet bekend. Alle

van de High School Music Competition gaan met

jongeren uit de betreffende pro-

Tijdens het feestelijke Doe Maar Dicht Maar

deze tekst aan de slag en bewerken het tot een song,

vincie tussen 14 en 19 jaar kunnen

festival in Groningen worden workshops en

die tijdens de finale in Het Paard van Troje in Den Haag

hun gedicht voor 1 februari 2012

andere activiteiten georganiseerd. 's Avonds

gespeeld wordt. De schrijver van het gedicht mag

insturen naar 4mei@poeziepaleis.nl.

staan de winnaars van de wedstrijd centraal in

plaatsnemen in de jury en het winnende gedicht

Dichter bij 4 mei wordt georgani-

een dynamisch programma met muziek, optre-

wordt gedrukt als postcard. High School Music

seerd door het Nationaal Comité

dens, professionele dichters en nog veel meer.

Competition wordt georganiseerd door de Popunie.

4 en 5 mei in samenwerking met het Poëziepaleis.

V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3

Het Poëziepaleis brengt kinderen en jongeren in aanraking met poëzie om hen zo met de schoonheid

36

Po ë z i e p ro j e c t e n

MEER INFORMATIE School der Poëzie Postbus 11755 1001 GT Amsterdam Telefoon (020) 3307817 Contactpersoon: Rosa Hartogh/Mick Witteveen www.schoolderpoëzie.nl Prijs PoëzieRevue:

€11,00 euro per deelnemer

L e e r l i n g e n t re d e n o p i n e e n Po ë z i e R e v u e

37

School der Poëzie

vers

School der Poëzie is een organisatie die landelijk

V e r s laat kinderen en jongeren kennis-

opereert op het gebied van poëzieprojecten voor

maken met moderne Nederlandstalige

kinderen en jongeren. School der Poëzie heeft een

poëzie. Elk jaar worden rond de nomi-

lesmethode ontwikkeld, waarmee op middelbare

naties van De VSB Poëzieprijs, de belang-

scholen kan worden gewerkt – van vmbo tot en met

rijkste poëzieprijs van het Nederlandse

vwo. Jongeren maken daarin niet alleen kennis met

taalgebied, educatieprojecten ontwik-

het lezen en schrijven van poëzie, maar ook met

keld door School der Poëzie.

het luisteren naar en presenteren van poëzie aan In de lessen wordt gebruikgemaakt van

een publiek. Een professionele jury beoordeelt de gedichten van de jongeren. Jaarlijks bereikt School

een werkbundel met informatie over de

der Poëzie ruim 11.000 jongeren met intensieve en

VSB Poëzieprijs, korte biografieën van de

kwalitatieve projecten.

Gedichtendag

genomineerde dichters, een selectie gedichten en het juryrapport. Ook kan er een gast-

Gedichtendag is hét poëziefeest van

docent van School der Poëzie langskomen

Nederland en Vlaanderen waarbij op de

die leerlingen gedichten laat schrijven.

Tijdens een PoëzieRevue presenteren de leerlingen

laatste donderdag van januari de poëzie

Deze gedichten kunnen meedoen met de

hun zelfgeschreven gedichten in een theaterpro-

een dag lang in het zonnetje wordt gezet.

poëziewedstrijd van v e r s. De leerlingen

gramma. De voordrachten worden afgewisseld met

Een belangrijk onderdeel van Gedichten-

presenteren hun gedichten vervolgens in

optredens van musici, een dansgroep, acteurs en

dag zijn elk jaar de activiteiten die door

een theater in de buurt van de school. Een

een dichter. De School der Poëzie zorgt voor een

heel Nederland en Vlaanderen worden

professionele jury selecteert in deze voor-

professionele opzet met licht, geluid en decor.

georganiseerd door scholen, bibliotheken,

ronde vier winnaars die met de hele klas

Jongeren die soms nooit eerder een theater hebben

culturele instellingen en particulieren.

naar de slotmanifestatie van v e r s in De

bezocht krijgen zo een positieve ervaring met een

Voor scholen in het basis- en het voort-

Balie in Amsterdam gaan. Tijdens v e r s

hoogwaardig programma, waarvan ze zelf deel uit-

gezet of secundair onderwijs worden

Centraal worden ook de v e r s PoëzieClips

maken. De voorstelling is te volgen op een video-

digitale lessuggesties ontwikkeld. De

gepresenteerd en vindt het slotdebat plaats

scherm en wordt omlijst door optredens van profes-

suggesties zijn erop gericht leerlingen

van Poëzie & Debat, waarin zeventienjarige

sionele musici, dichters en dansers. Een deskundige

enthousiast te maken voor poëzie en

debaters met elkaar in gesprek gaan over

jury beoordeelt de prestaties van de leerlingen.

zijn samengesteld rond het thema van

poëzie.

Na de plankenkoorts zijn er voor de winnaars

Gedichtendag 2012. Via de website kunt

bekers, applaus en een sterke stimulans door te

u het lesmateriaal gratis downloaden.

Meer informatie op www.versgedicht.nl en

gaan met het lezen, schrijven en vertolken.

Meer informatie op www.gedichtendag.org.

www.schoolderpoezie.nl.

V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3

foto’s bas alberts

PoëzieRevue

Vrij Lezen, De Brugklas Leest en Bazar

’Bij ons op schooll gaat drie keer in de e week de

Vrij Lezen helpt

stekker uit de telefoon en iedereen leesst.’

In de Vrij Lezen-aanpak is leesplezier het sleutelwoord. Als leerlingen lezen leuk gaan vinden, raken zij gemotiveerd om meer leeskilometers te maken. Niet alleen is dat een stimulans voor hun leesvaardigheid, het draagt ook bij aan achtergrondkennis en woordenschat.

Vrij Lezen is een project waarbij wordt ingezet op het creëren van positieve leerervaringen bij leerlingen van alle niveaus. Een van de uitgangspunten is dat leerlingen het leuk moeten vinden om te lezen.

Daarom helpt de leerkracht of mediathecaris actief mee om lectuur te zoeken die hen interesseert.

Vrij Lezen bestaat uit een vijfstappenplan waarmee schoolbreed kan worden ingezet op betere leesvaardigheid. Belangrijk is, dat deelnemende scholen voldoende tijd vrijmaken voor vrij lezen en dienen te zorgen voor rust tijdens de leesmomenten. Dat kan bijvoorbeeld door drie maal per week een half uur in te roosteren, waarop de hele school tegelijkertijd leest – van brugklassers tot eindexamenleerlingen, van de conciërge tot en met de MEER INFORMATIE

rector.

CPS

Bij Vrij Lezen is een brochure

Plotterweg 30

ontwikkeld en een film. Op de

3821 BB Amersfoort

website van CPS is het artikel

Telefoon (033) 453 43 43

Beter lezen in vijf stappen vrij

Contactpersoon: Lucia Fiori

te downloaden.

www.cps.nl

V M B O - H AVO - V W O

38

A c h t e rs t a n d w e g w e r ke n d o o r l e e s k i l o m e t e rs De Brugklas Leest

Bazar stimuleert

Hoe kun je het leesvaardigheidsniveau van brugklas-

Met Bazar lezen leerlingen jeugdboeken en strips in de

leerlingen verhogen en eventuele achterstand ver-

klas, werken ze met kranten en tijdschriften of komt er

minderen? In de training De Brugklas Leest leren

een schrijver langs op school. Bazar brengt leerlingen in de

docenten in het voortgezet onderwijs doelgericht te

mediatheek, de bibliotheek en zelfs in het theater of de

werken aan de leesvaardigheid van hun leerlingen.

bioscoop.

De Brugklas Leest is erop gericht om het leesniveau

Met Bazar wordt leesbevordering een vast onderdeel van het

van leerlingen, die net zijn ingestroomd in het voort-

onderwijs. Bazar is een project met onderdelen voor alle vier

gezet onderwijs, te verbeteren. Vanaf januari 2010

de leerjaren van het vmbo. Per leerjaar stelt u zelf de gewens-

werken de brugklassen van negen verschillende scho-

te mix samen. Docenten ervaren het werken met Bazar als een

len aan een speciale leesaanpak voor hun brugklas-

aangename afwisseling en verrijking van hun lesmethode.

leerlingen. Voor elk schooltype is een aparte op maat

Bovendien sluit de pragmatische aanpak van Bazar goed aan

gesneden aanpak ontwikkeld, die in de tweede helft

bij de interesses van vmbo-leerlingen. Gemiddeld werken de

van het schooljaar aan de praktijk getoetst wordt.

leerlingen een tot twee uur in de week aan één Bazarproject,

De aanpak, die kan bestaan uit trainingen, lesbezoek

dat meestal een paar weken in beslag neemt. U beslist zelf

en observaties, is ontwikkeld door CPS Groep, APS en

welke projecten u wilt opnemen en hoeveel. Bazar maakt dat

KPC Groep, in samenspraak met Taalweb Amsterdam.

uw leerlingen slagvaardig bezig zijn door boeken, kranten en

Er is een film gemaakt, waarin te zien is hoe het pro-

tijdschriften te lezen of een verhaal te schrijven. Een veel-

ject succesvol werd geïmplementeerd op drie Amster-

gebruikt project is Bibliospel, waarbij u met uw leerlingen de

damse scholen. Het doel van de film is om ook andere

bibliotheek bezoekt. Leerlingen leren hoe ze informatie kun-

gemeenten, scholen, schoolleiders en docenten te

nen opzoeken én vinden. Ondersteuning om Bazar in uw les-

inspireren en

sen in te voeren, ontvangt MEER INFORMATIE

u via handleidingen en

MEER INFORMATIE

het verbeteren

Taalweb Amsterdam

tips op de website. De

CED Groep

van de leesvaar-

Burg. Hogguerstraat 2a

digheid van leer-

1064 EB Amsterdam

lingen in het voort-

Telefoon (020) 4801708

gezet onderwijs.

Contactpersoon: Marian Konijn www.taalwebamsterdam.nl

VMBO 1

interesseren voor

CED Groep kan onder-

Postbus 8639

steunende workshops

3009 AP Rotterdam

voor docenten verzorgen.

Telefoon (010) 407 15 99

Bazarprojecten bestelt u

Contactpersoon: Ed Olijkan

via www.bazarweb.nl.

www.bazarweb.nl

VMBO 1 | 2 | 3 | 4

39

40

D a g v a n d e L i t e ra t u u r

L e e r l i n g e n i n g e s p re k m e t s c h r i j v e rs Tijdens de Dag van de Literatuur 2011 in

41

in de verkeerde stoel gaat zitten, daarna

de Doelen in Rotterdam kregen middelbare

ontstaat er al snel een boeiend gesprek.

scholieren de kans krijgen om bekende schrij-

Tom Lanoye vertelt aan de hand van een

vers te interviewen in een vijftal talkshows.

filmscene van twee mannen in een bubbel-

Eefje Boons (17 jaar) en Julia Mullie (16 jaar)

bad over het verschil tussen toneelschrijven

van de SSG Nehalennia in Middelburg, spra-

en filmscenario’s (‘in toneel kun je een

ken met auteurs Joost Zwagerman, Tom

monoloog van vijf pagina’s schrijven, bij

Lanoye en Annejet van der Zijl over de

film wil de regisseur al na veertig woorden

verfilming van hun boeken.

schrappen’). Annejet van der Zijl bekent waarom zij biografieën schrijft (‘ik kan niet tegen de werkelijkheid op verzinnen’).

Dag van de Literatuur De Dag van de Literatuur is een groots

Van tevoren zijn ze wel een beetje zenuw-

gebeuren dat de onderhandelingen over de

achtig, maar het is vooral positieve span-

verfilming van zijn roman Gimmick! met

literair evenement voor scholieren uit de

ning. Toen Eefje en Julia hoorden dat leer-

vier verschillende producenten zijn gestrand

tweede fase. Op dit festival maken zo’n

lingen zich konden aanmelden voor een

(‘ze wilden het verfilmen zonder seks, drugs

dertig Nederlandstalige schrijvers en een

openbaar interview, hoefden ze niet lang

en kunst, dan blijft er van dat boek dus

groot aantal cabaretiers, filmsterren en

te twijfelen. ‘We zitten in verschillende

niks over’). Daarna gaat Zwagerman in op

artiesten hun opwachting. Zij presenteren

leerjaren, maar we kennen elkaar van de

het scenario dat nu in handen is van twee

zich via voorleessessies, interviews en talk-

boekenclub op school,’ vertelt Eefje.

jonge filmmakers, Kees van Nieuwkerk en

shows. Daarnaast vinden er CKV-activiteiten

‘Gelukkig werden we geplaatst bij de ses-

Teddy Cherim.

plaats, zoals het vertonen van verfilmde

sie van onze keuze. Wij zagen al direct een

Na afloop haalt het tweetal opgelucht adem.

literatuur, kleinkunstoptredens, exposities

rode draad voor het gesprek: de boekver-

Julia: ‘Het is merkwaardig, je maakt van

en toneel. Door het festivalkarakter en de

filming.’ Julia: ‘We willen de drie schrijvers

tevoren een draaiboek, maar toch loopt

diversiteit van het programma leren jonge-

vragen hoe ze die verfilming van hun werk

zo’n gesprek heel anders dan je van tevoren

ren een eigen keuze te maken uit het grote

hebben ervaren, of ze daarbij actief betrok-

verwacht.’ Eefje: ‘Ik had er geen rekening

boekenaanbod. Daarbij speelt het directe

ken waren of juist niet.’

mee gehouden dat ze zo druk met elkaar in

contact met auteurs een belangrijke rol.

Als de show begint, introduceren de leer-

gesprek zouden raken. Daar ben je niet op

De Dag van de Literatuur is een tweejaar-

lingen zelf de schrijvers op het podium. Er

voorbereid, maar het maakt het gesprek

lijks evenement; de volgende editie vindt

wordt hard gelachen als Joost Zwagerman

wel extra boeiend.’

plaats in 2013. www.dagvandeliteratuur.nl

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

foto’s sjoerd van der hucht

En Joost Zwagerman legt uit hoe het kon

42

Handige websites

We b s i t e s v o o r d e o n d e r b o u w

43

LEESPLEIN.NL Wie op de hoogte wil blijven van kinder-en jeugdboeken kan terecht op Leesplein, de website van de Stichting Bibliotheek.nl. Actuele nieuwsberichten worden dagelijks bijgewerkt, daarnaast biedt de website een uitgebreid recensiearchief, informatie over schrijvers en illustratoren, een agenda met boekbewerkingen in theater en bioscoop, een overzicht van vakliteratuur en tenstoontellingen over jeugdboeken en de projectenbank Taal en Lezen.

LEESKR8.NL Met Leeskr8! ontdekken vmbo-leerlingen dat ze meer lezen dan ze denken. Het project benadert lezen als ontspannende bezigheid, waarbij niet alleen leesboeken, maar ook informatieve boeken, kranten, strips en tijdschriften worden betrokken.

Het project bestaat uit een film, waarin acht jongeren vertellen waarom ze lezen leuk een lesmodule. Daarmee kunt u zelf lessen samenstellen of bestaande lessen gebruiken. Daarvoor heeft u de beschikking over een lijst van 150 titels, verschillende vragen en antwoordvormen.

BOEKENZOEKER.ORG De Boekenzoeker is een zoekmachine voor jongeren tussen acht en achttien jaar in drie leeftijdscategorieën. Wie kiest voor 12–15 jaar komt terecht in een retro viewmaster; de styling van 15–18 jaar is stoerder. De Boekenzoeker geeft boekentips op maat voor wie een profiel aanmaakt en zijn of haar leeftijd, hobby’s en leesvoorkeuren aangeeft. Niet alle jeugdboeken zijn erin opgenomen: de bedoeling is dat leerlingen juist kennismaken met boeken waar ze zelf niet zo snel voor zouden kiezen. De website is ontwikkeld door de Taalunie en bevat daarom ook een ruim aanbod aan Vlaamse jeugdboeken.

V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3

vinden en wat ze eraan hebben, en de website leeskr8.nl, die bestaat uit een spel en

44

We b s i t e s v o o r d e b o v e n b o u w

JONGERENLITERATUURPLEIN.NL Jongerenliteratuurplein is een website die bedoeld is voor jongeren vanaf vijftien jaar.

Zij vinden hier boekennieuws, boekideeën, gedichten en schrijversinterviews. Daarnaast bevat de website een literaire agenda en worden tips gegeven voor de leeslijst.

LITERATUURPLEIN.NL Literatuurplein is een uitgebreide website waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen en op de hoogte kunnen blijven van ontwikkelingen in de literatuur. Naast een nieuwsoverzicht, recensies, een forum en een literaire agenda zijn op deze website ook filmpjes over auteurs te bekijken. Iris en Klaas Koppe maakten speelse video’s over onder anderen J. Bernlef, Jeroen Brouwers, Hafid Bouazza, Wim de Bie en Gerbrand Bakker.

LITERATUURGESCHIEDENIS.NL Literatuurgeschiedenis.nl bevat een overzicht van de literatuurgeschiedenis van ‘Hebban olla vogala’ tot Tirza. De website is opgezet als digitaal leerboek dat begint bij de Middeleeuwen en eindigt bij de eenentwintigste eeuw. In negentig hoofdstukken

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur verteld, omringd door pagina's over afzonderlijke teksten, schrijvers en thema's, en voorzien van diverse extra's.

Met behulp van het didactische filter kunnen docenten een selectie maken uit het aanbod met bijbehorende vragen en opdrachten.

ABCYOURSELF.NL Op www.abcyourself.nl bloggen zes jonge schrijftalenten tussen achttien en twintig jaar hun eigen alfabet bij elkaar als vingeroefening voor wat in de toekomst ooit een roman moet worden. Initiatiefnemer en coach van het project is jeugdboekenschrijver Edward van de Vendel. ABCYourself.nl kan worden gebruikt als inspiratiebron voor bovenbouwleerlingen die geïnteresseerd zijn in schrijven.

We b s i t e s v o o r d o c e n t e n

LEZENVOORDELIJST.NL De belangrijkste succesfactor voor de literaire ontwikkeling is het lezen van het juiste boek op het juiste moment. Lezenvoordelijst.nl ondersteunt leerlingen en docenten bij de keuze en verwerking van Nederlandse literatuur. De website bevat een catalogus van 200 titels, die zijn ingedeeld naar zes leesniveaus: van zwakke lezers tot en met excellente leerlingen. Door met uw leerlingen te spreken over hun eigen leesniveau, weten leerlingen waar zij staan en kunt u bepalen naar welk niveau u wilt toewerken.

DBNL.ORG De website van de digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren bevat duizenden gedigitaliseerde werken uit de Middeleeuwen tot nu. U vindt er literaire teksten, taalkundige werken en informatie over de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Nederland. Verder staan er op de site illustraties, brieven, video’s en geluidsfragmenten.

LITERATUURONDERWIJS.ORG Een startpagina binnen taalunieversum.org met onderzoeksbeschrijvingen, samenvattingen van artikelen uit vaktijdschriften, projecten, nieuws, links en een agenda over literatuuronderwijs. Ook is er de publicatie Literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen te downloaden, die een overzicht geeft van wat bekend is over literatuuronderwijs in het Nederlandse taalgebied.

LEZEN.NL Op de website van Stichting Lezen leest u meer over leesbevordering en literatuureducatie. U vindt er onder meer een nieuwsoverzicht, een projectagenda, een overzicht van publicaties en onderzoek en u kunt alle voorgaande nummers van het Tijdschrift Lezen digitaal inzien – een smaakmakend magazine waarin actuele onderwerpen op het gebied van literatuur voor 0–18 jarigen worden belicht.

45

46

Onderzoek Nederlandse scholieren beleven weinig leesplezier In het internationale lees-

laaggeletterdheid

vaardigheidsonderzoek

Het percentage vijftienjarige laaggeletterden landen. Bijna de helft van de Nederlandse

foto jorgen koopmanschap

PISA (Programme for Inter- in Nederland steeg van 11,5% in 2003 naar

land helemaal onder aan de lijst van 65 OESOvijftienjarigen geeft aan nooit voor hun

national Student Assess-

15,1% in 2006 en daalde naar 14,3% in 2009, plezier te lezen, tegen 37% internationaal.

ment) wordt in een groot

tegenover een internationaal gemiddelde

Een positieve houding ten opzichte van

aantal landen de praktische van 17,7%. Van de vijftienjarige leerlingen

lezen blijkt belangrijk voor de leesvaardig-

kennis en vaardigheden

op scholen voor praktijkonderwijs, vmbo 1

heid: het verklaart 17% van de verschillen

van vijftienjarige scholie-

en 2 en vmbo basisberoepsgericht, is de

in de leesvaardigheidscores.

ren in het voortgezet onder- helft laaggeletterd. Op de hogere schoolwijs onderzocht.

Ook in de Amerikaanse monitor PIRLS

niveaus komt laaggeletterdheid niet tot

wie divers leest, scoort beter

nauwelijks voor.

Een andere verklarende factor voor de leesvaardigheid is een divers aanbod van lees-

worden schoolgaande kinderen driejaarlijks vergeleken op hun leesvaardigheid. De meest verschillen tussen seksen

materiaal: 13% van de toetsscores kan

recente studies tonen opmerkelijke resul-

Meisjes hebben een hogere leesvaardigheid hierdoor verklaard worden. Leesvaardige

taten voor Nederlandse leerlingen.

dan jongens, en autochtonen presteren beter leerlingen nemen een bredere waaier aan dan allochtonen. Uit internationaal onder-

teksten tot zich, zoals fictie, kranten en

leesvaardigheid is stabiel

zoek blijkt dat zowel vijftienjarige als tien-

tijdschriften. Zij kiezen effectief voor bepaal-

Sinds PISA in 2003 van start ging, zijn

jarige meisjes significant betere lezers zijn

de strategieën bij het lezen op het gebied

de prestaties van Nederlandse leerlingen

dan jongens op deze leeftijden. In Nederland van informatie begrijpen, herinneren, samen-

stabiel op het gebied van begrijpend lezen, is het verschil kleiner, maar eveneens signi- vatten en in verband brengen met hun eigen maar toch verliezen ze terrein ten opzichte

ficant. Meisjes lopen ongeveer een half vaar- kennis. Voor Nederlandse vijftienjarigen

van leeftijdsgenootjes in andere landen.

digheidsniveau ofwel één heel schooljaar

Nederland scoort ruim boven het interna-

voor op de jongens. (PISA 2009, PIRLS 2006) verklaard worden door het verschil in de mate van bekendheid met deze strategieën.

tionale gemiddelde en is na Finland nog altijd het tweede EU-land op de ranglijst,

kan 20% van het verschil in leesprestaties

weinig leesplezier

maar raakt verder achterop bij de Aziatische Een zeer opvallend resultaat is dat Neder-

De gepresenteerde resultaten zijn terug te

en de Oceanische landen, die erin slagen

landse leerlingen internationaal gezien het

vinden in het PISA 2009 onderzoek, tenzij

hun prestaties te verbeteren (PISA 2003,

minste plezier beleven aan lezen. Op de

anders vermeld. U vindt de resultaten op

2006 en 2009).

PISA-index voor leesattitude bungelt Neder- www.pisa.nl, voor PIRLS zie pirls.bc.edu.

O rg a n i s a t i e s

47

Passionate Bulkboek

APS

EYE Film Instituut Nederland

Postbus 25264

Zwarte Woud 2

Vondelpark 3

3001 HG Rotterdam

3524 SJ Utrecht

1071 AA Amsterdam

Telefoon (010) 276 26 26

Telefoon (030)28 56 600

Telefoon (020) 7582360

www.passionatebulkboek.nl

www.aps.nl

www.filmeducatie.nl; www.eyefilm.nl

Stichting Collectieve Propaganda

Doe Maar Dicht Maar

Stichting Poëziepaleis

van het Nederlandse Boek (CPNB)

Postbus 41015

Postbus 41015

Klantenservice

9701 CA Groningen

9701 CA Groningen

Postbus 10576

Telefoon (050) 313 84 33

Telefoon (050) 313 84 33

1001 EN Amsterdam

www.doemaardichtmaar.nl

www.poeziepaleis.nl

www.cpnb.nl

Stichting Poetry International

KPC groep

Eendrachtsplein 4

Kooikersweg 2

CED Groep

3012 LA Rotterdam

5223 KA 's-Hertogenbosch

Postbus 8639

Telefoon (010) 282 27 77

Telefoon (073) 6247247

3009 AP Rotterdam

www.poetry.nl

www.kpcgroep.nl

School der Poëzie

CPS

Telefoon (020) 626 34 36

Telefoon (010) 407 15 99 www.bazarweb.nl

Postbus 11755

Plotterweg 30

Viewpoint Productions

1001 GT Amsterdam

3821 BB Amersfoort

Cruquiusweg 111 C1

Telefoon (020) 330 78 17

Telefoon (033) 453 43 43

1019 AG Amsterdam

www.schoolderpoezie.nl

www.cps.nl

www.leesmij.nu

Stichting Schrijvers School

CJP

Samenleving (SSS)

Westerstraat 187

Nederlandse Taalunie

Nieuwe Prinsengracht 89

1015 MA Amsterdam

Postbus 10595

1018 VR Amsterdam

Telefoon (020) 5210220

2501 HN Den Haag

Telefoon (020) 623 49 23

www.cjp.nl

Telefoon (070) 346 95 48

www.sss.nl

Telefoon (020) 636 36 78

www.taalunieversum.org

foto sjoerd van der hucht

Nieuwe Prinsengracht 89 1018 vr Amsterdam Postbus 16518 1001 ra Amsterdam