Lezen in de klas 2013

read2me! | de jonge jury | de weddenschap dioraphte jongerenliteratuur prijs | de inktaap | boekenweek live! nederland leest | dichter draagt voor | poëzieweek | onderzoek | websites

Lezen in de klas LEESBEVORDERINGSPROJECTEN VAN VMBO TOT GYMNASIUM

Win

n e ke n b o o b n e e

van

€ 80,-

colofon Deze brochure is een uitgave van Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam redactie Annemarie Terhell vormgeving Ramona Dales, Lijn 1, Haarlem fotografie Amber Beckers, Chris van Houts, Sjoerd van der Hucht, Tim Leguijt, Jørgen Koopmanschap, An De Smedt, Maartje Strijbis, Willem Popelier druk Zalsman Zwolle Š mei 2013 Stichting Lezen

Vo o r w o o rd

Win een boekenbon van € 80,-

Inhoudsopgave

4

Interview Gerlien van Dalen

6

Read2Me!

De brochure ‘Lezen in de klas’ wordt dit jaar voor de zevende

8

De Jonge Jury

keer naar de sectieleiders Nederlands verstuurd. Een enquête in

10

De Weddenschap

2009 wees uit dat meer dan de helft van de sectieleiders bekend

14

Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs

is met de brochure, terwijl maar een op de vier docenten de

18

De Inktaap

brochure kende.

20

Boekenweek

21

Nederland Leest

Omdat we graag willen dat iedereen de brochure kent, verloten

22

Boekenweek Live!

we een boekenpakket onder secties die ons een foto mailen

24

Dichter Draagt Voor

waarop de voltallige sectie mét deze brochure te zien is. Natuur-

26

Poëzieprojecten

lijk mag ook de mediathecaris op de foto. Licht in de mail vooral

28

Poëzieweek

kort toe wat u van de brochure vindt, hoe u deze inzet en of u

30

Evenementen en studiedagen

suggesties ter verbetering hebt. Onder de inzendingen met de

32

De Dag van de Literatuur

origineelste foto’s en/of beste feedback verloten wij drie boeken-

34

De Bibliotheek op school

bonnen t.w.v. € 80,-.

35

Vrij Lezen en Leesdok

Stuur uw inzending voor 15 september 2013 naar info@lezen.nl,

36

Leescase

onder vermelding van ‘Winactie Lezen in de klas’.

38

Onderzoek

40

Lezenvoordelijst.nl

Als u aan één brochure voor de hele sectie niet genoeg heeft,

41

Whyilovethisbook.com

dan kunt u extra exemplaren aanvragen via aborgdorff@lezen.nl,

42

Handige websites

of de brochure als pdf downloaden of digitaal inzien via

46

Prijs voor de Beste Leesomgeving

www.lezen.nl

4

Gerlien van Dalen, d i re c t e u r S t i c h t i n g L e z e n

foto jørgen koopmanschap

Het domino-effect van lezen

5

INTERVIEW – Beleid is onmisbaar, maar

Nieuwe media vormen een sterke concur-

vrienden spelen in het leesgedrag van leer-

uiteindelijk draait leesbevordering toch

rentie op de tijdsbesteding. Des te belang-

lingen. Uit onderzoek is gebleken dat de

primair om het boek in de hand van de

rijker dus om lezen een hoge prioriteit te

kans vijf maal zo groot is dat een kind een

leerling. ‘Tijd en aandacht om te lezen,

geven in het onderwijs. Van Dalen: 'Hoe

lezer wordt, wanneer ouders aandacht

daar valt of staat het mee.’ Gerlien van

langer leerlingen blijven lezen, hoe groter

hebben voor literatuur en boeken.

Dalen, directeur van Stichting Lezen, het

het effect is op hun schoolprestaties. Dat

Ook vrienden spelen een belangrijke rol.

kennis- en expertisecentrum voor lees-

effect is vakoverstijgend. In het nieuwe

Het elkaar aanraden van boeken door de

bevordering en literatuureducatie, zet

beleidsplan stelt Stichting Lezen daarom

peergroup werkt heel goed, het verhoogt

sterk in op het stimuleren van het lees-

drie aandachtspunten centraal, waarvan

de kans dat iemand een lezer wordt drie en

klimaat op de middelbare school.

onderzoek heeft uitgewezen dat ze ook

een half keer. In deze keten kan de docent

echt werken. Allereerst willen wij inzetten

een belangrijke katalysator zijn. Wanneer

op het bevorderen van een rijke lees-

hij of zij ook ouders en medeleerlingen

‘Er hangt zo veel af van een enthousias-

omgeving. Wanneer het aanbod in de

weet te bereiken, ontstaat een domino-

merende docent’, weet Gerlien van Dalen.

mediatheek en in de klas gevarieerd is en

effect.’

‘Iemand die bevlogen is, leerlingen laat

de leesomgeving een positieve uitstraling

grasduinen in nieuwe boeken, die in de

heeft, werkt dat. Leerlingen moeten tijd en

Met campagnes zoals De Weddenschap,

klas het gesprek aangaat over het boek en

aandacht hebben om in een boek te krui-

de Jonge Jury en het Jaar van het Voorlezen

een verwerkingsopdracht bedenkt waarbij

pen. Ten tweede willen we de rol van de

stimuleert Stichting Lezen de aandacht

de leerling eerst moet doordringen tot de

professional extra ondersteunen. Gemoti-

voor lezen en literatuur bij middelbare

kern van het boek – die maakt een verschil.’

veerde docenten en mediathecarissen zijn

scholieren. Maar er is meer nodig. ‘Voor-

Naast de rol van docenten, zijn ouders en

cruciaal. Zij creëren de leesomgeving en

lezen en vrij lezen zouden vaste onder-

vrienden ook ontzettend belangrijk. ‘Tijdens

zijn degenen die de leerling wegwijs maken

delen moeten zijn in het curriculum van

presentaties laat ik vaak een foto zien van

en ze naar het volgende boek leiden.

elke school’, vindt Van Dalen. ‘Er is al een

een zoenend stelletje voor een boekenkast.

Docenten die op de hoogte willen blijven,

flink aantal scholen dat vrij lezen op het

Het is een metafoor voor de stimulerende

kunnen terecht op nascholingen en con-

rooster heeft gezet, waarbij schoolbreed

leesomgeving. Als deze aanwezig is, is de

gressen, maar ook zijn we op zoek naar

op vaste tijdstippen in de week wordt

kans dat je een lezer wordt enorm vergroot.’

een manier om het nieuwe boekenaanbod

gelezen, door iedereen. Voor het versterken

op een structurele manier onder de aan-

van leesmotivatie is dat zeer waardevol.

Leerlingen lezen steeds minder en haken

dacht te brengen bij docenten. Een derde

Iedereen geniet ervan, van de conciërge tot

jonger af als lezer, wijst onderzoek uit.

aandachtspunt is de rol die ouders en

en met de rector.’

6

Read2Me!

MEER INFORMATIE foto’s jørgen koopmanschap

Cubiss Postbus 90114 5000 LA Tilburg Telefoon (013) 465 61 19 Contactpersoon: Marijke Trienekens www.read2mevoorleeswedstrijd.nl

B r u g k l a s s e rs l e z e n v o o r

7

Read2Me! REPORTAGE – De provinciale finale van

in al mijn cellen.’ Als de geest van het

Read2Me! is de voorleeswed-

Read2Me! voor Zuid-Holland vond plaats

gewurgde meisje ongelovig boven haar

strijd voor leerlingen in de brug-

in het voorjaar van 2013 in theater de Veste

lichaam cirkelt, barst er een applaus los.

klas. Dit jaar beleefde Read2me!

in Delft. Tien schoolkampioenen uit de

Juryvoorzitter Peter Spuij: ‘Ik heb scheld-

een geslaagde tweede editie.

brugklas verzamelden zich in het theater-

woorden nog nooit zo mooi horen uitspreken.’

emoties

in Noord-Brabant en is intussen uit-

‘Voorlezen is de overtreffende trap van

De enige mannelijke kandidaat is Akin Güler

gewaaierd naar tien provincies:

lezen’, stelt presentator Ton Meier vooraf.

van Het college Vos in Vlaardingen. Met

Noord-Brabant, Noord- en Zuid-

Drie glimmende zilveren bekers, die staan

een ontwapenende, zangerige stem leest

Holland, Friesland, Utrecht, Zeeland,

te wachten naast het podium, getuigen

hij een fragment voor van Marian Hoefnagel,

Flevoland, Groningen, Drenthe en

daarvan. De spanning in de zaal zit er goed

waarin twee jongens na de voetbaltraining

Gelderland. Deelnemende scholen uit

in. De juryleden vertellen waar zij in hun

een zeepgevecht houden onder de douche.

het werkgebied van een bibliotheek

beoordeling op zullen gaan letten. Bo Baers,

Akins Turkse grootouders zitten op de eer-

selecteren ieder hun beste voorlezer;

de provinciale winnaar van Read2Me! 2012:

ste rij en glunderen. Joanne van den Bosch

de winnaars strijden vervolgens

‘Op uitstraling en de manier waarop de

van Guido de Brès in Rotterdam is de laat-

tegen elkaar in de bibliotheekronde.

kandidaten contact maken met het publiek.’

ste kandidaat en besluit de middag met

Daarna volgen er wedstrijden op

Sarah Hadra van het Andreas College in

vuurwerk. Ze heft een vuist in de lucht bij

provinciaal niveau en een landelijke

Katwijk mag het spits afbijten. Met heldere

een fragment uit Kampioen van Corien van

finale. Het tijdspad is als volgt: de

en melodieuze stem leest zij een spannend

Oranje. Haar levendige uitstraling verovert

wedstrijden op schoolniveau worden

fragment uit Waanzin van Mel Wallis de Vries,

de harten van de jury. ‘Het was een complete

doorgaans in januari georganiseerd,

over een meisje dat zich heeft verstopt en

performance,’ zegt Peter Spuij. Joanne mag

de bibliotheekrondes vinden plaats

dat wordt beslopen door een onbekende

zich het komende jaar voorleeskampioen

in februari, de provinciale finales zijn

belager. Ook Fleur van den Berg van het

van Zuid-Holland noemen.

in maart of april en de landelijke

Rijnlands Lyceum in Wassenaar, die als

finale is in april. De doelgroep is de

tweede de voorleestroon beklimt, heeft

brugklas vmbo/havo/vwo; er wordt

gekozen voor een jeugdthriller van Wallis

De finale van Read2Me! vond plaats op 28 mei

geen onderscheid gemaakt op basis

de Vries. ‘Ik voel iets om mijn nek, twee

in Utrecht. Bij het ter perse gaan van deze

van niveau.

handen, lang en sterk (...) Angst explodeert

brochure was de winnaar nog niet bekend.

V M B O - H AVO - V W O 1

Read2Me! begon enkele jaren geleden

café voor een enerverende wedstrijd.

Jo n g e Ju r y MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Wilma van Raamsdonk www.jongejury.nl Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: DesirĂŠe van der Zander

foto sjoerd van der hucht

8

Jo n g e re n s t e m m e n o p hun favoriete jeugdboek Leesplezier op school

9

De Jonge Jury

Wordt het een spannende thriller, een psychologische roman of een realistisch

De Jonge Jury is een eigentijdse campagne,

verhaal? In de Jonge Jury kunnen leerlin-

gericht op jongeren van twaalf tot vijftien

gen zelf hun stem uitbrengen en met

jaar, waarin het enthousiasme voor lezen

elkaar in discussie gaan, om te bepalen

vooropstaat. Meedoen aan de Jonge Jury

welk boek de Prijs van de Jonge Jury

is eenvoudig. Tussen half augustus en eind

verdient. Het afgelopen jaar namen tien-

februari lezen jongeren een aantal jeugd-

duizenden scholieren deel. Ook u kunt

boeken uit 2012 naar keuze. Via de website

meedoen. Met ingang van schooljaar

van de Jonge Jury kunnen zij hun stem uitbrengen op maximaal vijf boeken.

2013–2014 heeft de Jonge Jury een com-

De Prijs van de Jonge Jury

Om u en de jongeren op weg te helpen,

De prijsuitreiking van de Jonge Jury 2013 vond

de kerntitels. De boeken zijn zo gekozen dat

zijn twintig titels aangemerkt als zogenoem-

het project nog beter aansluit op het curriculum. De niveau-indeling van de boeken helpt u om leerlingen het juiste

plaats in het Circustheater in Scheveningen.

ze een breed publiek van jongeren zullen

boek te kunnen aanraden. De Jonge Jury

De debuutprijs werd toegekend aan Enne Koens

aanspreken.

sluit goed aan bij een belangrijk doel van

voor Vogel, een verrassend boek over een

Iedereen die stemt is automatisch lid van

het onderwijs in de onderbouw: het

meisje dat wil afrekenen met haar verleden.

de Jonge Jury. De vijf boeken met de mees-

bevorderen van leesplezier.

De Prijs van de Jonge Jury ging naar Rob Ruggen-

te stemmen vormen de nominaties voor de

berg voor zijn historische roman IJsbarbaar,

Prijs van de Jonge Jury en worden in maart

Lesmateriaal

het verhaal van een Inuitjongen die in 1624

2014 bekendgemaakt. De uiteindelijke win-

De Jonge Jury vindt aansluiting bij elk

wordt ontvoerd door Hollandse koopvaarders

naar wordt gehuldigd tijdens de Dag van

lesniveau en is door middel van speciaal

en via omzwervingen het zeventiende-eeuwse

de Jonge Jury die plaatsvindt in april. De

ontwikkeld lesmateriaal makkelijk te inte-

Nederland leert kennen. NĂťnok wordt tentoon-

Dag van de Jonge Jury heeft een feestelijk

greren in uw (digitale) lessen. Aanmelden

gesteld op de kermis, moet kunstjes opvoeren

karakter. Er zijn optredens en signeersessies

voor deelname kan via www.jongejury.nl.

in de Hofvijver en komt terecht in de snijzaal.

en er is een informatiemarkt. Leerlingen

Op deze website vindt u alle informatie

De reis is op waargebeurde feiten gebaseerd;

kunnen zich van tevoren inschrijven voor

over de invulling van het lesprogramma.

Ruggenberg las over de twee meegenomen

workshops die worden verzorgd door verschillende auteurs.

Leerlingen kunnen via de website hun

Inuit in een verslag van pelskopers. Om inspi-

stem uitbrengen en kunnen daar terecht

ratie op te doen verbleef de schrijver in Groen-

voor leestips. De Jonge Jury is een project

land, waar hij het leven onder barre omstan-

van Stichting Lezen en wordt uitgevoerd

digheden aan den lijve ondervond.

door Passionate Bulkboek.

VVMMBBOO- H - HAVO AVO- V - VWWOO11| |22| |33

plete vernieuwing ondergaan, waardoor

D e We d d e n s c h a p MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Peter van Duijvenboden www.deweddenschap.nl

SUGGESTIES VOOR GEBRUIK IN DE KLAS Op www.deweddenschap.nl kunt u suggesties downloaden voor gebruik van De Weddenschap in de klas en op school.

Leerlingbrochures en posters kunt u gratis bestellen via de website. U betaalt alleen de verzendkosten.

foto sjoerd van der hucht

10

Dé leescampagne voor het vmbo

11

foto jørgen koopmanschap

De Weddenschap De Weddenschap gaat van start op 19 september 2013, maar later instappen

Ga de uitdaging aan!

foto pieter sloetjes

kan ook. Leerlingen hebben tot 20 maart 2014 de tijd om drie boeken naar eigen keuze te lezen. Op de bijbehorende website www.deweddenschap.nl staan filmpjes waarin leerlingen door Stacey Rookhuizen, Mamoun campagne: De Weddenschap. Drie bekende

uitgedaagd om drie boeken te lezen.

De Weddenschap 2012-2013 werd officieel

registreren zich op de site. Wie dat

Nederlanders dagen leerlingen uit om drie boeken te lezen.

Met De Weddenschap kunt u leerlingen in de

Elyounoussi en Pierre Wind worden

Debattoernooi

Leerlingen die de uitdaging aangaan afgesloten tijdens de finale van het vmbo-

wil, leest mee met de BN’ers, maar

debattoernooi. Leerlingen van zeventien teams

leerlingen kunnen ook hun eigen boe-

bovenbouw van het vmbo die minder graag

uit heel Nederland kwamen bijeen in het Scala

ken uitzoeken. In principe is elk boek

lezen toch een positieve leeservaring bezorgen.

College in Alphen aan den Rijn om te debatte-

geschikt, het gaat dus niet uitsluitend

Drie BN’ers dagen leerlingen uit om binnen een

ren over stellingen rond lezen en boeken.

is gemodelleerd naar de succesvolle Vlaamse leescampagne De Weddenschap en draait in

Winnen

ten, mediatheken en openbare bibliotheken samen om zo veel mogelijk leerlingen te laten lezen.

Nederland voor de derde keer. De persoonlijke boodschap over boeken en lezen van bekende

om fictie. Om De Weddenschap tot een succes te maken werken docen-

half jaar drie boeken uit te lezen. De campagne

Scholieren die zich aanmelden voor de komen-

Nederlanders trekt de aarzelende lezers over de

de editie van De Weddenschap en zich met hun

streep, zo bleek in voorgaande jaren. Ruim drie-

titelkeuze aanmelden via de website, maken

duizend leerlingen schreven zich in op de website.

kans op een prijs. Er zijn individuele prijzen

Vanwege het laagdrempelige en open karakter

te winnen, zoals een iPad, bioscoopbonnen,

van de actie is meedoen door leerlingen uit

pretparkbonnen, boekverfilmingen op dvd en

lagere klassen of andere typen van onderwijs

boekenpakketten. Leerlingen die meedoen in

ook heel goed mogelijk. Elke weddenschap is

klassenverband aan De Weddenschap maken

namelijk persoonlijk: de leerling kiest zelf boeken

kans op een meet & greet met een jeugdboe-

uit die het best bij hem of haar passen.

kenauteur naar keuze.

VMBO 1 | 2 | 3 | 4

Voor vmbo-scholieren is er een eigen lees-

D e We d d e n s c h a p foto jørgen koopmanschap

12

13

Mamoun Elyounoussi brak op zestienjarige

Pierre Wind (Den Haag, 1965) kreeg bekend-

dit jaar de weddenschap aan met vmbo-

leeftijd door als Mimoen in de jeugdfilm

heid als kok door zijn kookprogramma's op

scholieren. De meeste mensen kennen

Polleke. Twee jaar later werd hij genomi-

televisie. In 1997 begon hij in de serie De Eet-

Stacey Rookhuizen (Amsterdam, 1986) gaat

Stacey als jurylid bij X-Factor en The Next

neerd voor een Gouden Kalf in de beste

fabriek, een programma over voedsel en de

Pop Talent. Daarnaast is zij presentatrice en

mannelijke bijrol in Het Paard van Sinter-

voedselindustrie. In 2005 maakte hij het

ook ondernemer. Op 16-jarige leeftijd startte

klaas. Hij speelde in onder meer in Pizza-

vervolg: Grazend Nederland, over eten in de

ze haar bedrijf Stacey Records. Tegenwoordig

maffia en Snackbar. Mamoun droomt ervan

breedste zin van het woord. Wind schreef

ontwerpt ze ook sieraden.

om later aan de slag te kunnen als regisseur.

ook de graphic novel Kokologico en is vaste columnist bij Nieuwe Revu.

Stacey leest:

Mamoun leest:

Style Yourself, Weldon Owen en Jane

Bad boys for life!,

Pierre Wind leest:

Aldridge (Blossom Books, 2012)

Vrank Post (Manteau, 2011)

Steve Jobs - de biografie,

Showbizzkiss, Do van Ranst/Maarten van Hove

De jongen die vliegtuigen jatte,

Walter Isaacson (Spectrum)

(Querido, 2011)

Elise Fontenaille (Manteau, 2011)

Het diner, Herman Koch (Anthos)

Een jaar offline,

Iedereen krijgt klappen,

Apps maken voor de iPhone,

Bram van Montfoort (Moon, 2013)

Khalid Boudou (Moon, 2013)

Koen Pijnenburg (Pearson Benelux)

V M B OV M B O 1 | 2 | 3 | 4

foto jørgen koopmanschap

foto jørgen koopmanschap

D e u i t d a g e rs

14

D i o ra p h t e Jo n g e re n l i t e ra t u u r P r i j s

MEER INFORMATIE Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek (CPNB) Herengracht 166 1016 BP Amsterdam Contactpersoon: Sharon Ullers Telefoon (020) 623 05 66 www.djp.nl

De tien genomineerde boeken voor de Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs 2013

Jo n g e re n b re n g e n h u n stem uit

15

De DJP foto chris van houts

De Dioraphte Jongerenliteratuur Prijs (DJP) is de Nederlands-Vlaamse prijs voor het beste literaire jongerenboek voor lezers van 15 tot en met 25 jaar. De prijs word toegekend in drie categorieën. Een vakjury bekroont een oorspronkelijk Nederlands werk en een ver-

Jongeren over de publieksprijs

taalde roman, daarnaast kunnen jongeren zelf online stemmen om te bepalen welk boek de DJP-publieksprijs verdient. Aan de DJP is een prijzenbedrag verbonden van

Pine (15 jaar): ‘Het is goed dat zo'n prijs

15.000 euro per bekroning.

De winnaars van 2013

altijd leuk om te weten wat andere jonge-

Op de website van de DJP vindt u naast een

ren lezen. Zelf lees ik meer dan twintig

beschrijving van de 10 genomineerde boeken uit

In 2013 werden de prijzen gewonnen

nieuwe boeken per jaar en ik herlees ook

2013 ook een tiplijst van 26 titels, waarin de bele-

door Philip Huff met Niemand in de stad

veel. Dat kan van alles zijn, jeugdboeken,

vingswereld van jonge mensen zich vertaalt naar

en John Green en vertaalster Nan Lenders

maar ook regelmatig boeken voor volwas-

kwalitatief hoogwaardige literatuur.

met Een weeffout in onze sterren (cate-

senen. Toch vind ik het plezieriger als de

De DJP is een uitgelezen kans om literatuur in

gorie vertaald en winnaar publieksprijs).

hoofdpersoon ongeveer dezelfde leeftijd

de klas tot leven te brengen, leerlingen aan te

Het was voor het eerst dat de vakjury

heeft als ik, dan kan ik mij beter inleven.

moedigen te gaan stemmen en onderling te laten

en het publiek kozen voor hetzelfde

Het afgelopen schooljaar heb ik twee boeken

discussiëren over de criteria van moderne literatuur

boek.

van de shortlist gelezen: Herinneringen van

voor jongeren. De publiekscampagne van de vol-

een denkbeeldig vriendje van Matthew Dicks

gende editie van de Dioraphte Jongerenliteratuur

en Een weeffout in onze sterren van John

Prijs zal van start gaan in maart 2014.

Green. Een weeffout in onze sterren vond ik

De prijswinnaars worden in april bekendgemaakt.

het mooist. Het gaat over twee jongeren met kanker, best heftig. Het is niet heel makkelijk geschreven, maar er staan prachtige zinnen in. Sommige vond ik zo mooi dat ik ze heb opgeschreven, om te onthouden.’

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

voor jongeren er is, en het is natuurlijk

D i o ra p h t e Jo n g e re n l i t e ra t u u r P r i j s

Philip Huff

De winnaars van de DJP 2013

John Green

foto’s amber beckers

16

D e w i n n e n d e b o e ke n

WINNAAR VAKJURYPRIJS NEDERLANDS

17

WINNAAR VAKJURYPRIJS VERTAALD ÉN WINNAAR VAN DE PUBLIEKSPRIJS

Niemand in de stad speelt zich af in een

Al drie jaar lang vecht

Amsterdams corps-

de Amerikaanse Hazel

ballenhuis aan de

tegen kanker, en eigen-

Prinsengracht. ‘Het

lijk had ze er allang niet

Weeshuis’ heeft

meer moeten zijn. Maar

twaalf bewoners,

dankzij Phalanxifor, een nieuw medicijn, en haar zuurstoftank met bijnaam Philip wint ze het voorlopig

matige cocon met eigen regels voor zolang het echte

nog even van de dood. Als ze in haar praatgroepje

leven zich nog niet aandient. Philip Huff laat je meeleven

voor jongeren met kanker Gus ontmoet, een charmante

in het benauwde corpswereldje, dompelt je onder in de

en welbespraakte jongeman die zijn been heeft verlo-

verlangens en twijfel van zijn alter ego Philip en schrijft

ren aan botkanker, is ze in eerste instantie afhoudend.

intussen het Weeshuis en zijn bewoners genadeloos naar

Toch moet haar verzet wijken: de aantrekkingskracht

de ondergang. Als het schip zinkt, trekt het iedereen mee.

is immens en wederzijds. Uit het juryrapport:

Er is geen ontkomen aan. Uit het juryrapport: ‘Zo gaat dat

‘Een weeffout in onze sterren is een onvergetelijk

in echte literatuur. De knap getroffen studentensubcultuur,

boek dat je snoeihard raakt. Een verhaal over liefde

de perfect beheerste stijl, Huffs verteldrift, zijn humor, de

en dood, over de angst om vergeten te worden en de

broeierige erotiek, de kwetsbaarheid van zijn personages,

noodzaak om door anderen te worden gezien.

de muziek, de precair uitgewerkte groei naar volwassen-

Als toetje zijn er bittere tranen en troost: een leven

heid, het groots opgezette drama – dat alles maakt

kan voortijdig eindigen en toch compleet zijn.’

Niemand in de stad tot een ultiem jongerenboek.’

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

gezworen vrienden, die zich in afzondering overgeven aan een kleine kunst-

18

De Inktaap

MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek foto’s an de smedt

Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Hanna Vlaming www.inktaap.org

Jo n g e re n k i e z e n hun eigen winnaar De Inktaap op school

De Inktaap wil jongeren confronteren met

scholieren over het voorseizoen van david pefko, winnaar van de inktaap 2013

de keuze van de jury's van De Gouden

‘Het voorseizoen is een verontrustend lees-

een schooljury gevormd van maximaal

Boekenuil, de AKO Literatuurprijs, de Libris

avontuur.’

vijftien leerlingen, die wordt begeleid

Literatuur Prijs en een nominatie uit het

‘Je blijft aan het boek gekluisterd van zodra

door een docent. Iedere school ontvangt

je het hebt opgepakt.'

van elke genomineerde boektitel drie

‘Een zwaarmoedig verhaal van dit kaliber is

exemplaren. Naast de boeken ontvangt

Nederlandstalige deel van de Cariben.

Binnen elke deelnemende school wordt

De opzet van de Inktaap is eenvoudig: uit de vier

moeilijk te verdragen, maar Pefko vangt de

de docent een uitgebreide handleiding.

genomineerde titels kiezen de jongeren hun eigen

teneur mooi op met een gedoseerde dosis

Alle juryleden lezen en beoordelen de

winnaar, die De Inktaap krijgt. Scholieren uit de

droge humor. Een verademing.’

drie boeken en kiezen in een gezamen-

tweede fase in Nederland, van de hoogste graad

‘De auteur is ijzersterk in het linken van

lijk slotdebat de winnaar. In de handlei-

van het secundair onderwijs in Vlaanderen en van

ruimtelijke beschrijvingen aan innerlijke

ding vindt u tips om ook leerlingen die

havo/vwo en de kweekscholen in Suriname en

gemoedstoestanden.’

niet in de jury zitten, te betrekken bij

De Inktaap 2013 werd uitgereikt tijdens een

klas een jurylid over een boek te inter-

Curaçao kunnen zich inschrijven in schoolverband.

Per school wordt een schooljury geformeerd,

De Inktaap, bijvoorbeeld door in de

die vijf maanden de tijd krijgt om de vier boeken

feestelijke slotmanifestatie. Op de slotdag

viewen.

te lezen en te beoordelen en een stem uit te

interviewden juryleden de genomineerde

U kunt zich voorinschrijven voor

brengen.

auteurs en debatteerden ze over de genomi-

De Inktaap 2014 via de website

Op de feestelijke slotdag van De Inktaap wordt

neerde boeken. Sommigen kregen de kans

www.inktaap.org. Hier kunt u ook tips

deze literaire jongerenprijs uitgereikt. In 2013

om een masterclass recenseren te volgen

uitwisselen, recensies opzoeken en

namen honderddertig scholen uit Nederland,

onder leiding van Wouter Hillaert. Er waren

informatie vinden over optredens van

Vlaanderen, Suriname en Curaçao deel aan de

optredens van muzikanten Tijs Delbeke en

auteurs. Leerlingen discussieren via

elfde editie.

Roos Rebergen. NoMoBS, een bende hiphop-

Facebook over de gelezen boeken.

De Inktaap 2013 ging naar Het voorseizoen van

pers uit Antwerpen, schudde de aanwezigen

Daarnaast zijn er regelmatig leuke

David Pefko (winnaar van de Gouden Boekenuil

wakker. De Vlaamse minister Pascal Smet,

wedstrijden met aantrekkelijke prijzen

voorzitter van het Comité van Ministers van

te vinden. Alle juryleden en hun begelei-

de Nederlandse Taalunie, kwam op bezoek

ders worden uitgenodigd op de feeste-

2012).

met enkele vragen over taal aan het jonge

lijke ontmoetingsdag in maart, met als

publiek.

hoogtepunt de uitreiking van De Inktaap 2014.

H AVO 5 - V W O 5 | 6

De Inktaap

19

20

B o e ke n w e e k De Boekenweek in de klas De Boekenweek is al 79 jaar lang hét hoogtepunt van het literaire jaar. Tijdens de feestweek staat het boekenweekgeschenk centraal dat lezers cadeau krijgen bij aankoop van ten minste € 12,50 aan Nederlandstalige boeken. Daarnaast wordt ieder jaar een auteur uitgenodigd om een essay te schrijven over het thema van dat jaar, dat tijdens de Boekenweek verkrijgbaar is in de boekwinkel. Het geschreven portret, het cadeau van de openbare bibliotheken aan hun leden, is ieder jaar geheel gewijd aan de auteur van het boekenweekgeschenk en zijn werk en bevat bovendien een prijsvraag met aantrekkelijke prijzen.

Dankzij het boekenweekgeschenk en de scholierenpagina is de Boekenweek een laten maken met volwassenenliteratuur.

In de lessen zijn vragen en opdrachten voor leerlingen opgenomen. Daarnaast zullen er op het internet opdrachten en themalijsten te vinden zijn. Ook dit jaar foto’s chris van houts

H AVO - V W O 4 | 5

goede aanleiding om jongeren kennis te

zullen diverse bibliotheken, culturele instellingen en boekhandels literaire activiteiten organiseren die u met uw leerlingen kunt bij bijwonen. Vanaf februari zijn de lessuggesties bij de Boekenweek 2014 gratis te downloaden.

Nederland Leest

21

Nederland leest in de klas Nederland Leest is gemodelleerd naar de Amerikaanse campagne One Book, One City en beleeft dit jaar alweer de achtste editie. Tot juni is het boek voor Nederland Leest 2013, Erik of het klein insectenboek, te bestellen voor leerlingen in de bovenbouw van havo en vwo.

Op de scholierenwebsite vindt u vragen en opdrachten rond het boek. En inmid-

Het boek

dels is ook Nederland Leest Live! een Erik of het klein insectenboek van Godfried Bomans (1940, uitgeverij De

Nederland Leest vindt plaats van 1 t/m

Boekerij) verhaalt hoe Erik Pinksterblom

30 november 2013.

op een nacht het schilderij Wollewei

De schrijver

boven zijn bed instapt en in de wereld

Godfried Bomans (1913-1971) werd

van de insecten terechtkomt. Daar ont-

precies honderd jaar geleden geboren

MEER INFORMATIE

dekt hij dat het verschil met de mense-

in Den Haag en was een van de meest

Stichting Collectieve Propaganda

lijke maatschappij klein is: ook insecten

geliefde naoorlogse schrijvers. Met zijn

van het Nederlandse Boek (CPNB)

lijden aan eigenschappen als bekrom-

lichte pen bracht hij humor en relative-

Herengracht 166

penheid en hang naar materialisme.

ring tijdens de nasleep van de Tweede

1016 BP Amsterdam

Erik of het klein insectenboek stelt filo-

Wereldoorlog. Bomans was als colum-

Telefoon (020) 626 34 36

sofische vragen over de plaats van de

nist verbonden aan Elseviers Weekblad

Contact: klantenservice@cpnb.nl

mensheid in het universum. Tijdens de

en de Volkskrant en was daarmee een

www.cpnb.nl

campagneperiode wordt het boek gratis

pionier in het genre. Hij trad veelvuldig

www.nederlandleest.nl/school

door de openbare bibliotheken aan hun

op in televisie- en radioprogramma’s en

www.boekenweek.nl/school

leden en aan docenten verstrekt. Voor

genoot een status van ‘bekende Neder-

(vanaf februari 2014 online)

de boekhandel wordt een luxe editie

lander’. Hij toonde zich een groot kenner

uitgebracht.

van mensen (en vooral Nederlanders).

H AVO - V W O 4 | 5

traditie (zie Boekenweek Live! op pagina 24-25).

B o e ke n w e e k L i v e !

MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Daan Beeke www.boekenweek.nl

foto’s maartje strijbis

22

Leerlingen verbeelden De Gelukvinder

REPORTAGE – Tijdens Boekenweek Live!

Taliban plotseling in het vrije Nederland te

2013 spraken scholieren en schrijvers

komen.’ Alle meisjes uit zijn klas spelen in

23

Boekenweek Live!

met elkaar in een livestream-uitzending

het filmpje mee. Tijdens een dansparty in

Boekenweek Live! is een interactief uitge-

over het thema ‘Gouden tijden, zwarte

de gymzaal veranderen ze van zwartgeslui-

zonden talkshow rond het thema van de

bladzijden’. Gastheer Arjen Lubach

erde ingetogen danseressen in hippe wes-

Boekenweek, waarin scholieren en schrijvers

verwelkomde Edward van de Vendel,

terse meisjes.

met elkaar in gesprek gaan. Tijdens de uit-

playmobil

2013 was dat De Gelukvinder van Edward van

‘De stream staat al open, we kunnen geen

Ook andere scholieren laten zien hoe zij De

de Vendel en Anoush Elman. Voorafgaand

repetitie meer doen!’ zegt presentator Arjen

Gelukvinder hebben beleefd. Naast filmpjes

aan de uitzending lezen scholieren het betref-

Lubach. Met stoeltjes, camera’s en lampen

zijn er een essay en twee prachtige liedjes.

fende boek en maken daarbij een verwerkings-

is de theaterzaal van de Openbare Biblio-

Valja en Roxanne uit Amsterdam vertolken

opdracht. Leerlingen hebben de keuze uit ver-

theek Amsterdam getransformeerd tot tele-

hun zelfgecomponeerde The story of a

schillende opdrachten: het schrijven van een

visiestudio. Prompt gaat het fout. Lubach:

stranger waarin ze met fragiele stem laten

essay, het verfilmen van een boekfragment,

‘We zijn vastgelopen. Oké, we beginnen

horen hoe Hamayun, de hoofdpersoon van

of het schrijven van een lied of muziekstuk.

gewoon opnieuw!’ Geroezemoes vanuit de

het verhaal, hoop vindt in het vrije Westen.

De afgeronde opdrachten kunnen worden

zaal, de televisiesfeer is compleet. Aan

Nick, Julia en Evelien uit Bergen hebben voor

ingestuurd. De makers van de winnende

tafel zit Kees van Kooten klaar, de schrijver

hun stop-motionfilmpje acht uur lang met

inzendingen worden uitgenodigd om tijdens

van het boekenweekgeschenk. Tegenover

Playmobil-poppetjes geschoven. Ze verbeel-

de uitzending in de studio aanwezig te zijn.

hem de tafeldame en tafelheer: Maartje en

den de scène waarin de Taliban onverwachts

Gastheer van Boekenweek Live! 2013 was

Omed van de Schoter Scholengemeenschap

de huiskamer binnenvallen, terwijl Hamay-

Arjen Lubach, die bekendheid verwierf als

in Haarlem, die hun plek hebben verdiend

un thuis naar een verboden Bollywoodfilm

auteur en cabaretier. Ook Kees van Kooten,

met het insturen van het beste filmpje over

kijkt. De televisie wordt door de Taliban

auteur van het boekenweekgeschenk 2013,

De Gelukvinder.

genadeloos aan diggelen geslagen. Lubach

was te gast. Vanuit bibliotheken in heel

wijst op een toevalstreffer: ‘Wist je dat de

Nederland keken leerlingen mee naar het

zwartgesluierd

Nederlandse politie die in Afghanistan trai-

programma en namen zij deel aan het gesprek

De Gelukvinder, het levensverhaal van de

ningen geeft Playmobil-poppetjes gebruikt

met Van de Vendel via een Skype-verbinding

Afghaanse Anoush Elman opgetekend door

om situaties uit te beelden?’ Nick: ‘Eh ...

en Twitter.

Edward van de Vendel, was voor Omed pijn-

nee, dat wist ik niet.’ Arjen: ‘Maar nu weet

lijk herkenbaar, vertelt hij voorafgaand aan

je het wél!’

Boekenweek Live! is een initiatief van de

de uitzending. Ook hij is met zijn familie

De uitzending Boekenweek Live! 2013 is te

Stichting CPNB en Stichting Lezen in samen-

gevlucht. ‘Maartje en ik wilden verbeelden

bekijken op www.boekenweek.nl/school/

werking met de OBA en heeft dezelfde opzet

hoe het is om van Afghanistan onder de

boekenweek_live.html

als Nederland Leest Live!

V M B O - H AVO - V W O

zending staat ieder jaar één boek centraal; in

schrijver van De Gelukvinder.

D i c h t e r D ra a g t Vo o r

MEER INFORMATIE Stichting Lezen Nieuwe Prinsengracht 89 1018 VR Amsterdam Telefoon (020) 623 05 66 Contactpersoon: Daan Beeke www.dichterdraagtvoor.nl

foto jørgen koopmanschap

24

Poëzieles met filmclips

25

Dichter Draagt Voor Dichter des Vaderlands koesterde

Ramsey Nasr maakte een persoonlijke selectie

Ramsey Nasr de wens om Nederlands-

van eenentwintig poëtische hoogtepunten uit de

talige gedichten te verfilmen, en

Nederlandstalige literatuur: van het veertiende-

daarmee een jongere generatie te

eeuwse Egidiuslied, via meesters als Focquen-

interesseren voor poëzie. Vlak voor

broch en J.H. Leopold, tot Luceberts ‘er is een

zijn aftreden in januari 2013 presen-

grote norse neger’. Zijn broer Shariff Nasr ver-

teerde hij op het Rotterdams Film-

dat de woorden van het Egidiuslied

filmde de gedichten. De clips zijn te bekijken

festival het project Dichter Draagt

zou opzeggen.’ Het idee om oude poëzie

via de website www.dichterdraagtvoor.nl. Bij

Voor: eenentwintig verfilmde

op een moderne manier onder de aan-

de filmpjes is ook een dichtbundel verschenen,

gedichten.

dacht te brengen, liet hem niet meer

waarin de gedichten steeds worden vergezeld

los. Het werden poëzieclips. Hij vroeg

van een QR-code die rechtstreeks doorlinkt naar

‘Ik schrijf je neer op papier’, klinken de

zijn broer Shariff om ze te regisseren.

de betreffende poëzieclip. Met deze originele

woorden van Hugo Claus. In een kamer

De broers zoeken in hun filmclips naar

verfilmingen plaatsen de gebroeders Nasr de

die langzaam afbrokkelt zie je schrijver

beelden die aansluiten bij het woord,

literatuurgeschiedenis midden in de moderne

Tommy Wieringa fanatiek aan het werk

zonder in interpretatie te vervallen.

tijd, in de hoop en vaste overtuiging zo een nieuwe

op een gele typemachine. Een verleide-

Een borrelend ei in een pan water, een

generatie poëzielezers te bereiken.

Dichter Draagt Voor – eenentwintig verfilmde gedichten,

lijke vrouw dwarrelt om hem heen, flirt

wasstraat, een man die zich rennend

met hem, verzorgt zijn maaltijden, maar

van zijn kleren ontdoet – de beelden

Ramsey Nasr. De Bezige Bij, € 7,50.

Tommy ziet het niet. Terwijl de muren

zijn verrassend, naar het verband is het

om hem heen instorten kijkt hij alleen

soms even zoeken. Deze clips moet je

naar zijn vingers en naar het papier.

ondergaan, net als de poëzie. Nasr:

Ook animatiebedrijf il Luster maakte poëzieclips

‘De poëzie van de Tachtigers dwingt je

bij Nederlandse gedichten onder de noemer

DICHT/VORM

visioen

om op een andere manier te luisteren,

DICHT/VORM. In de serie Klassiekers geven tien

Voor Ramsey Nasr is Dichter Draagt

om de taal te ondergaan, net zo goed

films een overzicht van de Nederlandse poëzie-

Voor de realisering van een lang

als een postmodern gedicht van Luce-

geschiedenis; de serie Modern is een verzameling

gekoesterde wens: ‘Toen ik vier jaar

bert dat doet. Je hoeft het niet te begrij-

van vijftien zeer uiteenlopende films, die zijn

geleden aantrad als Dichter des Vader-

pen, je moet je hoofd afschroeven en

gebaseerd op het werk van dichters die rond de

lands had ik een visioen, een droom:

dan lezen.’

millenniumwisseling doorbraken. De poëzieclips

Dichter Draagt Voor – eenentwintig verfilmde

site die het gebruik van Flash vereist. De films

zijn te bekijken via www.dichtvorm.nl, een web-

dat er tussen de reclames voor rookworst en Libresse-maandverband plotseling een hoofd op tv zou verschijnen

gedichten, Ramsey Nasr. De Bezige Bij, € 7,50

zijn ook te bekijken via vimeo.com/album/2092453.

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

REPORTAGE – Bij zijn aantreden als

26

Po ë z i e p ro j e c t e n

MEER INFORMATIE Stichting Poëziepaleis Postbus 41015 9701 CA Groningen Telefoon (050) 313 84 33 Contactpersoon: Inge Kappert www.poeziepaleis.nl info@poeziepaleis.nl

School der Poëzie Postbus 11755 1001 GT Amsterdam Telefoon (020) 330 78 17 www.schoolderpoëzie.nl www.versgedicht.nl

Prijs PoëzieRevue:

€ 12,00 per deelnemer

27

School der Poëzie Het Poëziepaleis

School der Poëzie is een organisatie die lande-

Het Poëziepaleis biedt een platform

voor kinderen en jongeren. School der Poëzie

lijk opereert op het gebied van poëzieprojecten

nen uiten en ontplooien in de dicht-

Jonge Dichter des Vaderlands

kunst. Het Poëziepaleis organiseert

heeft een lesmethode ontwikkeld waarmee op middelbare scholen kan worden gewerkt – van vmbo tot en met vwo. Jongeren maken daarin niet alleen kennis met het lezen en schrijven

dichtwedstrijden, verzorgt workshops

Joanne Hoekstra (17 jaar) is sinds een jaar de Jonge

van poëzie, maar ook met het luisteren naar

en masterclasses, produceert les-

Dichter des Vaderlands (JDDV) en zal die functie

en presenteren van poëzie aan een publiek.

materiaal en coacht jonge dichters.

nog een jaar lang blijven vervullen. De JDDV schrijft gedichten en treedt op tijdens poëziefestivals.

doe maar dicht maar

PoëzieRevue In een PoëzieRevue presenteren jongeren

Doe Maar Dicht Maar is de jaarlijks

Joanne: ‘Gedichten zijn niet stoffig en saai, maar

hun eigen gedichten tijdens een theater-

terugkerende dichtwedstrijd van het

helemaal van nu. Ik krijg vaak reacties van mensen

programma. Dit trekt altijd volle zalen en

Poëziepaleis. Alle middelbare scholie-

dat ze mijn gedichten vlot vinden en eigentijds. Zelf

biedt de bezoekers een inspirerende show

ren uit Nederland en België kunnen

gedichten schrijven is fijn om te doen, bijvoorbeeld

met diverse kunstdisciplines in een lokaal

meedoen door het insturen van maxi-

als ik ergens mee zit. Dan helpt het om mijn gedach-

theater.

maal drie gedichten via de website

ten op papier te zetten. Omdat ik het zo graag doe

www.poeziepaleis.nl (voor 1 februari

heb ik gesolliciteerd voor Jonge Dichter des Vader-

School der Poëzie zorgt voor een professionele

2014). Een vakjury en een jongeren-

lands. Uit de inzendingen werden drie jongeren

entourage: licht, geluid, decor en begeleidende

jury beoordelen de inzendingen en

gekozen die een You Tube-filmpje mochten maken.

acts. Dit biedt jongeren een unieke ervaring in

kiezen tien finalisten. De honderd

Degene met de meeste online stemmen kreeg de

een hoogwaardig programma, waarvan ze zelf

beste gedichten worden geplaatst in

functie. Met mijn vriendinnen ben ik in Groningen

deel uitmaken. De voordrachten van leerlingen

de dichtbundel die wordt gepresen-

de straat op gegaan om reclame te maken. We lieten

worden afgewisseld met optredens van profes-

teerd tijdens het Doe Maar Dicht

het filmpje zien aan voorbijgangers. Ik kreeg bijna

sionele dichters, muzikanten, acteurs, dansers,

Maar Poëziefestival in Groningen.

de helft van tienduizend stemmen en was heel ver-

rappers, vj’s en andere performers. Een deskun-

‘s Avonds staan de winnaars van de

rast! Mijn taak houdt in dat ik minimaal vier gedichten

dige jury beoordeelt de prestaties. Zo slecht de

wedstrijd centraal in een dynamisch

per jaar schrijf. Daarnaast word ik voor van alles en

Revue voor velen de drempel naar poëzie en

programma met muziek en optredens

nog wat gevraagd: om voor te dragen bij Poetry Inter-

cultuur. Een PoëzieRevue is geschikt voor 150

van professionele dichters.

national, bij het Groningse festival Dichters in de

tot 400 deelnemers; alle deelnemers lezen

Prinsentuin. Ook mocht ik in februari het Gedichten-

poëzie en schrijven onder begeleiding van

bal in Amsterdam openen.’

docenten een gedicht.

V M B O - H AVO - V W O 1 | 2 | 3

waarop kinderen en jongeren kunnen kennismaken met poëzie en zich kun-

foto’s jørgen koopmanschap

foto’s cpnb

28

Po ë z i e w e e k

D i c h t e rs o p s c h o o l

29

REPORTAGE – Tijdens de eerste editie

Vers 1 tot en met 14 oogsten ongeloof en

Poëzieweek 2014

van de Poëzieweek trakteerden Stich-

gelach. ‘Is dát een gedicht!’ roept Karima

De Poëzieweek vindt plaats van donderdag 30 januari

ting Lezen en het SNS Reaal Fonds

verbaasd uit.

tot en met 6 februari 2014. De 15e Gedichtendag

optreden. Dichters Tjitske Jansen en

erwtensoep

en Nederland vinden tal van activiteiten plaats. De

Erik Bindervoet waren te gast op het

De verbazing neemt toe als Tjitske Jan-

festiviteiten worden afgesloten met het Gedichtenbal

Cosmicus College in de Rotterdamse

sen ‘Erwtensoep’ van Ingmar Heytze wil

in de Stadsschouwburg Amsterdam. Op www.poezie-

wijk Kralingen voor een ontmoeting

voordragen. Jansen: ‘Erwtensoep, ken-

week.nl zijn lessuggesties te downloaden die u kunt

met scholieren uit 3 havo.

nen jullie dat? Jeweetwel: schaatsen,

gebruiken in de klas. Voorafgaand aan de week wordt

kou, en dan eet je daarna een bordje

de VSB Poëzieprijs uitgereikt. Voor deze prijs voor een

De Dichterstournee is een mobiele

erwtensoep, met rode wangen? Heel

Nederlandse dichtbundel worden tevoren vijf titels

show, compleet met opklapbaar decor.

Nederlands.’ ‘Dat mogen wij niet eten,

genomineerd. De winnaar krijgt 25.000 euro en een

In een blauw Volkswagenbusje reisden

hoor. Dat is niet halal!’ roept iemand.

glaskunstwerk. In 2013 werd de VSB Poëzieprijs gewon-

dichters Ellen Deckwitz, Tjitske Jansen,

Na afloop vragen meisjes om handteke-

nen door Ester Naomi Perquin voor haar bundel Cel-

Erik Bindervoet, Tsead Bruinja en Ted

ningen. Habibe is gegrepen. ‘Ik vond het

inspecties.

van Lieshout en presentatoren Neske

een erg leuke bijeenkomst. De gedich-

Beks en André Accord in wisselende

ten zijn heel inspirerend.’ Ook Feyza zat

Gedichtenbal

samenstelling kriskras door Nederland.

op het puntje van haar stoel: ‘Ik ben

Het Gedichtenbal is de feestelijke afsluiting van de

Scholen konden zich aanmelden voor

gewend aan Turkse gedichten, daarin

Poëzieweek. De eerste editie van het Gedichtenbal

een optreden met een uitgebreide moti-

rijmt altijd alles. Dat gevoel dat je je mag

vond plaats op 6 februari 2013 in de Stadsschouw-

vatie. Tien scholen werden geselec-

uitleven in een gedicht is helemaal nieuw

burg Amsterdam. Op het programma stond onder

teerd, van Emmen tot Hoensbroek, om

voor mij!’ Karima knikt: ‘Ik schrijf zelf

andere de finale van de Turing Nationale Gedichten-

te luisteren naar uiteenlopende poëzie,

ook gedichten. Bij het luisteren van-

wedstrijd, een optreden van Ester Naomi Perquin

van klankgedichten tot onzinsonetten.

daag ontdekte ik dat het soms mooier

(winnares van de VSB Poëzieprijs), en de presentatie

De optredens verliepen overal compleet

is als het níét rijmt.’ Bindervoet knikt

van de nieuwe Dichter des Vaderlands Anne Vegter.

anders, vertelt coördinator Jessica de

tevreden. Het was erg de moeite waard,

Poëziegeschenk

Jaeger. Het Rotterdamse publiek van

deze sessie. ‘Als er bij de verzoeknum-

deze ochtend is eerlijk, maar nogal weer-

mers wordt geroepen om een gedicht

barstig. De beurt is aan Erik Bindervoet,

van Shakepeare, dan kan het toch niet

poëzie koopt, krijgt van de deelnemende boekverko-

die voorleest uit zijn bundel absurdisti-

meer stuk?’

pers het poëziegeschenk cadeau. Het poëziegeschenk

sche verzen Tijdelijk zelfportret met

Bekijk ook het filmpje van de tournee op

is de opvolger van de traditionele Gedichtendagbun-

hoofd en plaatsbepaling, oranje.

www.youtube.com/user/LezenStichting

del die ieder jaar ter gelegenheid van Gedichtendag

Iedereen die tijdens de Poëzieweek voor €15 aan

verscheen.

H AVO - V W O 1 - 6

wordt de aftrap van de feestweek. In heel Vlaanderen

middelbare scholieren op een dichters-

foto tim leguijt

foto willem popelier

Evenementen en studiedagen foto willem popelier

30

DE DAG VAN HET LITERATUURONDERWIJS

GOOD PRACTICE DAY TALEN

nascholingsdag bestemd voor docenten

een tweejaarlijks symposium voor ieder-

Nederlands, Duits, Engels, Frans, Spaans

een die zich bezighoudt met literatuur-

en Chinees en biedt een dagvullend pro-

educatie, zoals docenten Nederlands,

gramma waarbij een keuze kan worden

docenten moderne vreemde talen en

gemaakt uit een gevarieerd aanbod van

professioneel geïnteresseerden. Het doel

workshops. Op vrijdag 25 januari 2013

is gerichte (praktische) informatie aan te

organiseerde het iclon in Leiden voor

reiken en de mogelijkheid bieden tot uit-

de dertiende keer de Good Practice Day

wisseling met vakgenoten en collega's.

Talen met deze keer als centraal thema

In het aantrekkelijke en inspirerende

‘Op weg naar efficiënt en excellent talen-

programma komen actuele onderwerpen

onderwijs’. Tijdens het dagprogramma

die in het (literatuur)onderwijs spelen

verzorgden docenten uit het voortgezet

aan de orde. Een groot aantal schrijvers

onderwijs workshops, wisselden ervaringen uit met de deelnemers en bediscussieerden met hen de didactische moge-

weer plaats in het najaar van 2014 en

lijkheden van hun vak. Ook in het school-

wordt georganiseerd door Passionate

jaar 2013-2014 wordt er een studiedag

Bulkboek. www.dagvanhetliteratuuronderwijs.nl

DOCENTEN

werkt mee aan de lezingen en workshops.

De Dag van het Literatuuronderwijs vindt

foto willem popelier

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

De Good Practice Day Talen is een De Dag van het Literatuuronderwijs is

georganiseerd. Indien u op de hoogte wilt worden gehouden over deze studiedag of indien u interesse heeft in het verzorgen van een workshop, kunt u contact opnemen met iclonns@iclon.leidenuniv.nl www.iclon.leidenuniv.nl

DAG VAN TAAL KUNSTEN EN CULTUUR

HET SCHOOLVAK NEDERLANDS

DE DAG VAN DE LITERATUUR

Docenten Nederlands uit Nederland en

De Dag van de Literatuur is een groots

De jaarlijks terugkerende Dag van

Vlaanderen ontmoeten elkaar ieder jaar

literair evenement voor scholieren uit de

Taal Kunsten en Cultuur is bedoeld voor

tijdens Het Schoolvak Nederlands (hsn).

tweede fase. Op dit festival maken zo’n

docenten van de taal- en kunstvakken die

Dit jaar vindt de conferentie plaats op

dertig Nederlandstalige schrijvers en een

zich op de hoogte willen stellen van de

vrijdag 29 en zaterdag 30 november 2013

groot aantal cabaretiers, filmsterren en

actuele ontwikkelingen op hun vakgebied

in Utrecht. De conferenties zijn uitgegroeid

artiesten hun opwachting. Zij presente-

en ideeĂŤn op willen doen voor hun les-

tot een onmisbaar forum voor al degenen

ren zich via voorleessessies, interviews

praktijk. Het programma is een mix van

die zich bij de ontwikkelingen in het

en talkshows. Daarnaast vinden er ckv-

in totaal dertig vakinhoudelijke en vak-

onderwijs Nederlands betrokken voelen.

activiteiten plaats, zoals het vertonen

didactische presentaties en workshops,

Tijdens de komende conferentie zullen

van verfilmde literatuur, kleinkunst-

zowel theoretische als zeer praktische.

alle leeromgevingen aan bod komen

optredens, exposities en toneel. Ook is

De dag wordt georganiseerd door de

waarin Nederlands geleerd wordt:

er een infomarkt waar uitgeverijen en

Universitaire Lerarenopleiding van de

van basisschool, secundair onderwijs

organisaties zich presenteren. Door het

Rijksuniversiteit Groningen, in samen-

(voortgezet onderwijs) tot hogeschool en

festivalkarakter en de diversiteit van het

werking met de Faculteit der Letteren,

lerarenopleiding. Naar verwachting staan

programma leren jongeren een eigen

het Expertisecentrum taal, onderwijs en

er weer tachtig workshops, lezingen en

keuze te maken uit het grote boeken-

communicatie (Etoc) en de Hanzehoge-

andere activiteiten op het programma.

aanbod. Daarbij speelt het directe con-

school Groningen.

De hsn-conferenties zijn het resultaat van

tact met auteurs een belangrijke rol.

De dertiende editie van de studiedag

nauwe samenwerking van alle Nederland-

De Dag van de Literatuur is een twee-

staat gepland op 24 januari 2014.

se en Vlaamse verenigingen van leraren/

jaarlijks evenement; de eerstvolgende

www.dagvantaalkunstenencultuur.nl

docenten en didactici Nederlands en wor-

editie vindt plaats in het voorjaar van

den ondersteund door de Nederlandse

2015. De Dag van de Literatuur wordt

Taalunie en Stichting Lezen.

georganiseerd door Passionate Bulkboek

www.hetschoolvaknederlands.org

(zie ook p. 32-33). www.dagvandeliteratuur.nl

DOCENTEN

foto tim leguijt

foto willem popelier

foto willem popelier

31

32

D e D a g v a n d e L i t e ra t u u r

S c h o l i e re n o n t m o e t e n s c h r i j v e rs

aan vastgevroren dobbers / staren is

als schrijver mee om? Giphart: ‘Ik ben

verzakken / de tussenruimte overslaan

zeven keer gevraagd voor Wie is de Mol,

(...) staren is voor tobbers.’

maar dat doe ik niet. Ik heb voor mijzelf

33

boekverfilming

mijn werk te maken heeft.’ Robert Vuijsje:

Na de aftrap vinden op zes podia en in

‘Mij wilden ze ook hebben voor Expeditie

elf zalen van de Doelen gesprekken, inter-

Poolcirkel.’ Adriaan van Dis: ‘Mulisch zei

views en workshops plaats. In de Willem

altijd: Je moet als schrijver oppassen dat

REPORTAGE – ‘Ik voel mij beschaamd.

Burgerzaal interviewen leerlingen schrij-

je niet bekend wordt om de verkeerde

Jullie gemiddelde leeftijd is 16,2 jaar.

vers. Roland en Christel van het Newman

dingen.’ Net als generatiegenoot Van

Dat is precies de leeftijd van mijn Nokia’,

College in Breda voelen Ronald Giphart,

Kooten is hij niet enthousiast over de

zegt Kees van Kooten tegen een zaal

Adriaan van Dis en Robert Vuijsje aan de

enorme opmars van nieuwe media.

vol scholieren tijdens de Dag van de

tand over hun schrijverschap. Giphart:

Het verstoort de concentratie. Van Dis:

Literatuur 2013 in de Doelen in Rotter-

‘Het mooie aan schrijven is dat je mensen

‘Als schrijver durven wij juist stilte toe te

dam. Het eendaagse festival is een ont-

regisseur kunt laten zijn in hun eigen

laten in ons leven. Ik heb wel een tijdje

moeting tussen middelbare scholieren

hoofd. De lezer is de baas.’ Dat verandert

getwitterd, ik had binnen een half uur

en schrijvers, die boeiende gesprekken,

wanneer er een filmregisseur met je werk

1760 volgers. Het kan. Maar jullie moe-

een botsing van generaties en grappige

aan de haal gaat. Van Dis: ‘Als je een ver-

ten nog zestig jaar mee. Zestig jaar lang

foto’s tim leguijt

situaties oplevert.

filming toestaat, moet je het vrijlaten, het

twitteren? Hou toch op.’ Luid gelach uit

is een ander kunstwerk.’ Dat blijkt lastig,

de zaal.

‘Literatuur is het leven zelf,’ zegt prinses

weten alle drie schrijvers uit ervaring.

Laurentien bij de feestelijke dagopening,

Giphart: ‘Ik ook van jou vind ik een draak

Giphart brengt nog een vervelend neven-

waarbij een danser van iLL Skill Squad

van een film geworden. Er komt een borst-

effect van nieuwe media ter sprake: de

gevaarlijk dicht om haar heen cirkelt.

vergroting in voor. Je weet hoe dat zit: in

ongeremdheid waarmee mensen hun

Van Kooten wil bij zijn plenaire begroeting

de Nederlandse film is nooit geld. Hadden

commentaar spuien. ‘Joost Zwagerman

ook even zijn ei kwijt over een persoon-

ze blanke vla laten opdrogen en daarin

zei laatst tegen mij: als ik mezelf wil

lijke ergernis: mobiele telefoons. Voor

gekneed.’ Christel: ‘Daar genoot u niet

googelen, dan google ik eerst jou. Dan

hem geen iPhone of Blackberry, de afwe-

van?’ Giphart: ‘Nee.’

valt het daarna altijd weer mee ...’ Van Dis: ‘Het is woordbraaksel. Lees het niet!

zigheid van intensieve gebruikers is hem

facebook

En richt je er niet naar. Als ik mijzelf zou

dingen.’ Hij verwoordt zijn aversie in een

Dan komt het gesprek op (nieuwe) media.

moeten googelen, kan ik me beter

gedicht: ‘Staren laat je ogen vasthaken /

Facebook, Twitter en tv – hoe ga je daar

ophangen.’

een verschrikking. ‘We missen zo veel

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

de regel bedacht: alléén als het iets met

D e B i b l i o t h e e k op school De Bibliotheek op school Na een succesvolle aanpak voor de basisschool wordt De Bibliotheek op school uitgebreid naar het voortgezet onderwijs. Die uitbreiding biedt bibliotheken een strategische aanpak voor structureel samenwerken met het voortgezet onderwijs gericht op het meetbaar bevorderen van het leesplezier, het stimuleren van de taalontwikkeling en het verbeteren van de informatie- en mediavaardigheden van leerlingen. Kunst van Lezen legt in 2013 de prioriteit bij het vmbo en de deskundigheidsbevordering van docenten, mediathecarissen en educatief specialisten van de bibliotheek. Het startpunt van de samenwerking is niet het aanbod van de bibliotheek, maar het gesprek tussen de bibliotheek en de bestuurder van de school op strategisch niveau.

Als partner denkt de bibliotheek mee en stelt met de school een gezamenlijke visie vast. Centraal staan vragen als: hoe kan de bibliotheek uw school ondersteunen bij het verbeteren van de lees- en mediaprestaties van de leerlingen en wat nodig is om dit te realiseren?

foto jørgen koopmanschap

34

MEER INFORMATIE

De visie van de school op

Adviesbureau voor biblio-

lezen en mediawijsheid is

theken, mediatheken en

richtinggevend. Binnen

onderwijs

De Bibliotheek op school

Floralaan Oost 78

zullen beproefde projecten

5643 JB Eindhoven

als Biebsearch, 4you!,

040-211 34 49

My life Story, Leeskr8!, de

Contactpersoon:

Weddenschap, Read2Me!

Marleen Wijnen

worden geĂŻntegreerd.

info@kunstvanlezen.nl www.kunstvanlezen.nl

Vrij Lezen en Leesdok

Vrij Lezen

35

Leesdok

foto shutterstock

Leesdok is ontwikkeld vanuit de behoefte van docenten In het schoolbrede project

om de leestijd efficiĂŤnter te gebruiken en meer grip op

Vrij Lezen is leesplezier

de leesontwikkeling te krijgen. In dit systeem werken

het sleutelwoord. Als leer-

docenten en leerlingen samen aan de leesontwikkeling.

lingen lezen leuk gaan vinden, raken zij gemoti-

Leesdok biedt een doorlopende leerlijn voor lezen, waarbij

veerd om meer leeskilometers te maken. Niet alleen is dat

aandacht is voor zowel leesvaardigheid als belevend lezen

een stimulans voor hun leesvaardigheid, het draagt ook bij

en leesattitude. De leerling bouwt een leesportfolio op

aan achtergrondkennis en woordenschat.

(Mijn leesdok), waarbij het ontwikkelen van leesplezier

Vrij Lezen bestaat uit een vijfstappenplan waarmee school-

vooropstaan. Een belangrijke component van Leesdok is

breed kan worden ingezet op betere leesvaardigheid. Belang-

dat de docent gesprekken voert met de leerling over zijn

rijk is, dat u als deelnemende school voldoende tijd vrijmaakt

of haar leesontwikkeling. Door die motiverende gesprek-

voor vrij lezen en dient te zorgen voor rust tijdens de leesmo-

ken krijgen leerlingen meer grip op hun leesontwikkeling

menten. Dat kan bijvoorbeeld door drie maal per week een half

en wordt vooruitgang zichtbaar. Voor elk leesniveau biedt

uur in te roosteren, waarop de hele school tegelijkertijd leest –

Leesdok een niveaukaart, waarop beschreven staat wat er van de leerling wordt verwacht

van brugklassers tot eindexamenleerlingen. Een van de uitgangspunten is dat leerlingen het leuk moeten vinden om te

MEER INFORMATIE

op het gebied van leeshouding,

lezen. Daarom helpt de leerkracht of mediathecaris actief mee

CED-Groep

kennis en vaardigheden.

om lectuur te zoeken die hen interes-

Postbus 8639

Leesdok kan het beste op een

MEER INFORMATIE

seert.

3009 AP Rotterdam

vast leesuur per week worden

CPS

Ter ondersteuning van Vrij Lezen is

(010) 407 15 99

ingeroosterd. Voor dit uur

Plotterweg 30

een brochure ontwikkeld en een film.

Contactpersoon:

heeft de ced-Groep een format

3821 BB Amersfoort

Op de website van cps is het artikel

Mirjam de Bruijne

ontwikkeld. Leesdok kan zowel

Telefoon (033 453 43 43

Beter lezen in vijf stappen vrij te

(m.debruijne@cedgroep.nl)

in de onderbouw als in de

Contactpersoon:

downloaden.

en Regine Bots

bovenbouw worden ingezet.

Lucia Fiori

(r.bots@cedgroep.nl)

www.cps.nl

www.leesdok.nl

V M B O - H AVO - V W O

en het maken van leeskilometers (op het goede niveau)

LeesCase

foto ced-groep

36

MEER INFORMATIE CED-Groep Postbus 8639 3009 AP Rotterdam Telefoon (010) 407 15 99 Contactpersoon: Ed Olijkan www.leescase.nl leescase@cedgroep.nl Prijs: een jaarlicentie voor Leescase kost 350 euro. Tot aan de zomervakantie 2013 geldt een speciaal aanbod: voor de introductieprijs van 295 euro krijgt de school de beschikking over de hele jaargang 2013-2014 plus de vijf afleveringen die in de periode v贸贸r juni 2013 zijn verschenen.

Fictielezen in het vmbo

37

Hoe werkt Leescase?

Leescase

Leescase stelt iedere maand een nieuwe titel

LeesCase is een website met lessen

centraal, die aansluit bij de belevingswereld van

jeugdliteratuur voor de onderbouw van

de doelgroep. In het afgelopen jaar kwamen

het vmbo. Doel is leerlingen in contact

onder meer Wraak van Daniëlle Bakhuis, Ik kan

te brengen met boeken, hen leeserva-

nog steeds niet vliegen van Anna Woltz en Black-

ring te laten opdoen en hen aan te zet-

out van Tineke Hendriks aan bod.

ten tot verder lezen. Daarnaast werkt

De lessen van Leescase zijn opgezet volgens een

LeesCase stelselmatig aan de doelen van

vaste didactische opzet. In de voorbereidingsfase

het referentiekader op het gebied van

worden activiteiten vóór het lezen gedaan, zoals

fictie.

voorkennis activeren en oriëntatie op het thema.

Elke maand verschijnt er een nieuwe

Daarna volgt de verwerkingsfase, waarin verschil-

aflevering van LeesCase, waarin een recent

lende onderdelen aan bod komen: greep krijgen

jeugdboek centraal staat. Bij het leesfrag-

op de tekst, belevend lezen (het benoemen van

ment zijn opdrachten gemaakt volgens een

de emoties van de personages en de empathie

vaste didactische opbouw: van begrijpen

van de leerling met de hoofdpersoon) en beoor-

via beleven naar evalueren. Er is een duide-

delend lezen (het vormen van een oordeel over de

lijke handleiding voor de docent, waarin

tekst). Er wordt afgesloten met een verbeeldings-

ook is aangegeven welke doelen van het

fase. Daarin voeren de leerlingen een keuze-

referentiekader de aflevering bestrijkt, en

opdracht uit, geïnspireerd door het fragment.

er zijn werkbladen voor de leerlingen die

Dit kan van alles zijn: het schrijven van een ver-

de docent kan downloaden en kopiëren.

volg aan het fragment, het uitbeelden van perso-

Elke aflevering van LeesCase bevat tevens

nages of het spelen van het fragment, het tekenen

uitgebreide achtergrondinformatie over

of schilderen van een scène.

boek, thema en schrijver.

Elke aflevering bevat stof voor ongeveer twee

Belangrijke criterium bij de boekenkeuze is

lesuren.

of de boeken aansprekend zijn voor vmboleerlingen én of ze verkrijgbaar zijn.

VMBO 1 | 2

Vervolgens wordt het boekfragment voorgelezen.

38

Leesmonitor Leesmonitor Wie op de hoogte wil blijven van actueel onderzoek op het gebied van leesbevordering en leesbeleid, kan terecht op Leesmonitor, de website van het kennis- en expertisecentrum van Stichting Lezen. Op Leesmonitor worden inzichten uit onderzoek, of dat nu wetenschappelijk, toegepast of marktonderzoek is, vertaald naar artikelen en nieuwsberichten.

U vindt er antwoord op vragen als: hoe scoren Nederlandse scholieren op het gebied van leesvaardigheid? Hoe waarderen zij boeken in vergelijking met andere media? En welke factoren bepalen hun literatuurkeuze?

De website is systematisch en thematisch geordend, zodat u zich snel en eenvoudig een beeld kunt vormen van de wetenschappelijke actualiteit. De kennisbank is bedoeld voor een breed publiek: van intermediairs, zoals bibliothecarissen die zich bezighouden met leesbevordering, docenten op de middelbare school die verantwoordelijk zijn voor het lees- en literatuuronderwijs, tot journalisten, beleidsmakers, uitgeverijen en boekverkopers.

Dit jaar verscheen ook een printeditie ter gelegenheid van het wetenschappelijk congres dat Stichting Lezen iedere twee jaar organiseert. Daarin passeren recent verworven inzichten de revue en geven toonaangevende professionals hun visie op leesbevordering.

Ge誰nteresseerden kunnen het tijdschrift aanvragen via www.leesmonitor.nu

Onderzoek: d e l e e s w e re l d v a n s c h o l i e re n

39

ONDERZOEK – Digitalisering is een heet

gedrag, leesattitude, literatuurkeuze, boeken-

vinden tussen het gebruik van audiovisuele

hangijzer voor iedereen die zich bezighoudt

bezit, bibliotheekbezoek, de bekendheid met

en digitale media, en het aantal momenten

met leesbevordering. Gaat het gebruik van

leescampagnes en gebruik van verschillende

dat kinderen doorbrengen met een boek,

audiovisuele en digitale media ten koste

media.

krant of tijdschrift. De onderzochte vijftien-

van het lezen van boeken? Recent onder-

jarigen vormen een heterogene groep,

zoek onder scholieren wijst uit dat de con-

leesinteresse

currerende werking tussen gedrukte en

Uit de verkregen data blijkt dat de belang-

lieren die zowel gedrukte als digitale media

audiovisuele of digitale media genuan-

stelling voor boeken afneemt met de leeftijd.

uit de weg gaan tot allesverslinders die alles

ceerder ligt dan vaak wordt aangenomen.

Dat was eerder waargenomen, maar – anders

lezen wat ze tegenkomen en daarbij weinig

dan vaak wordt verondersteld – vond Huys-

onderscheid maken tussen de drager – papier

Dat lezen belangrijk is en blijft, is evident.

mans geen specifieke leeftijd waarop de lees-

of digitaal medium.

Goede taalbeheersing en leesvaardigheid zijn

interesse ombuigt. De belangstelling voor

belangrijke voorspellers van schoolsucces en

boeken neemt gradueel af vanaf het moment

leesplezier

de maatschappelijke positie die na de studie

dat kinderen zelf leren lezen. Twee op de drie

De belangstelling voor het lezen van boeken

wordt bereikt. Voor een goede tekstuele gelet-

zevenjarigen zegt iedere dag een boek te

neemt dus af met leeftijd, terwijl de aandacht

terdheid is veel lezen onontbeerlijk; lezen is

lezen. Dit aantal zakt naar 20 procent bij

voor sociale media en mobiele communicatie

een vaardigheid die onderhouden moet wor-

vijftienjarigen, terwijl de belangstelling voor

juist groeit, zoveel is duidelijk. Maar als er al

den. Vaak lijkt het mis te gaan bij de overstap

audiovisuele en digitale media bij deze leef-

een causaal verband is, dan geldt dit maar

naar het middelbaar onderwijs. Leerlingen

tijdsgroep een piek bereikt.

voor een deel van de kinderen. Een andere

bestaande uit verschillende typen, van scho-

belangrijke conclusie van het onderzoek:

krijgen meer huiswerk en meer belangstelling voor andere bezigheden. Tezamen vormen die

vijftienjarigen zijn anders

leesbevorderende activiteiten van ouders

activiteiten een forse concurrentie voor de tijds-

Het lijkt voor de hand liggend om die twee

hebben een groter effect dan scholen, biblio-

besteding, en de frequentie waarmee tieners

tegengestelde bewegingen met elkaar in

theken, boekwinkels en leesbevorderende

onderuitzakken met een boek neemt af.

verband te brengen. Hoe meer tijd wordt

campagnes. En: hoe meer nadruk wordt

besteed aan de computer en mobiel, hoe

gelegd op leesplezier, hoe groter de kans

minder tijd er overblijft voor lezen. Inderdaad

dat scholieren voor hun plezier blijven lezen.

leeswereld Waar gaat het mis? Om die vraag te kunnen

vond Huysmans een negatieve samenhang

Bron: Van woordjes naar wereldliteratuur. De lees-

beantwoorden bracht onderzoeker Frank

tussen de leesfrequentie en het digitale en

wereld van kinderen van 7-15 jaar. Frank Huysmans, WareKennis.

Huysmans in opdracht van Stichting Lezen

mobiele mediagebruik. Echter, wanneer de

de leeswereld van jongens en meisjes in het

resultaten voor vijftienjarigen apart werden

basisonderwijs en de onderbouw van het

geanalyseerd, verscheen een ander plaatje:

MEER WETEN?

voortgezet onderwijs in kaart. Hij onderwierp

de negatieve correlatie verdween. Binnen deze

U vindt deze studie plus andere interessante

1292 kinderen aan een vragenlijst over lees-

leeftijdsgroep was geen duidelijk verband te

onderzoeken terug op www.leesmonitor.nu

L e z e n v o o rd e l i j s t . n l

40

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

Lezen op niveau

opmaak en bevat een zoekfunctie,

achtergrond

samenvattingen en een blog. Leerlingen

Lezen voor de lijst is een project van de

De belangrijkste succesfactor voor de

kunnen nu ook hun eigen ‘boekenkast’

Universitaire Lerarenopleiding van de

literaire ontwikkeling is het lezen van

aanmaken, waarin ze de door hen gele-

Rijksuniversiteit Groningen. De zes lees-

het juiste boek op het juiste moment.

zen titels gemakkelijk kunnen terugvin-

niveaus die op deze website worden ge-

Lezenvoordelijst.nl ondersteunt leerlin-

den. Recent is een database aangemaakt

bruikt, komen voort uit het onderzoek

gen en docenten bij de keuze en verwer-

voor leerlingen in de onderbouw. Daar-

van Theo Witte (2008), Het oog van de

king van Nederlandse literatuur en kan

in zijn titels te vinden met dezelfde lees-

meester. Een onderzoek naar de literaire

een praktisch hulpmiddel zijn bij het

niveau-indeling, die aansluiten bij de

ontwikkeling van havo- en vwo-leerlin-

kiezen van geschikte titels voor de

belevingswereld van een jongere doel-

gen in de tweede fase. De website Lezen

leeslijst.

groep. Op de docentenpagina's krijgen

voor de lijst richt zich hoofdzakelijk op

docenten letterkundige en didactische

leerlingen en docenten in de bovenbouw

informatie bij de boeken aangeboden.

van het voortgezet onderwijs. Aan een

De website Lezenvoordelijst.nl bevat

Hiermee kunnen zij hun literaire kennis

uitbreiding naar Engelse, Franse, Duitse en wereldliteratuur, wordt gewerkt.

een catalogus van tweehonderd titels,

over de boeken vergroten en de leerlin-

die zijn ingedeeld naar zes leesniveaus;

gen naar een hoger leesniveau leiden.

van zwakke lezers in havo 4 tot en met

Ook helpt de catalogus bij het samen-

excellente leerlingen in gymnasium 6.

stellen en actualiseren van de boeken-

De website heeft een aantrekkelijke

collectie op school.

www.lezenvoordelijst.nl

Wh y i l o v e t h i s b o o k . c o m

41

Kees van Kooten over Het Dwaallicht van Willem Elsschot ‘Pas bij de tiende keer lezen, begreep ik dat Elsschot de meester is van de puntkomma. Het Dwaallicht is mijn favoriete boek.’

Yannick (18 jaar) over Godverdomse dagen op een godverdomse bol van Dimitri Verhulst ‘Dit boek is een boek dat je niet

Videoboodschap van 1 minuut

zomaar naast je neerlegt. Elke zin klopt, elk woord staat op de juiste

Waarom willen we negatieve recensies

schrijvers en andere lezers aan het

lezen? vroeg Marc Barteling, initiatief-

woord over hun favoriete boeken. Bar-

nemer van de website Why I love this

teling neemt alle video's zelf op;

book, zich af. Van een positieve aan-

enthousiaste lezers kunnen zich aan-

Freek de Jonge over De vergelding

beveling worden mensen veel geluk-

melden kan via de website. In samen-

van Jan Brokken

kiger.

werking met scholieren.com zijn 150

‘De pure sfeer van het dagelijks leven.

filmpjes opgenomen van middelbare

Dat heeft hij fantastisch en meeslepend

scholieren die vertellen over hun favo-

beschreven. Ik heb het met veel

Barteling bedacht een nieuwe vorm van

riete boeken. Deze enthousiaste verha-

plezier ademloos uitgelezen.’

boekreflectie: een korte videobood-

len kunnen aarzelende leerlingen over

schap waarin een lezer vertelt waarom

de streep trekken en ondersteunen in

een boek hem of haar zo heeft geraakt.

hun keuze van boeken voor de leeslijst.

De video’s duren ongeveer een minuut en laten kinderen, jongeren, docenten,

www.whyilovethisbook.nl

H AVO - V W O 4 | 5 | 6

plaats.’

42

Handige websites

We b s i t e s v o o r d o c e n t e n

43

VAKCOMMUNITY NEDERLANDS De vakcommunity Nederlands is behalve een website ook een mailinglijst, en wel een die onmisbaar is voor docenten die op de hoogte willen blijven. Op de vakcommunity Nederlands van Digischool infomeren docenten Nederlands en mediathecarissen elkaar over actuele ontwikkelingen in hun vakgebied.

DBNL.ORG De website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren bevat duizenden gedigitaliseerde werken uit de periode van de middeleeuwen tot nu. U vindt er literaire teksten, taalkundige werken en vele teksten over de cultuurgeschiedenis van Vlaanderen en Nederland. Verder staan er op de site foto’s, illustraties, brieven, video’s en geluidsfragmenten. Voor docenten én leerlingen is het een zeer uitgebreide, informatieve digitale bron over literatuur.

LITERATUURONDERWIJS.ORG Een startpagina binnen taalunieversum.org met onderzoeksbeschrijvingen, samenvattingen van artikelen uit vaktijdschriften, projecten, nieuws, links en een agenda over literatuuronderwijs. Ook is er de publicatie Literatuuronderwijs in Nederland en Vlaanderen te downloaden, die een overzicht geeft van wat bekend is over literatuur-

LEESPLEIN.NL foto annemarie terhell

Wie op de hoogte wil blijven van kinder-en jeugdboeken kan terecht op Leesplein, de website van de Stichting Bibliotheek.nl. Actuele nieuwsberichten worden dagelijks bijgewerkt, daarnaast biedt de website een uitgebreid recensiearchief, informatie over schrijvers en illustratoren, een agenda met boekbewerkingen in theater en bioscoop, een overzicht van vakliteratuur en en de projectenbank Taal en Lezen. Er is een aparte sectie voor 12- tot 16-jarigen: Jeugdboekenplein.

DOCENTEN

onderwijs in het Nederlandse taalgebied.

44

We b s i t e s v o o r l e e r l i n g e n

LEESKR8.NL Met Leeskr8! ontdekken vmbo-leerlingen dat ze meer lezen dan ze denken. Het project benadert lezen als ontspannende bezigheid, waarbij niet alleen leesboeken, maar ook informatieve boeken, kranten, strips en tijdschriften worden betrokken. Leeskr8! bestaat uit een film en een website, een spel en een lesmodule. Daarnaast is er een gratis app beschikbaar.

FICTIEDOSSIERVMBO.NL Vanuit het vmbo-onderwijs zijn geen vastomlijnde criteria voor ‘getolereerde’ fictiewerken bekend. In principe mogen leerlingen alles lezen, bekijken en beluisteren, maar dat maakt kiezen eerder ingewikkeld dan eenvoudiger.

Op www.fictiedossiervmbo.nl kunnen leerlingen en docenten luisterboeken, voorstellingen en muziek selecteren of een leeslijst samenstellen.

YOUNGADULTBOOKS.NL Het Young Adult Books-magazine is een laagdrempelig informatief tijdschrift over boeken voor middelbare scholieren, dat is ingedeeld naar (sub)genres, zoals detec-

V M B O - H AVO - V W O

tives, chicklit, humor, fantasy, graphic novels en oorlogsboeken. Op de bijbehorende website worden nieuwsberichten, recensies, prijsvragen en video’s met schrijversinterviews geplaatst.

BOEKENZOEKER.ORG De Boekenzoeker is een zoekmachine voor jongeren tussen acht en achttien jaar in drie leeftijdscategorieën. De Boekenzoeker geeft boekentips op maat voor wie een profiel aanmaakt en zijn of haar leeftijd, hobby’s en leesvoorkeuren aangeeft. Niet alle jeugdboeken zijn opgenomen: het is de bedoeling dat leerlingen juist kennismaken met boeken waar ze zelf niet zo snel voor zouden kiezen.

45

JONGERENLITERATUURPLEIN.NL Jongerenliteratuurplein is een website voor jongeren vanaf vijftien jaar. Bezoekers vinden hier boekennieuws, boekideeën, gedichten en interviews met schrijvers, illustratoren en bijzondere jongeren, zoals de kandidaten voor de Jonge Dichter des Vaderlands. Daarnaast bevat de website een literaire agenda en worden er tips gegeven voor de leeslijst.

LITERATUURPLEIN.NL Literatuurplein is een uitgebreide website waar bezoekers inspiratie kunnen opdoen en op de hoogte kunnen blijven van ontwikkelingen in de literatuur. Naast een nieuwsoverzicht, recensies, een forum en een literaire agenda zijn op deze website ook auteursfilmpjes te bekijken. Iris en Klaas Koppe maakten speelse video’s over onder anderen J. Bernlef, Jeroen Brouwers, Hafid Bouazza, Wim de Bie en Gerbrand Bakker.

LITERATUURGESCHIEDENIS.NL Literatuurgeschiedenis.nl bevat een overzicht van de literatuurgeschiedenis van Hebban olla vogala tot Tirza. De website is opgezet als digitaal leerboek dat begint bij de Middeleeuwen en eindigt bij de eenentwintigste eeuw. In negentig hoofdstukken wordt de geschiedenis van de Nederlandse literatuur verteld, omringd door pagina’s

LEESMIJ.NU Leesmij! presenteert literatuur op een manier die aansluit bij de leefwereld van jongeren. In prikkelende video's worden leerlingen verleid tot het lezen van een roman die zij kunnen opnemen op hun literatuurlijst. De website kan worden gebruikt in de klas, bijvoorbeeld bij de behandeling van specifieke titels of auteurs. Ook kunt u aanhaken bij literaire activiteiten als de Boekenweek en Nederland Leest. Alle gebruiksmogelijkheden staan overzichtelijk omschreven op de docentenportal: docenten.leesmij.nu.

H AVO - V W O

over afzonderlijke teksten, schrijvers en thema’s, en voorzien van diverse extra’s.

Prijs voor de Beste Leesomgeving MEER INFORMATIE Passionate Bulkboek Postbus 25264 3001 HG Rotterdam Telefoon (010) 276 26 26 Contactpersoon: Wilma van Raamsdonk www.jongejury.nl

foto maria รถhrn

46

D e m e d i a t h e e k s t a a t c e n t ra a l De winnaar van 2012

47

Prijs voor de Beste Leesomgeving

INTERVIEW – De mediatheek van het Sint-

willen graag een boek lenen dat er mooi uit-

Joriscollege in Eindhoven heeft knusse

ziet, daarom besteden we grote zorg aan onze

Een goede leesomgeving is belangrijk

leeshoekjes, een opgeruimde en huiselijke

collectie. Alle boeken die hier terugkomen

voor het leesklimaat op school. Om

sfeer, wisselende exposities, hoge uitleen-

maken we eerst weer schoon. Dat heeft een

die reden reiken Stichting Lezen en

cijfers en won daarmee de Prijs voor de

positieve invloed op het leengedrag van de

Passionate Bulkboek ieder jaar de

Beste Leesomgeving 2012. Mediathecaris

leerlingen. We organiseren ook regelmatig

Prijs voor de Beste Leesomgeving uit;

Loekie Ruissen: ‘Ook na de prijs zijn wij

actuele exposities rond boeken. Dat kan een

een prijsvraag waarmee leerlingen,

hard aan de weg blijven timmeren om onze

thema zijn, een leesbevorderingcampagne

docenten en mediathecarissen op

mediatheek zo gebruikersvriendelijk moge-

zoals de Boekenweek, de Jonge Jury of

scholen geprikkeld worden om na te

lijk te maken. We hebben nu ook e-readers

Nederland Leest. Maar ook een project bin-

denken over de leesomgeving op

en een nieuw uitleensysteem.’

nen school. Zo komen er ook weer leerlingen

school.

binnen die hier minder vaak komen, om te

De Prijs voor de Beste Leesomgeving

zien of hun werk erbij hangt.’

bestaat uit een boekenpakket ter waarde van duizend euro dat wordt

met zorg is ontworpen en uitgevoerd’, oordeelde de jury van de Prijs voor de Beste

Stuur een foto

uitgereikt aan de leerlingen. Scholieren

Leesomgeving. Mediathecaris Loekie Ruissen:

Leerlingen die hun mediatheek waarderen,

kunnen zelf hun school kandidaat

‘Veel leerlingen komen hier graag. De hele

kunnen een foto van hun leesomgeving insturen

stellen en de leesomgeving van hun

dag door zitten er groepjes leerlingen te

via info@passionatebulkboek.nl. De inzendtermijn

school aanmelden. In een vervolg-

studeren of te lezen op de bank of op de zit-

voor 2013 is reeds gesloten, maar insturen voor

traject moet blijken wat de sterke

zak. De mediatheek is een rustpunt in deze

de prijs van volgend jaar kan tot 1 mei 2014.

punten zijn van de leesomgeving en

drukke school.’

De leerling dient bij de aanmelding de naam, het

of de school in aanmerking komt voor

De mediatheek van het Sint-Joriscollege

adres en het e-mailadres van de school te ver-

de prijs. Docenten en mediathecarissen

werd enkele jaren geleden in samenwerking

melden. Na de voordracht neemt de organisatie

zijn ook betrokken bij de aanvraag,

met een binnenhuisarchitect opnieuw inge-

contact op met de mediathecaris van de school

maar zijn liefst niet degenen die het

richt met nieuwe kasten, meubilair, vloer-

om de inzending compleet te maken. Hij of zij

initiatief hebben genomen. Wel kun-

bedekking en verlichting. Ook de collectie

beantwoordt een aantal vragen om aan te geven

nen zij de leerlingen aansporen, assis-

werd stevig onder handen genomen. Verouder-

wat de sterke punten van de mediatheek zijn, bij-

teren en inspireren om de eerste stap

de of beschadigde boeken werden afgeschre-

voorbeeld speciale loungeplekken, een inspire-

tot aanmelding te doen.

ven of gerepareerd, en er werden nieuwe

rende inrichting of een aantrekkelijke presentatie

titels aangeschaft. Loekie Ruissen: ‘Leerlingen

van het leesaanbod.

V M B O - H AVO - V W O

‘Een moderne, smaakvolle omgeving die

1018 vr Amsterdam Postbus 16518 1001 ra Amsterdam www.lezen.nl

foto willem popelier

Nieuwe Prinsengracht 89