Samenspel voor een betekenisvol leven

De eerste helft van dit jaar hebben we met collega’s, cliënten en verwanten goed nagedacht over de toekomst van onze organisatie. We zochten naar antwoorden op vragen als: waar gaan we samen naar toe met Aveleij n? Hoe helpen we in de toekomst mensen met complexere zorgvragen? Kunnen we iedereen nog wel helpen als er over een aantal jaren onvoldoende collega’s zij n te vinden? Hoe en met wie gaan we dat doen? En hoe dragen we met elkaar bij aan een betere leefomgeving, zodat mensen met een verstandelij ke beperking zelf meer mee kunnen doen in de samenleving?

Tij dens dit gezamenlij ke onderzoek gingen we, naast het verzamelen van feitelij ke informatie, vooral uitgebreid met veel verschillende mensen binnen en buiten Aveleij n in gesprek. Uit al deze verhalen kwamen goede voorbeelden, onzekerheden en zekerheden, bemoedigende of juist moeilij ke omstandigheden naar voren. Deze verhalen van cliënten, collega’s, ouders en andere betrokkenen vormden samen met de Visie 2030 van de VGN de inspiratie voor ons eigen toekomstverhaal: Samenspel voor een betekenisvol leven.

Ons toekomstverhaal is het vertrekpunt voor onze reis de komende jaren. Het vertelt over hoe we onze cliënten goed kunnen blij ven ondersteunen bij een leven vol betekenis, in de uitdagende tij d die op ons af komt.

We kunnen én willen het niet alleen!

Wij zij n Aveleij n. Al meer dan 50 jaar staan wij klaar voor mensen met een verstandelij ke beperking. Onze voorgangers zij n gestart met gezinsvervangende tehuizen. Door hen kregen mensen met een verstandelij ke beperking de kans om mee te doen. Vanuit kleinschalige locaties en met oprechte aandacht. Tot op de dag van vandaag werken we zo. Want een leven vol betekenis voor iedereen, dat is waar wij voor staan. Een leven waarin jij ertoe doet. En wat jij doet, ertoe doet. De wereld om ons heen is fl ink in beweging. De zorgvraag van cliënten wordt zwaarder. Het aantal zorgmedewerkers neemt af. De zorg wordt duurder. Het klimaat verandert. Het nieuws van alle dag vult ons hoofd. Allemaal ontwikkelingen die vragen om een antwoord. Aveleij n staat er goed voor, maar de toekomstige uitdagingen zij n groot. Zo groot dat we deze niet alleen binnen Aveleij n kunnen oplossen. We zullen met anderen aan de slag moeten gaan om ons ideaal waar te kunnen blij ven maken.

Het is tij d om in samenspel te werken aan oplossingen voor de toekomst. Doe (speel) je met ons mee?

Leven vol betekenis

Iedereen heeft dromen, wensen en talenten. Deze laten uitkomen is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Aveleij n helpt mensen met een verstandelij ke beperking de volle rij kdom van het leven te ervaren. Zo werken we aan een leven vol betekenis voor iedereen.

Onze samenleving kent een grote diversiteit aan mensen. Iedereen kent zij n kwetsbaarheden en kan daarbij hulp gebruiken. Onze maatschappij is best ingewikkeld. Ook mensen met een verstandelij ke beperking hebben steun nodig om de volle rij kdom van het leven te ervaren. Niet voor even, maar vaak langdurig. Steun om zichtbaar te zij n in hun kracht én kwetsbaarheid. Steun om hen weerbaar te maken en hen zelfb ewust te laten zij n in hun deelname aan de maatschappij . We willen nu en in de toekomst die steun geven en trouw blij ven aan onze waarden.

Ontmoeten, ontwikkelen en ondersteunen

Door oprechte aandacht, ontmoeten we elkaar echt. In gesprekken gaan we na wat er voor eenieder op het spel staat, zodat iedereen zich kan ontwikkelen. Bij de ondersteuning gaan we uit van wat wél kan. We stimuleren mensen met een beperking en hun omgeving om zelf beslissingen te nemen over hun leven. Niet alleen, maar samen met anderen die voor hen belangrij k zij n zoals familie, collega’s, vrienden en begeleiders.

Zachte hints op een aards tranendal

Mariska (begeleider) zit in de huiskamer. Ze vertelt dat ze naar mij gaat voor het jaargesprek. De bewoners vragen wat dat inhoudt, zo’n jaargesprek, waarop Mariska uitleg geeft. Leo zegt tegen Mariska: “Zeg maar tegen de manager dat jullie als team, mij mij n eigenwaarde hebben teruggegeven!”

Wil je verder lezen? Scan de QR code en lees online verder.

Het spel verandert…

Het vinden van nieuwe collega’s is lastig. Op de Twentse en Achterhoekse arbeidsmarkt gaan meer mensen met pensioen dan dat er schoolverlaters bijkomen. In 2040 moeten, als we niks doen, 1 op 4 mensen in de zorg werken, in plaats van 1 op de 7 nu. Dat is onhaalbaar en onbetaalbaar.

We zien dat de zorgvraag van mensen met een verstandelijke beperking toeneemt. Doordat zij ouder worden (vergrijzing), maar ook doordat zij vaker meerdere hulpvragen tegelijk hebben (complexiteit). Dit zien we terug in de cijfers; de indicaties van cliënten liggen hoger in vergelijking tot een aantal jaren geleden. Daarnaast doen ook steeds meer mensen met een licht verstandelijke beperking een beroep op professionele zorg. Het leven is voor hen soms te ingewikkeld geworden. Steeds minder mensen in onze maatschappij hebben de tijd en het geduld om hen te helpen.

De druk op de budgetten neemt toe. Dit gaat ook de gehandicaptensector raken. De concurrentie tussen zorgorganisaties moet plaats maken voor samenwerking. In tijden van krapte bundelen we onze krachten.

Wie legt verantwoording af aan wie?

Op sociaal en emotioneel gebied heb ik een beetje een handicap. Er wordt gezegd dat ik moet leren omgaan met mijn triggers. Ik weet dat ik veel behoefte heb aan duidelijkheid, dat vraag ik ook van mijn begeleiders. Maar dat valt niet altijd in goede aarde.

Een tijdje terug was mijn persoonlijk begeleider ziek. Maar dat wist ik niet. Stond er ineens iemand anders naast me. Daar schrok ik van en ik raakte

uit mijn doen. Toen mijn begeleider weer terug was vroeg ik haar of ze zich alsjeblieft in vervolg ook bij mij wilde afmelden als ze ziek was. Daar werd ze geïrriteerd over. Ze verhief haar stem, want zij dacht dat ze aan mij verantwoording moest afleggen. Ik merkte dat ik op dat moment ook boos werd. Het was geen goed gesprek.

Uiteindelijk heeft zij erover nagedacht, en ik ook. In het volgende gesprek zei ik tegen haar ‘ik heb jou getriggerd.’ Ze begon te lachen en zei ‘ja, dat klopt.’ We hebben het erover gehad dat ze bij mij te ingewikkeld denkt. Ik wil graag als gelijkwaardig persoon gezien en behandeld worden. Een begeleider zei eens tegen mij: ‘wij zijn hulpverleners, jij bent cliënt. We zijn geen vrienden of familie.’ Omdat ik al moeite heb om mensen te vertrouwen, heeft deze opmerking bij mij echt een muur opgezet. Ik wil niet gezien worden als cliënt, maar als mens. Jij bent misschien wel hulpverlener, en ik cliënt. Maar we zijn ook gewoon allebei onszelf. En dan ga je normaal met elkaar om.

We kunnen het niet meer alleen!

vitaal samenspel

De genoemde uitdagingen kunnen we alleen als gehele samenleving succesvol oppakken. Aveleijn neemt hierin het voortouw, omdat wij er in geloven. Samen met iedereen die ook wil bijdragen aan een betekenisvol leven en een betekenisvol leven wil leiden, werken wij aan oplossingen. Samen met mensen met een (verstandelijke) beperking, verwanten, vrijwilligers, medewerkers, andere organisaties, buren en werkgever. Iedereen doet mee. Want we geloven dat we de problemen kunnen oplossen vanuit onze idealen. Het is aan ons allemaal om te laten zien wat mensen met een beperking wél kunnen. Er kan vaak veel meer dan we denken.

Voor de meesten van ons geldt dat we opgroeien bij onze ouders. Het gezin waarin we groot worden, onze natuurlijke gemeenschap, is een gegeven. We kiezen het niet zelf uit. De ervaringen uit onze jeugd vormen ons een leven lang. Vriendschappen die we tijdens ons leven sluiten, vormen onze persoonlijke gemeenschap. Vrienden krijg je alleen niet vanzelf; vrienden maken vraagt om initiatief en onderhoud. Aveleijn is ook een gemeenschap; een organisatorische gemeenschap. Veel cliënten wonen lang bij Aveleijn. Maar wij, de medewerkers die zij zien, komen en gaan. In onze organisatorische gemeenschap werken we volgens onze kernwaarden, de levensdomeinen van Schalock en andere professionele richtlijnen. Al deze professionele kennis nemen we mee naar de leefwereld van mensen met een verstandelijke beperking. Wij zijn ons ervan bewust dat hierdoor een ongelijkwaardige relatie kan ontstaan. En dat willen we niet. Daarom brengen we niet alleen agogische kennis en ervaring in. We brengen ook onszelf in, als persoon. Het gaat bij ons ook om het hebben van een klik.

Als we op een gelijkwaardige manier met elkaar omgaan, naar elkaar luisteren en elkaar ondersteunen, dragen we bij aan een leven vol betekenis. Het is een samenspel.

In Nederland vinden we het vanzelfsprekend dat we een beroep kunnen doen op professionele hulpverleners. Ook in onze sector. Dat zijn wij zo gewend. In de (nabije) toekomst is dit zorgstelsel niet houdbaar. We zullen de zorg anders moeten organiseren. Door mensen met een verstandelijke beperking te versterken én de gemeenschappen waarin zij leven te versterken. Dit laatste betekent dat we overstappen van zorgen voor, naar zorgen dat én zorgen met. Over de grenzen van Aveleijn heen. Alleen met gelijkwaardig samenspel tussen het natuurlijke, de persoonlijke en de organisatorische gemeenschappen, krijgen we dit voor elkaar.

Alleen, niet iedereen heeft een netwerk. Of een netwerk dat kan én wil meehelpen. Mensen met een verstandelijke beperking zonder natuurlijke of persoonlijke gemeenschap, zijn daardoor extra kwetsbaar. Daarom spannen we ons tot in het uiterste in om samen een netwerk op te bouwen.

werken aan een nieuw samenspel

De komende jaren werken we aan een nieuw (samen)spel. Hoe dit er precies uit moet zien, weten we nu nog niet. Maar door klein te beginnen, ontdekken we vanzelf wat wel en niet werkt. In het persoonlijke leven van mensen met een verstandelijke beperking, de buurten waarin zij wonen en in de regio.

Versterking ‘ik-kracht’ (persoonlijk leven)

Ik-kracht gaat over het vinden van jouw eigen krachten en talenten. Mensen met een verstandelijke beperking kunnen hun ik-kracht versterken door zich te ontwikkelen als ervaringsdeskundige. Ervaringsdeskundigen hebben meer inzicht in hun beperking of accepteren hun beperking als onderdeel van hun leven. Zij zijn beter in staat om hun hulpvragen te stellen. We zien ook dat ze vaker initiatief nemen en gemakkelijker hun grenzen aangeven.

Wij gaan vanuit ons vakmanschap de ‘ik-kracht’ van alle mensen in onze organisatie versterken. Dat betekent wel wat. Cliënten ontwikkelen hun ‘ik-kracht’ en nemen vaker initiatief. Daardoor neemt hun afhankelijkheid af. Voor ons en het netwerk gaat dit gepaard met het geven van ruimte, vaker op de handen blijven zitten en leren omgaan met de keuzes die mensen met een beperking zelf maken. De onderlinge relaties worden hierdoor gelijkwaardiger.

Ook de inzet van technologische innovaties draagt zichtbaar bij aan het vergroten van de zelfstandigheid van mensen met een verstandelijke beperking. En we vergeten soms dat zij elkaar onderling ook goed kunnen helpen.

Ervaringsdeskundige zijn is net als Spiderman.

Normaal ben ik iemand die zichzelf buiten sluit. Ik vind het heel

moeilijk om met anderen in contact te zijn. Nu ik deze opleiding tot ervaringsdeskundige met allemaal anderen volg, moet ik echt uit mijn comfortzone stappen. Mijn plankenkoorts overwinnen. Ik doe het omdat dagbesteding me niet uitdaagt. Daar doe je maar één ding, of je zit lang op dezelfde plek. Ik wil mijn hoofd gebruiken. Maar ik heb daar wel hulp bij nodig, want ik ga nog weleens over mijn eigen grenzen heen. Hier, op deze plek, voel ik me veilig én uitgedaagd genoeg om te kijken wat ik kan. Want ik zie mezelf niet als iemand met beperkingen. Ik heb juist superkrachten. Ik ken alleen mijn eigen kracht nog niet, ik moet ontdekken hoe ik ermee moet omgaan. Net als Spiderman.

We denken dat we meer moeten doen. Begeleiders kunnen in de toekomst niet alle hulpvragen alleen blijven oplossen. Samen met verwanten, vrijwilligers, vrienden en anderen proberen we voldoende ondersteuning te blijven bieden. Dit zal soms voelen als een stap terug, maar eigenlijk is het een stap opzij die ons vooruit helpt. Onze ondersteuning is erg waardevol, maar als we kritisch kijken niet altijd noodzakelijk. Daarom creëren we ruimte voor mensen met een verstandelijke beperking om meer zelf, of samen met hun familie, naasten, vrienden of mede cliënten te doen.

Aveleijn neemt het initiatief om met alle betrokkenen opnieuw afspraken te maken over de rolverdeling. Familieleden, vrijwilligers, kennissen, vrienden en buurtbewoners maken deel uit van het team. Bij hulpvragen, vragen we ons dan ook niet meer alleen af hoe, maar ook wie kan helpen. Begeleiden wordt faciliteren en arrangeren; begeleiders brengen de ondersteuning binnen het team tot stand. Dit is een grote verandering ten opzichte van nu. We moeten daarom ingesleten patronen opsporen en veranderen.

Er blijven altijd mensen met een verstandelijke beperking die langdurig, of zelfs levenslang, van professionele zorg afhankelijk zijn. De verstandelijke beperking komt voor in combinatie met lichamelijke beperkingen en/of psychiatrische problemen. Soms is er ook sprake van middelengebruik. Niet altijd beschikken zij over een (actief) netwerk dat kan bijspringen. Het begeleiden en behandelen van mensen met deze multiproblematiek vraagt om voldoende medewerkers, die over specifieke kennis en ervaring beschikken. Om voldoende begeleiders beschikbaar te houden voor mensen met een complexe zorgvraag, moeten we ons werk anders gaan doen. Andere vormen van begeleiding en ondersteuning aanbieden. En nadenken over wie wat doet. We springen in als dat nodig is, maar doen ook weer een stapje achteruit als het kan. Wij leveren zorg op maat en rusten medewerkers uit om deze omslag te maken.

In alle gevallen verliezen we elkaars kwetsbaarheid niet uit het oog. Overbelasting van verwanten met mantelzorgtaken ligt immers op de loer. Dat risico op overbelasting geldt ook voor onze medewerkers, want het mes snijdt aan twee kanten. Ook wij moeten naast ons werk bij Aveleijn, mogelijk meer voor anderen gaan zorgen.

Samenspel in de buurt

We gaan nog meer over de grenzen van Aveleijn heen kijken. Vanuit onze traditie met kleinschalige locaties zijn we aanwezig in de maatschappij. Toch zijn wij niet altijd zichtbaar. Als een goede noaber, leveren we een bijdrage aan de leefbaarheid van de buurten waar we aanwezig zijn. We doen dit door contacten te versterken en door zichtbaar te maken wat mensen met een verstandelijke beperking wél kunnen. Daarbij vragen we ook de hulp van anderen. We richten ‘noabercirkels’ in met buurtbewoners die een bijdrage willen leveren.

Een van de onderwerpen, waarmee we het gesprek met de buurt kunnen openen, is duurzaamheid. Wij verduurzamen onze gebouwen en werken aan het ‘vergroenen’ van ons vervoer. Bovendien investeren we in een gezonde leefomgeving. Deze nodigt uit om auto’s en busjes te laten staan en om gezond te eten en te bewegen. We vragen de buurt om ons hierbij te helpen. Iedereen kan iets brengen én halen.

Samenspel in de regio

Aveleijn is ambassadeur voor mensen met een verstandelijke beperking. Helaas loopt hun deelname aan maatschappelijke activiteiten al jaren terug. Ook de fysieke toegankelijkheid van openbare plekken laat nog vaak te wensen over. Samen met ervaringsdeskundigen, brengen we verandering tot stand. We stimuleren de regio om mensen met een beperking een plek te geven. We investeren blijvend in onze relaties met andere zorgorganisaties, gemeenten, woningscorporaties, bouwbedrijven, onderwijsinstellingen, sportclubs, bedrijven en culterele instellingen. Ook zoeken we actief naar nieuwe samenwerkingspartners, want bij een gedeelde doelstelling of passie valt de beperking weg.

wij gaan op pad met andere zorgorganisaties om de zorg voor mensen met een beperking, te organiseren. In het samenspel richten wij ons op mensen met een (lichte en matige) verstandelijke beperking met bijkomende problematiek zoals verslaving of psychiatrische vraagstukken. Een verstandelijke beperking blijft, maar dat wil niet zeggen dat alle hulpvragen door ons moeten worden geboden. Samen met andere organisaties die over specifieke kennis beschikken, ontwikkelen we nieuwe zorgvormen.

Gewoon even bellen en afstemmen

We werken goed samen met Tactus (verslavingszorg). Dit was eerst anders. Cliënten moesten naar Tactus toe en als ze drie keer niet kwamen

opdagen werden ze uitgeschreven. Er was ook geen afstemming tussen de regiebehandelaar op locatie en de regiebehandelaar van hier. Dus vaak wisten begeleiders en behandelaren helemaal niet waar Tactus mee bezig was en omgekeerd. Daar hebben we heel veel in geïnvesteerd.

Ik kwam op deze locatie te werken met verslaafde cliënten en kende de psychiater van Tactus nog uit mijn studietijd. Ik dacht; laat ik eens bij haar op de koffie gaan en gewoon overleggen hoe we dit samen kunnen gaan doen. We hebben eigenlijk gewoon een beetje met de benen op tafel nagedacht over wat nu helpend is. Dat is altijd ons uitgangspunt: wat gaat deze client helpen om met de verslaving aan de slag te gaan? Nou, dat is dus niet dat als iemand drie keer niet komt

opdagen, hij of zij wordt uitgeschreven. En dat is ook niet dat zij iets in gang zetten, waar wij niets van weten. We zagen het belang van samenwerking en zijn dat gaan optuigen. Dat is redelijk organisch gegaan. Bijvoorbeeld dat we meerdere cliënten bij Tactus hadden vanuit dezelfde locatie. Toen hebben we gevraagd aan de behandelaar van Tactus of hij hier kon komen zitten. We hadden een ruimte beschikbaar.

Dan hoefden wij niet de hele tijd heen en weer te crossen en hij hoefde niet de hele tijd te wachten tot er weer iemand binnenkwam. Voor cliënten is

het laagdrempeliger, want ze kunnen gewoon hun woning uitlopen, hier even zitten met de behandelaar en dan weer weg. We weten elkaar laagdrempelig en snel te vinden als er zorgen zijn, bijvoorbeeld voor detox, opname of crisis. Dan is het gewoon even bellen en afstemmen hoe we het gaan doen.

Wat staat er op het spel?

Werken aan drie ontwikkellijnen

Een betekenisvol leven voor iedereen, dat is waar wij voor staan. In de afgelopen vijftig jaar heeft Aveleijn veel opgebouwd wat we willen behouden. Maar de wereld waarin we leven is onrustig. En daar hebben wij ons toe te verhouden. Aan de hand van drie ontwikkellijnen gaan we aan de slag met:

• Het versterken van de spelers; • Het verbreden en verbeteren van het samenspel, en; • Het in beweging brengen van de samenleving.

Onder spelers verstaan we iedereen die betrokken is of kan worden bij het creëren van een betekenisvol leven voor mensen met een verstandelijke beperking. Inclusief zijzelf. Cliënten, verwanten, vrijwilligers, naasten, vrienden, buren, professionals.. we zullen allemaal in staat moeten zijn om met ingewikkelde problemen om te gaan. Daar heeft iedereen iets in te leren.

Tijdens dit leerproces helpen we elkaar, want veranderen doen we samen. Wetende dat we de zorg straks niet meer alleen met medewerkers kunnen bieden, voegen we ook nieuwe spelers toe aan het samenspel. En samen maken we een nieuwe rolverdeling (spelverdeling). Wij voelen ons ook verantwoordelijk om een positieve bijdrage te leveren aan de samenleving. Denk hierbij aan de zichtbaarheid van mensen met een beperking en hun mogelijkheden om onbeperkt mee te doen. Maar ook aan het tegengaan van de opwarming van de aarde en het opleiden van onze toekomstige collega’s voor de regio.

De volgende stap is dat we met elkaar in gesprek gaan over wat ons te doen staat. En hoe we onze ideeën omzetten in acties. We zullen ingesleten patronen moeten doorbreken. Daarom beginnen we klein. Want iedereen kan een (kleine) verandering te weeg brengen. Vele (kleine) veranderingen leiden samen tot een grote beweging. Sommige veranderingen zullen slagen, anderen mislukken. Maar wie niet verandert, staat stil.

Het is een uitdaging die we samen aangaan. Onderweg blijven we met elkaar in gesprek. We wisselen uit wat heeft gewerkt, en wat niet. Maar ook of we onze beelden over toekomstige ontwikkelingen moeten bijstellen. Want ook de komende vijftig jaar zullen wij ons in de veranderende wereld inzetten voor een betekenisvol leven voor iedereen.