Samen werken aan de toekomst van Fairtrade
Jaarverslag 2008
Voorwoor
01
Visie & Missie Impact
Inhoudstafel
2
Resultaten
3 Activiteiten 4 Internationale strategie Maatschappelijk en milieuverslag
5
6 Financieel verslag 7
Visie van Fairtrade Labelling Missie van Fairtrade Labelling Zo willen we werken
4 4 5
De voordelen van Fairtrade
7
De crisis schept marktkansen voor Fairtrade Max Havelaar overschrijdt de kaap van 1.000 producten met het keurmerk De sterkste categorieën Producten met een groot potentieel Tegenvallende resultaten Enkele cijfers over Fairtrade Lidl, Match en Champion bieden Fairtrade aan Het Belgische merk Candico kiest voor Fairtrade
9 10 11 11 11 13 15 15
‘ FairTradeGemeente’ leeft in 188 gemeenten Fairtrade@work laat werknemers Fairtrade ontdekken Fairtradecriteria voor soja Week van de Fair Trade 2008 Zoek Max en win een familiereis naar Costa Rica Max Havelaar wint een ‘Award’ Pleidooi voor een wettelijk kader voor fair trade Max Havelaar 460 keer in de media
17 18 19 20 21 22 23 24
Een internationale organisatie in volle verandering
27
Max Havelaar, een maatschappelijk verantwoord bedrijf! Woon-werkverkeer Aankoopbeleid Sociale balans Sociale gegevens
29 29 29 29 29
A. Financiële resultaten 2008 MAX HAVELAAR België vzw B. Financiële resultaten 2008 MAX HAVELAAR LABEL BELGIUM CVBA-SO C. Geconsolideerde financiële resultaten 2008 van de vzw MAX HAVELAAR België & MAX HAVELAAR LABEL BELGIUM CVBA-SO
30 31 32
0
Voorwoord Samen met consumenten, NGO’s, wereldwinkels, bedrijven, gemeenten, provincies, scholen, grootdistributeurs, … zorgen we dus voor groei. Fairtrade is meer dan ooit een essentieel vangnet voor meer dan miljoen kansarmen nu de prijzendruk toeneemt. Handel is een enorm krachtige motor voor duurzame ontwikkeling. Dat heeft Fairtrade over de jaren heen aangetoond.
1,5
De crisis roept vragen op. Fairtrade biedt antwoorden. We hebben goed nieuws: ondanks de recessie en financiële crisis, zette de groei van Fairtrade in 2008 onverminderd voort. Wereldwijd én ook in België. De stijging van de verkoop van Fairtradeproducten bedroeg in 2008 in ons land ongeveer Gezien steeds meer mensen minder kunnen besteden lijkt een stagnatie van Fairtrade onafwendbaar. Toch is dit niet wat we verwachten. Er zijn immers drie goede redenen om aan te nemen dat de groei ook in 2009 zal door zetten.
25%.
1
Ten ste de verhoogde beschikbaarheid. Meer dan 1000 producten zijn nu overal beschikbaar in België, zowel in supermarkten als in de out-of-homemarkt. Het aantal groeit maandelijks aan.
Ten
2de en misschien nog belangrijker: een groeiend aantal bedrijven neemt de vraag van
de consument naar ethisch verantwoorde producten ernstig. Overal ter wereld zien we grote spelers volledig overschakelen naar Fairtrade. Candico in België, Verkade in Nederland, Star-
Toch was het geen eenvoudig jaar voor Max Havelaar België. Om de organisatie financieel gezond te houden moesten we reorganiseren en moeilijke keuzes maken. We zagen ons ook genoodzaakt om onze minimum jaarlijkse licentierechten, conform de situatie in onze buurlanden, te verhogen tot 2000 Euro. Dit heeft er toe geleid dat 2 licentiehouders afhaakten. Op meer dan 140, en met een groot aantal nieuwkomers in 2008, is dit een klein aantal maar elk bedrijf dat met Fairtrade stopt is er natuurlijk één te veel. Moeilijkheden scheppen opportuniteiten. We evolueren van een eerder reactieve benadering naar proactief werken. We verhuisden naar MundoB, het Brusselse huis van de duurzaamheid. We organiseren vandaag speeddatings en pilootprojecten. Voor de Vlaamse provincies starten we met een aangepast FairTradeProvinciemodel. Met instapmomenten bieden we een antwoord op de groeiende vraag naar informatie. Het aantal toonaangevende bedrijven wereldwijd die overwegen om de stap naar Fairtrade te zetten was nog nooit zo groot. Het is u duidelijk: we stapten enthousiast 2009 in. Met een fiere ploeg, met een dynamiek die ervoor zorgt dat we samen met u maar ook met bedrijven en geëngageerde organisaties, volume genereren. Volume voor producenten uit het Zuiden. Onze primaire doelstelling in zes woorden.
bucks en Cadbury wereldwijd. Max Havelaar zag, eind 2008, 142 merken - grote bedrijven en KMO’s- actief aan de slag in ons land met Fairtrade.
En ten
3de, de consument haakt niet af, integendeel. Steeds meer mensen kiezen bewust
voor Fairtrade, wellicht, gedreven door een roep naar een andere economie. Het succes van FairTradeGemeenten in Vlaanderen inspireert 16 landen wereldwijd die met dit concept aan de slag gaan. In 2009 willen we dit model ook dynamiseren in Wallonië. En Fairtrade@Work verviervoudigde het aantal participanten in 2008.
Lily Deforce Directrice Max Havelaar België
www.maxhavelaar.be Max Havelaar België 26 Edinburgstraat 1050 Brussel België Tel. 02 894.46.20 Fax 02 894.46.21
3
Visie & Missie Visie van Fairtrade Labelling Een wereld waarin alle producenten genieten van bestaanszekerheid, hun mogelijkheden kunnen ontplooien en zelf kunnen beslissen over hun toekomst.
4
Missie van Fairtrade Labelling De missie van Fairtrade Labelling bestaat erin een band te creĂŤren tussen consumenten en achtergestelde producenten. Dit doen we door middel van een keurmerk dat eerlijke handelsvoorwaarden garandeert. Hierdoor zijn achtergestelde producenten beter in staat om zelf uit de armoedespiraal te geraken, hun positie te versterken en meer zeggenschap te krijgen over hun toekomst.
1 Zo willen we werken •
Transparantie : we hechten belang aan integriteit als sleutel voor transparantie en goed beheer. We delen informatie op een open en verantwoorde wijze, zowel intern als extern. We communiceren onze mening op een directe, beleefde en constructieve wijze.
•
Interne en externe klantgerichtheid : we verzekeren een continue en kwaliteitsvolle dienstverlening aan al onze interne en externe klanten.
•
Respect voor allen : We erkennen de rechten en verantwoordelijkheden van eenieder.
•
Vertrouwen : we geloven in ons eigen kunnen en in dat van anderen. We werken constructief met vertrouwen in de hele organisatie en met de externe belanghebbenden.
•
Organisatie/professionalisme : we hebben een duidelijke visie waar we naartoe gaan. We organiseren ons om maximale effectiviteit en efficiëntie ‘met een hart’ te bereiken. We hechten belang aan een vernieuwende, creatieve en pragmatische aanpak bij alles wat we doen.
•
Proactief : we zijn altijd één stap voor. We willen koploper zijn. We willen toonaangevend zijn in ons werk.
5
Impact 6
746 producentenorganisaties
19 organisaties
in het Noorden
59 landen
in het Zuiden
2
Uit een recent onderzoek blijkt de positieve impact van Fairtrade voor plaatselijke gemeenschappen, zo stelt Nico Roozen, directeur van Solidaridad en oprichter van Max Havelaar in Nederland
De voordelen van Fairtrade Met de introductie van Max Havelaarkoffie
op de Nederlandse markt ging de Nederlandse ontwikkelingsorganisatie Solidaridad in 1988 van start met het eerste Fairtrade keurmerksysteem ter wereld. Twintig jaar later organiseerde de Radboud-Universiteit van Nijmegen een diepgaand onderzoek naar de impact van Fairtrade en kwam daarbij tot vier grote conclusies.
1
De ste groep die wel vaart bij Fairtrade, zijn uiteraard de boeren zelf. Zij ontvangen een hoger gegarandeerd inkomen dat hen bijvoorbeeld toelaat om te investeren in hun bedrijf. Zij zijn beter in staat om hun financiële verplichtingen na te komen en hun bedrijven en coöperaties kunnen gemakkelijker beschikken over kapitaal. Jaren geleden waren deze boeren grotendeels arm en kansarm. Vandaag hebben zij een inkomen dat vergelijkbaar is met dat van grootschalige boeren in hun streek.
2
Een de groep die voordeel heeft bij Fairtrade, zijn de buren van de Fairtradeboeren. Dat betekent dus dat Fairtrade belangrijke externe effecten heeft. In streken waar meer dan van de geproduceerde koffie of bananen wordt aangekocht volgens de Fairtradehandelsvoorwaarden, krijgen alle boeren toegang tot betere handelsvoorwaarden. De kopers uit de regio zijn immers verplicht om hun prijzen aan te passen aan het prijspeil van Fairtrade. Een gelijkaardig effect is vast te stellen op de arbeidsmarkt. Eigenaars van bedrijven die niet meedoen met het Fairtradesysteem, moeten de betere arbeidsomstandigheden van de Fairtradeproducenten evenaren, anders verliezen ze hun werknemers. Deze externe effecten zorgen voor ontwikkeling op de hele markt en niet enkel voor een select aantal boeren of werknemers.
35%
3
De de groep die volgens dit onderzoek beter wordt van Fairtrade, zijn de kinderen van de boeren. Kinderen van Fairtradeboeren gaan vaker en langer naar school. Zij hebben bovendien toegang tot een betere gezondheidszorg. Door de betere en stabielere prijs van Fairtrade kunnen de winsten prioritair worden geïnvesteerd in sociale voorzieningen. Ook hier hebben hele dorpen voordeel en niet alleen de leden van de deelnemende boerencoöperaties.
4
De de groep voor wie de impact van Fairtrade is onderzocht, zijn vrouwen. Hier kan het zeker beter. Op enkele opmerkelijke uitzonderingen na, zijn zij nog altijd te weinig betrokken bij de besluitvorming in de coöperaties. Bijgevolg is er niet voldoende aandacht voor thema’s die voor hen belangrijk zijn. Maar door de verbeterde inkomsten van de voorbije jaren voeren vrouwen nu minder werk uit in de landbouw en meer huishoudelijk werk. Vanuit een westers oogpunt kan dit een negatieve ontwikkeling lijken. Maar iedereen die de enorme werklast van de boerinnen kent – op de boerderij en in het huishouden – weet wel beter. Met Fairtrade zijn velen beter af. ‘The Impact of Fair Trade’, onder redactie van Ruerd Ruben, een uitgave van Wageningen Academic Publishers, Nederland, 2008
7
8
Resultaten
Geschatte marktwaarde van Fairtrade producten (Euro) Marktwaarde (wereldwijd) per productcategorie
Land
Eenheid
2007
2008 Groeisnelheid
Rangord
Product
Eenheid
Non-Bio
Bio
Total
EUR
623,214,076
575,692,964
1,198,907,040
Australië/NieuwZeeland
EUR
10,800,000
18,567,000
72 %
Oostenrijk
EUR
52,794,000
65,200,000
23 %
2
Bananen
EUR
291,251,755
152,678,738
443,930,494
België
EUR
35.000.000
45,780,000
31 %
3
Thee
EUR
95,035,115
103,175,854
198,210,969
Canada
EUR
79,628,000
128,547,000
61 %
4
Cacao
EUR
95,521,491
89,346,074
184,867,565
Denemarken
EUR
39,600,000
51,220,000
29 %
5
Katoen
EUR
156,088,851
19,813,249
175,902,101
Finland
EUR
34,643,000
54,446,000
57 %
6
Suiker
EUR
149,230,082
24,185,026
173,415,108
Frankrijk
EUR
210,000,000
255,570,000
22 %
7
Bloemen en planten
EUR
169,156,298
2,400,000
171,556,298
Duitsland
EUR
141,686,000
212,798,000
50 %
8
Andere
EUR
10,368,491
80,498,977
90,867,468
Ierland
EUR
23,336,000
30,131,000
29 %
9
Fruitsappen
EUR
66,432,894
1,807,865
68,240,759
Italië
EUR
39,000,000
41,180,000
6%
10
Vers fruit/groenten
EUR
62,469,718
4,013,573
66,483,291
Japan
EUR
6,200,000
9,567,000
54 %
11
Wijn
EUR
41,513,677
5,998,317
47,511,994
Luxemburg
EUR
3,200,000
4,249,000
33 %
12
Honing
EUR
17,920,285
2,073,991
19,994,276
Nederland
EUR
47,500,000
60,914,000
28 %
13
Rijst
EUR
9,485,141
9,225,339
18,710,480
Noorwegen
EUR
18,069,000
30,961,000
71 %
14
Noten en oliën
EUR
10,544,803
3,582,633
14,127,436
Spanje
EUR
3,928,000
5,483,000
40 %
15
Gedroogd fruit
EUR
10,171,223
1,960,595
12,131,818
Zweden
EUR
42,546,000
72,830,000
71 %
16
Kruiden
EUR
2,253,737
1,867,129
4,120,866
Zwitserland
EUR
158,102,000
168,767,000
7%
17
Sportballen
EUR
2,784,147
84,000
2,868,147
Verenigd Koninkrijk
EUR
704,315,000
880,620,000
25 %
18
Quinoa
EUR
648,485
2,216,624
2,865,110
VS
EUR
730,820,000
757,753,000
4%
Totaal
EUR
1,814,090,270
1,080,620,947
2,894,711,217
Andere landen
EUR
Totaal
EUR
127.297 2,381,127,000
2,894,711,000
22 %
1
Koffie
3
De crisis schept marktkansen voor Fairtrade Max Havelaar, het keurmerk voor Fairtrade, tekende ook in 2008 in België een forse groei op. Ondanks de crisis bleef de verkoop van producten met het Fairtrade Max Havelaar keurmerk ook in het vierde kwartaal stijgen.
10%
13%
9
De totale verkoop in 2008 van koffie steeg met en die van bananen met . Nieuwere producten als rietsuiker, gedroogd fruit en rijst stegen respectievelijk met , en qua verkochte volumes.
121% 172% 49%
Deze groei in volume is belangrijk om boeren en landarbeiders in het Zuiden een beter inkomen te garanderen. De toenemende beschikbaarheid van de producten met het keurmerk is één van de belangrijkste redenen voor de groei.
‘ We werken hard om aan de hoge eisen die we ons zelf stellen, te voldoen. Het gaat immers om meer dan alleen onze koffie. Door de Fairtradeprijs verdienen wij meer en door de premies kunnen we investeren. Maar niet alleen ons eigen leven wordt beter. Fairtrade heeft een sneeuwbaleffect. Als een boer een eerlijke prijs krijgt, zal zijn buur ook die prijs willen. Hij zal zich niet meer zomaar in het zak laten zetten. ‘ Emmanuel Rwakagera, stichter en koffieboer van Coopac, Rwanda
140 merken
Max Havelaar overschrijdt de kaap van
112
1.000 producten met het keurmerk
76 48 35 2004
10
2005
2006
2007
2008
Het aantal merken - die producten met het Fairtrade keurmerk op de markt brengen -verdubbelde op 2 jaar tijd, van 76 in 2006 tot in 2008. Tegelijk nam in BelgiĂŤ het aantal producten met het keurmerk toe van 895 in 2007 tot in 2008. Dit is een toename met twaalf procent op een jaar tijd.
140 1005
3
De sterkste categorieën
Producten met een groot potentieel
Tegenvallende resultaten
• Bananen : de verkoop bleef stijgen dankzij een • Ijsroom: hier zien we groei die doorzet en een • Bloemen : uitbreiding van de distributie naar “buurtwinkels”, een aanpak op maat en een zeer forse groei in die verkooppunten die gespecialiseerd zijn in “bio- en natuurproducten”.
• Koffie : de verkoop van Fairtrade gelabelde koffie steeg aanzienlijk ondanks een stagnatie van de totale koffieverkoop. Dit verklaren we ondermeer door de heel goede resultaten in de out-of-homekanalen (bedrijven, horeca, gemeenten, ...).
• Suiker : de verkopen stegen explosief door de lancering van Candico Fairtraderietsuiker, maar ook door een stijging bij de andere licentiehouders.
• Wijnen : hier speelt vooral de certificatie van de bestaande Oxfam Fairtrade wijnen mee, daarnaast goede resultaten van een eerste wijn bij Delhaize en een verdere groei in de “out-of-home” markt.
• Fruitsap : Vooral nieuwe spelers als Varesa, Ethiquable en Lidl zorgden voor groei in deze categorie.
uitbreiding van het Ben & Jerry’s assortiment met een nieuwe referentie.
• Gedroogd fruit : sterke resultaten in nieuwe categorieën zoals noten en gedroogde mango’s.
NIEUWE LICENTIEHOUDERS IN BELGIE • OKE KOFFIE • DRESSING RIGHT • BEFAIR • FRIENDLY TRADE FASHION • CHACALLI FINE WINES • ROYAL BISCUITS
• BOUCHARD L’ESCAUT • CANDICO • DOLFIN • BYTTEBIER • NESTLE • JARITEX • B&C • VARESA • FAIR CHOICE • PORTION PACK • TOP COFFEE • GIMO KOFFIE • KLINGELE
deze categorie bleef onder de verwachting het afgelopen jaar. In het resultaat speelt ook mee dat het volume slaat op het aantal stengels. Gezien er in 2008 ook stengels werden aangeboden met meerdere bloemknoppen leidt dit tot vermindering van het aantal stengels per boeket.
• Cacao : een belangrijke stockonderbreking (verandering van verpakking) speelde mee in het mindere resultaat van deze categorie. • Vers fruit : het was een onrustig jaar, maar de uitbreiding van het assortiment en de combinatie met bio zijn veelbelovend.
De recessie krijgt vooralsnog geen vat op de verkoop van Fairtradeproducten. Max Havelaar gaat er integendeel van uit dat de huidige crisis wellicht opportuniteiten inhoudt voor Fairtrade. De crisis heeft de limieten van de ongebreidelde markteconomie bloot gelegd en er is een steeds duidelijkere roep naar een meer waarden gedreven economie bij de consument. Max Havelaar en het Fairtrade-systeem bieden bedrijven en consumenten de kans op die vraag een antwoord te bieden.
11
Marktwaarde per productcategorie Thee
BelgiĂŤ
Wijn
1% 7% 8% Suiker
25%
Rijst
12
Honing
2% 1%
Bananen
5% Fruitsappen Vers fruit / groenten
4%
2%
Cacao Bloemen en planten
2% Katoen
Koffie
36%
7%
3
Enkele cijfers over Fairtrade •
Wie zijn de consumenten van Fairtradeproducten?
Over de hele wereld waren Fairtradeproducten Fairtade / Max Havelaarkeurmerk goed voor in totaal miljard euro, dat is bijna meer dan in 2007. Deze producten worden verbruikt in veertig landen (in Europa, de Verenigde Staten, Canada, Australië, Japan, Zuid-Afrika, …).
3,2
In België bedraagt de handelswaarde van Fairtradeproducten Fairtrade /Max Havelaarkeurmerk miljoen euro, dat is een stijging met in vergelijking met 2007. En ongeveer dubbel zoveel als drie jaar geleden!
•
Geleidelijk aan vertegenwoordigen de belangrijkste producten toch een aanzienlijk marktaandeel:
45
7,4% voor bananen en 2,8% voor koffie (bron: GFK België).
Wereldwijd zijn er vandaag meer dan ducten verbruiken.
•
In België heeft meer dan één gezin op vier in de loop van het jaar 2008 ten minste één product met het Fairtrade / MaxHavelaarkeurmerk gekocht. Die gezinnen kopen Fairtradeproducten met een gemiddelde frequentie van vijf keer per euro aan Fairtrade over het hele jaar (bron: jaar. Ze spenderen gemiddeld GFK België, 2008).
40%
•
80 miljoen gezinnen die Fairtradepro-
•
22
28%
•
84% van de Belgen kent Fairtrade. 86% daarvan heeft een positief beeld over Fairtrade. En 63% van de Belgen kent het Max Havelaar Fairtradekeurmerk. (bron: IPSOS 2008) • De belangrijkste klanten vinden we in de groep van de zogenaamde ‘Cultural Creatives’: meestal zijn dat gezinnen van tweeverdieners met een rijk cultureel leven en aandacht voor progressieve waarden. Heel vaak gaat het om mensen die begaan zijn met ecologie en sociale gelijkheid en/ of een kritische kijk hebben ten aanzien van materiële zaken. Zij doen hun Fairtradeaankopen in de eerste plaats in de grotere supermarkt. Deze van de Fairtradoelgroep zou al meer dan deconsumenten omvatten.
40%
• Ongeveer
twee derde van de Fairtrade
aankopen gebeurt in de supermarkt. De rest gebeurt via gespecialiseerde kanalen (Oxfam-Wereldwinkels, biowinkels, enzovoort). De ‘out-ofhomesector’, dat wil zeggen het verbruik in cafés, hotels en restaurants, de meeneemverkoop en het verbruik in bedrijven is in volle ontwikkeling.
13
14
3
Lidl, Match en Champion bieden Fairtrade aan In de loop van 2008 start Lidl met Fairglobe, een nieuw gamma Fairtradeproducten met het Max Havelaarkeurmerk. Ook Match en Champion bieden hun klanten nu een ruim gamma Fairtradegecertificeerde producten aan, respectievelijk van de merken Oxfam Fairtrade en Ethiquable. Dankzij de aanwezigheid van producten met het Max Havelaarkeurmerk bij deze drie supermarkten bereiken we een nieuw publiek. Hoe meer consumenten kunnen kiezen voor Fairtrade, hoe meer kansarme producenten in het Zuiden en hun omgeving er wel bij varen.
‘ Een aantal dorpen hebben ook elektriciteit gekregen dankzij de Fairtradepremie. Zonder dat geld hadden we de hoogspanningskabels nooit kunnen kopen. Ik ben onlangs getrouwd en mijn huisje heeft nu stroom. Dat is voor mij echt het gedroomde huwelijksgeschenk. (2007) ‘ Elod Kafaukoma, voorzitter van het Fairtradecomite van Kasinthula Cane Growers, Malawi.
Het Belgische merk Candico kiest voor Fairtrade
Candico rietsuikers worden 100% Fairtrade. De vertrouwde rietsuikers van het bekende merk Candico krijgen het Max Havelaarkeurmerk. Candico is hiermee het eerste Belgische A-merk dat resoluut kiest voor een omschakeling van bestaande producten naar Fairtrade. De rietsuikers van Candico zijn beschikbaar in vrijwel alle supermarkten in België. De beslissing van Candico betekent een stijging van maar liefst 14% van de wereldwijde verkoop van Fairtraderietsuiker. Op jaarbasis zou het gaan om meer dan 2000 ton extra. Voor de betrokken coöperaties van suikerrietboeren in Zambia en Malawi maakt dit een groot verschil.
15
16
Activiteiten
De 6 criteria om FairTradeGemeente te worden :
FairTradeGemeente is een campagne die leeft dankzij de inzet en het enthousiasme van velen. Eind 2008 waren gemeenten actief en onder hen behaalden de FairTradeGemeentetitel. De lokale trekkersgroepen in de gemeenten spraken de voorbije jaren vele verschillende doelgroepen aan. Tot in de kleinste cafés gingen ze kijken of er geen plek is voor Fairtrade. En dit leverde fantastische resultaten op. • Ruim burgemeesters en hun schepenen schaarden zich achter de idee van fair trade. • De deelnemende gemeenten tellen winkels en cafés waar Fairtradeproducten worden verkocht. • En ruim organisaties, scholen, bedrijven doen mee met de campagne,
188
64
139
1.138
790
300
532
252
Communes ayant obtenus le titre
4
‘FairTradeGemeente’ leeft in 188 gemeenten
Aalst Antwerpen Balen Beerse Beveren Bierbeek Bornem Boutersem Brecht Brugge Brussel Deerlijk Duffel Eeklo Elsene Essen Geel Genk Gent Hamont-Achel Hasselt Herent Herentals Herk-de-Stad Heusden-Zolder Hoegaarden Holsbeek Hoogstraten Ieper Izegem Kalmthout
Koksijde Kortrijk Kuurne Leuven Lichtervelde Lommel Maldegem Malle Mechelen Middelkerke Nijlen Oostende Oosterzele Oostkamp Overpelt Roeselare Rotselaar Schelle Schoten Sint-Niklaas Sint-Truiden Tielt Turnhout Vilvoorde Voeren Vorselaar Westerlo Wijnegem Wuustwezel Zoersel Zwijndrecht
1. Het lokale bestuur ondersteunt fair trade door middel van een resolutie, aankoopbeleid en communicatie 2. Winkels en horecazaken bieden fairtradeproducten aan 3. Scholen, organisaties en bedrijven kiezen voor fair trade door middel van een aankoopbeleid, educatie en communicatie 4. Media-aandacht 5. Een lokale trekkersgroep coördineert de campagne 6. Lokale consumptie en productie van duurzame voeding
17
18
Fairtrade@Work laat werknemers Fairtrade ontdekken De tweede editie van Fairtrade@Work riep ondernemingen, organisaties en overheden op om de werknemers op 8 mei te laten kennis maken met Fairtrade. Zo’n kleine leerden zo het fijne van Fairtrade kennen in 2008. Ze genoten van een Fairtrade-ontbijt of -lunch, een gezamenlijke koffiepauze of andere tussendoortjes, en leerden iets bij via Fairtradevitrines en degustatiestanden, een expo of een filmvoorstelling.
60.000 werknemers
50 werkgevers beantwoordden de oproep en 10 onder hen ontvingen een Fairtrade@Work Award :
Ruim
Mobistar, KBC, Test Aankoop, de gemeenten Vorst, Bierbeek en Kruibeke (samen met het OCMW), Belgocontrol, Cultureel Centrum Muze, Entreprise de formation par le travail Hainaut-Centre en de MutualitĂŠs ChrĂŠtiennes St Michel & Arpajie vzw in Elsene.
4
‘ Voor de cacao die we verkocht krijgen aan Fairtradevoorwaarden, krijgen we een gegarandeerde minimumprijs, maar de vraag naar Fairtradecacao is niet groot genoeg. Een deel van onze oogst wordt verkocht op de gewone markt. De prijs die we dan krijgen is laag, soms zelfs niet eens genoeg om de kosten te dekken. Dankzij Fairtrade kunnen we overleven, maar sparen is niet mogelijk. Ook hier bundelen we onze krachten. Hoe meer we samenwerken, hoe sterker we staan. ’ Ovidia Rosario, cacaoproducente, Conacado, Dominicaanse Republiek
Fairtradecriteria voor soja De teelt van soja vormt een heel belangrijke bron van inkomsten voor miljoenen kleine producenten in het Zuiden. Max Havelaar België ontwikkelde in samenwerking met Fairtrade Labelling Organizations (FLO) Fairtradecriteria voor soja. De Fairtradecertificering van soja zorgt voor een financiële stimulans en zet producenten ertoe aan om te kiezen voor een landbouw met respect voor de mensen en de natuur. De meeste producenten wisselen de teelt van soja af met tarwe, maïs, rijst, sorghum of suikerriet. Bovendien verbieden de Fairtradecriteria het gebruik van genetisch gemodificeerde organismen (ggo’s) en ook van gevaarlijke chemische pesticiden.
19
Week van de Fair Trade 2008
20
Naar jaarlijkse gewoonte vond de Week van de Fair Trade plaats in oktober, gecoördineerd door de Belgisch Technische Coördinatie. De week startte met de openlijke steun van de Waalse overheid voor de campagne Commune du Commerce Equitable en via Fairtradeconsumptie op de kabinetten geven ze het goede voorbeeld. De week was ook de gelegenheid voor Max Havelaar om producenten uit het Zuiden uit te nodigen en in contact te brengen met consumenten, bedrijven, FairTradeGemeenten, licentiehouders, pers en andere stakeholders.
Abel Fernandez
Tijdens een Cacao Colloquim sprak over de impact van Fairtrade voor zijn organisatie Conacado in de Dominicaanse Republiek. Tegelijk werd een onafhankelijk studie door L’Oreade Breche gepresenteerd over de impact van Fairtrade bij Conacado.
Brian Namata van de Kasinthula Cane Growers uit Malawi was aanwezig ter ondersteuning van de lancering van de Candico Fairtraderietsuikers. Hij praatte met journalisten, bezocht verschillende FairTradeGemeenten, het bedrijf Candico en bottelarij Konings waar de rietsuiker van Kasinthula in de Ubuntucola wordt verwerkt.
4
21 Zoek Max en win een familiereis naar Costa Rica Met de najaarsactie van Max Havelaar en zijn commerciële partners werd gewerkt aan de visibiliteit van de producten in de supermarkten en een grotere kennis van de Fairtradecriteria. Via folders en stickers op de verpakkingen werden consumenten aangesproken om deel te nemen aan een onlinewedstrijd.
900.000 folders en stickers werden verspreid
•
Ruim door een dertigtal verschillende licentiehouders
•
namen deel aan de wedstrijd die ongeveer 40.000 bezoekers naar de website bracht.
•
Meer dan 6.000 van de deelnemende gezinnen schreef zich bovendien in om de nieuwsbrief van Max Havelaar te ontvangen.
•
De meerderheid van de deelnemers wist dat Max Havelaar een keurmerk is en geen merk. En voornamelijk de economische en sociale criteria zijn gekend. Dat Fairtrade ook staat voor een beter milieu is minder bekend bleek uit de antwoorden.
17.000 gezinnen
Max Havelaar wint een ‘Award’ Op donderdag 27 november 2008 heeft StoreCheck Magazine voor de 8ste keer de «Food Retail Personnality of the Year» uitgereikt tijdens een StoreCheck VIPdiner.
22
StoreCheck Magazine, een gespecialiseerd vakblad voor alles wat rond supermarkten draait, reikt ieder jaar een drietal awards uit. In 2008 besloot de jury, samengesteld uit vakspecialisten, om Lily Deforce, directrice van Max Havelaar België, te belonen met de «Special Award». Deze award wordt toegekend omwille van de voortrekkersrol die Max Havelaar vervult op het vlak van Fairtrade en van duurzaam ondernemen.
4
Pleidooi voor een wettelijk kader voor fair trade Max Havelaar pleit samen met Oxfam Wereldwinkels en andere Fairtrade-actoren voor een wettelijk kader voor fair trade. In 2008 bereikten we een theoretische parlementaire meerderheid voor een wettelijk kader. Fair trade werd ook opgenomen in de regeringsverklaring. De consument is vandaag beter geïnformeerd en vraagt terecht naar duurzame producten, geproduceerd zonder nefaste gevolgen in het Zuiden. Dit heeft geleid tot een hele reeks initiatieven. Helaas ziet de consument door de bomen het bos niet meer. Consumenten die vanuit hun geloof in het ‘trade not aid’ concept bewust willen kiezen voor fair trade en bedrijven die via fair trade op een duurzame manier handel willen drijven met het Zuiden hebben belang bij een duidelijk wettelijk kader. Ook bedrijfsleiders staan achter deze vraag. Thierry Noesen, algemeen directeur Belvas : ‘ Wij zijn vragende partij voor een duidelijke, wettelijke definitie van de term “fair trade”. Dit is een noodzaak om de groei van fair trade mogelijk te maken met respect voor haar fundamentele waarden. Zo niet zullen commerciële belangen en minimalistische invullingen snel de bovenhand halen wanneer deze markt verder groeit. Ook is zulk kader nodig om bedrijven, overheid en particulieren te bevestigen in hun keuze mbt welk project te ondersteunen.‘
23
Media
r:
velaa a H x a M
24
ia
d e m e d r in 460 kee
4
25
26
Internationale strategie
Een internationale organisatie in volle verandering Max Havelaar België maakt deel uit van Fair Trade Labelling Organizations: een internationale organisatie in volle verandering. In 2008 werden op internationaal vlak goede vorderingen gemaakt. De vier belangrijkste drijfveren tot een volledige hertekening van onze organisatie zijn: •
Schaalgrootte : we werken vandaag met meer dan 1.5 miljoen producenten.
•
Steeds meer multinationals kiezen voor Fairtrade.
•
Samenwerking met andere NGO’s willen we mondiaal uitbouwen.
•
Fairtrade blijft uniek in de economische peiler. Er komen steeds meer labels op de markt maar geen enkel systeem heeft het begrip duurzaamheid op dezelfde complete manier ingevuld.
Fairtrade blijft de status van ‘gouden standaard’ voor duurzame ontwikkeling ambiëren. De klemtoon ligt steeds meer op organisatieversterking. We evolueren van een focus op controle en certificatie naar een ‘partnerschap voor ontwikkeling’. We maken een onderscheid tussen de minimum Fairtrade vereisten en ontwikkelingsdoelen die per organisatie op lange termijn gesteld worden. Zo zullen we duplicaties met andere labels (vb Biogarantie, RFA) minimaliseren. En op basis van eenzelfde consumentenonderzoek, uitgevoerd in 15 landen, zullen we evolueren we naar éénzelfde positionering ten aanzien van de consument wereldwijd. Gedurende 2008 werd het nieuw organisatiemodel volledig uitgewerkt en goedgekeurd door alle geledingen van de Fair Trade Labelling International. Begin 2009 werden de eerste concrete stappen gezet. Tegen 2011 moet dit volledig rond zijn opdat we samen met alle geledingen van de organisatie onze ambities voor 2013 kunnen waar maken, met name:
•
5
•
1200 producentenorganisaties zijn gecertificeerd ; 3 miljoen producenten, 15 miljoen familieleden genieten van de voordelen van Fairtrade (vs 1.5 miljoen vandaag).
‘ Fair trade mag geen modeverschijnsel zijn dat na enkele jaren vervaagt, want dat zou de hoop van veel producenten de bodem inslaan. Een kleine stap bij u betekent bij ons een grote stap vooruit.‘ Soloba Mady Keita, Secretarisgeneraal van de Organisatie van katoencoöperatieven van Mali.
•
50% van de producten in het systeem zijn biologisch gecertificeerd
•
In alle markten waar we actief zijn breken we uit de niche
27
28
Maatschappelijken milieuverslag
6
Max Havelaar, een maatschappelijk verantwoord bedrijf!
Aankoopbeleid
In 2008 ontving Max Havelaar het label van ‘ecodynamisch bedrijf’, als erkenning van ons milieuvriendelijk beleid op het vlak van afvalbeheer, energieverbruik, het woon-werkverkeer en rationeel gebruik van grondstoffen. Begin 2009 nam Max Havelaar nog een groter engagement door te verhuizen naar het Huis van de Duurzame Ontwikkeling, Mundo-b genoemd.
Volledig in overeenstemming met de waarden van Max Havelaar, gebruiken wij voor onze catering enkel Fairtradeproducten en / of bioproducten. Voor ons kantoormateriaal geven wij in de mate van het mogelijke de voorkeur aan recycleerbaar materiaal. We gebruiken ook uitsluitend milieuvriendelijke onderhoudsproducten. En voor het gas- en elektriciteitsverbruik doen wij enkel beroep op groene energiebronnen.
Mundo-b brengt verschillende organisaties samen die actief zijn in duurzame ontwikkeling. Via dit project worden deze verenigingen beter zichtbaar, kunnen ze beroep doen op een performante infrastructuur, gevestigd in een ecologisch gerenoveerd gebouw. Mundo-b biedt ook het voordeel dat zalen en materialen gezamenlijk gebruikt kunnen worden. Meer informatie vindt u op www.mundo-b.org.
Sociale balans
Woon-werkverkeer Max Havelaar spoort zijn personeel aan om zich te verplaatsen op milieuvriendelijke manier . Max Havelaar neemt de kosten voor openbaar vervoer (MIVB en NMBS) volledig voor eigen rekening en betaalt ook een vergoeding van 0,15 €/km aan alle medewerkers die met de fiets naar het werk komen. Voor dienstverplaatsingen moedigt Max Havelaar het gebruik van ‘Cambio carsharing’ aan – een systeem van autodelen. De onderstaande tabel geeft een overzicht van de vervoermiddelen gebruikt door het personeel dat op 31/12/2008 in dienst was. Fiets
Openbaar vervoer
Bedrijfswagen
Eigen wagen
2
10
1
0
Sociale gegevens MHB
In 2008 besliste Max Havelaar om het vormingsbeleid van het personeel te herzien. Er werd beslist dat elk personeelslid kan beschikken over een vormingsbudget van 500 € en over tien werkdagen om deel te nemen aan vorming naar zijn of haar keuze in functie van de job. Er worden ook interne informatievergaderingen belegd waarbij het hele team wordt betrokken. Dankzij die interne sessies is het mogelijk om: •
ervaringen te delen met collega’s die producentencoöperaties in het Zuiden hebben bezocht,
•
uitleg te geven over de nieuwe normen die internationaal ontwikkeld worden,
•
in gesprek te treden met een producent van een gecertificeerde coöperatie
•
samen te reflecteren over de missie van Fairtrade,
Een keer per jaar, in september, worden twee dagen buitenshuis voorzien om het volgende jaar te plannen, doelstellingen te bepalen en de strategie uit te stippelen.
Aantal vrouwen
7
Totaal aantal werknemers
13
Leeftijdsgroep 18-35
7
Bediendecontracten
13
Leeftijdsgroep 36-45
4
Contract van onbeperkte duur 12
Leeftijdsgroep 46-55
1
Contract van beperkte duur
1
Leeftijdsgroep +56
1
Aantal mannen
6
Arbeidsongevallen
0
Sociale gegevens De onderstaande tabel biedt een overzicht van het personeelsbestand op 31 december 2008.
29
A. Financiële resultaten 2008
30
MAX HAVELAAR België vzw
Na een aantal opeenvolgende verlieslatende jaren (2003 tot 2006) zet de vzw Max Havelaar België (MHB) het herstel dat in 2007 was ingezet door. In 2008 sluit de organisatie in evenwicht af.
1. Resultatenrekening 2008
Belangrijkste gebeurtenissen op financieel en organisatorisch vlak in 2008:
2008
2007
Giften
143.425
103.296
Subsidies
431.755
564.989
Activiteiten
(271.474)
(272.994)
Personeel
(343.077)
(640.579)
Afschrijvingen
(150)
Overige diverse inkomsten
130.574
254.381
Overige diverse lasten
(11.680)
(1.450)
Financiële inkomsten
1.167
1.321
Financiële lasten
(8.615)
(7.074)
Uitzonderlijke inkomsten
0
4.185
Uitzonderlijke lasten
(65.682)
(651)
Belastingen
(5.521)
Nettoresultaat
722
5.424
1. Een vruchtbare zoektocht naar giften. Die heeft geleid tot een stijging van de giften met 38% in vergelijking met 2007. 2. Een herschikking van het personeel: op 1 januari 2008 zijn alle personeelsleden die zich inzetten ten behoeve van de cvba-so ook effectief overgebracht op de cvba-so. Dit heeft geleid tot een daling van de personeelslast op de VZW alsook een daling onder de rubriek ‘diverse kosten – bijdrage cvba-so’ gezien de VZW deze kosten niet langer aanrekent aan de cvba-so. 3. Een herziening van de relaties tussen vzw MHB en Max Havelaar Label Belgium cvba-so. De twee entiteiten hebben hun gezamenlijke doelstelling herbevestigd die erin bestaat bij te dragen aan duurzame ontwikkeling in het Zuiden door middel van eerlijke handel. Dit gemeenschappelijke engagement van de twee structuren heeft er ook toe geleid dat de raden van bestuur een permanente financiële steun van de cvba-so (zie rubriek ‘diverse kosten, bijdrage CVBA-SO) aan de vzw hebben bekrachtigd. Deze denkoefening verliep onder begeleiding van juridische en fiscale kantoren. De financiële steun van de cvba-so aan de VZW werd ook bekrachtigd door de juridische dienst van Directie-Generaal voor Ontwikkelingssamenwerking (DGOS). 4. De uitzonderlijke lasten betreffen de ontslagvergoeding van personeelsleden die de organisatie in 2008 verlaten hebben.
Financieel verslag
7
2. Balans 2008
B. Financiële resultaten 2008 2008
2007
Eigen kapitaal
-22.814
-23.536
Provisie
22.582
Passiva
MAX HAVELAAR LABEL BELGIUM CVBA-SO
1. Resultatenrekening 2008 2008
2007 746.999
Vreemd kapitaal
304.955
342.945
Licentierechten
907.583
Totaal
304.723
319.409
Subsidies
15.766
Activiteiten
(311.962)
Activa Vaste activa
24.592
(290.915)
24.741
Personeel
(465.868)
(271.896)
Afschrijvingen
(33.996)
(41.431)
Overige diverse inkomsten
47.006
66.712
Overige diverse lasten / Ondersteuning aan de VZW
(134.406)
Vlottende activa
280.131
294.667
Totaal
304.723
319.409
Op 31 december 2008 bedraagt het totaal van de balans 304.723 €. Dat is een daling met 4% in vergelijking met 2007. De vaste activa vertegenwoordigen 8% van het balanstotaal, dat is hetzelfde percentage als vorig jaar. De vlottende activa zijn met 5% gedaald in vergelijking met 2007, maar hun aandeel in het balanstotaal is wel hetzelfde als vorig jaar en bedraagt 92%. De afname van de vlottende activa is uitsluitend toe te schrijven aan het feit dat er in de loop van het jaar 2008 subsidies zijn ontvangen voor reeds uitgevoerde activiteiten. Het negatieve eigen vermogen is voor het tweede opeenvolgende jaar licht aangezuiverd. In 2008 is een provisie aangelegd met het oog op kosten die de verschillende donoren mogelijks kunnen verwerpen en voor de betaling van ontslag vergoedingen van personeel. De daling van het eigen vermogen met 11% is te verklaren door de gedeeltelijke terugbetaling van de schuld van vzw MHB tegenover MHB cvba-so.
Consultancy
(165.138)
Financiële inkomsten
7.498
5.515
Financiële lasten
(7.379)
(6.697)
Uitzonderlijke lasten
(18.000)
(45.000)
Belastingen
81
(2.832)
Nettoresultaat
6.324
-4.683
Max Havelaar Label Belgium cvba-so sluit het jaar 2008 af met 6.324 €, een licht positief resultaat. De ontvangen licentierechten op producten met het Max Havelaarkeurmerk zijn met 21% gestegen in vergelijking met 2007. De licentierechten op koffie (+ 16% in volume), bananen (+ 11% in volume) en in mindere mate op wijn (+ 420% in volume) trekken de groei van de omzet.
31
De onderstaande tabel geeft de groei weer ten opzichte van 2007 voor de vijf meest verkochte productcategorieën, uitgedrukt in verkocht volume.
32
volume (l of kg)
2008
2007
%
KOFFIE
1.217.614
1.098.461
+ 11%
BANANEN
5.926.603
5.094.610
+ 16%
WIJN
564.601
108.052
+ 423%
SUIKER
963.236
434.860
+ 122%
VRUCHTENSAP
2.008.186
1.762.598
+ 14%
Bij de uitgaven zijn de personeelskosten heel duidelijk gestegen (+ 71%) ten opzichte van 2007. Die toename is te verklaren door de herschikking van het personeel tussen de vzw Max Havelaar België en Max Havelaar Label Belgium cvba-so. Op 1 januari 2008 is het deel van het personeel dat betrokken is bij de commerciële activiteiten overgebracht van de vzw naar de cvba-so. Stijging van de activiteitskosten: de kosten die verband houden met de financiering van het internationale FLO-systeem en de certificering zijn gestegen en vertegenwoordigen 13,5% van de uitgaven (tegenover 11,9% in 2007). Er werd een provisie van 18.000 € aangelegd (factuur in betwisting).
2. Balans 2008 2008
2007
Eigen kapitaal
366.735
360,411
Provisie
18.000
Passiva
Vreemd kapitaal
363.632
311,801
Totaal
748.367
672,212
Activa Vaste activa
10.367
42.994
Vlottende activa
738.000
629,218
Totaal
748.367
672,212
Op 31 december 2008 bedraagt het totaal van de balans van Max Havelaar Label Belgium cvba-so 748.367 €. Dat is een stijging met 11% tegenover 2007. Bij de passiva is er een lichte toename van het eigen vermogen (+ 0.5%) als gevolg van de overdracht van het resultaat van 2008 dat integraal is toegewezen aan de wettelijke reserve. Er werd een provisie ter waarde van 18.000 € aangelegd als voorziening voor betwiste kosten. Bij de activa zien we een stijging van de vlottende activa met 17% in vergelijking met 2007. Die stijging is toe te schrijven aan de toename van handelsvorderingen die eind december 2008 goed zijn voor 45% van de vlottende activa. Het aanzienlijke bedrag van de handelsvorderingen is te verklaren door het facturatiesysteem bij Max Havelaar Label Belgium cvba-so. De facturen worden per kwartaal opgemaakt op basis van de verkoopcijfers die de licentiehouders meedelen. Op 31/12/2008 was het vierde kwartaal 2008, dat 30% van de jaarlijkse omzet vertegenwoordigt, dus nog niet gefactureerd.
C. Geconsolideerde financiële resultaten 2008 van de vzw MAX HAVELAAR België & MAX HAVELAAR LABEL BELGIUM CVBA-SO
1. Geconsolideerde resultatenrekening 2008 Max Havelaar vzw en cvba-so sluiten het jaar af met een positief geconsolideerd resultaat van 7.047 € na belastingen. In vergelijking met het vorige jaar kent de omzet een stijging met + 6% ten opzichte van 2007. De toename van de licentierechten in 2008 (+21%) en de giften (+ 41%) compenseert de daling van de subsidies (- 20%). De licentierechten vertegenwoordigen 60% van de omzet (tegenover 53% in 2007) en de subsidies zijn goed voor 30% (tegenover 40% in 2007). Het aandeel van de drie bedrijven die het meeste bijdragen aan de licentierechten is met 6% gedaald in vergelijking met 2007.
7
In 2008 hebben Max Havelaar cvba-so en vzw dus een model van autofinanciering bereikt. De twee entiteiten kunnen de cofinanciering noodzakelijk voor de overheidssubsidies zelf financieren dankzij de toenemende inkomsten uit labelling en fondsenwerving. De toename van de giften, de aangroei van de licentierechten en de diversifiëring van de inkomstenbronnen hebben geleid tot een grotere financiële stabiliteit van Max Havelaar cvba-so en vzw.
2008
2. Geconsolideerde balans 2008 VASTE ACTIVA
2008
2007
16.366
49.143
II. Immateriële vaste activa
0
23.798
III. Materiële vaste activa
10.183
19.162
IV. Financiële vaste activa
6.183
6.183
VLOTTENDE ACTIVA
991.193
858.412
2007
VII. Vorderingen op één jaar of meer
565.276
502.504
1.730
1.043
Licentierechten
907.583
746.999
VIII. Thesauriebeleggingen
Giften
143.425
101.174
X. Regularisatierekeningen
2.702
3.555
Subsidies
447.521
564.989
TOTAAL ACTIVA
1.010.262
911.110
Activiteiten
(540.014)
(493.783)
EIGEN VERMOGEN
399.289
392.243
I. Kapitaal
237.976
237.976
Personeel
(808.945)
(704.659)
Afschrijvingen
(34.146)
(41.431)
Overige diverse inkomsten Overige diverse lasten
11.401 (23.180)
II. Emissiepremies
8.325
8.325
IV. Reserve
44.551
37.505 108.438
5.801
V. Overgedragen winst
108.438
(127.116)
PROVISIES
40.582
SCHULDEN
554.270
450.228
VIII. Schulden op meer dan één jaar
62.286
81.724
Financiële inkomsten
8.665
6.836
Financiële lasten
(16.144)
(13.771)
Uitzonderlijke inkomsten
0
4.185
Uitzonderlijke lasten
(83.682)
(45.651)
Belastingen
(5.440)
(2.832)
Nettoresultaat
7.047
741
IX. Schulden op één jaar of meer
491.984
368.503
X. Regularisatierekeningen
16.121
68.640
TOTAAL PASSIVA
1.010.262
911.110,34
33
Organogram Max Havelaar België
CVBA-S
VZW
O
General Manager : Lily Deforce
34
FTL Producer Facing Activities
FTL Market Facing Activities FTL Business Facing Activities :
Lily Deforce FTL Consumer Facing Activities • Communication Manager : Steurs
•
• Communication Officer : Verheylesonne
•
Dirk
Producer Relations South
Johan Declercq
•
Laurent
• Responsible FairTradeGemeente : Wouters
Karlien
• Responsable Communes Du Commerce Equitable : Closson
•
Catherine
•
Value-adding FTL Support Activities • •
Florence Pire Office Management : Isolde Sleeckx Finance Officer :
Market Manager Retail : Vermeersch
Frank
Market Manager Retail :
Barbara Goffin
Market Manager Out Of Home : Claeys (replaced by De Winter)
Els
Mark
Marketing Officer :
Laurent Verheylesonne Control and Certification Officer - IT : Zichy
Ferenc
BESTUURDERS MAX HAVELAAR BELGIE VZW
BESTUURDERS MAX HAVELAAR LABEL BELGIUM CVBA-SO
Duurtijd mandaten : 3 jaar
Duurtijd mandaten : 2 jaar
Naam
Organisatie
Frans De Bie
Naam
Organisatie
Pascal Vermeulen
Climact
Emmanuel Heuse
CDI Bwamanda ASBL
Frans De Bie
Max Havelaar België VZW
Erik Devogelaere
Fair Trade Original
Anne-Marie Joris
Stichting Gilles
François Devenijn
Bières de Chimay SA
Benoit Derenne
Fondation pour les Générations Futures
Koen Van Bockstal
Oxfam Wereldwinkels VZW
Bernard Fornoville
Hefboom CVBA
Wouter Vandersypen
Humanitas Leysen
Elisabetta Callegari
Dexia Banque SA
Waarnemend lid Luuk Zonneveld
Waarnemend lid Vredeseilanden
Commissaris Chantal Joos
Elise Serck
Crédal SC
Hugo Der Kinderen Goossens Gossart Joos Bedrijfrevisoren
Commissaris Chantal Joos
Goossens Gossart Joos Bedrijfrevisoren
‘ Vroeger verkocht ik mijn fruit als het nog aan de plant hing. De vrachtwagen van de opkoper kwam langs met zijn arbeiders. Zij plukten, wasten en verpakten de bananen. Maar ik had geen enkele zekerheid over de prijs die ik zou krijgen! De opkoper betaalde wat hij wilde. Ging ik niet akkoord, reed de vrachtwagen gewoon door. Dan zat ik daar met mijn bananen die klaar waren voor de export. Met Fairtrade krijgen we een betere prijs en we verpakken de bananen zelf. ‘ Concepcion Farias , lid van Appbosa, bananencoöperatie in Peru.
De volgende organisaties hebben Max Havelaar in 2008 ondersteund • Directie-Generaal Ontwikkelingssamenwerking (DGOS) • Vlaamse Overheid • Europese Unie • Hefboom vzw • Norbertijnenabdij Averbode • Oever vzw - samenwerkingsverband van religieuze congregaties in Vlaanderen • 11.11.11 • Leyse Humanitas • Tombolist vzw
Verantwoordelijke uitgever : Lily Deforce, Max Havelaar België Edinburgstraat, 1050 Brussel, België Graphic Design : www.alternatis.be Fotos : Cover: R. Gilling / Bladzijd 2: Agence Vu / 3: D. Mossiat / 4: F. Raevens / 5-7-8: Agence Vu / 9: Max Havelaar Nederland (bananas, koffie, suikerriet), Eric De Mildt (citroenen), Agence Vu (rijst) / 10: Fairtrade Foundation / 12: Agence Vu / 13: Max Havelaar Belgique / 14: F. Raevens, Lidl (Lidl producten), Candico (Candico producten) / 16: Max Havelaar Belgique / 17: IGN (België) / 18-19: Max Havelaar Belgique / 20: Agence Vu / 22: Storecheck / 22-23-24-25-26: Agence Vu / 27: D. Gentilhomme / Backcover: Agence Vu Gedrukt met plantaardige inkten op 100% gerecycleerd papier bij Druk In De Weer
www.maxhavelaar.be Max Havelaar België 26 Edinburgstraat 1050 Brussel België Tel. 02 894.46.20 Fax 02 894.46.21
35
36
www.maxhavelaar.be Max Havelaar België 26 Edinburgstraat 1050 Brussel België Tel. 02 894.46.20 Fax 02 894.46.21