Transform a sociaal d tie omein = transform atie gemeent eraad?
zaterdag 5 september • Congrescentrum 1931 Den Bosch
Hoogleraar Derk Loorbach
Burgemeester Han Noten
Rien Fraanje (Raadslid.nu)
‘Controle is funest voor transities’
‘Als je een berg wilt beoordelen, moet je afstand nemen’
‘We hebben geen andere burgers nodig, maar andere politici’
PAGINA 18
PAGINA 16
PAGINA 10
1
Inhoud
Op woensdag 28 mei vond De DecentralisatiesOp Dag plaats in 28 mei vond De Decentralisat woensdag ’s-Hertogenbosch. Een dag vol inspiratie en informatie die gemeenten ’s-Hertogenbosch. Een dag vol inspiratie en inform helpt om de drie decentralisaties zo goed mogelijk in te helpt omvoeren. de drie decentralisaties zo goed mog
Colofon
09
Concept en redactie: Ben ik als raadslid van de overheid of van samenleving? Er de waren deze dag drie speciale programma’s opgesteld ééndeze voordag drie speciale programma’s Er waren Maters & Hermsen Journalistiek Wow, een raadsledencongres trending topic! ambtenaren één voor wethouders en één voor raadsleden. ambtenaren één voor wethouders en één vo
10
Laat als raadslid je controlerende taak wat los
04
Art direction & opmaak:
12
Robert Jan van Noort [Pankra] Bedankt voor uw aanwezigheid Bedankt voor uw aanwezigheid Altijd spannend: privacy. Hoe volg je je gemeente kritisch?
14
18-plussers met een beperking: kind van de rekening?
16
Han Noten: ‘Raadsleden voelen zich vaak onzeker in dit proces.’
18
Derk Loorbach: ‘Omgaan met transities is omgaan met paradoxen.’
22
AmbtenarenJean Eigeman: ‘We denken veel te min over gemeenteraden.’ programma
24
Monitor sociaal domein: www.waarstaatjegemeente.nl
26
Jetta Klijnsma: ‘Leg je oor te luisteren bij de cliëntenraad.’
28
Hoe krijg je grip op regionale samenwerking?
30
Gun jezelf en de burger een sociale ombudsvrouw/-man
32
Nog wat tips van de experts
Fotografie:
Ronald Plasterk
Serge Ligtenberg
Wethoudersprogramma
Martin van Rijn
34-35 ‘De huidige manier van besturen wordt niet meer geaccepteerd.’
2
Kijk ook op: RaadsledenAmbtenarenwww.gemeentenvandetoekomst.nl programma programma www.vng.nl
Wethoudersprogramma
In opdracht van het ministerie van BZK en de VNG.
Jetta Klijnsma
Teeven Ronald Fred Plasterk
Annemarie Jorritsma Martin van Rijn
Jetta Klijnsma
Veranderen en vernieuwen De drie decentralisaties in het sociaal domein zijn een feit. In het hele land zien we dat gemeenten de zorg, ondersteuning en participatie opnieuw vormgeven. Hoe maak je nu als gemeente(raad) de slag naar een daadwerkelijke, vernieuwende manier van werken in het sociaal domein? Het Transformatiecongres op 5 september 2015 in ’s-Hertogenbosch was bedoeld om te onderzoeken hoe de drie rollen van de gemeenteraad (kaderstellend, controlerend en volksvertegenwoordigend) vorm krijgen in de transformatie. Hoe kan de raad zicht en controle houden? En hoe hou je grip op regionale samenwerking? Tijdens de dag was er volop gelegenheid om goede voorbeelden met elkaar te delen en inspiratie op te doen.
Jetta Klijnsma
De dag is georganiseerd in een nauwe samenwerking tussen het Rijk, de VNG, de Vereniging van Griffiers en Raadslid.NU. Het programma werd ontworpen op basis van een behoeftepeiling onder de bezoekers van de raadsledeneditie van de Decentralisaties Dag, afgelopen jaar in Zwolle. Uiteindelijk lieten een kleine zeshonderd raadsleden en griffiers zich inspireren. Uit de vele positieve reacties die we tijdens de dag hebben gehoord, blijkt dat veel deelnemers het een nuttige dag hebben gevonden. Dat geldt ook voor ons, want wij hebben veel opgestoken van alle verhalen uit de praktijk. Daar zijn we blij mee. Wij weten dat de transformatie van het sociaal domein geen makkelijke opgave is en het is een groot goed dat we dat samen onder ogen zien. We hopen dat dit digitale magazine helpt om de inspiratie en de energie van het Transformatiecongres opnieuw te beleven. Wij wensen u veel succes met veranderen en vernieuwen en hopen van u te blijven horen!
Jetta Klijnsma / staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Jantine Kriens / voorzitter directieraad Vereniging Nederlandse Gemeenten
3
Jantine Kriens
PL ENA I R E O P E N I N GSS E SS I E
‘Wij burgers
maken nauwelijks gebruik van de trapveldjes van de
democratie’
4 6
‘Laten we dit afspreken: wie vandaag iets twittert, moet dat ook hardop delen met de rest.’ Dagvoorzitter Ruben Maes laat er geen gras over groeien. Het raadsledencongres van 5 september in Den Bosch is bedoeld om informatie te delen, ideeën op te doen en te reflecteren op de voortgang van de decentralisaties. En dan helpt het om vooral alles hardop te zeggen wat er gezegd moet worden. ‘De gemeenteraad als instituut transformeert niet, we zijn een te structureel onderdeel van het democratisch systeem.’ Mark den Boer
‘Is er iemand die durft te stellen: wij zijn goed bezig in onze gemeente?’ daagt Ruben Maes de deelnemers uit. Onzeker kijken de ruim 500 aanwezige raadleden en griffiers om zich heen. Het blijft opvallend stil. De taken zijn nu grotendeels overgeheveld, maar of alles goed gaat in de praktijk? De twijfel is voelbaar. De deelnemers hopen vandaag, tijdens workshops en in gesprek met collega’s van andere gemeenten, op te pikken hoe ze daar meer zicht op kunnen krijgen.
STELLING 1:
Over de decentralisaties moet je geen politiek bedrijven Eerste spreker is Mark den Boer, voorzitter van Raadslid.NU. Hij vindt dat je in het sociale domein als politieke partijen in de raad zoveel mogelijk samen moet optrekken. Het belang van de burger moet centraal staan. Zijn stelling: Over de drie decentralisaties moet je geen politiek bedrijven. Via een stemkastje per tafel mogen de aanwezigen op de stelling reageren. 17 procent is het eens met de stelling, maar liefst 83 procent kiest oneens. Bericht op Twitter: ‘Dan kan 17% van
5
deze zaal naar huis.’ Een VVD-raadslid vraagt zich af: ‘Als je geen politiek mag bedrijven, waarom laat je de zorg dan door de overheid organiseren?’ Een raadslid van de PvdA vindt dat politieke voorkeuren in deze fase nog even on-hold moeten. ‘Eerst pragmatisch zijn, politiek bedrijven komt later wel weer.’
STELLING 3:
Gert-Jan Fokkema
STELLING 2:
Ook de gemeenteraad moet een transitie ondergaan De tweede stelling is van Gert-Jan Fokkema, griffier in de gemeente Meppel. Het lijkt misschien vaak alsof de raad op het sociale domein nauwelijks nog invloed heeft, nu alles regionaal geregeld wordt. Toch ziet Fokkema nog volop kansen voor raadsleden om hun stem te gebruiken. ‘Ga naar buiten en luister naar je burgers. Daar is de kennis en kunde aanwezig op basis waarvan jij als raadslid beslissingen kunt nemen.’ Eigenlijk kun je het niet oneens zijn met deze stelling, spreekt dagvoorzitter Maes zijn verwachting uit. 80 procent is het inderdaad met de stelling eens. Bij degenen die ‘oneens’ stemmen gaat het vooral over de interpretatie van de stelling. ‘Geen transitie, maar transformatie!’ zegt een deelneemster enthousiast. Een ander: ‘Dit zijn loze woorden. De gemeenteraad als instituut transformeert niet, we zijn een te structureel onderdeel van het democratisch systeem.’
Je moet kíezen als raadslid: ben ik van de overheid of van de samenleving? Als laatste is het woord aan actief burger en oud-raadslid Marije van den Berg uit Leiden. Zij onderzoekt de rol van de gemeenteraad in de netwerkdemocratie en nieuwe verbindingen tussen overheid, markt en gemeenschap. ‘De alledaagse democratie gaat over invloed en macht’, zegt Van den Berg. ‘Raadsleden zijn in de eerste plaats ook burgers. Hoe komt het dan dat we al zo lang knutselen aan de verhouding tussen raadslid en burger?’ Het antwoord weet ze ook: ‘Het is onze eigen schuld. Terwijl wij burgers mogen stemmen en de ruimte krijgen om te participeren, maken we nauwelijks gebruik van de trapveldjes van de democratie. We hebben de besluitvorming uitbesteed aan de overheid. De gemeenteraad, Provinciale Staten, de Tweede Kamer: het zijn de sportscholen van de democratie geworden, waar politici steeds sterker worden. Burgers willen wel meer betrokkenheid tonen, maar missen inmiddels de kracht. Dat zie je ook aan het stemgedrag. Burgers verlengen elke vier jaar hun abonnement op de sportschool, maar komen er vervolgens nooit.’
6
Marije van den Berg
Van den Berg wijst de aanwezige raadsleden op hun belangrijke taak: ‘U bent verantwoordelijk voor de democratie. Politiek moet niet gaan over partijpolitiek, maar over belangen en tegenstellingen in de samenleving. U moet zichzelf elke keer de vraag stellen: bouw ik vandaag aan de overheid of bouw ik aan de samenleving?’ www.whiteboxing.nl
7 9
8
#transformatieSD Weer even trending topic En weer was een congres over de decentralisaties even trending topic op Twitter. 10 tweets die eruit sprongen.
Laten we bewust zijn dat aantal nadelige effecten decentralisaties gevolg zijn van het oude systeem #transformatieSD
#transformatieSD #VNG Dank voor het raadsledencongres vandaag. Het was lekker interactief en inspirerend!
@drk75 (Derk Loorbach)
@jblorenznl
#transformatieSD is experiment met nieuwe verhouding overheid samenleving, vraagt ander gedrag & cultuur. Nadruk op regelen werkt averechts
Zonder kennis van de zorgbehoefte (niet van de zorgvraag!) binnen je eigen gemeente kun je niet gericht transformeren! #transformatieSD
@JvanMilFloor
@RaadslidNu
“@HollandTrending: #transformatieSD is now trending at top 10. Wow, een raadsledencongres trending, dat krijg je van inspirerende dag!
Uitslag: 80 % #Raadsledencongres eens dat raad moet veranderen door nieuwe taken zorg, werk, ondersteuning #transformatieSD
@janrotmans
@clairevaessen
@biancadenouter
@connie_brouwer
Gemeenteraden kunnen beter tijd en ruimte bieden voor een zoek- en leerproces dan controleren en beheersen van transitie in sociaal domein.
Stelling: ‘Over de 3 decentralisaties moeten we geen politiek willen bedrijven’ 83% oneens #transformatieSD #Raadsledencongres
@barteigeman
@brinkster20
Ik hoor vaak: de gemeenteraad moet in positie gebracht. Onzin: de raad heeft die positie als ‘burgers gekozen door burgers’ #transformatieSD
Thuis na een leerzame dag! Belangrijke boodschap: de Raadszaal is de sportschool van de democratie! #transformatieSD
9
RIEN FRAANJE [ R A A DS L I D. N U ]
‘We hebben geen andere burgers, maar andere politici nodig’
Laat als raadslid de controlerende taak die je van oudsher hebt wat los, en ga meedoen. Dat is, ultrakort door de bocht, de boodschap van Rien Fraanje, auteur van het Raadslid.Nu-essay Sturen in dienstbaarheid: de klassieke rollen volstaan niet meer. ‘Toon dienstbaar leiderschap.’
10
‘De rol van de gemeenteraad verandert, omdat de samenleving verandert. En de decentralisaties zijn daar een onderdeel van. En kunnen een vliegwiel zijn, een stimulans voor gemeenteraden om te veranderen.’ Rien Fraanje stond redelijk aan het einde van de dag geprogrammeerd, terwijl zijn verhaal eigenlijk een mooie inleiding was voor de hele dag. Een dag vol hedendaagse dilemma’s van een gemeenteraad, die nu vooral in het sociale domein tot uiting komen. Raanje’s centrale stelling: een moderne gemeenteraad moet leren sturen in een netwerk. Maar kan dat wel? Sturen in een netwerk?
Andere politici Fraanje ziet de laatste jaren twee belangrijke ontwikkelingen voor gemeenteraden: de politiek die de samenleving herontdekt en de verschuiving in het takenpakket van een gemeente van het fysieke naar het sociale domein. Bij die herontdekking van de samenleving is de politiek sinds een jaar of tien meer gaan vragen van de burger. ‘Waarbij de politiek er steeds vanuit ging dat de burgers te weinig doen. Ze pleiten dus voor andere burgers.’ Participerende burgers. Maar kijk naar de feiten, zegt Fraanje: er zijn volgens hem weinig landen in de wereld waar burgers zo actief meedoen als in Nederland. ‘Dus we hebben geen andere burgers nodig, maar andere politici.’
Fraanje constateert daarnaast dat met de decentralisatie van veel sociale taken naar gemeenten, de nadruk is komen te liggen bij het sociale domein, waarbij dat voorheen bij het fysieke domein lag. ‘Dat heeft grote invloed op het functioneren van de raad. De besluitvorming in het fysieke domein is tamelijk helder, omdat er veelal een concreet product moet worden afgeleverd. De besluitvorming in het sociale domein is allesbehalve helder. Geen helder eindproduct en veel verschillende, nauwelijks vergelijkbare casussen. Dat maakt de rol van de gemeenteraad ook veel minder duidelijk.’
3: benader mensen op basis van gelijkwaardigheid Je moet zoeken naar partners en gedeelde belangen. Besef dat je samenwerkt op basis van gelijkwaardigheid. ‘En niet zeggen of denken: “Ja, maar ik ben een democratisch gelegitimeerd gemeenteraadslid.”’
6 aanbevelingen
5: maak van de raad weer de arena van het publieke debat ‘En doe dat niet alleen in het stadshuis, maar ga reizen door je gemeente.’
In het sociale domein heb je met veel meer partners te maken. ‘Je functioneert als raad als onderdeel van een uitgebreid netwerk.’ Het gevaar is volgens Rien Fraanje dat je binnen die werkelijkheid toch ouderwetse beluitvormingsprocessen en -structuren gaat toepassen. Terwijl standaardisering van het proces nauwelijks mogelijk is. Maar wat moet je dan als raad? Zes aanbevelingen. 1: toon dienstbaar leiderschap Functioneren als gemeenteraad in een netwerk vraagt om dienstbaar politiek leiderschap. ‘Faciliteren, smeerolie aanbrengen. Verbinden. Geen preken, maar dialogen.’ 2: dump de regels Regels? Liever niet. Of stel in ieder geval niet te strakke kaders samen. Geef ruimte aan burgers en professionals.
11
4: weg met die SMART-doelstellingen Politici zijn dol op SMART-doelstellingen, maar ze werken niet als je onderdeel bent van een netwerk. Alternatief? ‘Formuleer procesdoelen. Bijvoorbeeld: zorg dat mensen zich betrokken voelen.’
6: en versterk de ombudsfunctie Minder vergaderingen, meer hoorzittingen, schouwen en andere openbare “samenscholingen”.
Het essay Sturen in dienstbaarheid van Rien Fraanje gaat over de veranderende rol van de gemeenteraad bij de uitvoering van de nieuwe taken in het sociale domein. Te downloaden op www.raadslid.nu
6 PRI VACY-T I PS VO O R R A A D S L E D E N 6 PRI VACY-T I PS VO O R R A A D S L E D E N
Hoe
volg je als raadslid kritisch het privacy-beleid van je gemeente? Workshop 2, Privacy en de decentralisaties, was voor veel van de aanwezige raadsleden een eye opener. Het nieuws: veel gemeenten hebben de privacy van informatienetwerk Suwinet nog niet op orde. Een boete of zelfs een afsluiting kan volgend jaar het gevolg zijn. Verder ook nog wat tips voor raadsleden die het privacybeleid van hun gemeente kritisch willen volgen en beïnvloeden.
Privacy Suwinet niet op orde? Boete of zelfs afsluiting dreigt goed op orde heeft. De Tweede Kamer toonde zich eind juni kritisch over de uitslagen van de onderzoeken en staatssecretaris Klijnsma besloot de Inspectie SZW de opdracht te geven om vanaf 1 september alle gemeenten nog eens onder de loep te nemen. 1 april 2016 is de uitslag van dat onderzoek bekend. Dan kan iedere gemeente zien of ze voldoet of niet. Van der Zwan: ‘Voldoe je niet, dan kun je een boete tegemoet zien. Of zelfs worden afgesloten van Suwinet.’
Klein hokje, grote boodschap. De workshop ‘Privacy en de decentralisaties’ had voor veel van de aanwezige raadsleden een verrassing in petto. Een lichte schok zelfs. Onderwerp van de wake up call: Suwinet, het systeem waarmee overheidsorganisaties gegevens van burgers en bedrijven digitaal met elkaar kunnen uitwisselen. Reden voor onrust: de mededeling van spreker Peter van der Zwan dat uit onderzoeken in 2013 en dit jaar blijkt dat slechts 17% van de gemeenten de privacy rond Suwinet
12
Hans Versteeg
Privacy bij de transformatie op orde? 6 tips voor raadsleden Privacy is een precair thema in het sociaal domein, want het gaat immers vaak om zeer gevoelige persoonsgegevens. Maar het is ook een lastig thema. Léon Sonnenschein van het Ministerie van BZK: ‘Omdat in dit domein twee grondrechten naast elkaar staan: de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en de sociale grondrechten. Die twee grondrechten kunnen in de praktijk niet los van elkaar staan, die moeten samen geborgd worden.’ Maar hoe doe je dat?
TIP 1: geef hulpverleners een privacy-training Algemene richtlijnen zijn lastig te formuleren, stelt Sonnenschein. Want elke case van een persoon of gezin dat hulp nodig heeft, is anders. Het komt in de praktijk vaak neer op de persoonlijke beoordeling en afweging van de betrokken hulpverlener. ‘Dus moet je je als gemeente vooral richten op het trainen van hulpverleners. Zodat ze in de praktijk telkens uitermate zorgvuldig de afwegingen aangaande privacy kunnen maken. Dat is veel effectiever en efficiënter dan een pakket regels.’
TIP 2: de discussie over privacy is politiek, laat die niet over aan juristen en beleidsmedewerkers.
TIP 4: haal expertise in huis Probeer als gemeenten niet zelf het wiel uit te vinden, maar haal er een expert bij. En laat die professional een zogeheten Privacy Impact Assessment uitvoeren.
Hans Versteeg (VNG): ‘ Keuzes over privacy zijn vrijwel altijd politiek. De VVD kijkt anders naar privacy dan de SP. Dus moet je de keuzes niet aan juristen en beleidsmedewerkers overlaten.’ Laat je ook niet door het college van B&W met een kluitje in het riet sturen, waarschuwt Versteeg. ‘Met allerlei ingewikkelde juridische verhalen bijvoorbeeld. Het is hun taak om het helder aan u uit te leggen.’
Tip 5: regel een Chief Information Officer Dat klinkt wat overdreven? De inzet van een CIO wordt in de toekomst waarschijnlijk verplicht gesteld.
TIP 3: check of er een privacy-protocol is
TIP 6: maar leg niet teveel vast
De decentralisaties vragen hoe dan ook om veel samenwerking en dus veel informatie-uitwisseling, vaak van gevoelige persoonlijke gegevens. Dan is privacy altijd een issue. Daarom: besteed in je beleidsplannen ook aandacht aan de wijze waarop je als gemeente omgaat met privacy in het sociale domein. De samenwerking in het sociale domein is meestal vastgelegd in convenanten. Maar kennen die convenanten ook een privacy-protocol?
Veel van de voorgaande tips zijn procedures die je kunt organiseren. Maar volgens Versteeg houdt het daarmee wel zo’n beetje op. ‘Veel zorgprofessionals zeggen: vertel me gewoon wat wel en niet mag. Maar dat blijkt in de praktijk lastig.’ De werkelijkheid in het sociale domein is te weerbarstig om te vangen in wetgeving. ‘En dus moeten we veel aan het oordeel van de professional zelf overlaten.’
Kijk voor meer informatie op de themapagina Privacy op www.gemeentenvandetoekomst.nl
13
Hélène Oppatja
PARTI CI PATI E 18 - P LU SS E R S M E T B E P E R K I N G
‘Laat jongeren met een beperking niet op de bank zitten’ 14 12
Marian van der Klein van het Verwey-Jonker Instituut en Hélène Oppatja, manager Programmaraad Samen voor de Klant, maken zich sterk voor de participatie van 18-plussers met een beperking.
Sinds gemeenten verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van de Participatiewet moeten zij jongeren met een beperking (voorheen WSW en Wajong) niet alleen de juiste zorg en ondersteuning bieden, maar ook begeleiden naar (on)betaald werk. Veel gemeenten zien jongeren met een beperking echter als kansarm op de arbeidsmarkt, waardoor deze groep weinig aandacht krijgt. Hélène Oppatja: ‘Als je deze jongeren nu op de bank laat zitten, is de kans groot dat ze later ook afhankelijk blijven van een uitkering.’
ren. ‘In de praktijk betekent het vaak dat iemand in dienst komt van de gemeente. Het aantal personen dat inmiddels een arbeidsovereenkomst heeft gekregen – we hebben het dus niet over dagbesteding - is niet groot’, zegt Oppatja. Ze vraagt de zaal wie er in de gemeenteraad al een discussie heeft gehad over het aantal plekken dat gecreëerd moet worden. Eén raadslid steekt zijn hand op. ‘De gemeente Krimpenerwaard gaat voor één plek zorgen.’
De workshopleiders vragen zich af of de aanwezige raadsleden bekend zijn met de banenafspraak en het nieuwe, zogeheten beschut werken. Volgens de banenafspraak moeten er landelijk 125.000 banen komen voor mensen die in het doelgroepregister staan dat wordt bijgehouden door het UWV. Oppatja: ‘Dan heb je dus een indicatie. Voor de duidelijkheid: het gaat om mensen met een ernstige beperking, een hand optillen is vaak al moeilijk.’ Kant-en-klare vacatures bestaan niet, gemeenten moeten banen geschikt maken voor deze doelgroep.
‘Wat is er al door andere gemeenten verzonnen om een “inclusieve arbeidsmarkt”, waarin zoveel mogelijk mensen aan bod komen, te bewerkstelligen?’, vraagt Van der Klein. Een raadslid vertelt over het project De Postbode, van een aantal kleine gemeenten rond ’s-Hertogenbosch en Oss. ‘Inmiddels bezorgen tweehonderd werknemers de post, waarvan er honderd een beperking hebben.’ Sommige raadsleden vragen zich af of er op zo’n manier geen sprake is van verdringing. ‘Verdringing is er altijd geweest’, zegt Oppatja. ‘Alleen moeten zo de allerzwaksten een kans krijgen.’
Het nieuwe beschut werken
Goede voorbeelden
Beschut werken betekende vroeger vrijwel altijd een werkplek binnen het lokale SW-bedrijf. Voor het nieuwe beschut werken moet je als gemeente voorzieningen creëren als je verwacht dat bedrijven dat niet kunnen realise-
Het Verwey-Jonker Instituut onderzocht verschillende initiatieven, en licht er drie goede voorbeelden uit. In Woonzorgbrigade De Liemers (in de Achterhoek) verzorgen jongeren met een beperking laagdrempelige
15
diensten in en om het huis bij zelfstandig wonende ouderen en mensen met een beperking. De jongeren doen werkervaring op en volgen tegelijkertijd een Mbo-opleiding zorghulp niveau 1. In Alkmaar werken MEE en voetbalclub AZ samen in het project Scoren met Wajongeren. De jongeren doen vrijwilligerswerk op de voetbalclub. De gemeente Enschede hielp duizend mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan werk, waarvan er vijfhonderd zijn uitgestroomd naar een reguliere baan. Van der Klein: ‘Aanvankelijk zaten maatschappelijke organisaties er niet op te wachten om banen te creëren, maar uiteindelijk is het de gemeente toch gelukt, soms met subsidie.’ Van der Klein zag helaas ook veel initiatieven die na een succesvolle start ophielden.
Maak keuzes Tot slot concluderen de workshopleiders dat er structureel geld nodig is om deze kwetsbare doelgroep aan het werk te helpen. ‘Daarnaast is onderwijs nodig dat stageplekken warm houdt. Voor raadsleden is het zaak om je doelgroep helder te hebben. Maak keuzes: voor wie ga je banen zoeken, voor wie niet?’
H A N N OT E N [ B URG E M E E ST E R DA L FS E N E N VO O R Z I TTER TR A N SI TI ECOMMI SSI E SO C I A A L DOME I N ]
‘Als je een berg wilt beoordelen, moet je afstand nemen’ Hij was één van de meest inspirerende sprekers van de dag: Han Noten, prominent PvdA’er, burgemeester van de Overijsselse gemeente Dalfsen en voorzitter van de Transitiecommissie Sociaal Domein. ‘Deze verandering is een maatje groter dan u denkt. Als u hem probeert te controleren, gaat hij stuk.’ ´ Beheersen niet, randvoorwaarden wel
Het was een congres met twee werkelijkheden, die van de “realisten” (controle!) en de optimisten (geen controle!). Han Noten behoort ontegenzeglijk tot het laatste soort. Zijn credo: zo’n transformatie laat zich niet vangen in protocollen, procedures en SMART doelstellingen. Maar ja, daar zit je dan als gemeenteraad, juist in het leven geroepen om te controleren. ‘Maar dat is bij dit dossier lastig.’
De visie van Noten samengebald in zes citaten.
´ Onzekere gemeenteraad
´ Angst voor precedenten
‘Ambtenaren zijn bang voor precedenten. Maar vanaf nu is elke case een precedent. Het gaat niet om protocollen, indicatiestellingen of verordeningen, het gaat om individuele gevallen, om gesprekken. En ja, daar is ons systeem nog onvoldoende op ingericht.’
´ Niet controleren, maar vragen
‘Als u wilt nadenken over uw eigen rol als raad bij deze transformatie, dan moet u nadenken of de mensen in uw wijkteams goed in staat worden gesteld dat te doen wat nodig is. Niet controleren, niet beheersen, maar vragen.’
‘Raadsleden voelen zich vaak onzeker en onveilig in dit proces. Veel onderwerpen in het sociale domein lagen niet meer op het bord van de gemeente. Kijk naar de jeugdzorg, die hadden we over de professionele schutting gegooid. Maar nu is het weer terug in ons domein en dat is eng, ook voor raadsleden. Je moet als gemeenteraad vertrouwen krijgen. En dat bereik je niet door allerlei verordeningen uit te vaardigen. Nee, je moet gaan samenwerken, en als raad in gesprek gaan met de wijkteams.’
´ Eis van zorgcontinuïteit?
´ Hoe beoordeel je een berg?
‘Als je vader of moeder wordt, heb je allerlei wensen, ideeën en dromen over het leven van je kind. Ik werd vader en realiseerde me al snel dat ik het geluk van mijn zoon niet in de hand heb. Maar ik kan wel proberen de juiste randvoorwaarden voor hem te creëren. En dan merk je gaandeweg ook: ik voed niet alleen mijn zoon op, hij voedt ook mij op.’
‘Als je een berg wilt beoordelen – en dit is een berg moet je er niet met je neus bovenop gaan staan. Dan moet je afstand nemen.’
16
‘De eis van zorgcontinuïteit, zoals bij de GGZ, is een belemmering voor vernieuwing.’
Transitiecommissie Sociaal Domein De Transitiecommissie Sociaal Domein is de gesprekspartner voor gemeenten en kabinet over de effecten van de drie decentralisaties. De commissie kiest daarbij de rol van vertrouwenspartner, die risico’s en onzekerheden bespreekbaar maakt, een helpende hand biedt en een lerende omgeving creÍert. Doen we lokaal de goede dingen: bereiken we met elkaar wat we vooraf beoogden? Worden kansen lokaal benut? Geven we de uitvoerders voldoende ruimte, zijn er belemmeringen waar het kabinet iets mee moet? Welke succesfactoren en goede voorbeelden zien we? www.transitiecommissiesociaaldomein.nl
17
D E R K LO O R B AC H H O O GL E R A A R
‘Controle is funest voor transities’ Hoogleraar Derk Loorbach, directeur van het Dutch Research Institute For Transitions, heeft er zijn vak van gemaakt om transformaties te bestuderen. Hij en burgemeester Han Noten (voorzitter van Transitiecommissie Sociaal Domein) zitten op één lijn: ‘Meer controle is funest voor transities.’
Een paar van Loorbachs paradoxen: ´ Ruimte geven én er bovenop zitten ´ Eigen visie én aanpassingsbereidheid ´ Vertegenwoordigen én verantwoordelijkheid nemen ´ Slim doen én rustig reflecteren
Ze bleven er op hameren, de geleerde heren. Transformeren? Laat je controledrift los! Maar ingesleten denk- en doe-patronen zijn hardnekkig, ook bij raadsleden en griffiers. Dat blijkt ook al snel. De woorden van Noten en Loorbach vallen plenair in goede aarde. Maar je bent hun zaal nog niet uit, of het gaat in andere workshops alweer over monitoren, interventieniveaus, horizontale verantwoordingen, kwartaalrapportages en indicatoren. Logisch, in een wereld waarin privacy, financiële verantwoordingen, juridische kaders en kritische journalisten voortdurend om aandacht vragen.
18
Maar gelukkig steekt Loorbach de aanwezige raadsleden een hart onder de riem. Het is ook lastig. Omgaan met transities is omgaan met paradoxen, en dat is bij de decentralisaties in het sociale domein niet anders. En omgaan met paradoxen (zie kader) betekent: steeds opnieuw het wiel uitvinden. ‘Dát is maatwerk.’ Zijn belangrijkste les: durf los te laten en heb vertrouwen in de praktijk. ‘Dat is de grote uitdaging. Dat is wennen, ook voor raadsleden.’
19 25
20
21
Jean Eigeman (l.)
LO KAL E DE MO C R AT I E N I E U W E ST I J L
‘Creëer ruimte aan de onderkant. En controleer alleen af en toe’ Hou als raadslid vooral rechtstreeks contact met je burgers, is een van de adviezen van twee oud-burgemeesters. Jean Eigeman en Hans Alberse gingen tijdens hun workshop met de deelnemers in gesprek over de kracht van lokale democratie. En de wijze waarop de gemeenteraad mee moet en kan bewegen nu er met de transformatie zoveel om hen heen verandert. ‘Raadsleden moeten de burger serieus nemen.’
22
Hans Alberse
Wij denken veel te min over gemeenteraden,’ stelt Jean Eigeman, voormalig wethouder, burgemeester en lid van de Eerste Kamer. Opmerkingen als: ze kunnen het niet, ze snappen het niet, worden vaak gehoord, weet hij. En dat is frustrerend voor die pakweg tienduizend mensen die een groot deel van hun vrije tijd besteden aan de lokale politiek. ‘Zij zijn de voorhoede, degenen die nu vorm geven aan de energieke samenleving.’
Rem op participatie ‘De decentralisaties worden vaak gezien als het uitbesteden van de uitvoering,’ vervolgt Eigeman. ‘Maar het gaat wel degelijk om zeggenschap. De manier waarop raadsleden vormgeven aan zeggenschap en de manier waarop burgers dat op hun beurt doen, dat moet opnieuw vorm krijgen. Je moet ruimte creëren aan de onderkant. En van bovenaf af en toe controleren. In veel gemeenten is
al veel in beweging. Maar er zijn ook gemeenten die hun burgers tegenhouden, die door bureaucratie onbedoeld een rem zetten op de participatie.’
weg? Als gemeenteraadslid ben jij de volksvertegenwoordiger, de verbinder. Moet je het contact met de burger dan wel uitbesteden aan een wijkregisseur?
Hans Alberse, voormalig burgemeester en wethouder, vraagt aan de aanwezigen hoe ze willen dat inwoners naar hen kijken. ‘Áls ze al kijken’, is de eerste reactie uit de zaal. ‘Mijn gevoel is dat we vaak niet worden gezien’, legt het raadslid uit. ‘Je moet niet de politiek in gaan om populair te worden’, zegt een ander. ‘Terwijl ik wel gezien wil worden als een persoon die een bijdrage levert aan de samenleving.’
Je rol als burger en raadslid scheiden, is nog niet zo eenvoudig, weet een deelneemster uit eigen ervaring. Toen in haar straat een speeltuin moest wijken voor woningbouw, wilde zij daar als fractie-assistent én als burger alles vanaf weten. ‘Ik ging vragen stellen, maar werd toen bijna op de vingers getikt door de burgemeester. Toch vond ik dat ik dit mocht doen, ik vertegenwoordig immers de burger.’
Raadslid én burger
Koudwatervrees
Een deelneemster laat weten dat zij altijd het nummer van de wijkregisseur op zak heeft. ‘Als ik een goed idee hoor, dan verwijs ik door. De wijkregisseur in onze gemeente speelt daar heel goed op in.’ Maar loopt een wijkregisseur ook wel eens in de
‘Bij ambtenaren is er wat koudwatervrees om burgers te betrekken,’ constateert Eigeman. Sturing door leken, gaat dat wel goed? Toch is dat juist de bedoeling van de lokale democratie. Raadsleden moeten de burger serieus nemen. ‘Maak gebruik van hun input.’
23
MO NI TOR: WWW.WA A R STA ATJ EGE M E E N T E .N L
‘Zo’n monitor moet een middel zijn, geen doel op zich’ ‘Zijn we op de goede weg?’ Met deze vraag in het achterhoofd kwam menig raadslid naar het congres. De behoefte aan inzicht is groot en bijsturen vaak lastig. Tijdens de workshop hoopten raadsleden dan ook antwoorden te vinden. Op de website www.waarstaatjegemeente.nl zijn vanaf 19 september unieke cijfers te vinden over het gebruik van zorg per gemeente, zoals het aantal cliënten en de in- en uitstroom.
24 12
Meer grip op de situatie, meer inzicht in de uitgaven: dat is waar raadsleden vooral behoefte aan hebben in deze fase van de transitie. Want wie inzicht heeft, kan bijsturen. Workshopgever André van Nijkerken van het Kwaliteitsinsituut Nederlandse Gemeenten (KING) benadrukt in de workshop Sturen op resultaat in het sociaal domein dat je in de eerste plaats voor ogen moet hebben waar je als gemeente naartoe wil. Wat is voor jouw gemeente het doel van de decentralisatie? Een betere kwaliteit van de hulpverlening? Meer zelfredzaamheid? Of toch vooral: minder administratieve lasten? Van Nijkerken vindt dat veel gemeenten nog niet duidelijk voor ogen hebben waar zij hun schaarse middelen op in willen zetten. André van Nijkerken
Beleid verrijken Marijke Ploegman, projectleider bij de VNG, ging de afgelopen jaren met gemeenten in gesprek om te achterhalen welke informatie zij nodig hebben. Ze ontwikkelde een gemeentelijke monitor, waarin alle informatie over het sociaal domein gebundeld is, te zien op de website www.waarstaatjegemeente. nl. Het zou beleidsmedewerkers en raadsleden meer grip kunnen bieden. De aanwezige raadsleden willen echter vooral weten hoe zij kunnen sturen, niet hoe ze meer inzicht kunnen krijgen. Hoe de informatie om te zetten in lokaal beleid, is echter aan de gemeente zelf, geeft Van Nijkerken aan. ‘De informatie die de monitor biedt, is bedoeld om het beleid te verrijken.’
Gemeentelijke monitor sociaal domein De gemeentelijke monitor ondersteunt gemeenten bij de informatievoorziening, ook aan de raad en burgers. De monitor geeft gemeenten onder andere inzicht in het gebruik en de toegankelijkheid van de voorzieningen in het sociaal domein. Ook ervaringen van cliënten worden meegenomen. Aan de hand van deze indicatoren worden maatschappelijke effecten van sociaal beleid onderzocht. Om aan de hand van de cijfers ontwikkelingen te signaleren en eventueel beleid bij te stellen. Daarnaast voorziet de monitor gemeenteraad en burgers van verantwoordingsinformatie en kunnen gemeenten met de monitor elkaars prestaties vergelijken en beoordelen. De monitor functioneert alleen als zoveel mogelijk gemeenten gegevens aanleveren. Kijk ook daarvoor op www.waarstaatjegemeente.nl.
25
26
V RAG ENV U U R I N E E N VI SS E N KOM
‘Vertegenwoordig je inwoners, weet wat er in hen omgaat’ Raadsleden en griffiers konden bij staatssecretaris Jetta Klijnsma en Jantine Kriens, voorzitter VNG-directieraad, terecht met hun prangende vragen. In een zogeheten “vissenkomopstelling” kon iedereen op elk moment deelnemen aan de discussie. En dus ging het plots ook over de opvang van vluchtelingen. ‘Op Europees niveau is het een zooitje. Ik ben trots op wat Nederlandse gemeenten en het COA doen.’ ‘Wat voor vlees zit er in de kuip?’, wil dagvoorzitter Ruben Maes weten. De aanwezigen zijn op verschillende manieren in te delen: raadsleden versus griffiers, grote gemeenten versus kleine, landelijke partijen versus lokale partijen. De deelnemers zitten in een cirkel om de vier stoelen heen waar de discussie plaatsvindt, als ware het een vissenkom. Het werkt als volgt. Een deelnemer uit de zaal geeft aan welke vraag hij heeft en met welke drie personen hij daarover in gesprek wil. Op elk moment kunnen mensen uit de zaal zich mengen in de discussie, door iemand in de stoel af te tikken en zelf plaats te nemen.
Klijnsma wil graag een suggestie doen. ‘Hebben jullie een cliëntenraad in Houten? Leg je oor daar te luister. Dat heeft mij, in de tijd dat ik wethouder was, veel geholpen.’
De baas
Sociale werkplaatsen
Marcel de Jong uit Houten steekt als eerste zijn vinger op. Het raadslid zegt dat hij veel informatie krijgt, maar het moeilijk vindt om te bepalen waar zijn gemeente nu precies staat. ‘Hoe denkt u mij te kunnen helpen, zodat ik aangehaakt blijf?’ Hij wil in gesprek met Jantine Kriens, Jetta Klijnsma en een griffier uit een andere gemeente. Kriens pakt als eerste de microfoon. ‘Vertegenwoordig je eigen inwoners, weet wat er in hen omgaat. Die informatie moet je niet uit het monitoringssysteem van de VNG willen halen. Wij leveren algemene informatie over de bevolking. Laat je niet doodgooien met informatie, jullie zijn de baas!’
Daarna gaat het over de sociale werkplaatsen. Een raadslid uit IJmond zit in haar maag met de bezuinigingen die eraan komen. Klijnsma verwijst naar Cedris. ‘Die landelijke vereniging voor sociale werkgelegenheid en re-integratie weet wat je kunt doen om zwarte cijfers te krijgen en een SW-bedrijf van de 21e eeuw te worden.’ Klijnsma beseft dat beschut werk creëren duur is. Knipogend voegt de staatssecretaris eraan toe dat ze er voor Prinsjesdag naar gaat kijken.
Daarna start Ebbe Rost van Tonningen, voorzitter van de fractie Beter De Bilt in de gelijknamige gemeente, een discussie over het vluchtelingenvraagstuk. ‘Wat is de aanpak op de langere termijn? Is de gemeente een uitvoeringsorganisatie die een quotum krijgt toegewezen?’ Kriens: ‘Op Europees niveau is het een zooitje. Ik ben trots op wat Nederlandse gemeenten en het COA doen.’
27
H OE KRI JG JE AL S RAAD GR I P O P R EGI O N A L E S A M E N W E R K I N G?
‘Stem moties af met andere gemeenteraden’ Als raadslid grip houden op gemeenschappelijke regelingen bij regionale samenwerking is niet altijd eenvoudig. Workshopleiders Rob de Greef en Roeland Stolk schreven, in opdracht van het ministerie van BZK en de Vereniging van Griffiers, een handreiking. Raadswerk op microniveau. ‘Stukken hoeven echt niet eerst naar het college voordat ze naar de raad gaan.’
Roeland Stolk (l.)
28 22
‘De handreiking Grip op regionale samenwerking gaat over het spel van samenwerken, de spelregels en het spelen: hoe optimaliseer je je invloed?’, vat Roeland Stolk het boekwerk samen, dat de deelnemers mee naar huis mogen nemen. Stolk is bestuurskundige en adviseur bij Berenschot en beziet de werkelijkheid vooral vanuit politiek perspectief. Medeauteur Rob de Greef bekijkt de samenwerking tussen gemeenten met een juridische bril. Hun belangrijkste casus tijdens de workshop: de GGD. De GGD werkt samen met meerdere gemeenten tegelijk, is een belangrijke speler in het sociaal domein en dus ook in de transformatie.
Slim sturen Stolk: ‘De GGD zou zo moeten functioneren dat het beter wordt voor de burger.’ Hij schetst een fictieve situatie: ‘De GGD vertelt dat alles goed gaat. De transformatie loopt gesmeerd. De GGD kan aansluiten bij de verschillende aanpakken in de regio en wordt geroemd om zijn inzet.’ Dan wil hij weten van de zaal: wanneer wil de raad wat weten en horen? Welke instrumenten heb je? En hoe zet je die slim in? ‘Ik zou het niet geloven’, zegt een deelnemer. ‘Laat de GGD maar onderbouwen dat het goed gaat.’ Een ander zou willen weten wat de GGD onder ‘goed’ verstaat. ‘De raad zit niet alleen te wachten op goed nieuws, maar ook op risicoanalyses’, vat Stolk het algemene gevoel samen. De Greef legt uit dat de raad zelf de omgeving zo kan beïnvloeden waardoor je op tijd kaders kunt stellen. ‘Je kunt bijvoorbeeld vragen aan de GGD om de begroting eerder in te dienen dan de wettelijke termijn voorschrijft. Dan heb je nog de tijd om er iets van te vinden.’
Rob de Greef
Meer leestijd Stolk voegt daaraan toe dat het in het kader van de transformatie ook belangrijk is om te weten hoe de GGD samenwerkt met andere leden van het wijkteam. ‘In sommige verantwoordingsdocumenten staat die samenwerking wel beschreven, in andere niet.’ Tip: stel een format op voor samenwerkingsverbanden, waarin je helder kunt zien waarover een samenwerking gaat, welke partijen erin zitten en wat het doel is.
Hadden de workshopleiders nog meer nuttige tips? Jazeker. De Greef: ‘Het is fijn als je voldoende tijd hebt om stukken te lezen. Stukken hoeven echt niet eerst naar het college voordat ze naar de raad gaan. Hun visie op het
stuk kun je drie weken later ook nog wel tot je nemen. Verder werkt het goed om moties met andere gemeenteraden af te stemmen, dan sta je sterker. Griffiers kunnen helpen bij de organisatie.’ Ook merken de adviseurs dat in veel gemeenten de basisafspraken niet op orde zijn. ‘Het vergt één bijeenkomst om het gesprek aan te gaan met het college: hoe doen we het hier? Tijdig de juiste informatie. Dat wil iedereen. Maar wat is tijdig en welke informatie wil je precies? Maak het concreet, anders kan het college er ook niets mee. En zie er vervolgens op toe dat iedereen de juiste informatie heeft, dat kun je beleggen bij één of twee raadsleden.’
De handreiking voor raadsleden en griffiers Grip op regionale samenwerking is geschreven in opdracht van de Vereniging van Griffiers en het ministerie van BZK (in samenwerking met de VNG en Raadslid.nu). De handreiking kunt u vinden op: www.gemeentenvandetoekomst.nl/infodragerscmspublicaties/150601125015_grip-op-regionale-samenwerking.pdf Raadsleden kunnen een speciale workshop volgen, behorend bij de handreiking. Aanmelden kan bij de Vereniging van Griffiers via vvg@vng.nl. Zie ook het artikel op: gemeentenvandetoekomst.nl/item/Workshops-grip-opregionale-samenwerking_082648
29
CONTRO L E E R SO C I A A L D OM E I N
Ook in het betoog van Josee Gehrke, raadsgriffier van de Drentse gemeente De Wolden, kwam de sociale ombudsman/ vrouw regelmatig terug. Stel zo iemand in, stelt ze, al dan niet als onderdeel van de rekenkamercommissie, anders doe je jezelf én de burger tekort. ‘Je kunt en wilt niet elke case in het sociale domein waarbij het niet helemaal goed gaat, “promoveren” tot agendapunt in de raad.’ Gehrke eerder op de website www.gemeentenvandetoekomst.nl: Josee Gehrke
Gun jezelf en de burger een sociale ombudsvrouw (of man) De sociale ombudsvrouw of –man is aan een gestage opmars bezig. Elburg, Kampen, De Wolden, Ermelo; vooral als gevolg van de decentralisaties kiezen steeds meer gemeenten voor het aanstellen van een persoon waar burgers met hun sociale zorgen of klachten terecht kunnen.
30
‘Een sociale ombudsvrouw is een tussenpersoon tussen burgers en raadsleden. Hij of zij registreert vragen, zorgen, wensen en ervaringen van mensen en legt die periodiek voor aan de raad. Het kan daarbij gaan om klachten over de manier waarop een burger is bejegend door een zorgverlener, maar ook om inhoudelijke vragen of zorgen. Het doel is natuurlijk om daarmee de dienstverlening aan inwoners te verbeteren.’ Josee Gehrke’s nadrukkelijke oproep: raadsleden, controleer als volksvertegenwoordiging het sociaal domein! ‘Hou als gemeenteraad werkbezoeken en organiseer rondetafelgesprekken met cliënten(groepen) en hun mantelzorgers en ouders. En verder....laat de monitor sociaal domein ook uw sturingsmonitor worden!’
Medewerkers van thuiszorgorganisatie TSN vroegen tijdens het congres aandacht voor de situatie bij hun bedrijf.
31
Nog wat tips van de experts Dertig workshops, een lunchsessie, enkele plenaire gedeeltes, een gespreksessie met staatssecretaris Klijnsma en veel organisaties die zich met informatiestands presenteerden; de zaterdag zat vol. Ook wij konden niet álle workshops bijwonen, daarom vroegen we enkele workshopleiders om de belangrijkste boodschap van hun workshop nog even te pitchen. Petra Habets bestuurskundig adviseur / workshop Grip op verbonden partijen: ‘Ken uw collega’s in de buurgemeenten, zodat u - afhankelijk van wat u wilt bereiken - de juiste bondgenoten weet te vinden op het moment dat het nodig is. Daarnaast is het door de veelheid van samenwerkingsverbanden belangrijk keuzes te maken. Welke organisaties (of hun cliënten) wilt u regelmatig zien en bij welke organisaties vertrouwt u op de reguliere p&c-cyclus?’
Yvonne Wijnands afdelingshoofd Analyse & Visieontwikkeling bij het Ministerie van SZW / workshop Nieuw beschut werk: ‘Niet alles hoeft gelijk nu. Fundamentele besluiten over de vormgeving kunnen ook over enkele jaren worden genomen, op basis van eerste ervaringen en kennisdeling met andere gemeenten. Zorg in ieder geval dat de basiszorg op orde is.’
Gerco Buijk-Dijkstra innovatie–adviseur bij Alares / Dilemmatraining voor raadsleden: handvatten voor het omgaan met dilemma’s in het sociaal domein: ‘Transformatie begint in het gemeentehuis; je kunt niet een verandering van het werkveld verlangen als je zelf niet beweegt. Geef écht ruimte aan professionals én burgers, stuur op outcome en leer te balanceren met regels/registratie versus loslaten/vertrouwen.’
32
Tip van de Transitie Autoriteit Jeugd (TAJ):
Edith Warmerdam
‘Voer - voor zover mogelijk- het debat met je college over de uitgangspunten van het aanbestedingstraject 2016. Waarbij de TAJ adviseert te kiezen voor een “bestuurlijk aanbestedingstraject”, omdat dit raadsleden de gelegenheid geeft het college mee te geven wat zij belangrijk vinden in de jeugdhulp. En wat zij verwachten van de zorgaanbieders en de mensen die in de wijken steun en hulp bieden aan jongeren en hun omgeving. Vraag je college in te zetten op afspraken met zorgaanbieders om samen met de gemeente - en waar nodig met het samenwerkingsverband in de regio - toe te groeien naar een nieuwe manier van jeugdhulpverlening.’
adviesbureau Seinpost: Hoe kunnen raadsleden hun democratische taak ten aanzien van het jeugdbeleid het beste uitvoeren? Vier tips van Edith Warmerdam, een van de sprekers bij de workshop School en wijk verbinden. ´ ‘Bevraag de wethouder over de jeugdplannen en controleer het gevoerde Op Overeenstemming Gericht Overleg (OOGO, overleg tussen gemeente en samenwerkingsverband van scholen) over het jeugdhulpplan.’ ´ ‘Lees de ondersteuningsplannen van de eigen samenwerkingsverbanden passend onderwijs (te vinden via www.passendonderwijs.nl ) en beoordeel ze op samenhang met het jeugdplan. Bekijk wat het OOGO over het ondersteuningsplan heeft opgeleverd.’
Jelke Dijkstra, Bert Holman en Inge van Dommelen van de Koepel WMO-raden: ‘Formuleer - op basis van de rolopvatting van de gemeente - een visie op brede participatie, in dialoog met burgers. Denk zowel aan formele, georganiseerde participatie (zoals een adviesraad sociaal domein) als aan informele en adhoc vormen van participatie (zoals een burgerforum of cliëntenpanel). Geef een eventuele adviesraad naast een adviserende ook een faciliterende rol voor initiatieven. Zo kunt u zowel sturen als toezien.’
´ ‘Bekijk of deze activiteiten worden uitgevoerd vanuit een visie op een samenhangende aanpak thuis, op school en in de wijk ter bevordering van een maximale participatie van elke burger ( meer info op www.onderwijsjeugd.nl ).’ ´ ‘Daag bestuurders van samenwerkingsverbanden en wethouders uit werk te maken van het uitgangspunt “1 gezin, 1 plan” en dus ondersteuningsplannen, inkoop e.d. zoveel mogelijk te bundelen.’
33
Wat was
jouw
belangrijkste inzicht vandaag? ‘Vooral de VNG en BZK hebben vandaag veel informatie opgehaald, is mijn gevoel. Tijdens de workshops bleken de verwachtingen soms te verschillen. Zo blijkt maar weer eens: het is heel belangrijk dat mensen die het beleid bepalen een goede verbinding hebben met de mensen die het moeten uitvoeren.’
Erica Schmahl raadslid in Apeldoorn
‘Wijkteams zijn een instrument om de samenleving meer te betrekken bij de uitvoering van sociaal beleid. Maar na vandaag realiseer ik me dat wijkteams vaak helemaal geen echte afspiegeling van de samenleving zijn. Ze bestaan uit professionals, niet uit burgers zelf. Misschien kunnen we dat in onze gemeente anders organiseren. Wat ik ook leuk vond om te merken: Apeldoorn doet het eigenlijk helemaal niet slecht.’
Berry van ‘t Westeinde griffier in Goirle
34
Leo Engels raadslid Zevenaar
‘Ik zat onder andere bij de workshop Participatie van 18+ met een beperking. Ik wist daar niks van, dat de groep met een lage arbeidsparticipatiegraad als gevolg van de Participatiewet buiten de boot dreigt te vallen. Dat ga ik zeker in mijn raad onder de aandacht brengen.’
Genoveef Leers raadslid in Maastricht
Liesbeth Schreiner griffier Heerhugowaard en bestuurslid van de Vereniging va n Griffiers
‘De informatie die ik tijdens de workshops kreeg, was voor mij niet nieuw. Het positieve daarvan is dat ik het gevoel kreeg dat we in Maastricht op de goede weg zijn. Als ik veel nieuws had gehoord, was dat misschien alarmerend geweest.’
35
‘Het bewustzijn dat we als raad ook moeten kantelen, zie je groeien. De huidige manier van besturen uit de tijd van Thorbecke wordt niet meer geaccepteerd. Hoe het precies anders moet weet ik ook niet. Maar je ziet hier dat iedereen worstelt met de vraag hoe we ons als raad verbinden met de burgers. Daar waren we als raad een aantal jaren geleden een stuk minder bewust mee bezig.’
Mieke Peters vervangend griffier in Schiedam
‘Dat er ook een transformatie nodig is bij de raad, dat was voor mij het belangrijkste inzicht. De meeste raadsleden zien dat nog niet zo, denk ik. Je hebt als raad een gezamenlijke rol, los van je politieke kleur. De bewustwording daarover is van belang. Dat neem ik zeker mee.’
36