(8pdf) η μεγαλη εκκαθαριση pdf (οι δίκες της μόσχας)2

΢ηαύξνο ΢η. ΢ηαθπιάθεο

Ζ ΜΔΓΑΛΖ ΔΚΚΑΘΑΡΗ΢Ζ (Οη Γίθεο ηεο Μόζραο - Московские процессы)

1937

1939 Αζήλα 2013 1

(O κεγάινο ηξόκνο- Большой террор)

2

Αφιερωμένο στα αμέτρητα θύματα της πολιτικής μισαλλοδοξίας όλων των ...ισμών

που πέσανε σε άνιση μάχη κι αγώνα

3

Αντί εισαγωγής (από το ποίημα Ρέκβιεμ - Реквием) Στα φοβερά χρόνια του τρόμου του Γεζόφ, δέκα εφτά μήνες πέρασα στις ουρές των φυλακών του Λένινγκραντ. Μια μέρα, κάποιος με ‘αναγνώρισε’. Μια γυναίκα με μελανιασμένα χείλη που έστεκε πίσω μου, η οποία ποτέ δεν είχε ακούσει το όνομά μου, ξύπνησε από το λήθαργο, τυπικός για όλους εμάς εκεί, και με ρώτησε ψιθυρίζοντας στο αυτί μου (καθένας μιλούσε ψιθυριστά εκεί) : «Κι εσείς μπορείτε να περιγράψετε αυτό;» Κι εγώ απάντησα: «Ναι, μπορώ». Κι έπειτα κάτι που θύμιζε χαμόγελο γλίστρησε πάνω σ’ αυτό που κάποτε ήταν το πρόσωπό της.

Άννα Αχμάτοβα (А́нна Ахма́това)

4

ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΑ Πξόινγνο……………………………………………………. 8 01. Δηζαγωγή ζην ζέκα – Ση πξνεγήζεθε………………… 13 01.01. Ζ ηζαξηθή Ρσζία θαη ε Φεβξνπαξηαλή Δπαλάζηαζε ………… 13 Γθεόξγθη Πιεράλνθ …………………………………………………… 15 Γθξηγθόξη Ραζπνύηηλ ………………………………………………….. 17 Αιεμάληξ Κεξέλζθη …………………………………………………….. 19 Βιαδίκεξνο Λέληλ…………………………………………..………….. 21 01.02. Ζ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε …………………………………… 26 Βιαληηκίξ Αληόλνθ-Οβζέελθν …………………………………………. 27 Αιεμάλδξα Κνιινληάη ……………………………...……………………. 29 Φειίμ Σδεξδίλζθη ………………………………………………………… 31 01.03. Ζ εδξαίσζε ηεο εμνπζίαο απφ ηνπο Μπνιζεβίθνπο …………….. 32 Καξι Ράληεθ …………………………………………………………….. 36 01.04. Ζ δεκηνπξγία ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο …………………………. 37 Μηραήι Καιίληλ………………………………………………………….. 38 01.05. Ο Δκθχιηνο Πφιεκνο ………………………………………….. 40 Λαβξ Κνξλίινθ ………………………………………………………….. 42 Μηραήι Σνπραζέθζθη …………………………………………………... 43 01.06. Ζ εθηέιεζε ηεο ηζαξηθήο νηθνγέλεηαο …………………………. 45 Σζάξνο Νηθόιανο Β’ …………………………………………………… 46 01.07. Ζ ίδξπζε ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο (Κνκηληέξλ) ………….. 48 Γθξηγθόξη Εελόβηεθ ……………………………………………………. 50 01.08. Ζ πείλα ηνπ 1921-23 θαη ε Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή (ΝΔΠ)….. 53

02. Ο ζάλαηνο ηνπ Λέληλ θαη ε κάρε ηεο δηαδνρήο ………… 56 Λεβ (Λέσλ) Σξόηζθη …………………………………………………….. 59

03. Βαζηθά δηαηάγκαηα θαη λόκνη …………………………. 64 Νηθνιάη Μπνπράξηλ …………………………………………………….

03.01. Ζ ίδξπζε ηεο Σζε-Κα ………………………………………… .

03.02. Ζ δηαηαγή ηνπ Λέληλ γηα εθηειέζεηο ……………………………

03.03. Σν άξζξν 58 ηνπ ΢νβηεηηθνχ Πνηληθνχ Κψδηθα ……………….

03.04. Σα 101 ρηιηφκεηξα ……………………………………………..

03.05 . Ζ δεκηνπξγία ησλ Γθνπιάγθ ………………………………….. Αιεμάληξ ΢νιδελίηζηλ …………………………………………………..

03.06. Οη ζηεξεκέλνη πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ …………………………

65 67 67 69 72 72 75 76

04. Σα γεγνλόηα ωο ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ……………. 77 04.01. Ζ ππφζεζε Ρηνχηηλ …………………………………………….. 77 Μαξηεκηάλ Ρηνύηηλ ……………………………………………………… 77 5

Βηαηζεζιάβ Μόινηνθ ………………………………………………….. 81 04.02. Ο ζάλαηνο ηεο Ναληέδληα (Νάληηαο) Αιιηινχγηεβα ……………. 84 04.03. Ο Οπθξαληθφο Ληκφο 1932-33 ………………………………..... 86 Λάδαξ Καγθάλνβηηο ……………………………………………………… 89 04.04. Ζ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ………………………………………… 92 ΢εξγθέη Κίξνθ …………………………………………………………….. 93 Αληξέη Εληάλνθ …………………………………………………………… 96

05. Ζ πξνεηνηκαζία γηα ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ………… 97 Αλαζηάο Μηθνγηάλ ……………………………………………………….. 98 Γθέλξηρ Γηαγθόληα ………………………………………………………. 101 Αληξέη Βηζίλζθη ………………………………………………………….. 104 Λεβ Κάκελεθ ……………………………………………………………..108 Νηθνιάη Γεδόθ …………………………………………………………… 112 Κιηκ Βνξνζίινθ ………………………………………………………… 117

06. Οη «κηθξέο» δίθεο πνπ πξνεγήζεθαλ …………………. 121 06.01. Ζ δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο (1930) ………………….. 121 06.02. Ζ δίθε ηνπ θφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ (1931) ………………… 124 06.03. Ζ δίθε ησλ κεραληθψλ ηεο Μεηξφ-Βηθ (1933) ……………….. 128

07. Ζ πξώηε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο ………………….. 134 Γθξηγθόξη (΢εξγθό) Οξηδνληθίηδε ……………………………………. 134 Βαζίιε Μπινρίλ ………………………………………………………… 155 Μηραήι Σόκζθη ………………………………………………………….. 159

08. Σα κεηά ηελ πξώηε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο ………. 160 08.01. Οη πξψηεο εληππψζεηο ……………………………………….. 160 Νέζησξ Λαθόκπα …………………………………………………….. 161 08.02. Ζ πξνζσπνιαηξία ……………………………………………. 164 Μαμίκ Γθόξθη ………………………………………………………….. 167 08.03. Σν ΢χληαγκα ηνπ 1936 …………………………………………. 171 Γθξηγθόξη ΢νθόιληθνθ ………………………………………………… 177 Αιεμέη Ρίθνθ ……………………………………………………………. 176

09. Ζ δεύηεξε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο …………………. 178 Λαβξέληη Μπέξηα ………………………………………………………. 194

10. Ση έγηλε κεηά ηελ δεύηεξε Γίθε ηεο Μόζραο ………… 196 10.01. Ζ Οινκέιεηα ηεο Κ.Δ. Φεβξνπαξίνπ-Μαξηίνπ 1937 …………. Πάβει Πόζηηηζεθ ………………………………………………………

10.02. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ησλ Δζλνηήησλ ……………………… Νηθήηα Υξνπζηζόθ …………………………………………………….

10.03. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ηεο Διιεληθήο κεηνλφηεηαο ……….. Αλδξόληθνο Υατηάο ……………………………………………………..

10.04. Ζ Δπηηξνπή Νηηνχη ……………………………………………

196 199 202 206 208 210 211

11. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ζην ΢ηξάηεπκα …………….. 215

6

΢εκηόλ Μπνπληηόλη …………………………………………………….. 218

12. Σν Κόκκα ζηηο εξπύζηξηεο ηεο Δθθαζάξηζεο ……….. 230 Γθεόξγθη Μαιελθόθ ………………………………………………….. 231

13. Ζ ηξίηε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο……………………. 251 Υξηζηηάλ Ραθόθζθη ……………………………………………………. 252

14. Σα απόλεξα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ………… 268 14.01. Ζ πηψζε, ε δίθε θαη ην ηέινο ηνπ Γεδφθ ……………………. 268 Ηζαάθ Μπάκπει ………………………………………………………. 271 14.02. Ζ ζθαγή ηεο θπιαθήο Οξηφι θαη ησλ άιισλ θπιαθψλ ………. 277 Μαξίγηα ΢πηξηληόλνβα ………………………………………………… 280 14.03. Σφπνη εθηειέζεσλ θαη νκαδηθήο ηαθήο ……………………….. 282 Μπέια Κνπλ …………………………………………………………… 284 14.04. Οη αληηδξάζεηο ζην εμσηεξηθφ γηα ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο ……… 285

15. Δπηζηήκε, δηαλόεζε θαη ηέρλε ζηελ κέγγελε ………… 291 Βιαληηκίξ Μαγηαθόθζθη ………………………………………………. Οζίπ Μάληειζηακ ……………………………………………………… Άλλα Αρκάηνβα ……………………………………………………….. Βζέβνινλη Μέγεξρνιλη ………………………………………………..

293 298 302 306

16. Ζ δνινθνλία ηνπ Σξόηζθη…………………………. 308 Ρακόλ Μεξθαληέξ …………………………………..………………..

313

17. Γηαηί νκνινγνύζαλ;………………………………….. 317 18. Δπηκύζην ………………..………………………………325 Ησζήθ ΢ηάιηλ ………………………………………………………..

330

19. Βηβιηνγξαθία …………...……………………………… 343 20. Δπξεηήξην νλνκάηωλ …………..………………………346

7

ΠΡΟΛΟΓΟ΢ Γηάβαζα ηειεπηαία ην βηβιίν ηνπ Κνπβαλνύ ζπγγξαθέα Λενλάξδν Παδνύξα (Leonardo Padura) Ο άλζξσπνο πνπ αγαπνύζε ηα ζθπιηά, από ηηο εθδόζεηο Καζηαληώηε 2011, ζε πνιύ θαιή κεηάθξαζε ηνπ Κώζηα Αζαλαζίνπ. Δίλαη έλα ηζηνξηθό κπζηζηόξεκα πνπ – αλ θαη κπζηζηόξεκα – δελ μεθεύγεη νύηε θαη’ ειάρηζην από ηελ ηζηνξηθή πξαγκαηηθόηεηα. Ο ζπγγξαθέαο είλαη ζαθώο ηνπνζεηεκέλνο θαηά ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ θαζεζηώηνο πνπ επέβαιε ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ, ησλ απελώλ δησγκώλ θάζε αληηπάινπ, αιιά θαη ακέηξεησλ ζπληξόθσλ ηνπ, εγεηηθώλ ζηειερώλ θαη κειώλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο ηεο Δ΢΢Γ. ΋κσο απνδεηθλύεη ζε θάζε γξακκή ηνπ, όηη εθείλν πνπ πξσηίζησο ηνλ ελδηαθέξεη είλαη ε ηζηνξηθή αιήζεηα. Σν βηβιίν ηνπ Παδνύξα αλαθέξεηαη ζηα ηειεπηαία ρξόληα ηνπ δηάζεκνπ εβξατθήο θαηαγσγήο Οπθξαλνύ επαλαζηάηε θαη δηαλνεηή θαη ελόο από ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο Ρσζηθήο Δπαλάζηαζεο Λεβ (Λένληνο) Σξόηζθη. ΢πγθεθξηκέλα πεξηγξάθεη ηελ δσή θαη ηελ δξάζε ηνπ Σξόηζθη από ηηο κέξεο ηεο απέιαζήο ηνπ από ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ηελ δηακνλή ηνπ ζηελ Σνπξθία, Ννξβεγία θαη Μεμηθό, ηηο απόπεηξεο δνινθνλίαο ηνπ σο θαη ηελ ηειηθή εμόλησζή ηνπ από ηνλ Ιζπαλό πξάθηνξα ησλ ζνβηεηηθώλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ Ρακόλ Μεξθαληέξ.

Ζ «Δλσκέλε ΢νβηεηηθή ελδεθάδα» Απφ ην «Κφθθηλν Πηπέξη», ζαηπξηθφ πεξηνδηθφ ησλ πξψησλ ρξφλσλ ηεο Δπαλάζηαζεο. Απηό ινηπόλ ην βηβιίν ήηαλ ε αθνξκή πνπ απνθάζηζα λα γξάςσ θη εγώ γηα έλα ζέκα πνπ έρεη απαζρνιήζεη δεθάδεο ηζηνξηθνύο ζπγγξαθείο απ’ όιν ηνλ θόζκν, έρεη γίλεη αληηθείκελν κειέηεο από ηζηνξηνδίθεο, πνιηηηθνύο αλαιπηέο αθόκα θαη πνιηηηθά θόκκαηα θαη πνπ γη’ απηό έρνπλ γξαθηεί αλαξίζκεηεο πξαγκαηείεο, ζρόιηα θαη βηβιία, αθόκα θαη από ζεαηξηθνύο ζπγγξαθείο θαη ζελαξηνγξάθνπο θηλεκαηνγξαθηθώλ έξγσλ . Γελ έρσ λα πξνζζέζσ θαη πνιιά πξάγκαηα ζ’ απηά πνπ έρνπλ ήδε γξαθηεί, άιισζηε κεγάιν κέξνο ηνπ πιηθνύ κνπ ζα ην αληιήζσ από αξθεηά βηβιία, πνπ έρνπλ εθδνζεί από ηελ δεθαεηία ηνπ 1930 σο θαη ζήκεξα θαζώο θαη από ηελ αζηείξεπηε πεγή πιεξνθνξηώλ – ελλνώ θπζηθά ην Γηαδίθηπν. Απιώο ζέισ λα ππάξρεη έλα – αθόκα – βηβιίν κε όζν ην δπλαηό πεξηζζόηεξα ζπγθεληξσκέλα πιεξνθνξηαθά ζηνηρεία γηα ηελ ζθνηεηλή εθείλε πεξίνδν ηεο ηζηνξίαο ηνπ 20νύ αηώλα πνπ (ζπκπησκαηηθά;) ζπλέπεζε ρξνληθά κε κηα άιιε πεξίνδν δόθνπ – εθείλε ηεο Γεξκαλίαο ηνπ Χίηιεξ, ηεο απόιπηεο θπξηαξρίαο ησλ εζληθνζνζηαιηζηώλ Ναδί θαη ηεο αλειέεηεο εμόλησζεο όισλ ησλ πνιηηηθώλ θαη ηδενινγηθώλ αληηπάισλ ηνπ θαζεζηώηνο πνπ εγθαζηδξύζεθε.

8

Η δηθή κνπ ηδενινγηθή ζέζε είλαη ιίγν-πνιύ γλσζηή ζηνπο αλζξώπνπο πνπ κε γλσξίδνπλ θάκπνζεο δεθαεηίεο ηώξα. Ήκνπλ πάληα πνιηηηθά πξνζαλαηνιηζκέλνο ζηελ Αξηζηεξά θαη ππήξμα θαη κέινο ηεο (πξνδηθηαηνξηθήο) ζπνπδάδνπζαο λενιαίαο ηεο ΔΓΑ θαη αξγόηεξα ηνπ ΚΚΔ εζσηεξηθνύ. Πίζηεπα - θαη πηζηεύσ αθόκα - ζε έλα θνηλσληθά δίθαην πνιηηηθό ζύζηεκα, απαιιαγκέλν όκσο από θάζε ινγήο δνγκαηηθέο αληηιήςεηο, ηαγκέλν ππέξ ηεο αλνρήο θαη ηνπ ζεβαζκνύ ηεο αληίζεηεο άπνςεο θαη γεληθόηεξα ηνπ δηαθνξεηηθνύ όισλ ησλ απνρξώζεσλ, ηεο απόξξηςεο απόςεσλ εθηξνπήο από ηελ δεκνθξαηηθή νκαιόηεηα θαη πνπ θύξην ζηόρν ηνπ ζα έρεη ηελ ζπλερή βειηίσζε ησλ ζπλζεθώλ δσήο ησλ πνιηηώλ. Θα πεη θαλείο όηη απηά είλαη γεληθνινγίεο θαη όηη θαλείο ινγηθόο άλζξσπνο δελ κπνξεί λα κελ ζπκθσλήζεη. Ίζσο λα είλαη έηζη, όκσο απηέο ηηο απόςεηο δελ ηηο ζπλάληεζα ζε θαλέλα πνιηηηθό θνξέα, εθηόο νξηζκέλσλ ηάζεσλ πνπ ήηαλ εκθαλείο θαη ζαθείο κόλν ζην ΚΚΔ εζσηεξηθνύ ηεο δεθαεηίαο ηνπ ΄70. Κη όκσο, απηέο νη ηνικεξέο θσλέο ηεο ζύλεζεο θαη ηεο ινγηθήο αληηκεησπίζηεθαλ ερζξηθά από ηνπο εθπξνζώπνπο ηνπ δνγκαηηζκνύ θαη ηνπ άθξαηνπ θαπειεπηηθνύ ιατθηζκνύ πνπ ηηο πνιέκεζαλ κε πάζνο κέρξη πνπ θαηάθεξαλ λα αιώζνπλ ην κηθξό εθείλν θόκκα θαη λα ην εληάμνπλ ζηνλ ΢πλαζπηζκό. Δθεί θπξηάξρεζαλ – θαη θπξηαξρνύλ αθόκα – νη ιατθίζηηθεο θαη αλεδαθηθά αθξαίεο θσλέο, πνπ επελδύνπλ ζηνλ θνηλσληθό θζόλν θαη πνπ (θαηά ηελ άπνςή κνπ πάληα) δελ έρνπλ ζρέζε κε ηελ Αξηζηεξά θαη ηελ Πξόνδν – όπσο ηνπιάρηζηνλ ηηο αληηιακβάλνκαη εγώ. ΋κσο πξέπεη λα μεθαζαξίζσ από ηελ αξρή όηη νη πξνζσπηθέο απόςεηο δελ έρνπλ ζέζε ζε έλα θαζαξά ηζηνξηθό θείκελν θαη αθόκα όζα ζα γξαθνύλ ζηε ζπλέρεηα ζα είλαη κηα θαζαξή, ςπρξή θαη αληηθεηκεληθή παξάζεζε γεγνλόησλ, πνπ ζα έρνπλ δηαζηαπξσζεί θαη επηβεβαησζεί από καξηπξίεο, ζηνηρεία, έγγξαθα θαη άιια αδηακθηζβήηεηα δεδνκέλα.

Πξνζσπνιαηξία: Ο ΢ηάιηλ ήηαλ ν εγέηεο φινπ ηνπ ζνβηεηηθνχ ιανχ Απηό πνπ ζπλέβε ηελ δεθαεηία ηνπ 1930 ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε δελ ήξζε «σο θεξαπλόο ελ αηζξία». Πξνεγήζεθε κηα αιιεινπρία γεγνλόησλ ηα νπνία ζα πεξηγξαθνύλ όζν ην δπλαηό ζπλνπηηθόηεξα ζηηο επόκελεο ζειίδεο. Δίλαη όκσο ζαθέο γηα όπνηνλ έρεη έζησ θαη κηθξή γλώζε ηεο ηζηνξίαο όηη ηέηνηα γεγνλόηα, όπσο γελνθηνλίεο, καδηθέο εθηειέζεηο, θαηαπίεζε ηνπ ιανύ, πξνζσπνιαηξία, ζηήζηκν νιόθιεξνπ πιέγκαηνο ππεξεζηώλ αζθαιείαο (ξνπθηάλσλ, θαηαδνηώλ, πξαθηόξσλ, βαζαληζηώλ, εθηειεζηώλ θιπ.) θαη ζύλζεζε απιήο θνιάθσλ, ζθνπγγνθσιάξησλ, πεηζήλησλ θιόνπλ θαη πκλεηώλ ηνπ εγέηε ή εγεκόλα ζπκβαίλνπλ απνθιεηζηηθά ζε θαηαπηεζηηθά θαζεζηώηα. Καζεζηώηα ζηα νπνία θαλέλαο ζεζκηθόο έιεγρνο δελ ππήξρε γηα λα ειέγμεη ηελ απόιπηε εμνπζία ή λα ζηακαηήζεη ηνλ θαηήθνξν ηεο απζαηξεζίαο ηνπ εγεκόλα/εγέηε. Οη Αηγύπηηνη θαξαώ, ε απηνθξαηνξία πνπ δεκηνύξγεζε ν Μ. Αιέμαλδξνο, ε Ρσκατθή απηνθξαηνξία θαη ε ζπλέρεηά ηεο ην Βπδάληην, νη απηνθξαηνξίεο ησλ Μνγγόισλ ηνπ 13νπ αηώλα, ε Καζνιηθή Δθθιεζία ηνπ Μεζαίσλα, ε Οζσκαληθή απηνθξαηνξία, νη δηάθνξνη «Μεγάινη» όπσο ν Κσλζηαληίλνο, ν Ναπνιέσλ, ν

9

Πέηξνο θαη άιινη θαη ηέινο νη επξσπατθέο δηθηαηνξίεο ηνπ 20νύ αηώλα είλαη ραξαθηεξηζηηθά ηζηνξηθά παξαδείγκαηα ηεο ρξήζεο ηεο αλεμέιεγθηεο ηζρύνο πνπ ζπκβαίλεη λα θαηέρεη ν εγεκόλαο/εγέηεο. Δηδηθόηεξα ζα ζηαζώ ζηα δπν παξάιιεια (θαη θαηλνκεληθά δηαθνξεηηθά) θαζεζηώηα ηεο ρηηιεξηθήο Γεξκαλίαο θαη ηεο ζηαιηληθήο Ρσζίαο ηεο ίδηαο αθξηβώο πεξηόδνπ, ηεο ηξνκεξήο δεθαεηίαο ηνπ ’30 πνπ πξνεηνίκαζε ηελ κεγάιε ζθαγή ηνπ Γεπηέξνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα είρε επηβιεζεί ε εμνπζία ή πην ζσζηά ε δηθηαηνξία ηνπ ελόο θόκκαηνο – όια ηα άιια θόκκαηα ήηαλ παξάλνκα.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα ππήξρε ν Πξώηνο, ν «αγαπεκέλνο», ν κεγάινο, ν ζνθόο, ν αιάζεηνο, ν κεγάινο ηηκνληέξεο θαη θηινιατθόο εγέηεο.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα δεκηνπξγήζεθε ε «απιή» - κηα κηθξή νκάδα έκπηζησλ απινθνιάθσλ, ζπλήζσο ρακειήο παηδείαο θαη πάληα ρακειόηεξεο πλεπκαηηθήο ππόζηαζεο από απηήλ ηνπ εγέηε.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα δεκηνπξγήζεθαλ ηεξάζηηα ζηξαηόπεδα ζπγθέληξσζεο θαη εμόλησζεο. (Λόγσ ηεο αραλνύο έθηαζεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο δεκηνπξγήζεθαλ θαη ηα γθνπιάγθ ζηελ παγσκέλε ΢ηβεξία).

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα ίζρπε ν ζεζκόο ηεο θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο ησλ θξαηνπκέλσλ ή ησλ νκήξσλ ή ησλ αηρκαιώησλ πνιέκνπ.

- Καη ηα δπν θαζεζηώηα άζθεζαλ πνιηηηθή γελνθηνλίαο, ζηε Γεξκαλία θαηά ησλ Δβξαίσλ, ΢ιάβσλ, ηζηγγάλσλ, νκνθπιόθηισλ θιπ. ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαηά εζλνηηθώλ νκάδσλ όπσο Πνισλνί, Φηλιαλδνί, Δζζνλνί, Κνξεάηεο, Κνδάθνη, Λεηνλνί, Γεξκαλνί, Έιιελεο, Κηλέδνη, Ακπράδηνη θιπ.

Ο Χίηιεξ εμνληψλεη ηα SA -

-

-

Καη ζηα δπν θαζεζηώηα εμνινζξεύηεθαλ, όρη κόλν νη νπαδνί ησλ άιισλ ηδενινγηώλ αιιά αθόκα θαη νη αληηπνιηηεπόκελνη κέζα ζην ίδην ην θόκκα πνπ θπβεξλνύζε. ΋ινη μέξνπκε πιένλ ηη έγηλε ηελ Νύρηα ησλ Μεγάισλ Μαραηξηώλ ζηελ Γεξκαλία ηνπ 1934 όηαλ ν Χίηιεξ εμόλησζε ηα Σάγκαηα Δθόδνπ (SA) πνπ ν ίδηνο δεκηνύξγεζε. Ξέξνπκε επίζεο ηη έγηλε θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε ηνπ 1936-39, όηαλ ν ΢ηάιηλ εμόλησζε πάλσ από ηα δπν ηξίηα ησλ κπνιζεβίθσλ ζπληξόθσλ ηνπ θαη ησλ ζηειερώλ ηνπ θόκκαηνο θαζώο θαη ηα ζηειέρε ηεο κπζηηθήο ππεξεζίαο αζθαιείαο Νη-Κα-Βε-Νηε. Καη ζηα δπν θαζεζηώηα νη αληηθξνλνύληεο, νη πνιηηηθνί αληίπαινη θαη νη θάζε ινγήο αληηξξεζίεο θαη δπζάξεζηνη γηα ην θαζεζηώο θξηηηθνί βαθηίδνληαλ ερζξνί ηνπ ιανύ, πξνδόηεο, θαηάζθνπνη, πξάθηνξεο μέλσλ δπλάκεσλ, βιάζθεκνη, ζπλσκόηεο θαη άιια εύερα. Καη ζηα δπν θαζεζηώηα νη ελνριεηηθνί πνιηηηθνί αληίπαινη δηθάδνληαλ από δηθαζηέο-καξηνλέηεο ζε δίθεο-παξσδίεο. Σν κόλν πνπ δελ ήηαλ παξσδία ήηαλ νη ζαλαηηθέο θαηαδίθεο θαη νη εθηειέζεηο πνπ αθνινπζνύζαλ ηηο «δίθεο» απηέο.

10

Καη ζηα δπν θαζεζηώηα ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, ν ηύπνο, ν θηλεκαηνγξάθνο, ην ξαδηόθσλν ήηαλ απιά κέζα καδηθήο πξνπαγάλδαο. Κακηά θξηηηθή θαηά ηνπ θόκκαηνο, ηνπ θαζεζηώηνο θαη ηνπ ηεξνύ πξνζώπνπ ηνπ εγέηε δελ ήηαλ αλεθηή.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα ε θάζε κνξθήο ηέρλε ινγνθξίζεθε θαη δεκηνπξγήζεθαλ θαηάινγνη απαγνξεπκέλσλ έξγσλ θαη δεκηνπξγώλ (ζπγγξαθέσλ, πνηεηώλ, δσγξάθσλ θιπ) πνπ ραξαθηεξίζηεθαλ σο πξντόληα παξεθκαζκέλεο ηέρλεο. Οη επηζηήκνλεο, νη θαιιηηέρλεο, νη δηαλννύκελνη, νη αζιεηέο θαη νη θάζε ινγήο επηθαλείο άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ θαη ηεο ηέρλεο είραλ σο κόλν έξγν ηελ εμύκλεζε ηνπ εγέηε θαη ησλ επηηεπγκάησλ ηνπ θαζεζηώηνο. Χαξαθηεξηζηηθά – θαη ερεξά αιιά όρη ηα κόλα παξαδείγκαηα ε ηαιαληνύρα Γεξκαλίδα ζθελνζέηηδα ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ Λέλη Ρίθελζηαι θαη ν ζεκαληηθόο Ρώζνο ζπγγξαθέαο Μαμίκ Γθόξθη.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα θάεθαλ βηβιία (ηζηνξηθά, θηινζνθηθά, πνιηηηθά, αθόκα θαη επηζηεκνληθά) θαη έξγα ηέρλεο πνπ δελ ήηαλ αξεζηά ζηνπο θξαηνύληεο.

- Καη ζηα δπν θαζεζηώηα νξγαλώλνληαλ εληππσζηαθέο θαη πνιύσξεο παξειάζεηο από ηελ βίαηα ζηξαηεπκέλε λενιαία κε ζηξαηησηηθήο πεηζαξρίαο ζρεκαηηζκνύο ή ρνξνύο ή γπκλαζηηθέο επηδείμεηο κε ηαπηόρξνλε εμύκλεζε ηνπ εγέηε, πνπ κάγεπαλ ηνλ θόζκν θαη πξνβάιινληαλ θαηά θόξνλ από ηα όξγαλα πξνπαγάλδαο ηνπ θαζεζηώηνο. (Νπξεκβέξγε – Κόθθηλε Πιαηεία) - Καη ζηα δπν θαζεζηώηα μαλαγξάθηεθαλ ηα βηβιία ηεο ηζηνξίαο θαη ξεηνπζαξίζηεθαλ θσηνγξαθίεο από ηηο νπνίεο εμαθαλίζηεθαλ σο δηα καγείαο αλεπηζύκεηα πξόζσπα. Θα κπνξνύζα λα ζπλερίζσ ηηο ζπγθξίζεηο θαη ηηο νκνηόηεηεο ησλ δπν απηώλ θαζεζηώησλ πνπ απιώο ζπλππήξμαλ ρξνληθά – ήηαλ όκσο ζύκπησζε; - ηηο ίδηεο πεξίπνπ δεθαεηίεο ηνπ 20νύ αηώλα. ΋κσο ηα παξαπάλσ ηζρύνπλ γηα όιεο ηηο δηθηαηνξίεο θαη ηα θαηαπηεζηηθά θαζεζηώηα από «γελέζεσο θόζκνπ».

-

Δληππσζηαθή λαδηζηηθή παξέιαζε Αληίζεηα όπνπ επηθξάηεζαλ θαζεζηώηα πνπ είραλ ζεζκνζεηήζεη θαλόλεο δηθαίνπ, ζηνπο νπνίνπο πξνβιέπνληαλ αζθαιηζηηθέο δηθιείδεο ειέγρνπ ησλ θπβεξλώλησλ θαη αθόκα όπνπ ππήξμαλ ζεζκνζεηεκέλεο κέζνδνη θαη δηαδηθαζίεο ελαιιαγήο πξνζώπσλ ή/θαη θνκκάησλ ζηελ εμνπζία, ηα θαηλόκελα απζαηξεζίαο θαη δηαθζνξάο ειαρηζηνπνηήζεθαλ (πνηέ δελ έπαςαλ λα ππάξρνπλ αιιά) όκσο νη λόκνη πξόβιεπαλ ηνλ θνιαζκό ησλ επίνξθσλ θπβεξλεηώλ ή ζηειερώλ ηνπ θξαηηθνύ κεραληζκνύ. Η δεκνθξαηία είλαη ην θαιύηεξν πνιίηεπκα πνπ έρεη κέρξη ζήκεξα εθεύξεη ν άλζξσπνο θαη θαιό είλαη λα ην αλερόκαζηε αθόκα θη αλ δελ ην αγαπάκε – ηνπιάρηζην κέρξη λα παξνπζηαζηεί θάηη θαιύηεξν. Με όια ηα παξαπάλσ δελ ζέισ κε θαλέλα ηξόπν λα κεηώζσ ηηο εηιηθξηλείο πξνζέζεηο απηώλ πνπ δεκηνύξγεζαλ ηα πξώηα επαλαζηαηηθά θηλήκαηα ζηε Ρσζία θαη ζηε ζπλέρεηα ην Ρσζηθό ΢νζηαιδεκνθξαηηθό Δξγαηηθό Κόκκα απηό

11

πνπ εμειίρζεθε ζηε ζπλέρεηα ζην θόκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ. Ήηαλ απηνί πνπ πίζηεςαλ ζηελ ηδέα ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ ξσζηθνύ ιανύ από όια ηα δεηλά πνπ είραλ ζπζζσξεύζεη επί αηώλεο ε ηζαξηθή δπλαζηεία, ην ζρεδόλ θενπδαξρηθό ζύζηεκα πνπ επηθξαηνύζε ζηελ Ρσζία, ην ζθιεξό, αλειέεην θαη θαηαπηεζηηθό θαζεζηώο πνπ δελ επέηξεπε λα αθνπζηεί νύηε κηα θσλή δηακαξηπξίαο. Η ηζηκπίδα ηεο ηζαξηθήο κπζηηθήο ππεξεζίαο Ορξάλα ήηαλ παληαρνύ παξνύζα. Οη άλζξσπνη πνπ πιαηζίσζαλ ην θόκκα ησλ κπνιζεβίθσλ πίζηεπαλ αθξάδαληα ζηελ ηεξόηεηα ηεο ππόζεζεο γηα ηελ νπνία πάιεπαλ θαη δελ δίζηαζαλ λα ξηζθάξνπλ ηελ δσή ηνπο – πνιινί από απηνύο ηελ έραζαλ ζηηο θξεκάιεο, ζηηο θπιαθέο θαη ζηηο εμνξίεο – γηα λα πεηύρεη απηή ε ηεξή ππόζεζε. Ήηαλ νη ίδηνη άλζξσπνη πνπ εγθαζίδξπζαλ ην πξώην ζηνλ θόζκν ζνζηαιηζηηθό θξάηνο, από ην νπνίν έιεηπαλ νη θαηαπηεζηέο ηνπ ξσζηθνύ ιανύ: ν ηζάξνο θαη ην πεξηβάιινλ ηνπ, νη θενπδάξρεο θαη νη κεγαινθηεκαηίεο, νη ηξαπεδίηεο, νη ρξεκαηηζηέο, νη βηνκήραλνη, νη κεγαινεθδόηεο κε ιίγα ιόγηα όινο απηόο ν εζκόο πνπ ζπλέζεηε απηό πνπ νη Μπνιζεβίθνη απνθαινύζαλ ζθσπηηθά θαπηηαιηζκό.

Σέιεηα ζπγρξνληζκέλεο επηδείμεηο θνξηηζηψλ ζηελ Κφθθηλε Πιαηεία ηεο Μφζραο Πώο ινηπόλ απηνί νη αγλνί ηδενιόγνη αγσληζηέο κε ηηο ειπηδνθόξεο πξνζέζεηο έθηαζαλ ζην ζεκείν λα δεκηνπξγήζνπλ κέζα ζε πνιύ ιίγα ρξόληα έλα θξάηνο ζην νπνίν επηθξαηνύζε θαζεζηώο δόθνπ θαη ηξόκνπ θαη έλα θόκκα-Κξόλν πνπ έηξσγε ηα παηδηά ηνπ; Πηζηεύσ όηη ε κόλε απάληεζε ζ’ απηό είλαη ε έιιεηςε νπζηαζηηθώλ δεκνθξαηηθώλ δηαδηθαζηώλ, πνπ παξά ηελ ζέιεζε ησλ ληθεηώλ ηεο επαλάζηαζεο, δελ ζεζκνζεηήζεθαλ. Η επαλάζηαζε έγηλε γηα ηνλ ιαό, ην θόκκα θπβεξλνύζε ζην όλνκα ηνπ ιανύ – αιιά ν ιαόο απνπζίαδε από ηα θέληξα ιήςεο ησλ απνθάζεσλ. Απηνί πνπ ζπκκεηείραλ ζ’ απηά ήηαλ κόλν ηα κέιε ηνπ ελόο θαη κνλαδηθνύ θόκκαηνο. Καη όπσο ζπκβαίλεη πάληα όζνη κπήθαλ ζην θόκκα από ηελ ζηηγκή πνπ ην θόκκα έγηλε θαζεζηώο ήηαλ νη θαηξνζθόπνη, νη κσξνθηιόδνμνη, νη θαηαθεξηδήδεο, νη θόιαθεο θαη νη βνιεςάθεδεο. Σέινο ε παληειήο έιιεηςε δεκνθξαηηθώλ δηαδηθαζηώλ ζην θόκκα θαη ζην θξάηνο, ε απνπζία ζεζκνζεηεκέλσλ κνξθώλ ειέγρνπ ηεο εμνπζίαο θαη ζπλερήο δηαπάιε ησλ ζηειερώλ ηνπ θόκκαηνο γηα ην πνηνο ζα βνιεπηεί ζηηο ρηιηάδεο ζέζεηο ηεο θνκκαηηθήο θαη θξαηηθήο ππξακίδαο, από ηνλ Γεληθό Γξακκαηέα ηνπ θόκκαηνο σο ηνλ γξαθεηνθξάηε κηαο επαξρηαθήο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο ησλ Οπξαιίσλ, έθεξαλ σο θπζηθό επαθόινπζν (είλαη ρηιηνεηπσκέλν αιιά ηαηξηάδεη θαη ζα ην πσ) ηελ Γηθηαηνξία επί ηνπ Πξνιεηαξηάηνπ

΢ηαύξνο ΢η. ΢ηαθπιάθεο

12

01. Δηζαγωγή ζην ζέκα - Ση πξνεγήζεθε 01.01. Ζ ηζαξηθή Ρωζία θαη ε Φεβξνπαξηαλή επαλάζηαζε ΢ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα ε Ρσζία ήηαλ κηα κεγάιε ρψξα, κεγάιε ζε έθηαζε θαη πιεζπζκφ, αιιά έκελε ζεκαληηθά πίζσ απφ ηηο άιιεο αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ φπσο ήηαλ νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ε Ηαπσλία, ε Βξεηαλία, ε Γαιιία, ε Γεξκαλία ή αθφκα θαη κηθξέο φπσο ε Σζερνζινβαθία, Οιιαλδία, ΢νπεδία, Ννξβεγία θαη αξθεηέο άιιεο. Ζ Ρσζία είρε παξακείλεη κηα θαζπζηεξεκέλε αγξνηηθή ρψξα κε ζρεδφλ αλχπαξθηεο ππνδνκέο ζηνπο βαζηθνχο ηνκείο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηελ γεσξγία, ηε βηνκεραλία, ηε λαπηηιία, ηελ παηδεία, ηελ πγεία, ηηο κεηαθνξέο θιπ. Αθφκα θαη νη έλνπιεο δπλάκεηο ηεο – αλ θαη πνιπάξηζκεο - πζηεξνχζαλ ζε εμνπιηζκφ θαη εθπαίδεπζε ζε ζρέζε κε ησλ άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Ο ηζάξνο Αιέμαλδξνο Β’, ε γπλαίθα ηνπ Μαξία θαη ν γηνο ηνπο Αιέμαλδξνο Γ’ Ζ Ρσζία παξέκελε κηα ρψξα ζηεξηγκέλε ζην απηαξρηθφ θενπδαξρηθφ θαζεζηψο πνπ είρε ειάρηζηα αιιάμεη εδψ θαη έλα αηψλα, απφ ηελ επνρή ησλ λαπνιεφληεησλ πνιέκσλ. Ο αλψηαηνο άξρνληαο ήηαλ ν ηζάξνο θαη θάησ απφ απηφλ ήηαλ πιεγκέλν έλα νιφθιεξν ππξακηδνεηδέο ζχζηεκα πνπ θξαηνχζε ππφ αζθπθηηθφ έιεγρν θάζε Ρψζν ππήθνν. Οη δεηιέο πξνζπάζεηεο θηιειεπζεξνπνίεζεο πνπ επηρείξεζε ν κεηαξξπζκηζηήο ηζάξνο Αιέμαλδξνο Β’ (Царь Александр II), φπσο ε θαηάξγεζε ηεο δνπινπαξνηθίαο, ε θαηάξγεζε ηεο ζαλαηηθήο πνηλήο ζην ζηξάηεπκα, νη βειηηψζεηο ζην ρψξν ηεο δηθαηνζχλεο, ην δηθαίσκα θάζε λένπ – επγεληθήο ή φρη θαηαγσγήο - λα γίλεη αμησκαηηθφο, δελ απέηξεςαλ ηελ δνινθνλία ηνπ απφ βφκβα αλαξρηθήο ηξνκνθξαηηθήο νξγάλσζεο. Ο γηνο θαη δηάδνρφο ηνπ ν ηζάξνο Αιέμαλδξνο Γ’ δελ αθνινχζεζε ηελ κεηξηνπαζή πνιηηηθή ηνπ παηέξα ηνπ θαη εθάξκνζε ζθιεξά θαη θαηαπηεζηηθά κέηξα θαηά ησλ ππεθφσλ ηνπ. Ζ ηζαξηθή κπζηηθή αζηπλνκία ε δηαβφεηε Ορξάλα, βξηζθφηαλ παληνχ, άθνπγε, έβιεπε ηα πάληα θαη άξπαδε απφ ηνλ γηαθά φπνηνλ νη πξάθηνξέο ηεο ζεσξνχζαλ επηθίλδπλν γηα ην θαζεζηψο. Ο πέιεθπο ηεο δηθαηνζχλεο έπεθηε βαξχηαηνο ζ’ εθείλνλ πνπ ηνικνχζε λα πςψζεη ηελ θσλή ηνπ θαη λα δεηήζεη θάπνηεο ζηνηρεηψδεηο 13

ειεπζεξίεο γηα ηνπο πνιίηεο απηήο ηεο ρψξαο, απηνλφεηεο φκσο γηα ηνπο πνιίηεο πνιιψλ δπηηθνεπξσπατθψλ ρσξψλ. Σα βαζαληζηήξηα, νη πνιχρξνλεο θπιαθίζεηο, νη εμνλησηηθέο εμνξίεο ζηελ ΢ηβεξία θαη ε θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία ήηαλ ζπλήζεο πξαθηηθή ζηελ ρψξα ηνπ ηζάξνπ. Δπίζεο νη δησγκνί θαηά ησλ κε ξσζηθήο θαηαγσγήο πνιηηψλ φπσο Πνισλψλ, Φηλιαλδψλ, Ληζνπαλψλ, Γεξκαλψλ θαη άιισλ εληάζεθαλ θαη νη πνιπάξηζκνη Δβξαίνη ηεο Ρσζίαο ππέζηεζαλ αιιεπάιιεια πνγθξφκ, πνπ ππνρξέσζαλ κεγάιν κέξνο απηήο ηεο κεηνλφηεηαο λα κεηαλαζηεχζεη ζηε Γχζε θαη θπξίσο ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. Οη πξνζπάζεηεο ηνπ θαζεζηψηνο λα αλαπηχμεη ηελ βηνκεραλία, ηελ εκπνξηθή λαπηηιία θαη ην ζηδεξνδξνκηθφ δίθηπν αχμεζε θαηά πνιχ ην εξγαηηθφ δπλακηθφ ηεο ρψξαο, πνπ ν πιεζπζκφο ηεο παξέκελε σο ηφηε θπξίσο αγξνηηθφο. Ζ άγξηα θαηαζηνιή θαη θαηαπίεζε ηνπ ιανχ ζπληέιεζαλ ζηελ ηαρχηεξε δηάδνζε ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θαη αλαξρηθψλ ηδεψλ πνπ βξήθαλ πξφζθνξν έδαθνο ζην εξγαδφκελν, θάησ απφ άζιηεο ζπλζήθεο εξγαζίαο θαη ακνηβήο, ξσζηθφ πξνιεηαξηάην. Ζ Ρσζίδα επαλαζηάηξηα Βέξα Εαζνχιηρ Σν 1898 - φηαλ ζην ζξφλν βξηζθφηαλ πιένλ ν γηνο ηνπ Αιεμάλδξνπ ν Νηθφιανο Β’ - κε πξσηνβνπιία ηνπ καξμηζηή θαη επαλαζηάηε Γθεόξγθη Πιεράλνθ θαη ησλ Πάβει Άμειξνλη ( а́вел Аксельро́д, 1850-1928), Βέξα Εαζνχιηρ (Ве́ра Засу́лич, 1849-1919) θαη Λέβ Νηφηηο (Лев Дейч, 1855-1941) ηδξχζεθε ζην Μηλζθ ην Ρσζηθφ ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ1 Δξγαηηθφ Κφκκα = Ρ΢ΔΚ (Российская Социал-Демократическая Рабочая артия = РСДР ), πνπ έκειιε λα απνηειέζεη ηνλ πξφδξνκν ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Ρσζίαο. Μεηά ηελ πξψηε (ηδξπηηθή) ζπλεδξίαζε ηνπ Ρ΢ΔΚ θαη ηα ελλέα πξφζσπα πνπ ζπκκεηείραλ ζ’ απηήλ ζπλειήθζεζαλ απφ ηελ ηζαξηθή Ορξάλα. Φπζηθά απηφ ην θφκκα δελ ήηαλ ε κνλαδηθή επαλαζηαηηθή παξάηαμε. Τπήξραλ αξθεηέο άιιεο καξμηζηηθέο θαη αλαξρηθέο νκάδεο θαη θφκκαηα. Σα δπν ζεκαληηθφηεξα ήηαλ Ζ νκάδα γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο Δξγαζίαο (Освобождение труда) πνπ είρε ηδξπζεί ην 1883 θαη ην ΢νζηαιεπαλαζηαηηθό Κόκκα (νη νπαδνί ηνπ ήηαλ γλσζηνί θαη σο Δζέξνη) πνπ ην ζηειέρσλαλ αζηνί δηαλννχκελνη θαη εθπξνζσπνχζε ηνλ επαλαζηαηηθφ ιατθηζκφ

1

Οη όξνη ζνζηαιδεκνθξαηία θαη ζνζηαιδεκνθξάηεο είραλ ηελ επνρή εθείλε επαλαζηαηηθή ζεκαζία θαη όρη ηελ ξεθνξκηζηηθή πνπ ζήκεξα ηνπο απνδίδεηαη.

14

Ο Γθεφξγθη Πιεράλνθ ( еоргий

лентинович лех нов, 1856-1918)

Ο πξσηνπφξνο ηνπ ξσζηθνχ καξμηζηηθνχ επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο Γθεφξγθη Πιεράλνθ ήηαλ γφλνο επγελνχο νηθνγέλεηαο Ρψζσλ Σαηάξσλ. ΢ε ειηθία 10 εηψλ εηζήιζε ζηελ ΢ηξαηησηηθή Αθαδεκία ηνπ Βνξνλέδ, αιιά κεηά απφ πέληε ρξφληα ηελ εγθαηέιεηςε θαη γξάθηεθε ζην Μεηαιινπξγηθφ Ηλζηηηνχην ηεο Πεηξνχπνιεο. Δθεί γλσξίζηεθε κε ηνλ Ρσζνεβξαίν δηαλννχκελν Πάβει Άμειξνλη ν νπνίνο ηνλ κχεζε ζηηο αξρέο ηνπ καξμηζκνχ. Ο λεαξφο Γθεφξγθη εγθαηέιεηςε θαη πάιη ηηο ζπνπδέο ηνπο θαη εληάρζεθε ζηελ παξαζηξαηησηηθή επαλαζηαηηθή νξγάλσζε Εέκιηα η Βφιηα (Земля и Воля = Γε θαη Διεπζεξία).

Ο Πιεράλνθ ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο νξγαλσηέο πνιηηηθψλ θηλεηνπνηήζεσλ ζηελ Ρσζία. ΢ην Καδάλ εγήζεθε κεγάιεο δηαδήισζεο θαη εθθψλεζε έλα ιφγν γεκάην πάζνο θαηά ηνπ ηζαξηθνχ απηαξρηζκνχ. ΢πλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε δπν θνξέο θαη θαηέθπγε ζηελ Γπηηθή Δπξψπε φπνπ κειέηεζε Πνιηηηθή Οηθνλνκία θαζψο θαη ηα έξγα ηνπ Μαξμ θαη ηνπ Έγθειο. Γλψξηζε απφ θνληά ηνλ Έγθειο, έγηλε θίινο ηνπ θαη πείζηεθε γηα ηελ νξζφηεηα ηεο καξμηζηηθήο ηδενινγίαο. Ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο Ρψζνπο πνπ ηάρζεθαλ θαηεγνξεκαηηθά θαηά ηεο ηαθηηθήο ηεο ηξνκνθξαηίαο σο επαλαζηαηηθνχ κέζνπ αληίζηαζεο θαηά ηεο θξαηηθήο βίαο. Σν 1883 ν Πιεράλνθ ίδξπζε ζηελ Γελεχε ηελ πξψηε ξσζηθή καξμηζηηθή νξγάλσζε Οκάδα γηα ηελ Υεηξαθέηεζε ηεο Δξγαζίαο θαη εμέδσζε έλα θπιιάδην κε ηίηιν ΢νζηαιηζκόο θαη Πνιηηηθή Πάιε θαζψο θαη ην βηβιίν ηνπ Οη δηαθνξέο καο. Αξγφηεξα δεκνζίεπζε ην ζεκαληηθφηεξν βηβιίν ηνπ Ζ αλάπηπμε ηεο κνληζηηθήο ζεώξεζεο ηεο Ηζηνξίαο πνπ θπθινθφξεζε ζηε Ρσζία θαη ζε πνιιέο επξσπατθέο ρψξεο. Ζ ίδξπζε ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο ήηαλ ζεκαληηθφ γεγνλφο γηα ηνπο Ρψζνπο καξμηζηέο θαη επαλαζηάηεο πνπ ην ζηειέρσζαλ θαη ην ελδπλάκσζαλ. ΋κσο πνιχ ζχληνκα, κφιηο ην 1903 ζην ΢πλέδξην ηνπ Λνλδίλνπ, ην θφκκα δηαζπάζηεθε ζηα δπν: ΢ηνπο κεηξηνπαζείο Μελζεβίθνπο ππφ ηνπο Μάξηνθ θαη Πιεράλνθ θαη ζηνπο ξηδνζπάζηεο Μπνιζεβίθνπο ππφ ηνλ Λέληλ. Καηά ηνλ Μεγάιν Πφιεκν ν Πιεράλνθ ηάρζεθε ππέξ ηεο ελίζρπζεο ησλ δπλάκεσλ ηεο Αληάλη θαη ππνζηήξημε ηελ Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ηνπ Κεξέλζθη (πνπ είρε αλαηξέςεη ηνλ ηζάξν) πξνθαιψληαο ηελ αληίζεζε ηνπ Λέληλ πνπ απεθάιεζε ζθσπηηθά ηνλ Πιεράλνθ θαη ηνπο νπαδνχο ηνπ ΢νζηαιπαηξηψηεο. Αθφκα θαη κεηά ηελ επηθξάηεζε ησλ κπνιζεβίθσλ ζηελ Ρσζηθή επαλάζηαζε ηνπ 1917, ν Πιεράλνθ επέκελε φηη νη φπνηεο αιιαγέο ζηελ θνηλσλία έπξεπε λα αθνινπζήζνπλ ηηο αξρέο ηεο δεκνθξαηίαο θαη φρη λα επηβιεζνχλ απφ ηελ θνξπθή ηνπ θφκκαηνο. Αληηκεηψπηζε ηελ ερζξφηεηα ησλ Μπνιζεβίθσλ πνπ θπβεξλνχζαλ πιένλ ηελ ρψξα θαη αλαγθάζηεθε λα εγθαηαιείςεη θαη πάιη ηελ Ρσζία θαη λα θαηαθχγεη ζηελ Φηλιαλδία, φπνπ θαη πέζαλε απφ θπκαηίσζε ην 1918.

15

Δίδακε φηη ππήξραλ δπν ζεκαληηθά θφκκαηα (ην ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ θαη ην ΢νζηαιεπαλαζηαηηθφ) πνπ ήηαλ αληίζεηα πξνο ηελ απηαξρηθή εμνπζία θαη ην θαηαπηεζηηθφ ηζαξηθφ θαζεζηψο. Παξάιιεια κε απηά ππήξραλ αξθεηέο άιιεο επαλαζηαηηθέο θαη αλαξρηθέο νκάδεο θαη θφκκαηα πνπ πξνζπαζνχζαλ λα πείζνπλ ηνλ ιαφ λα απαηηήζεη ηνλ εθζπγρξνληζκφ απηνχ ηνπ κεγάινπ θξάηνπο θαη ηελ βειηίσζε ησλ φξσλ δσήο ηνπ. ΋κσο ε εξγαηηθή ηάμε, ζηελ νπνία θπξίσο απεπζχλνληαλ ηα καξμηζηηθά θφκκαηα, ήηαλ έλα αζήκαλην πνζνζηφ ηνπ πιεζπζκνχ (κφιηο 1,5-2%) θαη ε κεγάιε πιεηνςεθία ησλ Ρψζσλ ήηαλ θησρνί αγξφηεο ή θνιίγνη πνπ δνχιεπαλ θάησ απφ απαξάδεθηεο ζπλζήθεο γηα έλα θνκκάηη ςσκί ζηα κεγάια αγξνθηήκαηα. Ζ Μαησκέλε Κπξηαθή Ζ πξψηε ζχγθξνπζε ηνπ θαζεζηψηνο κε ηνλ ιαφ έγηλε ηελ Κπξηαθή 22 Ηαλνπαξίνπ 1905, κε αθνξκή κηα εηξεληθή δηαδήισζε πεξίπνπ ηξηψλ ρηιηάδσλ εξγαηψλ ηεο Πεηξνχπνιεο πνπ βάδηζαλ άνπινη πξνο ηα αλάθηνξα γηα λα επηδψζνπλ ζηνλ ηζάξν έλα ςήθηζκα κε ην νπνίν δεηνχζαλ απιψο θαιχηεξεο ζπλζήθεο δσήο θαη εξγαζίαο. Δπηθεθαιήο ηνπο ήηαλ έλαο ηεξέαο ν παπά-Γθακπόλ (Отец Габоне) θαη αθνινπζνχζαλ νη δηαδεισηέο θξαηψληαο εηθνλίζκαηα θαη ηξαγνπδψληαο παηξησηηθά ηξαγνχδηα θαη ηνλ χκλν Ο Θεόο ζώδνη ηνλ Σζάξν. Ζ απηνθξαηνξηθή θξνπξά παξαηάρζεθε θαη έθιεηζε φινπο ηνπο δξφκνπο πνπ νδεγνχζαλ ζηα Υεηκεξηλά Αλάθηνξα θαη μαθληθά θαη απξνεηδνπνίεηα άλνημε ππξ θαηά ησλ ρηιηάδσλ δηαδεισηψλ. Ήηαλ κηα πξαγκαηηθή ζθαγή, νη έθηππνη ζηξαηηψηεο έθαλαλ έθνδν κε γπκλά ζπαζηά, κε απνηέιεζκα ηνπιάρηζηνλ 130 εξγάηεο λα βξνπλ ηνλ ζάλαην. Ολνκάζηεθε ε Μαησκέλε Κπξηαθή ( рова́вое воскресе́нье). Αθνινχζεζαλ ηαξαρέο θαη γεληθή απεξγία. Ο μεζεθσκφο ηνπ 1905 ζεκάδεςε θαίξηα ηελ πνιηηηθή δσή ηεο ρψξαο γηα ηα επφκελα ρξφληα. ΋κσο ν ηζάξνο δελ ζέιεζε ή δελ κπφξεζε λα δεη ηα ζεκεία ησλ θαηξψλ. Ζ δηαθπβέξλεζε ηεο ρψξαο ζπλερίζηεθε ην ίδην απνιπηαξρηθή θαη θαηαπηεζηηθή θαη ην ζπληξηπηηθά κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ζπλέρηζε λα δεη θάησ απφ απαξάδεθηα άζιηεο θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο ζπλζήθεο. ΢ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1910 έλα ζθάλδαιν κε ηνλ ηζαξιαηάλν, αγξάκκαην θαη αθφιαζην θαιφγεξν Γθξηγθόξη Ραζπνύηηλ ζπγθιφληζε ηελ ρψξα.

16

Ο Γθξηγθφξη Ραζπνχηηλ ( ригорий Ефимович Р спутин, 1869-1916) Ο Ραζπνχηηλ ήηαλ γηνο ρσξηθψλ ηεο ΢ηβεξίαο. Γελ πήγε πνηέ ζρνιείν θαη παξέκεηλε ηειείσο αγξάκκαηνο. ΢ε ειηθία 18 εηψλ έγηλε θαιφγεξνο θαη πξνζρψξεζε ζην ζξεζθεπηηθφ θίλεκα ησλ Μαζηηγνπκέλσλ, κηα αίξεζε ηα κέιε ηεο νπνίαο απηνκαζηηγψλνληαλ γηα ιφγνπο εμηιέσζεο θαη κεηάλνηαο. ΢χληνκα δηαηχπσζε ην δηθφ ηνπ ζξεζθεπηηθφ δφγκα ζχκθσλα κε ην νπνίν ε ζεμνπαιηθή εμάληιεζε ήηαλ ην θαιχηεξν κέζνλ γηα λα βξεζεί ν πηζηφο ζε θαηάζηαζε «ζείαο αηαξαμίαο» θαη έηζη πην θνληά ζην Θεφ. Παληξεχηεθε ην 1880, απέθηεζε ηέζζεξα παηδηά, αξγφηεξα εγθαηέιεηςε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, ηαμίδεςε ζηα Ηεξνζφιπκα θαη ζην Άγην ΋ξνο θαη απηναλαθεξχρζεθε «άγηνο». Έγηλε γλσζηφο γηα ηηο «ζεξαπεπηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο» πνπ εθδειψλνληαλ κε ηελ ζσκαηηθή επαθή κε ηνλ αζζελή, αιιά θαη γηα ηελ απξνθάιππηα αθφιαζηε δσή ηνπ. Σν 1903 βξέζεθε ζηελ Πεηξνχπνιε φπνπ ζχληνκα έγηλε γλσζηφο ζηνπο θχθινπο ηεο αλψηεξεο θνηλσλίαο γηα ηηο ππνηηζέκελεο ππεξθπζηθέο θαη ζεξαπεπηηθέο ηδηφηεηέο ηνπ. Ζ ηάζε πξνο ηνλ απνθξπθηζκφ θαη ηνλ κπζηηθηζκφ πνπ θπξηαξρνχζε εθείλε ηελ επνρή, ηνλ βνήζεζε λα απνθηήζεη θαλαηηθνχο νπαδνχο θαη ζαπκαζηέο θαη ε θήκε ηνπ έθηαζε σο ηελ απηνθξαηνξηθή απιή. ΋ηαλ καζεχηεθε φηη ν δηάδνρνο ηνπ ζξφλνπ ηζάξεβηηο Αιεμέη ήηαλ αηκνθηιηθφο, ν Ραζπνχηηλ εκθαλίζηεθε σο ζεξαπεπηήο θαη πέηπρε κε δηθά ηνπ γηαηξνζφθηα λα ακβιχλεη ην πξφβιεκα ησλ αηκνξξαγηψλ ηνπ λεαξνχ ηζάξεβηηο. Έηζη πέηπρε λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε θαη ηελ εχλνηα ηεο πξνιεπηηθήο θαη ζξεζθφιεπηεο ηζαξίλαο Αιεμάλδξαο θαη λα εηζέιζεη ζηε βαζηιηθή απιή. Κνιάθεπε ηελ ηζαξίλα ιέγνληάο πσο ήηαλ κηα «αγία» θαη πσο ζηα φλεηξά ηνπ ηελ έβιεπε κε θσηνζηέθαλν. Λέγεηαη αθφκε φηη είρε εξσηηθέο ζρέζεηο κε ηηο πεξηζζφηεξεο θπξίεο ηεο απιήο. Ζ επηξξνή πνπ αζθνχζε ν αθόιαζηνο θαιόγεξνο – φπσο ηνλ απνθαινχζε ν ιαφο – ζηελ ηζαξίλα θαη κέζσ απηήο ζηνλ ίδην ηνλ ηζάξν θαη ζηα ζηειέρε ηεο απιήο, ήηαλ ηέηνηα πνπ κπνξνχζε αθφκα λα δηνξίδεη θαη λα παχεη αμησκαηηθνχο θαηά ην θέθη ηνπ. ΋ζνη ηνικνχζαλ λα θαηαγγείινπλ ζηνλ ηζάξν ηνλ Ραζπνχηηλ σο ζενκπαίρηε θαη ηζαξιαηάλν, ην κφλν πνπ θαηάθεξλαλ ήηαλ λα πξνθαιέζνπλ ηελ νξγή ηνπ. ΋ια απηά δεκηνχξγεζαλ αγαλάθηεζε ζηνπο επγελείο θαη ζηνπο εγέηεο ηνπ ζηξαηεχκαηνο, νη νπνίνη θαηάθεξαλ λα μεγειάζνπλ ηνλ δηαβφεην θαιφγεξν θαη ηειηθά λα ηνλ δνινθνλήζνπλ. Ζ θήκε ηνπ ήηαλ ηέηνηα πνπ πνιχ θαηξφ κεηά, ν απιφο ιαφο ηνλ ζπκφηαλ θαη ηηκνχζε ην ιείςαλφ ηνπ σο έλα άγην. ΢’ απηφλ ηνλ παξαινγηζκφ έζεζαλ ηέξκα νη Μπνιζεβίθνη εγέηεο πνπ ζηηο αξρέο ηνπ 1918 έθαςαλ ην ιείςαλν ηνπ Ραζπνχηηλ θαη ζθφξπηζαλ ηηο ζηάρηεο ηνπ.

17

Ήδε απφ ην 1914 ε Ρσζία βξηζθφηαλ ζε πφιεκν κε ηε Γεξκαλία θαη Απζηξννπγγαξία θαη ηηο ξσζηθέο ήηηεο επηζθξάγηζαλ νη 1.700.000 λεθξνί ησλ δπν πξψησλ ρξφλσλ ηνπ πνιέκνπ. Ζ λενιαία ηεο Ρσζίαο πνιεκνχζε ππφ απαξάδεθηεο ζπλζήθεο δηαηξνθήο, αζθάιεηαο θαη νπιηζκνχ θαη ππφ θαζεζηψο απφιπηεο αληθαλφηεηαο ηεο πνιηηηθήο θαη ζηξαηησηηθήο εγεζίαο γηα ηελ εθαξκνγή ζηνηρεησδψλ θαλφλσλ ζχγρξνλνπ πνιέκνπ. Ζ θαζπζηεξεκέλε θαη αζπληφληζηε ξσζηθή βηνκεραλία δελ κπνξνχζε λα θαιχςεη νχηε ηνλ νπιηζκφ νχηε ηα ηξφθηκα νχηε θαη ηνλ ξνπρηζκφ πνπ ήηαλ απαξαίηεηα γηα λα ηθαλνπνηήζνπλ ηηο αλάγθεο ελφο ηεξάζηηνπ ζηξαηεχκαηνο πνιιψλ εθαηνκκπξίσλ αλδξψλ. Σα εξγνζηάζηα ιίγα, ε παξαγσγηθφηεηα απαξάδεθηα ρακειή θαη ηα ζπγθνηλσληαθά δίθηπα, ζηδεξνδξνκηθφ θαη νδηθφ, αλεπαξθή. Οη ζηξαηηψηεο ρσξίο θαλ παπνχηζηα θαη κε ειιηπή νπιηζκφ φδεπαλ σο πξφβαηα ζηελ ζθαγή ή ιηπνηαθηνχζαλ καδηθά θαη πχθλσλαλ ηηο ηάμεηο ησλ αγαλαθηηζκέλσλ θαη πεηλαζκέλσλ εξγαηψλ ησλ πφιεσλ, πνπ πξνζρσξνχζαλ ζην κηθξφ αιιά δπλακηθφ κπνιζεβηθηθφ θφκκα. Δηθφλα ηνπ ηζάξνπ ζηελ ππξά ππφ ηηο ηαρέο ιανχ θαη ζηξαηησηψλ Ζ θαηαπίεζε, ε απνιπηαξρηθή δηαθπβέξλεζε, ηα ζθάλδαια, ε αληθαλφηεηα ηεο απιήο θαη ησλ θξαηηθψλ αμησκαηνχρσλ, ε πείλα, νη ζηεξήζεηο, νη ήηηεο, νη ακέηξεηνη λεθξνί, είραλ σο θπζηθή ζπλέπεηα ην μέζπαζκα ησλ δπν Ρσζηθψλ Δπαλαζηάζεσλ ηνπ 1917. Ζ πξψηε επαλάζηαζε πνπ αλέηξεςε ηελ απηαξρηθή ηζαξηθή κνλαξρία, άξρηζε ζηηο 23 Φεβξνπαξίνπ ζχκθσλα κε ην Ηνπιηαλφ εκεξνιφγην πνπ ίζρπε ηφηε ζηε Ρσζία2. Άξρηζε ζηε πξσηεχνπζα Πεηξνχπνιε κε αθνξκή ηελ έιιεηςε βαζηθψλ εηδψλ πξψηεο αλάγθεο θαη θπξίσο ηξνθίκσλ. ΢χληνκα ε δηακαξηπξία εμειίρζεθε ζε εμέγεξζε ζηελ νπνία πήξαλ κέξνο εθηφο ησλ εξγαηψλ θαη ρηιηάδεο ζηξαηηψηεο πνπ θη απηνί πεηλνχζαλ θαη ζθνηψλνληαλ ζηα κέησπα ηνπ πνιέκνπ ρσξίο ειπίδα. ΢ρεκαηίζηεθε ε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε κε εγέηε ηνλ ζνζηαιεπαλαζηάηε Αιεμάληξ Κεξέλζθη, αιιά παξάιιεια δεκηνπξγήζεθε ην ΢νβηέη ησλ Δξγαηώλ θαη ΢ηξαηησηώλ ηεο Πεηξνύπνιεο πνπ ειεγρφηαλ απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο.

2

Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1918, ε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε πηνζέηεζε ην Γξεγνξηαλό εκεξνιόγην

18

Ο Αιεμάληξ Κεξέλζθη ( лекс ндр Фёдорович еренский, 1881-1970) Ο Αιεμάληξ Κεξέλζθη γελλήζεθε ζηελ πφιε ηνπ Βφιγα ΢ηκπίξζθ ηελ γελέηεηξα θαη ηνπ Λέληλ. Οη νηθνγέλεηεο Κεξέλζθη θαη Οπιηάλνθ είραλ θηιηθνχο δεζκνχο ν δε παηέξαο ηνπ Κεξέλζθη ήηαλ θαζεγεηήο ηνπ Λέληλ ζην Γπκλάζην. Ο Αιεμάληξ ζπνχδαζε λνκηθά ζηελ Πεηξνχπνιε θαη άζθεζε ην δηθεγνξηθφ επάγγεικα. Γηεηέιεζε λνκηθφο ζχκβνπινο ησλ ζπκάησλ ηεο θπβεξλεηηθήο βίαο θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ ηαξαρψλ ηνπ 1905. Σν 1912 εμειέγε κέινο ηεο Γνχκαο (ξσζηθνχ Κνηλνβνπιίνπ) θαη ελεξγφ ζηέιερνο ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Κφκκαηνο (Δζέξσλ) θαη δηαθξίζεθε γηα ηελ ξεηνξηθή ηνπ δεηλφηεηα θαη ηελ πνιηηηθή ηνπ παξνπζία ζην θνηλνβνχιην. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 πνπ αλέηξεςε ην ηζαξηθφ θαζεζηψο, ν Κεξέλζθη δηεηέιεζε αξρηθά ππνπξγφο Γηθαηνζχλεο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο πνπ ηελ απνηεινχζαλ ζνζηαιηζηέο θαη θηιειεχζεξνη. Σν Μάην έγηλε ππνπξγφο Πνιέκνπ. Γηέηαμε καδηθή επίζεζε θαηά ησλ Γεξκαλψλ αιιά ηελ αξρηθή επηηπρία αθνινχζεζε αληεπίζεζε ησλ ερζξηθψλ δπλάκεσλ κε ζπλέπεηα ηξνκαθηηθέο απψιεηεο γηα ην ξσζηθφ ζηξάηεπκα. Οη εηηεκέλνη, εμαληιεκέλνη, ξαθέλδπηνη θαη πεηλαζκέλνη Ρψζνη ζηξαηηψηεο έγηλαλ εχθνιε ιεία ηεο πξνπαγάλδαο ησλ κπνιζεβίθσλ θαη πχθλσζαλ ηηο ηάμεηο ηνπο. Ο Κεξέλζθη εθάξκνζε θηιειεχζεξε πνιηηηθή ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο, απαγφξεπζε ηελ ζαλαηηθή πνηλή ζην ζηξάηεπκα θαη επέηξεςε ζησπεξά ζηνπο δηάθνξνπο θνκκαηηθνχο θαζνδεγεηέο λα πξνπαγαλδίδνπλ ηηο απφςεηο ηνπο, αθφκα θαη ζηελ πξψηε γξακκή ηνπ κεηψπνπ. Απηή ε αλνρή επέηξεςε ζηνπο θαιχηεξα νξγαλσκέλνπο θαη πεηζαξρεκέλνπο Μπνιζεβίθνπο λα θεξχζζνπλ ηηο ζέζεηο ηνπο γηα κνλνκεξή ζπλζεθνιφγεζε ηεο Ρσζίαο κε θάζε ζπζία, ηελ αλαηξνπή ηεο θπβέξλεζεο θαη ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηα ΢νβηέη. Σνλ Ηνχιην ν Κεξέλζθη έγηλε πξφεδξνο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο θαη αλψηαηνο δηνηθεηήο ηνπ ζηξαηεχκαηνο. Γπν κήλεο αξγφηεξα πξνρψξεζε ζηελ θαηάξγεζε ηεο κνλαξρίαο θαη αλαθήξπμε ηελ Ρσζία ζε δεκνθξαηία, ηελ κνξθή ηεο νπνίαο ζα απνθάζηδε ε ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε πνπ έκειιε λα ζπγθξνηεζεί κεηά απφ εθινγέο. ΋κσο ζην κεηαμχ μέζπαζε ε δεχηεξε Ρσζηθή Δπαλάζηαζε ηνπ Οθησβξίνπ 1917, νη κπνιζεβίθνη αλήιζαλ ζηελ εμνπζία θαη ε θπβέξλεζε Κεξέλζθη αλαηξάπεθε. Ο ίδηνο δηέθπγε ζηελ Γαιιία θαη αξγφηεξα ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, φπνπ θαη πέζαλε ζε ειηθία 89 εηψλ.

19

Ζ Ρσζηθή Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε (Временное правительство России) ζρεκαηίζηεθε ακέζσο κεηά ηελ παξαίηεζε ηνπ ηζάξνπ κε ζπγθεθξηκέλνπο ζηφρνπο: ηνλ γξήγνξν εθδεκνθξαηηζκφ ηεο πνιηηηθήο δσήο ηεο ρψξαο, ηελ απειεπζέξσζε ησλ πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ θαη ηελ πξνθήξπμε εθινγψλ γηα ηνλ ζρεκαηηζκφ ΢πληαθηηθήο ΢πλέιεπζεο πνπ ζα ςήθηδε ην λέν δεκνθξαηηθφ ζχληαγκα ηεο ρψξαο. Ο Σζάξνο Νηθφιανο Β’ παξαηηήζεθε ππέξ ηνπ αδειθνχ ηνπ Μεγάινπ Γνχθα Μηραήι, ν νπνίνο απνδέρζεθε ην ζηέκκα ππφ ηελ πξνυπφζεζε λα γηλφηαλ απνδεθηφο απφ ηελ κειινληηθή ΢πληαθηηθή ΢πλέιεπζε. {Ζ Πξνζσξηλή θπβέξλεζε απνθάζηζε αξγφηεξα ηελ αλαθήξπμε ηεο Ρσζηθήο Γεκνθξαηίαο (Российская республика) βάδνληαο θαη επίζεκα ηέινο ζην κνλαξρηθφ θαζεζηψο αηψλσλ}. Ακέζσο κεηά ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο δεκνζηεχζεθαλ ζηνλ ηχπν νη άκεζεο πξνηεξαηφηεηέο ηεο: - Άκεζε θαη πιήξεο ακλεζηία γηα φια ηα πνιηηηθά αδηθήκαηα ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαλ θαη νη ηξνκνθξαηηθέο πξάμεηο,. ΋ινη νη θξαηνχκελνη ζηηο θπιαθέο θαη νη εμφξηζηνη απειεπζεξψζεθαλ.

- Πιήξεο ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ, ηνπ ηχπνπ, ησλ ζπλδηθάησλ, ησλ δηαδειψζεσλ θαη ησλ απεξγηψλ. Ζ ειεπζεξία απηή θάιππηε θαη ηα ζηειέρε ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ, κε κφλν πεξηνξηζκφ ηηο ζηξαηησηηθέο ζπλζήθεο (ε ρψξα βξηζθφηαλ ζε εκπφιεκε θαηάζηαζε).

- Καηάξγεζε φισλ ησλ ηαμηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ δηαθξίζεσλ θαζψο θαη ησλ ηίηισλ επγελείαο.

- Πξνεηνηκαζία γηα άκεζε, κπζηηθή, ίζε θαη θαζνιηθή ςήθν γηα ηελ εθινγή ΢πληαγκαηηθήο ΢πλέιεπζεο πνπ ζα θαζνξίδεη ηνλ ηξφπν δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο.

- Δθινγέο κε άκεζε, θαζνιηθή ςεθνθνξία γηα ηελ αλάδεημε ηνπηθψλ δεκνηηθψλ αξρφλησλ θαη θπβεξλήζεσλ ζηηο απηνδηνηθνχκελεο πεξηνρέο - Σα κέιε ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ επαλάζηαζε δελ ζα αθνπιηζηνχλ, νχηε ζα απνκαθξπλζνχλ απφ ηελ πξσηεχνπζα.

- Οη ζηξαηηψηεο είραλ ηα ίδηα δηθαηψκαηα κε ηνπο πνιίηεο κε ηελ πξνυπφζεζε ηεο δηαηήξεζεο ηεο πεηζαξρίαο ζην ζηξάηεπκα. ΋κσο ε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε απνδείρζεθε ηειηθά εχθνιε ιεία γηα ηα ΢νβηέη, πνπ ειέγρνληαλ απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο. Αξρηθά νη εγέηεο ηνπ θφκκαηνο Λεβ Κάκελεθ θαη Ησζήθ ΢ηάιηλ ηάρζεθαλ ππέξ ηεο ζπκκαρίαο κε ηνπο Μελζεβίθνπο θαη ηνπο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο θαη ηεο ππνζηήξημεο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο γηα ηελ ππεξάζπηζε ηεο παηξίδαο. ΋κσο ακέζσο κεηά ηελ άθημε ηνπ Λέληλ ζηελ Πεηξνχπνιε ε πνιηηηθή ηνπ θφκκαηνο άιιαμε άξδελ. Σν θφκκα ηάρζεθε ζρεδφλ ζχζζσκν ππέξ ηνπ άκεζνπ ηεξκαηηζκνχ ηνπ πνιέκνπ, ηεο αλάιεςεο ηεο εμνπζίαο απφ ηα ΢νβηέη, ηεο θαηάιεςεο ηεο γεο απφ ηνπο αγξφηεο θαη ησλ εξγνζηαζίσλ απφ ηνπο εξγάηεο. Ζ πξνπαγάλδα ηνπ Λέληλ ζπλνςίζηεθε ζηα ζπλζήκαηα: Δηξήλε-ΓεΦσκί θαη Όιε ε Δμνπζία ζηα ΢νβηέη.

20

Ο Βιαδίκεξνο Λέληλ ( л димир л ич Ленин, 1870-1924) Ο Βιαδίκεξνο Ίιηηο Οπιηάλνθ ή φπσο είλαη γλσζηφο ζε φιν ηνλ θφζκν ν Λέληλ, είλαη έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο επαλαζηάηεο ηεο ηζηνξίαο, ν εγέηεο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη ηεο Ρσζηθήο Δπαλάζηαζεο θαη ν ηδξπηήο ηνπ πξψηνπ ζνζηαιηζηηθνχ θξάηνπο ζηνλ θφζκν, ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Παξάιιεια ππήξμε δηαλνεηήο θαη ζεσξεηηθφο ηνπ Μαξμηζκνχ θαη ζπγγξαθέαο κε πινχζην έξγν (ηα βηβιία πνπ έγξαςε σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ ππεξβαίλνπλ ηα 50) πάλσ ζε ζέκαηα πνιηηηθήο, θηινζνθίαο, νηθνλνκίαο, ζξεζθείαο, ηέρλεο θαη ινγνηερλίαο. Γελλήζεθε ζηελ πφιε ΢ηκπίξζθ (γελέηεηξα θαη ηνπ Κεξέλζθη) θαη απφ λσξίο άξρηζε λα κειεηά ηα ζπγγξάκκαηα ησλ Μαξμ θαη Έλγθειο. Σν 1887 γξάθηεθε ζηε Ννκηθή ζρνιή ηνπ Καδάλ, αιιά ε ελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ ζην θνηηεηηθφ θίλεκα ηνπ ζηνίρηζε εμνξία ιίγσλ κελψλ. Σειείσζε ηηο ζπνπδέο ηνπ ην 1891, ηελ ίδηα ρξνληά πνπ ν αδειθφο ηνπ Αιέμαλδξνο Οπιηάλνθ ( лекса́ндр Ул я́нов) εθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζε ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε πνπ επζπλφηαλ γηα ηελ απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ ηζάξνπ Αιεμάλδξνπ Γ’. Σν γεγνλφο απηφ ζπληάξαμε ηνλ λεαξφ Βιαδίκεξν θαη απνθάζηζε λα αθηεξψζεη ηε δσή ηνπ ζηελ επαλάζηαζε.

Ζ Ναληέδληα Κξνχπθαγηα Αλάπηπμε πινχζηα δξάζε ζηελ Πεηξνχπνιε φπνπ αζθνχζε ην επάγγεικα ηνπ δηθεγφξνπ, ελψ παξάιιεια κειεηνχζε ηελ καξμηζηηθή ζεσξία θαη αλαδεηνχζε ηξφπνπο εθαξκνγήο ηεο επαλαζηαηηθήο ζεσξίαο ζε πξάμε. Σν 1895 ζπλαληήζεθε κε ηνλ Πιεράλνθ ζην εμσηεξηθφ θαη φηαλ γχξηζε ζηελ Πεηξνχπνιε ζπλέζηεζαλ καδί ( θαη κε ηνλ Μάξηνθ) ηελ παξάλνκε καξμηζηηθή Οκάδα γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο. Φπζηθά ζπλειήθζε απφ ηε δηαβφεηε ηζαξηθή αζηπλνκία Ορξάλα, θπιαθίζηεθε γηα έλα ρξφλν θαη ζηε ζπλέρεηα εμνξίζηεθε ζηε ΢ηβεξία. Δθεί παληξεχηεθε κε ηελ επαλαζηάηξηα κπνιζεβίθα θαη ζπλεξγάηηδά ηνπ απφ ηελ Πεηξνχπνιε Ναληέδληα Κξνχπζθαγηα ( аде́жда ру́пская, 1869 – 1939) κε ηελ νπνία έδεζε σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ. ΢ηελ εμνξία έγξαςε θαη ην βηβιίν ηνπ Ζ αλάπηπμε ηνπ θαπηηαιηζκνύ ζηε Ρσζία θαη απνθάζηζε λα ρξεζηκνπνηεί ην επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν Λέληλ (ιέγεηαη φηη ην εκπλεχζηεθε απφ ην φλνκα ηνπ κεγάινπ ξσζηθνχ πνηακνχ Λέλα). Σν 1900 φηαλ επέζηξεςε απφ ηελ εμνξία πήγε ηε Γελεχε θαη άξρηζε λα εθδίδεη (καδί κε ηνλ Πιεράλνθ) ηελ εθεκεξίδα Ίζθξα (Искра = Φιφγα) ε νπνία

21

θπθινθφξεζε παξάλνκα θαη ζηε Ρσζία. Σελ ίδηα επνρή έγξαςε ηα βηβιία ηνπ Ση λα θάλνπκε; θαη Γπν βήκαηα κπξνο έλα πίζσ, κε ηα νπνία δηαζαθήληζε ηελ άπνςή ηνπ γηα έλα επαλαζηαηηθφ θφκκα. Σν 1903 κεηέρεη ζην ζπλέδξην ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη έξρεηαη ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ Πιεράλνθ. ΢ην ζπλέδξην απηφ ην θφκκα δηαζπάζηεθε ζε δπν πηέξπγεο, ησλ Μπνιζεβίθσλ (Λέληλ) θαη ησλ Μελζεβίθσλ (Πιεράλνθ-Μάξηνθ). Απηή ε δηάζπαζε ζα ζεκαηνδνηήζεη ηελ πνξεία ηνπ θφκκαηνο ηνπ Λέληλ, πνπ παξέκεηλε απζηεξά επαλαζηαηηθφ θαη πξνιεηαξηαθφ, ελψ απφ ηελ άιιε φρζε ην θφκκα ησλ Μελζεβίθσλ δηαηήξεζε έλα πεξίπνπ αζηηθφ-θηιειεχζεξν πξνζαλαηνιηζκφ. Οη δπν πηέξπγεο ηνπ πξψελ εληαίνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο κεηαιιάρηεθαλ ζε δπν δηαθνξεηηθά θφκκαηα, αληίπαια κεηαμχ ηνπο. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ζα ζηακαηήζεη ζηαδηαθά ε ζπλεξγαζία ηνπο θαη νη Μπνιζεβίθνη ζα δηψμνπλ θαη θπιαθίζνπλ ηνπο Μελζεβίθνπο θαη ζα ζέζνπλ ην θφκκα απηφ εθηφο λφκνπ. Απφ ην 1914 ζα απνρσξίζνπλ απφ ηελ Γεπηέξα Γηεζλή θαη ζα κεηνλνκάζνπλ ην θφκκα ηνπο ζε Κνκκνπληζηηθφ.

Ο Λέληλ (κε πεξνχθα θαη μπξηζκέλνο) ηνλ Οθηψβξην 1917 θαη – φπσο έγηλε γλσζηφο κεηά ηελ επαλάζηαζε Σν 1905 ζεκαδεχηεθε απφ ηελ ήηηα ηεο Ρσζίαο ζηνλ πφιεκν κε ηελ Ηαπσλία, ηηο αηκαηεξέο εξγαηηθέο ηαξαρέο θαη ηηο ζπλερείο απεξγίεο. Σνλ Μάην πξαγκαηνπνηήζεθε ην 3ν ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο (κφλν ε πηέξπγα ησλ Μπνιζεβίθσλ) θαη ν Λέληλ πέηπρε ηελ ςήθηζε ηεο πξφηαζήο ηνπ γηα ηελ αγξνηηθή κεηαξξχζκηζε θαη ηελ δήκεπζε ηεο πεξηνπζίαο ησλ κεγάισλ γαηνθηεκφλσλ. Ο ηζάξνο δηαθήξπμε ηελ πξφηαζή ηνπ γηα ηελ ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο θαη ηελ ζχγθιεζε ηεο Γνχκαο (Дума=Κνηλνβνχιην). Ο Λέληλ δηαθήξπμε ηελ πξφζεζή ηνπ λα εθκεηαιιεπζεί ηηο θνηλνβνπιεπηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ ζα επηηξέςνπλ ηελ ηαρχηεξε αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηνπο Μπνιζεβίθνπο. Σν 1907 αλαρψξεζε απφ ηελ Ρσζία γηα ην εμσηεξηθφ. Θα επηζηξέςεη κεηά απφ δέθα νιφθιεξα ρξφληα. ΋ηαλ θεξχρζεθε ν Μεγάινο Πφιεκνο δξαζηεξηνπνηήζεθε, θαηεγνξψληαο ηνπο εγέηεο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θνκκάησλ φηη ππνζηήξημαλ ηε ζπκκεηνρή ησλ ρσξψλ ηνπο ζηνλ πφιεκν, αληί λα πξσηαγσληζηήζνπλ γηα ηελ εηξήλε. Μφιηο πιεξνθνξήζεθε ηελ εθδήισζε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1917 θαη ηελ αλαηξνπή ηνπ ηζάξνπ, έθηαζε ζηελ Πεηξνχπνιε. Δθεί δηείδε ηελ επθαηξία ηεο θαηάιεςεο ηεο εμνπζίαο απφ ηνπο Μπνιζεβίθνπο θαη ηελ επηβνιή ηνπ θαζεζηψηνο πνπ νξακαηηδφηαλ. Σνλ Ηνχιην έγηλε ε πξψηε απφπεηξα θαηάιεςεο ηεο εμνπζίαο, ε νπνία απέηπρε θαη γηα λα απνθχγεη ηε ζχιιεςε θαη ν Λέληλ θαηέθπγε ζην εμσηεξηθφ. ΢ηηο 7 Οθησβξίνπ επέζηξεςε παξάλνκα θαη ζπκθψλεζε ακέζσο κε ηνλ Σξφηζθη φηη ηψξα ήηαλ ε επθαηξία ηεο αλαηξνπήο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο θαη ηεο θαηάιεςεο ηεο εμνπζίαο. Σελ λχρηα ηεο 25εο πξνο 26ε νη Μπνιζεβίθνη θαηέιαβαλ ηα Υεηκεξηλά Αλάθηνξα. ΢ηηο 26 ηελ εμνπζία αλέιαβε ην ΢πκβνχιην ησλ Δπηηξφπσλ ηνπ

22

Λανχ κε πξφεδξν ηνλ Λέληλ. Ζ ζπκβνιή ηνπ ζηελ επηηπρία αιιά θαη ζηελ επηθξάηεζε ηεο επαλάζηαζεο ζηελ αραλή Ρσζία ήηαλ ζεκειηψδεο. Δπέβαιε ηελ απνρψξεζε ηεο ρψξαο απφ ηνλ πφιεκν κε ηελ ππνγξαθή απφ ηνλ Σξφηζθη ζηε ζπλζήθε εηξήλεο κε ηε Γεξκαλία, έζησ θαη αλ απηή είρε σο ζπλέπεηα ηελ απψιεηα ηεο Φηλιαλδίαο, ηεο Πνισλίαο θαη ησλ Βαιηηθψλ Υσξψλ. Ακέζσο κεηά ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο πξψηεο θπβέξλεζεο ησλ εξγαηψλ ζηελ ηζηνξία, ζπλήιζε ην Παλξσζηθφ ΢πλέδξην ησλ ΢νβηέη, ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Λεβ Κάκελεθ. Απηφο αθνχ αλήγγεηιε ηα πξψηα κέηξα πνπ απνθάζηζε ε θπβέξλεζε , φπσο ε θαηάξγεζε ηεο πνηλήο ηνπ ζαλάηνπ ζην κέησπν, έδσζε ηνλ ιφγν ζηνλ εγέηε ηεο επαλάζηαζεο, ηνλ Λέληλ. Οη αληηπξφζσπνη ρεηξνθξφηεζαλ φξζηνη θαη κε πξσηνθαλή ελζνπζηαζκφ ηελ άλνδφ ηνπ ζην βήκα. Ο δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο Σδνλ Ρηλη πεξηγξάθεη (ζην βηβιίν ηνπ Οη Γέθα κέξεο ηνπ ζπγθιόληζαλ ηνλ θόζκν) ηελ εκθάληζε ηνπ Λέληλ:

Μαξμ, Έλγθειο, Λέληλ Μηα ζηινπέηα θνληή, καδεκέλε, έλα κεγάιν θαιαθξό θεθάιη ρσκέλν ζηνπο ώκνπο, κηθξά κάηηα, κύηε ζηκή, ζηόκα θαξδύ θη επγεληθό, πεγνύλη κπηεξό, Δίρε μπξίζεη εληειώο γέλη θαη κνπζηάθη, αιιά ήδε ην γελάθη ηνπ, πνπ ήηαλ γλσζηό από παιηά, θαη πνπ ηώξα ζα κείλεη ζηελ ηζηνξία, είρε αξρίζεη λα θπηξώλεη ζην πξόζσπό ηνπ. Σα ξνύρα ηνπ ήηαλ ηξηκκέλα, ην παληειόλη πνιύ θαξδύ γηα ηα κέηξα ηνπ… Καη θαηαιήγεη: Έλαο πεξίεξγνο ιατθόο εγέηεο, εγέηεο κόλν ράξε ζηελ δηαλνεηηθή ηνπ δύλακε… Αθνπκπηζκέλνο ζην βήκα, θνίηαδε πίζσ από ηα κηζόθιεηζηα βιέθαξα, πεξηθέξνληαο ην βιέκκα ηνπ ζην πιήζνο ησλ ζπλέδξσλ, πεξίκελε ρσξίο λα δίλεη πξνζνρή ζηηο επεπθεκίεο πνπ θξάηεζαλ θάκπνζα ιεπηά. Μφιηο έγηλε εζπρία, ν Λέληλ είπε: Και ηώπα, πεπνάμε ζηην οικοδόμηζη ηηρ ζοζιαλιζηικήρ ηάξηρ ππαγμάηων {Ήηαλ πξάγκαηη ηζηνξηθέο ζηηγκέο, ε αλζξσπφηεηα δελ είρε δήζεη θάηη παξφκνην απφ ην 1789 φηαλ νη Γάιινη αλέηξεςαλ ηνλ δεζπνηηζκφ θαη ην κνλαξρηθφ θαζεζηψο θαη άιιαμαλ ηελ πνξεία ηνπ θφζκνπ πξνο ηελ θηιειεχζεξε αζηηθή δεκνθξαηία. Σψξα νη Ρψζνη πήξαλ ζηηο πιάηεο ηνπο ην βαξχ έξγν λα κεηαθηλήζνπλ ηελ ηζηνξία ηνπ 20νχ αηψλα απφ ηελ αζηηθή δεκνθξαηία ζην ζνζηαιηζκφ. Θα ην πεηχρνπλ;} Ο Λέληλ εηζεγήζεθε ζην ζπλέδξην ησλ ΢νβηέη δπν δηαηάγκαηα: Σν πξψην αθνξνχζε ζηελ εηξήλε θαη πξφηεηλε ζε φινπο ηνπο εκπφιεκνπο ιανχο θαη ζηηο θπβεξλήζεηο λα αξρίζνπλ ακέζσο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα κηα δίθαηε εηξήλε ρσξίο επαλνξζψζεηο θαη ρσξίο πξνζαξηήζεηο. Καηαξγνχζε ηε κπζηηθή δηπισκαηία θαη αθχξσλε φια ηα κπζηηθά ζχκθσλα πνπ είρε ππνγξάςεη ην ηζαξηθφ θαζεζηψο. Με ην δεχηεξν δηάηαγκα πνπ αθνξνχζε ζηε γε, φια ηα θηήκαηα ησλ ηζηθιηθάδσλ θαη ηεο Δθθιεζίαο δεκεχνληαλ ρσξίο απνδεκίσζε. ΋ιε ε δεκεπφκελε ηδηνθηεζία θαζψο θαη ε γε πνπ αλήθε ζην θξάηνο, έκπαηλαλ ζηελ δηάζεζε ησλ ζνβηέη ησλ αγξνηψλ

23

θαη ησλ επαξρηαθψλ επηηξφπσλ γεο. Ζ γε ησλ απιψλ αγξνηψλ θαη ησλ θνδάθσλ δελ δεκεπφηαλ. Σα δηαηάγκαηα εγθξίζεθαλ κε ελζνπζηαζκφ απφ ηνπο ζπλέδξνπο, πνπ ζεθψζεθαλ φξζηνη θαη ηξαγνχδεζαλ φινη καδί ηελ Γηεζλή. Ακέζσο κεηά θαη πξηλ θιείζνπλ νη εξγαζίεο ηνπ ζπλεδξίνπ ηα κέιε ηξαγνχδεζαλ ην πέλζηκν εκβαηήξηα γηα λα ηηκεζνχλ εθείλνη πνπ έπεζαλ γηα ηηο ηδέεο ηεο επαλάζηαζεο: Πέζαηε ζύκαηα, αδέιθηα εζείο, ζε άληζε κάρε θη αγώλα. Φσκί, ιεπηεξηά θαη ηηκή ηνπ ιανύ γπξεύνληαο, βξήθαηε κλήκα… Αηώληα ε κλήκε ζε ζαο αδειθνί ζην ηίκην πνπ πέζαηε αγώλα! Σν 1919 ν Λέληλ θαη πνιινί άιινη εγέηεο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ φιν ηνλ θφζκν ζπλαληήζεθαλ ζηελ Μφζρα θαη απνθάζηζαλ ηελ ίδξπζε ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνύο θαη ηελ δηαθνπή ησλ ζρέζεσλ κε ηνπο ΢νζηαιηζηέο ζε φια ηα θξάηε, δειαδή κε ηελ ΢νζηαιηζηηθή Γηεζλή πνπ ππήξρε απφ ην 1889 – θαη εμαθνινπζεί λα ππάξρεη θαη ζήκεξα. Σν θφκκα ηνλ Μπνιζεβίθσλ κεηνλνκάζηεθε πιένλ ζε Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα θαη ην ίδην έθαλαλ θαη ηα πεξηζζφηεξα ηκήκαηα ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θνκκάησλ ηνπ θφζκνπ πνπ αζπάδνληαλ ηηο επαλαζηαηηθέο ζέζεηο ησλ Μπνιζεβίθσλ.

Ζ Φάληα Καπιάλ Ο Λέληλ ήηαλ κέρξη ην ζάλαηφ ηνπ ν αδηακθηζβήηεηνο εγέηεο πνπ θαηφξζσζε λα αληηκεησπίζεη κε επηηπρία ηνλ εκθχιην πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ Ρψζσλ, αιιά θαη ηελ μέλε επέκβαζε. Ήηαλ ν εκπλεπζηήο ηεο Νέαο Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο (ΝΔΠ) κε ηελ νπνία ε Ρσζία κπφξεζε λα μεπεξάζεη ηα ηεξάζηηα νηθνλνκηθά πξνβιήκαηα θαη ηελ πείλα απφ ηηο κεγάιεο ειιείςεηο ηξνθίκσλ, πνπ πξνέθπςαλ. Σνλ Ηαλνπάξην 1918 επέδεζε κηαο δνινθνληθήο απφπεηξαο ελαληίνλ ηνπ απφ ηελ Φάληα Καπιάλ (Фа́нни апла́н) κέινπο ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Κφκκαηνο. Ζ 28ρξνλε Καπιάλ δελ θαηέδσζε ηνπο ζπλεξγνχο ηεο, δήισζε φηη είρε πεξάζεη έληεθα κήλεο ζε ηζαξηθφ ζηξαηφπεδν εξγαζίαο θαη φηη ζεσξνχζε ηνλ Λέληλ πξνδφηε ηεο Δπαλάζηαζεο. Φπζηθά δηθάζηεθε, θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε, αιιά νη δπν ζθαίξεο, ζηνλ ψκν θαη ζηνλ πλεχκνλα ηνπ Λέληλ, ζπλέβαιαλ ζηελ επηδείλσζε ηεο πγείαο ηνπ. Σν 1922 βιέπνληαο ηηο δπλάκεηο ηνπ λα ηνλ εγθαηαιείπνπλ ζέζπηζε ηε ζέζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο, ηελ νπνία θαηέιαβε ν Ησζήθ ΢ηάιηλ, ζρεδφλ πάληα ππνζηεξηρηήο ησλ απφςεσλ ηνπ Λέληλ, πξηλ θαη κεηά ηελ Δπαλάζηαζε. Ακέζσο κεηά ν Λέληλ εηζήρζε ζην λνζνθνκείν πξνθεηκέλνπ λα ηνπ αθαηξεζνχλ νη ζθαίξεο πνπ άθεζε ζην ζψκα ηνπ ε δνινθνληθή απφπεηξα ηεο Καπιάλ. Αλ θαη ε εγρείξεζε πξνβιεπφηαλ ζρεηηθά εχθνιε θαη ε αλάξξσζε γξήγνξε, θαηά ηελ δηάξθεηά ηεο εγρείξεζεο δηεξξάγε έλα αηκνθφξν αγγείν. Σν γεγνλφο απηφ πξνθάιεζε εγθεθαιηθφ επεηζφδην κε απνηέιεζκα ηελ παξάιπζε ηεο δεμηάο πιεπξάο ηνπ, επί έλα δε νιφθιεξν ρξφλν ν Λέληλ ήηαλ αλίθαλνο λα κηιήζεη. Φπζηθά ε ζέζε

24

ηνπ ΢ηάιηλ ηζρπξνπνηήζεθε θαη δελ άξγεζαλ νη απνκαθξχλζεηο ‘αλεπαξθψλ’ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία ήηαλ νπαδνί ηνπ βαζηθνχ αληαγσληζηή ηνπ γηα ηελ δηαδνρή, ηνπ Σξφηζθη. Έλα αθφκα εγθεθαιηθφ επεηζφδην επηδείλσζε ηελ εχζξαπζηε πιένλ πγεία ηνπ εγέηε ηεο Δπαλάζηαζεο, ηνπ ζηέξεζε νξηζηηθά ηελ νκηιία θαη ηελ δπλαηφηεηα λα γξάςεη. Μεηά απφ δέθα κήλεο ήξζε ν ζάλαηφο ηνπ ζηηο 21 Ηαλνπαξίνπ 1924. Απηφ ην γεγνλφο δηέθνςε ηηο εμειίμεηο ζηηο δηεξγαζίεο γηα ηελ δηαδνρή θαη εδξαηψζεθε ε επηβνιή ηνπ ΢ηάιηλ.

Ο Λέληλ κε ηξαγηάζθα Ο ξφινο ηνπ Λέληλ ζηε δηακφξθσζε ηεο ξσζηθήο, αιιά θαη ηεο παγθφζκηαο ζχγρξνλεο ηζηνξίαο είλαη θαηαιπηηθφο. Δπηρείξεζε ζηελ πξάμε ηελ εθαξκνγή ησλ ζεσξηψλ ησλ Μαξμ θαη Έλγθειο. Αλεμάξηεηα απφ ηηο κεηέπεηηα εμειίμεηο, θαλείο δελ κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηελ ηδηνθπία ηνπ κεγάινπ απηνχ επαλαζηάηε, νχηε ηηο πξνζέζεηο ηνπ γηα ηε ξηδνζπαζηηθή αιιαγή ησλ θνηλσληθψλ δνκψλ πξνο φθεινο ησλ πνιιψλ. Θαπκάζηεθε θαη αγαπήζεθε απφ εθαηνκκχξηα νπαδνχο ζε φιν ηνλ θφζκν. Ζ θσηνγξαθία ηνπ κπήθε αθφκα θαη ζε εηθνλνζηάζηα δίπια ζηηο εηθφλεο ησλ αγίσλ. Καηάθηεζε ην ζεβαζκφ νπαδψλ θαη αληηπάισλ φζν ιίγνη εγέηεο ζηελ ηζηνξία. Σν φλνκά ηνπ κπήθε δίπια ζ’ απηφ ηνπ Μαξμ θαη πνιιά αξηζηεξά θηλήκαηα νλνκάζηεθαλ ΜαξμηζηηθάΛεληληζηηθά.

Ο Λέληλ κε ηνλ Ισζήθ ΢ηάιηλ Ζ Αγία Πεηξνχπνιε ε πφιε ζηελ νπνία έδξαζε ν Λέληλ, κεηνλνκάζηεθε πξνο ηηκή ηνπ ζε Λέληλγθξαλη. Καζηεξψζεθαλ βξαβεία θαη παξάζεκα κε ην φλνκά ηνπ θαη ηα βηβιία ηνπ εθδφζεθαλ ζε φιεο ηηο γιψζζεο ηνπο θφζκνπ. Αγάικαηα θαη κλεκεία ηνπ Λέληλ ππάξρνπλ ζε φιεο ζρεδφλ ηηο πφιεηο ηεο Ρσζίαο θαη ησλ πξψελ ζνζηαιηζηηθψλ ρσξψλ. Δπίζεο ζηελ Ηηαιία, ηε Ννξβεγία, ηελ Ηλδία, ζηε Βξεηαλία, ζηε Εηκπάκπνπε, ζηελ Κνχβα, αθφκα θαη ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο.

25

01.02. Ζ Οθηωβξηαλή Δπαλάζηαζε : Σν ηη ζπλέβε ζηε Ρσζία ηνλ Οθηψβξε ηνπ 1917 είλαη γλσζηφ θαη έρεη γξαθηεί ζε εθαηνληάδεο βηβιία, έρνπλ γπξηζηεί θηλεκαηνγξαθηθά έξγα θαη ην έρνπλ εμηζηνξήζεη θαη πκλήζεη δεθάδεο πνηεηέο. Ήηαλ νη Γέθα κέξεο πνπ ζπγθιόληζαλ ηνλ θόζκν ζχκθσλα κε ηνλ πξνζθπή ηίηιν ηνπ ρξνληθνχ ηεο επαλάζηαζεο πνπ γξάθηεθε απφ ηνλ Ακεξηθαλφ δεκνζηνγξάθν Σδνλ Ρηλη. ΢ηηο 23 Οθησβξίνπ ν πην δξαζηήξηνο απφ ηνπο εγέηεο ηνλ Μπνιζεβίθσλ Λέσλ Σξφηζθη «απαιινηξίσζε» 100.000 φπια απφ ην θξνχξην Πέηξνπ θαη Παχινπ πνπ πξνζηάηεπε ηα Υεηκεξηλά Αλάθηνξα. Σελ επνκέλε ν ίδηνο έδσζε εληνιή ζηηο κνλάδεο ηεο Κφθθηλεο Φξνπξάο, πνπ ηελ απνηεινχζαλ έλνπινη εξγάηεο θαη ζηξαηηψηεο, λα θαηαιάβνπλ ηηο γέθπξεο ηνπ Νέβα, ην Κεληξηθφ Σαρπδξνκείν, ηα ηεισλεία, ηα ηειεγξαθεία, ηνπο ζηαζκνχο ησλ ηξέλσλ, ηα εξγνζηάζηα παξαγσγήο ειεθηξηθνχ ξεχκαηνο, ηελ Κεληξηθή Σξάπεδα θαη ηα άιια θπβεξλεηηθά θηίξηα. Η Οκηωβπιανή Επανάζηαζη Ζ Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε είρε απνλεπξσζεί θαη παξαιχζεη. ΋πσο είραλ παξαιχζεη θαη φιεο νη δεκφζηεο ππεξεζίεο ηεο Πεηξνχπνιεο. Σίπνηε δελ ιεηηνπξγνχζε, καγαδηά, εξγνζηάζηα, εξγαζηήξηα ήηαλ φια θιεηζηά θαη ν ξσζηθφο ιαφο, αιιά θαη ν θφζκνο φινο παξαθνινπζνχζε κε θνκκέλε ηελ αλάζα ηηο πξσηφγλσξεο εμειίμεηο. ΢ε κηα αίζνπζα ηνπ Ηλζηηηνχηνπ ΢κφιλη άξρηζε ην 2ν Παλξσζηθφ ΢πλέδξην ησλ ΢νβηέη ζην νπνίν κεηείραλ 650 αληηπξφζσπνη, απφ ηνπο νπνίνπο νη 390 ήηαλ κπνιζεβίθνη. Κάησ απφ ρεηξνθξνηήκαηα θαη δεησθξαπγέο ν Λέληλ εκθαλίζηεθε θαη κε ζηγνπξηά αλήγγεηιε φηη ζηελ Ρσζία άξρηζε ε Οηθνδόκεζε ηνπ ΢νζηαιηζηηθνύ ΢πζηήκαηνο. ΢ηηο 21.45’ ην ίδην βξάδπ ην θαηαδξνκηθφ Αβξφξα (Авро́ра = Απγή) έδσζε ην ζχλζεκα κε έλα άζθαηξν θαλνληνβνιηζκφ. Ζ επαλάζηαζε μεθίλεζε θαη νη Μπνιζεβίθνη κε επηθεθαιήο ηνλ Βιαδίκεξν ΑληόλνθΟβζέελθν εθφξκεζαλ θαη ζηηο 2 ε ψξα ην πξσί ηεο 25εο πξνο 26ε Οθησβξίνπ, θαηέιαβαλ ηα Υεηκεξηλά Αλάθηνξα πνπ ήηαλ ε έδξα ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο. Σα κέιε ηεο θπβέξλεζεο ζπλειήθζεζαλ αιιά ν Κεξέλζθη θαηφξζσζε λα δηαθχγεη. Ζ επηρείξεζε ηειείσζε γξήγνξα, αλαπάληερα εχθνια θαη ην θπξηφηεξν, δελ ρχζεθε νχηε κηα ζηαγφλα αίκαηνο. Οη εξσηθέο θαη αηκαηεξέο κάρεο πνπ πξφβαιαλ θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο εθ ησλ πζηέξσλ, είλαη κάιινλ θαληαζηηθέο.

26

Ο Βιαληηκίξ Αληφλνθ ( л димир нтонов-Овсеенко, 1883-1938) Ο Βιαληηκίξ Αληφλνθ-Οβζέελθν ή Οβζέγηελθν, γελλήζεθε ζηελ πφιε Σζέξληγθνθ ηεο Οπθξαλίαο θαη ήηαλ γφλνο νηθνγέλεηαο αμησκαηηθψλ ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ. ΢ε ειηθία κφιηο 20 εηψλ έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ θαη είρε ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ εμέγεξζε ηνπ 1905 ζηελ Πνισλία θαη ζηελ Κξηκαία. ΢πλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε ζε είθνζη ρξφληα εμνξία ζηελ ΢ηβεξία, αιιά ην 1910 ην έζθαζε θαη θαηέθπγε ζηε Γαιιία. Σν Μάην ηνπ 1917 έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη δξαζηεξηνπνηήζεθε κε ηα ςεπδψλπκα Μπαγηνλέη θαη Νηθήηα. Ζγήζεθε ηεο νκάδαο εθφδνπ ησλ Μπνιζεβίθσλ πνπ θαηέιαβαλ ηα Υεηκεξηλά Αλάθηνξα θαη ζπλέιαβε ηα κέιε ηεο πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο, εθηφο απφ ηνλ πξφεδξφ ηεο Κεξέλζθη πνπ είρε πξνιάβεη, φπσο είπακε, λα δηαθχγεη εγθαίξσο. Μεηά ηελ επηθξάηεζε ηεο επαλάζηαζεο εθιέρζεθε κέινο ηνπ ΢νβλαξθφκ3 σο Δπίηξνπνο ΢ηξαηησηηθψλ θαη αξγφηεξα θαηέιαβε αλψηαηα αμηψκαηα ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ. Πνιέκεζε ζηνλ εκθχιην πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ ηεο Οπθξαλίαο θαη ζπλέβαιε ζηελ ίδξπζε ηεο ΢νβηεηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Οπθξαλίαο. Αθφκα ν Αληφλνθ καδί κε ηνλ Μηραήι Σνπραζέθζθη θαηέζηεηιαλ ζνβαξή εμέγεξζε θαηά ησλ Μπνιζεβίθσλ ζην Σακπφθ ηεο Ρσζίαο κε ηελ ρξεζηκνπνίεζε ρεκηθψλ φπισλ. Ήηαλ απφ ηα ζηειέρε ηεο αξηζηεξήο πηέξπγαο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη ππνζηήξηδε κε πάζνο ηελ ηδέα ηεο δηαξθνχο επαλάζηαζεο. Τπήξμε θίινο θαη ζηελφο ζπλεξγάηεο ηνπ Σξφηζθη θαη ν ΢ηάιηλ γηα λα ηνλ απνκαθξχλεη ηνλ δηφξηζε πξεζβεπηή ηεο Δ΢΢Γ ζηελ Σζερνζινβαθία θαη αξγφηεξα ζηελ Πνισλία θαη Ληζνπαλία. Μεηά ην μέζπαζκα ηνπ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ ζηελ Ηζπαλία ν Αληφλνθ πήγε σο ζχκβνπινο ζηελ Βαξθειψλε φπνπ ζπληφληδε ηελ βνήζεηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηηο έλνπιεο δπλάκεηο ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ (δεκνθξαηηθψλ, ζνζηαιηζηψλ θαη θνκκνπληζηψλ) πνπ πνιεκνχζαλ θαηά ησλ εμεγεξζέλησλ θαζηζηψλ ηνπ ζηξαηεγνχ Φξαλζίζθν Φξάλθν. Δίρε ελεξγφ αλάκημε ζηελ δηακάρε κεηαμχ ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Ηζπαλίαο θαη ησλ ηξνηζθηζηψλ θαη αλαξρηθψλ θαη ζηελ ηειηθή εμφλησζε ησλ εγεηηθψλ ζηειερψλ ησλ αληηπάισλ ησλ θνκκνπληζηψλ, Σνλ Αχγνπζην ηνπ 1937 ν ΢ηάιηλ πεπεηζκέλνο φηη ν Αληφλνθ ζπλσκνηνχζε ελαληίνλ ηνπ, ηνλ αλαθάιεζε απφ ηελ Ηζπαλία. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζπλειήθζε θαη εθηειέζηεθε κε ππξνβνιηζκφ ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1939 ρσξίο λα έρεη πξνεγεζεί δίθε θαη θαηαδίθε ηνπ.

3

Ζ ΢νβλαξθόκ (Совнарком) είλαη ζύληκεζε ησλ ξσζηθώλ ιέμεσλ Совет народных коммиссаров πνπ ζεκαίλεη ΢πκβνύιην ησλ Δπηηξόπσλ ηνπ Λανύ, δειαδή ην Τπνπξγηθό ΢πκβνύιην.

27

΢ηηο 26 Οθησβξίνπ ηα κέιε ηνπ Παλξσζηθνχ ΢πκβνπιίνπ εμέιεμαλ ηε λέα θπβέξλεζε ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο Οκφζπνλδεο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο4 ε νπνία ηεινχζε ππφ ηνλ απφιπην έιεγρν ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Ζ θπβέξλεζε νλνκάζηεθε ΢πκβνχιην ησλ Δπηηξφπσλ ηνπ Λανχ (΢νβλαξθφκ) θαη απφ ην 1946 νλνκάζηεθε Τπνπξγηθφ ΢πκβνχιην.

- Πξφεδξνο ηεο θπβέξλεζεο ν Λέληλ.

- Δθηειεζηηθφο θνκηζάξηνο ν γξακκαηέαο ηνπ Λέληλ Νηθνιάη Γθνξκπνχλνθ ( иколай Горбунов) - εθηειέζηεθε ην 1938 - Κνκηζάξηνο Γεσξγίαο ν Βιαληηκίξ Μηιηνχηηλ (Влади́мир илю́тин) πέζαλε ζηε θπιαθή ην 1937, - ΢ηξαηησηηθψλ Τπνζέζεσλ ν Αληφλνθ-Οβζέελθν (εθηειέζηεθε) θαη αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο ν Νηθνιάη Κξηιέλθν (εθηειέζηεθε) - Ναπηηθψλ ν Πάβει Νηηκπέλθν ( авел Дыбенко, 188) - εθηειέζηεθε - Δκπνξίνπ-Βηνκεραλίαο ν Βίθησξ Ννγθίλ (Ви́ктор оги́н, 1878–1924) Ζ θαηάιεςε ησλ Χεηκεξηλψλ Αλαθηφξσλ απφ θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία. Γελ ππάξρεη απζεληηθή θσηνγξαθία απηνχ ηνπ ηζηνξηθνχ γεγνλφηνο - Παηδείαο ν Αλαηφιη Λνπλαηζάξζθη (Анато́лий Лунача́рский, 18751933) - Σξνθίκσλ ν Ηβάλ Σενληφξνβηηο (Ива́н Теодо́рович) – εθηειέζηεθε - Δμσηεξηθψλ ν Λέσλ Σξφηζθη – δνινθνλήζεθε ζην Μεμηθφ - Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ν Αιεμέη Ρίθνθ –εθηειέζηεθε ην 1938 - Γηθαηνζχλεο ν Γθεφξγθη Οππφθνθ (Гео́ргий Оппо́ков) – εθηειέζηεθε - Σαρπδξνκείσλ ν Νηθνιάη Γθιεκπφθ-Αβίινβ ( иколай авлович Глебов-Авилов, 1887-1937), εθηειέζηεθε - Δξγαζίαο ν Αιεμάληξ ΢ιηάπληθνθ (Алекса́ндр Шля́пников, 1885-1937) - Δζλνηήησλ ν Ησζήθ ΢ηάιηλ, - Κνηλσληθψλ Τπνζέζεσλ ε Αιεμάλδξα Κνιινληάη. Σν πξψην απηφ ΢πκβνχιην ησλ Δπηηξφπσλ ην απνηεινχζαλ δέθα έμε κέιε, απφ ηα νπνία ηα ηέζζεξα πέζαλαλ απφ θπζηθά αίηηα πξηλ ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε, ηα έληεθα εθηειέζηεθαλ ή δνινθνλήζεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν 1937-1940. Ο Ησζήθ ΢ηάιηλ πέζαλε ζην θξεβάηη ηνπ ην 1953.

4

Σν 1922 άιιαμε ε επίζεκε νλνκαζία ηνπ θξάηνπο ζε Έλσζε ΢νβηεηηθώλ ΢νζηαιηζηηθώλ Γεκνθξαηηώλ (Δ΢΢Γ) ή απινύζηεξα ΢νβηεηηθή Έλσζε.

28

Αιεμάλδξα Κνιινληάη ( лекс ндр

их йловн

оллонт й,1872-1952)

Ζ νπθξαληθήο θαηαγσγήο Αιεμάλδξα Κνιινληάη γελλήζεθε ζηελ Πεηξνχπνιε. Ήηαλ θαιή ζηηο ζπνπδέο ηεο θαη δηαθξίζεθε ζηελ ηζηνξία θαη ζηηο μέλεο γιψζζεο, κηινχζε γαιιηθά, αγγιηθά, θηλιαλδηθά θαη γεξκαληθά. Μπήζεθε ζηηο επαλαζηαηηθέο ηδέεο ηηο επνρήο θαη άξρηζε λα κειεηά καξμηζηηθά βηβιία. ΢ε ειηθία 28 εηψλ πήγε ζηε Επξίρε ηεο Διβεηίαο φπνπ ζπνχδαζε νηθνλνκία θαη ην 1899 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. Καηά ηελ επηζηξνθή ηεο ζηε Ρσζία γλψξηζε ηνλ Λέληλ. Σν 1905 έδεζε απφ θνληά ηελ εξγαηηθή εμέγεξζε ζηελ Πεηξνχπνιε. ΋ηαλ ην θφκκα δηαζπάζηεθε ζηνπο Μελζεβίθνπο θαη Μπνιζεβίθνπο, ε Αιεμάλδξα εληάρζεθε ζηνπο πξψηνπο θαη κφλν ην 1915 πξνζρψξεζε ζηνπο κπνιζεβίθνπο. Έγξαςε έλα βηβιίν κε ηίηιν Φηλιαλδία θαη ζνζηαιηζκόο, ζην νπνίν θαινχζε ηνπο Φηλιαλδνχο λα εμεγεξζνχλ θαηά ηνπ θαηαπηεζηηθνχ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο (ε Φηλιαλδία ηφηε ήηαλ ξσζηθή επαξρία). Γηα λα απνθχγεη ηελ ζχιιεςε θαηέθπγε ζηελ Γεξκαλία φπνπ γλσξίζηεθε κε ηελ Ρφδα Λνχμεκπνπξγθ θαη ηνλ Καξι Λίκπλερη. Δθεί ηελ βξήθε ην μέζπαζκα ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ. Ζ Κνιινληάη ήηαλ ηνπνζεηεκέλε θαηά ηνπ πνιέκνπ θαη θαηέθπγε ζηελ Γαλία θαη θαηφπηλ ζηελ ΢νπεδία, φπνπ φκσο ηα ζνζηαιδεκνθξαηηθά θφκκαηα δελ ζπκθσλνχζαλ κε ηηο απφςεηο ηεο. Μεηά απφ κηα ζχληνκε παξακνλή ζηελ Ννξβεγία μαλαγχξηζε ζηελ Ρσζία ηηο κέξεο ηεο πηψζεο ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ν Λέληλ ηελ επέιεμε λα αλαιάβεη ην Λατθφ Κνκηζαξηάην (ππνπξγείν) ησλ Κνηλσληθψλ Τπνζέζεσλ θαη ε Κνιινληάη έγηλε ε πην πξνβεβιεκέλε θαη ε κνλαδηθή γπλαίθα ππνπξγφο. Σν 1917 παληξεχηεθε ηνλ κπνιζεβίθν Πάβει Νηηκπέλθν (ν νπνίνο εθηειέζηεθε θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε). Ζ Κνιινληάη έγηλε πεξηζζφηεξν γλσζηή απφ ηελ ίδξπζε (καδί κε ηελ ζχδπγν ηνπ Λέληλ Κξνχπζθαγηα θαη άιιεο γπλαίθεο) ηεο νξγάλσζεο Εέλνηληει (Женотдел) ην γπλαηθείν ηκήκα ηεο Κεληξηθήο επηηξνπήο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Ζ νξγάλσζε απηή αγσλίζηεθε γηα ηελ βειηίσζε ηεο δσήο ησλ γπλαηθψλ ηεο Ρσζίαο, ηελ εμίζσζε ησλ δπν θχισλ θαη ηελ θαηαπνιέκεζε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ. Σν 1923 δηνξίζηεθε πξεζβεπηήο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ Ννξβεγία. Ήηαλ ε πξψηε γπλαίθα πξεζβεπηήο ζηνλ θφζκν. Αξγφηεξα ππεξέηεζε πάιη σο πξεζβεπηήο ζην Μεμηθφ θαη ζηελ ΢νπεδία. Σαπηφρξνλα ήηαλ ε εθπξφζσπνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ Κνηλσλία ησλ Δζλψλ. Αλ θαη πνιιέο θνξέο έθαλε θξηηηθή ζηελ πνιηηηθή ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο δελ ζπλειήθζε νχηε θαλ αλαθξίζεθε πνηέ απφ ηα φξγαλα ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ, ίζσο γηαηί ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ππεξεζίαο ηεο σο θξαηηθήο ιεηηνπξγνχ ην πέξαζε ζην εμσηεξηθφ.

29

Σνλ ΢επηέκβξην ηνπ 1919 κε δηάηαγκα ηνπ Λέληλ ηδξχζεθε ε πξψηε ζνβηεηηθή κπζηηθή ππεξεζία αζθαιείαο κε ηελ νλνκαζία Έθηαθηε Δπηηξνπή ε παζίγλσζηε Σζε-Κα (Ч - Чрезвыча́йная Коми́ссия). Δπηθεθαιήο ηεο νξίζηεθε ν Πνισλφο Φέιημ Σδεξδίλζθη. Ζ Σζε-Κα ήηαλ επηθνξηηζκέλε κε ηελ αληηκεηψπηζε ησλ αληεπαλαζηαηηθψλ νκάδσλ θαη ησλ ζακπνηέξ. Οξγαλψζεθε ζηα πξφηππα ηεο ηζαξηθήο κπζηηθήο ππεξεζίαο αζθαιείαο Ορξάλα θαη έδξαζε πεξίπνπ κε ηηο ίδηεο κεζφδνπο. Ζ Σζε-Κα απνθιήζεθε ην ζπαζί θαη ε αζπίδα ηεο Δπαλάζηαζεο θαη ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Ακέζσο εμαπέιπζε ηελ εξπζξά ηξνκνθξαηία θαηά ησλ αληηπάισλ ηνπ λένπ θαζεζηψηνο. ΢ηφρνη ηεο ήηαλ νη ‘ερζξνί ηνπ ιανχ’ θαη νη ‘ηαμηθνί ερζξνί’ ζηνπο νπνίνπο εθηφο απφ ηα κέιε ηεο κπνπξδνπαδίαο πεξηιακβάλνληαλ νη θηιειεχζεξνη, νη κεηξηνπαζείο ζνζηαιηζηέο, νη γαηνθηήκνλεο, νη αλψηεξνη θιεξηθνί αθφκα θαη νη δηαθσλνχληεο θνκκνπληζηέο. Ο Σδεξδίλζθη ζην γξαθείν ηνπ Σν 1922 ε Σζε-Κα κεηνλνκάζηεθε ζε Γθε-ΠεΟπ (GPU) θαη Ο-Γθε-Πε-Οπ (ΟGPU), αξγφηεξα ζε Νη-Κα-Βε-Νηε (NKVD) θαηφπηλ Νη-Κα-Γθε-Μπε (NKGB) θαη ηέινο ζηε ζχγρξνλή καο Κα-Γθε-Μπε (KGB). Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ δεθάδεο ρηιηάδεο πνιηηηθψλ αληηπάισλ ηνπ θαζεζηψηνο εθηειέζηεθαλ ρσξίο δίθε. ΢’ απηνχο πεξηιακβάλνληαλ Μελζεβίθνη, ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, δηαλννχκελνη, θηιειεχζεξνη αζηνί θαη πνιινί άιινη. Σν θιίκα θφβνπ πνπ επέβαιε ε Σζε-Κα ηνπ Σδεξδίλζθη ζηε ζνβηεηηθή θνηλσλία ήηαλ ηέηνην πνπ θαη ε παξακηθξή ππνςία ή θαηαγγειία φηη θάπνηνο ζπκπαζνχζε ηνπο Λεπθνχο ή αληηδξνχζε ζε θάπνηα απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο νδεγνχζε ζηελ εθηέιεζή ηνπ κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο. Μεηά ηελ απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Λέληλ ην 1918, ρηιηάδεο «ερζξνί ηεο επαλάζηαζεο» εθηειέζηεθαλ ρσξίο λα αθνινπζεζεί θακηά λφκηκε δηαδηθαζία, φπσο αλάθξηζε, δίθε θαη θαηαδίθε. Ζ Σζε-Κα έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν θαη ζηελ θαηαζηνιή ηεο εμέγεξζεο ησλ λαπηψλ ηεο Κξνλζηάλδεο ην Μάην ηνπ 1921. Υηιηάδεο εμεγεξκέλνη αιιά θαη ζηξαηηψηεο ηνπ Δξπζξνχ ΢ηξαηνχ (ηνπ νπνίνπ επηθεθαιήο ήηαλ ν ζηξαηεγφο Μηραήι Σνπραζέθζθη) έραζαλ ηε δσή ηνπο ζηηο ζπγθξνχζεηο θαη εθαηνληάδεο άιινη εθηειέζηεθαλ κεηά ηελ θαηαζηνιή ηεο αληαξζίαο.

30

Ο Φέιημ Σδεξδίλζθη (Феликс дмундови зержинский, 1877-1926) Ο Φέιημ Σδεξδίλζθη ήηαλ γφλνο επγελνχο πνισληθήο νηθνγέλεηαο θαη ην φλνκά ζηα πνισληθά ήηαλ Feliks Dzierżyński. Μηινχζε ηξεηο γιψζζεο, Πνισληθά, Ρσζηθά θαη Λεηνληθά. ΢ηα 18 ηνπ έγηλε κέινο κηαο καξμηζηηθήο νκάδαο θαη ιίγν αξγφηεξα απνβιήζεθε απφ ην ζρνιείν ηνπ γηα ζπλδηθαιηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Σν 1897 ζπλειήθζε γηα πξψηε θνξά γηα επαλαζηαηηθή δξάζε θαη θπιαθίζηεθε γηα έλα ρξφλν. Αθνινχζεζαλ αθφκα ηξεηο ζπιιήςεηο θαη θπιαθίζεηο θαη ηειηθά δηέθπγε ζην Βεξνιίλν. Δθεί εμειέγε γξακκαηέαο ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνύ Κόκκαηνο ηεο Πνισλίαο θαη γλσξίζηεθε κε εγέηεο ηνπ Πνισληθνχ ΢νζηαιηζηηθνχ Κφκκαηνο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Ρφδα Λνχμεκπνπξγθ. Σν 1905 δξαζηεξηνπνηήζεθε ζηηο εξγαηηθέο θηλεηνπνηήζεηο ηεο Πεηξνχπνιεο, αιιά ζπλειήθζε θαη πάιη. Σν 1907 εμειέγε κέινο ηεο Κ. Δ. ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο, ηνλ επφκελν ρξφλν ζπλειήθζε γηα άιιε κηα θνξά θαη εμνξίζηεθε ζηε ΢ηβεξία. Γξαπέηεπζε, μαλαπήγε ζηελ Βαξζνβία θαη παληξεχηεθε ηελ ΢νθία Μνπζθάη, κέινο ηνπ θφκκαηνο. Ζ αζηπλνκία ηνλ ζπλέιαβε μαλά θαη κεηά ηελ θήξπμε ηνπ πνιέκνπ κεηαθέξζεθε ζε ξσζηθέο θπιαθέο. Δθεί θαθνπνηήζεθε απφ βαζαληζηήξηα πνπ ηνπ άθεζαλ κηα παξακφξθσζε ζην ζαγφλη. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 νξγαλψζεθε ζην Κφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη εμειέγε κέινο ηεο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο ηνπ ΢νβηέη ηεο Πεηξνχπνιεο. ΢πληάρζεθε κε ηελ άπνςε ηνπ Λέληλ γηα ηελ κε θάζε δπλαηφ ηξφπν αλαηξνπή ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο, ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηα ΢νβηέη θαη ηελ απφζπξζε ηεο Ρσζίαο απφ ηνλ πφιεκν. ΋πσο είδακε είρε άκεζε ζπκκεηνρή ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε. Ο Λέληλ πνπ ήμεξε φιε ηελ δξαζηεξηφηεηά ηνπ ηνλ ζεσξνχζε ήξσα-επαλαζηάηε θαη πξφηεηλε ζην ΢πκβνχιην ησλ Δπηηξφπσλ ηνλ δηνξηζκφ ηνπ σο επηθεθαιήο ηεο λενζχζηαηεο θξαηηθήο ππεξεζίαο αζθαιείαο ηεο παζίγλσζηεο Σζε-Κα. Ο Φέιημ πέηπρε λα ηνπ παξαρσξεζνχλ ζεκαληηθνί νηθνλνκηθνί πφξνη, νξγάλσζε κηα πξφηππε αζηπλνκηθή κνλάδα αζθαιείαο θαη έγηλε ν θφβνο θαη ηξφκνο ησλ «αληεπαλαζηαηψλ» ησλ Λεπθψλ θαη θάζε χπνπηνπ γηα αληηζνβηεηηθά θξνλήκαηα πνιίηε. ΋κσο ην κέιινλ ζα απνδείμεη φηη ε Σζε-Κα ηνπ Σδεξδίλζθη ήηαλ κηα εξαζηηερληθή νξγάλσζε ζε ζρέζε κε απηήλ φπσο δηακνξθψζεθε απφ ηνπο δηάδνρνπο ηνπ Γηαγθφληα, Γεδφθ θαη Μπέξηα. Ο Σδεξδίλζθη πέζαλε απφ θαξδηαθή πξνζβνιή ζηηο 10 Ηνπιίνπ 1925 ακέζσο κεηά απφ κηα δίσξε νκηιία ηνπ ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή ηνπ θφκκαηνο, φπνπ θαηήγγεηιε κε δξηκχηεηα ηελ Δλσκέλε Αληηπνιίηεπζε ησλ Σξφηζθη, Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ. Ο ΢ηάιηλ αλαγλσξίδνληαο ηελ πίζηε ηνπ Φειίμ ζην θφκκα θαη ζηνλ ίδην έδσζε ην φλνκά ηνπ ζε ηξεηο πφιεηο, κηα πεξηνρή θαη δπν ρσξηά. Αξγφηεξα θηινηερλήζεθε έλα ζηδεξέλην κλεκείν 15 ηφλσλ ζηελ πιαηεία Λνπκπηάλθα. Ο ιαφο νλφκαζε ηνλ κλεκείν απηφ Ο ζηδεξέληνο Φέιημ..

31

Σα ζεκαληηθφηεξα γεγνλφηα ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε απφ ηελ επηθξάηεζε ησλ Μπνιζεβίθσλ σο ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ ζπλνςίδνληαη ζηα αθφινπζα:

01.03. Ζ εδξαίωζε ηεο εμνπζίαο από ηνπο Μπνιζεβίθνπο : Λίγν κεηά ηνλ ζρεκαηηζκφ ηεο πξψηεο θπβέξλεζεο (΢νβλαξθφκ) ησλ Μπνιζεβίθσλ ςεθίζηεθε θαη ην λέν ΢χληαγκα ηεο ρψξαο, πνπ αλαγλψξηδε ηελ εξγαηηθή σο ηελ θπξίαξρε ηάμε ηεο Ρσζίαο, ζχκθσλα κε ηελ αξρή ηεο Γηθηαηνξίαο ηνπ Πξνιεηαξηάηνπ. Αθφκα ην ΢χληαγκα απηφ αλαγλψξηζε φηη ε εξγαηηθή ηάμε ήηαλ ν θπζηθφο ζχκκαρνο ηεο αγξνηηθήο ηάμεο θαη εγγπφηαλ ίζα δηθαηψκαηα ζηα κέιε ησλ δπν απηψλ ηάμεσλ. Αληίζεηα απαγφξεπε ζηα κέιε ηεο κπνπξδνπαδίαο θαη ζηνπο ππνζηεξηθηέο ησλ ερζξψλ ηεο Δπαλάζηαζεο ηελ ζπκκεηνρή ζηηο εθινγέο ησλ ΢νβηέη ή ζηελ άζθεζε νπνηαζδήπνηε κνξθήο πνιηηηθήο εμνπζίαο. (Ζ θαζνιηθή ςήθνο γηα φινπο ηνπο πνιίηεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ζεζκνζεηήζεθε αξγφηεξα, κε ην ΢χληαγκα ηνπ 1936). Ο Μπνιζεβίθνο ζε αθίζα Σν αλψηαην φξγαλν ηεο ρψξαο ήηαλ ην Παλξσζηθφ ΢πλέδξην ησλ ΢νβηέη πνπ ην απνηεινχζαλ βνπιεπηέο εθιεγκέλνη απφ φια ηα ηνπηθά ζνβηέη ηεο ρψξαο. Σν θαζνδεγεηηθφ φξγαλν ήηαλ ην ΢πκβνχιην ησλ ΢νβηέη γλσζηφ σο Κεληξηθή Δθηειεζηηθή Δπηηξνπή δξνχζε σο ην αλψηαην φξγαλν ηεο εμνπζίαο. Ζ Κεληξηθή Δ.Δ. εμέιεγε ην ΢πκβνχιην ησλ Δπηηξφπσλ ηνπ Λανχ δειαδή ην Τπνπξγηθφ ΢πκβνχιην, ην νπνίν αζθνχζε θαη ηελ εθηειεζηηθή εμνπζία θαη είρε ηελ ζπλνιηθή επζχλε ηεο δηαρείξηζεο ησλ θξαηηθψλ ππνζέζεσλ. Αζθαιψο, ε εδξαίσζε ηεο εμνπζίαο ησλ κπνιζεβίθσλ δελ ήξζε ηφζν εχθνια, νχηε αλαίκαθηα. Ζ Ρσζία δελ είρε θακηά παξάδνζε δεκνθξαηηθήο ιεηηνπξγίαο θαη ζεζκνζεηεκέλσλ θαλφλσλ δηθαίνπ κε ηελ έλλνηα ηεο δίθαηεο κεηαρείξηζεο ησλ πνιηηψλ ηεο. Πέξαζε απφ ηελ θαηαπίεζε, ήπηα ή ζθιεξφηεξε, ησλ ηζαξηθψλ θαζεζηψησλ απφ ηελ επνρή ηνπ Ηβάλ ηνπ Σξνκεξνχ ηνπ 16νπ αηψλα, ζε έλα λέν θαζεζηψο πνπ θπβεξλνχζε – θαηαπηεζηηθά κηαο θαη εθάξκνδε ηελ δηθηαηνξία ηνπ πξνιεηαξηάηνπ - ζην φλνκα ηνπ ιανχ (ή νξζφηεξα κέξνπο ηνπ ιανχ, δειαδή ηεο εξγαηηθήο ηάμεο) θαη πξνο ην ζπκθέξνλ ηνπ ιανχ. Σν θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ θαηέιαβε ηελ εμνπζία κε επαλάζηαζε ηεο νπνίαο νη εγέηεο δελ ήηαλ παηδηά ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ

32

αζηνί. Οη ιίγνη απφ απηνχο, πξνεξρφκελνη απφ νηθνγέλεηεο πνπ αλήθαλ ζηελ εξγαηηθή ή αγξνηηθή ηάμε δελ είραλ ζρεδφλ πξνιάβεη λα εξγαζζνχλ έζησ θαη γηα ιίγν, εμ αηηίαο ηεο ζπλερνχο απαζρφιεζήο ηνπο κε παξάλνκε επαλαζηαηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ είρε θπζηθή ζπλέπεηα ηηο ζπλερείο ζπιιήςεηο, θπιαθίζεηο θαη εμνξίεο ηνπο. Οη Μπνιζεβίθνη εγέηεο ήηαλ θαηά θχξην ιφγν δηαλννχκελνη. Απηφ είλαη νξαηφ αλ θνηηάμεη θαλείο ηα 35 νλφκαηα πνπ απαξηίδνπλ ηελ ιεγφκελε παιηά θξνπξά ησλ κπνιζεβίθσλ: Οη: Λέληλ, Σξφηζθη, Γεβληνθίκνθ, Εελφβηεθ, Κάκελεθ, Κίξνθ, Αιεμάλδξα Κνιινληάη, Κξεζηίλζθη, Κξνχπζθαγηα, Μαγηαθφθζθη, Μελδίλζθη, Μηθνγηάλ, Μηραήι Μπνξνληίλ, Μπνπράξηλ, Οξηδνληθίηδε, Πέηεξο, Πηαηαθφθ, Πφζηηηζεθ, Πξενκπξαδέζθη, Ράληεθ, Ρίθνθ, ΢βεξληιφθ, Έιελα ΢ηαζφβα, Σδεξδίλζθη, Φηνληφξ ΢εξγθέγηεθ, ΢κηξλφθ, ΢νθφιληθνθ, ΣεξΒαγθαληάλ, δειαδή νη 28 ήηαλ δηαλννχκελνη. Απφ ηνπο ππφινηπνπο κφλν ν Καιίληλ θαη ν Βνξνζίινθ εξγάζηεθαλ γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα σο εξγάηεο. Ο ΢ηάιηλ αλ θαη δελ είρε αλψηαηε κφξθσζε, δηάβαδε πάληα, έγξαθε πνιχ θαη ηνπ άξεζε ε πνίεζε θαη ε ινγνηερλία. Απηνί πνπ ζπκπιεξψλνπλ ηνλ θαηάινγν, νη ΑληφλνθΟβζέελθν, Καγθαλφβηηο, Κνζηφξ θαη Μφινηνθ είραλ ζηνηρεηψδε εθπαίδεπζε, αιιά δελ εξγάζηεθαλ πνηέ. Αθίζα γηα ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε

Απηνί ινηπφλ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε δελ αληηπξνζψπεπαλ θαλ ηελ εξγαηηθή ηάμε. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ έγηλε νχηε επαλάζηαζε. Ζ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο αζηξαπηαία θαη αλαίκαθηα, εθείλν ην βξάδπ ηνπ Οθησβξίνπ ηνπ ’17, πξαγκαηνπνηήζεθε απφ έλα κηθξφ αξηζκφ Κφθθηλσλ θξνπξψλ, αξθεηψλ ζηξαηησηψλ θαη λαπηψλ θαη ιίγσλ εξγαηψλ απφ ηα εξγνζηάζηα ηεο Πεηξνχπνιεο. Ζ ίδηα ε εξγαηηθή ηάμε (θαη θπζηθά ε πνιπάξηζκε αγξνηηθή ηάμε) παξέκελε νπδέηεξε θαη ακέηνρε. Σα ζνβηέη, πνπ απνηεινχζαλ κεηνςεθία ηνπ ξσζηθνχ ιανχ απαξηίδνληαλ απφ ζηξαηηψηεο, λαχηεο, δηαλννχκελνπο θαη εξγάηεο. ΢χκθσλα κε έλα ηζηνξηθφ ν ζθιεξφο ππξήλαο ησλ κπνιζεβίθσλ ην 1917 αξηζκνχζε κφιηο 5.000 σο 10.000 κέιε απφ ηα νπνία ην έλα ηξίην ήηαλ δηαλννχκελνη. Βέβαηα κεηά ηελ επηθξάηεζε ηεο επαλάζηαζεο πχθλσζαλ μαθληθά ηηο ηάμεηο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ ρηιηάδεο ηδενιφγνη αιιά

33

καδί κ’ απηνχο θαη πεξηζζφηεξνη θαηξνζθφπνη, ζεζηζήξεο, θφιαθεο, θαξηεξίζηεο, θαηαθεξηδήδεο, εμνπζηνιάγλνη, θαη άιινη ηζαλαθνγιείθηεο ηεο εμνπζίαο, κέρξη θαη θίινη θαη θνπκπάξνη. Αζθαιψο, θακηά επαλάζηαζε ζηελ ηζηνξία δελ μέζπαζε απφ πιεηνςεθίεο, πάληα θάπνηνη – ιίγνη – ζαξξαιένη ηδενιφγνη αγσληζηέο έκπαηλαλ κπξνζηά, έπεηζαλ ηνπο ακέηνρνπο, ηνπο επηθπιαθηηθνχο θαη ηνπο αλαπνθάζηζηνπο, αλέηξεπαλ κε ηελ βία ην πξνεγνχκελν θαζεζηψο θαη εγθαζίδξπαλ ην λέν. Απφ εθεί θαη πέξα ήηαλ θαζήθνλ ηεο εγεηηθήο επαλαζηαηηθήο νκάδαο λα ρεηξηζηεί πνιηηηθά ηελ εμνπζία κε ηέηνην ηξφπν ψζηε λα θεξδίζεη ηελ εκπηζηνζχλε ησλ καδψλ. Οπιηζκέλνη εζεινληέο εξγάηεο θαη εξγάηξηεο ππεξαζπίδνληαη ηελ Δπαλάζηαζε Απηφ αζθαιψο δελ ην αγλννχζε ν επθπήο Λέληλ, ν νπνίνο ζην 10ν ζπλέδξην ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ ηνλ Μάξηην 1921 έιεγε κεηαμχ άιισλ: Απνηύρακε λα πείζνκε ηηο πιαηεηέο κάδεο θαη ζέινληαο λα δηθαηνινγεζεί γηα ηελ ρακειή πνηφηεηα ησλ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ θαη κειψλ: Καλέλα ξηδσκέλν θαη ιατθό θίλεκα ζηελ ηζηνξία δελ πξνρώξεζε ρσξίο λα παξεηζθξήζνπλ ζ’ απηό ηπρνδηώθηεο, απαηεώλεο, ηζαξιαηάλνη, ςώληα, θαη άιια ζνξπβώδε ζηνηρεία… Έλα θόκκα εμνπζίαο αλαπόθεπθηα πξνζειθύεη θαξηεξίζηεο… ΢εκείσζε αθφκα φηη: Σν ΢νβηεηηθό θξάηνο πάζρεη από γξαθεηνθξαηηθή παξακόξθσζε… ην ίδην ξσζηθό ζύζηεκα… πνπ θιεξνλνκήζακε από ην ηζαξηθό θαζεζηώο, ιεηηνπξγεί ηώξα θαιπκκέλν κε ζνβηεηηθό ινύζηξν. … Σν θόκκα πξέπεη λα απηνθαζαξζεί. Σνλ Δκθχιην Πφιεκν πνπ αθνινχζεζε ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ηνλ θέξδηζαλ απηνί νη ςπρσκέλνη, ηδενιφγνη θαη απνθαζηζκέλνη κπνιζεβίθνη θαη ην ηκήκα ηνπ ξσζηθνχ ιανχ πνπ ηνπο αθνινχζεζε. Ζ λίθε έδσζε ζηνπο κπνιζεβίθνπο απηνπεπνίζεζε θαη ζηγνπξηά θαη κεηακφξθσζε ην θπβεξλψλ θφκκα ζε έλα ηζρπξφ θαη έκπεηξν κεραληζκφ ζηνλ νπνίν απφιπηε πξνηεξαηφηεηα είρε ε πίζηε ζηελ ηδενινγία θαη ηηο αξρέο ηνπ θαη ε ππαθνή ζηελ εγεηηθή νκάδα. Με ην ηέινο ηνπ Δκθπιίνπ ηα δπν θφκκαηα ηεο αξηζηεξάο πνπ αθφκα – έζησ θαη πεξηνξηζκέλα ιεηηνπξγνχζαλ νη Μελζεβίθνη θαη νη ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, άξρηζαλ λα θεξδίδνπλ έδαθνο εθκεηαιιεπφκελνη ηηο απνηπρίεο ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο, ηδίσο ζηνλ ηνκέα ηεο απζηεξά ειεγρφκελεο απφ ην θφκκα νηθνλνκίαο. Ο Λέληλ θαηάιαβε πσο ε ζπλέρηζε

34

απηήο ηεο πνιηηηθήο νδεγνχζε κε βεβαηφηεηα ζηελ νηθνλνκηθή θαηαζηξνθή θαη απνθάζηζε ηελ ππνρψξεζε απφ ηηο απφιπηεο ζέζεηο ησλ κπνιζεβίθσλ θεξχζζνληαο ηελ Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή (ΝΔΠ). Οπζηαζηηθά ήηαλ κηα νκνινγία απνηπρίαο ησλ κπνιζεβίθσλ θαη ζηξνθή ζε πνιηηηθή πνπ ππνζηήξηδαλ ηα κεηξηνπαζή θφκκαηα (Μελζεβίθνη θαη ΢νζηαιεπαλαζηάηεο) πνπ είδαλ έηζη ηελ αληηπνιηηεπηηθή ηνπο ηαθηηθή λα δηθαηψλεηαη. ΢ην ίδην ζπλέδξην ν Καξι Ράληεθ κίιεζε κε πεξηζζφηεξε εηιηθξίλεηα θαη ππνγξάκκηζε, φηη αλ ε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε άθελε ηνπο Μελζεβίθνπο λα ιεηηνπξγήζνπλ ειεχζεξα, ζα απαηηνχζαλ ζπκκεηνρή ζηελ εμνπζία αθνχ νη Μπνιζεβίθνη πηνζέηεζαλ πιένλ ηηο δηθέο ηνπο κεζφδνπο. Αθφκα ρεηξφηεξα ζα ήηαλ ηα πξάγκαηα, αλ ην ΢νζηαιεπαλαζηαηηθφ Κφκκα αθελφηαλ λα ιεηηνπξγήζεη ειεχζεξα. Θα θέξδηδε ηελ κεγάιε κάδα ησλ ρσξηθψλ πνπ ήηαλ ζθνδξά δπζαξεζηεκέλνη κε ηελ ηζνπεδσηηθή πνιηηηθή ησλ κπνιζεβίθσλ. Απηφ ζα ήηαλ πνιηηηθή απηνθηνλία γηα ην κπνιζεβίθηθν θφκκα, ην νπνίν έπξεπε λα επηιέμεη ή ηελ πιήξε λνκηκνπνίεζε απηψλ ησλ δπν θνκκάησλ ή ηελ πιήξε απαγφξεπζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπο. Ο Λέληλ δηαβάδεη ηελ Πξάβληα ζην γξαθείν ηνπ Φπζηθά νη κπνιζεβίθνη δελ είραλ άιιν δξφκν απφ ηνλ δεχηεξν. Σν θφκκα ησλ Μελζεβίθσλ ηέζεθε εθηφο λφκνπ θαη ηειηθά εμαθαλίζηεθε. Ζ ηειεπηαία θνξά πνπ αθνχζηεθε ην θφκκα απηφ κέζα ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε ήηαλ φηαλ δηεμήρζε ε Γίθε ηνπ θφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ ην 1931. Ήηαλ κηα απφ ηηο δίθεο πνπ ζεσξήζεθαλ prova generale γηα ηηο κεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο, πνπ επξφθεηην λα αθνινπζήζνπλ. Αθνινχζεζαλ νη ΢νζηαιεπαλαζηάηεο (Δζέξνη) νη εγέηεο ησλ νπνίσλ δηθάζηεθαλ θαη θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην ην 1922 θαη ην θφκκα ηνπο ηέζεθε θη απηφ εθηφο λφκνπ. Απφ ηφηε θαη σο ην 1990 ζηελ Ρσζία ππήξρε κφλν έλα θφκκα, ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα. Απηή ε πνιηηηθή, πνπ θαηέπληγε θάζε άιιε θσλή εμαθνινχζεζε εκθαληηθά θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο εγεζίαο απφ ηνλ ΢ηάιηλ, ν νπνίνο ηελ αλήγαγε ζε επίζεκε θνκκαηηθή πνιηηηθή. Οη βάζεηο γηα ηελ έιεπζε ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο είραλ ηεζεί.

35

Ο Καξι Ράληεθ ( рл ернг рдович Р дек, 1885-1939) Ο Καξι Ράληεθ (ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Κάξνι ΢φκπειζνλ) ήηαλ παηδί εβξατθήο νηθνγέλεηαο πνπ δνχζε ζην ηκήκα ηεο Οπθξαλίαο πνπ απνηεινχζε ηφηε επαξρία ηεο Απζηξννπγγξηθήο απηνθξαηνξίαο. Σν 1904 έγηλε κέινο ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο ηνπ βαζηιείνπ ηεο Πνισλίαο θαη Ληζνπαλίαο. ΢πλειήθζε γηα ηελ δξάζε ηνπ θαη φηαλ δξαπέηεπζε θαηέθπγε ζηε Λεηςία ηεο Γεξκαλίαο φπνπ έγηλε κέινο ηνπ Γεξκαληθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο θαη εξγάζηεθε γηα ηελ εθεκεξίδα ηνπ. Μεηά ην μέζπαζκα ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ επηζθέθζεθε ηελ Διβεηία φπνπ γλσξίζηεθε κε ηνλ Λέληλ. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο απφ ηελ Φεβξνπαξηαλή Δπαλάζηαζε ηαμίδεςε ζην ίδην ηξέλν κε ηνλ Λέληλ γηα ηελ Πεηξνχπνιε, αιιά νη ξσζηθέο αξρέο δελ ηνπ επέηξεςαλ ηελ είζνδν ζηελ ρψξα, γηαηί δελ ήηαλ Ρψζνο ππήθννο. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε ήξζε ζηε Ρσζία θαη κεηείρε ζηελ πξψηε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε σο αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Δμσηεξηθψλ. Με ηελ ηδηφηεηα απηή πήξε κέξνο ζηελ ππνγξαθή ηεο ζπλζήθεο Μπξεζη-Ληηφθζθ κε ηελ Γεξκαλία. Αθφκα είρε αλαιάβεη ηελ δηαλνκή πξνπαγαλδηζηηθνχ πιηθνχ ησλ κπνιζεβίθσλ ζηνπο Γεξκαλνχο αηρκαιψηνπο πνιέκνπ. Πέξαζε παξάλνκα ηα γεξκαληθά ζχλνξα θαη εξγάζηεθε γηα ηελ ίδξπζε ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Γεξκαλίαο. Καηά ηελ εμέγεξζε ησλ ΢παξηαθηζηψλ ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1919 ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε ζηηο γεξκαληθέο θπιαθέο γηα έλα ρξφλν. Δπέζηξεςε ζηελ Ρσζία φπνπ ρξεκάηηζε γηα ιίγν δηάζηεκα γξακκαηέαο ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο θαη αξγφηεξα θνζκήηνξαο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ΢νπλ Γηαη ΢ελ ηεο Μφζραο. Ήξζε ζε αληίζεζε κε ην δφγκα ηνπ ΢ηάιηλ ΢νζηαιηζκόο ζε κηα κόλν ρώξα θαη ην 1927 παχηεθε απφ ην παλεπηζηήκην θαη εθδηψρζεθε απφ ην Κφκκα, σο κέινο ηεο αξηζηεξήο αληηπνιίηεπζεο. Σν 1930 ην θφκκα ηνλ δέρζεθε πάιη θαη ν Ράληεθ ηέζεθε επηθεθαιήο ηνπ Γηεζλνχο Γξαθείνπ Πιεξνθνξηψλ ηεο Κ.Δ. ηνπ Κ. Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΢πκκεηείρε επίζεο θαη ζηελ ζχληαμε ηνπ ΢νβηεηηθνχ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1936. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζπλειήθζε κε ηελ θαηεγνξία ηεο πξνδνζίαο θαη κεηά απφ ηξεηζήκηζη κήλεο αλάθξηζεο «νκνιφγεζε». Γηθάζηεθε ηνλ Ηαλνπάξην 1937 θαη θαηαδηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο. Αλαθέξζεθε σο λεθξφο ζην ζηξαηφπεδν εξγαζίαο εμ αηηίαο ελφο δηαπιεθηηζκνχ κε θάπνηνλ ζπγθξαηνχκελφ ηνπ. ΋κσο ηελ δεθαεηία ηνπ ’50 επί Υξνπζηζφθ απνθαιχθζεθε φηη είρε δνινθνλεζεί απφ πξάθηνξα ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαηφπηλ εληνιήο ηνπ Λαβξέληη Μπέξηα. Απνθαηαζηάζεθε ην 1988 επί πξνεδξίαο Γθνξκπαηζφθ.

36

01.04. Ζ δεκηνπξγία ηεο ΢νβηεηηθήο Έλωζεο : Σνλ Γεθέκβξην ηνπ 1922 νη αληηπξνζσπείεο ησλ ρσξψλ ηεο Ρσζίαο, ηεο Οπθξαλίαο, ηεο Λεπθνξσζίαο θαη ηεο Τπεξθαπθαζίαο (ηελ απνηεινχζαλ ε Γεσξγία, ε Αξκελία θαη ην Αδεξκπατηδάλ), ζπλαληήζεθαλ θαη ελέθξηλαλ ηελ πξφηαζε ηνπ Λέληλ γηα ηελ δεκηνπξγία (ηελ ίδξπζε) ελφο λένπ νκφζπνλδνπ θξάηνπο. Οπζηαζηηθά ε Γεκνθξαηία ηεο Ρσζίαο ζα κεηνλνκαδφηαλ ζε Έλσζε ησλ ΢νβηεηηθώλ ζνζηαιηζηηθώλ Γεκνθξαηηώλ - Δ΢΢Γ (Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик - CCCP). Σν ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ Δξγαηηθφ Κφκκα (κπνιζεβίθνη), πνπ θαηείρε ηελ εμνπζία άιιαμε ηίηιν θαη νλνκαδφηαλ πιένλ Παλελσζηαθφ Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα (Μπνιζεβίθσλ). Σν θφκκα απηφ θαζηεξψζεθε σο ε κνλαδηθή πνιηηηθή δχλακε πνπ ζπλέλσλε θαη εθπξνζσπνχζε ηελ εξγαηηθή ηάμε θαη θαη’ επέθηαζε ηηο πιαηεηέο ιατθέο κάδεο. Αξγφηεξα άιιαμε πάιη ηίηιν ζην γλσζηφ Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα ηεο Έλσζεο ΢νβηεηηθψλ ΢νζηαιηζηηθψλ Γεκνθξαηηψλ (Κ.Κ. ηεο Δ΢΢Γ) Σάηαξνη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ΢ηαδηαθά δεκηνπξγήζεθαλ θαη λέεο ΢νβηεηηθέο ΢νζηαιηζηηθέο Γεκνθξαηίεο φπσο απηέο ηνπ Οπδκπεθηζηάλ, ηνπ Σνπξθκεληζηάλ, ηνπ Σαηδηθηζηάλ, ηνπ Καδαρζηάλ, ηεο Κηξγηζίαο. {Μεηά ηνλ Β’ Παγθφζκην πφιεκν πξνζηέζεθαλ θαη νη δεκνθξαηίεο ηεο Μνιδαβίαο θαη ησλ ηξηψλ βαιηηθψλ ρσξψλ, Ληζνπαλίαο, Λεηνλίαο θαη Δζζνλίαο}. Κάζε κηα απφ απηέο ηεο δεκνθξαηίεο είρε ην δηθφ ηεο ζχληαγκα, εζληθφ χκλν θα εζλφζεκν. Φπζηθά εμέιεγε ην δηθφ ηνπ ζνβηέη θαη ηελ δηθή ηεο θπβέξλεζε. Σν λέν θξάηνο ήηαλ πνιπεζληθφ θαη πνιπθπιεηηθφ. Ενχζαλ ζ’ απηφ ΢ιάβνη φπσο Ρψζνη, Οπθξαλνί, Λεπθνξψζνη, ηνπξαληθνί ιανί φπσο Οπδκπέθνη, Καδάρνη, Κηξγίζηνη, Σνπξθκέλνη, πεξζηθά θχια φπσο νη Ηξαλνί θαη νη Σαηδίθνη, ιανί ηνπ Καπθάζνπ φπσο Αξκέληνη, Γεσξγηαλνί, Αδέξνη, Κνχξδνη θαη αθφκα δεθάδεο εζλνηηθέο νκάδεο φπσο Δζζνλνί, Λεηνλνί, Πνισλνί, Γεξκαλνί, Καξέιηνη, Δβξαίνη, Έιιελεο, Σάηαξνη, Καικνχρνη, Γηαθνχηηνη, Κνξεάηεο, Κηλέδνη θαη πνιινί άιινη. Ήηαλ έλα απίζαλν κσζατθφ θχισλ θαη γισζζψλ, αθφκα θαη ζξεζθεηψλ, αλ θαη ε ΢νβηεηηθή Έλσζε είρε απνθεξχμεη ηε ζξεζθεία σο αλαρξνληζηηθφ θαη αληηδξαζηηθφ ζεζκφ. Πξψηνο πξφεδξνο ηεο λέαο νκνζπνλδίαο εμειέγε ν Μηραήι Καιίληλ.

37

Ο Μηραήι Καιίληλ ( их ил в нович

линин, 1875-1946)

Ο Μηραήι Καιίληλ ήηαλ ηέθλν ξσζηθήο αγξνηηθήο νηθνγέλεηαο. Πήγε ζην ζρνιείν σο ηελ ειηθία ησλ 14 εηψλ θαη εξγάζηεθε γηα ιίγα ρξφληα σο αγξφηεο. Μεηαθηλήζεθε ζηελ Πεηξνχπνιε φπνπ δνχιεςε σο κεηαιινπξγφο θαη αξγφηεξα σο εξγάηεο ηξέλσλ ζηελ Σηθιίδα ηεο Γεσξγίαο θαη εθεί γλσξίζηεθε κε ηνλ ΢εξγθέη Αιιηινχγηεθ, παηέξα ηεο Ναληέδληα (Νάληηαο) Αιιηινχγηεβα, κειινληηθήο δεχηεξεο ζπδχγνπ ηνπ ΢ηάιηλ. Σν 1906 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη κέζσ ηνπ Αιιηινχγηεθ γλσξίζηεθε κε ηνλ Ησζήθ ΢ηάιηλ. Καηά ηελ δηάξθεηα ησλ ηαξαρψλ ηνπ 1905 δξαζηεξηνπνηήζεθε σο κέινο ηνπ θφκκαηνο ζηελ Γεσξγία, ηελ Δζζνλία θαη ηελ Μφζρα. Ήηαλ αθνζησκέλνο νπαδφο ηεο πηέξπγαο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη ηνπ Λέληλ. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζπλέδξνπο ην 4ν ΢πλέδξην ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ θφκκαηνο πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηε ΢ηνθρφικε ηεο ΢νπεδίαο ην 1906. ΢ην ζπλέδξην ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ πνπ έγηλε ζηελ Πξάγα ην 1912 ήηαλ θαη πάιη ζχλεδξνο. Δμειέγε αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη αλέιαβε λα εξγαζηεί γηα ην θφκκα ζηελ Ρσζία. Πάλησο δελ ηνλ εμέιεμαλ πιήξεο κέινο ηεο Κ.Δ. γηαηί ππήξραλ ππνςίεο φηη ήηαλ πξάθηνξαο ηεο ηζαξηθήο κπζηηθήο ππεξεζίαο αζθαιείαο Ορξάλα5.

΢θίηζν ηνπ Καιίληλ απφ ηνλ Μπνπράξηλ ΢πλειήθζε γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ην 1916 αιιά ειεπζεξψζεθε κεηά ηελ Δπαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 πνπ αλέηξεςε ηνλ ηζάξν. Δξγάζηεθε ζηελ Πεηξνχπνιε θαη ζπλέβαιε ζηελ έθδνζε ηεο θαζεκεξηλήο εθεκεξίδαο ηνπ θφκκαηνο, ηελ Πξάβληα (Правда). Ήηαλ αληίζεηνο κε ηελ ζέζε ηνπ Λέληλ γηα ηελ έλνπιε αλαηξνπή ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο. Σν θζηλφπσξν εμειέγε δήκαξρνο ηεο Πεηξνχπνιεο, ζέζε πνπ θξάηεζε θαη κεηά ηελ επηθξάηεζε ηεο Οθησβξηαλήο επαλάζηαζεο. Σνλ Μάξηην 1919 πέζαλε ν Γηάθνθ ΢βεξληιφθ (Я́ков Свердло́в) πξψηνο πξφεδξνο ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο Γεκνθξαηίαο (είρε πξνεγεζεί γηα ιίγν δηάζηεκα ν Λεβ Κάκελεθ) θαη ηελ ζέζε ηνπ θαηέιαβε ν Καιίληλ. Σν 1920 πήξε κέξνο ζην 2ν Παγθφζκην ΢πλέδξην ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο θαη έιαβε ελεξγφ κέξνο ζηηο ζπδεηήζεηο. Σν 1922 εμειέγε Πξφεδξνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο (Ο επίζεκνο ηίηινο 5

΢ηελ πξαγκαηηθόηεηα ν πξαγκαηηθόο πξάθηνξαο ήηαλ ην (πιήξεο) κέινο ηεο Κ.Δ. Ρνκάλ Μαιηλόθζθη (римская Малиновский, 1876–1918), ν νπνίνο ακνηβόηαλ κε 8.000 ξνύβιηα ηνλ ρξόλν από ηελ Ορξάλα. Ο πξνδόηεο απνθαιύθζεθε κόιηο ην 1918 θαη κεηά από κηα ζύληνκε δίθε ηνπθεθίζηεθε

38

ηνπ ήηαλ Πξόεδξνο ηεο Κεληξηθήο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ ΢νβηέη), ζέζε πνπ θξάηεζε σο ην 1938. Σφηε ζπλέρηζε λα είλαη ν αλψηαηνο άξρνληαο ηεο ρψξαο αιιά άιιαμε απιψο ν ηίηινο ηνπ θαη νλνκάζηεθε Πξόεδξνο ηνπ Πξνεδξείνπ ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη, ζέζε πνπ θξάηεζε σο ηνλ ζάλαηφ ηνπ ην 1946. Ο Καιίληλ ζηάζεθε απφ ηελ αξρή ζην πιεπξφ ηνπ ΢ηάιηλ θαηά ηελ δηακάρε γηα ηελ δηαδνρή ηνπ Λέληλ θαη ήηαλ πάληα ζηελφο ζπλεξγάηεο ηνπ. Παξά ηνλ ηίηιν ηνπ δελ είρε απνθαζηζηηθφ ξφιν ζηηο απνθάζεηο ηεο θπβέξλεζεο ή ηνπ θφκκαηνο. Πνιιά ρξφληα αξγφηεξα ν Νηθήηα Υξνπζηζφθ έιεγε: «Γελ μέξσ ηελ πνιηηηθή πξνζθνξά ηνπ Καιίληλ ππό ηνλ Λέληλ. Αιιά ππό ηνλ ΢ηάιηλ ήηαλ απιώο έλαο άλζξσπνο πνπ ππέγξαθε όια ηα δηαηάγκαηα, ρσξίο λα έρεη πάξεη κέξνο ζηελ δηαδηθαζία ησλ απνθάζεσλ. Ο θόζκνο δελ ηνλ ππνιόγηδε…». Καηά ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ν Καιίληλ θξάηεζε ρακειφ πξνθίι αλ θαη ήηαλ απνιχησο ελήκεξνο γηα ην ηη ζπλέβαηλε. Μεηαμχ 1937 θαη 1941 εθαηνληάδεο πνιίηεο έθηαλαλ ζηελ ληάηζα6 ηνπ κε εθθιήζεηο γηα λα βνεζήζεη κε ην θχξνο ηνπ θάπνηνλ ζπγγελή ή θίιν πνπ θξαηνχζε ε Νη-Κα-Βε-Νηε, δηάδνρνο ηεο Σζε-Κα. Αλ θαη ήηαλ αληίζεηνο κε ηηο εθηειέζεηο, ήηαλ άβνπινο ζηα γεγνλφηα θαη πεηζήληνο ζηηο εληνιέο ηνπ ΢ηάιηλ θαη δελ αληέδξαζε πνηέ, αθφκα θαη φηαλ είραλ ζπιιεθζεί πξνζσπηθνί ηνπ θίινη.

΢ηάιηλ, Λέληλ Καιίληλ Αθφκα θαη ε γπλαίθα ηνπ ε Δθαηεξίλα Ηβάλνβλα Καιίληλα ζπλειήθζε απφ ηελ κπζηηθή αζηπλνκία ηνλ Οθηψβξην 1938. Βαζαλίζηεθε γηα λα νκνινγήζεη ηηο «αληεπαλαζηαηηθέο ηξνηζθηζηηθέο δξαζηεξηφηεηέο ηεο» θαη ηηκσξήζεθε κε εγθιεηζκφ ζε ζηξαηφπεδν θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο. Απειεπζεξψζεθε ην 1945, ιίγν πξηλ ηνλ ζάλαην ηνπ ζπδχγνπ ηεο. Ζ ζχιιεςε ηεο γπλαίθαο ηνπ ήηαλ ην πην πεηζηηθφ επηρείξεκα ηνπ Καιίληλ ζ’ απηνχο πνπ πξνζέηξεραλ ζ’ απηφλ γηα βνήζεηα: «Φίιε κνπ είκαη θη εγώ ζηελ ίδηα ζέζε! Ούηε ηελ ίδηα κνπ ηε γπλαίθα κπνξώ λα βνεζήζσ!». Ο Καιίληλ πέζαλε ην 1946 θαη ηάθεθε κε ηηκέο ζην ηείρνο ηνπ Κξεκιίλνπ. Σξεηο πφιεηο πήξαλ ην φλνκά ηνπ. Ζ κηα απφ απηέο ήηαλ ε ηέσο πξσζηθή πξσηεχνπζα Καηλημβέξγε πνπ πήξε ην φλνκα Καιίληλγθξαλη, φλνκα πνπ δηαηεξεί αθφκα θαη ζήκεξα, παξά ηελ πηψζε ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο.

6

Νηάηζα (дача) είλαη ε ξσζηθή ιέμε γηα ηελ δεύηεξε θαηνηθία (ζπλήζσο εμνρηθή) ησλ θξαηηθώλ θαη θνκκαηηθώλ ζηειερώλ

39

01.05. Ο Δκθύιηνο Πόιεκνο Απφ ηηο πξψηεο πξάμεηο ηεο θπβέξλεζεο ησλ Μπνιζεβίθσλ κφιηο θαηέιαβαλ ηελ εμνπζία ήηαλ ε ππνγξαθή ζπλζήθεο εηξήλεο κε ηηο απηνθξαηνξίεο ηεο Γεξκαλίαο θαη Απζηξννπγγαξίαο. Σν 1918 ππνγξάθεθε ε ΢πλζήθε ηνπ Μπξέζη-Ληηόθζθ, κε ηελ νπνία ζπκθσλήζεθε ε άκεζε θαηάπαπζε ηνπ ππξφο αιιά ε Ρσζία έραλε ηελ Καξειία, ηελ Φηλιαλδία, ηελ Πνισλία, ηηο ηξεηο Βαιηηθέο ρψξεο θαη έλα κέξνο ηεο Τπεξθαπθαζίαο. Ζ ζπλζήθε απηή ζεσξήζεθε ηαπεηλσηηθή απφ πνιινχο Ρψζνπο ζπληεξεηηθνχο θαη θηινκνλαξρηθνχο αμησκαηηθνχο ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ, νη νπνίνη αληέδξαζαλ θηλνχκελνη θαηά ηνπ λεαξνχ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο. Οη Λεπθνί ζηξαηεγνί Αληφλ Νηελίθηλ (Анто́н Дени́кин), Λαβξ Κνξλίινθ, Πηφηξ Βξάγθει ( ѐтр Вра́нгель), Νηθνιάη Γηνπληέληηο ( икола́й де́нич), ν λαχαξρνο Αιεμάληξ Κνιηζάθ (Алекса́ндр олча́к) θαη αξθεηνί άιινη επηρείξεζαλ, άιινηε ζπλεξγαδφκελνη θαη άιινηε αλεμάξηεηα, λα πιήμνπλ ην λέν θαζεζηψο. Βξεηαλία θαη Γαιιία ηνπο ππνζηήξηδαλ πιηθά θαη νηθνλνκηθά αθνχ είραλ ζνβαξνχο ιφγνπο λα θνβνχληαη ηηο εμαγγειίεο ηνπ Λέληλ γηα επεξρφκελε παγθφζκηα πξνιεηαξηαθή επαλάζηαζε. Ο ηδξπηήο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ Σξφηζθη Ο θνκηζάξηνο Πνιέκνπ Λεβ Σξφηζθη ηέζεθε επηθεθαιήο ηεο δεκηνπξγίαο ελφο ζηξαηνχ πνπ ζα ηνλ επάλδξσλαλ θπξίσο εζεινληέο εξγάηεο, άλδξεο ηνπ λενζχζηαηνπ κεραληζκνχ αζθαιείαο ΣζεΚα, ζηξαηηψηεο ησλ ηζαξηθψλ ελφπισλ δπλάκεσλ θαη αμησκαηηθνί ηνπ πξψελ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ. Πεξίπνπ ηα ¾ ησλ αμησκαηηθψλ ηνπ λένπ ΢ηξαηνχ πξνέξρνληαλ απφ ηηο ηάμεηο ηνπ δηαιπκέλνπ απηνθξαηνξηθνχ ζηξαηνχ. ΋κσο επηθεθαιήο θάζε κνλάδαο εθηφο ηνπ αμησκαηηθνχ βξηζθφηαλ παξάιιεια θαη - εθ κέξνπο ηνπ θφκκαηνο - έλαο πνιηηηθφο θνκηζάξηνο, θαζήθνλ ηνπ νπνίνπ ήηαλ ε δηαηήξεζε πςεινχ καρεηηθνχ εζηθνχ θαη ν έιεγρνο ηεο πεηζαξρίαο ησλ ζηξαηεπκέλσλ. Με απηφ ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηδξχζεθε ν πεξίθεκνο Κφθθηλνο ΢ηξαηφο γηα λα αληηκεησπίζεη ηνπο εκπεηξνπφιεκνπο Λεπθνχο ζηξαηεγνχο θαη ηα μέλα ζηξαηεχκαηα πνπ ζρεδίαδαλ επέκβαζε ζηελ Οπθξαλία θαη αιινχ. Καη ν Κφθθηλνο ΢ηξαηφο θαη δηάζπαξηεο κνλάδεο ησλ Λεπθψλ ζηξαηεγψλ ζπκπιήξσλαλ ηηο ειιείςεηο ηνπο ζε αλζξψπηλν δπλακηθφ εθαξκφδνληαο πνιηηηθή βίαηεο ζηξαηνιφγεζεο ησλ πνιηηψλ ζηηο πφιεηο θαη ηα ρσξηά πνπ έιεγραλ. Ζ άξλεζε «εζεινληηθήο» θαηάηαμεο είρε ζνβαξφηαηεο ζπλέπεηεο. ΋πνηνλ λέν ζπιιάκβαλαλ ηφζν νη Λεπθνί φζν θαη νη Κφθθηλνη, επεηδή θξπβφηαλ ή πξφβαιε αλαιεζείο δηθαηνινγίεο γηα λα απνθχγεη ηελ 40

ζηξάηεπζε, ηνλ θξεκνχζαλ δεκνζίσο γηα παξαδεηγκαηηζκφ θαη ρσξίο πνιιέο δηαδηθαζίεο. ΢ηα εδάθε πνπ ήιεγραλ, νη Λεπθνί άζθεζαλ έληνλε ιεπθή ηξνκνθξαηία κε άγξηεο ζθαγέο θαη εθηειέζεηο πνπ πξνθάιεζαλ κεγάιεο αληηδξάζεηο ζηελ επξσπατθή θνηλή γλψκε. Αληίζηνηρα ζηηο πφιεηο πνπ έκπαηλε ληθεθφξνο ν Κφθθηλνο ΢ηξαηφο θαη νη κπνιζεβίθνη νη αθξφηεηεο θαη νη καδηθέο εθηειέζεηο δελ έιεηςαλ. ΢ηα δηάθνξα κέησπα, ν έλαο κεηά ηνλ άιιν νη Λεπθνί ζηξαηεγνί εηηήζεθαλ θαη νη πεξηζζφηεξνη εθηειέζηεθαλ. Ο Δκθχιηνο πφιεκνο δηήξθεζε απφ ην 1918 σο ην ηέινο ηνπ 1920 θαη βνήζεζε ηνπο Μπνιζεβίθνπο λα εδξαηψζνπλ θαη λα επεθηείλνπλ ηελ εμνπζία ηνπο. Οη καρεηέο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ ππφ ηελ εγεζία ηνπ θνκηζάξηνπ ηνπ Πνιέκνπ Σξφηζθη θαη ηνπ ζηξαηεγνχ Μηραήι Σνπραζέθζθη, πνιέκεζαλ κε αιεζηλφ παηξησηηζκφ, πηζηεχνληαο φηη ππεξαζπίδνληαλ ην δηθφ ηνπο θαζεζηψο, αιιά ηαπηφρξνλα θαη ηνπο εξγάηεο φινπ ηνπ θφζκνπ. Αθίζα ησλ Λεπθψλ: Γιε μος πήγαινε να ζώζειρ ηην παηπίδα Οη εηαίξνη ηεο Αληάλη (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Διιάδα) έζηεηιαλ, ελψ δηαξθνχζε αθφκα ν Μεγάινο Πφιεκνο (Μάξηηνο 1918), ζηξαηησηηθέο κνλάδεο ζηελ Οπθξαλία, ζην Μπνπξκάλζθ θαη ζηνλ Αξράγγειν ηεο Βφξεηαο Ρσζίαο, αιιά ε ζπκκεηνρή ησλ θνπξαζκέλσλ απφ ηνλ καθξνρξφλην Παγθφζκην Πφιεκν ζηξαηησηψλ ηνπο ζε ζπγθξνχζεηο κε ηνπο κπνιζεβίθνπο, ήηαλ πεξηνξηζκέλε. Οη πην δξαζηήξηνη αληίπαινη ηνπ λένπ θαζεζηψηνο ήηαλ νη Ηάπσλεο πνπ θαηείραλ ήδε ηελ Κνξέα θαη ηελ Μαληδνπξία θαη έζηεηιαλ ζηε ΢ηβεξία 28.000 ζηξαηηψηεο (αξγφηεξα απμήζεθαλ ζε 70.000) θαη θαηέιαβαλ ην Βιαδηβνζηφθ. Ο Κφθθηλνο ΢ηξαηφο απέθξνπζε θαη απηέο ηηο επεκβάζεηο ησλ μέλσλ ζηξαηεπκάησλ ζηα δπηηθά θαη αλαηνιηθά εδάθε ηεο Ρσζίαο. Οη ιανί αληέδξαζαλ έληνλα ζ’ απηήλ ηελ επέκβαζε κε θχξην ζχλζεκα Κάησ ηα ρέξηα από ηε ΢νβηεηηθή Ρσζία, αιιά θαη νη ζηξαηηψηεο θαη νη λαχηεο ησλ ζπκκάρσλ ζε νξηζκέλεο πεξηπηψζεηο αξλήζεθαλ λα πνιεκήζνπλ ηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ. Οη μέλεο δπλάκεηο απνρψξεζαλ ζχληνκα απφ ηα ξσζηθά εδάθε. Οη λεθξνί ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ θαη απφ ηηο δπν πιεπξέο μεπέξαζαλ ην 1.500.000 άληξεο. Ζ επαλάζηαζε ήηαλ ν αδηακθηζβήηεηνο ληθεηήο θαη ε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε άξρηζε λα αλαγλσξίδεηαη θαη επίζεκα απφ φια ηα θξάηε.

41

Ο Λαβξ Κνξλίινθ (Л вр еоргиевич орнилов, 1870-1918) Ο Λαβξ Κνξλίινθ γελλήζεθε ζην Ρσζηθφ Σνπξθεζηάλ (ζεκεξηλφ Καδαρζηάλ) απφ νηθνγέλεηα θνδάθσλ. ΢ε ειηθία 15 εηψλ κπήθε ζηελ ΢ηξαηησηηθή Αθαδεκία ηνπ Οκζθ θαη ζπλέρηζε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηε ΢ρνιή Ππξνβνιηθνχ ηεο Πεηξνχπνιεο. Σν 1892 κε ηνλ βαζκφ ηνπ ππνινραγνχ εγήζεθε εμεξεπλεηηθψλ απνζηνιψλ ζην Καδαρζηάλ, Αθγαληζηάλ θαη Πεξζία θαη παξάιιεια έκαζε αξθεηέο γιψζζεο ηεο Κεληξηθήο Αζίαο. Πνιέκεζε ζηνλ ΡσζνΗαπσληθφ πφιεκν 1904-5, παξαζεκνθνξήζεθε γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ θαη πξνήρζε ζην βαζκφ ηνπ ζπληαγκαηάξρε. Τπεξέηεζε σο ζηξαηησηηθφο αθφινπζνο ζηελ ξσζηθή πξεζβεία ηνπ Πεθίλνπ, πεξηεγήζεθε κεγάιν κέξνο ηεο Κίλαο, έκαζε ηελ θηλεδηθή γιψζζα, ηα ήζε θαη ηηο παξαδφζεηο ηεο ρψξαο θαη γλσξίζηεθε κε ηνλ κειινληηθφ εζληθηζηή εγέηε Σζηαλγθ Κάη ΢ελθ. Αθνινχζεζε ε απνζηνιή ηνπ ζηελ Μνγγνιία θαη ην 1914 ην μέζπαζκα ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ ηνλ βξήθε δηνηθεηή κεξαξρίαο. Σνλ επφκελν ρξφλν πξνήρζε ζε αληηζηξάηεγν. Σν 1916 ζπλειήθζε απφ ηνπο Απζηξηαθνχο, θαηάθεξε λα δξαπεηεχζεη, λα γπξίζεη ζηελ Ρσζία θαη λα αλαιάβεη θαη πάιη θαζήθνληα. Ήηαλ επηθξηηηθφο θαηά ηεο ξσζηθήο κνλαξρίαο θαη κεηά ηελ πηψζε ηνπ ηζάξνπ αλέιαβε ηελ ζηξαηησηηθή δηνίθεζε ηεο πεξηνρήο ηεο Πεηξνχπνιεο. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1917 πξνήρζε θαη αλέιαβε ηελ ζηξαηησηηθή δηνίθεζε φισλ ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο. Ήηαλ θαλαηηθφο αληηθνκκνπληζηήο θαη ερζξηθφο πξνο ηνλ Λέληλ ηνλ νπνίν ζεσξνχζε θαηάζθνπν ησλ Γεξκαλψλ θαη πίζηεπε φηη πξέπεη λα εθηειεζηεί ζηελ αγρφλε. Ήζειε αθφκα ηελ πιήξε εθθαζάξηζε ηνπ ζηξαηεχκαηνο απφ ηνπο Μπνιζεβίθνπο. Σνλ ΢επηέκβξην επηρείξεζε πξαμηθφπεκα θαηά ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο κε ζηφρν ηελ επηβνιή ζηξαηησηηθήο δηθηαηνξίαο θαη ηελ «ζσηεξία ηεο εηνηκνζάλαηεο παηξίδαο». Σν πξαμηθφπεκα απέηπρε, ν Κνξλίινθ ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε. Λίγεο εβδνκάδεο κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηνπο Μπνιζεβίθνπο ν Λαβξ δξαπέηεπζε απφ ηε θπιαθή θαη θαηέθπγε ζηελ πεξηνρή ηνπ Νηνλ πνπ ηεινχζε ππφ ηνλ έιεγρν ησλ Κνδάθσλ. Δθεί αλέιαβε ζηξαηησηηθφο δηνηθεηήο ηνπ Δζεινληηθνχ Αληηκπνιζεβηθηθνχ ΢ηξαηνχ κε ζχλζεκα «όζν κεγαιύηεξνο ν ηξόκνο ηόζν κεγαιύηεξε ε λίθε καο». Έιεγε φηη, αλ ήηαλ απαξαίηεην, ζα έθαηγε ηε κηζή Ρσζία θαη ζα έρπλε ην αίκα ησλ δπν ηξίησλ ησλ Ρψζσλ. Πξάγκαηη νη ζηξαηηψηεο ηνπ Κνξλίινθ ήηαλ αλειέεηνη. Μφλν ζην ρσξηφ Λεδάλθα ηνπ Νηνλ εθηέιεζαλ πεληαθφζηνπο απφ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ. ΢ηηο ζθιεξέο κάρεο πνπ αθνινχζεζαλ, ν Κνξλίινθ έραζε ηε δσή ηνπ απφ κηα νβίδα ησλ Μπνιζεβίθσλ ζηηο 13 Απξηιίνπ 1918. Ο Κφθθηλνο ΢ηξαηφο θέξδηζε ηηο κάρεο, βξήθε ην ζψκα ηνπ Κνξλίινθ, ην έθαςε θαη ζθφξπηζε ηηο ζηάρηεο ηνπ. Οη ελαπνκείλαληεο έλνπινη ηνπ Κνξλίινθ ελψζεθαλ κε ηνπο ζηξαηνχο ησλ ππνινίπσλ Λεπθψλ ζηξαηεγψλ σο ηελ ηειηθή ήηηα.

42

Ο Μηραήι Σνπραζέθζθη ( их ил икол евич Тух чевский, 1893-1937) Ο Μηραήι Σνπραζέθζθη θαηαγφηαλ απφ εχπνξε νηθνγέλεηα επγελψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ ΢κνιέλζθ. ΢πνχδαζε ζηε ΢ηξαηησηηθή Αθαδεκία ηεο Μφζραο. ΋ηαλ μέζπαζε ν Μεγάινο Πφιεκνο θαη ην ξσζηθφ κέησπν θαηάξξεπζε ν Μηραήι, λεαξφο αμησκαηηθφο ηφηε, ζπλειήθζε αηρκάισηνο απφ ηνπο Γεξκαλνχο θαη θπιαθίζηεθε. Γξαπέηεπζε θαη έθηαζε ζηε Ρσζία ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 1917 φηαλ είρε επηθξαηήζεη ε Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε. Υσξίο δηζηαγκνχο πξνζρψξεζε ζην θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη ππεξέηεζε ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ πνπ ζρεκάηηζε ν Λέσλ Σξφηζθη ζηξαηνινγψληαο πξψελ νπιίηεο αιιά θαη αξθεηνχο αμησκαηηθνχο ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ, εξγάηεο, εζεινληέο Μπνιζεβίθνπο θαη άιινπο. Έιαβε ελεξγφ κέξνο ζηνλ εκθχιην πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ θαη ησλ μέλσλ ζηξαηησηηθψλ κνλάδσλ πνπ εηζέβαιαλ απφ ηα δπηηθά θαη βφξεηα ζχλνξα ηεο Ρσζίαο. Νίθεζε, ηνπο Ρψζνπο Λεπθνχο Κνιηζάθ θαη Νηελίθηλ, ηνπο Σζερνζινβάθνπο θαη ηνπο Πνισλνχο, πνπ είραλ εηζβάιεη ζηελ Οπθξαλία. ΢εκαληηθή ήηαλ ε ζπκβνιή ηνπ Σνπραζέθζθη θαη ζηελ θαηαζηνιή ηεο εμέγεξζεο ησλ ΢νζηαιεπαλαζηαηψλ λαπηψλ ηεο Κξνλζηάλδεο.

΢νβηεηηθφ γξακκαηφζεκν ηνπ 1963, εθδφζεθε κεηά ηελ απνθαηάζηαζε ηεο κλήκεο ηνπ Σνπραζέθζθη Μεηά ην ηέινο ηνπ εκθπιίνπ δηεηέιεζε δηνηθεηήο ηεο Αθαδεκίαο Πνιέκνπ, αξρεγφο ηνπ Γεληθνχ Δπηηειείνπ ΢ηξαηνχ, πθππνπξγφο Άκπλαο, αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηεο ΚΔ ηνπ ΚΚ΢Δ θαη ην 1935 ηνπ απελεκήζε ν ηίηινο ηνπ ΢ηξαηάξρε. Παξάιιεια σο ζηξαηησηηθφο ζπγγξαθέαο έγξαςε αξθεηά βηβιία θαη πξαγκαηείεο φπνπ ηφληδε ηνλ ζεκαληηθφ ξφιν ησλ αξκάησλ κάρεο, ηεο αεξνπνξίαο θαη γεληθά ησλ κεραλνθίλεησλ κνλάδσλ ζε έλα κειινληηθφ πφιεκν. Ζ θήκε ηνπ Σνπραζέθζθη σο ηθαλνχ ζηξαηησηηθνχ ηνλ αλέδεημε ζε έλα απφ ηνπο πην δεκνθηιείο δεκφζηνπο άλδξεο ηεο Ρσζίαο θαη γξήγνξα μεπέξαζε θαη ηα ζχλνξα ηεο ρψξαο. Ο ΢ηάιηλ ζεψξεζε φηη ήηαλ επηθίλδπλνο θαη πηζαλφο δηεθδηθεηήο ηεο εγεζίαο ηεο ρψξαο. Ο ζηξαηάξρεο ΢εκηφλ Μπνπληηφλη έγξαςε ζηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ ηα

43

ιφγηα ηνπ ΢ηάιηλ κεηά ηελ πξσηνκαγηάηηθε παξέιαζε ηνπ 1937: Ήξζε ε ώξα λα μεκπεξδεύνπκε κε ηνπο ερζξνύο καο, γηαηί έρνπλ εηζρσξήζεη ζην ζηξαηό, ζην πξνζσπηθό, αθόκα θαη κέζα ζην ίδην ην Κξεκιίλν. ΢ηηο 27 Μαΐνπ ηνπ ίδηνπ έηνπο ν – ζχκθσλα κε ηνλ Λαδάξ Καγθαλφβηηο, εθιεπηπζκέλνο, επγελήο, όκνξθνο, έμππλνο θαη ηθαλόο - Σνπραζέθζθη θαη επηά άιινη ζηξαηεγνί ζπλειήθζεζαλ κε ηηο θαηεγνξίεο ηεο ζπλνκσζίαο θαη ηεο ζπλεξγαζίαο κε ηηο γεξκαληθέο κπζηηθέο ππεξεζίεο γηα ηελ αλαηξνπή ηεο λφκηκεο εγεζίαο ηεο ρψξαο. Ο Σνπραζέθζθη βαζαλίζηεθε απφ ηνλ ίδην ηνλ αξρεγφ ηεο ΝΗΚα-Βε-Νηε Νηθνιάη Γεδφθ θαη «νκνιφγεζε» φηη: Μαδί κε ηνλ Νηθνιάη Μπνπράξηλ ήηαλ πξάθηνξεο ην Γεξκαλώλ από ην 1928, κε ζθνπό ηελ θαηάιπζε ηεο εμνπζίαο. ΢ηελ νκνινγία ηνπ ζηξαηάξρε πνπ ππάξρεη αθφκα ζηα αξρεία, είλαη επδηάθξηηεο θειίδεο πνπ πηζαλφηαηα πξνέξρνληαη απφ ην αίκα ηνπ. Ζ δίθε έγηλε απφ ζηξαηνδηθείν κε απφιπηε κπζηηθφηεηα θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ θαη ε απφθαζε ήηαλ θαηαδηθαζηηθή θαη γηα ηνπο νθηψ θαηεγνξνπκέλνπο. Έλαο απφ ηνπο ζηξαηνδίθεο ήηαλ θαη ν ερζξφο ηνπ Σνπραζέθζθη ν ζηξαηάξρεο Μπνπληηφλη. Δηθάδεηαη, δελ είλαη βέβαην, φηη δεκφζηνο θαηήγνξνο ζηε δίθε απηή ήηαλ ν δηαβφεηνο Αληξέη Βηζίλζθη. Ζ πνηλή ήηαλ ν ζάλαηνο θαη ν Σνπραζέθζθη εθηειέζηεθε ην πξσί ηεο 12εο Ηνπλίνπ 1937. Αθνινχζεζαλ κεγάιεο εθθαζαξίζεηο ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ πνπ ζε έλα ρξφλν έραζε πεξηζζφηεξνπο απφ ηα δπν ηξίηα ησλ αμησκαηηθψλ ηνπ.

Ο Σνπραζέθζθη λεαξφο κε ηελ ζηνιή ηνπ αμησκαηηθνχ ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ Πνιινί ζηξαηησηηθνί αλαιπηέο ππνζηεξίδνπλ – θαη ίζσο νη εηθαζίεο απηέο λα κελ απέρνπλ απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα - φηη αλ ν Σνπραζέθζθη δνχζε, νη Γεξκαλνί δελ ζα θαηάθεξλαλ λα θηάζνπλ, ηφζν εχθνια θαη γξήγνξα, σο ηα πεξίρσξα ηεο Μφζραο, φηαλ θήξπμαλ ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Ρσζίαο. Άιισζηε ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη νη Γεξκαλνί (ην ζηέιερνο ησλ SS Ράηλραξη Υάηληξηρ κέζσ ηνπ πξνέδξνπ ηεο Σζερνζινβαθίαο Έληβαξλη Μπέλεο) δηνρέηεπζαλ εληέρλσο πιεξνθνξίεο ζηηο ξσζηθέο κπζηηθέο ππεξεζίεο φηη ζπλεξγάδνληαη κε ηνλ ζηξαηάξρε, μέξνληαο φηη ήηαλ ν κφλνο ηξφπνο λα εμνπδεηεξψζνπλ εγθαίξσο ηνλ «Κφθθηλν Ναπνιένληα». Μεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ ε κλήκε ηνπ Σνπραζέθζθη θαη ησλ άιισλ αμησκαηηθψλ πνπ έραζαλ ηε δσή ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, απνθαηαζηάζεθε.

44

01.06. Ζ εθηέιεζε ηεο ηζαξηθήο νηθνγέλεηαο: Σνλ Μάξηην ηνπ 1917 ε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε έζεζε ηνλ ηέσο ηζάξν θαη πνιίηε πιένλ Νηθόιαν Ρνκαλόθ θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζε θαη’ νίθνλ πεξηνξηζκφ ζην αλάθηνξν ηνπ Σζάξθνε ΢ειφ, θνληά ζηελ Πεηξνχπνιε. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε νη Μπνιζεβίθνη κεηέθεξαλ ηελ νηθνγέλεηα ζηελ πφιε Γηεθαηεξηλκπνχξγθ θνληά ζηα Οπξάιηα. Ζ επηακειήο νηθνγέλεηα έκεηλε ζην ζπίηη ηνπ Ν. Ηπάηηεβ ( . Ипатьева), ελφο πινχζηνπ εκπφξνπ ηεο πφιεο πνπ ην είραλ δεκεχζεη νη κπνιζεβίθνη γη’ απηφ ηνλ ζθνπφ. Ο ηζάξνο θαη ηα παηδηά ηνπ Ζ πξφζεζε ηεο θπβέξλεζεο ήηαλ λα θέξνπλ ηνλ ηζάξν ζην δηθαζηήξην θαη λα δηθαζηεί. ΋κσο ην θαινθαίξη ηνπ 1918 νη Λεπθνί πιεζίαδαλ ηελ πφιε θαη ππήξρε άκεζνο θίλδπλνο απειεπζέξσζεο ηνπ ηζάξνπ απφ ηα αληεπαλαζηαηηθά ζηξαηεχκαηα. Ο θίλδπλνο απηφο νδήγεζε ην ΢νβηέη (ιέγεηαη φηη ηελ απφθαζε πήξε ην ηνπηθφ ΢νβηέη, αιιά ηψξα μέξνπκε φηη ε εληνιή ήξζε απφ ην Αλψηαην ΢νβηέη) ζηελ απφθαζε ηεο άκεζεο εθηέιεζεο ηνπ ηέσο κνλάξρε. ΢ηηο 2.30’ ην πξσί ηεο 17 Ηνπιίνπ έλα κηθξφ απφζπαζκα ππξνβφιεζε ηνλ ηζάξν, ηε γπλαίθα ηνπ, ηα πέληε ηνπο παηδηά, ηηο δπν ππεξέηξηεο θαη ηνλ γηαηξφ ηνπο. O Νηθφιανο ήηαλ ν πξψηνο πνπ πέζαλε. Δθηειέζηεθε κε πνιιαπιέο ζθαίξεο ζην θεθάιη θαη ζην ζηήζνο. Σειεπηαίεο πέζαλαλ νη θφξεο θαζψο ηα δηακάληηα πνπ έθξπβαλ θάησ απφ ηα ξνχρα ηνπο, εκπφδηδαλ ηηο ζθαίξεο λα θηάζνπλ ζην ζψκα. Έηζη ηηο ιφγρηζαλ κε μηθνιφγρε. Σα ζψκαηά ηνπο θάεθαλ κε νμχ θαη ζάθηεθαλ ζε έλα πεγάδη. Γελ καζεχηεθε ηφηε πνηνο δηέηαμε ηελ εθηέιεζε ηεο νηθνγέλεηαο. Πνιιέο δεθαεηίεο κεηά, ην 1989 είδε ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο ε αλαθνξά ηνπ επηθεθαιήο ησλ εθηειεζηψλ Γηάθνβ Γηνπξφθζθη ( ́ ков ро́вский) ζχκθσλα κε ην νπνίν ν Γηνπξφθζθη δέρζεθε έλα ηειεγξάθεκα απφ ηνλ Γηάθνβ ΢βεξληφιθ7 ( ́ ков Свердло́в, 1885-1919) εθ κέξνπο ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη. Γελ δηεπθξηλίδεηαη αλ ε εληνιή ήηαλ γηα ηελ εθηέιεζε κφλν ηνπ ηζάξνπ ή θαη ησλ παηδηψλ θαη ηεο γπλαίθαο ηνπ, φπσο ηειηθά έγηλε

7

Ζ πόιε Γηεθαηεξηλκπνύξγθ κεηνλνκάζηεθε ζε ΢βεξληόιθζθ πξνο ηηκή ηνπ ΢βεξληόιθ. Μεηά ηελ πηώζε ηνπ θνκκνπληζηηθνύ θαζεζηώηνο ε πόιε μαλαπήξε ην παιηό ηεο όλνκα. Ο ΢βεξληόιθ ήηαλ Ρσζνεβξαίνο θαη βεηεξάλνο Μπνιζεβίθνο. Υξεκάηηζε πξόεδξνο ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο Γεκνθξαηίαο από ην 1918 σο ηνλ ζάλαηό ηνπ.

45

Ο Σζάξνο Νηθφιανο Β’ ( икол й лекс ндрович Ром нов), 1868-1919) Ο Νηθφιανο Β’ ππήξμε ν ηειεπηαίνο ηζάξνο ηεο Ρσζίαο, βαζηιηάο ηεο Πνισλίαο θαη Μέγαο Γνχθαο ηεο Φηλιαλδίαο. Γελλήζεθε ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε θαη ήηαλ γηνο ηνπ Σζάξνπ Αιεμάλδξνπ Γ’ θαη ηεο πξηγθίπηζζαο Μαξίαο ηεο Γαλίαο θαη εγγνλφο ηνπ Αιεμάλδξνπ Β’. Χο ραξαθηήξαο δηέθεξε απφ ηνλ απηαξρηθφ θαη ζθιεξφ παηέξα ηνπ, ήηαλ λένο ρακειψλ ηφλσλ, επγεληθφο, αμηαγάπεηνο θαη ππεξβνιηθά δηαιιαθηηθφο θαη ππνρσξεηηθφο. ΢ηα καζήκαηά ηνπ φκσο δελ ηα πήγαηλε θαη ηφζν θαιά. Ο παηέξαο ηνπ ζέινληαο λα ηνλ κπήζεη ζηηο θξαηηθέο ππνζέζεηο ηνλ παξφηξπλε λα παξαθνινπζεί ηηο ζπδεηήζεηο ησλ δηαθφξσλ ζπκβνπιίσλ ηνπ θξάηνπο, αιιά ν λεαξφο δηάδνρνο δελ έδεηρλε θη εθεί ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ. Σνπ έρνπλ πξνζάςεη ηηο πξνζσλπκίεο ηνπ Μάξηπξα, ιφγσ ηεο ηξαγηθήο εθηέιεζήο ηνπ απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο, ηνπ Αγίνπ, απφ ηε Ρσζηθή Δθθιεζία θαη ηνπ Αηκνζηαγνύο, ιφγσ ησλ ηξαγηθψλ γεγνλφησλ πνπ ζπλέβεζαλ ηελ εκέξα ηεο ελζξφληζήο ηνπ. ΢ηηο 13 Μαΐνπ 1896, φηαλ 500.000 ιανχ είραλ ζπγθεληξσζεί γηα λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ ηειεηή, δεκηνπξγήζεθε παληθφο θαη πνδνπαηήζεθαλ κέρξη ζαλάηνπ 1389 πνιίηεο. Σν απηνθξαηνξηθφ δεχγνο ζνθαξηζκέλν επηζθεπηφηαλ φιε ηελ εκέξα ηα λνζνθνκεία γηα λα ζπκπαξαζηαζεί ζηνπο πιεγέληεο.

Ζ ηζαξηθή νηθνγέλεηα ΋κσο ην βξάδπ παξέζηεζαλ - γηα δηπισκαηηθνχο ιφγνπο, φπσο εηπψζεθε ζε δεμίσζε ηεο γαιιηθήο πξεζβείαο. Ο ιαφο δελ ζπγρψξεζε πνηέ απηή ηνλ Νηθφιαν γη’ απηήλ ηνπ ηελ πξάμε θαη απηφο είλαη ν ιφγνο πνπ ραξαθηεξηζκνχ ηνπ σο αηκνζηαγνχο. Λίγν θαηξφ κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ θαη ηελ άλνδφ ηνπ ζην ζξφλν, ν Νηθφιανο επηζθέθηεθε ηελ Βξεηαλία θαη παξαθνινχζεζε κηα ζπλεδξίαζε ηεο Βνπιήο ησλ Κνηλνηήησλ, φπνπ θαη εληππσζηάζηεθε απφ ηελ άλεζε θαη ηελ ειεπζεξία ηνπ ιφγνπ ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ βξεηαληθνχ ιανχ. Μεηά ηα αηκαηεξά γεγνλφηα ηεο εμέγεξζεο ηνπ 1905, ν ηζάξνο ζπγθάιεζε ηελ Γνχκα (ε ξσζηθή ιέμε γηα ην Κνηλνβνχιην) αξρηθά σο ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν θαη

46

ιίγν αξγφηεξα ηεο παξαρψξεζε – έζησ θαη απξφζπκα – πεξηνξηζκέλεο λνκνζεηηθέο εμνπζίεο. Με ηελ ζχδπγφ ηνπ Αιεμάλδξα απέθηεζαλ ηέζζεξηο θφξεο (΋ιγα, Σαηηάλα, Μαξία θαη Αλαζηαζία) θαη έλα γην ηνλ Αιεμέη ν νπνίνο θαη ήηαλ δηάδνρνο (ηζάξεβηηο) ηνπ ζξφλνπ. ΋κσο ν λεαξφο έπαζρε απφ αηκνξξνθηιία, κηα θιεξνλνκηθή αζζέλεηα πνπ πξνθαιεί αδπλακία πήμεο ηνπ αίκαηνο ζε πεξηπηψζεηο αηκνξξαγίαο. ΋ηαλ νη γηαηξνί απέηπραλ λα ζεξαπεχζνπλ ηνλ Αιεμέη ε ζξεζθφιεπηε κεηέξα ηνπ ζηξάθεθε αθφκα πεξηζζφηεξν ζαλ κηα ηειεπηαία ειπίδα, ζηελ Δθθιεζία. Σφηε εκθαλίζηεθε ζην πξνζθήλην ν «θνιαζκέλνο» θαιφγεξνο Ραζπνχηηλ ε παξνπζία ηνπ νπνίνπ ζηελ απιή θαη ε επηξξνή πνπ αζθνχζε ζηελ ηζαξίλα θαη θπξίσο ζηηο γπλαίθεο ηεο απιήο δεκηνχξγεζαλ ζθάλδαιν ζηελ ζπληεξεηηθή ξσζηθή θνηλσλία. ΋ηαλ άξρηζαλ νη πξψηεο αςηκαρίεο ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ ν Νηθφιανο πήξε ηελ παξάηνικε απφθαζε λα κπεη ζηνλ πφιεκν, αλ θαη ε ρψξα ήηαλ ηειείσο απξνεηνίκαζηε γηα ηέηνηαο κνξθήο ζπγθξνχζεηο. Οη θαθά εθπαηδεπκέλνη, πεηλαζκέλνη, αλεπαξθψο νπιηζκέλνη θαη ζρεδφλ μππφιπηνη Ρψζνη ζηξαηηψηεο ήηαλ εχθνιε ιεία γηα ηα ζηξαηεχκαηα ησλ Κεληξηθψλ Γπλάκεσλ. Ο ξσζηθφο ζηξαηφο δηαιχζεθε θπξηνιεθηηθά θαη άθεζε εθαηνληάδεο ρηιηάδεο λεθξνχο ζηα πεδία ηεο κάρεο. Ο ηζάξνο απνθάζηζε λα θχγεη γηα ην κέησπν αθήλνληαο ηελ Αιεμάλδξα λα θπβεξλά ζχκθσλα κε ηηο επηζπκίεο ηνπ «δηαβνιηθνχ θαιφγεξνπ» Ραζπνχηηλ. Ο ιαφο δελ ζπκπαζνχζε ηελ γεξκαληθήο θαηαγσγήο ηζαξίλα, ηελ νπνία ζεσξνχζε πξάθηνξα ηνπ ερζξνχ.

Οη «Άγηνη» Ρνκαλφθ ΋πσο εηπψζεθε, ν βαξχο ρεηκψλαο, νη ειιείςεηο ηξνθίκσλ, ε δηάιπζε ηνπ ζηξαηνχ θαη νη ηξνκαθηηθέο απψιεηεο ησλ Ρψζσλ ζην κέησπν, ηφλσζαλ ηελ νξγή ηνπ ιανχ θαη έθεξαλ ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1917. ΢ρεκαηίζηεθε ε Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ε νπνία φκσο δελ άληεμε ηελ πίεζε ησλ θαιά νξγαλσκέλσλ Μπνιζεβίθσλ. Αθνινχζεζε ε Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ε απφιπηε επηθξάηεζε ησλ ΢νβηέη θαη ε ζαλάησζε ηνπ ηζάξνπ θαη φιεο ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Σα νζηά ηεο νηθνγέλεηαο βξέζεθαλ ην 1991 (κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο) θαη ην 1998, νγδφληα ρξφληα κεηά ηελ εθηέιεζε, ηνπνζεηήζεθαλ ζε έλα παξεθθιήζη ζην θξνχξην Πέηξνπ θαη Παχινπ ζηελ Πεηξνχπνιε, φπνπ βξίζθνληαη νη ηάθνη πνιιψλ άιισλ ηζάξσλ. Ζ Ρσζηθή Οξζφδνμε Δθθιεζία ηνπο αγηνπνίεζε.

47

01.07. H ίδξπζε ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνύο (Κνκηληέξλ): H Ρσζηθή Δπαλάζηαζε ιεηηνχξγεζε ζαλ ειεθηξηθή εθθέλσζε ζηα ζνζηαιηζηηθά θαη εξγαηηθά θηλήκαηα ηνπ θφζκνπ. Ζ Μφζρα είρε γίλεη ε Μέθθα ησλ εξγαηψλ φινπ ηνπ θφζκνπ. Οη πιεξνθνξίεο γηα ηηο πξσηφθαληεο αιιαγέο πνπ ζπληεινχληαλ ζηε Ρσζία γέκηδαλ ηηο πξψηεο ζειίδεο ησλ εθεκεξίδσλ, αιιά θαη ηηο θαξδηέο ησλ θαηαπηεζκέλσλ ηνπ πιαλήηε κε ειπίδα. Αθίζα ηεο Σξίηεο Γηεζλνχο

Ήηαλ ζαλ λα γελλήζεθε κηα λέα ζξεζθεία θαη ν παξάδεηζνο πνπ ππνζρφηαλ βξηζθφηαλ ζηε Γε. Σα κπζηθά νλφκαηα ησλ κπνιζεβίθσλ επαλαζηαηψλ Λέληλ, Σξόηζθη, Εελόβηεθ, Κάκελεθ, ΢ηάιηλ, Σόκζθη, Ράληεθ, Μπνπράξηλ, Μόινηνθ, Ρίθνθ, Καιίληλ, Κνιινληάη, Αληόλνθ θαη πνιιψλ άιισλ έγηλαλ γλσζηά ζε θάζε γσληά ηνπ πιαλήηε θαη πνιιέο θνξέο νη εθδειψζεηο ησλ νπαδψλ ηνπο έθηαλαλ ζηα φξηα ηεο ζξεζθεπηηθήο ιαηξείαο. Οη αξηζηεξέο πηέξπγεο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ θνκκάησλ γίλνληαλ ξηδνζπαζηηθφηεξεο θαη άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχληαη λέα θφκκαηα. Σα πξψηα θνκκνπληζηηθά θφκκαηα πνπ ηδξχζεθαλ ην 1918 ήηαλ θαηά ζεηξά ηεο Απζηξίαο, Οπγγαξίαο, Πνισλίαο, Διιάδαο, Οιιαλδίαο, Φηλιαλδίαο, Αξγεληηλήο θαη Γεξκαλίαο. Μεηά ην 1919 αθνινχζεζε ε δεκηνπξγία δεθάδσλ άιισλ. ΢ηηο 2 Μαξηίνπ 1919 ζπλήιζε ζηε Μφζρα ην Πξψην ΢πλέδξην ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο, ζην νπνίν πήξαλ κέξνο 53 αληηπξφζσπνη απφ 30 επξσπατθά, ακεξηθαληθά θαη αζηαηηθά θνκκνπληζηηθά θαη ξηδνζπαζηηθά θφκκαηα. Έλαο απφ ηνπο ζπλέδξνπο ήηαλ θαη ν δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο Σδσλ Ρηλη8 σο εθπξφζσπνο ηνπ θφκκαηνο ησλ ΢νζηαιηζηψλ Δξγαηψλ ησλ ΖΠΑ. Μέζα ζε θιίκα ελζνπζηαζκνχ απνδέρζεθαλ ηηο εηζεγήζεηο ηνπ Λέληλ γηα ηε Γηθηαηνξία ηνπ πξνιεηαξηάηνπ θαη ηειηθφο θαξπφο ηνπ ΢πλεδξίνπ ήηαλ ε ίδξπζε ηεο Σξίηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο (Κνκηληέξλ= оминтерн).

8

Ο Σδσλ Ρηλη (John Reed, 1887-1920) ήηαλ Ακεξηθαλόο ζπγγξαθέαο, δεκνζηνγξάθνο θαη πνηεηήο. Έδεζε από θνληά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη έγξαςε ην πεξίθεκν βηβιίν ηνπ Δέκα μέπερ πος ζςγκλόνιζαν ηον κόζμο. Δλζηεξλίζηεθε ηηο θνκκνπληζηηθέο ηδέεο, πέζαλε ζηελ Μόζρα θαη ηάθεθε ζην ηείρνο ηνπ Κξεκιίλνπ.

48

Μεηαμχ ησλ άιισλ ζηφρσλ πνπ έζεζε ε Κνκηληέξλ ήηαλ θαη ε πάιε κε όια ηα δηαζέζηκα κέζα, αθόκα θαη κε ηα όπια, γηα ηελ αλαηξνπή ηεο δηεζλνύο κπνπξδνπαδίαο θαη ε δεκηνπξγία κηα παγθόζκηαο ΢νβηεηηθήο δεκνθξαηίαο, απαξαίηεην κεηαβαηηθό ζηάδην γηα ηελ θαηάξγεζε ησλ ζπλόξσλ. Σν θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ κεηνλνκάζηεθε ζε Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα ηεο Ρσζίαο θαη αξγφηεξα ζε Κ. Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Απφ ην 1919 σο ην 1935 ε Κνκκνπληζηηθή Γηεζλήο πξαγκαηνπνίεζε επηά ζπλέδξηα θαη δεθαηξείο «δηεπξπκέλεο νινκέιεηεο» ηεο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο. Ο Ακεξηθαλφο δεκνζηνγξάθνο Σδνλ Ρηλη Πξψηνο πξφεδξνο ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο εμειέγε ν Γθξηγθόξη Εελόβηεθ. Παξέκεηλε ζηε ζέζε απηή γηα εθηά ρξφληα θαη απνιχζεθε απφ ηνλ ΢ηάιηλ σο πξνζθείκελνο ζηνλ Σξφηζθη. Σνλ αληηθαηέζηεζε ν Νηθνιάη Μπνπράξηλ, ν νπνίνο έκεηλε σο ην 1928, φηαλ αλέιαβε ν ίδηνο ν ΢ηάιηλ. Καη νη δπν πξψηνη πξφεδξνη εθηειέζηεθαλ θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30. Ο ΢ηάιηλ κεηαρεηξίζηεθε ηελ Κνκηληέξλ ζαλ έλα φξγαλν ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο ηνπ. Σν ζεσξεηηθφ πεπιοδικό Κομμοςνιζηική Διεθνήρ εθδηδφηαλ ζε πνιιέο γιψζζεο Σν ηειεπηαίν ΢πλέδξην ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1935. ΋ηαλ θεξχρζεθε ν Γεχηεξνο παγθφζκηνο πφιεκνο ην 1939, ε Κνκηληέξλ πήξε ηελ ζέζε πνπ είραλ νη θνκκνπληζηέο θαη θαηά ηνλ Πξψην Μεγάιν πφιεκν, δειαδή ηεο κε αλάκημεο ζε έλα ηκπεξηαιηζηηθφ πφιεκν κεηαμχ ησλ αζηηθψλ ηάμεσλ πνπ θαηείραλ ηελ εμνπζία ζηηο εκπφιεκεο επξσπατθέο ρψξεο. Απηή ε πνιηηηθή ζπλερίζηεθε αθφκα θαη κεηά ηελ εηζβνιή ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ ζηελ Πνισλία θαη αξγφηεξα ζηελ Φηλιαλδία. Μφλν φηαλ νη γεξκαληθέο δπλάκεηο εηζέβαιαλ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ε Κνκηληέξλ πήξε επίζεκε ζέζε ππέξ ησλ ΢πκκάρσλ θαη θαηά ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα. Ζ Σξίηε Γηεζλήο δηαιχζεθε επίζεκα ην 1943 κε απφθαζε ηεο Δθηειεζηηθήο ηεο Δπηηξνπήο.

49

Ο Γθξηγθφξη Εελφβηεθ ( ригорий Евсеевич инов ев, 1883-1936) Ο επαλαζηάηεο θαη δηαλννχκελνο Γθξηγθφξη Εελφβηεθ ήηαλ παηδί εβξατθήο νηθνγέλεηαο ηεο Οπθξαλίαο. Σν φλνκά ηνπ ήηαλ Οκπζέη-Γθέξζνλ Αξφλνβηηο Ραληνκίιζθη, αιιά ρξεζηκνπνίεζε δηάθνξα νλφκαηα φπσο Άπθεικπάνπκ, Γθξηγθφξηεθ, ΢άζθη, Εελφβηεθ ψζπνπ θαηέιεμε ζην ηειεπηαίν, φλνκα κε ην νπνίν έγηλε γλσζηφο ζε φιν ηνλ θφζκν. Ζ νηθνγέλεηά ηνπ δελ ηνλ έζηεηιε ζε ζρνιεία, αιιά θξφληηζε ηελ κφξθσζή ηνπ ζην ζπίηη. ΢πνχδαζε θηινζνθία, θηινινγία θαη ηζηνξία. ΢ηα 14 ηνπ ρξφληα άξρηζε λα δνπιεχεη σο ππάιιεινο θαη ζηα 18 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. Δίρε ζπλδηθαιηζηηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ππέπεζε γξήγνξα ζηελ αληίιεςε ηεο - κφλεο δξαζηήξηαο θξαηηθήο ππεξεζίαο ηεο Ρσζίαο εθείλε ηελ επνρή – ηεο ηζαξηθήο κπζηηθήο αζηπλνκίαο Ορξάλα θαη γηα λα απνθχγεη ηε ζχιιεςε ν Εελφβηεθ θαηέθπγε ζην Βεξνιίλν θαη ζηε ζπλέρεηα ζην Παξίζη. Σν 1903 βξέζεθε ζηελ Διβεηία φπνπ έθαλε ηελ γλσξηκία κε ηνλ Λέληλ θαη ηνλ Πιεράλνθ. ΢ην 2ν ΢πλέδξην ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο πνπ έγηλε ζην Λνλδίλν ην 1903, ππήξμε δηαθσλία κεηαμχ ηνπ Λέληλ θαη ησλ Σδνχιηνπο Μαξηφθ9 θαη Γθεφξγθη Πιεράλνθ θαη ην θφκκα δηαζπάζηεθε ζε δπν πηέξπγεο ηνπο Μπνιζεβίθνπο κε ηνλ Λέληλ πνπ ηνλ ππνζηήξημαλ κεηαμχ άιισλ θαη νη Γθξηγθφξη Εελφβηεθ, Λεβ Κάκελεθ, Ησζήθ ΢ηάιηλ, Ναληέδληα Κξνχπζθαγηα, Αιεμέη Ρίθνθ, Μηραήι Φξνχληδε, Φειίμ, Σδεξδίλζθη, ΢εξγθφ Οξηδνληθίηδε, Αιεμάληξ Μπνγθληάλνθ θαη ηνπο Μελζεβίθνπο κε ηνπο Μάξηνθ-Πιεράλνθ ηνλ νπνίνλ αθνινχζεζαλ νη Πάβει Άμειξνλη, Βιαληηκίξ Αληφλνθ-Οβζέελθν, Λέσλ Σξφηζθη θαη άιινη. Σν θζηλφπσξν ηνπ 1903 ν Εελφβηεθ γχξηζε ζηε Ρσζία θαη αζρνιήζεθε κε ηελ έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο Ίζθξα. Μεηά απφ ιίγν θαηξφ πήγε ζηελ Βέξλε ηεο Διβεηίαο φπνπ ζπνχδαζε ρεκεία. Καηά ην μέζπαζκα ησλ εξγαηηθψλ ηαξαρψλ ηνπ 1905 ν Γθξηγθφξη επέζηξεςε ζηε Ρσζία θαη βνήζεζε ζηελ νξγάλσζε απεξγηψλ θαη δηαδειψζεσλ. Χο έλαο απφ ηνπο ζηελνχο ζπλεξγάηεο ηνπ Λέληλ είρε ζπλερείο ζπγθξνχζεηο κε ηνπο Μελζεβίθνπο γηα ηελ θαζνδήγεζε ησλ εξγαηψλ ηεο Πεηξνχπνιεο. Σν 1908 ζπλειήθζε απφ ηελ Ορξάλα, αιιά αθέζεθε ειεχζεξνο θαη πήγε μαλά ζηελ Διβεηία φπνπ ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Λέληλ θαη ηνλ Κάκελεθ. Δθεί παξέκεηλε ηα 9

Ο Σδνύιηνπο Μάξηνθ [πξαγκαηηθό όλνκα Γηνύιη Εέληεξκπάνπκ ( лий едер аум, 18731923)] ήηαλ Ρώζνο επαλαζηάηεο εβξατθήο θαηαγσγήο. ΢ηελόο ζπλεξγάηεο ηνπ Λέληλ, ζπλέζηεζε καδί ηνπ ηελ παξάλνκε νξγάλσζε Ένωζη για ηην απελεςθέπωζη ηηρ επγαηικήρ ηάξηρ. ΢ην ζπλέδξην ηνπ Ρσζηθνύ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνύ Δξγαηηθνύ Κόκκαηνο ην 1903, ήξζε ζε ζύγθξνπζε κε ηνλ Λέληλ θαη εγήζεθε κε ηνλ Πιεράλνθ ηεο πηέξπγαο ησλ Μελζεβίθσλ. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε, απνζηαζηνπνηήζεθε.

50

ηξία πξψηα ρξφληα ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ, αιιά κεηά ηελ Δπαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917, γχξηζε κε ην ίδην ηξέλν κε ηνλ Λέληλ ζηε Ρσζία. Ο Εελφβηεθ αλέιαβε ηελ έθδνζε ηεο Πξάβληα. ΢ηελ ζπλεδξίαζε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ησλ Μπνιζεβίθσλ ηεο 9εο Οθησβξίνπ ν Εελφβηεθ θαη ν Κάκελεθ ήηαλ ηα κφλα κέιε ηεο πνπ θαηαςήθηζαλ ηελ πξφηαζε ηνπ Λέληλ γηα ηελ επαλαζηαηηθή αλαηξνπή ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο. ΋κσο, αλ θαη Λέληλ ηνπο απεθάιεζε «ιηπνηάθηεο», απηνί πεηζάξρεζαλ θαη πήξαλ κέξνο ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε πνπ έθεξε ηνπο Μπνιζεβίθνπο ζηελ εμνπζία. Σν 1918 εμειέγε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηελ πεξηνρή ηεο Πεηξνχπνιεο. Σνλ ΢επηέκβξην έθαλε ηελ αθφινπζε δήισζε ζρεηηθά κε ηνπο αληίπαινπο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο επαλάζηαζεο: Γηα λα ληθήζνπκε ηνπο ερζξνύο καο πξέπεη λα δεκηνπξγήζνπκε ηνλ δηθό καο ζνζηαιηζηηθό κηιηηαξηζκό. Θα πξέπεη λα έρνπκε καδί καο ηα 90 από ηα 100 εθαηνκκύξηα πνιίηεο ηεο ΢νβηεηηθήο Ρσζίαο. Γηα ηνπο ππόινηπνπο δελ έρσ ηίπνηα λα πσ. Θα πξέπεη λα εθκεδεληζηνύλ! Σν 1919 ηδξχζεθε ε Σξίηε Γηεζλήο θαη ν Εελφβηεθ εμειέγε πξφεδξνο ηεο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο. ΢ην 11ν ΢πλέδξην ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο (Μπνιζεβίθσλ) ηεο Ρσζίαο ν Εελφβηεθ ζέιεζε λα δηθαηνινγήζεη ηελ απαγφξεπζε θάζε άιινπ θφκκαηνο ζηε ρψξα, πνπ ηελ ραξαθηήξηζε έλα «πνιηνξθνχκελν νρπξφ». Δίπε: «Δίκαζηε ην κόλν θόκκα ηνπ πθίζηαηαη λόκηκα, έρνπκε, λα ην πνύκε έηζη, έλα κνλνπώιην θη απηό ρηππάεη άζρεκα ζη’ απηηά καο θαη ζίγεη ηνλ θνκκαηηθό καο παηξησηηζκό. ΢ηεξήζακε από ηνπο αληηπάινπο καο θάζε πνιηηηθή ειεπζεξία, αιιά δελ κπνξνύζακε λα θάλνπκε δηαθνξεηηθά».

Ο Εελφβηεθ αγνξεχεη Σν 1923 έθηαζε ζην δελίζ ηεο πνιηηηθήο ηνπ δηαδξνκήο, φηαλ καδί κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνλ Κάκελεθ ζρεκάηηζαλ ηξηαλδξία κε ζηφρν λα πξνιάβνπλ ηνλ Σξφηζθη ζηελ θνχξζα γηα ηελ δηαδνρή ηνπ βαξηά άξξσζηνπ Λέληλ. Σν 13ν ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο πνπ ζπλήιζε ηνλ Μάξηην 1924, ιίγν πξηλ ην ζάλαην ηνπ Λέληλ, θαηήγγεηιε ηνλ ηξνηζθηζκφ θαη ηελ ζέζε ηνπ γηα ηελ παγθφζκηα επαλάζηαζε. Ο Σξφηζθη απνκαθξχλζεθε απφ ην ππνπξγείν Πνιέκνπ θαη ηνλ επφκελν ρξφλν θαη απφ ην Πνιηηηθφ Γξαθείν (Πνιηηκπηξφ) ηνπ θφκκαηνο. Σψξα ν ΢ηάιηλ αηζζαλφηαλ αξθεηά δπλαηφο σο Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο Κ.Δ. θαη άξρηζε λα ζρεδηάδεη ην ηέινο ηεο κνηξαζηάο ηεο εμνπζίαο κε ηα άιια δπν κέιε ηεο ηξφηθαο. Γεκηνχξγεζε λέα ζπκκαρία κε ηνλ Νηθνιάη Μπνπράξηλ, ηνλ Μηραήι Σφκζθη θαη ηνλ Αιεμέη Ρίθνθ. Οη Εελφβηεθ θαη ν Κάκελεθ ζρεκάηηζαλ ηελ δηθή ηνπο ζπκκαρία κε ηελ ρήξα ηνπ Λέληλ Κξνχπζθαγηα θαη ηνλ επίηξνπν ηεο Οηθνλνκίαο Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ. ΢ηελ ζπκκαρία απηή πνπ έγηλε γλσζηή σο Δλσκέλν Μέησπν, πξνζρψξεζαλ θαη νη ππνζηεξηρηέο ηνπ Σξφηζθη.

51

΋κσο φζν πην ηζρπξφο γηλφηαλ ν ΢ηάιηλ ηφζν αδπλάηηδε ε ζέζε ηνπ Εελφβηεθ θαη ησλ άιισλ. Γξήγνξα έπαςαλ λα είλαη κέιε ηεο Κεληξηθή Δπηηξνπήο θαη πεξηζσξηνπνηήζεθαλ. Σν 1932 ν Εελφβηεθ θαη ν Κάκελεθ δηαγξάθεθαλ απφ ην θφκκα εμ αηηίαο ηεο Τπόζεζεο Ρηνύηηλ. Έγηλαλ δεθηνί κφλν φηαλ νκνιφγεζαλ δεκνζίσο ηα «ιάζε» ηνπο θαη έθηαζαλ ζην ζεκείν λα θάλνπλ εμεπηειηζηηθή απηνθξηηηθή ζην 17ν ΢πλέδξην ηνπ Κφκκαηνο ηνλ Ηαλνπάξην 1934. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ, ε δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ππήξμε ε αθνξκή γηα λα μεζπάζεη ην ηεξάζηην θχκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο θαη ηνπ δησγκνχ ησλ ζηειερψλ θαη κειψλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Ο Εελφβηεθ δηαγξάθεθε αθφκα κηα θνξά απφ ην θφκκα, θαη ζπλειήθζε ν ίδηνο θαζψο θαη νη ζηελφηεξνη ζπλεξγάηεο ηνπ. ΢ηελ δίθε ηνπ ηνλ Ηαλνπάξην 1935 «νκνιφγεζε ηελ εζηθή ζπκκεηνρή ηνπ» ζηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ θαη θαηαδηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα θπιάθηζε. Μεηά απφ νθηψ κήλεο ν Εελφβηεθ, ν Κάκελεθ θαη 14 άιια ζηειέρε ηνπ θφκκαηνο, θπξίσο παιαίκαρνη Μπνιζεβίθνη, παξαπέκθζεθαλ θαη πάιη ζε δίθε. Απηή ηε θνξά ε θαηεγνξία ήηαλ φηη είραλ ζπζηήζεη ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε πνπ δνινθφλεζε ηνλ Κίξνθ θαη ζρεδίαδε ηελ δνινθνλία ηνπ ΢ηάιηλ θαη άιισλ εγεηψλ ηνπ θφκκαηνο.

Ζ Σξίηε Γηεζλήο σο θίδη εηνηκάδεηαη λα θαηαβξνρζίζεη ηνλ ιαγφ (Κνηλσλία ησλ Δζλψλ) Ζ δίθε ησλ Γεθαέμη (πνπ απνθιήζεθε θαη «Γίθε ηεο ΣξνηζθηζηηθήοΕελνβηεθηθήο ηξνκνθξαηηθήο νκάδαο») ήηαλ ε πξψηε κεγάιε απφ ηηο δίθεο πνπ επαθνινχζεζαλ. ΋ινη νη θαηεγνξνχκελνη νκνιφγεζαλ ιεπηνκεξψο ηα εγθιήκαηά ηνπο, φπσο θαηαζθνπεία, δνινθνλία, πξφζεζε δνινθνληψλ κε δειεηήξην, ζακπνηάδ, πξνδνζία θιπ. Ο Κάκελεθ ζηελ απνινγία ηνπ είπε: Δπαλαιακβάλσ όηη είκαη έλνρνο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο δνινθνλίαο ηνπ ΢ηάιηλ. Ήκνπλ ν θύξηνο ππεύζπλνο γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ, ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Σξόηζθη. Οη θαηεγνξνχκελνη είραλ δερζεί πξφηαζε λα «νκνινγήζνπλ» ηα εγθιήκαηά ηνπο κε ηνλ φξν λα κελ εθηειεζηνχλ, πξάγκα πνπ είρε γίλεη δεθηφ απφ ηνλ ΢ηάιηλ. ΋κσο ακέζσο κεηά ηελ έθδνζε ηεο απφθαζεο γηα ζαλαηηθή θαηαδίθε, ν ίδηνο ν ΢ηάιηλ κε έλα ηειεγξάθεκά ηνπ ζηνλ Καγθάλνβηηο, δηέηαμε ηελ εθηέιεζή ηνπο ηελ ίδηα λχρηα ηεο απφθαζεο. ΋ηαλ νη θξνπξνί ηνλ πήξαλ γηα εθηέιεζε ν Εελφβηεθ έραζε ηελ ςπρξαηκία ηνπ θαη άξρηζε λα θσλάδεη: ΢αο παξαθαιώ ζύληξνθνη, γηα όλνκα ηνπ Θενύ, θσλάμηε ηνλ Ησζήθ Βηζαξηόλνβηηο: Ο ΢ηάιηλ καο έδσζε ηνλ ιόγν ηνπ. Αληίζεηα ν Κάκελεθ είπε: Μαο αμίδεη απηή ε ηηκσξία ιόγσ ηεο πνηαπήο καο ζηάζεο ζηε δίθε θαη θάιεζε ηνλ Εελφβηεθ λα δερζεί ηνλ ζάλαην κε αμηνπξέπεηα. Ππξνβνιήζεθαλ κε κηα ζθαίξα ζην πίζσ κέξνο ηνπ θεθαιηνχ. Ζ κλήκε ηνπ Εελφβηεθ θαη ησλ άιισλ απνθαηαζηάζεθε ην 1988.

52

Σνλ Ηνχιην 1947 νη θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ ηεο Γπηηθήο Δπξψπεο ζπκκεηείραλ ζηελ ΢πλδηάζθεςε γηα ην ΢ρέδην Μάξζαι (Marshall Plan) πνπ ζθφπεπε ζηελ αλαζπγθξφηεζε ηεο θαηεζηξακκέλεο απφ ηνλ πφιεκν επείξνπ. Οη ρψξεο ησλ Αλαηνιηθήο Δπξψπεο πνπ ειεγρφηαλ πιένλ απφ ηελ Μφζρα, δελ ζπκκεηείραλ, αληίζεηα ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ίδηνπ έηνπο ζπλήιζαλ ζε κηα πφιε ηεο Πνισλίαο θαη ζπκθψλεζαλ ζηελ ίδξπζε ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Γξαθείνπ Πιεξνθνξηψλ – Κνκηλθφξκ ( оминформ) πνπ ήηαλ νπζηαζηηθά ν δηάδνρνο ηεο δηαιπζείζαο Κνκηληέξλ. ΋κσο ν βίνο ηνπ λένπ απηνχ νξγαληζκνχ ήηαλ ζρεηηθά βξαρχο, αθνχ δηαιχζεθε ην 1956, ζηα πιαίζηα ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο. *** Ο ΢ηάιηλ ήδε απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30, είρε επηβιεζεί ζε φιε ηε ρψξα σο ν αδηακθηζβήηεηνο εγέηεο ηεο. ΢ηγά-ζηγά ε χπαξμε ηνπ ΢νβηεηηθνχ θαζεζηψηνο αλαγλσξηδφηαλ αθφκα θαη απφ ηνπο πην ζθιεξνχο αληηπάινπο ηνπ. Σν 1933 νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο αλαγλψξηζαλ ηελ ζνβηεηηθή θπβέξλεζε θαη ην ‘34 ε ΢νβηεηηθή Έλσζε έγηλε δεθηή σο κέινο ηεο Κνηλσλίαο ησλ Δζλψλ. Σελ επνρή εθείλε ζηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο είραλ επηβιεζεί δεμηά νινθιεξσηηθά θαη θαζηζηηθά θαζεζηψηα θαη ν ξεαιηζηήο ΢ηάιηλ αθνινπζνχζε κεηξηνπαζή πνιηηηθή, απνθεχγνληαο έηζη ηελ θαηεγνξία φηη ζα επηρεηξνχζε ηελ εμαγσγή ηεο επαλάζηαζεο κέζσ ησλ ηνπηθψλ θνκκνπληζηηθψλ θνκκάησλ (φπνπ απηά ήηαλ λφκηκα) πνπ ήιεγρε κε ηελ Κνκηληέξλ. Σν βαζηθφ ζχλζεκα ηνπ ΢ηάιηλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1920 ήηαλ ΢νζηαιηζκόο ζε έλα κόλν θξάηνο – αθφκα έλα ζεκείν ηξηβήο κε ηνλ Σξφηζθη πνπ επέκελε ζηελ «εμαγσγή» ηεο επαλάζηαζεο. Ο ιηκφο ζηε Ρσζία 1922

01.08. Ζ πείλα ηνπ 1921-23 θαη ε Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή : Ζ ζπκκεηνρή ηεο Ρσζίαο ζηνλ Μεγάιν Πφιεκν, ε Δπαλάζηαζε ηνπ ’17 θαη ν εκθχιηνο πφιεκνο πνπ αθνινχζεζε, δελ άθεζαλ κφλν εθαηνκκχξηα λεθξνχο θαη ηξαπκαηίεο. Δθηφο απφ ηηο κεγάιεο εδαθηθέο απψιεηεο, ε ρψξα ππέζηε ηεξάζηηεο νηθνλνκηθέο θαηαζηξνθέο. Καηεζηξακκέλα ή εγθαηαιειεηκκέλα εξγνζηάζηα, θνκκαηηαζκέλα θαη άρξεζηα κεραλήκαηα, γθξεκηζκέλεο γέθπξεο, μεισκέλν ζηδεξνδξνκηθφ θαη ξεκαγκέλν νδηθφ

53

δίθηπν, θακέλα ρσξάθηα θαη ιεειαηεκέλεο ζηάλεο, εθαηνκκχξηα άλεξγνη, αλχπαξθην ζχζηεκα θνηλσληθήο πξφλνηαο, απνδηνξγαλσκέλνο θξαηηθφο κεραληζκφο, λνζνθνκεία ρσξίο ππνδνκέο θαη θαξκαθεπηηθφ πιηθφ ζπλέζεηαλ έλα εθηαιηηθφ ζθεληθφ γηα ηε λέα θπβέξλεζε ησλ κπνιζεβίθσλ. Ζ βηνκεραληθή παξαγσγή ήηαλ κφιηο ην 15% θαη ε αγξνηηθή κφιηο έθζαλε ζην 35% ηεο πξνπνιεκηθήο παξαγσγήο. Σν εκπφξην είρε ηειείσο απνδηνξγαλσζεί θαη νη εηζαγσγέο ηξνθίκσλ ήηαλ αλχπαξθηεο. Δπηπιένλ ε αθξαία θαη άθξσλ αγξνηηθή πνιηηηθή ησλ κπνιζεβίθσλ (Πνιεκηθόο Κνκκνπληζκόο) κε ηελ άγξηα θαηαδίσμε ησλ θνπιάθσλ (κεγάισλ γαηνθηεκφλσλ) θαη ηελ απαιινηξίσζε φισλ ησλ πνζνηήησλ ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο, αθφκα θαη απηψλ πνπ νη αγξφηεο θξαηνχζαλ γηα ηε ζπληήξεζε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο, ππνρξέσζε ηνπο θαιιηεξγεηέο ζηε κείσζε ηεο παξαγσγήο ηνπο ή ζηε δηνρέηεπζή ηεο ζηε καχξε αγνξά. Σν ίδην θαηλφκελν παξνπζηάζηεθε θαη ζηελ θηελνηξνθηθή παξαγσγή. Σν θξέαο θαη ην βνχηπξν ήηαλ πηα είδε πνιπηειείαο. Με ηελ Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή ε ξσζηθή αγνξά απέθηεζε θαηλνχξηα δσή Σν επηζηέγαζκα φισλ ησλ παξαπάλσ ήηαλ ε μεξαζία πνπ ελέζθεςε ηελ άλνημε θαη ην θαινθαίξη ηνπ 1921 θαη θαηάζηξεςε ηηο ζνδηέο ησλ δεκεηξηαθψλ. Γελ ππήξραλ θαλ νη ζπφξνη γηα ηηο θαιιηέξγεηεο ηεο επφκελεο ρξνληάο. Ζ πείλα ζέξηζε ηνλ πιεζπζκφ θαη νη ζάλαηνη ήηαλ καδηθνί. Μφλν ηελ άλνημε ηνπ 1922 πέζαλαλ απφ πείλα έλα εθαηνκκχξην άλζξσπνη. Σν θαζεζηψο παληθνβιήζεθε θαη θήξπμε αγψλα εμεχξεζεο ηξνθίκσλ γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ θαθνχ. Γεκηνπξγήζεθε ε Δπηηξνπή Βνήζεηαο ησλ Πιεγέλησλ ε νπνία ζπγθέληξσλε ρηιηάδεο ηφλνπο ςσκί, παηάηεο θαη άιια ηξφθηκα πνπ δηαλέκνληαλ απφ πξφρεηξα καγεηξεία ζηεκέλα ζε θάζε γσληά ηεο ρψξαο. Οη αλζξσπηζηηθέο νξγαλψζεηο φινπ ηνπ θφζκνπ θηλεηνπνηήζεθαλ. Απφ ηελ Ακεξηθή, ηε Γαιιία, ηελ Ηηαιία θαη αιινχ ζπγθεληξψλνληαλ θάξκαθα, ηξφθηκα, ηκαηηζκφο θαη ζπφξνη γηα ηελ αλαθνχθηζε ησλ πεηλαζκέλσλ Ρψζσλ. Ζ ζνδεηά ηνπ θαινθαηξηνχ ηνπ 1922 ήηαλ ζρεηηθά θαιή (θπζηθά δελ κπνξνχζε λα ζπγθξηζεί κε ηελ πξνπνιεκηθή, ήηαλ κφιηο ε κηζή απφ απηήλ) θαη ε θαηάζηαζε άξρηζε επί ηέινπο λα βειηηψλεηαη. Πξψηνο ν Σξφηζθη πξφηεηλε ην 1920 ηελ εθαξκνγή κηαο ραιαξήο νηθνλνκηθήο πνιηηηθήο πνπ ζα έδηλε θίλεηξα ζηνπο παξαγσγνχο, αιιά ε πξφηαζή ηνπ απνξξίθζεθε αξρηθά. ΋κσο ην Μάξηην ηνπ επφκελνπ ρξφλνπ ν

54

Λέληλ ζέζπηζε ηε Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή - ΝΔΠ, (новые экономические политические - НЭП), θξίλνληαο φηη ε Ρσζία δελ ήηαλ αθφκα έηνηκε γηα ην ζνζηαιηζκφ. Ο ίδηνο ζεψξεζε ηελ πνιηηηθή απηή σο ζηξαηεγηθή ππνρψξεζε θαη ηελ απνθάιεζε Κξαηηθό Καπηηαιηζκό. Με ηε ΝΔΠ επεηξάπε ζηνπο αγξφηεο10 λα κηζζψλνπλ εξγαηηθά ρέξηα γηα λα απμήζνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο, ηελ νπνία - κεηά ηε θαηαβνιή ησλ θφξσλ - κπνξνχζαλ λα δηαζέηνπλ ειεχζεξα ζηνπο κηθξνχο εκπφξνπο. Δπίζεο επέηξεςε ηελ ιεηηνπξγία κηθξψλ επηρεηξήζεσλ, θαηαζηεκάησλ ιηαληθήο πψιεζεο, παξαγσγηθψλ εξγαζηεξίσλ θαη άιισλ, ελψ ην θξάηνο δηαηήξεζε ηνλ έιεγρν ησλ Σξαπεδψλ, ηνπ εμσηεξηθνχ εκπνξίνπ θαη ησλ κεγάισλ βηνκεραληψλ. Ζ ΝΔΠ, ε θξαηηθή θηλεηνπνίεζε θαη ε καδηθή βνήζεηα ησλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ακεξηθήο άξρηζαλ λα απνδίδνπλ θαξπνχο. ΋κσο απφ ην 1921 σο 1923 είραλ ράζεη ηε δσή ηνπο απφ πείλα ηξία σο πέληε εθαηνκκχξηα άλζξσπνη. Σα επφκελα ρξφληα, ράξηο θπξίσο ζηε ΝΔΠ ε θαηάζηαζε άιιαμε. Οη αγξφηεο είραλ πιένλ θίλεηξν γηα λα παξάγνπλ πεξηζζφηεξα κηαο θαη κπνξνχζαλ λα δηαζέζνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο φπσο απηνί λφκηδαλ θαιχηεξα. Ζ ζνδεηά ηεο παηάηαο ηνπ 1925 ήηαλ 50% κεγαιχηεξε απφ ηνπ 1913. Ζ θαιιηεξγήζηκε γε δηπιαζηάζηεθε, νη αξηζκνί ησλ νηθφζηησλ δψσλ απνθαηαζηάζεθαλ. Σα εξγνζηάζηα άξρηζαλ λα παξάγνπλ θαη πάιη θαη ε παξαγσγή ππνδεκάησλ, δάραξεο, ραξηηνχ, πεηξειαίνπ, ειεθηξηθήο ελέξγεηαο θαη άιισλ εηδψλ απμήζεθε ζεκαληηθά. Σν 1923 νη ηδηψηεο έκπνξνη ήιεγραλ ην 83% ηνπ ιηαληθνχ εκπνξίνπ. Ζ βηνκεραληθή παξαγσγή ηνπ 1926 μεπέξαζε γηα πξψηε θνξά απηή ηνπ 1913. Βέβαηα ε Ρσζία εμαθνινπζνχζε λα πζηεξεί ζεκαληηθά έλαληη ησλ άιισλ ρσξψλ ηεο Γχζεο, αιιά ηα ζεκάδηα ηεο αλάθακςεο ήηαλ νξαηά. Αζεκέλην ξνχβιη ηεο ΝΔΠ (1924) Μεηά ην ζάλαην ηνπ Λέληλ ην 1924, ε ΝΔΠ ζπλερίζηεθε γηα ιίγα ρξφληα θαη ηειηθά ν ΢ηάιηλ ηελ θαηάξγεζε νξηζηηθά ην 1928 κε ηελ εθαξκνγή ηνπ πξψηνπ Πεληαεηνύο Πιάλνπ.

10

Σελ επνρή εθείλε νη αγξόηεο απνηεινύζαλ ζρεδόλ ην 80% ηνπ παξαγσγηθνύ δπλακηθνύ ηεο ρώξαο θαη ε αλάθακςε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο ήηαλ ζσηήξηα γηα ηνλ ιηκνθηνλνύληα ιαό ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο.

55

02. Ο ζάλαηνο ηνπ Λέληλ θαη ε κάρε ηεο δηαδνρήο Σν 1918 έγηλε ε απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Λέληλ απφ ην κέινο ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Κφκκαηνο Φάληα Καπιάλ. Αλ θαη δπν ζθαίξεο ζθελψζεθαλ ζηνλ ψκν θαη ζηνλ πλεχκνλά ηνπ, ν Λέληλ δελ δέρζεθε λα ρεηξνπξγεζεί ή νη γηαηξνί δελ ηφικεζαλ λα πξνρσξήζνπλ ζε επέκβαζε. Οη επηπηψζεηο απφ ηελ απφπεηξα απηή ζηελ πνξεία ηεο πγείαο ηνπ εγέηε ησλ Μπνιζεβίθσλ δελ ήηαλ εκθαλείο ακέζσο, δελ ππάξρεη ακθηβνιία φκσο φηη νη ζθαίξεο πνπ έκεηλαλ ζην ζψκα ηνπ νδήγεζαλ ζηελ ζηαδηαθή κείσζε ησλ δπλάκεψλ ηνπ. Σν 1922 ν Λέληλ πξφηεηλε ζην θφκκα ηελ δεκηνπξγία κηα ζέζε Γεληθνχ Γξακκαηέα. Ζ πξφηαζε έγηλε δεθηή θαη ν πξψηνο πνπ εμειέγε γηα λα θαηαιάβεη απηή ηε ζέζε ήηαλ ν Ησζήθ ΢ηάιηλ, πξάγκα πνπ ηνπ έδσζε ζεκαληηθή ψζεζε θαη ηνπ επέηξεςε λα αληηκεησπίζεη κε κεγαιχηεξε επρέξεηα ηνπο πηζαλνχο εζσθνκκαηηθνχο ηνπ αληηπάινπο, φηαλ ν Λέληλ έθπγε απφ ηελ δσή. Ζ ζχδπγνο ηνπ Λέληλ Κξνχπζθαγηα Ο κπνιζεβίθνο εγέηεο πνπ εηζήρζε ζην λνζνθνκείν γηα λα επηρεηξεζεί ε αθαίξεζε ησλ βιεκάησλ απφ ην ζψκα ηνπ, βγήθε απφ θεη παξάιπηνο θαη αλίθαλνο λα κηιήζεη. Ζ ζέζε ηνπ ΢ηάιηλ ηζρπξνπνηήζεθε θαη άξρηζε ζχληνκα λα απνκαθξχλεη απφ ην θφκκα ηα «αλεπαξθή» κέιε ηνπ, ηα νπνία ήηαλ ζρεδφλ φια ππνζηεξηθηέο ηνπ ζεκαληηθφηεξνπ αληηπάινπ ηνπ, ηνπ Σξφηζθη. Σα φζα ζπλέβεζαλ απφ ηελ ψξα απηή πνπ αθνξνχλ ηνλ Λέληλ θαη ηελ επηζπκία ηνπ γηα ην πνηνο ζα ηνλ δηαδερζεί θαη ζα θαηαγξαθνχλ (κε δηαθνξεηηθά ηππνγξαθηθά ζηνηρεία) παξαθάησ, δελ είλαη απνιχησο επηβεβαησκέλα ή ηνπιάρηζηνλ ηζηνξηθά ηεθκεξησκέλα: Μεηά ηελ εγρείξεζε ν Λέληλ βξέζεθε παξάιπηνο θαη αλίθαλνο λα κηιήζεη. Όηη είρε λα πεη ην ππαγόξεπε ηελ ζύδπγό ηνπ Ναληέδληα Κξνύπζθαγηα ( е рупск я, 1869-1939). ΢ηελ ζπλεδξίαζε ζηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θόκκαηνο ηνλ Οθηώβξην 1922, ν ΢ηάιηλ γηα πξώηε θνξά δηαθώλεζε κε εηζήγεζε ηνπ Λέληλ ζρεηηθά κε έλα ζέκα ηνπ εμσηεξηθνύ εκπνξίνπ. Ο Λέληλ ζνξπβήζεθε γηαηί δηείδε ηελ θηινδνμία ηνπ ΢ηάιηλ, λα αλαιάβεη ηελ εγεζία ηνπ θόκκαηνο θαη δήηεζε κε γξάκκα ηνπ από ηνλ Σξόηζθη λα έρεη ηελ ππνζηήξημή ηνπ. Πξάγκαηη κε παξέκβαζε ηνπ Σξόηζθη ε πξόηαζε ηνπ Λέληλ ζρεηηθά κε ην ζέκα ηνπ εμσηεξηθνύ εκπνξίνπ πέξαζε θαη ν Λέληλ έζηεηιε λέα

56

επηζηνιή ζηνλ Σξόηζθη, γηα λα ηνπ δεηήζεη λα ζπλεξγαζηνύλ γηα λα εκπνδηζηεί ε πεξαηηέξσ αύμεζε ηεο ηζρύνο ηνπ ΢ηάιηλ. Η ζύδπγνο ηνπ ΢ηάιηλ Ναληέδληα (Νάληηα) Αιιηινύγηεβα πνπ εξγαδόηαλ ζην ηδηαίηεξν γξαθείν ηνπ Λέληλ, θπζηθά αλαθάιπςε ηελ επηζηνιή πξνο ηνλ Σξόηζθη θαη αθόκα πην θπζηθά ελεκέξσζε ακέζσο ηνλ ΢ηάιηλ. Απηόο εμαγξησκέλνο ηειεθώλεζε ζηελ Κξνύπζθαγηα θαη ηελ θαηεγόξεζε όηη ξηζθάξεη ηελ δσή ηνπ Λέληλ επηηξέπνληάο ηνπ λα ηεο ππαγνξεύεη επηζηνιέο, ελώ ε πγεία ηνπ βξηζθόηαλ ζε πνιύ θξίζηκε θαηάζηαζε. Με ηελ ζεηξά ηεο ε Κξνύπζθαγηα ελεκέξσζε ηνλ Λέληλ γηα ην ηειεθώλεκα πνπ δέρζεθε θαη απηόο πεπεηζκέλνο πιένλ όηη ν ΢ηάιηλ ήηαλ αθαηάιιεινο λα ηνλ δηαδερζεί, ππαγόξεπζε κηα επηζηνιήδηαζήθε πξνο ηα κέιε ηεο ΚΔ ηνπ θόκκαηνο πνπ κεηαμύ άιισλ έιεγε: Ο ζύληξνθνο ΢ηάιηλ, σο γεληθόο γξακκαηέαο ηνπ θόκκαηνο έρεη ζπγθεληξώζεη κεγάιε δύλακε ζηα ρέξηα ηνπ θαη θνβάκαη πσο δελ έρεη πάληα ηελ ηθαλόηεηα λα ρξεζηκνπνηήζεη απηή ηελ δύλακε κε ηελ απαηηνύκελε θξόλεζε. Άξα πξνηείλσ ζηνπο ζπληξόθνπο κνπ λα ζπκθσλήζνπλ γηα ηελ απνκάθξπλζε ηνπ ΢ηάιηλ από απηή ηε ζέζε θαη ηελ αληηθαηάζηαζή ηνπ από έλα πην αλεθηηθό, πην πηζηό, πην επγεληθό θαη πην δηαθξηηηθό απέλαληη ζηνπο ζπληξόθνπο ηνπ.

Σξεηο κέξεο κεηά ν Λέληλ ππέζηε αθφκα έλα βαξχηαην εγθεθαιηθφ επεηζφδην πνπ ηνλ θαηέζηεζε αδχλακν λα κηιήζεη ή λα γξάςεη θαη δέθα κήλεο αξγφηεξα πέζαλε. Ο ΢ηάιηλ θαη ε δεχηεξε γπλαίθα ηνπ Νάληηα Αιιηινχγηεβα Ζ γλεζηφηεηα ηεο επηζηνιήο πνπ ππαγφξεπζε ν Λέληλ πξνο ηα κέιε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο δελ επηβεβαηψζεθε θη απηφ ζεκαίλεη δπν πξάγκαηα: Ή δελ γξάθηεθε πνηέ θαη είλαη απνθχεκα θαληαζίαο ή είλαη θαηαζθεχαζκα ησλ αληηπάισλ ηνπ ΢ηάιηλ. ΢ηηο έμη ην απφγεπκα ηεο 21εο Ηαλνπαξίνπ 1924 ν Λέληλ πέζαλε. Σνπο ηειεπηαίνπο κήλεο δνχζε απνηξαβεγκέλνο, ζην ρσξηφ Γθφξθη, 40 ρηιηφκεηξα έμσ απφ ηελ Μφζρα. Tνλ επηζθέπηνληαλ πνιηηηθνί θαη επηηξνπέο εξγαηψλ θαη ρσξηθψλ γηα λα ηνπ δείμνπλ ηνλ ζεβαζκφ ηνπο, φκσο ν Λέληλ δελ έπαηδε πηα θαλέλα πνιηηηθφ ξφιν. Αλ θαη αλακελφκελνο, ν ζάλαηφο ηνπ αλαζηάησζε φιε ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ηνπο εξγαδφκελνπο ηνπ ππφινηπνπ θφζκνπ, θαζψο θαη πνιινχο απφ ηνπο αλζξψπνπο ηεο ηέρλεο θαη ηεο δηαλφεζεο. Σν φλνκα ηνπ Λέληλ είρε

57

ηαπηηζηεί κε ηνλ ζνζηαιηζκφ, κε ηελ ειπίδα ελφο θαιχηεξνπ θφζκνπ θαη κηαο επηπρηζκέλεο αλζξσπφηεηαο απαιιαγκέλεο απφ πνιέκνπο θαη θαηαπηεζηέο. Δηδηθφηεξα ζηελ νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά θαζπζηεξεκέλε Ρσζία ε ιαηξεία ηνπ εγεκφλα, ηνπ εγέηε, ηνπ αξρεγνχ απνηεινχζε παξάδνζε βαζεηά ξηδσκέλε. Ο ίδηνο ν Λέληλ φζν ήηαλ δσληαλφο δελ ελζάξξπλε ηελ ιαηξεία ζην πξφζσπφ ηνπ, γηαηί ήηαλ φλησο θηηαγκέλνο απφ ζηφθα εγέηε θαη γηαηί ζε φιεο ηνπ ηηο εθδειψζεηο ήηαλ απιφο, ιηηφο θαη κεηξηφθξσλ. ΋κσο νη αλάγθεο επηβνιήο ηνπ λένπ θαζεζηψηνο, ηδηαίηεξα ζηνλ ακφξθσην πιεζπζκφ θαη ζηελ πνιππιεζή αγξνηηθή ηάμε, ηνλ έθαλαλ λα δερζεί ηελ πξνβνιή ηνπ πξνζψπνπ ηνπ, σο εθπξνζψπνπ θαη θχξηνπ εθθξαζηή ηνπ λενπαγνχο κπνιζεβηθηθνχ θξάηνπο. ΢ε φια ηα δεκφζηα θαηαζηήκαηα, ζηα ζρνιεία, ζηα εξγνζηάζηα, ζηνπο ζηξαηψλεο, ζηνπο ρψξνπο δνπιεηάο, ζηα γξαθεία ησλ ζπλεηαηξηζκψλ, αθφκα θαη ζηηο κηθξέο θαιχβεο ησλ ρσξηθψλ ηεο απνκαθξπζκέλεο ΢ηβεξίαο, ππήξρε ην πνξηξέην ην αξρεγνχ ηεο επαλάζηαζεο. ΢ε πνιιά ζπίηηα ε εηθφλα ηνπ θαηέιαβε ηελ ζέζε, πνπ είρε θάπνηνο άγηνο ζην εηθνλνζηάζη. Ζ ρήξα ηνπ Λέληλ Κξνχπζθαγηα, δήηεζε κε έκθαζε: Ο θόξνο ηηκήο πξνο ηνλ Λέληλ λα κελ πάξεη ηελ κνξθή ιαηξείαο πξνο ην πξόζσπό ηνπ. Σν θφκκα απνθάζηζε ηελ κεηνλνκαζία ηεο Πεηξνχπνιεο ζε Λέληλγθξαλη, ηελ έθδνζε ησλ Απάλησλ ηνπ Λέληλ θαη ηελ δεκηνπξγία ελφο Ηλζηηηνχηνπ Λέληλ. Δπίζεο απνθάζηζε λα ηνπνζεηεζεί ε ζνξφο ηνπ ζε καπζσιείν θάησ απφ ηα ηείρε ηνπ Κξεκιίλνπ θαη λα είλαη ειεχζεξε ε είζνδνο γηα φινπο. Ο Λέληλ κηιά ζηνπο εξγάηεο ΢ηηο 27 ηνπ Ηαλνπαξίνπ εθαηνληάδεο ρηιηάδεο Μνζρνβίηεο βξέζεθαλ ζηελ Κφθθηλε Πιαηεία, ελψ ην ζεξκφκεηξν έδεηρλε -32 βαζκνχο Κειζίνπ, γηα λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ θεξέηξνπ ηνπ Λέληλ ζην καπζσιείν ηνπ. Σν θέξεηξν ζήθσλαλ νη ΢ηάιηλ, Εελφβηεθ, Κάκελεθ, Μφινηνθ, Μπνπράξηλ, Σφκζθη, Σδεξηδίλζθη θαη Γηαλ Ρνχηδνπηαθ. *** Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ, ν ΢ηάιηλ έπξεπε λα εμνπδεηεξψζεη ηνλ πην δπλακηθφ ηνπ αληίπαιν, ηνλ δηαλννχκελν θαη ζπλεηδεηφ επαλαζηάηε Λεβ (Λένληα) Σξόηζθη.

58

Ο Λέσλ Σξφηζθη [Лев (Лейб )

выдовичТроцкий, 1879-1940]

Ο Λέσλ Σξφηζθη ήηαλ Οπθξαλφο εβξατθήο θαηαγσγήο θαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Λεβ Μπξνλζηάηλ. Ζ νηθνγέλεηά ηνπ δελ ήηαλ ζξεζθεπφκελε θαη δελ κηινχζε ηελ (εβξατθή) γιψζζα γίληηο, αιιά ξσζηθά θαη νπθξαληθά. Ο παηέξαο ηνπ ήηαλ αγξάκκαηνο θαη γηα ην ιφγν απηφλ ήζειε λα κνξθψζεη ηνλ γην ηνπ θαη ηνλ έζηεηιε απφ ηελ ειηθία ησλ ελλέα ρξφλσλ ζηελ Οδεζζφ. Ο λεαξφο Λέσλ απφ λσξίο γλψξηζε ηνλ καξμηζκφ θαη ην 1879 ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Δξγαηηθήο Έλσζεο Ννηίσλ Ρώζσλ θαη ρξεζηκνπνηνχζε ην ςεπδψλπκν Λβνθ. Σχπσλε πξνθεξχμεηο θαη ηηο κνίξαδε ζηνπο εξγάηεο ησλ βηνκεραληψλ ηεο πεξηνρήο. Σνλ επφκελν ρξφλν ν Σξφηζθη θαη άιια δηαθφζηα κέιε ηεο νξγάλσζήο ηνπ ζπλειήθζεζαλ. Σα δπν ρξφληα ζηε θπιαθή αθνινχζεζαλ πξφζζεηα ηέζζεξα ρξφληα εμνξίαο ζηε ΢ηβεξία. ΢ην δηάζηεκα απηφ παληξεχηεθε ηελ πξψηε ζνπ γπλαίθα ηελ καξμίζηξηα θαη επαλαζηάηξηα Αιεμάλδξα ΢νθνιφθζθαγηα ( лександра Соколовская, 1872-1938;)11 θαη απέθηεζαλ δπν θφξεο ηελ Νίλα θαη ηελ Εηλάηληα. ΢ηελ εμνξία κειέηεζε θηινζνθία θαη έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. Σν 1902 ε αδειθή ηνπ ΋ιγα (Ол га Давыдовна, 1883-1941) παληξεχηεθε ηνλ Λεβ Κάκελεθ έλα απφ ηα κειινληηθά ζεκαληηθά ζηειέρε ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη απφ ηα πξψηα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Σελ ίδηα ηχρε είρε θαη ε ΋ιγα. Σελ ρξνληά απηή ν Λέσλ πιαζηνγξάθεζε έλα δηαβαηήξην κε ηνλ φλνκα πνπ είλαη γλσζηφο ζε φιν ηνλ θφζκν Λεβ Σξφηζθη θαη ηαμίδεςε ζην Λνλδίλν φπνπ γλσξίζηεθε κε ηνπο Λέληλ, Πιεράλνθ, Μάξηνθ. Άξρηζε λα γξάθεη ζηελ εθεκεξίδα Ηζθξα κε ην ςεπδψλπκν Πέξν (πέλα) θαη ζχληνκα θέξδηζε ηελ εθηίκεζε ηνπ Λέληλ, ν νπνίνο δηείδε ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ Σξφηζθη θαη ήζειε λα ηνλ πξνσζήζεη ζηα αλψηεξα θιηκάθηα ηνπ θφκκαηνο. Ο δηραζκφο ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ θφκκαηνο ζε Μπνιζεβίθνπο θαη Μελζεβίθνπο, βξήθε ηνλ Σξφηζθη λα ηάζζεηαη κε ηνπο δεχηεξνπο. Σν 1903 παληξεχηεθε ηελ δεχηεξε γπλαίθα ηνπ ηελ Ναηαιία ΢εληφβα (Натал я Седова, 1882-1962), κε ηελ νπνία απέθηεζαλ δπν γηνπο ηνλ Λένληα ΢εληφθ θαη ηνλ ΢εξγθέη ΢εληφθ. [ Ο Λεβ ΢εληφθ (Лев Л вович Седов, 1906-38) ππνζηήξημε ηνλ παηέξα ηνπ ζηελ δηακάρε ηεο εμνπζίαο κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ην 1933 εγθαηαζηάζεθε ζην Παξίζη. Δθεί νξγάλσζε ην ηξνηζθηζηηθφ θίλεκα θαη έγξαςε ην βηβιίν ηνπ Σν θόθθηλν βηβιίν ησλ Γηθώλ ηεο Μόζραο. Απέθηεζε έλα γην πνπ ηνλ νλφκαζε θαη απηφλ Λεβ. Πέζαλε κφιηο 36 ρξνλψλ θαηά ηε δηάξθεηα εγρείξεζεο ζθσιεθνεηδίηηδαο. Πνιινί θαηεγφξεζαλ ηηο 11

Ζ Αιεμάλδξα ΢νθνιόθζθαγηα αθνινύζεζε ηελ κνίξα ησλ πεξηζζόηεξσλ πξνζώπσλ πνπ ζπλδένληαλ κε ηνλ Σξόηζθη. Σν 1935 ζπλειήθζε θαη εμνξίζηεθε ζηελ ΢ηβεξία. Σελ είδαλ ηειεπηαία θνξά ζε έλα ζηξαηόπεδν θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο. Δηθάδεηαη όηη πέζαλε ή εθηειέζηεθε ην 1938

59

ζνβηεηηθέο κπζηηθέο ππεξεζίαο γηα ηνλ ζάλαηφ ηνπ, αιιά δελ έρεη απνδεηρζεί θάηη ηέηνην. Ο ΢εξγθέη ΢εληφθ ( ер ей Л вович Седов, 1908-37) ζπνχδαζε κεραληθφο θαη έγηλε θαζεγεηήο ζην Ηλζηηηνχην Σερλνινγίαο ηεο Μφζραο ζε πνιχ λεαξή ειηθία. Γελ αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή, αιιά πιήξσζε ην ακάξηεκα ηνπ λα είλαη γηνο ηνπ Σξφηζθη. Σν 1935 ζπλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε ζε πέληε ρξφληα εμνξίαο ζηε ΢ηβεξία. Ζ Νη-Κα-Βε-Νηε αλαθνίλσζε ην 1937 πσο θαηεγνξήζεθε φηη πξνζπάζεζε λα δειεηεξηάζεη εξγάηεο ελφο θνληηλνχ εξγνζηαζίνπ θαη εθηειέζηεθε κε ηνπθεθηζκφ. Ζ γπλαίθα ηνπ θαη αξθεηνί ζπγγελείο ηεο θαηαδηθάζηεθαλ ζε θπιάθηζε ή εμνξία.] Μεηά ηα γεγνλφηα ηνπ 1906 ν Σξφηζθη γχξηζε ζηε Ρσζία θαη ζπλέρηζε ηελ επαλαζηαηηθή ηνπ δξάζε. ΢πλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε θαη πάιη ζε εμνξία ζηε ΢ηβεξία. ΋κσο θαηάθεξε λα δξαπεηεχζεη θαη γηα ηα επφκελα επηά ρξφληα έδεζε ζην Λνλδίλν θαη ζηελ Βηέλλε. ΢ηελ απζηξηαθή πξσηεχνπζα άξρηζε λα ηππψλεη ηελ 15λζήκεξε εθεκεξίδα Πξάβληα (Правда = Αιήζεηα), ε νπνία απεπζπλφηαλ ζηνπο Ρψζνπο εξγάηεο θαη έγηλε δεκνθηιήο γηαηί δελ ήηαλ εληαγκέλε ζε θακηά θνκκαηηθή θξάμηα. Αξγφηεξα ε επίζεκε εθεκεξίδα ηνπ θφκκαηνο ησλ κπνιζεβίθσλ πήξε ηνλ ίδην ηίηιν, αλ θαη δελ απνηεινχζε ζπλέρεηα ηεο πξψηεο Πξάβληα .

Σξφηζθη θαη Λέληλ Μφιηο εμεξξάγε ν Μεγάινο Πφιεκνο ν Σξφηζθη έθπγε απφ ηελ Βηέλλε θαη πήγε ζην Παξίζη, ζηε ζπλέρεηα ζηε Μαδξίηε θαη ηέινο ζηε Νέα Τφξθε. Σνλ Μάην 1917, ιίγν κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 θαη ηελ αλαηξνπή ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο, ήξζε ζηελ Πεηξνχπνιε θαη εληάρζεθε ακέζσο ζην θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ. ΢ηηο 8 Οθησβξίνπ εμειέγε πξφεδξνο ηνπ ΢νβηέη ηεο Πεηξνχπνιεο θαη ηάρζεθε κε ζέξκε ππέξ ησλ απφςεσλ ηνπ Λέληλ γηα ηελ αλαηξνπή ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο θαη ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηα ΢νβηέη, αληίζεηα κε ηνλ γακπξφ ηνπ Κάκελεθ θαη ηνλ Εελφβηεθ πνπ θαηαςήθηζαλ ηηο ζέζεηο απηέο. Ο Σξφηζθη ζπλέβαιε νπζηαζηηθά ζηελ επηηπρία ηεο Οθησβξηαλήο Δπαλάζηαζεο θαη ηελ αλάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηνπο Μπνιζεβίθνπο. Γηα ηνλ ξφιν ηνπ Σξφηζθη ζηελ επαλάζηαζε ν ΢ηάιηλ ζην βηβιίν ηνπ Ζ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε πνπ γξάθηεθε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1918 αλέθεξε: «Όιε ε πξαθηηθή δνπιεηά πνπ είρε ζρέζε κε ηελ νξγάλσζε ηεο επαλάζηαζεο έγηλε ππό ηηο άκεζεο νδεγίεο ηνπ ζπληξόθνπ Σξόηζθη, πξνέδξνπ ηνπ ΢νβηέη ηεο Πεηξνύπνιεο. Μπνξεί λα εηπσζεί κε βεβαηόηεηα όηη ην Κόκκα νθείιεη πνιιά θπξίσο θαη θαηά πξώην ιόγν ζην ζύληξνθν Σξόηζθη γηα ηηο γξήγνξεο ελέξγεηέο ηνπ ζηελ θαηάιεςε ηνπ νπινζηαζίνπ, θαζώο θαη γηα ηνλ απνηειεζκαηηθό ηξόπν πνπ νξγάλσζε ηελ δνπιεηά ηεο ΢ηξαηησηηθήο Δπαλαζηαηηθήο Δπηηξνπήο». Ζ ζπγθεθξηκέλε παξάγξαθνο ππήξρε ζηελ έθδνζε απηνχ ηνπ βηβιίνπ ηνπ ΢ηάιηλ φηαλ εθδφζεθε ην 1934 αιιά απαιείθζεθε ηειείσο ζηελ επαλέθδνζή ηνπ ην 1949.

60

΢ηελ πξψηε θπβέξλεζε ησλ Μπνιζεβίθσλ ν Σξφηζθη νξίζηεθε θνκηζάξηνο ησλ Δμσηεξηθψλ θαη απφ ηελ ζέζε απηή ππέγξαςε κε ηνπο Γεξκαλνχο ηελ ζπλζήθε ηνπ Μπξεζη-Ληηφθζθ κε ηελ νπνία ζπκθσλήζεθε ε παχζε ησλ ερζξνπξαμηψλ, κε δπζκελείο φκσο γηα ηελ Ρσζία, ε νπνία έραλε ηελ Φηλιαλδία, ηελ Πνισλία, ηηο Βαιηηθέο ρψξεο θαη άιια ηκήκαηα ησλ απηνθξαηνξίαο. Μεηά ηελ ππνγξαθή απηήο ηεο ζπλζήθεο ν Σξφηζθη αλέιαβε θνκηζάξηνο Πνιέκνπ. Απφ ηελ ζέζε απηή θαηάθεξε λα νξγαλψζεη ηα αζχληαρηα επαλαζηαηηθά απνζπάζκαηα ζε αμηφκαρν θαη πεηζαξρηθφ ζηξαηφ, ηνλ δηάζεκν Κόθθηλν ΢ηξαηό. Βνήζεζαλ ζε απηφ θαη ιίγνη αμησκαηηθνί ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ πνπ πξνζρψξεζαλ ζηνπο Μπνιζεβίθνπο κε επηθαλέζηεξν ηνλ Μηραήι Σνπραζέθζθη. Ο ζηξαηφο απηφο θαηάθεξε λα απνθξνχζεη κε επηηπρία φιεο ηηο επηζέζεηο ησλ αληηπάισλ ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο. Βαξχλεηαη φκσο κε ηελ άγξηα θαηαζηνιή ηεο ζνζηαιηζηηθήο επαλαζηαηηθήο εμέγεξζεο ηεο Κξνλζηάλδεο. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ, ν Σξφηζθη ήξζε ζε επζεία αληηπαξάζεζε κε ηνλ άιιν δηεθδηθεηή ηεο θνκκαηηθήο εγεζίαο ηνλ Ησζήθ ΢ηάιηλ, κε ηνλ νπνίν ζπληάρζεθαλ θαη εγεηηθά ζηειέρε ησλ Μπνιζεβίθσλ ν γακπξφο ηνπ Σξφηζθη ν Κάκελεθ θαη ν Εελφβηεθ. Ζ θαζνδηθή πνξεία ηνπ Σξφηζθη κεηά ηελ επηθξάηεζε ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ ηιηγγηψδεο: Σν 1924 ην θφκκα θαηαδίθαζε ηελ πνιηηηθή ηνπ, αθνινχζεζε ε θαηαδίθε ηνπ απφ ηελ Κνκκνπληζηηθή Γηεζλή, ην ‘25 απνκαθξχλζεθε απφ ην ππνπξγείν, ην ‘26 εμέπεζε απφ ηελ θνκκαηηθή εγεζία, ην ‘27 δηαγξάθηεθε απφ ην θφκκα, ην ‘28 εθηνπίζηεθε ζην Σνπξθεζηάλ θαη ην ‘29 εθδηψρζεθε απφ ηε Ρσζία σο ερζξόο ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο

Ο Σξφηζθη θνκηζάξηνο Πνιέκνπ Απφ ην 1929 σο ην 1933 παξέκεηλε ζην λεζί Πξίγθεπνο ηεο Σνπξθίαο, απφ φπνπ θαη ίδξπζε ηελ ηξνηζθηζηηθή Σεηάξηε Γηεζλή, κε ηελ νπνία ζπληάρζεθαλ νη πεξηζζφηεξεο αξηζηεξέο πηέξπγεο ησλ επξσπατθψλ θνκκνπληζηηθψλ θνκκάησλ. Σν 1933 πήγε ζηε Γαιιία θαη κεηά δπν ρξφληα ζηε Ννξβεγία. Απφ εθεί απειάζεθε κεηά απφ πίεζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη έδεζε ζηελ Πφιε ηνπ Μεμηθνχ. ΢ην Μεμηθφ θηινμελήζεθε αξρηθά ζην ζπίηη ηνπ δηάζεκνπ δσγξάθνπ Νηηέγθν Ρηβέξα (Diego Rivera, 18861957) θαη ηεο ζπδχγνπ ηνπ επίζεο ζπνπδαίαο δσγξάθνπ Φξίληαο Κάιν (Frida Kahlo, 1907-54) κε ηελ νπνία ν Ρψζνο επαλαζηάηεο ιέγεηαη φηη είρε ζχληνκν εξσηηθφ δεζκφ. ΢ην κεηαμχ ζηελ παηξίδα είρε αξρίζεη ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε κε καδηθέο ζεακαηηθέο δίθεο, ηαπεηλσηηθέο «νκνινγίεο» θαη εθηειέζεηο δεθάδσλ κειψλ ηεο παιηάο θξνπξάο» ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ άιισλ «ερζξψλ ηεο επαλάζηαζεο». Γηθάζηεθε θαη ν Σξφηζθη (εξήκελ θπζηθά) ελαληίνλ ηνπ νπνίνπ νη θαηεγνξίεο μεθηλνχζαλ απφ «ζπλνκσζία θαηά ηεο δσήο ηνπ ΢ηάιηλ» θαη έθζαλαλ σο ηηο «επαθέο κε μέλεο κπζηηθέο ππεξεζίεο», «πξνδνζία» θιπ.

61

Ο Σξφηζθη ζην Μεμηθφ εξγαδφηαλ ζθιεξά θαη έγξαθε ζπλερψο θείκελα πξαγκαηείεο θαη επηζηνιέο, έρνληαο ηελ βνήζεηα ηεο γπλαίθαο ηνπ Ναηαιίαο θαη έκπηζησλ γξακκαηέσλ κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη κηα λεαξή Ακεξηθαλίδα, θαλαηηθή νπαδφο ηνπ Σξφηζθη ε ΢χιβηα Αγγέινθ (Sylvia Ageloff). Ζ θνπέια απηή είρε ήδε δερζεί ηηο εξσηηθέο πξνηάζεηο ελφο Ηζπαλνχ θνκκνπληζηή θαη αγσληζηή ηνπ Ηζπαληθνχ εκθπιίνπ πνιέκνπ, ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ. Ο Ρακφλ, πξάθηνξαο ηεο ζνβηεηηθήο κπζηηθήο αζηπλνκίαο Νη-Κα-Βε-Νηε, θαη εθπαηδεπκέλνο απφ ηνπο Ρψζνπο είρε αλαιάβεη ην θαζήθνλ ηεο εμφλησζεο ηνπ πην κηζεηνχ αλζξψπνπ γηα ηνπο θνκκνπληζηέο ηεο επνρήο εθείλεο – ηνπ Λεβ Σξφηζθη. Γηα λα πεηχρεη ην ζθνπφ ηνπ θαη λα θηάζεη ζηνλ Σξφηζθη πιεζίαζε θαη θιέξηαξε θνξηηθά ηελ ΢χιβηα. Πξνθαζίζηεθε φηη θάπνηεο επαγγεικαηηθέο ππνρξεψζεηο ηνλ θαινχζαλ ζην Μεμηθφ θαη εκθαλίζηεθαλ εθεί σο παληξεκέλν δεπγάξη Σνλ Μάην ηνπ ’40, έγηλε κηα απνηπρεκέλε απφπεηξα εμφλησζεο ηεο Σξφηζθη ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ κέιε ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηνπ Μεμηθνχ φπσο ν ηνηρνγξάθνο Γαβίδ ΢ηθνπέηξνο θαη πηζαλψο ν Υηιηαλφο πνηεηήο Πάκπιν Νεξνχδα. Μεηά απφ απηή ηελ απφπεηξα ην ζπίηη ηνπ Σξφηζθη είρε κεηαβιεζεί ζε πξαγκαηηθφ θξνχξην.

Σνηρνγξαθία ηνπ Ρηβέξα κε ηνλ Σξφηζθη λα θξαηά ηελ ζεκαία ηεο 4εο Γηεζλνχο Ο Μεξθαληέξ αθνχ θέξδηζε ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ Σξφηζθη, ηειηθά πέηπρε λα ηνλ δνινθνλήζεη ρηππψληαο ηνλ κε κηα νξεηβαηηθή ζθαπάλε. Ζ δνινθνλία ηνπ Σξφηζθη ζεσξείηαη έλα απφ ηα πην εηδερζή εγθιήκαηα ηνπ ΢ηάιηλ. Ο δνινθφλνο ηνπ, αθνχ εμέηηζε ηελ εηθνζαεηή πνηλή ηνπ ζην Μεμηθφ θαηέθπγε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε πνπ ηνλ παξαζεκνθφξεζε ην 1961. Ο Σξφηζθη είλαη έλαο απφ ηνπο πην ακθηιεγφκελνπο πνιηηηθνχο άλδξεο ηεο ηζηνξίαο. Γηψρηεθε θαη θαηαγγέιζεθε απφ ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ, αιιά θαη θαηεγνξήζεθε δξηκχηαηα απφ ηνπο αληηπάινπο ηνπ, είηε ήηαλ θνκκνπληζηέο ή φρη. Οη νπαδνί ηνπ φκσο ηνλ ιάηξεςαλ ζαλ επαλαζηάηε, ήξσα θαη ‘κάξηπξα’ θαη ε Σεηάξηε Γηεζλήο θαηάθεξε λα επηβηψζεη θαη λα ππάξρνπλ ηκήκαηά ηεο αθφκα θαη ζήκεξα ζε θάζε γσληά ηνπ θφζκνπ. ΢ηα κεηνλεθηήκαηα ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θαηαγξάθεηαη ην άινγν πείζκα θαη ε επηκνλή λα αξλείηαη ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ηελ απνδνρή ηεο ήηηαο. ΢πγθξηλφκελνο κε ηνλ ΢ηάιηλ, ν Σξφηζθη ήηαλ εχζηξνθνο θαη ηθαλφο ζεσξεηηθφο, ζπνπδαίνο ξήηνξαο, αιιά εξηζηηθφο θαη ηζρπξνγλψκσλ. Αληίζεηα ν ΢ηάιηλ ήηαλ ηαιαληνχρνο εθιατθεπηήο, ήμεξε λα ειίζζεηαη θαη λα ρηππάεη ηνλ αληίπαιφ ηνπ ηελ θαηάιιειε ζηηγκή. Δπίζεο ν ΢ηάιηλ ήηαλ γλήζηνο Μπνιζεβίθνο επαλαζηάηεο, ιηηνδίαηηνο θαη αζθεηηθφο θαη ήμεξε λα δεκηνπξγεί ζπκκαρίεο κε ηνπο θαηάιιεινπο αλζξψπνπο. ΋ηαλ φκσο πεηχραηλε ηνλ ζθνπφ ηνπ δελ δίζηαδε λα παξακεξίζεη ηνπο σο ηφηε ζπκκάρνπο θαη ζπληξφθνπο ηνπ. Οη πξνζπάζεηεο θαη εηζεγήζεηο ηνπ Σξφηζθη ζηηο ζπλεδξηάζεηο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ θαη ζηα ΢πλέδξηα ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ

62

Κφκκαηνο, έπεθηαλ πάληα ζην θελφ γηαηί απηνί πνπ ηηο ςήθηδαλ ήηαλ κεηνςεθία θαη ζπρλά ηζρλή κεηνςεθία. ΢ην 13ν ζπλέδξην ηνπ ΚΚ ηεο Δ΢΢Γ (1924) νη ζέζεηο ηνπ κεηνςήθεζαλ θαη ζε επφκελεο ζπλεδξηάζεηο θαη θνκκαηηθέο ζπλδηαζθέςεηο βξέζεθε απνκνλσκέλνο. ΢ην 14ν ΢πλέδξην (1925) απφ ηα 750.000 κέιε ηνπ θφκκαηνο κφλν ηα 8.000 ππνζηήξημαλ ηηο ζέζεηο ηνπ Σξφηζθη. ΢ηελ Μφζρα κφιηο ην 0,14% θαη ζην Λέληλγθξαλη ην 0,9% ηάρζεθαλ κε ηηο απφςεηο ηνπ. ΋κσο απηφο επέκελε λα ππνζθάπηεη ην θχξνο ηνπ ΢ηάιηλ.

Ο Ρακφλ Μεξθαληέξ ΋ηαλ πηα εθδηψρηεθε απφ ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, δεκηνχξγεζε κηα λέα Κνκκνπληζηή Γηεζλή ηελ Σεηάξηε, ε νπνία ήηαλ αληίπαινο ηεο Σξίηεο Γηεζλνχο θαη δελ έπαπε λα δηάθεηηαη ερζξηθά ηφζν πξνο ηελ Δ΢΢Γ φζν θαη πξνο ηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ. Δίλαη βέβαην φηη θαηά ηα ρξφληα ηεο εμνξίαο ηνπ δελ έπαςε λα ζπλσκνηεί θαηά ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο θαη πνιινί απφ απηνχο πνπ εθηειέζηεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, είραλ ζπλεξγαζία κε ηνλ ίδην ηνλ Σξφηζθη ή κε αλζξψπνπο ηνπ. Απηφο ήηαλ έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ ν Σξφηζθη ήηαλ αληηπαζήο ζε φινπο ζρεδφλ ηνπο θνκκνπληζηέο, πνπ ηνλ ζεσξνχζαλ πξνδφηε ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο.

Ο Σξφηζθη είλαη λεθξφο Φπζηθά ν ηξφπνο πνπ αληηκεηψπηζε ηνλ αληίπαιφ ηνπ ν ΢ηάιηλ ήηαλ πεξηζζφηεξν απφ ερζξηθφο θαη έθηαζε ζε ζεκείν λα εμνινζξεχζεη φια ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ Σξφηζθη πνπ βξίζθνληαλ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε. Σν ίδην έθαλε θαη γηα ηνπο θίινπο ηνπ. Οη ζπλερείο πξνζπάζεηεο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ε ηειηθή επίηεπμε ηεο θπζηθήο εμφλησζεο ηνπ κηζεηνχ ηνπ αληηπάινπ, ήηαλ μεθάζαξα εγθιεκαηηθέο πξάμεηο. Ο Σξφηζθη ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο. Μεξηθά απφ ηα έξγα ηνπ: Ηζηνξία ηεο Ρσζηθήο Δπαλάζηαζεο, Λνγνηερλία θαη Δπαλάζηαζε, Σξνκνθξαηία θαη Κνκκνπληζκόο, Ο Λέληλ, Ζκεξνιόγην ηεο εμνξίαο, Σα καζήκαηα ηνπ Οθηώβξε, Θεξκηληόξ θαη αληηζεκηηηζκόο, Ζ πξνδνκέλε επαλάζηαζε θαη άιια.

63

03. Βαζηθά δηαηάγκαηα θαη λόκνη Μεηά ην ζάλαην ηνπ Λέληλ ηα ελία ηεο δηαθπβέξλεζεο ηνπ θφκκαηνο – θαη θαη’ επέθηαζε ηεο ρψξαο – αλέιαβαλ ηα πην πξνβεβιεκέλα ζηειέρε δειαδή ν ΢ηάιηλ, ν Εελφβηεθ, ν Μπνπράξηλ, ν Κάκελεθ θαη ν Σξφηζθη. Ο πξψηνο ζηφρνο ηνπ ΢ηάιηλ γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο θνξπθήο ήηαλ ν Σξφηζθη, ν πηζαλφηεξνο δηεθδηθεηήο ηεο εγεζίαο ηνπ θφκκαηνο. Γηα ηνλ ζθνπφ απηφ ζπκκάρεζε κε ηνπο Κάκελεθ θαη Εελφβηεθ. Έηζη επηηεχρζεθε ε θαηαδίθε ηεο πνιηηηθήο ηνπ Σξφηζθη απφ ηελ Κνκκνπληζηηθή Γηεζλή. ΢χληνκα, νη Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ άιιαμαλ ζχκκαρν θαη ππνζηήξημαλ ηνλ θνκηζάξην Πνιέκνπ Σξφηζθη, ηνλ νπνίν κάιηζηα παξφηξπλαλ λα πξαγκαηνπνηήζεη ζηξαηησηηθφ πξαμηθφπεκα, πξάγκα πνπ απηφο απέξξηςε. Αληίζεηα ν ΢ηάιηλ πέηπρε ηελ απνπνκπή ηνπ Σξφηζθη απφ ην θνκηζαξηάην, ηελ δηαγξαθή ηνπ απφ ην θφκκα θαη ηειηθά ηελ απέιαζή ηνπ απφ ηελ ρψξα Μεηά θαη ηελ απνπνκπή ηνπ Σξφηζθη, ν ΢ηάιηλ ζηξάθεθε θαηά ησλ ππφινηπσλ εζσθνκκαηηθψλ ηνπ αληηπάισλ, Ράληεθ, Εελφβηεθ, Κάκελεθ, Μπνπράξηλ θαη άιισλ. ΋ηαλ ν ΢ηάιηλ απνθάζηζε ηελ εγθαηάιεηςε ηεο ΝΔΠ, ηελ θνιεθηηβνπνίεζε ησλ αγξνηψλ θαη ηελ άκεζε εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο, ν Μπνπράξηλ ήηαλ αληίζεηνο, αιιά εθείλν πνπ πέηπρε ήηαλ λα ηεζεί ζε δπζκέλεηα θαη λα απνκαθξπλζεί γηα ιίγν θαηξφ απφ ην θφκκα. Ο ΢ηάιηλ θπξίαξρνο ηνπ θφκκαηνο Έηζη ν ΢ηάιηλ παξέκεηλε ζηελ θνξπθή ηεο θνκκαηηθήο θαη θξαηηθήο ηεξαξρίαο θαη εδξαίσζε ηελ ζέζε ηνπ σο ν απφιπηνο θπξίαξρνο φρη κφλν ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, αιιά θαη ζην παγθφζκην θνκκνπληζηηθφ θίλεκα θαη σο ν απζεληηθφο εθθξαζηήο ηνπ «καξμηζκνχ – ιεληληζκνχ». Αιιά απηφ δελ ηνλ ηθαλνπνηνχζε απφιπηα, νχηε ηνπ έδηλε ηελ βεβαηφηεηα φηη θάπνηνο ή θάπνηνη απφ ηα ηζρπξά θνκκαηηθά ζηειέρε, ηδίσο απφ ηα ζθιεξνηξάρεια κέιε ηεο παιηάο θξνπξάο ησλ Μπνιζεβίθσλ, δελ ζα επηρεηξνχζε λα ηνλ ακθηζβεηήζεη ή αθφκα θαη λα επηδηψμεη ηελ αλαηξνπή ηνπ. Πξηλ πξνρσξήζνπκε ζηελ πεξαηηέξσ εμηζηφξεζε ησλ γεγνλφησλ θαη θηάζνπκε ζηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ζα πξέπεη λα δνχκε θάπνηα ζεκαληηθά γεγνλφηα, δηαηαγέο, δηαηάγκαηα, λφκνπο θαη γεληθά έλα κέξνο ηνπ λνκηθνχ πιαηζίνπ πνπ ζηεξίρζεθαλ νη δησθηηθέο αξρέο θαη νη εηζαγγειείο γηα λα ζεκειηψζνπλ ηηο θαηεγνξίεο, ηηο δίθεο θαη ηηο θαηαδίθεο.

64

Ο Νηθνιάη Μπνπράξηλ ( икол й в нович ух рин, 1888-1938) Ο Νηθνιάη Μπνπράξηλ ππήξμε έλα απφ ηα επηθαλέζηεξα ζηειέρε ησλ Μπνιζεβίθσλ επαλαζηαηψλ θαη πνιηηηθψλ. Γελλήζεθε ζηελ Μφζρα απφ γνλείο εθπαηδεπηηθνχο. Ζ πνιηηηθή ηνπ δσή μεθίλεζε φηαλ καδί κε ηνλ παηδηθφ ηνπ θίιν (θαη αξγφηεξα δηάζεκν ζπγγξαθέα θαη δεκνζηνγξάθν) Ζιία Έξελκπνπξγθ ζπκκεηείραλ σο θνηηεηέο ζηελ εξγαηηθή εμέγεξζε ηνπ 1905. Σνλ επφκελν θηφιαο ρξφλν ν Νηθνιάη έγηλε κέινο ηεο πηέξπγαο ησλ Μπνιζεβίθσλ ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη ζηα είθνζη ρξφληα ηνπ ήηαλ κέινο ηεο επηηξνπήο Μφζραο ηνπ θφκκαηνο. ΢ηελ επηηξνπή απηή είραλ θαηαθέξεη λα παξεηζθξήζνπλ άλδξεο ηεο ηζαξηθήο ππεξεζίαο αζθαιείαο Ορξάλα θαη ζχληνκα ν Μπνπράξηλ ζπλειήθζε, θπιαθίζηεθε γηα ιίγνπο κήλεο θαη ζηε ζπλέρεηα εμνξίζηεθε. Καηάθεξε λα δξαπεηεχζεη θαη λα θαηαθχγεη ζην Αλφβεξν θαη ζηελ Κξαθνβία, φπνπ γλσξίζηεθε κε ηνλ Λέληλ. Δλψ βξηζθφηαλ ζην εμσηεξηθφ ζπλέρηζε λα κειεηά θαη λα γξάθεη πνιηηηθά θαη νηθνλνκηθά βηβιία θαη έγηλε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο καξμηζηέο ζεσξεηηθνχο ησλ πξψησλ δεθαεηηψλ ηνπ 20νχ αηψλα. ΢ηελ Βηέλλε γλσξίζηεθε κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνλ βνήζεζε ζηελ ζπγγξαθή ελφο βηβιίνπ ηνπ. Αξγφηεξα (1916) ζηελ Νέα Τφξθε ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Σξφηζθη θαη ηελ Αιεμάλδξα Κνιινληάη ζηελ έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο Νφβη Μηξ (Но́вый и́р= Νένο Κφζκνο). Μεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 ήξζε ζηελ Μφζρα θαη εμειέγε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. ΋ηαλ επηθξάηεζε ε Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε, αλέιαβε ηελ έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο Πξάβληα. Σν 1929 έγηλε κέινο ηεο εθηειεζηηθήο επηηξνπήο ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο. Αλ θαη αλήθε ζηελ αξηζηεξή πηέξπγα ησλ Μπνιζεβίθσλ, ππνζηήξημε ζζελαξά ηε Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή (ΝΔΠ) ηνπ Λέληλ, κε ηελ νπνία επεηξάπε ε αηνκηθή ηδηνθηεζία θαη ε θαπηηαιηζηηθή πξαθηηθή ζηελ γεσξγία, ην ιηαληθφ εκπφξην θαη ηελ βηνηερλία. Σα ζεακαηηθά απνηειέζκαηα ηεο ΝΔΠ δηθαίσζαλ ηνπο ππνζηεξηθηέο ηεο. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ, ν Μπνπράξηλ ππνζηήξημε ηνλ ΢ηάιηλ ζηελ δηακάρε ηνπ γηα ηελ εμνπζία κε ηνπο Σξφηζθη, Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ. Τπνζηήξημε επίζεο ηελ άπνςε ηνπ ΢ηάιηλ γηα «Σνλ ΢νζηαιηζκό ζε κηα κόλν ρώξα». Σν 1926 ζπκκάρεζε κε ηνλ ΢ηάιηλ ζηελ απνπνκπή ησλ Κάκελεθ θαη Εελφβηεθ απφ ηελ εγεηηθή νκάδα ηνπ θφκκαηνο. Σελ ηξηεηία 1926-29 ήηαλ πξφεδξνο ηεο Κνκηληέξλ. Σν 1929 πξνζπάζεζε λα θεξδίζεη ηελ ππνζηήξημε ησλ κέρξη ηφηε αληηπάισλ ηνπ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ, αιιά ζηηο ζπλνκηιίεο πνπ είρε κε ηνλ ηειεπηαίν ραξαθηήξηδε ηνλ ΢ηάιηλ «Σδέλγθηο Υαλ», πξάγκα πνπ έγηλε γλσζηφ κε απνηέιεζκα ν Μπνπράξηλ λα απνκαθξπλζεί απφ ηελ Κνκηληέξλ, απφ ην Πνιηηηθφ Γξαθείν ηνπ θφκκαηνο θαη απφ ηελ δηεχζπλζε ηεο Πξάβληα. Τπνρξεψζεθε λα δειψζεη κεηάλνηα θαη έγξαςε

65

γξάκκαηα ζηνλ ΢ηάιηλ εθιηπαξψληαο ηελ ζπγλψκε ηνπ, αιιά ν εγέηεο ηνπ θφκκαηνο ήμεξε φηη ν Μπνπράξηλ δελ ήηαλ εηιηθξηλήο. Αξγφηεξα απνθαηαζηάζεθε κεξηθψο θαη γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ηνπνζεηήζεθε εθδφηεο ηεο Ηδβέζηηα (Известия) θαη ζπκκεηείρε θαη ζηελ επηηξνπή ζχληαμεο ηνπ ΢πληάγκαηνο ηνπ 1936. Ο ΢ηάιηλ έδεημε φηη είρε μεράζεη ην παξειζφλ, κάιηζηα ζε κηα δεμίσζε έθαλε πξφπνζε ιέγνληαο: Αο πηνύκε ζηελ πγεηά ηνπ Νηθνιάη Ηβάλνβηηο Μπνπράξηλ. Όινη καο αγαπάκε ηνλ Μπνπράξηζηθ. Όπνηνο δελ μερλά ηα πεξαζκέλα, λα ηνπ βγεη ην κάηη. ΋κσο ε δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ζηάζεθε ε αθνξκή γηα ην μεθίλεκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Ζ Οκάδα ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ είρε ήδε θαηαδηθαζηεί θαη εθηειεζηεί φηαλ ν Μπνπράξηλ εμνκνινγήζεθε ζηνλ θίιν ηνπ Έξελκπνπξγθ πσο έλησζε φηη είρε έξζεη ε ζεηξά ηνπ. Πξάγκαηη ηνλ Φεβξνπάξην 1937 ζπλειήθζε καδί κε ηνλ Ρίθνθ θαη άιινπο 19 κε ηηο θαηεγνξίεο ηεο ζπλνκσζίαο γηα ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο, ηεο δνινθνλίαο ηνπ ζπγγξαθέα Μαμίκ Γθφξθη, ηεο πξφζεζεο δνινθνλίαο ηνπ ΢ηάιηλ, ηνπ ζρεδίνπ δηακειηζκνχ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θιπ. ΢ηηο αλαθξίζεηο πηέζηεθε λα «νκνινγήζεη» θαη ην έθαλε κφλν φηαλ απεηιήζεθε ε δσή ηεο λεαξήο γπλαίθαο ηνπ θαη ηνπ γηνπ ηνπο. ΋ληαο ζηε θπιαθή έγξαςε αξθεηέο επηζηνιέο ζηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ γεκάηεο ζπγθίλεζε θαη πάζνο ζηηο νπνίεο ηνλ δηαβεβαίσλε γηα ηελ πίζηε ζην θφκκα θαη ζηνλ ίδην πξνζσπηθά. Δπίζεο έγξαςε έλα απηνβηνγξαθηθφ κπζηζηφξεκα, κηα θηινζνθηθή πξαγκαηεία θαη κηα πνηεηηθή ζπιινγή. ΋ια απηά βξέζεθαλ ζην αξρείν ηνπ ΢ηάιηλ θαη δεκνζηεχηεθαλ ηελ δεθαεηία ηνπ 1990.

Ο Μπνπράξηλ ήηαλ θαιφο ζθηηζνγξάθνο. Δδψ έλα ζθίηζν ηνπ ΢ηάιηλ ΢ηε δίθε ελ ηέιεη νκνιφγεζε φηη ήηαλ έλαο «θαχινο θαζίζηαο» πνπ εξγαδφηαλ γηα ηελ επαλαθνξά ηνπ θαπηηαιηζκνχ ζηε ρψξα. Ζ δίθε ηνπ Μπνπράξηλ μεζήθσζε πνιινχο αξηζηεξνχο δηαλννχκελνπο ηεο Δπξψπεο ζηνπο νπνίνπο ήηαλ πνιχ δεκνθηιήο. Μεηαμχ απηψλ ν λνκπειίζηαο Γάιινο ζπγγξαθέαο Ρνκαίλ Ρνιάλ, ν Αληξέ Μαιξψ θαη ν Άξζνπξ Καίζιεξ. ΋ινη νη θαηεγνξνχκελνη (εθηφο απφ ηξεηο πνπ θαηαδηθάζηεθαλ ζε πνιπεηείο θπιαθίζεηο) θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθαλ ηελ επνκέλε. Λίγν πξηλ ηελ εθηέιεζή ηνπ ν Μπνπράξηλ έγξαςε έλα ηειεπηαίν ζεκείσκα ζηνλ ΢ηάιηλ: Κόκπα12, γηαηί είλαη αλαγθαίνο γηα ζέλα ν ζάλαηόο κνπ;. Καη απηφ ην ζεκείσκα βξέζεθε ζηα αξρεία ηνπ ΢ηάιηλ. Παξά ηηο ππνζρέζεηο ησλ αλαθξηηψλ, ε λεαξή γπλαίθα ηνπ Μπνπράξηλ θαηαδηθάζηεθε ζε νθηψ ρξφληα θαηαλαγθαζηηθά έξγα.

12

Κόκπα (Ко а) ήηαλ ην ςεπδώλπκν ηνπ επαλαζηαηηθό ςεπδώλπκν ΢ηάιηλ. Ζ επίθιεζε ηνπ Μπνπράξηλ κε απηό ην όλνκα δείρλεη ηελ νηθεηόηεηα πνπ είραλ νη δπν παιηνί Μπνιζεβίθνη

66

03.01. Ζ ίδξπζε ηεο Σζε-Κα: Δίδακε ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο ηα ζρεηηθά κε ηελ ίδξπζε ηεο θνβεξήο κπζηηθήο ππεξεζίαο αζθαιείαο ηεο Σζε-Κα ηελ νπνία δηνηθνχζε κηα ηξηαλδξία ή ηξφηθα (тройка) κε επηθεθαιήο ηνλ Φέιημ Σδεξδίλζθη θαη κέιε ηεο ηνλ Λεηνλφ Μπνιζεβίθν Γηάθνβ Πέηεξο13 θαη ηνλ ζνζηαιεπαλαζηάηε Β. Αιεμάληξνβηηο. Ζ Σζε-Κα θαη νη δηάδνρεο ΟΓθε-Πε-Οπ, Νη-Κα-Βε-Νηε θαη Κα-Γθε-Μπε ήηαλ ν ζηδεξνχο βξαρίνλαο ηνπ θφκκαηνο πνπ πξαγκαηνπνηνχζε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο «βξψκηθεο δνπιεηάο» ησλ ζπιιήςεσλ, θπιαθίζεσλ, βαζαληζκψλ, ηεο απφζπαζεο νκνινγηψλ θαη ηεο εθηέιεζεο ζαλαηηθψλ απνθάζεσλ πνπ εμέδηδαλ ζσξεδφλ ηα δηθαζηήξηα ηεο ηξηεηίαο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο κε θνξχθσζε ηελ πεξίνδν 1937-39. Σν ζήκα ησλ ζνβηεηηθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ

13.02. Ζ δηαηαγή ηνπ Λέληλ γηα εθηειέζεηο: Σν θαινθαίξη ηνπ 1918, εμ αηηίαο ηνπ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ, νη κεγάιεο πφιεηο, φπσο ε Μφζρα θαη ε Πεηξνχπνιε είραλ απνθνπεί απφ ηηο πεγέο αλεθνδηαζκνχ ζηηεξψλ θαη άιισλ ηξνθίκσλ ηελ Οπθξαλία, ηνλ Καχθαζνο θαη ηελ αλαηνιηθή Ρσζία. ΋κσο αθφκα θαη αγξφηεο ησλ ζρεηηθά θνληηλψλ κε ηηο κεγάιεο πφιεηο πεξηνρψλ, αξλνχληαλ λα παξαδψζνπλ ηε ζνδεηά ηνπο, νξγηζκέλνη απφ ηελ θαηαπηεζηηθή πνιηηηθή ησλ Μπνιζεβίθσλ πνπ ηνπο επέβαιε λα πνπιήζνπλ ηελ παξαγσγή ηνπο ζηηο ηηκέο πνπ φξηδε ην θξάηνο θαη πνπ νη αγξφηεο ηηο ζεσξνχζαλ εμεπηειηζηηθέο. Έηζη εθαηνκκχξηα πνιίηεο αληηκεηψπηδαλ θπξηνιεθηηθά ην θάζκα ηεο πείλαο θαη – ην ζεκαληηθφηεξν δελ δηαθαηλφηαλ δηέμνδνο. Ζ πιεζηέζηεξε ζηηνπαξαγσγηθή πεξηνρή ήηαλ ε επαξρία Πέλδα. Αιιά νη αγξφηεο κηαο πεξηνρήο ηεο Πέλδα μεζεθψζεθαλ θαη αξλήζεθαλ λα παξαδψζνπλ ζηηεξά. Ο μεζεθσκφο έγηλε εμέγεξζε θαη απηή ε εμέγεξζε εμαπιψζεθε ζαλ ππξθαγηά ζηηο γεηηνληθέο πεξηνρέο. Ο πξφεδξνο ηνπ ηνπηθνχ ΢νβηέη Βαζίιε Κνπξάγηεθ (Василий ураев) ήηαλ αληίζεηνο ζηε επηβνιή ηνπ λφκνπ κε ηε ρξήζε έλνπιεο βίαο θαη πξνηηκνχζε ηελ ρξήζε ηεο πξνπαγάλδαο θαη ηεο 13

Ο Γηάθνβ Πέηεξο ( ков етерс) είρε ζεκαληηθή δξαζηεξηόηεηα θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ. Δθηειέζηεθε θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ηνλ Απξίιην ηνπ 1938. Απνθαηαζηάζεθε κεηαζαλάηηα ην 1956

67

πεηζνχο. Αληίζεηα ε επηθεθαιήο ηεο θνκκαηηθήο επηηξνπήο ηεο Πέλδα Δπγελία Μπνο (Євгенія Бош) επέκελε ζηελ άκεζε ρξήζε ζηξαηησηηθήο βίαο θαη ζηελ αλάγθε καδηθψλ εθηειέζεσλ γηα λα ππνρξεσζνχλ νη αγξφηεο λα παξαδψζνπλ ηα ηξφθηκα. Πξάγκαηη επελέβε ν ζηξαηφο θαη ζπλέηξηςε ηελ αληαξζία, αιιά ε θαηάζηαζε ζηελ επξχηεξε πεξηνρή παξέκελε ηεηακέλε θαη ηα ηνπηθά ζηειέρε ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηθνχ Κφκκαηνο ππνδαχιηζαλ επαλαζηαηηθέο θηλεηνπνηήζεηο ζηελ πφιε Κέκπαξ. ΢ηηο 11 Απγνχζηνπ ν Λέληλ έζηεηιε έλα ηειεγξάθεκα ζηνλ Κνπξάγηεθ, ζηελ Δπγελία Μπνο θαη ζηνλ ηνπηθφ ππεχζπλν ζπγθέληξσζεο ηξνθίκσλ Αιεμάληεξ Μίλθηλ (Александр инкин). Σν θείκελν ηνπ ηειεγξαθήκαηνο απηνχ είλαη ην παξαθάησ: Ζ πξψηε ζειίδα ηνπ ηειεγξαθήκαηνο ΢ύληξνθνη, Ζ αληαξζία ησλ θνπιάθσλ14 ζε πέληε πεξηνρέο ηεο πεξηθέξεηάο ζαο πξέπεη λα παηαρζεί αλειέεηα. Σν απαηηεί ην ζπλνιηθό ζπκθέξνλ ηεο επαλάζηαζεο κηαο θαη ε ηειεπηαία απνθαζηζηηθή κάρε θαηά ησλ θνπιάθσλ βξίζθεηαη ζε εμέιημε παληνύ. Θα πξέπεη λα επηδεηρζεί παξαδεηγκαηηθή ηηκσξία ηνπο κε ηηο αθόινπζεο ελέξγεηεο:  Να θξεκάζεηε (βεβαησζείηε όηη νη απαγρνληζκνί ζα ιάβνπλ ρώξα ζε δεκόζηα κέξε) όρη ιηγόηεξνπο από εθαηό γλσζηνύο γαηνθηήκνλεο, πινύζηνπο θαη θάπνηνπο από απηνύο πνπ ξνπθάλε ην αίκα ηνπ ιανύ.  Να δεκνζηεύζεηε ηα νλόκαηά ηνπο  Να θαηάζρεηε όια ηα απνζέκαηα ζηηεξώλ πνπ δηαζέηνπλ  Να θάλεηε ηα παξαπάλσ κε ηέηνην ηξόπν πνπ ν ιαόο ζε αθηίλα εθαηνληάδσλ ρηιηνκέηξσλ λα ηαξαθνπλεζεί, λα δεη, λα γλσξίζεη θαη λα θσλάμεη: «Οη αηκαηνηνξνπθήρηξεο θνπιάθνη πξέπεη λα ζηξαγγαιηζζνύλ κέρξη ζαλάηνπ». Γηθόο ζαο, Λέληλ (βξείηε κεξηθνύο πξαγκαηηθά ζθιεξνηξάρεινπο άληξεο γηα ηε δνπιεηά)

14

Κνπιάθνη (από ηελ ξσζηθή ιέμε кулак = γξνζηά, ππγκή) απνθαινύληαλ ζηελ Ρσζία νη ζρεηηθά εύπνξνη αγξόηεο. Αξγόηεξα επί ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ε ιέμε θνπιάθνο είρε ηαπηηζηεί κε ηνλ αληηδξαζηηθό εύπνξν γαηνθηήκνλα πνπ πινύηηδε από ηελ δνπιεηά ησλ θησρώλ αγξνηώλ

68

13.03. Σν άξζξν 58 ηνπ ΢νβηεηηθνύ Πνηληθνύ Κώδηθα: Έλα γεγνλφο πνπ ίζσο πέξαζε, αλ φρη απαξαηήξεην, ρσξίο ηνπιάρηζηνλ λα ηνπ δνζεί ε δένπζα πξνζνρή απφ πνιινχο ηζηνξηθνχο ήηαλ ε ςήθηζε ηνπ άξζξνπ 58 ηνπ Ρσζηθνχ Πνηληθνχ Κψδηθα , ην νπνίν ηέζεθε ζε ηζρχ ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1927. Απηφ ην άξζξν είρε σο ζηφρν ηνπο χπνπηνπο γηα αληεπαλαζηαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Αλαζεσξήζεθε αξθεηέο θνξέο θαη ηνλ Ηνχλην ηνπ ΄34 ηέζεθε ζε εθαξκνγή ε ηειεπηαία παξάγξαθνο ηνπ (58-14). Σν άξζξν απηφ εηζάγεη ηελ επίζεκε άπνςε γηα ηνπο πξνδόηεο (58-1), γηα ηνπο ερζξνύο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο (παξάγξαθνη 58-2 σο 58-13) θαη ηνπο ζακπνηέξ (58-14). Οη πνηληθνί θψδηθεο θαη ησλ άιισλ ζνβηεηηθψλ δεκνθξαηηψλ είραλ επίζεο άξζξα παξφκνηαο θχζεο κε απηή ηνπ ξσζηθνχ Πνηληθνχ Κψδηθα. Σν άξζξν 58 θαιχπηεη ηα αθφινπζα αδηθήκαηα: Καηαλαγθαζηηθή εξγαζία ζηελ ΢ηβεξία 58-1: Οξηζκφο ηεο αληεπαλαζηαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο: Αληεπαλαζηαηηθή είλαη θάζε πξάμε πνπ ζθνπεύεη ζηελ αλαηξνπή, ππνλόκεπζε ή απνδπλάκσζε ηεο εμνπζίαο ηνπ ΢νβηέη ησλ εξγαηώλ θαη αγξνηώλ… θαη ηεο θπβέξλεζεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ησλ απηόλνκσλ δεκνθξαηηώλ ηεο ή ηελ ππνλόκεπζε θαη απνδπλάκσζε ηεο εμσηεξηθήο αζθάιεηαο ηεο Δ΢΢Γ θαη θπξίσο ηα νηθνλνκηθά, πνιηηηθά θαη εζληθά επηηεύγκαηα ηεο πξνιεηαξηαθήο επαλάζηαζεο.

58-1α: Σν αδίθεκα ηεο πξνδνζίαο ηηκσξείηαη κε ηελ ζαλαηηθή πνηλή ή δέθα ρξφληα θπιάθηζεο. Καη ζηηο δπν πεξηπηψζεηο ε πεξηνπζία ηνπ ελφρνπ θαηάζρεηαη.

58-1β: Ζ πξνδνζία απφ ζηξαηησηηθφ πξνζσπηθφ ηηκσξείηαη κε ζαλαηηθή πνηλή θαη θαηάζρεζε ηεο πεξηνπζίαο.

58-1γ : ΢ηελ πεξίπησζε πνπ ν θαηεγνξνχκελνο ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ (ζηξαηησηηθφ πξνζσπηθφ) δηαθχγεη, νη ζπγγελείο ηνπ ηηκσξνχληαη κε θπιάθηζε 5-10 εηψλ θαη θαηάζρεζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπο ή κε πέληε ρξφληα εμνξίαο ζηε ΢ηβεξία, αλάινγα κε ηηο πεξηζηάζεηο: είηε βνήζεζαλ, είηε ήμεξαλ θαη δελ αλέθεξαλ ηελ θπγή, είηε απιψο δνχζαλ κε ηνλ θαηεγνξνχκελν.

69

58-2 : Ζ έλνπιε εμέγεξζε ή επέκβαζε κε ζθνπφ ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο ηηκσξείηαη κε ζαλαηηθή πνηλή θαη θαηάζρεζε ηεο πεξηνπζίαο. Αθφκα ζηνλ έλνρν πξνζάπηεηαη ε χβξηο: Δρζξόο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο.

58-3 : Ζ επαθή κε μέλνπο κε ζθνπφ ηηο αληεπαλαζηαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο (φπσο πεξηγξάθνληαη απφ ην 58-1) επηζχξεη ηηο πνηλέο ηνπ 58-2.

58-4 : Κάζε είδνπο βνήζεηα πξνο ηελ δηεζλή κπνπξδνπαδία ε νπνία δελ αλαγλσξίδεη ηελ νξζφηεηα ηνπ θνκκνπληζηηθνχ πνιηηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζθνπεχεη ζηελ αλαηξνπή ηνπ, ηηκσξείηαη κε ηηο πνηλέο ηνπ άξζξνπ 58-2.

58-5 : Ζ πξνηξνπή ζε μέλν παξάγνληα γηα θήξπμε πνιέκνπ, απνθιεηζκφ, θαηάιεςε θξαηηθήο πεξηνπζίαο, δηάξξεμε δηπισκαηηθψλ ζρέζεσλ ή άιιεο επηζεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο θαηά ηεο Δ΢΢Γ, ηηκσξνχληαη κε ηηο πνηλέο πνπ πξνβιέπεη ην άξζξν 58-2.

58-6 :Σν αδίθεκα ηεο θαηαζθνπείαο ηηκσξείηαη κε ηηο πνηλέο πνπ πξνβιέπεη ην άξζξν 58-2 58-7 : Ζ ππνλφκεπζε βηνκεραλίαο, κεηαθνξηθνχ κέζνπ, λνκηζκαηηθήο θπθινθνξίαο ή πηζησηηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ θξάηνπο ή ησλ αγξνηηθψλ ζπλεηαηξηζκψλ θαη δεκφζησλ νξγαληζκψλ κε αληεπαλαζηαηηθφ ζθνπφ (φπσο νξίδεηαη απφ ην 58-1) ηηκσξείηαη σο ην 58-2. (Σν αδίθεκα απηφ νλνκαδφηαλ ζακπνηάδ θαη ν έλνρνο ζακπνηέξ) Εσγξαθηθφο πίλαθαο απεηθνλίδεη θξαηνχκελν ζε γθνπιάγθ 58-8 : Σξνκνθξαηηθέο πξάμεηο θαηά ησλ εθπξνζψπσλ ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο ή ησλ εξγαηηθψλ θαη αγξνηηθψλ νξγαληζκψλ ηηκσξνχληαη κε ηηο πνηλέο πνπ πξνβιέπεη ην άξζξν ην 58-2.

58-9 : Βιάβε ή δεκηά κε αληεπαλαζηαηηθφ ζθνπφ ζηηο ζπγθνηλσλίεο, ζηηο επηθνηλσλίεο, ζηελ παξνρή χδαηνο, ζε απνζήθεο θαη άιια θηίξηα θξαηηθήο ή θνηλνηηθήο πεξηνπζίαο, ηηκσξείηαη σο ην άξζξν 58-2 νξίδεη.

58-10 : Ζ αληηζνβηεηηθή θαη αληεπαλαζηαηηθή πξνπαγάλδα ηηκσξείηαη κε θπιάθηζε ηνπιάρηζηνλ έμε κελψλ. Αλ γίλεη ζε ζπλζήθεο ηαξαρψλ ή πνιέκνπ ε ηηκσξία σο ην 58-2.

58-11 : Κάζε είδνπο νξγαλσκέλε ή ππνβνεζεηηθή πξάμε πνπ εμνκνηψλεηαη κε πξνεηνηκαζία θαη εθηέιεζε ησλ παξαπάλσ αδηθεκάησλ δηψθεηαη απφ ηα αληίζηνηρα άξζξα.

58-12 : Ζ γλψζε θαη κε θαηαγγειία αληεπαλαζηαηηθήο δξαζηεξηφηεηαο ηηκσξείηαη κε ειάρηζηε θπιάθηζε έμε κελψλ.

70

58-13 : Ζ ελεξγφο αληίζηαζε θαηά ηνπ επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο απφ πξφζσπα ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο θαη κέιε ησλ αληεπαλαζηαηηθψλ «θπβεξλήζεσλ» ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, ηηκσξείηαη σο ην 58-2.

58-14 (πξνζηέζεθε ηνλ Ηνχλην1937): Αληεπαλαζηαηηθφ ζακπνηάδ, φπσο γηα παξάδεηγκα ε ζπλεηδεηή απνθπγή εθηέιεζεο ή ε εζθεκκέλε εθηέιεζε «επίζεκσλ θαζεθφλησλ» πνπ απνζθνπεί ζηελ απνδπλάκσζε ηεο εμνπζίαο ηεο θπβέξλεζεο θαη ηεο ελ γέλεη θξαηηθήο ιεηηνπξγίαο ηηκσξείηαη κε ειάρηζηε θπιάθηζε ελφο έηνπο. Δάλ φκσο ην αδίθεκα ηειεζηεί ππφ ηδηαίηεξα επηβαξπληηθέο ζπλζήθεο πνπ ζέηνπλ ζε θίλδπλν ζηελ θνηλσληθή αζθάιεηα. ε πνηλή πνπ επηβάιιεηαη είλαη εθηέιεζε δηα ηπθεθηζκνχ θαη θαηάζρεζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπ ελφρνπ. Σν άξζξν απηφ θαη θπξίσο ε ηειεπηαία παξάγξαθνο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ θπιάθηζε, εμνξία ή ζαλάησζε πνιιψλ επηθαλψλ Ρψζσλ πνιηηψλ κειψλ ή φρη ηνπ θφκκαηνο θαη είρε εθαξκνγή ζε κεγάιε γθάκα θαηεγνξηψλ. Οπζηαζηηθά ην άξζξν απηφ έδηλε ηελ επρέξεηα (carte blanche) ζηηο κπζηηθέο ππεξεζίεο αζθαιείαο λα ζπιιακβάλνπλ θαη λα θπιαθίδνπλ νπνηνλδήπνηε πνιίηε ζεσξνχζαλ χπνπην, θάλνληαο ρξήζε ηνπ άξζξνπ 58 σο πνιηηηθνχ φπινπ. Πξνπαγαλδηζηηθή αθίζα γηα εγγξαθή ζηα θνιρφδ Οη πνηλέο θπιάθηζεο πνπ επηβάιινληαλ έθηαλαλ ηα 25 ρξφληα θαη ζπρλά παξαηείλνληαλ γηα αφξηζην ρξφλν, ρσξίο λα ππάξρεη δηθαζηηθή απφθαζε. Ο θξαηνχκελνο ηνπ άξζξνπ 58 ήηαλ γλσζηφο σο πνιηηηηζέζθη (полити́ческий = πνιηηηθφο) ζε αληίζεζε κε ηνλ γηνπγθνιφβληθ (уголо́вник = πνηληθφο). Αθφκα θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζή ηνπ ν θαηάδηθνο δνχζε νπζηαζηηθά εμφξηζηνο, κηαο θαη ηνπ ήηαλ απαγνξεπκέλν λα θαηνηθεί ζε απφζηαζε κηθξφηεξε απφ 101 ρηιηφκεηξα απφ ηα κεγάια αζηηθά θέληξα. Σν ίδην απηφ άξζξν εθαξκφζηεθε κεηά ηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν θαη θαηά ησλ ζνβηεηηθψλ αηρκαιψησλ πνιέκνπ, φηαλ επέζηξεθαλ απφ ηελ Γεξκαλία. Ζ θαηεγνξία πνπ ηνπο βάξπλε ήηαλ φηη ε ζχιιεςε θαη ε θξάηεζή ηνπο ήηαλ απφδεημε φηη δελ πνιέκεζαλ κέρξη ζαλάηνπ γηα ηελ παηξίδα, άξα ήηαλ χπνπηνη γηα αληηζνβηεηηθέο ελέξγεηεο. Σν άξζξν 58 ηνπ Ρσζηθνχ πνηληθνχ Κψδηθα αλαζεσξήζεθε εθ βάζξσλ κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηελ θαηαγγειία ησλ κεζφδσλ ηνπ απφ ηνλ Νηθήηα Υξνπζηζφθ.

71

03.04. Σα 101 ρηιηόκεηξα: Σν εθαηνζηφ πξψην ρηιηφκεηξν (101-й километр) ήηαλ ε ιατθή νλνκαζία ηνπ λφκνπ πνπ πεξηφξηδε ηελ ειεπζεξία θίλεζεο κέζα ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Καηά ηελ κεγαιχηεξε δηάξθεηα ηεο χπαξμεο ηεο Δ΢΢Γ, νη εγθιεκαηίεο, νη απνιπκέλνη θαηάδηθνη, αθφκα θαη ηα αλεπηζχκεηα πξφζσπα ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαλ θαη νη «απνθαηαζηεκέλνη» πνιηηηθνί θξαηνχκελνη πνπ γχξηδαλ απφ ηα ζηξαηφπεδα εμνξίαο ή θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο, ηα πεξηβφεηα γθνπιάγθ, ήηαλ ππνρξεσκέλνη λα δνπλ ζε απφζηαζε ηνπιάρηζηνλ 101 ρηιηνκέηξσλ απφ ηα κεγάια αζηηθά θέληξα φπσο ε Μφζρα, ε Πεηξνχπνιε θαη άιια. Δζζνλνί εμφξηζηνη

πνιηηηθνί

΢ηφρνο απηνχ ηνπ λφκνπ ήηαλ λα θξαηήζεη ηα αλεπηζχκεηα «αληεπαλαζηαηηθά» ζηνηρεία καθξηά απφ μέλνπο αληαπνθξηηέο ή δεκνζηνγξάθνπο νη νπνίνη ζπλήζσο είραλ άδεηα λα θπθινθνξνχλ ζε αθηίλα κφιηο είθνζη πέληε ρηιηνκέηξσλ γχξσ απφ ηελ πφιε πνπ ήηαλ δηαπηζηεπκέλνη. Ο λφκνο απηφο δεκηνχξγεζε λέα δεδνκέλα θαη είρε σο ζπλέπεηα ηελ ίδξπζε θνηλνηήησλ θαη πφιεσλ - ησλ νπνίσλ κεγάιν κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ ηνπο λα απνηειείηαη απφ πξψελ πνιηηηθνχο εμφξηζηνπο - ζε απφζηαζε κφιηο 101 ρηιηνκέηξσλ απφ ηηο κεγάιεο πφιεηο.

03.05. Ζ δεκηνπξγία ηωλ Γθνπιάγθ Γθνπιάγθ είλαη ην αθξσλχκην ησλ ξσζηθψλ ιέμεσλ Гла́вное управле́ние исправи́тельно-трудовы́х лагере́й и коло́ний (ГУЛАГ) πνπ ζεκαίλνπλ: Γεληθή Γηνίθεζε ησλ Δπαλνξζσηηθώλ ΢ηξαηνπέδσλ Δξγαζίαο. Ζ έλλνηα ηεο ηηκσξίαο θαηαδίθσλ κε εμνξία ζηελ αθηιφμελε ΢ηβεξία δελ ήηαλ θαηλνχξηα γηα ην ζνβηεηηθφ θαζεζηψο. Πξνυπήξρε απφ ηεο επνρήο ησλ ηζάξσλ θαη κάιηζηα αξθεηνί απφ ηνπο εγέηεο ησλ Μπνιζεβίθσλ είραλ ηελ αηπρία λα δήζνπλ απηφ ην είδνο εμνξίαο, κεηαμχ απηψλ θαη νη Λέληλ, ΢ηάιηλ θαη Σξφηζθη. Ήδε απφ ηνλ 18ν αηψλα ν ηζάξνο Πέηξνο (ν Μέγαο) δηέηαμε λα ζηέιλνληαη νη εγθιεκαηίεο κε ηηο γπλαίθεο θαη ηα παηδηά ηνπο ζε πεξηνρέο εθηνπηζκψλ ζηελ ΢ηβεξία, γηα λα εξγαζηνχλ ζε νξπρεία, λα πινηνκνχλ ηα

72

πινχζηα δάζε ηεο θαη λα θαηαζθεπάδνπλ δξφκνπο θαη θξνχξηα. Ο ίδηνο ρξεζηκνπνίεζε έλαλ νιφθιεξν ζηξαηφ εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ ζθιάβσλθαηαδίθσλ γηα λα ρηίζεη ηε λέα ηνπ πξσηεχνπζα, ηελ Αγία Πεηξνχπνιε, κέζα ζε ιίγν ρξνληθφ δηάζηεκα. Σν ζνβηεηηθφ ζχζηεκα ησλ ζηξαηνπέδσλ εξγαζίαο δεκηνπξγήζεθε ην 1919 απφ ηελ λεντδξπζείζα ππεξεζία αζθαιείαο Σζε-Κα. Αξρηθά δελ πήξε πάξεη κεγάιε έθηαζε θαη ν αξηζκφο ησλ θαηαδίθσλ πνπ ζηέιλνληαλ ζηελ ΢ηβεξία ήηαλ ζρεηηθά πεξηνξηζκέλνο. ΋κσο απφ ηελ δεθαεηία ηνπ 1930 άξρηζαλ λα δεκηνπξγνχληαη κηα ζεηξά ζηξαηνπέδσλ ζπγθέληξσζεο, εξγαζίαο, πνιηηηθψλ θαη πνηληθψλ θξαηνπκέλσλ, γπλαηθψλ θαη παηδηψλ θιπ. Ο λνκπειίζηαο Ρψζνο ζπγγξαθέαο Αιεμάληξ ΢νιδελίηζηλ αλαθέξεη ζην βηβιίν ηνπ Αξρηπέιαγνο Γθνπιάγθ φηη ηελ επνρή πνπ θαη ν ίδηνο ήηαλ θξαηνχκελνο (δεθαεηία ηνπ 1950) ππήξραλ ζε φιε ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε 476 ζηξαηφπεδα πνπ έκνηαδαλ κε λεζηά κέζα ζηελ απέξαληε ζνβηεηηθή ελδνρψξα (εμ νπ θαη ε ρξήζε ηεο ιέμεο αξρηπέιαγνο ζην ηίηιν ηνπ βηβιίνπ). Δθηηκάηαη φηη θαηά ηελ πεξίνδν 1930 σο 1953 πέξαζαλ απφ ην ζχζηεκα ησλ ζνβηεηηθψλ Γθνπιάγθ πάλσ απφ 10 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη: πνιηηηθνί θαη πνηληθνί θξαηνχκελνη, θνπιάθνη, ερζξνί ηεο επαλάζηαζεο, ηνπ ιανχ θαη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, πξψελ Λεπθνί ζηξαηησηηθνί, ηεξείο, δνιηνθζνξείο, ζπγγξαθείο, πνηεηέο θαη άιινη δηαλννχκελνη, πξάθηνξεο μέλσλ δπλάκεσλ, ηξνηζθηζηέο, χπνπηεο εζλφηεηεο (Γεξκαλνί, Πνισλνί, Δζζνλνί θαη πνιινί άιινη) . Πνιιά απφ ηα κεγάια έξγα έγηλαλ απφ θξαηνχκελνπο Απηνί πνπ γέκηζαλ αζθπθηηθά ηα γθνπιάγθ ζηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30 - εθηφο ησλ παξαπάλσ θαηεγνξηψλ «εγθιεκαηηψλ» - ήηαλ εθείλνη πνπ θαηαδηθάζηεθαλ γηα αδηθήκαηα πνπ πξφβιεπε ην δηαβφεην άξζξν 58 ηνπ ΢νβηεηηθνχ Πνηληθνχ Κψδηθα κε ηνλ γεληθφ φξν αληεπαλαζηαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο. ΢ηελ θαηεγνξία απηή ππάγνληαλ νη ζχδπγνη θαη ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ θαηαδηθαζζέλησλ ζε ζάλαην, θπιάθηζε ή εμνξία. Τπνινγίδεηαη φηη ν αξηζκφο ησλ θξαηνπκέλσλ πνπ αξρηθά ήηαλ 510.000 εθηηλάρζεθε ην 1953 ζηνπο 1.730.00. ΢χκθσλα κε ηα επίζεκα ζνβηεηηθά αξρεία 1.054.000 άλζξσπνη πέζαλαλ απφ ην 1934 σο ην 1953. ΢πρλφ ήηαλ ην θαηλφκελν νη δηνηθήζεηο ησλ ζηξαηνπέδσλ λα απνιχνπλ ηνπο εηνηκνζάλαηνπο ή βαξηά άξξσζηνπο θξαηνχκελνπο γηα λα κελ απμάλνληαη νη

73

δείθηεο ζλεζηκφηεηαο. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ ν αξηζκφο ησλ θξαηνπκέλσλ κεηψζεθε δξακαηηθά θαη νη ζπλζήθεο θξάηεζήο ηνπο βειηηψζεθαλ. Δπί πξνεδξίαο Γθνξκπαηζφθ ηα γθνπιάγθ θαηαξγήζεθαλ ηειείσο. Οη θξαηνχκελνη ησλ γθνπιάγθ πξαγκαηνπνίεζαλ ηεξάζηηα έξγα φπσο ε δηψξπγα ηεο Βφξεηαο Θάιαζζαο, ην θαλάιη ηνπ Βφιγα, ε ζηδεξνδξνκηθή γξακκή Βατθάιε-Ακνχξ, κεγάια πδξνειεθηξηθά έξγα, ρηιηάδεο ρηιηφκεηξα νδνπνηίαο θαη θαηαζθεχαζαλ δεθάδεο εξγνζηάζηα ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο. Αθφκα νη θξαηνχκελνη ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο άκηζζνη εξγάηεο ζε εξγνζηάζηα παξαγσγήο πνιεκηθνχ πιηθνχ, ηκαηηζκνχ, ηξνθίκσλ, βαξηάο βηνκεραλίαο, ζηελ πινηνκία, ζηηο γεσξγηθέο θαιιηέξγεηεο, ζε νξπρεία άλζξαθα, ραιθνχ θαη ρξπζνχ. Οη ζπλζήθεο δσήο ησλ θξαηνπκέλσλ ήηαλ άζιηεο. Ενχζαλ ζε ζεξκνθξαζίεο έσο θαη -40 βαζκνχο πνιιέο θνξέο ρσξίο ζέξκαλζε, κε θαθή δηαηξνθή θαη έλδπζε, αληηκεησπίδνληαο ηελ ερζξφηεηα ησλ θπιάθσλ ηνπο, νη νπνίνη δνχζαλ θπζηθά ζε παξφκνηεο θιηκαηηθέο ζπλζήθεο . Σν θξχν, ε πείλα θαη νη αζζέλεηεο ζέξηδαλ ηνπο αζζελέζηεξνπο θαη πνιινί ηζρπξίδνληαη φηη νη λεθξνί ήηαλ πνιχ πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο πνπ αλέθεξαλ ηα θξαηηθά αξρεία. Γθνπιάγθ Ζ Ακεξηθαλίδα ζπγγξαθέαο Αλ Απικπάνπκ (Anne Applebaum) ε νπνία άληιεζε πιεξνθνξίεο απφ πνιιέο πεγέο, αλαθέξεη ζην βηβιίν ηεο Gulag-A true story φηη απφ ην 1920 σο ην 1952 πέξαζαλ απφ ην δίθηπν ησλ γθνπιάγθ 18 εθαηνκκχξηα άλζξσπνη, απφ ηνπο νπνίνπ 4,5 εθαηνκκχξηα δελ γχξηζαλ πνηέ ζηα ζπίηηα ηνπο. Δθηφο ησλ λεθξψλ, εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ήηαλ θαη εθείλνη πνπ εγθαηέιεηπαλ ηελ εμνξία ζαθαηεκέλνη ή κε ζαιεκέλα ηα ινγηθά ηνπο απφ ηηο άζιηεο ζπλζήθεο δσήο ηνπο. Σα ζηξαηφπεδα, ν αξηζκφο ησλ νπνίσλ ήηαλ ηεξάζηηνο, ραξαθηεξίδνληαλ αλάινγα κε ηνλ αξηζκφ ησλ θξαηνπκέλσλ ζε κεγάια (απηά πνπ ν αξηζκφο ησλ «θηινμελνπκέλσλ» μεπεξλνχζε ηηο 25.000), κεζαίνπ κεγέζνπο (κεηαμχ 5.000 θαη 25.000 ηξφθηκνη) θαη ηα κηθξά πνπ ήηαλ θαη πην πνιιά, ζηα νπνία νη θξαηνχκελνη ήηαλ ιηγφηεξνη απφ 5.000.

74

Ο Αιεμάληξ ΢νιδελίηζηλ ( лекс ндр с евич олженицын, 1918-2008) Ο Αιεμάληξ ΢νιδελίηζηλ γελλήζεθε ζηελ ΢ηαπξνχπνιε, ζπνχδαζε καζεκαηηθά ζην παλεπηζηήκην ηνπ Ρνζηφβ θαη παξάιιεια παξαθνινχζεζε δη’ αιιεινγξαθίαο καζήκαηα θηινζνθίαο, ινγνηερλίαο θαη ηζηνξίαο. Πνιέκεζε ζηνλ Γεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν σο αμησκαηηθφο ππξνβνιηθνχ θαη παξαζεκνθνξήζεθε δπν θνξέο. Πξηλ αθφκα ηειεηψζεη ν πφιεκνο ζπλειήθζε γηαηί ζε κηα επηζηνιή ηνπ αλαθέξζεθε εηξσληθά γηα ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ΢ηάιηλ. Σνλ Ηνχιην ηνπ 1945 θαηεγνξήζεθε γηα αληηζνβηεηηθή πξνπαγάλδα θαη ζχκθσλα κε ην δηαβφεην άξζξν 58 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα θαηαδηθάζηεθε, ρσξίο λα απνινγεζεί, ζε ηζφβηα εθηφπηζε θαη νθηψ ρξφληα θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία. Πέξαζε ηα νθηψ ρξφληα ηεο θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο ζε ζηξαηφπεδα ηεο ΢ηβεξίαο θαη ην 1953 εγθιείζηεθε ζε εηδηθφ ζηξαηφπεδν πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ. Μεηά ηελ απνζηαιηλνπνίεζε ηνπ Υξνπζηζφθ, αθέζεθε ειεχζεξνο θαη εξγάζηεθε σο εθπαηδεπηηθφο. Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηελ ζπγγξαθή θαη ην 1961 δεκνζίεπζε ην κπζηζηφξεκά ηνπ Μηα εκέξα από ηελ δσή ηνπ Ηβάλ Νηελίζνβηηο (Оди́н ден Ива́на Дени́совича), ζην νπνίν πεξηέγξαθε ηηο πξνζσπηθέο ηνπ εκπεηξίεο απφ ηελ εμνξία. Σν κπζηζηφξεκα απηφ δεκνζηεχηεθε αξρηθά ζε ζπλέρεηεο ζην πεξηνδηθφ Νφβη Μηξ (Новый мир = Νένο Κφζκνο) κε πξσηνβνπιία ηνπ αξρηζπληάθηε ηνπ, ν νπνίνο κπφξεζε λα απνζπάζεη εηδηθή άδεηα απφ ηνλ ίδην ηνλ Υξνπζηζφθ. Σν βηβιίν πξνθάιεζε ζνθ ζηελ παγθφζκηα, αιιά θπξίσο ζηελ ζνβηεηηθή θνηλή γλψκε, κηαο θαη ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ ν ζνβηεηηθφο ιαφο δηάβαδε ιεπηνκέξεηεο απφ ηα γθνπιάγθ, γηα ηα νπνία φινη ήμεξαλ, αιιά θαλείο δελ κηινχζε. ΋κσο κεηά ηελ πηψζε ηνπ Υξνπζηζφθ θαη ηελ άλνδν ηνπ Μπξέδληεθ ζηελ εμνπζία, ν ΢νιδελίηζηλ δερφηαλ πάιη επηζθέςεηο απφ άλδξεο ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο θαη κηα θνξά ηα ρεηξφγξαθά ηνπ θαηαζρέζεθαλ. Σν 1970 θέξδηζε ην βξαβείν Νφκπει ηεο ινγνηερλίαο, φκσο, απφ θφβν δελ πήγε λα ην παξαιάβεη. Δδψ πξέπεη λα ηνληζηεί φηη ζπγγξαθέαο – ίζσο δηθαηνινγεκέλα, ιφγσ ηνπ πνιπεηνχο εγθιεηζκνχ ηνπ – δελ έηξεθε ηα θαιχηεξα αηζζήκαηα γηα ην ζνβηεηηθφ θαζεζηψο θαη θάπνηεο θνξέο φρη κφλν ππεξέβαιιε, αιιά θαη έδηλε ιάζνο ζηνηρεία. Π.ρ. έγξαςε φηη ηα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ήηαλ πάλσ απφ 60 εθαηνκκχξηα, θάηη πνπ είλαη εληειψο εθηφο ηζηνξηθήο πξαγκαηηθφηεηαο. Σν 1973 θπθινθφξεζε (κφλν) ζηε Γχζε ην Αξρηπέιαγνο Γθνπιάγθ ( рхипелаг ГУЛ Г) πνπ πξνθάιεζε νξγή ζηηο αξρέο ηεο Δ΢΢Γ θαη ην 1974 ν ΢νιδελίηζηλ εγθαηέιεηςε ηελ ρψξα θαη εγθαηαζηάζεθε ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, φπνπ ζπλέρηζε λα ζπγγξάθεη ζηελ ξσζηθή γιψζζα. Σν 1994 επέζηξεςε ζηελ παηξίδα ηνπ θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ Μφζρα, φπνπ θαη πέζαλε.

75

03.06. Οη ζηεξεκέλνη πνιηηηθώλ δηθαηωκάηωλ: Δπηπιένλ ησλ φζσλ αλαθέξζεθαλ, ην ζνβηεηηθφ ΢χληαγκα ηνπ 1918 πξφβιεπε θαη ηελ πνηλή ηεο ζηέξεζεο ηνπ δηθαηψκαηνο ςήθνπ. Σα πξφζσπα πνπ ραξαθηεξίδνληαλ ιηζελέηο (лишенец απφ ηελ ιέμε лишене = ζηέξεζε, απψιεηα) έραλαλ θάζε πνιηηηθφ δηθαίσκα. Απηνί πνπ έθεξαλ ηνλ γεληθφ ραξαθηεξηζκφ «ερζξνί ηνπ ιανχ», άξα αλήθαλ ζηελ θαηεγνξία ησλ ιηζελέηο, ζχκθσλα κε ην ΢χληαγκα ήηαλ: 1. Πξφζσπα πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ κηζζσηή εξγαζία γηα λα απμήζνπλ ηα θέξδε ηνπο 2. Πξφζσπα πνπ είραλ εηζφδεκα ρσξίο λα αζθνχλ θάπνην επάγγεικα, φπσο έζνδα απφ ηφθνπο, αθίλεηε πεξηνπζία, νκφινγα θιπ.

3. Έκπνξνη, επηρεηξεκαηίεο θαη εκπνξηθνί αληηπξφζσπνη 4. Κιεξηθνί θαη θαιφγεξνη φισλ ησλ δνγκάησλ 5. Αμησκαηηθνί ηνπ πξψελ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ 6. Πξφζσπα ραξαθηεξηζκέλα σο παξάθξνλα ή δηαλνεηηθψο αλεπαξθή ή ηεινχληα ππφ ηελ επηκέιεηα θάπνηνπ άιινπ πξνζψπνπ θιπ. Σν ΢χληαγκα ηνπ 1924 ήηαλ αλαιπηηθφηεξν απφ ην πξνεγνχκελν θαη πξφζζεζε λέεο θαηεγνξίεο. Ο «ζηεξεκέλνο» δελ έραλε απιψο ην δηθαίσκα ηνπ εθιέγεηλ θαη εθιέγεζζαη. Γελ είρε δηθαίσκα λα θαηέρεη δεκφζην αμίσκα ή λα ζπνπδάδεη ζε αλψηεξα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα. Δπίζεο ην θξάηνο ηνπ ζηεξνχζε ην δηθαίσκα ηεο εξγαζίαο, ηεο ζηέγαζεο, ησλ αδεηψλ θιπ. Γελ είρε δηθαίσκα λα είλαη κέινο θάπνηνπ θνιρφδ15 ή αλάινγσλ ζπλεηαηξηζκψλ. Αθφκα ζθιεξφηεξν κέηξν θαηά ησλ πνιηηψλ απηψλ ησλ θαηεγνξηψλ ήηαλ ε ζηέξεζε ηνπ δηθαηψκαηνο θαηνρήο θνππνληψλ ηξνθίκσλ θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ ιηκνχ ησλ εηψλ 1930-33. Δπίζεο ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ νπνίσλ ν αξρεγφο ήηαλ ιηζελέηο, έραλαλ απηνκάησο ηα πνιηηηθά ηνπο δηθαηψκαηα. Ζ αλάθιεζε ηεο ζηέξεζεο γηλφηαλ απφ ηα ηνπηθά ζνβηέη. Αθίζα γηα ηα θνιρφδ

15

Σα θνιρόδ (колхоз) ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ήηαλ αγξνηηθνί παξαγσγηθνί ζπλεηαηξηζκνί, ησλ νπνίσλ ε γε, ηα εξγαιεία, ηα κέζα θαιιηέξγεηαο θαη ε αγξνηηθή παξαγσγή απνηεινύλ ηδηνθηεζία ηνπ λνκηθνύ πξνζώπνπ ηνπ θνιρόδ θαη όρη ηνπ θξάηνπο. Αληίζεηα ηα ζνβρόδ (совхоз) ήηαλ επίζεο αγξνηηθνί ζπλεηαηξηζκνί, αιιά ηα πάληα αλήθαλ ζην θξάηνο.

76

04. Σα γεγνλόηα ωο ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ 04.01. Ζ ππόζεζε Ρηνύηηλ: Ο Μαξηεκηάλ Ρηνχηηλ ( ртем н икитич Р тин, 1890-1937) Ο Μαξηεκηάλ Ρηνχηηλ ήηαλ παηδί θησρήο αγξνηηθήο νηθνγέλεηαο απφ έλα ρσξηφ ηνπ Ηξθνχηζθ ηεο ΢ηβεξίαο, θνληά ζηα θηλεδηθά ζχλνξα. Απφ λένο είρε ξηδνζπαζηηθέο αληηιήςεηο θαη ην 1914 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 πνπ αλέηξεςε ην ηζαξηθφ θαζεζηψο θαη ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε κε ηελ νπνία επηβιήζεθαλ νη Μπνιζεβίθνη θαη θέξδηζαλ ηελ εμνπζία ζηε Ρσζία. Σνλ Ννέκβξην 1917 ήηαλ επηθεθαιήο ηνπ ΢νβηέη ηεο πφιεο Υαξκπίλ, πνπ ζήκεξα αλήθεη ζηελ Κίλα. ΢ηνλ Δκθχιην πφιεκν δηνηθνχζε ηκήκα ηνπ Κφθθηλνπ ζηξαηνχ θαη πνιέκεζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξθνχηζθ. Μεηά ηελ νξηζηηθή επηθξάηεζε ησλ Μπνιζεβίθσλ θαηέιαβε δηάθνξεο θνκκαηηθέο ζέζεηο ζηελ ΢ηβεξία θαη ην 1924 κεηαηέζεθε ζηελ Μφζρα. Ήηαλ ζχλεδξνο ζην 14ν θαη 15ν ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ (ηφηε νλνκαδφηαλ Παλελσζηαθφ Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα) θαη ην 1927 έγηλε αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηεο Κεληξηθήο ηνπ Δπηηξνπήο. Παξάιιεια ήηαλ θαη γξακκαηέαο ηεο Δπηηξνπήο πφιεο ηεο Μφζραο. Ο Ρηνχηηλ ππνζηήξημε ηελ Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή ηνπ Λέληλ θαη νη κεηξηνπαζείο απφςεηο ηνπ ήηαλ παξαπιήζηεο κε απηέο ησλ Νηθνιάη Μπνπράξηλ, Νηθνιάη Οπγθιάλνθ16 θαη Αιεμέη Ρίθνθ. ΋ηαλ ην 1928-9 άξρηζαλ νη δπζθνιίεο ζπγθέληξσζεο ζηηεξψλ, βξέζεθε θαη πάιη κε ηελ κεηξηνπαζή πηέξπγα πνπ ήηαλ αληίζεηε κε ηελ άπνςε ηνπ ΢ηάιηλ γηα επηβνιή βίαο θαηά ησλ αγξνηψλ πνπ δπζηξνπνχζαλ λα παξαδψζνπλ ηε ζνδεηά ηνπο. Σν 1929 ην θφκκα ηνλ έζηεηιε ζηελ πεξηνρή ηνπ Ηξθνχηζθ, κε ηελ εληνιή λα επηβάιεη ηελ ππνρξεσηηθή εγγξαθή ησλ αγξνηψλ ζηα θνιρφδ, πξάγκα πνπ βξήθε αληίζεην ηνλ Ρηνχηηλ, ν νπνίνο σο παηδί αγξνηηθήο νηθνγέλεηαο γλψξηδε πνιχ θαιά ηηο αληηδξάζεηο ησλ ρσξηθψλ. Μφιηο γχξηζε ζηελ Μφζρα έγξαςε κηα αλαθνξά ζην Πνιηηηθφ Γξαθείν, κε ηελ νπνία θαπηεξίαδε ηελ ππνρξεσηηθή ζπλεηαηξηζηηθή πνιηηηθή ηνπ θφκκαηνο πξνθαιψληαο ηελ νξγή ηνπ ΢ηάιηλ. Σν 1930 δηαγξάθηεθε απφ ην θφκκα.

16

Ο Νηθνιάη Οπγθιάλνθ ( иколай лександрович У ланов, 1886-1937) ήηαλ παιηόο Μπνιζεβίθνο θαη ρξεκάηηζε γηα ηέζζεξα ρξόληα πξώηνο γξακκαηέαο ηεο πόιεο ηεο Μόζραο θαη αλαπιεξσκαηηθό κέινο ηνπ Πνιηηηθνύ Γξαθείνπ ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο. Γηα ηα έηε 1928-30 ήηαλ θνκηζάξηνο Δξγαζίαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σν όλνκά ηνπ ζπλδέζεθε κε ηελ Τπόζεζε Ρηνύηηλ. Σν 1932 εθδηώρζεθε από ην θόκκα θαη ην 1937 θαηαδηθάζηεθε θαη εθηειέζηεθε – όπσο θαη ν Ρηνύηηλ.

77

Σνλ Ηαλνπάξην 1931 ζπλειήθζε απφ ηηο ππεξεζίεο αζθαιείαο κε ηελ θαηεγνξία ηεο νξγάλσζεο αληεπαλαζηαηηθήο νκάδαο. ΋κσο δελ πξνέθπςαλ ζνβαξά επηβαξπληηθά ζηνηρεία θαη αθέζεθε ειεχζεξνο. Δλ ησ κεηαμχ ε ζνβηεηηθή νηθνλνκία πήγαηλε απφ ην θαθφ ζην ρεηξφηεξν. Ζ θαθή ζνδεηά ηνπ 1928 θαη ε άθξσλ ζπλεηαηξηζηηθή πνιηηηθή ηνπ θφκκαηνο, έθεξαλ ηεξάζηηα έιιεηςε ζηηεξψλ θαη ηνλ ιηκφ ζηελ Οπθξαλία, ην Καδαρζηάλ θαη ζε πνιιέο άιιεο επαξρίεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, πνπ βξίζθνληαλ πηα ζε θαηάζηαζε έθηαθηεο αλάγθεο. Ο Ρηνχηηλ ήηαλ ζαθψο αληίζεηνο κε απηή ηελ πνιηηηθή θαη απνθάζηζε λα δξάζεη. Σα θείκελα (Πιαηθόξκεο Ρηνύηηλ) πνπ ζπλέηαμε ην 1932 θαη ηα νπνία έθηαζαλ ζηα ρέξηα ρηιηάδσλ κειψλ ηνπ θφκκαηνο, φπσο θαη νη παξελέξγεηεο πνπ πξνθάιεζαλ, είλαη γλσζηά σο «Ζ ππφζεζε Ρηνχηηλ», ηηο ιεπηνκέξεηεο ηεο νπνίαο ζα δνχκε παξαθάησ. Ο Ρηνχηηλ ζπλειήθζε απφ ηελ κπζηηθή αζηπλνκία θαη ζηηο αλαθξίζεηο δελ αξλήζεθε φηη ήηαλ πνιηηηθά αληίζεηνο κε ηηο νηθνλνκηθέο θαη θπξίσο κε ηηο αγξνηηθέο ζέζεηο ηνπ ΢ηάιηλ απφ ην 1928. Αλ θαη αλέιαβε πξνζσπηθά φιε ηελ επζχλε ηεο δεκνζίεπζεο ηεο «πιαηθφξκαο», ην θφκκα δηέγξαςε απφ ηηο ηάμεηο ηνπ ηνλ ίδην θαη ηνπιάρηζηνλ 35 κέιε ηνπ, πνπ ζεσξήζεθε πσο είραλ ζρέζε κε ηνλ Ρηνχηηλ, κε ηηο θαηεγνξίεο ηεο πξνδνζίαο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο.

΢ησπή!, φζν δελ κηιάο δελ θηλδπλεχεηο Σνλ Οθηψβξην 1932 ν Ρηνχηηλ θαηαδηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα εγθιεηζκνχ ζε ζηξαηφπεδν ζηα Οπξάιηα. ΋κσο φηαλ ην 1937 ε παξάλνηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο βξηζθφηαλ ζηελ θνξχθσζή ηεο, ν Ρηνχηηλ δηθάζηεθε θαη πάιη απφ ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο Δ΢΢Γ θαη ζηηο 10 Ηαλνπαξίνπ θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην. Δθηειέζηεθε ηελ ίδηα κέξα κε ππξνβνιηζκφ ζην θεθάιη. ΋πσο ζπλεζηδφηαλ ηφηε πνιιά απφ ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ Ρηνχηηλ ππέζηεζαλ ζηελ θξαηηθή θαηαπίεζε. Ο κηθξφηεξνο γηνο ηνπ (24 εηψλ) Βεζζαξίσλ (Виссарион Рютин) δηθάζηεθε θαη εθηειέζηεθε ζε έλα ζηξαηφπεδν ηεο Κεληξηθήο Αζίαο ην ίδην έηνο. Ο κεγαιχηεξνο γηνο ηνπ ν Βαζίιε (27 εηψλ) εθηειέζηεθε ζηελ θπιαθή. Ζ γπλαίθα ηνπ εμνξίζηεθε ζε έλα γθνπιάγθ ηεο ΢ηβεξίαο θαη δελ επέδεζε. Μφλν ε θφξε ηνπ επηβίσζε απφ ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Ζ ίδηα πξνζπάζεζε – κεηά ην 20φ ΢πλέδξην ηνπ ΚΚ΢Δ λα απνθαηαζηήζεη ηελ κλήκε ηνπ παηέξα θαη ησλ αδειθψλ ηεο, αιιά απέηπρε. Σέινο ην 1988 επί Γθνξκπαηζφθ, ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο απνθαηέζηεζε ηελ κλήκε ησλ Ρηνχηηλ. Ζ ιεγφκελε ππφζεζε Ρηνχηηλ ήηαλ κηα απφ ηηο ηειεπηαίεο απφπεηξεο ακθηζβήηεζεο ηεο θπξηαξρίαο ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ ζην θφκκα θαη ζην θξάηνο. Απηή ε πξνζπάζεηα έγηλε κέζα ζηνπο θφιπνπο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ.

78

Ζ Τπόζεζε Ρηνύηηλ: Σνλ Μάξηην 1932 ν Ρηνχηηλ ζπλέηαμε έλα θπιιάδην 200 ζειίδσλ κε ηίηιν Ο ΢ηάιηλ θαη ε θξίζε ηεο Γηθηαηνξίαο ηνπ Πξνιεηαξηάηνπ θαη ην δηέλεηκε θξπθά ρέξη κε ρέξη ζηα κέιε ηνπ θφκκαηνο. Σν θπιιάδην απηφ είλαη γλσζηφ σο Ζ πιαηθόξκα ηνπ Ρηνύηηλ. ΢ην θείκελν απηφ θαινχζε ην θφκκα λα ζηακαηήζεη ηελ ππνρξεσηηθή εγγξαθή ησλ αγξνηψλ ζηα θνιρφδ θαη λα γίλεη κε επηφηεξνπο ξπζκνχο ε εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο. Δπίζεο δεηνχζε λα απνθαηαζηαζνχλ φια ηα κέιε ηνπ θφκκαηνο, πνπ είραλ εθδησρζεί ή εμνξηζηεί, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν Σξφηζθη, θαη λα γίλεη κηα θαηλνχξηα αξρή γηα ηα θφκκα θαη ηε ρψξα. Αθφκα ραξαθηήξηδε ηνλ ΢ηάιηλ σο ηνλ «λεθξνζάθηε ηνπ ζνζηαιηζκνχ» θαη «ην δηαβνιηθφ κπαιφ ηεο επαλάζηαζεο». Καινχζε ηα κέιε ηνπ θφκκαηνο λα νξγαλσζνχλ ζε θνκκαηηθά θχηηαξα θάησ απφ ηε ζεκαία ηνπ Λεληληζκνχ θαη λα απνκαθξχλνπλ ηνλ ΢ηάιηλ απφ ηελ εμνπζία, έζησ θαη δηα ηεο βίαο. Ο ΢ηάιηλ αληέδξαζε κε ζπκφ θαη έγξαςε έλα γξάκκα ζηνλ Μόινηνθ, ζην νπνίν κεηαμχ άιισλ ηφληδε: ΢ρεηηθά κε ηνλ Ρηνύηηλ, είλαη κάιινλ αδύλαηνλ λα απνθύγνκε ηελ απνπνκπή ηνπ από ην θόκκα… ζα πξέπεη λα εθδησρζεί όζν ην δπλαηό καθξύηεξα από ηε Μόζρα. Απηά ηα αληεπαλαζηαηηθά ηέξαηα ζα πξέπεη λα αθνπιηζηνύλ ηειείσο.

1937: Ρίθνθ, Μπνπράξηλ, Καιίληλ, Οπγθιάλνθ, ΢ηάιηλ θαη Σφκζθη ΋κσο ην θαινθαίξη ηνπ ’32, θπθινθφξεζε έλα δεχηεξν έγγξαθν κε ηίηιν Έθθιεζε πξνο όια ηα κέιε ηνπ Παλελσζηαθνύ Κόκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ πνπ ην ππέγξαθε ε απηναπνθαινχκελε Έλσζε ησλ Μαξμηζηώλ-Λεληληζηώλ απνηεινχκελε απφ θίινπο θαη νκντδεάηεο ηνπ Ρηνχηηλ. ΢’ απηφ ην θείκελν ν Ρηνχηηλ έςεγε ηνλ ΢ηάιηλ γηα ηελ νηθηξή νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Καηεγνξνχζε ηνλ εγέηε ηνπ θφκκαηνο γηα δηθηαηνξηθέο ηάζεηο θαη απάξλεζε ηνπ Λεληληζκνχ θαη δεηνχζε ηελ επαλαθνξά ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ ζην θφκκα. Ζ «Πιαηθφξκα Ρηνχηηλ» είρε θπθινθνξήζεη παληνχ θαη βξέζεθε αθφκα θαη κέζα ζην ζπίηη ηνπ ΢ηάιηλ. Ζ γπλαίθα ηνπ Νάληηα Αιιηινχγηεβα ηελ είρε πξνκεζεπηεί απφ θάπνηνπο γλσζηνχο ηεο! Έλα απφζπαζκα απφ ην δεχηεξν απηφ θείκελν: Σν θόκκα θαη ε δηθηαηνξία ηνπ πξνιεηαξηάηνπ νδεγήζεθαλ ζηα ηπθιά από ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηελ νκάδα πνπ ηνλ πεξηβάιιεη θαη ηώξα βηώλεη κηα επηθίλδπλε ζαλαηεθόξα θξίζε. Με ηελ βνήζεηα ηεο εμαπάηεζεο θαη ηεο ζπθνθαληίαο θαη

79

κε ηε ρξήζε απίζηεπησλ θαηαπηεζηηθώλ θαη ηξνκνθξαηηθώλ κεζόδσλ, ν ΢ηάιηλ ηα ηειεπηαία πέληε ρξόληα έρεη απνκαθξύλεη από ηελ εγεζία όια ηα άξηζηα, γλήζηα ζηειέρε ησλ Μπνιζεβίθσλ. Έρεη επηβάιεη ζην θόκκα θαη ζε όιε ηελ ρώξα ηελ πξνζσπηθή ηνπ δηθηαηνξία, έρεη δηαξξήμεη ηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνλ Λεληληζκό, έρεη αθνινπζήζεη ηπρνδησθηηθά κνλνπάηηα θαη έρεη εγθαζηδξύζεη άγξηα πξνζσπηθή απζαηξεζία. Ήηαλ θαλεξφ φηη ν Ρηνχηηλ δελ ελεξγνχζε κφλνο ηνπ, αιιά ζ’ απηή ηελ «θξάμηα» κεηείραλ ηνπιάρηζηνλ δέθα-δεθαπέληε κέιε θαη ίζσο θαη θάπνηα απφ ηα εγεηηθά ζηειέρε ηνπ, φπσο ν Νηθνιάη Οπγθιάλνθ θαη θνκκαηηθνί θίινη ηνπ Μπνπράξηλ θαη κέιε ηεο ιεγφκελεο Γεμηάο Αληηπνιίηεπζεο φπσο ν Μηραήι Σφκζθη, θαη ν Αιεμέη Ρίθνθ. Ο Νηθνιάη Οπγθιάλνθ ΢ηελ νκάδα Ρηνχηηλ αλήθε επίζεο ν παιηφο κπνιζεβίθνο Βεληακίλ Καγηνχξνθ {(Вениами́н аю́ров, 1876 – 1936) ν νπνίνο εθηειέζηεθε αξγφηεξα γη’ απηφλ ηνλ ιφγν} θαη νη απνθαινχκελνη «θφθθηλνη θαζεγεηέο» Αιεμάληξ ΢ηέπθνθ (Александр Слепков), θαη Νηκίηξη Μαξέηζθη (Дмитрий арецкий) θαζψο θαη ν θηιφζνθνο Γηαλ ΢ηελ ( н Стен), αλαπιεξσηήο δηεπζπληήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Μαξμ-Έγθειο Φπζηθά πνιιά ζηειέρε ηεο εζσηεξηθήο αληηπνιίηεπζεο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο, φπσο ν Εελφβηεθ, ν Κάκελεθ θαη ν Ράληεθ θιήζεθαλ ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή θαη αλαθξίζεθαλ, αλ ήμεξαλ γηα ηελ χπαξμε ηεο «Πιαηθφξκαο Ρηνχηηλ». Σν λα ήμεξαλ θαη λα κελ ην είραλ αλαθέξεη ζην θφκκα, απνηεινχζε εγθιεκαηηθή πξάμε κε ζπλέπεηα αλάινγεο θπξψζεηο. Αλ θαη ε αλάθξηζε δε απέδεημε ηίπνηε ν Εελφβηεθ θαη ν Κάκελεθ εθδηψρζεθαλ απφ ην θφκκα. Σνλ ΢επηέκβξην αλαηέζεθε ζηελ Ο-Γθε-Πε-Οπ λα εξεπλήζεη ηελ ππφζεζε θαη λα «απνθαιχςεη ηα κέιε ηεο αληεπαλαζηαηηθήο νκάδαο Ρηνχηηλ… θαη λα ηηκσξήζεη απζηεξά απηνχο ηνπο ιεπθνθξνπξνχο εγθιεκαηίεο». Σνλ επφκελν κήλα είθνζη ηέζζεξα κέιε ηνπ θφκκαηνο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη αδειθή ηνπ Λέληλ, ε Μαξία Οπιηάλνβα ( арии Ульяновой) δηαγξάθεθαλ απφ ην θφκκα. Ζ Τπόζεζε Ρηνύηηλ ήηαλ κέρξη ην 1988 «αλχπαξθηε» γηα ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Δπί Γθνξκπαηζφθ πιένλ, ην ζέκα έγηλε επίζεκα γλσζηφ θαη δφζεθαλ ζηελ δεκνζηφηεηα ηα θείκελα ηνπ Ρηνχηηλ θαη νη ιεπηνκέξεηεο ηεο ππφζεζεο.

80

Ο Βηαηζεζιάβ Μφινηνθ ( чесл в их йлович олотов, 1890-1986) Ο Βηαηζεζιάβ Μφινηνθ ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνζσπηθφηεηεο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο νπνίαο θπξηάξρεζε γηα πεξηζζφηεξν απφ ηξηάληα ρξφληα. Απφ ην 1930 σο ην 1941 ρξεκάηηζε πξφεδξνο θαη απφ ην 1941 σο ην 1957 πξψηνο αληηπξφεδξνο ηεο ΢νβλαξθφκ (θπβέξλεζεο). Δπίζεο ηηο πεξηφδνπο 1939-49 θαη 1953-56 ήηαλ θνκηζάξηνο (ππνπξγφο) ησλ Δμσηεξηθψλ ηεο Δ΢΢Γ. Ήηαλ κέινο ηνπ ζηελνχ θχθινπ ζπλεξγαηψλ ηνπ ΢ηάιηλ θαη ζεσξείηαη ν δεχηεξνο ηζρπξφο άλδξαο ηεο ρψξαο σο ηνλ ζάλαην ηνπ ηειεπηαίνπ. Ήηαλ ίζσο ν κνλαδηθφο πνιηηηθφο πνπ αληάιιαμε ρεηξαςία κε ηνλ Λέληλ, ηνλ ΢ηάιηλ, ηνλ Υίηιεξ, ηνλ Γθέξηλγθ, ηνλ Σζφξηζηι, ηνλ Ρνχζβειη, ηνλ Σξνχκαλ, ηνλ Σζνπ Δλ Λάη, ηνλ Μάν Σζε Σνπλγθ θαη πάξα πνιιέο αθφκα πνιηηηθέο πξνζσπηθφηεηεο δηεζλνχο θχξνπο. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο πεξηνρήο ηεο Κίξνθ ηεο θεληξηθήο Ρσζίαο θαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ επίζεην ήηαλ ΢θξηάκπηλ (Скря́би). Σν 1906, έθεβνο αθφκα έγηλε κέινο ηεο πηέξπγαο ησλ Μπνιζεβίθσλ ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. Σφηε επέιεμε ην επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν Μνιφηνθ17 (απφ ηελ ξσζηθή ιέμε о́лот = ζθπξί) κε ην νπνίν έγηλε γλσζηφο. Αξγφηεξα έγηλε γλσζηφο επίζεο κε ην παξαηζνχθιη ζηδεξόθσινο ή πεηξόθσινο, εμ αηηίαο ησλ μέθξελσλ ξπζκψλ ηεο δνπιεηάο ηνπ. Ο ίδηνο έιεγε φηη ην παξαηζνχθιη απηφ ηνπ θφιιεζε ν Λέληλ. Σν 1909 ζπλειήθζε γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα θαη εμνξίζηεθε γηα δπν ρξφληα. ΋ηαλ αθέζεθε ειεχζεξνο πήγε ζηελ Πεηξνχπνιε, φπνπ ζπνχδαζε ζην Πνιπηερληθφ Ηλζηηηνχην. Παξάιιεια εξγάζηεθε θαη ζηελ εθεκεξίδα ησλ Μπνιζεβίθσλ Πξάβληα, φπνπ γλσξίζηεθε γηα πξψηε θνξά κε ηνλ εθδφηε ηεο Ησζήθ ΢ηάιηλ (ν ΢ηάιηλ ήηαλ γλσζηφο ηφηε κε ην ςεπδψλπκν Κφκπα), κε ηνλ νπνίν ζπγθαηνίθεζαλ γηα ιίγν θαη ζπλδέζεθαλ κε καθξνρξφληα θηιία. Σν 1915 ν Μφινηνθ ζπλειήθζε θαη πάιη θαη εμνξίζηεθε ζην Ηξθνχηζθ, αιιά ηνλ επφκελν ρξφλν δξαπέηεπζε θαη επέζηξεςε ζηελ Πεηξνχπνιε, φπνπ εληάρζεθε θαη πάιη ζην επαλαζηαηηθφ θίλεκα. Βξηζθφηαλ ζηελ πξσηεχνπζα θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917 θαη έγηλε κέινο ηεο ΢ηξαηησηηθήο Δπαλαζηαηηθήο Δπηηξνπήο 17

Σν γλσζηό ζε όιν ηνλ θόζκν θνθηέηι Μνιόηνθ είλαη κηα εύθνιε ζηελ παξαζθεπή ηεο εκπξεζηηθή βόκβα ή θάηη παξόκνην ζαλ ρεηξνβνκβίδα (κπνπθάιη-βελδίλα-ζηνππί). Ζ έθθξαζε απηή ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξώηε θνξά από ηνπο Φηλιαλδνύο ζηνλ πόιεκν Ρσζίαο –Φηλιαλδίαο 1939-40, νη νπνίνη ζέιεζαλ λα θάλνπλ κηα πξνζβιεηηθή αλαθνξά ζηνλ ΢νβηεηηθό ππνπξγό Δμσηεξηθώλ Μόινηνθ, πνπ ζεσξήζεθε ππεύζπλνο γηα ηνλ δηακειηζκό ηεο ρώξαο ηνπο. Ο ίδηνο ν Μόινηνθ αληηπαζνύζε απηήλ ηελ έθθξαζε.

81

ησλ Μπνιζεβίθσλ, πνπ ζρεδίαζε θαη πξαγκαηνπνίεζε ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο. Σν 1920 κεηά απφ πξφηαζε ηνπ Λέληλ, εμειέγε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. ΋ηαλ ν ΢ηάιηλ έγηλε Γεληθφο Γξακκαηέαο, ν Μνιφηνθ έγηλε ν de facto Γεχηεξνο Γξακκαηέαο. Θαχκαδε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ζηάζεθε ζην πιεπξφ ηνπ ζε φιεο ηηο ζπγθξνχζεηο κε ηνπο εζσθνκκαηηθνχο ηνπο αληηπάινπο Σξφηζθη, Εελφβηεθ, Κάκελεθ, Μπνπράξηλ θαη άιινπο. Καη γηα πάξα πνιιά ρξφληα ήηαλ ζηελφο ζπλεξγάηεο ηνπ ΢ηάιηλ θαη εμέρνλ κέινο ηεο εγεηηθήο νκάδαο, πνπ ξχζκηδε ηηο ηχρεο ηεο ηεξάζηηαο απηήο ρψξαο, ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σν 1921 ζε έλα ζπλέδξην γλψξηζε ηελ Δβξαία Πσιίλα Εεκηζνχδηλα [ на Жемчу́жина (καξγαξηηάξη), 1897-1970] θαη εθηίκεζε ηελ «έμππλε, φκνξθε θαη πάλσ απ’ φια ζπνπδαία κπνιζεβίθα» θαη κεηά απφ ζχληνκε ζρέζε παληξεχηεθαλ. Ζ Πσιίλα ήηαλ φλησο έμππλε θαη ηθαλή θαη ν ΢ηάιηλ ηεο αλέζεζε ηνλ έιεγρν ηεο ζνβηεηηθήο βηνκεραλίαο αξσκάησλ. Σν 1939 έγηλε θαη θνκηζάξηνο (ππνπξγφο) Αιηείαο. Μφινηνθ, ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ Σν 1928 ν Μφινηνθ, πξψηνο γξακκαηέαο ηφηε ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο ηεο Μφζραο, πξνρψξεζε ζε εθθαζαξίζεηο ησλ αληηπάισλ ηνπ ΢ηάιηλ. Δπηβξαβεχζεθε φηαλ ζε δπν ρξφληα έγηλε πξφεδξνο ηεο ΢πκβνπιίνπ ησλ Λατθψλ Δπηηξφπσλ, δειαδή πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο. Σν 1936 άξρηζαλ νη δίθεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο θαη ππεχζπλνη γηα ηηο εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ζπιιήςεηο, θαηαδίθεο θαη εθηειέζεηο δελ ήηαλ κφλν νη δηάθνξνη ηνπηθνί, θνκκαηηθνί θαη θξαηηθνί αμησκαηνχρνη, αιιά πνιχ πεξηζζφηεξν ηα αλψηαηα θιηκάθηα ηεο ζνβηεηηθήο ηεξαξρίαο, μεθηλψληαο απφ ηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνλ άκεζν πεξίγπξφ ηνπ πνπ ήηαλ νη: Μφινηνθ, Κιηκ Βνξνζίινθ, Λάδαξ Καγθαλφβηηο, Αλαζηάο Μηθνγηάλ, ΢εξγθφ Οξηδνληθίληδε θαη αξγφηεξα νη Λαβξέληη Μπέξηα, Γθεφξγθη Μαιελθφθ θαη Νηθήηα Υξνπζηζφθ. ΢ε ελάκηζε ρξφλν ζπλειήθζεζαλ 5 απφ ηα 15 κέιε ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ, ην 65%ησλ κειψλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ην 57% ησλ αληηπξνζψπσλ ηνπ 17νπ ΢πλεδξίνπ ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηνπ 1934. Οη πεξηζζφηεξεο απφ ηηο ιίζηεο ζαλάηνπ θέξνπλ ηηο ππνγξαθέο ηνπ ΢ηάιηλ, ηνπ Μνιφηνθ, ηνπ Καγθαλφβηηο θαη ηνπ Βνξνζίινθ. ΢ε κηα θαη κφλν κέξα – ηελ 12ε Ννεκβξίνπ 1938 - νη δπν πξψηνη έβαιαλ δίπια ζηε ιέμε «ππέξ» ηελ ππνγξαθή ηνπο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε 3.167 εθηειέζεσλ. Ο ίδηνο ν Μφινηνθ παξαδέρζεθε πνιχ αξγφηεξα: Τπέγξαςα ηηο πεξηζζόηεξεο ιίζηεο ζπιιήςεσλ – ζηελ πξαγκαηηθόηεηα ζρεδόλ όιεο… Μεξηθέο θνξέο ζπιιακβάλνληαλ θαη αζώνη. ΢ηελ νπζία έλαο ή δπν ζηνπο δέθα ήηαλ αζώνη, αιιά νη ππόινηπνη ήηαλ έλνρνη.

82

Χο ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ν Μφινηνθ έγηλε γλσζηφο ζε φιν ηνλ θφζκν. Γηαπξαγκαηεχηεθε ην ΢χκθσλν ΢νβηεηηθήο Έλσζεο-Γεξκαλίαο, γλσζηφ σο ΢ύκθσλν Μνιόηνθ-Ρίκπεληξνπ, πνπ ππνγξάθηεθε ιίγεο κέξεο πξηλ ηελ έλαξμε ηνπ Γεπηέξνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Βάζεη απηνχ ηνπ ζπκθψλνπ ε Δ΢΢Γ εηζέβαιε ζηελ Πνισλία απφ αλαηνιηθά θαη πξνζάξηεζε ηηο ηξεηο Βαιηηθέο ρψξεο, Δζζνλία, Ληζνπαλία θαη Λεηνλία. Ο Μφινηνθ ήηαλ παξψλ ζηηο ΢πλδηαζθέςεηο ησλ ηξηψλ ζπκκάρσλ Μεγάισλ Γπλάκεσλ ζηελ Σερεξάλε, ζηελ Γηάιηα ηεο Κξηκαίαο θαη ζην Πφηζληακ ηεο Γεξκαλίαο θαζψο θαη ζηελ ηδξπηηθή ζπλέιεπζε ησλ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. Ο Σζφξηζηι ζηα Απνκλεκνλεύκαηά ηνπ, ραξαθηεξίδεη ηνλ Μφινηνθ σο άλζξσπν κε εμαηξεηηθέο ηθαλόηεηεο θαη κε απίζηεπηε ςπρξαηκία.

΢ην πξνεδξείν ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη, 1939 Σν 1948 ζηα πιαίζηα ηεο αληηζεκηηηθήο πζηεξίαο πνπ είρε θαηαιάβεη ηνλ ΢ηάιηλ, ε γπλαίθα ηνπ Μφινηνθ, Πσιίλα Εεκηζνχδηλα δηαγξάθεθε απφ ην θφκκα «εμ αηηίαο ησλ ζηελψλ ηεο ζρέζεσλ κε ηνπο Δβξαίνπο εζληθηζηέο» θαη ζπλειήθζε καδί κε ηα αδέιθηα ηνλ γηαηξφ θαη ηνλ γξακκαηέα ηεο. Ο Μνιφηνθ ζέιεζε λα απφζρεη απφ ηελ ςεθνθνξία ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή, αιιά ζην ηέινο θνβηζκέλνο ςήθηζε θη απηφο ππέξ ηεο δηαγξαθήο θαη ηεο ζχιιεςεο ηεο γπλαίθαο ηνπ (αλ θαη ήηαλ αθφκα εξσηεπκέλνο καδί ηεο). Ζ Πσιίλα θαηαδηθάζηεθε ζε 5 ρξφληα εμνξίαο θαη ζην δηάζηεκα απηφ πέζαλαλ ζηελ θπιαθή ε αδειθή θαη έλαο αδειθφο ηεο. ΋ηαλ ε Πσιίλα αθέζεθε ειεχζεξε, ξψηεζε ηνλ άληξα ηεο: Πώο είλαη ό ΢ηάιηλ. Λέγεηαη φηη, φηαλ έκαζε φηη κφιηο είρε πεζάλεη, ιηγνζχκεζε.

Ο Μφινηνθ ζε εμψθπιιν ηνπ πεξηνδηθνχ TIME. Ήηαλ ν πην γλσζηφο ζνβηεηηθφο εγέηεο κεηά ηνλ ΢ηάιηλ Δμαθνινχζεζε λα είλαη ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ θαη επί Μαιελθφθ θαη επί Υξνπζηζφθ. ΋κσο κεηά ην πεξίθεκν 20φ ΢πλέδξην ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο θαη ηηο απνθαιχςεηο ηνπ Υξνπζηζφθ γηα ηνλ ΢ηάιηλ, ν Μφινηνθ ππνβηβάζηεθε ζε δηπισκαηηθφ εθπξφζσπν ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηε Μνγγνιία. Μέρξη ην ζάλαηφ ηνπ παξέκεηλε πεηζκαηηθά ζαπκαζηήο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ππεξαζπηζηήο ησλ πεπξαγκέλσλ ηεο ζηαιηληθήο πεξηφδνπ.

83

04.02. Ο ζάλαηνο ηεο Ναληέδληα (Νάληηαο) Αιιηινύγηεβα Σν 1906 φηαλ ν ΢ηάιηλ ήηαλ 28 ρξνλψλ γλψξηζε, εξσηεχηεθε θαη παληξεχηεθε ζηελ Σηθιίδα κηα θνπέια απφ ηελ Γεσξγία (θαη ν ίδηνο ήηαλ Γεσξγηαλφο) ηελ Δθαηεξίλα ΢βαλίηδε [Екатери́на ( ато́) Свани́дзе] 21 εηψλ ηφηε. Σελ απνθαινχζε ρατδεπηηθά Καηφ. Ζ Δθαηεξίλα εξγαδφηαλ σο κνδίζηξα θαη έξαβε θνξέκαηα γηα ηηο γπλαίθεο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ. Απφθηεζαλ έλα παηδί ηνλ Γηαθφβ Σδνπγθαζβίιη18 πνπ γελλήζεθε ην 1907. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ ε Δθαηεξίλα πέζαλε απφ ηχθν, ζηα ρέξηα ηνπ άληξα ηεο. Ο ΢ηάιηλ αξγφηεξα αλέθεξε φηη ήηαλ ην κνλαδηθφ πξφζσπν πνπ αγάπεζε κεηά ηελ κεηέξα ηνπ. ΢ηελ θεδεία ηεο είπε: Απηό ην πιάζκα καιάθσζε ηελ πέηξηλε θαξδηά κνπ. Με ηνλ ζάλαηό ηεο πέζαλαλ θαη ηα αηζζήκαηά κνπ γηα ηελ αλζξσπόηεηα. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ηα αδέιθηα ηεο Δθαηεξίλα ε Μαξίθν ( арико Сванидзе) θαη ν Αιέμαλδξνο Εβάληηδε (Александр Сванидзе) ζα αθνινπζήζνπλ ηελ ηχρε ρηιηάδσλ άιισλ ζπκπαηξησηψλ ηνπο θαη ζα εθηειεζηνχλ. Ζ πξψηε ζχδπγνο ηνπ ΢ηάιηλ Δθαηεξίλα Ζ δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ ε Ναληέδληα ή Νάληηα Αιιηινχγηεβα ( аде́жда - адей Аллилу́ева, 19011932). Γλσξίζηεθε κε ηνλ Ησζήθ ην 1911 φηαλ απηή ήηαλ αθφκα παηδί θαη απηφο είρε δξαπεηεχζεη θαηά ηελ δηάξθεηα κηαο απφ ηηο εμνξίεο ηνπ θαη βξήθε θαηαθχγην ζην ζπίηη ηνπ παηέξα ηεο ΢εξγθέη Αιιηινχγηεθ, ζηνλ Καχθαζν. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ε Νάληηα εξγάζηεθε σο εκπηζηεπηηθή γξακκαηέαο ζην γξαθείν ην Λέληλ θαη ην 1919 παληξεχηεθε ηνλ ΢ηάιηλ. Απέθηεζαλ δπν παηδηά, ηνλ Βαζίιε πνπ έγηλε πηιφηνο ηεο Πνιεκηθήο Αεξνπνξίαο (πέζαλε αιθννιηθφο ην 1962) θαη ηελ ΢βεηιάλα (1926-2011), πνπ ην 1967 έθπγε απφ ηελ Ρσζία θαη δήηεζε πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Ακεξηθή. Δθεί δεκνζίεπζε ηελ απηνβηνγξαθία ηεο πξνθαιψληαο παγθφζκην ζάιν.

18

Ο Γηαθόβ Σδνπγθαζβίιη ( ков Иосифович Джу ашвили) παληξεύηεθε κηα Δβξαία ρνξεύηξηα θαη απέθηεζε ηνλ Δπγέλην (δεη αθόκα) θαη ηελ Γθαιίλα (πέζαλε ην 2007). Ο Γηαθόβ ππεξέηεζε σο αμησκαηηθόο ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ θαηά ηνλ Β’ Παγθόζκην Πόιεκν θαη ζπλειήθζε αηρκάισηνο. Οη Γεξκαλνί πξόηεηλαλ λα ηνλ αληαιιάμνπλ κε ηνλ ζηξαηάξρε θνλ Πάνπινπο αιιά ν ΢ηάιηλ αξλήζεθε. Σνλ Απξίιην 1943 ζε ζηξαηόπεδν αηρκαιώησλ, έλαο Γεξκαλόο ζηξαηηώηεο ηνλ ππξνβόιεζε ζην θεθάιη θαη ηνλ ζθόησζε.

84

Σν δεπγάξη δηαπιεθηηδφηαλ ζπρλά, αλ θαη φιεο νη καξηπξίεο βεβαηψλνπλ φηη αγαπνχζαλ πνιχ ν έλαο ηνλ άιιν. Ζ ζηελή θίιε ηεο Πσιίλα Μνιφηνβα ζπκφηαλ φηη ε Νάληηα ππέθεξε απφ πνλνθεθάινπο, πνπ κάιινλ νθείινληαλ ζηελ καληνθαηάζιηςε απφ ηελ νπνία έπαζρε θαη πνπ ηελ έθαλε νξηζκέλεο θνξέο μεζπά κε πζηεξηθέο θσλέο θαη χβξεηο. Γπν βξάδηα κεηά ηνλ παλεγπξηθφ ενξηαζκφ ησλ 15 ρξφλσλ ηεο επαλάζηαζεο ζηηο 19 Ννεκβξίνπ 1932, πξαγκαηνπνηήζεθε γηνξηή ζην ζπίηη ηνπ ΢ηάιηλ. Μπξνζηά ζε φινπο ηνπο ζπλδαηηπκφλεο ην δεπγάξη είρε αθφκα κηα ινγνκαρία θαη ε Νάληηα θαηέθπγε ζπκσκέλε ζην δσκάηηφ ηεο. Αξγφηεξα ηελ βξήθαλ λεθξή ζην θξεβάηη ηεο. Δίρε απηνθηνλήζεη κε έλα πηζηφιη πνπ ήηαλ πεζκέλν δίπια ηεο. {΋πσο ήδε είδακε ζε πξνεγνχκελεο ζειίδεο, αλάκεζα ζηα πξνζσπηθά ηεο είδε βξέζεθε θαη έλα αληίγξαθν ηεο Πιαηθόξκαο Ρηνύηηλ}. Ζ είδεζε ηνπ μαθληθνχ ζαλάηνπ ηεο Νάληηαο ήηαλ ζνθ γηα ηνλ ΢ηάιηλ, αιιά θαη γηα ηα κέιε ηεο θπβέξλεζεο θαη ηνπ θφκκαηνο. Ο ΢ηάιηλ θαη ε Νάληηα Αιιηινχγηεβα Ζ επίζεκε εθδνρή ήηαλ φηη ε ζχδπγνο ηνπ ΢ηάιηλ πέζαλε απφ θξίζε ζθσιεθνεηδίηηδαο. Ο Λεβ Λέβηλ θαη ν Νηκίηξη Πιέηλεθ, δπν απφ ηνπο γηαηξνχο ηνπ Κξεκιίλνπ πνπ θιήζεθαλ γηα λα εμεηάζνπλ ηα αίηηα ηνπ ζαλάηνπ ηεο Νάληηαο, αξλήζεθαλ λα ππνγξάςνπλ ςεχηηθν πηζηνπνηεηηθφ ζαλάηνπ. (Καη νη δπν ηνπο εθηειέζηεθαλ ην 1938, φηαλ δηθάζηεθαλ καδί κε ηνπο Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ). Φπζηθά θπθινθφξεζαλ δηάθνξεο θήκεο, φπσο φηη ηελ Νάληηα δνινθφλεζε ν ΢ηάιηλ, αιιά ην γεγνλφο είλαη φηη απηφο ήηαλ ζη’ αιήζεηα έθπιεθηνο, ζαζηηζκέλνο θαη ζπληεηξηκκέλνο απφ ηνλ μαθληθφ ρακφ ηεο γπλαίθαο ηνπ, πνπ ηελ αγαπνχζε εηιηθξηλά. Τπάξρνπλ αξθεηέο καξηπξίεο πνπ επηβεβαηψλνπλ φηη δπζθνιεχηεθε λα ζπλεηδεηνπνηήζεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα θαη ζξελνχζε αξθεηέο κέξεο κεηά ην ζπκβάλ, θιεηζκέλνο ζην δσκάηηφ ηνπ. Ζ θεδεία έγηλε κε ηζαξηθή επηζεκφηεηα, κε φια ηα κέιε ηεο θπβέξλεζεο θαη ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο λα ζπλνδεχνπλ ην θέξεηξν. Ο ΢ηάιηλ έθιαηγε γνεξά θαη ήηαλ κηα απφ ηηο ζπάληεο θνξέο πνπ ν ζθιεξνηξάρεινο απηφο κπνιζεβίθνο εθδήισλε ηφζν θαλεξά ηνλ πφλν ηνπ. Εήηεζε λα ραξαρηνχλ ζηνλ ηάθν ηεο ηα ιφγηα: Μέινο ηνπ Κόκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ.

85

04.03. Ο Οπθξαληθόο Ληκόο 1932-33 Ζ νηθνλνκηθή πνιηηηθή πνπ αλήγγεηιε ν Λέληλ ε γλσζηή Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή – ΝΔΠ, ε νπνία εθαξκφζηεθε γηα λα αληηκεησπηζηνχλ ηα αίηηα ηεο κεγάιεο πείλαο ησλ εηψλ 1921-23 ζηελ Ρσζία, είρε σο ζπλέπεηα ηεο αλάθακςε ηεο εκηζαλνχο ζνβηεηηθήο νηθνλνκίαο θαη ηελ αχμεζε ηεο απφδνζεο ζε φινπο ηνπο παξαγσγηθνχο ηνκείο. Ηδηαηηέξσο εκθαλή ήηαλ ηα απνηειέζκαηα ζηελ αχμεζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο, κηαο θαη νη αγξφηεο είραλ πιένλ νηθνλνκηθφ θίλεηξν θαη κπνξνχζαλ λα δηαρεηξηζηνχλ ηελ ζνδεηά ηνπο πξνο φθειφο ηνπο. Ο ΢ηάιηλ φκσο θαη ε νκάδα πνπ θπβεξλνχζε ζεψξεζαλ φηη θάπνηε έπξεπε λα μεκπεξδεχνπλ κε ηελ – δεμηάο απφθιηζεο, φπσο ηελ ραξαθηήξηδε - ΝΔΠ θαη λα εθαξκφζνπλ ηελ ζνζηαιηζηηθή πξαθηηθή ηεο παξαγσγήο γηα ινγαξηαζκφ ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, δειαδή – φπσο ην ελλννχζαλ – ηνπ θξάηνπο. Έηζη απφ ην 1928 εγθαηαιείθζεθε ε ΝΔΠ θαη άξρηζε ζε φιε ηε ρψξα ε εθαξκνγή ησλ «πεληάρξνλσλ νηθνλνκηθψλ πιάλσλ», πνπ πξνέβιεπαλ ηελ ηαρεία εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο θαη ηελ ππνρξεσηηθή θνιεθηηβνπνίεζε, δειαδή ε ζπλέλσζε ησλ αγξνηηθψλ ηδηνθηεζηψλ ζε θνιρόδ. Απηφ πξνθάιεζε αληηδξάζεηο ζηνλ αγξνηηθφ πιεζπζκφ κε απνηέιεζκα ηελ θάζεηε πηψζε ηεο παξαγσγήο γεσξγηθψλ θαη ησλ θηελνηξνθηθψλ πξντφλησλ, κε θαηάιεμε έλα λέν ιηκφ ηελ δηεηία 1932-33. Πξνπαγαλδηζηηθή αθίζα κε ζχλζεκα: «Θα ηζαθίζνπκε ηνπο θνπιάθνπο»

Ζ απάληεζε ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ έλα πξσηνθαλέο θχκα δηψμεσλ θαηά ησλ θνπιάθσλ. Οη θνπιάθνη ήηαλ «εχπνξνη» αγξφηεο (ζηελ πξαγκαηηθφηεηα νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ απινί θησρνί κηθξνθηεκαηίεο) νη νπνίνη θαηεγνξήζεθαλ γηα ζακπνηάξηζκα ηεο ζνβηεηηθήο νηθνλνκίαο θαη εθαηνληάδεο ρηιηάδεο απφ απηνχο αληηκεησπίζηεθαλ απφ ην θξάηνο σο εγθιεκαηίεο, κε δηψμεηο, εμνξίεο, εγθιεηζκνχο ζε γθνπιάγθ (ζηξαηφπεδα εξγαζίαο), θπιαθίζεηο, αθφκα θαη εθηειέζεηο. Σν ήηαλ ε δξακαηηθή πηψζε ηεο αγξνηηθήο θαη θηελνηξνθηθήο παξαγσγήο (νη ρσξηθνί έζθαδαλ ηα δψα ηνπο γηα λα κελ ηα παξαδψζνπλ ζηα θνιρφδ), πνπ πξνθάιεζε ιηκφ πνπ ππνινγίδεηαη φηη θφζηηζε ζπλνιηθά, πάλσ απφ ηέζζεξα εθαηνκκχξηα ζχκαηα, λεθξνχο απφ ηελ πείλα αιιά θαη απφ ηηο δηψμεηο θαη εμνξίεο, (άιιεο πεγέο αλεβάδνπλ απηφ ηνλ αξηζκφ σο θαη ηα 7,5 εθαηνκκχξηα) ζηελ Γπηηθή Ρσζία, ηνλ βφξεην Καχθαζν, ηελ πεξηνρή ηνπ

86

λνηίνπ Βφιγα, ην Καδαρζηάλ θαη θπξίσο ηελ Μνιδαβία θαη ηελ Οπθξαλία πνπ ήηαλ ε θαη’ εμνρήλ ζηηνπαξαγσγηθή πεξηνρή ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΢ηελ Οπθξαλία πνπ ππέθεξε πνιχ πεξηζζφηεξν, ε πεξίνδνο ησλ εηψλ 1932-33 απνθιήζεθε Γθνινληνκφξ (Голодомор = ζάλαηνο απφ πείλα) ή «ηξνκν-ιηκφο ηεο Οπθξαλίαο» ή «νπθξαληθφο ιηκφο-γελνθηνλία». Ο αθξηβήο αξηζκφο ησλ ζπκάησλ είλαη πνιχ δχζθνιν λα πξνζδηνξηζηεί επεηδή δελ ππάξρνπλ επίζεκα ζηνηρεία, αιιά κφλν ζηελ Οπθξαλία νη λεθξνί δελ ήηαλ ιηγφηεξνη απφ 2,4 εθαηνκκχξηα. Δθεκεξίδα ηνπ ΢ηθάγν αλεβάδεη ηνπο λεθξνχο απφ ηελ πείλα ζε έμη εθαηνκκχξηα Βέβαηα θαλείο δελ ήηαλ ζε ζέζε λα δψζεη ηνλ αθξηβή νξηζκφ ηεο ιέμεο θνπιάθνο. Αθφκα θαη ν ίδηνο ν ΢ηάιηλ έγξαςε ζε θάπνηα απφ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπ: Ση ζεκαίλεη θνπιάθνο;. ΢ε πνιιά ρσξηά νη θησρνί ρσξηθνί απνθάζηδαλ – κε δηθά ηνπο θαη ίζσο ηδηνηειή θξηηήξηα θάζε θνξά - ζε κηα ζπλέιεπζε πνηνο είλαη θνπιάθνο θαη πνηνο φρη: Ο Σάδε έρεη έμη άινγα, ή ν Γείλα έρεη κεγάιν αγξόθηεκα. Γελ ρξεηαδφηαλ πεξηζζφηεξα, ε Γθε-Πε-Οπ αλαιάκβαλε ηα πεξαηηέξσ, ν Σάδε ή ν Γείλα έηξσγε ηνπιάρηζηνλ πέληε ρξφληα θπιαθή ή εμνξία θαη θπζηθά έραλε ηελ πεξηνπζία ηνπ. Χσξηθνί ελεκεξψλνληαη απφ ηελ Πξάβληα Υηιηάδεο άιινη πήξαλ δξφκν ηεο εμνξίαο ακέηξεηνη ήηαλ εθείλνη εμνληψζεθαλ απφ θαλ λα έρεη πξνεγεζεί έζησ θαη

ηνλ θαη πνπ ηηο κηα

δπλάκεηο αζθαιείαο, ρσξίο ζηνηρεηψδεο δίθε. Ο Λέληλ είρε ραξαθηεξίζεη ηνπο θνπιάθνπο σο αηκαηνξνπθήρηξεο, βακπίξ, εθκεηαιιεπηέο ηεο αγξνηηάο θαη ηαμηθνχο ερζξνχο. Σν 1930 ην Πνιηηηθφ Γξαθείν19 ελέθξηλε ηελ απφθαζε ηεο εμφλησζεο ηεο ηάμεο ησλ θνπιάθσλ θαη άξρηζε κηα κεγάιε εθζηξαηεία «απνθνπιαθνπνίεζεο» ηεο ππαίζξνπ.

19

Σν Πνιηηηθό Γξαθείν ή Πνιηηκπηξό ( олит юро) ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ήηαλ ην αλώηαην εθηειεζηηθό όξγαλν ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο.

87

΢χκθσλα κε εηζήγεζε ηνπ Μφινηνθ, νη θνπιάθνη ρσξίζηεθαλ ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: 1. Απηνί πνπ ραξαθηεξίδνληαλ αληεπαλαζηάηεο ζα θπιαθίδνληαλ θαη ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο ζα εμνξίδνληαλ 2. Οη κεγάινη θνπιάθνη ζα εμνξίδνληαλ καδί κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπο θαη 3. Οη ππφινηπνη ζα εθηνπίδνληαλ εθηφο ησλ νξίσλ ησλ πεξηνρψλ πνπ δνχζαλ σο ηψξα. Ο «πφιεκνο θαηά ησλ θνπιάθσλ» πήξε ηελ κνξθή εκθπιίνπ πνιέκνπ ζηελ Οπθξαλία, εθεί πνπ ππήξρε ε πην ζζελαξή αληίζηαζε. Ο ΢ηάιηλ δηείδε ηελ επθαηξία λα ρηππήζεη θαηαθέθαια ηνλ νπθξαληθφ εζληθηζκφ θαη άξρηζε έλα κεγάιν θχκα εθθαζαξίζεσλ θαηά ησλ Οπθξαλψλ δηαλννχκελσλ αθφκα θαη ησλ κειψλ ηνπ Οπθξαληθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Σνπο πξψηνπο κήλεο ηεο εθαξκνγήο ηεο ππνρξεσηηθήο θνιεθηηβνπνίεζεο ζεκεηψζεθαλ πάλσ απφ 2.000 κηθξέο ή κεγάιεο εμεγέξζεηο ησλ ρσξηθψλ. Πνιινί απφ απηνχο έθηαλαλ ζην ζεκείν λα θάςνπλ ηελ ζνδεηά ηνπο ή αθφκα θαη λα ζθάμνπλ ηα δψα ηνπο, αληί λα ηα παξαδψζνπλ ζηα θνιρφδ. Τπνινγίδεηαη φηη ηελ θξίζηκε δηεηία ζθάρηεθαλ πάλσ απφ 26 εθαηνκκχξηα βννεηδή θαη 15 εθαηνκκχξηα άινγα. ΋κσο ν ΢ηάιηλ ήηαλ απνθαζηζκέλνο λα επηβάιεη ην λφκν κε θάζε ζπζία θαη θπζηθά κε ηελ ρξήζε βίαο θαη ηελ επηβνιή θαζεζηψηνο ηξφκνπ ζ’ απηνχο πνπ αληηδξνχζαλ. Ο Οπθξαληθφο Ληκφο πξνθάιεζε παγθφζκηα θηλεηνπνίεζε γηα ηα ζχκαηα Τπάξρνπλ αγξνηηθέο πεξηνρέο ζηηο νπνίεο εθηνπίζηεθε βίαηα πάλσ απφ ην 30% ηνπ πιεζπζκνχ. Σελ «βξψκηθε δνπιεηά αλέιαβαλ λα θέξνπλ ζε πέξαο ν Μφινηνθ θαη ν Λάδαξ Καγθαλόβηηο. ΢ε ιίγνπο κφλν κήλεο ηα απνζπάζκαηα ηεο Γθε-Πε-Οπ, πνπ ηα απνηεινχζαλ ζπρλά «άλζξσπνη ηνπ ζθνηληνχ θαη ηνπ παινπθηνχ» αθφκα θαη πνηληθνί εγθιεκαηίεο, εμνξκνχζαλ ζηα ρσξηά, έςαρλαλ απνζήθεο, εθνξκνχζαλ κέζα ζε ζπίηηα, ζθάιηδαλ ηηο ζεκσληέο θαη δελ δίζηαδαλ λα ζπιιάβνπλ ηνπο ελφρνπο θαη ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο. Τπνινγίδεηαη φηη 1.680.000 άλζξσπνη ζπλειήθζεζαλ θαη θπιαθίζηεθαλ ή εμνξίζηεθαλ κε αζηείεο θαηεγνξίεο.

88

Ο Λάδαξ Καγθαλφβηηο ( азарь Моисеевич Ка анови, 1893-1991) Ο Λάδαξ Καγθαλφβηηο ήηαλ έλαο απφ ηνλ ζηελφ θχθιν ησλ έκπηζησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ ΢ηάιηλ. Έδεζε 98 ρξφληα θαη είλαη ν καθξνβηφηεξνο απφ ηελ παιηά θξνπξά ησλ κπνιζεβίθσλ πνπ φρη κφλν είδε ηνλ ζξίακβν ηεο Δπαλάζηαζεο, αιιά θαη ηελ θαηάξξεπζε ησλ θνκκνπληζηηθψλ θαζεζηψησλ ηεο αλαηνιηθήο Δπξψπεο θαη ηεο ίδηαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Γελλήζεθε απφ νηθνγέλεηα Δβξαίσλ ζε έλα ρσξηφ ηεο Οπθξαλίαο. Ζ κφξθσζή ηνπ ήηαλ ζηνηρεηψδεο. Σν πνιηηηθφ ηνπ μεθίλεκα ήηαλ φκνην κε ησλ πεξηζζφηεξσλ κπνιζεβίθσλ ηεο επνρήο εθείλεο. Σν 1911 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ θφκκαηνο θαη ακέζσο άξρηζε πνιηηηθή δξάζε ζην εξγνζηάζην ππνδεκάησλ πνπ εξγαδφηαλ. Σν 1915 ζπλειήθζε θαη εμνξίζηεθε λφηηα ησλ Οπξαιίσλ. Έιαβε κέξνο ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη ζηνλ πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ θαη ην 1922, φηαλ ν ΢ηάιηλ έγηλε Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ θφκκαηνο ηνλ δηφξηζε ζην Οξγαλσηηθφ Γξαθείν ή Οξγθκπηξφ (Оргбюро́) ηεο Γξακκαηείαο. Ήηαλ πνιχ θαηψηεξνο ηνπ ΢ηάιηλ ζε κφξθσζε, πνιηηηθή εκπεηξία θαη αληίιεςε θαη πξνζθνιιήζεθε ζ’ απηφλ απφ ηελ αξρή. Γελ έθξπβε ηνλ ζαπκαζκφ ηνπ γηα ηνλ αξρεγφ ηνπ θαη δήισλε δεκνζίσο πσο ήηαλ έηνηκνο λα εθηειέζεη νπνηαδήπνηε δηαηαγή ηνπ. Ο ΢ηάιηλ ηφηε δελ ήηαλ ν πξψηνο ζην θφκκα, αιιά ήηαλ αλεξρφκελν αζηέξη θαη ν Λάδαξ αηζζαλφηαλ αξθεηά αζθαιήο θάησ απφ ηα θηεξά ηνπ. Φπζηθά ζηάζεθε ζην πιεπξφ ηνπ ΢ηάιηλ ζηελ δηακάρε ηνπ κε ηνλ Σξφηζθη θαη αξγφηεξα κε ηνπο άιινπο εζσθνκκαηηθνχο αληηπάινπο ηνπ. Ο Καγθαλφβηηο ππήξμε ν πξψηνο γλήζηνο ζηαιηληζηήο, κηαο θαη απηφο ήηαλ πνπ ρξεζηκνπνίεζε πξψηνο ηνλ φξν απηφ. ΢ε έλα δείπλν είπε ηα εμήο: Όινη κηιάλε γηα ηνλ Λέληλ θαη ηνλ ιεληληζκό, αιιά ε επνρή ηνπ Λέληλ αλήθεη ζην καθξηλό παξειζόλ… Εήησ ν ζηαιηληζκόο! Ο Ησζήθ ΢ηάιηλ αληέδξαζε κε κεηξηνθξνζχλε: Πώο ηνικάο θαη ην ιεο απηό; Ο Λέληλ ήηαλ έλαο γίγαληαο θαη ν ΢ηάιηλ δελ ηνπ θηάλεη νύηε ζην κηθξό ηνπ δαρηπιάθη. Ο Μφινηνθ ραξαθηήξηδε ηνλ Καγθαλφβηηο 200% ζηαιηληζηή θαη ζπκφηαλ φηη θάπνηε ηνπ εθκπζηεξεχηεθε φηη: ..κηινύζε πάληνηε ζηνλ ΢ηάιηλ ζηνλ πιεζπληηθό ιέγνληαο όηη θαη ν ΢ηάιηλ δελ ηόικεζε πνηέ λα κηιήζεη ζηνλ Λέληλ ζηνλ εληθό. Όηαλ επηζθέπηνκαη ηνλ ΢ηάιηλ, πξνζπαζώ λα κελ παξαιείςσ ηίπνηα, Αλεζπρώ θάζε θνξά γηαηί πνηέ θαλείο δελ μέξεη ηη κπνξεί λα ξσηήζεη ν ΢ηάιηλ. Σν 1924 έγηλε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη απφ ην 1925 σο ην 1928 ήηαλ πξψηνο Γξακκαηέαο ηνπ Κ. Κ. ηεο Οπθξαλίαο. ΋ηαλ άξρηζε ε ππνρξεσηηθή θνιεθηηβνπνίεζε θαη ζηε ζπλέρεηα ε δπλακηθή άξλεζε ησλ αγξνηψλ λα εληαρζνχλ ζηα θνιρφδ, ν Καγθαλφβηηο εθάξκνζε κε θαλαηηζκφ ηελ θνκκαηηθή γξακκή γηα ην ρηχπεκα ησλ θνπιάθσλ, ηελ ππνρξεσηηθή δήκεπζε ησλ απνζεκάησλ ζηηεξψλ θαη ηελ βίαηε θαηαζηνιή ησλ εμεγέξζεσλ. ΢πκπαξαζηάηε θαη βνεζφ ηνπ γηα ηελ πνιηηηθή απηή, είρε έλα άιιν Δβξαίν, ηνλ Πάβει Πφζηηηζεθ. Σν θπζηθφ επαθφινπζν ηεο εμαθάληζεο ησλ νπθξαληθψλ απνζεκάησλ ζηηεξψλ ήηαλ έλαο πξσηνθαλήο ιηκφο ζηελ Οπθξαλία πνπ έθεξε ζην ζάλαην εθαηνληάδεο

89

ρηιηάδεο πνιίηεο ηεο. Ο ζπλδπαζκφο ησλ απσιεηψλ απφ ηελ πείλα θαη ησλ ρηιηάδσλ ζπιιήςεσλ, θπιαθίζεσλ εθηειέζεσλ θαη εθηνπηζκψλ πήξε ηελ κνξθή ηεο γελνθηνλίαο ηνπ νπθξαληθνχ ιανχ, πνπ έθαλε πνιιά ρξφληα λα ζπλέιζεη. Ζ ερζξφηεηα ησλ Οπθξαλψλ θαηά ησλ Ρψζσλ εθδειψζεθε θαηά ηελ γεξκαληθή εηζβνιή ηνπ 1941, φηαλ δεθάδεο ρηιηάδεο λένη ηεο Οπθξαλίαο εληάρζεθαλ εζεινληηθά ζηνλ ρηηιεξηθφ ζηξαηφ θαη πνιέκεζαλ θαηά ησλ Ρψζσλ. Σν 2010 ην αλψηαην δηθαζηήξην ηεο Οπθξαλίαο αλαθήξπμε – κεηαζαλάηηα – ηνλ Καγθαλφβηηο, ηνλ Πφζηηηζεθ θαη άιια ζηειέρε ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο σο ππεχζπλνπο γηα ηνλ θαηαζηξνθηθφ ιηκφ θαη ηελ γελνθηνλία ηνπ Οπθξαληθνχ ιανχ. Σν πιηθφ πνπ πεξηείρε ε δηθνγξαθία γηα ηελ ηξνκεξή εθείλε πεξίνδν ήηαλ 250 ηφκνη, ληνθνπκέλησλ, καξηπξηψλ, ζπλεληεχμεσλ, θσηνγξαθηψλ, επηζηνιψλ θιπ.

Καγθαλφβηηο, ΢ηάιηλ, Πφζηηηζεθ, Βνξνζίινθ Σελ πεξίνδν 1935-37 ν Καγθαλφβηηο ήηαλ επίηξνπνο Μεηαθνξψλ. Δίλαη ππεχζπλνο γηα εθαηνληάδεο ζπιιήςεηο θαη εθηειέζεηο ζηδεξνδξνκηθψλ κε ηελ θαηεγνξία ηνπ ζακπνηάδ. ΋κσο πξέπεη λα ηνπ αλαγλσξηζηεί ε νινθιήξσζε ηεο θαηαζθεπήο ηνπ πεξίθεκνπ Μεηξφ ηεο Μφζραο, νη ζηαζκνί ηνπ νπνίνπ ζεσξνχληαη αθφκα θαη ζήκεξα έξγα ηέρλεο. Σα έηε 1937-39 ππεξέηεζε σο επίηξνπνο Βηνκεραλίαο. Μεγάιν κέξνο ηεο εθβηνκεράληζεο ηεο ρψξαο νθείιεηαη ζηηο πξνζπάζεηέο ηνπ. Αθφκα έλα επίηεπγκα ηνπ Καγθαλφβηηο ήηαλ ε λνκνζεηηθή ξχζκηζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ζπληάμεσλ γηα ηνπο ειηθησκέλνπο πνπ απνζχξνληαλ απφ ηελ εξγαζία. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ήηαλ απφ ηνπο πην ζθιεξνχο δηψθηεο ησλ αληεπαλαζηαηώλ, πξνδνηώλ, ερζξώλ ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θιπ. Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα έγγξαθα πνπ πεξηέρνπλ ιίζηεο κε νλφκαηα πξνο εθηέιεζε, θέξνπλ ηελ ππνγξαθή, άξα θαη ηελ απνδνρή θαη ηνπ Καγθαλφβηηο, πνπ γηα ηνλ ιφγν απηφ απέθηεζε ην παξαηζνχθιη «΢ηδεξνχο Λάδαξ». Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε έπιεμε θαη ην πεξηβάιινλ ηνπ Καγθαλφβηηο. Ο αδειθφο ηνπ Μηραήι ήηαλ επίηξνπνο ηεο αεξνπνξηθήο βηνκεραλίαο. Σν 1940 ν ΢ηάιηλ ηνλ θαηεγφξεζε γηα αδπλακία επίηεπμεο ησλ ζηφρσλ παξαγσγήο θαη γηα επαθέο κε δεμηνχο. Ο Λάδαξ δελ έθεξε αληίξξεζε ζην ΢ηάιηλ, αιιά ελεκέξσζε ηνλ αδειθφ ηνπ θη απηφο απηνθηφλεζε πξηλ ζπιιεθζεί. ΢πλέρηζε λα βξίζθεηαη ζηελ εγεηηθή νκάδα αιιάδνληαο ζέζεηο ζε δηάθνξα ππνπξγεία. Ο ζάλαηνο ηνπ ΢ηάιηλ ηνλ βξήθε φηαλ ήηαλ αληηπξφεδξνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ θφκκαηνο σο ην 1957. Ο λένο εγέηεο ηεο ρψξαο Νηθήηα Υξνπζηζφθ, αλ θαη φθεηιε πνιιά ζηνλ Καγθαλφβηηο γηα ηελ αλέιημή ηνπ σο εγέηεο ηνπ Κ. Κ. Οπθξαλίαο, ηνλ απνκάθξπλε απφ φιεο ηηο θπβεξλεηηθέο θαη θνκκαηηθέο ζέζεηο θαη ηνλ νδήγεζε ζηελ ζπληαμηνδφηεζε.

90

Ζ πνιηηηθή ηεο πιήξνπο θνιεθηηβνπνίεζεο πνπ ζέζπηζε ν ΢ηάιηλ γηα λα έρεη ηελ δπλαηφηεηα λα εθαξκφζεη ην πξφγξακκα βηνκεραλνπνίεζεο ηεο ρψξαο είρε ηα θαηαζηξεπηηθά απνηειέζκαηα πνπ αλαιχζεθαλ ήδε παξαπάλσ. Έρνπλ γξαθηεί πάξα πνιιά γηα ηνλ ιηκφ ηεο Οπθξαλίαο θαη γηα ηα εθαηνκκχξηα ησλ ζπκάησλ ηεο πείλαο θαη ησλ δηψμεσλ. Τπάξρνπλ καξηπξίεο απφ μέλνπο δεκνζηνγξάθνπο πνπ επηζθέθζεθαλ ηελ Οπθξαλία εθείλε ηελ επνρή, νη νπνίνη αλαθέξνπλ φηη πνιιά ρσξηά ήηαλ ηειείσο έξεκα, γηαηί φζνη θάηνηθνη δελ είραλ εθδησρζεί απφ ηηο εζηίεο ηνπο είραλ πεζάλεη απφ ηελ πείλα. Αθφκα θαη παηδηά ζπκκεηείραλ ζηηο δηαδειψζεηο κε ζχλζεκα: Να εμαθαλίζνπκε ηνπο θνπιάθνπο Έλα δηάηαγκα ηεο θπβέξλεζεο ηνπ Απγνχζηνπ 1932 (ην ππέγξαθαλ ν Καιίληλ θαη ν Μφινηνθ) ζθνπνχζε ζηελ πξνζηαζία ηεο θνηλνηηθήο ηδηνθηεζίαο (θξαηηθήο, θνιρφδληθεο ή ζπλεηαηξηζηηθήο) ηξνθίκσλ, δψσλ, κεραλεκάησλ ή εξγαιείσλ. Απηφο πνπ έθιεβε ή έθξπβε ηκήκα ηεο ηδηνθηεζίαο απηήο ραξαθηεξηδφηαλ «ερζξφο ηνπ ιανχ» θαη ε ηηκσξία ηνπ ήηαλ ε ζαλαηηθή εθηέιεζε ή ζηελ θαιχηεξε πεξίπησζε δέθα ρξφληα θπιάθηζε. ΢ε θάζε πεξίπησζε ε πνηλή ζπλνδεπφηαλ απφ δήκεπζε ηεο πεξηνπζίαο. Με ην ίδην δηάηαγκα απηφο πνπ απεηινχζε ή εθάξκνδε βία θαηά ησλ θνιρφδληθσλ, έπξεπε λα ηηκσξεζεί κε 5 σο 10 ρξφληα εγθιεηζκφ ζε ζηξαηφπεδν εξγαζίαο. Οη πεηλαζκέλνη πνιίηεο αγσλίδνληαλ λα επηβηψζνπλ θαη έηξσγαλ φ,ηη έβξηζθαλ, ζθπιηά, γάηεο, άινγα, αξνπξαίνπο, ζάπηεο παηάηεο, θινηνχο δέληξσλ, ηα πάληα. ΋κσο νη πεξηζζφηεξνη δελ άληεραλ, πέζαηλαλ μαθληθά ζην ζπίηη ηνπο ή ζηνπο δξφκνπο πνπ ηξηγπξλνχζαλ αλαδεηψληαο θάπνηα, έζησ θαη ειάρηζηε ηξνθή. Οη λεθξνί απφ πείλα ήηαλ ηφζνη πνιινί, πνπ νη αξρέο δελ πξνιάβαηλαλ λα ζπγθεληξψλνπλ θαη λα ζάβνπλ ή λα θαίλε ηα πηψκαηα. Ζ εηθφλα ησλ λεθξψλ ζηνπο δξφκνπο ήηαλ ζπλεζηζκέλν ηξαγηθφ ζέακα. Ζ ΢νβηεηηθή Έλσζε δελ αλαγλψξηζε πνηέ επίζεκα ην γεγνλφο ηνπ Οπθξαληθνχ Ληκνχ, ηεο πείλαο ηεο πεξηφδνπ 1932-33. ΋ηαλ γηλφηαλ αλαθνξά ζην ζέκα απηφ απφ ηα μέλα κέζα ελεκέξσζεο ε απάληεζε ήηαλ θιαζζηθή: Πξόθεηηαη γηα εγθιεκαηηθή αληηζνβηεηηθή πξνπαγάλδα. Ζ θπβέξλεζε έθηαζε ζην ζεκείν λα παξαπνηεί ηα δεκνγξαθηθά ζηνηρεία ηεο Οπθξαλίαο, ζηα νπνία ήηαλ εκθαλήο ε δξακαηηθή κείσζε ηνπ πιεζπζκνχ ηεο ιφγσ ηνπ ιηκνχ θαη ησλ δηψμεσλ. Μφλν κεηά ηελ δηάιπζε ηεο

91

΢νβηεηηθήο Έλσζεο νη θπβεξλήζεηο ηεο Οπθξαλίαο θαη Ρσζίαο παξνπζίαζαλ κε ζηνηρεία ηελ ζθιεξή πξαγκαηηθφηεηα. Σα πεληάρξνλα πιάλα φκσο, παξά ηηο αληηδξάζεηο ηνπ αγξνηηθνχ πιεζπζκνχ, είραλ θαη ηα ζεηηθά ηνπο απνηειέζκαηα. Οδήγεζαλ ηελ ζηαδηαθή κεηαηξνπή ηεο θαζπζηεξεκέλεο θαη γεσξγηθήο Ρσζίαο ζηελ αλαπηπζζφκελε βηνκεραληθά ΢νβηεηηθή Έλσζε. Ζ βηνκεραληθή αλάπηπμε ήηαλ απαξαίηεηε γηα ηελ αλάδεημε ηνπ δηεζλψο απνκνλσκέλνπ λεαξνχ θξάηνπο ζε ηζρπξή νηθνλνκηθή θαη ζηξαηησηηθή δχλακε.

04.04. Ζ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ

΢ηηο 4,30’ ην απφγεπκα ηεο 1εο Γεθεκβξίνπ 1934 ν Πξψηνο Γξακκαηέαο ηεο Κνκκαηηθήο Οξγάλσζεο Πφιεο ηνπ Λέληλγθξαλη θαη πξνζσπηθφο θίινο ηνπ ΢ηάιηλ ν ΢εξγθέη Κίξνθ, κπήθε ζηα γξαθεία ηνπ θφκκαηνο πνπ ζηεγάδνληαλ ζην Ηλζηηηνχην ΢κφιλη. Λίγν πξηλ θηάζεη ζην γξαθείν ηνπ ζηνλ 3ν φξνθν έλαο λεαξφο, ν Λενλίλη Νηθνιάγηεθ ηνλ πιεζίαζε απφ πίζσ θαη ηνλ ππξνβφιεζε ζην θεθάιη. Ακέζσο έζηξεςε ην πεξίζηξνθν πξνο ηνλ εαπηφ ηνπ, πάηεζε ηε ζθαλδάιε, αιιά έλαο ειεθηξνιφγνο πνπ δνχιεπε εθεί θνληά ηνλ αθηλεηνπνίεζε, κε απνηέιεζκα ε ζθαίξα λα κε βξεη ηνλ ζηφρν ηεο θαη λα θαξθσζεί ζην ηαβάλη.

1933: ΢ε δξφκν ηεο νπθξαληθήο πφιεο Χάξθνβν, νη δηαβάηεο πξνζπεξλνχλ βηαζηηθά ηνπο λεθξνχο απφ ηελ πείλα Ο δνινθφλνο Νηθνιάγηεθ ζπλειήθζε, αιιά ε είδεζε φηη ην παλίζρπξν αθεληηθφ ηνπ Λέληλγθξαλη ππξνβνιήζεθε, δεκηνχξγεζε παληθφ θαη ράνο ζηνπο πάληεο. Απηφπηεο κάξηπξεο, αζηπλνκηθνί, άληξεο ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο ΣζεΚα, Νη-Κα-Βε-Νηε θαη ππάιιεινη έηξεραλ αιαθηαζκέλνη κελ μέξνληαο ηη λα θάλνπλ. Σειηθά ζήθσζαλ ηνλ Κίξνθ πνπ αηκνξξαγνχζε ζπλερψο θαη ηνλ ηνπνζέηεζαλ ζε έλα ηξαπέδη ζπλεδξηάζεσλ. Οη γηαηξνί πνπ ήξζαλ εζπεπζκέλα, δηαπίζησζαλ φηη ν Κίξνθ ήηαλ λεθξφο θαη παξά ηηο πξνζπάζεηέο ηνπο κε καιάμεηο θαη ηερλεηέο αλαπλνέο δελ κπφξεζαλ λα θάλνπλ ηίπνηε άιιν θαη εγθαηέιεηςαλ. Ο Κίξνθ ήηαλ λεθξφο θαη ε δεχηεξε θνκκαηηθή νξγάλσζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, απηή ηνπ Λέληλγθξαλη έκεηλε αθέθαιε. Σψξα άξρηδε έλα λέν πξφβιεκα: Πνηνο θαη πώο ζα ην πεη ζηνλ ΢ηάιηλ;

92

Ο ΢εξγθέη Κίξνθ (Сер ей Миронович Киров, 1886-1934) Ο ΢εξγθέη Κίξνθ γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ 800 ρηιηφκεηξα βνξεηαλαηνιηθά ηεο Μφζραο θαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ επίζεην ήηαλ Κφζηξηθνθ ( о́стриков). Έραζε ηνπο γνλείο κηθξφο θαη ηνλ κεγάισζε ε γηαγηά ηνπ. ΋ηαλ ήηαλ 15 εηψλ θέξδηζε κηα ππνηξνθία ζηελ Βηνκεραληθή ΢ρνιή ηνπ Καδάλ, φπνπ ζπνχδαδε κε θαιέο επηδφζεηο. ΢χληνκα αθνινχζεζε ηελ πνξεία ησλ πεξηζζφηεξσλ κπνιζεβίθσλ ησλ πξψησλ δεθαεηηψλ ηνπ 20νχ αηψλα. Σν 1904 έγηλε καξμηζηήο θαη κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. ΢ηελ εμέγεξζε ηνπ 1905 ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε γηα ιίγν. Σν 1906 δηθάζηεθε κε ηελ θαηεγνξία ηεο δηαλνκήο παξάλνκσλ θπιιαδίσλ θαη θαηαδηθάζηεθε ζε ηξία ρξφληα θπιάθηζε. Μεηά ηελ απφιπζή ηνπ θαη σο ηελ πηψζε ηνπ ηζάξνπ ζπλέρηζε ηελ επαλαζηαηηθή ηνπ δξάζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Καπθάζνπ. Σφηε άιιαμε – φπσο νη πεξηζζφηεξνη επαλαζηάηεο - ην επίζεηφ ηνπ ζε Κίξνθ. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε έιαβε κέξνο ζηνλ εκθχιην πφιεκν θαη πνιέκεζε καδί κε ηνλ Μηθνγηάλ. Οη κπνιζεβίθνη ηνπ Κίξνθ επέβαιαλ κε ηα φπια ηα ζνβηέη ζηνλ βφξεην Καχθαζν, αιιά ην ηίκεκα ήηαλ βαξχ γηα ηνπο θαηνίθνπο ηνπ Αζηξαράλ. Ο Κίξνθ ζπκπεξηθέξζεθε ζαλ θαηαθηεηήο θαη δηέηαζζε ζσξεδφλ εθηειέζεηο. Αμησκαηηθνί θαη ζηξαηηψηεο ησλ Λεπθψλ, πξψελ επηρεηξεκαηίεο, κεγαιναζηνί, θνπιάθνη, αιιά θαη απινί πνιίηεο πνπ δελ έδεηρλαλ ελζνπζηαζκφ γηα ην λέν θαζεζηψο, ζπλνιηθά πεξί ηνπο 4.000 απφ ηνπο πνιίηεο ηνπ Αζηξαθάλ, έραζαλ ηελ δσή ηνπο.

Μηθνγηάλ, Κίξνθ, ΢ηάιηλ Καηέιαβε ηελ Γεσξγία, αθνχ αλέηξεςε ηελ ηνπηθή θπβέξλεζε ησλ Μελζεβίθσλ ην 1921. ΢ηελ θαηάιεςε ηεο Γεσξγίαο είλαη πηζαλφ λα γλσξίζηεθε κε ηνλ ΢ηάιηλ. Ξέξνπκε φηη απφ ην 1925 ήηαλ θαινί θίινη θαη ν Κίξνθ ήηαλ ν αγαπεκέλνο ηεο νηθνγέλεηαο ΢ηάιηλ. Σν 1926 ν Εελφβηεθ θαζαηξέζεθε απφ επηθεθαιήο ηνπ θφκκαηνο ζην Λέληλγθξαλη θαη ζηε ζέζε ηνπ δηνξίζηεθε ν Κίξνθ. Σν 1930 έγηλε κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη ήηαλ θαλεξφ ζε φινπο φηη ήηαλ πνιχ δεκνθηιήο θαη αλέβαηλε γξήγνξα ηα ζθαιηά ηεο θνκκαηηθήο ηεξαξρίαο. Ζ δνινθνλία ηνπ ηνλ Γεθέκβξην 1934 ζπληάξαμε ην θφκκα θαη ν ΢ηάιηλ δηέηαμε ηελ γξήγνξε εμηρλίαζε ηεο ππφζεζεο. Ο δνινθφλνο ηνπ ν Λενλίλη Νηθνιάγεθ (Леонид

93

Николаев, 1904-34) ήηαλ έλα πξψελ κέινο ηνπ θφκκαηνο, άλεξγνο θαη αδέθαξνο. Ήηαλ γλσζηφο ζηελ Νη-Κα-Βε-Νηε, γηαηί είρε ζπιιεθζεί αξθεηέο θνξέο γηα κηθξνπαξαπηψκαηα. Αλ θαη ην Κφκκα επηζήκσο αλαθνίλσζε φηη νη ζπλζήθεο ηεο δνινθνλίαο ηνπ Κίξνθ ήηαλ αζαθείο, παξακέλεη κπζηήξην, πψο ν Νηθνιάγηεθ θαηάθεξε λα κπεη ζην θαιά θξνπξνχκελν θηίξην ηνπ ΢κφιλη, λα πεξάζεη απαξαηήξεηνο απφ ηνπο ζσκαηνθχιαθεο ηνπ Κίξνθ θαη λα ηνλ ππξνβνιήζεη. Ακέζσο κεηά ηελ δνινθνλία, έλαο θνκκαηηθφο εθπξφζσπνο ηχπνπ αλαθνίλσζε φηη ν Νηθνιάγηεθ νκνιφγεζε φηη είρε πάξεη ρξήκαηα απφ έλα πξφμελν «θαζηζηηθήο δχλακεο» γηα λα δηαπξάμεη ην έγθιεκα. Ο ΢ηάιηλ δήηεζε απφ ηνλ Βαζίιε Οχιξηρ, πξφεδξν ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δ΢΢Γ, λα αλαθξίλεη θαη λα δηθάζεη ηνλ δνινθφλν θαη ηνπο πηζαλνχο ζπλεξγνχο ηνπ. Απηφο δίθαζε κπζηηθά , θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ, ηνλ Νηθνιάγηεθ θαη άιινπο 13 ζπλσκφηεο θαη ηνπο θαηαδίθαζε ζε ζάλαην. Ζ εθηέιεζε έγηλε ην ίδην βξάδπ. Οη πεξηζζφηεξνη ζπγγελείο ηνπ Νηθνιάγηεθ (κεηέξα, αδειθφο, αδειθέο, έλα εμάδειθνο) θαη άιια πξφζσπα πνπ είραλ ζρέζε καδί ηνπ ζπλειήθζεζαλ θαη ζηάιζεθαλ ζε ζηξαηφπεδα εξγαζίαο ή εθηειέζηεθαλ. Ζ ιεηνληθήο θαηαγσγήο γπλαίθα ηνπ Μίιληα Νηξάνπιε ( ил да Драуле) εθηειέζηεθε ηξεηο κήλεο κεηά ηνλ άληξα ηεο. Δπέδεζε κφλν ν κηθξφο ηνπο γηνο Μαξμ Νηξάνπιε.Σν 2005 ν Μαξμ θαη ε κεηέξα ηνπ Μίιληα αλαγλσξίζηεθαλ απφ ην ξσζηθφ θξάηνο σο ζχκαηα ηεο ζηαιηληθήο πεξηφδνπ, αληίζεηα ε κλήκε ηνπ Νηθνιάγηεθ δελ απνθαηαζηάζεθε.

΢θίηζν κε ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα ν Κίξνθ ππξνβνιήζεθε απφ ηα λψηα Πάξα πνιινί ηζηνξηθνί, ζνβηεηηθνί θαη μέλνη έδσζαλ δηάθνξεο εξκελείεο γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ. Οη πεξηζζφηεξνη απνδίδνπλ ηελ επζχλε ζηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ ν νπνίνο θνβήζεθε ηελ απμαλφκελε επηξξνή ηνπ Κίξνθ κέζα ζην θφκκα. Αθφκα θαη ν Νηθήηα Υξνπζηζφθ άθεζε λα ππνλνεζεί θάηη ηέηνην ζηελ νκηιία ηνπ ζην 20φ ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο ην 1956. Γξάθηεθε αθφκα φηη ν Νηθνιάγηεθ ζθφησζε ηνλ Κίξνθ απφ δήιηα γηαηί ν ηειεπηαίνο είρε εξσηηθέο ζρέζεηο κε ηελ γπλαίθα ηνπ Μίιληα. Σίπνηε απφ απηά δελ έρεη απνδεηρζεί. Αλ θαη νξηζκέλνη ηζρπξίδνληαη φηη ν Κίξνθ ήηαλ νκνθπιφθηινο, ππάξρνπλ καξηπξίεο πνπ βεβαηψλνπλ φηη είρε ζπλάςεη εξσηηθέο ζρέζεηο κε αξθεηέο απφ ηηο κπαιαξίλεο ησλ κπαιέησλ ηνπ Λέληλγθξαλη. Ο Κίξνθ ηηκήζεθε απφ ην θφκκα θαη ην θξάηνο. Γεθάδεο νδνί, ηέζζεξηο πφιεηο, έλαο ζηαζκφο ηνπ κεηξφ ηεο Μφζραο, έλα πνιεκηθφ πινίν θαη έλα εξγνζηάζην πήξαλ ην φλνκά ηνπ. Αθφκα, ηα πεξίθεκα Μπαιέηα Μαξηίλζθη ηνπ Λέληλγθξαλη νλνκάζηεθαλ Μπαιέηα Κίξνθ.

94

Ο ΢ηάιηλ κφιηο έκαζε ην λέν ηεο δνινθνλίαο ηνπ Κίξνθ έδεημε ζνθαξηζκέλνο θαη απνθάζηζε λα πάεη ν ίδηνο ζην Λέληλγθξαλη, κε ζηφρν ηελ δηαιεχθαλζε ηεο ππφζεζεο. Μαδί ηνπ πήγαλ νη Μφινηνθ, Βνξνζίινθ, Εληάλνθ θαζψο θαη νη Γηαγθφληα, Βηζίλζθη θαη Γεδφθ. Μφλν ν ΢εξγθφ Οξηδηληθίηδε δελ πήγε καδί ηνπο. Ο ΢ηάιηλ ηνλ αλάγθαζε λα κείλεη ζηελ Μφζρα, επεηδή θνβήζεθε ηελ αδχλακε θαξδηά ηνπ. Πξάγκαηη ν ΢εξγθφ είρε θαηαξξεχζεη απφ ηελ ζιίςε γηα ηνλ ζάλαην ηνπ θίινπ ηνπ Κίξνθ θαη ππήξρε θίλδπλνο λα ππνζηεί θαξδηαθή πξνζβνιή. Δπίζεο δελ αθνινχζεζε ηνλ ΢ηάιηλ ν Καγθαλφβηηο, γηαηί θάπνηνο έπξεπε λα θξαηά ηα ελία ηνπ θφκκαηνο ηηο δχζθνιεο απηέο ζηηγκέο. ΢ην Λέληλγθξαλη έθεξαλ ζεθσηφ ηνλ δνινθφλν Νηθνιάγηεθ κπξνζηά ζηνλ ΢ηάιηλ. Ο «θνληφο θαη θαθνκνίξεο» απηφο αλζξσπάθνο, πνπ ζην παξειζφλ είρε δηαγξαθεί γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα απφ ην θφκκα, ήηαλ ηφζν ζαζηηζκέλνο πνπ δελ κπφξεζε λα αλαγλσξίζεη νχηε ηνλ ΢ηάιηλ. Γνλάηηζε κπξνζηά ζηνλ αξρεγφ, ηνπ θηινχζε ηηο κπφηεο θαη ςηζχξηζε θιαίγνληαο: Ση έθαλα, ηη έθαλα; Ο ΢ηάιηλ δελ έθαλε θαλ ηνλ θφπν λα ηνπ απεπζχλεη θάπνηα εξψηεζε. Γηέηαμε κφλν: Πάξηε ηνλ από δσ! Ο Κίξνθ, ν ΢ηάιηλ θαη ε θφξε ηνπ ΢βεηιάλα Αιιηινχγηεβα Λίγεο κέξεο κεηά ηελ δνινθνλία αλαθνηλψζεθε απφ ην Κφκκα φηη: ν δνινθόλνο αλαθξίζεθε πξνζσπηθά από ηνλ ΢ηάιηλ. Οη εγέηεο ηεο αληηπνιίηεπζεο όπιηζαλ ην ρέξη ηνπ Νηθνιάγηεθ. Ο πφιεκνο θαηά ηεο «αληηπνιίηεπζεο» ζπλερίζηεθε κε αλαθνηλψζεηο ηνπ ηχπνπ: Ζ Κεληξηθή Δπηηξνπή πξέπεη λα είλαη αλειέεηε… ην θόκκα πξέπεη λα εθθαζαξηζηεί… ην παξειζόλ θάζε κέινπο πξέπεη λα εμεηαζηεί εμνλπρηζηηθά… Απηή ηελ θνξά δελ αλαθέξζεθε ηίπνηα γηα πξάθηνξεο μέλεο θαζηζηηθήο δχλακεο. Ο Κίξνθ ζάθηεθε ζην ηείρνο ηνπ Κξεκιίλνπ, κεηά απφ κηα επίζεκε θεδεία ζηελ νπνία παξέζηε ζχζζσκν ην Πνιηηηθφ Γξαθείν θαη νη αλψηαηνη θξαηηθνί ιεηηνπξγνί. Ο ΢ηάιηλ ήηαλ κεηαμχ εθείλσλ πνπ ζήθσλαλ ην θέξεηξν. Ζ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ήηαλ ην έλαπζκα γηα ηελ πινπνίεζε ηεο εμνιφζξεπζεο ηεο εζσθνκκαηηθήο αληηπνιίηεπζεο απφ ηνλ ΢ηάιηλ.

95

Ο Αληξέη Εληάλνθ ( ндрей лекс ндрович д нов, 1896-1948) Ο Αληξέη Εληάλνθ θαηαγφηαλ απφ ηελ Μαξηνχπνιε ηεο Οπθξαλίαο. Έγηλε κέινο ηεο παξάηαμεο ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1915 θαη αλέβεθε ζρεηηθά γξήγνξα ηα ζθαινπάηηα ηεο θνκκαηηθήο ηεξαξρίαο. Αλήθε θη απηφο ζην πεξηβάιινλ ηεο απιήο ηνπ ΢ηάιηλ, αιιά φρη ζηνλ ζηελφ ππξήλα φπσο ν Μφινηνθ, ν Καγθαλφβηηο, ν Βνξνζίινθ θαη ν Μηθνγηάλ. Μεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ην 1934, ν ΢ηάιηλ ηνλ δηφξηζε ζηελ ζέζε ηνπ θνκκαηηθνχ Πξψηνπ Γξακκαηέα ηνπ Λέληλγθξαλη. Απφ ηε ζέζε απηή έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηε Μεγάιε Δθθαζάξηζε πνπ επαθνινχζεζε θαη θνξπθψζεθε ηα επφκελα ρξφληα. ΋πσο αλαθέξεη ν Βξεηαλφο ηζηνξηθφο Ηζαάθ Νηφπηζεξ (Isaak Deutscher), κφλν ηελ άλνημε ηνπ 1935 «…δεθάδεο ρηιηάδεο ύπνπηνη κπνιζεβίθνη θαη νη νηθνγέλεηέο ηνπο εθπαηξίζηεθαλ θαη νδεγήζεθαλ από ην Λέληλγθξαλη ζηε ΢ηβεξία». Δθαηφλ εβδνκήληα έμη απφ ηα δηαζσζέληα έγγξαθα κε ηηο ιίζηεο ησλ πξνο εθηέιεζε θξαηνχκελσλ θέξνπλ θαη ηελ ππνγξαθή ηνπ Αληξέη Εληάλνθ (εθηφο απφ απηέο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ Μφινηνθ ή Καγθαλφβηηο). Σν 1939 έγηλε κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ. Σε πεξίνδν 1936 σο 1947 ήηαλ πξφεδξνο ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη. Ο Εληάλνθ ήηαλ ν εκπλεπζηήο ηεο θαιιηηερληθήο ηερλνηξνπίαο ηνπ Εληαλνθηζκνχ ή φπσο έγηλε γλσζηφο ηνπ ΢νζηαιηζηηθνύ Ρεαιηζκνύ, ν νπνίνο έπξεπε λα εθθξάδεη ην «πλεχκα ηνπ θφκκαηνο». Σνλ ΢νζηαιηζηηθφ Ρεαιηζκφ πξφβαιε έληνλα ε ΢νβηεηηθή Έλσζε, ην ΚΚ΢Δ θαη ηα πεξηζζφηεξα θνκκνπληζηηθά θφκκαηα ηεο Δπξψπεο σο αληίβαξν ηεο «παξαθκηαθήο θαη εθθπιηζκέλεο» δπηηθήο ηέρλεο θαη ησλ λέσλ εθθξάζεσλ ηεο ηέρλεο, φπσο ν θνπηνπξηζκφο, ν ληαληατζκφο, ν θπβηζκφο, ν εμπξεζηνληζκφο, ε αθεξεκέλε ηέρλε θιπ. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ππνζηεξηθηέο ηνπ ΢νζηαιηζηηθνχ ξεαιηζκνχ ήηαλ ν δηαζεκφηεξνο ηφηε Ρψζνο ζπγγξαθέαο Μαμίκ Γθφξθη. Ο Εληάλνθ βαξχλεηαη κε δηψμεηο θαηά θαιιηηερλψλ θαη ινγνηερλψλ φπσο ε πνηήηξηα Άλλα Αρκάηνβα, ν ζαηηξηθφο ζπγγξαθέαο Μηραήι Ενζέλθν θαη νη ζπλζέηεο Αξάκ Υαηζαηνπξηάλ, Νηκίηξη ΢νζηαθφβηηο θαη ΢εξγθέη Πξνθφθηεθ. Πέξαζε ηελ κεγαιχηεξε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ ζην Λέληλγθξαλη θαηεπζχλνληαο ηελ άκπλα ηεο πφιεο απφ ηελ ηζηνξηθή πνιηνξθία ηνπ γεξκαληθνχ ζηξαηνχ, πνπ δηάξθεζε 871 κέξεο θαη είρε πάλσ απφ 1,5 εθαηνκκχξηα ζχκαηα, θπξίσο πνιίηεο. Ο Εληάλνθ ήηαλ γεξφο πφηεο ή ζσζηφηεξα αιθννιηθφο. Μεηά ηνλ πφιεκν ν ΢ηάιηλ ηνλ παξφηξπλε λα ζηακαηήζεη ην πνηφ γηαηί – φπσο ηνπ έιεγε -ηνλ πξνφξηδε γηα δηάδνρφ ηνπ. ΋κσο απηφο ζπλέρηζε λα πίλεη θαη θπζηθά ην πιήξσζε κε ηνλ ζάλαηφ ηνπ απφ θαξδηαθή πξνζβνιή ζε ειηθία 52 εηψλ.

96

05. Ζ πξνεηνηκαζία γηα ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε Ζ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ήηαλ κηα θαιή δηθαηνινγία γηα ηνλ ΢ηάιηλ λα δξνκνινγήζεη ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε δειαδή ην θαζεζηψο ηξφκνπ, πνπ επηβιήζεθε ηα επφκελα ρξφληα. Ακέζσο κεηά ην άθνπζκα ηνπ ζαλάηνπ ηνπ Κίξνθ, ν ΢ηάιηλ δηέηαμε ηνλ γξακκαηέα ηεο Κεληξηθήο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο Άβει Γελνπθίηδε20 λα ζπληάμεη απζεκεξφλ δηάηαγκα, πνπ λα επηβάιεη ηελ θαηαδίθε ζε ζάλαην φζσλ ζπιιακβάλνληαη γηα ηξνκνθξαηηθέο επηζέζεηο θαη ηελ άκεζε εθηέιεζε ηεο απφθαζεο. Σν δηάηαγκα απηφ είρε ηζρχ λφκνπ θαη ήηαλ άκεζεο εθαξκνγήο δειαδή απφ ηελ 1ε Γεθεκβξίνπ ηνπ ‘34. Ο Άβει Γελνπθίηδε Με βάζε απηφ ην λφκν απηφλ, ζπλειήθζεζαλ, αλαθξίζεθαλ, βαζαλίζηεθαλ, δηθάζηεθαλ θαη θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην ή εθηνπίζηεθαλ ζε ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο εθαηνληάδεο ρηιηάδεο σο θαη δπν εθαηνκκχξηα άλζξσπνη, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν ίδηνο ν ζπληάθηεο ηνπ. ΢χκθσλα κε ηνλ Αλαζηάο Μηθνγηάλ δελ πξνεγήζεθε θακηά ζπδήηεζε, αιιά νχηε θαη πξνβιήζεθε θακηά αληίξξεζε ή έλζηαζε. Ο λφκνο εγθξίζεθε ιίγεο κέξεο αξγφηεξα θαη απφ ην Πνιηηκπηξφ θαη απνθιήζεθε επίζεκα : Σξνπνπνηήζεηο ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα θαη ηεο δηθαζηηθήο δηαδηθαζίαο, αλεπίζεκα απνθιήζεθε Νόκνο Κίξνθ. Σα θχξηα ζεκεία ηνπ ηδηαίηεξα ζχληνκνπ θαη ιαθσληθνχ απηνχ λφκνπ ήηαλ: - Ζ έξεπλα γηα ππνζέζεηο ηξνκνθξαηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ηξνκνθξαηηθψλ πξάμεσλ ζα πξέπεη λα νινθιεξψλεηαη ην αξγφηεξν ζε δέθα εκέξεο.

- Σν θαηεγνξεηήξην ζα παξαδίλεηαη ζηνλ θαηεγνξνχκελν 24 ψξεο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δίθεο - Ζ ππφζεζε ζα εθδηθάδεηαη ρσξίο ηελ ζπκκεηνρή ηξίησλ (;) - Γελ πξνβιέπεηαη αλαζεψξεζε ηεο απφθαζεο ή απνδνρή νπνηαζδήπνηε έθθιεζεο γηα ράξε - Οη απνθάζεηο γηα ηελ εζράηε ησλ πνηλψλ πξέπεη λα εθηεινχληαη ακέζσο κεηά ηελ απαγγειία ηνπο.

20

Ο Άβει Γελνπθίηδε ( вель нукидзе, 1877-1937) ήηαλ επηθαλήο κπνιζεβίθνο. Αξγόηεξα εηζεγήζεθε ηελ παξαίηεζε ηνπ ΢ηάιηλ από ηελ εμνπζία κε απνηέιεζκα ηελ δηαγξαθή ηνπ εο από ην θόκκα. Σν 1937 ζπλειήθζε, δηθάζηεθε θαη εθηειέζηεθε βάζεη ηνπ λόκνπ ηεο 1 Γεθεκβξίνπ 1934 πνπ είρε ζπληάμεη ν ίδηνο. Απνθαηαζηάζεθε κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ

97

Ο Αλαζηάο Μηθνγηάλ ( н ст с в нович ико н, 1895-1978) Ο Αλαζηάο Μηθνγηάλ ήηαλ έλαο απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο ηεο παιηάο θξνπξάο θαη ηνπο πνιηηηθνχο πνπ ππεξέηεζαλ επί Λέληλ, ΢ηάιηλ, Υξνπζηζφθ θαη Μπξέδληεθ. Δίλαη ν κνλαδηθφο ζνβηεηηθφο πνιηηηθφο πνπ βξηζθφηαλ ζπλερψο ζην Πνιηηκπηξφ, ην αλψηαην φξγαλν ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, απφ ηελ επνρή ηνπ ΢ηάιηλ ην 1935 σο ηελ επνρή Μπξέδληεθ ην 1966. Γελλήζεθε ζηελ Αξκελία θαη – φπσο ν ΢ηάιηλ – ζπνχδαζε ζε ζενινγηθά ζεκηλάξηα ζηελ Γεσξγία θαη ζηελ Αξκελία. Αιιά, φπσο έιεγε θαη ν ίδηνο πνπ δήισλε άζενο, φζν πεξηζζφηεξν κειεηνχζε ζενινγία, ηφζν πεξηζζφηεξν απνκαθξπλφηαλ απφ ηνλ Θεφ. Σν 1915 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη αξγφηεξα εγήζεθε ησλ πξψησλ ζνβηέη ηνπ Καπθάζνπ. Μεηά ηελ επηθξάηεζε ηεο Οθησβξηαλήο Δπαλάζηαζεο έγηλε θνκηζάξηνο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ θαη πνιέκεζε θαηά ησλ Λεπθψλ αληηπάισλ ηνπ θαζεζηψηνο ησλ κπνιζεβίθσλ. Λέγεηαη φηη ζε κηα κάρε ζην Μπαθνχ, έζσζε ηε δσή ηνπ έλαο άιινο Καπθάζηνο κπνιζεβίθνο ν Γθξηγθόξη (΢εξγθό) Οξηδνληθίηδε, πνπ αξγφηεξα ζα γίλεη θίινο θαη ζηελφο ζπλεξγάηεο ελφο ηξίηνπ Καπθάζηνπ, ηνπ ΢ηάιηλ. Ο Μηθνγηάλ ππνζηήξημε ηνλ ΢ηάιηλ ζηελ πάιε ηνπ γηα ηελ δηαδνρή ηνπ Λέληλ θαη ην 1926 έγηλε θνκηζάξηνο Δζσηεξηθνχ θαη Δμσηεξηθνχ Δκπνξίνπ. Απφ ηε ζέζε απηή εηζήγαγε ζηε Ρσζία πνιιά ακεξηθαληθά πξντφληα θαη θαηλνηνκίεο, φπσο ε ίδξπζε εξγνζηαζίσλ θνλζεξβψλ ηξνθίκσλ θαη παξαγσγήο παγσηνχ. Απφ ην 1935 έγηλε κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ θαη έλα απφ ηα κέιε ηνπ ζηελνχ θχθινπ ησλ ΢ηάιηλ. Καηά ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο θξάηεζε ήπηνπο ηφλνπο θαη πξνζπάζεζε λα απνηξέςεη ηελ εθηέιεζε αξθεηψλ απφ ηνπο θαηαδηθαζκέλνπο. ΋κσο, επηθξφηεζε ηελ θαηαδίθε ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ θαη ππέγξαςε θη απηφο αξθεηέο απφ ηηο ιίζηεο ησλ πξνο εθηέιεζε θαηαδίθσλ. Σν 1937 ν ΢ηάιηλ έδσζε ζηνλ Μηθνγηάλ έλα θαηάινγν 300 νλνκάησλ πνιηηψλ ηνπ Δξεβάλ, πξσηεχνπζαο ηεο Αξκεληθήο ΢νβηεηηθήο Γεκνθξαηίαο, κε ζηφρν ηελ νινθιήξσζε ηεο εθθαζάξηζεο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Αξκελίαο ην νπνίν ζηειέρσλαλ θπξίσο παιηνί κπνιζεβίθνη. Ο Αλαζηάο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο επελέβε γηα λα ζψζεη παιηνχο ζπληξφθνπο ηνπ απφ ηελ θαηαδίθε ή ηελ εθηέιεζε. ΋κσο δελ έδεημε ην ίδην πλεχκα επηείθεηαο ζηελ πεξίπησζε ησλ Πνισλψλ αηρκαιψησλ, 14.700 αμησκαηηθψλ θαη 11.000 επηθαλψλ πνιηηψλ πνπ ραξαθηεξίζηεθαλ ζπιιήβδελ αληεπαλαζηάηεο γαηνθηήκνλεο, θαηάζθνπνη, ζακπνηέξ, πσξσκέλνη, ερζξνί ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο θιπ. θαη νη νπνίνη εθηειέζηεθαλ νκαδηθά ζην δάζνο ηνπ Καηίλ ην 1939, κεηά ηελ έλαξμε ηνπ πνιέκνπ θαη ηελ εηζβνιή ησλ Γεξκαλψλ θαη αξγφηεξα ησλ ΢νβηεηηθψλ ζηελ Πνισλία. Ζ δηαηαγή γηα ηελ εμφλησζή ηνπο, θέξεη ηηο ππνγξαθέο ησλ ΢ηάιηλ, Μφινηνθ,

98

Βνξνζίινθ θαη Μηθνγηάλ. Ο γηνο ηνπ ηειεπηαίνπ ν ΢ηεπάλ Μηθνγηάλ έγξαςε αξγφηεξα φηη «απηή ε ππνγξαθή ήηαλ ην κεγαιχηεξν βάξνο γηα ηελ νηθνγέλεηά καο». Ο άιινο ηνπ γηνο ν Βιαδίκεξνο Μηθνγηάλ ήηαλ πηιφηνο θαη ζθνηψζεθε ζηελ κάρε ηνπ ΢ηάιηλγθξαλη. Ζ ΢νβηεηηθή Έλσζε δελ αλαγλώξηδε νύηε απνδερόηαλ ηελ επζύλε γηα ηελ εμόλησζε ηεο αθξόθξεκαο ηνπ πνισληθνύ ζηξαηνύ θαη ηεο πνισληθήο θνηλσλίαο. Αληίζεηα επέκελε όηη γηα ηελ καδηθή απηή δνινθνλία ηελ επζύλε έθεξε ν γεξκαληθόο ζηξαηόο. Μεηά ηελ πηώζε ηνπ θνκκνπληζηηθνύ θαζεζηώηνο , νη Ρώζνη παξαδέρζεθαλ ηελ επζύλε ηνπο γηα ηηο εθηειέζεηο θαη ην 1992 δεκνζηνπνίεζαλ ηξία επίζεκα έγγξαθα: Έλα κε ηελ ππνγξαθή ηνπ Μπέξηα πνπ πξνηείλεη ηελ εθηέιεζε 25.700 Πνισλώλ θαη θέξεη ηελ ππνγξαθή ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ θαη ησλ Βνξνζίινθ Μόινηνθ θαη Μηθνγηάλ. Έλα απόζπαζκα από ηελ δηαηαγή ηνπ Πνιηηκπηξό γηα ηελ εθηέιεζε. Καη έλα ζεκείσκα ηνπ επηθεθαιήο ηνπ επηθεθαιήο ησλ ξσζηθώλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ πξνο ηνλ Νηθήηα Υξνπζηζόθ, πνπ ηνλ πιεξνθνξεί όηη εθηειέζηεθαλ 21.857 Πνισλνί θαη δεηά ηελ θαηαζηξνθή ησλ ζρεηηθώλ εγγξάθσλ.

Σν έγγξαθν ηνπ Μπέξηα πνπ πξνηείλεη ηελ εθηέιεζε ησλ Πνισλψλ θαη νη ππνγξαθέο ησλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Μφινηνθ θαη Μηθνγηάλ Σν 1945 ν Μηθνγηάλ έγηλε αληηπξφεδξνο ηεο θπβέξλεζεο. Πεξί ην ηέινο ηνπ ‘52 ν Μηθνγηάλ, ν Μφινηνθ θαη άιια επηθαλή κέιε ηνπ θφκκαηνο έπεζαλ ζηελ δπζκέλεηα ηνπ ΢ηάιηλ θαη ε ηχρε ηνπο ήηαλ αβέβαηε. ΋κσο ήηαλ ηπρεξνί, ν ζάλαηνο ηνπ ΢ηάιηλ πξφιαβε θάζε πξάμε ελαληίνλ ηνπο. ΢ηελ δηακάρε γηα ηελ δηαδνρή ππνζηήξημε ηνλ Υξνπζηζφθ θαη αληακείθζεθε κε ηελ ζέζε ηνπ Πξψηνπ Αληηπξνέδξνπ ηεο ρψξαο. Αθφκα ππνζηήξημε κε ζέξκε ηνλ λέν εγέηε ζηελ φιε δηαδηθαζία θαηαγγειίαο ηεο ζηαιηληθήο πνιηηηθήο θαη ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο ρψξαο. Δμαθνινχζεζε λα εξγάδεηαη απφ δηάθνξεο ζέζεηο θαη επέδεζε ησλ θξίζεσλ ηεο Οπγγαξίαο, ηνπ Βεξνιίλνπ, ηεο Κνχβαο σο ην 1966 πνπ ζπληαμηνδνηήζεθε. Τπάξρεη έλα ζρεηηθφ αλέθδνην γηα ηνλ «πνλεξφ Αξκέλην» φπσο ήηαλ γλσζηφο πνπ αηηηνινγεί ηελ ηθαλφηεηα επηβίσζεο ηνπ Μηθνγηάλ ζε φιεο ηηο δχζθνιεο θαηαζηάζεηο: Έλα βξάδπ πνπ έβξερε θαηαξξαθησδώο ήηαλ πξνγξακκαηηζκέλε κηα ζπλεδξίαζε ηνπ Πνιηηκπηξό ηνπ θόκκαηνο. Έλαο –έλαο πξνζέξρνληαλ ηα κέιε κνπζθεκέλνη σο ην θόθθαιν. Κάπνηα ζηηγκή έξρεηαη θαη ν Μηθνγηάλ, ζηεγλόο θαη αηζαιάθσηνο. Όινη έκεηλαλ έθπιεθηνη. «Βξε Αλαζηάο πώο ηα θαηάθεξεο θαη δελ βξάρεθεο, δελ βιέπεηο εκάο;». Καη ν Μηθνγηάλ εμήγεζε θάλνληαο κε ην ρέξη ηνπ δηγθ-δαγθ «Να, πέξλαγα έηζη, ζηαγόλα-ζηαγόλα, ζηαγόλα-ζηαγόλα!»

99

Σελ ίδηα επνρή ζηελ ρηηιεξηθή Γεξκαλία ςεθίζηεθαλ παξφκνηαο κνξθήο, κε ηνλ Νφκν Κίξνθ ηεο 1εο Γεθεκβξίνπ 1934 λφκνη, κε αθνξκή ηελ ππξθαγηά ζην Ράηρζηαγθ. Καηά θαλφλα φια ηα νινθιεξσηηθά θαζεζηψηα ζεζπίδνπλ αλάινγα κέηξα ζε «θαηαζηάζεηο έθηαθηεο αλάγθεο», πνπ ζπλήζσο πξνθαινχλ νη ίδηνη νη άλζξσπνη ηνπ θαζεζηψηνο. Σα κέηξα απηά ζεζπίδνληαη γηα ην «θνηλφ ζπκθέξνλ», πνπ κεηαθξάδεηαη γηα ην ζπκθέξνλ ηνπ θαζεζηψηνο. ΢ηηο 6 Γεθεκβξίνπ, πέληε κέξεο κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ, 66 ιεπθνθξνπξνί πνπ είραλ ζπιιεθζεί κε ηελ θαηεγνξία φηη ζρεδίαδαλ ηξνκνθξαηηθέο πξάμεηο, δηθάζηεθαλ κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο απφ ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Βαζίιε Οχιξηρ. ΋ινη θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαη ππξνβνιήζεθαλ ζηνλ απρέλα ηηο ακέζσο επφκελεο ψξεο. ΢ην Κίεβν άιινη 28 θαηαδηθάζηεθαλ θαη εθηειέζηεθαλ κε ηνλ ίδην ηξφπν. ΢ε ιίγεο κφλν κέξεο πάλσ απφ 6.500 πνιίηεο έραζαλ ηελ δσή ηνπο ζην πξψην απηφ θχκα εθθαζάξηζεο. Ο Βηεηζεζιάβ Μελδίλζθη ην 1918 ΢εκαληηθφ ξφιν απφ ηελ επνρή ηεο επηθξάηεζεο ησλ κπνιζεβίθσλ ζηελ Ρσζία, αιιά θπξίσο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο έπαημαλ νη κπζηηθέο ππεξεζίεο αζθαιείαο γλσζηέο κε δηάθνξα νλφκαηα ή αξθηηθφιεμα: Σζε-Κα, Ο-Γθε-Πε-Οπ, ΝηΚα-Βε-Νηε, Νη-Κα-Γθε-Μπε, Κα-Γθε-Μπε θιπ. Μεηά ηνλ ζάλαην Σδεξδίλζθη ην 1926, ηελ εγεζία ηεο Σζε-Κα αλέιαβε έλαο άιινο Πνισλφο ν Βηαηζεζιάβ Μελδίλζθη (Вячесла́в Рудо́льфович енжи́нский, 1874-1934), έλαο κνξθσκέλνο κπνιζεβίθνο επγεληθήο θαηαγσγήο, πνπ κηινχζε δέθα γιψζζεο θαη ηνπ άξεζε λα δηαβάδεη ζηίρνπο ηνπ Πέξζε πνηεηή Οκάξ Καγηάκ ζηελ πεξζηθή. Ο Μελδίλζθη ήηαλ άλζξσπνο ηεο απφιπηεο εκπηζηνζχλεο (ήηαλ ηα κάηηα θαη ηα απηηά ) ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπνζεηήζεθε πξφεδξνο ηεο Σζε-Κα (ε νπνία είρε κεηνλνκαζηεί ζε Ο-Γθε-Πε-Οπ) ηελ επνρή πνπ έπξεπε λα θέξεη ζε πέξαο ην έξγν ηεο εμνξίαο θαη ηεο νξηζηηθήο απνκάθξπλζεο απφ ηελ ρψξα ηνπ Σξφηζθη. Ο ηειεπηαίνο ηνλ ραξαθηήξηδε εξαζηηέρλε δηαλννύκελν πνπ είρε κπιέμεη κε επαγγεικαηίεο καραηξνβγάιηεο. Ο Μελδίλζθη έπαζρε απφ ζηεζάγρε θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα έδηλε νδεγίεο γηα ηελ δηεχζπλζε ηεο ππεξεζίαο απφ ην θξεβάηη ηνπ. Πάλησο θαηάθεξε θαηά ηελ θξίζηκε πεξίνδν, απφ ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ σο ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ, λα πξνεηνηκάζεη ην θιίκα γηα ηελ επεξρφκελε Μεγάιε Δθθαζάξηζε θαη λα εδξαηψζεη ηελ θπξηαξρία ηνπ ΢ηάιηλ ζην θφκκα. Πέζαλε ην 1934 θαη ηνλ δηαδέρζεθε ν Γθέλξηρ Γηαγθόληα.

100

Ο Γθέλξηρ Γηαγθφληα ( енрих ригор евич год , 1891-1938) Ο Γθέλξηρ Γηαγθφληα θαηαγφηαλ απφ πνισλν-εβξατθή νηθνγέλεηα. Ζ κφξθσζή ηνπ ήηαλ κέηξηα θαη απφ ηα έγγξαθα θαη ηελ νξζνγξαθία ηνπ είλαη εκθαλέο φηη δελ πξέπεη λα ήηαλ θαιφο καζεηήο. Ο παηέξαο ηνπ είρε εξγαζηήξην πνπ θαηαζθεχαδε ζθξαγίδεο θαη έθηηαρλε πιαζηέο ζθξαγίδεο γηα ηνπο επαλαζηάηεο. Ο Γθέληξηρ κπήθε ζην θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1907. ΢ηελ εξγαηηθή εμέγεξζε ηνπ 1905 ν αδειθφο ηνπ Μηραήι ζθνηψζεθε απφ ηνπο Κνδάθνπο, αλ θαη δελ ζπκκεηείρε ζε δηαδήισζε, ήηαλ απιψο πεξαζηηθφο. Ο άιινο αδειθφο ηνπ ν Λεβ ηνπθεθίζηεθε φηαλ ήηαλ ζηξαηεπκέλνο ην 1917 ιφγσ αλππαθνήο. Σν 1914 ν Γηαγθφληα παληξεχηεθε ηελ αληςηά ηνπ Γηάθνθ ΢βεξληιφθ, ν νπνίνο αξγφηεξα έγηλε ν πξψηνο πξφεδξνο ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο Γεκνθξαηίαο. Απηή ε ζρέζε βνήζεζε ηελ κειινληηθή θνκκαηηθή αλέιημε θαη ηνλ δηνξηζκφ ηνπ Γηαγθφληα σο αληηπξνέδξνπ ηεο Σζε-Κα ππφ ηνλ Φέιημ Σδεξδίλζθη θαη αξγφηεξα ππφ ηνλ Μελδίλζθη σο ηνλ ζάλαην ηνπ ηειεπηαίνπ ην 1934. Ο Γηαγθφληα ν άλζξσπνο κε ην κνπζηάθη αιά Υίηιεξ, σο αξρεγφο ηεο ΢νβηεηηθήο κπζηηθήο ππεξεζίαο πνπ ηψξα νλνκάζηεθε Νη-Κα-Βε-Νηε ζπλέδεζε ην φλνκά ηνπ κε ηελ απιεζηία, ηελ δηαθζνξά θαη ηελ ζθιεξφηεηα. Γνχιεπε αθνχξαζηα θαη είρε ηελ ηθαλφηεηα λα αληηιακβάλεηαη θαη λα εθηειεί ηηο επηζπκίεο ησλ αλσηέξσλ ηνπ. Υξεζηκνπνίεζε 175.000 θαηαδίθνπο ησλ ζηξαηνπέδσλ θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο θαη ησλ γθνπιάγθ γηα ηελ αλέγεξζε ηεο δηψξπγαο πνπ ζπλέδεε ηελ Λεπθή Θάιαζζα κε ηελ Βαιηηθή, έξγν πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζε κφιηο δπν ρξφληα κε ηεξάζηην θφζηνο ζε αλζξψπηλα ζχκαηα. Λέγεηαη φηη μεπέξαζαλ ηηο 25.000. Οινθιήξσζε θαη ην θξάγκα ηνπ πνηακνχ Γλείπεξνπ κε ηα ίδηα κέζα. Δπίζεο μεθίλεζε ηελ άιιε κεγάιε δηψξπγα Μφζραο-Βφιγα, αιιά ην έξγν απνηειείσζε ν δηάδνρνο ηνπ ν Νηθνιάη Γεδφθ. ΢ηελ δηαπάιε ηνπ ΢ηάιηλ κε ηελ αληηπνιίηεπζε ν Γηαγθφληα δελ πήξε μεθάζαξε ζέζε θαη νη θαιέο ζρέζεηο ηνπ κε ηνλ Μπνπράξηλ δελ μέθπγαλ απφ ηηο θεξαίεο ηνπ ΢ηάιηλ. Αλ θαη ν Γηαγθφληα πξαγκαηνπνίεζε ηηο ζπιιήςεηο ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ ε δηζηαθηηθφηεηα θαη ε απξνζπκία πνπ επέδεημε γηα ηελ παξαπνκπή ησλ παιηψλ απηψλ κπνιζεβίθσλ ήηαλ ε ζηαγφλα ηνπ μερείιηζε απφ ην πνηήξη ηεο ππνκνλήο ηνπ ΢ηάιηλ. ΋κσο ζπκκεηείρε ζε φιεο ηηο δηαδηθαζίεο ηεο πξνεηνηκαζίαο ηεο δίθεο θαη ήηαλ παξψλ ζηελ εθηέιεζε ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ. {Μεηά ηνλ ζάλαην ησλ δπν απηψλ επηθαλψλ ζηειερψλ, ν Γηαγθφληα θξάηεζε ηηο ζθαίξεο πνπ ηνπο δνινθφλεζαλ θαη ηηο θχιαμε ζην ζπίηη ηνπ. Ζ θάζε κηα είρε έλα θαξηειάθη κε ην φλνκα ηνπ λεθξνχ}. Σνλ ΢επηέκβξην ν ΢ηάιηλ απάιιαμε ηνλ Γηαγθφληα απφ ηα θαζήθνληά ηνπ θαη ηνλ αληηθαηέζηεζε κε ηνλ ζθνηεηλφ Νηθνιάη Γεδφθ, ν νπνίνο ηνπ είρε θαηαγγείιεη φηη ν

101

Γηαγθφληα γλψξηδε ηελ χπαξμε ηνπ ηξνηζθηζηηθνχ θέληξνπ απφ ην 1933 θαη δελ είρε θάλεη ηίπνηε. Μεηά απφ απηφ, έλα ζεκείσκα ηεο 25 ΢επηεκβξίνπ 1936 ππνγεγξακκέλν απφ ηνπο ΢ηάιηλ θαη Εληάλνθ έιεγε: …Ο Γηαγθόληα δελ είλαη ηθαλόο λα μεζθεπάζεη ηελ νκάδα Σξόηζθη-Εελόβηεθ. Θεσξνύκε ηνλ δηνξηζκό ηνπ ζπληξόθνπ Γεδόθ ζηε ζέζε ηνπ ιατθνύ θνκηζάξηνπ Δζσηεξηθώλ Τπνζέζεσλ σο επηβεβιεκέλν θαη επείγνληα. Γηα ιίγν θαηξφ ν Γηαγθφληα ππνβηβάζηεθε ζηε ζέζε Λατθνχ Κνκηζάξηνπ ησλ Σειεπηθνηλσληψλ. ΋κσο ηνλ Μάξηην 1937 ζπλειήθζε θαη θαηεγνξήζεθε γηα ηηο δνινθνλίεο ηνπ Κίξνθ θαη ηνπ ζπγγξαθέα Μαμίκ Γθφξθη, γηα ζρεδηαζκφ δνινθνλίαο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ δηακειηζκνχ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, γηα ιαζξεκπφξην δηακαληηψλ, δηαθζνξά, θαηαζθνπεία ππέξ ηεο Γεξκαλίαο θαη γηα πνιιά άιια (Άιισζηε, ν ίδηνο ήμεξε θαιά πψο γίλεηαη ε δηαηχπσζε ηέηνησλ θαηεγνξηψλ). Ζ έξεπλα πνπ έγηλε ζην δηακέξηζκά ηνπ απφ αμησκαηηθνχο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε απνθάιπςε φηη ν Γηαγθφληα εθκεηαιιεχηεθε ζην έπαθξν ηε ζέζε ηνπ σο επηθεθαιήο ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο θαη πινχηηζε ππεξβνιηθά. Βξέζεθαλ πάλσ απφ 30.000 ξνχβιηα, 3900 πνξλνγξαθηθέο θσηνγξαθίεο θαη 11 πνξλνγξαθηθέο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, 400 δίζθνη γξακκνθψλνπ, ηεξάζηηεο πνζφηεηεο (1229 κπνπθάιηα, ηα πεξηζζφηεξα εηζαγσγήο) θηαιψλ παιηνχ θξαζηνχ, γνχληλα παιηά, θαπέια θαη ζαθάθηα, άθζνλα γπλαηθεία εζψξνπρα, κπινχδεο, λπρηηθηέο, θαιιπληηθά 10 πεξίζηξνθα θαη 14 ηνπθέθηα θαη έλα ζσξφ θνζκήκαηα θαη άιια πνιπηειή θαη παλάθξηβα αληηθείκελα. Αθφκα πνιιά βηβιία αληεπαλαζηαηηθήο θαη θαζηζηηθήο ινγνηερλίαο. Βξέζεθαλ επίζεο νη δπν ζθαίξεο πνπ είραλ βγάιεη απφ ηα θεθάιηα ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ, φηαλ ηνπο εθηέιεζαλ. Γηθάζηεθε καδί κε ηελ νκάδα ησλ Μπνπράξηλ, Ρίθνθ θαη ζηελ απνινγία ηνπ παξαδέρζεθε φιεο ζρεδφλ ηηο θαηεγνξίεο. Φπζηθά θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε. Σελ εθηέιεζή ηνπ επέβιεςε πξνζσπηθά ν δηάδνρφο ηνπ ζηελ Νη-Κα-ΒεΝηε, Νηθνιάη Γεδφθ.

΢ηελ θεδεία ηνπ Μαμίκ Γθφξθη: ΢ηάιηλ, Μφινηνθ, Γηαγθφληα Σέζζεξηο κήλεο αξγφηεξα ζπλειήθζε ε γπλαίθα ηνπ Γηαγθφληα, ε Ίληα, θαη θαηαδηθάζηεθε ζε νθηψ ρξφληα θαηαλαγθαζηηθήο εμνξίαο, αιιά έλα ρξφλν αξγφηεξα θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην. Δθηειέζηεθαλ αθφκα ν γακπξφο θαη ν πεζεξφο ηνπ. Ζ αδειθή ηνπ Ρνδαιία πέζαλε ζε ζηξαηφπεδν ην 1948. Οη δπν ηνπ γνλείο ζηάιζεθαλ ζε ζηξαηφπεδα, δελ άληεμαλ θαη πέζαλαλ ζχληνκα. Μφλν ν νθηάρξνλνο γηνο ηνπ επέδεζε. Αθφκα ηνλ Γηαγθφληα αθνινχζεζαλ ζηνλ ζάλαην ρηιηάδεο κέιε ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε πνπ «εθθαζαξίζηεθε απφ ηα αληηζνβηεηηθά ζηνηρεία» απφ ηνλ Γεδφθ. Γηαγθφληα, έλα αθφκα κέινο ηεο νκάδαο «ζχηεο θαη ζχκαηα» ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο.

102

Σψξα πηα ν ΢ηάιηλ (θαη ε εγεηηθή νκάδα πνπ ηνλ πεξηέβαιιε: Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο, Βνξνζίινθ, Εληάλνθ, Μηθνγηάλ) αηζζάλζεθε πσο ήηαλ αξθεηά ηζρπξφο, ψζηε λα μεθηλήζεη ηελ εθθαζάξηζε ηνπ θξαηηθνχ θαη θπξίσο ηνπ θνκκαηηθνχ κεραληζκνχ απφ θάζε ινγήο αληηπνιηηεπφκελνπο (δεμηάο ή αξηζηεξήο απφθιηζεο), αληηζνβηεηηθά ζηνηρεία, ππνλνκεπηέο ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο, θαηαζθφπνπο, λνζηαιγνχο ηνπ ηζάξνπ, Λεπθνχο, θνπιάθνπο, ερζξνχο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, πξνδφηεο, ππνλνκεπηέο ηεο ηάμεο, ηξνκνθξάηεο θαη ηέινο νπαδνχο, θίινπο θαη πξάθηνξεο ηνπ Σξφηζθη, θπξηφηεξνπ θαη - αλ θαη ήηαλ εμφξηζηνο - πην επηθίλδπλνπ αληηπάινπ ηνπ. ΢ηελ δίθε ηνπ δνινθφλνπ ηνπ Κίξνθ Λενλίλη Νηθνιάγηεθ θαηεγνξνχκελνη ήηαλ αθφκα θαη άιινη δεθαηξείο «ζπλεξγνί» ηνπ. Γηθαζηήο, φπσο είδακε ήηαλ ν Οχιξηρ21 θαη δεκφζηνο θαηήγνξνο ν Αληξέη Βηζίλζθη. ΢χκθσλα κε ην θαηεγνξεηήξην ν Νηθνιάγηεθ θαη νη ινηπνί θαηεγνξνχκελνη δνινθφλεζαλ ηνλ Κίξνθ απφ εθδίθεζε επεηδή είρε πεηχρεη λα ζπλζιίςεη ηνλ Εελφβηεθ θαη ηνπο νπαδνχο ηνπ. Ο Οχιξηρ ν νπνίνο δελ θαηάθεξε λα απνζπάζεη απφ ηνλ Νηθνιάγηεθ νκνινγία φηη δελ ελήξγεζε κφλνο ηειεθψλεζε δπν θνξέο ζην ΢ηάιηλ γηα λα ηνλ ζπκβνπιεπηεί, αιιά απηφο ήηαλ αλέλδνηνο: Κακηά πεξαηηέξσ έξεπλα, ε δίθε ηειείσζε.. Ζ πνηλή πξέπεη λα είλαη ή ίδηα γηα όινπο. Ο Βαζίιε Οχιξηρ, πξνήδξεπζε ζηηο πεξηζζφηεξεο Δίκερ ηηρ Μόζσαρ, απήγγεηιε εθαηνληάδεο ζαλαηηθέο θαηαδίθεο θαη αθφκα ζπκκεηείρε πξνζσπηθά θαη ζε εθηειέζεηο ζαλαηνπνηληηψλ

Ο Οχιξηρ δελ έθαλε πηα ηνλ θφπν λα ξσηήζεη θαη πάιη ηνλ ΢ηάιηλ. Ζ απφθαζε εμεδφζε ηελ 29ε Γεθεκβξίνπ θαη ήηαλ θπζηθά ε θαηαδίθε ζε ζάλαην θαη ησλ δεθαηεζζάξσλ θαηεγνξνπκέλσλ. Ζ απφθαζε εθηειέζηεθε ην επφκελν πξσί. Ο Οχιξηρ ήηαλ ν πξφεδξνο φισλ ησλ ζεκαληηθψλ δηθψλ ηεο Μφζραο, πνπ αθνινχζεζαλ: Σεο πξψηεο ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ, ηεο δεχηεξεο ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ, ηεο ηξίηεο ησλ Μπνπράξηλ-Ρίθνθ θαη απηήο ησλ ζηξαηησηηθψλ, φπσο ν Σνπραζέθζθη 21

Ο Λεηνλόο γεξκαληθήο θαηαγσγήο Βαζίιε Ούιξηρ ( асилий Ульрих, 1889-1951) ήηαλ ν επηθαλέζηεξνο δηθαζηήο ζηα ρξόληα ηεο θπξηαξρίαο ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ. Πξνήδξεπζε ζηηο πεξηζζόηεξεο από ηηο δίθεο πνπ δηεμήρζεζαλ θαηά ηελ πεξίνδν ησλ Μεγάισλ Δθθαζαξίζεσλ θαη βαξύλεηαη κε ηηο ζαλαηηθέο θαηαδίθεο ακέηξεησλ ζπκάησλ. Ήηαλ επίζεο παξώλ ζε πάκπνιιεο εθηειέζεηο θαη ιέγεηαη όηη αξθεηέο από απηέο ηηο πξαγκαηνπνίεζε ν ίδηνο.

103

Ο Αληξέη Βηζίλζθη ( ндрей ну р евич ышинский, 1883-1954) Ο Αληξέη Βηζίλζθη γελλήζεθε ζηελ Οδεζζφ. Ζ νηθνγέλεηά ηνπ ήηαλ πνισληθήο θαηαγσγήο. ΢πνχδαζε ζην παλεπηζηήκην ηνπ Κηέβνπ, αιιά απνβιήζεθε εμ αηηίαο ηεο επαλαζηαηηθήο ηνπ δξάζεο. Σν 1903 έγηλε κέινο ηεο παξάηαμεο ησλ Μελζεβίθσλ θαη πήξε ελεξγφ κέξνο ζηελ εξγαηηθή εμέγεξζε ηνπ 1905. Σν 1908 ζπλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε ζε θπιάθηζε ιίγσλ κελψλ. ΢ηελ θπιαθή γλσξίζηεθε κε ηνλ Ησζήθ ΢ηάιηλ, κε ηνλ νπνίν είραλ ζπρλά πνιηηηθέο θαη ηδενινγηθέο πξνζηξηβέο. Απηφ δελ ζηάζεθε εκπφδην γηα ηελ αλάπηπμε καθξνρξφληαο θηιίαο. Οη δπν ηνπο δνχζαλ ζην ίδην θειί θαη κνηξάδνληαλ καδί ηνπ ηα ηξφθηκα πνπ έζηειλαλ νη γνλείο ηνπ Βηζίλζθη. Μεηά ηελ απνθπιάθηζή ηνπ ν Βηζίλζθη ηειείσζε ηηο ζπνπδέο ηνπ θαη εξγάζηεθε σο επαγγεικαηίαο δηθεγφξνο κε ζηφρν ηελ αθαδεκατθή θαξηέξα. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε πξνζρψξεζε ζηνπο Μπνιζεβίθνπο θαη έγηλε επίιεθην κέινο ηεο ζνβηεηηθήο λνκελθιαηνχξαο. Τπεξέηεζε γηα ιίγν ζην θνκηζαξηάην Σξνθίκσλ θαη είρε ηελ επζχλε ηνπ εθνδηαζκνχ ηεο Μφζραο κε ηα απαξαίηεηα ηξφθηκα. ΢’ απηή ηελ δνπιεηά ζπλεξγάζηεθε θαη πάιη κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη κε ηνπο Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ. Λφγσ ηεο λνκηθήο ηνπ θαηάξηηζεο ζπλέβαιε ζηελ δεκηνπξγία ηνπ ζνβηεηηθνχ λνκηθνχ ζπζηήκαηνο, ην 1930 έγηλε εηζαγγειέαο ηεο Μφζραο θαη ην 1935 Γεληθφο Δηζαγγειέαο ηεο Δ΢΢Γ. Απφ ηελ ζέζε απηή έγηλε ν λνκηθφο ηζχλσλ λνπο ηεο πινπνίεζεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, φπσο ηελ πξνγξακκάηηζε ν ΢ηάιηλ θαη ν ζηελφο ηνπ πεξίγπξνο, πνπ θπβεξλνχζε απνιπηαξρηθά ηε ρψξα. Ζ θήκε ηνπ σο δεκφζηνπ πξνζψπνπ άξρηζε φηαλ έθεξε ζε πέξαο ηελ ππφζεζε ΢έκεληζνπθ. Ο Κσλζηαληίλνο ΢έκεληζνπθ ( онстантин Семенчук) ήηαλ επηθεθαιήο ηνπ ζηαζκνχ αλεθνδηαζκνχ πινίσλ ηεο λαπηηθήο γξακκήο ηεο Βφξεηαο Θάιαζζαο. Ο ΢έκεληζνπθ θαηεγνξήζεθε φηη εκπφδηδε ηελ ρνξήγεζε ηξνθίκσλ ζηνπο ηνπηθνχο Δζθηκψνπο θαη φηη ηνπο θαηαπίεδε. Δπίζεο φηη είρε δηαηάμεη ηνλ βνεζφ ηνπ ΢ηεπάλ ΢ηάξηζεθ (Степан Старцев) λα δνινθνλήζεη ηνλ δξ. Νηθνιάη Φνχιζνλ (Николай Вул фсон) κε ηνλ νπνίν είρε δηαθνξέο. (Τπήξραλ ςίζπξνη φηη ν ΢ηάξηζεθ ήηαλ εξσηεπκέλνο κε ηελ γπλαίθα ηνπ Φνχιζνλ θαη ηνλ ζθφησζε γηα ιφγνπο εξσηηθήο αληηδειίαο). Ζ ππφζεζε έθηαζε ζην δηθαζηήξην ηνλ Μάην 1936. Ο Βηζίλζθη απνθάιεζε ηνπο δπν θαηεγνξνχκελνπο ΢έκεληζνπθ θαη ΢ηάξηζεθ, «αλζξψπηλα ζθνππίδηα». Καη νη δπν θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθαλ. Ζ ππφζεζε πήξε κεγάιε δεκνζηφηεηα θαη νη Δζθηκψνη γηφξηαζαλ ηελ απφθαζε κε ραξά θαη αλαθνχθηζε. Χο δηθαζηηθφο ν Βηζίλζθη, θαηά ηελ δηαδηθαζία ησλ αλαθξίζεσλ ελζάξξπλε ηελ απφζπαζε νκνινγηψλ απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο. Έλα απφ ηα ζπλζήκαηά ηνπ ήηαλ: Ζ νκνινγία ηνπ θαηεγνξνύκελνπ είλαη ε βαζίιηζζα ησλ ηεθκεξίσλ. Πάλησο

104

είλαη βέβαην φηη είρε ζπλερή δίαπιν επηθνηλσλίαο κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ιέγεηαη φηη πνιινχο απφ ηνπο ιφγνπο ηνπ σο θαηεγφξνπ ηνπο είρε ππαγνξεχζεη ν ΢ηάιηλ. ΢ε φιεο ηηο δίθεο έζηειλε ζεκεηψκαηα ζηνλ ΢ηάιηλ κε ηα νλφκαηα ησλ θαηεγνξνχκελσλ θαη δεηνχζε ηελ έγθξηζή ηνπ γηα ηελ επηβνιή ηεο πνηλήο επεηδή «ήηαλ ηξνηζθηζηέο πνπ ζρεδίαδαλ ηελ δνινθνλία ηνπ». Σειείσλε πάληα κε ηελ θξάζε: Πξνηείλσ ηελ ΒΜΝ22 Έγηλε επξχηεξα – πέξαλ ησλ ζπλφξσλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο - γλσζηφο απφ ηελ πξψηε θηφιαο κεγάιε δίθε ηεο Μφζρα, φηαλ βνκβάξδηδε ηνπο άηπρνπο θαηεγνξνχκελνπο κε ζθιεξά ιφγηα θαη ραξαθηεξηζκνχο φπσο: Σνπθεθίζηε ηα ιπζζαζκέλα ζθπιηά… Θάλαηνο ζ’ απηή ζπκκνξία πνπ θξύβεη ηα αξπαθηηθά λύρηα θαη δόληηα ηεο από ηνλ ιαό… Κάησ απηό ην αξπαθηηθό ν Σξόηζθη από ην ζηόκα ηνπ νπνίνπ ηξέρεη δειεηήξην θαη καγαξίδεη ηηο κεγάιεο καξμηζηηθέο ηδέεο… Κάησ απηά ηα ειεεηλά θηήλε… Αο δώζνπκε κηα γηα πάληα έλα ηέινο ζ’ απηά ηα άζιηα γνπξνύληα θαη ηηο πνλεξέο αιεπνύδεο, ζ’ απηά ην όδνληα πηώκαηα… Πξέπεη λα εμνληώζνπκε ηα μέθξελα θαπηηαιηζηηθά ζθπιηά πνπ ζέινπλ λα θνκκαηηάζνπλ ην λέν ζνβηεηηθό καο θξάηνο… ΢θπιηά ηεο θαζηζηηθήο κπνπξδνπαδίαο… ιπζζαζκέλα ηξνηζθηζηηθά ζθπιηά… θαηαθάζηα ηεο θνηλσλίαο… ζάπηνη άλζξσπνη… ηξνκνθξάηεο… ηξακπνύθνη… έθθπινη… θαηαξακέλα απνβξάζκαηα θιπ. θιπ

Βηζίλζθη, Μφινηνθ θαη ΢ηάιηλ Δθηφο ηεο πξψηεο κεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο, ν Βηζίλζθη ήηαλ δεκφζηνο θαηήγνξνο θαη ζηηο δπν άιιεο ζεκαληηθέο δίθεο, απηέο ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ θαη ησλ Μπνπράξηλ-Ρίθνθ/ Απφ ην ‘39 ήηαλ κέινο ηεο ΢νβηεηηθήο Αθαδεκίαο Δπηζηεκψλ. Σν ‘40, κεηά ηελ πξνζάξηεζε ησλ Βαιηηθψλ θξαηψλ, ν Βηζίλζθη αλέιαβε λα εγθαζηδξχζεη θπβέξλεζε καξηνλέηα ζηελ Λεηνλία θαη λα εθθαζαξίζεη ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα ηεο Λεηνλίαο απφ ηα ηξνηζθηζηηθά θαη άιια αληηζνβηεηηθά θαηάινηπα. Μεηά ηνλ πφιεκν ζπλφδεπζε ηνλ ΢ηάιηλ ζηελ ΢πλδηάζθεςε ηνπ Πφηζληακ. Δπίζεο ήηαλ ν εθπξφζσπνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηνλ ζρεδηαζκφ θαη ζηελ πξνεηνηκαζία ησλ δηθψλ ησλ Γεξκαλψλ εγθιεκαηηψλ πνιέκνπ ζηελ Νπξεκβέξγε. Ήηαλ πθππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ππφ ηνλ Μφινηνθ απφ ην 1940 σο ην ‘49 θαη ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηελ πεξίνδν 1949-53. Αθφκα ρξεκάηηζε θαη κφληκνο αληηπξφζσπνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηνλ λενζχζηαην Οξγαληζκφ Ζλσκέλσλ Δζλψλ. ΋ηαλ πέζαλε ε ζνξφο ηνπ ηάθεθε ζην ηείρνο ηνπ Κξεκιίλνπ.

22

ΒΜΝ είλαη ηα αξρηθά ησλ ξσζηθώλ ιέμεσλ ысшая Мера Nakazaniya (Βίζθαγηα Μέξα Ναθαδαλίγηα) πνπ ζεκαίλνπλ ην Αλώηαην Μέηξν Πνηλήο δειαδή ηελ ζαλαηηθή θαηαδίθε ή όπσο ηελ μέξνπκε ζηε Διιάδα ηελ εζσάηη ηων ποινών. Πνιιέο από ηηο ιίζηεο πνπ ηνπ έζηειλαλ ν ΢ηάιηλ ηηο ππέγξαθε θαη ζεκείσλε δίπια ζηελ ππνγξαθή ηνπ ηα αξρηθά ΜΒΝ

105

Ζ εθθαζάξηζε ηνπ θνκκαηηθνχ κεραληζκνχ άξρηζε απφ ηελ νξγάλσζε ηνπ Λέληλγθξαλη. Εεηήζεθε απφ ηνλ Εληάλνθ – πνπ φπσο είλαη γλσζηφ δηαδέρζεθε ηνλ Κίξνθ θαη ήηαλ ην λέν «αθεληηθφ» ηεο πφιεο - λα ζπληαρζεί έλαο θαηάινγνο κε ηνπο ππνζηεξηρηέο ηνπ Εελφβηεθ. Σν πξφβιεκα ήηαλ κεγάιν, γηαηί ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ ηεο πφιεο ήηαλ πξψελ νπαδνί ηνπ Εελφβηεθ. Μεηά ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ ’35 άξρηζε ε εθθαζάξηζε κε ηελ εμνξία ζηε ΢ηβεξία 663 θαη ζηελ ππφινηπε Ρσζία 325 αηφκσλ, πνπ είραλ ζπλεξγαζηεί κε ηνλ Εελφβηεθ, ηνλ χπνπην απηφλ αληηζνβηεηηθφ. Δπίζεο απφ ην θφκκα δηαγξάθεθαλ εθαηνληάδεο παιηνί κπνιζεβίθνη θαη ε κπάια πήξε δεκνθξαηηθνχο, θεληξψνπο, εκπφξνπο, αζηνχο, πξψελ αξηζηνθξάηεο, ζπλδηθαιηζηέο θαη άιινπο «ερζξνχο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο», νη νπνίνη ζηάιζεθαλ ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο θαη ζε γθνπιάγθ, φπνπ ήηαλ ζρεδφλ βέβαηε ε θπζηθή ηνπο εμφλησζε. Σαπηφρξνλα ζε φιε ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε άξρηζε έλαο ρνξφο ζπιιήςεσλ αηφκσλ πνπ αλήθαλ ζηηο παξαπάλσ θαηεγνξίεο. Σα δηθαζηήξηα εξγάδνληαλ ππξεησδψο θαη ην ίδην έθαλαλ θαη νη εθηειεζηέο. Μφλν κέζα ζηνλ Γεθέκβξην ηνπ ’34 ηνπθεθίζηεθαλ πάλσ απφ 6.500 άλζξσπνη. Μαδηθή απνζηνιή ζε γθνπιάγθ Σνλ Ηαλνπάξην 1935 πέζαλε μαθληθά απφ θαξδηαθή πξνζβνιή έλαο απφ ηνπο παιηνχο κπνιζεβίθνπο θαη ζεκαληηθνχο ζνβηεηηθνχο πνιηηηθνχο, ν Βαιεξηάλ Κνχηκπηηζεθ (Валериа́н у́йбышев, 1888–1935). Ήηαλ κφιηο 47 εηψλ, αιιά ε πγεία ηνπ είρε θινληζηεί απφ ηελ θαηάρξεζε αιθνφι, ζπλήζεηα πνιχ δηαδεδνκέλε ζηα αλψηεξα θξαηηθά ζηειέρε θαη ηνπο θνκκαηηθνχο αμησκαηνχρνπο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σν παξειζφλ ηνπ Κνχηκπηηζεθ ήηαλ παξφκνην κε ησλ πεξηζζφηεξσλ κπνιζεβίθσλ, δειαδή εηζδνρή ζην θφκκα θαη πνιιέο ζπιιήςεηο, θαηαδίθεο θαη εμνξίεο απφ ην ηζαξηθφ θαζεζηψο. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ππεξέηεζε σο πνιηηηθφο θνκηζάξηνο ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαηά ησλ Λεπθψλ θαη θαηφπηλ αλέιαβε δηάθνπξεο θπβεξλεηηθέο ζέζεηο. Απφ ην ’34 ήηαλ κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ. Ήηαλ ζηελφο θίινο ηνπ Κίξνθ, αξθεηά δεκνθηιήο ζην θφκκα θαη ζην ιαφ θαη έλαο απφ ηνπο ιίγνπο πνπ είραλ αληηηαρζεί ζηελ πξνεηνηκαδφκελε θνκκαηηθή εθθαζάξηζε. Ίζσο απηφο είλαη έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ

106

θπθινθνξνχζαλ δηάθνξνη ςίζπξνη, φηη δνινθνλήζεθε απφ ηνπο γηαηξνχο ηνπ ή φηη ηνλ δειεηεξίαζε ν Γηαγθφληα. Αξγφηεξα, ν γηνο ηνπ επέκελε φηη ν Κνχηκπηηζεθ δνινθνλήζεθε, ρσξίο λα δηεπθξηλίδεη απφ πνηνπο. Φπζηθά θαλείο δελ μέξεη ηελ αιήζεηα, αιιά ε αδηαθάλεηα πνπ θπξηαξρνχζε ζηελ πνιηηηθή δσή ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο έδηλε ιαβή γηα δηάθνξεο εηθαζίεο, αθφκα θαη ηηο πην απίζαλεο. Δίλαη φκσο γεγνλφο φηη ην 1937, ζηε θνξχθσζε ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ε γπλαίθα θαη ν αδειθφο ηνπ Κνχηκπηηζεθ εθηειέζηεθαλ κεηά ηελ θαηαδίθε ηνπο κε αζαθείο θαηεγνξίεο. Ο ζάλαηνο απηνχ ηνπ κέινπο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ έθεξε ζηελ επηθάλεηα έλα Οπθξαλφ εξγάηε κεηαιινπξγίαο, ηνλ ζρεδφλ αγξάκκαην αιιά παλέμππλν Νηθήηα Υξνπζηζφθ πνπ ζα γίλεη ην ’38 κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη αξγφηεξα Γξακκαηέαο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Οπθξαλίαο θαη έλα απφ ηα πξφζσπα πνπ πιαηζίσλαλ ηελ «απιή» ηνπ ΢ηάιηλ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ ν Υξνπζηζφθ ζα γίλεη Πξψηνο Γξακκαηέαο ηνπ θφκκαηνο θαη πξσζππνπξγφο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ο Υξνπζηζφθ – παξά ηελ ζπκκεηνρή θαη ζπλελνρή ηνπ ζηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε – πηζηψλεηαη κε ην ηνικεξφ βήκα πνπ έθαλε κε ηελ κπζηηθή νκηιία ηνπ ζην 20ν ΢πλέδξην ηνπ ΚΚ΢Δ ην 1956, φπνπ απεθάιπςε φιε ηελ αιήζεηα (αλ φρη φιε, ηνπιάρηζην κεγάιν κέξνο απφ απηήλ) γηα ηελ πεξίνδν 1936-39 θαη ηα ηξνκαθηηθά εγθιήκαηα πνπ δηεπξάρζεζαλ. Απφ ηελ ηζηνξηθή εθείλε νκηιία ηνπ Υξνπζηζφθ άξρηζε ε ιεγφκελε «απνζηαιηλνπνίεζε» ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ο Νηθήηα Χξνπζηζφθ Ο θινηφο είρε αξρίζεη λα ζθίγγεη γηα ηελ αληηπνιίηεπζε έλα ρξφλν λσξίηεξα, ζην 17ν ΢πλέδξην23 ηνπ Παλελσζηαθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο (Μπνιζεβίθσλ) πνπ ζπλήιζε ζηελ Μφζρα ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ’34, φπνπ ην θιίκα γηα νξηζκέλα απφ ηα επηθαλή κέιε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ήηαλ ήδε πνιχ βαξχ. ΢ηηο νκηιίεο ηνπο ηφζν ν Μπνπράξηλ, φζν θαη νη Κάκελεθ, Εελφβηεθ, Πηαηαθφθ, Ράληεθ, Ρίθνθ θαη άιινη πξψελ αληηπνιηηεπφκελνη ζπλαγσλίζηεθαλ ζε ιφγηα θνιαθείαο γηα ηνλ ΢ηάιηλ θαη ζε απηνθξηηηθή πνπ είρε ηνλ ραξαθηήξα δειψζεσλ κεηαλνίαο. Ο Κάκελεθ ζηελ νκηιία ηνπ είπε 23

Σν 17ν ΢πλέδξην απνθιήζεθε (εθ ησλ πζηέξσλ) θαη «Σςνέδπιο ηων καηαδικαζθένηων». Μέζα ζηελ επόκελε ηξηεηία, νη 1.108 από ηνπο 1.996 ζπλέδξνπο ζα ζπιιεθζνύλ θαη ηα δπν ηξίηα από απηνύο ζα εθηειεζηνύλ. Από ηα 139 κέιε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηα 98 ζα εθηειεζηνύλ θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Από ηνπο ππόινηπνπο 41 κόλν νη 24 ζα επαλεθιεγνύλ ζηελ Κ. Δ. από ην επόκελν 18ν ΢πλέδξην, πνπ ζα γίλεη ηνλ Μάξηην ηνπ ’39.

107

φηη ην πξψην θχκα ηεο αληηθνκκαηηθήο αληηπνιίηεπζεο ήηαλ ν Σξνηζθηζκφο θαη ην δεχηεξν ε Γεμηά πηέξπγα ηεο αληηπνιίηεπζεο. Καη ηφληζε: Σν ηξίην δελ ήηαλ θαλ θύκα, ήηαλ θπκαηάθη. Απηή ήηαλ ε ηδενινγία ησλ πην ιπζζαζκέλσλ απνβξαζκάησλ ησλ θνπιάθσλ, ησλ νπαδώλ ηνπ Ρηνύηηλ… Θα ήηαλ παξάινγν λα ζέινκε λα ηνπο αληηκεησπίζνπκε κε ζεσξεηηθά κέζα ή ηδενινγηθέο απόςεηο. Υξεηαδόκαζηε πην ρεηξνπηαζηά όπια γηα λα πνιεκήζνπκε ηα κέιε απηήο ηεο νκάδαο, θαζώο θαη ησλ νπαδώλ θαη απηώλ πνπ ηνπο πξνζηαηεύνπλ. ΢ηα δηαιείκκαηα απηνχ ηνπ θξίζηκνπ ζπλεδξίνπ, ζπδεηήζεθε κεηαμχ πνιιψλ ζπλέδξσλ ην φιν ζέκα ηεο εγεζίαο ηνπ ΢ηάιηλ. Πνιινί δηαπίζησλαλ φηη εμ αηηίαο απηήο ηεο εγεζίαο θαη ησλ ρεηξηζκψλ ηεο, ηδηαίηεξα ζην ζέκα ηεο θνιεθηηβνπνίεζεο θαη ηνπ νπθξαληθνχ ιηκνχ, ην θφκκα είρε απνκαθξπλζεί απφ ηνλ ιαφ. Έγηλαλ θξνχζεηο ζηνλ Κίξνθ λα δερζεί πξφηαζε γηα ηελ αλάιεςε ηεο ζέζεο ηνπ γξακκαηέα ηνπ Κφκκαηνο, αιιά ηειηθά θαλείο δελ ηφικεζε λα ζέζεη επίζεκα ην ζέκα ηεο απνκάθξπλζεο ηνπ ΢ηάιηλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ εξγαζηψλ ηνπ ζπλεδξίνπ. Ο Μφινηνθ ζην βήκα ηνπ 17νπ ΢πλεδξίνπ ηνπ θφκκαηνο. Γίπια ηνπ ν ΢ηάιηλ ΋ιεο απηέο νη δηεξγαζίεο θαη νη θξπθέο ζπδεηήζεηο, δελ δηέθπγαλ απφ ην άγξππλν κάηη ηνπ ΢ηάιηλ θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ. Απηφ ην ζπλέδξην ίζσο ήηαλ θξίζηκν θαη απφ κηα αθφκα άπνςε. Δηθάδεηαη φηη απφ ηφηε ν ΢ηάιηλ απνθάζηζε ηελ εθθαζάξηζε ηνπ θφκκαηνο απφ θάζε ινγήο αληηπνιηηεπφκελνπο ή/θαη πηζαλνχο δηεθδηθεηέο ηεο εγεζίαο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο εμνπζίαο ηνπ θξάηνπο. Ίζσο θαη εμ αηηίαο απηψλ ησλ εηθαζηψλ, ε αλάκημε ηνπ ΢ηάιηλ ζηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ζεσξήζεθε απφ πνιινχο (αθφκα θαη απφ ηνλ Υξνπζηζφθ) πνιχ πηζαλή. Ακέζσο κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ ΢εξγθέη Κίξνθ, ν Γθξηγθφξη Εελφβηεθ, ν Λεβ Κάκελεθ θαη νη ζηελφηεξνη ζπλεξγάηεο ηνπο απνβιήζεθαλ απφ ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα θαη ζπλειήθζεζαλ.

108

Ο Λεβ Κάκελεθ (Лев орисович

менев, 1883-1936)

Ο Λεβ Κάκελεθ ήηαλ γηνο Δβξαίνπ θαη νξζφδνμεο Ρσζίδαο. Σν πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Ρφδελθειλη, ην Κάκελεθ (πέηξα) ήηαλ επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν. Σειείσζε ην Γπκλάζην ζηελ Σηθιίδα ηεο Γεσξγίαο θαη γξάθηεθε ζην Παλεπηζηήκην ηεο Μφζραο. ΋κσο δηέθνςε ηηο ζπνπδέο ηνπ ην 1902, φηαλ ζπλειήθζε γηα ζπλσκνηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη απφ ηφηε απνθάζηζε λα γίλεη επαγγεικαηίαο επαλαζηάηεο κε δξαζηεξηφηεηα ζηελ Σηθιίδα, ζηελ Μφζρα θαη ηελ Πεηξνχπνιε. Έγηλε ακέζσο κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο, θπιαθίζηεθε, εμνξίζηεθε θαη κεηά ηελ επηθξάηεζε ηεο Οθησβξηαλήο Δπαλάζηαζεο ήηαλ έλα απφ ηα επηθαλή κέιε ηεο θπβέξλεζεο θαη ηνπ θφκκαηνο. Τπήξμε απφ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ Λέληλ θαη ρξεκάηηζε γηα ιίγεο κέξεο Πξφεδξνο ηεο Κεληξηθήο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ ξσζηθψλ ΢νβηέη, νπζηαζηηθά πξφεδξνο ηνπ λένπ θξάηνπο. (Ακέζσο κεηά απφ ηνλ Κάκελεθ ηελ ζέζε ηνπ θαηέιαβε ν ΢βεξληφιθ). Απφ ην 1923 σο ην ’26 ν Κάκελεθ δηεηέιεζε αληηπξφεδξνο ηεο ΢νβηεηηθήο Κπβέξλεζεο (΢νβλαξθφκ). Δίρε παξάιιειε πνξεία κε ηνλ ζηελφ θίιν θαη ζπλεξγάηε ηνπ Γθξηγθφξη Εελφβηεθ, πξαγκαηνπνίεζαλ καδί ζπκκαρίεο κε ηνλ Σξφηζθη θαηά ηνπ ΢ηάιηλ θαη κε ηνλ ΢ηάιηλ θαηά ηνπ Σξφηζθη. ΋ηαλ θαη νη δπν ηνπο έπεζαλ ζηελ δπζκέλεηα ηνπ ΢ηάιηλ, θπξίσο επεηδή απηφο αηζζαλφηαλ αλαζθαιήο θαη θνβφηαλ ηελ επηξξνή ηνπο ζην θφκκα. Απνηέιεζαλ ηα πξψηα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο.

Ο Κάκελεθ θαη ε γπλαίθα ηνπ (αδειθή ηνπ Σξφηζθη) Όιγα Ζ πξψηε ζχδπγνο ηνπ Κάκελεθ ήηαλ ε αδειθή ηνπ Σξφηζθη ΋ιγα Μπξνλζηάηλ ή ΋ιγα Κακέλεβα, κέινο θη απηή ηνπ θφκκαηνο. Με ηελ ΋ιγα απέθηεζαλ δπν γηνπο ηνλ Γηνχξη Κάκελεθ (Юрий аменев πνπ εθηειέζηεθε ην ’38 ζε ειηθία κφιηο 17 ρξνλψλ) θαη ηνλ Αιεμάληξ Κάκελεθ ( лександр аменев, πνπ θη απηφο ηνπθεθίζηεθε ηνλ επφκελν ρξφλν ζε ειηθία 33 εηψλ). Ζ ίδηα ε ΋ιγα Κακέλεβα ζπλειήθζε κεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Κάκελεθ, θπιαθίζηεθε θαη εθηειέζηεθε ην 1941.

109

Ακέζσο κεηά ηελ ζχιιεςή ηνπ ν Κάκελεθ έγξαςε έλα γξάκκα ζην ΢ηάιηλ: Απηή ηε ζηηγκή ε ςπρή κνπ είλαη γεκάηε κόλν από αγάπε γηα ην θόκκα θαη ηελ εγεζία ηνπ. Αθνύ έδεζα κέζα από δηζηαγκνύο θαη ακθηβνιίεο κπνξώ πιένλ λα πσ κε παξξεζία όηη έκαζα λα εκπηζηεύνκαη θάζε βήκα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη θάζε απόθαζή ζνπ ζύληξνθε ΢ηάιηλ. Έρσ ζπιιεθζεί εμ αηηίαο ησλ ππνηηζέκελσλ ζρέζεώλ κνπ κε αλζξώπνπο πνπ κνπ είλαη μέλνη κε αεδηάδνπλ… Ο Εελφβηεθ θαη ν Κάκελεθ δηθάζηεθαλ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ ’35 θαη ππνρξεψζεθαλ λα νκνινγήζνπλ φηη ήηαλ νη εζηθνί απηνπξγνί ηεο δνινθνλίαο ηνπ Κίξνθ. Ο πξψηνο θαηαδηθάζηεθε ζε δέθα θαη ν δεχηεξνο ζε πέληε ρξφληα θπιάθηζεο. ΋κσο δελ μεκπέξδεςαλ ηφζν εχθνια. Μεηά απφ αξθεηνχο κήλεο πξνζεθηηθήο πξνεηνηκαζίαο απφ ηνλ Γεδφθ, ην λέν αζηέξη ησλ Τπεξεζηψλ Αζθαιείαο, ν Εελφβηεθ, ν Κάκελεθ θαη άιινη 14 παιηνί κπνιζεβίθνη θιήζεθαλ λα δηθαζηνχλ θαη πάιη ηνλ Αχγνπζην ηνπ ‘36. Οη θαηεγνξίεο απηή θνξά πεξηιάκβαλαλ κεηαμχ άιισλ ηνλ ζρεκαηηζκφ ηξνηζθηζηηθήο ηξνκνθξαηηθήο νξγάλσζεο πνπ δνινθφλεζε ηνλ Κίξνθ θαη ζρεδίαδε ηελ ζαλάησζε ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ θαη άιισλ εγεηηθψλ ζηειερψλ ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο. Ο Κάκελεθ θαη ν Λέληλ ην 1922 Ο πθηζηάκελνο ηνπ Γηαγθφληα Νηθνιάη Γεδφθ, αλέιαβε φιε ηε δηαδηθαζία ηνπ ζηεζίκαηνο ηνπ θαηεγνξεηεξίνπ, ηεο ζπιινγήο ησλ ηεθκεξίσλ θαη θαηαζέζεσλ καξηχξσλ, ηεο απφζπαζεο νκνινγηψλ θαη γεληθψο ηεο νξγάλσζεο φινπ ηνπ ζθεληθνχ ηεο πξψηεο απφ ηηο κεγάιεο δίθεο πνπ έκειιε λα αθνινπζήζνπλ. Ο ΢ηάιηλ παξαθνινχζεζε πξνζεθηηθά αθφκα θαη ηηο ιεπηνκέξεηεο ησλ αλαθξίζεσλ θαη ν Γεδφθ ηνπ έδηλε θαζεκεξηλή αλαθνξά. Έλα πξψελ ζηέιερνο ηεο Σζε-Κα θαη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ν ζηξαηεγφο Αιεμάληξ Οξιφθ (Александр Орлов, 1895-1973) βξηζθφηαλ ην 1938 - καδί κε άιινπο ζνβηεηηθνχο ζπκβνχινπο - ζε απνζηνιή ζηελ Ηζπαλία, φπνπ θνξπθσλφηαλ ν Δκθχιηνο Πφιεκνο κεηαμχ ηεο λφκηκεο δεκνθξαηηθήο θπβέξλεζεο ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ θαη ησλ επαλαζηαηψλ θαιαγγηηψλ ηνπ ζηξαηεγνχ Φξάλθν. Ο Οξιφθ είλαη γλσζηφο γηα ηελ αλάκημή ηνπ ζηε δηακάρε κεηαμχ ηνπ ηπαληθνχ Κνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο θαη ησλ αλαξρηθψλ θαη ηξνηζθηζηψλ. Δπίζεο ήηαλ εθείλνο πνπ θξφληηζε λα ζηαινχλ «γηα λα θπιαρζνχλ απφ ηνπο θαζίζηεο» φια ηα απνζέκαηα ρξπζνχ (510 ηφλνη ζπλνιηθά) ηεο

110

Ηζπαληθήο Κπβέξλεζεο ζηελ Ρσζία (απφ φπνπ πνηέ δελ γχξηζαλ). ΋ηαλ ηνπ δεηήζεθε λα επηζηξέςεη απφ ηελ Ηζπαλία ζηελ Ρσζία, θνβήζεθε φηη ζα ήηαλ θη απηφο έλα ζχκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο24 θαη απηνκφιεζε κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζηελ Ακεξηθή. Δθεί έγξαςε έλα βηβιίν κε ηίηιν Ζ θξπθή ηζηνξία ησλ ζηαιηληθώλ εγθιεκάησλ πνπ δεκνζηεχηεθε κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ (είρε γξάςεη ζηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνπ ππνζρέζεθε λα θξαηήζεη ην ζηφκα ηνπ θιεηζηφ κε ηελ πξνυπφζεζε φηη δελ ζα ζηγεί ε νηθνγέλεηά ηνπ). ΢ην βηβιίν απηφ θαηαγξάθνληαη θαη ιεπηνκέξεηεο απφ ηηο αλαθξίζεηο ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ. Αλ θαη ε αμηνπηζηία ησλ γξαθνκέλσλ ηνπ Οξιφθ δελ είλαη δεδνκέλε, ζα θαηαγξάςνπκε θάπνηνπο απφ ηνπο δηαιφγνπο πνπ πεξηέρνληαη ζην βηβιίν απηφ. Ο ΢ηάιηλ έδσζε νδεγίεο πξνο ηνλ Γεδφθ θαη ηνπο αλζξψπνπο ηνπ: Καβαιηθέςηε ηνπο θξαηνύκελνπο θαη κελ μεπεδέςεηε πξηλ νκνινγήζνπλ. Ο Γεδφθ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα ζπγθεληξψζεη φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξα επηβαξπληηθά ζηνηρεία, θάιεζε ηνπο κάξηπξεο-ζπγθξαηνχκελνπο λα θαηαζέζνπλ ελαληίνλ ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ (νη νπνίνη σο ηφηε αξλνχληαλ λα ζπλεξγαζηνχλ) κε αληάιιαγκα ηε δσή ηνπο. Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ Ο ΢ηάιηλ είρε ζπλερή επαθή κε ηνπο αλζξψπνπο ηεο αζθάιεηαο: - Πηζηεύεηο όηη ν Κάκελεθ ζα νκνινγήζεη; Ρψηεζε ηνλ Μηξφλνθ, πξάθηνξα ηεο Νη-ΚαΒε-Νηε - Γελ μέξσ ήηαλ ε απάληεζε, αιιά ν ΢ηάιηλ ζχκσζε - Γελ μέξεηο; Σόηε λα κελ έξζεηο μαλά γηα αλαθνξά αλ δελ έρεηο ζην ραξηνθύιαθά ζνπ ηελ νκνινγία ηνπ Κάκελεθ. ***

Οη ςπρνινγηθέο πηέζεηο θαη νη απεηιέο πνπ δέρνληαλ νη δπν βαζηθνί θαηεγνξνχκελνη ήηαλ αθφξεηεο, αιιά δελ ππάξρνπλ καξηπξίεο φηη βαζαλίζηεθαλ. Σν κειινληηθφ αθεληηθφ ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο θαη άλζξσπνο ηεο απφιπηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ΢ηάιηλ (ν Γηαγθφληα βξηζθφηαλ ήδε ππφ δπζκέλεηα) ν Γεδόθ απείιεζε ηνλ Κάκελεθ φηη ζα ηνπθέθηδε ηελ γπλαίθα θαη ηνλ γην ηνπ. Σειηθά θαη ππφ ηελ ζπλερή ςπρνινγηθή πίεζε ησλ αλαθξηηψλ, νη θξαηνχκελνη απεπδηζκέλνη δήηεζαλ λα κηιήζνπλ ζην Πνιηηκπηξφ.

24

Γεο ηελ πεξίπησζε ηνπ Βιαδίκεξνπ Αληόλνθ-Οβζέελθν ζηηο παξαπάλσ ζειίδεο

111

Ο Νηθνιάη Γεδφθ ( икол й в нович Ежов, 1895-1940) Ο Νηθνιάη (Κφιηα) Γεδφθ είλαη αλ φρη ην ζεκαληηθφηεξν, πάλησο έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά πξφζσπα ηεο πεξηφδνπ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Ζγήζεθε ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαη δηεηέιεζε θνκηζάξηνο Δζσηεξηθψλ γηα δπν πεξίπνπ ρξφληα, πνπ φκσο ζηάζεθαλ αξθεηά γηα λα απνθιεζεί φιε ε πεξίνδνο πνπ ζεκαδεχηεθε απφ ηνλ Μεγάιν Σξφκν Γεδνθζθίλα (Ежовщина = επνρή Γεδφθ). Γελλήζεθε ζηελ Αγία Πεηξνχπνιε θαη απφ 16 εηψλ εξγάζηεθε ζε εξγνζηάζην. Ζ κφξθσζή ηνπ ήηαλ πεξηνξηζκέλε, αθνχ ηειείσζε κφλν ηελ ζηνηρεηψδε εθπαίδεπζε. Απφ ην 1915 σο ην 1917 ππεξέηεζε ζηνλ ηζαξηθφ ζηξαηφ. Σνλ Μάξηην ηνπ ’17 έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη κεηά ηελ επηθξάηεζή ηνπο εληάρζεθε ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαη πνιέκεζε ζηνλ Δκθχιην Πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ γηα δπν ρξφληα. ΢ηελ ζπλέρεηα ππεξέηεζε ζε δηάθνξεο θξαηηθέο ζέζεηο θαη απφ ην 1934 ε θνκκαηηθή αλέιημή ηνπ ήηαλ ηαρχηαηε. Δθιέρζεθε ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή ηνπ θφκκαηνο θαη κεηά απφ έλα ρξφλν έγηλε ν γξακκαηέαο ηεο. Σνλ ίδην ρξφλν έγηλε πξφεδξνο ηεο Κεληξηθήο Δμειεγθηηθήο Δπηηξνπήο.

΢ηνιή αμησκαηηθνχ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ΋ηαλ ν Γηαγθφληα έδεημε απξνζπκία λα ζηεξίμεη ηα ζρέδηα ηνπ ΢ηάιηλ γηα ηελ εθθαζάξηζε ηεο παιηάο θξνπξάο ησλ κπνιζεβίθσλ, νη κεηνρέο ηνπ Γεδφθ αλέβεθαλ. Δίρε κε δηάθνξνπο ηξφπνπο απνδείμεη ηελ αθνζίσζή ηνπ ζην θφκκα θαη ηελ πίζηε ηνπ ζηνλ ΢ηάιηλ θαη απηφο ηνλ πξνψζεζε ζηελ ζέζε ηνπ επηθεθαιήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’36 (ακέζσο κεηά ηελ εθηέιεζε ηεο νκάδαο ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ) θαη ηέζζεξηο κήλεο αξγφηεξα ζηε ζέζε ηνπ θνκηζάξηνπ γηα ηελ Κξαηηθή Αζθάιεηα. Ο Γεδφθ δελ πξνεξρφηαλ απφ ηα ζπιάρλα ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο θαη ν δηνξηζκφο ηνπ έδσζε ζηελ αξρή ηελ εληχπσζε φηη ήξζε ην ηέινο ηεο ηξνκνθξαηίαο ή ηνπιάρηζηνλ φηη ην θιίκα ηξφκνπ πνπ είρε ήδε επηβιεζεί ζηε ρψξα, ζα ακβιπλφηαλ. ΋κσο ηα γεγνλφηα δηέςεπζαλ απηή ηελ πξνζδνθία, κηαο ν Γεδφθ απνδείρζεθε έλαο ζθιεξφο, σκφο, ζαδηζηήο θαη αλειέεηνο αλαθξηηήο θαη εθηειεζηήο.

112

Πνιχ ζχληνκα ζα απνθηήζεη ηα παξαηζνχθιηα «ν αηκνζηαγήο λάλνο» ή «ν δειεηεξηψδεο λάλνο». Ήηαλ πνιχ θνληφο, κφιηο 1,51 κ., ιεπηφο, θνχηζαηλε ειαθξά, είρε επράξηζην πξφζσπν θαη παξαδφμσο είρε κεγάιεο επηηπρίεο ζην γπλαηθείν θχιν. Δξγαζηνκαλήο, ελεξγεηηθφο, νξγαλσηηθφο, κε ιίγα ιφγηα ν ηέιεηνο γξαθεηνθξάηεο, παξάιιεια δε βαξχο πφηεο, ακθηζεμνπαιηθφο, ζεμνκαλήο θαη έθθπινο. Ζ πξψηε απνζηνιή πνπ ηνπ αλέζεζε ν ΢ηάιηλ ήηαλ ε έξεπλα θαη ε δίσμε ηνπ πξψελ πξντζηακέλνπ ηνπ Γηαγθφληα, εξγαζία πνπ εθηέιεζε κε ζαδηζηηθφ δήιν. Ο Γεδφθ έπιεμε έλα νιφθιεξν κπζηζηφξεκα γχξσ απφ ηα «εγθιήκαηα» ηνπ Γηαγθφληα: Σνλ θαηεγφξεζε σο θαηάζθνπν ησλ Γεξκαλψλ θαη κάιηζηα απφ ην 1927, φηη είρε αλαιάβεη ηελ απνζηνιή λα δειεηεξηάζεη ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνλ ίδην ηνλ Γεδφθ θαη λα παιηλνξζψζεη ηνλ θαπηηαιηζκφ ζηε Ρσζία. Καη αθφκα φηη δνινθφλεζε ηνλ ζπγγξαθέα Μαμίκ Γθφξθη θαη ζπκκεηείρε ζε αληεπαλαζηαηηθή ηξνηζθηζηηθή ζπλνκσζία. Βαζάληζε πξνζσπηθά ην πξψελ αθεληηθφ ηνπ θαη ηνλ ππνρξέσζε λα «νκνινγήζεη» ηα πάληα. ΋ηαλ ν Γηαγθφληα θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην, ν Γεδφθ ηνλ βαζάληζε, ηνλ εμεπηέιηζε θαη παξαθνινχζεζε ζαδηζηηθά σο ην ηέινο ηελ εθηέιεζή ηνπ. Φπζηθά ν Γηαγθφληα ήηαλ έλα κφλν απφ ηα ρηιηάδεο κέιε θαη ζηειέρε ηνπ θφκκαηνο, ηνπ ζηξαηεχκαηνο, ηεο Σζε-Κα, ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαη ησλ άιισλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο (πνπ είραλ δηνξηζηεί απφ ηνλ πξνθαηφρφ ηνπ Μελδίζθη θαη ηνλ ίδην ηνλ Γηαγθφληα), πνπ θπιαθίζηεθαλ, εμνξίζηεθαλ ζηα γθνπιάγθ ή εθηειέζηεθαλ κε (ζρεδφλ πάληα αλαπφδεηθηεο) θαηεγνξίεο θαηά ηελ δηεηία ηεο Γεδνθζθίλα 1937-38.

Ο Γεδφθ κε ζηδεξέλην γάληη πλίγεη ην ηξηθέθαιν θίδη (Σξφηζθη, Μπνπράξηλ, Ρίθνθ) Ο ίδηνο ν Γεδφθ νκνινγνχζε φηη κπνξεί λα θαηαδηθάζηεθαλ θαη αζψνη, αιιά απηφ σο γεγνλφο ήηαλ ακειεηέν, κπξνζηά ζηνλ θχξην ζθνπφ πνπ ήηαλ ε θάζαξζε ηνπ θνκκαηηθνχ θαη ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ. Έρεη πεη: ΢ηελ κάρε θαηά ησλ πξαθηόξσλ ηνπ θαζηζκνύ, ζα ππάξμνπλ θαη αζώα ζύκαηα. Έρνκε μεθηλήζεη νινκέησπε επίζεζε θαηά ηνπ ερζξνύ θαη είλαη πξνηηκόηεξν λα ππνθέξνπλ δέθα αζώνη παξά λα δηαθύγεη έλαο θαηάζθνπνο. Όηαλ θόβεηο έλα δέληξν ζθνξπίδνληαη θαη ζθιήζξεο. Ο αξηζκφο ησλ ζπκάησλ ηεο δηεηίαο Γεδφθ, (θξαηνπκέλσλ, εμφξηζησλ, εθηειεζκέλσλ θαη απηψλ πνπ έραζαλ ηελ δσή ηνπο απφ ηηο θαθνπρίεο, ηα βαζαληζηήξηα, ηελ εμάληιεζε θαη ηελ θαθνκεηαρείξηζε) πνπ δίλνπλ νη ηζηνξηθνί δηαθέξεη, φκσο θαλείο δελ ακθηζβεηεί φηη είλαη ηεξάζηηνο θαη ππνινγίδεηαη ζε εθαηνληάδεο ρηιηάδεο, ίζσο θαη ζε εθαηνκκχξηα. ΢ηηο 2 Ηνπιίνπ ηνπ ’37 ην Πνιηηκπηξφ εμέδσζε δηαηαγή πξνο ηα ηνπηθά θνκκαηηθά ζηειέρε λα ζπλζέζνπλ «ηξφηθεο» δειαδή ηξηκειή δηθαζηήξηα πνπ ζα ηα απνηεινχζαλ ν ηνπηθφο θνκκαηηθφο γξακκαηέαο, ν εηζαγγειέαο θαη ν επηθεθαιήο 113

ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Οη ηξφηθεο είραλ θαζήθνλ λα ζπιιάβνπλ, λα αλαθξίλνπλ, λα δηθάζνπλ θαη αθφκα λα εθηειέζνπλ ηα πην ερζξηθά αληεπαλαζηαηηθά θαη αληηζνβηεηηθά ζηνηρεία ηεο πεξηθέξεηάο ηνπο. Ο Γεδφθ θαη νη άλζξσπνί ηνπ δξαζηεξηνπνηήζεθαλ γξήγνξα θαη κέζα ζε έλα κήλα πξφηεηλαλ ζην Πνιηηηθφ Γξαθείν ηελ ςήθηζε δηαηάγκαηνο, κε ην νπνίν θαζνξίδνληαλ ζηηο πεξηθέξεηο πνζνζηψζεηο γηα δπν θαηεγνξίεο θξαηνπκέλσλ: απηψλ πνπ πξννξίδνληαλ γηα εθηέιεζε θαη απηψλ πνπ έπξεπε λα ζηαινχλ ζηελ εμνξία θαη ηα γθνπιάγθ. ΢ε πξψηε θάζε, πξνηάζεθαλ θαηάινγνη κε ηα νλφκαηα 72.950 αλζξψπσλ πξνο εθηέιεζε θαη 259.450 γηα ζχιιεςε ή θαη εμνξία. Αθφκα θαη ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ ππφπησλ πξννξίδνληαλ γηα εμνξία. Σν Πνιηηκπηξφ επηθχξσζε απηφ ην δηάηαγκα. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε πεξηέιαβε αθφκα θαη πνιιέο εζλνηηθέο νκάδεο. ΢ηηο 11 Απγνχζηνπ εμεδφζε λέν δηάηαγκα πνπ πξνέβιεπε ηελ εθθαζάξηζε ησλ «αληηδξαζηηθψλ» Πνισλψλ. ΢πλειήθζεζαλ 144.000 άηνκα πνισληθήο θαηαγσγήο θαη εθηειέζηεθαλ πάλσ απφ 100.000. Δζληθέο κεηνλφηεηεο, φπσο Κνξεάηεο, Βνχιγαξνη, Κνχξδνη, Κηλέδνη, Έιιελεο, Δζζνλνί, Ρνπκάλνη, Καικνχρνη, Καδάρνη, Γεξκαλνί, Φηλιαλδνί, Λεηνλνί θαη άιιεο, πιήξσζαλ βαξχ θφξν αίκαηνο θαη ρηιηάδεο απφ απηνχο πήξαλ ηνλ δξφκν ηεο εμνξίαο καδί κε ηηο νηθνγέλεηέο ηνπο. Πάξα πνιινί απφ απηνχο δελ επέζηξεςαλ πνηέ, έραζαλ ηελ δσή ηνπο απφ ηηο θαθνπρίεο, ηελ πείλα, ην θξχν θαη ηηο ζηεξήζεηο.

Ο Γεδφθ θαη ν ΢ηάιηλ Ο Γεδφθ επηζθεπηφηαλ ηνλ ΢ηάιηλ θαζεκεξηλά θαη ηνπ παξέδηλε ηηο ιίζηεο κε ηα νλφκαηα ησλ ζπκάησλ κε ην ίδην πάληα αίηεκα: Εεηώ ηελ έγθξηζή ζαο γηα ηελ θαηαδίθε όισλ ησλ παξαπάλσ. ΋ιεο ζρεδφλ νη ιίζηεο (είλαη γλσζηέο πεξίπνπ 400 απφ απηέο) θέξνπλ ηελ ππνγξαθή ηνπ ΢ηάιηλ θαη νη πεξηζζφηεξεο ηνπ Μφινηνθ, ηνπ Καγθαλφβηηο θαη ηνπ Βνξνζίινθ. ΢ε πνιιέο ππάξρεη αθφκα θαη ε ππνγξαθή ηνπ Μηθνγηάλ θαη ηνπ Εληάλνθ. ΢ε κηα κφλν κέξα ζηηο 12 Ννεκβξίνπ ηνπ ’38 ν ΢ηάιηλ θαη ν Μφινηνθ ππέγξαςαλ ηελ εθηέιεζε 3.167 αηφκσλ. ΢πλήζσο δίπια ζηελ ππνγξαθή ηνπ ΢ηάιηλ ππήξρε ε ιέμε «Τπέξ» ή ηα αξρηθά ΒΜΝ, δειαδή ε εζράηε ησλ πνηλψλ (δεο ππνζεκείσζε ζηε βηνγξαθία ηνπ Βηζίλζθη). ΢ε θάπνηεο απφ ηηο ιίζηεο απηέο ν ΢ηάιηλ έγξαςε κε ην ρέξη ηνπ: Ππξνβνιήζηε ηνπο όινπο. ΋κσο θάπνηα ζηηγκή ήξζε θαη ε ζεηξά ηνπ Γεδφθ, πνπ είρε θαηαθέξεη λα γίλεη ν δεχηεξνο ηζρπξφο άλδξαο ηεο ρψξαο, λα βξεζεί ππφ δπζκέλεηα. Σν 1938 δηνξίζηεθε θαη θνκηζάξηνο Θαιάζζησλ Μεηαθνξψλ, ρσξίο λα ράζεη ηελ πξνεγνχκελε ζέζε ηνπ. ΋κσο ηψξα δελ είρε αξθεηφ ρξφλν λα αζρνιείηαη κε αλαθξίζεηο θαη απνζπάζεηο νκνινγηψλ θαη ζηαδηαθά ηνλ ππνθαζηζηνχζε έλαο άιινο επλννχκελνο ηνπ ΢ηάιηλ θαη λέν αλεξρφκελν αζηέξη ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ, ν ζθνηεηλφο Λαβξέληη Μπέξηα, σο ηφηε ην θνκκαηηθφ αθεληηθφ ηεο

114

Γεσξγίαο. ΢ηγά-ζηγά ε Νη-Κα-Βε-Νηε απνγπκλσλφηαλ απφ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ Γεδφθ, ν νπνίνο είρε αληηιεθζεί φηη ν θινηφο έζθηγγε θαη απειπηζκέλνο άξρηζε λα πίλεη πεξηζζφηεξν θαη λα ζπκκεηέρεη ζε ζεμνπαιηθά φξγηα κε άληξεο θαη γπλαίθεο. Σνλ Ννέκβξην απειιάγε ηειείσο απφ ηα θαζήθνληά ηνπ ζην ππνπξγείν Δζσηεξηθψλ, ηνλ Μάξηην ηνπ ’39 δελ ήηαλ πηα κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο θαη ηνλ Απξίιην ζπλειήθζε κε ηελ θαηεγνξία ηεο ζνδνκίαο θαη θπιαθίζηεθε. ΢ην δηακέξηζκά ηνπ βξέζεθαλ πνιιά κπνπθάιηα βφηθα, 115 βηβιία «αληεπαλαζηαηηθνχ πεξηερνκέλνπ» θαη νη ζθαίξεο πνπ είραλ ζθνηψζεη ηνπο Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ (ηηο είρε πάξεη απφ ηνλ πξνθάηνρφ ηνπ ηνλ Γηαγθφληα). Καη ην ζεκαληηθφηεξν: πνιιά έγγξαθα ηεο αζηπλνκίαο πνπ αθνξνχζαλ ηελ δξάζε ηνπ ΢ηάιηλ πξηλ ην 1917. Αλ θαη ηα έγγξαθα απηά εμαθαλίζηεθαλ απφ ηνλ Μπέξηα, πνιινί εθθξάδνπλ ηελ ππνςία (θάζε άιιν παξά βάζηκε φκσο) φηη απνδείθλπαλ φηη ν ΢ηάιηλ ήηαλ πξάθηνξαο ηεο ηζαξηθήο Ορξάλα. ΋ηαλ βαζαλίζηεθε θη απηφο – φπσο θαη εθαηνληάδεο ρηιηάδεο άιινη απφ απηφλ ηνλ ίδην – νκνιφγεζε φηη ήηαλ πξνδφηεο θαη πξάθηνξαο ησλ Άγγισλ, ησλ Γεξκαλψλ, ησλ Ηαπψλσλ θαη ησλ Πνισλψλ. ΋κσο αξλήζεθε πεηζκαηηθά λα παξαδερζεί φηη ζρεδίαδε λα δνινθνλήζεη ηνλ ΢ηάιηλ ιέγνληαο: Δίλαη πξνηηκόηεξν λα θύγσ από ηνλ θόζκν σο αμηνπξεπήο άλζξσπνο. Θα θύγσ κε ην όλνκα ηνπ ΢ηάιηλ ζηα ρείιηα κνπ. Γηθάζηεθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ΄40 θαη ζηελ πηψζε ηνπ παξέζπξε θαη αξθεηνχο άιινπο κεηαμχ ησλ νπνίσλ ε γπλαίθα ηνπ, ν (ηειείσο αζψνο) αδειθφο ηνπ, ηα αλίςηα ηνπ, ε εξσκέλε ηνπ Γθιίθηλα, ν ζπγγξαθέαο Ηζαάθ Μπάκπει, ν ζεαηξάλζξσπνο Βζεινβφλη Μέγηεξρνιλη θαη άιινη.

Ο Γεδφθ ΢ηελ δίθε πξνήδξεπζε ν δηθαζηήο φισλ ησλ κεγάισλ δηθψλ πνπ είραλ πξνεγεζεί, ν Βαζίιε Οχιξηρ, ν νπνίνο θαηαδίθαζε ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ζηελ εζράηε ησλ πνηλψλ. ΋ηαλ ηνλ νδεγνχζαλ γηα εθηέιεζε, ν Γεδφθ δελ άληεμε θαη ιηγνζχκεζε. Μπξνζηά ζηνλ Μπέξηα ν ζπλήζεο εθηειεζηήο Βαζίιε Μπινρίλ θχηεςε κηα ζθαίξα ζην θεθάιη ηνπ Γεδφθ. Ζ ζνξφο ηνπ απνηεθξψζεθε θαη ζάθηεθε ζε νκαδηθφ ηάθν. Ζ εθηέιεζή ηνπ αλαθνηλψζεθε πνιιά ρξφληα αξγφηεξα. Σν φλνκά ηνπ ζβήζηεθε απφ παληνχ, αθφκα θαη ε εηθφλα ηνπ απφ ηηο θσηνγξαθίεο εμαθαλίζηεθε. {Δίλαη γλσζηή ε θσηνγξαθία πνπ δείρλεη ηνλ Γεδφθ κε ηελ ηξηάδα Βνξνζίινθ, Μφινηνθ θαη ΢ηάιηλ λα πεξπαηάλε καδί ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Μνζθβά. Μεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Γεδφθ ε ίδηα θσηνγξαθία ξεηνπζαξίζηεθε θαη ζηελ ζέζε ηνπ Γεδφθ θαίλεηαη κφλν ην πνηάκη}. Ήηαλ αθφκα έλαο ζχηεο πνχ έγηλε ζχκα, φπσο θαη ν Γηαγθφληα.

115

Ο Γηαγθφληα ζπλφδεςε ηνπο δπν εμνπζελσκέλνπο θξαηνχκελνπο Κάκελεθ θαη Εελφβηεθ απφ ηα γξαθεία ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ζην Κξεκιίλν. ΢ηελ αίζνπζα ηνπ Πνιηηκπηξφ πνπ ν Κάκελεθ είρε πξνεδξεχζεη πνιιέο θνξέο, βξηζθφηαλ κφλν ν ΢ηάιηλ, ν Βνξνζίινθ θαη ν Γεδφθ. Εήηεζαλ απφ ηα κέιε ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ λα εγγπεζνχλ γηα ηηο δσέο ηνπο. Ο ΢ηάιηλ: Απηό είλαη γεινίν, ηη εγγπήζεηο δεηάηε. Μήπσο ζέιαηε έλα έγγξαθν επηθπξσκέλν από ηελ Κνηλσλία ησλ Δζλώλ; Αλ ε δηαβεβαίσζε ηνπ Πνιηηηθνύ Γξαθείνπ δελ είλαη αξθεηή, ηόηε πεξηηηεύεη θάζε ζπδήηεζε Ο Βνξνζίινθ ζπκπιήξσζε νξγηζκέλα: ΢πκπεξηθέξνληαη ζαλ λα είλαη ζε ζέζε λα ζέηνπλ όξνπο ζην Πνιηηκπηξό. Αλ είραλ ίρλνο ινγηθήο ζα πέθηαλε ζηα πόδηα ηνπ ΢ηάιηλ… Ο ΢ηάιηλ ηνπο εμήγεζε φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ε επηθείκελε δίθε είρε σο θχξην θαηεγνξνχκελν ηνλ Σξφηζθη. Αθφκα ηνπο είπε φηη αλ ήζειε ηελ εθηέιεζή ηνπο ζα ην έθαλε φηαλ αληηπνιηηεχνληαλ ην θφκκα θαη αο κελ μερλάλε φηη «είκαζηε κπνιζεβίθνη, καζεηέο θαη κηκεηέο ηνπ Λέληλ, άξα δελ επηζπκνύκε λα ρπζεί αίκα παιηώλ κπνιζεβίθσλ, αθόκα θη αλ νη θαηεγνξίεο πνπ ηνπο βαξαίλνπλ είλαη βαξηέο. Φσηνγξαθία ηνπ θξαηνχκελνπ Εελφβηεθ (αξρεία Νη-Κα-Βε-Νηε) Ο Εελφβηεθ θαη ν Κάκελεθ ζπκθψλεζαλ λα νκνινγήζνπλ κε ηελ πξνυπφζεζε φηη εθηφο απφ ηελ ζσηεξία ηεο δσήο ηνπο, ζα ππήξρε εγγχεζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Ο ΢ηάιηλ έθιεηζε ηε ζπδήηεζε εθθξάδνληαο ηελ ζπκθσλία ηνπ κε δπν ιφγηα: Απηό εμππαθνύεηαη. Φπζηθά θαλείο δελ κπνξνχζε λα θαληαζηεί ηη έκειιε λα αθνινπζήζεη ζηελ επηθείκελε δίθε αιιά θαη ηα επφκελα ρξφληα. Καλείο; Σψξα πιένλ απφ ηα ζηνηρεία πνπ έρνπλ δεη ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο είλαη βέβαην φηη ε δίθε πξνρψξεζε ζχκθσλα κε ηνλ ζρεδηαζκφ ηνπ ΢ηάιηλ θαη θάπνησλ απφ ηνπο ζηελνχο ηνπ ζπλεξγάηεο Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο θαη Βνξνζίινθ. Ο ΢ηάιηλ έθηαζε ζην ζεκείν λα ππαγνξεχεη ή αθφκα λα ζπληάζζεη ηηο αγνξεχζεηο ηνπ εηζαγγειέα Βηζίλζθη, πνπ απνδείρζεθε πεηζήλην εθηειεζηηθφ φξγαλν. Λίγεο κέξεο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δίθεο ν ΢ηάιηλ εμέδσζε έλα έγγξαθνεγθχθιην πνπ πξννξηδφηαλ γηα ηνπο ηνπηθνχο γξακκαηείο ηνπ θφκκαηνο, κε ην νπνίν αλαθνίλσλε φηη απνθαιχθζεθε κηα ηεξάζηηα ζπλσκνηηθή θαη ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε κε ηελ νλνκαζία Δληαίν Σξνηζθηζηηθό-Εελνβηεθηθό Κέληξν, πνπ είρε ζρεδηάζεη ηελ δνινθνλία ησλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Καγθαλφβηηο, Εληάλνθ θαη άιισλ ζηειερψλ ηεο θνκκαηηθήο εγεζίαο.

116

Ο Κιηκέλη (Κιηκ) Βνξνζίινθ [ лимент ( лим) орошилов, 1881-1969] Ο Κιηκ Βνξνζίινθ, έλαο αθφκα απφ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ΢ηάιηλ πνπ απνηεινχζαλ ην ζηελφ πεξηβάιινλ ηνπ, γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο Οπθξαλίαο απφ Ρψζνπο γνλείο. ΋πσο νη πεξηζζφηεξνη Ρψζνη επαλαζηάηεο ηεο επνρήο ηνπ, ην 1905 έγηλε κέινο ηεο πηέξπγαο ησλ Μπνιζεβίθσλ ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο. Σν 1906 βξηζθφηαλ ζε εμνξία ζηνλ Αξράγγειν ηεο βφξεηαο Ρσζίαο θαη εθεί γλψξηζε ηελ επίζεο εμφξηζηε, ηελ εβξατθήο θαηαγσγήο Γθφιληα Νηαβίληνβα (Голда Давыдова) κε ηελ νπνία θαη παληξεχηεθαλ αθνχ πξψηα ε θνπέια βαθηίζηεθε ρξηζηηαλή θαη πήξε ην φλνκα Δθαηεξίλα. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε δηνξίζηεθε θνκηζάξηνο Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ηεο Γεκνθξαηίαο ηεο Οπθξαλίαο. Σα έηε 191718 ήηαλ επηθεθαιήο ηεο αζηπλνκίαο ηνπ Λέληλγθξαλη. ΢ηνλ εκθχιην πφιεκν ππεξέηεζε ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαη ζπκκεηείρε ζηνλ πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ θαη θαηά ηεο Πνισλίαο. Υξεκάηηζε πνιηηηθφο θνκηζάξηνο ηεο Πξψηεο ΢ηξαηηάο Ηππηθνχ θαη ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηελ πεηζαξρία θαη ην πςειφ πνιεκηθφ εζηθφ ησλ ζηξαηησηψλ ηνπ, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο νπνίνπο πξνέξρνληαλ απφ ηηο αγξνηηθέο πεξηνρέο ηεο λφηηαο Ρσζίαο. ΢πκκεηείρε ζηελ πνιηνξθία ηεο πφιεο Σζαξίηζηλ25 φπνπ γλσξίζηεθε θαη έγηλε απφ λσξίο θίινο ηνπ ΢ηάιηλ. Σν 1921 εμειέγε ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή ηνπ θφκκαηνο ησλ κπνιζεβίθσλ θαη παξέκεηλε σο κέινο ηεο επί 40 ρξφληα, σο ην 1961. Σν 1925 αλέιαβε θνκηζάξηνο ΢ηξαηησηηθψλ θαη Ναπηηθψλ ππνζέζεσλ θαη παξάιιεια πξφεδξνο ηνπ Δπαλαζηαηηθνχ ΢ηξαηησηηθνχ ΢πκβνπιίνπ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Απφ ην 1926 σο ην ’60 ήηαλ κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ, ην ‘34 έγηλε θνκηζάξηνο Άκπλαο θαη ην ’35 ηνπ απνλεκήζεθε ν ηίηινο ηνπ ΢ηξαηάξρε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ο ηίηινο απηφο απνλεκήζεθε γηα πξψηε θνξά ζηνλ Βνξνζίινθ θαη ζε άιινπο ηέζζεξηο αμησκαηηθνχο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ζηνλ Μηραήι Σνπραζέθζθη. Έπαημε έλα απφ ηνπο θχξηνπο ξφινπο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ εηψλ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο θαη δελ δίζηαζε λα θαηαδηθάζεη πνιινχο απφ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ ζην ζηξαηφ, φηαλ ηνπ ην δήηεζε ν ΢ηάιηλ. Απφ ηηο ιίζηεο ησλ πξνο εθηέιεζε θαηαδίθσλ πνπ είλαη γλσζηέο, ζηηο 185 ππάξρεη θαη ε ππνγξαθή ηνπ Βνξνζίινθ. Πεξηζζφηεξεο ππνγξαθέο είραλ κφλν νη ΢ηάιηλ, Μφινηνθ θαη Καγθαλφβηηο. Ο Βνξνζίινθ ππήξμε απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζην ζηξάηεπκα θαη ήηαλ ν πξψηνο πνπ θαηήγγεηιε γηα πξνδνζία θιπ ηνλ Σνπραζέθζθη θαη ηνπο άιινπο ζηξαηεγνχο. Ζγήζεθε ηνπ πνιέκνπ θαηά ηεο Φηλιαλδίαο ην 1940, φπνπ ιφγσ ηεο θαθήο πξνεηνηκαζίαο ν Κφθθηλνο ΢ηξαηφο έραζε 185.000 άληξεο. ΢ε ζπγθέληξσζε ηεο 25

Ζ πόιη Σζαξίηζηλ είρε νλνκαζηεί έηζη πξνο ηηκή ηνπ ηζάξνπ. Αξγόηεξα πήξε ην όλνκα ΢ηάιηλγθξαλη θαη έγηλε παγθνζκίσο γλσζηό ζηνλ Β’ Παγθόζκην Πόιεκν, κ’ απηό ην όλνκα. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ άιιαμε πάιη όλνκα θαη ηώξα νλνκάδεηαη Βνιγθνγθξάλη.

117

πνιηηηθήο θαη ζηξαηησηηθήο εγεζίαο, ν ΢ηάιηλ θαηεγφξεζε κε άγξηνπο ηφλνπο ηνλ Βνξνζίινθ σο ππεχζπλν γηα ηηο απνηπρίεο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ. Γηα πξψηε θνξά ν Βνξνζίινθ χςσζε ηελ θσλή ηνπ θαη ρηππψληαο ην ρέξη ζην ηξαπέδη απάληεζε ζηνλ ΢ηάιηλ, φηη ε θαθή θαηάζηαζε ηνπ ζηξαηνχ νθεηιφηαλ ζηηο δηψμεηο ησλ ζηξαηεγψλ θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. (Ο Νηθήηα Υξνπζηζφθ δηεγήζεθε αξγφηεξα φηη πξψηε θνξά βξέζεθε ζε παξφκνην μέζπαζκα). Καηφπηλ απηνχ έγηλε ν απνδηνπνκπαίνο ηξάγνο γηα ηνλ ΢ηάιηλ, λένο θνκηζάξηνο Άκπλαο νξίζηεθε ν ζηξαηάξρεο ΢εκηφλ Σηκνζέλθν θαη ν Βνξνζίινθ ηνπνζεηήζεθε αλαπιεξσηήο πξφεδξνο ππεχζπλνο γηα ηα πνιηηηζηηθά ζέκαηα ηεο ρψξαο. Ο ΢ηάιηλ θαη ν Βνξνζίινθ ΢ην Κξεκιίλν ΋ηαλ ζπδεηήζεθε ε ηχρε ησλ Πνισλψλ αηρκαιψησλ πνιέκνπ (ζην δάζνο ηνπ Καηίλ), ν Βνξνζίινθ ήηαλ αξρηθά αληίζεηνο κε ηελ εθηέιεζή ηνπο, αιιά ζην έγγξαθν έγθξηζεο ηεο εμφλησζήο ηνπο ππάξρεη θαη ε δηθή ηνπ ππνγξαθή. Πνιέκεζε ζην κέησπν ηνπ Λέληλγθξαλη θαηά ησλ Γεξκαλψλ θαη απνδείρζεθε ζαξξαιένο θαη απνθαζηζηηθφο. Σνλ Ηνχλην ηνπ ’41, θαηά ηελ εηζβνιή ηνπ γεξκαληθνχ ζηξαηνχ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, ν Βνξνζίινθ δηνξίζηεθε δηνηθεηήο ηεο βξαρχβηαο Βνξεηνδπηηθήο Γηεχζπλζεο ΢ηξαηνχ θαη ην ΢επηέκβξην ηνπ ’41 βξέζεθε επηθεθαιήο ηνπ κεηψπνπ ηνπ Λέληλγθξαλη, καδί κε ηνλ Αληξέη Εληάλνθ. Αλ θαη επέδεημε γελλαηφηεηα, δελ θαηάθεξε λα απνηξέςεη ηελ πνιηνξθία ηνπ Λέληλγθξαλη απφ ηνλ ερζξφ, πξάγκα πνπ ηνπ ζηνίρηζε ηελ απνκάθξπλζή ηνπ θαη ηελ ηνπνζέηεζε ζηε ζέζε ηνπ Γθεφξγθη Ενχθνθ (Гео́ргий Жу́ков, 1896-1974).

Ο Βνξνζίινθ ζε γξακκαηφζεκν ηνπ 1976 Σελ δηεηία 1945-47 επέβιεςε ηελ εγθαζίδξπζε θνκκνπληζηηθνχ θαζεζηψηνο ζηελ Οπγγαξία. Σν 1952 έγηλε κέινο ηνπ Πξεδίληηνπκ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ έγηλε Πξφεδξνο ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη (θαη ν Υξνπζηζφθ πξψηνο Γξακκαηέαο ηνπ Κφκκαηνο), δειαδή θαηείρε ην αλψηαην αμίσκα ηεο ρψξαο σο ην 1960, νπφηε ζπληαμηνδνηήζεθε. ΋ηαλ πέζαλε ε ζνξφο ηνπ ηάθεθε ζην ηείρνο ηνπ Κξεκιίλνπ. Σηκήζεθε κε πνιιά παξάζεκα θαη έλα ηχπνο ηαλθ θαζψο θαη δπν πφιεηο πήξαλ ην φλνκά ηνπ

118

Μφιηο έγηλε γλσζηή ε εγθχθιηνο ηνπ ΢ηάιηλ, νη θαηά ηφπνπο νξγαλψζεηο άξρηζαλ λα αλαδεηνχλ ππξεησδψο θαηαζθόπνπο, ζπλσκόηεο, πξνβνθάηνξεο, ιεπθνθξνπξνύο, θνπιάθνπο θαη θπζηθά Εελνβηεθηθνύο θαη Σξνηζθηζηέο. Βαζηθφ θαζήθνλ ησλ νξγαλσκέλσλ κειψλ ηνπ θφκκαηνο ήηαλ λα εληνπίδνπλ θαη λα αλαγλσξίδνπλ ηνπο ερζξνχο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, «φζν θαιά θη αλ θξχβνληαη πίζσ απφ ηελ κάζθα ηνπ κπνιζεβίθνπ». Οη ηνπηθνί επίζεκνη θηλεηνπνηήζεθαλ θαη νη αλαθνξέο πνπ έζηειλαλ ζηηο πεξηθεξεηαθέο νξγαλψζεηο θαη θαηέιεγαλ ζην Πνιηηηθφ Γξαθείν ηνπ θφκκαηνο ήηαλ ρηιηάδεο. Τπήξραλ πεξηπηψζεηο ππεξβνιηθψλ – αθφκα θαη πιαζηψλ -θαηαγγειηψλ ελαληίνλ πξνζψπσλ ηα νπνία είραλ εθθξάζεη θάπνηνπ είδνπο δπζαξέζθεηα πξηλ πνιιά ρξφληα – ηψξα ήξζε ε ψξα λα πιεξψζνπλ. ΋ινο ν θνκκαηηθφο κεραληζκφο ηέζεθε κ’ απηφ ηνλ ηξφπν ζε θηλεηνπνίεζε. Ήηαλ ην πξναλάθξνπζκα ησλ γεγνλφησλ πνπ έκειιε λα αθνινπζήζνπλ. Ζ ηξνηζθηζηηθή νκάδα ηνπ 1927 Μεηαμχ απηψλ ν ΢κηξλφθ

Δλδηαθέξνλ παξνπζηάδνπλ νξηζκέλεο ιεπηνκέξεηεο απφ ηελ αλάθξηζε ηνπ Ηβάλ ΢κηξλφθ, ελφο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ηνπ Δληαίνπ Σξνηζθηζηηθνύ-Εελνβηεθηθνύ Κέληξνπ, φπσο έγηλαλ γλσζηέο απφ αθξηηνκπζίεο πξαθηφξσλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε (ζπλεπψο δελ είλαη βέβαηε ε απζεληηθφηεηά ηνπο). Οη θξαηνχκελνη είραλ αξρίζεη – είηε κε ππνζρέζεηο είηε κε εθβηαζκνχο ή θαη κε βαζαληζηήξηα - λα πείζνληαη θαη λα «νκνινγνχλ». Απηφο πνπ αληηζηεθφηαλ θαη δελ ήζειε λα απνδερζεί ηηο θαηεγνξίεο ήηαλ ν Ηβάλ ΢κηξλφθ, παιαίκαρνο κπνιζεβίθνο, ν νπνίνο – πξηλ ηελ επαλάζηαζε - είρε ππνζηεί ηα πάλδεηλα απφ ηελ ηζαξηθή κπζηηθή ππεξεζία Ορξάλα θαη είρε καθξά εκπεηξία αλαθξίζεσλ, άξα ήηαλ ζθιεξφ θαξχδη αθφκα θαη γηα ηα δφληηα ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Ο ΢κηξλφθ αξλήζεθε ηελ χπαξμε ηεο ππνηηζέκελεο ΕελνβηεθηθήοΣξνηζθηζηηθήο νξγάλσζεο. ΋ηαλ ηνλ ξψηεζαλ αλ ρξεζηκνπνίεζε ηελ κεηέξα ηνπ γηα λα ζηείιεη νδεγίεο ζηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ απάληεζε: Απηό είλαη ςέκα. Παξαδέρζεθε φηη ην 1932 έιαβε κηα επηζηνιή απφ ηνλ Σξφηζθη θαη φηη έζηεηιε θαη απάληεζε. ΋κσο ε επηζηνιή ηνπ Σξφηζθη αλαθεξφηαλ ζηελ άλνδν ηνπ θαζηζηηθνχ θηλήκαηνο ζηελ Δπξψπε θαη ε απάληεζε ηνπ ΢κηξλφθ δελ πεξηείρε ηίπνηε ην ελνρνπνηεηηθφ.

119

Έθεξαλ ζε αληηπαξάζεζε ηνλ ΢κηξλφθ κε ηελ πξψηε γπλαίθα ηνπ, ηελ Αιεμάλδξα ΢αθφλνβα, ε νπνία είρε θαζνδεγεζεί απφ ηνλ Γεδφθ. Απηή πίεζε ηνλ πξψελ ζχδπγφ ηεο λα νκνινγήζεη, αθνχ νη Εελφβηεθ, Κάκελεθ θαη άιινη ην είραλ ήδε θάλεη. Ζ ΢αθφλνβα, πνπ ζηε δίθε ήηαλ ε κηα απφ ηνπο δπν κάξηπξεο θαηεγνξίαο, είπε φηη ν ΢κηξλφθ αλήθε ζην Σξνηζθηζηηθφ Κέληξν θαη ηνλ είρε αθνχζεη λα ιέεη φηη ν ΢ηάιηλ έπξεπε λα δνινθνλεζεί. Έθεξαλ αθφκα θαη ηνλ Εελφβηεθ, ν νπνίνο θάιεζε ηνλ ΢κηξλφθ λα νκνινγήζεη, γηαηί – φπσο είπε – ε νκνινγία ηνπ ζα άλνηγε ην δξφκν επηζηξνθήο φισλ ζην θφκκα, άιισζηε απηή ήηαλ θαη ε επηζπκία ηνπ Κφκπα (΢ηάιηλ). ΋κσο ν πεηζκαηάξεο ΢κηξλφθ απάληεζε φηη ην Πνιηηκπηξφ ήζειε ηνλ αθαληζκφ ηεο αληηπνιίηεπζεο, δηαθνξεηηθά δελ είρε έλλνηα φιε απηή ε ζεαηξηθή παξάζηαζε. Ο αλαθξηηήο ηέινο θάιεζε ηνλ ΢κηξλφθ λα νκνινγήζεη, κηαο θαη ππήξραλ πιήζνο καξηπξηψλ ελαληίνλ ηνπ. Γελ ήηαλ, ηνπ είπε ν αλαθξηηήο, κφλν απηφο πνπ ζα ππέθεξε αιιά θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ. Ο θαηεγνξνχκελνο δελ ήμεξε φηη είρε ζπιιεθζεί ε νηθνγέλεηά ηνπ πίζηεςε φηη απηφ ήηαλ κηα θαθφγνπζηε απεηιή. Ακέζσο κεηά πεξλψληαο απφ έλα δηάδξνκν είδε ηελ θφξε ηνπ ΋ιγα λα θξνπξείηαη απφ δπν πξάθηνξεο. Μεηά απφ απηφ ν ΢κηξλφθ δέρζεθε λα «νκνινγήζεη». Ο Γηαγθόληα {Ζ δεχηεξε γπλαίθα ηνπ Βαξβάξα ΢κηξλφβα θιείζηεθε ζε ζηξαηφπεδν γπλαηθψλ θαη εθηειέζηεθε ηνλ Απξίιην ή Μάην ηνπ ’38 θαηά ηελ δηάξθεηα καδηθήο «εθθαζάξηζεο» 1.300 αλεπηζχκεησλ. Ο πξψηε ηνπ γπλαίθα – θαη, φπσο είπακε πην πάλσ, κάξηπξαο θαηεγνξίαο ζηελ επηθείκελε δίθε - ΢νθάλνβα θπιαθίζηεθε σο ην 1958. ΋ηαλ βγήθε απφ ηελ θπιαθή δήισζε φηη ε καξηπξία ηεο ήηαλ 90% ςέκαηα}. Σν ζθεληθφ γηα ηελ πξψηε κεγάιε δίθε ηεο Μφζρα είρε ζηεζεί θαη ην ζφνπ πνπ ζθελνζέηεζαλ ν ΢ηάιηλ, ν Γηαγθφληα, ν Γεδφθ θαη ν Βηζίλζθη ήηαλ έηνηκν. Καη θπζηθά ην Κφκκα είρε πξνεηνηκαζηεί θαηάιιεια γηα λα αληηκεησπίζεη ηνπο ερζξνχο ηνπ θαη ηνπο ερζξνχο ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ.

120

06. Οη «κηθξέο» δίθεο πνπ πξνεγήζεθαλ Πξηλ αλνίμεη ε απιαία ησλ ζεακαηηθψλ κεγάισλ Γηθψλ ηεο Μφζραο, είραλ πξνεγεζεί ηξεηο δίθεο πνπ απέδεημαλ φηη ε πνιηηηθή εγεζία ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο θαη ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο ήηαλ ζε ζέζε λα ειέγμεη απφιπηα ηνλ ρψξν ηεο δηθαηνζχλεο. Οη δίθεο απηέο ζεσξήζεθαλ (εθ ησλ πζηέξσλ) σο prova generale απηψλ πνπ επξφθεηην λα αθνινπζήζνπλ θαη πνπ ζεκάδεςαλ ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ησλ ηειεπηαίσλ εηψλ ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1930.

06.01. Ζ δίθε ηνπ Βηνκεραληθνύ Κόκκαηνο (1930) Ήηαλ ε επνρή ηεο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο θξίζεο κεηά ην Κξαρ ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ ηεο Νέαο Τφξθεο ην 1929. Απηή ε θξίζε δελ άγγημε ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ιφγσ ηεο δνκήο ηνπ ζνβηεηηθνχ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ δελ είρε ζρέζε νχηε κπνξνχζε λα επεξεαζηεί απφ ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ησλ άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Αθφκα θαη ε ηζνηηκία ηνπ ξνπβιίνπ κε ηα άιια λνκίζκαηα θαζνξηδφηαλ απζαίξεηα απφ ηηο ζνβηεηηθέο αξρέο, άιισζηε ην ξνχβιη δελ ήηαλ δεθηφ σο αληαιιάμηκν λφκηζκα ζην εμσηεξηθφ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΢νβηεηηθή αθίζα απνθαιχπηεη φηη ηα κέιε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο ήηαλ πεηζήληα φξγαλα ησλ δπηηθψλ ηκπεξηαιηζηψλ ΋κσο – φπσο ήδε μέξνπκε – ε ζνβηεηηθή νηθνλνκία ππέθεξε απφ ηελ απφθαζε ηνπ ΢ηάιηλ γηα ηελ θαηάξγεζεο ηεο Νέαο Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο (ΝΔΠ) ηνπ Λέληλ ηελ ηαρεία εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο θαη ηελ βίαηε θνιεθηηβνπνίεζε ησλ αγξνηψλ. ΢ηα δεηλά απηά πξνζηέζεθε ε μεξαζία θαη ε ξαγδαία κείσζε ηεο αγξνηηθήο παξαγσγήο πνπ έθεξε ηνλ θαηαζηξεπηηθφ Οπθξαληθφ Ληκφ. Απηφ πνπ απνθιήζεθε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνύ Κόκκαηνο ( роцесс ромпартии) ήηαλ έλα θαινζηεκέλν ζφνπ ελαληίνλ κεξηθψλ επηζηεκφλσλ θαη κεραληθψλ, πνπ θαηεγνξήζεθαλ θαη θαηαδηθάζηεθαλ γηα αληεπαλαζηαηηθή ζπλσκνζία κε ζηφρν ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο. ΢χκθσλα κε ην θαηεγνξεηήξην ε ζπλσκνζία νξγαλψζεθε απφ Ρψζνπο πξψελ βηνκεράλνπο θαη ηψξα émigrés ζην Παξίζη θαη ζ’ απηήλ

121

ήηαλ αλακεκεηγκέλεο θαη νη θπβεξλήζεηο ηεο Γαιιίαο, Βξεηαλίαο, Γεξκαλίαο θαη κηθξφηεξσλ θξαηψλ φπσο ηεο Δζζνλίαο θαη Λεηνλίαο, θαζψο θαη πξάθηνξεο ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ ηεο Πνισλίαο θαη Σζερνζινβαθίαο. Αλ ηα ζρέδηα ησλ ζπλσκνηψλ πεηχραηλαλ, νη Γάιινη ζα θέξδηδαλ ηκήκαηα ηεο Οπθξαλίαο θαη νη Βξεηαλνί ηα πεηξέιαηα ηνπ Καπθάζνπ. Πάληα ζχκθσλα κε ην θαηεγνξεηήξην, κφιηο άξρηδε ε εηζβνιή ησλ γαιιηθψλ θαη βξεηαληθψλ ζηξαηεπκάησλ ζην ζνβηεηηθφ έδαθνο, νη θαηεγνξνχκελνη ζα μεθηλνχζαλ κεγάιεο θιίκαθαο ζακπνηάδ θαηά ησλ ζνβηεηηθψλ βηνκεραληψλ θαη ζα πξνθαινχζαλ δπζιεηηνπξγίεο ζηνλ ζπληνληζκφ φισλ ησλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο, ράνο ζηα δίθηπα κεηαθνξψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη θπζηθά κεγάιεο ειιείςεηο ζε ηξφθηκα θαη πξψηεο χιεο. Δπίζεο ζα κνίξαδαλ ρξήκαηα γηα λα εμαγνξάζνπλ ζπλεηδήζεηο θαη ζα πξνζπαζνχζαλ λα πξνθαιέζνπλ ηελ δπζαξέζθεηα ησλ εξγαδνκέλσλ θαηά ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο. Ο απψηεξνο ζηφρνο ηεο θίλεζεο απηήο πνπ νλνκάζηεθε Βηνκεραληθφ Κφκκα, ήηαλ ε θαηάξγεζε ηεο Γηθηαηνξίαο ηνπ Πξνιεηαξηάηνπ θαη ε επαλαθνξά ηνπ θαπηηαιηζηηθνχ νηθνλνκηθνχ ζπζηήκαηνο ζηελ Ρσζία. Φσηνγξαθία απφ ηελ Γίθε ησλ κειψλ ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο

Σν απνθαινχκελν Βηνκεραληθφ Κφκκα ην απνηεινχζαλ νηθνλνκνιφγνη θαη κεραληθνί, θάπνηνη απφ ηνπο νπνίνπο ήηαλ επηθαλή ζηειέρε ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ ζην Αλώηαην ΢πκβνύιην Δζληθήο Οηθνλνκίαο θαη ζηελ Κξαηηθή Δπηηξνπή ΢ρεδηαζκνύ. Λεηηνχξγεζε απφ ην 1925 θαη πξηλ ην ’28 ήηαλ γλσζηφ σο «Κέληξν ησλ Μεραληθψλ». Σα κέιε ηνπ θφκκαηνο απηνχ ππνινγίδνληαλ ζε δπν σο ηξεηο ρηιηάδεο θαη ζηε Ρσζία ππνζηεξηδφηαλ θπξίσο απφ επηζηήκνλεο θαη δηαλννχκελνπο θαζψο θαη νξγαλψζεηο ηεο Λεπθήο Φξνπξάο θαη απφ ηα ππνιείκκαηα ηνπ θφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ. Οη θαηεγνξνχκελνη ήηαλ νθηψ: - Ο Λενλίλη Ρακδίλ (Леони́д онстанти́нович Рамзи́н, 1887-1948), κεραληθφο θαη δηδάθηνξαο ηερληθψλ επηζηεκψλ. Ήηαλ κέινο ηεο Κξαηηθήο Δπηηξνπήο ΢ρεδηαζκνχ, γλσζηήο σο Γθφζπιαλ (Госпла́н) πνπ είρε ηελ επζχλε ηεο ζχληαμεο ηνπ Πξψηνπ Πεληαεηνχο

122

Πξνγξάκκαηνο πνπ ζα αληηθαζηζηνχζε ηελ ΝΔΠ. Σαμίδεςε πξαγκαηνπνηψληαο απνζηνιέο ζε πνιιέο ρψξεο: ηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο, ην Βέιγην, ηε Βξεηαλία, ηε Γεξκαλία θαη ηελ Σζερνζινβαθία. Ο Ρακδίλ ήηαλ ν εθεπξέηεο ελφο ηχπνπ θαπζηήξα πνπ θέξεη ην φλνκά ηνπ. Ζ καξηπξία ηνπ ζηελ δίθε ζεσξήζεθε ζεκαληηθφ απνδεηθηηθφ ζηνηρείν γηα ηνπο θαηεγνξνχκελνπο.

- Καη νη κεραληθνί Οζάληζθη (Осадчий), Φεληφηνθ (Федотов), Λαξίηζεθ (Ларичев), ΋ρθηλ (Очкин), ΢ίηληλ (Ситнин), Καιιίληθνθ ( алинников) θαη Κνππξηάλνθ ( уприянов) Ζ θαηεγνξία πνπ ηνπο απαγγέιζεθε ήηαλ φηη ζρεκάηηζαλ ηελ Αληηζνβηεηηθή Έλσζε Μεραληθψλ ή ην Βηνκεραληθφ Κφκκα θαη πξνζπάζεζαλ λα θαηαζηξέςνπλ ηελ ζνβηεηηθή βηνκεραλία θαη ηηο ζπγθνηλσλίεο ηελ πεξίνδν 1936-30. Ο Γάιινο πξσζππνπξγφο Ραυκφλ Πνπαλθαξέ Ζ δίθε άξρηζε ζηηο 7 Ννεκβξίνπ 1930 ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Αληξέη Βηζίλζθη (αξγφηεξα δηαβφεηνπ εηζαγγειέα ησλ Μεγάισλ Γηθψλ ηεο Μφζραο). Γεκφζηνο θαηήγνξνο ήηαλ ν Νηθνιάη Κξηιέλθν26 ( икола́й рыле́нко, 1885-1938). Καη νη νθηψ θαηεγνξνχκελνη πνπ είραλ βαζαληζηεί θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ αλαθξίζεσλ, νκνιφγεζαλ ηελ ελνρή ηνπο. Μεηαμχ άιισλ νκνιφγεζαλ ηελ ζπλεξγαζία ηεο νκάδαο ηνπο κε ηνλ Γάιιν πξσζππνπξγφ Ραυκφλ Πνπαλθαξέ (Raymond Poincaré, 1860-1934) θαη άιινπο πςειφβαζκνπο ζηξαηησηηθνχο θαη δηπισκάηεο ηεο Γχζεο. Ο Πνπαλθαξέ αξλήζεθε ηελ ζπκκεηνρή ηνπ, κε επηζηνιή ηνπ δεκνζηεχηεθε ζηελ Πξάβληα. Απηή ρξεζηκνπνηήζεθε απφ ηελ θαηεγνξνχζα αξρή σο απνδεηθηηθφ ζηνηρείν. ΢ηελ απνινγία ηνπ ν Ρακδίλ είπε κεηαμχ άιισλ: Οκνινγώ ηελ ελνρή κνπ ρσξίο θακηά επηθύιαμε. Γελ πξνηίζεκαη λα ππεξαζπηζηώ ή λα δηθαηνινγήζσ ηνλ εαπηό κνπ ελώπηνλ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ θαη ηνπ ζπλόινπ ηεο 26

Ο Κξηιέλθν ήηαλ παιηόο κπνιζεβίθνο θαη ρξεκάηηζε Λατθόο Δπίηξνπνο Γηθαηνζύλεο γηα δπν ρξόληα, θαζώο θαη δεκόζηνο θαηήγνξνο ζε δίθεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, αιιά ζύληνκα ηελ ζέζε ηνπ θαηέιαβε ν Βηζίλζθη. Σν 1938 ζπλειήθζε (παξά ηηο ξεηέο δηαβεβαηώζεηο ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ λα κελ αλεζπρεί) θαη θαηεγνξήζεθε γηα ζύζηαζε αληηζνβηεηηθήο νξγάλσζεο. Αθνύ βαζαλίζηεθε «νκνιόγεζε» ηα πάληα. Ζ δίθε ηνπ δηάξθεζε κόιηο 20’, θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε ακέζσο κεηά κε ππξνβνιηζκό ζην θεθάιη. Ήηαλ θη απηόο ζύηεο θαη ζύκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο.

123

ρώξαο. Άιισζηε πώο ζα κπνξνύζα λα δηθαηνινγεζώ γηα ηα ηεξαηώδε εγθιήκαηα πνπ δηέπξαμα; Σν κόλν πνπ ζέισ είλαη λα κεηξηάζσ ηελ ελνρή κνπ κε απηήλ ηελ αιεζηλή δήισζή κνπ θαη ηελ εηιηθξηλή νκνινγία κνπ γηα ηα ιάζε θαη ηηο παξαλνκίεο κνπ. Γειώλσ όηη έρσ κεηαληώζεη εηιηθξηλά θαη απνθάζηζα λα δηαθόςσ όιεο ηηο επαθέο κνπ κε ηνπο αληηζνβηεηηθνύο θύθινπο ηόζν ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, όζν θαη ζην εμσηεξηθό θαη λα ζηακαηήζσ γηα πάληα ηνλ αγώλα κνπ θαηά ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο. Θα απνθαιύςσ κε πιήξε δηαύγεηα όιε ηελ αιήζεηα ελώπηνλ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ θαη ησλ καδώλ ηνπ πξνιεηαξηάηνπ όινπ ηνπ θόζκνπ… Γελ ζα πξνζπαζήζσ λα δηθαηνινγήζσ ηνλ εαπηό κνπ, νύηε λα ξίμσ ην θηαίμηκν ζε άιινπο. Με ην Βηνκεραληθό θόκκα πξνρσξήζακε ζηνλ δξόκν ηεο πξνδνζίαο, ηεο εμαπάηεζεο θαη ηνπ ζακπνηάδ… Αλάινγεο ήηαλ νη απνινγίεο θαη ησλ ππνινίπσλ θαηεγνξνπκέλσλ. Ζ απφθαζε εθδφζεθε ζηηο 7 Γεθεκβξίνπ θαη θαηαδίθαζε ηνλ Ρακδίλ θαη άιινπο ηέζζεξηο θαηεγνξνχκελνπο ζε ζάλαην, ηνπο δε ππφινηπνπο ηξεηο ζε δεθαεηή θπιάθηζε. Σξείο κέξεο κεηά ηελ θαηαδίθε, ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο απνδέρζεθε ηελ αίηεζε ράξηηνο ηνπ Ρακδίλ θαη ησλ άιισλ θαηαδηθαζζέλησλ θαη κεηέηξεςε ηηο ζαλαηηθέο θαηαδίθεο ζε θπιάθηζε. Ο θαηεγνξεκέλνο Λενλίλη Ρακδίλ ΢ηελ θπιαθή ν Ράκδηλ εμαθνινχζεζε λα εξγάδεηαη ζην αληηθείκελν ηεο επηζηήκεο ηνπ. Σνλ Φεβξνπάξην 1936 φινη ακλεζηεχηεθαλ. Ο Ρακδίλ εξγάζηεθε θαη πάιη ζε ζεκαληηθέο θπβεξλεηηθέο ζέζεηο θαη παξαζεκνθνξήζεθε γηα ηελ δνπιεηά ηνπ κε ηα βξαβεία Λέληλ, ΢ηάιηλ θαη ηεο Κφθθηλεο ΢εκαίαο.

06.02. Ζ δίθε ηωλ Μελζεβίθωλ (1931): Μεηά ηελ δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο νη ζνβηεηηθέο αξρέο νξγάλσζαλ κηα λέα ζεακαηηθή δίθε. Ζ απνθαινχκελε Γίθε ηνπ Παλελσζηαθνύ Γξαθείνπ ησλ Μελζεβίθσλ πνπ δηεμήρζε ζηελ Μφζρα ηνλ Μάξηην ηνπ ’31, ήηαλ έλαο αθφκα θξίθνο απφ κηα νιφθιεξε ζεηξά δηθψλ πνπ ζηήζεθαλ, κε ηελ πξφζεζε λα απνδεηρζεί φηη νη ζνβαξέο νηθνλνκηθέο δπζθνιίεο πνπ πεξλνχζε ε ΢νβηεηηθή Έλσζε (ηδηαίηεξα ηελ πεξίνδν 1930-

124

33) ήηαλ απνηέιεζκα θαθφβνπισλ ελεξγεηψλ θαη νηθνλνκηθψλ ζακπνηάδ απφ ηελ κεξηά ησλ αληηζνβηεηηθψλ δπλάκεσλ. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο 14 θαηεγνξνχκελνπο ηεο δίθεο ήηαλ πςειφβαζκνη αμησκαηνχρνη ησλ ζνβηεηηθψλ νηθνλνκηθψλ νξγαληζκψλ θαη ηδξπκάησλ. Σν θνηλφ ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο ήηαλ φηη δελ ήηαλ κέιε ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο θαη είραλ εθθέξεη απφςεηο πνπ αζθνχζαλ θξηηηθή ζηελ ζηαιηληθή πνιηηηθή ηεο βίαηεο θνιεθηηβνπνίεζεο ησλ αγξνηψλ θαη ηεο ξαγδαίαο εθβηνκεράληζεο ηεο ρψξαο. Δπίζεο νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο ππήξμαλ σο ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‘20 κέιε ηνπ θφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ ή είραλ ζέζεηο παξαπιήζηεο. Δληνχηνηο, είλαη βέβαην φηη φινη – εθηφο ίζσο απφ έλαλ – νη θαηεγνξνχκελνη είραλ πξν πνιινχ εγθαηαιείςεη ηηο αληηπνιηηεπφκελεο ζέζεηο ηνπο θαη είραλ αθνζησζεί ζηα θαζήθνληα, πνπ ηνπο επέβαιε ε ζέζε ηνπο ζηνλ θξαηηθφ κεραληζκφ. Αξθεηνί δε απφ απηνχο είραλ βξαβεπζεί γηα ηηο επηδφζεηο ηνπο ζηα νηθνλνκηθά θαη ηελ ζηαηηζηηθή.

Φσηνγξαθία απφ ηελ δίθε ησλ Μελζεβίθσλ. Καηαζέηεη ν κάξηπξαο Λ. Ρακδίλ. ΢ην άθξν δεμηά ν δεκφζηνο θαηήγνξνο Νηθνιάη Κξηιέλθν Οη θαηεγνξίεο ελαληίνλ ηνπο ήηαλ ζπλνκσζία γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ζακπνηάδ θαηά ηεο ζνβηεηηθήο νηθνλνκίαο θαη ηεο ίδηαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ε πξφζεζή ηνπο λα αλαζπζηήζνπλ ηνλ θφκκα ησλ Μελζεβίθσλ κε ζηφρν ηεο θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο θαη ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο. Γηα ην ζθνπφ απηφλ έιαβαλ απφ ην εμσηεξηθφ 500.000 ξνχβιηα, κε ηα νπνία ζα ρξεκαηνδνηνχζαλ ηελ νξγάλσζή ηνπο. Κχξηνη ζχκκαρνί ησλ ζπλσκνηψλ ήηαλ ε Γεπηέξα Γηεζλήο27 ησλ ΢νζηαιδεκνθξαηηθψλ θαη ΢νζηαιηζηηθψλ θνκκάησλ, ν αγγινγαιιηθφο ηκπεξηαιηζκφο θαη δηάθνξεο άιιεο δπλάκεηο. Γεκφζηνο θαηήγνξνο ήηαλ, φπσο θαη ζηελ Γίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο, ν Νηθνιάη Κξηιέλθν. ΋κσο απηή ηελ θνξά ν Αληξέη Βηζίλζθη δελ νξίζηεθε σο πξφεδξνο ηνπ δηθαζηεξίνπ. Ο θχξηνο ιφγνο ήηαλ φηη ν 27

Σελ επνρή ηεο δίθεο απηήο ε Κνκκνπληζηηθή Γηεζλήο (γλσζηή σο Σξίηε Γηεζλήο ή Κνκηληέξλ) είρε εμαπέιπε δξηκύηαηεο επηζέζεηο θαηά ησλ ζνζηαιηζηηθώλ θαη ζνζηαιδεκνθξαηηθώλ θνκκάησλ ηεο Γύζεο ηα νπνία ραξαθηήξηδε ζπιιήβδελ σο «ζνζηαιθαζηζηηθά». Όηαλ, κεηά ην 1935, ε πνιηηηθή ηνπ ΢ηάιηλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο Κνκηληέξλ ήηαλ ε ζύκπηπμε ιατθώλ κεηώπσλ ζηηο ρώξεο ηεο Γπηηθήο Δπξώπεο (Ηζπαλία, Γαιιία) γηα ηελ αληηκεηώπηζε ηνπ θαζηζκνύ, ε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ έπαςε λα αλαθέξεηαη.

125

Βηζίλζθη ππήξμε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ θαη εληάρζεθε ζηνπο Μπνιζεβίθνπο κεηά ην ηέινο ηνπ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ, ην 1920. Οη ζεκαληηθφηεξνη απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ήηαλ: - Ο Νηθνιάη ΢νπράλνθ ( иколай Суханов, 1882-1939), κέινο ηεο πηέξπγαο ησλ Μελζεβίθσλ ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. Φπιαθίζηεθε θαη εμνξίζηεθε δπν θνξέο απφ ηελ ηζαξηθή Ορξάλα. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε είρε ηνπνζεηεζεί θξηηηθά απέλαληη ζηελ πνιηηηθή ησλ Μπνιζεβίθσλ. Δξγαδφηαλ ζην ππνπξγείν Γεσξγίαο θαη ήηαλ ζπγγξαθέαο πνιηηηθψλ θαη επηζηεκνληθψλ έξγσλ. Μεηά ηελ δίθε ησλ Μελζεβίθσλ ηνπ 1931, ζπλειήθζε θαη πάιη ην 1939 απφ ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε θαη εθηειέζηεθε.

- Αληξηάλ Σηκνθέγηεθ (Адриан Тимофеев, 1882-1954), παιαηφ κέινο ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Κφκκαηνο κε πνιιέο θπιαθέο θαη εμνξίεο ζηελ πιάηε ηνπ, ηφζν απφ ηελ ηζαξηθή αζηπλνκία, φζν θαη απφ ηηο ζνβηεηηθέο ππεξεζίεο αζθαιείαο.

- Ο Βιαληηκίξ Γθξφκαλ (Владимир Громан, 1874-1932) πνπ θαηείρε ζεκαληηθή ζέζε ζην ΢νβηεηηθφ Γξαθείν Βηνκεραληθνχ ΢ρεδηαζκνχ. Καηεγνξήζεθε φηη επηρείξεζε λα ππνλνκεχζεη ηελ πξψηε θάζε ηνπ Πεληαεηνχο Πξνγξάκκαηνο δίλνληαο αλαθξηβείο εθηηκήζεηο γηα ηελ παξαγσγή δσηηθψλ θιάδσλ ηεο νηθνλνκίαο.

- Ο Βιαληίκηξ Μπαδάξνθ (Влади́мир База́ров,1874-1939), παιηφο κελζεβίθνο επαλαζηάηεο θαη δηαλννχκελνο, Μεηάθξαζε έξγα ηνπ Μαξμ ζηα Ρσζηθά. Ο θαηεγνξνχκελνο Νηθνιάη ΢νπράλνθ - Ο Β. Ίθνθ (В. Иков) ήηαλ νπζηαζηηθά ν κφλνο, πνπ εμαθνινπζνχζε λα είλαη Μελζεβίθνο, παξά ηελ απαγφξεπζε ιεηηνπξγίαο απηνχ ηνπ θφκκαηνο.

- Ο Λάδαξ Εαιθίλη (Лазарь Залкинд) - Ο Α. ΢νθνιφθζθη (А. Л. Соколовского), Ρσζνεβξαίνο θαη αξρηθά κέινο ηνπ ΢νζηαιεβξατθνχ Κφκκαηνο. Αξγφηεξα πξνζρψξεζε ζηνπο Μπνιζεβίθνπο.

- Ο Νηκίηξη Γηαθνχκπνβηηο (Дмитрий кубович) - Ο Βαζίιε ΢εξ (Василий Шер) - Ο Γθίλδκπνπξγθ (Гинзбург) - Ο Πεηνχληλ ( етунин) θαη ν - Ο Φηλλ-Δλνηαέθζθη (финн) Σα ειεγρφκελα ζνβηεηηθά κέζα ελεκέξσζεο έδσζαλ επξεία δεκνζηφηεηα ζηε δίθε θαη δεκνζίεπαλ θαζεκεξηλά ηα πξαθηηθά ηεο, Ζ Ηδβέζηηα έγξαςε: …είλαη κηα δίθε ηνπ παγθόζκηνπ κελζεβηθηζκνύ πνπ έρεη ηελ

126

ππνζηήξημε ηεο Γεπηέξαο Γηεζλνύο… Έλαο δεκνζηνγξάθνο έγξαςε κε θάζε ζνβαξφηεηα: …ην ζεκαληηθό είλαη όηη ζηελ δίθε απνθαιύθζεθε όηη ην Παλελσζηαθό Γξαθείν ησλ Μελζεβίθσλ ήηαλ παξαθιάδη ηεο ζνζηαιθαζηζηηθήο δηεζλνύο… Ζ Γεπηέξα Γηεζλήο θαηήγγεηιε φηη ε Γίθε ησλ Μελζεβίθσλ ήηαλ …πνιηηηθή δίσμε εθ κέξνπο ηεο γξαθεηνθξαηηθήο δηθηαηνξίαο ηνπ ΢ηάιηλ ΋ινη νη θαηεγνξνχκελνη δήισζαλ – φπσο θαη ζηελ πξνεγνχκελε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο – έλνρνη, απνδέρζεθαλ δειαδή φιεο ηηο θαηεγνξίεο ζχκθσλα κε ην θαηεγνξεηήξην. Κάπνηνη θαηεγνξνχκελνη φπσο ν Βαζίιε ΢εξ θαη ν Λάδαξ Εαιθίλη, ππέδεημαλ σο ζχλδεζκν ησλ αληηζνβηεηηθψλ θχθισλ ηνπ εμσηεξηθνχ κε ηνπο κελζεβίθνπο ηεο Ρσζίαο ην πξψελ εγεηηθφ ζηέιερνο ησλ Μελζεβίθσλ, ηνλ Ρσζνεβξαίν Ραθαήι Ρέηλ Ακπξάκνβηηο (Рафаэль Рейн Абрамовича , 1880–1963), ν νπνίνο κεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε είρε δηαθχγεη ζηελ Γεξκαλία. ΋κσο παξά ηηο καξηπξίεο απηέο ε αλάκεημε ηνπ Ακπξάκνβηηο δελ απνδείρζεθε. Δπίζεο δελ ππήξρε ζηελ δηθνγξαθία νχηε παξνπζηάζηεθε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο θαλέλα ελνρνπνηεηηθφ έγγξαθν. Μάξηπξεο θαηεγνξίαο ήηαλ ν ήδε θαηαδηθαζκέλνο ζηελ δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο Λενλίλη Ρακδίλ θαη νη: Ν. Κνληξαληίεθ θαη ν Μελζεβίθνο ππνπξγφο Δξγαζίαο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο Κ. Γθβφδληεθ ( . А. Гвоздев). Οη καξηπξίεο φκσο απηέο ήηαλ απνδπλακσκέλεο, αθνχ θαη νη ηξείο ήηαλ ήδε θπιαθηζκέλνη. Ο Γαβίδ Ρηαδάλνθ Ο δεκφζηνο θαηήγνξνο Κξηιέλθν δήηεζε ηελ ζαλαηηθή πνηλή γηα ηνλ Γθξφκαλ θαη ηέζζεξηο άιινπο θαηεγνξνχκελνπο, ηζφβηα γηα έμη άιινπο θαη δελ πξφηεηλε πνηλή γηα ηνπο ππφινηπνπο ηξεηο. Ζ απφθαζε ηνπ δηθαζηεξίνπ εμεδφζε ζηηο 9 Μαξηίνπ θαη θαηαδίθαδε φινπο ζε θπιάθηζε 5 σο 10 εηψλ. Θχκα ηεο δίθεο ησλ Μελζεβίθσλ ήηαλ ν επαλαζηάηεο, ζεσξεηηθφο ηνπ καξμηζκνχ θαη ηδξπηήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Μαξμ-Έγθειο ηεο Μφζραο ν Ρσζνεβξαίνο Γαβίδ Ρηαδάλνθ (Дави́д Ряза́нов, 1870-1937). Γελ ήηαλ Μελζεβίθνο, ήηαλ κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1917. Σν 1918 ίδξπζε ηελ ΢νζηαιηζηηθή Αθαδεκία Κνηλσληθψλ Δπηζηεκψλ, αιιά παξέκελε ζπλερψο έλα απφ ηα αλνξζφδνμα κέιε ηνπ θφκκαηνο θαη δελ δίζηαδε λα αζθεί θξηηηθή ζηηο θπβεξλεηηθέο απνθάζεηο θαη ζηηο κε δεκνθξαηηθέο κνξθέο άζθεζεο ηεο εμνπζίαο.

127

Σν φλνκα ηνπ Ρηαδάλνθ αλαθέξζεθε ζηελ δίθε ησλ Μελζεβίθσλ, φηαλ θάπνηνο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ηζρπξίζηεθε φηη πήξε απφ απηφλ έγγξαθα ηνπ κελζεβηθηθνχ θέληξνπ. Ο Ρηαδάλνθ ζπλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε γηα αληηζνβηεηηθή δξαζηεξηφηεηα ζε πέληε ρξφληα θπιάθηζε. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ν Ρηαδάλνθ ζπλειήθζε μαλά θαη δηθάζηεθε σο κέινο δεμηάο νπνξηνπληζηηθήο ηξνηζθηζηηθήο νξγάλσζεο. ΢ηηο 21 Ηαλνπαξίνπ ηνπ ’38 δηθάζηεθε ηαρχηαηα, θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε ηελ ίδηα κέξα. Ζ Γίθε ηνπ Παλελσζηαθνχ Γξαθείνπ ησλ Μελζεβίθσλ κπνξεί λα ήηαλ κηα δίθε-παξσδία, γηαηί φιε ε θαηεγνξία ήηαλ ςεχηηθε θαη ηειείσο αλππφζηαηε, αθνχ δελ ππήξρε ζηε Ρσζία ηέηνην γξαθείν, αιιά ζεκάδεςε ηελ νινθιεξσηηθή εμαθάληζε ησλ πξαγκαηηθψλ Μελζεβίθσλ ζηε Ρσζία. Απφ ηφηε δελ αθνχζηεθε ε παξακηθξή δξαζηεξηφηεηα απηνχ ηνπ θφκκαηνο κέζα ζηα φξηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Αιιά θαη ζην εμσηεξηθφ εθηφο απφ θάπνηεο αξαηέο θηλήζεηο ηνπ Ακπξάκνβηηο, ην θφκκα ησλ Μελζεβίθσλ έκνηαδε μεραζκέλν απφ ηελ ηζηνξία.

06.03. Ζ δίθε ηωλ κεραληθώλ ηεο Μεηξό-Βηθ (1933):

Γχξσ ζηηο 09.30’ ην βξάδπ ηεο 11εο Μαξηίνπ 1933, πξάθηνξεο ηεο ΟΓθε-Πε-Οπ ηεο Μφζραο ζπλέιαβαλ έμη Βξεηαλνχο θαη έληεθα Ρψζνπο κεραληθνχο. ΋ινη απηνί ήηαλ ππάιιεινη ηνπ Γξαθείνπ Μφζραο ηεο βξεηαληθήο βηνκεραλίαο βαξέσλ ειεθηξηθψλ κεραλεκάησλ Metropolitan-Vickers ή Metrovicks γλσζηήο θαη απφ ηελ πξνεγνχκελε νλνκαζία ηεο σο British Westinghouse. Απηή ε εηαηξία-θνινζζφο θαηαζθεχαδε ειεθηξνγελλήηξηεο, αηκνζηξνβίινπο, κεηαζρεκαηηζηέο, κεραλέο έιμεο ζηδεξνδξφκσλ θαη άιια. Ο Λέζιη Θφξληνλ κε ζηνιή Βξεηαλνχ αμησκαηηθνχ Οη Βξεηαλνί ππήθννη θαη νη Ρψζνη ζπλεξγάηεο ηνπο ζπλειήθζεζαλ κε ηελ θαηεγνξία ηεο δηάπξαμεο θαηαζθνπείαο θαη ζακπνηάδ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε γηα ινγαξηαζκφ ηεο βξεηαληθήο ππεξεζίαο πιεξνθνξηψλ (British Intelligence Service). Δπηθεθαιήο ηνπ γξαθείνπ ηεο Μφζραο ηεο Metro-Vic ήηαλ ν ινραγφο Ρίηζαξληο (C. Richards), ν νπνίνο δηέθπγε ζηελ Αγγιία , ιίγν πξηλ αξρίζνπλ νη ζπιιήςεηο. Ο Ρίηζαξληο ήηαλ πξάθηνξαο ηεο Ηληέιηηδελο ζηελ Μφζρα απφ ην 1917, φηαλ έδηλε πιεξνθνξίεο πνπ δηεπθφιπλαλ ηελ επέκβαζε ησλ

128

βξεηαληθψλ θαη γαιιηθψλ ζηξαηησηηθψλ δπλάκεσλ ζην ιηκάλη ηνπ Αξραγγέινπ (Архангельск) θαη ηελ θαηνρή ηεο πφιεο. Τπφ ηελ δηεχζπλζή ηνπ ην Γξαθείν ηεο Μφζραο έγηλε ην θέληξν ησλ επηρεηξήζεσλ ησλ βξεηαληθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ ζηελ Ρσζία. Μεηαμχ ησλ Βξεηαλψλ ηερληθψλ, πνπ ζπλειήθζεζαλ απφ ηηο ζνβηεηηθέο αξρέο ήηαλ θαη ν δεχηεξνο ζηελ ηεξαξρία ηεο εηαηξίαο, ν Άιιαλ Μνλθράνπο (Allan Monkhouse). Αλ θαη αξρηθά ν Μνλθράνπο δήισζε αζψνο, νκνιφγεζε φηη είρε επαθέο κε ηνλ Ρίηζαξληο απφ ην 1917 ζηνλ Αξράγγειν θαη ην 1918 ζηελ Μφζρα. Δίπε: Γελ μέξσ γηα πνηνλ ιόγν ν θ. Ρίηζαξληο ήξζε ζηελ Μόζρα ην ’18, αιιά μέξσ όηη κνπ είπε πσο πέξαζε θξπθά ηα ζύλνξα από ηελ Φηλιαλδία. Έλαο άιινο ππάιιεινο ηεο Metro-Vic ν Λέζιη Θφξληνλ (Leslie Charles Thornton), γηνο πινχζηνπ βηνκεράλνπ πθαζκάησλ ηεο ηζαξηθήο επνρήο, γελλεκέλνο ζηελ Μφζρα θαη Ρψζνο ππήθννο, κεηά ηελ Δπαλάζηαζε απέθηεζε ηελ βξεηαληθή ππεθνφηεηα θαη έγηλε πξάθηνξαο ηεο Intelligence Service. Γπν κέξεο κεηά ηελ ζχιιεςή ηνπ θαηέζεζε: Όιεο νη θαηαζθνπεπηηθέο καο επηρεηξήζεηο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε ήηαλ ππό ηελ θαζνδήγεζε ηεο Intelligence, κέζσ ηνπ θ. Ρίηζαξληο δηεπζπληή ηεο Metro-Vic ζηε Μόζρα. Οη επηρεηξήζεηο απηέο δηεπζύλνληαλ από εκέλα θαη ηνλ θ. Μνλθράνπο, πνπ είκαζηε ππάιιεινη ηεο εηαηξίαο ε νπνία είρε αλαιάβεη κεηά από ζπκθσλία κε ηελ θπβέξλεζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ηνλ εθνδηαζκό ηεο ρώξαο ζε ζηξνβίινπο θαη ειεθηξνινγηθό εμνπιηζκό. Όιν ηνλ βξεηαληθό πξνζσπηθό ηεο εηαηξείαο είρε παξάιιειε απαζρόιεζε ηελ θαηαζθνπεία θαη ηελ ζπιινγή πιεξνθνξηώλ. Ο Βξεηαλφο πξσζππνπξγφο Ρ. Μαθ Νηφλαιλη Έλαο άιινο κεραληθφο ηεο Metro-Vic, ν Οπΐιηακ ΜαθΝηφλαιλη (William MacDonald) απνδέρζεθε ηηο θαηεγνξίεο θαη δήισζε: Ο αξρεγόο ηεο θαηαζθνπεπηηθήο δξαζηεξηόηεηαο ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ήηαλ ν θ. Θόξληνλ πνπ εξγαδόηαλ ζηελ Μόζρα σο ειεθηξνιόγνο κεραληθόο. Δπηθεθαιήο ηεο αληηπξνζσπίαο ήηαλ ν θ. Μνλθράνπο πνπ πξαγκαηνπνηνύζε ηελ Ζ ζχιιεςε ησλ Άγγισλ κεραληθψλ πξνθάιεζε ηελ νξγή ηνπ Βξεηαλνχ πξσζππνπξγνχ Ράκζπ ΜαθΝηφλαιλη (Ramsay MacDonald), ν νπνίνο πξηλ θαλ αθνχζεη ηηο θαηεγνξίεο, δήισζε κε έκθαζε φηη νη Βξεηαλνί ππήθννη ήηαλ αζψνη. Βνπιεπηέο ηνπ ΢πληεξεηηθνχ θφκκαηνο δήηεζαλ ηελ άκεζε δηαθνπή ησλ δηπισκαηηθψλ ζρέζεσλ κε ηελ Μφζρα. Ο Βξεηαλφο πξεζβεπηήο ζηελ Μφζρα ζεξ Έζκνλη Οβέπ (Sir Esmond Ovey) φξκεζε ζην

129

γξαθείν ηνπ ζνβηεηηθνχ ππνπξγνχ Δμσηεξηθψλ Μαμίκ Ληηβίλνθ ( аксим Литвинов) θαη απαίηεζε ηελ άκεζε απειεπζέξσζε ησλ θξαηνπκέλσλ, γηα λα απνθεπρζνχλ «δπζάξεζηεο επηπηώζεηο ζηηο ακνηβαίεο ζρέζεηο καο». Ζ αλαηαξαρή πνπ πξνθιήζεθε ζηνπο δπηηθνχο δεκνζηνγξάθνπο απφ ηηο ζπιιήςεηο ησλ Βξεηαλψλ κεραληθψλ εθθξάζηεθε απφ κηα επηζηνιή πνπ έζηεηιε ν θ. Μπάξλεο (Barnes) αληαπνθξηηήο ηεο New York Herald Tribune ζηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ δεηψληαο ηνπ λα ηνλ δηαβεβαηψζεη φηη νη Ακεξηθαλνί πνπ δνχζαλ ζηελ Ρσζία δελ θηλδχλεπαλ απφ ζχιιεςε ή θαθνπνίεζε. Ζ απάληεζε ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ άκεζε θαη αθνπιηζηηθή: Αγαπεηέ θ. Μπάξλεο, Γελ δηθαηνινγείηαη νύηε ίρλνο από ηνπο θόβνπο ζαο γηα ηελ αζθάιεηα ησλ ακεξηθαλώλ ππεθόσλ πνπ δνπλ εδώ, Η ΢νβηεηηθή Έλσζε είλαη κηα από ηηο ιίγεο ρώξεο ζηηο νπνίεο ε επηδεημε κίζνπο ή ερζξόηεηαο πξνο ηνπο μέλνπο, απαγνξεύεηαη από ηνλ λόκν. Γελ ππάξρεη νύηε κηα πεξίπησζε πνπ θάπνηνο κε Ρώζνο έγηλε αληηθείκελν δίσμεο εμ αηηίαο ηεο εζληθόηεηάο ηνπ. Απηό είλαη εκθαλέο ζηελ παξνπζία μέλσλ εηδηθώλ πνπ εξγάδνληαη ζηελ Δ΢΢Γ, κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη Ακεξηθαλνί, ησλ νπνίσλ ε δνπιεηά, θαηά ηελ άπνςή κνπ, είλαη άμηα ηεο εθηίκεζήο καο. Ο ΢ηάιηλ ηελ δεθαεηία ηνπ ‘30 Όζν γηα ηνπο ιίγνπο Άγγινπο, ππαιιήινπο ηεο MetropolitanVickers Co., πνπ δηώρζεθαλ δηθαζηηθώο, απηό έγηλε όρη γηα ην γεγνλόο όηη ήηαλ Άγγινη, αιιά γηαηί σο θπζηθά πξόζσπα – θαη ζύκθσλα κε ηα πνξίζκαηα ησλ αλαθξηηηθώλ αξρώλ – παξαβίαζαλ ηελ λνκνζεζία ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο… Ισζήθ ΢ηάιηλ Ζ δίθε άξρηζε ζηηο 12 Απξηιίνπ, πξφεδξνο ήηαλ ν Βαζίιε Οχιξηρ θαη δεκφζηνο θαηήγνξνο ν Αληξέη Βηζίλζθη. Σν δίδπκν απηφ ζα γίλεη δηάζεκν ηα επφκελα ρξφληα, φηαλ ζα δηθάζεη ηηο ζεκαληηθφηεξεο απφ ηηο ππνζέζεηο ησλ κεγάισλ Γηθψλ ηεο Μφζραο.

130

Καηεγνξνχκελνη ήηαλ, εθηφο ησλ ηξηψλ Βξεηαλψλ πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ θαη νη Αικπεξη Γθξέγθνξπ (Albert Gregory), Νφξληγνπνι (Nordwall) θαη Κάζλπ (Cushny). Δπίζεο νη Ρψζνη: Γθνχζεθ (Гусев), ΢νθφινθ (Соколов), Βηηβίηζθη (Витвицкий), Κνηιηαξέθζθη ( отляревского), Λνκπάλνθ (Лобанов), Είβεξη (Зиверт), ΢νπρνξνχηζθηλ (Сухоручкин), Κξαζελίληθνθ ( рашенинников), Ενξίλ (Зорин), Οιέηληθ (Олейник) θαη Κνπηνχδνβα ( утузова). ΋ινη νη θαηεγνξνχκελνη παξαδέρζεθαλ ηελ ελνρή ηνπο ζε κηα καθξά δηαδηθαζία έμε εκεξψλ. Απφ ηα καθξνζθειή πξαθηηθά ζα κεηαθεξζνχλ ιίγνη ραξαθηεξηζηηθνί δηάινγνη: Οχιξηρ (πξφεδξνο): Καηεγνξνύκελε Γθνύζεθ, απνδέρεζηε ηελ ελνρή ζαο; Γθνχζεθ (θαηεγνξνχκελνο): Ναη. δειώλσ έλνρνο Οχιξηρ (πξφεδξνο): Καηεγνξνύκελε ΢νθόινθ, απνδέρεζηε ηελ ελνρή ζαο; ΢νθφινθ (θαηεγνξνχκελνο): Ναη δειώλσ έλνρνο Οχιξηρ (πξφεδξνο): Καηεγνξνύκελε Μαθληόλαιλη, απνδέρεζηε ηελ ελνρή ζαο; Μαθληφλαιλη (θαηεγνξνχκελνο): Ναη, ηελ απνδέρνκαη Βηζίλζθη (Γεκφζηνο Καηήγνξνο): Δπηβεβαηώλεηε ηελ καξηπξία ηνπ Γθνύζεθ επ’ απηνύ ηνπ ζέκαηνο; Ο Βηζίλζθη ζε εμψθπιιν ηνπ Time

Μαθληφλαιλη (θαηεγνξνχκελνο): Σνπ έδσζα ρξήκαηα Β.: Πόζα; ΜαθΝη.: Πεξίπνπ 2.500 ξνύβιηα Β.: Πνύ ηα βξήθαηε ΜαθΝη.: Από ηελ εηαηξεία, από ην Γξαθείν ηεο Μόζραο Β.: Από πνηνλ ζπγθεθξηκέλα; ΜαθΝη.: Από ηνλ πξντζηάκελν κεραληθό Θόξληνλ Β.: Όηαλ βξηζθόζαζηε ζην Λέληλγθξαλη, πήξαηε πιεξνθνξίεο; ΜαθΝη.: Ναη Β.: Ση πιεξνθνξίεο; ΜαθΝη.: Απηέο πνπ αλαθέξσ ζηελ θαηάζεζή κνπ Β.: Αλαθέξεηε όηη αλαιάβαηε ηελ ππνρξέσζε λα πξαγκαηνπνηήζεηε ζπζηεκαηηθή νηθνλνκηθή θαηαζθνπεία, ην επηβεβαηώλεηε; ΜαθΝη.: Σν επηβεβαηώλσ Β.: Δπίζεο πνιηηηθή θαη ζηξαηησηηθή θαηαζθνπεία, ην επηβεβαηώλεηε; ΜαθΝη.: Ναη Β.: Από πνύ πήξαηε ηηο ζηξαηησηηθέο πιεξνθνξίεο;

131

ΜαθΝη.: Από ην εξγνζηάζην «Μπνιζεβίθνο», θνληά ζηνλ ειεθηξηθό ζηαζκό Β.: Γηαζηξέβισζα ηίπνηα από ηηο θαηαζέζεηο ζαο; Θφξληνλ (θαηεγνξνχκελνο): Όρη, δελ αιιάμαηε ηίπνηα Β.: Μήπσο ν αλαπιεξσηήο εηζαγγειέαο Ρνγθίλζθη (Рогинский) έθαλε θάηη ηέηνην; Θ. : Όρη Β.: Μήπσο νη Τπεξεζίεο Αζθαιείαο άιιαμαλ θάηη; Θ. : Όρη, όια ηα ππέγξαςα κε ην ρέξη κνπ Β.: Καη κε ην θεθάιη ζαο; Όηαλ ηα γξάθαηε απηά, γλσξίδαηε θαη ζθεπηόζαζηε; Θ. : (δελ απάληεζε) Β.: Καη πώο ζθέθηεηαη ηώξα ην θεθάιη ζαο; Θ. : Απηή ηε ζηηγκή αηζζάλνκαη δηαθνξεηηθά Β. : (πξνο ηνλ θαηεγνξνχκελν Θφξληνλ): Θέισ λα θξεζθάξσ ηελ κλήκε ζαο. Γελ δεηήζαηε από ηνλ ΜαθΝηόλαιλη λα πάξεη πιεξνθνξίεο γηα ηελ παξαζθεπή ππξνκαρηθώλ από ην εξγνζηάζην Ειάηνπζη; 1935: Οκάδα ρφθευ Ακεξηθαλψλ πνπ εξγάδνληαη ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε Θφξληνλ: Απηό είλαη απόιπηα ςεπδέο Β.: (πξνο ηνλ θαηεγνξνχκελν ΜαθΝηφλαιλη) ΢ηελ αλάθξηζε θαηαζέζαηε: «Ο Θόξληνλ κνπ δήηεζε λα ζπιιέμσ πιεξνθνξίεο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ππξνκαρηθώλ». Σν επηβεβαηώλεηε; ΜαθΝηφλαιλη: Σν επηβεβαηώλσ Λνκπάλνθ (θαηεγνξνχκελνο): Έλα σξαίν πξσί, θάπνηα ζηηγκή ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1931, ήξζε ζην γξαθείν κνπ ν Νόξληγνπνι θαη κεηά από ζπδήηεζε επί δηαθόξσλ ζεκάησλ, κνπ πξόηεηλε λα πξνβώ ζε θαηαζηξνθηθέο πξάμεηο ζην Ηβάλνβν. Β.: Γηαηί έθαλε ηελ πξόηαζε απηή ζε ζαο; Λ.: Γηαηί ήμεξε θαιά ηα αληηζνβηεηηθά κνπ αηζζήκαηα Β.: Καη κε πνηόλ ηξόπν εθθξάδνληαλ απηά; Λ.: Με δηάθνξεο θξάζεηο απνγνήηεπζεο γηα ηελ ππάξρνπζα θαηάζηαζε θαη κε δηάθνξα παξάπνλα γηα ηηο δπζθνιίεο ηεο πξνζσπηθήο κνπ δσήο. Φπζηθά φζν δηαξθνχζε ε δίθε απηή, ηα κέζα ελεκέξσζεο ηεο Δπξψπεο θαη ηδίσο ηα βξεηαληθά ηελ θάιππηαλ κε θάζε ιεπηνκέξεηα θαη άθελαλ λα ελλνεζεί φηη νη νκνινγίεο απνζπάζηεθαλ κε βαζαληζηήξηα. Αλ θαη θάηη ηέηνην δελ απνδείρζεθε, ε βξεηαληθή θπβέξλεζε, ππφ ηελ πίεζε ησλ

132

΢πληεξεηηθψλ βνπιεπηψλ, θήξπμε εκπάξγθν ζε φιεο ηηο εηζαγσγέο απφ ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη απαγφξεπζε φιεο ηηο εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο κε ηελ ρψξα απηή. ΢ηηο 18 Απξηιίνπ 1933, ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο εμέδσζε ηελ απφθαζή ηνπ: ΋ινη νη Ρψζνη θαηεγνξνχκελνη, εθηφο απφ έλα, βξέζεθαλ έλνρνη θαη θαηαδηθάζηεθαλ ζε θπιάθηζε απφ ηξία σο δέθα ρξφληα. Ο Βξεηαλφο ππήθννο Άικπεξη Γθξέγθνξπ απαιιάρζεθε γηαηί ηα ζηνηρεία ελαληίνλ ηνπ δελ ήηαλ επαξθή. Οη ππφινηπνη πέληε Βξεηαλνί κεραληθνί βξέζεθαλ έλνρνη. Οη Μνλθράνπο, Νφξληγνπνι θαη Κάζλπ δηαηάρζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, ελψ νη Λέζιη Θφξληνλ θαη Οπίιηακ ΜαθΝηφλαιλη θαηαδηθάζηεθαλ ζε θπιάθηζε δπν θαη ηξηψλ εηψλ αληίζηνηρα. Δξγάηξηεο ηεο Δ΢΢Γ ζε ζηξαηησηηθφ ζρεκαηηζκφ Οη πνηλέο ήηαλ ειαθξηέο, αιιά ε ΢νβηεηηθή θπβέξλεζε ήηαλ ηθαλνπνηεκέλε γηαηί εμάξζξσζε ην θαηαζθνπεπηηθφ δίθηπν ηεο Intelligence Service ζηελ Μφζρα. ΢ε ιίγν ρξνληθφ δηάζηεκα νη εκπνξηθέο ζρέζεηο ηεο Βξεηαλίαο θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο απνθαηαζηάζεθαλ θαη νη δπν ηειεπηαίνη Βξεηαλνί θξαηνχκελνη απειάζεθαλ ζηελ παηξίδα ηνπο.

133

07. Ζ πξώηε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο Σν πξσί ηεο 19εο Απγνχζηνπ 1936 άξρηζε ε πξψηε απφ κηα ζεηξά κεγάισλ δηθψλ κε θαηεγνξνχκελνπο θπξίσο κπνιζεβίθνπο ηεο παιηάο θξνπξάο θαη αθνζησκέλα κέιε ηνπ θφκκαηνο. Απνθιήζεθε «ε Γίθε ησλ δέθα έμε», γηαηί εθείλνη πνπ θάζηζαλ ζην εδψιην ήηαλ δέθα έμε, αλ θαη θαηεγνξνχκελνη πνπ δηθάζηεθαλ εξήκελ ήηαλ αθφκα δπν: Λεβ Σξφηζθη θαη ν γηνο Λεβ ΢εληφθ. Ζ δηαδηθαζία δηεμήρζε ζε αίζνπζα ηνπ πξψηνπ νξφθνπ ηνπ Μεγάξνπ ησλ ΢πλδηθάησλ. Δίρε πξνεγεζεί επηκειήο πξνεηνηκαζία απφ ηνλ Γεδφθ θαη ηνλ Καγθαλφβηηο, νη νπνίνη εμέηαζαλ κε πξνζνρή θάζε ιεπηνκέξεηα θαη έδηλαλ θαζεκεξηλά αλαθνξά ζηνλ ΢ηάιηλ. Γελ είραλ αθήζεη ηίπνηα ζηελ ηχρε, είραλ επηιέμεη αθφκα θαη απηνχο πνπ ζα απνηεινχζαλ ην αθξναηήξην. Απηνί ήηαλ θπξίσο ππάιιεινη θαη αμησκαηνχρνη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, πνπ παξίζηαλαλ ηνπο δεκνζηνγξάθνπο, ηνπο δηπισκαηηθνχο αθνινχζνπο θαη ηνπο αληαπνθξηηέο μέλνπ ηχπνπ. Γελ ππήξραλ ζέζεηο γηα ηνπο ζπγγελείο ησλ θαηεγνξνχκελσλ Σν Μέγαξν ησλ ΢πλδηθάησλ ( ом со зов) ζηελ Μφζρα ΢ην θέληξν ήηαλ ε ππεξπςσκέλε εμέδξα πνπ θάζνληαλ νη δηθαζηέο ηνπ ΢ηξαηησηηθνχ Κνιεγίνπ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο: ν πξφεδξνο ζηξαηεγφο Βαζίιε Οχιξηρ θαη νη δπν αληηπξφεδξνη, ν ππνζηξάηεγνο Ηβάλ Μαηνχιεβηηο (Иван атулевич, 1895-1961) θαη ν ηαμίαξρνο Ηφλα Νηθηηζέλθν28 (Иона икитченко, 1895-1967). Γεληθφο Δηζαγγειέαο ήηαλ θπζηθά ν Αληξέη Βηζίλζθη, ν νπνίνο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο (θαζψο θαη ησλ δηθψλ πνπ έκειιε λα αθνινπζήζνπλ) εμειίρζεθε ζε πξαγκαηηθφ ζηαξ γηα ηνπο δεκνζηνγξάθνπο θαη ηα Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο. Έπαηδε πνιχ θαιά ηνλ ξφιν ηνπ εμνξγηζκέλνπ θαη αγαλαθηηζκέλνπ ζνβηεηηθνχ πνιίηε, πνπ αλαθάιππηε έθπιεθηνο ηελ εμνξγηζηηθή ζπλσκνζία κηαο νκάδαο ερζξψλ ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη εγθιεκαηηψλ, πνπ ζηφρν ηνπο είραλ λα δνινθνλήζνπλ ηελ εγεζία ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη λα επαλαθέξνπλ ζηελ ρψξα ηνλ θαπηηαιηζκφ.

28

Ο Νηθηηζέλθν ήηαλ ν ζνβηεηηθόο δηθαζηήο ζηελ δίθε ηεο Νπξεκβέξγεο ην 1945 θαηά ησλ Γεξκαλώλ εγθιεκαηηώλ πνιέκνπ.

134

Οη θαηεγνξνχκελνη θάζνληαλ ζηελ δεμηά πιεπξά ηεο αίζνπζαο θαη ζην πιάη ηνπο ήηαλ άληξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε πνπ ηνπο θξνπξνχζαλ κε εθ’ φπινπ ιφγρε. Πίζσ απφ απηνχο ήηαλ κηα αίζνπζα φπνπ ζπζθέπηνληαλ ν Γηαγθφληα θαη ν Γεδφθ πνπ έδηλε νδεγίεο εθ κέξνπο ηνπ ΢ηάιηλ ζηνλ Βηζίλζθη θαη φπνπ θαινχζαλ θαη θάπνηνλ απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο, φηαλ ην έθξηλαλ απαξαίηεην. ΋ηαλ ηαθηνπνηήζεθε θαη ε ηειεπηαία ιεπηνκέξεηα θαη ν ΢ηάιηλ ελεκεξψζεθε φηη νη εθεκεξίδεο Πξάβληα θαη Ηδβέζηηα (Известия) ζα θάιππηαλ κε νινζέιηδεο αθηεξψζεηο ηελ δίθε, δφζεθε ε εληνιή λα μεθηλήζεη ε παξάζηαζε-δίθε. Οη θαηεγνξνχκελνη ήηαλ: 1. Γθξηγθφξη Εελφβηεθ (μέξνκε ήδε αξθεηά γηα απηφλ) 2. Λεβ Κάκελεθ (επίζεο μέξνπκε γη’ απηφλ) 3. Γθξηγθφξη Γεβληνθίκνθ (Григорий Еремеевич Евдокимов, 1884-1936), ζεκαληηθφο κπνιζεβίθνο, έλαο απφ ηνπο ηξεηο πνπ θηλεηνπνίεζαλ ηηο κάδεο ηεο Πεηξνχπνιεο ηε λχρηα ηεο Δπαλάζηαζεο ηνπ Οθησβξίνπ 1917. Παιηφ κέινο ηνπ θφκκαηνο θαη γηα πνιιά ρξφληα εγέηεο ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο ηεο Πεηξνχπνιεο. Άξηζηνο ξήηνξαο θαη επίζεκνο νκηιεηήο ηνπ θφκκαηνο ζηελ θεδεία ηνπ Λέληλ. Μέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κ. Κ. ηεο Δ΢΢Γ σο ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ.

4. Ηβαλ Μπαθάγηεθ, (Иван етрович Бакаев, 1887-1937), παιηφο κπνιζεβίθνο, επηθεθαιήο ηεο Σζε-Κα ηνπ Λέληλγθξαλη θαη νπαδφο ηνπ Εελφβηεθ. Ήηαλ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ηεο Κεληξηθήο Δμειεγθηηθήο ηνπ Κφκκαηνο πξηλ θαη κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ. Ο θαηεγνξνχκελνο Σεξ-Βαγθαληάλ 5. ΢εξγθέη Μξαρφθζθη (Серге́й Вита́льевич рачко́вски, 1888-1936). Μέινο ηνπ θνκκνπληζηηθνχ θηλήκαηνο απφ ην 1903 θαη ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1905. ΢πλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε πνιιέο θνξέο απφ ηελ ηζαξηθή Ορξάλα. Ήξσαο ηνπ πνιέκνπ ηνπ Δξπζξνχ ΢ηξαηνχ θαηά ησλ Λεπθψλ. ΢ηξαηησηηθφο δηνηθεηήο ηεο πεξηνρήο ησλ Οπξαιίσλ σο ην 1924, φηαλ ηνλ εθδίσμε ν ΢ηάιηλ γηαηί ππνζηήξημε ηνλ Σξφηζθη.

6. Βαγθαξζάθ Σεξ-Βαγθαληάλ (Вагарша́к Арутю́нович Тер-Ваганя́н , 1889-1936), παιηφο κπνιζεβίθνο θαη απηφο, εγέηεο ηνπ Αξκεληθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Ζγήζεθε ηεο ζνβηεηηθήο επαλάζηαζεο ζηελ Αξκελία. Ήηαλ δηαλννχκελνο θαη ζπγγξαθέαο πνιιψλ έξγσλ ζρεηηθψλ κε ηνλ Μαξμηζκφ θαη πξψηνο εθδφηεο ηεο επηζηεκνληθήο θνκκαηηθήο επηζεψξεζεο Τπό ην ιάβαξν ηνπ Μαξμηζκνύ.

135

7. Ηβάλ ΢κηξλφθ (Иван икитич Смирнов, 1881-1936), αθφκα έλαο κπνιζεβίθνο ηεο παιηάο θξνπξάο. Τπέζηε θπιαθίζεηο θαη εμνξίεο απφ ηελ Ορξάλα. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ήηαλ κέινο ηεο ΢πληαθηηθήο Δπηηξνπήο γηα ην ΢χληαγκα. ΢πκκεηείρε ζηνλ Δκθχιην Πφιεκν. Δίρε δεζκνχο κε ηελ Σζε-Κα θαη ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηηο καδηθέο ζθαγέο ρσξηθψλ ζηα Αιηάηα φξε. Τπήξμε ζηελφο θίινο ηνπ Εελφβηεθ. Σν 1923 θαηέιαβε ηε ζέζε ηνπ θνκηζάξηνπ Σειεπηθνηλσληψλ. Πήξε ζαθή ζέζε ππέξ ηνπ Σξφηζθη θαη κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ επέκελε ζηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ ΢ηάιηλ απφ ηε ζέζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Κφκκαηνο. Φπζηθά εθδηψρζεθε απφ ην ππνπξγείν ΢πγθνηλσληψλ θαη απφ ην θφκκα θαη θαηαδηθάζηεθε ην 1926 ζε ηξία ρξφληα θαη ην 1933 ζε άιια πέληε ρξφληα εμνξία.

8. Γεθίκ Νηξέηηδεξ (Ефим Александрович Дрейцер, 1894-1936), κπνιζεβίθνο γεξκαληθήο θαηαγσγήο, αμησκαηηθφο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ, ήξσαο ηνπ πνιέκνπ θαηά ησλ Λεπθψλ θαη ζπλεξγάηεο ηνπ Σξφηζθη. Καηαδηθάζηεθε θαη εμνξίζηεθε σο ππνζηεξηθηήο ηεο αληηπνιίηεπζεο. Ζγήζεθε απεξγίαο πείλαο 62 άιισλ θξαηνπκέλσλ πνπ ηνλ έθεξε ζηα πξφζπξα ηνπ ζαλάηνπ. Γεινηνγξαθία ηνπ θνκηζάξηνπ Δπηθνηλσληψλ Ιβάλ ΢κηξλφθ

9. Ηζαάθ Ρέηλγθνιλη (И. И. Рейнгольд, 1898-1936) εβξατθήο θαηαγσγήο, πξφεδξνο ηνπ ΢πλδηθάηνπ Βάκβαθνο θαη ζπλεξγάηεο ηνπ Κάκελεθ. Άληεμε ηελ αλάθξηζε γηα ηξεηο εβδνκάδεο, πνιιέο θνξέο κέλνληαο άππλνο θαη λεζηηθφο, ρσξίο λα δερζεί λα νκνινγήζεη. Γέρζεθε κφλν φηαλ ν Γεδφθ ππέγξαςε κπξνζηά ηνπ ην έληαικα ζχιιεςεο κειψλ ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ θαη ηνπ είπε φηη απηή ήηαλ ε επηζπκία ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο.

10. Ρίηζαξλη Πίθει (Ричард Витольдович икель, 1896-1936), Γεσξγηαλφο βξεηαληθήο θαηαγσγήο. Πνιέκεζε ζηνλ Δκθχιην Πφιεκν θαηά ησλ ιεπθψλ θαη ρξεκάηηζε θνκηζάξηνο Λατθήο Γηθαηνζχλεο. Ήηαλ πξντζηάκελνο ηεο Δθηειεζηηθήο Γξακκαηείαο ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο επί Εελφβηεθ.

11. Έληνπαξλη Υφιηδκαλ (Эдуард Соломонович Гольцман, 1882-1936), Πνισλνεβξαίνο θαη κέινο ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ θαη αξγφηεξα ηνπ Μπνιζεβηθηθνχ Κφκκαηνο. ΢πλεξγάηεο ηνπ Σξφηζθη ζην ππνπξγείν Δμσηεξηθψλ θαη επίζεο ζηελφο ζπλεξγάηεο ηνπ (ζπγθαηεγνξνχκελνπ)

136

Ηβάλ ΢κηξλφθ, κε ηνλ νπνίν εμέδηδαλ παξάλνκα ην θπιιάδην Γειηίν ηεο Αληηπνιίηεπζεο ζην νπνίν πξνσζνχζαλ ηηο απφςεηο ηνπ Σξφηζθη. ΋ηαλ ζπλειήθζε, αλαθαιχθζεθε ζην δηακέξηζκά ηνπ κηα βαιίηζα κε δηπιφ πάην, ζηνλ νπνίν ππήξραλ ηεχρε ηνπ Γειηίνπ ηεο Αληηπνιίηεπζεο ησλ εηψλ 1931-32. Σα θπιιάδηα απηά ήηαλ απφ ηα ζεκαληηθφηεξα απνδεηθηηθά ζηνηρεία ηεο Γίθεο ησλ 16.

12. Φξηηο Νηαβίλη ή Ζιίαο-Γαπίδ Ηζξαίιεβηηο (Фриц-Давид, 1897-1936), Γεξκαλφο εβξατθήο θαηαγσγήο θαη κέινο ηνπ Γεξκαληθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Σν 1933 ήξζε ζηε Μφζρα θαη εξγάζηεθε ζηελ εθεκεξίδα Πξάβληα σο ζχκβνπινο.

13. Βαιεληίλ ΋ικπεγθ (В. . Ольберг, 1907-1936) γεξκαληθήο θαηαγσγήο, κέινο ηνπ Κ. Κ. ηεο Γεξκαλίαο θαη πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Δξγάζηεθε σο θαζεγεηήο ηζηνξίαο ζηελ πφιε Γθφξθη. Ο θαηεγνξνχκελνο Γθξηγθφξη Γεβληνθίκνθ

14. Μπέξκαλ-Γηνχξηλ ή Αιεμάληεξ Φφκηρ ( . Б. Берман- рин,1901-36), Γεξκαλφο κέινο ηνπ Κ. Κ. ηεο Γεξκαλίαο. Ήξζε ζηελ Μφζρα ην 1933 θαη εξγάζηεθε ζε εθδνηηθνχο νίθνπο.

15. Μντζέη Ληνχξηε ( . И. Лурье,1896-1936) Ρσζνεβξαίνο επηζηήκνλαο θαη 16. Νάζαλ Ληνχξηε ( . Л. Лурье, 1901-36) γηαηξφο ρεηξνπξγφο. Οη δπν ηειεπηαίνη θαηεγνξήζεθαλ σο ηξνηζθηζηέο ηξνκνθξάηεο. Απφ δπηηθνχο δεκνζηνγξάθνπο ζεσξήζεθαλ χπνπηνη σο agents provocateurs, γηαηί. φπσο θαηήγγεηιαλ θαη ζπγθξαηνχκελνί ηνπο. πξνζθφκηζαλ πνιιά ζηνηρεία γηα ηελ δξάζε ηεο ηξνκνθξαηηθήο νξγάλσζεο. Θπκίδνπκε φηη εθηφο ησλ παξαπάλσ δέθα έμε, θαηεγνξνχκελνη ήηαλ επίζεο ν Λεβ Σξφηζθη θαη ν γηνο ηνπ Λεβ ΢εληφθ, νη νπνίνη δνχζαλ ζην εμσηεξηθφ θαη θπζηθά δηθάζηεθαλ εξήκελ (in absentia). *** Οη πεξηζζφηεξεο ιεπηνκέξεηεο ηεο δίθεο θαη νη δηάινγνη πνπ ζα θαηαγξαθνχλ παξαθάησ, έρνπλ αληιεζεί απφ ηα επίζεκα πξαθηηθά ηεο Τπόζεζεο ηνπ Σξνηζθηζηηθνύ-Εελνβηεθηθνύ Σξνκνθξαηηθνύ Κέληξνπ θαηά ησλ ... (αλαθέξνληαη φια ηα νλφκαηα)... πνπ θαηεγνξνύληαη γηα παξάβαζε ησλ άξζξσλ 58.8, 19 θαη 58.11 ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο. Σα πξαθηηθά απηά εθδφζεθαλ ην 1936 απφ ην Λατθφ Κνκηζαξηάην ηεο Γηθαηνζχλεο ηεο Δ΢΢Γ. Σα θείκελα κε πιάγηα γξάκκαηα είλαη αθξηβήο κεηαθνξά απφ ηα πξαθηηθά ηεο δίθεο (απφ κεηάθξαζε ζηα αγγιηθά). ***

137

Ο Πξόεδξνο ζύληξνθνο Ούιξηρ αλαθνηλώλεη ηελ έλαξμε ηεο δίθεο, επηβεβαηώλεη ηελ ηαπηόηεηα ησλ θαηεγνξνπκέλσλ θαη ξσηά αλ θαλείο δεηά ηελ εμαίξεζε θάπνηνπ κέινπο από ηελ ζύλζεζε ηνπ δηθαζηεξίνπ ή ηεο θαηεγνξνύζαο αξρήο. Όηαλ πήξε ηελ απάληεζε όηη δελ ππάξρεη αληίξξεζε σο πξνο ηα πξόζσπα ηνπ δηθαζηεξίνπ, ν Πξόεδξνο αλήγγεηιε όηη νη θαηεγνξνύκελνη αξλήζεθαλ ηηο ππεξεζίεο ζπλεγόξνπ θαη ζα αλαιάβνπλ πξνζσπηθά ηελ ππεξάζπηζή ηνπο. Δμππαθνύεηαη όηη ζα έρνπλ ην δηθαίσκα λα ππνβάιινπλ εξσηήζεηο ζηνπο κάξηπξεο θαη ζηνπο άιινπο θαηεγνξνύκελνπο, λα πξνβάινπλ αηηήζεηο θαη ελζηάζεηο γηα όια ηα δηαδηθαζηηθά ζέκαηα θαη ηέινο λα αγνξεύζνπλ γηα λα ππεξαζπίζνπλ ηηο απόςεηο ηνπο. Ο Γξακκαηέαο ηνπ Γηθαζηεξίνπ δηαβάδεη ην θαηεγνξεηήξην: ΚΑΣΖΓΟΡΖΣΖΡΗΟ γηα ηελ ππόζεζε ησλ… πνπ θαηεγνξνύληαη γηα αδηθήκαηα πνπ πξνβιέπνληαη από ηα άξζξα… ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα ηεο Ρσζηθήο ΢.΢.Γ. ΢ηηο 15-16 Ηαλνπαξίνπ 1935 ην Αλώηαην Γηθαζηήξην ηεο Δ΢΢Γ… δίθαζε ηελ ππόζεζε ηεο κπζηηθήο αληεπαλαζηαηηθήο νκάδαο Εελνβηεθηθώλ πνπ απηναπνθαινύληαλ «Μνζρνβίηηθν Κέληξν» νη θπξηόηεξνη εγέηεο ηεο νπνίαο ήηαλ νη Εελόβηεθ, Κάκελεθ, Γεβληνθίκνθ θαη Μπαθάγηεθ. Αλάγλσζε θαηεγνξεηεξίνπ Ζ πξναλάθξηζε … απέδεημε όηη γηα αξθεηά ρξόληα ην απνθαινύκελν «Μνζρνβίηηθν Κέληξν» θαηεύζπλε αληεπαλαζηαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο πνηθίισλ κπζηηθώλ Εελνβηεθηθώλ νκάδσλ, κεηαμύ ησλ νπνίσλ θαη ηελ ε νκάδα πνπ ηελ 1 Γεθεκβξίνπ 1934 δνινθόλεζε ηνλ ζύληξνθν Κίξνθ. Από ηε δίθε απνδείρζεθε όηη ην «Μνζρνβίηηθν Κέληξν» ήηαλ ε πνιηηηθή θαη ηδενινγηθή εγεζία ηεο νκάδαο ησλ Εελνβηεθηθώλ ηνπ Λέληλγθξαλη… Οη θαηεγνξνύκελνη Εελόβηεθ θαη Κάκελεθ αξλήζεθαλ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ Κίξνθ, δειώλνληαο ππνθξηηηθά όηη δέρνληαη κόλν ηελ εζηθή θαη πνιηηηθή επζύλε ηεο δνινθνλίαο απηήο. Σώξα είλαη εκθαλέο όηη νη αξρέο πνπ δηεμήγαγαλ ηελ αλάθξηζε γηα ηελ ππόζεζε ηεο δνινθνλίαο ηνπο ζπληξόθνπ Κίξνθ πξηλ από δεθανθηώ κήλεο δελ είραλ ζηελ δηάζεζή ηνπο όια ηα ζηνηρεία πνπ απνθαιύπηνπλ ηνλ πξαγκαηηθό ξόιν ησλ Εελνβηεθηθώλ εγεηώλ ηνπ «Μνζρνβίηηθνπ Κέληξνπ» θαη ησλ εγεηώλ ηεο παξάλνκεο ηξνηζθηζηηθήο νξγάλσζεο θαζώο θαη ησλ ηξνκνθξαηηθώλ ελεξγεηώλ ησλ παξάλνκσλ νξγαλώζεσλ ησλ Λεπθνθξνπξώλ. …………………………………………………………………………………

138

Ζ αλάθξηζε απέδεημε επίζεο όηη νη Εελόβηεθ, Κάκελεθ θαη αξθεηνί από ηνπο θαηεγνξνύκελνπο απηήο ηεο ππόζεζεο, ηνλ ξόιν ησλ νπνίσλ ζα απνθαιύςνκε αξγόηεξα, ήηαλ εκπλεπζηέο θαη νξγαλσηέο ηεο πξνεηνηκαζίαο δνινθνλίαο ησλ εγεηώλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Κπβέξλεζεο. Αθόκα ε αλάθξηζε επηβεβαίσζε όηη νη Εελνβηεθηθνί εμαθνινύζεζαλ ηελ εγθιεκαηηθή ηξνκνθξαηηθή ηνπο ηαθηηθή έρνληαο άκεζε ζύλδεζε κε ηνπο Σξνηζθηζηέο θαη ηνλ Λ. Σξόηζθη, πνπ βξίζθεηαη ζην εμσηεξηθό. Σα λέα δεδνκέλα πνπ απνθαιύθζεθαλ επηβεβαηώλνπλ ρσξίο ακθηβνιία ηα αθόινπζα: 1. ΢ηα ηέιε ηνπ 1932 νη Σξνηζθηζηηθή θαη Εελνβηεθηθή νκάδεο ελώζεθαλ θαη ζρεκάηηζαλ έλα ελσκέλν θέληξν πνπ ην απνηεινύζαλ νη Εελόβηεθ, Κάκελεθ, Γεβληνθίκνθ θαη Μπαθάγηεθ (εθ κέξνπο ησλ Εελνβηεθηθώλ) θαη νη ΢κηξλόθ, Σεξ-Βαγθαληάλ θαη Μξαρόθζθη (εθ κέξνπο ησλ Σξνηζθηζηώλ). Όινη νη παξαπάλσ είλαη θαηεγνξνύκελνη ζηελ παξνύζα δίθε. ΢ηάιηλ, Ρίθνθ, Κάκελεθ, Εελφβηεθ

2. Ο θύξηνο όξνο ηεο έλσζεο απηώλ ησλ αληεπαλαζηαηηθώλ νκάδσλ ήηαλ ε θνηλή ηνπο ζέιεζε άζθεζεο ηξνκνθξαηίαο θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Κπβέξλεζεο.

3. Από εθείλε αθξηβώο ηελ επνρή (ηέιε 1932) νη Σξνηζθηζηέο θαη νη Εελνβηεθηθνί δξνπλ κεηά από νδεγίεο ηνπ Λ. Σξόηζθη ηηο νπνίεο ιακβάλνπλ από ην ελσκέλν θέληξν κέζσ εηδηθώλ πξαθηόξσλ. ΢θνπεύνπλ ζε ερζξηθέο πξάμεηο θαηά ηνπ Κ. Κ. θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Κπβέξλεζεο κε ηελ νξγάλσζε ηξνκνθξαηίαο θαηά ησλ πην πξνβεβιεκέλσλ εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο.

4. Σν ελσκέλν απηό θέληξν νξγάλσζε εηδηθέο ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο, νη νπνίεο εηνίκαζαλ νξηζκέλα ζρέδηα γηα ηελ δνινθνλία ησλ ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Καγθαλόβηηο, Κίξνθ, Οξηδνληθίηδε, Εληάλνθ, Κνζηόξ θαη άιισλ.

5. Μηα από απηέο ηηο ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο πνπ ηελ απνηεινύζαλ νη Νηθνιάγηεθ, Ρνπκηάληζεθ ... θαη άιινη θαη πνπ θαηαδηθάζηεθαλ από Αλώηαην Γηθαζηήξην ζηηο 28 θαη 29 Γεθεκβξίνπ 1934, αλέιαβε ηελ δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ ΢. Κίξνθ ηελ 1ε Γεθεκβξίνπ 1934 αθνύ πήξε άκεζεο νδεγίεο από ηνλ Εελόβηεθ θαη ηνλ Σξόηζθη, ππό ηελ άκεζε θαζνδήγεζε ηνπ ελσκέλνπ θέληξνπ.

139

Γθξηγθφξη (΢εξγθφ) Οξηδνληθίηδε [ ригорий Орджоникидзе, 1886-1937] Ο ΢εξγθφ Οξηδνληθίηδε απφ ηε Γεσξγία, ήηαλ ζπκπαηξηψηεο θαη ζηελφο θίινο ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ θαη απφ ηνπο ιίγνπο πνπ ηνλ απνθαινχζαλ κε ην επαλαζηαηηθφ ηνπ ςεπδψλπκν Κόκπα θαη πνπ δελ δίζηαδαλ λα δηαθσλήζνπλ αλνηρηά καδί ηνπ. Απφ ην 1903 εληάρζεθε ζην ξηδνζπαζηηθφ πνιηηηθφ θίλεκα. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Σηθιίδα θαη ην 1907 εγθαηαζηάζεθε ζην Μπαθνχ φπνπ εξγάζηεθε γηα ην θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ καδί κε ηνλ ΢ηάιηλ. Με εληνιή ηνπ θφκκαηνο πήγε ζηελ Σερεξάλε φπνπ ζπκκεηείρε ζηελ Πεξζηθή ΢πληαγκαηηθή Δπαλάζηαζε σο ην 1909. ΢πλειήθζε γηα ηελ επαλαζηαηηθή ηνπ δξάζε απφ ηελ ηζαξηθή Ορξάλα θαη εμνξίζηεθε δπν θνξέο. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε πνιέκεζε θαηά ησλ Λεπθψλ ηνπ Νηελίθηλ ζηνλ Καχθαζν. ΢πλέβαιε νπζηαζηηθά ζηελ εδξαίσζε ησλ κπνιζεβίθσλ ζηνλ Καχθαζν θαη ζηελ ίδξπζε ηεο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεσξγίαο. Αλ θαη, φπσο είπακε, ζηελφο θίινο ηνπ ΢ηάιηλ, άξα κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί «ζηαιηληθφο», ππήξμε απφ ηα κεηξηνπαζή εγεηηθά ζηειέρε ηνπ θφκκαηνο θαη δελ ήηαλ αληηπαζήο αθφκα θαη ζηνπο αληηπάινπο ηνπ θφκκαηνο

Σξεηο κπνιζεβίθνη απφ ηνλ Καχθαζν: Μηθνγηάλ, ΢ηάιηλ, ΢εξγθφ Σν 1926 έγηλε κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη ην ’32 θνκηζάξηνο ηεο ζνβηεηηθήο Βαξηάο Βηνκεραλίαο. Λέγεηαη φηη ήηαλ αληίζεηνο κε ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε, ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο θαη ηηο αθξφηεηεο ηνπ Γεδφθ. Τπάξρνπλ έγγξαθα πνπ βεβαηψλνπλ φηη δηακαξηπξήζεθε γηα ηελ ζχιιεςε ηνπ αλαπιεξσηή θνκηζάξηνπ (πθππνπξγνχ ηνπ) θαη παιηνχ κπνιζεβίθνπ Γθεφξγθη Πηαηαθφθ. Οη θαηεγνξίεο γηα ηνλ Πηαηαθφθ ήηαλ βαξηέο: αληεπαλαζηαηηθή δξάζε, ζπλεξγαζία κε ηνλ Σξφηζθη γηα ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο, θαηαζθνπεία ππέξ ησλ Γεξκαλψλ θαη άιιεο. Γηα λα πεηζζεί ν ΢εξγθφ αλέιαβε πξνζσπηθά ηελ αλάθξηζε ηνπ Πηαηαθφθ θαη κεηά ηελ εμέηαζε ησλ ζηνηρείσλ θάλεθε πεπεηζκέλνο γηα ηελ ελνρή ηνπ. Σα ζηνηρεία απηά ηα είρε ζηείιεη ζηνλ Οξηδνληθίηδε ίδηνο ν ΢ηάιηλ σο πεηζηήξηα ελνρήο ηνπ ζπλεξγάηε ηνπ.

140

{΋κσο ηα ζηνηρεία ήηαλ πιαζηά. Έλα απφ απηά ήηαλ ε ζπλάληεζε ηνπ Πηαηαθφθ κε ηνλ Σξφηζθη ζην ΋ζιν. Αιιά, φπσο δηαπηζηψζεθε αξγφηεξα, ηελ ζπγθεθξηκέλε εκεξνκελία θαλέλα αεξνπιάλν απφ ην εμσηεξηθφ δελ πξνζγεηψζεθε ζην αεξνδξφκην ηνπ ΋ζιν. Δπίζεο ην μελνδνρείν Bristol ηεο Κνπεγράγεο, φπνπ ππνηίζεηαη έγηλε θάπνηα ζπλάληεζε ησλ δπν ηνπο, ήηαλ θιεηζηφ απφ ρξφληα.} Φπζηθά ν Πηαηαθφθ «νκνιφγεζε» ηα πάληα. Ο ΢εξγθφ ηνλ ξψηεζε: Ζ νκνινγία ζνπ είλαη εθνύζηα; Ο Πηαηαθφθ επηβεβαίσζε: Ναη, ε νκνινγία κνπ είλαη εθνύζηα. Σνλ Ηαλνπάξην ηνπ ’37 ν Πηαηαθφθ δηθάζηεθε ζηελ δεχηεξε Μεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο καδί κε ηνπο Ράληεθ, ΢νθφιληθνθ θαη άιινπο. Καηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε ζηηο 30 Ηαλνπαξίνπ. Ζ ςπρξφηεηα ηνπ ΢ηάιηλ πξνο ηνλ παιηφ ηνπ θίιν, κε αθνξκή ηε ζηάζε ηνπ ηειεπηαίνπ ζηελ ππφζεζε δελ πέξαζε απαξαηήξεηε απφ ηνλ ΢εξγθφ, πνπ παξαπνλέζεθε ζηνλ Μηθνγηάλ: Ήκνπλ πάληα ζηελόο θίινο ηνπ. Σνλ εκπηζηεπόκνπλ θαη κε εκπηζηεπόηαλ. Σώξα δελ κπνξώ λα δνπιέςσ πηα καδί ηνπ, θνβάκαη όηη ζα απηνθηνλήζσ. Λίγεο κέξεο αξγφηεξα, ν Οξηδνληθίηδε έγξαςε νκηιία, ζηελ νπνία δελ άθεζε ακθηβνιίεο γηα ηελ απνθαζηζηηθφηεηά ηνπ λα εθξηδψζεη ηνπο ππνλνκεπηέο ηχπνπ Πηαηαθφθ απφ ην ππνπξγείν ηνπ. Σελ νκηιία απηή ζθφπεπε λα εθθσλήζεη θαηά ηελ Οινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηνπ ΦεβξνπαξίνπΜαξηίνπ 1937. ΋κσο δελ πξφιαβε γηαηί ηελ λχρηα ηεο 17εο πξνο 18ε Φεβξνπαξίνπ πέζαλε απφ θαξδηαθή πξνζβνιή, ζχκθσλα κε ηελ επίζεκε αλαθνίλσζε. Σελ νκηιία ηνπ παξέδσζε ζηε Οινκέιεηα ν Μφινηνθ.

Ο Οξηδνληθίηδε ζε ζθίηζν ηνπ Μπνπράξηλ Αλ θαη είλαη γλσζηφ φηη ν Οξηδνληθίηδε ήηαλ άξξσζηνο, ν μαθληθφο ηνπ ζάλαηνο πξνθάιεζε ςηζχξνπο, εηθαζίεο θαη ζρφιηα, ηα νπνία δελ πξέπεη λα επζηαζνχλ. Αιιά ζε κηα αδηαθαλή θνηλσλία φπσο απηή ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, δεκηνπξγνχληαη εχθνια αλαπφδεηθηεο θήκεο θαη ιέγνληαη πνιιά. Σν 1956 ν Νηθήηα Υξνπζηζφθ άθεζε λα ελλνεζεί φηη ν ΢εξγθφ απηνθηφλεζε, πξάγκα πνπ επηβεβαίσζε αξγφηεξα θαη ν Μηθνγηάλ. Αθφκα ιέγεηαη φηη ακέζσο κεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ Οξηδνληθίηδε, ν Μπέξηα δηέηαμε ηελ θαηάζρεζε ησλ θαθέισλ θαη ησλ δηαθφξσλ εγγξάθσλ απφ ην γξαθείν ηνπ θαη ζπλέιαβε ηνπο θξνπξνχο ηνπ θαη ηελ γξακκαηέα ηνπ. Ζ ζνξφο ηνπ «ηέιεηνπ κπνιζεβίθνπ» φπσο είρε απνθιεζεί ν ΢εξγθφ, ηάθεθε ζηνλ ηνίρν ηνπ Κξεκιίλνπ. Αξθεηέο πφιεηο θαη πεξηνρέο ηεο ρψξαο, έλα εξγνζηάζην θαη έλαο ηχπνο αεξνπιάλνπ πήξαλ ην φλνκά ηνπ.

141

΢ηελ Γίθε ησλ δεθαέμη ζπλερίζηεθε ε αλάγλσζε ηνπ θαηεγνξεηεξίνπ: Οη αλαθξίζεηο ησλ Εελόβηεθ… θαη ησλ άιισλ θαηεγνξνπκέλσλ ηεο παξνύζαο ππόζεζεο, απέδεημαλ πέξαλ πάζεο ακθηβνιίαο όηη ην κόλν θίλεηξν γηα ηελ Σξνηζθηζηηθή-Εελνβηεθηθή νκάδα ήηαλ ν πείζκσλ αγώλαο ηνπο γηα ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο κε θάζε θόζηνο θαη όηη ηα κόλα θαη απνθαζηζηηθά κέζα πνπ επηιέρζεθαλ γηα ηελ επηηπρία απηνύ ηνπ ζθνπνύ ήηαλ ε νξγάλσζε ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ θαηά επηθαλώλ εγεηώλ ηνπ Κόκκαηνο θαη ηεο Κπβέξλεζεο. …κε έρνληαο ππνζηήξημε από ηηο εξγαδόκελεο κάδεο ηεο Δ΢΢Γ θαη έρνληαο ράζεη όια ηα ηδενινγηθά ηνπο επηρεηξήκαηα… νη εγέηεο ηεο αληεπαλαζηαηηθήο νκάδαο βνύιηαμαλ ζην ηέικα ηνπ ιεπθνθξνπξηζκνύ θαη ζπλεξγάζηεθαλ κε ηνπο πην άζπνλδνπο ερζξνύο ηεο ΢νβηεηηθήο Δμνπζίαο… Παξά ηελ αξρηθή πείζκνλα άξλεζή ηνπ, ν θαηεγνξνύκελνο Εελόβηεθ ππνρξεώζεθε από ην βάξνο ησλ απνδεηθηηθώλ ζηνηρείσλ λα νκνινγήζεη όηη: «…ν θύξηνο ζηόρνο ηνπ Σξνηζθηζηηθνύ-Εελνβηεθηθνύ θέληξνπ ήηαλ ε δνινθνλία ησλ εγεηώλ ηνπ Κ. Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ζηελ πξώηε ζέζε ήηαλ ε εμόλησζε ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ Κίξνθ» (Σόκνο XII, ζει. 16). Ο Λέληλ απεπζχλεηαη ζηελ Κ.Δ. ηνπ θφκκαηνο. Οη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο ζα εθηειεζηνχλ θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε Έλα άιιν κέινο ηνπ Κέληξνπ, ν θαηεγνξνύκελνο Ρέηλγθνιλη επηβεβαίσζε: «Σν θύξην κέιεκα όισλ ησλ κειώλ ησλ νξγάλσζεο ήηαλ ε θαηάιεςε ηεο εγεζίαο ηνπ Κόκκαηνο θαη ε εθδίσμε δηα ηεο βίαο ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο θαη ηδίσο ηνπ ΢ηάιηλ… Λακβάλακε νδεγίεο από ηνλ Λ. Σξόηζθη λα αθνινπζήζνπκε ηνλ δξόκν ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη λα επηρεηξήζνπκε απόπεηξεο θαηά ηεο δσήο ηνπ ΢ηάιηλ» (Σόκνο XXVII, ζει. 52) Μεηά από εμαληιεηηθή αλάθξηζε ν θαηεγνξνύκελνο Κάκελεθ δήισζε: «… Δκείο (νη Εελνβηεθηθνί) θαη νη Σξνηζθηζηέο εγέηεο… ελώζακε ηηο αληεπαλαζηαηηθέο καο νξγαλώζεηο γηα ηελ πξνεηνηκαζία ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ θαηά ησλ εγεηώλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ηδίσο θαηά ησλ ΢ηάιηλ θαη Κίξνθ… (Σόκνο XV, ζει. 10, 12, 13) Σν θαηεγνξεηήξην ζπλερίδεηαη γηα πνιιέο ζειίδεο, κε ηελ παξάζεζε ησλ θαηαζέζεσλ θαη ησλ καξηπξηψλ θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ αλαθξίζεσλ θαζελφο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο, ηηο νκνινγίεο ηνπο θαη ηελ

142

παξαπνκπή ζην ζρεηηθφ ηφκν θαη ζειίδα ηεο δηθνγξαθίαο. Ζ θαηαγξαθή ηνπο ζα ήηαλ πιεθηηθή θαη κνλφηνλε θαη δελ ζα πξφζζεηε πεξηζζφηεξα απ’ φζα ήδε θαηέζεζαλ νη ηξεηο πξψηνη. Θα γξαθνχλ κφλν ιίγεο απφ απηέο πνπ δηαθέξνπλ ή έρνπλ θάηη θαηλνχξην λα πνπλ. Ο θαηεγνξνύκελνο Μξαρόθζθη κεηαμύ άιισλ πξόζζεζε: «Ο Κάκελεθ ππνζηήξημε ηελ αλαγθαηόηαηα ηεο ηξνκνθξαηηθήο πάιεο θαη ηεο δνινθνλίαο ηνπ ΢ηάιηλ… Αθόκα πξόηεηλε ηελ εθπαίδεπζε πηζηνιάδσλ ηξνκνθξαηώλ… Ο θαηεγνξνύκελνο ΢κηξλόθ «…νκνιόγεζε όηη ζπλάληεζε ηνλ γην ηνπ Σξόηζθη, Λ. ΢εληόθ ζην Βεξνιίλν, ν νπνίνο εμέθξαζε ηελ άπνςε όηη κόλν κε ηελ βία ζα εθδησρζνύλ ηα εγεηηθά ζηειέρε ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο Δ΢΢Γ» Ο θαηεγνξνύκελνο Νηξέηηδεξ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο αλάθξηζεο βεβαίσζε: «…θαηόπηλ γξαπηώλ νδεγηώλ ηνπ Λ. Σξόηζθη, ην ελσκέλν Κέληξν καο εηνηκάζηεθε λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ δνινθνλία ησλ ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ θαη Βνξνζίινθ κε ζηόρν λα κείλεη αθέθαιε ε εγεζία ηνπ Κ. Κ ηεο Δ΢΢Γ θαη ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ (Σόκνο Υ, ζει. 99) Ο ΢ηάιηλ επηζεσξεί ηελ θαηαζθεπή ηνπ θαλαιηνχ Μφζραο-Βφιγα Ζ αλάθξηζε επηβεβαίσζε ην γεγνλόο όηη «…νη θαηεγνξνύκελνη Όικπεξγθ, Μπέξκαλ-Γηνύξηλ, Φξηηο Νηαβίλη, Μνηζέη Ληνύξηε θαη Νάζαλ Ληνύξηε ήξζαλ από ην Βεξνιίλν ζηε Μόζρα έρνληαο νδεγίεο από ηνλ Λ. Σξόηζθη θαη ηνλ γην ηνπ Λ. ΢εληόθ λα νξγαλώζνπλ κε θάζε θόζηνο ηηο δνινθνλίεο ησλ ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Καγθαλόβηηο θαη άιισλ εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο. Σα παξαπάλσ επηβεβαίσζε ν θαηεγνξνύκελνο Όικπεξγθ, πνπ ήξζε παξάλνκα ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε κε δηαβαηήξην Ολδνύξαο. Σνλ βνήζεζε ζ’ απηό ν αδειθόο ηνπ Πάνπι πνπ ήηαλ πξάθηνξαο ηεο γεξκαληθήο κπζηηθήο ππεξεζίαο Γθεζηάπν». Ο θαηεγνξνύκελνο Γεβληνθίκνθ επηβεβαίσζε πιήξσο ηα αθόινπζα «Ζ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ δηαπξάρζεθε από ην ηξνκνθξαηηθό θέληξν ηνπ Λέληλγθξαλη ηεο νκάδαο ησλ Σξνηζθηζηώλ-Εελνβηεθηθώλ. Σν 1934 ν Εελόβηεθ έδσζε νδεγίεο ζηνλ Μπαθάγηθ λα νξγαλώζεη ηελ δνινθνλία». Ο θαηεγνξνύκελνο Μπαθάγηεθ αθνύ αξλήζεθε επίκνλα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ νξγάλσζε θαη ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ, ηειηθά ππό ην βάξνο ησλ ζηνηρείσλ πνπ ηνπ επηδείρζεθαλ παξαδέρζεθε: «Οκνινγώ όηη ν Εελόβηεθ έδσζε πξνζσπηθά ηηο νδεγίεο γηα ηελ νξγάλσζε ησλ δνινθνληώλ ηνπ ΢ηάιηλ ζηελ Μόζρα θαη ηνπ Κίξνθ ζην Λέληλγθξαλη.

143

…………………………… Μεηά ηελ αλάιπζε ησλ παξαπάλσ νη αλαθξηηηθέο αξρέο πηζηεύνπλ όηη εδξαηώζεθαλ νη θαηεγνξίεο: 1. Σελ πεξίνδν 1932-35 ην ελσκέλν Σξνηζθηζηηθό-Εελνβηεθηθό θέληξν, νξγάλσζε ζηελ Μόζρα ηνλ ζρεδηαζκό γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ ΚΚ ηεο ΢Δ θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Κπβέξλεζεο κε ζθνπό λα θαηαιάβεη ηελ εμνπζία.

2. Οη θαηεγνξνύκελνη Εελνβηεθηθνί (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα) θαη νη θαηεγνξνύκελνη Σξνηζθηζηέο (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα) ελώζεθαλ ζην εληαίν ηξνκνθξαηηθό θέληξν.

3. Σελ ίδηα πεξίνδν ην εληαίν Ε-Σ θέληξν νξγάλσζε έλα αξηζκό ηξνκνθξαηηθώλ νκάδσλ θαη ζρεδίαζε ηελ δνινθνλία ησλ ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Εληάλνθ, Καγθαλόβηηο, Κνζηόξ29, Οξηδνληθίηδε θαη Πάβει Πόζηηζεθ.

4. Απηέο νη ηξνκνθξαηηθέο νκάδεο, ιεηηνπξγνύζαλ ππό ηηο άκεζεο νδεγίεο ησλ Εελόβηεθ θαη Σξόηζθη θαη ηνπ εληαίνπ Ε.-Σ. θέληξνπ. Κάησ από ηηο νδεγίεο ηνπ θαηεγνξνπκέλνπ Μπαθάγηεθ επεηεύρζε ε δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ Κίξνθ ηελ 1ε Γεθεκβξίνπ 1934 Οη θαηεγνξνύκελνη (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα) έρνπλ πιήξσο απνδερζεί ηελ ελνρή ηνπο γηα ηηο θαηεγνξίεο πνπ ηνπο θαηαιόγηζε ε αλάθξηζε. Μόλν ν θαηεγνξνύκελνο ΢κηξλόθ αξλήζεθε ηελ ζπκκεηνρή ηνπ, αιιά από ηηο καξηπξίεο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα) πξνθύπηεη ζαθώο ε ελνρή ηνπ. Ο δεκφζηνο θαηήγνξνο Αληξέη Βηζίλζθη Βάζεη ησλ παξαπάλσ νη: (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα ησλ δεθαέμη) παξαπέκπνληαη λα δηθαζηνύλ γηα αδηθήκαηα πνπ πξνβιέπνληαη από ηα άξζξα 19, 588 θαη 5811 ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα ηεο Ρσζηθήο ΢. ΢. Γ. Απνδείρζεθε από ηα ζηνηρεία ηεο παξνύζαο ππόζεζεο όηη ν Λ. Σξόηζθη θαη ν γηνο ηνπ Λ. ΢εληόθ νη νπνίνη βξίζθνληαη ζην εμσηεξηθό, πξνεηνίκαζαλ θαη θαζνδήγεζαλ άκεζα ηελ νξγάλσζε ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ Κ. Κ. ηεο ΢.Δ. θαη ηνπ ΢νβηεηηθνύ Κξάηνπο. ΢ηελ πεξίπησζε πνπ βξεζνύλ κέζα ζηα όξηα ηνπ θξάηνπο ππόθεηληαη ζηελ άκεζε ζύιιεςε θαη δίθε.

29

Ο ΢ηαληζιάβ Κνζηόξ (Станислав икентьевич Косиор, 1889-1939) ήηαλ Γ. Γ. ηνπ Κ. Κ. Οπθξαλίαο θαη κέινο ηνπ Πνιηηηθνύ Γξαθείνπ ηνπ Κ.Κ. ηεο Δ΢΢Γ. Από ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ Οπθξαληθνύ Ληκνύ 1932-33. Δθηειέζηεθε θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε.

144

Βάζεη ηεο απόθαζεο ηεο Κεληξηθήο Δθηειεζηηθήο επηηξνπήο ηεο Δ΢΢Γ ηεο 11εο Απγνύζηνπ 1936, νη παξαπάλσ πξόθεηηαη λα δηθαζηνύλ κε δεκόζηα δίθε από ην ΢ηξαηησηηθό Κνιιέγην ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δ΢΢Γ. Σν παξόλ θαηεγνξεηήξην ζπληάρζεθε ζηηο 14 Απγνύζηνπ 1936 Α. ΒΗ΢ΗΝ΢ΚΗ Γεκόζηνο Καηήγνξνο ηεο Δ΢΢Γ ***

Μεηά ηελ αλάγλσζε ηνπ θαηεγνξεηεξίνπ ν Πξόεδξνο ηνπ Γηθαζηεξίνπ ξώηεζε ηνπο θαηεγνξνύκελνπο αλ απνδέρνληαη ηηο θαηεγνξίεο όπσο αθνύζηεθαλ. Γεθαηέζζεξηο από απηνύο απνδέρζεθαλ όιεο ηηο θαηεγνξίεο. Οη θαηεγνξνύκελνη ΢κηξλόθ θαη Υόιηδκαλ δέρζεθαλ όηη είραλ ζπκκεηνρή ζηελ ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε θαη όηη έιαβαλ νδεγίεο από ηνλ Σξόηζθη, όκσο αξλήζεθαλ ηελ ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ πξνεηνηκαζία θαη ηελ εθηέιεζε ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ. ***

Μεηά απφ απηά άξρηζε ε εμέηαζε ησλ θαηεγνξνπκέλσλ κε εξσηήζεηο απφ ην δηθαζηήξην θαη θπξίσο απφ ηνλ εηζαγγειέα Βηζίλζθη. Απφ ηα πνιπζέιηδα πξαθηηθά ζα παξνπζηάζνπκε ιίγνπο κφλν δηαιφγνπο. ΋πσο είδακε παξαπάλσ ν ΢ηάιηλ πξνζσπηθά δηαβεβαίσζε – παξνπζία ηνπ Βνξνζίινθ θαη ηνπ Γεδφθ - ηνπο Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ φηη εθ’ φζνλ νκνινγήζνπλ φηη δηέπξαμαλ ηηο θαηεγνξίεο δελ ζα εθηειεζηνχλ θαη αθφκα φηη ζα ππήξρε εγγχεζε γηα ηελ πξνζηαζία ησλ κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Πξνθαλψο ηελ ίδηα δηαβεβαίσζε είραλ (φρη θπζηθά απφ ηνλ ΢ηάιηλ, αιιά απφ ηνλ Γηαγθφληα ή ηνλ Γεδφθ) νη ππφινηπνη θαηεγνξνχκελνη. Ο Γθξηγθφξη Εελφβηεθ Έηζη – φπσο θαίλεηαη θαη απφ ηηο εξσηήζεηο ηνπ δηθαζηεξίνπ θαη ηηο απαληήζεηο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ – νη δηάινγνη απηνί είλαη κηα ζπλερήο παξαδνρή ηεο δηάπξαμεο ησλ εγθιεκαηηθψλ πξάμεσλ πνπ πεξηγξάθεη ην θαηεγνξεηήξην. Γελ ππάξρεη ζπλεπψο ιφγνο λα παξνπζηάζνπκε πεξηζζφηεξεο απφ 3-4 εξσηαπνθξίζεηο. *** Ο εηζαγγειέαο Βηζίλζθη πξνο ηνλ θαηεγνξνχκελν Εελφβηεθ Βηζίλζθη: Πόηε νξγαλώζεθε ην εληαίν θέληξν; Εελόβηεθ: Σν θαινθαίξη ηνπ 1932 Β.: Πνηα πεξίνδν ιεηηνύξγεζε; Ε.: ΢ηελ πξαγκαηηθόηεηα σο ην 1936 Β.: Πνηεο ήηαλ νη δξαζηεξηόηεηέο ηνπ; Ε.: Ο θύξηνο ζθνπόο ηνπ ήηαλ ε πξνεηνηκαζία ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ 145

Β.: Δλαληίνλ ηίλνο; Ε.: Καηά ησλ εγεηώλ Β.: Γειαδή θαηά ησλ ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ θαη Καγθαλόβηηο; Σν θέληξν ζαο νξγάλσζε ηελ δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ Κίξνθ; Απηόο ν θόλνο νξγαλώζεθε από ην δηθό ζαο θέληξν ή από άιιε νξγάλσζε; Ε.: Από ην δηθό καο θέληξν Β.: ΢ε απηό ην θέληξν ήζαζηαλ εζείο, ν Κάκελεθ, ν ΢κηξλόθ, ν Μξαρόθζθη θαη ν Σεξ-Βαγθαληάλ; Ε.: Ναη Β.: Ώζηε εζείο νξγαλώζαηε ηελ δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ Κίξνθ; Ε.: Ναη Β.: Γειαδή, όινη εζείο δνινθνλήζαηε ηνλ ζύληξνθν Κίξνθ; Ε.: Ναη Β.: Καζίζηε θάησ ***

Ο εηζαγγειέαο Βηζίλζθη πξνο ηνλ θαηεγνξνχκελν Γεβληνθίκνθ Βηζίλζθη: Δίζαζηε κέινο θέληξνπ; Γεβληνθίκνθ: Ναη

ηνπ

Ο Λεβ Κάκελεθ Β.: Γλσξίδαηε όηη απηό ην θέληξν πξνεηνίκαδε ηελ δνινθνλία ησλ εγεηώλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο ηεο Δ΢΢Γ θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Κπβέξλεζεο; Γ.: Ναη ην γλώξηδα Β.: Δζείο πξνζσπηθά εγθξίλαηε ηνλ ζρεδηαζκό ησλ δνινθνληώλ; Γ.: ΢πκθσλνύζα Β.: Οκνινγείηε όηη ε δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ Κίξνθ πξνεηνηκάζηεθε θαη κε ηελ δηθή ζαο βνήζεηα Γ.: Ναη, ην νκνινγώ Β.: Ο Εελόβηεθ θαη ν Κάκελεθ ζπκκεηείραλ ζ’ απηήλ ηελ πξνεηνηκαζία; Γ.: Ναη ***

Ο εηζαγγειέαο Βηζίλζθη πξνο ηνλ θαηεγνξνχκελν Κάκελεθ Βηζίλζθη: Ήηαλ ε δνινθνλία Κίξνθ έξγν ησλ ρεξηώλ ζαο; Κάκελεθ: Ναη Β.: Τη ραξαθηεξηζκό ζα δίλαηε ζηα άξζξα θαη ζηηο δειώζεηο πνπ γξάςαηε ην 1933, ζηα νπνία εθθξάδαηε ηελ πίζηε ζαο ζην Κόκκα; Δμαπάηεζε; Κ.: Όρη, ρεηξόηεξε από εμαπάηεζε Β.: Απηζηία; Κ.: Χεηξόηεξε 146

Β.: Χεηξόηεξε από εμαπάηεζε, ρεηξόηεξε από απηζηία – βξείηε ηελ ιέμε, Πξνδνζία κήπσο; Κ.: Τελ βξήθαηε Β.: Καηεγνξνύκελε Εελόβηεθ, ην επηβεβαηώλεηε απηό; Εελόβηεθ: Ναη Β.: Πξνδνζία, απηζηία θαη ηα δπν καδί; Εελόβηεθ: Ναη Β.: ΢πλεπώο ν αγώλαο ζαο θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο πνηα θίλεηξα είρε; Κάκελεθ: Γίςα γηα εμνπζία Β.: Γελ λνκίδεηε όηη απηό δελ έρεη ηίπνηα θνηλό κε ηηο θνηλσληθέο ηδέεο; Κ.: Ναη ΢ηξαηηψηεο δηαβάδεη ηελ Πξάβληα Β.: Μάιηζηα, βξηζθόζαζηε κε ηελ πιεπξά ηεο αληεπαλάζηαζεο; Κ.: Ναη Β.: Άξα, αληηιακβάλεζηε όηη πνιεκνύζαηε θαηά ηνπ ζνζηαιηζκνύ; Κ.: ΢αθώο αληηιακβάλνκαη όηη αγσληδόκνπλ θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο, πνπ νδεγνύλ ηελ ρώξα ζηνλ ζνζηαιηζκό. Β.: Με απηό ηνλ ηξόπν πνιεκάηε επίζεο θαη ηνλ ζνζηαιηζκό; Κ.: Βγάιαηε ην ζπκπέξαζκα σο ηζηνξηθόο θαη σο θαηήγνξνο. Ο εξσηήζεηο πξνο ηνπο θαηεγνξνχκελνπο θαη ηνπο δπν κφλν κάξηπξεο θαηεγνξίαο (΢νθφλνβα θαη Γηάθνβιεθ)30 ηειείσζαλ ην απφγεπκα ηεο 20ήο Απγνχζηνπ. Αθνινχζεζε κηα ζχληνκε δήισζε ηνπ εηζαγγειέα Βηζίλζθη θαη ν πξφεδξνο ηνπ δηθαζηεξίνπ Βαζίιε Οχιξηρ θήξπμε ηελ δηαδηθαζία ησλ εξσηήζεσλ πεξαησκέλε. Οη ζνβηεηηθέο εθεκεξίδεο θαηέγξαθαλ θάζε ιεπηφ ηεο δίθεο ζε νινζέιηδεο αληαπνθξίζεηο, αιιά θαη κε αλεπίηξεπηνπο ραξαθηεξηζκνχο, πνπ έδεηρλαλ φηη νη θαηεγνξνχκελνη είραλ ήδε θαηαδηθαζηεί. Ζ Πξάβληα έγξαθε κε κεγάινπο ηίηινπο: Δμαθαλίζηε ηα αεδηαζηηθά ππνθείκελα! Σα ιπζζαζκέλα ζθπιηά πξέπεη λα ηνπθεθηζηνύλ!

30

Ο κάξηπξαο Γηάθνβιεθ ( ковлев) επηβεβαίσζε όηη ην 1934 ν Κάκελεθ ηνλ ζηξαηνιόγεζε ζηελ ηξνκνθξαηηθή νκάδα ηεο Αθαδεκίαο Δπηζηεκώλ Ζ κάξηπξαο Αιεμάλδξα ΢αθόλνβα ( лександра Сафонова) επηβεβαίσζε όηη ν ηέσο ζύδπγόο ηεο ΢κηξλόθ δέρζεθε νδεγίεο από ηνλ Σξόηζθη ζηηο νπνίεο ππήξρε ε θξάζε Ο Σηάλιν ππέπει να δολοθονηθεί.

147

Αιιά θαη πνιινί μέλνη αληαπνθξηηέο ηχπνπ παξαθνινπζνχζαλ κε πξνζνρή ηα ηεθηαηλφκελα κέζα ζηελ αίζνπζα ηνπ δηθαζηεξίνπ. Αζρνιήζεθαλ ηδηαίηεξα κε ηνλ επθπή, δπλακηθφ, θηιφδνμν θαη ζπλάκα καηαηφδνμν δεκφζην θαηήγνξν Αληξέη Βηζίλζθη, ηνλ νπνίν παξνκνίαδαλ κε βηθησξηαλφ ηεξνθήξπθα πνπ εθθσλεί ππνθξηηηθφ ιφγν. Απφ ηελ άιιε κεξηά ήηαλ νη θαηεγνξνχκελνη (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη νη «ζηαξ» Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ), νη νπνίνη είραλ θαηάιιεια πξνεηνηκαζηεί γηα ηηο εξσηήζεηο, πνπ ζα δέρνληαλ. Οη απαληήζεηο έπξεπε λα ζπλάδνπλ κε ηηο γξαπηέο νκνινγίεο, νη νπνίεο είραλ ιεθζεί ππφ ην θξάηνο απεηιψλ, ηφζν γηα ηνπο ίδηνπο φζν θαη γηα ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Απφ ηηο απαληήζεηο ήηαλ ζαθέο φηη νη θαηεγνξνχκελνη είραλ επηιεγεί κε θχξην θξηηήξην ηελ εκπινθή (ζε ζπλσκνζίεο, αληεπαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο θαη ηξνκνθξαηηθέο πξάμεηο) θάπνησλ ελνριεηηθψλ κπνιζεβίθσλ, «δεμηψλ» θαη «αξηζηεξψλ» φπσο ν Ράληεθ, ν Μπνπράξηλ, ν Ρίθνθ θαη άιισλ, θαζψο θαη ζηξαηησηηθψλ δηνηθεηψλ νη νπνίνη είραλ κπεη ζην ζηφραζηξν ηεο θνκκαηηθήο εγεζίαο θαη ζα ήηαλ νη θαηεγνξνχκελνη ησλ επφκελσλ δηθψλ. Άιισζηε ν Βηζίλζθη δελ άθεζε θακηά ακθηβνιία πεξί απηνχ φηαλ αλαθνίλσζε (ιίγν αξγφηεξα) φηη ζα πξνρσξνχζε ζχληνκα ζην άλνηγκα λέσλ ππνζέζεσλ ελαληίνλ γλσζηψλ πξνζψπσλ. Ο Κίξνθ ζε γξακκαηφζεκν ηνπ ‘35 ΋ιν ην πξσηλφ ηεο 22αο Απγνχζηνπ αλαιψζεθε ζηελ καθξνζθειέζηαηε αγφξεπζε ηνπ Βηζίλζθη, απφ ηελ νπνία ζα δνχκε ιίγα απνζπάζκαηα: *** ΢ύληξνθνη δηθαζηέο, ζύληξνθνη κέιε ηνπ ΢ηξαηησηηθνύ Κνιεγίνπ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο: Δπί ηξεηο κέξεο παξαθνινπζήζαηε πξνζεθηηθά θαη εμεηάζαηε κε κεγάιε πξνζνρή ηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία πνπ ζαο ππέβαιε ν Γεκόζηνο Καηήγνξνο θαηά ησλ αλζξώπσλ πνπ θάζνληαη ζην εδώιην θαη θαηεγνξνύληαη γηα ηελ δηάπξαμε ζνβαξόηαησλ εγθιεκάησλ θαηά ηνπ θξάηνπο. Με ηελ κεγαιύηεξε δπλαηή πξνζνρή εμεηάζαηε εμνλπρηζηηθά θάζε έλα από ηα απνδεηθηηθά ζηνηρεία, θάζε γεγνλόο, θάζε ζπκβάλ, θάζε βήκα πνπ έθαλαλ νη θαηεγνξνύκελνη νη νπνίνη ζηελ πνξεία πνιιώλ εηώλ ζπζζώξεπαλ αδηθήκαηα ζηνλ αγώλα ηνπο ελάληηα ζην ΢νβηεηηθό θξάηνο, ελάληηα ζηελ ΢νβηεηηθή εμνπζία, ελάληηα ζην Κόκκα καο θαη ελάληηα ζην ζύλνιν ηνπ ζνβηεηηθνύ ιανύ.

148

Σξνκαθηηθή θαη ηεξαηώδεο είλαη ε αιπζίδα απηώλ ησλ εγθιεκάησλ θαηά ηεο ζνζηαιηζηηθήο καο παηξίδαο. Καη ζε θάζε έλα από απηά ηα εγθιήκαηα αξκόδεη ε βαξύηεξε θαηαδίθε θαη ηηκσξία. Σξνκαθηηθό θαη ηεξαηώδεο είλαη ην έγθιεκα απηώλ ησλ θαθνπνηώλ θαη δνινθόλσλ πνπ ζήθσζαλ ην ρέξη ηνπο θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ θόκκαηόο καο, ησλ ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Εληάλνθ… Σεξαηώδεο είλαη ην έγθιεκα πνπ δηέπξαμε απηή ε ζπκκνξία κε ηελ δνινθνλία ελόο από ηνπο θαιύηεξνπο γηνπο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, από ηνπο πην αθνζησκέλνπο ζηελ ππόζεζε ηνπ ζνζηαιηζκνύ, από ηνπο πην αγαπεκέλνπο καζεηέο ηνπ κεγάινπ καο ΢ηάιηλ, ηνπ παξάθνξνπ θήξπθα ηεο πξνιεηαξηαθήο επαλάζηαζεο, ηνπ αμέραζηνπ ΢εξγθέη Κίξνθ. … Πξηλ από ηξία ρξόληα ν ζύληξνθνο ΢ηάιηλ όρη κόλν πξόβιεςε ηελ αλαπόθεπθηε αληίζηαζε ζηνηρείσλ ερζξηθώλ πξνο ηελ ππόζεζε ηνπ ζνζηαιηζκνύ αιιά αθόκα πξνείπε ηελ πηζαλόηεηα ηεο αλαβίσζεο ησλ ηξνηζθηζηηθώλ αληεπαλαζηαηηθώλ νκάδσλ. Απηή ε δίθε απέδεημε μεθάζαξα ηελ ζνθία απηήο ηεο πξόβιεςεο… … Σα ιπζζαζκέλα ζθπιηά ηνπ θαπηηαιηζκνύ πξνζπάζεζαλ λα απνθόςνπλ έλα πξνο έλα ηα θαιύηεξα από ηα κέιε ηεο ζνβηεηηθήο καο ρώξαο… ΢θόησζαλ ην Κίξνθ καο, καο καραίξσζαλ ζηελ θαξδηά… Ο Λέληλ κηιά ζην ιαφ … Ζ κεγάιε καο παηξίδα αλζίδεη θαη αλαπηύζζεηαη. Σα ρσξάθηα ησλ αλαξίζκεησλ θνιρόδ είλαη πινύζηα ζε ρξπζή ζνδεηά. ΢θιεξόο ζαλ ηνλ γξαλίηε ν Κόθθηλνο ΢ηξαηόο καο, θπιάεη ηα ζύλνξα ηεο ρώξαο καο πεξηζηνηρηδόκελνο από ηελ αγάπε ηνπ ιανύ. Σα αγαπεκέλα θαη αθξηβά νλόκαηα ησλ ππέξνρσλ Μπνιζεβίθσλ, ησλ αθνύξαζησλ θαη πξνηθηζκέλσλ νηθνδόκσλ ηνπ θξάηνπο καο, ηνπ Βνξνζίινθ, ηνπ Καγθαλόβηηο, ηνπ Εληάλνθ… είλαη κέζα ζηελ θαξδηά καο. Καη κε κεγάιε θαη αμεπέξαζηε αγάπε, νη βηνπαιαηζηέο όινπ ηνπ θόζκνπ αξζξώλνπλ ην όλνκα ηνπ κεγάινπ δαζθάινπ θαη εγέηε ησλ ιαώλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο – ηνπ Ησζήθ Βηζαξηόλνβηηο ΢ηάιηλ! … Καηά ηηο πξνεγνύκελεο κέξεο απηνί νη θύξηνη πξνζπάζεζαλ λα δείμνπλ «επγελή» ζπκπεξηθνξά… Μίιεζαλ γηα ηα ζπκθέξνληα ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη ηνπ ιανύ θαη άιια παξόκνηα… Απηνί πνπ απνηεινύλ ηελ ζπκκνξία είλαη ςεύηεο θαη παιηάηζνη, κεδακηλνί ππγκαίνη, ζθπιάθηα ηνπ θαλαπέ πνπ γξπιίδνπλ πξνο έλα ειέθαληα!… ***

Ο Βηζίλζθη ζπλερίδεη επί ψξεο ηελ αγφξεπζή ηνπ, πνπ απνηειείηαη ζπλνιηθά απφ 36 ζειίδεο θαη πάλσ απφ 17.400 ιέμεηο. Αλαθέξεηαη ζε έλα

149

πξνο έλα απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο, ζηηο νκνινγίεο ηνπο, ζηηο απαληήζεηο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο αλάθξηζεο θαη ηεο δίθεο, αλαιχεη έλα πξνο έλα ηα ζηνηρεία θαη ηα γεγνλφηα, δελ παξαιείπεη θακηά ιεπηνκέξεηα, είλαη εκθαλέο φηη έρεη πξνεηνηκάζεη ηνλ ιφγν ηνπ κε κεγάιε επηκέιεηα θαη ζρνιαζηηθφηεηα. {Λέγεηαη φηη κεγάιν κέξνο ηεο αγφξεπζεο απηήο γξάθηεθε θαζ’ ππαγφξεπζε ηνπ ΢ηάιηλ, αιιά απηφ δελ έρεη απνδεηρζεί}. Σν θιείζηκν ηεο αγφξεπζεο είλαη πξαγκαηηθφο θαηαπέιηεο γηα ηνπο θαηεγνξνχκελνπο: *** Καη ηώξα ζύληξνθνη δηθαζηέο θαηαιήγσ ζε ζπκπεξάζκαηα. Ζ ηειεπηαία ώξα πιεζηάδεη, είλαη ε ώξα ηνπ απνινγηζκνύ γηα απηνύο ηνπο αλζξώπνπο πνπ δηέπξαμαλ ηξνκαθηηθά εγθιήκαηα θαηά ηεο κεγάιεο καο ρώξαο, πνπ πήξαλ ηα όπια θαηά ησλ πνιπαγαπεκέλσλ εγεηώλ ηνπ Κόκκαηόο καο ΢ηάιηλ, Καγθαλόβηηο, Βνξνζίινθ θαη άιισλ. Έλα ζιηβεξό θαη ληξνπηαζηηθό ηέινο πεξηκέλεη απηνύο ηνπο αλζξώπνπο, πνπ θάπνηε βξίζθνληαλ ζηηο γξακκέο καο, αλ θαη πνηέ δελ δηαθξίζεθαλ γηα ηελ πίζηε ή αθνζίσζή ηνπο ζηελ ππόζεζε ηνπ ζνζηαιηζκνύ… … Μπξνζηά καο βξίζθνληαη επηθίλδπλνη, βάλαπζνη, ζθιεξνί θαη αλειέεηνη εγθιεκαηίεο πνπ ζηξάθεθαλ θαηά ηνπ ιανύ καο, θαηά ησλ ηδεώλ καο, θαηά ησλ εγεηώλ ηνπ αγώλα καο, θαηά ησλ εγεηώλ ηεο ζνβηεηηθήο γεο, ησλ εγεηώλ ησλ εξγαηώλ όινπ ηνπ θόζκνπ! ΢θίηζν εθεκεξίδαο απφ δίθε Ο ερζξόο είλαη παλνύξγνο, Γελ πξέπεη λα ραξηζηνύκε ζε έλα ηέηνην ερζξό. Όινο ν θόζκνο ζηάζεθε έθπιεθηνο κόιηο απηά ηα απνηξόπαηα εγθιήκαηα έγηλαλ γλσζηά. Όινο ν θόζκνο ηξέκεη από αγαλάθηεζε θαη εγώ, σο εθπξόζσπνο ηεο θαηεγνξνύζαο αξρήο, ελώλσ ηελ νξγή κνπ, ηελ αγαλαθηηζκέλε θσλή ηνπ δεκόζηνπ θαηήγνξνπ κε ηα εθαηνκκύξηα βξνληεξέο θσλέο! Κιείλνληαο ζέισ λα ζαο ππελζπκίζσ ζύληξνθνη δηθαζηέο, ηη πξνβιέπεη ν λόκνο ζε πεξηπηώζεηο απνηξόπαησλ εγθιεκάησλ θαηά ηνπ θξάηνπο. Παίξλσ ην ζάξξνο λα ζαο ππελζπκίζσ όηη είλαη θαζήθνλ ζαο, αθνύ θξίλεηε απηνύο ηνπο δεθαέμη αλζξώπνπο ελόρνπο γηα ηα εγθιήκαηα πνπ θαηεγνξνύληαη, λα εθαξκόζεηε ηα πξνβιεπόκελα από ηνλ λόκν κέηξα ελαληίνλ ηνπο. Εεηώ, νη ιπζζαζκέλνη απηνί ζθύινη λα ηηκσξεζνύλ κε ππξνβνιηζκό. ***

Σν απφγεπκα ηεο 22αο θαη ην πξσί ηεο 23εο Απγνχζηνπ αλαιψζεθαλ κε ηηο απνινγίεο. Θα δνχκε πψο θαηέιεγαλ νη νκνινγίεο θαζελφο απφ απηνχο.

150

Μαρξόθζθη: Γελ δεηώ επηείθεηα γηα ηελ ηηκσξία κνπ. Καηά ηελ δηάξθεηα ησλ αλαθξίζεσλ θαη ηεο δίθεο είπα όιε ηελ αιήζεηα. Θέισ λα θύγσ από ηε δσή ρσξίο νύηε έλα ζηίγκα επάλσ κνπ… Φεύγσ σο πξνδόηεο ηνπ θόκκαηόο κνπ θαη έλαο πξνδόηεο πξέπεη λα εθηειεζηεί… Θέισ λα πηζηέςεηε όηη θαηά ηελ αλάθξηζε μέξαζα όιν ηνλ εκεηό… Γεβληνθίκνθ: Ζ δηαθνξά εκώλ θαη ησλ θαζηζηώλ είλαη ζε βάξνο καο. Ο Φαζηζκόο αλνηρηά θαη θαζαξά ιέεη ζηα ιάβαξά ηνπ «Θάλαηνο ζηνλ Κνκκνπληζκό». Από ηα δηθά καο ρείιε έβγαηλε ην «Εήησ ν Κνκκνπληζκόο» θαη κε ηηο πξάμεηο καο ηνλ πνιεκνύζακε… Γελ ζεσξώ όηη πξέπεη λα δεηήζσ έιενο, ηα εγθιήκαηά καο θαηά ηνπ πξνιεηαξηαθνύ θξάηνπο θαη θαηά ηνπ δηεζλνύο επαλαζηαηηθνύ θηλήκαηνο είλαη ηόζν κεγάια πνπ είλαη αδύλαην λα πεξηκέλσ επηείθεηα. Νηξέηηδεξ: Σν πνιηηηθό παξειζόλ θαζ’ ελόο από καο δελ είλαη ην ίδην. Αιιά, αθνύ γίλακε δνινθόλνη, έρνπκε γίλεη ηώξα όινη ίζνη… Γηα θαλέλα ιόγν δελ έρσ ην δηθαίσκα λα δεηήζσ νύηε λα πεξηκέλσ έιενο. Ρέηλγθνιλη: Όπνηα θαη αλ είλαη ε ηύρε καο, έρνκε ήδε εθηειεζηεί πνιηηηθά. Ο θύθινο έθιεηζε, ε πνιηηηθή καζθαξάηα ηέιεησζε… Απνδέρνκαη πιήξσο ηελ ελνρή κνπ. Γελ δεηώ επηείθεηα νύηε έιενο. Φχιιν ηεο Ιδβέζηηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ ‘30 κε θσηνγξαθία ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηεο θφξεο ηνπ ΢βεηιάλα Μπαθάγηεθ: Δίκαη έλνρνο γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ… Αληηιακβάλνκαη ηε ζνβαξόηεηα ηνπ εγθιήκαηόο κνπ θαη πεξηκέλσ ηελ δίθαηε εηπκεγνξία ηνπ πξνιεηαξηαθνύ δηθαζηεξίνπ. Πίθει: Σα ηειεπηαία νθηώ ρξόληα ηεο δσήο κνπ ήηαλ ρξόληα ηξνκεξώλ θαη εθηαιηηθώλ πξάμεσλ. Πξέπεη λα ππνζηώ ηελ ηηκσξία πνπ κνπ αμίδεη. Κάκελεθ: … Έηζη ππεξεηήζακε ηνλ θαζηζκό, έηζη νξγαλώζακε αληεπαλάζηαζε ελάληηα ζηνλ ζνζηαιηζκό… Απηή ήηαλ ε αηξαπόο πνπ πήξακε, απηή ήηαλ ε πξνδνζία πνπ δηαπξάμακε… Εελόβηεθ: Θέισ αθόκα κηα θνξά λα πσ, όηη νκνινγώ πιήξσο ηελ ελνρή κνπ γηα ηελ νξγάλσζε αληεπαλαζηαηηθήο νκάδαο θαη ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ. Ο αλάπεξνο κπνιζεβηθηζκόο κνπ κεηακνξθώζεθε ζε αληη-κπνιζεβηθηζκό θαη κέζσ ηνπ ηξνηζθηζκνύ έθηαζα ζηνλ θαζηζκό. ΢κηξλόθ: … Γελ ππάξρεη άιινο δξόκνο γηα ηελ ρώξα καο από απηό πνπ ηώξα βαδίδεη θαη δελ ππάξρεη , νύηε κπνξεί λα ππάξμεη, άιιε εγεζία από απηήλ πνπ ε ηζηνξία καο ράξηζε. Ο Σξόηζθη πνπ δίλεη νδεγίεο ηξνκνθξαηίαο θαη ζεσξεί ην θξάηνο καο θαζηζηηθό, είλαη ερζξόο, Βξίζθεηαη από ηελ άιιε πιεπξά ηνπ ραξαθώκαηνο θαη πξέπεη λα πνιεκεζεί.

151

Όικπεξγθ: … Εεηώ από ην Αλώηαην Γηθαζηήξην λα κνπ δώζεη ηελ επθαηξία λα επαλνξζώζσ γηα ηα ηεξαηώδε εγθιήκαηά κνπ. Μπέξκαλ-Γηνύξηλ: Γελ έρσ επηρεηξήκαηα γηα λα ππεξαζπίζσ ηνλ εαπηό κνπ. Μεηαληώλσ αιιά είλαη πνιύ αξγά. Ο δεκόζηνο θαηήγνξνο έθαλε κηα πιήξε πεξηγξαθή ησλ εγθιεκάησλ καο. Σν πξνιεηαξηαθό θξάηνο ζα καο θεξζεί όπσο καο αμίδεη. Δίλαη πνιύ αξγά γηα κεηακέιεηα. Υόιηδκαλ: Δδώ, ζην εδώιην βξίζθεηαη κηα ζπκκνξία δνινθόλσλ, θαη όρη απιώο δνινθόλσλ, αιιά θαζηζηώλ δνινθόλσλ. Γελ δεηώ έιενο. Νάζαλ Ληνύξηε: Σν έγθιεκά κνπ είλαη μεθάζαξν, έρεη απνδεηρζεί. Γελ μέξσ ηη λα πσ γηα λα ππεξαζπηζηώ ηνλ εαπηό κνπ. ΢αλ ηειεπηαία δήισζε κπνξώ λα πσ όηη ιππάκαη γηα όηη έρσ θάλεη… αιιά απηή ε ιύπε έξρεηαη πνιύ αξγά. Μντζέη Ληνύξηε: Ο δεκόζηνο θαηήγνξνο δήηεζε λα ηηκσξεζώ απζηεξά. Αιιά κπνξεί ην έγθιεκά κνπ λα ζπγθξηζεί κε απηό ηνπ αξρεγνύ κνπ.

1928: Άληξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ζπλνδεχνπλ θξαηνχκελν ζην θηίξην ηεο Λνπκπηάλθα Ο Μντζέη Ληνύξηε παξαθάιεζε λα ηνπ αλαγλσξηζηνύλ ειαθξπληηθά. Σεξ-Βαγθαληάλ: Δίκαη ζπληεηξηκκέλνο από ην βάξνο όισλ όζσλ αθνύζηεθαλ εδώ. Δίκαη ζπληεηξηκκέλνο από ηελ νκηιία ηνπ Γεκόζηνπ Καηήγνξνπ… ΢θύβσ ην θεθάιη από ελνρή κπξνζηά ζην Γηθαζηήξην θαη ιέσ: Όπνηα θη αλ είλαη ε απόθαζή ζαο, όζν άηεγθηε είλαη ε εηπκεγνξία ζαο, ζα δερηώ όηη ηελ άμηδα. Φξηηο Νηαβίλη: Θέισ λα δηαβεβαηώζσ ην πξνιεηαξηαθό Γηθαζηήξην όηη θαηαξηέκαη ηνλ Σξόηζθη. Καηαξηέκαη απηόλ ηνλ άλζξσπν πνπ θαηάζηξεςε ηελ δσή κνπ θαη κε ώζεζε ζ’ απηό ην εηδερζέο έγθιεκα ***

΢ηηο 2.30’ κεηά ην κεζεκέξη (24 Απγνχζηνπ) ό πξόεδξνο ηνπ Γηθαζηεξίνπ, ζύληξνθνο Ούιξηρ, δηαβάδεη ηελ εηπκεγνξία: ΔΣΤΜΖΓΟΡΗΑ ΢ην όλνκα ηεο Έλσζεο ησλ ΢νβηεηηθώλ ΢νζηαιηζηηθώλ Γεκνθξαηηώλ Σν ΢ηξαηησηηθό Κνιιέγην ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δ΢΢Γ, πνπ απνηειείηαη από: (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα ηνπ πξνέδξνπ, ησλ κειψλ θαη ηνπ γξακκαηέα) [Αλαθέξεη φια ηα επηβαξπληηθά ζηνηρεία, ηηο θαηεγνξίεο θαη ηα άξζξα ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα πνπ παξαβίαζε ν θάζε έλαο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο] Απνδείρζεθε όηη νη παξαπάλσ είλαη έλνρνη, δηόηη ππήξμαλ κέιε ηεο παξάλνκεο αληεπαλαζηαηηθήο ηξνκνθξαηηθήο Σξνηζθηζηηθήο-Εελνβηεθηθήο

152

νξγάλσζεο, έιαβαλ κέξνο ζηνπο ζρεδηαζκνύ γηα ηελ δνινθνλία ησλ εγεηώλ ηνπ Κόκκαηνο θαη ηεο Κπβέξλεζεο, ζπληξόθσλ ΢ηάιηλ, Βνξνζίινθ, Εληάλνθ, Καγθαλόβηηο… εγθιήκαηα πνπ πξνβιέπνληαη από ηα άξζξα 19, 588 θαη 5811 ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα ηεο Ρσζηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο. Βάζεη ησλ αλσηέξσ ην Γηθαζηήξην απνθαζίδεη όηη: Οη Εελόβηεθ, Κάκελεθ, Γεβληνθίκνθ… … θαη Νάζαλ Ληνύξηε όινη θαηαδηθάδνληαη ζηελ εζράηε ησλ πνηλώλ – λα ππξνβνιεζνύλ θαη ε πξνζσπηθή ηνπο πεξηνπζία λα δεκεπζεί. Ο δνινθφλνο ηνπ Κίξνθ Λενλίλη Νηθνιάγηεθ θαη ε γπλαίθα ηνπ Μίιληα Νηξάνπιε Ο Λεβ Σξόηζθη θαη ν γηνο ηνπ Λεβ ΢εληόθ… εθ’ όζνλ ζπιιεθζνύλ εληόο ηνπ εδάθνπο ηεο Δ΢΢Γ λα ζπιιεθζνύλ ακέζσο θαη λα πξνζαρζνύλ ελώπηνλ ηνπ ΢ηξαηησηηθνύ Κνιεγίνπ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δ΢΢Γ. ν Πξόεδξνο Β. Ούιξηρ ηα κέιε Η. Μαηνύιεβηηο Η. Νηθηηζέλθν ***

Γπζηπρψο δελ ηειείσζαλ φια αθφκα. Ο εμεπηειηζκφο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ (ηψξα κειινζαλάησλ) δελ είρε ηέινο. Μφιηο ηειείσζε ηελ απνινγία ηνπ ν Κάκελεθ ζεθψζεθε θαη ηαξαγκέλνο απεπζχλζεθε ζηα παηδηά ηνπ (δελ ηνπ είρε επηηξαπεί λα επηθνηλσλήζεη καδί ηνπο) θαη είπε: Αλεμάξηεηα κε ην πνηα ζα είλαη ε ηηκσξία κνπ, εγώ ηελ ζεσξώ ζθ ησλ πξνηέξσλ ζσζηή. Δζείο κελ θνηηάηε πίζσ, πξνρσξήζηε κπξνζηά… Αθνινπζήζηε ηνλ ΢ηάιηλ. Μφιηο ηειείσζε ε αλάγλσζε ηεο απφθαζεο φ έλαο απφ ηνπο δπν Ληνχξηε νχξιηαζε πζηεξηθά: Εήησ ε ππόζεζε ησλ Μαξμ, Έγθειο, Λέληλ θαη ΢ηάιηλ! Οη θαηάδηθνη κεηαθέξζεθαλ ζην θηίξην ηεο Λνπκπηάλθα, πνπ ήηαλ ε έδξα ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Καηά ηηο απνινγίεο ηνπο νη πεξηζζφηεξνη – αλ φρη φινη είραλ πεη φηη άμηδαλ ηελ φπνηα ηηκσξία ζα ηνπο επέβαιε ην δηθαζηήξην ζπλεπψο δελ ζα ππήξραλ αηηήζεηο ράξηηνο. Σν ίδην βξάδπ ηεο θαηαδίθεο ηνπο φκσο εμεδφζε ε αθφινπζε αλαθνίλσζε πνπ δεκνζηεχηεθε ζηνλ ζνβηεηηθφ ηχπν ηελ επφκελε κέξα: Σν Πξεδίληηνπκ (Πξνεδξείν) ηεο Κεληξηθήο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο ηεο Δ΢΢Γ απέξξηςε ηελ αίηεζε ράξηηνο ησλ θαηαδηθαζζέλησλ από ην ΢ηξαηησηηθό Κνιέγην ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Δ΢΢Γ ζηηο 24

153

Απγνύζηνπ ηνπ ηξέρνληνο έηνπο θαηά ηελ δίθε ηνπ εληαίνπ ΣξνηζθηζηηθνύΕελνβηεθηθνύ ηξνκνθξαηηθνύ Κέληξνπ. Ζ απόθαζε πξέπεη λα εθηειεζηεί. *** [Δδψ γελλάηαη έλα κεγάιν εξσηεκαηηθφ. ΟΛΟΗ νη θαηεγνξνχκελνη, ζηηο απνινγίεο ηνπο απνδέρζεθαλ ηηο θαηεγνξίεο, είπαλ φηη ήηαλ έηνηκνη λα δερζνχλ ηηο πνηλέο , φζν βαξηέο θαη αλ ήηαλ θαη ην θπξηφηεξν: θαηέιεμαλ φηη δελ είραλ ηελ πξφζεζε λα εθεζηβάινπλ ηελ νπνηαδήπνηε απφθαζε. Αλ είλαη έηζη ηα πξάγκαηα, ηφηε πνηεο ήηαλ νη αηηήζεηο ράξηηνο πνπ ππεβιήζεθαλ απφ ηνπο θαηαδηθαζζέληεο (πνηνπο αθξηβψο;) ζην Πξεδίληηνπκ, πφηε ππεβιήζεζαλ, πφηε πξφιαβε ην πξνεδξείν ηεο Κ. Δ, λα ηηο ζπδεηήζεη θαη λα ηηο απνξξίςεη απζσξεί, γηα λα επαθνινπζήζεη ακέζσο ε εθηέιεζε ησλ δεθαέμη; Ση αιήζεηα, εμππεξεηνχζε απηή ε αλαθνίλσζε ηνπ Πξεδίληηνπκ; Σν κέγαξν ηνπ Πξεδίληηνπκ ηεο Κ.Δ. Αθφκα έλα κεγάιν εξσηεκαηηθφ πνπ απαζρφιεζε θαη ηνπο ζνβηεηηθνχο πνιίηεο, αιιά θαη φια ηα κέζα ελεκέξσζεο ηεο Γχζεο, ηνπο ηζηνξηθνχο εθείλεο ηεο επνρήο αιιά αθφκα θαη ηνπο ζχγρξνλνπο, είλαη: Γηαηί φινη απηνί νη παιηνί κπνιζεβίθνη, κε πεξγακελέο αγσληζηηθφηεηαο θαη αληδηνηεινχο πξνζθνξάο ζηελ ππφζεζε ηνπ ζνζηαιηζκνχ, νκνιφγεζαλ απηά ηα θνβεξά εγθιήκαηα θαη απνδέρζεθαλ ηελ ελνρή ηνπο γηα ηηο θαηεγνξίεο ηεο πξνδνζίαο, ηεο ζπλσκνζίαο, ηεο δνινθνλίαο θαη έλα ζσξφ άιιεο; Δίλαη έλα ζνβαξφηαην ζέκα πνπ ζα πξνζπαζήζνκε λα ην αλαιχζνπκε κεηά ηελ εμηζηφξεζε ησλ γεγνλφησλ θαη ησλ ηειεπηαίσλ δηθψλ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο]. Λίγν κεηά ηα κεζάλπρηα ηεο 24εο Απγνχζηνπ, φ ΢ηάιηλ έζηεηιε έλα ηειεγξάθεκα κε ηελ ιέμε Δληάμεη. Ήηαλ ε ζχκθσλε γλψκε ηνπ Πνιηηκπηξφ γηα λα εθηειεζζνχλ νη ζαλαηηθέο θαηαδίθεο. Οη θξαηνχκελνη νδεγνχληαλ ζηα ππφγεηα ηνπ θηηξίνπ ηεο θξαηηθήο Αζθάιεηαο, φπνπ ν εθηειεζηήο ηνπο ππξνβνινχζε ζην πίζσ κέξνο ηνπ θεθαιηνχ. Παξφληεο ήηαλ ν Βνξνζίινθ, ν Γηαγθφληα, ν Γεδφθ, ν αλαθξηηήο Λεβ ΢έηληλ πνπ αληηθαζηζηνχζε ηνλ Βηζίλζθη (ν εηζαγγειέαο απέθεπγε λα παξίζηαηαη ζηηο εθηειέζεηο, ιέγεηαη φηη ήηαλ πνιχ ζηραζηάξεο) θαη θπζηθά ν εθηειεζηήο Βαζίιε Μπινρίλ.

154

Ο Βαζίιε Μπινρίλ ( силий их йлович лохин,1895-1955) Ο Βαζίιε Μπινρίλ είλαη έλα απφ ηα πην εηδερζή πξφζσπα ηεο ηζηνξίαο, θπξίσο ιφγσ ηεο ηδηφηεηάο ηνπ. Ήηαλ ν βαζηθφο εθηειεζηήο ηεο ΝηΚα-Βε-Νηε γηα δεθαπέληε νιφθιεξα ρξφληα απφ ην 1926 σο ην 1940 θαη ππεξέηεζε ππφ ηηο δηαηαγέο ησλ εγεηψλ ηεο κπζηηθήο αζηπλνκίαο Βηεηζεζιάβ Μελδίλζθη, Γθέλξηρ Γηαγθφληα, Νηθνιάη Γεδφθ θαη Λαβξέληη Μπέξηα. Ζγήζεθε νκάδαο εθηειεζηψλ πνπ πξαγκαηνπνίεζε αλαξίζκεηεο καδηθέο εθηειέζεηο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο θαη ιίγν αξγφηεξα θαηά ηα πξψηα ρξφληα ηνπ Β’ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Τπεξέηεζε ζηνλ ηζαξηθφ ζηξαηφ θαη κεηά ηελ επηθξάηεζε ησλ κπνιζεβίθσλ εληάρζεθε ζην δπλακηθφ ηεο Σζε-Κα ηνπ Φειίμ Σδεξδίλζθη απφ ην 1921. Έγηλε γλσζηφο γηαηί αλαιάκβαλε πξφζπκα ηελ «βξψκηθε δνπιεηά (черная работа)» ηεο ππεξεζίαο, φπσο δνινθνλίεο, εθθνβηζκνχο, βαζαληζκνχο θαη κπζηηθέο εθηειέζεηο. Σν 1926 ν ίδηνο ν ΢ηάιηλ ηνλ πξνψζεζε ζηε ζέζε ηνπ πξντζηακέλνπ ηνπ δηνηθεηηθνχ εθηειεζηηθνχ ηκήκαηνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, ην νπνίν είρε ηελ επζχλε ηεο εζσηεξηθήο θπιαθήο ηεο Λνπκπηάλθα. Χο δηεπζπληήο απηνχ ηνπ ηκήκαηνο πξαγκαηνπνηνχζε ηηο εθηειέζεηο ησλ θαηαδηθαζηηθψλ απνθάζεσλ, πνπ εμέδηδαλ ηα δηθαζηήξηα θαη νη ηνπηθέο ηξφηθεο. Μάιηζηα ζε πεξηπηψζεηο επηθαλψλ θαηαδίθσλ ν ίδηνο ν Μπινρίλ ηξαβνχζε ηελ ζθαλδάιε ηνπ πεξηζηξφθνπ, πνπ ήηαλ ζηξακκέλν ζηνλ απρέλα ηνπ κειινζάλαηνπ. Μεηαμχ ησλ ζπκάησλ ηνπ ήηαλ νη πεξηζζφηεξνη επηθαλείο κπνιζεβίθνη ηεο παιηάο θξνπξάο πνπ δηθάζηεθαλ ζηηο δίθεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, νη πην πνιινί ζηξαηησηηθνί φπσο ν ζηξαηάξρεο Μηραήι Σνπραζέθζθη θαη νη δπν πξψελ πξντζηάκελνί ηνπ, Γηαγθφληα θαη Γεδφθ. Αθφκα ν Μπινρίλ επειέγε λα εθηειέζεη ρηιηάδεο Πνισλνχο αηρκαιψηνπο πνιέκνπ πνπ ππξνβνιήζεθαλ έλαο-έλαο ζηελ δηαβφεηε ΢θαγή ηνπ δάζνπο ηνπ Καηίλ. Ζ νκάδα ηνπ ζηελ νπνία ζπκκεηείρε κεηαμχ άιισλ θαη ν δηαβφεηνο εθηειεζηήο ηεο ΝηΚα-Βε-Νηε ν Αιεμάληξ Λαλγθθάλγθ ( лександр Лангфанг, 1907–90) εθθαζάξηζε πεξίπνπ 7.000 αμησκαηηθνχο ηνπ πνισληθνχ ζηξαηνχ κέζα ζε κηα εβδνκάδα. Ο Μπινρίλ ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο πην ζθιεξνχο εθηειεζηέο ηνπ 20νχ αηψλα, αθνχ πξαγκαηνπνίεζε ν ίδηνο ρηιηάδεο εθηειέζεσλ κε ην πξνζσπηθφ ηνπ πεξίζηξνθν, ηχπνπ Βάιηεξ θαη θαίλεηαη πσο απνιάκβαλε απηή ηε δνπιεηά. ΢πρλά θνξνχζε κηα δεξκάηηλε πνδηά γηα λα κελ ιεξψλεηαη ε ζηνιή ηνπ απφ ην αίκα. Γηα απηέο ηηο «ππεξεζίεο» πνπ πξνζέθεξε ζην θφκκα θαη ζην θξάηνο ησλ ζνβηέη παξαζεκνθνξήζεθε δπν θνξέο, κε ην παξάζεκν ηεο Σηκήο (1937) θαη κε ην παξάζεκν ηεο Κφθθηλεο ΢εκαίαο (1941). Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ, ν Μπινρίλ ππνρξεψζεθε ζε ζπληαμηνδφηεζε ζηξάθεθε πξνο ην πνηφ θαη απηνθηφλεζε ην 1955.

155

΢χκθσλα κε καξηπξίεο αλζξψπσλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε (δελ κπνξνχκε λα μέξνπκε πφζν αμηφπηζηεο ήηαλ) φηαλ ήξζε ε ζεηξά ηνπ, ν Εελφβηεθ ήηαλ πνιχ ηαξαγκέλνο, νχξιηαδε, ιηπνζχκεζε γηα ιίγν, θψλαδε φηη απηφ ήηαλ θαζηζηηθφ πξαμηθφπεκα θαη δεηνχζε λα δεη ηνλ ΢ηάιηλ γηαηί «ν Ησζήθ Βηζαξηόλνβηηο καο έδσζε ηνλ ιόγν ηνπ». Έλαο απφ ηνπο εθηειεζηέο, πνπ θνβήζεθε φηη απηή ε ζθελή ζα ηξαβνχζε ζε κάθξνο, ελψ νη θξαπγέο ηνπ θαηάδηθνπ αθνπγφηαλ απφ φια ζρεδφλ ηα θειηά, έζπξε ηνλ Εελφβηεθ ζε έλα θνληηλφ θειί θαη ηνλ ππξνβφιεζε ακέζσο ζην θεθάιη. Αληίζεηα ν Κάκελεθ ήηαλ πην ςχρξαηκνο θαη ιέγεηαη φηη δέρζεθε ηνλ ζάλαην κε αμηνπξέπεηα θαη είπε: «ε ηηκσξία απηή καο άμηδε, ε ζηάζε καο ζηελ δίθε ήηαλ αλαίζρπληε». Άιινη κάξηπξεο ιέλε φηη απηή ηελ θξάζε ηελ είπε ν ΢κηξλφθ. Πνξεία θξαηνπκέλσλ πξνο ηελ ΢ηβεξία ΋πσο είδακε νη ζθαίξεο πνπ ζθφησζαλ ηνπο δπν επηθαλείο κπνιζεβίθνπο θαζαξίζηεθαλ θαη δφζεθαλ ζηνλ Γηαγθφληα, ν νπνίνο ηηο θχιαμε ζην δηακέξηζκά ηνπ. Βξέζεθαλ ζηα ππάξρνληά ηνπ, φηαλ θη απηφο ζπλειήθζε κε ηε ζεηξά ηνπ θαη ηα καθάβξηα απηά αλακλεζηηθά ηα πήξε ν δηάδνρφο ηνπ ν Γεδφθ. ΋ηαλ ήξζε θη απηνχ ε ζεηξά λα πεξάζεη απφ ηελ θξεαηνκεραλή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, νη δπν ζθαίξεο βξέζεθαλ θαη πάιη απηή ηελ θνξά ζην ζπίηη ηνπ Γεδφθ θαη ηηο πήξε ν δηάδνρνο ησλ δπν πξνεγνχκελσλ, ν Λαβξέληη Μπέξηα. Απφ ηφηε αγλνείηαη ε ηχρε ηνπο. Οη ζνξνί ησλ δεθαέμη απνηεθξψζεθαλ θαη φια ηα πεξηνπζηαθά ηνπο ζηνηρεία δεκεχηεθαλ. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο ζπγγελείο ησλ ζπκάησλ - παξά ηελ ξεηή δηαβεβαίσζε ηνπ ΢ηάιηλ ζηνπο Κάκελεθ θαη Εελφβηεθ – εθηειέζηεθαλ, θπιαθίζηεθαλ, ή εμνξίζηεθαλ, πνιινί δε απφ απηνχο εμαθαλίζηεθαλ. ρσξίο λα ππάξμνπλ πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηχρε ηνπο. Δίδακε ζε πξνεγνχκελεο ζειίδεο ηελ ηχρε ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ Ηβάλ ΢κηξλφθ, θαζψο θαη ησλ γησλ ηνπ Κάκελεθ θαη ηεο γπλαίθαο ηνπ, αδειθήο ηνπ Σξφηζθη ΋ιγαο Κακέλεβα . Ο γηνο ηνπ Γεβληνθίκνθ εθηειέζηεθε αξγφηεξα. Ζ αδειθή ηνπ Εελφβηεθ, γηαηξφο Φ. Ραληνκίιζθαγηα εμνξίζηεθε ζε ζηξαηφπεδν γπλαηθψλ θαη εθηειέζηεθε εθεί αξγφηεξα. Αθφκα ηξεηο άιιεο

156

αδειθέο ηνπ εθηνπίζηεθαλ ζε ζηξαηφπεδα εξγαζίαο ,καδί κε ηξία αλίςηα ηνπ. Οη ηξεηο αδειθνί ηνπ θαη έλαο αληςηφο ηνπ εθηειέζηεθαλ. Ζ γπλαίθα ηνπ Μπαθάγηεθ, εθηειέζηεθε. Ο αδειθφο ηνπ Σεξ-Βαγθαληάλ εθηειέζηεθε επίζεο. Ζ γπλαίθα ηνπ Νηξέηηδεξ, ΢φληα εμνξίζηεθε ζηελ Βνξθνχηα θαη αλαθέξζεθε φηη εθηειέζηεθε εθεί. Ζ γπλαίθα ηνπ ΋ικπεξγθ, Μπέηπ ζηάιζεθε ζε ζηξαηφπεδν εξγαζίαο, Δθεί αξξψζηεζε απφ ηηο θαθνπρίεο θαη απνπεηξάζεθε λα απηνθηνλήζεη. Μεηά απφ απηφ ην ζπκβάλ, ην 1940 ηελ έζηεηιαλ ζηελ Γεξκαλία, φπνπ ηελ παξέιαβε ε Γθεζηάπν θαη απφ ηφηε ράλνληαη ηα ίρλε ηεο.

*** Ζ κεγάιε απηή δίθε ηνπ Σξνηζθηζηηθνχ-Εελνβηεθηθνχ ηξνκνθξαηηθνχ θέληξνπ ήηαλ ε αξρή κηαο κεγάιεο ζεηξάο δηθψλ ζε φιε ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, ακέηξεησλ ζαλαηηθψλ πνηλψλ θαη εθηειέζεσλ θαη επηβνιήο ελφο θχκαηνο απέξαληνπ ηξφκνπ. ΢ηηο επφκελεο ζειίδεο ζα γλσξίζνπκε ιεπηνκέξεηεο απφ αθφκα ηξεηο κεγάιεο απφ ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο θαζψο θαη νξηζκέλεο ραξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο νκαδηθψλ ή αηνκηθψλ δηψμεσλ θνκκαηηθψλ θαη θπβεξλεηηθψλ ζηειερψλ, αιιά θαη απιψλ πνιηηψλ. *** ΢ηηο 21 Απγνχζηνπ θαη ελψ ε δίθε βξηζθφηαλ αθφκα ζε εμέιημε, ν δεκφζηνο θαηήγνξνο Αληξέη Βηζίλζθη έθαλε ηελ αθφινπζε δήισζε, πνπ πήξε ακέζσο κεγάιε δεκνζηφηεηα: Σν πξψην ΢πκβνχιην ησλ Δπηηξφπσλ ηνπ Λανχ

΢ηηο πξνεγνύκελεο ζπλεδξηάζεηο (ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ) κεξηθνί από ηνπο θαηεγνξνύκελνπο (Κάκελεθ, Εελόβηεθ θαη Ρέηλγθνιλη) απαληώληαο ζε εξσηήζεηο αλαθέξζεθαλ ζηνπο Σόκζθη, Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Οπγθιάλνθ, Ράληεθ, Πηαηάθνθ, ΢εξεκπξηάθνθ θαη ΢νθόιληθνθ σο εκπιεθόκελνπο ζε κεγάιν ή κηθξόηεξν βαζκό ζε εγθιεκαηηθέο αληεπαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο, όπσο απηέο γηα ηηο νπνίεο νη θαηεγνξνύκελνη ηεο παξνύζαο δίθεο βξίζθνληαη ζην εδώιην. Θεσξώ αλαγθαίν λα πιεξνθνξήζσ ην Γηθαζηήξην, όηη ρζεο έδσζα εληνιέο λα αξρίζνπλ αλαθξίζεηο γηα ηελ εμέηαζε ησλ ηζρπξηζκώλ ησλ θαηεγνξνπκέλσλ ζε ζρέζε κε ηνπο Σόκζθη, Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Οπγθιάλνθ,

157

Ράληεθ θαη Πηαηαθόθ θαη όηη αλάινγα κε ην πνξίζκαηα απηώλ ησλ αλαθξίζεσλ, ην γξαθείν ηνπ Γεκόζηνπ Καηεγόξνπ ζα πξνρσξήζεη ζε λνκηθή δηαδηθαζία πάλσ ζην ζέκα απηό. ΢ρεηηθά κε ηνπο ΢εξεκπξηάθνθ (Серебряков) θαη ΢νθόιληθνθ (Сокольников), νη αλαθξηηηθέο αξρέο έρνπλ ήδε ζηα ρέξηα ηνπο έγγξαθα θαη πιηθό πνπ απνδεηθλύνπλ ηελ αλάκεημε απηώλ ησλ πξνζώπσλ ζε αληεπαλαζηαηηθά εγθιήκαηα θαη βάζεη ησλ ηεθκεξίσλ ζα πξνρσξήζεη ε δίσμή ηνπο. Ήηαλ θαλεξφ φηη πξηλ αθφκα ηειεηψζεη ε πξψηε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο, ν Βηζίλζθη (εθπξνζσπψληαο θπζηθά ηηο απφςεηο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ Πνιηηκπηξφ) πξνεηνίκαδε ήδε ην έδαθνο γηα ηηο δίθεο πνπ ζα αθνινπζνχζαλ θαη ήδε ήηαλ γλσζηά ηα επφκελα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ε νπνία βξηζθφηαλ ζε πιήξε εμέιημε. Ήηαλ επίζεο εκθαλέο φηη ν Βηζίλζθη δελ έθαλε απηή ηελ δήισζε κε δηθή ηνπ πξσηνβνπιία, αιιά θαηφπηλ ζπλελλφεζεο θαη κεηά απφ νδεγίεο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ησλ αλζξψπσλ ηνπ. Ήηαλ μεθάζαξν φηη είρε ήδε πξναπνθαζηζηεί ε ηχρε νξηζκέλσλ ζεκαληηθψλ θαη ηζηνξηθψλ ζηειερψλ ηνπ θφκκαηνο. ΢νβηεηηθή αθίζα: Δξγάηεο κε απνθαζηζηηθφ βιέκκα ζην κέιινλ Σελ επνκέλε θηφιαο κέξα – 22 Απγνχζηνπ - πξαγκαηνπνηήζεθε ζπλέιεπζε ησλ εξγαηψλ ηνπ εξγνζηαζίνπ Γπλακφ, κε απνθιεηζηηθφ ζέκα «ηελ απαίηεζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο λα εξεπλεζνχλ νη θαηεγνξίεο θαη νη έλνρνη λα παηαρζνχλ ρσξίο έιενο». Ακέζσο κεηά ηελ δεκνζηνπνίεζε ηεο παξαπάλσ δήισζεο ηνπ δεκφζηνπ θαηήγνξνπ, ν πξψηνο ζηελ ζεηξά ησλ ππφ αλάθξηζε πξνζψπσλ, ν Μηραήι Σόκζθη απηνθηφλεζε κέζα ζηελ ληάηζα ηνπ, αθήλνληαο κηα επηζηνιή πξνο ηνλ ΢ηάιηλ, κε ηελ νπνία ηνλ δηαβεβαίσλε φηη ήηαλ αζψνο θαη δελ είρε θακηά ζρέζε κε ηηο θαηεγνξίεο πνπ ηνπ απέδσζε ν εηζαγγειέαο Βηζίλζθη.

158

Ο Μηραήι Σφκζθη ( их ил

влович Томский,1880-1936) Ο παιηφο κπνιζεβίθνο Μηραήι Σφκζθη ήηαλ εξγάηεο κε πινχζηα ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ θνληά ζηελ Πεηξνχπνιε. Σν 1904 πξνζρψξεζε ζην Ρσζηθφ ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ Δξγαηηθφ Κφκκα θαη αξγφηεξα ζηελ πηέξπγα ησλ κπνιζεβίθσλ. Σν 1905 ζπκκεηείρε ζηελ ηζηνξηθή εξγαηηθή εμέγεξζε Σηκσξήζεθε δπν θνξέο απφ ην ηζαξηθφ θαζεζηψο θαη ειεπζεξψζεθε απφ ηελ Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε. ΢πκκεηείρε ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη ην 1920 εμειέγε Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο Κφθθηλεο Γηεζλνχο ησλ Δξγαηηθψλ ΢πλδηθάησλ. Σν ‘21 έγηλε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ην ’27 κέινο ηνπ

Πνιηηκπηξφ ησλ Μπνιζεβίθσλ. Ήηαλ θίινο θαη ζπλεξγάηεο ηνπ εγέηε ηεο κεηξηνπαζνχο πηέξπγαο ηνπ θφκκαηνο Μπνπράξηλ θαη ζχκκαρνο ηνπ ΢ηάιηλ ζηε κάρε γηα ηελ εμνπζία κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ θαη ζηε εθθαζάξηζε ηνπ θφκκαηνο απφ ηελ αξηζηεξή αληηπνιίηεπζε ησλ Σξφηζθη, Κάκελεθ θαη Εελφβηεθ. Σν 1928 ν ΢ηάιηλ ζηξάθεθε θαηά ησλ πξψελ ζπκκάρσλ ηνπ, Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ, ηνλ επφκελν ρξφλν ν Σφκζθη απνκαθξχλζεθε απφ ηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή θαη ππνρξεψζεθε λα παξαηηεζεί απφ ηελ εγεζία ησλ ζπλδηθάησλ. Γελ επαλεμειέγε κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ απφ ην 16ν ΢πλέδξην ηνπ ΚΚ΢Δ ηνλ Ηνχιην ηνπ΄30, αιιά παξέκεηλε πιήξεο κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο σο ην επφκελν ζπλέδξην. Σν φλνκά ηνπ αλαθέξζεθε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ, φηαλ ν εηζαγγειέαο Βηζίλζθη ηνπ επέξξηςε θαηεγνξίεο γηα δηαζπλδέζεηο κε ηξνκνθξαηηθέο νξγαλψζεηο. Ο Σφκζθη πξνηίκεζε λα απηνθηνλήζεη παξά λα αληηκεησπίζεη ηελ ζχιιεςε απφ ηελ ΝΗ-Κα-Βε-Νηε.

Ο Σφκζθη κε ηα κέιε ηεο Παλξσζηθήο Κ.Δ. ησλ ΢πλδηθάησλ Καηά ηελ ηξίηε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο ην 1938 θαηά ησλ Μπνπράξηλ, Ρίθνθ θαη άιισλ, ν Σφκζθη θαηεγνξήζεθε (κεηά ζάλαηνλ) γηα εζράηε πξνδνζία! Ζ κλήκε ηνπ απνθαηαζηάζεθε κφιηο ην 1988 επί Γθνξκπαηζφθ

159

08. Σα κεηά ηελ πξώηε Μεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο 08.01. Οη πξώηεο εληππώζεηο Μεηά ηελ θαη ηελ εθηέιεζε Γίθε ησλ Γεθαέμη, έλα βαξχ λέθνο ηξφκνπ θάιππηε φιε ηελ ρψξα. Ζ πνηήηξηα Άλλα Αρκάηνβα πεξηγξάθνληαο ην θιίκα έγξαςε: Δίδα πξόζσπα αθαληζκέλα, θεπγαιέεο καηηέο θάησ από ηα ρακεισκέλα βιέθαξα, κάγνπια ραξαγκέλα από ηνλ πόλν». Έλαο ηαμίαξρνο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ, ηνπ νπνίνπ ε ηχρε αγλνείηαη, ν ΢. Κνιφζνθ (С. олосов) – εμέθξαζε ηελ πεξηξξένπζα αηκφζθαηξα ηεο επνρήο ζε κηα επηζηνιή ηνπ ην 1937: Φνβάκαη λα αλνίμσ ην ζηόκα κνπ. Όηη θη αλ πεηο, αλ πεηο ηηο ιάζνο θξάζεηο, είζαη ερζξόο ηνπ ιανύ. Ζ δεηιία θαηάληεζε θπζηνινγηθό ζπλαίζζεκα. Ο δηάζεκνο Γάιινο ζπγγξαθέαο Αληξέ Εηλη (André Gide, 1869-1951) πνπ επηζθέθζεθε ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ην 1936, έγξαςε: Καηά ηελ άπνςή κνπ ζε θακηά ρώξα – αθόκα θαη ζηελ Γεξκαλία ηνπ Υίηιεξ – δελ θαηαπηέδεηαη πεξηζζόηεξν ην πλεύκα θαη δελ είλαη ηόζν ππνηαγκέλν θαη δνπινπξεπέο, όζν ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Ο Γάιινο ζπγγξαθέαο Αληξέ Εηλη Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε πνπ πήξε πιένλ ην δξφκν ηεο δελ είρε κφλν ζηφρν ηνπο κπνιζεβίθνπο ηεο παιηάο θξνπξάο νχηε κφλν κέιε ηνπ θφκκαηνο. Υηχπεζε ηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ, ηελ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα, θαιιηηέρλεο, δηαλννχκελνπο, ζπγγξαθείο θαη πνηεηέο, ηνλ θφζκν ηνπ ζεάηξνπ θαη ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ θαη ηνπο πεξηζζφηεξνπο επηθαλείο αλζξψπνπο ηνπ πλεχκαηνο θαη ηεο ηέρλεο αθφκα θαη εθείλνπο πνπ ε θήκε ηνπο μεπεξλνχζε ηα ζχλνξα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ο Μέγαο Σξφκνο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο αγθάιηαζε, φπσο ν θηζζφο, φινλ ηνλ θνξκφ θαη ηα θιαδηά ηνπ ζνβηεηηθνχ δέληξνπ. Καλείο δελ αηζζαλφηαλ αζθαιήο, αθφκα θαη νη πην ζηελνί θίινη ηνπ ΢ηάιηλ. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε πεξίπησζε ηνπ Νέζηνξα Λαθόκπα. Θα αλαθεξζνχκε αλαιπηηθά παξαθάησ ζηελ ηχρε ηνπ Λαθφκπα θαη ησλ ζηελφηεξσλ ζπγγελψλ ηνπ, γηα λα θαλεί φηη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ε ελνρή ήηαλ δεδνκέλε φρη κφλν γηα ηνλ χπνπην ή θαηεγνξνχκελν, αιιά θαη γηα ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ.

160

Ο Νέζησξ Λαθφκπα ( естор поллонович Л коб , 1893-1936) Ο Λαθφκπα ήηαλ – φπσο ν ΢ηάιηλ θαη ν ΢εξγθφ Οξηδνληθίηδε – Καπθάζηνο θαη ζπγθεθξηκέλα Ακπράδηνο. Χο κπνιζεβίθνο ππέζηε δηψμεηο απφ ηελ ηζαξηθή αζηπλνκία θαη ηελ επνρή εθείλε ησλ παξάλνκσλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ, γλψξηζε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ζπλδέζεθαλ κε ζηελή θηιία. Μεηά ηελ Δπαλάζηαζε έγηλε αθνζησκέλνο νπαδφο ηνπ Λέληλ θαη αξγφηεξα ηνπ ΢ηάιηλ ζην πξφζσπν ηνπ νπνίνπ έηξεθε απεξηφξηζηε πίζηε. Ζ πξνζσπνιαηξία ηνπ ΢ηάιηλ μεθίλεζε απφ ηελ Ακπραδία ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30 θη απηφ εμ αηηίαο ηεο αγάπεο ηνπ ηφζν δεκνθηινχο ζηελ Ακπραδία Λαθφκπα πξνο ηνλ θίιν ηνπ. Απφ ην 1921 ν Λαθφκπα ήηαλ ν εγέηεο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ζηελ Ακπραδία, πνπ ήηαλ επαξρία ηεο ΢νβηεηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Γεσξγίαο. Ο Λαθφκπα επηζθεπηφηαλ ζπρλά ηελ ληάηζα ηνπ ΢ηάιηλ φηαλ απηφο έθαλε δηαθνπέο ζηνλ Καχθαζν θαη ήηαλ πάληα αγαπεηφο ζε φιε ηελ νηθνγέλεηα θαη ηδηαίηεξα ζηελ ζχδπγν ηνπ ΢ηάιηλ ηελ Νάληηα. ΢ηα γεχκαηα πνπ παξάζεηε ν ΢ηάιηλ πξνο ηηκή ηνπ ν Λαθφκπα ήηαλ ηδηαίηεξα επράξηζηνο, έιεγε ηζηνξίεο απφ ηνλ Καχθαζν θαη ηξαγνπδνχζε ηνπηθά ηξαγνχδηα. Ο ΢ηάιηλ αζηεηεπφηαλ κε ην φλνκά ηνπ: Δγώ Κόκπα, εζύ Λαθόκπα. {ζπκίδνπκε φηη Κφκπα ήηαλ ην ςεπδψλπκν ηνπ ΢ηάιηλ ηελ πεξίνδν ηεο παξαλνκίαο}. Ζ θαιέο ηνπ ζρέζεηο κε ηνλ ΢ηάιηλ επηβεβαηψζεθαλ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο βίαηεο θνιεθηηβνπνίεζεο ησλ αγξνηψλ. Ο Λαθφκπα πέηπρε ψζηε ε θνιεθηηβνπνίεζε απηή λα πάξεη ζηαδηαθφ ραξαθηήξα ζηελ Ακπραδία, κε ην επηρείξεκα πξνο ηνλ ΢ηάιηλ φηη κε απηφ ηνλ ηξφπν ζε πνιχ ιίγα ρξφληα ζα είρε πείζεη ηνπο αγξφηεο ηεο Ακπραδίαο λα ζπκκεηάζρνπλ εζεινληηθά ζηα θνιρφδ. Έηζη απνθεχρζεθαλ νη αθξφηεηεο πνπ παξαηεξήζεθαλ ζε φιεο ζρεδφλ ηηο άιιεο αγξνηηθέο πεξηνρέο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Χο ραξαθηήξαο ν Λαθφκπα ήηαλ ηδηαίηεξα επράξηζηνο, γειαζηφο θαη αγαπεηφο απφ φινπο, αλεμάξηεηα απφ θνκκαηηθή ηνπνζέηεζε. Σν 1925, καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Μηραήι, θηινμέλεζαλ ζην ζπίηη ηνπο ηνλ – ζρεδφλ απφβιεην απφ ην θφκκα – Λεβ Σξφηζθη, φηαλ απηφο ήηαλ ζνβαξά άξξσζηνο θαη ρξεηαδφηαλ αλάπαπζε ζε έλα θαιφ θιηκαηηθφ πεξηβάιινλ φπσο απηφ ηεο Ακπραδίαο. Έλα ιάζνο πνπ έθαλε ν Λαθφκπα ήηαλ φηη γλψξηζε ζηνλ ΢ηάιηλ αθφκα έλα Καπθάζην, ηνλ Λαβξέληη Μπέξηα κειινληηθφ αξρεγφ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Σν ιάζνο απηφ ην πιήξσζε αξγφηεξα κε ηε δσή ηνπ. Ζ δεκνηηθφηεηα ηνπ Λαθφκπα ήηαλ ζηελ Ακπραδία – ηελ απνθαινχζαλ «Λαθνκπηζηάλ» - πνπ πξνθάιεζε ηνλ θζφλν ηνπ Μπέξηα, πνπ φκσο δελ ηνικνχζε λα ηνλ πεξάζεη απφ ηελ ζπλήζε δίθε-παξσδία ηεο επνρήο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο.

161

΢χκθσλα κε φιεο ηηο ελδείμεηο θαη κε ηα απνκλεκνλεχκαηα ηνπ Υξνπζηζφθ, ν Μπέξηα δειεηεξίαζε ηνλ Λαθφκπα ζε έλα γεχκα, πνπ ν ίδηνο ηνπ είρε παξαζέζεη ζηηο 28 Γεθεκβξίνπ ηνπ ‘36. Ο Μπέξηα δελ ελήξγεζε κφλνο ηνπ, πξνθαλψο είρε ην πξάζηλν θσο απφ ηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ ν νπνίνο θνβφηαλ φηη ν Λαθφκπα νδεγνχζε ηελ Ακπραδία ζε απφζρηζε απφ ηελ Γεσξγία. Ο ζάλαηνο ηνπ Λαθφκπα απνδφζεθε ζε θαξδηαθή πξνζβνιή, αιιά ν κφιηο 43 εηψλ Λαθφκπα δελ είρε πνηέ θαξδηνινγηθά πξνβιήκαηα θαη φινη ήμεξαλ πσο ήηαλ πγηήο θαη δπλαηφο. Πάιη ζχκθσλα κε ηνλ Υξνπζηζφθ, φηαλ άξρηζαλ νη θήκεο θαη νη εηθαζίεο γηα ηελ αηηία ζαλάηνπ ηνπ Λαθφκπα, ν Μπέξηα, γξήγνξα μέζαςε ηελ ζνξφ ηνπ θαη ηελ έθαςε γηα λα κελ είλαη δπλαηή ε απφδεημε ηνπ ηξφπνπ ζαλάηνπ ηνπ. Λίγνπο κήλεο κεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ Λαθφκπα, ν Μπέξηα ηνλ ραξαθηήξηζε «ερζξφ ηνπ ιανχ» θαη ηνλ θαηήγγεηιε γηα ηξνηζθηζκφ, γηα εζληθηζηηθή απφθιηζε θαη σο νξγαλσηή αληεπαλαζηαηηθήο ζπλσκνζίαο κε ζθνπφ ηελ δνινθνλία ηνπ Μπέξηα θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ επφκελνπ ρξφλνπ ν αδειθφο ηνπ Λαθφκπα, Μηραήι θαηεγνξήζεθε γηα ζπκκεηνρή ζε ζπλσκνζία θαη κεηά απφ κηα αθφκα δίθε-παξσδία εθηειέζηεθε. Ζ γπλαίθα ηνπ Νέζηνξα, κηα φκνξθε Γεσξγηαλή (ιέγεηαη φηη ήηαλ πξηγθίπηζζα, απφγνλνο κνλαξρψλ ηεο Γεσξγίαο) ζπλειήθζε απφ ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε θαη θπιαθίζηεθε ζηελ Σηθιίδα. Σελ βαζάληζαλ θαη ηελ ρηχπεζαλ άγξηα, γηα λα ππνγξάςεη καξηπξία φηη ν άληξαο ηεο ήζειε λα παξαρσξήζεη ηελ Ακπραδία ζηελ Σνπξθία. Οη μπινδαξκνί θαη ηα βαζαληζηήξηα δελ ηελ έθαλαλ λα ππνρσξήζεη: Γελ ζα ακαπξώζσ ηελ θήκε ηνπ ζπδύγνπ κνπ. Οη αζθαιίηεο έθεξαλ ζην θειί ηεο ηνλ γηφ ηεο Ρανχθ Λαθφκπα, 14 ρξνλψλ, θαη ηελ απείιεζαλ φηη ζα ηνλ ππξνβνιήζνπλ κπξνζηά ηεο αλ δελ ππέγξαθε ελαληίνλ ηνπ λεθξνχ ζπδχγνπ ηεο. Απηή πεηζκσκέλε αξλήζεθε θαη πάιη θαη ηέινο έραζε ηε δσή ηεο απφ ηα βαζαληζηήξηα κέζα ζηα θξαηεηήξηα ηεο αζθάιεηαο.

Κνκκαηηθή ζπλδηάζθεςε 1935: Ο Λαθφκπα, ν Μπέξηα θαη ν γξακκαηέαο ηνπ Κ.Κ. Αξκελίαο Αγθάζη Χαληδηάλ Ο λεαξφο Ρανχθ Λαθφκπα ζηάιζεθε ζε ζηξαηφπεδν εξγαζίαο γηα παηδηά ησλ νπνίσλ ν παηέξαο είρε θαηαδηθαζηεί γηα πνιηηηθά εγθιήκαηα. Απφ εθεί ν Ρανχθ θαη δπν αθφκα θίινη ηνπ έγξαςαλ ζηνλ Μπέξηα δεηψληαο ηνπ λα ηνπο επηηξέςεη λα γπξίζνπλ ζηελ παηξίδα ηνπο γηα λα ηειεηψζνπλ ην ζρνιείν ηνπο. Ο Μπέξηα ηνπο θάιεζε ζηελ Γεσξγία, ηνπο έθεξε ζηα θξαηεηήξηα ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ηεο Σηθιίδαο θαη ηνπο εθηέιεζε κε ηελ θαηεγνξία φηη ζπκκεηείραλ ζε αληεπαλαζηαηηθή νκάδα.

162

Μηα εβδνκάδα κεηά ηελ εθηέιεζε ησλ Εελφβηεθ, Κάκελεθ θαη ησλ άιισλ δεθαηεζζάξσλ, ν ΢ηάιηλ δηέηαμε ην Γηαγθφληα λα επηιέμεη θαη λα εθηειέζεη πέληε ρηιηάδεο θξαηνχκελνπο γηα αληηπνιηηεπηηθή δξαζηεξηφηεηα ζηα ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο θαη εξγαζίαο. Σαπηφρξνλα θαη σο ηνλ Μάξηην ηνπ ’37 πεξηνξίζηεθαλ ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα ειάρηζηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ. Καηά ηα επφκελα δπν ρξφληα έγηλαλ δεθάδεο καδηθέο εθηειέζεηο πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ κέζα ζηα ζηξαηφπεδα. Μεηαμχ ησλ ζπκάησλ ήηαλ θαη ν γηνο ηνπ Σξφηζθη ΢εξγθέη ΢εληφθ, ν Αξκέληνο ηξνηζθηζηήο ΢σθξάηεο Γθεβνξθηάλ (Сократ Геворкян), θαζψο θαη είθνζη κέιε ηεο απνθαινχκελεο αξηζηεξήο αληηπνιίηεπζεο. Ωο ην ηέινο ηνπ ’38 νκάδεο ησλ 30, 40 ή 50 θξαηνπκέλσλ εθηεινχληαλ ζηα ζηξαηφπεδα, κηα ε δπν θνξέο ηελ εβδνκάδα. Δμαηξνχληαλ κφλν παηδηά θάησ ησλ δψδεθα εηψλ. Άληξεο θαη γπλαίθεο πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-ΒεΝηε εθπαηδεχνληαη ζηελ ζθνπνβνιή ΋πσο ήδε είδακε νη βάζεηο γηα ηηο δηψμεηο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο είραλ ηεζεί αξρηθά επί Λέληλ ην 1922, φηαλ απαγνξεχηεθαλ φια ηα πνιηηηθά θφκκαηα, εθηφο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη νπζηαζηηθά θηκψζεθε θάζε αληηπνιηηεπφκελε θσλή. Σν επφκελν κεγάιν βήκα πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηνπ μεθαζαξίζκαηνο ηνπ θφκκαηνο θαη ηνπ θξάηνπο απφ ηηο αλεπηζχκεηεο θσλέο ήηαλ νη απνθάζεηο γηα ηελ θαηάξγεζε ηεο ιεληληζηηθήο έκπλεπζεο Νέαο Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο (ΝΔΠ), πνπ είρε αλαδσνγνλήζεη ηελ ζνβηεηηθή νηθνλνκία, ηελ εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο θαη ηελ βίαηε θνιεθηηβνπνίεζε ηνπ αγξνηηθνχ δπλακηθνχ. Απηέο νη απνθάζεηο είραλ σο ζπλέπεηα ηελ ηξνκαθηηθή δηεηία 1932-33, ηελ πνιχλεθξε πείλα – ηδηαίηεξα ζηελ Οπθξαλία – ηελ έληνλε αληίδξαζε ησλ αγξνηψλ ζηελ κεηαηξνπή ηνπο ζε άκηζζνπο ππαιιήινπο ησλ θνιρφδ θαη ηελ δπλακηθή απάληεζε ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο κε ζσξεία ζπιιήςεσλ, εθηειέζεσλ θαη καδηθψλ εθηνπηζκψλ νιφθιεξσλ πιεζπζκψλ. Οη ζπιιήςεηο, νη δίθεο, νη εμνξίεο θαη νη εθηειέζεηο ρσξηθψλ, πνπ βαθηίδνληαλ εχθνια – αξθνχζε κηα απιή θαηαγγειία ή ε εμαθξίβσζε φηη είραλ ζηελ θαηνρή ηνπο δπν άινγα ή δπν αγειάδεο – «θνπιάθνη», ήηαλ ζχλεζεο θαηλφκελν ζηελ χπαηζξν ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο

163

ηνπ ’30. Απηή ε ηαθηηθή ηεο βίαο θαη ηνπ ηξφκνπ ππνρξέσζε ηνπο αγξφηεο λα εληαρζνχλ εθφληεο-άθνληεο ζηα θνιρφδ. Απφ εθεί θαη πέξα θαίλεηαη πσο ε ζνβηεηηθή θνηλσλία εζίζηεθε θαη ζηελ απνιπηαξρηθή δηαθπβέξλεζε θαη ζηνλ ηξφκν ηεο παξνπζίαο ηνπ αζθαιίηε ηεο Νη-Κα-Βε-Νε θαη ζηνλ ζρεδφλ ζεζπηζκέλν ραθηεδηζκφ θαη ζηελ απνπζία θάζε αλεμάξηεηεο θσλήο. Άιισζηε ν ξσζηθφο ιαφο δελ είρε πνηέ γλσξίζεη άιιε κνξθή δηαθπβέξλεζεο θαη νπζηαζηηθά αγλννχζε ηελ έλλνηα ηεο ιέμεο Γεκνθξαηία. Δίλαη βέβαην φηη ε κφλε πεξίνδνο δεκνθξαηηθήο δηαθπβέξλεζεο ήηαλ ε βξαρχβηα Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ 1917, πνπ αλέηξεςε ην ηζαξηθφ θαζεζηψο θαη πξνγξακκάηηδε εθινγέο γηα ηελ αλάδεημε ΢πληαθηηθήο ΢πλέιεπζεο. Σν θαζεζηψο πξφβαιε ζπζηεκαηηθά ην πξφηππν ησλ λέσλ ζνβηεηηθψλ αλζξψπσλ

Δίλαη θαλεξφ επίζεο φηη ε ζνβηεηηθή θνηλσλία θαη ν ιαφο εζίζηεθε – ή δέρηεθε κηα θαηάζηαζε ζηελ νπνία δελ κπνξνχζε νχηε λα αληηδξάζεη, νχηε θαλ λα ηελ ζρνιηάζεη, ηελ εδξαίσζε ελφο λένπ θαζεζηψηνο καδηθψλ δηθψλ-παξσδηψλ θαη ησλ εθηειέζεσλ πνπ κνηξαία ηηο αθνινπζνχζαλ.

08.02. Ζ πξνζωπνιαηξία Ζ δεθαεηία ηνπ 1930 δελ ζεκαδεχηεθε κφλν απφ ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε θαη ηελ απφιπηε θπξηαξρία ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ θαη ηεο νκάδαο ηνπ ζην θφκκα θαη θαηά ζπλέπεηα θαη ζην θξάηνο. ΢ηηγκαηίζηεθε αλεμίηεια απφ ηελ επηβιεζείζα πξνζωπνιαηξία πξνο ηνλ ίδην ηνλ εγέηε. Βέβαηα εθείλε ηελ επνρή ην θαηλφκελν απηφ δελ ήηαλ κφλν ξσζηθφ, ήηαλ ζρεδφλ παλεπξσπατθφ. Μεγάιν κέξνο ησλ θξαηψλ ηεο επείξνπ δνχζαλ ππφ απνιπηαξρηθφ θαζηζηηθφ ή λαδηζηηθφ θαζεζηψο θαη έλα απφ ηα ραξαθηεξηζηηθά απηψλ ησλ θαζεζηψησλ ήηαλ ν εμχκλεζε σο θαη ε αγηνπνίεζε ηνπ αξρεγνχ. ΢ηελ Γεξκαλία ηνπ Υίηιεξ, ζηελ Ηηαιία ηνπ Μνπζνιίλη, ζηελ Ηζπαλία ηνπ Φξάλθν, ζηελ Πνξηνγαιία ηνπ ΢αιαδάξ, ζηελ Οπγγαξία ηνπ Υφξηπ, αθφκα θαη ζηελ Διιάδα ηνπ Μεηαμά αιιά θαη ζε αξθεηέο άιιεο ρψξεο, ε επίδεημε ηεο ιαηξείαο πξνο ηνλ αξρεγφ ήηαλ θαζεκεξηλφ θαηλφκελν. ΢ε φιεο ηηο εθδειψζεηο ηεο δεκφζηαο δσήο ηεο Ρσζίαο, ζηα κέζα ελεκέξσζεο, ζηα ζρνιεία θαη παλεπηζηήκηα, ζηα ζπλδηθάηα, ζην ζέαηξα θαη ηνπο

164

θηλεκαηνγξάθνπο, ζηελ ηέρλε θαη ηελ ινγνηερλία, ε εμχκλεζε ηνπ κεγάινπ εγέηε ήηαλ ππνρξεσηηθή θαη ε θξηηηθή πξνο ην πξφζσπφ ηνπ είρε ζνβαξέο ζπλέπεηεο, φρη κφλν γη’ απηφλ πνπ ην ηνικνχζε αιιά θαη γηα ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. ΢ηηο παξειάζεηο, ζε φινπο ηνπο κεγάινπο δξφκνπο, ζηα εξγνζηάζηα, ζηηο πιαηείεο, ζηνπο ζηαζκνχο ησλ ηξέλσλ θαη ησλ ιεσθνξείσλ, φπνπ ηέινο πάλησλ ππήξρε ζπγθέληξσζε θφζκνπ, είραλ αλαξηεζεί ηεξάζηηεο αθίζεο κε ηελ εηθφλα ηνπ ΢ηάιηλ ζε δηάθνξεο πφδεο πνπ ηελ ζπλφδεπαλ ζπλζήκαηα θαη εγθσκηαζηηθέο θξάζεηο. Γεθάδεο ηξαγνχδηα θαη πνηήκαηα εμπκλνχζαλ ην κεγαιείν ηνπ ΢ηάιηλ. Πιεξσκέλνη ζπγγξαθείο έγξαθαλ βηβιία θαη ζεαηξηθά έξγα πνπ εθζείαδαλ ην ηεξάζηην θηινιατθφ έξγν ηνπ αλαληηθαηάζηαηνπ εγέηε. Οη ζνβηεηηθέο εθεκεξίδεο θηινμελνχζαλ θαζεκεξηλά θσηνγξαθίεο – ζπρλά ξεηνπζαξηζκέλεο - απφ ηηο δξαζηεξηφηεηεο θαη ηα ιφγηα ηνπ κεγάινπ αξρεγνχ. Δχγισηηε αθίζα Δηδηθφηεξα ε θνκκαηηθή Πξάβληα θαη ε θπβεξλεηηθή Ηδβέζηηα ζπλαγσλίδνληαλ ζε γινηψδεηο χκλνπο θαη εθδειψζεηο αθνζίσζεο θαη ιαηξείαο πξνο ηνλ εγέηε ηνπ θφκκαηνο. Αθφκα, θάζε ρξφλν ζηα γελέζιηα ηνπ ΢ηάιηλ, δεκνζηεπφηαλ έλαο ρείκαξξνο ζπγραξεηεξίσλ ηειεγξαθεκάησλ θαη ςεθηζκάησλ απφ ζπλδηθαιηζηηθέο δηνηθήζεηο, ζσκαηεία, παλεπηζηήκηα θαη θάζε ινγήο καδηθνχο νξγαληζκνχο ΢ηελ Πξάβληα ηεο 1εο Φεβξνπαξίνπ 1935 δεκνζηεχηεθε ν ιφγνο ηνπ ζπγγξαθέα Αβληηέλθν (Авдиенко) – αγλψζησλ ινηπψλ ζηνηρείσλ - πνπ εθθσλήζεθε ζην 7ν ΢πλέδξην ησλ ΢νβηέη! … Γξάθσ βηβιία. Δίκαη ζπγγξαθέαο. Υάξηο ζ’ εζέλα, κεγάιε νδεγέ ΢ηάιηλ. Αγαπώ κηα γπλαίθα θαη ζα δηαησλίζσ ηε δσή κνπ ζηα παηδηά κνπ. Υάξε ζ’ εζέλα κεγάιε νδεγέ ΢ηάιηλ. Σν θάζε ηη ζνπ αλήθεη αξρεγέ ηεο κεγάιεο καο ρώξαο. Καη όηαλ ε γπλαίθα πνπ αγαπώ κνπ ραξίζεη έλα γην, ε πξώηε ιέμε πνπ ζα πξνθέξσ εθείλε ηελ ώξα ζα είλαη: «΢ηάιηλ»… ΢ηελ Πξάβληα ηεο 28 Απγνχζηνπ 1936 (πέληε κέξεο κφιηο κεηά ηελ εθηέιεζε ησλ Εελφβηεθ, Κάκελεθ θαη ππνινίπσλ) δεκνζηεχηεθε ην αθφινπζν πνίεκα κε ηνπο εμήο εκπλεπζκέλνπο ζηίρνπο:

165

Μεγάιε ΢ηάιηλ, αξρεγέ ησλ ιαώλ, εζύ πνπ θάλεηο λα γελλεζεί ν άλζξσπνο εζύ πνπ γνληκνπνηείο ηε γε, εζύ πνπ μαλαληώλεηο ηνπο αηώλεο, εζύ πνπ θάλεηο ηελ άλνημε λ’ αλζνβνιεί εζύ πνπ θάλεηο ηελ θηζάξα λα ερεί εζύ ήιηε πνπ ζε αληαλαθινύλ ρηιηάδεο θαξδηέο… Αθφκα έλα ζηηρνχξγεκα, πνπ δεκνζηεχηεθε πάιη ζηελ Πξάβληα ζηηο 27 Ννεκβξίνπ ηνπ ’36: Σ’ αζηέξηα ηεο απγήο ππαθνύλε ζηε ζέιεζή ζνπ, ν κεγαινπξγόο νίζηξνο ζνπ θηάλεη σο ηνλ νπξαλό, ε κεγαινθπΐα ζνπ έρεη ην βάζνο ησλ βπζώλ ηνπ σθεαλνύ… Υηιηάδεο άιια παξφκνηα πνηήκαηα γξάθνληαλ απφ γινηψδεηο θαη αηάιαληνπο θνλδπινθφξνπο. Αιιά ππήξραλ θαη ηαιαληνχρνη Ρψζνη ζπγγξαθείο, πνπ δελ ήηαλ θαζφινπ θεηδσινί ζε χκλνπο πξνο ην θφκκα θαη ην θξάηνο ησλ ζνβηέη θαη ζε θνιαθείεο γηα ηνλ κεγάιν αξρεγφ. Γφμα ζηνλ Μεγάιν καο ΢ηάιηλ! Μεηαμχ απηψλ ν ζπνπδαίνο Λεηνλφο θσηνγξάθνο Γθνχζηαβ Κινχηζηο, πνπ φκσο έραζε θη απηφο ηελ δσή ηνπ, ζχκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Δπίζεο ν ζπληδξπηήο θαη γηα πνιιά ρξφληα πξφεδξνο ηεο Έλσζεο ΢νβηεηηθψλ ΢πγγξαθέσλ Αιεμάληξ Φαληέγηεθ (Алекса́ндр Фаде́ев, 1901-56), ν λνκπειίζηαο ηνπ 1956 ζπγγξαθέαο Μηραήι ΢φινρνθ ( ихаи́л Шо́лохов, 1905-84), ν αγαπεκέλνο πνηεηήο ηνπ ΢ηάιηλ Νηεκηάλ Μπέληλη (Демья́н Бе́дны, 1883-1945) θαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Ρψζνπο ζπγγξαθείο ηνπ 20νχ αηψλα ν Μαμίκ Γθόξθη

166

Ο Μαμίκ Γθφξθη (

ксим ор кий, 1868-1936)

Ο Μαμίκ Γθφξθη γελλήζεθε ζην Νίδλη Νφβγθνξνλη θαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Αιεμέη Μαμίκνβηηο Πεζθφθ. Δπέιεμε σο ινγνηερληθφ ηνπ φλνκα ην Γθφξθη, πνπ ζηα ξσζηθά ζεκαίλεη πηθξφο. Ο παηέξαο ηνπ πέζαλε λσξίο θαη ε κεηέξα ηνπ ηνλ εγθαηέιεηςε ζηε γηαγηά θαη ηνλ παππνχ ηνπ πνπ ηνλ κεγάισζαλ. Απφ πνιχ κηθξφο εξγάζηεθε ζε δηάθνξα ρεηξνλαθηηθά επαγγέικαηα γηα λα θεξδίζεη ην ςσκί ηνπ θαη γπξίδνληαο ηηο δηάθνξεο πφιεηο γλψξηζε απφ θνληά ηνλ αλζξψπηλν πφλν θαη ηελ δπζηπρία, κηα εκπεηξία πνπ ζα ηελ απνηππψζεη ζηα κειινληηθά ηνπ γξαπηά, αιιά θαη ζα επεξεάζεη ηηο πνιηηηθέο ηνπ επηινγέο. Χο δεκνζηνγξάθνο, ζηα θείκελά ηνπ πεξηέγξαθε ηε δσή ησλ αλζξψπσλ πνπ δνχζαλ ζην θνηλσληθφ πεξηζψξην θαη απνθάιππηε ηηο δπζθνιίεο, ηηο ηαπεηλψζεηο θαη ηελ απάλζξσπε κεηαρείξηζε, κε ηελ νπνία ηνπο αληηκεηψπηδε ην ηζαξηθφ θξάηνο.

Ο ΢ηάιηλ θαη ν Γθφξθη Απφ ην 1892 άξρηζε λα γξάθεη ζε επαξρηαθέο εθεκεξίδεο ηνπ Καπθάζνπ θαη άιισλ πεξηνρψλ ηεο ρψξαο θαη ην 1899 ηππψλεηαη ε πξψηε ζπιινγή δηεγεκάησλ ηνπ, πνπ ηνλ θάλεη ακέζσο γλσζηφ ζηνπο ινγνηερληθνχο θχθινπο ηεο Ρσζίαο, αιιά θαη ηνπ εμσηεξηθνχ. Σν 1902 εθιέρζεθε κέινο ηεο Αθαδεκίαο, αιιά ιφγσ ησλ γλσζηψλ ζέζεψλ ηνπ θαηά ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο ε εθινγή ηνπ αθπξψζεθε, κε απνηέιεζκα λα παξαηηεζεί απφ ηελ Αθαδεκία ζε έλδεημε δηακαξηπξίαο ν ζεκαληηθφηεξνο ηφηε ζπγγξαθέαο ηεο Ρσζίαο ν Άληνλ Σζέρνθ. ΢ηα ηέιε ηνπ 19νπ αηψλα ν Γθφξθη εγγξάθεηαη κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. Λίγα ρξφληα αξγφηεξα γλσξίδεηαη κε ηνλ Λέληλ θαη ζπλδένληαη κε ζεξκή θηιία. ΢πκκεηείρε ζηηο ηαξαρέο ηνπ 1905, ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε. Ζ θπιάθηζή ηνπ ζήθσζε ζχειια δηακαξηπξηψλ ζε φιν ηνλ θφζκν.

167

Δίδε κε ελζνπζηαζκφ ηελ επηθξάηεζε ησλ κπνιζεβίθσλ, αιιά δελ δίζηαζε λα θξηηηθάξεη ηηο ζηξεβιψζεηο θαη ηηο παξαβηάζεηο ησλ ειεπζεξηψλ, πνπ ζέζπηδαλ απφ ηελ αξρή νη κπνιζεβίθνη. Ο Λέληλ ηνλ πξνεηδνπνίεζε: ΢αο ζπκβνπιεύσ λα αιιάμεηε ηηο απόςεηο ζαο, δηαθνξεηηθά θηλδπλεύεη ε δσή ζαο. Όηαλ ηνλ Αύγνπζην ηνπ 1921, ε Σζε-Κα ζπλέιαβε ηνπο θίινπο ηνπ, ηελ πνηήηξηα Άλλα Αρκάηνβα θαη ηνλ ζύδπγό ηεο ινγνηέρλε Νηθνιάη Γθνπκηιηόθ, ν Γθόξθη θαηάθεξε λα απνζπάζεη δηαηαγή ηνπ Λέληλ θαη έηξεμε λα ηνπο απειεπζεξώζεη, αιιά ζην κεηαμύ ν Νηθνιάη είρε ζαλαησζεί κε κηα ζθαίξα ζην θεθάιη. Λόγσ ηεο θαθήο θαηάζηαζεο ηεο πγείαο ηνπ, ν Γθόξθη έδεζε από ην ’21 σο ην ’29 ζην Κάπξη ηεο Ηηαιίαο. Ο ΢ηάιηλ ηνλ παξαθάιεζε λα επηζηξέςεη θαη ηνλ ηίκεζε κε παξαρώξεζε ληάηζαο, ρξήκαηα θαη άιια θίλεηξα. Όηαλ ν Μαμίκ επέζηξεςε νξηζηηθά ζηε Ρσζία, ε θπβέξλεζε κεηνλόκαζε ηελ γελέηεηξά ηνπ ζε Γθόξθη θαη έδσζε ην όλνκά ηνπ ζε κηα ιεσθόξν θαη έλα πάξθν ηεο Μόζραο θαη ζε έλα λέν ηύπν αεξνπιάλνπ.

1900:Γθφξθη θαη Σζέρνθ Ο Γθφξθη δηαηήξεζε ζηελή θηιία κε ηνλ ΢ηάιηλ, έγηλε απφ ηνπο βαζηθνχο ππνζηεξηθηέο ηνπ ΢νζηαιηζηηθνύ Ρεαιηζκνύ θαη έγξαςε πνιιά άξζξα ππέξ ηνπ θαζεζηψηνο. Καηά ηελ επνρή ηεο εθθαζάξηζεο ηεο ππαίζξνπ απφ ηνπο θνπιάθνπο (1931-32) ν Γθφξθη έγξαςε ζηελ Πξάβληα: Αλ ν ερζξόο δελ παξαδνζεί, πξέπεη λα εμνινζξεπηεί! Δπηζθέθζεθε κε ηνλ Γηαγθφληα ηα έξγα ησλ θαλαιηψλ πνπ εθηεινχληαλ απφ θαηαδίθνπο ζε θαηαλαγθαζηηθή εξγαζία θαη εμέθξαζε ηνλ ζαπκαζκφ ηνπ γηα ηελ θαιή δνπιεηά ηεο Νη-ΚαΒε-Νηε. Σέινο πξφηεηλε ζηνλ ΢ηάιηλ, λα αλαζέζεη ζηνπο ζπγγξαθείο ηνπ ζνζηαιηζηηθνχ ξεαιηζκνχ λα μαλαγξάςνπλ φια ηα κεγάια ινγνηερληθά έξγα ηνπ θφζκνπ!

Ο Μαμίκ Γθφξθη ην 1906 Πέζαλε ζηηο 18 Ηνπλίνπ 1935 θαη ζηελ θεδεία ηνπ ζήθσλαλ ην θέξεηξφ ηνπ ν ΢ηάιηλ, ν Μφινηνθ, ν Γηαγθφληα θαη άιια ζηειέρε ηνπ θφκκαηνο. Έγξαςε πνιιά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Ζ κάλα, ΢ηα μέλα ρέξηα, Μηθξναζηνί, ΢ην βπζό, Οη ερζξνί θαη άιια.

168

Ζ ιαηξεία πξνο ην πξφζσπν ηνπ ΢ηάιηλ ππεξέβαηλε ηα φξηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ζ αίγιε ηεο Οθησβξηαλήο Δπαλάζηαζεο θαη ησλ επηηεπγκάησλ ηεο πξψηεο πξνιεηαξηαθήο ρψξαο ζηνλ θφζκν ιεηηνπξγνχζε ζαλ καγλήηεο γηα ηελ εξγαηηθή ηάμε, αιιά κάγεπε θαη κεγάιν κέξνο ησλ δηαλννπκέλσλ ηεο επείξνπ. Γηα λα θαλεί ν ππεξβνιηθφο βαζκφο ηεο ρσξίο κέηξν πξνζσπνιαηξίαο ζε ζεκείν αγηνπνίεζεο - ηνπ ΢ηάιηλ παξαζέηνπκε ην πνίεκα ελφο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο πνηεηέο ηνπ αηψλα πνπ καο πέξαζε, ηνπ Γηάλλε Ρίηζνπ (1909-90). Σν πνίεκα γξάθηεθε ππφ ην θξάηνο ζπγθίλεζεο, ην 1953, φηαλ φινο ν θφζκνο ζπγθινλίζηεθε απφ ην άγγεικα ηνπ ζαλάηνπ ηνπ ΢ηάιηλ. Ο Γηάλλεο Ρίηζνο {Γελ πξέπεη λα ην ζπγθξίλνπκε κε ηα ζεκεξηλά κέηξα, ηφηε γηα ηνπο θνκκνπληζηέο ε ηδενινγία ήηαλ ζξεζθεία θαη ν ΢ηάιηλ ήηαλ ν κέγαο πξνθήηεο αλ φρη ν ζεφο. Γελ κπνξνχζαλ λα θαληαζηνχλ ηε δσή ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε ρσξίο ηνλ ΢ηάιηλ}: Όρη, δελ είλαη αιήζεηα. Γελ είλαη αιήζεηα. ΢ηακαηήζηε ινηπόλ ηηο θακπάλεο. ΢ηακαηήζηε ηηο Ο Ησζήθ ΢ηάιηλ δελ πέζαλε. Δίλαη παξώλ ν ΢ηάιηλ ζην παγθόζκην πόζην ηνπ. Ο ΢ηάιηλ αλεβάδεη ζηηο επάιμεηο ησλ πέληε επείξσλ ηηο ζεκαίεο ηεο εηξήλεο. Ο ΢ηάιηλ εηνηκάδεη κε ην ζθόξπην αιεύξη ηνπ θόζκνπ Έλα νινζηξόγγπιν θαξβέιη πγείαο… … ΢ώπα γηαγηά θαη ζθνύπηζε κε ην ηζεκπέξη ζνπ ηα κάηηα ζνπ. Όηαλ ζβήλεη ε θσηηά ζνπ θάησ από ην ηζνπθάιη ζνπ Δίλαη ν ΢ηάιηλ πνπ ζθύβεη θαη θπζάεη ηε θσηηά ζνπ λ’ αλάςεη. Όηαλ ιείπεη από ην ηξαπέδη καο ην ςσκί θη από ην ζηξώκα καο η’ όλεηξν θη απ’ ην δώκα καο ην ιπρλάξη είλαη ν ΢ηάιηλ πνπ αλάβεη ηα κεγάια ειεθηξηθά ζηνλ νξίδνληα θη αθνύκε θάησ από ηα ηνύλει ηεο λύρηαο ηε βνή ησλ ηξαίλσλ πνπ κεηαθέξνπλ ιάδη θαη ςσκί θαη θάξβνπλν ζηνπο πεηλαζκέλνπο Γηαηί ν ΢ηάιηλ είλαη ν πξσηνγηόο ησλ πξνιεηάξησλ θη ν ΢ηάιηλ είλαη θη ν παηέξαο ηνπο… Πάλησο πξέπεη λα ζεκεησζεί, φηη απηφ ην πνίεκα δελ πεξηιακβάλεηαη απφ ηφηε ζε θακηά απφ ηηο επφκελεο πνηεηηθέο ζπιινγέο ηνπ Ρίηζνπ.

169

Οη Γίθεο ηεο Μφζραο θαη ηδίσο ε πξψηε πνπ δίθαζε ηνπο Εελφβηεθ, Κάκελεθ θαη ηνπο άιινπο (ν πξψηνο ήηαλ επί ρξφληα επηθεθαιήο ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο, γλσζηφο ζε φιν ηνλ θφζκν θαη έραηξε ηεο εθηίκεζεο πνιηηηθψλ, δεκνζηνγξάθσλ θαη δηαλννχκελσλ ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε) πξνβιεκάηηζε πνιχ ηνπο δηαλννχκελνπο θαη θαιιηηέρλεο ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ακεξηθήο. Σνπο ήηαλ πνιχ δχζθνιν, σο αδηαλφεην, λα δερζνχλ φηη αγλνί ηδενιφγνη, βεηεξάλνη θαη ζθιεξνηξάρεινη κπνιζεβίθνη κε πινχζην επαλαζηαηηθφ παξειζφλ θαη κεγάιε πξνζθνξά ζην θφκκα θαη ζην θξάηνο ησλ ζνβηέη, νκνιφγεζαλ ηεξαηψδε εγθιήκαηα φπσο πξνδνζία, ζπλσκνζία, νξγάλσζε δνινθνληψλ θαη είραλ ηέηνηα αληεπαλαζηαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Ο Μπέξηνιλη Μπξερη

Δμαίξεζε ζην θχκα ακθηζβήηεζεο θαη νξγήο ησλ δπηηθψλ δηαλννπκέλσλ θαη θαιιηηερλψλ απνηέιεζε ν ζπνπδαίνο Γεξκαλφο πνηεηήο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο Μπέξηνιλη Μπξερη (Berthold Brecht,18981956) ν νπνίνο ζρνιηάδνληαο ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο αλέθεξε κεηαμχ άιισλ: … Όζν γηα ηηο δίθεο: ζα ήηαλ νιόηεια ιαζεκέλν λα πάξεη θαλείο ζέζε ελάληηα ζηε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε, πνπ ηηο δηεμάγεη. Γηαηί, απηόκαηα θαη ζε ειάρηζην ρξνληθό δηάζηεκα, κηα ηέηνηα ζηάζε ππνρξεσηηθά ζα κεηαηξεπόηαλ ζε αληίζεζε ελάληηα ζην ξώζηθν πξνιεηαξηάην, πνπ ζήκεξα ν παγθόζκηνο θαζηζκόο απεηιεί κε πόιεκν, αληίζεζε πξνο ην ζνζηαιηζκό, πνπ απηό ην πξνιεηαξηάην νηθνδνκεί. Οη δίθεο, ζύκθσλα θαη κε ηε γλώκε θαλαηηθώλ αληηπάισλ ηεο Δ΢΢Γ θαη ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο, απέδεημαλ ζαθέζηαηα ηελ ύπαξμε ελεξγώλ ζπλσκνζηώλ ελάληηα ζην θαζεζηώο, απέδεημαλ όηη νη θσιηέο απηέο ζπλσκνηώλ είραλ πξνρσξήζεη ηόζν ζε ζακπνηαξηζηηθέο ελέξγεηεο ζην εζσηεξηθό, θαη ζε δηαπξαγκαηεύζεηο κε θαζίζηεο δηπισκάηεο, γύξσ από ηε ζηάζε ησλ θπβεξλήζεώλ ηνπο απέλαληη ζε ελδερόκελε θπβεξλεηηθή αιιαγή ζηελ Δ΢΢Γ. Ζ πνιηηηθή ησλ ζπλσκνηώλ ζηεξηδόηαλ ζηελ εηηνπάζεηα θαη ζθόπεπε ζηε δεκηνπξγία εηηνπάζεηαο…

170

08.03. Σν ΢ύληαγκα ηνπ 1936 Σνλ Ννέκβξην ηνπ 1936 ην 8ν ΢πλέδξην ησλ ΢νβηέη ςήθηζε ην λέν ζχληαγκα ηεο ρψξαο, ην νπνίν εγθσκηάζηεθε σο ην δεκνθξαηηθφηεξν ζχληαγκα ηνπ θφζκνπ. Μεξηθά ραξαθηεξηζηηθά ζεκεία ηνπ παξαηίζεληαη πην θάησ: Η πνιηηηθή βάζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο απνηειείηαη από ηα ζνβηέη (ζπκβνύιηα) ησλ αληηπξνζώπσλ ησλ εξγαδνκέλσλ, πνπ αλαπηύρζεθαλ θαη ζηαζεξνπνηήζεθαλ ύζηεξα από ηελ αλαηξνπή ηεο εμνπζίαο ησλ γαηνθηεκόλσλ θαη ησλ θαπηηαιηζηώλ θαη ηελ θαηάθηεζε ηεο εμνπζίαο από ην πξνιεηαξηάην. Όιε ε εμνπζία ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε αλήθεη ζηνπο εξγαδόκελνπο ησλ πόιεσλ θαη ηεο ππαίζξνπ, νη νπνίνη αληηπξνζσπεύνληαη από ηα θαηά ηόπνπο ζνβηέη. Σν Κνκκνπληζηηθό Κόκκα ηεο Έλσζεο ΢νβηεηηθώλ ΢νζηαιηζηηθώλ Γεκνθξαηηώλ είλαη ε εκπξνζζνθπιαθή ηεο πάιεο ησλ εξγαδνκέλσλ ζηελ πάιε γηα ην δπλάκσκα θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ ζνζηαιηζηηθνύ ζπζηήκαηνο θαη πξσηνπνξία όισλ ησλ νξγαλώζεσλ ηνπ εξγαδόκελνπ ιανύ ηόζν ησλ θνκκαηηθώλ όζν θαη θξαηηθώλ.

-

Σν έκβιεκα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο: Ππολεηάπιοι όλος ηος κόζμος, Ενωθείηε Κπξίαξρν όξγαλν ηεο θξαηηθήο εμνπζίαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο είλαη ην Αλώηαην ΢νβηέη. Απνηειείηαη από δπν ηζόηηκεο βνπιέο, ην ΢νβηέη ηεο Έλσζεο θαη ην ΢νβηέη ησλ Δζλνηήησλ. Δθιέγεηαη από ηνπο πνιίηεο θάζε ηέζζεξα ρξόληα, κε θαζνιηθή ίζε θαη κπζηηθή ςεθνθνξία. Σν Αλώηαην ΢νβηέη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο εθιέγεη ζε θνηλή ζπλεδξίαζε ησλ δπν ζσκάησλ ην πξνεδξείν (Πξεδίληηνπκ = Πрезидиум) θαη ην ΢πκβνύιην ησλ Δπηηξόπσλ ηνπ Λανύ (΢νβλαξθόκ = Совнарком). Η νηθνλνκηθή βάζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο είλαη ην ζνζηαιηζηηθό νηθνλνκηθό ζύζηεκα θαη ε ζνζηαιηζηηθή ηδηνθηεζία ησλ κέζσλ παξαγσγήο. ΢ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ηζρύεη ε ζνζηαιηζηηθή αξρή: Από ηνλ θαζ’ έλα αλάινγα κε ηηο ηθαλόηεηέο ηνπ, ζηνλ θαζ’ έλα αλάινγα κε ηελ εξγαζία ηνπ. ΢ε όινπο ηνπο πνιίηεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο εμαζθαιίδεηαη ην δηθαίσκα ζηελ εξγαζία, ην δηθαίσκα ζηελ αλάπαπζε, ην δηθαίσκα ζηελ εθπαίδεπζε, ην δηθαίσκα ζηα πιηθά κέζα δσήο γηα ηα γεξαηεηά θαζώο θαη γηα ηελ αζζέλεηα ή αληθαλόηεηα. Οη γπλαίθεο έρνπλ ίζα δηθαηώκαηα κε ηνπο άληξεο ζε όινπο ηνπο ηνκείο ηεο δεκόζηαο δσήο. Η ηζόηεηα ησλ δηθαησκάησλ ησλ πνιηηώλ, ρσξίο δηάθξηζε εζληθόηεηαο ή θπιήο, είλαη ακεηαθίλεηνο λόκνο. Η ειεπζεξία ηεο ζπλείδεζεο θαη ε ειεπζεξία αληηζξεζθεπηηθήο πξνπαγάλδαο αλαγλσξίδεηαη ζε όινπο ηνπο πνιίηεο.

-

171

Σν ζύληαγκα εγγπάηαη ηελ ειεπζεξία ηνπ ιόγνπ, ηνπ ηύπνπ, ησλ ζπγθεληξώζεσλ θαη ζπλειεύζεσλ, ην δηθαίσκα ηεο ζπκκεηνρήο ζε ζπλδηθαιηζηηθέο νξγαλώζεηο, ην απαξαβίαζην ηνπ πξνζώπνπ, ηεο θαηνηθίαο θαη ηεο αιιεινγξαθίαο. Δπίζεο ην δηθαίσκα ρνξήγεζεο αζύινπ ζε μέλνπο πνιίηεο πνπ δηώθνληαη ζηελ ρώξα ηνπο γηαηί ππεξάζπηζαλ ηα ζπκθέξνληα ηεο εξγαηηθήο ηάμεο ή γηαηί έιαβαλ κέξνο ζε εζληθναπειεπζεξσηηθνύο αγώλεο. Σα θαζήθνληα πνπ επηβάιινληαη από ην λέν ζύληαγκα ζε όινπο ηνπο πνιίηεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο είλαη: ζεβαζκόο ησλ λόκσλ, ηήξεζε ηεο πεηζαξρίαο ηεο εξγαζίαο, έληηκε εθπιήξσζε ησλ θνηλσληθώλ θαζεθόλησλ, ζεβαζκόο ησλ κνξθώλ ηεο ζνζηαιηζηηθήο ζπκβίσζεο, πεξηθξνύξεζε ηεο θνηλσληθήο ηδηνθηεζίαο θαη ε ππεξάζπηζε ηεο ζνζηαιηζηηθήο παηξίδαο.

-

Ήηαλ πξάγκαηη έλα θαιά δηαηππσκέλν θαη πξνθαλψο δεκνθξαηηθφ ζχληαγκα, κε κνλαδηθέο «παξαιείςεηο» ηελ αλαγλψξηζε χπαξμεο πεξηζζφηεξσλ ηνπ ελφο θνκκάησλ θαη ηελ ζέζπηζε θαλφλσλ ειέγρνπ ησλ αζθνχλησλ ηελ εμνπζία. Έλα ζεκαληηθφ βήκα ήηαλ ε ζεζκνζέηεζε ηεο θαζνιηθήο ςεθνθνξίαο, πξάγκα πνπ ίζρπε γηα πξψηε θνξά ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, Πξηλ απφ ην ’36, πνιιέο νκάδεο ηνπ πιεζπζκνχ (θνπιάθνη, πξψελ βηνκήραλνη, θαπηηαιηζηέο, αμησκαηηθνί ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ θαη αξθεηέο άιιεο θαηεγνξίεο πνιηηψλ) δελ είραλ θαζφινπ ή είραλ πεξηνξηζκέλα πνιηηηθά δηθαηψκαηα. Πνξηξέην ηνπ ΢ηάιηλ ζε παξέιαζε ζηε Μφζρα Παξά ηα σξαία ιφγηα, ε εμνπζία παξέκελε ζηα ρέξηα ελφο κφλν θφκκαηνο θαη κάιηζηα κηαο θιεηζηήο νκάδαο αλζξψπσλ πνπ απζαηξεηνχζαλ ζπλερψο ρσξίο λα ειέγρνληαη απφ θαλέλα ζεζκφ, ελψ ηαπηφρξνλα νη κπζηηθέο ππεξεζίεο αζθαιείαο, φπσο ε Νη-Κα-Βε-Νηε, ήηαλ θξάηνο ελ θξάηεη, νη δε ζπιιήςεηο, ηα βαζαληζηήξηα, νη εθηειέζεηο, νη θπιαθίζεηο θαη νη εθηνπίζεηο ήηαλ ζηελ εκεξήζηα δηάηαμε. ΢εκαληηθή παξαηήξεζε: Σν ζχληαγκα απηφ ζπληάρζεθε απφ επηηξνπή ηξηάληα ελφο κειψλ, ζηελ νπνία πξνήδξεπε ν Ησζήθ ΢ηάιηλ θαη κέιε ηεο ήηαλ φια ηα επηθαλή ζηειέρε θαη νη άλζξσπνη ηνπ ζηελνχ θχθινπ ηνπ, φπσο ν Μφινηνθ, ν Βνξνζίινθ, ν Εληάλνθ, ν Καγθαλφβηηο θαη άιινη. Οη πξαγκαηηθνί φκσο ζπγγξαθείο απηνχ ηνπ ζπληάγκαηνο ήηαλ ν Νηθνιάη Μπνπράξηλ, ν Καξι Ράληεθ, ν Γθξηγθόξη ΢νθόιληθνθ θαη ν Αληξέη Βηζίλζθη. ΋ινη εθηφο ηνπ ηειεπηαίνπ, έραζαλ ηε δσή ηνπο θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο.

172

Ο Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ ( ригорий окол ников, 1888-1939) Ο Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ ήηαλ αθφκα έλαο παιηφο κπνιζεβίθνο εβξατθήο θαηαγσγήο. Σν πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Γθηξο Μπξηγηάλη. Σν 1905 ζε ειηθία κφιηο 17 εηψλ έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο. ΢πλειήθζε γξήγνξα θαη κεηά απφ κηα ζχληνκε θπιάθηζε έθπγε γηα ηελ Γαιιία φπνπ ζπνχδαζε νηθνλνκία ζην παλεπηζηήκην ηεο ΢νξβφλλεο. Σνλ Απξίιην 1917, ιίγνπο κήλεο κεηά ηελ επαλάζηαζε πνπ αλέηξεςε ηνλ ηζάξν, ν ΢νθφιληθνθ επέζηξεςε ζηελ Ρσζία κε ην ίδην βαγφλη ηνπ ηξέλνπ πνπ ήξζε θαη ν Λέληλ. Ακέζσο αλέιαβε ην εθδνηηθφ ηκήκα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ηνπνζεηήζεθε ζε δηάθνξεο θπβεξλεηηθέο ζέζεηο. Ήηαλ κέινο ηεο επηηξνπήο πνπ δηαπξαγκαηεχηεθε ηελ ζπλζήθε εηξήλεο ηνπ Μπξεζη-Ληηφθζθ κε ηνπο Γεξκαλνχο, ε νπνία θέξεη ηελ ππνγξαθή ηνπ. Καηά ηνλ Δκθχιην Πφιεκν ήηαλ πνιηηηθφο θνκηζάξηνο ηεο 8εο ΢ηξαηηάο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ θαη απφ ηε ζέζε απηή ήηαλ ππεχζπλνο γηα δεθάδεο καδηθέο εθηειέζεηο. Χο Λατθφο Κνκηζάξηνο ηεο Οηθνλνκίαο εθάξκνζε ηελ Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή (ΝΔΠ) ηνπ Λέληλ, απνδείρζεθε ηθαλφο ππνπξγφο θαη ήηαλ απφ ηνπο ζπληειεζηέο ηεο νηθνλνκηθήο αλάθακςεο θαη ηεο ζηαζεξφηεηαο ηνπ λνκίζκαηνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΢ην 14ν ΢πλέδξην ησλ Μπνιζεβίθσλ πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ηνλ Γεθέκβξην ηνπ ’25, δήηεζε ηελ απνκάθξπλζε ηνπ ΢ηάιηλ απφ ηελ ζέζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ Κφκκαηνο θαη απηφ ηνπ ζηνίρηζε ηελ απνβνιή ηνπ απφ ηελ θπβέξλεζε. Σα έηε 1929-32 ήηαλ πξεζβεπηήο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ Βξεηαλία. Σν φλνκα ηνπ ΢νθφιληθνθ ήηαλ κεηαμχ εθείλσλ πνπ αλέθεξε – κεζνχζεο ηεο δίθεο ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ - ζηε δήισζή ηνπ ν δεκφζηνο θαηήγνξνο Αληξέη Βηζίλζθη σο εκπιεθφκελνπο ζε αληεπαλαζηαηηθή εγθιεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα. Αλαθέξζεθε αθφκα θαη ην φλνκα ηνπ ζηελνχ παηδηθνχ θίινπ ηνπ Μπνπράξηλ θαη άιισλ. Σν 1937 ζπλειήθζε θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ηεο δεχηεξεο κεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο καδί κε ηνπο Πηαηάθνθ, Ρίθνθ θαη άιινπο. Καηαδηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα θπιάθηζεο. Δπηζήκσο αλαθέξζεθε φηη ζθνηψζεθε ζηηο 21 Μαΐνπ ηνπ ’39 απφ ζπγθξαηνπκέλνπο ηνπ. ΋κσο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο ηνπ Υξνπζηζφθ απνθαιχθζεθε φηη είρε εθηειεζηεί απφ πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε κε εληνιή ηνπ Λαβξέληη Μπέξηα. Απνθαηαζηάζεθε ην 1988 επί πξνεδξίαο Γθνξκπαηζφθ.

173

Ζ αλαθνίλσζε πνπ εμέδσζε ζηηο 21 Απγνχζηνπ 1937 θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο ησλ Γεθαέμη ν δεκφζηνο θαηήγνξνο Αληξέη Βηζίλζθη δελ ήηαλ ηπραία, νχηε σο πξνο ηα νλφκαηα, νχηε σο πξνο ηνλ ρξφλν ηεο δεκνζηνπνίεζήο ηεο. Ο Βηζίλζθη φπσο είπακε, θπζηθά δελ ελεξγνχζε κφλνο ηνπ, εθηεινχζε εληνιή ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ θαη πηζαλφηαηα ην θείκελν ηεο αλαθνίλσζεο ζπληάρζεθε ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Νηθνιάη Γεδφθ, εμ απνξξήησλ πιένλ ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα κε ηνλ νπνίν είρε θαζεκεξηλή επαθή. ΢ηφρνο ηεο αλαθνίλσζεο απηήο δελ ήηαλ κφλν λα γίλνπλ γλσζηά ηα πξφζσπα πνπ αλαθέξνληαλ ζ’ απηήλ θαη πνπ ήηαλ ζεκαληηθά, δξαζηήξηα θαη έκπεηξα ζηειέρε ηνπ θνκκαηηθνχ θαη ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ θαη παιηνί θαη εγλσζκέλεο δξάζεο κπνιζεβίθνη. Ο θχξηνο ζηφρνο ήηαλ ε θαηαηξνκνθξάηεζε φισλ ησλ κειψλ ηνπ θφκκαηνο αιιά θαη ησλ πνιηηψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη αθφκα ε ζαθήο πξνεηδνπνίεζε ζε θάζε αληηπνιηηεπφκελν, φηη ην ίδην θφκκα θαη νη θξαηηθέο ππεξεζίεο αζθαιείαο αγξππλνχζαλ θαη φηη θάζε θίλεζε, ιφγνο, θείκελν, ςίζπξνο αθφκα θαη θνηλσληθή επαθή ήηαλ ππφ παξαθνινχζεζε θαη δελ μέθεπγε απφ ην άγξππλν κάηη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ησλ πξαθηφξσλ θαη ησλ ακέηξεησλ πιεξνθνξηνδνηψλ ηεο. Ο Μπνπράξηλ ην 1929 Ο Μπνπράξηλ βξηζθφηαλ ζε δηαθνπέο φηαλ πιεξνθνξήζεθε φηη ην φλνκά ηνπ αλαθέξζεθε απφ ηνλ Βηζίλζθη αλάκεζα ζε άιινπο εκπιεθφκελνπο ζε ζπλσκνζία θαη αληηζνβηεηηθέο θαη αληεπαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο. Ήηαλ απφιπηα βέβαηνο φηη ν ΢ηάιηλ δελ ζα ηνικνχζε λα ηνλ βάιεη ζην ίδην ηζνπβάιη κε άιινπο αληηπνιηηεπφκελνπο. Μφιηο πξηλ απφ έλα ρξφλν ν «Κφκπα» είρε πεη δεκνζίσο ηα θαιχηεξα ιφγηα γη’ απηφλ θαη είρε πηεη ζηελ πγεηά ηνπ, εθθξάδνληαο έηζη ηελ αγάπε θαη ηελ εθηίκεζε πνπ έηξεθε γη’ απηφλ. Ο Μπνπράξηλ εμαθνινπζνχζε λα είλαη κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο θαη ηαπηφρξνλα δηεπζπληήο ηεο εθεκεξίδαο Ηδβέζηηα, πνπ εμέθξαδε ηελ πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο. Έμαιινο γχξηζε εζπεπζκέλα ζηε Μφζρα, φπνπ πιεξνθνξήζεθε ζπγθινληζκέλνο ηελ απηνθηνλία ηνπ Μηραήι Σφκζθη, ην φλνκα ηνπ νπνίνπ είρε επίζεο αλαθεξζεί απφ ηνλ Βηζίλζθη καδί κε απηφ ηνπ Μπνπράξηλ θαη ησλ άιισλ. Έγξαςε επηζηνιέο ζηα κέιε ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη ζηνλ Βηζίλζθη

174

κε ηηο νπνίεο δηακαξηπξφηαλ γηα ηελ εκπινθή ηνπ νλφκαηφο ηνπ ζε κηα ππφζεζε, ζηελ νπνία δελ είρε θακηά αλάκημε θαη ήηαλ παληειψο αζψνο. Δπηπιένλ έγξαςε ζηνλ Βνξνζίινθ ζε πξνζσπηθφ χθνο κηα επηζηνιή κε ηελ νπνία επηδνθίκαδε ηηο εθηειέζεηο ησλ δεθαέμη θαη αθφκα άθελε λα ελλνεζεί φηη πηζαλψο ν – λεθξφο πιένλ – Σφκζθη ήηαλ ελεξγφ κέινο ηεο αληηπνιίηεπζεο. Ο Βνξνζίινθ απάληεζε ακέζσο κε ππνθξηηηθή επγέλεηα, αιιά ππελζχκηζε ζηνλ Μπνπράξηλ ηηο «αεδηαζηηθέο επηζέζεηο» ηνπ θαηά ηεο εγεζίαο ηνπ θφκκαηνο. Ο Μπνπράξηλ έγξαςε λέν γξάκκα ζηνλ Βνξνζίινθ, ρσξίο φκσο λα πάξεη απάληεζε απηή ηε θνξά. Ο Μπνπράξηλ πεξίκελε ηψξα λα ηνλ θαιέζεη ν ΢ηάιηλ, γηα λα μεθαζαξίζεη ηελ εηθφλα θαη λα δηαιχζεη θάζε ηπρφλ παξεμήγεζε. Φαίλεηαη φκσο πσο ε εγεζία ηνπ θφκκαηνο ήηαλ πνιχ επηθπιαθηηθή ζηελ πξννπηηθή λα πξνρσξήζεη ζε δηψμεηο θαηά ησλ δεκνθηιψλ Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ, ηδηαίηεξα κεηά ην ζνθ ηεο απηνθηνλίαο ηνπ Σφκζθη. ΢ηηο 8 ΢επηεκβξίνπ αληί γηα ηνλ ΢ηάιηλ, ν Καγθαλφβηηο θάιεζε ζηα γξαθεία ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνλ Μπνπράξηλ θαη ηνλ Ρίθνθ γηα κηα ζπλάληεζε. ΋κσο ζηελ ζπδήηεζε εθηφο ηνπ Καγθαλφβηηο ήηαλ παξφληεο ν Γεδφθ, ν Βηζίλζθη θαη ν παιηφο θίινο ηνπ Μπνπράξηλ, ν Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ. Θπκίδνπκε φηη ν Μπνπράξηλ θαη ν ΢νθφιληθνθ (θαζψο θαη νη Ράληεθ θαη Βηζίλζθη) ήηαλ κέιε ηεο επηηξνπήο ζχληαμεο ηνπ ΢πληάγκαηνο ηεο Δ΢΢Γ ηνπ 1936. Ο Λαδάξ Καγθαλφβηηο Ο Καγθαλφβηηο έθεξε ζε αληηπαξάζηαζε ηνλ ΢νθφιληθνθ κε ηνπο Νηθνιάη Μπνπράξηλ θαη Αιεμέη Ρίθνθ. Ο ΢νθφιληθνθ είπε φηη δελ είρε άκεζε γλψζε, αιιά είρε αθνχζεη φηη ππήξρε έλα ζπλσκνηηθφ θέληξν, πνπ ζρεδίαδε ηελ δνινθνλία ηνπ ΢ηάιηλ, ζην νπνίν είραλ αλάκημε νη δπν ζχληξνθνί ηνπ. Ο Μπνπράξηλ μέζπαζε ζε θιάκαηα θαη ηνπ είπε: ΢πλεηδεηνπνηείο ηη ιεο ή έρεηο ράζεη ηειείσο ηα ινγηθά ζνπ; ΋ηαλ έθπγε ν ΢νθφιληθνθ, ν Καγθαλφβηηο δηαβεβαίσζε ηνλ Μπνπράξηλ πσο ήηαλ βέβαηνο φηη φια απηά ήηαλ ςέκαηα θαη ν ΢νθφιληθνθ είρε θάπνην ιφγν λα ηα ιέεη απηά. Πήγαηλε ζηε δνπιεηά ζνπ ζηελ εθεκεξίδα θαη ζπλέρηζε λα δνπιεύεηο, ρσξίο λα ζε απαζρνινύλ όια απηά, είπε θιείλνληαο ν Καγθαλφβηηο.

175

Ο Αιεμέη Ρίθνθ ( лексей Иванович ыков, 1881-1938) Ο Αιεμέη Ρίθνθ ήηαλ απφ ηα επηθαλή θαη δεκνθηιή κέιε ηνπ θφκκαηνο. Πήγε γηα πξψηε θνξά ζην ζρνιείν ζε ειηθία 13 εηψλ. Αιιά δηέπξεςε ζηα καζεκαηηθά θαη ζηε θπζηθή. ΢ε ειηθία 15 εηψλ απαξλήζεθε ηε ζξεζθεία, πξάγκα πνιχ ηνικεξφ γηα ηελ επνρή ηνπ. Σν 1900 γξάθηεθε ζηε Ννκηθή ΢ρνιή ηνπ Καδάλ. Απφ ην 1898 ήηαλ κέινο ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο θαη κεηά ηελ δηάζπαζή ηνπ, εληάρζεθε ζηνπο Μπνιζεβίθνπο. Σν 1905 εμειέγε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο. Σν 1912 εμνξίζηεθε ζηε ΢ηβεξία γηα ηελ δξάζε ηνπ θαηά ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο θαη επέζηξεςε κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ ηνπ ’17. Οξίζηεθε ιατθφο θνκηζάξηνο (ππνπξγφο) Δζσηεξηθψλ ζηελ πξψηε θπβέξλεζε ησλ Μπνιζεβίθσλ ηνλ Οθηψβξην ηνπ ’17 θαη κέρξη ην 1924 θαηέιαβε δηάθνξεο θπβεξλεηηθέο ζέζεηο θαη ρξεκάηηζε πξφεδξνο ηεο Ρσζίαο (1924-29) θαη πξφεδξνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο (1924-30) δηαδερφκελνο ηνλ Λέληλ κεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ. Ο Ρίθνθ, ν Σφκζθη θαη ν Μπνπράξηλ ήηαλ επηθεθαιήο ηεο κεηξηνπαζνχο πηέξπγαο ησλ κπνιζεβίθσλ θαη ππνζηήξημαλ ηελ Νέα Οηθνλνκηθή Πνιηηηθή πνπ πξνψζεζε ηελ κεξηθή αλαζχζηαζε ηεο νηθνλνκίαο ηεο αγνξάο. Σάρζεθαλ ζην πιεπξφ ηνπ ΢ηάιηλ ζηνλ αγψλα ηνπ θαηά ηνπ Σξφηζθη θαη ηεο «Αξηζηεξήο Αληηπνιίηεπζεο» θαη αξγφηεξα θαηά ηεο Δλσκέλεο αληηπνιίηεπζεο ησλ Σξφηζθη, Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ. Μεηά ηελ λίθε ηνπ ΢ηάιηλ θαηά ηνπ Σξφηζθη θαη ησλ ζπκκάρσλ ηνπ, ήξζε ε ζεηξά ηεο «Γεμηάο Αληηπνιίηεπζεο», ηεο νπνίαο εθπξφζσπνη ήηαλ ν Ρίθνθ θαη ν Μπνπράξηλ. Χο ην 1929 ν Ρίθνθ απνκαθξχλζεθε απφ ην Πνιηηκπηξφ. Μεηά απφ δπν ρξφληα νξίζηεθε ιατθφο θνκηζάξηνο Σαρπδξνκείσλ θαη παξέκεηλε ζηε ζέζε απηή σο ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’36, ιίγεο εβδνκάδεο κεηά ηελ θαηαδίθε θαη εθηέιεζε ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ θαη ηελ αλνηρηή θαηαγγειία ηνπ εηζαγγειέα Αληξέη Βηζίλζθη ελαληίνλ ηνπ θαη ελαληίνλ ηνπ Μπνπράξηλ, Σφκζθη θαη άιισλ. Αλ θαη ν Σφκζθη ηνλ ψζεζε λα απηνθηνλήζεη, παξά λα ππνζηεί ηνλ δεκφζην εμεπηειηζκφ ηεο δίθεο θαη ηεο νκνινγίαο ησλ θαηεγνξηψλ, ν Ρίθνθ πείζηεθε απφ ηελ νηθνγέλεηά ηνπ λα κελ ην θάλεη θαη ν Σφκζθη πξνρψξεζε κφλνο ηνπ ζηελ έζραηε απηή ιχζε. Σν 1937 ν Μπνπράξηλ θαη ν Ρίθνθ εθδηψρζεθαλ θαη απφ ην θφκκα θαη ζπλειήθζεζαλ. Σν Μάξηην ηνπ ’38 δηθάζηεθαλ καδί κε άιινπο δεθαελλέα ηέσο ζνβηεηηθνχο αμησκαηνχρνπο. Καηαδηθάζηεθαλ φινη ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθαλ ηελ δεχηεξε κέξα κεηά ηελ απφθαζε Ζ κλήκε ηνπ Ρίθνθ απνθαηαζηάζεθε κεηά απφ 50 ρξφληα, ην 1988 θαηά ηελ πεξίνδν ηεο πεξεζηξφηθα31 ηνπ Γθνξκπαηζφθ, φηαλ ε δίθε απηή αθπξψζεθε.

31

Πεξεζηξόηθα ( ерестройка) ζηα ξσζηθά ζεκαίλεη αλαδηάξζξσζε ή αλαζπγθξόηεζε θαη ήηαλ ε ιέμε πνπ ραξαθηήξηδε ηελ πνιηηηθή ησλ νηθνλνκηθώλ θαη θνηλσληθώλ κεηαξξπζκίζεσλ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε από ην 1985 σο ην ’91.

176

Γπν κέξεο κεηά (10 ΢επηεκβξίνπ) ε Πξάβληα δεκνζίεπζε ηελ είδεζε φηη ε αλάθξηζε απέξξηςε ηηο θαηεγνξίεο θαηά ηνπ Αιεμέη Ρίθνθ θαη ηνπ Νηθνιάη Μπνπράξηλ, ειιείςεη επαξθψλ απνδεηθηηθψλ ζηνηρείσλ. Μπνξεί απηνί νη δπν λα έκεηλαλ γηα ιίγν ζην αππξφβιεην, φκσο απφ ηνλ ΢επηέκβξην είραλ αξρίζεη νη ζπιιήςεηο κειψλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο, παιηψλ κπνιζεβίθσλ θαη άιισλ ζεκαληηθψλ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ. Ήδε κέζα ζηνλ κήλα είραλ ζπιιεθζεί νη Πηαηάθνθ, ΢νθφιληθνθ (ν ηειεπηαίνο είρε ήδε «νκνινγήζεη» ηελ ελνρή ηνπ, φηαλ ήξζε ζε αληηπαξάζηαζε κε ηνπο Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ ελψπηνλ ηνπ Καγθαλφβηηο) θαη ε έγθξηζε ηεο ζχιιεςήο ηνπο απφ ηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή (ήηαλ θαη νη δπν κέιε ηεο) ήξζε εθ ησλ πζηέξσλ. Ο ΢ηάιηλ ζην ηηκφλη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο Δίρε ήδε αξρίζεη ε δηαδηθαζία γηα ηελ έλαξμε ηεο δεχηεξεο Μεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο.

177

09. Ζ δεύηεξε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο ησλ Κάκελεθ-Εελφβηεθ, αιιά θαη φιν ηνλ ΢επηέκβξην θαη Οθηψβξην 1936, ν ΢ηάιηλ βξηζθφηαλ ζε δηαθνπέο ζηνλ Καχθαζν θαη ζηελ Κξηκαία. Βέβαηα δηαθνπέο είλαη κηα ιέμε, πνπ έρεη ζρέζε κε μεθνχξαζε θαη ειάρηζηε απαζρφιεζε, θάηη πνπ δελ ηαίξηαδε κε ηελ ηδηνζπγθξαζία ηνπ ΢ηάιηλ. Ήηαλ απφ ηε θχζε ηνπ ππεξδξαζηήξηνο, εξγαηηθφο θαη ελεξγεηηθφο. Δχξηζθε ρξφλν γηα ηα πάληα, γηα ηελ δηνίθεζε ηνπ θξάηνπο, γηα ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή, γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ εζσθνκκαηηθψλ ηνπ αληηπάισλ θαη ησλ ερζξψλ ηνπ θφκκαηνο, ησλ ζνβηέη θαη ηνπ ιανχ (άξα θαη ηνπ ίδηνπ) γηα ηνπο εμνπιηζκνχο θιπ. Παξάιιεια δελ παξέιεηπε λα δηαβάδεη, ιέγεηαη φηη πνιιέο θνξέο μεπεξλνχζε ηηο 500 ζειίδεο ηελ εκέξα. Γηάβαδε φρη κφλν θξαηηθέο θαη θνκκαηηθέο αλαθνξέο, αιιά βηβιία πνιηηηθήο ζεσξίαο, ινγνηερλία, πνίεζε, Έιιελεο θαη Ρσκαίνπο θιαζζηθνχο ζπγγξαθείο, θηινζφθνπο θαη ηζηνξηθνχο. Αθφκα εχξηζθε ρξφλν λα γξάθεη. Γνχιεπε αδηάθνπα κέρξηο εμαληιήζεσο ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ, ν ίδηνο ήηαλ αθνχξαζηνο. Σα βξάδηα ηα πεξλνχζε ζρεδφλ πάληα κε παξέα, θαγνπφηη, αλέθδνηα θαη ιατθά ξψζηθα θαη θαπθαζηαλά ηξαγνχδηα. Έπηλε αιιά παξά ηα φζα έρνπλ γξαθεί θαηά θαηξνχο πνηέ δελ έπηλε ππεξβνιηθά, πάληα κε κέηξν, ζε αληίζεζε κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο ζπλεξγάηεο ηνπ πνπ ήηαλ γεξά πνηήξηα, ζρεδφλ αιθννιηθνί. Ο Ισζήθ ΢ηάιηλ Μεηά ην ηέινο ηεο βξαδηάο ζπλήζηδε λα δνπιεχεη θαη πάιη, πνιιέο θνξέο σο ην πξσί. Κνηκφηαλ ιίγεο ψξεο θαη άηαθηα ζε έλα θαλαπέ ή ζε έλα θξεβάηη εθζηξαηείαο, γη’ απηφ φια ηα δσκάηηα ησλ ζπηηηψλ πνπ δνχζε ν ΢ηάιηλ, είραλ θη απφ έλα θαλαπέ. ΋πσο ήηαλ ιηηφο ζην πνηφ θαη ζηνλ χπλν, ήηαλ επίζεο ιηηφο θαη ζην ληχζηκφ ηνπ. Φνξνχζε πάληα θηελά ξνχρα θαη απέθεπγε ηα πνιπηειή θαη θνκςά θνπζηνχκηα, κπνξνχζε λα θνξά ην ίδην ξνχρν γηα αξθεηά ρξφληα, ρσξίο απηφ λα ηνλ ελνριεί. Καζεκεξηλά είρε ηειεθσληθέο ζπλεξγαζίεο κε δηάθνξνπο ππνπξγνχο, κε ηνπο ζηελφηεξνπο ζπλεξγάηεο ηνπ Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο (γηα ηα πνιηηηθά ζέκαηα), Βνξνζίινθ (γηα ηα ζηξαηησηηθά) θαη κε ηνλ έκπηζηφ ηψξα Γεδφθ32 32

Ο Γηαγθόληα απνκαθξύλζεθε από ηε ζέζε ηνπ Λατθνύ Κνκηζάξηνπ Δζσηεξηθώλ Τπνζέζεσλ κε έλα ζεκείσκα πνπ έζηεηιε ζηηο 24 ΢επηεκβξίνπ ν ΢ηάιηλ ζηνλ Εληάλνθ. Σε ζέζε ηνπ θαηέιαβε ν Νηθνιάη Γεδόθ, ν νπνίνο είρε δείμεη ππεξβάιινληα δήιν ζηελ πξνεηνηκαζία θαη ζηελ δηεμαγσγή ηεο δίθεο ησλ Εελόβηεθ-Κάκελεθ

178

γηα ηα ζέκαηα αζθαιείαο. Δθηφο ηνπ επίθαηξνπ ζέκαηνο ηεο αληηκεηψπηζεο ηνπ εζσηεξηθνχ ερζξνχ (ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε βξηζθφηαλ ήδε ζε εμέιημε), ηνλ ΢ηάιηλ ηνλ απαζρνινχζε ηδηαίηεξα ν Ηζπαληθφο Δκθχιηνο Πφιεκνο πνπ βξηζθφηαλ ζηελ θνξχθσζή ηνπ. ΋πσο είρε δηακνξθσζεί ε θαηάζηαζε ζηελ Ηζπαλία, ε δεκνθξαηηθή θπβέξλεζε, πνπ πξνζπαζνχζε λα απνθξνχζεη ηα επαλαζηαηεκέλα θαζηζηηθά ζηξαηεχκαηα ησλ θαιαγγηηψλ ηνπ Φξάλθν, ήηαλ απφιπηα πιένλ εμαξηεκέλε απφ ηελ ζνβηεηηθή βνήζεηα ζε φπια θαη ππξνκαρηθά. Γεθάδεο ζνβηεηηθνί ζχκβνπινη θαη πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε είραλ θαηαθηάζεη εθεί θαη ζε ζπλεξγαζία κε ην Ηζπαληθφ Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα είραλ αλνίμεη αθφκα έλα κέησπν, ελαληίνλ ησλ ηξνηζθηζηψλ θαη ησλ αλαξρηθψλ, πνπ ήηαλ αξθεηά ηζρπξνί ζηα ζπλδηθάηα θαη ζηηο ηάμεηο ηνπ ζηξαηνχ ησλ δεκνθξαηηθψλ. Ζ δξαζηήξηα καξμηζηηθή νξγάλσζε POUM33 δηαιχζεθε ην 1937 θαη νη εγέηεο ηεο εμνληψζεθαλ απφ ηνπο ζνβηεηηθνχο. Έλαο απφ απηνχο ήηαλ Αληξένπ Νηλ (Andreu Nin, 1892-1937), ν νπνίνο είρε δηαηειέζεη γξακκαηέαο ηνπ Σξφηζθη θαη ζπκκεηείρε ζηελ θπβέξλεζε ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ. Δθδηψρζεθε απφ ηελ θπβέξλεζε κεηά απφ απαίηεζε ηνπ ζνβηεηηθνχ πξνμέλνπ Βιαληηκίξ ΑληφλνθΟβζέελθν, πνπ απείιεζε φηη ζα ζηακαηνχζε ε ζνβηεηηθή βνήζεηα ζε φπια. Ο Νηλ ζπλειήθζε θαη εθηειέζηεθε ζε ζνβηεηηθφ ζηξαηφπεδν ην 1937. (Θπκίδνπκε φηη ν Αληφλνθ-Οβζέελθν εθηειέζηεθε κε ηελ ζεηξά ηνπ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο).

POUM: Αγπόηερ η γη είναι δική ζαρ Έρνπλ αλαθεξζεί νκαδηθνί αθνπιηζκνί θαη εθαηνληάδεο εθηειέζεηο αλαξρηθψλ θαη ηξνηζθηζηψλ απφ κνλάδεο ειεγρφκελεο απφ ηνπο θνκκνπληζηέο, πξάγκα πνπ – απηνλφεηα – απνδπλάκσλε ηελ δεκνθξαηηθή άκπλα απέλαληη ζηηο πάλνπιεο (κε ηελ βνήζεηα ηεο λαδηζηηθήο Γεξκαλίαο) δπλάκεηο ησλ θαιαγγηηψλ. Αζθαιψο θαη νη δπν πιεπξέο ησλ ζπκκάρσλ ησλ εκπνιέκσλ δελ ην έθαλαλ αληδηνηειψο. Ο Υίηιεξ θαη ν Μνπζνιίλη ήζειαλ λα επεθηείλνπλ ηελ ζπκκαρία ηνπο θαη ζε άιιεο ρψξεο θαη ε Ηζπαλία θαηλφηαλ έηνηκε – αλ θέξδηδε ν Φξάλθν – λα γίλεη ν ηξίηνο κεγάινο Δπξσπαίνο εηαίξνο ησλ δπλάκεσλ ηνπ Άμνλα. Απφ ηελ άιιε πιεπξά ν ΢ηάιηλ ήμεξε πσο ε ελίζρπζε 33

Σν POUM (Partido Obrero De Unificacion Marxista = Δξγαηηθό Κόκκα Μαξμηζηηθήο Δλνπνίεζεο) ήηαλ θόκκα πνπ πξνήιζε από ηελ δηάζπαζε ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ Κόκκαηνο ηεο Ηζπαλίαο. Δίρε ζαθώο αληηζηαιηληθό θαη επαλαζηαηηθό ραξαθηήξα

179

ησλ δεκνθξαηηθψλ ελίζρπε ην γφεηξν ηνπ ίδηνπ θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ζηα κάηηα φισλ εθείλσλ πνπ έβιεπαλ ηνλ θαζηζηηθφ θίλδπλν λα γηγαληψλεηαη. Απηφ ήηαλ θαλεξφ απφ ηελ εζεινληηθή ζπκκεηνρή δεκνθξαηηθψλ αλζξψπσλ απφ φιν ηνλ θφζκν πνπ επάλδξσζαλ ηηο πεξίθεκεο Γηεζλείο Σαμηαξρίεο θαη πνιέκεζαλ ζην πιάη ησλ δεκνθξαηηθψλ δπλάκεσλ ηεο Ηζπαλίαο. Δίλαη γλσζηφ άιισζηε φηη ηα φπια πνπ έδηλε ε ΢νβηεηηθή Έλσζε ζηνπο δεκνθξαηηθνχο δελ ηα ράξηδε, φινο ν ρξπζφο ηνπ θξαηηθνχ ζεζαπξνθπιαθίνπ ηεο Ηζπαλίαο είρε κεηαθεξζεί «γηα αζθάιεηα» ζηε Ρσζία. Γελ επεζηξάθε πνηέ. Οη δεκνθξαηηθνί εμνπιίδνληαλ θπξίσο κε ζνβηεηηθφ νπιηζκφ, γηαηί νη θπβεξλήζεηο ησλ δεκνθξαηηθψλ ρσξψλ ηεο Γχζεο (θπξίσο Γαιιίαο θαη Βξεηαλίαο) ηεξνχζαλ κηα αθαηαλφεηε ζηάζε νπδεηεξφηεηαο ζ’ απηφλ ηνλ εκθχιην πφιεκν, πνπ ήηαλ νπζηαζηηθά κηα prova generale ηνπ Γεπηέξνπ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ πνπ δελ ζ’ αξγνχζε λα μεζπάζεη. Αθίζα ησλ Γηεζλψλ Σαμηαξρηψλ Έηζη ηελ ίδηα επνρή ν ΢ηάιηλ έδηλε ηαπηφρξνλα κάρεο θαηά ησλ νπαδψλ ηνπ Σξφηζθη ηφζν ζην εζσηεξηθφ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, φπνπ είρε αξρίζεη ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε, φζν θαη ζην εμσηεξηθφ. ΢ηελ Ηζπαλία είδακε πσο νη ηξνηζθηζηέο ήηαλ ππφ δησγκφ απφ θφκκαηα, νξγαλψζεηο θαη ζηξαηησηηθέο κνλάδεο πηζηέο ζηελ δεκνθξαηηθή θπβέξλεζε. Αιιά θαη ζε άιιεο ρψξεο ηεο Δπξψπεο, φπσο ηελ Γαιιία θαη ην Βέιγην, πξάθηνξεο ηεο Νη-ΚαΒε-Νηε παξαθνινπζνχζαλ ηνπο εγέηεο ησλ ηξνηζθηζηηθψλ νξγαλψζεσλ. Φπζηθά ζην ζηφραζηξν ησλ ζνβηεηηθψλ πξαθηφξσλ βξηζθφηαλ πάληα ν ίδηνο ν απφβιεηνο θαη αηξεηηθφο Σξφηζθη, πνπ δνχζε ηψξα εμφξηζηνο ζην Μεμηθφ, αιιά δελ ζηακαηνχζε ηελ δξαζηεξηφηεηά ηνπ. *** Καηά ηελ δεθαεηία ηνπ ’30 ε θαηάζηαζε ζηελ ζνβηεηηθή βηνκεραλία θαη ζηηο κεηαθνξέο δελ ήηαλ θαζφινπ θαιή. Οη εξγάηεο ζηα εξγνζηάζηα δελ κπνξνχζαλ λα αληέμνπλ ηνπο ππεξβνιηθνχο ζηφρνπο παξαγσγήο (λφξκεο). Έλαο αθφκε ιφγνο ήηαλ ν δηνξηζκφο αδαψλ θνκκαηηθψλ εγθαζέησλ ζηηο ζέζεηο ησλ δηνηθεηψλ θαη ησλ δηεπζπληψλ ησλ εξγνζηαζίσλ. Απηνί ελδηαθέξνληαλ κφλν λα δίλνπλ αλαθνξέο, πνπ ζα ήηαλ επράξηζηεο ζηνπο αλσηέξνπο ηνπο θαη νη πεξηζζφηεξεο απφ απηέο δελ αληαπνθξίλνληαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Καζεκεξηλά γίλνληαλ εθαηνληάδεο αηπρήκαηα ζηα εξγνζηάζηα θαη ζηηο ζηδεξνδξνκηθέο γξακκέο. Μφλν ην έηνο 1934

180

ζεκεηψζεθαλ ζε φιε ηε ρψξα πνιιέο ρηιηάδεο κηθξά θαη κεγάια ζηδεξνδξνκηθά αηπρήκαηα. Γηα φια απηά ηα αηπρήκαηα θαη ηηο θαζπζηεξήζεηο ζηελ παξαγσγή νη ππαίηηνη ήηαλ πάληα νη ίδηνη: αληεπαλαζηάηεο, αληηζνβηεηηθνί θαη ηξνηζθηζηέο ζακπνηέξ πνπ είραλ εηζρσξήζεη ζηηο δηνηθήζεηο ησλ εξγνζηαζίσλ θαη ζηα αλψηεξα θιηκάθηα ησλ ππνπξγείσλ. Έηζη μεθίλεζαλ πνιιέο ζπιιήςεηο «ζακπνηέξ» ζηηο βηνκεραλίεο θαη ζηηο κεηαθνξέο. Ζ επφκελε θνπξληά ζπκάησλ ζα πξνεξρφηαλ θπξίσο απφ ζηειέρε ησλ ππνπξγείσλ ηεο Διαθξηάο θαη ηεο Βαξηάο Βηνκεραλίαο. Ο θινηφο άξρηζε λα ζθίγγεη ζηγά-ζηγά. Λίγεο κέξεο κεηά ην ζεκείσκα ηνπ ΢ηάιηλ ζηνλ Εληάλνθ, ην Πνιηηκπηξφ αλαθνίλσζε ηελ «κεηάζεζε» ηνπ Γηαγθφληα απφ ην θνκηζαξηάην ησλ Δζσηεξηθψλ (πνπ αλέιαβε ν Γεδφθ) ζην θνκηζαξηάην ησλ Δπηθνηλσληψλ, πνπ σο ηφηε επηθεθαιήο ήηαλ ν Ρίθνθ, ν νπνίνο απνιχζεθε. Μηα νκάδα απφ πεξίπνπ είθνζη αλαθξηηέο άξρηζαλ ηελ έξεπλα θαηά ησλ απνθαινχκελσλ «αξηζηεξηζηψλ» ηνπ θφκκαηνο. Ο Αγθξάλνθ, ν Γηαγθφληα θαη δπν αμησκαηηθνί ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε

Οη ζεκαληηθφηεξνη χπνπηνη ήηαλ ν Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ, ν Καξι Ράληεθ θαη ν Γθεφξγθη Πηαηαθφθ, έλαο παιηφο κπνιζεβίθνο θαη αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο (πθππνπξγφο) ηεο ΢νβηεηηθήο Βαξηάο Βηνκεραλίαο, επί ππνπξγίαο ΢εξγθφ Οξληδνληθίηδε, ζηελνχ θίινπ θαη ζπλεξγάηε ηνπ ΢ηάιηλ. Ο Πηαηαθφθ ήηαλ γλσζηφο σο πξσηεξγάηεο ηεο βηνκεραληθήο αλαζπγθξφηεζεο θαη πνιέκηνο ηεο γξαθεηνθξαηίαο. Σνλ ζπληνληζκφ ησλ αλαθξίζεσλ είρε αλαιάβεη ν Γηάθνβ Αγθξάλνθ (Я́ков гра́нов, 1893-1938) ζηέιερνο ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο απφ ην 1919. Ο Αγθξάλνθ είρε αλαιάβεη ηηο αλαθξίζεηο πνιιψλ ππνζέζεσλ απφ ηφηε θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ήηαλ απφ ηνπο αλαθξηηέο ησλ Κάκελεθ, Εελφβηεθ, Πηαηαθφθ, Σνπραζέθζθη, Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ. Σνπ απνδίδεηαη ε παηξφηεηα ηεο θπληθήο θξάζεο: Αθόκα θη αλ δελ ππάξρεη ερζξόο, ζα πξέπεη λα δεκηνπξγεζεί, λα θαηαγγειζεί θαη λα ηηκσξεζεί. ΋κσο θη απηφο, φπσο θαη αξθεηνί άιινη, απφ ζχηεο κεηαηξάπεθε ζε ζχκα. Σν 1938 θαηεγνξήζεθε σο νπαδφο ηνπ ηξνηζθηζκνχ θαη εθηειέζηεθε σο «ερζξφο ηνπ ιανχ».

Σν αξρηθφ ζρέδην γηα ηηο θαηεγνξίεο πνπ ζα βάξαηλαλ ηνπο αλαθξηλφκελνπο ήηαλ φηη είραλ δεκηνπξγήζεη έλα «Δθεδξηθφ Κέληξν», ην

181

νπνίν ζπλσκνηνχζε, αιιά δελ έδξαζε. Οη θαηεγνξίεο απηέο δελ επέζπξαλ ζαλαηηθέο πνηλέο ζχκθσλα κε ηνλ ζνβηεηηθφ Πνηληθφ Κψδηθα. Αιιά κεηά απφ ιίγεο κέξεο επελέβε ε Νη-Κα-Βε-Νηε, πνπ ζεσξνχζε φηη ην θαηεγνξεηήξην πνπ εηνηκαδφηαλ ήηαλ πνιχ ήπην. Ο λένο επηθεθαιήο ηνπ θνκηζαξηάηνπ Δζσηεξηθψλ Νηθνιάη Γεδφθ θαη ν βνεζφο ηνπ Γηαγθφληα, ν Γθεφξγθη Μνιράλνθ (Георгий олчанов) άιιαμαλ ηηο θαηεγνξίεο θαη έδσζαλ νδεγίεο ζηνπο αλαθξηηέο, λα πηέζνπλ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο λα νκνινγήζνπλ φηη είραλ δεκηνπξγήζεη κηα αληεπαλαζηαηηθή νκάδα, πνπ ζρεδίαδε ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο, ηελ θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο κε ζθνπφ ηελ επαλαθνξά ην θαπηηαιηζκνχ θαη ηελ θαηάξγεζε ηεο Γηθηαηνξίαο ηνπ Πξνιεηαξηάηνπ. Γηα ηελ επίηεπμε απηνχ ηνπ ζηφρνπ είραλ ζπλεξγαζία κε ηνλ Σξφηζθη θαη ηελ βνήζεηα ησλ γεξκαληθψλ θαη ηαπσληθψλ ππεξεζηψλ. Ζ νξγάλσζε απηή ησλ ζπλσκνηψλ απνθιήζεθε απφ ηνπο αλαθξηηέο Παξάιιειν Αληηζνβηεηηθό Σξνηζθηζηηθό Κέληξν. Ο Γθεφξγθη Πηαηαθφθ Ο Γεδφθ ελεκέξσζε κε θακάξη ην Πνιηηηθφ Γξαθείν, φηη ε ππεξεζία ηνπ είρε θαηαθέξεη λα εμαξζξψζεη ηα ηξνηζθηζηηθά θέληξα ζηελ Αδνθηθή θαη Μαχξε Θάιαζζα φπνπ είραλ ζπιιεθζεί δηαθφζηα άηνκα, ζηελ Γεσξγία ηξηαθφζηα θαη ζην Λέληλγθξαλη αθφκα ηεηξαθφζηα. Μεηαμχ άιισλ ν Γεδφθ αλέθεξε ζην Πνιηηκπηξφ, φηη ν Πηαηαθφθ είρε ραξαθηεξίζεη ηνπο εξγάηεο «θνπάδη πξνβάησλ». Ο κειινληηθφο αληηθαηαζηάηεο ηνπ Γεδφθ - Λαβξέληη Μπέξηα αληέδξαζε νξγηζκέλα: Σν γνπξνύλη! Σόζν ρακειά έπεζε απηόο ν αηζρξόο πξάθηνξαο ησλ θαζηζηώλ, απηόο ν εθθπιηζκέλνο θνκκνπληζηήο, ν Θεόο μέξεη ηη άιιν ζ’ αθνύζνπκε! Σα γνπξνύληα αμίδεη λα ηα ζηξαγγαιίζεη θαλείο! ΋πσο είπακε ν κφλνο πνπ δηαηεξνχζε ακθηβνιίεο γηα ηελ ελνρή ηνπ Πηαηαθφθ, ήηαλ ν πξντζηάκελφο ηνπ ζην ππνπξγείν Οξηδνληθίηδε, ν νπνίνο θάλεθε λα πείζεηαη κφλν φηαλ ν ΢ηάιηλ ηνπ έζηεηιε ελνρνπνηεηηθά έγγξαθα (ηα νπνία εθ ησλ πζηέξσλ απνδείρζεθαλ πιαζηά). Δθηηκνχζε ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηελ επθπΐα ηνπ Πηαηαθφθ ν νπνίνο δηεχζπλε νπζηαζηηθά ην ππνπξγείν θαη είρε επηηχρεη πνιιά. Εήηεζε θαη είδε ηνλ θαηεγνξνχκελν θη απηφο ηνλ δηαβεβαίσζε φηη είρε νκνινγήζεη ηελ ελνρή ρσξίο πίεζε. Ο Πηαηαθφθ ήηαλ φλησο νπαδφο ηνπ Σξφηζθη, αιιά απφ ην 1928 θαη κεηά είρε εγθαηαιείςεη ηνπο ηξνηζθηζηέο θαη ήηαλ απφιπηα πηζηφο ζηε εγεζία ηνπ θφκκαηνο. Οη ίδηνη νη ηξνηζθηζηέο ηνλ είραλ θαηαγγείιεη σο ιηπνηάθηε. Αξλήζεθε ηελ θαηεγνξία φηη εηνίκαδε ηξνκνθξαηηθέο ελέξγεηεο, αιιά

182

είπε φηη ηνπ άμηδε ε απφιπζή ηνπ απφ ην ππνπξγείν, γηαηί δελ θαηήγγεηιε ηηο δηαζπλδέζεηο ηεο ηέσο ζπδχγνπ ηνπ κε ηνπο ηξνηζθηζηέο. Γηα λα θεξδίζεη θαη πάιη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ θφκκαηνο, ν Πηαηαθφθ δήισζε πξφζπκνο λα εκθαληζηεί σο θαηήγνξνο ζηελ δίθε θαη πξνζθέξζεθε λα εθηειέζεη ν ίδηνο φινπο ηνπο θαηεγνξνχκελνο, αθφκα θαη ηελ πξψελ ζχδπγφ ηνπ! Δπίζεο έγξαςε κηα επηζηνιή ζην ΢ηάιηλ, κε ηελ νπνία απέξξηπηε ηηο θαηεγνξίεο ελαληίνλ ηνπ θαη ζπκπιήξσζε φηη ήηαλ πξφζπκνο λα πεζάλεη γηα ην Κφκκα θαη ηνλ Γεληθφ Γξακκαηέα ηνπ. (Γελ ζα αξγνύζε λα πξαγκαηνπνηεζεί ε επρή ηνπ). Σν ίδην είρε ζπκβεί θαη κε ηνλ Καξι Ράληεθ. Απηφο, φρη κφλν είρε δηαξξήμεη ηνπο δεζκνχο ηνπ κε ηελ αληηπνιίηεπζε, αιιά είρε θαηαγγείιεη θαη ηνλ απεζηαικέλν ηνπ Σξφηζθη Γηάθνβ Μπιηνχκθηλ ( ков Блюмкин, 18981929), πνπ ζπλειήθζε θαη ηνπθεθίζηεθε. Ο Ράληεθ ήηαλ αθνζησκέλνο ζηε δνπιεηά ηνπ θαη απφ ηνπο πην ζνβαξνχο πνιηηηθνχο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σν εξψηεκα γηαηί ν Ράληεθ επειέγε απφ ηνλ ΢ηάιηλ σο θαηεγνξνχκελνο παξακέλεη αλαπάληεην. Ο ΢νθφιληθνθ θαίλεηαη φηη είρε δεη θαη κηιήζεη κε ηνλ ΢ηάιηλ, πνπ ηνπ είρε ππνζρεζεί φηη δελ ζα θαηαδηθαζηεί ζε ζάλαην. Πηζαλφηαηα ε ππφζρεζε απηή δφζεθε πξηλ απφ ηελ εθηέιεζε ησλ Εελφβηεθ θαη Κάκελεθ, ζηνπο νπνίνπο ν ΢ηάιηλ είρε δψζεη παξφκνηα ππφζρεζε. Ο ΢νθφιληθνθ ήηαλ επάισηνο, γηαηί είρε κηα λέα γπλαίθα θαη έλα εηθνζάρξνλν γην απφ ηνλ πξνεγνχκελν γάκν ηνπ. Οξηδνληθίηδε, Μπνπληηφλη Πηαηαθφθ θαη Λαθφκπα Οη αλαθξίζεηο δηήξθεζαλ κήλεο, γηαηί νη αλαθξηηέο απνζπνχζαλ κε κεγάιε δπζθνιία ηηο νκνινγίεο ησλ αλαθξηλφκελσλ. Ο Πηαηαθφθ «έζπαζε» θαη νκνιφγεζε ζρεηηθά γξήγνξα, ζε ηξηάληα ηξεηο κέξεο. Ο Ράληεθ άληεμε δπν κήλεο θαη δεθανθηψ κέξεο, ν ΢εξεκπξηάθνθ αληηζηάζεθε γηα ηξεηο κήλεο θαη δεθαέμη κέξεο θαη ν Μνπξάινθ επηά κήλεο θαη δεθαεπηά κέξεο. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο ηεο επηθείκελεο δίθεο είραλ ήδε ζπιιεθζεί, πξηλ αθφκα δηεμαρζεί ε δίθε ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ. ΢ηελ δίθε απηή ν θαηεγνξνχκελνο Ρέηλγθνιλη είρε ήδε κλεκνλεχζεη ην νλφκαηα ησλ Μπνπράξηλ, Σφκζθη θαη Ρίθνθ (ήηαλ νη κειινληηθνί θαηεγνξνχκελνη ζηε ηξίηεο Μεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο) σο παζεηηθψλ ζπλελφρσλ, δειαδή φηη γλψξηδαλ γηα ηελ ζπλσκνζία θαη δελ ηελ θαηήγγεηιαλ. Σφηε επίζεο άξρηζαλ λα ζπγθεληξψλνληαη ζηνηρεία πνπ

183

ηεθκεξίσλαλ ηελ χπαξμε ηνπ εθεδξηθνχ ή Παξάιιεινπ Αληηζνβηεηηθνχ θέληξνπ κε εκπιεθφκελνπο ηνπο Πηαηαθφθ, Ράληεθ θαη άιινπο νη νπνίνη θάζηζαλ ζην εδψιην ζηελ επφκελε (δεχηεξε) Γίθε ηεο Μφζραο ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ ’37. ΢ηηο 23 ΢επηεκβξίνπ ηνπ ’36 έγηλε κηα κεγάιε έθξεμε ζε νξπρεία ηεο πεξηνρήο Κεκέλνβν. ΢πλειήθζε ν δηεπζπληήο ηνπ θαηαζθεπαζηηθνχ νκίινπ ηεο πεξηνρήο Μπφξηο Νφξθηλ, ν νπνίνο νκνιφγεζε δηαζπλδέζεηο κε ηνπο Γηαθφκνκπ Νηξφκπληο θαη Νηθνιάη Μνπξάινθ, δηεπζπληηθά ζηειέρε ρεκηθψλ εξγνζηαζίσλ ηεο πεξηνρήο. Ζ Νη-Κα-Βε-Νηε, πνπ είρε αλαιάβεη ηηο αλαθξίζεηο, αλέθεξε φηη απνθάιπςε ζηελ Γπηηθή ΢ηβεξία νιφθιεξε «ηξνηζθηζηηθή θσιηά», ε νπνία δξνχζε ππφ ηελ θαζνδήγεζε ηνπ αλαπιεξσηή θνκηζάξηνπ Βαξηάο Βηνκεραλίαο Πηαηαθφθ θαη είρε εληνιέο λα πξαγκαηνπνηεί ζακπνηάδ ζηα εξγνζηάζηα.. ΢ηηο 7 Γεθεκβξίνπ 1936 ζπλήιζε ε νινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο πνπ ζπλεδξίαζε θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ φπσο δήηεζε ν ΢ηάιηλ, γηα λα ζπδεηεζεί ην ζέκα ησλ Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ (μέξνπκε φηη ν Σφκζθη είρε ήδε απηνθηνλήζεη). Μίιεζαλ νη δπν εγθαινχκελνη θαη αξλήζεθαλ φηη δηέπξαμαλ αληηζνβηεηηθέο θαη αληηθνκκαηηθέο πξάμεηο. Ο Μπνπράξηλ θάιεζε ην ζψκα λα δερζεί ηηο εηιηθξηλείο εμεγήζεηο ηνπ. ΢ηάιηλ θαη Μπνπράξηλ

΋κσο ν ΢ηάιηλ ηνλ δηέθνςε ιέγνληαο φηη ην θφκκα δελ ζα επαλαιάβεη ην ζθάικα λα δερζεί ςεχηηθεο εμεγήζεηο, φπσο είρε ζπκβεί ζην παξειζφλ κε ηνπο Εελφβηεθ, Κάκελεθ, ΢κηξλφθ (είραλ ήδε εθηειεζηεί) κε ην Πηαηαθφθ (πνπ επξόθεηην λα δηθαζηεί ηνλ επόκελν κήλα) ή κε ηνλ Ράληεθ, πνπ έγξαθε ζπλερψο επηζηνιέο γηα ηελ αζσφηεηά ηνπ θαη ηψξα έρεη ήδε νκνινγήζεη. Ο Μπνπράξηλ θψλαμε φηη απηφο δελ πξφθεηηαη λα νκνινγήζεη πνηέ (φκσο, «νκνιφγεζε» κεηά επηά κήλεο). Σειηθά ε Κεληξηθή Δπηηξνπή απνθάζηζε φηη δελ ππήξραλ επαξθή απνδεηθηηθά ζηνηρεία γηα ηελ ελνρή ησλ Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ θαη παξέπεκςε ην ζέκα γηα ηελ επφκελε νινκέιεηα. Ζ ζπγθεθξηκέλε νινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ελέθξηλε ην θείκελν ηνπ λένπ ΢πληάγκαηνο (1936) ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΋πσο είλαη γλσζηφ, αλάκεζα ζηα κέιε ηεο ζπληαθηηθήο επηηξνπήο ήηαλ θαη νη Μπνπράξηλ, ΢νθφιληθνθ θαη Ράληεθ. ΢ηηο 10 Ηαλνπαξίνπ 1937, ιίγεο κέξεο πξηλ αξρίζεη ε κεγάιε δίθε ησλ Πηαηαθφθ, Ράληεθ θαη ησλ άιισλ 15 θαηεγνξνπκέλσλ, έγηλε ε δίθε ηνπ

184

«απείζαξρνπ» Μαξηεκηάλ Ρηνχηηλ, γλσζηνχ απφ ηελ Τπόζεζε Ρηνύηηλ πνπ αλαιχζακε ζε πξνεγνχκελεο ζειίδεο, Μαδί ηνπ δηθάζηεθαλ θαη νη «ζπλεξγνί» ηνπ (Εαινχηζθη, ΢άηζθηλ θαη άιινη). ΋ινη θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθαλ. *** Ζ δίθε ηεο ππφζεζεο ηνπ Παξάιιεινπ34 Αληηζνβηεηηθνύ Σξνηζθηζηηθνύ Κέληξνπ άξρηζε ζηηο 23 Ηαλνπαξίνπ 1937 κε ηελ αλάγλσζε ησλ νλνκάησλ ησλ θαηεγνξνπκέλσλ θαη ηνπ θαηεγνξεηεξίνπ. Πξφεδξνο ηνπ δηθαζηεξίνπ ήηαλ θαη πάιη ν Βαζίιε Οχιξηρ θαη δηθαζηέο ν Ηβάλ Μαηνχιεβηηο, ν Ρίηζθνθ (Рычков) ζηε ζέζε ηνπ Νηθηηζέλθν θαη δεκφζηνο θαηήγνξνο ν γλσζηφο καο πιένλ Αληξέη Βηζίλζθη. Οη θαηεγνξνχκελνη ήηαλ νη εμήο: 1. Γθεφξγθη Πηαηαθφθ (Георгий ятаков), γελλήζεθε ην 1890: Μέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1910. Πξψηνο πξφεδξνο ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο ηεο Οπθξαλίαο (1918). Πξψελ επηθεθαιήο ηεο ζνβηεηηθήο εκπνξηθήο αληηπξνζσπείαο ζην Παξίζη, αξγφηεξα δηεπζπληήο ηεο Κξαηηθήο Σξάπεδαο. Αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο ηεο Βαξηάο Βηνκεραλίαο απφ ην 1931 σο ηελ εκέξα ηεο ζχιιεςήο ηνπ. Δμειέγε κέινο ηεο Κ.Δ. απφ ην 17ν ΢πλέδξην ηνπ Κ. Κ. ηνλ Ηαλνπάξην 1934. (Μέρξη ηφηε ήηαλ ν κνλαδηθφο «ερζξφο ηνπ ιανχ» ελ ελεξγεία κέινο ηεο παξνχζαο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο). Ο θαηεγνξνχκελνο Καξι Ράληεθ 2. Καξι Ράληεθ ( арл Радек), γελλήζεθε ην 1885, Πνισλφο. Δλεξγφ κέινο ηνπ πνισληθνχ θαη γεξκαληθνχ θηλήκαηνο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο. Μέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1917. Μέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο 1919-24 θαη ηνπ Γξαθείνπ ηεο Δθηειεζηηθήο Δπηηξνπήο ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο. Έλαο απφ ηνπο εθδφηεο ηεο Ηδβέζηηα απφ ην 1931. Δθπξφζσπνο δηεζλψλ ζρέζεσλ ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο. Μέινο ηεο επηηξνπήο ησλ είθνζη ελφο πνπ ζπλέηαμαλ ην λέν ζνβηεηηθφ ΢χληαγκα.

3. Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ (Григорий Сокольников), γελλήζεθε ην 1888. Μέινο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1905, φηαλ ήηαλ δεθαεπηά ρξνλψλ. Πξψηνο θνκηζάξηνο ησλ Σξαπεδψλ. Πξφεδξνο ηεο ζνβηεηηθήο αληηπξνζσπείαο ζηηο ζπλνκηιίεο ηεο εηξήλεο ην 1918, φπνπ θαη 34

Με ηελ ιέμε Παξάιιεινπ ελλνείηαη ε παξάιιειε ύπαξμή ηνπ κε ην πξνεγνύκελν Τποηζκιζηικό-Ζηνοβιεθικό ηπομοκπαηικό κένηπο

185

ππέγξαςε ην ΢χκθσλν Μπξεζη-Ληηφθζθ. Απφ ην 1921 σο ΄26 ήηαλ ιατθφο θνκηζάξηνο Οηθνλνκίαο. Μέρξη ην 1035 ήηαλ αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Δμσηεξηθψλ θαη πξεζβεπηήο ζην Λνλδίλν. Απφ ηφηε σο ηελ ζχιιεςή ηνπ ήηαλ αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο ηεο Γαζηθήο Βηνκεραλίαο. Δθιέρζεθε αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ζην 17ν ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο ην 1934.

4. Λενλίλη ΢εξεκπξηάθνθ (Леонид Серебряков), γελλήζεθε ην 1888, απφ εξγαηηθή νηθνγέλεηα. Μέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1905. Απφ ην 1917 σο ην ’19 δηεχζπλε ην ζνβηέη ηεο Μφζραο. Σν ’19 εθιέρζεθε γξακκαηέαο ηεο Κεληξηθήο επηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο θαη αληηθαηαζηάζεθε ην ‘21. Μέρξη ηελ εκέξα ηεο ζχιιεςήο ηνπ ήηαλ ζεκαληηθφο αμησκαηνχρνο ηνπ Κνκηζαξηάηνπ ησλ ΢ηδεξνδξφκσλ.

5. Γηαθφβ Λίθδηηο ( коб Лифшиц), γελλήζεθε ην 1896 απφ εβξατθή εξγαηηθή νηθνγέλεηα. Μέρξη ην 1935 ήηαλ αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο ΢ηδεξνδξφκσλ. ΢χκθσλα κε δήισζή ηνπ απνιάκβαλε ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ζπκπνιεκηζηή ηνπ ΢ηάιηλ, Καγθαλφβηηο.

6. Νηθνιάη Μνπξάινθ ( иколай уралов): γελλήζεθε ην 1877 επάγγεικα αγξνλφκνο. Μέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ απφ ην 1905 θαη κεηείρε ελεξγά ζηελ εξγαηηθή εμέγεξζε ηνπ ίδηνπ έηνπο. Ήηαλ απφ ηνπο εγέηεο ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Μφζρα θαη πξψηνο θφθθηλνο ζηξαηησηηθφο δηνηθεηήο ηεο πφιεο. Ο κφλνο θαηεγνξνχκελνο πνπ δελ έθαλε δήισζε κεηακέιεηαο θαη επίζεο δελ έθαλε δήισζε θαηαδίθεο ηνπ Σξφηζθη θαη ηνπ ηξνηζθηζκνχ. Ο θαηεγνξνχκελνο Νηθνιάη Μνπξάινθ 7. Γηαθφβ Νηξφκπληο ( коб Дробнис): Γελλήζεθε ην 1891, επάγγεικα παπνπηζήο. Δηζήιζε ζην επαλαζηαηηθφ θίλεκα θαη ζην θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1906, ζε ειηθία 15 ρξνλψλ. Πέξαζε πνιιά ρξφληα ζε ηζαξηθέο θπιαθέο θαη ηξεηο θνξέο απεηιήζεθε κε ζαλαηηθή πνηλή. Αλαπιεξσηήο δηεπζπληήο ην ρεκηθνχ εξγνζηαζίνπ ηνπ Κεκέξνβν.

8. Μηραήι Μπνγθνπζιάθζθη ( ихаил Богуславский): Γελλήζεθε ην 1886. Παιηφο κπνιζεβίθνο. Έιαβε ελεξγφ κέξνο ζηνλ εκθχιην πφιεκν αξρηθά σο αληάξηεο θαη κεηά απφ ηηο ηάμεηο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ. Γηεπζπληήο νξπρείσλ ζηε ΢ηβεξία.

9. Ηβάλ Κληάδεθ (Иван нязев): Γελλήζεθε ην 1893. Αλψηεξνο αμησκαηνχρνο ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ. ΢πλεξγάηεο ηνπ Σδεξδίλζθη φηαλ απηφο ήηαλ ιατθφο θνκηζάξηνο ησλ ΢ηδεξνδξφκσλ. Γπν θνξέο επηθεθαιήο ηνπ ιεηηνπξγηθνχ ηκήκαηνο ηνπ θνκηζαξηάηνπ.

186

΢χκθσλα κε δήισζή ηνπ απνιάκβαλε ηεο απφιπηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ιατθνχ θνκηζάξηνπ Καγθαλφβηηο. Σα ηειεπηαία ρξφληα ήηαλ δηεπζπληήο ησλ Νφηηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ 10. Ησζήθ Σνχξνθ (Иосиф Турок): Γελλήζεθε ην 1900, έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1917. Πήξε ελεξγφ κέξνο ζηνλ εκθχιην πφιεκν. Γηεπζπληήο ηνπ ζηδεξνδξνκηθνχ δηθηχνπ ησλ Οπξαιίσλ.

11. ΢ηαληζιάο Ραηάηηζαθ (Станислас Ратаишак): Γελλήζεθε ην 1894. Δπηθεθαιήο ηνπ Δξγνζηαζίνπ Υεκηθψλ Πξντφλησλ, φπνπ (ζχκθσλα κε δήισζή ηνπ) απνιάκβαλε ηεο απφιπηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ιατθνχ θνκηζάξηνπ Βαξηάο Βηνκεραλίαο (Οξηδνληθίηδε) εθ κέξνπο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο.

12. Αιέμεο ΢εζηφθ (Алексис Шестов): Γελλήζεθε ην 1896, πξψελ εξγάηεο, παιηφο κπνιζεβίθνο. Γηεπζπληήο ηνπ ΢πγθξνηήκαηνο Άλζξαθα ηνπ Κνπδλέηζθ. Παξάιιεια ήηαλ πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-ΒεΝηε θαη ππνρξεψζεθε λα καξηπξήζεη ηελ εκπινθή ησλ Νφξθηλ, Νηξφκπληο, Μνπξάινθ θαη Πηαηαθφθ ζηελ ζπλσκνηηθή νξγάλσζε. Δπί πέληε εβδνκάδεο κεηά ηελ ζχιιεςή ηνπ αξληφηαλ λα νκνινγήζεη. Ο ΢εζηφθ θαη ν Ράληεθ ήηαλ νη κφλνη απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο πνπ δελ δήηεζαλ επηείθεηα θαη αθφκα αξλήζεθαλ λα επηθαιεζζνχλ ειαθξπληηθά.

13. Μπφξηο Νφξθηλ (Борис оркин): Γελλήζεθε ην 1895. Γηεπζπληήο θαηαζθεπαζηηθνχ νκίινπ ζην Κακέξνβν. Αο εμαιείςνπκε ηνπο θαηάζθνπνπο θαη ηνπο ζακπνηέξ, ηνπο ηξνηζθηζηνκπνπραξηληθνχο πξάθηνξεο ηνπ θαζηζκνχ 14. Γαβξηήι Πνχζηλ (Гаврил ушин): Γελλήζεθε ην 1896. Μεραληθφο θαη αλψηεξνο ιεηηνπξγφο δηνίθεζεο ρεκηθψλ εξγνζηαζίσλ.

15. Ηβάλ Υξάζε (Иван Xраше): Γελλήζεθε ην 1886. Σζερηθήο θαηαγσγήο δάζθαινο επαγγεικαηηθήο θαηαζθνπείαο. Έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1917. Τπάιιεινο ηνπ θνκηζαξηάηνπ ησλ Γεκνζίσλ Έξγσλ. Απφ ην 1932 κεηαθξαζηήο ηεο ηζερηθψλ θεηκέλσλ γηα ηελ Κνκκνπληζηηθή Γηεζλή. Γελ ππήξμε πνηέ ηξνηζθηζηήο.

16. Μηραήι ΢ηξντιφθ ( ихаил Строилов): Γελλήζεθε ην 1899 απφ αγξνηηθή νηθνγέλεηα. Γελ ήηαλ κέινο ηνπ θφκκαηνο. Δπηθεθαιήο κεραληθφο ηνπ ΢πγθξνηήκαηνο Άλζξαθα ηνπ Κνπδλέζθ. Τπνςήθηνο γηα ηελ Παλξσζηθή Δθηειεζηηθή Δπηηξνπή.

187

17. Βαιεληίλ Άξλνιλη (Валентин Арнольд): Γελλήζεθε ην 1894. Οδεγφο απηνθηλήησλ. Γελ είλαη κέινο ηνπ θφκκαηνο.

18. & 19. Ο Λεβ Σξφηζθη θαη ν γηνο ηνπ Λεβ ΢εληφθ εξήλελ (in absentia) Οη παξαπάλσ… ... θαηεγνξνύληαη γηα πξάμεηο πξνδνζίαο θαηά ηεο ρώξαο, θαηαζθνπείαο, πξάμεηο θαηαζηξνθήο, ππνλνκεπηηθέο δξαζηεξηόηεηεο, ζακπνηάδ θαη πξνεηνηκαζία ηξνκνθξαηηθώλ πξάμεσλ, θαη δνινθνληώλ. ΢ύζηαζε ζπλσκνηηθήο νκάδαο κε ηελ παξόηξπλζε ηνπ Σξόηζθη θαη ζπκκεηνρή ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ηαπσλίαο κε ζηόρν ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο θαη ηελ παιηλόξζσζε ηνπ θαπηηαιηζκνύ. Αδηθήκαηα πνπ πξνβιέπνληαη από ηα άξζξα 581α, 588, 589, 5811, ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα ηεο Ρσζηθήο Οκόζπνλδεο ΢νβηεηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο. *** Μάξηπξεο θαηεγνξίαο ήηαλ: - Ο αληαπνθξηηήο ηεο Ηδβέζηηα ζηελ Οπάζηλγθηνλ Ρνκκ (Ромм) πνπ δηαβεβαίσζε φηη γλψξηζε ηνλ Λεβ ΢εληφθ (γην ηνπ Σξφηζθη) ζην Βεξνιίλν, ν νπνίνο ηνλ ζηξαηνιφγεζε γηα λα κεηαθέξεη κελχκαηα ζηνλ Ράληεθ. Πξάγκαηη ηνπ κεηέθεξε έλα κήλπκα ηνπ ΢εληφθ θαη έλα άιιν ηνπ Σξφηζθη. Ο Ράληεθ θαη ν Σξφηζθη ηνπ κίιεζαλ γηα ηελ χπαξμε ηνπ Παξάιιεινπ Κέληξνπ. Ο Λεβ ΢εληφθ, γηνο ηνπ Σξφηζθη - Ο αληαπνθξηηήο ηεο Ηδβέζηηα ζην Βεξνιίλν Μπνχραξηζεθ (Бухарцев), δήισζε φηη ήηαλ κέινο ηνπ «Κέληξνπ» θαη είρε ζπκθσλήζεη λα δηεθπεξαηψλεη δηάθνξεο ππνζέζεηο γηα ηνλ Ράληεθ. Καλφληζε κηα ζπλάληεζε ελφο εθπξνζψπνπ ηνπ Σξφηζθη κε ηνλ Πηαηαθφθ. Ο εθπξφζσπνο απηφο είπε ζηνλ κάξηπξα φηη είρε θαλνλίζεη κηα εηδηθή πηήζε γηα λα κεηαβεί ν Πηαηαθφθ ζην ΋ζιν θαη λα ζπλαληεζεί κε ηνλ Σξφηζθη.

- Ο δηεπζπληήο ηνπ ΢πγθξνηήκαηνο Άλζξαθα ζην Υάξηνθ Λφγθηλνθ (Логинов) είπε φηη ν Πηαηαθφθ δηεχζπλε έλα ηξνκνθξαηηθφ θέληξν ζηελ Οπθξαλία. Αθφκα, φηη ζρεκάηηζε κηα νκάδα εθηειεζηψλ ζηελ Οδεζζφ κε ζθνπφ λα δνινθνλήζνπλ ηνλ ΢ηάιηλ. Δπίζεο ήμεξε φηη έλαο απφ ηνπο ζπλεξγάηεο ηνπ Πηαηαθφθ, ν θαηεγνξνχκελνο Ραηάηηζαθ ήζειε λα ζηξαηνινγήζεη Γεξκαλνχο εηδηθνχο θαη λα πξαγκαηνπνηήζεη ζακπνηάδ ζην εξγνζηάζην Γθνξιφβθα.

- Έλαο Γεξκαλφο κεραληθφο, ν ΢ηάηλ (Stein), πνπ εξγαδφηαλ ζην εξγνζηάζην ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ζην Λέληλζθ, θαηέζεζε φηη απηφο θαη άιινη ηέζζεξηο Γεξκαλνί εξγάηεο πξνθάιεζαλ εζθεκκέλα δεκηέο ζε εηζαγφκελα γεξκαληθά 188

κεραλήκαηα. Ο θαηεγνξνχκελνο ΢έζηνβ ηνπ δήηεζε λα επηβξαδχλεη ηελ παξαγσγή άλζξαθα πξνθαιψληαο πιεκκχξα ζηηο ζηνέο ησλ νξπρείσλ.

- Σέινο ν κεραληθφο θαη ηερληθφο δηεπζπληήο ηνπ εξγνζηαζίνπ ιηπαζκάησλ Σακκ (Тамм) είπε φηη ν θαηεγνξνχκελνο Πνχζηλ ηνπ δήηεζε λα πξνθαιέζεη δεκηέο ζην εξγνζηάζην Γθνξιφβθα. *** ΋πσο θαη ζηελ δίθε ηνπ Απγνχζηνπ ηνπ ’36, φινη νη θαηεγνξνχκελνη παξαδέρζεθαλ φηη ήηαλ έλνρνη θαη γηα ηα αδηθήκαηα πνπ αλαθέξνληαλ ζην θαηεγνξεηήξην. Θα παξαζέζνπκε ζχληνκα δπν κφλν απφ ηνπο δηαιφγνπο κεηαμχ ηνπ δεκφζηνπ θαηήγνξνπ Βηζίλζθη θαη ησλ θαηεγνξνπκέλσλ Πηαηαθφθ θαη Ρίθνθ. Βηζίλζθη (Γεκόζηνο θαηήγνξνο): Καηεγνξνύκελε Πηαηαθόθ, πόηε μεθίλεζε ε ηειεπηαία πεξίνδνο ηεο παξάλνκεο ηξνηζθηζηηθήο δξαζηεξηόηεηάο ζαο; Πηαηαθόθ (Καηεγνξνύκελνο): Από ην 1931 Β.: Με πνηνλ ηξόπν εθθξάζηεθε απηή ε δξαζηεξηόηεηα; Π.: Σν 1931 βξηζθόκνπλ ζε ππεξεζηαθή απνζηνιή ζην Βεξνιίλν. Μαδί κνπ ήηαλ θαη αξθεηνί ηξνηζθηζηέο, όπσο ν (θαηεγνξνύκελνο) ΢ηζηόθ, ν ΢κηξλόθ θαη ν Λόγθηλνθ . Ο ΢κηξλόθ κε ελεκέξσζε όηη αξρίδεη μαλά, κε λέα δύλακε, ε ηξνηζθηζηηθή πάιε ελάληηα ζηε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε θαη ζηελ θνκκαηηθή θαζνδήγεζε… Ο Ράληεθ ζε εμψθπιιν ηνπ Time, 1924 Β.: Πώο κπνξεί λα εμεγεζεί ην γεγνλόο όηη ζπκθσλήζαηε ηόζν εύθνια λα μεθηλήζεηε ηελ πάιε ζαο ελάληηα ζηε ζνβηεηηθή θπβέξλεζε θαη ζηελ θνκκαηηθή θαζνδήγεζε; Π.: Ζ ζπδήηεζε κε ηνλ ΢εληόθ δελ ήηαλ ε αηηία, αιιά ην θίλεηξν Β.: ΢πλεπώο θαη κέρξη ηόηε ππνζηεξίδαηε ηηο παιηέο ζαο ηξνηζθηζηηθέο ζέζεηο; Π.: Υσξίο ακθηβνιία, δηαηεξνύζα ηηο παιηέο ηξνηζθηζηηθέο κνπ απόςεηο, νη νπνίεο ζπλερώο αλαλεώλνληαλ *** Βηζίλζθη (Γεκόζηνο θαηήγνξνο): … ζπλεπώο ζαο ελδηέθεξε ε επίζπεπζε ηνπ πνιέκνπ θαη ε ήηηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζ’ απηόλ; Ράληεθ (Καηεγνξνύκελνο): Ζ ήηηα ζα δεκηνπξγνύζε γηα καο ζπλζήθεο αλόδνπ ζηελ εμνπζία, άξα ελδηαθεξόκαζηε γηα ηελ ήηηα. Β.: Δζείο πξνζσπηθά επρόζαζηε ηελ λίθε ή ηελ ήηηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο; Ρ.: Όιεο κνπ νη πξάμεηο δείρλνπλ όηη επηζπκνύζα ηελ ήηηα

189

Β.: Απηέο νη πξάμεηο ήηαλ ζπλεηδεηέο; Ρ.: Γελ θάλσ πνηέ κε ζπλεηδεηέο πξάμεηο εθηόο από ηνλ ύπλν Β.: Κη απηέο δπζηπρώο δελ έγηλαλ ζηνλ ύπλν Ρ.: Γπζηπρώο, δελ ήηαλ όλεηξν Β.: Έγηλαλ ζηνλ μύπλην Ρ.: Δίλαη ε ζιηβεξή πξαγκαηηθόηεηα Β.: Ναη, πξάγκαηη ζιηβεξή πξαγκαηηθόηεηα γηα ζαο. ……….. Β.: ΢αο εμέηαζαλ θαη’ αληηπαξάζεζε κε ηνλ ΢νθόιληθνθ; Ρ.: Ναη Β.: Ο ΢νθόιληθνθ ζαο μεζθέπαζε; Ρ.: Ναη Β.: Κη εζείο; Ρ.: Γελ παξαδερόκνπλ ηίπνηε απνιύησο Β.: Γηα πόζνλ θαηξό αξληόζαζηε ηα πάληα; Ρ.: Γηα ηξεηο πεξίπνπ κήλεο *** Σν απφγεπκα ηεο 28εο Ηαλνπαξίνπ ν Βηζίλζθη άξρηζε ηελ αγφξεπζή ηνπ: ΢ύληξνθνη δηθαζηέο θαη κέιε ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο Έλσζεο ησλ ΢νβηεηηθώλ ΢νζηαιηζηηθώλ Γεκνθξαηηώλ. ΢ηηγκηφηππν απφ κηα Γίθε ηεο Μφζραο - Απηόο είλαη ν μεπεζκόο!

- Απηό είλαη ην όξην, ην ηειεπηαίν ζύλνξν ηεο εζηθήο θαη πνιηηηθήο θαηάπησζεο!

- Απηή είλαη ε δηαβνιηθή απεξαληνζύλε ηνπ εγθιήκαηνο! … Απηή ε κεηάιιαμε ησλ ηξνηζθηζηηθώλ νκάδσλ ζε απνζρηζηηθέο θαη εγθιεκαηηθέο νκάδεο, ζε όξγαλα μέλσλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ θνξύθσζε ηελ πάιε ηνπ Σξνηζθηζκνύ θαηά ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, θαηά ηνπ Λέληλ θαη ηνπ ιεληληζκνύ επί δεθαεηίεο ηώξα. Απηό δελ ήηαλ πνιηηηθό θόκκα, ήηαλ κηα ζπκκνξία εγθιεκαηηώλ ή απινύζηεξα έλα πξαθηνξείν μέλσλ ππεξεζηώλ πιεξνθνξηώλ. … Ζ πξόβιεςε ηνπ ζπληξόθνπ ΢ηάιηλ βγήθε αιεζηλή. Ο Σξνηζθηζκόο έρεη γίλεη ην θεληξηθό ζεκείν αθεηεξίαο όισλ ησλ ερζξηθώλ πξνο ηνλ ζνζηαιηζκό δπλάκεσλ, κηα ζπκκνξία αληαξηώλ, θαηαζθόπσλ θαη δνινθόλσλ πνπ έζεζαλ

190

νινθιεξσηηθά ηνλ εαπηό ηνπο ζηελ δηάζεζε μέλσλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ θαη κεηακνξθώζεθαλ νξηζηηθά ζε ιαθέδεο ηνπ ηκπεξηαιηζκνύ… … Ήηαλ ν Πηαηαθόθ θαη ΢ία πνπ ην 1918, ζε κηα πεξίνδν πςίζηνπ θηλδύλνπ γηα ηελ γε ησλ ζνβηέη, ήξζε ζε ζπλδηαιιαγή κε ηνπο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο κε ζθνπό λα πξνρσξήζεη έλα αληεπαλαζηαηηθό πξαμηθόπεκα, λα ζπιιεθζεί ν Λέληλ θαη ν Πηαηαθόθ λα θαηαιάβεη ηε ζέζε ηνπ επηθεθαιήο ηεο θπβέξλεζεο… … Αλαηίλαμαλ νξπρεία, έθαςαλ εξγνζηάζηα, εθηξνρίαζαλ ηξέλα, αθξσηεξίαζαλ θαη δνινθόλεζαλ εθαηνληάδεο από ηνπο θαιύηεξνπο πνιίηεο απηήο ηεο ρώξαο. Οθηαθόζηνη εξγάηεο ηνπ Δξγνζηαζίνπ Νηηξηθώλ Ληπαζκάησλ ηεο Γθνξιόβθα, έδσζαλ κέζσ ηεο Πξάβληα ηα νλόκαηα ησλ θαιύηεξσλ ΢ηαραλνβηηώλ35 πνπ έραζαλ ηε δσή ηνπο από ηα ύπνπια ρέξηα ησλ ερζξώλ ηεο παηξίδαο. Αλαθέξσ κεξηθά από ηα νλόκαηα εθιεθηώλ εξγαηώλ πνπ ράζακε… Ο Αιεμέη ΢ηαράλνθ κε ην ηξππάλη ηνπ … Γελ είκαη κόλνο! Σα ζύκαηα κπνξεί λα βξίζθνληαη ζηα κλήκαηά ηνπο, αιιά εγώ αηζζάλνκαη όηη βξίζθνληαη δίπια κνπ, δείρλνληαο ην εδώιην, δείρλνληαο εζάο ηνπο θαηεγνξνύκελνπο, κε ηα αθξσηεξηαζκέλα ρέξηα ηνπο πνπ εζείο ηα θόςαηε. Γελ είκαη ν κόλνο θαηήγνξνο! Δλώλσ ηελ θσλή κνπ κε απηήλ νιόθιεξνπ ηνπ ιανύ καο! Καηεγνξώ απηνύο ηνπο εηδερζείο εγθιεκαηίεο πνπ ηνπο αμίδεη κηα θαη κόλε ηηκσξία – ζάλαηνο κε ππξνβνιηζκό. ΢ε αληίζεζε απφ ηελ πξνεγνχκελε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο (Εελφβηεθ θιπ), απηή ηελ θνξά κεξηθνί απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο είραλ λνκηθή εθπξνζψπεζε. Δθ κέξνπο ησλ ππεξαζπηζηψλ κίιεζε ν δηθεγφξνο Μπξάνπληε (Брауде) ν νπνίνο αθνινχζεζε ηελ πεπαηεκέλε (locus classicus) κέζνδν ππεξάζπηζεο ησλ δηθεγφξσλ ηεο ΢ηαιηληθήο πεξηφδνπ: ΢ύληξνθνη Γηθαζηέο, Γελ ζα θξύςσ από ζαο ηελ δύζθνιε, ηελ πξσηόγλσξα δύζθνιε ζέζε ζηελ νπνία βξίζθεηαη ε ππεξάζπηζε ζε απηήλ ηελ ππόζεζε. Πξώηα απ’ όια, ΢ύληξνθνη δηθαζηέο, ηα κέιε ηεο ππεξάζπηζεο είλαη παηδηά ηεο παηξίδαο καο… ΢’ απηήλ ηελ ππόζεζε δελ ππάξρεη δηαθσλία σο πξνο ηα γεγνλόηα. Ο ζύληξνθνο Καηήγνξνο είρε δίθην όηαλ είπε όηη από όιεο ηηο απόςεηο, από ηα 35

Ο ΢ηαραλνβηζκόο ήηαλ ζύζηεκα βειηίσζεο ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο. Βαζίζηεθε ζηελ εληαηηθνπνίεζε ηεο εξγαζίαο θαη νλνκάζηεθε έηζη από ηνλ αλζξαθσξύρν Αιεμέη ΢ηαράλνθ ( лексей Стаханов, 1906–77) ν νπνίνο ηελ 30ή Απγνύζηνπ ηνπ ‘35 εμόξπμε 102 ηόλνπο γαηάλζξαθα ζε δηάζηεκα 6 σξώλ. Ζ πνζόηεηα απηή ήηαλ 14 θνξέο κεγαιύηεξε από ηελ απαηηνύκελε εκεξήζηα απόδνζε (λόξκα). Οη εξγάηεο πνπ αθνινύζεζαλ ην παξάδεηγκα ηνπ ΢ηαράλνθ νλνκάζηεθαλ ΢ηαραλνβίηεο.

191

ηεθκήξηα πνπ έρνπκε ζηελ δηάζεζή καο, από ηελ εμέηαζε ησλ καξηύξσλ, από ηελ αληηπαξάζηαζε ησλ θαηεγνξνπκέλσλ, όια απηά καο απνζηέξεζαλ θάζε δπλαηόηεηα ακθηζβήηεζεο. Όια ηα γεγνλόηα έρνπλ απνδεηρζεί θαη θαλείο από ηελ Τπεξάζπηζε δελ πξνηίζεηαη λα αληηπαξαηεζεί κε ηνλ Καηήγνξν. Δδώ ε ππόζεζε είλαη ηόζν θαζαξή, ε πνιηηηθή αμηνιόγεζε πνπ έγηλε από ηνλ Καηήγνξν ήηαλ ηόζν ζαθήο, πνπ ε Τπεξάζπηζε δελ κπνξεί παξά λα ζπκθσλήζεη εμ νινθιήξνπ ή έζησ κε κέξνο ηεο νκηιίαο ηνπ. *** Απηή ήηαλ ε «Τπεξάζπηζε». Αθνινχζεζαλ νη απνινγίεο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ. Ο Πηαηαθφθ ηειείσζε κε ηα κάηηα ρακεισκέλα ιέγνληαο: … ΢ε ιίγεο ώξεο ζα καο απαγγείιεηε ηηο πνηλέο, Κη εγώ ζηέθνκαη κπξνζηά ζαο ζπηισκέλνο, ζπληξηκκέλνο από ηα δηθά κνπ εγθιήκαηα, ζηεξεκέλνο από θάζε ηη εμ αηηίαο ησλ δηθώλ κνπ ζθαικάησλ, έλαο άλζξσπνο πνπ έραζε ην Κόκκα ηνπ, πνπ δελ έρεη πιένλ θίινπο, πνπ έραζε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ, πνπ έραζε ηνλ ίδην ηνλ εαπηό ηνπ. Ο απψλ Σξφηζθη ήηαλ ν πξσηαγσληζηήο ησλ Γηθψλ Ο Ράληεθ είπε: ... Ση απνδείμεηο ππάξρνπλ πνπ ππνζηεξίδνπλ ηα γεγνλόηα; Τπάξρνπλ νη καξηπξίεο δπν αλζξώπσλ. Ζ δηθή κνπ πνπ έιαβα νδεγίεο θαη επηζηνιέο από ηνλ Σξόηζθη (ηηο νπνίεο δπζηπρώο, έθαςα) θαη απηή ηνπ Πηαηαθόθ πνπ κίιεζε κε ηνλ Σξόηζθη. Όιεο νη θαηαζέζεηο ησλ άιισλ θαηεγνξνύκελσλ ζηεξίδνληαη ζηηο δηθέο καο καξηπξίεο. Δθ’ όζνλ αζρνιείζηε κε θαηαζθόπνπο θαη εγθιεκαηίεο, ε βάζε πνπ ζα ζηεξηρζεί ε εηπκεγνξία ζαο ζα είλαη όηη απηά πνπ ζαο είπακε είλαη ε αιήζεηα, ε ζθιεξή αιήζεηα; Οη άιινη θαηεγνξνχκελνη αθνινχζεζαλ ηελ ζπλήζε γξακκή απνινγηψλ. Οη Νηξφκπληο, Μνπξάινθ θαη Μπνγθνπιάθζθη αλαθέξζεθαλ ζηελ πξνιεηαξηαθή ηνπο θαηαγσγή. Ο ΢νθφιληθνθ καθξεγφξεζε θαη ν ΢εξεκπξηάθνθ κίιεζε ειάρηζηα. ΋ινη επηηέζεθαλ πξνζσπηθά ζην Σξφηζθη. ΢ηηο 3 ην πξσί ηεο 30ήο Ηαλνπαξίνπ απαγγέιζεθαλ νη πνηλέο. ΢ηνπο δεθαηέζζεξηο απφ ηνπο δεθαεπηά θαηεγνξνχκελνπο επηβιήζεθε ε εζράηε ησλ πνηλψλ. Οη ΢νθφιληθνθ, Ράληεθ θαη Άξλνιλη ηηκσξήζεθαλ κε δεθαεηή θπιάθηζε γηαηί θξίζεθε φηη δελ είραλ άκεζε ζπκκεηνρή ζηελ νξγάλσζε θαη ζηελ δηάπξαμε ησλ εγθιεκάησλ θαη ν ΢ηξντιφθ θαηαδηθάζηεθε ζε νθηψ ρξφληα θπιάθηζε.

192

{Σνλ Μάην ηνπ ’39 αλαθνηλψζεθε φηη ν ΢νθφιληθνθ θαη ν Ράληεθ δνινθνλήζεθαλ απφ ζπγθξαηνχκελνπο ηνπο. Μεηά ην 1956 θαη ηε πεξίνδν ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο πνπ μεθίλεζε ν Υξνπζηζφθ ζην 20φ ΢πλέδξην ηνπ ΚΚ΢Δ, απνθαιχθζεθε φηη θαη νη δπν είραλ εθηειεζηεί απφ πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε κε εληνιή ηνπ Λαβξέληη Μπέξηα. Οη άιινη δπν ν Άξλνιλη θαη ν ΢ηξντιφθ εθηειέζηεθαλ ηνλ ΢επηέκβξην 1941}. Φπζηθά νη πεξηνπζίεο φισλ ησλ θαηαδηθαζκέλσλ δεκεχηεθαλ θαη πνιιά απφ ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο εθηειέζηεθαλ ή ηαιαηπσξήζεθαλ κε δηψμεηο θαη θπιαθίζεηο.

- Ζ θφξε ηνπ Ράληεθ θπιαθίζηεθε γηα νθηψ ρξφληα - Κάπνηνη είδαλ ηελ γπλαίθα ηνπ Νηξφκπληο ζε έλα απνκνλσηήξην ζην Κξάζλνγηαθ. Δίρε ζρεδφλ ράζεη ηελ αθνή ηεο απφ ηα βαζαληζηήξηα ζηα ππφγεηα ηνπ θηηξίνπ ηεο πιαηείαο Ληνπκπηάλθα.

- Ο αδειθφο ηνπ Μνπξάινθ εθηειέζηεθε. Ο 16ρξνλνο γηνο ηνπ εθηνπίζηεθε ζε ζηξαηφπεδν εξγαζίαο θαη πέζαλε απφ ηηο θαθνπρίεο ην 1943. Ζ αληςηά ηνπ θπιαθίζηεθε - Ζ γπλαίθα ηνπ ΢εξεκπξηάθνθ πέξαζε ηα επφκελα είθνζη ρξφληα ζηε ΢ηβεξία. ΢ηηγκηφηππν απφ δίθε θνπιάθσλ ην 1929 ΢ηηο 27 Ηαλνπαξίνπ ηνπ ‘38, ηξεηο κέξεο πξηλ εθδνζεί ε απφθαζε ηνπ δηθαζηεξίνπ, ν Γεδφθ πξνβηβάζηεθε ζε Κνκηζάξην ηεο Κξαηηθήο Αζθάιεηαο. Ο ειεγρφκελνο απφ ην θφκκα ηχπνο θαη ηα άιια κέζα ελεκέξσζεο δεκνζίεπαλ θαζεκεξηλά ηα πξαθηηθά ηεο δίθεο θαη πξνζπαζνχζαλ λα ηνλψζνπλ ην αίζζεκα αγαλάθηεζεο ησλ πνιηηψλ θαηά ησλ θαηεγνξνχκελσλ. ΋ηαλ αλαθνηλψζεθε ε απφθαζε έλα πιήζνο 200.000 αλζξψπσλ γέκηζε ηελ Κφθθηλε Πιαηεία, ππφ ζεξκνθξαζία -27 βαζκψλ Κειζίνπ θαη άθνπζαλ ηνλ Υξνπζηζφθ λα ηνπο θαιεί λα δηαδειψζνπλ απζφξκεηα θαηά ησλ θαηεγνξνχκελσλ θαη ήδε θαηάδηθσλ. Οη δηαδεισηέο θξαηνχζαλ παλφ θαη θξαχγαδαλ δεηψληαο ηελ άκεζε εθηέιεζε ησλ ζαλαηηθψλ θαηαδηθψλ αίηεκα πνπ ηθαλνπνηήζεθε ηαρχηαηα απφ ηνπο εθηειεζηέο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. ‘΋ια ηα ζχκαηα απηήο ηεο δίθεο απνθαηαζηάζεθαλ κεηά ην 1987. Σν ηέινο ηεο δίθεο ηνπ Πηαηαθφθ θαη ησλ άιισλ δελ ήηαλ θαη ην ηέινο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ζα αθνινπζνχζαλ αθφκα θαη άιιεο δίθεο.

193

Ο Λαβξέληη Μπέξηα (Л врентий

влович ери , 1899–1953)

Ο Λαβξέληη Μπέξηα ήηαλ έλαο αθφκα ζνβηεηηθφο πνιηηηθφο κε θαηαγσγή απφ ηνλ Καχθαζν, φπσο νη ΢ηάιηλ, Οξηδνληθίηδε, Μηθνγηάλ, Λαθφκπα θαη άιινη. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο Ακπραδίαο. Έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1917, φηαλ ζπνχδαδε ζηελ Πνιπηερληθή ΢ρνιή ηνπ Μπαθνχ. Γηαθξίζεθε γηα ηηο επηδφζεηο ηνπ ζηηο ζεηηθέο επηζηήκεο, αιιά νη ζπλάδειθνί ηνπ ηνλ ζεσξνχζαλ πνλεξφ θαη δφιην. Σν 1919, ελψ αθφκα θνηηνχζε άξρηζε ηελ θαξηέξα ηνπ σο ζηέιερνο ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο, φηαλ εληάρζεθε ζηελ αληίζηνηρε ππεξεζία ηνπ Αδεξκπατηδάλ. Σνλ επφκελν ρξφλν έγηλε κέινο ηεο γλήζηαο κπζηηθήο αζηπλνκίαο ησλ κπνιζεβίθσλ, ηεο Σζε-Κα. Ζ αζηπλνκία απηή θαηάθεξε λα αληηκεησπίζεη κε επηηπρία ηνπο κελζεβίθνπο ζηελ Γεσξγία θαη ν Μπέξηα δηνξίζηεθε ν ππνδηεπζπληήο ηεο Ο-Γθε-Πε-Οπ ηεο Γεσξγίαο. Σν 1924 ήηαλ επηθεθαιήο ησλ ζνβηεηηθψλ πνπ θαηέζηεηιαλ ηελ εζληθηζηηθή εμέγεξζε ζηελ Γεσξγία κε απνηέιεζκα λα εθηειεζηνχλ πάλσ απφ 10.000 εμεγεξζέληεο. Ο Λαβξέληη πξνήρζε ζε επηθεθαιήο ηεο Ο-Γθε-Πε-Οπ φιεο ηεο Τπεξθαπθαζίαο θαη ηηκήζεθε κε ην παξάζεκν ηεο Κφθθηλεο ΢εκαίαο. Σν 1926 ν Μπέξηα θάλεη ηελ γλσξηκία ηνπ ΢ηάιηλ, κε ηελ κεζνιάβεζε ηνπ επηθεθαιήο ηνπ θφκκαηνο ζην Καχθαζν, ΢εξγθφ Οξηδνληθίηδε θαη αλαιακβάλεη ηελ αζθάιεηά ηνπ γηα ηηο κέξεο πνπ απηφο πεξλνχζε ζηνλ Καχθαζν γηα δηαθνπέο. Σν 1931 νξίζηεθε Γξακκαηέαο ηνπ θφκκαηνο γηα ηελ Γεσξγία θαη ηνλ επφκελν ρξφλν γηα φιε ηελ Τπεξθαπθαζία. Σν ’34 εμειέγε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο. Με ην μεθίλεκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ, ν Μπέξηα δξαζηεξηνπνηήζεθε θαη εμφλησζε πνιινχο απφ ηνπο αληηπάινπο ηνπ ζην Κ.Κ. ηεο Γεσξγίαο, φπσο ηνλ ππνπξγφ Παηδείαο Γθατφδ Νηεβληαξηάξη (Г йоз Дев ри ни), ηνπο αδειθνχο ηνπ ΢άιβα (Ш лв ) θαη Γθεφξγθη (Геор ий) πνπ θαηείραλ ζεκαληηθέο ζέζεηο ζηελ Σζε-Κα θαη ζην θφκκα αληίζηνηρα. Ο Γθατφδ θαηεγνξήζεθε γηα αληεπαλαζηαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο, κε βάζε ην δηαβφεην άξζξν 58 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα θαη εθηειέζηεθε κε απφθαζε ηεο ηνπηθήο ηξφηθα. Αθφκα ν Μπέξηα εμφλησζε πιήζνο Γεσξγηαλψλ δηαλννπκέλσλ θαη θαιιηηερλψλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη: ν δσγξάθνο θαη ζπιιέθηεο Γεκήηξε ΢εβαξλάηδε (Димитрий Шеварднадзе), ν πνηεηήο Σηζηαλφο Σακπίηδε (Тициан Табидзе), ν ζθελνζέηεο ζεάηξνπ ΢άληξν Αρκεηέιη (Сандро хметели), ν δηαλννχκελνο Γεβγέλη Μηθειάληδε (Евгений икеладзе), ν ζπγγξαθέαο Μηραήι Σδαβαρηζβίιη ( ихаил Джавахишвили), ν θηιφινγνο θαη αξραηνιφγνο Γξηγθφι Σζεξεηέιη (Григол Церетели), πνπ ζπλειήθζεζαλ θαη εθηειέζηεθαλ ρσξίο δίθε. Απφ ην 1935 θαη κεηά ν Μπέξηα αλήθε ζην ζηελφ πεξηβάιινλ ηνπ ΢ηάιηλ θαη ππνζηήξηδε φιεο ηηο απνθάζεηο ηνπ θφκκαηνο ζρεηηθά κε ηηο εθθαζαξίζεηο ησλ αλεπηζχκεησλ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ. ΢ε έλα ιφγν ηνπ ηνλ Ηνχλην ηνπ ΄37 είπε: Αο μέξνπλ νη ερζξνί καο όηη όπνηνο επηρεηξήζεη λα ζεθώζεη ην ρέξη ηνπ ελάληηα ζηε

194

βνύιεζε ηνπ ιανύ καο, ελάληηα ζηε βνύιεζε ηνπ θόκκαηνο ηνπ Λέληλ θαη ηνπ ΢ηάιηλ ζα ηζαθηζηεί αλειέεηα θαη ζα εμνλησζεί. Σνλ Αχγνπζην 1938 ν Μπέξηα δηνξίζηεθε απφ ηνλ ΢ηάιηλ αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ, δειαδή ηεο ΝΗ-Κα-Βε-Νηε. Μέρξη ηφηε ν Γεδφθ έθεξε ζε πέξαο ρηιηάδεο θαηαδίθεο θαη εθηειέζεηο δεθάδσλ ρηιηάδσλ «ερζξψλ ηνπ ιανχ», αιιά ην θφκκα θαη ν ΢ηάιηλ είραλ αληηιεθζεί φηη ε ππνδνκή ηεο νηθνλνκίαο θαη ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ θηλδχλεπε κε θαηάξξεπζε κεηά ηελ εμφλησζε ρηιηάδσλ επηζηεκφλσλ, ζηειερψλ ηεο βηνκεραλίαο θαη αλψηαησλ ζηξαηησηηθψλ θαη ζεψξεζαλ φηη ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε είρε πεηχρεη ηνπο ζηφρνπο ηεο. Σν Ννέκβξην ν Μπέξηα ηέζεθε επηθεθαιήο ηνπ ππνπξγείνπ θαη αληηθαηέζηεζε ηνλ Γεδφθ (πνπ εθηειέζηεθε κε ηελ ζεηξά ηνπ δπν ρξφληα αξγφηεξα). Βνεζφο ηνπ ζην ππνπξγείν ήηαλ ν Αξκέληνο Ακαγηάθ Κακπνχινθ ( маяк обулов (1906—55) Ακέζσο κφιηο αλέιαβε ηελ εγεζία ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε άθεζε ειεχζεξνπο πάλσ απφ 100.000 ηξνθίκνπο ησλ γθνπιάγθ. Καη ε θπβέξλεζε κε δειψζεηο ηεο άθελε λα ελλνεζεί φηη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο κπνξεί λα έγηλαλ θαη θάπνηεο ππεξβνιέο, φκσο έξηρλε εμ νινθιήξνπ ηελ επζχλε ζην Γεδφθ.

Με ηελ θφξε ηνπ ΢ηάιηλ ΢βεηιάλα Σν κεγάιν θχκα ησλ δηψμεσλ κπνξεί λα θφπαζε, φπσο δελ ζηακάηεζαλ νχηε νη ζπιιήςεηο νχηε νη εθηειέζεηο. Ο παγθφζκηνο πφιεκνο άξρηζε ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ‘39 θαη ε ΢νβηεηηθή Έλσζε (ζε ζπκθσλία κε ηελ ρηηιεξηθή Γεξκαλία) ελζσκάησζε κεγάιν κέξνο ηεο αλαηνιηθήο Πνισλίαο θαη ηηο ηξεηο Βαιηηθέο ρψξεο. ΢ηηο λέεο θαηερφκελεο πεξηνρέο έγηλαλ κεγάιεο εθθαζαξίζεηο. κε απνθνξχθσκα ηελ εθηέιεζε ησλ 22.000 πεξίπνπ Πνισλψλ αμησκαηηθψλ ζην Καηίλ. Ζ ζθαγή απηή έγηλε κεηά απφ έγγξαθε πξφηαζε ηνπ Μπέξηα ζην Πνιηηηθφ Γξαθείν θαη ην έγγξαθν απηφ θέξεη ηηο ππνγξαθέο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηξηψλ άιισλ κειψλ ηνπ Πνιηηκπηξφ. Σν 1941 ν Μπέξηα έγηλε αληηπξφεδξνο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ Λατθψλ Κνκηζάξησλ, ζέζε ζηελ νπνία παξέκεηλε σο ηνλ Ηνχλην ηνπ ’53. Καηά ηελ επνρή ηεο απνρψξεζεο ησλ γεξκαληθψλ ζηξαηεπκάησλ απφ ηα εδάθε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ν Μπέξηα αζρνιήζεθε κε ηελ εθθαζάξηζε νιφθιεξσλ εζλνηηθψλ νκάδσλ πνπ είραλ ζπλεξγαζηεί κε ηνλ θαηαθηεηή φπσο νη Σζεηζέλνη, νη Ηλγθνπτζέηηνη, νη Σάηαξνη ηεο Κξηκαίαο θαη νη Γεξκαλνί ηνπ Βφιγα. Οιφθιεξνη πιεζπζκνί ππνρξεψζεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ πξνο ηελ Κεληξηθή Αζία. Σν Ηνχιην ηνπ ’45 ν Μπέξηα νλνκάζηεθε ζηξαηάξρεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σξεηο κήλεο κεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ, ν Μπέξηα απνκαθξχλζεθε απφ φια ηα θνκκαηηθά θαη θπβεξλεηηθά πφζηα θαη ηέζεθε ζε θαη’ νίθνλ πεξηνξηζκφ θαη ηνλ Γεθέκβξην ηνπ ’53 δηθάζηεθε απφ ην Αλψηαην δηθαζηήξην ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, κε ηηο θαηεγνξίεο ηεο πξνδνζίαο, ηξνκνθξαηίαο θαη αληεπαλαζηαηηθψλ ελεξγεηψλ, θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε απζεκεξφλ κε κηα ζθαίξα ζην θεθάιη.

195

10. Ση έγηλε κεηά ηελ δεύηεξε Γίθε ηεο Μόζραο 10.01. Ζ Οινκέιεηα ηεο Κ.Δ. Φεβξνπαξίνπ-Μαξηίνπ 1937 Ζ εκεξήζηα δηάηαμε ηεο νινκέιεηαο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, πνπ ζπλήιζε ηνλ Φεβξνπάξην 1937, πεξηιάκβαλε ηξία ζέκαηα : - Σελ ππφζεζε ησλ αληηζνβηεηηθψλ ελεξγεηψλ ηνπ Νηθνιάη Μπνπράξηλ ζε ζρέζε κε ηελ απεξγία πείλαο πνπ δηαθήξπμε ιίγν πξηλ ηελ έλαξμε ηεο νινκέιεηαο - Σελ ππφζεζε Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ θαη - Οξγαλσηηθά ζέκαηα Ο Μπνπράξηλ βιέπνληαο ην βαξχ θιίκα πνπ ππήξρε ελαληίνλ ηνπ, ζθεθηφηαλ ζνβαξά ηελ απηνθηνλία. Σειηθά θαηέιεμε ζηελ απεξγίαο πείλαο. Ζ αηκφζθαηξα ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή ήηαλ πνιχ ηεηακέλε. Ο ΢ηάιηλ ήηαλ απνθαζηζκέλνο λα μεπεξάζεη ηνπο δηζηαγκνχο θαη ηηο επηθπιάμεηο, πνπ ήηαλ εκθαλείο ζηα κέιε ηεο Κ. Δ., ηδηαίηεξα κεηά ηηο ηειεπηαίεο εθηειέζεηο. Σν θιίκα απηφ – δηζηαγκνχ, παγσκάξαο θαη θφβνπ - ην πεξηέγξαςε πνιχ θαιά ν Υξνπζηζφθ ζηελ ηζηνξηθή «κπζηηθή» νκηιία ηνπ ζην 20φ ΢πλέδξην ηνπ ΚΚ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ’56. Ψεθνθνξία ζην 15ν ΢πλέδξην ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ΢ηελ πξψηε ζεηξά ν Ρίθνθ θαη ν ΢ηάιηλ ΋κσο ν ΢ηάιηλ είρε ηνλ απφιπην έιεγρν ησλ ζπλεδξηάζεσλ κε ηελ βνήζεηα θπζηθά ησλ αλζξψπσλ ηνπ άκεζνπ πεξηβάιινληφο ηνπ. Ο Εληάλνθ κίιεζε γηα ηα νξγαλσηηθά ζέκαηα ηνπ θφκκαηνο θαη θαηαδίθαζε ηηο εζθαικέλεο ελέξγεηεο ησλ κειψλ, πνπ απνβιήζεθαλ απφ ην θφκκα. Ο Μφινηνθ αζρνιήζεθε κε ηα πξνβιήκαηα ηεο νηθνλνκίαο θαη ζηάζεθε ηδηαίηεξα ζηα ζέκαηα ζακπνηάδ απφ αληηθνκκαηηθνχο εγθαζέηνπο. Ζ νκηιία ηνπ Γεδφθ, ζε ζέκαηα αζθάιεηαο, είρε ηίηιν: Μαζήκαηα πνπ εμάγνληαη από ηηο επηθίλδπλεο δξαζηεξηόηεηεο, δηακειηζκνύ θαη θαηαζθνπείαο ησλ Ηαπσλν-Γεξκαλν-Σξνηζθηζηώλ πξαθηόξσλ. Σέινο ε νκηιία ηνπ ΢ηάιηλ είρε ζέκα ηηο Διιείςεηο ζηε δνπιεηά θαη ζηηο κεζόδνπο ηνπ θόκκαηνο ζηελ εμνπδεηέξσζε ησλ Σξνηζθηζηώλ θαη ησλ δηπξόζσπσλ. Φπζηθά ην θιέγνλ ζέκα, πνπ απαζρνινχζε ηελ νινκέιεηα ήηαλ απηφ ηεο ηχρεο ησλ Μπνπράξηλ θαη Κίξνθ. Καη νη δπν ήηαλ δεκνθηιείο ζηα θφκκα θαη

196

ζηα κέιε ηεο Κ.Δ., αιιά κφλν έλαο ή δπν απφ ηνπο ζπλέδξνπο ηφικεζαλ λα ηνπο ζθίμνπλ ην ρέξη, δείρλνληαο κ’ απηφ ηνλ ηξφπν ηε ζπκπαξάζηαζή ηνπο. Έλαο απφ απηνχο ήηαλ ν Ληζνπαλφο ζηξαηεγφο Ηεξψλπκνο Οπκπφξεβηηο (Jeronimas Uborevičius) ν νπνίνο έπηαζε ην ρέξη ηνπ Μπνπράξηλ θαη ηνπ είπε ρακειφθσλα: Γείμε πσο είζαη άληξαο Νηθνιάη Ηβάλνβηηο. (δπζηπρψο γηα ηνλ ζηξαηεγφ, ε κνίξα ηνπ επηθχιαζζε ην πξνλφκην λα «θχγεη» πην γξήγνξα απφ ηνλ Μπνπράξηλ, αθνχ ήηαλ έλαο απφ απηνχο πνπ δηθάζηεθαλ θαη εθηειέζηεθαλ ζηελ επφκελε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο, απηή ησλ ζηξαηεγψλ). Ο Μπνπράξηλ είδε ηνλ ΢ηάιηλ, ν νπνίνο ηνλ θάιεζε λα απνινγεζεί ελψπηνλ ηεο νινκέιεηαο γηα ηελ απεξγία πείλαο αιιά ηνλ θαζεζχραζε φηη δελ ήηαλ ζηηο πξνζέζεηο ηνπ λα ηνλ απνκαθξχλεη απφ ηελ Κ.Δ. ΋κσο, πξηλ αθφκα έξζεη ε ζεηξά ηνπ λα κηιήζεη, ν Μπνπράξηλδέρζεθε βίαηεο επηζέζεηο απφ ηηο νκηιίεο ησλ Γεδφθ, Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο θαη Καιίληλ. Ο Γεδφθ θφξησζε ζηνπο Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ φια ηα αληηζνβηεηηθά ακαξηήκαηα: πξνδνζία, ζρέδην επηζηξνθήο ζηνλ θαπηηαιηζκφ κε θαζηζηηθή κεζνιάβεζε, νξγάλσζε αγξνηηθψλ εμεγέξζεσλ, ζπλαπηνπξγία ζηελ ζχληαμε ηεο Πιαηθόξκαο Ρηνύηηλ, ζπλνκσζία γηα ηελ δνινθνλία ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο θιπ. Ο ιηζνπαληθήο θαηαγσγήο ζηξαηεγφο Ιεξψλπκνο Οπκπφξεβηηο

Φπζηθά νη δπν εγθαινχκελνη ακχλζεθαλ ζζελαξά θαη αξλήζεθαλ ηηο θαηεγνξίεο, πνπ ηνπο πξνζήςε ν Γεδφθ θαη νη άιινη νκηιεηέο. Ο Μπνπράξηλ ζε κηα ηδηαίηεξα ζπγθηλεζηαθά θνξηηζκέλε νκηιία (26 Φεβξνπαξίνπ), ζπκθψλεζε φηη ππήξρε ζπλσκνζία, αιιά νη εγέηεο ηεο ήηαλ ν ΢ηάιηλ θαη ν Γεδφθ πνπ ζρεδίαδαλ λα επηβάινπλ έλα ζθιεξφ θαζεζηψο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε πνπ ζα έδηλε ζηνλ ΢ηάιηλ απεξηφξηζηε εμνπζία. Αιιά ε νκηιία ηνπ Μπνπράξηλ φπσο θαη ηνπ Ρίθνθ αληηκεησπίζηεθε κε απνδνθηκαζίεο θαη θξαπγέο ΢ηε θπιαθή! ΢ηε θπιαθή! απφ ην αθξναηήξην. Ο Βνξνζίινθ απνδνθίκαζε έληνλα θαη κε θαηάξεο ηνλ (κέρξη ηφηε ζηελφ θίιν ηνπ) Μπνπράξηλ θαη ν Μφινηνθ θξαχγαζε φηη ν Μπνπράξηλ κε ηα ιεγφκελά ηνπ απνθάιπςε ηηο θαζηζηηθέο δηαζπλδέζεηο ηνπ θαη ηελ ππνζηήξημή ηνπ ζηελ αληηζνβηεηηθή πξνπαγάλδα. Σέινο ν ΢ηάιηλ είπε φηη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ Μπνπράξηλ δελ ηαίξηαδε ζε έλα επαλαζηάηε θαη φηη κπνξνχζε λα απνδείμεη ηελ αζσφηεηά ηνπ ζε έλα θειί ηεο θπιαθήο. Ο Μπνπράξηλ απάληεζε ζε φια απηά φηη αθφκα θαη ηελ θπιαθή δελ ζα άιιαδε ηίπνηα απφ απηά πνπ είρε πεη.

197

Ζ Οινκέιεηα εμέιεμε κηα επηηξνπή 36 πξνζψπσλ κε πξφεδξν ηνλ Μηθνγηάλ, γηα λα αζρνιεζεί κε ηελ ππφζεζε ησλ δπν εγθαινπκέλσλ. Μίιεζαλ πεξίπνπ νη είθνζη απφ απηνχο. Ο Γεδφθ πξφηεηλε ηελ απνκάθξπλζε ησλ Μπνπράξηλ θαη Κίξνθ απφ ηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή ηνπ θφκκαηνο, ηελ δίθε ηνπο ελψπηνλ ησλ ΢ηξαηησηηθνχ Κνιιεγίνπ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ θαη ηελ εθηέιεζή ηνπο. Πέληε απφ ηνπο νκηιεηέο δήισζαλ ξεηά ηελ ζπκθσλία ηνπο, ελψ ν Πφζηηηζεθ δηαθψλεζε κφλν σο πξνο ηελ εθηέιεζε. Ο ΢ηάιηλ ζπκθψλεζε κε ηνλ Γεδφθ θαη πξφηεηλε λα ζηαινχλ νη δπν ζηελ Νη-ΚΑ-Βε-Νηε γηα πεξαηηέξσ έξεπλα. Φπζηθά ε πξφηαζε ηνπ ΢ηάιηλ έγηλε δεθηή νκφθσλα. Μηα ππνεπηηξνπή απνηεινχκελε απφ ηνπο: ΢ηάιηλ, Μφινηνθ, Βνξνζίινθ, Καγθαλφβηηο, Μηθνγηάλ θαη Γεδφθ εηνίκαζε ην ζρέδην ςεθίζκαηνο, πνπ επηβεβαίσλε φηη ε Νη-Κα-Βε-Νηε είρε θαηαιήμεη φηη νη Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ θαη άιινη «δεμηνί» ηεο νκάδαο ηνπο ήηαλ ελήκεξνη ησλ αληεπαλαζηαηηθψλ ελεξγεηψλ ηνπ Σξνηζθηζηηθνχ Κέληξνπ. Δπίζεο θαηεγνξνχζε ηνλ Μπνπράξηλ φηη ζπθνθαληνχζε ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε θαη ηέινο, πξφηεηλε ηελ απνβνιή ησλ δπν απφ ηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή. Σν ςήθηζκα πέξαζε κε δπν κφλν ςήθνπο θαηά, απηέο ησλ Μπνπράξηλ θαη Ρίθνθ. Ακέζσο κεηά ηελ ςεθνθνξία νη άλδξεο ζπλειήθζεζαλ επηηφπνπ θαη κεηαθέξζεθαλ κε ζπλνδεία ζηελ Ληνπκπηάλθα. ΢θίηζν ηνπ Βνξνζίινθ απφ ηνλ Μπνπράξηλ Αθνινχζεζε ε αλαθνξά ηνπ Εληάλνθ γηα ηα νξγαλσηηθά ζέκαηα. Άζθεζε έληνλε θξηηηθή ζηελ θαηάζηαζε πνπ επηθξαηνχζε ζην Κίεβν θαη ραξαθηήξηζε ηελ εγεζία ηνπ Πάβει Πόζηηηζεθ αλεπαξθή θαη αλαθέξζεθε ζε παξαβίαζε βαζηθψλ άξζξσλ ηνπ θαηαζηαηηθνχ ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο αξρήο ηνπ δεκνθξαηηθνχ ζπγθεληξσηηζκνχ. Καηεγφξεζε επίζεο ηνλ Πφζηηζηεθ φηη νη θνκκαηηθέο νξγαλψζεηο ζηειερψλνληαλ κε θννπηάηζηα (кооптации = ζχλζεζε ελφο θνκκαηηθνχ νξγάλνπ κε δηνξηζκνχο) αληί γηα εθινγέο, πξάγκα αληηδεκνθξαηηθφ. Ο ΢ηάιηλ θάπνηα ζηηγκή ξψηεζε ηνλ Πφζηηηζεθ: Αιήζεηα εζύ ηη είζαη; Γηα λα πάξεη ηελ απάληεζε: Δίκαη κπνιζεβίθνο ζύληξνθε ΢ηάιηλ, έλαο κπνιζεβίθνο. Οη επηζέζεηο ελαληίνλ ηνπ Πφζηηηζεθ ζπλερίζηεθαλ θαη ηηο επφκελεο εκέξεο θαη ε νινκέιεηα ηειηθά απνθάζηζε ηελ απνκάθξπλζε εμήληα πεξίπνπ κειψλ ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο ηνπ Κηέβνπ, σο ερζξψλ ηνπ θφκκαηνο θαη ηξνηζθηζηψλ. Απηή ε απφθαζε δελ ήηαλ δχζθνιε, γηαηί θαλείο απφ απηνχο δελ είρε παξειζφλ κπνιζεβίθνπ, αλ θαη νη πεξηζζφηεξνη είραλ ραξαθηεξηζηεί ζηαιηληθνί.

198

Ο Παβέι Πφζηηηζεθ ( авел етрович остышев, 1887-1939) Ο Πάβει Πφζηηηζεθ ήηαλ ζνβηεηηθφο πνιηηηθφο πνπ ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο θχξηνπο πξσηαίηηνπο ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ Οπθξαληθνχ Ληκνχ ηεο πεξηφδνπ 1932-33 γλσζηνχ σο Υνινκνληφξ. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο Οπθξαλίαο θαη ήηαλ γφλνο εβξατθήο νηθνγέλεηαο. Απφ ην 1904 ήηαλ κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη αξγφηεξα ηεο κεξίδαο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Απφ ην 1923 ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο ηνπ Κηέβνπ θαη ζηαδηαθά έγηλε γξακκαηέαο ηεο Κ.Δ. θαη αξγφηεξα κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ ζηελ Οπθξαλία. Δίλαη ν θχξηνο ππεχζπλνο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο εθθαζάξηζεο ησλ ηξνηζθηζηψλ θαη ησλ εζληθηζηψλ ηεο Οπθξαλίαο. Σν 1930 έγηλε γξακκαηέαο ηεο Κ.Δ. ηνπ Παλξσζηθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο (Μπνιζεβίθνη) ζηε Μφζρα θαη αλέιαβε ηελ πξνπαγάλδα ηνπ θφκκαηνο. Ζ πνιηηηθή ηνπ Πφζηηηζεθ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο βίαηεο θνιεθηηβνπνίεζεο ησλ αγξνηψλ θαη ηεο εθβηνκεράληζεο ηεο ρψξαο είρε σο απνηέιεζκα ηνλ ζάλαην εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ πνιηηψλ απφ πείλα, αιιά θαη ζπιιήςεηο, εθηνπίζεηο θαη εθηειέζεηο κπξηάδσλ αγξνηψλ. Υηχπεζε αιχπεηα φινπο εθείλνπο ηνπο Οπθξαλνχο, (θνκκνπληζηέο θαη κε, ηνπο νπνίνπο απνθαινχζε ζπιιήβδελ εζληθηζηέο) πνπ επηδεηνχζαλ ηελ αλεμαξηεζία ηεο ρψξαο ηνπο απφ ηελ ξσζηθή αγθαιηά, κε ζπλέπεηα ηνλ απνδεθαηηζκφ ηεο νπθξαληθήο δηαλφεζεο. Υηιηάδεο ζπγγξαθείο, ιφγηνη, θηιφζνθνη, θαιιηηέρλεο, κνπζηθνί, εζνπνηνί, πνηεηέο θαη εθδφηεο εμνξίζηεθαλ ζηα γθνπιάγθ ή απιψο εμαθαλίζηεθαλ γηαηί απνηεινχζαλ «κέιε ηεο θσιηάο ησλ εζληθηζηψλ θαη αληεπαλαζηαηψλ». Δπίζεο πάλσ απφ 15.000 αμησκαηνχρνη ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο νπθξαληθήο θπβέξλεζεο θαηεγνξήζεθαλ σο εζληθηζηέο θαη απνδεθαηίζηεθαλ. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο 1936-38 ν Πφζηηηζεθ πξσηνζηάηεζε ζηελ απνπνκπή 100.000 κειψλ ηνπ θφκκαηνο ην 1937 θαη άιισλ 168.000 ην 1938. Ο ίδηνο αλέθεξε φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο απφ απηνχο εμνξίζηεθε ή εθηειέζηεθε. Δθηφο απφ ηα θνκκαηηθά κέιε, αλαξίζκεηνη θνπιάθνη, ηεξείο, πξψελ ζηξαηησηηθνί ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ θαη άιινη ερζξνί ηνπ ιανχ αθνινχζεζαλ ηελ εθθαζάξηζε. Καηά ηελ Οινκέιεηα ηεο Κ.Δ. ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ν Πφζηηηζεθ δέρζεθε ηα ππξά ζθνδξήο θξηηηθήο γηα αληθαλφηεηα ζηελ δηνίθεζε θαη ζηηο αξρέο ηνπ ’38 ζπλειήθζε θαη ιίγν αξγφηεξα εθηειέζηεθε. Σελ ζέζε ηνπ θαηέιαβε ν Νηθήηα Υξνπζηζφθ, ν νπνίνο ην 1956 ηνλ απνθαηέζηεζε.

199

Δπφκελνο ζηφρνο ηνπ Γεδφθ θαη ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ ν πξψελ επηθεθαιήο ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο Γθέλξηρ Γηαγθφληα. Ο Γεδφθ θαηεγφξεζε ηνλ ηέσο πξντζηάκελφ ηνπ φηη απέηπρε ζηελ πξφιεςε ηεο δεκνζίεπζεο ηεο Πιαηθφξκαο Ρηνχηηλ. Ο ΢ηάιηλ ζπλέρηζε ηηο επηζέζεηο κε απζηεξή θξηηηθή πξνο ηνλ Γηαγθφληα, πνπ νξγηζκέλνο απεπζχλζεθε απεηιεηηθά ζηνπο ζπλέδξνπο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ηνπο ζχκηζε φηη πξηλ απφ κφιηο έμη κήλεο είρε ηελ δπλαηφηεηα λα ζπιιάβεη πνιινχο απφ απηνχο. Ο Μφινηνθ αλαθέξζεθε ζην γεγνλφο φηη νη θαηαζηξνθέο θαη ηα ζακπνηάδ ζπλερίδνληαλ ζηηο βηνκεραλίεο θαη ζηα κέζα ζπγθνηλσληψλ, είπε φηη έρνπλ ζπιιεθζεί 585 άηνκα ηνπ θνκηζαξηάηνπ ηεο Βαξηάο Βηνκεραλίαο θαη έρνπλ εληνπηζηεί εθαηνληάδεο άιινη. Κάιεζε ην θφκκα λα θαηαδηθάζεη θαη λα εθκεδελίζεη ηνπ ερζξνχο ηνπ ιανχ πνπ θξχβνληαη πίζσ απφ θνκκαηηθέο ηαπηφηεηεο. Οη ζεκεξηλνί ζακπνηέξ, ηφληζε ηειεηψλνληαο ν Μφινηνθ, είλαη εμαηξεηηθά επηθίλδπλνη γηαηί ππνθξίλνληαη πσο είλαη θνκκνπληζηέο θαη θαλαηηθνί ππνζηεξηρηέο ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο. ΢ηηο 5 Μαξηίνπ ν ΢ηάιηλ έθιεηζε ηεο εξγαζίεο ηεο Οινκέιεηαο κε έλα ιφγν ηνπ πνπ ηνλ αλαπαξήγαγαλ φια ηα ζνβηεηηθά αιιά θαη αξθεηά μέλα κέζα ελεκέξσζεο. Πξνζπάζεζε λα δηθαηψζεη ζεσξεηηθά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ζεκεηψλνληαο: Όζν ν ζνζηαιηζκόο γίλεηαη ηζρπξόηεξνο, ηόζν πεξηζζόηεξν νμύλεηαη ε πάιε ησλ ηάμεσλ… Υηιηάδεο άλζξσπνη είλαη απαξαίηεηνη γηα λα αλεγεξζεί κηα ζηδεξνδξνκηθή γέθπξα, αιιά ειάρηζηνη είλαη αξθεηνί γηα λα ηελ ηηλάμνπλ ζηνλ αέξα. Μπνξώ λα αλαθέξσ δεθάδεο θαη εθαηνληάδεο παξαδείγκαηα… Ο ΢ηάιηλ κηιά ζην Κφκκα Δίπε αθφκε: Μεξηθνί από ηνπο ζπληξόθνπο καο πνπ είλαη επηθεθαιήο νξγαληζκώλ, εξγνζηαζίσλ θιπ όρη κόλν απέηπραλ λα δηαθξίλνπλ ηα πξαγκαηηθά πξόζσπα ησλ ζακπνηέξ, θαηαζθόπσλ θαη δνινθόλσλ, αιιά απνδείρζεθαλ θαη αδηάθνξνη, ηθαλνπνηεκέλνη κε ηνλ εαπηό ηνπο θαη αθειείο, ώζηε θαηά θαηξνύο πξνώζεζαλ πξάθηνξεο μέλσλ δπλάκεσλ ζε κηα ή άιιε θαίξηα ζέζε… Έθαλε επζεία επίζεζε ζηνλ ηξνηζθηζκφ: …Κάπνηνη ζύληξνθνί καο δελ θαηάιαβαλ όηη ν ηξνηζθηζκόο έρεη πξν πνιινύ πάςεη λα απνηειεί κηα πνιηηηθή ηάζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, όπσο ηνπιάρηζηνλ θαηλόηαλ πξηλ από 7 ή 9 ρξόληα. Ο ηξνηζθηζκόο έρεη κεηαβιεζεί ζε κηα καληαζκέλε θαη ρσξίο αξρέο ζπείξα ζακπνηέξ, ζρηζκαηηθώλ, θαηαζθόπσλ θαη δνινθόλσλ, πνπ δξνπλ βάζεη νδεγηώλ μέλσλ ππεξεζηώλ πιεξνθνξηώλ.

200

Ζ Οινκέιεηα ηειείσζε κε ρεηξνθξνηήκαηα θαη δεησθξαπγέο ππέξ ηνπ ΢ηάιηλ, αιιά θαλείο απφ απηνχο ηνπο ζπλέδξνπο πνπ ρεηξνθξνηνχζαλ κε ζέξκε, δελ κπνξνχζε λα θαληαζηεί φηη κέζα ζηα επφκελα δπν ρξφληα ην 70% απφ απηνχο ηνπο ίδηνπο ζα αθνινπζνχζαλ ηνπο Εελφβηεθ, Κάκελεθ, Πηαηαθφθ, Πφζηηηζεθ, Μπνπράξηλ, Ρίθνθ θαη έλα ζσξφ άιινπο ζηα θειηά ηνπ ζαλάηνπ. Ζ λίθε ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ νινθιεξσηηθή, απφ ηψξα θαη ζην εμήο θαλείο δελ ηφικεζε λα εθθξάζεη έζησ θαη επηθπιάμεηο ή λα επηθαιεζηεί ην θαηαζηαηηθφ ηνπ θφκκαηνο γηα νπνηαδήπνηε ζχιιεςε ή εθηέιεζε απνθάζηδε ν ΢ηάιηλ. Σψξα ν Μεγάινο Αξρεγφο είρε ηελ δπλαηφηεηα λα δηαηάμεη ηελ ζχιιεςε αθφκα θαη ηνπ ζηελφηεξνπ ζπλεξγάηε ηνπ, ρσξίο λα ξσηήζεη θαλέλα. Μπνξνχζε λα θαηαθέξεη ρηχπεκα, φπνπ απηφο λφκηδε ρσξίο λα πξνβιεζεί θαη ε παξακηθξή έλζηαζε. Ζ Οινκέιεηα ηεο Κ. Δ. ηνπ Φεβξνπαξίνπ-Μαξηίνπ 1937 ήηαλ ην θξίζηκν ζηάδην, φπνπ έλαο εγέηεο κεηαηξέπεηαη ζε απφιπην δεζπφηε θαη ε έιιεηςε πίζηεο ζηνλ αξρεγφ ζεσξείηαη ην βαξχηεξν έγθιεκα. Σψξα ζεηξά είρε ε εθθαζάξηζε ηνπ βαζηθνχ νξγάλνπ ηεο ίδηαο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Ακέζσο κεηά ηελ Οινκέιεηα ν Γεδφθ αληηθαηέζηεζε φινπο ζρεδφλ ηνπο επηθεθαιήο ησλ δηεπζχλζεσλ θαη ηκεκάησλ ηεο κπζηηθήο ππεξεζίαο κε αλζξψπνπο ηεο πιήξνπο εκπηζηνζχλεο ηνπ. ΢ε κηα ζπγθέληξσζε ησλ ζηειερψλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαηήγγεηιε ηνλ Γηαγθφληα σο ζπηνχλν ηεο ηζαξηθήο αζηπλνκίαο, θιέθηε θαη ζθεηεξηζηή θαη πξνεηδνπνίεζε φηη νη θαηάζθνπνη ηνπ Γηαγθφληα ζην θνκηζαξηάην ζα ζπληξηβνχλ. Ο Νηθνιάη Γεδφθ Ο Γεδφθ δηέηαμε ακέζσο ηελ ζχιιεςε θαη εθηέιεζε φισλ ησλ ζηειερψλ ηεο πξνεγνχκελεο δηνίθεζεο Γηαγθφληα. Μφλν κέζα ζην 1937 αλαθέξζεθαλ νη εθηειέζεηο 3.000 αμησκαηνχρσλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαη σο ην ηέινο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ππνινγίδεηαη φηη έραζαλ ηε δσή ηνπο πεξηζζφηεξνη απφ 20.000. ΢ηηο 3 Απξηιίνπ αλαγγέιζεθε ε ζχιιεςε ηνπ Γηαγθφληα γηα «εγθιεκαηηθέο ελέξγεηεο, πνπ είραλ ζρέζε κε ηα επίζεκα θαζήθνληά ηνπ». Λίγν αξγφηεξα ζπλειήθζε θαη ν αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Γ. Πξνθφθηεθ (Г. Прокофьев), ν νπνίνο επηρείξεζε λα απηνθηνλήζεη κέζα ζηελ θπιαθή. Οη γπλαίθεο θαη ησλ δπν ζπλειήθζεζαλ επίζεο θαη νδεγήζεθαλ ζε γθνπιάγθ.

201

Δθθαζάξηζε έγηλε θαη ζηηο δηθαζηηθέο ππεξεζίεο θαη ζηελ εηζαγγειία. Ο Βηζίλζθη, κηκνχκελνο ηνλ Γεδφθ, πξαγκαηνπνίεζε καδηθέο δηψμεηο θαη ζπιιήςεηο ζηηο ππεξεζίεο ηνπ. Σν 90% ησλ επαξρηαθψλ εηζαγγειέσλ απνκαθξχλζεθε θαη έλα κεγάιν κέξνο απφ απηνχο ζπλειήθζε. Ο αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Γηθαηνζχλεο θαη δηαπξεπήο λνκηθφο Δ. Παζνπθάληο (Е. ашуканис), δηθάζηεθε θαη εθηειέζηεθε κε ηελ θαηεγνξία φηη είρε επαθέο κε ηνλ Μπνπράξηλ. Αθφκα έλαο αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Γηθαηνζχλεο ν Β. Νηεγθφη (В. Деготь) ζπλειήθζε θαη εμνξίζηεθε ζε ζηξαηφπεδν φπνπ πέζαλε ην1944. Έηζη ηελ άλνημε ηνπ ’37 νη κεραλέο ηεο αζηπλνκίαο θαη ηεο δίσμεο ήηαλ έηνηκεο, θαιά ιαδσκέλεο θαη έηνηκεο γηα λα μεθηλήζεη ε λέα θάζε ηεο Δθθαζάξηζεο. ΋ζνη απφ ηνπο ζνβηεηηθνχο πνιίηεο πίζηεςαλ φηη ε ρψξα θηλδπλεχεη απφ ηξνκνθξάηεο, ζα δηαπίζησλαλ γηα ηα θαιά ηη ζα πεη Σξφκνο.

10.02. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ηωλ Δζλνηήηωλ ΢ηηο 2 Ηνπιίνπ 1937 εθδφζεθε κηα απφθαζε ηνπ Πνιηηκπηξφ ε νπνία αθνξνχζε ηα «αληηζνβηεηηθά ζηνηρεία», είρε ηελ ππνγξαθή ηνπ ΢ηάιηλ θαη απεπζπλφηαλ ζε φιεο ηηο θνκκαηηθέο γξακκαηείεο ησλ επαξρηψλ θαη ησλ δεκνθξαηηψλ. Ζ απφθαζε κηινχζε γηα πξώελ θνπιάθνπο θαη εγθιεκαηίεο πνπ είλαη ππεύζπλνη γηα αληηζνβηεηηζκό θαη απνζρηζηηθά εγθιήκαηα. Πξηλ ην 1917 ζην κέγαξν ηεο Λνπκπηάλθα ζηεγαδφηαλ κηα αζθαιηζηηθή εηαηξία ΋ξηδε δε, φηη ε Νη-Κα-ΒεΝηε είρε θαζήθνλ λα ζπιιάβεη, λα εθηειέζεη ηνπο πην επηθίλδπλνπο θαη λα ζηείιεη εμνξία ηνπο ππφινηπνπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ έπξεπε λα ζρεκαηηζηεί ε θαηά ηφπνπο ηξφηθα36 κέζα ζε δηάζηεκα 15 εκεξψλ. Αθνινχζεζε ην δηάηαγκα 00447/30 Ηνπιίνπ 1937 (κεηά απφ πξφηαζε πνπ ηελ ππέγξαθε ν Γεδφθ) γηα ηνλ εληνπηζκό ησλ θνπιάθσλ, εγθιεκαηηώλ θαη άιισλ αληηζνβηεηηθώλ ζηνηρείσλ, όπσο κειώλ δηαθόξσλ ζερηώλ, πνιηηηθώλ θνκκάησλ ζηηο ΢νζηαιηζηηθέο Γεκνθξαηίεο θαη άιισλ. Αξγφηεξα εθδφζεθαλ εξκελεπηηθέο εγθχθιηνη πνπ έθαλαλ πην ζπγθεθξηκέλνπο ηνπο ζηφρνπο γηα ηα – ήδε εθηφο λφκνπ - πνιηηηθά θφκκαηα, κηα ηνλ Ηαλνπάξην 36

Θπκίδνπκε όηη θαηά ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ηελ ηνπηθή ηξόηθα απνηεινύζαλ, ν θνκκαηηθόο γξακκαηέαο ηεο πεξηνρήο, ν ηνπηθόο ππεύζπλνο ηεο Νη-Κα-ΒεΝηε θαη ν ηνπηθόο εηζαγγειέαο. Ζ ηξόηθα απνθάζηδε γηα ηελ ηύρε ηνπ ππόπηνπ γηα αληηζνβηεηηθή ή πξνδνηηθή ή ηξνκνθξαηηθή δξάζε θαη απνθάζηδε ηελ άκεζε εθηέιεζή ηνπ ή ηελ εμνξία ηνπ ζηε ΢ηβεξία

202

ηνπ ’38 θαηά ησλ ΢νζηαιεπαλαζηαηψλ θαη άιιε κηα ηνλ Φεβξνπάξην θαηά ησλ Μελζεβίθσλ θαη ησλ Αλαξρηθψλ. Με βάζε ην δηάηαγκα 00447 (ζηα ξσζηθά приказа = πξηθάδ) ν Γεδφθ έδηλε εληνιή ζηα φξγαλα ηεο κπζηηθήο αζηπλνκίαο, λα εληνπίζνπλ θαη λα εθθαζαξίζνπλ ηηο ζπκκνξίεο ησλ αληεπαλαζηαηψλ πνπ δξνχζαλ κέζα ζηα φξηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΢ηνπο αληεπαλαζηάηεο ππνινγίδνληαλ θαη ηα κέιε εζληθψλ κεηνλνηήησλ θαη ησλ πνιηηψλ πνπ ήηαλ θηιηθά πξνο απηνχο. Σν δηάηαγκα απηφ πεξηιάκβαλε ιίζηεο κε ηνλ αξηζκφ απηψλ πνπ έπξεπε λα εθηειεζηνχλ ή λα θπιαθηζηνχλ ζε θάζε κηα απφ ηηο 64 επαξρίεο θαη δεκνθξαηίεο. Ο ζπλνιηθφο αξηζκφο ησλ πεξηιακβαλνκέλσλ ζηηο ιίζηεο απηέο αλεξρφηαλ ζε 258.950 άηνκα (ζηελ πεξηνρή ηεο Μφζραο 35.000, ζηελ Οπθξαλία 28.300, ζηελ πεξηνρή ηνπ Λέληλγθξαλη 14.000 ζηε Γπηηθή ΢ηβεξία 17.000 θ.φ.θ.) θαη πξνηεηλφηαλ ν ηνπθεθηζκφο ησλ 72.950 απφ απηά. Οη πεξηνπζίεο απηψλ πνπ ζα θαηαδηθάδνληαλ ζα δεκεχνληαλ. ΢πρλά, ζηνπο επφκελνπο δεθαπέληε κήλεο ν αξηζκφο απηφο ε γλσζηή καο λφξκα ( орма) γηλφηαλ κεγαιχηεξνο κε ππνγξαθή ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ. Σν ίδην δηάηαγκα θαζφξηδε ηνλ ηξφπν κεηαρείξηζεο ησλ ζπδχγσλ εθείλσλ πνπ ζα ζπιιεθζνχλ, πνπ ηηκσξνχληαλ θη απηέο κε δηάθνξεο ζθιεξέο πνηλέο θπιάθηζεο ή εμνξίαο, αλάινγα κε ηελ ζπλελνρή ή ζπκκεηνρή ηνπο. Οη ηνπηθέο νξγαλψζεηο είραλ δηθαίσκα λα πξνηείλνπλ θαη ζπκπιεξσκαηηθνχο θαηαιφγνπο. Γεσξγηαλφο πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε εθηειεί «ερζξνχο ηνπ ιανχ» Σν Πξηθάδ 00447 θαζφξηδε αθφκα θαη ηα νλφκαηα, πνπ ζα απαξηίδνπλ ηελ ηξφηθα ζε θάζε κηα απφ ηηο επαξρίεο θαη δεκνθξαηίεο ηεο ρψξαο. Κάζε ηξφηθα έπξεπε λα δίλεη έμε θνξέο ηελ εβδνκάδα αλαθνξά (ζε ηππνπνηεκέλν έληππν) γηα ηηο πνηλέο πνπ επέβαιε. Ζ αλαθνξά έπξεπε λα απνζηαιεί ηειεγξαθηθά ζηνλ επηθεθαιήο ηνπ 8νπ ηκήκαηνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Οη πνηλέο επηθπξψλνληαλ απιψο κε ην γξάκκα Ρ (Ραζηξέι = Расстрел = ππξνβνιηζκφο). Άιιν δηάηαγκα ηεο 15 Απγνχζηνπ 1937 έδηλε νδεγίεο γηα ηελ κεηαρείξηζε ησλ παηδηψλ απηψλ πνπ είραλ ραξαθηεξηζηεί «ερζξνί ηνπ ιανχ». Μφλν ηα κσξά, σο δπν εηψλ έκελαλ κε ηηο κεηέξεο ηνπο. Σα παηδηά πνπ ήηαλ ειηθίαο πάλσ απφ 15 εηψλ είραλ ηελ ίδηα κεηαρείξηζε κε ηηο κεηέξεο ηνπο, δειαδή θπιάθηζε ή εμνξία. Σα «επηθίλδπλα γηα ηελ θνηλσλία παηδηά»

203

απνζηέιινληαλ ζε ζηξαηφπεδα εξγαζίαο ή ζε «νίθνπο εηδηθήο κεηαρείξηζεο παηδηψλ». Με ην δηάηαγκα απηφ μεθίλεζε λα δνπιεχεη κηα πξαγκαηηθή θξεαηνκεραλή. ΢ην ζηφραζηξν ησλ ηνπηθψλ νξγάλσλ δίσμεο έκπαηλαλ πνιιέο θαηεγνξίεο πνιηηψλ, φπσο: πξψελ ηζαξηθνί δεκφζηνη ππάιιεινη, πξψελ αμησκαηηθνί θαη ζηειέρε ηνπ ζηξαηνχ ησλ Λεπθψλ, φζνη ζπκκεηείραλ ζηηο αγξνηηθέο εμεγέξζεηο ηεο πεξηφδνπ ηεο θνιεθηηβνπνίεζεο, ηεξσκέλνη θαη άιια κέιε ηνπ νξζφδνμνπ θιήξνπ αιιά θαη ηεξείο άιισλ δνγκάησλ, πξφζσπα ζηα νπνία είρε αθαηξεζεί ην δηθαίσκα ςήθνπ, πξψελ κέιε πνιηηηθψλ θνκκάησλ (εθηφο θπζηθά ησλ κπνιζεβίθσλ), θνηλνί εγθιεκαηίεο θαη δηάθνξα άιια πξφζσπα, πνπ ζα κπνξνχζαλ λα ραξαθηεξηζηνχλ σο θνηλσληθώο επηβιαβή ζηνηρεία. ΢χληνκα ν αξρηθφο ζηφρνο ησλ ζπκάησλ μεπεξάζηεθε θαη νη επαξρίεο δεηνχζαλ ηελ αχμεζε ηεο λφξκαο. Απφ 28 Απγνχζηνπ σο ηηο 15 Γεθεκβξίνπ ην Πνιηηκπηξφ ελέθξηλε ηελ εθηέιεζε 22.500 θαη ζηε ζπλέρεηα άιισλ 48.000 πνιηηψλ. Δίλαη θαλεξφ φηη κέζα ζ’ εθείλν ηνλ νξπκαγδφ ζπιιήςεσλ βξίζθνληαλ αζψνη πνιίηεο, πνπ ηχραηλε λα είλαη ζπγγελείο, θίινη ή απιψο γλσζηνί πξνζψπσλ πνπ είραλ ήδε ζπιιεθζεί. Κνδάθνη ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ Αξθνχζε κηα θαηαγγειία απφ έλα αληεξαζηή ή έλα δειηάξε ζχδπγν ή έλα δηεθδηθεηή θαίξηαο θξαηηθήο ζέζεο, αξθνχζε έλα αζηείν πνπ εηπψζεθε ζε ζηηγκέο νηλνπνζίαο ή θαη έλα απιφ ζρφιην γηα λα ζπιιεθζεί, λα βαζαληζηεί θαη ηέινο λα εθηειεζηεί θάπνηνο θαη πνιιά κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ λα βαζαληζηνχλ θαη λα ζηαινχλ ζε γθνπιάγθ. Δθηφο ησλ παξαπάλσ Πξηθάδ εθδφζεθαλ απφ ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε δηάθνξα άιια πνπ αθνξνχζαλ εζλνηηθέο νκάδεο, φπσο ην 00485 γηα ηνπο «αληηδξαζηηθνχο Πνισλνχο θαη ηηο θαηαζθνπεπηηθέο νκάδεο». Με ην δηάηαγκα απηφ εμνινζξεχηεθε ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ ζηειερψλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο Πνισλίαο, αθφκα θαη νη παιηνί Πνισλνί κπνιζεβίθνη θαη θπζηθά νη γπλαίθεο θαη ηα παηδηά ηνπο. Τπνινγίδεηαη φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επηρείξεζεο ζπλειήθζεζαλ 144.000 Πνισλνί, απφ ηνπο νπνίνπο εθηειέζηεθαλ νη 110.000. Ο ΢ηάιηλ έγξαςε πάλσ ζε κηα αλαθνξά ηνπ Γεδφθ: Πνιύ θαιά! ΢θάςε θαη θαζάξηζε απηή ηελ πνισληθή ιάζπε ησλ θαηαζθόπσλ θαη κελ ζηακαηάο. Δμαθάληζέ ηελ γηα ην θαιό ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο! Αθνινχζεζαλ ην δηάηαγκα 00439 πνπ αθνξνχζε ζηνπο Γεξκαλνχο, ην 49990 γηα ηνπο

204

Λεηνλνχο θιπ. Άιια δηαηάγκαηα αθνξνχζαλ ζηηο δηψμεηο Ρνπκάλσλ, Φηλιαλδψλ, Κηλέδσλ, Ηξαλψλ, Μνγγφισλ, Κνξεαηψλ θιπ. Γελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηνπο πξαγκαηηθνχο αξηζκνχο ησλ ζπκάησλ απηψλ ησλ δηαηαγκάησλ, αιιά θάπνηνη ηζηνξηθνί αλεβάδνπλ ηνπο ζπιιεθζέληεο (απφ ηηο εζλνηηθέο νκάδεο) ζε 1,5 εθαηνκκχξην απφ ηνπο νπνίνπο εθηειέζηεθαλ νη 700.000. Ηζηνξηθνί πάιη ππνινγίδνπλ φηη βάζεη ηνπ δηαηάγκαηνο 00447 θαη εθείλσλ πνπ αθνινχζεζαλ, απηνί πνπ έραζαλ ηελ δσή ηνπο μεπεξλνχλ ην 50% ηνπ ζπλφινπ ησλ εθηειεζζέλησλ θαζ’ φιε ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. ΋ζν ππεξβνιηθνί θαη λα θαληάδνπλ απηνί νη αξηζκνί – θαη ίζσο λα είλαη – δελ αλαηξείηαη ην γεγνλφο φηη ην ζηαιηληθφ θαζεζηψο πξνρψξεζε ζε κηα πνιηηηθή πξάμεσλ γελνθηνλίαο ή εζλνθάζαξζεο ή αο δψζεη ν θάζε αλαγλψζηεο φπνηνλ ραξαθηεξηζκφ ηαηξηάδεη.

1937: Δξγάηεο ζε εξγνζηάζην εγθξίλνπλ ηελ ζχιιεςε ηξνηζθηζηψλ θαηαζθφπσλ ΢ηηο δηψμεηο πνιηηψλ εζληθψλ κεηνλνηήησλ δηαθξίζεθε ηδηαίηεξα ν Νηθήηα Υξνπζηζόθ, σο γξακκαηέαο ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο πφιεο ηεο Μφζραο θαη αξγφηεξα ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Οπθξαλίαο. Ο Υξνπζηζφθ – πνπ κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ ζα δψζεη ην έλαπζκα ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο κε ηελ πεξίθεκε νκηιία ηνπ ζην 20φ ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο – βαξχλεηαη κε πνιιά. ΋πσο θαηέζεζε ην 1988 ν πξψελ αξρεγφο ηεο Κα-Γθε-Μπε (δηαδφρνπ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε) Α. ΢ειέπηλ, ηνλ Ηνχλην 1954 ν αζηπλνκηθφο Η. ΢εξφθ (И. Серов) θαηέζηξεςε 261 ζειίδεο ελνρνπνηεηηθψλ (γηα ηνλ Υξνπζηζφθ) εγγξάθσλ πνπ αθνξνχζαλ ζε εληνιέο εθηέιεζεο δεθάδσλ ρηιηάδσλ κειψλ ηνπ θφκκαηνο, πξψελ θνπιάθσλ θαη άιισλ πνιηηψλ. Δίλαη πάλησο γλσζηφ φηη σο γξακκαηέαο ηεο Μφζραο ν Υξνπζηζφθ, μεπέξαζε θαηά πνιχ ηε λφξκα ησλ εθηειέζεσλ πνπ ήηαλ 50.000. Αθφκα ππάξρεη ζηα αξρεία ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε έλα έγγξαθν ηεο 10εο Ηνπλίνπ 1937, κε ην νπνίν ν Υξνπζηζφθ δεηά ηελ άδεηα απφ ηνλ ΢ηάιηλ λα εθηειέζεη 2.000 θνπιάθνπο.

205

Ο Νηθήηα Χξνπζηζφθ ( икит

ергеевич Хрущёв, 1894-1971)

Ο Νηθήηα Υξνπζηζφθ ππήξμε απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο πνιηηηθνχο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη απφ ηνπο ξπζκηζηέο ηεο παγθφζκηαο ηζνξξνπίαο θαηά ηελ πεξίνδν 1954-1965 φηαλ ν Φπρξφο Πφιεκνο βξηζθφηαλ ζηελ θνξχθσζή ηνπ. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο Οπθξαλίαο θαη απφ κηθξφο δνχιεςε σο εξγάηεο θαη αλζξαθσξχρνο. Λφγσ ηεο αλέρεηαο ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ φιε ηνπ ε κφξθσζε δηήξθεζε ηέζζεξα ρξφληα, πνπ κφιηο έθηαζαλ γηα λα κάζεη αλάγλσζε, γξαθή θαη ζηνηρεία αξηζκεηηθήο. ΢ηα 17 ηνπ ρξφληα πήγε ζηελ πφιε Νηνλέηζθ, φπνπ εξγάζηεθε σο κεηαιισξχρνο. ΢ηνλ Μεγάιν Πφιεκν θαη κεηά ηελ πηψζε ηνπ ηζάξνπ εθιέρζεθε ζε έλα ηνπηθφ ζνβηέη. Αθνχ ακθηηαιαληεχζεθε αξθεηά, αλ ζα πάεη κε ηνπο Μελζεβίθνπο, πξνζρψξεζε ηειηθά ζην θφκκα ησλ Μπνιζεβίθσλ ην 1918. Γηνξίζηεθε πνιηηηθφο θνκηζάξηνο ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαη ήηαλ επηθεθαιήο κνλάδαο εξγαζίαο ζηνλ Δκθχιην Πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ. ΢ηελ Οπθξαλία ζπάληδαλ ηα θνκκαηηθά ζηειέρε θαη έηζη, παξ’ φηη ακφξθσηνο, ηα επφκελα ρξφληα δνχιεςε σο ππεχζπλνο ζε δηάθνξα νξπρεία θαη εξγνζηάζηα ηεο επαξρίαο Νηνλπάο ηεο Οπθξαλίαο. Παξάιιεια παξαθνινχζεζε καζήκαηα ζε κηα ηερληθή ζρνιή θαη αλ θαη δελ απνδείρζεθε άξηζηνο καζεηήο, ζπκπιήξσζε αξθεηά θελά ζηελ εθπαίδεπζή ηνπ. Σν 1925, φηαλ ν Καγθαλφβηηο ήηαλ γξακκαηέαο ηνπ Οπθξαληθνχ Κ.Κ. εληππσζηάζηεθε απφ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ Νηθήηα θαη ηνλ επέιεμε σο αληηπξφζσπν ζην 14ν ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο ζηελ Μφζρα. Με ηελ ππνζηήξημε ηνπ Καγθαλφβηηο, ε άλνδνο ηνπ Υξνπζηζφθ ζηα εγεηηθά θιηκάθηα ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο ήηαλ ξαγδαία. Σν 1934 ήηαλ γξακκαηέαο ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο ηεο Μφζραο θαη ηνλ επφκελν ρξφλν κέινο ηεο Κ.Δ. ηνπ Κφκκαηνο. Σν 1938 δηνξίζηεθε Γ. Γ. ηνπ Κ.Κ. ηεο Οπθξαλίαο θαη πήξε εληνιή απφ ηνλ ΢ηάιηλ λα θέξεη ζε πέξαο ηνπο ζηφρνπο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζηελ πεξηνρή ηεο δηθαηνδνζίαο ηνπ. Ήδε απφ ηελ επνρή πνπ ήηαλ επηθεθαιήο ηεο Μφζραο είρε απνδείμεη ηηο ηθαλφηεηέο ηνπ ζηελ Δθθαζάξηζε: Απφ ηνπο 38 αλψηεξνπο θνκκαηηθνχο αμησκαηνχρνπο εθηειέζηεθαλ νη 35 θαη απφ ηνπο 140 γξακκαηείο ησλ θνκκαηηθψλ νξγαλψζεσλ ηεο επξχηεξεο πεξηνρήο ηεο Μφζραο, κφλν 10 επέδεζαλ. ΋ηαλ δηεμαγφηαλ ή πξψηε Μεγάιε Γίθε ν Υξνπζηζφθ δήισζε: Ο θαζέλαο πνπ ραίξεηαη γηα ηα επηηεύγκαηα ηεο ρώξαο καο θαη ηηο λίθεο ηνπ θόκκαηόο καο ππό ηελ εγεζία ηνπ κεγάινπ Ησζήθ ΢ηάιηλ, κόλν κηα ιέμε κπνξεί λα πεη, πνπ λα ηαηξηάδεη ζηα έκκηζζα θαζηζηηθά ζθπιηά ηεο ζπκκνξίαο Εελόβηεθ-Σξόηζθη, εθηέιεζε. Ο Νηθήηα έδεημε ηδηαίηεξν δήιν, ζπλεξγάζηεθε ζηελά κε ηνλ Γεδφθ θαη κε ηνλ δηάδνρφ ηνπ Μπέξηα θαη θαηά ηα ρξφληα 1938-39 δεθάδεο ρηιηάδεο Οπθξαλνί έραζαλ ηε δσή ηνπο απφ εθηειέζεηο θαη βαζαληζηήξηα θαη πνιινί άιινη πήξαλ ην

206

δξφκν γηα ηα γθνπιάγθ. Σν 1939 ν Υξνπζηζφθ έγηλε κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ. Σν 1940 αλέιαβε ηελ εθθαζάξηζε ησλ Οπθξαλψλ θαη Πνισλψλ εζληθηζηψλ. Μεηά ηελ γεξκαληθή εηζβνιή ηνλ Ηνχλην ηνπ ’41, ν Νηθήηα δξαζηεξηνπνηήζεθε θαη πνιέκεζε ζε δηάθνξα κέησπα, έρνληαο θεξδίζεη ηνλ βαζκφ ηνπ ππνζηξάηεγνπ. Οξγάλσζε ηηο αληαξηηθέο κνλάδεο ηεο Οπθξαλίαο, πνπ πνιεκνχζαλ ζηα κεηφπηζζελ ησλ Γεξκαλψλ θαη δηαθξίζεθε ηδηαίηεξα ζηελ ζθιεξή κάρε ηνπ ΢ηάιηλγθξαλη. Μεηά ηελ λίθε επαλήιζε θαη πάιη ζην πφζην ηνπ σο ππεχζπλνο ηεο Οπθξαλίαο θαη αλέιαβε ηελ αλνηθνδφκεζε ηεο πεξηνρήο. Σν 1951 νξίζηεθε θνκηζάξηνο Γεσξγίαο. Λίγνπο κήλεο κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ, ν Υξνπζηζφθ εμειέγε σο Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο θαη κηα απφ ηηο πξψηεο πξάμεηο ηνπ ήηαλ ε εθηέιεζε ηνπ Λαβξέληη Μπέξηα θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ.

Ο Χξνπζηζφθ παξαθνινπζεί παξέιαζε Σν γεγνλφο γηα ην νπνίν ζα κείλεη ζηελ ηζηνξία ν Υξνπζηζφθ ήηαλ ε πεξίθεκε νκηιία ηνπ ζην ηζηνξηθφ 20φ ΢πλέδξην ηνπ Κφκκαηνο ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ‘56. Ζ νκηιία απηή πξνθάιεζε ζνθ ζε φιν ηνλ θφζκν θαη ηδηαίηεξα ζηνπο θνκκνπληζηέο φινπ ηνπ θφζκνπ, φηαλ θαηήγγεηιε ηα εγθιήκαηα ηνπ ΢ηάιηλ, θπξίσο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο «όηαλ εθαηνληάδεο επηθαλείο θνκκαηηθνί εγέηεο, αιιά θαη δεθάδεο ρηιηάδεο αθαλή θνκκαηηθά κέιε, ηίκηα θαη αθνζησκέλα ζηελ ππόζεζε ηνπ θνκκνπληζκνύ, έπεζαλ ζύκαηα ηνπ ζηαιηληθνύ δεζπνηηζκνύ». Γηαθήξπμε ζηξνθή ζηελ πνιηηηθή ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη έδσζε εληνιή γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ. Ζ λέα πνιηηηθή ηνπ Υξνπζηζφθ είρε άκεζν αληίρηππν θαη ζηηο άιιεο Λατθέο Γεκνθξαηίεο ηεο Δπξψπεο, φπνπ δεθάδεο πηζηνί ζηελ πνιηηηθή ηνπ ΢ηάιηλ θνκκαηηθνί εγέηεο απνκαθξχλζεθαλ. Αθνινχζεζαλ: ε επέκβαζε ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ ζηελ Οπγγαξία ηνλ Ννέκβξην ηνπ ‘56 θαη ε εθηέιεζε ηνπ πξσζππνπξγνχ ηεο Ίκξε Νάγθπ (Imre Nagy, 1896-1958), ε θαηάξξηςε ηνπ ακεξηθαληθνχ θαηαζθνπεπηηθνχ αεξνπιάλνπ ην ‘60, ε καηαίσζε ηεο ΢πλφδνπ ηνπ Παξηζηνχ κε ηνλ πξφεδξν ησλ ΖΠΑ Νηνπάηη Ατδελράνπεξ (Dwight Eisenhower, 1890–1969) γη’ απηφ ην ιφγν, ε θξίζε ηεο Κνχβαο ην ’62 ιφγσ ηεο νπνίαο θηλδχλεπζε λα μεζπάζεη λένο παγθφζκηνο πφιεκνο, πνπ απνθεχρζεθε ράξηο ζηελ ςπρξαηκία ηνπ Υξνπζηζφθ θαη ηνπ λένπ Ακεξηθαλνχ πξνέδξνπ Σδνλ Κέλλεληπ (John Kennedy, 1917–1963), νη επαθέο ησλ δπν εγεηψλ ζηε Βηέλλε, ε ξήμε κε ην Κνκκνπληζηηθφ Κφκκα ηεο Κίλαο θαη άιια γεγνλφηα. ΢ηηο 14 Οθησβξίνπ 1964 ε Κεληξηθή Δπηηξνπή ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ππνρξέσζε ηνλ Υξνπζηζφθ ζε παξαίηεζε. Σνλ δηαδέρζεθε ν Λενλίλη Μπξέδληεθ. Αλεμάξηεηα απφ ην ακαπξσκέλν παξειζφλ ηνπ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ε πνιηηηθή ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο πνπ αθνινχζεζε θαη ην δφγκα ηεο Δηξεληθήο ΢πλύπαξμεο πνπ δηαθήξπμε ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηνπ, ηνπνζεηνχλ ηνλ Νηθήηα Υξνπζηζφθ ζε πεξίνπηε ζέζε ζηελ ηζηνξία ηνπ 20νχ αηψλα.

207

10.03. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ηεο ειιεληθήο κεηνλόηεηαο Σν ηειεπηαίν δηάηαγκα γηα ηηο κεηνλφηεηεο ήηαλ ην ππνγεγξακκέλν απφ ηνλ Γεδφθ Πξηθάδ κε αξηζκφ 50216/15.12.1937 γηα ηνπο πνιπάξηζκνπο Έιιελεο, πνπ δνχζαλ ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο Τπεξθαπθαζίαο, θπξίσο ζηελ Γεσξγία. Υηιηάδεο απφ απηνχο θαηεγνξήζεθαλ γηα θαηαζθνπεία θαη εζληθηζηηθή δξάζε ζηελ Κξηκαία θαη ζηνλ Καχθαζν. Καηαδηθάζηεθαλ ζπλνιηθά 12.557 πνιίηεο ειιεληθήο θαηαγσγήο, απφ ηνπο νπνίνπο νη 10.545 ζε ζάλαην. Έθιεηζαλ ηα ειιεληθά ηππνγξαθεία θαη νη ειιελφθσλεο εθεκεξίδεο, θαηαξγήζεθαλ ηα ειιεληθά ζρνιεία θαη ε δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, νη ζεαηξηθέο ζθελέο θαη νη Απηφλνκεο ΢νβηεηηθέο Διιεληθέο Πεξηνρέο. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο ειιεληθήο ζνβηεηηθήο αλαγέλλεζεο, αιιά θαη δεθάδεο ζηειέρε ηνπ ΚΚΔ, πνπ είραλ βξεη άζπιν ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ηνπθεθίζηεθαλ. Ζ εμφλησζε ηνπ ειιεληθνχ ζηνηρείνπ ηνπ Καπθάζνπ νινθιεξψζεθε ηελ δεθαεηία ηνπ ’40 κε ηελ ππνρξεσηηθή βίαηε εθηφπηζε ρηιηάδσλ πνιηηψλ ζηα βάζε ηεο Κεληξηθήο Αζίαο. Έιιελεο ηεο Κξηκαίαο εθηνπηζκέλνη ζηελ πφιε Εληάλνθ ηνπ Οπδκπεθηζηάλ Μεηαμχ ησλ Διιήλσλ ζπκάησλ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ήηαλ θαη πνιινί δνθηκαζκέλνη θνκκνπληζηέο κε αγσληζηηθφ παξειζφλ φπσο νη: - Αλδξόληθνο Υαϊηάο (1894-1936 ή ‘37) πξψελ Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ ΚΚΔ απφ ην 1928 σο ην ’31. Γξαπέηεπζε απφ ηηο θπιαθέο θαη θαηέθπγε ζηελ Δ΢΢Γ - Γηνλχζεο Ππιηψηεο, κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ ΚΚΔ - Κψζηαο Δπηπρηάδεο, κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ ΚΚΔ - Αιέμεο Υξηζηνδνπιίδεο, ηέσο δηεπζπληήο ηνπ Ρηδνζπάζηε, - Γεψξγηνο Κνινδψθ , γξακκαηέαο ηεο ΟΚΝΔ37 ηελ πεξίνδν 1925-28 - Γηψξγνο Νηνχβαο γξακκαηέαο ηεο ΟΚΝΔ 1928-31, - Μάξθνο Μαξθνβίηεο, ζηέιερνο ηεο ΟΚΝΔ, - Σδαλλήο Φιαξάθνο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο 37

ΟΚΝΔ = Οκνζπνλδία Κνκκνπληζηηθώλ Νενιαηώλ Διιάδαο, πξόδξνκνο ηεο ΚΝΔ

208

- Απφζηνινο Κιπδσλάξεο ηέσο βνπιεπηήο θαη κέινο ηεο Κ. Δ. ηνπ ΚΚΔ, - Υξηζηφθνξνο Καηζάισθ, αξρηζπληάθηεο ηεο ειιελφθσλεο εθεκεξίδαο Κνκκνπληζηήο ηεο Ακπραδίαο.

- Ηνξδάλεο Ηνξδαλίδεο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, αξρηζπληάθηεο ηεο ειιελφθσλεο εθεκεξίδαο Κνκκνπληζηήο, πνπ εθδηδφηαλ ζην ΢νρνχκη ηεο Ακπραδίαο ζηελ Γεσξγία ηνπ Καπθάζνπ (ζχδπγνο ηεο ζπγγξαθέσο ηεο «Λσμάληξαο» Μαξίαο Ηνξδαλίδνπ) - Κνπξνπθιήο, ζπλδηθαιηζηήο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο - Φπιαθηφπνπινο, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Βαθαιφπνπινο, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Σζανπζίδεο, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Ρνληνγηάλλεο, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Γξεγνξηάδεο, κέινο ηνπ ΚΚΔ, θχιαθαο ησλ θπιαθψλ ΢πγγξνχ - Βαζίιεο Σπξίκνο, κέινο ηνπ ΚΚΔ Ζ ειιελφθσλε εθεκεξίδα Κομμοςνιζηήρ Χξεζηκνπνηνχζε απινπνηεκέλν ειιεληθφ αιθάβεην κε έλα θζφγγν η θαη έλα θζφγγν ν θαη θαηάξγεζε ησλ δηθζφγγσλ).

- Αβξαάκ Γεξβίζνγινπ, εξγάηεο, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο - Γνπιγεξίδεο, εξγάηεο, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο - Καινγξίδεο, εξγάηεο, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο - ΢αξίθαο, εξγάηεο, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Θσκάδνο, εξγάηεο, δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ηεο Αίγηλαο, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Αζίθεο Β., δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ΢πγγξνχ, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Καξαζθφγηαο Πεξ., δξαπέηεο ησλ θπιαθψλ ΢πγγξνχ, κέινο ηνπ ΚΚΔ - Γεζπνηφπνπινο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ απφ ηνλ Βφιν - Γηάλλεο Σζαγθαξάθεο, ζηέιερνο ηεο ΟΚΝΔ - Μνπηδνχξεο, κέινο ηνπ Γξαθείνπ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηεο ΟΚΝΔ - Γηάλλεο Γηαλλαθνχηζνο ή Γηαλλνχηζνο - Μηράιεο Μπεδεληάθνο - Γεκήηξεο ΢αθαξέινο … θαη άιινη

209

Ο Αλδξφληθνο Χατηάο (1894-1938;) Ο πνληηαθήο θαηαγσγήο Αλδξφληθνο Υατηάο γελλήζεθε ζην ΢νρνχκη ηεο Γεσξγίαο. Έδεζε απφ θνληά θαη ζπκκεηείρε ζηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε. Φνίηεζε ζηελ ΚΟΤΣΒ, δειαδή ζην Κνκκνπληζηηθφ Παλεπηζηήκην Δξγαδνκέλσλ ηεο Αλαηνιήο ( УТВ = ην αθξσλύκην ησλ ιέμεσλ Коммунистический университет тру ящихся остока,)38. Δθεί δηδάρζεθε αλάιπζε ηεο καξμηζηηθήο ζεσξίαο, κειέηε ηνπ Γηθαίνπ

θαη ηεο επηζηήκεο ηεο Γηνίθεζεο, ηαθηηθή ηεο πξνιεηαξηαθήο επαλάζηαζεο, νξγαλσηηθά ζέκαηα ησλ ζπλδηθάησλ θαη άιια.

Γελ ρξεηάδεηαη ιεδάληα Σν 1922 ήξζε ζηελ Διιάδα θαη γξάθηεθε γηα ζπνπδέο ζηε Ννκηθή ΢ρνιή ηεο Αζήλαο. Σνλ επφκελν ρξφλν έγηλε κέινο ηνπ ΚΚΔ (ηφηε νλνκαδφηαλ αθφκα ΢ΔΚΔ-Κ (΢νζηαιηζηηθφ Δξγαηηθφ Κφκκα Διιάδνο – Κνκκνπληζηηθφ). ΢ηελ θνκκαηηθή ζρνιή ηνπ θφκκαηνο απηνχ δίδαζθε ην κάζεκα ηνπ ηζηνξηθνχ πιηζκνχ. Σν 1924 ην θφκκα νλνκάδεηαη πιένλ ΚΚΔ θαη ν Υατηάο εθιέρζεθε κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ. Μεηά ηελ ζχιιεςε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο Παληειή Πνπιηφπνπινπ, ν Υατηάο θαη ν Δπηπρηάδεο σο θνχηβεδεο αλαιακβάλνπλ ηελ θαζνδήγεζε θαη ζέηνπλ ζέκα αξηζηεξήο πξαγκαηηθήο δεκνθξαηίαο σο έλα απφ ηνπο ζηφρνπο ηνπ ΚΚΔ. Σν 1928 δηαγξάθνληαη νη ηξνηζθηζηέο θαη ν Υαηηάο εθιέγεηαη Γ.Γ. ηνπ θφκκαηνο. Σν 1930 ζπλειήθζεζαλ απηφο, ν Δπηπρηάδεο θαη άιια ζηειέρε . Έλα ρξφλν αξγφηεξα κε ηε βνήζεηα ηνπ θχιαθα Γξεγφξε Γξεγνξηάδε δξαπέηεπζαλ απφ ηηο θπιαθέο ηνπ ΢πγγξνχ θαη θαηέθπγαλ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Μαδί ηνπο δξαπέηεπζαλ θαη νη: Γ. Παπαξξήγαο (πεζεξφο ηεο ζεκεξηλήο Γ.Γ. ηνπ ΚΚΔ, Αιέθαο Παπαξξήγα), Μ. Μαξθνβίηεο, Β. Αζίθεο θαη άιινη. ΢ηελ ζέζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ ΚΚΔ δηνξίζηεθε θαη’ εληνιή ηεο Κνκηληέξλ ν γλσζηφο καο Νίθνο Εαραξηάδεο ν νπνίνο έκεηλε ζηελ εγεζία ηνπ θφκκαηνο σο ην 1956 θαη άθεζε ην ζηίγκα ηνπ ζηελ ειιεληθή ηζηνξία. Ο Υατηάο δξαζηεξηνπνηήζεθε ζηνπο θφιπνπο ηεο πνιππιεζνχο – ηφηε – πνληηαθήο θνηλφηεηαο ηεο Γεσξγίαο. ΋κσο θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ν Υατηάο ζα ζπιιεθζεί κε ηελ θαηεγνξία φηη ηαπηηδφηαλ κε ηηο ζέζεηο ηνπ Μπνπράξηλ θαη ζα εθηειεζηεί (πηζαλψο ην 1938). Μαδί ηνπ ζα εθηειεζηνχλ θαη αξθεηά απφ ηα ζηειέρε ηνπ ΚΚΔ πνπ βξίζθνληαλ ηφηε ζηε Ρσζία θαη εθαηνληάδεο άιινη πνιίηεο ειιεληθήο θαηαγσγήο σο ηξνηζθηζηέο, ερζξνί ηνπ ιανχ, αληηζνβηεηηθά ζηνηρεία θιπ.

38

Ζ ΚΟΤΣΒ ηδξύζεθε ην 1921 από ηελ Κνκηληέξλ θαη ιεηηνύξγεζε σο ππξήλαο εθπαίδεπζεο θνκκνπληζηηθώλ ζηειερώλ, πξννξηζκέλσλ λα απνηειέζνπλ εγεηηθά ζηειέρε ησλ αλά ηνλ θόζκν θνκκνπληζηηθώλ θνκκάησλ. ΢ηελ ζρνιή απηή θνίηεζαλ αξθεηά ζηειέρε ηνπ ΚΚΔ όπσο ν Αλδξόληθνο Υατηάο, ν Μηράιεο Σπξίκνο, ν Νίθνο Εαραξηάδεο θαη άιινη, ηνπο νπνίνπο ηα κέιε ηνπ θόκκαηνο απνθαινύζαλ κούηβηδερ.

210

10.04. Ζ Δπηηξνπή Νηηνύη Οη Γίθεο ηεο Μφζραο πξνθάιεζαλ ζάιν ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ Ακεξηθή. Ζ δπζπηζηία ηεο θνηλήο γλψκεο γηα ηελ δίθαηε αληηκεηψπηζε ησλ θαηεγνξνπκέλσλ ήηαλ δηάρπηε. Δηδηθφηεξα ε Δπξψπε, πνπ δνχζε ην θιίκα ηνπ Ηζπαληθνχ Δκθπιίνπ Πνιέκνπ είρε δηραζηεί ζε ππνζηεξηρηέο ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο: θνκκνπληζηέο, ζπλδηθαιηζηέο θαη πνιινχο δηαλννχκελνπο θαη θαιιηηέρλεο θαη ζε ακθηζβεηίεο ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο ζνβηεηηθήο δηθαηνζχλεο πνπ εθπξνζσπνχληαλ απφ ιφγηνπο, ζπγγξαθείο, θηιειεχζεξνπο, ζνζηαιηζηέο, ηξνηζθηζηέο θαη ηελ πιεηνςεθία ησλ εθπξνζψπσλ ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο. Ο Απζηξηαθφο ζπγγξαθέαο ΢ηέθαλ Σζβάηρ Γηάθνξεο θσλέο αθνχζηεθαλ απφ πνιιέο πνιηηηθέο θαη πλεπκαηηθέο πξνζσπηθφηεηεο ζ’ φιν ηνλ θφζκν. Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε απνζηξνθή ηνπ δηάζεκνπ Απζηξηαθνχ ζπγγξαθέα ΢ηέθαλ Σζβάηρ (Stefan Zweig, 1881– 1942), πνπ έγξαςε φηη «νη πξαγκαηηθνί θίινη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο πξέπεη λα εύρνληαη λα κελ επαλαιεθζνύλ δίθεο ζαλ απηή ηνπ Εελόβηεθ». Ο Γξακκαηέαο ηεο Δξγαηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γηεζλνχο, ν Απζηξηαθφο Φξίληξηρ Άληιεξ (Friedrich Adler, 1879–1960), κίιεζε γηα «θπλήγη καγηζζψλ», γηα λα δερζεί ακέζσο ηελ επίζεζε ηνπ Γξακκαηέα ηεο Κνκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο, ηνπ Βνχιγαξνπ Γθεφξγθη Γεκεηξφθ (Гео́ргий Дими́тров, 1882-1949), ν νπνίνο ηνλ θαηεγφξεζε φηη «παίδεη ην παηρλίδη ηνπ θαζηζκνύ θαη δηράδεη ηνλ εληαίν αγώλα ηεο εξγαηηθήο ηάμεο». Με ηελ άπνςε ηνπ Γεκεηξφθ ζπληάρζεθαλ – θπξίσο εμ αηηίαο ηνπ ηζπαληθνχ εκθπιίνπ πνιέκνπ θαη ηεο πξνζπάζεηαο λα κελ δηαζπαζζεί ην Λατθφ Μέησπν, πνπ δνθηκαδφηαλ απφ εζσηεξηθέο δηακάρεο - ν Γεξκαλφο ζπγγξαθέαο Υάηλξηρ Μαλ (Heinrich Mann, 1871–1950) θαη νη Γάιινη ζπγγξαθείο Αληξέ Μαιξψ (André Malraux, 1901-76) θαη Ρνκαίλ Ρνιιάλ (Romain Rolland, 1866-1944). Ο επίζεο Γάιινο πνηεηήο Λνπί Αξαγθφλ (Louis Aragon, 1897-1982) θαηεγφξεζε ηνλ Σξφηζθη σο «ζύκκαρν ηεο Γθεζηάπν θαη δηεζλή ζακπνηέξ ηνπ εξγαηηθνύ θηλήκαηνο». Καη ε εθεκεξίδα ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Γαιιίαο Οπκαληηέ (Humanité) έγξαςε φηη: Ζ εθηέιεζε ησλ 15 ηξνκνθξαηώλ ηξνηζθηζηώλ ήηαλ πξάμε λόκηκεο άκπλαο εθ κέξνπο ηεο

211

΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ελάληηα ζ’ εθείλνπο πνπ ζε ζπλεξγαζία κε Ηάπσλεο θαη Γεξκαλνύο, εηνίκαδαλ επίζεζε ζηελ ρώξα ηνπ ζνζηαιηζκνύ. ΢ηελ Γαιιία πάληα, νη θίινη θαη νπαδνί ηνπ Σξφηζθη (ζην Παξίζη δνχζε θαη δξνχζε πνιηηηθά ν γηνο ηνπ Σξφηζθη Λεβ ΢εληφθ) δεκηνχξγεζαλ κηα επηηξνπή κε ηίηιν «Δπηηξνπή έξεπλαο γηα ηε δίθε ηεο Μφζραο θαη ηελ ππεξάζπηζε ηεο ειεπζεξίαο ηεο γλψκεο ζηελ επαλάζηαζε», πνπ ηελ πιαηζίσλαλ ν κεμηθαλφο ζπγγξαθέαο Οθηάβην Παο (Οctavio Paz, 19141998), ν Γάιινο πνηεηήο Εαθ Πξεβέξ (Jacques Prévert, 1900–77), ν Γάιινο ζπγγξαθέαο Αληξέ Μπξεηφλ (André Breton,1906-1966) θαη άιινη. Ζ επηηξνπή απηή έκεηλε ζηα ραξηηά θαη δελ παξνπζίαζε θακηά ζεκαληηθή δξαζηεξηφηεηα, παξά ηα ερεξά νλφκαηα πνπ ηελ απάξηηδαλ. Ζ κφλε ζνβαξή πξνζπάζεηα δηεξεχλεζεο ηεο ππφζεζεο ησλ δηθψλ ηεο Μφζραο μεθίλεζε απφ ηελ Ακεξηθή κε ηελ ζχζηαζε ηεο ιεγφκελεο Δπηηξνπήο Νηηνχη. Ο Σδνλ Νηηνχη ην 1902

Ζ Δπηηξνπή Νηηνχη (Dewey Commission) ζπλεζηήζε ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο ηνλ Μάξηην 1937 (ν επίζεκνο ηίηινο ηεο ήηαλ Δπηηξνπή Έξεπλαο ησλ θαηεγνξηώλ θαηά ηνπ Λένληνο Σξόηζθη ζηηο δίθεο ηεο Μόζραο) απφ κηα κεησπηθή ηξνηζθηζηηθή νξγάλσζε κε ηελ νλνκαζία Ακεξηθαληθή Δπηηξνπή γηα ηελ ππεξάζπηζε ηνπ Λ. Σξόηζθη. Πξφεδξνο ηεο επηηξνπήο απηήο ήηαλ ν Ακεξηθαλφο θηιφζνθνο, ςπρνιφγνο θαη εθπαηδεπηηθφο κεηαξξπζκηζηήο Σδνλ Νηηνχη (John Dewey, 1859-1972) θαη κέιε ηεο ήηαλ ηέζζεξηο Ακεξηθαλνί δεκνζηνγξάθνη, έλαο Γάιινο ζπλδηθαιηζηήο θαη έλαο Γεξκαλφο καξμηζηήο, νη πεξηζζφηεξνη θίινη θαη ππνζηεξηρηέο ηνπ Σξφηζθη. Γηαθεξπγκέλνο ζηφρνο ηεο ήηαλ ε αλαθάιπςε ηεο αιήζεηαο ζρεηηθά κε ηηο δίθεο ηεο Μφζραο. Αλ θαη ζθνπφο ηεο επηηξνπήο απηήο ήηαλ λα απνδεηρζεί ε αζσφηεηα ηνπ Σξφηζθη θαη ζπλεπψο δελ κπνξεί λα ζεσξεζεί απνιχησο αληηθεηκεληθή, κε ηελ έξεπλά ηεο ήξζαλ ζην θσο ζηνηρεία, πνπ απνδείθλπαλ μεθάζαξα φηη αξθεηέο απφ ηηο θαηεγνξίεο γηα ηηο νπνίεο ζηήζεθαλ νη δίθεο δελ ήηαλ αιεζείο. Γπν παξαδείγκαηα: Ο θαηεγνξνχκελνο (ηεο δεχηεξεο δίθεο) Γθεφξγθη Πηαηαθφθ νκνιφγεζε φηη ηαμίδεςε αεξνπνξηθψο ζην ΋ζιν, γηα λα πάξεη «ηξνκνθξαηηθέο νδεγίεο» απφ ηνλ Σξφηζθη πνπ δνχζε ηφηε εθεί. Ζ Δπηηξνπή Νηηνχη απέδεημε φηη ηέηνηα πηήζε δελ ππήξμε πνηέ.

212

Έλαο άιινο θαηεγνξνχκελνο (ηεο πξψηεο δίθεο) ν Ηβάλ ΢κηξλφθ νκνιφγεζε φηη έιαβε κέξνο ζηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ ’34, επνρή θαηά ηελ νπνία ν Κίξνθ βξηζθφηαλ ήδε ζηε θπιαθή. Μηα ππνεπηηξνπή πήξε δεθαηξείο ζπλεληεχμεηο απφ ηνλ Σξφηζθη, ζην ζπίηη πνπ δνχζε ζηελ πφιε Κνγηναθάλ ηνπ Μεμηθνχ ηνλ Απξίιην ηνπ ’37. Ζ ππνεπηηξνπή ζπκπέξαλε φηη φιεο νη θαηεγνξίεο πνπ αθνχζηεθαλ ζηηο δίθεο ηεο Μφζραο ήηαλ θαηαζθεπαζκέλεο θαη νη θαηεγνξνχκελνη πνπ επηβεβαίσζαλ ηηο θαηεγνξίεο απηέο δελ έιεγαλ ηελ αιήζεηα. Αξθεηά απφ ηα κέιε ηεο επηηξνπήο, θαζψο θαη αλεμάξηεηεο πξνζσπηθφηεηεο φπσο ν λνκπειίζηαο Ακεξηθαλφο ζπγγξαθέαο Σδνλ Νηνο Πάζνο (John Dos Passos, 1896-1970), ν πξεζβπηεξηαλφο ηεξέαο Νφξκαλ Σφκαο (Norman Thomas, 1884-1968) θαη άιινη παξαθνινχζεζαλ ηελ πξψηε δίθε ηεο Μφζραο. Ζ Δπηηξνπή, κεηά απφ πνιχκελε έξεπλα δεκνζίεπζε ηα επξήκαηά ηεο ζηε Νέα Τφξθε ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’37, ηα νπνία δεκνζηεχζεθαλ ζε έλα βηβιίν 422 ζειίδσλ κε ηίηιν: Αζώνη. Σα ζπκπεξάζκαηα ηεο έξεπλαο επηβεβαίσζαλ ηελ αζσφηεηα ησλ θαηαδηθαζκέλσλ ζηηο δίθεο ηεο Μφζραο. ΢πλνπηηθά ηα πνξίζκαηα απηήο ηεο έξεπλαο ήηαλ: Ο Σξφηζθη θαη ν Λέληλ

- Όηη ε δηεμαγσγή ησλ Γηθώλ ηεο Μόζραο ήηαλ ηέηνηα, πνπ θάζε πξόζσπν ρσξίο πξνθαηαιήςεηο κπνξνύζε λα αληηιεθζεί όηη είρε ζθνπό ηελ απόθξπςε ηεο αιήζεηαο.

- Όηη, ελώ νη νκνινγίεο είλαη απαξαίηεην λα γίλνπλ αληηθείκελν ζνβαξήο κειέηεο, νη ίδηεο νη νκνινγίεο πεξηείρα λ ηόζν εκθαλώο απίζαλα γεγνλόηα, ώζηε ε Δπηηξνπή πείζηεθε όηη δελ αληηπξνζσπεύνπλ ηελ αιήζεηα, αλεμάξηεηα από ηνπο ηξόπνπο, πνπ απαηηήζεθαλ γηα λα απνζπαζζνύλ (απηέο νη νκνινγίεο).

- Όηη πνηέ ν Σξόηζθη δελ έδσζε νδεγίεο ζε θαλέλα από ηνπο θαηεγνξνύκελνπο ζηηο Γίθεο ηεο Μόζραο, λα ζπλάςνπλ ζπκθσλίεο κε μέλεο δπλάκεηο θαηά ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Δπίζεο ν Σξόηζθη πνηέ δελ ζπλέζηεζε ζπλνκσζία νύηε επηρείξεζε ηελ επαλαθνξά ηνπ θαπηηαιηζκνύ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Ζ Δπηηξνπή ζπκπέξαλε: «Βξήθακε φηη νη δίθεο ηεο Μφζραο ήηαλ ζηεκέλεο». Ο Σξφηζθη απεπζπλφκελνο ζηελ Δπηηξνπή Νηηνχη είπε ηα εμήο:

213

Οη Γίθεο ηεο Μόζραο δηεμήρζεζαλ ππό ην ιάβαξν ηνπ ζνζηαιηζκνύ. Δκείο δελ ραξίδνκε απηό ην ιάβαξν ζηνπο καζηόξνπο ηεο παξαράξαμεο! Αλ ε γεληά καο θαλεί αδύλακε, ώζηε λα κελ θαηαθέξεη λα εδξαηώζεη ηνλ ζνζηαιηζκό ζηε γε, πξέπεη λα παξαδώζνπκε ην ιάβαξν ζηα παηδηά καο. Ο αγώλαο πνπ γελληέηαη πξέπεη λα ππεξβεί ηε ζεκαζία ησλ αηόκσλ, ησλ νκάδσλ θαη ησλ θνκκάησλ. Δίλαη ν αγώλαο γηα ην κέιινλ ηεο αλζξσπόηεηαο. Θα είλαη δύζθνινο θαη καθξύο. Όπνηνο ζέιεη ηελ εζπρία ηνπ θαη ηελ ςπρηθή ηνπ εξεκία αο θάλεη ζηελ άθξε, Σνλ θαηξό ηεο αληίδξαζεο είλαη βνιηθό λα ζηεξηδόκαζηε ζηελ γξαθεηνθξαηία , παξά ζηελ αιήζεηα. Αιιά, όινη εθείλνη γηα ηνπο νπνίνπο ε ιέμε «ζνζηαιηζκόο» δελ είλαη θνύθηνο ιόγνο, αιιά ην εζηθό πεξηερόκελν ηεο δσήο ηνπο – εκπξόο! Ούηε νη απεηιέο, νύηε νη δηώμεηο νύηε ε βία κπνξεί λα καο ζηακαηήζεη! Αθόκα θαη πάλσ από ηα μαζπξηζκέλα θόθθαια καο ε αιήζεηα ζα ζξηακβεύζεη! … Γηαηί θίινη κνπ, ε κεγαιύηεξε αλζξώπηλε επηπρία δελ είλαη ε επαλάπαπζε ζην παξόλ, αιιά ε πξνεηνηκαζία ηνπ κέιινληνο. Ο Γάιινο ηζηνξηθφο θαη ηξνηζθηζηήο Πηέξ Μπξνπέ (Pierre Broué, 1926-2005) παξαηήξεζε φηη ν Σξφηζθη παξαπιεξνθφξεζε ηελ Δπηηξνπή Νηηνχη ηζρπξηδφκελνο φηη δελ είρε επαθέο κε κέιε ηεο αληηπνιίηεπζεο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε γηα λα ζρεκαηίζεη φκηιν ή νκάδα (ήηαλ κηα απφ ηηο ζνβαξέο θαηεγνξίεο ησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο).

Γξακκαηφζεκν γηα ην 19ν ΢πλέδξην ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο

214

11. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ζην ΢ηξάηεπκα Μεηά ηελ δεχηεξε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο, ν ΢ηάιηλ έζηξεςε ηελ πξνζνρή ηνπ ζηελ εγεζία ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ θαη πην ζπγθεθξηκέλα ζε έλα κεγάιν αξηζκφ αλψηαησλ αμησκαηηθψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ζηνλ πην επηθαλή θαη δεκνθηιή απφ απηνχο ηνλ Μηραήι Σνπραζέθζθη. Γελ ήηαλ ε πξψηε θνξά πνπ γηλφηαλ εθθαζάξηζε ζηνπο θφιπνπο ηνπ ζηξαηεχκαηνο. Μφιηο νη Μπνιζεβίθνη αλέιαβαλ ηελ εμνπζία ην 1917, νη αμησκαηηθνί ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ απνκαθξχλζεθαλ εθηφο απφ ιίγνπο, εθείλνπο πνπ δήισζαλ πίζηε ζην λέν θαζεζηψο θαη πξνζθέξζεθαλ ιίγν αξγφηεξα λα πνιεκήζνπλ ηνπο Λεπθνχο θαηά ηνλ Δκθχιην Πφιεκν πνπ αθνινχζεζε θαη ηνπο μέλνπο εηζβνιείο. Δπίζεο φηαλ θαηά θαηξνχο ην θαζεζηψο αλαδεηνχζε εμηιαζηήξηα ζχκαηα γηα λα θαιχςεη ηηο απνηπρίεο ηνπ (ζηηνδεία, ρακειή παξαγσγή, δεκηέο ζε εξγνζηάζηα, δπζηπρήκαηα ζε κέζα κεηαθνξάο), νη ηέσο αμησκαηηθνί ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ έκπαηλαλ ζηελ ίδηα κνίξα κε ηνπο θνπιάθνπο, ηνπο αληηδξαζηηθνχο, ηνπο αληηζνβηεηηθνχο θαη ηνπο πξψελ βηνκεράλνπο, επηρεηξεκαηίεο θιπ. Αθφκε, φηαλ ν Σξφηζθη απνιχζεθε απφ ην θνκηζαξηάην Πνιέκνπ, φινη νη ζπλεξγάηεο θαη γλσζηνί ππνζηεξηρηέο ηνπ εθδηψρζεθαλ απφ ην ζηξάηεπκα, κε ην επηρείξεκα φηη απνηεινχζαλ κέιε ηεο ΢πλσκνζίαο ησλ ηέσο αμησκαηηθώλ ηνπ ΢ηξαηνύ. Σξεηο κειινληηθνί ζηξαηάξρεο: Μπνπληηφλη, Σηκνζέλθν, Βνξνζίινθ Ζ πξψηε κεγάιε ζπγθέληξσζε αμησκαηνχρσλ κεηά ηελ Οινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Φεβξνπαξίνπ-Μαξηίνπ 1937 έγηλε ηελ Πξσηνκαγηά ζην ηείρνο ηνπ Κξεκιίλνπ, φπνπ φια ηα θνξπθαία θνκκαηηθά θαη θξαηηθά ζηειέρε παξαθνινχζεζαλ ηελ θαζηεξσκέλε παξέιαζε. Μεηαμχ απηψλ ήηαλ νη ζηξαηάξρεο ΢εκηφλ Μπνπληηφλη, Μηραήι Σνπραζέθζθη, ν ζηξαηεγφο Γηφλα Γηαθίξ (Иона кир, 1896-1937) θαη ν πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο Γαθφβ (Γηαλ) Γθακάξληθ { ков ( н) Гамарник, 1894-1937}. ΋κσο ε αηκφζθαηξα ήηαλ ηεηακέλε θαη φινη ππνςηάδνληαλ (ειάρηζηνη ήμεξαλ) φηη κεηά ηηο εθηειέζεηο ηνπ Ηαλνπαξίνπ, ηηο ηαξαγκέλεο ζπλεδξηάζεηο ηεο

215

Οινκέιεηαο ηεο Κ.Δ. θαη ηηο ζπιιήςεηο ησλ Μπνπράξηλ θαη Κίξνθ, πνπ επαθνινχζεζαλ – ν ΢ηάιηλ, ν Βνξνζίινθ, ν Μφινηνθ θαη ν Γεδφθ εηνίκαδαλ θάηη ην ζεκαληηθφ, εληππσζηαθφ θαη δξακαηηθφ ζπλάκα. Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε είρε πάξεη ην δξφκν ηεο θαη εθηφο ησλ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ, πνπ είραλ ήδε πιεξψζεη βαξχ θφξν αίκαηνο, εξρφηαλ νη ζεηξά θαη άιισλ νκάδσλ ηεο ζνβηεηηθήο θνηλσλίαο, επηζηεκφλσλ, θαιιηηερλψλ, δηαλννπκέλσλ θαη ζηξαηησηηθψλ. Ο Μπνπληηφλη θαηέγξαςε ζηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ, φηη ν ΢ηάιηλ κηινχζε αλνηρηά ζην πεξηβάιινλ ηνπ γηα ηελ λέα θνπξληά δηψμεσλ, πνπ ζρεδίαδε: Ήξζε ε ώξα λα μεκπεξδέςνπκε κε ηνπο ερζξνύο καο, γηαηί έρνπλ εηζρσξήζεη ζην ζηξάηεπκα, ζην πξνζσπηθό, ζην θόκκα, αθόκα θαη ζην ίδην ην Κξεκιίλν. Πξέπεη λα μεκπεξδεύνπκε καδί ηνπο ρσξίο λα θνηηάκε ηα πξόζσπά ηνπο. Πξσηνβνπιία γηα ηηο δηψμεηο ζην ζηξάηεπκα είρε πάξεη πξηλ απφ αξθεηνχο κήλεο ν Κιηκ Βνξνζίινθ ν νπνίνο είρε ζηείιεη ζηνλ ΢ηάιηλ έλα έγγξαθν πνπ νη ζνβηεηηθέο κπζηηθέο ππεξεζίεο είραλ ππνθιέςεη απφ ηηο αλαθνξέο ηεο γεξκαληθήο πξεζβείαο ηεο Μφζραο πξνο ην Βεξνιίλν. ΢ην έγγξαθν απηφ γηλφηαλ αλαθνξά ζηνλ Σνπραζέθζθη θαη έιεγε κε ιίγα ιφγηα φηη ν «ζηξαηάξρεο είρε μαθληθά πάςεη λα είλαη γαιιφθηινο θαη ηειεπηαία έδεηρλε ηδηαίηεξν ζεβαζκφ ζηνλ γεξκαληθφ ζηξαηφ».

1936: Χξνπζηζφθ, Εληάλνθ, Βνξνζίινθ, Καγθαλφβηηο, ΢ηάιηλ, Μφινηνθ. Πίζσ απφ ηνλ Εληάλνθ ν Μαιελθφθ Ήδε απφ ηηο αξρέο ηνπ 1937, ν Βνξνζίινθ είρε αξρίζεη αζφξπβα ηελ εθθαζάξηζε ρακειφβαζκσλ αμησκαηηθψλ ηνπ ζηξαηεχκαηνο. Μέρξη ηνλ Μάξηην είραλ «εμαθαληζηεί» απφ ηνλ ζηξαηφ 577 άηνκα θαη σο ηηο αξρέο Ηνπλίνπ άιια 4.370. Ο ππεχζπλνο γηα ηελ έξεπλα θαη ηνλ εληνπηζκφ ησλ αληηζνβηεηηθψλ ζηνηρείσλ ζην ζηξαηφ απφ πιεπξάο Νη-Κα-Βε-Νηε ήηαλ ν Γθξηγθφξη Λεπιέβζθη (Григорий Леплевский). Απηφο έζηειλε θαζεκεξηλψο ιίζηεο ησλ χπνπησλ αμησκαηηθψλ θαη πνιηηηθψλ ππαιιήισλ ηνπ ζηξαηνχ ζηνλ Βνξνζίινθ θαη ηνλ ζηξαηεγφ Γθαξκάξληθ, νη νπνίνη ηηο επεμεξγάδνληαλ θαη έπαηξλαλ ηηο απνθάζεηο γηα ηα πεξαηηέξσ. Ο, φρη ηδηαίηεξα επθπήο, Βνξνζίινθ θαη ν Μπνπληηφλη αληηπαζνχζαλ ηνλ ραξηζκαηηθφ, ηαιαληνχρν, γνεηεπηηθφ θαη δεκνθηιή Σνπραζέθζθη. Δλψ ν Σνπραζέθζθη έγξαθε θαη δηεθήξπζζε ζπλερψο φηη ν ζχγρξνλνο πφιεκνο

216

απαηηεί ηελ επξεία ρξήζε κεραλνθίλεησλ δπλάκεσλ, ζσξαθηζκέλσλ θαη αεξνπιάλσλ, ν Μπνπληηφλη θαη ν Βνξνζίινθ δνχζαλ αθφκα ηελ επνρή ηεο επέιαζεο ηνπ ηππηθνχ θαη ησλ ζσξαθηζκέλσλ ηξέλσλ. ΋κσο ν ΢ηάιηλ, αλ θαη είρε έξζεη ζε ζχγθξνπζε καδί ηνπ ηελ πεξίνδν ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, δελ έθξπβε ηνλ ζαπκαζκφ ηνπ γηα ηηο εγεηηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηηο ζηξαηησηηθέο ηνπ γλψζεηο ηνπ ζηξαηάξρε θαη ηνλ απνθαινχζε Ναπνιεφληζηθ ( аполеончик = κηθξφο Ναπνιέσλ). Ο Σνπραζέθζθη έραηξε θαη ηδηαίηεξεο εθηίκεζεο φρη κφλν ζηηο ηάμεηο ηνπ ζηξαηεχκαηνο, αιιά θαη επξχηεξα ζηνλ ξσζηθφ ιαφ θαη ήηαλ αθφκα πνιχ γλσζηφο ζην εμσηεξηθφ, σο έλαο ιακπξφο αμησκαηηθφο. Σνλ ζεσξνχζαλ έλα απφ ην πην αλνηρηά ζηξαηησηηθά κπαιά, κε ηηο πην ζχγρξνλεο ηδέεο θαη φινη πξφβιεπαλ έλα θσηεηλφ κέιινλ γηα ηνλ ηθαλφ θαη έμππλν απηφλ ζηξαηησηηθφ. ΋πσο είδακε ζην ζχληνκν βηνγξαθηθφ ηνπ ζε πξνεγνχκελεο ζειίδεο, ν Σνπραζέθζθη ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ηζαξηθνχ ζηξαηνχ, αιιά κεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε έγηλε απφ ηα πξψηα ζηειέρε ηνπ λένπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ. Πνιέκεζε ζηνλ εκθχιην πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ, κεηά απφ απηφ αλέιαβε ηελ δηνίθεζε ηεο Αθαδεκίαο Πνιέκνπ θαη ζηε ζπλέρεηα αλαδείρζεθε ζε αξρεγφ ηνπ Γεληθνχ Δπηηειείνπ ΢ηξαηνχ, αλαπιεξσηή θνκηζάξην Πνιέκνπ, αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο θαη ην 1935 έγηλε φ έλαο απφ ηνπο πέληε πξψηνπο αμησκαηηθνχο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ ζηνπο νπνίνπο απνλεκήζεθε ν λενζεζπηζζείο ηίηινο ηνπ ΢ηξαηάξρε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ( аршал Советского Союза). Οη πέληε πξψηνη ζνβηεηηθνί ΢ηξαηάξρεο : Σνπραζέθζθη, Μπνπληηφλη, Βνξνζίινθ, Μπιηνχρεξ θαη Γεγθφξνθ Οη άιινη ηέζζεξηο ήηαλ: Ο ηφηε θνκηζάξηνο Πνιέκνπ Κιηκ Βνξνζίινθ, ν αξρεγφο ηνπ Γεληθνχ Δπηηειείνπ Αιεμάληξ Γεγθφξνθ (Алекса́ндр Его́ров, 1883–1939), ν γλσζηφο καο ΢εκηόλ Μπνπληηόλη θαη ν ζηξαηεγφο Βαζίιε Μπιηνχρεξ (Васи́лий Блю́хер,1889 -1938). Δθηφο απφ ηνλ Βνξνζίινθ θαη ηνλ Μπνπληηφλη, νη ηξεηο άιινη ζηξαηάξρεο ζα πέζνπλ ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο.

217

Ο ΢εκηφλ Μπνπληηφλη ( емён их йлович удённый, 1883–1973) Ο ΢εκηφλ Μπνπληηφλη ππήξμε απφ ηνπο πην επηθαλείο ζνβηεηηθνχο αμησκαηηθνχο, πνιηηηθφο θαη ζηελφο θίινο ηνπ ΢ηάιηλ. Ήηαλ παηδί αγξνηηθήο νηθνγέλεηαο ηεο πεξηνρήο ησλ Κνδάθσλ ηνπ Νηνλ. Πνιχ λένο ζηξαηεχζεθε ζηνλ ηζαξηθφ απηνθξαηνξηθφ ζηξαηφ, ζε κνλάδα ηνπ ηππηθνχ. Γηαθξίζεθε ζηνλ πφιεκν θαηά ησλ Ηαπψλσλ ην 1905. Πνιέκεζε ζηνλ Μεγάιν Πφιεκν θαη βγήθε ληθεηήο ζε κάρεο θαηά ησλ Γεξκαλψλ, φηαλ νη άιινη Ρψζνη ζηξαηεγνί ππνρσξνχζαλ άηαθηα κε ηηο πξψηεο αςηκαρίεο κε ηνλ ερζξφ. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Φεβξνπαξίνπ ηνπ ’17, ν Μπνπληηφλη δηαρψξηζε ηε ζέζε ηνπ απφ ηνπο άιινπο ηζαξηθνχο αμησκαηηθνχο θαη αλέιαβε επηθεθαιήο ηνπ ζνβηέη ησλ ζηξαηησηψλ ηνπ Καπθάζνπ. ΢ηνλ εκθχιην πφιεκν νξγάλσζε ην Κφθθηλν Ηππηθφ θαη λίθεζε ηνλ Λεπθφ ΢ηξαηεγφ Άληνλ Νηελίθηλ. Σν ‘19 έγηλε κέινο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη δεκηνχξγεζε δεζκνχο θηιίαο κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνλ Βνξνζίινθ.. Σν ’35 επειέγε σο έλαο απφ ηνπο πέληε πξψηνπο ΢ηξαηάξρεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ο Μπνπληηφλη, αλ θαη γελλαίνο αμησκαηηθφο, έδεηρλε κηα πεηζκαηηθή πξνθαηάιεςε ζε θάζε λέα πξφηαζε γηα ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηνπ ζνβηεηηθνχ ζηξαηνχ. Ήξζε ζε αληίζεζε κε ηνλ Σνπραζέθζθη θαη ζεσξνχζε φηη ηα ηεζσξαθηζκέλα δελ ήηαλ δπλαηφλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ην ηππηθφ, κε ην νπνίν ν ζηξαηάξρεο είρε ηαπηηζηεί θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα ηεο ζηξαηησηηθήο ηνπ ζηαδηνδξνκίαο. Μάιηζηα ζηελ δίθε ησλ ζηξαηεγψλ θαηέζεζε φηη ε εκκνλή θαη νη πξνζπάζεηέο ηνπ Σνπραζέθζθη λα δεκηνπξγήζεη έλα αλεμάξηεην ζψκα ηεζσξαθηζκέλσλ39 κεξαξρηψλ ήηαλ ηφζν παξάινγε πνπ έκνηαδε κε ζακπνηάδ θαηά ηνπ ζηξαηεχκαηνο. Ο Μπνπληηφλη ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζηξαηνδίθεο. Λέγεηαη φηη φηαλ ν θαηεγνξνχκελνο Σνπραζέθζθη άθνπζε απηή ηελ παξαηήξεζε, είπε έθπιεθηνο: Ννκίδσ πσο νλεηξεύνκαη. Μεηά ηελ γεξκαληθή εηζβνιή ν Μπνπληηφλη δηνξίζηεθε Γηνηθεηήο ησλ ζηξαηηψλ ηνπ Ννηηνδπηηθνχ Μεηψπνπ. ΋κσο ζε δπν κεγάιεο κάρεο νη ζνβηεηηθνί θπθιψζεθαλ απφ ηηο γεξκαληθέο δπλάκεηο, εηηήζεθαλ θαη νη απψιεηέο ηνπο ζε λεθξνχο θαη αηρκαιψηνπο μεπέξαζαλ ην 1,5 εθαηνκκχξην. Ήηαλ κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο ήηηεο ζηελ ζηξαηησηηθή ηζηνξία. Ο ΢ηάιηλ ακέζσο απνκάθξπλε ηνλ Μπνπληηφλη απφ ηελ δηνίθεζε θαη ηνλ αληηθαηέζηεζε κε ηνλ ζηξαηάξρε ΢εκηφλ Σηκνζέλθν (Семѐн Тимоше́нко, 1895–1970). Ο Μπνπληηφλη δηνξίζηεθε ζε δηάθνξα ηηκεηηθά, αιιά φρη κάρηκα πφζηα θαη εμαθνινχζεζε λα έρεη ηελ εχλνηα ηνπ ΢ηάιηλ, αλ θαη ήηαλ ππεχζπλνο γηα κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο ζνβηεηηθέο ήηηεο. Μεηά ηνλ πφιεκν ζπληαμηνδνηήζεθε σο Ήξσαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο.

39

Σηο κνλάδεο ηεζσξαθηζκέλσλ είρε ήδε πηνζεηήζεη θαη αλαπηύμεη ζε κεγάιε θιίκαθα ε ρηηιεξηθή Γεξκαλία, ελώ ε ΢νβηεηηθή Έλσζε ππνρξεώζεθε λα ηηο δεκηνπξγήζεη εζπεπζκέλα κόιηο ην 1942.

218

Σψξα ινηπφλ ήξζε ε ψξα ηνπ μεθαζαξίζκαηνο ησλ ινγαξηαζκψλ ηεο εγεζία ηνπ θφκκαηνο κε ηνπο – πξαγκαηηθνχο ή ππνηηζέκελνπο – ερζξνχο ζην ζηξάηεπκα. Ήδε ζηελ Μφζρα ήηαλ δηάρπηε ε θήκε, φηη ε ηχρε ηνπ Σνπραζέθζθη θαη ελφο αξηζκνχ άιισλ αλψηαησλ αμησκαηηθψλ είρε πξναπνθαζηζηεί θαη νη πην ζπλεηνί απέθεπγαλ αθφκα θαη λα αληαιιάμνπλ ρεηξαςία κε ηνλ ζηξαηάξρε, ηνλ νπνίν ηψξα πεξηέβαιε έλα πέπιν ζησπήο. ΢ηηο 11 Μαΐνπ ν Σνπραζέθζθη απνκαθξχλζεθε απφ ην ππνπξγείν Πνιέκνπ θαη δηνξίζηεθε ζηξαηησηηθφο δηνηθεηήο ηεο πεξηθέξεηαο ηνπ Βφιγα. Μεηά απφ δπν κέξεο ν ίδηνο ν ΢ηάιηλ κίιεζε κε ηνλ ζηξαηάξρε, ηνλ ρηχπεζε θηιηθά ζηνλ ψκν θαη ηνπ ππνζρέζεθε φηη ζχληνκα ζα γχξηδε ζηελ Μφζρα. Καη πξάγκαηη θξάηεζε ηνλ ιφγν ηνπ. ΢ηηο 22 ηνπ ίδηνπ κήλα ν Σνπραζέθζθη ζπλειήθζε θαη κεηαθέξζεθε ζην άληξν ηνπ Γεδφθ, ζηα κπνπληξνχκηα ηεο ππεξεζίαο αζθαιείαο Νη-Κ-Βε-Νηε ηεο Μφζραο. Μαδί κε ηνλ ζηξαηάξρε ζπλειήθζεζαλ θαη άιινη αλψηαηνη αμησκαηηθνί, πνπ θαηεγνξήζεθαλ ζπιιήβδελ σο κέιε ηεο Σξνηζθηζηηθήο Αληηζνβηεηηθήο ΢ηξαηησηηθήο Οξγάλσζεο (троцкистской антисоветской военной организации). Ο θαηεγνξνχκελνο Γηφλα Γηαθίξ ΋ινη νη θαηεγνξνχκελνη ήηαλ : 1. Ο Μηραήι Σνπραζέθζθη, ζηξαηάξρεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, γλσξίδνκε ήδε αξθεηά απφ ην βηνγξαθηθφ ηνπ ζε πξνεγνχκελεο ζειίδεο.

2. Ο Γηφλα Γηαθίξ, ζηξαηεγφο, δηνηθεηήο ηεο ζηξαηηάο ηεο πεξηνρήο ηνπ Λέληλγθξαλη. Ο Γηαθίξ ήηαλ παηδί εβξατθήο νηθνγέλεηαο ηεο Βεζζαξαβίαο θαη έλαο απφ ηνπο δηαζεκφηεξνπο αλακνξθσηέο ηνπ ζηξαηεχκαηνο. Δίρε πνιεκήζεη ζηνλ Μεγάιν Πφιεκν θαη ζηνλ Δκθχιην. ΢πλειήθζε απφ ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε σο πξάθηνξαο ησλ Ναδί θαη πιεξνθνξηνδφηεο ηνπ γεξκαληθνχ γεληθνχ επηηειείνπ. Ο Γηαθίξ αξλήζεθε ηηο θαηεγνξίεο θαη έγξαςε κηα επηζηνιή ζηνλ ΢ηάιηλ ζηελ νπνία αλέθεξε κεηαμχ άιισλ: Κάζε ιέμε πνπ αλέθεξα είλαη ηίκηα, ζα πεζάλσ κε ιόγηα αγάπεο γηα ζέλα, γηα ην θόκκα θαη ηελ παηξίδα θαη γηα ηελ ρσξίο όξηα πίζηε ζηε λίθε ηνπ Κνκκνπληζκνύ. Πάλσ ζηελ επηζηνιή απηή ν ΢ηάιηλ ζεκείσζε κε ην ρέξη ηνπ: Κάζαξκα θαη πξόζηπρνο, ν Βνξνζίινθ (πνπ ήηαλ θαιφο θίινο κε ηνλ Γηαθίξ) πξφζζεζε: Αθξηβέζηαηνο νξηζκόο θαη ζπκπιήξσζε: Ζ κόλε ηηκσξία γη’ απηόλ ηνλ πξνδόηε , ην θάζαξκα θαη ζθαηό είλαη ε ζαλαηηθή θαηαδίθε, θξάζεηο πνπ ηηο πξνζππέγξαςε θαη ν Μφινηνθ. Μεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ Γηαθίξ, ε

219

γπλαίθα ηνπ θαζψο θαη αξθεηνί ζπγγελείο ηνπ ζπλειήθζεζαλ θαη εθηνπίζηεθαλ ζην Αζηξαράλ. Ο 14ρξνλνο γηνο ηνπ Πηφηξ ( етр кир) πέξαζε θάκπνζα ρξφληα ζε ζηξαηφπεδα εξγαζίαο.

3. Ο Ησαθείκ Οπκπνξέβηηο ιηζνπαληθήο θαηαγσγήο (Jeronimas Uborevičius, 1896-1937) δηαλννχκελνο θαη ζηξαηεγφο, δηνηθεηήο ηεο ζηξαηηάο ηεο Λεπθνξσζίαο. ΋πσο θαη νη πεξηζζφηεξνη άιινη ζηξαηεγνί, είρε ππεξεηήζεη αξρηθά ζηνλ ηζαξηθφ ζηξαηφ, ζπκκεηείρε ζηνλ Μεγάιν Πφιεκν θαη απφ ηηο ηάμεηο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ πνιέκεζε ηνπο Λεπθνχο θαη ηνπο μέλνπο εηζβνιείο. Καηεγνξήζεθε σο θαηάζθνπνο ησλ Ναδί θαη πιεξνθνξηνδφηεο ηνπ γεξκαληθνχ γεληθνχ επηηειείνπ.

4. Ο Ρφκπεξη Άηληεκαλ (Роберт етрович Эйдеман, 1895-1937) ιεηνληθήο θαηαγσγήο, δηνηθεηήο ηεο Πνιηηηθήο Άκπλαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, κε πνιεκηθφ κεηξψν παξφκνην κε ησλ πξνεγνχκελσλ. ΢ηνλ εκθχιην πφιεκν ήηαλ ήδε δηνηθεηήο ζηξαηηάο. Αθφκα ήηαλ θαη ζπγγξαθέαο πεδψλ θαη πνηεκάησλ. Ο θαηεγνξνχκελνο Αχγνπζηνο Κνξθ 5. Ο Αχγνπζηνο Κνξθ (А́вгуст Ива́нович орк, 1887-1937) ζηξαηεγφο, δηνηθεηήο ζψκαηνο, πξψελ δηεπζπληήο ηεο ΢ηξαηησηηθήο Αθαδεκίαο Φξνχληδε θαη ζηξαηησηηθφο αθφινπζνο ηεο ζνβηεηηθήο πξεζβείαο ζην Λνλδίλν.

6. Ο Βίηνβη Πνχηλα ιηζνπαληθήο θαηαγσγήο (Vytautas Putna, 1893-1937) δηνηθεηήο ζψκαηνο, βεηεξάλνο ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ θαη ηνπ πνιέκνπ θαηά ηεο Πνισλίαο.

7. Ο Μπφξηο Φέιληκαλ (Борис иронович Фельдман, 1890-1937) Δβξαίν- Λεπθνξψζνο ζηξαηεγφο, επηθεθαιήο ηεο Γηεχζπλζεο ΢ηειερψλ ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ θαη έλαο απφ ηνπο ζηελφηεξνπο ζπλεξγάηεο ηνπ Σνπραζέθζθη. ΢πκκεηείρε επίζεο ζηνλ Μεγάιν Πφιεκν θαη ζηνλ Δκθχιην Πφιεκν.

8. Ο Βηηάιη Πξηκαθφθ (Виталий аркович римаков, 1897-1937), ζηξαηησηηθφο ππνδηνηθεηήο ζηξαηηάο ηεο πεξηθέξεηαο Λέληλγθξαλη. Γελ είρε ππεξεηήζεη ζηνλ ηζαξηθφ ζηξαηφ. Αληίζεηα ήηαλ κεηαμχ ησλ κπνιζεβίθσλ πνπ θαηέιαβαλ ηα Υεηκεξηλά Αλάθηνξα ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1917. Πνιέκεζε θαηά ησλ Λεπθψλ θαη ησλ θνδάθσλ.

220

9. Ο Γηαθφβ (Γηαλ) Γθακάξληθ, Οπθξαλφο εβξατθήο θαηαγσγήο, ηέσο επηθεθαιήο ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο Κηέβνπ. Φαλαηηθφο κπνιζεβίθνο, δηεηέιεζε πξψηνο αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Πνιέκνπ θαη θίινο ηνπ Σνπραζέθζθη. Δίρε κπηεξή γελεηάδα θαη ε φςε ηνπ ζχκηδε ηνλ Φενληφξ Νηνζηνγηέθζθη, άιισζηε εθηφο απφ ζηξαηησηηθφο ήηαλ θαη δηαλννχκελνο. Έραηξε κεγάιεο εθηίκεζεο ζηνπο ζηξαηησηηθνχο θχθινπο. Αξρηθά ήηαλ έλαο απφ ηνπο θαηεγνξνπκέλνπο, αιιά ιίγν πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δίθεο θιήζεθε λα είλαη έλαο απφ ηνπο ζηξαηνδίθεο πνπ ζα δίθαδαλ ηνλ Σνπραζέθζθη θαη ηνπο ππφινηπνπο. Έθεξε αληηξξήζεηο επηκέλνληαο ζηελ αζσφηεηα ηνπ Σνπραζέθζθη θαη ηειηθά απέξξηςε ηελ πξφηαζε, γλσξίδνληαο ηηο ζπλέπεηεο απηήο ηεο άξλεζεο, Πξηλ ππνρξεσζεί λα «νκνινγήζεη» θαη θαζίζεη ζην εδψιην, πξνηίκεζε λα απηνθηνλήζεη. Ο Γθακάξληθ πξφιαβε θαη απηνθηφλεζε ΋ινη νη ζπιιεθζέληεο ήηαλ ζρεηηθά λένη, νη ειηθίεο ηνπο θπκαίλνληαλ κεηαμχ ζαξάληα θαη πελήληα εηψλ, είραλ αμηφινγε πνιεκηθή εκπεηξία θαη νη πεξηζζφηεξνη ήηαλ δηνηθεηέο ζηξαηηψλ. Ζ επίζεκε αλαθνίλσζε ηεο ζχιιεςεο ησλ παξαπάλσ ζηξαηησηηθψλ αλέθεξε φηη «θαηεγνξνύληαλ γηαηί είραλ παξαβεί ηα ζηξαηησηηθά ηνπο θαζήθνληα θαη ηνλ όξθν ηνπο γηα αθνζίσζε ζηελ παηξίδα, γηα πξνδνζία θαηά ηεο ρώξαο, πξνδνζία θαηά ησλ ιαώλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη πξνδνζία ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ ησλ Δξγαηώλ θαη Αγξνηώλ». ΢ην δηάζηεκα ησλ αλαθξίζεσλ απηφ πέζαλε ε Δθαηεξίλα (Κέθε) Σδνπγθαζβίιη (Екатерина- еке Джугашвили), κεηέξα ηνπ ΢ηάιηλ ζε ειηθία 77 εηψλ, απφ αξηεξηνζθιήξσζε. Ο ΢νζό, φπσο απηή απνθαινχζε ηνλ γηφ ηεο δελ πήγε ζηε θεδεία ηεο γηα λα κελ απνπζηάδεη απφ ην θέληξν ησλ εμειίμεσλ ηεο ππφζεζεο Σνπραζέθζθη. Έζηεηιε βέβαηα έλα ζηεθάλη κε αθηέξσζε γξακκέλε ζηα γεσξγηαλά, πνπ ηελ ππέγξαθε κε ηνλ πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα: Πνιπαγαπεκέλε κεηέξα, από ηνλ γην ζνπ, Ησζήθ Σδνπγθαζβίιη. Ο ΢ηάιηλ θαη ν Βνξνζίινθ παξαθνινπζνχζαλ ηελ πνξεία ησλ αλαθξίζεσλ βάζεη ησλ αλαθνξψλ πνπ ηνπο ππέβαιιε θαζεκεξηλψο ν Γεδφθ. Λίγεο κέξεο κεηά, ν Γεδφθ κπήθε ζην γξαθείν ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ αλήγγεηιε ζξηακβεπηηθά φηη ν Σνπραζέθζθη είρε επηηέινπο νκνινγήζεη φηη απφ ην 1928 ν Άβει Γελνπθίηδε ζηξαηνιφγεζε ηνλ ίδην θαη ηνλ Μπνπράξηλ θαη έγηλαλ πξάθηνξεο ησλ Γεξκαλψλ, κε ζθνπφ ηελ θαηάιπζε ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο. Ζ νκνινγία απηή πνπ θέξεη ηελ ππνγξαθή ηνπ Σνπραζέθζθη

221

ππάξρεη ζηα αξρεία θαη έρεη ζεκάδηα απφ θειίδεο αίκαηνο. Φαίλεηαη φηη βαζαλίζηεθε ζθιεξά απφ ηνλ Γεδφθ, γηα λα ηνπ απνζπάζεη απηήλ ηελ νκνινγία. {Ο Γηελνχθηηδε ήηαλ απηφο πνπ ζπλέηαμε ηνλ λφκν ηεο 1ε Γεθεκβξίνπ 1936, ηελ ίδηα κέξα ηεο δνινθνλίαο ηνπ Κίξνθ (δεο ππνζεκείσζε ζην θεθάιαην Πξνεηνηκαζία γηα ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε). Ο Γελνχθηηδε εθηειέζηεθε κε βάζε ηνλ λφκν πνπ ζπλέηαμε ν ίδηνο}. Ο ΢ηάιηλ θάιεζε ηα κέιε ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη ηνπο δηάβαζε απνζπάζκαηα απφ ηηο νκνινγίεο. Οη αλαθξηλφκελνη είραλ ππνρξεσζεί λα ππνγξάςνπλ θάζε ζειίδα ηεο νκνινγίαο ηνπο, γηα λα απνθεπρζεί θάζε ηπρφλ παξαπνίεζε. ΋ηαλ δηάβαζε φηη ν Οπκπνξέβηηο είρε παξαδερζεί φηη ήηαλ πξάθηνξαο ησλ Γεξκαλψλ είπε: Δίλαη απίζηεπην, αιιά είλαη γεγνλόο. Σν παξαδέρζεθε. ΋ηαλ θάπνηα απφ ηα κέιε εμαθνινπζνχζαλ λα έρνπλ επηθπιάμεηο ν ΢ηάιηλ ηνπο δηαβεβαίσζε φηη ηα κέιε ηνπ δηθαζηεξίνπ ζα ήηαλ ζηξαηησηηθνί, άξα ζπλάδειθνη ησλ θαηεγνξνχκελσλ θαη γλσξίδνπλ ηελ ππφζεζε απφ θνληά. Ζ Δθαηεξίλα (Κέθε) Σδνπγθαζβίιη Σα κέιε ηνπ Πνιηηκπηξφ έπξεπε λα ζπκθσλήζνπλ γηα ηηο ζπιιήςεηο θαη λα ππνγξάςνπλ. Ζ ππνγξαθή αξθνχζε, αιιά δελ ήηαλ ιίγεο νη θνξέο πνπ ζπλνδεπφηαλ απφ ζρφιηα, φπσο: Αζπδεηεηί λαη, είλαη απαξαίηεην λα μεκπεξδεύνπκε κε απηά ηα θαζάξκαηα. Σελ 1ε Ηνπλίνπ, ιίγεο κέξεο πξηλ μεθηλήζεη ε δίθε, ν ΢ηάιηλ θαη ν Βνξνζίινθ θάιεζαλ ζην Κξεκιίλν γχξσ ζηνπο εθαηφ αλψηαηνπο αμησκαηηθνχο θαη ηνπο αλήγγεηιαλ φηη ε δηνίθεζε ησλ ελφπισλ δπλάκεσλ είρε μεπνπιεζεί ζηελ κεγάιε ηεο πιεηνςεθία ζε πξάθηνξεο ησλ Γεξκαλψλ. Ο Βνξνζίινθ μεθίλεζε ηε ζπδήηεζε θαη ηφληζε φηη μεζθεπάζηεθε ε αληεπαλαζηαηηθή, ζπλσκνηηθή θαη θαζηζηηθή νξγάλσζε θαη νκνιφγεζε φηη θαη ν ίδηνο είρε – ελ αγλνία ηνπ θπζηθά – θαιέο ζρέζεηο κε απηνχο ηνπο ζπλσκφηεο. Απφ ην Ρσζηθό Κξαηηθό Αξρείν Κνηλσληθήο θαη Πνιηηηθήο Ηζηνξίαο ζα αληηγξάςνπκε θάπνηα ραξαθηεξηζηηθά απνζπάζκαηα απφ ηνλ καθξνζθειή ιφγν ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ ζηελ δηεπξπκέλε ζπλεδξίαζε ηνπ ΢ηξαηησηηθνχ ΢πκβνπιίνπ πνπ έγηλε ηελ επνκέλε, 2 Ηνπλίνπ: ΢ύληξνθνη, Καλείο δελ πξέπεη πιένλ λα ακθηβάιεη γηα ηελ ύπαξμε ζηξαηησηηθήο θαη πνιηηηθήο ζπλνκσζίαο ελάληηα ζηε ζνβηεηηθή εμνπζία. Σν γεγνλόο ηεο ύπαξμεο πιήζνπο νκνινγηώλ ησλ ίδησλ ησλ θαηεγνξνπκέλσλ…

222

επηβεβαηώλνπλ όηη εδώ πξόθεηηαη γηα ζπλνκσζία… πνπ πξνσζήζεθε θαη ρξεκαηνδνηήζεθε από ηνπο Γεξκαλνύο θαζίζηεο… Πξώηα απ’ όια παξαηεξήζηε ηη είδνπο άλζξσπνη βξίζθνληαη επηθεθαιήο απηήο ηεο ζηξαηησηηθήο-πνιηηηθήο ζπλνκσζίαο. Γελ αλαθέξνκε ζ’ απηνύο πνπ ήδε εθηειέζηεθαλ, αιιά ζ’ απηνύο πνπ κέρξη πξόζθαηα θπθινθνξνύζαλ ειεύζεξνη. Ο Σξόηζθη, ν Ρίθνθ, ν Μπνπράξηλ είλαη νη πνιηηηθνί θαζνδεγεηέο… ν Γελνπθίηδε… ν Γηαγθόληα, ν Σνπραζέθζθη, ν Γηαθίξ, ν Οπκπόξεβηηο ν Κόξθ, ν Άηληεκαλ, ν Γθακάξληθ.. Ση είδνπο άλζξσπνη είλαη απηνί; Ο Σξόηζθη νξγάλσζε κηα νκάδα γηα λα πείζεη ηνπο Γεξκαλνύο όηη έρεη ηνπο αλζξώπνπο ηνπ: « Κάληε δνιηνθζνξέο, θαηαζηξνθέο, έηζη ώζηε νη Ηάπσλεο θαη νη Γεξκαλνί λα πηζηέςνπλ όηη εγώ ν Σξόηζθη έρσ δύλακε…» Θπκάζηε ηελ νκνινγία ηνπ Ράληεθ, ζπκάζηε ηελ νκνινγία ηνπ ΢νθόιληθνθ. Απηό αθξηβώο είλαη θαηαζθνπεία. Ο Σξόηζθη είλαη αξρηθαηάζθνπνο. Γηα ηνλ Ρίθνθ θαη ηνλ Μπνπράξηλ, δελ έρνκε δεδνκέλα όηη άκεζα νη ίδηνη έδηλαλ πιεξνθνξίεο ζηνπο Γεξκαλνύο… αιιά μέξνπκε όηη νη δπν ηνπο ηα γλώξηδαλ όια απηά… Ο Σνπραζέθζθη θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ Γηα ηνλ Γθακάξληθ, δελ έρνπκε δεδνκέλα όηη άκεζα έδηλε πιεξνθνξίεο, αιιά όινη νη ζηελόηαηνη θίινη ηνπ, ν Οπκπόξεβηηο, ν Γηαθίξ, ν Σνπραζέθζθη παξέδηλαλ ζπζηεκαηηθά πιεξνθνξίεο ζην γεξκαληθό γεληθό επηηειείν… ΢ηε ζπλέρεηα ν Γηαγθόληα… ν Σνπραζέθζθη δηαβάζαηε ηηο θαηαζέζεηο ηνπ; Παξέδσζε ζηελ γεξκαληθή Reichswehr40 ό,ηη πην ηεξό ππάξρεη, ην επηρεηξεζηαθό ζρέδην ηνπ ζηξαηνύ καο… Καηάζθνπνο; Καηάζθνπνο! Ο Γηαθίξ πιεξνθνξνύζε ζπζηεκαηηθό ην γεξκαληθό επηηειείν. Καηάζθνπνο! Ο Οπκπόξεβηηο κέζσ θίισλ θαη ζπληξόθσλ ηνπ, αιιά θαη ν ίδηνο έδηλε πιεξνθνξίεο. Καηάζθνπνο! Ο Άηληεκαλ, Γεξκαλόο θαηάζθνπνο! Μπνξεί θπζηθά λα πξνθύςεη ην εξώηεκα: Πώο απηνί νη άλζξσπνη, κέρξη ρζεο θνκκνπληζηέο, έγηλαλ μαθληθά εξγαιείν ζηα ρέξηα ηεο γεξκαληθήο θαηαζθνπείαο; Έγηλαλ γηαηί ζηξαηνινγήζεθαλ… Μεηά ππό ηνλ θόβν ηεο απνθάιπςεο άξρηζαλ λα δίλνπλ πιεξνθνξίεο…

40

Reichswehr ήηαλ ε νλνκαζία ηεο ζηξαηησηηθήο νξγάλσζεο ηεο Γεξκαλίαο από ην 1919 σο ην 1935. Μεηά νλνκάζηεθε Wermacht

223

Σν δεύηεξν εξώηεκα πνπ πξνθύπηεη είλαη πώο απηνί νη θύξηνη θαηόξζσλαλ λα ζηξαηνινγνύλ ηόζν εύθνια άιινπο αλζξώπνπο. Οξίζηε, ήδε ζπιιάβακε 300400 ζηξαηησηηθνύο. Αλάκεζά ηνπο ππάξρνπλ θαη θαινί άλζξσπνη, Πώο ηνπο ζηξαηνινγνύζαλ;… Σν ηξίην εξώηεκα έρεη λα θάλεη κε ην γηαηί ηόζν θαηξό καο δηέθπγε απηή ε ππόζεζε… … ΢’ όινπο ηνπ ηνκείο ηζαθίζακε ηελ αζηηθή ηάμε, κόλν ζην ηνκέα ηεο θαηαζθνπείαο απνδεηρηήθακε αθειείο ζαλ κηθξά παηδηά! Μεηά ηνλ ΢ηάιηλ κίιεζε θαη πάιη ν Βνξνζίινθ, πνπ ηφληζε φηη πνηέ δελ εκπηζηεχηεθε ηνλ Σνπραζέθζθη θαη ηνλ Οπκπφξεβηηο. Δίλαη θαζάξκαηα, ε θπβέξλεζή καο ζα εμνληώζεη απηνύ ηνπ είδνπο ηνπο αλζξώπνπο. Σν αθξναηήξην μέζπαζε ζε ρεηξνθξνηήκαηα θαη ν Βνξνζίινθ ζπκπιήξσζε: Δίλαη έθθπινη θαη αλώκαινη. Βξσκεξνί θαη ζηελ ηδησηηθή ηνπο δσή! Ο Ισζήθ ΢ηάιηλ Λίγεο κέξεο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο δίθεο ν Βηζίλζθη έζηεηιε ηελ αλαθνξά ηνπ ζηνλ ΢ηάιηλ. Σν Πνιηηκπηξφ θιήζεθε λα εμεηάζεη ηηο ελζηάζεηο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ ηηο νπνίεο απέξξηςε νκφθσλα. ΢ηηο 7 Ηνπλίνπ, ν Βνξνζίινθ σο θνκηζάξηνο Άκπλαο ηεο ρψξαο εμέδσζε Ζκεξεζία Γηαηαγή-δηάγγεικα πξνο φιεο ηηο ζηξαηησηηθέο κνλάδεο. Αληηγξάθνπκε κεξηθά απνζπάζκαηα απφ ην Ρσζηθό Κξαηηθό ΢ηξαηησηηθό Αξρείν. ΢ύληξνθνη θόθθηλνη ζηξαηηώηεο, δηνηθεηέο θαη πνιηηηθό πξνζσπηθό ηνπ Δξγαηηθνύ θαη Αγξνηηθνύ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ, Μεηαμύ 1εο θαη 4εο Ηνπλίνπ ζπλεδξίαζε ην ΢ηξαηησηηθό ΢πκβνύιην ηνπ Λατθνύ Κνκηζαξηάηνπ Άκπλαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο κε ηελ ζπκκεηνρή θαη κειώλ ηεο θπβέξλεζεο. ΢πδεηήζεθε ε εηζήγεζή κνπ γηα ηελ απνθάιπςε από ην Λατθό Κνκηζαξηάην Δζσηεξηθώλ ηεο πξνδνηηθήο, αληεπαλαζηαηηθήο θαη θαζηζηηθήο νξγάλσζεο πνπ δξνύζε ζπλσκνηηθά θαη δηέπξαηηε ζακπνηάδ θαη θαηαζθνπεία κέζα από ηηο ηάμεηο ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ. Σα ζνβηεηηθά δηθαζηήξηα έρνπλ θαηαδηθάζεη αξθεηνύο από ηνπο ηξνκνθξάηεο, θαηαζθόπνπο θαη δνινθόλνπο, πνπ πξνήιζαλ από ηηο ηάμεηο ηηο Σξνηζθηζηηθήο-Εελνβηεθηθήο ζπκκνξίαο, ρξεκαηνδνηνύκελνη από ηελ γεξκαληθή, ηαπσληθή θαη άιιεο κπζηηθέο ππεξεζίεο, ππό ηελ θαζνδήγεζε ηνπ

224

εμαρξεησκέλνπ θαζίζηα θαη πξνδόηε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, Σξόηζθη. Σν Αλώηαην Γηθαζηήξην επέβαιε παξαδεηγκαηηθέο πνηλέο ζηνπο ζπκκνξίηεο Εελόβηεθ, Κάκελεθ, Πηαηαθόθ, ΢κηξλόθ θαη άιινπο. Αλάκεζα ζ’ απηνύο ηνπο πξνδόηεο… αλήθνπλ θαη νη ζπκκεηέρνληεο ζηελ αληεπαλαζηαηηθή ζπείξα θαηαζθόπσλ θαη ζπκκνξηηώλ πνπ δξνύζαλ κέζα από ηηο ηάμεηο ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ… ΢’ απηήλ αλήθαλ νη πξώελ αλαπιεξσηέο Κνκηζάξηνη Άκπλαο Σνπραζέθζθη θαη Γθακάξληθ, νη πξώελ δηνηθεηέο ζηξαηηώλ Γηαθίξ θαη Οπκπόξεβηηο θαη νη… (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα). … Απώηεξν ζθνπόο ηεο ζπείξαο ήηαλ ε θαηαζηξνθή κε θάζε κέζν ηνπ ζνβηεηηθνύ θαζεζηώηνο ζηε ρώξα καο, ε εμάιεηςε ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο, ε αλαηξνπή ηεο θπβέξλεζεο θαη ε παιηλόξζσζε ηνπ ηζηθιηθάδηθνπ θαη θαπηηαιηζηηθνύ ζπζηήκαηνο… … Σα θαζάξκαηα θαη νη πξνδόηεο απηνί, πνπ ήηαλ θαιπκκέλνη πίζσ από ηνλ ηηκεηηθό ηίηιν ηνπ κέινπο ηνπ θόκκαηνο θαη ηνπ αμησκαηηθνύ ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ έθαλαλ ηα πάληα γηα λα ππνλνκεύζνπλ ηελ ακπληηθή ηζρύ ηεο ρώξαο καο θαη λα πξνεηνηκάζνπλ ηελ ήηηα ζε έλα κειινληηθό πόιεκν… Ο Βνξνζίινθ ζε γξακκαηφζεκν ην 1976 Απηνί νη ερζξνί ηνπ ιανύ πηάζηεθαλ θαη παξαδέρζεθαλ ηα πάληα: ηελ πξνδνζία ηνπο, ηηο δνιηνθζνξέο θαη ηελ θαηαζθνπεία… Οη βαζηθνί νξγαλσηέο, θαζνδεγεηέο θαη θαηάζθνπνη, νη ζπλδεδεκέλνη κε ηα γεληθά επηηειεία θαη ηηο κπζηηθέο ππεξεζίεο ηεο Γεξκαλίαο θαη ηεο Ηαπσλίαο, μεζθεπάζηεθαλ. Θα ππνζηνύλ ηελ Νέκεζε από ην ρέξη ηεο ζνβηεηηθήο δηθαηνζύλεο. ………………………………….. ΢ύληξνθνη, Ο Κόθθηλνο ΢ηξαηόο ήηαλ, είλαη θαη ζα είλαη πάληα ν ζηξαηόο ηνπ ιανύ θαη ησλ ζνζηαιηζηηθώλ θαηαθηήζεσλ… Δίλαη ππνρξεσκέλνο λα έρεη θαη ζα έρεη απόιπηα έληηκνπο θαη αθνζησκέλνπο ζηελ ππόζεζε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο… πξαγκαηηθά δηθνύο ηνπ δηνηθεηέο…. Κάησ νη ηξνηζθηζηέο θαζίζηεο θαη πξνδόηεο! Θάλαηνο ζηνπο θαηάζθνπνπο! Κάησ νη Γεξκαλνί θαη Ηάπσλεο ηκπεξηαιηζηέο, ηα αθεληηθά ησλ ηξνηζθηζηώλ πξνδνηώλ θαη θαηαζθόπσλ! Εήησ ν έλδνμνο Δξγαηηθόο θα Αγξνηηθόο Κόθθηλνο ΢ηξαηόο! Εήησ ην κεγάιν καο θόκκα ησλ Λέληλ θαη ΢ηάιηλ!

225

Ζ δηαηαγή απηή λα αλαγλσζηεί ζ’ όια ηα επηηειεία θαη ζηηο δηνηθήζεηο ησλ κνλάδσλ ηνπ πεδηθνύ, ηνπ ηππηθνύ, ηνπ ππξνβνιηθνύ, ηεο αεξνπνξίαο, ηνπ λαπηηθνύ θαη ζηα ηδξύκαηα ηνπ Δξγαηναγξνηηθνύ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ. Ο ιατθόο θνκηζάξηνο Άκπλαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ΢ηξαηάξρεο Κ. Βνξνζίινθ ΢ηηο 11 Ηνπλίνπ ζπλήιζε ην εηδηθφ ζηξαηνδηθείν, πνπ ην ζπγθάιεζε ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο γηα λα δηθάζεη ηα κέιε ηεο Σξνηζθηζηηθήο Αληηζνβηεηηθήο ΢ηξαηησηηθήο Οξγάλσζεο. Πξφεδξνο ηνπ ζηξαηνδηθείνπ ήηαλ – φπσο θαη ζηηο πξνεγνχκελεο κεγάιεο δίθεο – ν Βαζίιε Οχιξηρ. Ο ζηξαηνδίθεο Βαζίιε Μπιηνχρεξ Γεκφζηνο θαηήγνξνο εηθάδεηαη (δελ είλαη θαζφινπ βέβαην) φηη ήηαλ ν Αληξέη Βηζίλζθη. Σα κέιε ηνπ (ζηξαηνδίθεο) ήηαλ νη: ΢ηξαηάξρεο ΢εκηφλ Μπνπληηφλη θαη Βαζίιε Μπιηνχρεξ θαη νη δηνηθεηέο ζηξαηηψλ ζηξαηεγφο (αξγφηεξα ζηξαηάξρεο) Μπνξίο ΢απφζληθνθ (Бори́с Ша́пошников, 1882-1945), ν αξρεγφο ηεο Αεξνπνξίαο ΢ηξαηνχ Γηαθφβ Άιμληο ( ков Алкснис, 1897-1938), ν πινίαξρνο Ηβάλ Μπέινθ (Иван Белов, 1906-44), ν Πάβει Νηηκπέλθν ( авел Дыбенко, 1889-1938), ζχδπγνο ηεο Κνιινληάη, παιηφο κπνιζεβίθνο, δηνηθεηήο ζψκαηνο θαη πξσηαγσληζηήο ησλ εθθαζαξίζεσλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Λέληλγθξαλη, ν δηνηθεηήο ζψκαηνο Νηθνιάη Καζίξηλ (1888-1938), θαη ν δηνηθεηήο ηνπ 6νπ ΢ψκαηνο Κνδάθσλ Δκέιηαλ Γθνξηάηζνθ (Емельян Горячев). Γελ είλαη βέβαην φηη ν ηειεπηαίνο ζπκκεηείρε ηειηθά ζηε δίθε σο ζηξαηνδίθεο. Σν βέβαην φκσο είλαη φηη, φινη νη παξαπάλσ ζηξαηνδίθεο, εθηφο ησλ Μπνπληηφλη, θαη ΢απφζληθνθ) έγηλαλ ηα επφκελα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ηνπ ζηξαηεχκαηνο, δειαδή ήηαλ ζχκαηα θαη ζχηεο ζπλάκα. ΋ηαλ ιίγν κεηά ηελ δίθε, ν Μπνπληηφλη εμέθξαζε θάπνηεο ελζηάζεηο γηα ηελ ηξνκνθξαηία θαη ε Νη-Κα-Βε-Νηε επηρείξεζε λα ηνλ ζπιιάβεη, απηφο έβγαιε ην πηζηφιη ηνπ, απείιεζε ηνπο αζθαιίηεο θαη ακέζσο ηειεθψλεζε ζηνλ ΢ηάιηλ ν νπνίνο αθχξσζε ηελ ζχιιεςε. ΋κσο δελ γιίησζε ε γπλαίθα ηνπ ΋ιγα Μηραήινβλα (Ольга ихайлова) ηξαγνπδίζηξηα ηνπ ζεάηξνπ Μπνιζφη. ΢πλειήθζε ην 1937 θαη εμνξίζηεθε. Απειεπζεξψζεθε κε ζαιεκέλα ινγηθά, ην 1956 θαηά ηελ πεξίνδν ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε.

226

Ζ δίθε ηεο Σξνηζθηζηηθήο Αληηζνβηεηηθήο ΢ηξαηησηηθήο Οξγάλσζεο, δηεμήρζε κε απφιπηε κπζηηθφηεηα θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ. Σεξήζεθαλ ζηελνγξαθεκέλα πξαθηηθά, δελ δεκνζηεχζεθαλ νχηε έγηλε γλσζηή ε παξακηθξή ιεπηνκέξεηα γηα ην ηη ειέρζε απφ ηνπο δηάθνξνπο παξάγνληεο, ζηξαηνδίθεο, δεκφζην θαηήγνξν ή θαηεγνξνχκελνπο. Σα πξαθηηθά απηά είδαλ ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο ηελ δεθαεηία ηνπ ΄60, θαηά ηελ πεξίνδν ηεο απνζηαιηλνπνίεζεο επί Υξνπζηζφθ. Ζ δηαδηθαζία ήηαλ εμαηξεηηθά ζχληνκε (δελ ππήξμε ρξφλνο γηα ηελ αλάγλσζε ηνπ θαηεγνξεηεξίνπ νχηε θαλ γηα ηηο απνινγίεο ησλ θαηεγνξνχκελσλ). ΢ηηο 23.35’ ην βξάδπ εθδφζεθε ε απφθαζε, θαηαδηθαζηηθή θπζηθά θαη απαγγέιζεθε ε ζαλαηηθή πνηλή φινπο ηνπο θαηεγνξνχκελνπο , ηνπο αθαηξνχζε ηνπο ζηξαηησηηθνχο βαζκνχο θαη δηέηαζζε ηελ δήκεπζε ηεο πξνζσπηθήο ηνπο πεξηνπζίαο. Ακέζσο κεηά ν Γεδφθ ελεκέξσζε ηνλ ΢ηάιηλ πνπ καδί κε ηνλ Καγθαλφβηηο θαη ηνλ Μνιφηνθ, πεξίκελε λα πάξεη ζηα ρέξηα ηνπ ηελ απφθαζε ηνπ ζηξαηνδηθείνπ. Υσξίο θαλ λα θάλεη ηνλ θφπν λα ηελ δηαβάζεη ν ΢ηάιηλ είπε απιψο: ΢ύκθσλνη θαη ν Γεδφθ έθπγε γηα λα παξαζηεί ζηηο εθηειέζεηο πνπ νινθιεξψζεθαλ κέζα ζε κηα ψξα, ην πξσί ηεο 12εο Ηνπλίνπ. Έλαο πξνο έλαλ νη θαηάδηθνη δέρζεθαλ απφ κηα ζθαίξα ζηνλ απρέλα. Ο θαηεγνξνχκελνο Βίηνβη Πνχηλα Δθηφο απφ ηελ γπλαίθα θαη ην παηδί ηνπ Γηαθίξ θαη νη ζχδπγνη ησλ Σνπραζέθζθη, Οπκπφξεβηηο θαη Γθακάξληθ ζπλειήθζεζαλ θαη εθηνπίζηεθαλ ζηελ πφιε Αζηξαθάλ. Σελ επνκέλε ν ΢ηάιηλ ξψηεζε κε αξξσζηεκέλε πεξηέξγεηα ην Γεδφθ: Πνηα ήηαλ ηα ηειεπηαία ιόγηα ηνπ Σνπραζέθζθη; Ο Γεδφθ ηνλ ελεκέξσζε: Σν θίδη απηό είπε όηη ήηαλ αθνζησκέλνο ζηελ παηξίδα θαη ζηνλ ζύληξνθν ΢ηάιηλ. ΋ινη νη θαηαδηθαζκέλνη απνθαηαζηάζεθαλ κε απφθαζε ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο ζηηο 31 Ηαλνπαξίνπ 1957, κε ην ζθεπηηθφ ηεο αλππαξμίαο νπζηαζηηθψλ απνδείμεσλ εγθιεκαηηθήο δξάζεο. Ζ απφθαζε απηή θαηέιεγε: νη ζπιιήςεηο, νη αλαθξίζεηο θαη νη δίθεο δηεμήρζεζαλ θαηά παξάβαζε ησλ θαλόλσλ δηθαίνπ θαη βαζίζηεθαλ ζε βεβηαζκέλεο νκνινγίεο, πνιιέο από ηηο νπνίεο έγηλαλ ππό ζπλζήθεο ζσκαηηθήο βίαο. Απφ ηελ απφθαζε απηή πξνέθππηε ζαθψο φηη ν ΢ηάιηλ θνβφηαλ ηηο ζπλέπεηεο ηεο δεκφζηαο δίθεο δεκνθηιψλ ζηξαηησηηθψλ θαη εξψσλ πνιέκνπ θαη γηα ην ιφγν απηφ δηέηαμε ηελ κπζηηθή δηεμαγσγή ηεο θαη ηελ εθηέιεζε ησλ θαηαδηθαζζέλησλ ακέζσο κεηά ηελ έθδνζε ηεο απφθαζεο.

227

Δπίζεο φηη, ν Σνπραζέθζθη θαη νη ζχληξνθνί ηνπ πξνθαλψο βαζαλίζηεθαλ γηα λα απνζπαζζνχλ νη νκνινγίεο. Μεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Σνπραζέθζθη αθνινχζεζε ε ζχιιεςε ησλ πεξηζζφηεξσλ ιατθψλ θνκηζάξησλ, ζρεδφλ φισλ ησλ πεξηθεξεηαθψλ θνκκαηηθψλ γξακκαηέσλ, εθαηνληάδσλ κειψλ θαη αλαπιεξσκαηηθψλ κειψλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη ρηιηάδσλ ζηειερψλ θαη απιψλ κειψλ ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σέζζεξηο κέξεο κεηά ηηο εθηειέζεηο, δηθάζηεθε θαη εθηειέζηεθε ακέζσο ν ηαμίαξρνο Μεληβέληεθ ( едведев) κε ηελ θαηεγνξία ηνπ ηξνηζθηζκνχ. ΢ηηο επφκελεο δέθα κέξεο ζπλειήθζεζαλ 980 αμησκαηηθνί κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη 21 δηνηθεηέο ζσκάησλ θαη 37 δηνηθεηέο κεξαξρηψλ ΢ηελ ζπλέρεηα ν Βνξνζίινθ εμαπέιπζε κηα πξσηνθαλή επηρείξεζε εθθαζάξηζεο ηνπ ζηξαηεχκαηνο. Με επηζηνιή ηνπ πξνο ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε δήηεζε λα ζπιιεθζνχλ εθαηνληάδεο αμησκαηηθνί θαη πνιηηηθνί θνκηζάξηνη. Μεηά απφ ελάκηζε ρξφλν θφκπαδε φηη είραλ ζπιιεθζεί 40.000 αμησκαηηθνί ελψ πξνήγαγε 100.000 λένπο. ΢ην ηέινο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ηξείο απφ ηνπο πέληε ζηξαηάξρεο, ην 90% ησλ ζηξαηεγψλ, νη 720 απφ ηνπο 843 δηνηθεηέο κεγάισλ ζηξαηησηηθψλ κνλάδσλ ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ (κε βαζκφ πάλσ απφ απηφλ ηνπ ζπληαγκαηάξρε) θαη πεξηζζφηεξνη απφ 30.000 θαηψηεξνη αμησκαηηθνί «εθθαζαξίζηεθαλ», ζηελ πξαγκαηηθφηεηα νη πεξηζζφηεξνη εθηειέζηεθαλ. Ο ζηξαηφο έραζε ηνλ κεγαιχηεξν κέξνο ησλ αμηφκαρσλ ζηειερψλ ηνπ. Ο Λέσλ Σξφηζθη Πνιινί ηζηνξηθνί απνδίδνπλ ηελ πνιχ δχζθνιε λίθε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαηά ηεο κηθξήο Φηλιαλδίαο ζηνλ πφιεκν 1939-40 θαη ηελ άλεηε πξνέιαζε ησλ Γεξκαλψλ εηζβνιέσλ σο ηα φξηα ηεο Μφζραο ην 1941, ζηελ απνδπλάκσζε ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ απφ ηνπο πην έκπεηξνπο θαη ηθαλνχο αμησκαηηθνχο ηνπ. Φπζηθά απηά απνηεινχλ εθηηκήζεηο, βάζηκεο φκσο. Ο Λέσλ Σξφηζθη αληέδξαζε ζηηο δίθεο, ζηηο απαλσηέο επίζεκεο δειψζεηο θαη ζηηο ζπλερείο θαηεγνξίεο ζε βάξνο ηνπ θαη ζε βάξνο ησλ (ππαξθηψλ ή κε) ζπλεξγαηψλ ηνπ. ΢ην – ηξνηζθηζηηθφ - θπιιάδην Γειηίν ηεο αληηπνιίηεπζεο (ΜπνιζεβίθσλΛεληληζηώλ) Νν 65/1938 δεκνζηεχζεθε κηα καθξνζθειήο αλαθνίλσζή ηνπ, απφ ηελ νπνία ζα θαηαγξάςνκε έλα κηθξφ ηκήκα, πνπ φκσο απνηειεί

228

εύινγε απνξία όρη κόλν ηνπ Σξόηζθη, αιιά– πηζηεύω - θάζε αλζξώπνπ κε θνηλό λνπ: … Από ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ Βηζίλζθη από ηελ ηειεπηαία ζεηξά ησλ δηθώλ, πξνθύπηεη όηη ην ζνβηεηηθό θξάηνο απνηειεί έλα ζπγθεληξσηηθό κεραληζκό πξνδνζίαο… Ο επηθεθαιήο ηεο θπβέξλεζεο θαη ε πιεηνςεθία ησλ ιατθώλ θνκηζάξησλ (αλαθέξνληαη πνιιά νλφκαηα), νη ζεκαληηθόηεξνη ζνβηεηηθνί δηπισκάηεο (αλαθέξνληαη πνιιά νλφκαηα), όινη νη θαζνδεγεηέο ηεο Κνκηληέξλ (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα), νη βαζηθνί θαζνδεγεηέο ηεο νηθνλνκίαο (αλαθέξνληαη πνιιά νλφκαηα), νη θαιύηεξνη εγήηνξεο ηνπ Κόθθηλνπ ΢ηξαηνύ (αλαθέξνληαη πνιιά νλφκαηα), νη πην δηαπξεπείο κπνιζεβίθνη επαλαζηάηεο ησλ ηειεπηαίσλ 35 εηώλ (αλαθέξνληαη πνιιά νλφκαηα), νη επηθεθαιήο ηεο θπβέξλεζεο ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο Γεκνθξαηίαο (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα), όινη ρσξίο εμαίξεζε νη επηθεθαιήο δεθάδσλ ζνβηεηηθώλ δεκνθξαηηώλ θαη νη εγέηεο πνπ βγήθαλ από ηα απειεπζεξσηηθά θηλήκαηα ησλ εζλνηήησλ (αλαθέξνληαη πνιιά νλφκαηα), νη εγέηεο ησλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ ηεο ηειεπηαίαο δεθαεηίαο (αλαθέξεηαη ν Γηαγθφληα θαη νη ζπλεξγάηεο ηνπ) θαη ηειεπηαίν αιιά ζεκαληηθόηεξν, ηα κέιε ηνπ παληνδύλακνπ Πνιηηηθνύ Γξαθείνπ, ηεο πξαγκαηηθήο αλώηαηεο εμνπζίαο ηεο ρώξαο: Ο Σξόηζθη, ν… (αλαθέξνληαη ηα νλφκαηα) – όινη απηνί είραλ ζπλσκνηήζεη ελάληηα ζηε ζνβηεηηθή εμνπζία, αθόκα θαη θαηά ηα ρξόληα πνπ ηελ είραλ ζηα ρέξηα ηνπο. Σν ζήκα ηεο Σεηάξηεο Γηεζλνχο (ηξνηζθηζηηθήο) ΢’ απηή ηελ εγθιεκαηηθή ηνπο δξάζε νη πξσζππνπξγνί, νη ππνπξγνί, νη ζηξαηάξρεο θαη νη πξεζβεπηέο ππνηάζζνληαλ ζε έλα άηνκν. Όρη ηνλ επίζεκν εγέηε, αιιά ζε έλα εμόξηζην. Ήηαλ αξθεηό γηα ηνλ Σξόηζθη λα θνπλήζεη ην δάρηπιό ηνπ θαη νη βεηεξάλνη ηεο επαλάζηαζεο κεηαηξέπνληαλ ζε πξάθηνξεο ηνπ Υίηιεξ θαη ηνπ Μηθάδν… Καηόπηλ θάπνηαο δηαηαγήο ηνπ «ερζξνύ ηνπ ιανύ» πνπ εξρόηαλ από ηελ Ννξβεγία ή ην Μεμηθό, νη ζηδεξνδξνκηθνί ηεο Άπσ Αλαηνιήο εθηξνρίαδαλ ζηξαηησηηθέο ακαμνζηνηρίεο θαη νη επηζηήκνλεο γηαηξνί ηνπ Κξεκιίλνπ δειεηεξίαδαλ ηνπο αζζελείο ηνπο… Αιιά εδώ ππάξρεη κηα δπζθνιία – ην νινθιεξσηηθό θαζεζηώο είλαη δηθηαηνξία ησλ κεραληζκώλ. Εάν όλα ηα κομβικά πόζηα ηος μησανιζμού βπίζκονηαι ζηα σέπια ηποηζκιζηών, ςποηαγμένων ζε μένα, ηόηε γιαηί ο Σηάλιν βπίζκεηαι ζηο Κπεμλίνο και εγώ ζηην εξοπία;

229

12. Σν Κόκκα ζηηο εξπύζηξηεο ηεο Δθθαζάξηζεο Μεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Σνπραζέθζθη θαη ησλ άιισλ επηθαλψλ ζηξαηεγψλ, ηα ζχλλεθα πνπ ζθνηείληαδαλ ηνλ νπξαλφ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο έθεξαλ κπνπξίλη, πνπ πιεκκχξηζε ηε ρψξα θαη παξέζπξε καδί ηεο φηη θαιχηεξν είρε λα επηδείμεη ε ρψξα ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δεκφζηαο πνιηηηθήο, θνηλσληθήο, επηζηεκνληθήο, πλεπκαηηθήο θαη θαιιηηερληθήο δσήο. Μηα θαηαηγίδα ηξφκνπ έπιεμε ηνπο πνιίηεο ηεο πνιχπαζεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ηεο ρψξαο πνπ ηελ θακάξσλαλ, ηελ ζαχκαδαλ θαη ηελ παίλεπαλ εθαηνκκχξηα θνκκνπληζηέο θαη ζνζηαιηζηέο, εξγάηεο, θαιιηηέρλεο, ζπγγξαθείο, πνηεηέο θαη δηαλννχκελνη, ζε φιν ηνλ θφζκν. Σν ζεκαληηθφηεξν θαη πεξίεξγν είλαη φηη ην κπνπξίλη απηφ έπιεμε θπξίσο ρηιηάδεο κέιε ηνπ θφκκαηνο: απηνχο ηνπο πνιίηεο πνπ απνηεινχζαλ ηελ ζπνλδπιηθή ζηήιε ησλ Μπνιζεβίθσλ, απηψλ ησλ αλζξψπσλ πνπ πίζηεςαλ ζηελ ηδέα ηεο δηθαηνζχλεο θαη ηνπ θνκκνπληζκνχ, πνπ αγσλίζηεθαλ, θπιαθίζηεθαλ, εμνξίζηεθαλ, κάησζαλ αιιά πνπ θαηάθεξαλ ηειηθά πξηλ απφ είθνζη κφιηο ρξφληα λα θέξνπλ ηα πάλσ θάησ ζηελ θαζπζηεξεκέλε Ρσζία ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο. Ο ηξνηζθηζηήο ηξνκνθξάηεο θαη ν Ναδί Δθηειεζηήο ζε ηξαπνπιφραξην Ήδε απφ ηηο πξνεγνχκελεο δπν Μεγάιεο Γίθεο, απηέο ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ θαη Πηαηαθφθ-Ράληεθ, ήηαλ θαλεξφ φηη ε θιίθα ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηεο νιηγνκεινχο νκάδαο ησλ αλζξψπσλ πνπ ηνλ πεξηέβαιαλ (Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο, Βνξνζίινθ, Εληάλνθ, Μηθνγηάλ, Υξνπζηζφθ, Γεδφθ, Βηζίλζθη, Μπέξηα θαη Γθεόξγθη Μαιελθόθ) είρε απνθαζίζεη λα «θαζαξίζεη» ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε απφ θάζε ελνριεηηθφ ζηνηρείν, απφ θάζε χπνπην πνπ ζα κπνξνχζε – δπλεηηθά – λα απεηιήζεη ηελ εμνπζία ηνπο, απφ θάζε θεθάιη πνπ εμείρε πάλσ απφ ηα δηθά ηνπο, κεηξίνπ χςνπο, θεθάιηα. Γηα λα ην πεηχρνπλ απηφ δελ ππνιφγηδαλ ηίπνηε, νχηε ηηο ζπζίεο γηα ην θφκκα θαη ηελ επαλάζηαζε, νχηε ηελ δεκφζηα αλαγλψξηζε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπο, νχηε ηηο ηθαλφηεηεο, ηηο γλψζεηο θαη ηηο δπλαηφηεηεο πξνζθνξάο ζηελ παηξίδα, ζην εξγνζηάζην, ζηελ επηζηήκε, ζηελ ηέρλε, ζηα γξάκκαηα ή ζηελ θνκκαηηθή νξγάλσζε φισλ εθείλσλ πνπ είρε κπεη ζηελ ιίζηα ησλ πξνγξαθψλ.

230

Γθεφξγθη Μαιελθφθ ( еоргий

ксимили нович

ленков, 1902–88)

Ο Γθεφξγθη Μαιελθφθ είλαη ν πξψηνο απφ ηα πςειά θνκκαηηθά ζηειέρε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30 πνπ δελ ππήξμε παιαίκαρνο κπνιζεβίθνο κε επαλαζηαηηθέο πεξγακελέο αθνχ φηαλ έγηλε ε Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε ήηαλ κφιηο 15 εηψλ. Γελλήζεθε ζηελ πεξηνρή ηνπ ΋ξελκπνπξγθ πνπ ζπλνξεχεη κε ην Καδαθζηάλ, απφ νηθνγέλεηα αξηζηνθξαηηθήο θαηαγσγήο41 εχπνξσλ κεγαινθηεκαηηψλ . Σειείσζε ηηο γπκλαζηαθέο ηνπ ζπνπδέο ιίγν πξηλ νη Μπνιζεβίθνη θαηαιάβνπλ ηελ εμνπζία ζηελ Ρσζία. Καηαηάρζεθε εζεινληήο ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαη πνιέκεζε θαηά ησλ Λεπθψλ. Σν 1920 έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη δνχιεςε ζηνλ ηνκέα ηεο θνκκαηηθήο πξνπαγάλδαο ζην Σνπξθεζηάλ ηεο Κεληξηθήο Αζίαο. Σνλ ίδην ρξφλν γλψξηζε ηελ Βαιέξηα Γθνινπκπηζφβα (Валерия Голубцова, 1901-87) κε ηελ νπνία έδεζε σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπο, ρσξίο πνηέ λα επηζεκνπνηήζνπλ ηελ ζρέζε ηνπο κε γάκν. Ζ Βαιέξηα ήηαλ θη απηή κέινο ηνπ θφκκαηνο θαη φζνη ηελ γλψξηζαλ ιέλε φηη είρε ζθιεξέο αληηζεκηηηθέο απφςεηο. Ήηαλ γλσζηή ηνπ Λέληλ, πξηλ αθφκα απφ ηελ επαλάζηαζε θαη απηή ε γλσξηκία ζπλέβαιε ζηελ γξήγνξε θνκκαηηθή αλέιημε ηνπ δεπγαξηνχ. Ζ Βαιέξηα αξγφηεξα ηνπνζεηήζεθε επηθεθαιήο ηνπ Ηλζηηηνχηνπ Δλέξγεηαο ηεο Μφζραο, ηνπ θέληξνπ ησλ ππξεληθψλ εξεπλψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ο Μαιελθφθ ζπνχδαζε ειεθηξνιφγνοκεραλνιφγνο ζηελ Αλσηάηε Σερληθή ΢ρνιή ηεο Μφζραο, ρσξίο φκσο λα απνπεξαηψζεη ηηο ζπνπδέο ηνπ. Σν 1924 γλσξίζηεθε κε ηνλ Μφινηνθ θαη κέζσ απηνχ κε ηνλ ΢ηάιηλ ν νπνίνο ηνλ ηνπνζέηεζε ζην Οξγαλσηηθφ Γξαθείν (Οξγθκπηξφ) ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο. Απφ ηε ζέζε ηνπ σο ππεχζπλνο ηνπ Μεηξψνπ πξνζσπηθνχ θαη γηα ηα δέθα επφκελα ρξφληα, είρε πξφζβαζε ζηνπο θαθέινπο φισλ ησλ θνκκαηηθψλ κειψλ – πεξίπνπ δπν εθαηνκκπξίσλ αηφκσλ. Ο Μαιελθφθ δελ είρε ηίπνηα ην ειθπζηηθφ, ήηαλ θνληφο, πιαδαξφο, κε άηξηρν πξφζσπν, παρχο, κε κνγγνιηθά κάηηα, αριαδνεηδέο ζψκα θαη ςηιή, ζρεδφλ γπλαηθεία θσλή. Γηαθξηλφηαλ γηα ηελ ειάρηζηε σο κεδεληθή αίζζεζε ρηνχκνξ πνπ καδί κε ην παξνπζηαζηηθφ ηνπ ηνλ έθαλαλ ειάρηζηα ζπκπαζή. Ήηαλ φκσο ηθαλφο θαη αθνζησκέλνο ζηε δνπιεηά ηνπ θαη ν ΢ηάιηλ ην εθηηκνχζε απηφ. Μαδί κε ηνλ Γεδφθ θαη ηνλ Υξνπζηζφθ, απνηεινχζαλ ηνπο λένπο αζηέξεο ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ αξρεγνχ ηνπ θφκκαηνο θαη νη θίινη ηνπο απνθαινχζαλ «αρψξηζηε ηξφηθα».

41

Οη πξόγνλνη ηνπ Μαιελθόθ είραλ ρξεκαηίζεη θπβεξλήηεο ηνπ Όξεκπνπξγθ ηελ ηζαξηθή επνρή θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ θαηείρε κεγάιεο εθηάζεηο αγξνηηθήο γήο (απηνύο πνπ ην θόκκα απνθαινύζε θνπιάθνπο)

231

Καηά ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ν Μαιελθφθ δηαθξίζεθε ηδηαίηεξα γηα ηελ ζθιεξφηεηα πνπ επεδείθλπε, ηδηαίηεξα ζηα θνκκαηηθά ζηειέρε. Υαξαθηεξίζηεθε γξαθεηνθξάηεο-δνινθόλνο φηαλ ην 1937 ηαμίδεςε ζηελ Αξκελία κε ηνλ Μηθνγηάλ θαη ζηελ Λεπθνξσζία κε ηνλ Γεδφθ κε απνηέιεζκα λα ζπιιεθζνχλ εθαηνληάδεο ρηιηάδεο «ερζξνί ηνπ ιανχ» θαη λα εθηειεζηνχλ πάλσ απφ 150.000 άηνκα. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο εθδίσμεο ηνπ Γεδφθ απφ ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε πνπ είρε σο θαηάιεμε ηελ εθηέιεζή ηνπ. Καηά ηελ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνίεζε ε αζθάιεηα ζην ζπίηη ηνπ Γεδφθ κεηά ηελ ζχιιεςή ηνπ βξέζεθαλ ελνρνπνηεηηθά ζηνηρεία ζε βάξνο ηνπ Μαιελθφθ, αιιά ν Μπέξηα ηνλ πξνζηάηεπζε θαη δελ ηα παξνπζίαζε. ΋ηαλ ην 1953 ν Μαιελθφθ έγηλε ν ηζρπξφο άληξαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, πήξε ηα ζηνηρεία απηά απφ ηνλ Μπέξηα θαη ηα θαηάζηξεςε.

Ζ Βαιέξηα Γθνινπκπηζφβα, ζχληξνθνο ηνπ Μαιελθφθ σο ην ηέινο ηεο δσήο ηεο Καηά ηελ δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ κε ηελ Γεξκαλία ν Μαιελθφθ, ήηαλ καδί κε ηνπο ΢ηάιηλ, Μφινηνθ, Βνξνζίινθ θαη Μπέξηα, κέινο ηεο Δπηηξνπήο Άκπλαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ζ πεληάδα απηή απνηεινχζε πιένλ ηελ θπβεξλψζα νκάδα ηεο ρψξαο. Μεηά ηνλ πφιεκν ν Μαιελθφθ κε ηνλ Μπέξηα αλέιαβαλ ην ζεκαληηθφ πφζην – ιφγσ ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ πνπ είρε ήδε αξρίζεη - ηεο αλάπηπμεο ππξεληθψλ φπισλ θαη δηεπεηξσηηθψλ ππξαχισλ. Ζ δνπιεηά ηνπο απέδσζε θαξπνχο ηα επφκελα ρξφληα θαη απηφ θάλεθε ην 1957, έηνο πνπ μεθίλεζε ε δηαζηεκηθή επνρή, φηαλ πξψηε ε ΢νβηεηηθή Έλσζε έζηεηιε ζην δηάζηεκα ηνλ δνξπθφξν ΢πνχηληθ (Cпутник) θαη ην ’61 ην πξψην επαλδξσκέλν δηαζηεκφπινην κε ηνλ αζηξνλαχηε Γηνχξη Γθαγθάξηλ (Ю́рий лексе́евич Гага́рин, 1934-68). Μεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ, ν Μαιελθφθ έγηλε πξφεδξνο ηεο θπβέξλεζεο, αιιά ν Υξνπζηζφθ θξάηεζε ηελ θαίξηα ζέζε ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο. Καηά ηελ επνρή εθείλε πεξίπνπ ελάκηζε εθαηνκκχξην θξαηνχκελνη αθέζεθαλ ειεχζεξνη απφ ηα γθνπιάγθ θαη ηηο θπιαθέο. Σνλ Φεβξνπάξην ηνπ ’55 ν Μαιελθφθ απνπέκθζεθε απφ ηελ θπβέξλεζε κε ην αηηηνινγηθφ φηη ήηαλ ζπλεξγάηεο ηνπ Μπέξηα θαη ην ’61 δηαγξάθεθε θαη απφ ην θφκκα θαζψο ρηιηάδεο πνιίηεο, απφ θάζε γσληά ηεο ρψξαο απαηηνχζαλ ηελ ηηκσξία ηνπ γηα ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Ο Υξνπζηζφθ έγηλε ηψξα λένο ηζρπξφο άληξαο ηεο ρψξαο. Ο Μαιελθφθ απνζχξζεθε απφ ηελ πνιηηηθή δσή θαη ζηξάθεθε πξνο ηνλ ρξηζηηαληζκφ θαη ηα ηειεπηαία ρξφληα ήηαλ ςάιηεο ζε εθθιεζηαζηηθή ρνξσδία. Πέζαλε ζε ειηθία 85 εηψλ, έλα ρξφλν κεηά ην ζάλαην ηεο ζπληξφθνπ ηνπ Βαιέξηαο. Ο Μαιελθφθ ηηκήζεθε κε ην παξάζεκν ηνπ Ήξσα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη ηξεηο θνξέο (1943, 1945 θαη 1952) κε ην παξάζεκν ηνπ Λέληλ.

232

Με πεξηζζή επθνιία ηα φξγαλα απηψλ ησλ αλζξψπσλ ηεο αλεμέιεγθηεο εμνπζίαο, ν Γηαγθφληα (κέρξη πνπ ήξζε θαη ηνπ ίδηνπ ε ζεηξά), κεηά απφ απηφλ ν Γεδφθ (θη απηφο επίζεο κε ηελ ζεηξά ηνπ πήξε ηελ άγνπζα γηα λα ζπλαληήζεη ηα ζχκαηά ηνπ), κεηά απφ απηφλ ν Μπέξηα (ζχηεο θαη ζχκα θη απηφο), ν Βηζίλζθη θαη νη άιινη ηεξνεμεηαζηέο θαη νη ππνηαθηηθνί ηνπο, θνιινχζαλ ζηα ζχκαηά ηνπο ηελ εηηθέηα ερζξόο ηνπ ιανύ, αληηζνβηεηηθό ζηνηρείν, ηξνηζθηζηήο, ηξνκνθξάηεο, πξάθηνξαο μέλσλ κπζηηθώλ ππεξεζηώλ, πξνδόηεο, ζπλσκόηεο, θαζίζηαο, θαηάζθνπνο, ερζξόο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, δνινθόλνο, δνιηνθζνξέαο θαη άιια πνιιά επθάληαζηα - ζ’ απηφ δελ θαηάθεξε λα ηνπο μεπεξάζεη νχηε ε ρηηιεξηθή Γθεζηάπν. *** Μεηά ηνλ Ηνχλην ηνπ ’37 θαη ηελ εθηέιεζε ησλ ζηξαηεγψλ, άξρηζε ε πην άγξηα θάζε ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ε πεξίνδνο απηή πνπ νη Ρψζνη αθφκα θαη ζήκεξα απνθαινχλ Γεδνθζθίλα (ежовщина), δειαδή επνρή ηνπ Γεδφθ, επνρή ηνπ Μεγάινπ Σξφκνπ. Ζ εγεζία ηνπ θφκκαηνο εμέδηδε ζπλερψο θαη λέα δηαηάγκαηα θαη απνθάζεηο θαη ηα εθηειεζηηθά φξγαλα δίσμεο, νη ηζεθίζηεο42, νη αζθαιίηεο θαη νη κπζηηθνί αζηπλνκηθνί, ζε θαζεκεξηλή βάζε ζπιιάκβαλαλ, θπιάθηδαλ θαη βαζάληδαλ δεθάδεο ρηιηάδεο ζχκαηα. Σα ζχκαηα απηά ή παξαπέκπνληαλ ζηα δηθαζηήξηα πνπ εμέδηδαλ ηαρχηαηα απνθάζεηο κε βάζε ην πεξηβφεην άξζξν 58 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα ή ζηηο θαηά ηφπνπο ηξφηθεο (ζπκίδνπκε φηη ηα κέιε ηεο ηξφηθαο ήηαλ: ν ηνπηθφο γξακκαηέαο ηνπ θφκκαηνο, ν ππεχζπλνο ηζεθίζηαο ηεο πεξηνρήο θαη ν εηζαγγειέαο), πνπ απνθάζηδαλ ηελ ζαλάησζε ή ηελ απνζηνιή ηνπο ζηα γθνπιάγθ πνπ ήηαλ δηάζπαξηα ζε φιε ηε ρψξα. Έγγξαθν ηνπ Πνιηηκπηξφ κε ην νπνίν εγθξίλεηαη ε εθηέιεζε 346 αηφκσλ Διάρηζηνη απφ ηνπο ζπιιεθζέληεο αζσψλνληαλ θαη απηφ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ζπλέβαηλε κεηά απφ παξέκβαζε κέινπο ηνπ Πνιηηκπηξφ ή ηνπ ηνπηθνχ θνκκαηηθνχ ππεπζχλνπ. ΢ην θεθάιαην Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ησλ Δζλνηήησλ (10.02.) κηιήζακε ήδε γηα ηελ απφθαζε ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηεο 2αο Ηνπιίνπ ηνπ ΄37 πνπ δηέηαζζε ηελ ζύιιεςε ρσξίο θαζπζηέξεζε, όισλ ησλ πξώελ θνπιάθσλ… εθηέιεζε απηώλ πνπ ε ζηάζε ηνπο ήηαλ ηδηαίηεξα ερζξηθή θαη εθηνπηζκό ησλ ιηγόηεξν δξαζηήξησλ, αιιά νπσζδήπνηε επηθίλδπλσλ ζηνηρείσλ.

42

Σα κέιε ησλ ππεξεζηώλ αζθαιείαο απνθαινύληαλ ζπιιήβδελ ηζεθίζηεο, από ην αξρηθό όλνκα ηεο ππεξεζίαο ηνπο Σζε-Κα (Έθηαθηε Δπηηξνπή), αλ θαη άιιαμε αξθεηέο θνξέο ην όλνκα απηό. Σελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ιεγόηαλ Νη-Κα-Βε-Νηε

233

Δπίζεο θαη γηα ην δηάηαγκα 00447/30.07.37 πνπ αθνξνχζε ζηνλ εληνπηζκό ησλ αληηζνβηεηηθώλ ζηνηρείσλ θιπ. θαζψο θαη ηα δηάθνξα δηαηάγκαηα πνπ αθνινχζεζαλ θαη δηεπθξίληδαλ ηνλ ηξφπν ηεο εθθαζάξηζεο ησλ πνιιψλ εζληθψλ κεηνλνηήησλ πνπ δνχζαλ κέζα ζηα φξηα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΋ιν ζρεδφλ ην βάξνο ηεο ππφζεζεο απηήο έπεζε ζηνπο ψκνπο ηνπ Γεδφθ θαη ησλ αλζξψπσλ ηνπ. Ο ίδηνο ν ΢ηάιηλ γηα κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα είρε ζρεδφλ εμαθαληζηεί απφ ην πξνζθήλην. Μεηά ηνλ ιφγν πνπ εθθψλεζε ζηνπο ζηξαηησηηθνχο – ιίγν πξηλ ηελ δίθε Σνπραζέθζθη – θαη γηα ελάκηζε ρξφλν, δειαδή σο ην ηέινο ηνπ ’38 κίιεζε αθφκα κηα θνξά δεκνζίσο. Οη κφλεο ηνπ επίζεκεο δεκφζηεο εκθαλίζεηο ήηαλ ν ραηξεηηζκφο αληηπξνζσπεηψλ θαη ε παξνπζία ηνπ ζηηο παξειάζεηο ηεο Πξσηνκαγηάο θαη ηεο επεηείνπ ηεο Δπαλάζηαζεο. Γελ κπνξεί θαλείο λα απνθαλζεί αλ απηφ έγηλε εζθεκκέλα γηα λα θαλεί φηη ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ θφκκαηνο θαη εγέηεο ηνπ θξάηνπο ήηαλ απνζηαζηνπνηεκέλνο θαη δελ γλψξηδε αθξηβψο ηη ζπλέβαηλε ή ήηαλ απιψο ζχκπησζε. Πάλησο ζε πνιινχο απφ ηνπο πνιίηεο άξρηζε λα γελληέηαη ε απνξία αλ ν ΢ηάιηλ ήηαλ ελήκεξνο ησλ θαζεκεξηλψλ ζθαγψλ θαη ηνπ πξσηνθαλνχο θιίκαηνο ηξφκνπ πνπ επηθξαηνχζε απ’ άθξε ζε άθξε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Αθφκα θαη ν Μφινηνθ κίιεζε ηελ ίδηα πεξίνδν κφλν δπν θνξέο δεκνζίσο. Ο Ζιία Έξελκπνπξγθ ΋κσο αλαθέξεη ν ζπγγξαθέαο Ζιία Έξελκπνπξγθ (Илья́ Эренбу́рг) ζην βηβιίν ηνπ Παξακνλέο πνιέκνπ 1933-41 ζπλάληεζε θάπνηα ζηηγκή ηνλ επίζεο ζπγγξαθέα Μπνξίο Παζηεξλάθ (Бори́с астерна́к) ν νπνίνο κηιψληαο ηνπ γηα ηα γεγνλφηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο ηνπ είπε: Αλ κπνξνύζε θαλείο λα ελεκεξώζεη ηνλ ΢ηάιηλ γηα όιε απηή ηελ θαηάζηαζε! Δπίζεο ν εζνπνηφο θαη ζθελνζέηεο Βζέβνινλη Μέγηεξρνιλη είπε ζηνλ Έξελκπνπξγθ: Σα θξύβνπλ από ηνλ ΢ηάιηλ. Ο δεκνζηνγξάθνο θαη δηεγεκαηνγξάθνο Ηζαάθ Μπάκπει φκσο, πνπ ήηαλ εξαζηήο ηεο γπλαίθαο ηνπ Γεδφθ, ήμεξε θαιχηεξα απφ φινπο ηελ αιήζεηα: Αζθαιώο θαη ν Γεδόθ παίδεη ην παηρλίδη ηνπ, αιιά ν βαζηθόο κνριόο δελ είλαη απηόο. Βέβαηα ν βαζηθφο κνριφο ήηαλ ν ΢ηάιηλ , αιιά φρη θαη ν κφλνο ππαίηηνο. Μαδί ηνπ βξηζθφηαλ απηφ πνπ ζα κπνξνχζακε λα νλνκάδνπκε «απιή» κε ηνλ γλσζηφ ζίαζν ησλ παξαηξεράκελσλ θαη ησλ απινθνιάθσλ. Καη πίζσ απ’ απηνχο, κηα νιφθιεξε ζηξαηηά θνκκαηηθψλ ζηειερψλ θαη θξαηηθψλ

234

ιεηηνπξγψλ πνπ ε παληειήο έιιεηςε ειέγρνπ (αξθνχζε φηη ήηαλ ή απιψο δήισλαλ, πηζηνί θαη αθνζησκέλνη ζην θφκκα θαη ζηνλ αξρεγφ) ηνπο έθαλε αζχδνηνπο θαη βνπηεγκέλνπο ζηε δηαθζνξά. Γελ ήηαλ ηπραίν πνπ φηαλ ζπλειήθζε ν Γηαγθφληα έγηλε γλσζηφ φηη έθαλε εκπφξην δηακαληηψλ θαη δηαηεξνχζε ζπίηηα-παιάηηα γεκάηα κε γνχλεο, ρξπζαθηθά θαη γπλαηθεία αμεζνπάξ. Γελ ήηαλ ν κφλνο. Υηιηάδεο άιια κεγάια ή κηθξφηεξα ζηειέρε ζηηο πφιεηο θαη ηδηαίηεξα ζηελ αραλή ζνβηεηηθή ελδνρψξα, απνηεινχζαλ κηθξνγξαθίεο ηνπ Γηαγθφληα. Γηέζεηαλ ηα πάληα απφ εηζαγφκελα ηξφθηκα θαη ξνπρηζκφ σο απηνθίλεηα θαη είδε πνιπηειείαο, ηελ ίδηα ζηηγκή πνπ ηα ξάθηα ησλ θξαηηθψλ θαηαζηεκάησλ ήηαλ ζρεδφλ άδεηα, αθφκα θαη απφ ηα ζηνηρεηψδε αγαζά. Ο ΢ηάιηλ δερφηαλ ηνλ Γεδφθ ζε θαζεκεξηλή βάζε πνπ ηνπ παξέδηδε ηνπο θαηαιφγνπο κε ηα πξνο εθηέιεζε άηνκα. Δίλαη γλσζηνί ζπλνιηθά 383 ηέηνηνη θαηάινγνη κε νλφκαηα ζπκάησλ. ΢ηνπο θαηαιφγνπο απηνχο ν Γεδφθ δηαηχπσλε απιψο ην αίηεκα: Εεηώ έγθξηζε ώζηε λα θαηαδηθαζηνύλ νη παξαπάλσ. Δθηειεζηέο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Οη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο ηνπο θαηαιφγνπο θέξνπλ ηελ ππνγξαθή ησλ ΢ηάιηλ, Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο θαη Βνξνζίινθ ελψ ιηγφηεξνη ηνπ Εληάλνθ θαη ηνπ Μηθνγηάλ. ΢πλήζσο νη ππνγξαθέο ζπλνδεχνληαλ απφ ηηο ιέμεηο Τπέξ ή ΒΜΝ (ζπκίδνπκε φηη ΒΜΝ ζήκαηλε ηελ ζαλαηηθή θαηαδίθε). ΢ε κηα απφ απηέο ηηο ιίζηεο δίπια απφ ηελ ππνγξαθή ηνπ ν ΢ηάιηλ έγξαςε: Ππξνβνιήζηε ηνπο όινπο. Δθηφο ησλ ζεκεησκάησλ ηνπ Γεδφθ, ν ΢ηάιηλ θαη ν Μφινηνθ έπαηξλαλ (θαη ππάξρνπλ ζηα αξρεία) εθαηνληάδεο ιίζηεο απφ ηηο επαξρίεο θαη ηηο θαηά ηφπνπο θνκκαηηθέο νξγαλψζεηο πνπ αλέθεξαλ π.ρ. ζην Μηλζθ εθηειέζηεθαλ έληεθα, ζην ΢αξάηνθ άιινη έληεθα, ζην Λέληλγθξαλη δεθανθηώ θιπ. Ο ΢ηάιηλ δερφηαλ θπζηθά δεθάδεο επηζηνιέο απφ ζπιιεθζέληεο παιηνχο κπνιζεβίθνπο, θνκκαηηθά ζηειέρε, απφ γνλείο ή ζπδχγνπο ζπιιεθζέλησλ πνπ ηνλ δηαβεβαίσλαλ γηα ηελ αζσφηεηα ηνπο θαη ηνλ παξαθαινχζαλ λα κεξηκλήζεη λα κελ θαηαδηθαζηνχλ θαη λα κελ εθηειεζηνχλ. Έλαο παηέξαο ηνπ νπνίνπ ε θφξε ήηαλ παληξεκέλε κε έλα ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ηνπ πεξηβάιινληνο ηνπ Γηαγθφληα έγξαςε ζηνλ ΢ηάιηλ: Θέισ λα κε πηζηέςεηο αγαπεκέλε Ησζήθ Βηζαξηόλνβηηο, όηη εγώ ν ίδηνο ζα παξέδηδα ζηελ ππεξεζία αζθαιείαο ηνλ γην κνπ ή ηελ θόξε κνπ αλ ήηαλ θαηά ηνπ θόκκαηνο…

235

Υαξαθηεξηζηηθή είλαη ε επηζηνιή ηνπ ιατθνχ θνκηζάξηνπ Γηθαηνζχλεο (θαη γλσζηνχ καο σο δεκφζηνπ θαηήγνξνπ ζηηο δίθεο ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο θαη ηνπ Κφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ) Νηθνιάη Κξηιέλθν, ν νπνίνο είρε πξνζππνγξάςεη πνιιέο ζαλαηηθέο θαηαδίθεο θαη είρε αληηιεθζεί φηη πιεζίαδε ε ζεηξά ηνπ: ΢ύληξνθε ΢ηάιηλ, δελ είκαη ζε ζέζε λα εξγαζηώ. Γελ είλαη δήηεκα αθνζίσζεο ζην θόκκα, αιιά κνπ είλαη αδύλαην λα κελ θάλσ θάηη γη’ απηό πνπ ζπκβαίλεη γύξσ κνπ, γηα λα μεθαζαξίζσ ηελ αηκόζθαηξα θαη λα θαηαιάβσ ηελ αηηία γη’ απηή ηελ θαηάζηαζε… ΢ε παξαθαιώ λα κνπ αθηεξώζεηο ιίγν κόλν από ηνλ ρξόλν ζνπ θαη λα κε δερηείο. Ζ επηζηνιή έκεηλε αλαπάληεηε θαη ν Κξηιέλθν εθηειέζηεθε. Ο εηζαγγειέαο Νηθνιάη Κξηιέλθν Οη επηζηνιέο πνπ έπαηξλε ν ΢ηάιηλ, ν Γεδφθ, ηα κέιε ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ θαη νη θαηά ηφπνπο θνκκαηηθνί γξακκαηείο, δελ είραλ κφλν ζθνπφ λα ππνζηεξίμνπλ ηελ αζσφηεηα θάπνηνπ πνπ ζπλειήθζε ή ζηελ απνλνκή ράξηηνο ζε θάπνηνλ πνπ θηλδχλεπε λα εθηειεζηεί, ππήξραλ θαη άιιεο πνπ αληί γηα εθθιήζεηο γηα ράξε, πεξηείραλ θαηαγγειίεο. Μεξηθέο απφ απηέο κπνξεί λα είραλ θάπνηα βάζε, αιιά νη πεξηζζφηεξεο δελ ήηαλ ηίπνηε άιιν παξά ζπθνθαληίεο θαηά θάπνηνπ αληηπάινπ, αληεξαζηή ή θαηά άπηζηνπ ζπδχγνπ. Αθφκα είραλ ζηφρν λα βγεη απφ ηε κέζε θάπνηνο ελνριεηηθφο ζπλάδειθνο. ΢ηξαηησηηθνί θάξθσλαλ αλψηεξφ ηνπο, ππάιιεινη ηνλ πξντζηάκελφ ηνπο, αθφκα θαη γείηνλεο ηνλ ζνξπβψδε ή θαβγαηδή γείηνλά ηνπο. Διάρηζηεο απφ απηέο έπαηξλαλ ηνλ δξφκν ηεο δηεξεχλεζεο θαη ιίγεο έκπαηλαλ ζηελ άθξε γηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ ηελ θαηάιιειε ζηηγκή. Οη πεξηζζφηεξεο πεηηνχληαλ ή αξρεηνζεηνχληαλ ρσξίο λα ππάξμεη ζπλέρεηα. Με δηαηαγή ηνπ Πνιηηκπηξφ πξνο ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε ηεο 5εο Ηνπιίνπ 1937 ξπζκηδφηαλ ε κεηαρείξηζε ησλ νηθνγελεηψλ ησλ ζπκάησλ. Ζ ππεξεζία αζθαιείαο φθεηιε λα πεξηνξίζεη όιεο ηηο ζπδύγνπο ησλ θαηαδηθαζκέλσλ πξνδνηώλ… ζε ζηξαηόπεδα γηα πέληε σο νθηώ ρξόληα. Δπίζεο έζεηε ππφ θξαηηθή κέξηκλα ηα παηδηά θάησ ησλ 15 εηψλ. Ο Γεδφθ ππεξζεκάηηζε θαη απνθάζηζε ηνλ εγθιεηζκφ ζε νξθαλνηξνθεία ησλ παηδηψλ ελφο σο ηξηψλ εηψλ, ελψ ηα παηδηά απφ δψδεθα σο δεθαπέληε ραξαθηεξίδνληαλ επηθίλδπλα από θνηλσληθήο άπνςεο θαη ζα έπξεπε λα θπιαθίδνληαη αλάινγα κε ηνλ βαζκό ηεο επηθηλδπλόηεηάο ηνπο.

236

Θα πάξνπκε κεξηθά ζηνηρεία απφ ηα αξρεία ησλ γθνπιάγθ, θπιαθψλ θαη ζηξαηνπέδσλ εγθιεηζκνχ πνπ ππήξραλ ζηελ πεξηνρή Κξάζλνγηαξζθ ( расноярск) ηεο θεληξηθήο ΢ηβεξίαο. Καηά ηελ πεξίνδν κεηαμχ Απγνχζηνπ ‘37 θαη Ννεκβξίνπ ’38 νη ηξφηθεο έζηεηιαλ εθεί πάλσ απφ 500.000 άηνκα, κεγάιν πνζνζηφ ησλ νπνίσλ εθηειέζηεθε απφ απνζπάζκαηα ή κε έλα ππξνβνιηζκφ ζην θεθάιη. Δλδεηθηηθά αληηγξάθνκε: ΢ηηο 6/9/37 ππξνβνιήζεθαλ 58, ζηηο 27/10/37 ππξνβνιήζεθαλ 87 άηνκα. ΢ηηο 4 θαη 5/11/37 εθηειέζηεθαλ ζπλνιηθά 199 θαη ζηηο 8 θαη 9/12/38 άιια 222 άηνκα… Ο επηθεθαιήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Αιεμέγηεθ (Алексеев) δηέηαμε λα γίλεηαη νηθνλνκία θαη λα κελ ζπαηαιηέηαη παξαπάλσ απφ κηα ζθαίξα γηα θάζε ζχκα. Αλαθέξνληαη εθαηνληάδεο πεξηπηψζεηο αλζξψπηλνπ πφλνπ κε αλαηξηρηαζηηθέο ιεπηνκέξεηεο. Λέληλγθξαλη: ΢ηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο πφιεο ηνπ Λέληλγθξαλη «αθεληηθφ» κεηά ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ ήηαλ ν Αληξέη Εληάλνθ πνπ αλέιαβε ην πφζην ηνπ Πξψηνπ Γξακκαηέα ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο. Ακέζσο κφιηο αλέιαβε ην 1935 έδησμε απφ ην θφκκα φια ηα πξνεγνχκελα ζηειέρε πνπ ήηαλ πηζηά ζηνλ Εελφβηεθ (Γξακκαηέαο ηεο Δπηηξνπήο Πφιεο πξηλ ηνλ Κίξνθ). Ο Αληξέη Εληάλνθ Ο ξφινο ηνπ Εληάλνθ ζηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ήηαλ απνθαζηζηηθφο. Έλαο κεγάινο αξηζκφο χπνπησλ κπνιζεβίθσλ, αιιά θαη απιψλ πνιηηψλ νδεγήζεθαλ ζηα κπνπληξνχκηα ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο, πνιινί απφ απηνχο εθηειέζηεθαλ θαη νη νηθνγέλεηέο ηνπο εμνξίζηεθαλ ζε ζηξαηφπεδα ηεο ΢ηβεξίαο. ΢ρεδφλ 180 έγγξαθα κε θαηαιφγνπο αηφκσλ πξνο εθηέιεζε θέξνπλ ηελ ππνγξαθή ηνπ Εληάλνθ. Σνλ Μάην ηνπ ΄37 ν Εληάλνθ ζπγθάιεζε ηελ επαξρηαθή επηηξνπή ηνπ θφκκαηνο , φπνπ αλήγγεηιε φηη απνθαιχθζεθαλ θαη απνβιήζεθαλ απφ ηηο ηάμεηο ηνπ θφκκαηνο αληηζνβηεηηθνί, δεμηνί, ηξνηζθηζηέο, πξάθηνξεο ησλ Γεξκαλψλ θαη Ηαπψλσλ θαη θαηάζθνπνη. Ζ ιέμε «απνβνιή» ζήκαηλε παιηφηεξα ηελ κεγαιχηεξε ηηκσξία γηα έλα θνκκαηηθφ κέινο, φκσο ηελ επνρή εθείλε ζήκαηλε φηη απηφ ην κέινο πεξλνχζε ππφ ηελ δηθαηνδνζία ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, γηα λα ππνζηεί ηηο ζπλέπεηεο. Σν 1937 ε Δπηηξνπή Πφιεο ηνπ Λέληλγθξαλη αξηζκνχζε 65 κέιε. Απφ απηά κφλν δχν επαλεμειέγεζαλ ηνλ επφκελν ρξφλν θαη άιια ηέζζεξα είραλ κεηαηεζεί ζε άιια θνκκαηηθά πφζηα. Σα ππφινηπα 59 κέιε είραλ «εθθαζαξηζηεί» κε δηάθνξνπο ηξφπνπο.

237

Απφ ηνπο 154 αληηπξνζψπνπο ηνπ Λέληλγθξαλη ζην 17ν ΢πλέδξην ηνπ ΚΚ΢Δ (Ηαλνπάξηνο-Φεβξνπάξηνο 1934) κφλν δπν επαλεμειέγεζαλ γηα ην 18ν ΢πλέδξην πνπ ζπλεθιήζε ην Μάξηην 1939. ΋ζν ε θνκκαηηθή νξγάλσζε ηνπ Λέληλγθξαλη θηψραηλε απφ παιηά κέιε θαη παιαίκαρνπο κπνιζεβίθνπο, ηφζν πεξηζζφηεξν ν Εληάλνθ πξνσζνχζε αλζξψπνπο ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ζηα θαίξηα πφζηα. ΋ηη έγηλε ζην Λέληλγθξαλη επαλαιήθζεθε εθαηνληάδεο θνξέο ζε φιεο ηηο πφιεηο θαη ηηο επαξρίεο ηεο αραλνχο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. ΢ηνλ Καχθαζν ππεχζπλνη ήηαλ άλζξσπνη ηνπ πεξηβάιινληνο θαη ηεο απφιπηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ Μπέξηα. Σηο εθθαζαξίζεηο ζηηο ππφινηπεο πεξηνρέο αλέιαβαλ λα πξαγκαηνπνηήζνπλ θνκκαηηθνί ππεχζπλνη, πνπ έθπγαλ απφ ηελ Μφζρα γη’ απηφ ηνλ ιφγν. Έηζη ν Καγθαλφβηηο πήγε ζην Ηβάλνβν, ζην ΢κνιέλζθ, ζηελ Οπθξαλία, ζην Καδαρζηάλ θαη αιινχ, Ο Μαιελθφθ ζηελ Λεπθνξσζία, ζην Καδάλ, ζηελ Αξκελία, ζηνλ Καχθαζν θαη αιινχ, ν Εληάλνθ ζην ΋ξελκπνπξγθ, ζηε Μπαζθηξία, ζηελ πεξηνρή ηνπ Βφιγα θαη ζε άιιεο επαξρίεο, ν Μφινηνθ ζηελ Οπθξαλία, ν Μπέξηα ηελ Τπεξθαπθαζία θαη νη ππφινηπνη φπσο νη Μηθνγηάλ, Βνξνζίινθ, Υξνπζηζφθ θιπ. θάιπςαλ άιιεο επαξρίεο. Ο Καγθαλφβηηο ΋ινη απηνί πνπ απνηεινχζαλ θαη ηνλ ππξήλα εμνπζίαο γχξσ απφ ηνλ ΢ηάιηλ, φρη κφλν ππνζηήξηδαλ αιιά θαη ελζάξξπλαλ ελζπλείδεηα ηελ Σξνκνθξαηία πνπ είρε θέξεη ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Διάρηζηνη επέδεημαλ θάπνηνπ είδνπο κεηακέιεηα. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ ν Υξνπζηζφθ πξσηαγσλίζηεζε ζηελ απνζηαιηλνπνίεζε θαη ζηελ απνθαηάζηαζε ησλ πεξηζζφηεξσλ απφ ηα εθαηνληάδεο ρηιηάδεο ζχκαηα ηεο Δθθαζάξηζεο. Ο Μφινηνθ είπε κφλν: Φέξσ επζύλε γηα ηελ θαηαζηνιή, πνπ ηελ ζεσξώ ζσζηή. Όια ηα κέιε ηνπ Πνιηηκπηξό θέξνπλ επζύλε… Αιιά εθείλε ηελ επνρή ήηαλ αλαγθαίν. Ο Μηθνγηάλ είπε ηα ηδία πξάγκαηα κε δηαθνξεηηθά ιφγηα: Όινη όζνη δνύιεςαλ κε ηνλ ΢ηάιηλ… έρνπλ θάπνην κεξίδην επζύλεο. Ηβάλνβν: Παληνχ ζαξψζεθαλ νη παιηέο θνκκαηηθέο εγεζίεο θαη ζπλειήθζεζαλ νη πην γλσζηνί ηξνηζθηζηέο. Μφιηο ν Καγθαλφβηηο έθηαζε ζην Ηβάλνβν ηειεγξάθεζε ζηνλ ΢ηάιηλ: Οη πξώηεο δηαπηζηώζεηο από ηελ εδώ θαηάζηαζε είλαη όηη πξέπεη λα ζπιιεθζεί ακέζσο ν Δπαξρηαθόο Γξακκαηέαο Γηεπαλεηζλίθνθ (Епанечников) θαη ν πεξηθεξεηαθόο ππεύζπλνο πξνπαγάλδαο Μηραήινθ ( ихайлов). Οη δεμηνί ηξνηζθηζηέο-ζακπνηέξ έρνπλ βξεη

238

πξόζθνξν έδαθνο ζηελ βηνκεραλία, γεσξγία, εθνδηαζκό, εκπόξην, ππεξεζίεο πγείαο, εθπαίδεπζε θαη θνκκαηηθή πνιηηηθή δνπιεηά. Σα επαξρηαθά ηδξύκαηα θαη ε Πεξηθεξεηαθή Δπηηξνπή ηνπ θόκκαηνο έρνπλ βαξύηαηα κνιπλζεί. Ζ ηξηήκεξε επίζθεςε ηνπ Καγθαλφβηηο ζην Ηβάλνβν έκεηλε ζηελ ηζηνξία ηεο πφιεο σο ε Μαύξε Λαίιαπα. Ο Καγθαλφβηηο θαηεγφξεζε ην ζχλνιν ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο (πνπ είρε ζπνπδαίν επαλαζηαηηθφ παξειζφλ) φηη αδηαθνξνχζε γηα ηελ γξακκή ηνπ θφκκαηνο θαη αθνινπζνχζε ηελ δηθή ηεο ξφηα. ΢ηελ νινκέιεηα ηεο Δπαξρηαθήο Δπηηξνπήο, έβαιε ηελ ηακπέια ηνπ «ερζξνχ ηνπ ιανχ» ζηελ πιεηνςεθία ησλ ζηειερψλ ηνπ θφκκαηνο ρσξίο θακηά απφδεημε. ΋ηαλ έλαο απφ ηνπο γξακκαηείο ηεο πφιεο ν Α. Α. Βαζίιηεθ (А. Α. Васильев) άξρηζε λα εθθξάδεη ακθηβνιίεο γηα ηελ χπαξμε ερζξηθήο δξαζηεξηφηεηαο, ν Καγθαλφβηηο δηέηαμε ηελ απνβνιή θαη ηελ άκεζε ζχιιεςή ηνπ. Σνλ αθνινχζεζαλ ν ηνπηθφο πξψηνο γξακκαηέαο Η. Π. Νφζνθ (И. . осов) θαη κηα ζεηξά άιισλ αμησκαηνχρσλ. ΢ηνιή αμησκαηηθνχ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ΋ηαλ ν Καγθαλφβηηο ελεκέξσζε ηνλ ΢ηάιηλ, ν ηειεπηαίνο ηνπ είπε «λα κελ είλαη πνιχ θηιειεχζεξνο» θαη λα μεκπεξδέςεη γξήγνξα κε ηελ ππφζεζε, ε νπνία θαηλφηαλ αθφκα πην επηθίλδπλε. Ο ΢ηάιηλ επαλέιαβε ηα ίδηα θαη ζην ηνπηθφ ππεχζπλν ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Ραηδηβηιφθζθη, ν νπνίνο είρε ήδε ρηππήζεη θαη βαζαλίζεη ηνπο ζπιιεθζέληεο εγέηεο ηεο θνκκαηηθήο νξγάλσζεο, γηα λα καξηπξήζνπλ φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξνπο απφ ηνπο ζπληξφθνπο ηνπο. Σνπ δφζεθε νδεγία λα εθηειέζεη 1.500 απφ απηνχο. ΢κνιέλζθ: Ο Καγθαλφβηηο ζπλέρηζε ηελ πεξηνδεία ηνπ θαη ζην ηέινο Ηνπλίνπ βξηζθφηαλ ζην ΢κνιέλζθ, φπνπ ζπγθάιεζε έθηαθηε ζπλέιεπζε ηεο επαξρηαθήο επηηξνπήο. Δθεί αλήγγεηιε φηη ν πξψηνο γξακκαηέαο ηεο επηηξνπήο Ρνπκηάληζεθ (Румянцев), πνπ ν ίδηνο ν ΢ηάιηλ ηνλ είρε ηνπνζεηήζεη ζ’ απηή ηε ζέζε απφ ην ’29, ν δεχηεξνο γξακκαηέαο ΢νχικαλ (Шульман) θαη έλαο κεγάινο αξηζκφο ηεο παιηάο εγεζίαο ήηαλ πξνδόηεο, θαηάζθνπνη ησλ Γεξκαλώλ θαη ησλ Ηαπώλσλ, θαζίζηεο θαη κέιε ηεο Γεμηάο Σξνηζθηζηηθήο ζπκκνξίαο. ΋ινη ηνπο εμαθαλίζηεθαλ ρσξίο λα αθήζνπλ ίρλε. ΋ηη ζπλέβε ζην Ηβάλνβν θαη ζην ΢κνιέλζθ επαλαιήθζεθε θαη ζε πνιιέο άιιεο πφιεηο πνπ είραλ ηελ αηπρία λα δερζνχλ ηελ επίζθεςε ηνπ Καγθαλφβηηο. Ζ εθθαζάξηζε ηνπ θφκκαηνο ζπλερηδφηαλ κε πςεινχο

239

ξπζκνχο θαη κεγάινπο αξηζκνχο ζπκάησλ. ΢ε κηα κφλν θσκφπνιε ηεο επαξρίαο ΢κνιέλζθ ηα 367 κέιε ηνπ θφκκαηνο έθηαζαλ κεηά ηελ εθθαζάξηζε ζε ιηγφηεξα απφ 200. Μπαζθηξία: ΢ηελ ζπλέιεπζε ηεο επαξρηαθήο επηηξνπήο ηεο Μπαζθηξίαο, πνπ ζπγθάιεζε ν Εληάλνθ, αλαθνηλψζεθε φηη φια ηα θαίξηα πφζηα ηεο πεξηνρήο ηα θξαηνχζαλ κπνπξδνπάδεο εζληθηζηέο, ηξνηζθηζηέο, θαζίζηεο, θαηάζθνπνη θαη δνινθόλνη. «Απνθαιχθζεθε» φηη ν πξψηνο γξακκαηέαο Β. Μπνχθηλ (В. Букин) ήηαλ παιηφο θαηάζθνπνο. Απηφο θαη ζρεδφλ φιε ε ηνπηθή θνκκαηηθή θαη θπβεξλεηηθή εγεζία ζπλειήθζεζαλ. Ζ ηνπηθή θπιαθή δελ ήηαλ αξθεηή λα ρσξέζεη ηφζνπο θξαηνχκελνπο θαη ηα ζχκαηα (αθφκα θαη ε έγθπνο ζχδπγνο ηνπ Μπνχθηλ) κεηαθέξζεθαλ ζε θνληηλά θαξάγγηα θαη ληακάξηα φπνπ ππξνβνιήζεθαλ. Ο Γθεφξγθη Μαιελθφθ ΢. ΢. Γ. ηεο Λεπθνξωζίαο: ΢ηηο ΢νβηεηηθέο ΢νζηαιηζηηθέο Γεκνθξαηίεο ην αλζξσπνθπλεγεηφ άγγηδε θαη πνιχ πςειφηεξα ζηειέρε, φπσο ηνπο γξακκαηείο, κέιε ησλ Κεληξηθψλ Δπηηξνπψλ θαη ιατθνχο θνκηζάξηνπο. Σελ εθθαζάξηζε ζηε δεκνθξαηία ηεο Λεπθνξσζίαο αλέιαβε ν Μαιελθφθ θαη έλαο άιινο πνιηηηθφο ηνπ πεξηβάιινληνο ΢ηάιηλ, ν Αληξέη Αληξέγεβ (Андрей Андреев, 1875-1971). Δίρε πξνεγεζεί ν Γεδφθ, νπνίνο είρε δηαηάμεη ηελ «επηβεβαίσζε» φισλ ησλ θνκκαηηθψλ ηαπηνηήησλ ησλ κειψλ θαη είρε απνπέκςεη ηα κηζά απφ απηά. ΋ηαλ έθηαζε εθεί ν Μαιελθφθ, ν πξφεδξνο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ θνκηζάξησλ (πξσζππνπξγφο) ηεο δεκνθξαηίαο Μ. Γθνινληέλη ( . Голодед) δηακαξηπξήζεθε γηα ηελ «επηβεβαίσζε» ηνπ Γεδφθ. Ο Μαιελθφθ ζπγθάιεζε ηελ Οινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη έθαλε βίαηε επίζεζε θαηά ησλ θαηαζθφπσλ, πνπ δξνχζαλ κέζα απφ ηηο ηάμεηο ηνπ θφκκαηνο. Οη Λεπθνξψζνη ήηαλ χπνπηνη σο θαηάζθνπνη ησλ Πνισλψλ, θπξίσο ιφγσ ηεο γεηηλίαζεο ηεο Πνισλίαο κε ηελ Λεπθνξσζία. Ο πξφεδξνο ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη ηεο Λεπθνξσζίαο Σζεξληάθνθ (Черняков) απηνθηφλεζε, πξηλ ππνζηεί ηνλ αλακελφκελν δηαζπξκφ. Ο Γθνινληέλη θαηεγνξήζεθε γηα κπνπξδνπάδηθν εζληθηζκό θαη εθηειέζηεθε ακέζσο. ΢ρεδφλ νιφθιεξε ε εγεζία ηεο δεκνθξαηίαο, ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαλ κέιε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο, γξακκαηείο, θνκηζάξηνη θαη πνιιά κέιε ηεο ηνπηθήο δηαλφεζεο, απνκαθξχλζεθαλ απφ ηηο ζέζεηο ηνπ

240

θαη πάξα πνιινί ζπλειήθζεζαλ. Μέρξη ην θζηλφπσξν ηνπ ’37 ε Δθθαζάξηζε έθηαζε θαη ζε ρακειφηεξα ζηειέρε, αθφκα θαη απινχο πνιίηεο. ΢ηα ζχκαηα πνπ εθηειέζηεθαλ καδηθά πεξηιακβάλνληαη επηθαλείο εθπαηδεπηηθνί, θαζεγεηέο παλεπηζηεκίνπ, δηαλννχκελνη, πνηεηέο, ζπγγξαθείο θαη άιινη. Γεξκαληθή Γεκνθξαηία ηνπ Βόιγα: Έλαο απφ ηνπο καληαθνχο δνινθφλνπο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ήηαλ ν Αληξέη Αληξέγεθ, ν νπνίνο είρε δηαηειέζεη κέινο ηεο Γξακκαηείαο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο. Έθηαζε ζην ΢αξάηνθ ζηνπ Βφιγα, κε ζηφρν λα εθθαζαξίζεη ξηδηθά ηελ πφιε απφ ηα αληεπαλαζηαηηθά ζηνηρεία. Δίρε ήδε γξάςεη ζηνλ ΢ηάιηλ φηη: Πξέπεη λα παξζνύλ ηα αλαγθαία κέηξα πξνθεηκέλνπ λα εθθαζαξηζηεί ην ΢αξάηνθ. Μφιηο έθηαζε ζηελ πφιε, ηειεγξάθεζε ζην Πνιηηηθφ Γξαθείν: Ζ θνκκαηηθή νξγάλσζε ηνπ ΢αξάηνθ ραηξεηίδεη κε ελζνπζηαζκό ηηο απνθάζεηο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο. Ο Αληξέη Αληξέγεθ Σελ επνκέλε ηεο άθημήο ηνπ άξρηζε λα ζπιιακβάλεη έλαλ πξνο έλα φινπο ηνπο χπνπηνπο θαη αλέθεξε: Αλαγθαζηήθακε λα ζπιιάβνπκε ηνλ δεύηεξν γξακκαηέα… ΢ρεηηθά κε ηνλ Φξέηδεξ (Фрейзер) έρνπκε ζηνηρεία όηη είλαη κέινο δεμηνηξνηζθηζηηθήο νκάδαο. Μηα νκάδα από είθνζη ζηειέρε θσιπζηεξγνύλ ζην ΢ηαζκό ησλ Σξαθηέξ. Απνθαζίζακε λα ζπιιάβνπκε θαη λα θαηαδηθάζνπκε δπν από ηνπο δηεπζπληέο, πνπ όπσο απνδείρζεθε ήηαλ κέιε ηεο δεμηάο νξγάλσζε ο θνπιάθσλ θαη παξήγαγαλ ειαηησκαηηθά ηξαθηέξ ή δνύιεπαλ κε αξγνύο ξπζκνύο. Έπξεπε λα είραλ έηνηκα 74 ηξαθηέξ θαη είραλ κόλν 14 από απηά. Ο ΢ηάιηλ απάληεζε ην ίδην βξάδπ: Ζ Κεληξηθή Δπηηξνπή ζπκθσλεί κε ηηο πξνηάζεηο ζνπ γηα ηελ θαηαδίθε κε ηνπθεθηζκό ησλ πξώελ εξγαδνκέλσλ ζην ΢ηαζκό ησλ Σξαθηέξ. Ο Αληξέγεθ εθηέιεζε θαη ηνπο είθνζη. Σξεηο κέξεο αξγφηεξα αλαθνίλσζε, φηη αλαθάιπςε κηα λέα θαζηζηηθή νξγάλσζε θαη φηη ζρεδίαδε λα ζπιιάβεη ηα πξψηα 50 κε 60 κέιε ηεο. Αθφκα ζπλέιαβε ηνλ Λνπθ, πξσζππνπξγφ ηεο Γεκνθξαηίαο ησλ Γεξκαλψλ ηνπ Βφιγα, γηα «απνδεδεηγκέλε ζπκκεηνρή» ηνπ ζηελ δεμηνηξνηζθηζηηθή νξγάλσζε. ΢. ΢. Γ. ηεο Γεωξγίαο: ΢ηελ παηξίδα ηνπ ΢ηάιηλ. ηελ Γεσξγία επαλαιήθζεθε ε ξνπηίλα ηνπ μεθαζαξίζκαηνο θαη ν Μπέξηα δελ άθεζε αιψβεην θαλέλα ζρεδφλ απφ ηνπο αμησκαηνχρνπο θαη φινπο ηνπο παιηνχο αληηπάινπο ηνπ Γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο. Ο πξψελ πξφεδξνο ηεο ΢νβηεηηθήο Γεσξγίαο Πνιχθαξπνο (Μπνπληνχ) Μληηβάλη ( оликарп -Буду-

241

дивани, 1877-1937), ήηαλ ήδε ζην ζηφραζηξν, γηαηί απφ ην 1929 είρε θαηεγνξεζεί γηα παξάλνκε ηξνηζθηζηηθή δξαζηεξηφηεηα. Δπίζεο ην φλνκά ηνπ είρε αλαθεξζεί ζηηο δίθεο Εελφβηεθ-Κάκελεθ θαη Πηαηαθφθ-Ράληεθ, φηαλ θαηεγνξήζεθε φηη ζρεδίαδε ηελ δνινθνλία ησλ Γεδφθ θαη Μπέξηα. ΢πλειήθζε θπζηθά κε ηελ θαηεγνξία ηεο ίδξπζεο Σξνηζθηζηηθνύ Κέληξνπ θαηαζθνπείαο, δνιηνθζνξάο θαη ηξνκνθξαηίαο, αιιά παξά ηηο θηιφηηκεο πξνζπάζεηεο ησλ αλαθξηηψλ ηεο ηνπηθήο ηξφηθαο δελ δερφηαλ λα νκνινγήζεη. Δίπε ζηνπο ηζεθίζηεο, πνπ ηνλ βαζάληδαλ: Ξέξσ ηνλ ΢ηάιηλ ηξηάληα ρξόληα, απηόο δελ πξόθεηηαη λα εξεκήζεη αλ δελ καο ζθάμεη όινπο, αξρίδνληαο από ην βπδαληάξηθν κσξό σο ηελ ηειεπηαία κηζόηπθιε γηαγηά. Σν λα κε ηνπθεθίζεηε δελ είλαη αξθεηό, γηαηί πξόδσζα ηνλ ιαό κνπ βνεζώληαο ηνπο έθθπινπο ΢ηάιηλ θαη Μπέξηα λα ζθιαβώζνπλ ηελ Γεσξγία θαη λα γνλαηίζνπλ ην θόκκα ηνπ Λέληλ. Ο Σεξ-Γθακπξηειηάλ Σνλ απείιεζαλ φηη ζα ζθνηψζνπλ ηα παηδηά ηνπ θαη ηνπ είπαλ φηη ε γπλαίθα ηνπ είρε ήδε εθηειεζηεί. Σφηε αλαγθάζηεθε λα νκνινγήζεη. Ζ ζνβηεηηθή εθεκεξίδα Απγή ηεο Αλαηνιήο (Заря Востока) έγξαςε ηελ εκέξα ηεο δίθεο: Θάλαηνο ζηνπο ερζξνύο ηνπ ιανύ! Ο Μληηβάλη θαη αξθεηνί ζχληξνθνί ηνπ δηθάζηεθαλ γηα ηξνκνθξαηία, θαηαζθνπεία θαη αληηζνβηεηηθέο ελέξγεηεο θαη θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην βάζεη ηνπ πεξηβφεηνπ άξζξνπ 58. Ζ γπλαίθα ηνπ, ε θφξε ηνπο Μαξία θαη νη ηέζζεξηο γηνη ηνπο εθηειέζηεθαλ κεηά απφ απηφλ, ελψ κηα απφ ηηο λχθεο ηνπ θπιαθίζηεθε. ΢. ΢. Γ. ηεο Αξκελίαο: Καη ε Αξκελία γλψξηζε ηελ ζθιεξφηεηα ηεο εθθαζάξηζεο, ηελ νπνία αλέιαβαλ ν Μαιελθφθ θαη Μηθνγηάλ. Ο πξψελ πξφεδξνο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ ιατθψλ θνκηζάξησλ (πξσζππνπξγφο) ΣεξΓθακπξηειηάλ (Тер-Габриелян, 1886-1937) αλαθξίζεθε επί εθηά ψξεο θαη ηειηθά εθηειέζηεθε. Μέρξη ην ηέινο ηνπ ΢επηεκβξίνπ ηνπ ’37 ην ζχλνιν ζρεδφλ ησλ κειψλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κ.Κ. θαη ησλ ιατθψλ θνκηζάξησλ ηεο Αξκελίαο, είρε ζπιιεθζεί θαη νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο εθηειέζηεθαλ κε απνθάζεηο ηεο ηξφηθαο, ρσξίο θαλ λα δηθαζηνχλ. Γελ έρεη έλλνηα λα επαλαιακβάλνπκε ηηο ξνπηηληέξηθεο πιένλ δηαδηθαζίεο πνπ αθνινπζνχζαλ νη απεζηαικέλνη ηνπ ΢ηάιηλ, επηθνξηηζκέλνη κε ηελ πινπνίεζε ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζε φιεο ηηο πφιεηο θαη ηηο Λατθέο Γεκνθξαηίεο ηεο ΢. Δ. Δίλαη φκσο εκθαλέο, φηη παληνχ νη πξψηνη πνπ νδεγήζεθαλ ζηελ ζθαγή ήηαλ νη παιαίκαρνη κπνιζεβίθνη θαη ηα ζηειέρε ησλ θαηά ηφπνπο θνκκαηηθψλ νξγαλψζεσλ. Αθνινχζεζαλ ηα θπβεξλεηηθά φξγαλα, αλεμάξηεηα αλ ήηαλ πξφεδξνη, πξσζππνπξγνί ή ππνπξγνί ησλ

242

δεκνθξαηηψλ απηψλ. Σελ ηχρε ηνπο αθνινχζεζαλ δεθάδεο ρηιηάδεο ζχκαηα, απιά κέιε ηνπ θφκκαηνο θαη κε εληαγκέλνη ζην θφκκα πνιίηεο. Καύθαζνο-Κεληξηθή Αζία: ΢ρεδφλ φια ηα παιηά ζηειέρε ηνπ κπνιζεβηθηθνχ θφκκαηνο ζηηο ζνβηεηηθέο δεκνθξαηίεο ηνπ Καπθάζνπ θαη ηεο Κεληξηθήο Αζίαο ζπλειήθζεζαλ, θαηαδηθάζηεθαλ ή απιψο ράζεθαλ απφ ην πξνζθήλην ηεο δεκφζηαο δσήο. ΢ηελ απηφλνκε Σαηαξηθή δεκνθξαηία ζπλειήθζεζαλ φια ηα κέιε ηεο θπβέξλεζεο. ΢ην Οπδκπεθηζηάλ, Καδαρζηάλ, Κηξγηζία θαη ζηηο άιιεο ζνζηαιηζηηθέο δεκνθξαηίεο αλαθαιχθζεθαλ μαθληθά πξνδφηεο - θαίλεηαη φηη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα νη πξνδφηεο θπβεξλνχζαλ παληνχ. Ο Λαβξέληη Μπέξηα Οπθξαλία: Ζ επηθξάηεζε ηνπ ΢ηάιηλ κεηά ην πέξαο ησλ εξγαζηψλ ηεο Οινκέιεηαο ηεο Κ. Δ. ηνπ Μαξηίνπ 1937 ήηαλ απφιπηε θαη έζβεζε θαη ηηο ηειεπηαίεο ειπίδεο εθείλσλ πνπ αγσλίδνληαλ θαη έιπηδαλ ζε θάπνην, έζησ θη κηθξφ βήκα εθδεκνθξαηηζκνχ ηνπ θφκκαηνο. Σψξα ήξζε ε ζεηξά ηνπ κεραληζκνχ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο λα πεξάζεη απφ ηηο εξπχζηξηέο ηνπ θαη λα ζαξψζεη ηνπο ερζξνχο ηνπ ιανχ θαη ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη ηεο Οπθξαλίαο. Δίδακε φηη ζε φιεο ηηο πφιεηο, ζηηο επαξρηαθέο πξσηεχνπζεο θαη ζηηο απηφλνκεο ζνβηεηηθέο Γεκνθξαηίεο, απηνί πνπ είραλ ζεκαδεπηεί σο αληηπνιηηεπφκελνη ζηελ θνκκαηηθή εγεζία είραλ απνκνλσζεί θαη απιψο πεξίκελαλ ηελ ηχρε ηνπο. Απέκεηλε κφλν κηα ηειεπηαία αλαιακπή αληίζηαζεο. Ζ Οπθξαλία είρε απφ ηελ αξρή ηεο επηθξάηεζεο ηνπ θαζεζηψηνο ησλ κπνιζεβίθσλ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, δηαθνξεηηθή πνξεία απφ ηηο άιιεο δεκνθξαηίεο. Οη Οπθξαλνί δελ είδαλ πνηέ κε θαιφ κάηη ηελ επηβνιή ησλ Ρψζσλ ζηελ ρψξα ηνπο θαη ηελ κεηαηξνπή ηνπο ζε ξσζηθή επαξρία. Σν 1917, ην 77 % ησλ κειψλ ηεο ΢πληαγκαηηθήο ΢πλέιεπζεο ήηαλ ΢νζηαιεπαλαζηάηεο θαη κφλν ην 10% Μπνιζεβίθνη. Σα ηνπηθά ζνβηέη βξίζθνληαλ ζε αληη-κπνιζεβίθηθα ρέξηα. Αθφκα θαη σο ην 1920 ζηελ Οπθξαλία επηθξαηνχζαλ νη εζληθηζηηθέο απφςεηο δηαθφξσλ ηάζεσλ θαη κεγάιν κέξνο ηνπ Κ.Κ. ηεο Οπθξαλίαο ειεγρφηαλ απφ αξηζηεξνχο ζνζηαιεπαλαζηάηεο-εζέξνπο. Σν 1923 πξφεδξνο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ ιατθψλ θνκηζάξησλ ηεο Οπθξαλίαο (πξσζππνπξγφο) αλέιαβε ν ζρεηηθά κεηξηνπαζήο Βιαο Σζνπκπάξ43 (Вла́с Чуба́р, 1891-1939), αιιά ην 1925 ν ΢ηάιηλ επέβαιε ηνλ 43

Ο Βιαο Σζνπκπάξ έκεηλε ζηε ζέζε ηνπ πξσζππνπξγνύ ηεο Οπθξαλίαο σο ην 1934 θαη ηνπ απνδίδεηαη κεγάιε επζύλε γηα ηνλ Οπθξαληθό Ληκό ησλ εηώλ 1931-32. Από ην 1934 σο

243

Καγθαλφβηηο σο πξψην γξακκαηέα ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Οπθξαλίαο. Απηφο πξνζπάζεζε λα εθαξκφζεη ηηο απνθάζεηο ηεο Μφζραο, πξάγκα πνπ πξνθάιεζε αληηδξάζεηο ζην θφκκα θαη ην ’38 αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ ΢ηαληζιάβ Κνζηφξ44 (Станисла́в осио́р,1889-1939), έλα θνληφ, θαιαθξφ Πνισλφ, πνπ ππνζηήξημε αλαθαλδφλ ηνλ ΢ηάιηλ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Ζ κεγάιε δνθηκαζία γηα ηε ζπλνρή ησλ ζρέζεσλ ηεο Οπθξαλίαο κε ηελ ππφινηπε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη θπξίσο κε ηελ Ρσζία ήξζε φηαλ απνθαζίζηεθε ε ππνρξεσηηθή θνιεθηηβνπνίεζε ησλ αγξνηψλ θαη ε ηαρεία εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο. Οη αγξφηεο ηεο Οπθξαλίαο, πνπ ήηαλ ν ζηηνβνιψλαο ηεο ρψξαο, αληέδξαζαλ δπλακηθά, αιιά ε απάληεζε απφ πιεπξάο θφκκαηνο θαη θξάηνπο ήηαλ αθφκα πην δπλακηθή. Γεθάδεο ρηιηάδεο νηθνγέλεηεο αγξνηψλ ππνρξεψζεθαλ ζε εθπαηξηζκφ θαη κεηαθίλεζε ζε απνκαθξπζκέλεο – πέξαλ ησλ Οπξαιίσλ – πεξηνρέο. Πνιιέο ρηιηάδεο αγξφηεο εθηειέζηεθαλ κε ηνλ ραξαθηεξηζκφ ηνπ θνπιάθνπ, ηνπ ππνλνκεπηή, ηνπ αληηδξαζηηθνχ, ηνπ αληεπαλαζηάηε, ηνπ αληηζνβηεηηθνχ θιπ. Οη ηνπηθνί θνκκαηηθνί θαη θπβεξλεηηθνί εγέηεο Βιαο Σζνπκπάξ θαη ΢ηαληζιάβ Κνζηφξ επζχλνληαη γηα ηνπο ζαλάηνπο εθαηνληάδσλ ρηιηάδσλ πνιηηψλ ηεο Οπθξαλίαο απφ ηηο δηψμεηο θαη ηε δηεηή πείλα. Ο ΢ηαληζιάβ Κνζηφξ Ζ κήληο ησλ θνκκαηηθψλ νξγάλσλ θαη ηεο ΝηΚα-Βε-Νηε επεθηάζεθε απφ ηνπο αγξφηεο ζηνπο Οπθξαλνχο εζληθηζηέο θαη ζε άιιεο πνιηηηθέο θαη θνηλσληθέο νκάδεο, σο ηνλ απνδεθαηηζκφ ηνπ αλζνχ ηεο νπθξαληθήο δηαλφεζεο. Υηιηάδεο εθπαηδεπηηθνί, πνηεηέο, ζπγγξαθείο, θαιιηηέρλεο, εζνπνηνί ράζεθαλ ζηηο ζηέπεο, πνπ ηνπο πεξίκελαλ ηα γθνπιάγθ. Σνλ αθαληζκφ ησλ θνκκαηηθψλ ζηειερψλ ζπκπιήξσζε ν ηφηε επηθεθαιήο ηεο θνκκαηηθήο πξνπαγάλδαο Πάβει Πφζηηηζεθ, ν νπνίνο - εθηφο ηεο επζχλεο πνπ θαη απηφο θέξεη γηα ηνλ Οπθξαληθφ Ληκφ - θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο 1937-38 ήηαλ ν θχξηνο ππεχζπλνο γηα ηελ δηαγξαθή 268.000 ζηειερψλ θαη κειψλ ηνπ Κ.Κ. Οπθξαλίαο θαη ηελ θπζηθή εμφλησζε πνιιψλ ρηιηάδσλ απφ απηνχο. Μνηξαία – φπσο είδακε θαη ζηελ βηνγξαθία ηνπ ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο – εμνληψζεθε θη απηφο κε ηελ ζεηξά ηνπ ην 1939. ην ΄38 ήηαλ αληηπξόεδξνο ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο. ΢πλειήθζε ηνλ Ηνύλην ηνπ ’38 γηα αληηζνβηεηηθέο ελέξγεηεο θαη εθηειέζηεθε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ επνκέλνπ έηνπο.

44 Ο ΢ηαληζιάβ Κνζηόξ είρε ηελ ηύρε ηνπ Σζνπκπάξ.θαη πνιιώλ άιισλ ζηειερώλ ηνπ θόκκαηνο. ΢πλειήθζε ηνλ Μαίν ηνπ ΄38 θαη εθηειέζηεθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ’39 κε ππξνβνιηζκό . Σν 2010 ε νπθξαληθή θπβέξλεζε ηνλ θαηαδίθαζε σο πνιηηηθό εγθιεκαηία.

244

΢ηελ νινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κ. Κ. ηεο Οπθξαλίαο πνπ ζπλήιζε ζηηο 29 Απγνχζηνπ ηνπ ‘37, ν Κνζηφξ θαηήγγεηιε σο εζληθηζηέο θαη αληεπαλαζηάηεο γχξσ ζηα 20 κέιε, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηνλ πξφεδξν ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ θνκηζάξησλ ηεο Οπθξαλίαο (πξσζππνπξγφ) Παλάο Ληνπκπηζέλθν ( анас Любченко, 1897-1937) θαη ηελ γπλαίθα ηνπ θαη απνθαζίζηεθε ε ζχιιεςή ηνπο. Ο Ληνπκπηζέλθν πήγε ζπίηη ηνπ θαη αθνχ ππξνβφιεζε ηελ γπλαίθα ηνπ, απηνθηφλεζε. Ζ Πξάβληα απέδσζε ηελ απηνθηνλία ηνπ Οπθξαλνχ πξσζππνπξγνχ (δελ αλαθέξζεθε ζηε γπλαίθα ηνπ) ζηηο επαθέο ηνπ κε αληηζνβηεηηθνύο θύθινπο. Σνλ Ληνπκπηζέλθν αληηθαηέζηεζε έλαο λεαξφο θνκκνπληζηήο ν Μ. Μπνληαξέλθν ( . Бондаренко), ν νπνίνο φκσο ζπλειήθζε θη απηφο κεηά απφ ηξεηο κήλεο. Σελ ίδηα ηχρε είρε θαη ν λένο πξσζππνπξγφο ν Ν. Μαξηζάθ ( . арчак) Μέζα ζην 1938 ην ζχλνιν ησλ κειψλ ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ, ηνπ Οξγαλσηηθνχ Γξαθείνπ θαη ηεο Γξακκαηείαο ηνπ Κ.Κ. Οπθξαλίαο ζπλειήθζε θαη νη πεξηζζφηεξνη εθηειέζηεθαλ. Απφ ηα 103 ηαθηηθά θαη αλαπιεξσκαηηθά κέιε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο επέδεζαλ κφλν ηξία. Καη ηα δεθαεπηά κέιε ηεο νπθξαληθήο θπβέξλεζεο θαζψο θαη φιν νη πεξηθεξεηαθνί θνκκαηηθνί γξακκαηείο ζπλειήθζεζαλ θαη ειάρηζηνη επέδεζαλ. Ο Παλάο Ληνπκπηζέλθν θαη ε γπλαίθα ηνπ πξνηίκεζαλ ηελ απηνθηνλία Ζ εθθαζάξηζε επεθηάζεθε πνιχ πέξαλ ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο θαη έθηαζε ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο θνηλσληθήο θαη πλεπκαηηθήο δσήο ηεο Οπθξαλίαο. ΢ηειέρε θαη εξγαδφκελνη ησλ θξαηηθψλ επηρεηξήζεσλ, κέζσλ ελεκέξσζεο , βηνκεραληψλ θαη ζπλεηαηξηζκψλ, δάζθαινη, θαζεγεηέο παλεπηζηεκίσλ εθδηψρζεθαλ απφ ηηο δνπιεηέο ηνπο θαη ρηιηάδεο εθηειέζηεθαλ ή εθηνπίζηεθαλ. ΋ια ηα επηζηεκνληθά θαη εθπαηδεπηηθά ζσκαηεία απνγπκλψζεθαλ απφ ηηο εγεζίεο ηνπο. Ζ Οπθξαληθή Έλσζε ΢πγγξαθέσλ απνδεθαηίζηεθε. Αθφκα θαη νη ππεχζπλνη ησλ ξαδηνθσληθψλ ζηαζκψλ ηνπ Κηέβνπ θαη άιισλ πφιεσλ θαηεγνξήζεθαλ φηη εμέπεκπαλ πέλζηκε κνπζηθή κεηά ηελ αλαγγειία ηεο ζαλαηηθήο θαηαδίθεο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ ησλ δπν κεγάισλ Γηθψλ ηεο Μφζραο (!) Ζ Δθθαζάξηζε ζηελ Οπθξαλία ήηαλ ηφζν εθηεηακέλε θαη έγηλε ηφζν γξήγνξα ψζηε δελ ππήξραλ πιένλ ηθαλά άηνκα δηαζέζηκα, γηα λα ζηειερψζνπλ ηελ θπβέξλεζε, ην θφκκα θαη ηηο άιιεο θξαηηθέο ζέζεηο. Πνιιέο θνξέο ν λενδηνξηζκέλνο δελ πξνιάβαηλε θαιά-θαιά λα ελεκεξσζεί γηα ηα θαζήθνληά ηνπ θαη βξηζθφηαλ ζηα άδπηα ηεο ΝΗ-Κα-Βε-Νηε, γηα λα ππνζηεί ηελ θαζηεξσκέλε αλάθξηζε.

245

Σνλ Ηαλνπάξην 1938 ν Υξνπζηζφθ εμειέγε σο λένο Πξψηνο Γξακκαηέαο ηνπ Κ.Κ. ηεο Οπθξαλίαο θαη απφ ηφηε νινθιεξψζεθε ε εθθαζάξηζε φισλ ησλ θνκκαηηθψλ θαη θπβεξλεηηθψλ νξγάλσλ. Ο Γεδφθ πήγε ζην Κίεβν γηα λα εληζρχζεη ηνλ Υξνπζηζφθ θαη κέρξη ηνλ Μάην είρε αιιάμεη ην ζχλνιν ηεο νπθξαληθήο θπβέξλεζεο. Απφ ηνλ Φεβξνπάξην σο ηνλ Ηνχλην, νη δψδεθα πεξηθεξεηαθνί γξακκαηείο ηνπ θφκκαηνο είραλ θαη πάιη αληηθαηαζηαζεί. ΋ηαλ ζπλήιζε ην 14ν ΢πλέδξην ηνπ θφκκαηνο. ηνλ Ηνχλην, ηξία κφλν απφ ηα κέιε ηνπ πξνεγνχκελνπ ζπλεδξίνπ είραλ επηδήζεη θαη ζπκκεηείραλ ζην λέν. Καλέλα κέινο ησλ πξνεγνχκελσλ Πνιηηκπηξφ, Οξγθκπηξφ ή Γξακκαηείαο δελ ζπκκεηείρε. Άλδξεο ηεο Νη-ΚΑ-Βε-Νηε εθπαηδεχνληαη Σν νπθξαληθφ θφκκα ζηήζεθε μαλά απφ ηα ζεκέιηά ηνπ κε λένπο αλζξψπνπο, πνπ δηαθξίλνληαλ γηα ηελ πεηζαξρία θαη ηελ απνδεδεηγκέλε πίζηε ηνπο ζηελ εγεζία. Μεηαμχ απηψλ ήηαλ θαη ν λεαξφο ηφηε Λενλίλη Μπξέδληεθ (Леони́д Бре́жнев, 1906-82), κειινληηθφο εγέηεο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Μόζρα: Γηα ηελ εθθαζάξηζε ζηελ πξσηεχνπζα είραλ κείλεη κφλν ν ΢ηάιηλ θαη ν Γεδφθ. Σελ δηεηία 1937-38 ν Γεδφθ έζηεηιε ζηνλ ΢ηάιηλ εθαηνληάδεο ιίζηεο πνπ πεξηείραλ ρηιηάδεο νλφκαηα πξνζψπσλ (ησλ νπνίσλ ε ππόζεζε αλήθε ζηελ δηθαηνδνζία ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ) ζεκαληηθψλ ηφζν, φζν λα είλαη απαξαίηεηε ή έγθξηζε ηνπ γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο γηα ηελ εθηέιεζή ηνπο. Ο αξηζκφο ησλ ζπκάησλ απηψλ ησλ θαηαιφγσλ δηαθέξεη. Έλαο ηζηνξηθφο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’70 ππνινγίδεη φηη ήηαλ γξακκέλα 40.000 νλφκαηα. Αιιά έλα ζνβηεηηθφ πεξηνδηθφ έγξαςε ζην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90, φηη νη ιίζηεο πνπ θέξνπλ ηηο ππνγξαθέο ησλ ΢ηάιηλ, Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο θαη Μαιελθφθ πεξηέρνπλ ηα νλφκαηα 230.000 αηφκσλ. ΋πνηα θαη αλ είλαη ε αιήζεηα, ηα ζχκαηα ήηαλ πάξα πνιιά. ΢ηα δπν ρξφληα απηά νη ιίζηεο (πνπ δηαζψδνληαη ζηα αξρεία) ήηαλ 383, πνπ ζεκαίλεη φηη κηα ιίζηα βξηζθφηαλ θάζε δεχηεξν πξσηλφ ζην γξαθείν ηνπ Πξψηνπ Γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο, ήηαλ δειαδή κηα ππφζεζε ξνπηίλαο γηα ηνλ ΢ηάιηλ, ν νπνίνο έξηρλε κηα καηηά ζηα νλφκαηα θαη ελέθξηλε ηελ ζπλέρηζε ηεο δηαδηθαζίαο απφ ηνλ Γεδφθ. Κάπνην ζνβηεηηθφ ηζηνξηθφ άξζξν αλαθέξεη φηη ζε κηα κφλν κέξα ηελ 12ε Γεθεκβξίνπ ηνπ ’37, ν ΢ηάιηλ θαη Μφινηνθ ελέθξηλαλ ηελ εθηέιεζε 3.167 αηφκσλ θαη ακέζσο κεηά έθπγαλ γηα λα παξαθνινπζήζνπλ κηα θηλεκαηνγξαθηθή ηαηλία. Ξέξνπκε φηη ε ιίζηα ηεο 20ήο Απγνχζηνπ 1938 πεξηείρε ηα νλφκαηα 200 ζηξαηησηηθψλ θαη 15 ζπδχγσλ.

246

Οη θαηάινγνη είραλ ηελ αθφινπζε θφξκα: ΢ύληξνθε ΢ηάιηλ, ΢αο ζηέιλσ ηνπο ζπλεκκέλνπο ηέζζεξηο θαηαιόγνπο αηόκσλ πνπ πξνηείλσ λα παξαπεκθζνύλ γηα λα δηθαζηνύλ από ην Αλώηαην Γηθαζηήξην: - Καηάινγνο Νν 1 (γεληθόο) - Καηάινγνο Νν 2 (πξώελ ζηξαηησηηθό πξνζσπηθό) - Καηάινγνο Νν 3 (πξώελ πξνζσπηθό ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε) - Καηάινγνο Νν 4 (ζύδπγνη ερζξώλ ηνπ ιανύ) Εεηώ ηελ ζπγθαηάζεζή ζαο γηα θαηαδίθε ηνπο ζε πξώην βαζκό45 Γεδόθ Ο ΢ηάιηλ εμέηαδε ηνπο θαηαιφγνπο θαη ζε θάζε έλα απφ απηνχο έγξαθε ηε ιέμε Δγθξίλεηαη θαη έβαδε ηελ ππνγξαθή ηνπ. Αθνινπζνχζε θαη ε ππνγξαθή ηνπ Μφινηνθ ή θαη άιισλ κειψλ ηνπ Πνιηηκπηξφ. Ο Ισζήθ ΢ηάιηλ Οη εθηειέζεηο αηφκσλ πνπ δελ ζεσξνχληαλ ηφζν ζεκαληηθά ψζηε λα ρξεηαζηεί ή έγθξηζε απφ ηνλ ΢ηάιηλ, είραλ ηελ ζπγθαηάζεζε ηεο θαηά ηφπνπο ηξφηθαο. ΢ηηο 18 Οθησβξίνπ ηνπ ’37 ν Βηζίλζθη θαη ν Γεδφθ ππέγξαςαλ σο κέιε ηεο ηξφηθαο ηεο Μφζραο ηελ εθηέιεζε 551 αηφκσλ, δειαδή απαζρνιήζεθαλ δπν ιεπηά ηεο ψξαο γηα θάζε θξαηνχκελν! Δθηφο απφ ηνλ Γεδφθ, ν Βηζίλζθη θαη ν δηθαζηήο Οχιξηρ έδηλαλ ηαθηηθέο αλαθνξέο ζην ΢ηάιηλ. Ο Οχιξηρ παξνπζίαδε θάζε κήλα ηνλ ζπλνιηθφ αξηζκφ απηψλ, πνπ θαηαδηθάζηεθαλ γηα θαηαζθνπεπηηθέο, ηξνκνθξαηηθέο θαη απνζρηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Μηα ραξαθηεξηζηηθή ππφζεζε εθδίθεζεο ηνπ ΢ηάιηλ είλαη ε εθηέιεζε ηνπ παιηνχ κπνιζεβίθνπ θαη ζηελνχ θίινπ θαη ζπλεξγάηε ηνπ Λέληλ, ηνπ Λεηνλνχ Γηαλ Ρνχηδνπηαθ (Jānis Rudzutaks, 1887-1937). Ο Ρνχηδνπηαθ απφ λεαξφο εληάρζεθε ζην θίλεκα θαη θπιαθίζηεθε γηα δέθα ρξφληα απφ ην ηζαξηθφ θαζεζηψο. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε ππεξέηεζε ζε δηάθνξα πφζηα θαη ηελ δεθαεηία 1924-34 ήηαλ θνκηζάξηνο Μεηαθνξψλ, κέινο ηεο Κεληξηθήο επηηξνπήο θαη απφ ην ’23 σο ην ’32 κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ. Σνλ Μάην ηνπ ’37 ν Ρνχηδνπηαθ ζπλειήθζε θαηεγνξήζεθε γηα ηξνηζθηζκφ θαη θαηαζθνπεία ππέξ ησλ Γεξκαλψλ θαη κεηά απφ γξήγνξε δίθε ρσξίο δεκνζηφηεηα εθηειέζηεθε. Ο Μηθνγηάλ ζηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ γξάθεη φηη ν Λέληλ 45

Καηαδίθε ζε πξώην βαζκό ζήκαηλε θαηαδίθε ζε ζάλαην

247

ζρεδίαδε ηελ αληηθαηάζηαζε ηνπ ΢ηάιηλ κε ηνλ ηθαλφ Ρνχηδνπηαθ. Αλ απηφ θπζηθά αιεζεχεη, δελ είλαη πεξίεξγε ε ζχιιεςε θαη εθηέιεζή ηνπ. Δλ ησ κεηαμχ ζπλερίδνληαλ νη ζπιιήςεηο ζηειερψλ ηεο θπβέξλεζεο θαη ηνπ θφκκαηνο, πνπ είραλ ραξαθηεξηζηεί αληηπνιηηεπφκελα. Ο παιηφο κπνιζεβίθνο Νηθνιάη Κξεζηίλζθη πξψελ κέινο ηνπ Π. Γ. θαη Γξακκαηέαο ηεο Κ. Δ., ζπλειήθζε θαη κεηά απφ αλαθξίζεηο θαη ζθιεξά βαζαληζηήξηα, νκνιφγεζε. Παξαπέκθζεθε ζε δίθε καδί κε ηνλ Μπνπράξηλ. Σελ ηειεπηαία εβδνκάδα ηνπ Ηνπλίνπ ζπλεθιήζε μαλά ε Οινκέιεηα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο κε ζέκα ηελ αγξνηηθή παξαγσγή. Έιιεηπαλ αξθεηνί απφ απηνχο πνπ ήηαλ παξφληεο ζηελ πξνεγνχκελε Οινκέιεηα ηνπ Φεβξνπαξίνπ-Μαξηίνπ, φπσο νη Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Ρνχηδνπηαθ, Γθακάξληθ, Γηαθίξ, Γηαγθφληα, Κξεζηίλζθη θαη άιινη. Παξά ην θιίκα δφθνπ, πνπ ζθέπαδε ηελ ρψξα θαη ηα ίδηα ηα κέιε ηεο Κ.Δ., ππήξμαλ θσλέο πνπ έςαρλαλ ηξφπνπο λα ζηακαηήζεη ν ηξφκνο. Ο Οζίπ Πηαηλίηζθη (Осип ятницкий; 1882–1938), ν Γθξηγθφξη Κακίλζθη (Григорий аминский, 1894-1938) θαη ν δήκαξρνο ηεο Μφζραο Φηιαηφθ (Филатов) ήηαλ κεηαμχ εθείλσλ, πνπ ηφικεζαλ λα δεηήζνπλ λα ζηακαηήζεη απηή ε θαηάζηαζε. Ο Οζίπ Πηαηλίηζθη Ο Πηαηλίηζθη κίιεζε πην ζαξξαιέα θαη ηφληζε φηη ε Νη-Κα-Βε-Νηε είρε μεθχγεη απφ θάζε έιεγρν. ΢ην δηάιεηκκα θάπνηα απφ ηα κέιε ηεο Κ.Δ. ηνπ δήηεζαλ λα αλαθαιέζεη ηηο δειψζεηο ηνπ θαη ν ίδηνο ν Μφινηνθ ηνπ είπε φηη πξέπεη λα ζθεθηεί ηελ γπλαίθα θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. ΋κσο απηφο ήηαλ ακεηάπεηζηνο. Σελ επνκέλε θηφιαο ν Γεδφθ αλήγγεηιε απφ ην βήκα φηη ε ππεξεζία ηνπ είρε ζηνηρεία φηη ν Πηαηλίηζθη ππήξμε πξάθηνξαο ηεο ηζαξηθήο αζηπλνκίαο Ορξάλα. {Γηα ηελ ηζηνξία, ν εβξατθήο θαηαγσγήο Ληζνπαλφο Πηαηλίηζθη ήηαλ απφ λένο, κέινο Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη δξαζηήξηνο ζπλδηθαιηζηήο. ΢πλδέζεθε ζην εμσηεξηθφ κε ηνλ Λέληλ θαη ηάρζεθε απφ ηελ αξρή κε ηελ πηέξπγα ησλ Μπνιζεβίθσλ. Έκεηλε ηξία ρξφληα ζε ηζαξηθέο θπιαθέο θαη κεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε εξγάζηεθε ζηα ζπλδηθάηα. Απφ ην 1923 δνχιεςε ζηελ Σξίηε Γηεζλή (Κνκηληέξλ), σο έλα απφ ηα εμέρνληα ζηειέρε ηεο. Απφ ην 1924 ήηαλ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο (κπνιζεβίθνη) ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο}.

Ζ κφλε πνπ αληηκεηψπηζε κε δπζπηζηία ηελ θαηαγγειία ηνπ Γεδφθ ήηαλ ε ρήξα ηνπ Λέληλ Κξνχπζθαγηα, ε νπνία είπε φηη ν άληξαο ηεο ζεσξνχζε ηνλ Πηαηλίηζθη σο έλα απφ ηνπο θαιχηεξνπο κπνιζεβίθνπο. Ο Γεδφθ ππέβαιε πξφηαζε κνκθήο, ηελ νπνία θαηαςήθηζαλ κφλν ε Κξνχπζθαγηα

248

θαη ν Πηαηλίηζθη. Ο ΢ηάιηλ ηνλ θάιεζε λα δειψζεη φηη δελ ελλννχζε απηά πνπ είπε ζηελ νκηιία ηνπ, αιιά ν Πηαηλίηζθη αξλήζεθε θαη έθπγε απφ ηελ αίζνπζα. ΢ε ιίγεο κέξεο ζπλειήθζε, θξαηήζεθε γηα πάλσ απφ έλα ρξφλν θαη ηνλ Οθηψβξην ηνπ ’38 θαηαδηθάζηεθε κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο θαη εθηειέζηεθε. ΋πσο ηνλ είρε πξνεηδνπνηήζεη ν Μφινηνθ, ε γπλαίθα ηνπ ζπλειήθζε, εμνξίζηεθε θαη ράζεθαλ ηα ίρλε ηεο. Ο κεγάινο ηνπ γηνο Ηγθφξ πέξαζε πνιιά ρξφληα ζε γθνπιάγθ θαη ν κηθξφηεξνο γηνο ηνπ δφζεθε ζε αλάδνρε νηθνγέλεηα. Ο Γθξηγθφξη Κακίλζθη ήηαλ γηαηξφο, δεχηεξνο Γξακκαηέαο ηνπ Κ. Κ. Αδεξκπατηδάλ θαη απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ ζπζηήκαηνο πγείαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Μίιεζε ζηελ νινκέιεηα θαηά ησλ δηψμεσλ θαη επηηέζεθε ζηνλ Μπέξηα, ηνλ νπνίν θαηήγγεηιε σο πξψελ πξάθηνξα ησλ εζληθηζηηθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ ηνπ Αδεξκπατηδάλ. Φπζηθά ζπλειήθζε θαη απηφο θαη εθηειέζηεθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ΄38. Ζ γπλαίθα ηνπ θπιαθίζηεθε γηα δπν ρξφληα. Ο Γθξηγθφξη Κακίλζθη Σέινο, θαη αη ν δήκαξρνο ηεο Μφζραο Φηιαηφθ εθηειέζηεθε. Κπβεξλεηηθνί παξάγνληεο θαη ππνπξγνί: Οη ζπιιήςεηο δελ ζηακάηεζαλ θπζηθά εθεί. Ο θαηάινγνο είλαη καθξχο θαη ζα ρξεηαζηνχλ πνιιέο ζειίδεο γηα λα θαηαγξαθνχλ κφλν ηα νλφκαηα ησλ εμερφλησλ κειψλ ηνπ θφκκαηνο. Πξηλ θηάζνπκε ζηελ Σξίηε Μεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο, ζα αλαθέξνπκε αθφκα ιίγεο ραξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο. Ο Κ. Τ. Μπάνπκαλ ( . . Бауман) ήηαλ επηθεθαιήο ηνπ επηζηεκνληθνχ ηκήκαηνο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο, αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη απφ ηνπο θαλαηηθνχο νπαδνχο ηνπ ΢ηάιηλ. ΋κσο ζπλειήθζε απηφο θαη ε γπλαίθα ηνπ. Ο 14ρξνλνο γηνο ηνπο Βφιηθ (Волик Бауман) δφζεθε ζε νηθνγέλεηα. Ο Μπάνπκαλ εθηειέζηεθε κε ππξνβνιηζκφ ζηηο 14 Οθησβξίνπ ηνπ ’37. Μαδί ηνπ ράζεθε θαη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ επηζηεκνληθνχ ηκήκαηνο. Ζ Δθθαζάξηζε έπιεμε αθφκα θαη ηα κέιε ηεο θπβέξλεζεο, πνπ θπζηθά, ήηαλ – κέρξη ηφηε - άλζξσπνη ηεο εκπηζηνζχλεο ηεο θνκκαηηθήο εγεζίαο. Ωο ηα ηέιε ηνπ 1937, φινη νη θνκηζάξηνη θαη νη αλαπιεξσηέο θνκηζάξηνη ησλ νηθνλνκηθψλ θαη νη πεξηζζφηεξνη νκφινγνί ηνπο ησλ άιισλ ππνπξγείσλ είραλ απνκαθξπλζεί. Σξεηο απφ απηνχο (νη ππνπξγνί Γεσξγίαο Μηραήι Σζεξλφθ, Οηθνλνκίαο Γθξηγθφξη Γθξίλθν θαη Γαζηθήο

249

Βηνκεραλίαο Βιαληηκίξ Ηβάλνθ) παξαπέκθζεθαλ θαη δηθάζηεθαλ κε ηελ νκάδα Μπνπράξηλ-Ρίθνθ ηνλ Μάξηην ηνπ επφκελνπ έηνπο θαη άιινη ράζεθαλ κπζηεξησδψο απφ ην πξνζθήλην. Αλαθέξνπκε ελδεηθηηθά ηνπο: Τπνπξγφ (θνκηζάξην) Ακπληηθήο Βηνκεραλίαο Μ. Ρνπρίκνβηηο ( . Рухимович, 1889-1938) θαη ηνλ ππνπξγφ Διαθξάο Βηνκεραλίαο Ληνπκπίκνθ (Любимов), αλ θαη ππήξμαλ απφ ηελ αξρή έλζεξκνη ππνζηεξηρηέο ηνπ ΢ηάιηλ ζηελ δηεθδίθεζε ηεο εμνπζίαο. Υάζεθαλ επίζεο νη θνκηζάξηνη: Δπηθνηλσληψλ Υαιέπζθη (Халепский), Δζσηεξηθνχ Δκπνξίνπ Βέηηζεξ, Βαξηάο Βηνκεραλίαο Β. Η. Μεδιάνπθ (Β. Η. ежлаука), Παηδείαο ν παιηφο κπνιζεβίθνο (θαη κέινο ηνπ πξψηνπ Πνιηηκπηξφ ακέζσο κεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε) Αληξέη Μπνπκπλφθ (Андрей Бубнов,1884-1940), Γηθαηνζχλεο ν γλσζηφο καο (απφ ηηο δίθεο ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο θαη ηνπ Κφκκαηνο ησλ Μελζεβίθσλ) Νηθνιάη Κξηιέλθν, Τδάηηλσλ Μεηαθνξψλ Γηαλζφλ ( нсон) θαη πνιινί βνεζνί θαη ζπλεξγάηεο ηνπο.

1984: Ο Αληξέη Μπνπκπλφθ ζε γξακκαηφζεκν ΢ηηο 14 ΢επηεκβξίνπ 1937 εμεδφζε δηάηαγκα, κε ην νπνίν «απινπνηνχληαλ νη δηαδηθαζίεο ηεο δίθεο» ζε ππνζέζεηο ηνπ άξζξνπ 58 ηνπ Πνηληθνχ Κψδηθα. Με ην δηάηαγκα απηφ απαγνξεχηεθαλ νη εθέζεηο θαη αηηήζεηο απνλνκήο ράξηηνο ζηνπο θαηαδηθαζζέληεο. Δπίζεο ην δηάηαγκα απηφ πεξηφξηδε ηελ δεκνζηφηεηα ησλ δηθψλ. Έρεη δηαζσζεί έλα έγγξαθν ππνγεγξακκέλν απφ ηνπο ΢ηάιηλ, Μφινηνθ θαη Καγθαλφβηηο πνπ θαινχζε ζε δξάζε θαηά ησλ αλίθαλσλ κειψλ θαη νπαδψλ ηνπ θφκκαηνο. Με ην έγγξαθν απηφ δίλεηαη ε ζπγθαηάζεζε γηα: απαγγειία θαηεγνξίαο… ελώπηνλ ηνπ Γηθαζηεξίνπ ηνπ ΢ηξαηησηηθνύ Κνιεγίνπ, ζεκαληηθνύ αξηζκνύ ζπληξόθσλ πνπ βξίζθνληαη ζηηο ηάμεηο ηνπ κεγάινπ καο θόκκαηνο, θαζώο θαη θξαηηθώλ θαη ζηξαηησηηθώλ ππαιιήισλ. Καηά ηελ δεθαεηία ηνπ ’60 δφζεθαλ ζηελ δεκνζηφηεηα νη εκεξνκελίεο ζχιιεςεο, εθηέιεζεο ή εθηνπηζκνχ ρηιηάδεο νλφκαηα αγλννπκέλσλ, αιιά θαη ην ηί ζπλέβε κε ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο. Γηαιεπθάλζεθαλ ακέηξεηεο ππνζέζεηο επσλχκσλ ή άζεκσλ αηφκσλ πνπ ε ηχρε ηνπο δελ ήηαλ γλσζηή, αιιά ήξζαλ ζην θψο θαη ρηιηάδεο πξνζσπηθέο θαη νηθνγελεηαθέο ηξαγσδίεο.

250

13. Ζ ηξίηε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο Έλα ρξφλν κεηά ηελ ζχιιεςε ησλ Νηθνιάη Μπνπράξηλ θαη Αιεμέη Ρίθνθ, θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ εξγαζηψλ ηεο Οινκέιεηαο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο, ήηαλ πιένλ έηνηκν ην ζθεληθφ ηεο έλαξμεο ηεο ηξίηεο απφ ηηο κεγάιεο δίθεο ηεο Μφζραο. Ζ ζηδεξέληα ππγκή ηνπ ΢ηάιηλ, ηνπ ζηελνχ ηνπ πεξίγπξνπ θαη ησλ θαηαζηαιηηθψλ νξγάλσλ είραλ πιένλ επηηχρεη ηελ επηβνιή ζηγήο ζε θάζε αληηπνιηηεπφκελε θσλή θαη είραλ εμαιείςεη θάζε ίρλνο θξηηηθήο. Δίραλ ήδε ζπιιεθζεί, θπιαθηζηεί, βαζαληζηεί, εμνξηζηεί ή θαη εμαθαληζηεί δεθάδεο ρηιηάδεο άηνκα κε ηελ ίδηα πεξίπνπ ξνπηίλα ησλ θαηεγνξηψλ φπσο, ηξνηζθηζηηθή ζπλνκσζία, πξνδνζία, ηξνκνθξαηία, ζακπνηάδ, αληηζνβηεηηθή δξαζηεξηφηεηα, δεμηά ή αξηζηεξή απφθιηζε, θαηαζθνπεία, δνινθνλία ή ζρεδηαζκφο δνινθνλίαο θαηά εγεηηθψλ πξνζψπσλ ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο, ζπλεξγαζία κε μέλεο κπζηηθέο ππεξεζίεο θαη ίζσο ιίγεο αθφκα. Γεινηνγξαθία εκθαλίδεη ηνπο Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Σξφηζθη θαη άιινπο ζαλ γνπξνχληα πνπ ηα ηαΐδεη ην Ναδί αθεληηθφ ηνπο ΋κσο απηή ηελ θνξά ε ζχλζεζε ηεο νκάδαο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ ήηαλ εληππσζηαθή. ΢ην εδψιην θαινχληαλ λα θαζίζνπλ ηξία κέιε ηνπ πξψηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ Λέληλ (Νηθνιάη Μπνπράξηλ, Αιεμέη Ρίθνθ, Νηθνιάη Κξεζηίλζθη), ν εγέηεο ησλ Βαιθαληθψλ θαη ηνπ Οπθξαληθνχ επαλαζηαηηθψλ θηλεκάησλ (Υξηζηηάλ Ραθόθζθη), ν κέρξη πξηλ απφ έλα ρξφλν παλίζρπξνο αξρεγφο ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ, ε πξνζσπνπνίεζε ηεο δηαβφεηεο Νη-Κα-Βε-Νηε (Γθέλξηρ Γηαγθφληα), πνιινί ιατθνί θνκηζάξηνη πνπ ππεξεηνχζαλ σο θαη ηα ηέιε ηνπ 1937, ζεκαληηθά θξαηηθά ζηειέρε ηνπ θαζεζηψηνο θαη κέρξη πξφηηλνο έλζεξκνη ππνζηεξηρηέο ηνπ θαζεζηψηνο, γηα πξψηε θνξά δπν Αζηάηεο (Οπδκπέθνη) θαζψο θαη ηξεηο γηαηξνί. Σα πεξηζζφηεξα ζηνηρεία, θαηεγνξεηήξην, εξσηαπνθξίζεηο, απνινγίεο θιπ. είλαη αληηγξαθή απφ ηα επίζεκα πξαθηηθά πνπ δεκνζίεπζε ην Λατθφ θνκηζαξηάην Γηθαηνζχλεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ην 1938, ην νπνίν ραξαθηεξίδεη ηελ δίθε σο Τπόζεζε ηνπ αληηζνβηεηηθνύ κπινθ ησλ δεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ.

251

Χξηζηηάλ Ραθφθζθη (Xристи н еоргиевич Р ковский, 1873-1941) Ο Βνχιγαξνο Υξηζηηάλ Ραθφθζθη ήηαλ πνιχπιεπξε πξνζσπηθφηεηα. Δπαλαζηάηεο, κπνιζεβίθνο, γηαηξφο, δεκνζηνγξάθνο, ζπγγξαθέαο, εθδφηεο θαη ζνβηεηηθφο δηπισκάηεο. Έδξαζε ζηα Βαιθάληα, ζηε Γαιιία, ζηελ Οπθξαλία, ζηελ Ρνπκαλία θαη ζηελ Ρσζία. Γηα θάπνην δηάζηεκα ήηαλ θαη Ρνπκάλνο ππήθννο. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο Ρσκπιίαο πνπ ήηαλ ηφηε επαξρία ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο θαη ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Κάζηξην ΢ηάληζεθ (θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ άιιαμε πνιιά νλφκαηα θαη ςεπδψλπκα) . Σν 1878 αλ θαη ήηαλ κφιηο πέληε εηψλ, έδεζε ηνλ Ρσζν-ηνπξθηθφ πφιεκν θαη εληππσζηάζηεθε απφ ηελ ξσζηθή παξνπζία. Σειείσζε ηηο γπκλαζηαθέο ηνπ ζπνπδέο, ζε ειηθία 17 εηψλ έγηλε καξμηζηήο θαη κε ηελ ζπλεξγαζία ηνπ ζνζηαιηζηή δεκνζηνγξάθνπ Δθηίκ Νηάκπεθ άξρηζε λα εθδίδεη ζηα βνπιγαξηθά ηα έξγα ησλ Μαξμ θαη Έλγθειο. Οη αξρέο δελ ηνπ επέηξεςαλ λα ζπλερίζεη ηηο ζπνπδέο ηνπ θαη θαηέθπγε ζηελ Διβεηία φπνπ ζπνχδαζε ηαηξηθή. ΢ηελ Γελεχε εηζρψξεζε ζηνπο θχθινπο ηεο ΢νζηαιηζηηθήο ΢πνπδαζηηθήο λενιαίαο, πνπ ηελ απνηεινχζαλ λεαξνί απφ φια ζρεδφλ ηα επξσπατθά θξάηε. Γλσξίζηεθε κε ηνλ ηδξπηή ηνπ ξσζηθνχ καξμηζκνχ Γθεφξγθη Πιεράλνθ θαη άξρηζε λα γξάθεη δηάθνξα πνιηηηθά άξζξα ζηα ξσζηθά. ΢πλεξγάζηεθε γηα ιίγν κε γλσζηνχο καξμηζηέο φπσο ν Πάβει Άμειξνλη, ε Ρφδα Λνχμεκπνπξγθ θαη ε Ρσζίδα επαλαζηάηξηα θαη ζπγγξαθέαο Βέξα Εαζνχιηρ. Παξάιιεια ίδξπζε ην πεξηνδηθφ ΢νζηαιδεκνθξάηεο πνπ εθδηδφηαλ ζηελ βνπιγαξηθή γιψζζα. Γξαζηεξηνπνηήζεθε ζηηο ηάμεηο ηνπ θφκκαηνο Βνπιγαξηθή ΢νζηαιδεκνθξαηηθή Έλσζε θαη αλέιαβε ηελ δηάδνζε ηεο ζνζηαιηζηηθήο πξνπαγάλδαο ζηελ παηξίδα ηνπ. ΢πλέρηζε ηηο ηαηξηθέο ηνπ ζπνπδέο ζηελ Γεξκαλία, αιιά ζχληνκα απειάζεθε γηαηί είρε επαθέο κε Ρψζνπο επαλαζηάηεο θαη αλαγθάζηεθε λα ηειεηψζεη ηελ ηαηξηθή ζηελ Επξίρε θαη ζην Μνλπειηέ ηεο Γαιιίαο. Σν 1897 ππνζηήξημε ηηο εμεγέξζεηο ηεο Κξήηεο θαη ηεο Μαθεδνλίαο θαηά ησλ Σνχξθσλ. Σελ δηεηία 1899-1900 ππεξέηεζε ζην ξνπκαληθφ ζηξαηφ σο γηαηξφο-αλζππνινραγφο. Μεηά ηελ απφιπζή ηνπ αζρνιήζεθε κε κεηαθξάζεηο θαη εθδφζεηο καξμηζηηθψλ έξγσλ ζηα ξνπκαληθά. Ήηαλ ζπληδξπηήο θαη πξψηνο πξφεδξνο ηνπ Ρνπκαληθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Κφκκαηνο. ΋ηαλ ν Σξφηζθη επηζθέθζεθε ην Βνπθνπξέζηη, γλσξίζηεθαλ κε ηνλ Ραθφθζθη θαη ζπλδέζεθαλ κε θηιία. Σν 1915 ζην Βνπθνπξέζηη ηδξχζεθε απφ εθπξνζψπνπο ζνζηαιηζηηθψλ θνκκάησλ ηεο Ρνπκαλίαο, Διιάδαο, ΢εξβίαο, θαη Βνπιγαξίαο ε Δπαλαζηαηηθή Βαιθαληθή ΢νζηαιδεκνθξαηηθή Δξγαηηθή Οκνζπνλδία θαη ν Ραθφθζθη ήηαλ ν πξψηνο ηεο γξακκαηέαο. Ήηαλ παξψλ ζηελ Πεηξνχπνιε, φηαλ μέζπαζε ε Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Με ηελ έγθξηζε ηνπ Λέληλ θαη πηζηφο

252

ζηηο αξρέο ηνπ γηα ηελ επηηπρία ηεο παγθφζκηαο επαλάζηαζεο, ζρεδίαζε ηελ δνινθνλία ηνπ Ρνπκάλνπ βαζηιηά θαη ηελ εγθαζίδξπζε θπβέξλεζεο κπνιζεβίθσλ ζηελ Ρνπκαλία. Σν ζρέδην απέηπρε θαη νη ζπλσκφηεο ζπλειήθζεζαλ απφ ηελ ξνπκαληθή αζηπλνκία. ΋ηαλ νη κπνιζεβίθνη επηθξάηεζαλ ζηελ Οπθξαλία, ν Λέληλ δηφξηζε ηνλ Ραθφθζθη Πξφεδξν ηεο Πξνζσξηλήο Δπαλαζηαηηθήο Κπβέξλεζεο ησλ Δξγαηώλ θαη Δξγαηώλ ηεο Οπθξαλίαο. Σν 1919 εθπξνζψπεζε ηελ ζνβηεηηθή θπβέξλεζε ζηε ζπλζήθε ησλ Βεξζαιιηψλ. Σν ίδην έηνο ηδξχζεθε ε Κνκκνπληζηηθή Γηεζλήο (Κνκηληέξλ) θαη ν Ραθφθζθη ήηαλ απφ ηα ηδξπηηθά ηεο κέιε, σο εθπξφζσπνο ηεο Βαιθαληθήο Κνκκνπληζηηθήο Οκνζπνλδίαο. Ζ επαλαζηαηηθή δξαζηεξηφηεηα ηνπ Ραθφθζθη ήηαλ ζπλερήο. ΋ηαλ ν Οχγγξνο θνκκνπληζηήο Μπέια Κνπλ ίδξπζε ηελ βξαρχβηα Οπγγξηθή ΢νβηεηηθή Γεκνθξαηία, ν Ραθφθζθη έπεηζε ηνλ Λέληλ λα ηνλ εληζρχζνπλ νηθνλνκηθά. Σν 1921 θαηαδηθάζηεθε (εξήκελ) ζε ζάλαην απφ ην ξνπκαληθφ ζηξαηνδηθείν. Αξγφηεξα αλέιαβε – σο πνιχγισζζνο - απνζηνιέο ζην εμσηεξηθφ (Βξεηαλία, Γαιιία θαη αιινχ). Μεηά ην 15ν ΢πλέδξην ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ν Ραθφθζθη άξρηζε λα θξηηηθάξεη ηηο ζέζεηο ηνπ ΢ηάιηλ θαηεγνξψληαο ηελ εγεζία φηη εθάξκνδε ζηελ ρψξα ηνλ γξαθεηνθξαηηθό ζνζηαιηζκό θαη ηνλ θνηλσληθό θαζηζκό. Δπηρείξεζε λα δεκηνπξγήζεη κηα ππνηππψδε αληηπνιίηεπζε καδί κε ην Κάκελεθ θαη ηνλ Κξεζηίλζθη, αιιά ρσξίο επηηπρία. Ήηαλ πνιηηηθά θνληά ζηηο ζέζεηο ηνπ Σξφηζθη είρε αιιεινγξαθία καδί ηνπ θαη ζπκπαξαζηάηεο ηνπ είρε ηνλ Ρνπκάλν ζπγγξαθέα Παλαΐη Ηζηξάηη (Panait Istrati,1884-1935) θαη ηνλ Έιιελα Νίθν Καδαληδάθε (1883-1957)

Ο Ραθφθζθη θαη ν Σξφηζθη ην 1924 Μεηά ηελ άλνδν ηνπ Υίηιεξ ζηελ εμνπζία ηεο Γεξκαλίαο, ν Ραθφθζθη ζπληάρζεθε κε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ππνρξεψζεθε λα «νκνινγήζεη ηα ιάζε ηνπ» κε έλα άξζξν ηνπ ζηελ Πξάβληα φπνπ θαηήγγεηιε ηνλ Σξφηζθη θαη ηνπο ππνζηεξηρηέο ηνπ σο πξάθηνξεο ηεο Γθεζηάπν. Μεηά απφ απηφ δηνξίζηεθε θνκηζάξηνο πγείαο θαη ην 1935 ηνπνζεηήζεθε πξεζβεπηήο ζηελ Ηαπσλία. Σν φλνκά ηνπ αλαθέξζεθε αλάκεζα ζηνπο χπνπηνπο γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ θαη ην θζηλφπσξν ηνπ ’37 ζπλειήθζε θαη «νκνιφγεζε» κεηαμχ άιισλ φηη ήηαλ αληεπαλαζηάηεο θαη πξάθηνξαο ησλ Ηαπψλσλ. Σν Μάξηην ηνπ επνκέλνπ έηνπο δηθάζηεθε κε ηνλ Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Γηαγθφληα θαη άιινπο ζηελ πεξίθεκε Γίθε ησλ είθνζη ελόο. Καηαδηθάζηεθε ζε είθνζη ρξφληα θπιάθηζε, αιιά κεηά ηελ γεξκαληθή εηζβνιή ζηε Ρσζία, εθηειέζηεθε καδί κε ηελ ΋ιγα Κακέλεβα θαη 150 άιινπο πνιηηηθνχο θξαηνχκελνπο.

253

Οη θαηεγνξνχκελνη ζηελ Σξίηε Μεγάιε Γίθεο ηεο Μφζραο ήηαλ νη: 1. Νηθνιάη Μπνπράξηλ, μέξνκε ήδε πνιιά γη’ απηφλ 2. Αιεμέη Ρίθνθ, επίζεο μέξνκε πνιιά θαη γη’ απηφλ.

3. Γθέλξηρ Γηαγθφληα, ηνλ γλσξίζακε ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα 4. Νηθνιάη Κξεζηίλζθη ( икола́й икола́евич рести́нский), γελλήζεθε ην 1883, κπνιζεβίθνο, πξψελ κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη Γξακκαηέαο ηνπ Ρσζηθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο, πξεζβεπηήο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ Γεξκαλία.

5. Αξθάληη Ρφδελγθνιηδ (Аркадий авлович Розенгольц), γελλήζεθε ην 1889, πξψελ θνκηζάξηνο Δμσηεξηθνχ Δκπνξίνπ. Μπνιζεβίθνο, ζπκκεηείρε ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε, αμησκαηηθφο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ ζηνλ εκθχιην πφιεκν, ρξεκάηηζε πξεζβεπηήο ζην Λνλδίλν θαη απφ ην 1927 κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο. Καηεγνξήζεθε γηα ζπλσκνζία θαηά ηελ δσήο ηνπ Λέληλ θαη ηνπ ΢ηάιηλ, θαηαζθνπεία θαη ζακπνηάδ. Ο θαηεγνξνχκελνο Αξθάληη Ρφδελγθνιηδ 6. Βιαληηκίξ Ηβάλνθ (Владимир Иванович Иванов), Ρψζνο, γελλήζεθε ην 1893, ρξεκάηηζε πξψηνο Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο ΢νβηεηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηνπ Οπδκπεθηζηάλ. Ωο ην ’37 ήηαλ ιατθφο θνκηζάξηνο Γαζηθήο Βηνκεραλίαο.

7. Μηραήι Σζεξλφθ ( ихаил Александрович Чернов), γελλήζεθε ην 1891, δηεηέιεζε θνκηζάξηνο Δζσηεξηθνχ Δκπνξίνπ ηεο Οπθξαλίαο, απφ ην ΄34 κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη σο ην ’37 ιατθφο θνκηζάξηνο Γεσξγίαο.

8. Γθξηγθφξη Γθξίλθν (Григорий Фѐдорович Гринько), γελλήζεθε ην 1890, Οπθξαλφο. Δίρε θαηεγνξεζεί ζην παξειζφλ γηα εζληθηζηηθέο ηάζεηο. Ωο ην 1937 ιατθφο θνκηζάξηνο Οηθνλνκίαο. «Οκνιφγεζε» ηηο απερζείο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο πξνζάξηεζεο ηεο Οπθξαλίαο ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ηελ αληίδξαζή ηνπ ζηελ θνιεθηηβνπνίεζε ησλ Οπθξαλψλ, ηελ ζπκκεηνρή ηνπ ζε δηεζλή ζπλσκνζία γηα ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο θαη ηελ δνινθνλία ησλ εγεηψλ ηεο.

9. Ηζαάθ Εειέλζθη (Исаак Зеленский), γελλήζεθε ην 1890, πξψελ Γξακκαηέαο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο θαη επηθεθαιήο ησλ ΢πλεηαηξηζκψλ.

254

10. Αθκάι Ηθξάκνθ (Акмаль Икрамович Икрамов), γελλήζεθε ην 1898, Οπδκπέθνο, αγσλίζηεθε γηα ηελ επηβνιή ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο ζην Οπδκπεθηζηάλ. Υξεκάηηζε Πξψηνο Γξακκαηέαο ηνπ Κ.Κ. ηνπ Οπδκπεθηζηάλ θαη παξάιιεια ήηαλ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο.

11. Φατδνχια Υνηδάγηεθ (Файзулла Убайдуллаевич Ходжаев), γελλήζεθε ην 1896, ν δεχηεξνο Οπδκπέθνο ηεο δίθεο. Σν 1920 πξνζθάιεζε ηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ λα θαηαιάβεη ηελ Μπνπράξα, αιιά ε επηρείξεζε απέηπρε. Μεηά ηελ επηβνιή ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο ζηελ παηξίδα ηνπ νξίζηεθε Πξφεδξνο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ησλ ιατθψλ θνκηζάξησλ ηεο Οπδκπεθηθήο ΢νβηεηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο.

12. Βαζίιε ΢αξαλγθφβηηο (Василий Фомич Шарангович), γελλήζεθε ην 1897. Γηεηέιεζε πξψηνο Γξακκαηέαο ηεο ΢νβηεηηθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο ηεο Λεπθνξσζίαο.

13. Πξνθφπεο Ενπκπάξεθ ( рокопий Тимофеевич Зубарев), γελλήζεθε ην 1886, πξψελ αμησκαηνχρνο ηνπ Τπνπξγείνπ Γεσξγίαο 14. Πάβει Μπνπιάλνθ ( авел етрович Буланов), γελλήζεθε ην 1895, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, πξψελ γξακκαηέαο ηνπ Γηαγθφληα Ο θαηεγνξνχκελνο Φατδνχια Χνηδάγηεθ 15. Λεβ Λέβηλ (Лев Левин), γελλήζεθε ην 1870, ήηαλ δηαθεθξηκέλνο γηαηξφο ηνπ Κξεκιίλνπ θαη ν πην ειηθησκέλνο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο.

16. Ηγθλάηη Καδαθφθ (Игна́тий икола́евич азако́в, 1891-1938), γηαηξφο ηνπ Κξεκιίλνπ θη απηφο 17. Βεληακίλ Μαμίκνθ-Νηηθφθζθη (Вениамин аксимов-Диковский), γελλήζεθε ην 1900, ν λεφηεξνο απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο, κφιηο 38 εηψλ.

18. Πηφηξ Κξνχηζθνθ ( етр етрович рючков), γελλήζεθε ην 1889 19. Νηκίηξη Πιέηλεθ (Дми́трий Дми́триевич летнѐв), (1871-1941) θαζεγεηήο ηεο ηαηξηθήο, γηαηξφο ηνπ Κξεκιίλνπ.

20. Υξηζηηάλ Ραθφθζθη (1873-1941) κηα πνιχπιεπξε πξνζσπηθφηεηα δηεζλνχο θχξνπο, βνπιγαξηθήο θαηαγσγήο. Σνλ ζπλαληήζακε ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο. Μεηά ηελ δίθε, ε Ρνπκάλα γπλαίθα ηνπ Αιεμαλδξίλα Αιεμαλδξέζθνπ ζπλειήθζε θαη θξαηήζεθε ζε θπιαθέο, φπνπ ππέζηε ζεηξά θαξδηαθψλ επεηζνδίσλ.

21. ΢εξγθέη Μπεζζφλνθ (Сергей Алексеевич Бессонов, 1892-1941), δηπισκάηεο, πξψελ ζχκβνπινο ηεο ζνβηεηηθήο πξεζβείαο ζην Βεξνιίλν, ν

255

νπνίνο είρε θαηεγνξεζεί γηα επαθέο κε ηνλ Σξφηζθη θαη ηνλ γην ηνπ ΢εληφθ ζηελ γεξκαληθή πξσηεχνπζα. *** ΢ηελ δίθε απηή – φπσο θαη ζε φιεο ηηο πξνεγνχκελεο δίθεο ηεο Μφζραο πξφεδξνο ηνπ ΢ηξαηησηηθνχ Κνιεγίνπ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ήηαλ ν Βαζίιε Οχιξηρ θαη δεκφζηνο ν Αληξέη Βηζίλζθη. Γηθαζηέο ήηαλ αθφκα κηα θνξά ν Ηβάλ Μαηνχιεβηηο (πνπ βξηζθφηαλ ζηελ έδξα θαη ησλ δπν πξνεγνχκελσλ δηθψλ) θαη έλα λέν πξφζσπν, ν Γέβιεθ. Μφλν νη ηξεηο γηαηξνί είραλ λνκηθή εθπξνζψπεζε θαη ηνπο ππεξάζπηδαλ νη δπν απφ ηνπο δηθεγφξνπο, γλσζηνχο απφ ηελ βνήζεηα πνπ πξνζέθεξαλ ζηελ θαηεγνξνχζα αξρή ζηελ δίθε ησλ Πηαηαθφθ- Ρίθνθ. Σν θαηεγνξεηήξην ήηαλ εθηελέζηαην θαη πεξηιάκβαλε: θαηαζθνπεία, ζακπνηάδ, ππνλφκεπζε ηεο ζνβηεηηθήο ζηξαηησηηθήο ηζρχνο, πξφθιεζε ζηξαηησηηθήο επίζεζεο θαηά ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ζρεδηαζκφο δηακειηζκνχ ηεο ρψξαο, αλαηξνπήο ηνπ ζνζηαιηζηηθνχ ζπζηήκαηνο θαη παιηλφξζσζεο ηνπ θαπηηαιηζκνχ. Γηα λα πεηχρνπλ ηα παξαπάλσ, νη θαηεγνξνχκελνη είραλ νξγαλψζεη εθηεηακέλε ζπλσκνζία κε Σξνηζθηζηέο, Εελνβηεθηθνχο, Γεμηνχο, Μελζεβίθνπο, ΢νζηαιεπαλαζηάηεο θαη αζηνχο εζληθηζηέο απφ φιεο ηηο ζνβηεηηθέο επαξρίεο. ΢ηελ ζπλσκνζία ζπκκεηείραλ θαη ζηξαηησηηθνί. Έλαο κεγάινο αξηζκφο απφ απηνχο ήηαλ θαηάζθνπνη ησλ Γεξκαλψλ, Βξεηαλψλ, Ηαπψλσλ θαη Πνισλψλ απφ ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’20. Κάπνηνη ήηαλ πξάθηνξεο ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο θαη έδξαζαλ κέζα απφ ηηο γξακκέο ηνπ επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο. Αθφκα φηη νη θαηεγνξνχκελνη πξαγκαηνπνίεζαλ δνιηνθζνξέο ζηελ βηνκεραλία, ηελ γεσξγία, ην εκπφξην θαη ηελ νηθνλνκία. Λέληλ, Μπνπράξηλ, Εελφβηεθ Δπηπξνζζέησο νξηζκέλνη απφ ηνπο παξαπάλσ θαηεγνξνχληαλ γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ θαη ν Γηαγθφληα κε ηνπο ηξεηο γηαηξνχο γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Μαμίκ Γθφξθη (αλ θαη ν ζάλαηφο ηνπ ζπγγξαθέα είρε ραξαθηεξηζηεί θπζηνινγηθφο), ηνπ γηνπ ηνπ Πεζθφθ ( ешков) θαη ηνπ ηέσο αξρεγνχ ηεο Ο-Γθε-Πε-Οπ Μελδίλζθη, θαζψο θαη γηα απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Γεδφθ κε δειεηήξην. Οη Μπνπράξηλ, Ρφδελγθνιηδ θαη Γηαγθφληα θαηεγνξήζεθαλ φηη ζρεδίαδαλ ηελ δνινθνλία ηνπ Λέληλ απφ ην 1918. Σέινο θάπνηνη απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο βαξχλνληαλ κε ηελ θαηεγνξία ηνπ ζρεδηαζκνχ

256

δνινθνλίαο ηνπ ΢ηάιηλ θαη άιισλ εγεηηθψλ ζηειερψλ. Καηά ηελ ζπλήζε πιένλ ηαθηηθή, γηα ηελ απφζπαζε νκνινγηψλ ρξεζηκνπνηήζεθε – εθηφο ησλ ζσκαηηθψλ θαη ςπρηθψλ βαζαληζηεξίσλ - θαη πάιη ε κέζνδνο ηεο ππφζρεζεο, φηη ζα ππάξμνπλ αληαιιάγκαηα. Απφ ζνβηεηηθά έγγξαθα πνπ είδαλ ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο ην 1988 θαη 1989, θαίλεηαη φηη ν Γεδφθ κίιεζε ρσξηζηά κε ηνπο Μπνπράξηλ, Ρίθνθ θαη Μπνπιάλνθ θαη δηαβεβαίσζε ηνλ θάζε έλα φηη δελ πξφθεηηαη λα εθηειεζηεί. ΢ηνλ Μπνπράξηλ είπε ηε θξάζε: Γείμε θαιή ζπκπεξηθνξά ζηε δίθε, ζνπ ππόζρνκαη όηη δελ ζα ζε εθηειέζνπλ… Ο Μπνπράξηλ, κεηά απφ ηξεηο κήλεο αληίζηαζε, δέρζεθε λα νκνινγήζεη, κφλν φηαλ καδί εθηφο απφ ηα βαζαληζηήξηα δέρζεθε θαη απεηιέο γηα ηελ λεαξή γπλαίθα θαη ηνλ γηφ ηνπ. ΋ηαλ φκσο είδε ηελ γξαπηή νκνινγία ηνπ (ζην γξάςηκν ηεο νπνίαο είρε επέκβεη πξνζσπηθά ν ΢ηάιηλ), ππαλαρψξεζε θαη ε δηαδηθαζία ηεο αλάθξηζεο μεθίλεζε θαη πάιη απφ ηελ αξρή. Ζ νκνινγία ηνπ Μπνπράξηλ έγηλε αληηθείκελν ζπδεηήζεσλ κεηαμχ ησλ δπηηθψλ παξαηεξεηψλ46. Γηέθεξε απφ απηέο ησλ άιισλ θαηεγνξνπκέλσλ, γηαηί ελψ νκνινγνχζε γεληθψο ελνρή ζχκθσλα κε ηηο θαηεγνξίεο, αξληφηαλ φηη είρε γλψζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ εγθιεκάησλ. Μέζα ζηε θπιαθή έγξαςε πνιιά ζπγθηλεηηθά γξάκκαηα ζηνλ ΢ηάιηλ, φπνπ ηνλ δηαβεβαίσλε γηα ηελ αζσφηεηα ηνπ θαη γηα ηελ αγάπε ηνπ πξνο ην πξφζσπφ ηνπ. Απηά ζε αληίζεζε κε ηελ θξηηηθή πνπ άζθεζε ζηνλ ΢ηάιηλ θαη ζηελ πνιηηηθή ηνπ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο. ΢θίηζν ηνπ Νηθνιάη Μπνπράξηλ Παξάιιεια έγξαςε ηέζζεξα ρεηξφγξαθα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ έλα απηνβηνγξαθηθφ κπζηζηφξεκα κε ηίηιν Πώο μεθίλεζαλ όια, κηα θηινζνθηθή πξαγκαηεία, θαη κηα πνηεηηθή ζπιινγή47. Οη κάξηπξεο Γηαθφβιεβα ( ковлева),Οζίλζθη (Осинский), Μάληζεθ ( анцев), Κακθφθ ( амков) θαη Καξέιηλ ( арелин) δηαβεβαίσζαλ ην δηθαζηήξην φηη ήηαλ Αξηζηεξνί Κνκκνπληζηέο. ΋πσο είπαλ θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο, απφ ην 1918, έηνο πνπ ππνγξάθεθε ε ζπλζήθε εηξήλεο κε ηελ Γεξκαλία ζην Μπξεζη-Ληηφθζθ, ν Μπνπράξηλ ελεξγψληαο γηα 46

Ζ νκνινγία ηνπ Μπνπράξηλ ελέπλεπζε ηνλ Βξεηαλό ζπγγξαθέα Άξζνπξ Καίζιεξ (Arthur Koestler, 1905 –83) ζηελ ζπγγξαθή ηνπ βηβιίνπ ην Το Μηδέν και ηο Άπειπο Δπίζεο ν Γάιινο θηιόζνθνο Μσξίο Μεξιώ-Πνληύ (Maurice Merleau-Ponty, 1908 -61) έγγξαςε ην θηινζνθηθό δνθίκην Ανθπωπιζμόρ και Τπομοκπαηία.

47 Όια ηα γξαπηά ηνπ Μπνπράξηλ βξέζεθαλ ζην αξρείν ηνπ ΢ηάιηλ κεηά ηνλ ζάλαηό ηνπ.

257

ινγαξηαζκφ ηνπ Σξφηζθη, εξγαδφηαλ γηα ηελ αλαηξνπή ηεο ΢νβηεηηθήο θπβέξλεζεο, ζπλσκνηνχζε γηα λα δνινθνλήζεη ηνλ Λέληλ, ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνλ ΢βεξληφιθ θαη λα εγθαηαζηήζεη ζηε ζέζε ηνπο κηα ζπκκαρία Μπνπραξηληθψλ (Αξηζηεξψλ Κνκκνπληζηψλ), Σξνηζθηζηψλ θαη αξηζηεξψλ ΢νζηαιεπαλαζηαηψλ. Ζ απφπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Λέληλ απφ ην κέινο ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ θφκκαηνο Φάληα Καπιάλ ηνλ Αχγνπζην ηνπ 1918 ήηαλ πξντφλ ηεο ζπλσκνζίαο απηήο. Ζ δίθε μεθίλεζε ζηηο 5 Μαξηίνπ 1938. Απφ ηα πξαθηηθά ζα αληηγξάςνπκε θάπνηα απνζπάζκαηα απφ ηελ εμέηαζε ηνπ Νηθνιάη Μπνπράξηλ, πνπ δηήξθεζε έλα νιφθιεξν εηθνζηηεηξάσξν. Ούιξηρ (πξφεδξνο ηνπ δηθαζηεξίνπ): Ζ πξώηε εξώηεζε πξνο ηνλ θαηεγνξνύκελν Μπνπράξηλ: Δπηβεβαηώλεηε ηελ καξηπξία πνπ δώζαηε ζηελ πξνθαηαξηηθή αλάθξηζε γηα ηηο αληηζνβηεηηθέο ζαο δξαζηεξηόηεηεο; Μπνπράξηλ (θαηεγνξνχκελνο): Σελ επηβεβαηώλσ πιήξσο Ούιξηρ: Θα ζέιαηε λα πείηε θάηη ζρεηηθά κε απηέο ηηο δξαζηεξηόηεηεο; Ο ζύληξνθνο θαηήγνξνο είλαη ν αξκόδηνο γηα λα ζαο θάλεη ηηο εξσηήζεηο. Βηζίλζθη (δεκφζηνο θαηήγνξνο): Δπηηξέςηε κνπ λα αξρίζσ ηελ εμέηαζε ηνπ θαηεγνξνύκελνπ Μπνπράξηλ. Πέζηε κνπ κε ιίγα ιόγηα αλ δέρεζηε ηηο θαηεγνξίεο Μπ.: Αξρηθά, αλήθα ζην αληεπαλαζηαηηθό «Μπινθ ησλ Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ» Β.: Από πνην έηνο; Οη Ρίθνθ, Μπνπράξηλ θαη Ραθφθζθη πξνζέξρνληαη ζην δηθαζηήξην Μπ: Από ηελ ζηηγκή ηεο δεκηνπξγίαο απηνύ ηνπ κπινθ. Αθόκα νκνινγώ όηη πξηλ από απηήλ αλήθα ζην αληεπαλαζηαηηθή νξγάλσζε ησλ Γεμηώλ. Β.: Από πνην έηνο; Μπ: Πεξίπνπ από ην 1928. Οκνινγώ όηη ήκνπλ έλα από ηα εμέρνληα κέιε ηνπ κπινθ απηνύ… Β.: Πνηνη ήηαλ νη ζηόρνη απηήο ηεο αληεπαλαζηαηηθήο νξγάλσζεο; Μπ: Ο θύξηνο ζθνπόο ηεο ήηαλ ε απνθαηάζηαζε ηνπ θαπηηαιηζηηθνύ ζπζηήκαηνο ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε Β.: Γειαδή λα αλαηξέςεηε ηελ ζνβηεηηθή εμνπζία; Μπ: Ζ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο ήηαλ έλα ζηάδην γηα ην ηέινο Β.: Με ηη κέζα;

258

Μπ: Όπσο είλαη γλσζηό… Β.: Θα ηελ αλαηξέπαηε κε βίαηα κέζα; Μπ: Ναη, ζα αλαηξέπακε απηή ηελ εμνπζία κε ηελ βία Β.: Με ηη βνήζεηα; Μπ: Με ηελ βνήζεηα ησλ δπζθνιηώλ πνπ δεκηνύξγεζε ε ίδηα ε ζνβηεηηθή εμνπζία. Καη ηδηαίηεξα κε ηελ βνήζεηα ελόο πνιέκνπ πνπ ήηαλ νξαηόο Β.: Ο πόιεκνο πνπ πεξηκέλαηε ζα γηλόηαλ κε ηελ βνήζεηα ηίλνο; Μπ: Με ηελ βνήζεηα μέλσλ δπλάκεσλ Β.: Με ηη όξνπο; Μπ: Γηα λα ην πσ κε ιίγα ιόγηα, κε θάπνηεο εθρσξήζεηο Β.: Μέρξη πνηνύ ζεκείνπ; Μπ: Σεο παξαρώξεζεο εδαθώλ Β.: Γειαδή; Σεο παξαρώξεζεο πεξηνρώλ θαη δεκνθξαηηώλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο; Μπ: Ναη Β.: Γηα παξάδεηγκα; Μπ: Ζ Οπθξαλία, ε Λεπθνξσζία θαη θάπνηα λεζηά ηνπ βόξεηνπ Δηξεληθνύ Β.: Απηέο νη παξαρσξήζεηο εδαθώλ ππέξ πνηάο δπλάκεσο ζα γηλόηαλ; Μπ: Τπέξ ηεο Γεξκαλίαο, ππέξ ηεο Ηαπσλίαο θαη κεξηθώο ππέξ ηεο Αγγιίαο … … … … … … … … …

Οη Ρίθνθ, Μπνπράξηλ, Καιίληλ θαη ΢ηάιηλ ζην Κξεκιίλν ην 1927 Β.: Γειαδή ε νξγάλσζε επαλαζηαηηθώλ θηλεκάησλ ήηαλ επίζεο κέξνο ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ «Μπινθ ησλ Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ»; Μπ: Ναη, ήηαλ Β.: Καη εζείο είζαζηε απηόο πνπ έθεξε απηήλ ηελ επζύλε; Μπ: Έρσ ήδε δειώζεη όηη θέξσ επζύλε γηα ην ζύλνιν απηώλ ησλ δξαζηεξηνηήησλ Β.: Απηό ην «κπινθ» ζρεδίαδε θαη ηξνκνθξαηηθέο πξάμεηο, θαζώο θαη ηελ δνινθνλία εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο; 259

Μπ: ΢ρεδίαδε, από όζν ζπκάκαη από ην θζηλόπσξν ηνπ 1932. Β.: Καη πνηα ήηαλ ε αλάκεημή ζαο κε ηελ δνινθνλία ηνπ ΢εξγθέη Κίξνθ; Έγηλε απηή ε δνινθνλία θαηόπηλ νδεγηώλ ηνπ «Μπινθ»; Μπ: Γελ ην μέξσ απηό Β.: Ρσηώ, απηή ε δνινθνλία δηεπξάρζε κε ηηο νδεγίεο ηνπ «Μπινθ»; Μπ: Δπαλαιακβάλσ πνιίηε Καηήγνξε όηη δελ γλσξίδσ Β.: (πξνο ηνλ πξφεδξν) Δπηηξέςηε κνπ λα ξσηήζσ ηνλ θαηεγνξνύκελν Ρίθνθ Ούιξηρ (πξφεδξνο): ΢αο επηηξέπσ Β.: Καηεγνξνύκελε Ρίθνθ, ηη γλσξίδεηαη γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ; Ρίθνθ (θαηεγνξνχκελνο): Γελ γλσξίδσ ηίπνηε ζρεηηθό κε ηελ αλάκημε ηνπ Μπινθ ησλ Γεμηώλ ζηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ Β.: Ρσηώ αλ ην «Μπινθ ησλ Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ» είρε θάπνηα ζρέζε κε ηελ δνινθνλία ηνπ ζπληξόθνπ Κίξνθ Ρίθνθ: Γελ έρσ πιεξνθνξία ζρεηηθή κε ηελ αλάκημε ησλ Γεμηώλ ζηελ δνινθνλία θαη ζπλεπώο είκαη πεπεηζκέλνο όηη ε δνινθνλία απηή πξαγκαηνπνηήζεθε από ηνπο Σξνηζθηζηέο. ………………………. Β.: Καιώο, παξαθαιώ θαζίζηε. Δπηηξέςηε λα ξσηήζσ ηνλ θαηεγνξνύκελν Γηαγθόληα. Καηεγνξνύκελε, αθνύζαηε ηνλ Ρίθνθ, γλσξίδεηε αλ ην Μπινθ ησλ Γεμηώλ είρε άκεζε ζρέζε κε ηελ δνινθνλία ηνπ Κίξνθ; Ο θαηεγνξνχκελνο Γθξηγθφξη Γθξίλθν Γηαγθόληα: Καη ν Ρίθνθ θαη ν Μπνπράξηλ ςεύδνληαη. Ο Ρίθνθ ήηαλ παξώλ ζηελ ζπλάληεζε όπνπ ζπδεηήζεθε ε δνινθνλία ηνπ Κίξνθ Β. Οη Γεμηνί είραλ θακηά ζρέζε κ’ απηήλ; Γηαγθόληα: Άκεζε ζρέζε Β. Δζείο, σο κέινο ηνπ Μπινθ ησλ «Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ» είραηε ζρέζε κε ηελ δνινθνλία; Γηαγθόληα: Δίρα Β. Λέλε ηελ αιήζεηα ν Μπνπράξηλ θαη ν Ρίθνθ, όηαλ ηζρπξίδνληαη όηη δελ μέξνπλ ηίπνηε γη’ απηήλ; Γηαγθόληα: Γελ ην μέξσ ………………………….

Β.: ΢αο ξσηώ αλ ε ζηάζε ζαο ήηαλ ζεηηθή σο πξνο ηελ ηξνκνθξαηία; Μπνπράξηλ: Ση ελλνείηε; Β.: Αλ είζαζηε ππέξ ηεο δνινθνλίαο εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο Μπ: Ήκνπλ …………………………

Β:. ΢ρεδηάδαηε ηελ ζύιιεςε ηνπ ζπληξόθνπ ΢ηάιηλ ην 1918;

260

Μπ: Όρη κόλν ηνπ ΢ηάιηλ, ππήξρε ζρέδην γηα ηε ζύιιεςε ησλ Λέληλ, ΢ηάιηλ θαη ΢βεξληιόθ Β.: Καη ησλ ηξηώλ απηώλ; Μπ: ΢σζηά Β.: Τπήξρε ζρέδην ζύιιεςεο; Μπ: Γελ ππήξρε ζρέδην, κόλν θνπβέληεο πάλσ ζ’ απηό ην ζέκα …………………………..

Β.: Θεσξείηε ηνλ Ρίθνθ σο agent provocateur; Μπ.: Όρη Β.: Καηεγνξνύκελε Ρίθνθ, γλσξίδεηαη αλ ην «Μπινθ» είρε θαηαζθνπεπηηθή δξαζηεξηόηεηα; Ρίθνθ: Ξέξσ όηη ππήξραλ νξγαλώζεηο πνπ είραλ. Ο θαηεγνξνχκελνο Χξηζηηάλ Ραθφθζθη Β.: Πέζηε κνπ, ε Λεπθνξσζηθή εζληθηζηηθή-θαζηζηηθή νξγάλσζε, πνπ ήηαλ κέξνο ηνπ «Μπινθ» θαη ηεο νπνίαο εγείην ν θαηεγνξνύκελνο ΢αξαλγθόβηηο, πξαγκαηνπνηνύζε θαηαζθνπεπηηθή δνπιεηά; Ρίθνθ: Ναη Β.: Δίρε επαθέο κε ηελ πνισληθή ππεξεζία πιεξνθνξηώλ; Ρίθνθ: Ναη Β.: Σν μέξαηε εζείο απηό; Ρίθνθ: Σν ήμεξα Β.: Καη ν Μπνπράξηλ δελ ην ήμεξε; Ρίθνθ: Καηά ηελ γλώκε κνπ θαη ν Μπνπράξηλ ην ήμεξε Β.: Λνηπόλ, θαηεγνξνύκελε Μπνπράξηλ, δελ είλαη κόλν ν ΢αξαγθόβηηο πνπ ηα ιέεη απηά, αιιά θαη ην θηιαξάθη ζαο ν Ρίθνθ Μπνπράξηλ: Παξ’ όι’ απηά δελ ην ήμεξα ……………………………………… Β.: Τπήξμαλ θάπνηεο ζπλνκηιίεο κε ηελ Αγγιία; Μπ.: Τπήξμαλ Β.: Τπήξμαλ θάπνηεο ζπλνκηιίεο κε ηελ Ηαπσλία; Μπ.: Τπήξμαλ Β.: Τπήξμαλ θάπνηεο ζπλνκηιίεο κε ηελ Γεξκαλία; Μπ.: Τπήξμαλ .........................

Β.: Καη ζεσξείηαη ηνλ εαπηό ζαο ηδενιόγν; Μπ.: Καη ηδενιόγν ελόο αληεπαλαζηαηηθνύ πξαμηθνπήκαηνο θαη πξαθηηθό άλζξσπν. Δζείο θπζηθά ζα πξνηηκνύζαηε λα αθνύζεηε όηη ζεσξώ ηνλ εαπηό κνπ θαηάζθνπν, αιιά δελ αηζζάλζεθα πνηέ έηζη, νύηε θαη ηώξα.

261

Β.: Θα ήηαλ νξζόηεξν αλ ηνλ ζεσξνύζαηε Μπ.: Απηή είλαη ε άπνςή ζαο, αιιά ε δηθή κνπ είλαη δηαθνξεηηθή Β.: Να δνύκε θαη πνηα ζα είλαη ε άπνςε ηνπ δηθαζηεξίνπ. Οη εξσηήζεηο ηνπ Βηζίλζθη πξνο ηνλ Μπνπράξηλ, πνπ δηάξθεζαλ σο ην κεζεκέξη ηεο 7εο Μαξηίνπ, ήηαλ πάξα πνιιέο θαη αληίζηνηρα απαζρνινχλ δεθάδεο ζειίδεο ησλ επίζεκσλ πξαθηηθψλ ηεο δίθεο. ΢ην ελδηάκεζν παξεηζέθξεζαλ εξσηήζεηο θαη πξνο ηνπο άιινπο θαηεγνξνχκελνπο. Αθνχ εξσηήζεθαλ θαη νη άιινη θαηεγνξνχκελνη θαη νη κάξηπξεο, ήξζε ηε ζεηξά ησλ απνινγηψλ, ην απφγεπκα ηεο 12ε Μαξηίνπ. Γελ ζα κεηαθέξνπκε ζρεδφλ ηίπνηα απφ ηα πξαθηηθά, αθνχ νη απνινγίεο δελ παξνπζηάδνπλ ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ κηαο θαη αθνινπζνχλ ηελ ίδηα ξνπηίλα νκνινγηψλ κε ηηο αληίζηνηρεο απνινγίεο ησλ πξνεγνχκελσλ δηθψλ. Δλδηαθέξνλ κφλν παξνπζηάδεη ε αλαπάληερε άξλεζε παξαδνρήο ελνρήο απφ ηνλ θαηεγνξνχκελν Νηθνιάη Κξεζηίλζθη. Ο Κξεζηίλζθη «κηα ρισκή, θαθόκνηξε, ζακπή θηγνύξα κε ηα γπαιηά θνπξληαζκέλα ζηελ γακςή ηνπ κύηε» (φπσο ηνλ πεξηγξάθεη έλαο δπηηθφο αληαπνθξηηήο) απάληεζε ζηελ «ηππηθή» εξψηεζε ηνπ πξνέδξνπ ηνπ δηθαζηεξίνπ Οχιξηρ αλ δειψλεη έλνρνο ησλ θαηεγνξηψλ ελαληίνλ ηνπ: Ο θαηεγνξνχκελνο Νηθνιάη Κξεζηίλζθη Κξεζηίλζθη: Γειώλσ αζώνο. Γελ είκαη ηξνηζθηζηήο. Γελ ήκνπλ πνηέ κέινο ηνπ Μπινθ ησλ Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ, ηελ ύπαξμε ηνπ νπνίνπ αγλννύζα. Ούηε έρσ δηαπξάμεη θαλέλα από ηα εγθιήκαηα γηα ηα νπνία θαηεγνξνύκαη. Δπηπξνζζέησο δειώλσ όηη δελ είρα πνηέ επαθέο κε ηελ γεξκαληθή ππεξεζία πιεξνθνξηώλ. Ούιξηρ: Δπηβεβαηώλεηε ηελ νκνινγία πνπ θάλαηε θαηά ηελ πξναλάθξηζε; Κξ.: Ναη, ζηελ πξναλάθξηζε νκνιόγεζα, αιιά δελ ήκνπλ πνηέ ηξνηζθηζηήο Ούιξηρ: Δπαλαιακβάλσ ηελ εξώηεζε, νκνινγείηε ηελ ελνρή ζαο; Κξ: Πξηλ από ηελ ζύιιεςή κνπ ήκνπλ κέινο ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ θόκκαηνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο (Μπνιζεβίθνη) θαη παξακέλσ αθόκα θαη ηώξα. Ούιξηρ: Οκνινγείηε ηελ ελνρή ζαο ζηελ θαηεγνξία ηεο ζπκκεηνρήο ζαο ζε θαηαζθνπεπηηθέο θαη ζε ηξνκνθξαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο; Κξ: Γελ ήκνπλ πνηέ ηξνηζθηζηήο. Γελ αλήθα πνηέ ζην κπινθ ησλ Γεμηώλ θαη ησλ ηξνηζθηζηώλ θαη δελ έρσ δηαπξάμεη πνηέ έζησ θαη έλα έγθιεκα. ***

Σν δηθαζηήξην ζνξπβήζεθε απφ απηήλ ηελ αηθλίδηα άξλεζε ηνπ Κξεζηίλζθη λα νκνινγήζεη ηελ ελνρή ηνπ, θάηη πνπ είρε πξάμεη θαηά ηηο

262

αλαθξίζεηο. Ο Βηζίλζθη ζηακάηεζε γηα ιίγν ηηο εξσηήζεηο πξνο ζηνλ Κξεζηίλζθη θαη απεπζχλζεθε ζηνλ θαηεγνξνχκελν Μπεζζφλνθ, ν νπνίνο ζηελ νκνινγία ηνπ είρε επηβεβαηψζεη ηελ ηξνηζθηζηηθή ζπλσκνζία κε ηνλ Κξεζηίλζθη. Ο Μπεζζφλνθ ρακνγεινχζε φηαλ άθνπζε ηνλ Κξεζηίλζθη λα αξλείηαη ηελ ελνρή ηνπ θαη ν Βηζίλζθη ηνλ ξψηεζε: Γηαηί ρακνγειάηε; Ο Μπεζζφλνθ απάληεζε: Ο ιόγνο πνπ βξίζθνκαη εδώ, είλαη γηαηί ν Νηθνιάη Κξεζηίλζθη κε θαηνλόκαζε σο ηνλ ζύλδεζκό ηνπ κε ηνλ Σξόηζθη. Απηό ην ήμεξα κόλν εγώ θαη ν Πηαηαθόθ, θαλείο άιινο. Μεηά απφ απηά ν Βηζίλζθη ζπλέρηζε ηηο εξσηήζεηο ηνπ πξνο ηνλ Κξεζηίλζθη: Βηζίλζθη: Ση μέξεηε γηα ηηο ηξνηζθηζηηθέο ππνζέζεηο; Κξεζηίλζθη: Γελ ήκνπλ πνηέ ηξνηζθηζηήο. Β. : Απηό ζεκαίλεη όηη ν Μπεζζόλνθ δελ καο ιέεη ηελ αιήζεηα ηελ νπνία καο ιέηε εζείο, Πάληα ιέηε ηελ αιήζεηα; Κξ. : Όρη πάληα. Β. : Όρη πάληα. Καηεγνξνύκελε Κξεζηίλζθη θαη νη δπν καο έρνπκε λα εμεηάζνπκε ζνβαξά ζέκαηα θαη δελ πξέπεη λα εθλεπξηδόκαζηε. ΢πλεπώο, ν Μπεζζόλνθ δελ ιέεη ηελ αιήζεηα; Ο θαηεγνξνχκελνο ΢εξγθέη Μπεζζφλνθ Κξ. : Όρη Β. : Αιιά θη εζείο δελ ιέηε πάληα ηελ αιήζεηα, δελ είλαη έηζη; Κξ. : Γελ είπα ηελ αιήζεηα θαηά ηηο αλαθξίζεηο. Β. : Όκσο ηηο άιιεο θνξέο ιέηε πάληα ηελ αιήζεηα; Κξ. : Σελ αιήζεηα Β. : Γηαηί απηή ε έιιεηςε ζεβαζκνύ ζηελ αλάθξηζε, γηαηί ηόηε είπαηε αλαιήζεηεο; Δμεγήζηε καο Κξ. : (δελ απάληεζε) Ζ επίκνλε άξλεζε νκνινγίαο ελνρήο απφ ηνλ Κξεζηίλζθη ζπλερίζηεθε παξ’ φηη ζηηο εξσηήζεηο ηνπ θαηήγνξνπ πξνο άιινπο θαηεγνξνχκελνπο, φπσο ν Γθξίλθν, ν Ρίθνθ, ν Ρφδελγθνιλη θαη ν Ραθφθζθη, απηνί επηβεβαίσζαλ ηηο ζρέζεηο ηνπ Κξεζηίλζθη κε ηνπο ηξνηζθηζηέο θαη ηνλ Σξφηζθη. Σελ επνκέλε κέξα ν Βηζίλζθη θάιεζε θαη πάιη ηνλ Κξεζηίλζθη, λα απαληήζεη ζε φιεο απηέο ηηο καξηπξίεο. Απηή ηε θνξά ηα πάληα άιιαμαλ Βηζίλζθη: Έρσ λα θάλσ κηα εξώηεζε ζην Κξεζηίλζθη: Πνην είλαη ην λόεκα ησλ δειώζεσλ πνπ θάλαηε ρζεο, Γελ κπνξεί παξά λα εμεγεζεί όηη ήηαλ κηα ηξνηζθηζηηθή πξόθιεζε πξνο ην δηθαζηήξην. Κξεζηίλζθη : Υζεο, θάησ από ηελ επίδξαζε ηζρπξώλ ζπλαηζζεκάησλ, ηεο αίζζεζεο ηεο ληξνπήο πνπ κε δηαθαηείρε γηα ηελ άπνςε πνπ είρε δεκηνπξγεζεί

263

ζην θνηλό πνπ δηάβαδε ην θαηεγνξεηήξην, θαζώο θαη από ηελ θαηάζηαζε ηεο θαθήο κνπ πγείαο, δελ κπόξεζα λα επηβιεζώ ζηνλ εαπηό κνπ θαη λα πσ ηελ αιήζεηα, λα πσ όηη ήκνπλ έλνρνο. Καη αληί λα πσ: «Ναη, είκαη έλνρνο» ζρεδόλ κεραληθά απάληεζα: «΋ρη, δελ είκαη έλνρνο». Β. : Μεραληθά; Κξ. : Δλώπηνλ ηεο παγθόζκηαο θνηλήο γλώκεο, δελ είρα ην ζζέλνο λα νκνινγήζσ ηελ αιήζεηα, όηη είρα εγεζεί ηνπ ηξνηζθηζηηθνύ αγώλα. Εεηώ από ην δηθαζηήξην λα θαηαγξάςεη ηελ δήισζή κνπ, όηη νκνινγώ αλεπηθύιαθηα ηελ ελνρή κνπ γηα όιεο ηηο ζνβαξέο θαηεγνξίεο ελαληίνλ κνπ θαη όηη αλαιακβάλσ πιήξσο ηελ επζύλε γηα ηελ πξνδνζία πνπ δηέπξαμα. Ζ νκηιία ηνπ δεκφζηνπ θαηήγνξνπ Βηζίλζθη ήηαλ καθξνζθειέζηαηε θαη θπζηθά έλαο θαηαπέιηεο γηα ηνπο θαηεγνξνχκελνπο. Ο Βηζίλζθη είρε απνθηήζεη κεγάιε εκπεηξία απφ ηφζεο θαη ηφζεο δίθεο θαη ηηο ρηιηάδεο εξσηήζεηο πνπ είρε θάλεη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ αηέιεησησλ αλαθξίζεσλ θαη θαηά ηελ δηαδηθαζία ησλ δηθψλ. Δθηφο ηεο εκπεηξίαο είρε θαη ηξνκεξή κλήκε, ζπκφηαλ θάζε ιεπηνκέξεηα απφ ηηο αλαξίζκεηεο ζειίδεο ησλ θαηεγνξεηεξίσλ θάζε ζηνηρείνπ πνπ πεξηείραλ. Ο θαηεγνξνχκελνο Βιαληηκίξ Ιβάλνθ Απφ ηα πξαθηηθά ζα κεηαθέξνπκε ιίγα ελδεηθηηθά απνζπάζκαηα ηεο αγφξεπζεο ηνπ Βηζίλζθη: Γελ είλαη ε πξώηε θνξά, πνπ ην Αλώηαην Γηθαζηήξην θαιείηαη λα δηθάζεη ππόζεζε πνπ αθνξά ζε ζνβαξόηαηα εγθιήκαηα ζε βάξνο ηεο επεκεξίαο ηεο ρώξαο καο, ελαληίνλ ηεο ζνζηαιηζηηθήο καο παηξίδαο, ελαληίνλ ηεο παηξίδαο ηνπ εξγαδόκελνπ ιανύ όινπ ηνπ θόζκνπ. Αιιά δελ ζα θάλσ ιάζνο αλ πσ, όηη είλαη ε πξώηε θνξά πνπ ην δηθαζηήξην έρεη λα εμεηάζεη κηα ππόζεζε ζαλ θη απηήλ, κηα ππόζεζε ηέηνησλ εγθιεκάησλ θαη ηέηνησλ αλήθνπζησλ πξάμεσλ, όπσο απηά πνπ αθνύζηεθαλ θαηά ηελ δηαδηθαζία θαη κπξνζηά ζηα κάηηα όινπ ηνπ θόζκνπ, κηα ππόζεζε ηέηνησλ εγθιεκαηηώλ, όπσο απηνί πνπ βξίζθνληαη ζην εδώιην κπξνζηά ζαο…. (Γηα ηνλ Εειέλζθη) … Θα αλαθεξζώ ζηελ πην απνθξνπζηηθή πξαθηηθή ηεο αλάκημεο θνκκαηηώλ γπαιηνύ θαη θαξθηώλ ζηα ηξόθηκα, ηδηαίηεξα ην βνύηπξν, ε θαηαλάισζε ηνπ νπνίνπ ζα έπιεηηε ηα πην δσηηθά όξγαλα, ηελ πγεία θαη ηηο δσέο ηνπ πιεζπζκνύ καο. Γπαιί θαη θαξθηά ζην βνύηπξν! Δίλαη ηόζν ηεξαηώδεο απηό ην έγθιεκα, πνπ ηα άιια εγθιήκαηα σρξηνύλ κπξνζηά ζ’ απηό…

264

(Γηα ηνλ Μπνπράξηλ θαη ηνλ Ρίθνθ) … Ο Μπνπράξηλ θαη ν Ρίθνθ, νκνιόγεζαλ όηη ε δνινθνλία ησλ εγεηώλ ηνπ θόκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο ήηαλ έλα από ηα ζρέδηά ηνπο… Ο Ρίθνθ νξγάλσζε ηελ δνινθνλία κειώλ ηεο θπβέξλεζεο θαη κειώλ ηνπ Πνιηηηθνύ Γξαθείνπ. Γηαηί λα θάλεη εμαίξεζε ζηελ πεξίπησζε ηνπ ΢εξγθέη Κίξνθ, πνπ δνινθνλήζεθε κεηά από απόθαζε ηνπ θαηεγνξνύκελνπ κπινθ ησλ Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ; Γελ κπνξνύζε λα θάλεη ηέηνηα εμαίξεζε! Ο Βηζίλζθη ηφληζε φηη ν Μπνπράξηλ νκνιφγεζε ηα πάληα εθηφο απφ ην φηη γλψξηδε ηα εγθιήκαηα ησλ γηαηξψλ. Σέινο ν δεκφζηνο θαηήγνξνο δήηεζε ηελ επηβνιή ηεο πνηλήο ηνπ ζαλάηνπ εθηφο απφ ηνλ Ραθφθζθη θαη ηνλ Μπεζζφλνθ γηα ηνπο νπνίνπο πξφηεηλε πνηλέο θπιάθηζεο. Καη γηα ηνπο ππφινηπνπο θιείλνληαο ηελ αγφξεπζή ηνπ: … πξέπεη λα ππξνβνιεζνύλ όπσο ηα βξσκόζθπια! Ο ιαόο καο δεηά έλα πξάγκα: ζπληξίςηε ηα θαηαξακέλα εξπεηά! Μεηά από θαηξό ζηνπο ηάθνπο απηώλ ησλ κηζεηώλ πξνδνηώλ ζα θπηξώζνπλ δηδάληα θαη γατδνπξάγθαζα… Όηαλ ν δξόκνο θαζαξίζεη επηηέινπο από ηα ηειεπηαία απνβξάζκαηα θαη ηα ζθνππίδηα, ηόηε κε κπξνζηάξε ηνλ αγαπεκέλν καο εγέηε θαη δάζθαιν, ηνλ κεγάιν ΢ηάιηλ, ζα βαδίζνπκε κπξνζηά θαη πάιη κπξνζηά, πξνο ηνλ Κνκκνπληζκό! ΢ηηο 04.00 ην πξσί ηεο 13εο Μαξηίνπ 1938 απαγγέιζεθε ε εηπκεγνξία ηνπ δηθαζηεξίνπ. ΋ινη νη θαηεγνξνχκελνη βξέζεθαλ έλνρνη γηα φιεο ηηο θαηεγνξίεο. Γεθανθηψ απφ απηνχο θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην. Ο Πιέηλεθ θαηαδηθάζηεθε ζε θπιάθηζε είθνζη πέληε εηψλ, ν Ραθφθζθη ζε είθνζη ρξφληα θαη ν Μπεζζφλνθ ζε δεθαπέληε ρξφληα48. Ο θαηεγνξνχκελνο Νηκίηξη Πιέηλεθ Σν ζθεπηηθφ ηεο απφθαζεο ήηαλ πνιχ καθξχ: … βξέζεθαλ έλνρνη δηόηη δηέπξαμαλ εμαηξεηηθά ζνβαξά αδηθήκαηα θαηά ηνπ θξάηνπο πνπ πξνβιέπνληαη από ηα άξζξα 58-1α, 58-2, 58-7, 58-8, 58-9 θαη 58-11 ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα ηεο Ρσζηθήο ΢νβηεηηθήο Οκνζπνλδηαθήο ΢νζηαιηζηηθήο Γεκνθξαηίαο… θαη ζύκθσλα κε ηα άξζξα 319 θαη 320 ηνπ Κώδηθα Πνηληθήο Γηθνλνκίαο ηεο Ρ.΢.Ο.΢. Γεκνθξαηίαο… θαηαδηθάδνληαη λα εθηειεζηνύλ θαη όιεο νη πξνζσπηθέο πεξηνπζίεο ηνπο λα θαηαζρεζνύλ. Ζ πεξηγξαθή ησλ αδηθεκάησλ ήηαλ θη απηή καθξνζθειήο θαη πεξηιάκβαλε κεηαμχ άιισλ θαη: Βξέζεθαλ έλνρνη επεηδή απνδείρζεθαλ άζπνλδνη ερζξνί ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο, δέρνληαλ νδεγίεο από ππεξεζίεο 48

Καη νη ηξεηο ηνπο εθηειέζηεθαλ κε ππξνβνιηζκό ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’41 όηαλ νη Γεξκαλνί είραλ θηάζεη ζηηο παξπθέο ηεο Μόζραο

265

πιεξνθνξηώλ μέλσλ δπλάκεσλ ερζξηθώλ πξνο ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε. Σα έηε 1932-33 νξγάλσζαλ κηα ζπλσκνηηθή νξγάλσζε γλσζηή σο «Μπινθ ησλ Γεμηώλ θαη Σξνηζθηζηώλ», πνπ ζπλεξγάζηεθε παξάλνκα κε αληηζνβηεηηθέο νκάδεο Σξνηζθηζηώλ, Γεμηώλ, Εελνβηεθηθώλ, ΢νζηαιεπαλαζηαηώλ, Μελζεβίθσλ θαη αζηώλ-εζληθηζηώλ ηεο Οπθξαλίαο, Λεπθνξσζίαο, Γεσξγίαο, Αξκελίαο, Αδεξκπατηδάλ θαη ησλ Κεληξηθώλ Αζηαηηθώλ Γεκνθξαηηώλ… Καζ’ φιε ηελ δηάξθεηα ηεο δίθεο, κέρξη θαη ηελ εκέξα ηεο εθηέιεζεο ησλ ζαλαηνπνηληηψλ, νη εθεκεξίδεο ήηαλ γεκάηεο απφ εθθιήζεηο εξγαηψλ ή εξγαηηθψλ ζπλδηθάησλ, πνπ δεηνχζαλ λα κελ ππάξμεη θαλέλα έιενο ζ’ απηή ηελ ζπκκνξία ησλ δνινθόλσλ θαη θαηαζθόπσλ. Αθφκα θαη επηζηεκνληθνί ζχιινγνη εμέδσζαλ αλάινγα ςεθίζκαηα. Ζ αλαγγειία ηεο ζαλαηηθήο θαηαδίθεο έγηλε δεθηή κε πνηθίιεο εθθξάζεηο ιατθήο ραξάο. ΋ινη νη θαηαδηθαζκέλνη ζε ζάλαην εθηειέζηεθαλ κε ππξνβνιηζκφ ηελ επφκελε κέξα. Ο Γεδφθ ήηαλ παξψλ ζηηο εθηειέζεηο, ιέγεηαη κάιηζηα φηη απηφο έδσζε ηελ εληνιή λα ππξνβνιήζνπλ ηνλ Γηαγθφληα, ηνλ πξψελ πξντζηάκελφ ηνπ, ιέγνληαο ζηνλ εθηειεζηή: Άληε ινηπόλ, ξίρηε ηνπ εθ κέξνπο όισλ καο. Έδεημε φκσο νίθην ζηελ πεξίπησζε ηνπ Μπνπιάλνθ, πξψελ ζπληξφθνπ ηνπ θαη γξακκαηέα ηνπ Γηαγθφληα, φηαλ δηέηαμε λα ηνπ δψζνπλ έλα πνηήξη κπξάληη πξηλ ηελ εθηέιεζή ηνπ. Ο θαηεγνξνχκελνο Μηραήι Σζεξλφθ ΋ινη ηνπο – κε εμαίξεζε ηνλ Γηαγθφληα – απνθαηαζηάζεθαλ ην 1988. Οη ζχδπγνη θαη νη ζπγγελείο ησλ θαηαδηθαζζέλησλ ζήθσζαλ θη απηνί ηνλ δηθφ ηνπο ζηαπξφ ηνπ καξηπξίνπ. Ζ πξψηε γπλαίθα ηνπ Μπνπράξηλ, ε παξάιπηε Ναληέδληα έγξαςε πνιιέο επηζηνιέο ζηνλ ΢ηάιηλ δηαβεβαηψλνληάο ηνλ γηα ηελ αζσφηεηα ηνπ πξψελ ζπδχγνπ ηεο, ψζπνπ ζην ηέινο παξάδσζε ηελ θνκκαηηθή ηεο ηαπηφηεηα. Μεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Μπνπράξηλ ζπλειήθζε θαη ε ρεηξνπξγηθή δψλε πνπ ηεο θξαηνχζε ηε κέζε ηεο αθαηξέζεθε, πξνθαιψληαο ηεο αθφξεηνπο πφλνπο. Αλ θαη αλαθξίζεθε επί καθξφλ αξλήζεθε λα νκνινγήζεη θαη ηειηθά εθηειέζηεθε ηνλ Μάξηην ηνπ ΄40. Οη αδειθνί ηεο, ν γακπξφο ηεο θαη άιινη ζπγγελείο ζπλειήθζεζαλ επίζεο θαη άιινη εθηειέζηεθα, άιινη πέζαλαλ ζηελ θπιαθή θαη άιινη ράζεθαλ ζηηο εμνξίεο.

H δεχηεξε γπλαίθα ηνπ Μπνπράξηλ, ε κφιηο 24 ρξνλψλ Άλλα Λαξίλα (Анна Ларина), πέξαζε είθνζη ρξφληα ζε ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο. ΋ηαλ απειεπζεξψζεθε, έγξαςε έλα βηβιίν κε ηίηιν Απηό πνπ δελ ζα μεράζσ πνηέ. Ο γηνο ηνπο Γηνχξη ήηαλ κφιηο έληεθα ρξνλψλ φηαλ ζπλειήθζεζαλ νη γνλείο ηνπ. Καλείο δελ μέξεη ηη απέγηλε, πηζαλψο δφζεθε ζε αλάδνρε νηθνγέλεηα.

266

Ζ γπλαίθα ηνπ Ηβάλνθ θαη νη ηέζζεξηο αδειθνί ηεο εθηειέζηεθαλ θαη ν κεγαιχηεξνο γηνο ηνπ ζπλειήθζε. Ο κηθξφηεξνο γηνο ηνπ Κακίι δέθα εηψλ ηφηε, ζπλειήθζε ην 1943. Ζ γπλαίθα ηνπ Γηαγθφληα εμνξίζηεθε ζε ζηξαηφπεδν, φπνπ πηζαλφηαηα εθηειέζηεθε. Οη δπν αδειθέο θαη ε κεηέξα ηνπ θπιαθίζηεθαλ θαη κάιινλ πέζαλαλ ζηε θπιαθή. Οη ζχδπγνη ηνπ Ηβάλνθ θαη ηνπ Ραθφθζθη εμνξίζηεθαλ. Ζ γπλαίθα ηνπ Ρίθνθ είρε ήδε εμνξηζηεί απφ ην 1937 θαη δελ γλψξηδε ηίπνηε γηα ηελ ηχρε ηνπ ζπδχγνπ ηεο. Σειηθά δελ επηβίσζε ζηελ εμνξία, ελψ ε θφξε ηνπο θαηαδηθάζηεθε ζε νθηψ ρξφληα ζε ζηξαηφπεδν εξγαζίαο, αιιά έκεηλε δψδεθα ρξφληα. Σέινο νη δπν κεγαιχηεξνη γηνη ηνπ Σφκζθη (πνπ είρε απηνθηνλήζεη πξηλ ζπιιεθζεί) ζπλειήθζεζαλ θαη εθηειέζηεθαλ. Ζ γπλαίθα ηνπ θαη ν κηθξφηεξνο γηνο ηνπο θπιαθίζηεθαλ.

*** Σειηθά, θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, φινη ζρεδφλ νη παιαίκαρνη ηδενιφγνη Μπνιζεβίθνη, πνπ είραλ παίμεη ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ Δπαλάζηαζε θαη ζηελ εδξαίσζε ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο, ράζεθαλ. Απφ ηα έμε κέιε ηνπ αξρηθνχ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ηνπ Οθησβξίνπ ηνπ 1917 πνπ δνχζαλ αθφκα φηαλ άξρηζε ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε, κφλν ν ΢ηάιηλ επέδεζε. Ο Γηαλ Ρνχηδνπηαθ ήηαλ κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ απφ ην 1923 Απφ ηνπο ππφινηπνπο πέληε, νη ηέζζεξηο (Εελφβηεθ, Κάκελεθ, ΢νθφιληθνθ θαη Αληξέη Μπνπκπλφθ) εθηειέζηεθαλ. Σνλ Σξφηζθη πνπ ήηαλ εμφξηζηνο ζην Μεμηθφ, ηνλ έθηαζε θαη εθεί ην καθξχ ρέξη ηνπ ΢ηάιηλ, ζην πξφζσπν ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ πνπ ηνλ δνινθφλεζε ην 1940. Απφ ηα επηά λέα κέιε πνπ εθιέρζεθαλ ζην Πνιηηκπηξφ κεηαμχ 1917 θαη ηνπ 1924, έηνο πνπ πέζαλε ν Λέληλ, ηα ηέζζεξα εθηειέζηεθαλ (Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Κξεζηίλζθη θαη Ρνχληδνπηαθ), έλαο απηνθηφλεζε πξηλ παξαπεκθζεί θαη απηφο ζε δίθε (ν Σφκζθη) θαη επέδεζαλ δπν, ν Μφινηνθ θαη ν Καιίληλ.

267

14. Σα απόλεξα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο Αζθαιψο, δελ ππάξρεη αθξηβέο ρξνληθφ φξην ηεο ιήμεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Σν βέβαην είλαη φηη κεηά ηελ πηψζε ηνπ «αηκνζηαγνχο λάλνπ» Νηθνιάη Γεδφθ θαη ηελ αλάιεςε ηεο εγεζίαο ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ απφ ηνλ Λαβξέληη Μπέξηα, ν ξπζκφο ησλ ζπιιήςεσλ θαη ησλ εθηειέζεσλ κεηψζεθε δξακαηηθά, αιιά νη ζπιιήςεηο δελ ζηακάηεζαλ. Οη ηειεπηαίεο εθηειέζεηο αηφκσλ πνπ είραλ ζπιιεθζεί ή θαηαδηθαζηεί θαηά ηελ πεξίνδν 1936-38, αιιά θαη ιίγν αξγφηεξα, έγηλαλ ην θζηλφπσξν ηνπ 1941, φηαλ ν γεξκαληθφο ζηξαηφο βξηζθφηαλ πξν ησλ ππιψλ ηεο Μφζραο. Πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Δπίζεο δελ είλαη δπλαηφλ – θαη ζα ήηαλ ίζσο θαη αληαξφ – λα παξαθνινπζήζνπκε φιεο ηηο δίθεο πνπ αθνινχζεζαλ ηελ κεγάιε δίθε ησλ Μπνπράξηλ-Ρίθνθ ή λα απαξηζκήζνπκε ηα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Θα δνχκε κφλν ιίγεο ελδεηθηηθέο πεξηπηψζεηο νκαδηθψλ ή θαη αηνκηθψλ δηθψλ πνπ παξνπζηάδνπλ ελδηαθέξνλ ιφγσ ηεο πξνζσπηθφηεηαο ησλ θαηεγνξνπκέλσλ. Αθφκα ζα αλαθεξζνχκε ζε θάπνηα ζηνηρεία ή γεγνλφηα πνπ έρνπλ ζρέζε κε ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε.

14.01. Ζ πηώζε, ε δίθε θαη ην ηέινο ηνπ Γεδόθ ΢ηα ηέιε ηνπ 1937 θαη ζηηο αξρέο ηνπ 1938 ν Γεδφθ βξηζθφηαλ ζην απφγεην ηεο ηζρχνο ηνπ. Δίρε ζπιιάβεη ηνπο Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Γηαγθφληα θαη ηνπο άιινπο, φινη ζρεδφλ είραλ ήδε νκνινγήζεη θαη ε δίθε ηνπο ζα γηλφηαλ ζχληνκα. Ο Γεδφθ ήηαλ κεηά ηνλ ΢ηάιηλ ν νπζηαζηηθά ν Ννύκεξν Γύν ηεο ρψξαο. Σνλ έηξεκαλ φινη, είηε ήηαλ κέιε ηνπ Πνιηηκπηξφ ή απινί επαξρηαθνί γξακκαηείο. Οη θηλήζεηο, νη νκηιίεο θαη νη θσηνγξαθίεο ηνπ παλίζρπξνπ Γεδφθ δεκνζηεχνληαλ ζην ηχπν θαζεκεξηλά, αθφκα θαη ζηίρνη πνπ ηνλ πκλνχζαλ σο ηνλ πην πηζηφ θχιαθα ηνπ θφκκαηνο θαη ηνπ ΢ηάιηλ. Ζ πξνζσπνιαηξία δελ ήηαλ απνθιεηζηηθφηεηα ηνπ ΢ηάιηλ. Καηά θαηξνχο πνιιά απφ ηα πςειά ζηειέρε ηνπ θφκκαηνο έγηλαλ αληηθείκελν ππεξβνιηθψλ θαη θαθφγνπζησλ εθδειψζεσλ ιαηξείαο ΢ηηο 20 Γεθεκβξίνπ ηνπ ΄37 δεκνζηεχζεθε ζηελ εθεκεξίδα ηνπ Καδαρζηάλ Ζ Αιήζεηα ηνπ

268

Πηνλέξνπ ( ионерская правда), έλα ζηηρνχξγεκα ηνπ Καδάρνπ ιατθνχ πνηεηή Σδακπνχι Σδακπάγηεθ (Жамбыл Жабаев, 1846-1945): Ο Λατθφο Κνκηζάξηνο Γεδφθ ( арком Ежов) Σα βξνληεξά ιφγηα απφ εθαηνκκχξηα ζηφκαηα πεηνχλ απφ ηνπο αλζξψπνπο ζηνλ ήξσα Γεδφθ: «Δπραξηζηνχκε Γεδφθ πνπ είζαη ζε εγξήγνξζε θαη ζηέθεζαη θχιαθαο ηνπ θξάηνπο θαη ηνπ Αξρεγνχ!» ……………………….. Δδψ, θάζε έλαο καο ζ’ αγαπά ΢χληξνθε Γεδφθ! θαη ν ιαφο επαλαιακβάλεη ζπγθεληξσκέλνο γχξσ ζνπ: «΢ε ραηξεηνχκε, πηζηέ θίιε ηνπ ΢ηάιηλ!» *** Λίγεο κέξεο κεηά ηελ δίθε ησλ Μπνπράξηλ-Ρίθνθ, ν Γεδφθ δηνξίζηεθε θνκηζάξηνο Τδάηηλσλ Μεηαθνξψλ. Γηαηήξεζε θαη ηελ ζέζε ηνπ επηθεθαιήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, φκσο ν παξαιιειηζκφο κε ηελ παξφκνηα κεηαθίλεζε ηνπ Γηαγθφληα – ιίγν θαηξφ πξηλ ζπιιεθζεί – άξρηζε λα ηνπ δεκηνπξγεί εχινγεο αλεζπρίεο. Ήηαλ εκθαλέο φηη ν ΢ηάιηλ κε ηελ θίλεζή ηνπ απηή επηδίσθε δπν πξάγκαηα: πξψην, ηελ απαζρφιεζε ηνπ Γεδφθ ζ’ έλα ηνκέα πνπ ήηαλ ηειείσο άγλσζηνο γη’ απηφλ (δελ είρε ηδέα απφ νηθνλνκηθά) θη έηζη ήηαλ ππνρξεσκέλνο λα αθηεξψλεη κεγάιν κέξνο ηνπ ρξφλνπ ηνπ ζην λέν θνκηζαξηάην θαη δεχηεξν ηελ απνδπλάκσζε ηνπ Γεδφθ ζην παιηφ θνκηζαξηάην Δζσηεξηθψλ θαη ηελ πην επρεξή απνκάθξπλζε αθνζησκέλσλ ζ’ απηψλ ζηειερψλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Απζεληηθή ηαπηφηεηα πξάθηνξα ηεο Νη-ΚαΒε-Νηε Ο Γεδφθ δελ ήηαλ θνπηφο, θαηάιαβε φηη ην θιίκα άιιαδε εηο βάξνο ηνπ, άιισζηε είρε βηψζεη ηελ ηαρχηαηε απνδπλάκσζε ηνπ πξνθαηφρνπ ηνπ Γηαγθφληα, πνπ απφ παληνδχλακν αθεληηθφ ησλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο, ζε πνιχ κηθξφ δηάζηεκα απνγπκλψζεθε απφ φιεο ηνπ ηηο εμνπζίεο, ππνρξεψζεθε λα παξαδερζεί φηη ήηαλ έλνρνο φισλ ησλ θαηεγνξηψλ πνπ ηνπ πξνζήςαλ θαη θαηέιεμε ζην εδψιην θαη ζηελ θαηαδίθε ηνπ ζηελ εζράηε ησλ πνηλψλ. Ήηαλ θαλεξφ φηη αθνχ ν Γεδφθ έθεξε ζε πέξαο ην έξγν ηεο εμνπδεηέξσζεο θαη ησλ ηειεπηαίσλ πξαγκαηηθψλ ή θαληαζηηθψλ αληηπάισλ ηνπ ΢ηάιηλ, ήηαλ θαηξφο λα θχγεη απφ ηελ κέζε.

269

Σψξα ε γε έθεπγε θάησ απφ ηα πφδηα ηνπ θαη δελ ήμεξε πψο λα αληηδξάζεη, ηα είρε θπξηνιεθηηθά ρακέλα. Άξρηζε λα πίλεη αιφγηζηα, λα μελπρηά ζε ζεμνπαιηθά φξγηα ή ζηα ππφγεηα ηεο Ληνπκπηάλθα ζπληνλίδνληαο ηηο αλαθξίζεηο θαη ηα βαζαληζηήξηα θξαηνπκέλσλ. Πξνζπάζεζε λα θνιαθέςεη ηελ καηαηνδνμία ηνπ ΢ηάιηλ κε ηελ αζηεία πξφηαζή ηνπ λα κεηνλνκαζηεί ε Μφζρα ζε «΢ηαιηλνληάξ». Σα πξάγκαηα επηδεηλψζεθαλ γηα ηνλ Γεδφθ, φηαλ ηνλ Ηνχλην θιήζεθε ζηελ Μφζρα ν πξνζηαηεπφκελφο ηνπ θαη επηθεθαιήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ηεο Άπσ Αλαηνιήο Γθέλξηρ Ληνπζθφθ49 (Генрих Люшков,1900 –1945). Ο Γεδφθ ηνλ πξνεηδνπνίεζε θαη απηφο πξφιαβε θαη απηνκφιεζε ζηνπο Ηάπσλεο. Ο ΢ηάιηλ δηθαηνινγεκέλα, ππνπηεχζεθε ηνλ Γεδφθ γηα ηελ εμαθάληζε ηνπ Ληνπζθφθ. Σνλ επφκελν κήλα ν ΢ηάιηλ ππέγξαςε αθφκα κηα ιίζηα αηφκσλ πξνο εθηέιεζε, ζηελ νπνία πεξηιακβάλνληαλ αξθεηνί ζπλεξγάηεο ηνπ Γεδφθ. Απηφο παληθνβιήζεθε θαη άξρηζε λα εθηειεί φζνπο πίζηεπε φηη ζα κπνξνχζαλ λα ηνλ ελνρνπνηήζνπλ. Σνλ Αχγνπζην ν Λαβξέληη Μπέξηα δηνξίζηεθε αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, ην πξψην βέβαην ζεκάδη γηα ην πνηνο ζα ήηαλ ν επφκελνο ζχηεο – ην ζχκα ήηαλ πιένλ ζίγνπξν, ζα ήηαλ ν Γεδφθ. ΋κσο ήηαλ αθφκα λσξίο, ν Μπέξηα ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Γεδφθ ζηηο ζπιιήςεηο, ηηο αλαθξίζεηο θαη ηνπο βαζαληζκνχο θξαηνπκέλσλ. Ο επηθεθαιήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Άπσ Αλαηνιήο Γθέλξηρ Ληνπζθφθ Ζ δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Γεδφθ ε φκνξθε Δβξαία Γεβγθέληα Γεδφβα (Евгения Ежова, 1904-38) ήηαλ ην ίδην ζεμνκαλήο θαη έθιπηε φπσο θαη ν άληξαο ηεο. Γη’ απηήλ ν γάκνο ηεο κε ηνλ Γεδφθ ήηαλ ν ηξίηνο. Ο πξψηνο ηεο άληξαο ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη ν δεχηεξνο δηπισκάηεο θαη ηαμίδεπαλ ζπρλά ζην εμσηεξηθφ. ΢ην Βεξνιίλν φπνπ ε Γεβγθέληα εξγαδφηαλ σο δηεξκελέαο ηεο πξεζβείαο, γλσξίζηεθε κε ηνλ ήδε γλσζηφ ινγνηέρλε Ηζαάθ Μπάκπει ηνλ νπνίν γξήγνξα ηνλ μεκπάιηζε θαη θαηέιεμαλ εξαζηέο.

49

Ο Ληνπζθόθ επζύλεηαη γηα ηελ εθηέιεζε ρηιηάδσλ ζπκάησλ ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Γηέθπγε ζηελ Μαληδνπξία θαη ζπλεξγάζηεθε κε ηνπο Ηάπσλεο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ. Όηαλ ν ζνβηεηηθόο ζηξαηόο εηζέβαιε ην 1945 ζηελ Μαληδνπξία, ν Ληνπζθόθ εμαθαλίζηεθε. Δηθάδεηαη όηη εθηειέζηεθε από ηνπο Ηάπσλεο ή από ηνπο Ρώζνπο. Ζ γπλαίθα ηνπ Ηξίλα ζπλειήθζε, βαζαλίζηεθε θαη εθηειέζηεθε. Σα ίρλε ηεο 11ρξνλεο θόξεο ηνπο ράζεθαλ. Δθηειέζηεθαλ επίζεο ε κεηέξα θαη ν αδειθόο ηνπ Ληνπζθόθ. Μόλν ε αδειθή ηνπ επέδεζε από ηελ θπιαθή.

270

Ιζαάθ Μπάκπει (

с к мм нуилович

бел , 1894-1940)

Ο Ηζαάθ Μπάκπει ήηαλ πνιπηάιαληνο, ππήξμε δεκνζηνγξάθνο, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, κεηαθξαζηήο θαη δηεγεκαηνγξάθνο. Γελλήζεθε ζηελ Οδεζζφ απφ εχπνξε εβξατθή νηθνγέλεηα θαη δηδάρηεθε ην Σαικνχδ θαη ηα άιια ηεξά εβξατθά θείκελα θαη κνπζηθή, θαζψο θαη γαιιηθά, αγγιηθά θαη γεξκαληθά, ελψ απφ κηθξφο έδεηρλε ελδηαθέξνλ γηα ηελ ινγνηερλία θαη δηάβαδε θπξίσο γηα ηα έξγα ησλ Γάιισλ ζπγγξαθέσλ. Σν 1915, ε νηθνγέλεηά ηνπ εγθαηαζηάζεθε ζηελ Πεηξνχπνιε, παξά ηελ απαγφξεπζε ηεο κεηαθίλεζεο ησλ Δβξαίσλ απφ ην ηζαξηθφ θαζεζηψο. Δθεί γλψξηζε ηνλ ζπγγξαθέα Μαμίκ Γθφξθη, ν νπνίνο ηνλ ζχζηεζε ζε εθδφηεο θαη άξρηζε λα δεκνζηεχεη δηεγήκαηά ηνπ ζε ινγνηερληθά πεξηνδηθά. Ο Μπάκπει αγαπνχζε θαη ζαχκαδε ηνλ Γθφξθη, ηνλ νπνίν ζεσξνχζε κέληνξά ηνπ. ΢ηνλ Μεγάιν Πφιεκν ππεξέηεζε ζην ξνπκαληθφ κέησπν. Γελ γλσξίδνπκε πνπ βξηζθφηαλ θαηά ηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε, αιιά μέξνπκε φηη ην 1918 έγξαθε γηα ιίγν θαηξφ ζε κηα εθεκεξίδα ησλ κελζεβίθσλ ηεο νπνίαο ε έθδνζε ηειηθά απαγνξεχηεθε απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο. Καηαηάρζεθε εζεινληήο ζηνλ πφιεκν θαηά ηεο Πνισλίαο θαη ηελ εκπεηξία ηνπ απηή ηελ θαηέγξαςε ζηελ ζπιινγή δηεγεκάησλ ηνπ Σν Κόθθηλν Ηππηθό. Αξθεηά απφ ηα δηεγήκαηα απηά δεκνζηεχζεθαλ γηα πξψηε θνξά ζην πεξηνδηθφ Αξηζηεξφ Μέησπν Σέρλεο - Λεθ (Левый фронт искусств - ЛЕФ) ηνπ Μαγηαθφθζθη. Αθνινχζεζαλ ηα βηβιία ηνπ Ηζηνξίεο ηεο Οδεζζνύ, Σν ππόγεην, ΢ην πεδίν ηεο ηηκήο, Ηζηνξία ηνπ πεξηζηεξώλα κνπ θαη ην ζεαηξηθφ ηνπ Ζιηνβαζίιεκα θαη ε θήκε ηνπ άξρηζε λα πεξλά ηα ζχλνξα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Κάπνηα απφ ηα έξγα ηνπ γπξίζηεθαλ ηαηλίεο γηα ηνλ θηλεκαηνγξάθν ή αλεβάζηεθαλ ζην ζέαηξν θαη ν Μπάκπει γίλεηαη έλαο απφ ηνπο αγαπεκέλνπο ζπγγξαθείο ηνπ ξσζηθνχ θνηλνχ. ΢ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30, ε γπλαίθα ηνπ Δπγελία (απνγνεηεπκέλε απφ ηηο απηζηίεο ηνπ, αιιά θαη απφ ην θαζεζηψο) ηνλ ρσξίδεη θαη καδί κε ηελ κηθξή ηνπο θφξε εγθαζίζηαηαη ζην Παξίζη. Σν 1932 ν Μπάκπει παληξεχηεθε ηελ δεχηεξε γπλαίθα ηνπ ηελ Αλησλίλα Πηξφδθνβα ( нтонина Пирожкова). Ο Μπάκπει αλ θαη έδεζε ηα απνηειέζκαηα ηεο βίαηεο θνιεθηηβνπνίεζεο θαη ηνλ ιηκφ ζηελ Οπθξαλία, παξακέλεη πηζηφο ζηελ επαλάζηαζε αιιά θξηηηθάξεη ζπλερψο ην θαζεζηψο. Γελ δέρεηαη λα αθνινπζήζεη ηελ επίζεκε γξακκή ηνπ ζνζηαιηζηηθνύ ξεαιηζκνύ θαη πξνηηκά λα κελ δεκνζηεχεη λέα έξγα ηνπ. Σν 1934 ζην 1ν ΢πλέδξην ΢νβηεηηθψλ ΢πγγξαθέσλ δήισζε φηη είλαη ν γελάξρεο ηνπ λένπ ινγνηερληθνύ είδνπο, ηεο ζησπήο. Σνλ επφκελν ρξφλν έγξαςε ην ζεαηξηθφ έξγν Μαξία, κε ην νπνίν αλαθεξφηαλ ζηηο δηαθζνξά ηεο δεκφζηαο δσήο θαη ηελ καχξε αγνξά, φκσο ην έξγν δελ αλεβάζηεθε ζην ζέαηξν. Ο Γθφξθη ηνλ πξνεηδνπνίεζε, φηη αλ ζπλέρηδε έηζη ζα έβξηζθε ηνλ κπειά ηνπ απφ ην ζνβηεηηθφ θαζεζηψο πνπ δελ ήηαλ ηδηαίηεξα αλεθηηθφ ζηελ θξηηηθή.

271

΢ε έλα ηαμίδη ηνπ ζην Βεξνιίλν γλσξίζηεθε κε ηελ δηεξκελέα ηεο ζνβηεηηθήο πξεζβείαο Γεβγθέληα, κε ηελ νπνία ζπλδέζεθε εξσηηθά, κηα ζρέζε πνπ ζπλερίζηεθε θαη φηαλ ιίγν αξγφηεξα απηή παληξεχηεθε ηνλ παλίζρπξν αξρεγφ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Νηθνιάη Γεδφθ. Κάπνηε ν Γεδφθ αλαθάιπςε ηηο ζρέζεηο ηνπο θαη θπζηθά δελ ήηαλ δχζθνιν γη’ απηφλ λα ζέζεη ππφ παξαθνινχζεζε ηνλ Μπάκπει. ΢εκείσλε θάζε πιεξνθνξία πνπ εξρφηαλ απφ ηνπο αλζξψπνπο ηνπ γη’ απηφλ, ηελ γλψκε ηνπ γηα ηνλ Σξφηζθη (ν Μπάκπει είπε θάπνπ: Δίλαη πνιύ δύζθνιν λα πεξηγξαθεί ε γνεηεία πνπ αζθνύζε απηόο ν άλζξσπνο ζε όζνπο ηνλ ζπλαλαζηξεθόηαλ) ή γηα ηνλ Κάκελεθ (είρε πεη θαη γη’ απηφλ φηη ήηαλ: ν κεγαιύηεξνο γλώζηεο ηεο γιώζζαο θαη ηεο ινγνηερλίαο), αθφκα φηη ραξαθηήξηδε ηνλ ΢ηάιηλ κε εηξσληθά ζρφιηα θαη άιια παξφκνηα. {Παξαθάησ ζα παξαζέζνπκε ηελ κεηάθξαζε ηνπ απζεληηθνχ θεηκέλνπ ηεο αλαθνξάο ησλ πξαθηφξσλ ηεο Γηεχζπλζεο Κξαηηθήο Αζθαιείαο ηνπ θνκηζαξηάηνπ ησλ Δζσηεξηθψλ γηα ηνλ Μπάκπει. Δίλαη απιψο έλα έγγξαθν, απφ ηηο εθαηνληάδεο παξφκνηα κε ηα νπνία ην θαζεζηψο «θαθέισλε» ηνπο πνιίηεο ηνπ}.

Ο Μπάκπει ακέζσο κεηά ηελ ζχιιεςή ηνπ (αξρείν Νη-Κα-Βε-Νηε) Ο Γεδφθ ζπλειήθζε, δηθάζηεθε, θαηαδηθάζηεθε θαη εθηειέζηεθε, αιιά ηα έγγξαθα θαη νη θαηαγγειίεο, πνπ βξήθε ζην θνκηζαξηάην ν δηάδνρφο ηνπ Μπέξηα, αμηνπνηήζεθαλ, φπσο απηφο ήμεξε θαιά πιένλ. ΢ηηο 15 Μαΐνπ ηνπ ’39 πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ζήθσζαλ απφ ην θξεβάηη ηνπ ηνλ Μπάκπει, ν νπνίνο δελ έδεημε έθπιεμε θαη ηνπο ξψηεζε ζθσπηηθά: Γελ θνηκάζηε θαη πνιύ, ε; Καηφπηλ ραηξέηηζε ηελ γπλαίθα ηνπ Αλησλίλα κε ηα ιφγηα: Κάπνηα κέξα ζα μαλαζπλαληεζνύκε. Αλαθξίζεθε, βαζαλίζηεθε θαη αλαγθάζηεθε λα νκνινγήζεη φηη ε απξνζπκία ηνπ λα γξάςεη λέα έξγα ήηαλ ζπλεηδεηή πξάμε ζακπνηάδ θαηά ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Αθφκα νκνιφγεζε φηη ήηαλ κέινο ηξνηζθηζηηθήο νξγάλσζεο θαη ζηξαηνινγήζεθε απφ ηνλ Αληξέ Μαιξψ, σο θαηάζθνπνο ηεο Γαιιίαο θαη «έδσζε» ηα νλφκαηα ηνπ ζπγγξαθέα Ζιία Έξελκπνπξγθ, ηνπ δηάζεκνπ ζεσξεηηθνχ ηνπ ζεάηξνπ θαη ζθελνζέηε ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ ΢εξγθέη Ατδελζηάηλ θαη ηνπ εζνπνηνχ θαη ζθελνζέηε ηνπ ζεάηξνπ ΢φινκνλ Μίθαειο (Соломо́н ихо́элс, 1890-1948). Ζ δίθε ηνπ, δηαξθείαο κφιηο 20 ιεπηψλ ηεο ψξαο, έγηλε ζηηο 26 Ηαλνπαξίνπ 1940 ζηα γξαθεία ηεο Νη-ΚΑ-Βε-Νηε θαη θπζηθά θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην, πνηλή πνπ εθηειέζηεθε ακέζσο Σν φλνκα ηνπ Μπάκπει εμαθαλίζηεθε απφ ιεμηθά θαη θαηαιφγνπο θαη ηα βηβιία ηνπ αθαηξέζεθαλ απφ ηηο βηβιηνζήθεο. Μεηά ην 1954 απνθαηαζηάζεθε

Δπηβαξπληηθφ ζηνηρείν απφ ηνλ θάθειν ηνπ Ηζαάθ Μπάκπει:

272

Αλαθνξά ηνπ κπζηηθνύ-πνιηηηθνύ ηκήκαηνο ηεο Γεληθήο Γηεύζπλζεο Κξαηηθήο Αζθάιεηαο ηνπ Λαϊθνύ Κνκηζαξηάηνπ Δζωηεξηθώλ Τπνζέζεωλ ηεο Δ΢΢Γ ζρεηηθά κε ηηο δηαζέζεηο ηνπ Η. Δ. Μπάκπει, ζε ζρέζε κε ηελ νινθιήξωζε ηεο δίθεο ηνπ επνλνκαδόκελνπ «Δληαίνπ αληηζνβηεηηθνύ θέληξνπ Σξνηζθηζηώλ –Εελόβηεθ».

21.09.1936 Μεηά ηε δεκνζίεπζε ηεο απφθαζεο ηνπ ΢ηξαηησηηθνχ ΢πκβνπιίνπ ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ γηα ηα κέιε ηνπ κεηψπνπ Σξφηζθη – Εελφβηεθ, ε πεγή καο, φληαο ζηελ Οδεζζφ, ζπλαληήζεθε κε ηνλ ζπγγξαθέα Μπάκπει παξνπζία ηνπ ζθελνζέηε θηλεκαηνγξάθνπ Ατδελζηάηλ. Ζ ζπδήηεζε έγηλε ζην δσκάηην ηνπ μελνδνρείνπ φπνπ έκελαλ ν Μπάκπει θαη ν Ατδελζηάηλ. Αλαθεξφκελνο θαηά θχξην ιφγν ζηα ζπκπεξάζκαηα ηεο δίθεο, ν Μπάκπει είπε: «Γελ θαληάδεζηε θαη δελ κπνξείηε λα ζπλεηδεηνπνηήζεηε ηί κεγέζνπο ήηαλ νη άλζξσπνη πνπ εθηειέζηεθαλ, θαη ηη ζεκαζία έρεη ην γεγνλφο απηφ γηα ηελ ηζηνξία. Παξάμελε ππφζεζε. Δκείο, θπζηθά, δε γλσξίδνπκε ηίπνηα, ππήξρε θαη ζπλερίδεηαη ν αγψλαο κε ηνλ «Αθέληε» εμαηηίαο ησλ πξνζσπηθψλ ζρέζεσλ πνπ έρνπλ νξηζκέλνη καδί ηνπ. Πνηνο έθαλε ηελ επαλάζηαζε; Πνηνο ήηαλ κέινο ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ απφ ηελ αξρή;». Ο Ατδελζηάηλ θαη ν Μπάκπει Λέγνληαο απηά ν Μπάκπει πήξε έλα θχιιν ραξηί θη άξρηζε λα γξάθεη ηα νλφκαηα ησλ κειψλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Παλελσζηαθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο (Μπνιζεβίθσλ) θαη ηνπ Π. Γξαθείνπ ησλ πξψησλ ρξφλσλ ηεο επαλάζηαζεο. ΢ηε ζπλέρεηα, ζηαδηαθά, άξρηζε λα δηαγξάθεη ηα νλφκαηα πνπ πέζαλαλ, πνπ έθπγαλ ζην εμσηεξηθφ θαη, ηέινο, εθείλσλ πνπ ήηαλ θαηεγνξνχκελνη ζηελ ηειεπηαία δίθε. Μεηά απφ απηφ ν Μπάκπει έζθηζε ην ραξηί κε ηηο ζεκεηψζεηο ηνπ θαη είπε: «Καηαιαβαίλεηε πνηνο ζήκεξα ηνπθεθίζηεθε ή πεξηκέλεη λα ηνλ εθηειέζνπλ: ηνλ ΢νθφιληθνθ ηνλ αγαπνχζε πνιχ ν Λέληλ, γηαηί είλαη έλαο παλέμππλνο άλζξσπνο. Ο ΢νθφιληθνθ, είλαη αιήζεηα πσο είλαη «κεγάινο ζθεπηηθηζηήο» θαη άλζξσπνο ηνπ γξαθείνπ, ν νπνίνο θπξηνιεθηηθά κηζεί ηελ καδηθή δνπιεηά. Γηα ηνλ ΢νθφιληθνθ ππήξρε κφλν ε απζεληία ηνπ Λέληλ θαη φινο ηνπ ν αγψλαο ήηαλ θαηά ηεο

273

αχμεζεο επηξξνήο ηνπ ΢ηάιηλ. Να γηαηί ππήξραλ απηέο νη ζρέζεηο κεηαμχ ηνπ ΢νθφιληθνθ θαη ηνπ ΢ηάιηλ. Πάξηε φκσο ηνλ Σξφηζθη. Δίλαη αδχλαηνλ λα θαληαζηψ ηε γνεηεία θαη ηε δχλακε ηεο επηξξνήο ηνπ ζηνπο αλζξψπνπο, κε ηνπο νπνίνπο έξρεηαη ζ’ επαθή. Ο Σξφηζθη, αλακθίβνια, ζα ζπλερίζεη ηνλ αγψλα ηνπ θαη πνιινί ζα ηνλ ππνζηεξίμνπλ. Απφ ηνπο εθηειεζζέληεο κηα απφ ηηο πιένλ αμηνζεκείσηεο κνξθέο ήηαλ ν Μξαρφθζθη. Δξγάηεο ν ίδηνο, νξγάλσζε ην αληάξηηθν θίλεκα ζηε ΢ηβεξία· άηνκν εμαηξεηηθήο δχλακεο ηεο βνχιεζεο. Μνπ έιεγε, ιίγν πξηλ ηε ζχιιεςή ηνπ φηη είρε κηα ζπδήηεζε δηάξθεηαο 11 σξψλ κε ηνλ ΢ηάιηλ. Ζ ιίζηα Μπέξηα, ησλ 346 αηφκσλ πνπ πξνηείλνληαη γηα εθηέιεζε. ΢ην Νν 12 ην φλνκα ηνπ Ιζαάθ Μπάκπει. Ο ΢ηάιηλ ζπκθσλεί θαη ππνγξάθεη Λππάκαη πνιχ γηα ηνπο εθηειεζζέληεο, γηαηί ήηαλ αιεζηλνί άλζξσπνη. Ο Κάκελεθ, γηα παξάδεηγκα, είλαη ν πην ιακπξφο γλψζηεο ηεο ξσζηθήο γιψζζαο θαη ινγνηερλίαο. Θεσξψ πσο απηφ δελ είλαη αγψλαο θαηά ησλ αληεπαλαζηαηψλ, αιιά αγψλαο θαηά ηνπ ΢ηάιηλ ζηε βάζε ησλ πξνζσπηθψλ δηαθνξψλ. Μπνξείηε λα θαληαζηείηε ηη γίλεηαη ζηελ Δπξψπε θαη πσο ζα καο αληηκεησπίδνπλ ηψξα πηα. Γλσξίδσ πσο ν Υίηιεξ κεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Κάκελεθ, ηνπ Εελφβηεθ θαη άιισλ, δήισζε: Σώξα ζα εθηειέζσ ηνλ Σέικαλ50. (Γεξκαλφο θνκκνπληζηήο εγέηεο) Ση ηαξαγκέλε επνρή! Έρσ πνιχ άζρεκε δηάζεζε!» Ο Ατδελζηάηλ θαζ’ φιε ηε δηάξθεηα πνπ κηινχζε ν Μπάκπει δελ ηνπ έθεξε θακία αληίξξεζε». Ο αλαπιεξσηήο δηεπζπληήο ηνπ κπζηηθνύ – πνιηηηθνύ ηκήκαηνο ηεο Γεληθήο Γηεύζπλζεο Κξαηηθήο Αζθάιεηαο Αληηζπληαγκαηάξρεο Αζθαιείαο Β. Μπέξκαλ Φπιάζζεηαη ζην Ρωζηθό Κεληξηθό Αξρείν Φάθεινο 57, θαηάινγνο 1, ληνζηέ64, θύιια 93 – 94. Πξωηόηππν. Γαρηπιόγξαθν. {Μεηάθξαζε απφ ηα ξσζηθά Γεκήηξεο Β. Σξηαληαθπιιίδεο}

50

Δξλεζη Σέικαλ (Ernst Thälmann, 1886-1944) Γεξκαλόο θνκκνπληζηήο εγέηεο

274

Ζ Γεβγθέληα ήηαλ 26 ρξνλψλ φηαλ ζπλάληεζε ζην Βεξνιίλν ηνλ Ηζαάθ Μπάκπει θαη έγηλε εξσκέλε ηνπ. Ακέζσο κεηά γλψξηζε ηνλ Γεδφθ κε ηνλ νπνίν θαη παληξεχηεθαλ. Δθηφο απφ φκνξθε, θνκςή, θνζκηθή θαη ζεμνκαλήο, ε Γεβγθέληα είρε θαη θαιιηηερληθέο θαη ινγνηερληθέο αλεζπρίεο. Γηνξγάλσλε ζπρλά ζην ζπίηη ηεο ινγνηερληθέο βξαδηέο, ζηηο νπνίεο έλαο απφ ηνπο ηαθηηθνχο θαιεζκέλνπο ήηαλ θπζηθά θαη ν Μπάκπει. Δπίζεο δηάθνξνη άιινη ζπγγξαθείο φπσο ν Μηραήι ΢φινρνθ (θη απηφο εξαζηήο ηεο Γεβγθέληα), πνηεηέο φπσο ν Οζίπ Μάληειζηακ θαη θαιιηηέρλεο φπσο ν ζηαξ ηεο ηδαδ Λενλίλη Οπηέηζνθ (Леони́д Утѐсов, 1895-1982), ν δεκνζηνγξάθνο Μηραήι Κνιηζφθ (εξαζηήο θη απηφο ηεο Γεβγθέληα) θαη άιινη. Ο Γεδφθ έκαζε απφ ηνλ εθδφηε Οπξίηζθη (πξψελ εξαζηή ηεο γπλαίθαο ηνπ θη’ απηφλ) ηελ εξσηηθή ζρέζε ηεο Γεβγθέληα κε ηνλ Μπάκπει. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο Γεβγθέληα θαη ε αθφξεζηε ζεμνπαιηθή ηεο πείλα ηελ έθαλαλ απξφζεθηε. ΋ιε ε Μφζρα γλψξηδε ηνπο εξαζηέο θαη ηα θακψκαηά ηεο θαη θάπνηα ζηηγκή ηα ζρφιηα έθηαζαλ θαη ζηα απηηά ηνπ ΢ηάιηλ, ν νπνίνο έκαζε φηη ε Γεβγθέληα ζπλαληνχζε ηνλ ΢φινρνθ ζε έλα δσκάηην ηνπ μελνδνρείνπ Ναζηνλάι. Δλεκέξσζε ζρεηηθά ηνλ Γεδφθ θη απηφο έβαιε θνξηφ ζην δσκάηην. Φπζηθά έκαζε ηα πάληα, ηελ εμχβξηζε, ηελ ραζηνχθηζε, αιιά γξήγνξα ην μέραζε είηε γηαηί ήηαλ πνιχ εξσηεπκέλνο καδί ηεο είηε γηαηί θη απηφο ηελ ζπλαγσληδφηαλ ζε απηζηίεο θαη θξαηπάιεο. Ζ Γεβγθέληα κε ην πηνζεηεκέλν θνξηηζάθη ησλ Γεδφθ Ναηάζα ΋κσο, ν θινηφο ζηέλεπε γχξσ απφ ηνπο Γεδφθ. Πξψηα ζπλειήθζε ε γπλαίθα ηνπ, ηελ έθιεηζαλ ζε ςπρηαηξηθή θιηληθή φπνπ πέζαλε ηνλ Ννέκβξην ηνπ ’38, πηζαλφηαηα απφ ηζρπξή δφζε ππλσηηθνχ, πνπ ηεο έδσζε ν ίδηνο ν άληξαο ηεο. ΢ηελ παξέιαζε ηεο 7εο Ννεκβξίνπ ‘38 (επεηείνπ ηεο Οθησβξηαλήο επαλάζηαζεο) ν Γεδφθ εκθαλίζηεθε αξρηθά κε ηνπο επηζήκνπο θαη ηνλ ΢ηάιηλ, αιιά ζε ιίγε ψξα εμαθαλίζηεθε θαη ηελ ζέζε ηνπ θαηέιαβε ν Μπέξηα. ΢ηηο 17 Ννεκβξίνπ κηα επηηξνπή ηνπ Πνιηηκπηξφ θαηήγγεηιε ζνβαξά ζθάικαηα ζηελ δνπιεηά ησλ νξγάλσλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Σελ ίδηα κέξα εθδφζεθε θνηλφ δηάηαγκα ηνπ ΢νβλαξθφκ (΢πκβνπιίνπ Λατθψλ θνκηζάξησλ) θαη ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο, πνπ ην ζπλππέγξαθε ν Μπέξηα, κε ην νπνί0 αθπξψλνληαλ φιεο νη δηαηαγέο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαη αλαζηέιινληαλ νη ζαλαηηθέο θαηαδίθεο. Σαπηφρξνλα δηαιχζεθαλ νη ηξφηθεο. Σν δηάηαγκα απηφ ζήκαλε ην ηέινο ησλ καδηθψλ εθθαζαξίζεσλ.

275

Ήηαλ θαλεξφ φηη ε πεξηβφεηε πεξίνδνο Γεδφθ (Γεδνθθίλα) έθηαζε ζην ηέινο ηεο θαη νη ΢ηάιηλ, Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο θαη νη άιινη άξρηζαλ λα δηαρσξίδνπλ ηελ ζέζε ηνπο απφ ηελ ηξνκνθξαηία. ΢ηηο 23 Ννεκβξίνπ ηνπ ΄39, ν Γεδφθ άθνπζε ηα εμ ακάμεο απφ ηνλ Μφινηνθ θαη ηνλ Βνξνζίινθ θαη ππέβαιε ηελ παξαίηεζή ηνπ απφ ηελ ΝηΚα-Βε-Νηε ζηνλ ΢ηάιηλ πνπ ηελ έθαλε ακέζσο δεθηή. Παξέκεηλε αθφκα ζηε ζέζε ηνπ θνκηζάξηνπ Τδάηηλσλ Μεηαθνξψλ, αιιά ήμεξε πνιχ θαιά φηη ην ηέινο ηνπ ήηαλ θνληά. Σνλ Μάξηην απνκαθξχλζεθε απφ ηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή θαη ζηηο 10 Απξηιίνπ ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε. Ο Γεδφθ έζπαζε γξήγνξα θαη νκνιφγεζε ηα ζπλήζε εγθιήκαηα, γηα ηα νπνία θαηεγνξνχζε σο ηψξα ηα ζχκαηά ηνπ: Δρζξφο ηνπ ιανχ, θαηάρξεζε δεκφζηαο πεξηνπζίαο, ζπλεξγαζία κε Γεξκαλνχο θαηαζθφπνπο θαη ζακπνηέξ. Μεηαμχ άιισλ θαηήγγεηιε ηελ (λεθξή πιένλ) γπλαίθα ηνπ Γεβγθέληα θαη ηνλ εξαζηή ηεο Μπάκπει γηα ζπκκεηνρή ζε πξάμεηο θαηαζθνπείαο. Ζ Γεβγθέληα Γεδφβα ΢ηηο 2 Φεβξνπαξίνπ 1940 ν Γεδφθ δηθάζηεθε, θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξώλ, απφ ην Αλψηαην Γηθαζηήξην κε πξφεδξν ηνλ αηψλην Βαζίιε Οχιξηρ. Μαδί ηνπ δηθάζηεθε θαη ν πξψελ θνκηζάξηνο, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-ΒεΝηε θαη βνεζφο ηνπ Γηαγθφληα θαη ηνπ Γεδφθ Μηραήι Φξηλφθζθη ( ихаил Фриновский, 1898-1940). Ο Φξηλφθζθη είλαη έλαο αθφκα απφ ηελ κεγάιε θαηεγνξία «ζχηεο θαη ζχκαηα». Ζ απφθαζε εθδφζεθε γξήγνξα θαη θπζηθά νη θαηεγνξνχκελνη θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην. ΋ηαλ ν Γεδφθ άθνπζε ηελ εηπκεγνξία θαηέξξεπζε θαη άξρηζε λα θιαίεη θαη λα παξαθαιεί γηα έιενο. Λίγν πξηλ απφ ηελ εθηέιεζή ηνπ ν Γεδφθ δηαηάρζεθε λα γδπζεί θαη νη άληξεο ηεο Νη-ΚαΒε-Νηε ηνλ μπινθφπεζαλ θαη ηνλ ηαπείλσζαλ, φπσο είρε θάλεη θαη ν ίδηνο ζηνλ πξνθάηνρφ ηνπ Γηαγθφληα. Καηφπηλ, ζχξζεθε ζηελ αίζνπζα εθηειέζεσλ ηεο Ληνπκπηάλθα (ηελ είρε δηακνξθψζεη ν ίδηνο) θαη δέρζεθε κηα ζθαίξα ζην θεθάιη. Ζ εθηέιεζή ηνπ καζεχηεθε νθηψ ρξφληα αξγφηεξα. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Γεδφθ, αθνινχζεζε ζαξσηηθή εθθαζάξηζε ζηηο ηάμεηο ησλ ζσκάησλ αζθαιείαο. Υηιηάδεο πξάθηνξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ζπλειήθζεζαλ, αλαθξίζεθαλ θαη νη πεξηζζφηεξνη εθηειέζηεθαλ. Ζ ελληάρξνλε πηνζεηεκέλε θφξε ηνπ δεχγνπο Γεδφθ, ε Ναηάζα Γεδφβα ( аташа Ежова, γελλήζεθε ην ’29) πέξαζε απφ ηδξχκαηα γηα παηδηά εγθιεκαηηψλ θαη ην 1998 ππέβαιε αίηεζε γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ ζεηνχ παηέξα ηεο, ε νπνία απνξξίθζεθε.

276

14. 02. Ζ ζθαγή ηεο θπιαθήο Οξηόι θαη άιιωλ θπιαθώλ Ζ πφιε Οξέι (Орѐл) ή Οξηφι βξίζθεηαη πεξίπνπ 360 ρηιηφκεηξα λνηηνδπηηθά ηεο Μφζραο πξνο ηα νπθξαληθά ζχλνξα. Σν 1840 επί βαζηιείαο ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Α’ θηίζηεθαλ εθεί νη δηαβφεηεο θπιαθέο Οξηφι, πνπ ππάξρνπλ αθφκα θαη ζήκεξα θαη είλαη έλα απφ ηα παιαηφηεξα θηίξηα απηήο ηεο πφιεο θαη νη νπνίεο επί ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο «θηινμελνχζαλ» θπξίσο πνιηηηθνχο θξαηνχκελνπο. Οη θπιαθέο απηέο ζπλέρηζαλ λα είλαη ην ίδην ρξήζηκεο θαη κεηά ηελ εγθαζίδξπζε ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο ην 1917 θαη ζηελ θνξχθσζε ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ήηαλ έγθιεηζηνη εθεί σο θαη πέληε ρηιηάδεο θξαηνχκελνη. Οη θπιαθέο Οξηφι Φπζηθά παξφκνηνπ ηχπνπ θπιαθέο – φπσο θαη ηα γθνπιάγθ – ήηαλ δηάζπαξηεο ζε φιε ηελ αραλή ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη δελ ζα είραλ θαλέλα ιφγν λα καο απαζρνιήζνπλ, αλ δελ ζπλέβαηλε εθεί έλα αμηνζεκείσην γεγνλφο, ην νπνίν κπνξεί λα ραξαθηεξηζηεί σο επέθηαζε ή ην ηειεπηαίν ζεκαληηθφ ζπκβάλ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. ΢ηηο αξρέο ΢επηεκβξίνπ 1941, ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα είραλ ήδε θαηαιάβεη ηελ Λεπθνξσζία θαη ηελ Οπθξαλία, πξνήιαπλαλ κε ηαρχηεηα πξνο ηελ Μφζρα. Ήηαλ παξαπάλσ απφ βέβαην φηη ε Οξέι ζα έπεθηε ζηα ρέξηα ησλ λαδί πνιχ ζχληνκα. ΢ηηο 11 ΢επηεκβξίνπ, κε πξνζσπηθή δηαηαγή ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ 157 πνιηηηθνί θξαηνχκελνη νδεγήζεθαλ νκαδηθά απφ θξνπξνχο, άληξεο ηεο ΝηΚα-Βε-Νηε, ζην θνληηλφ δάζνο Μεληβέληεθ ( едведев) θαη εθηειέζηεθαλ κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο, έλαο πξνο έλα κε ππξνβνιηζκφ ζην θεθάιη. Δίλαη αλεμήγεηε απηή ε πξαγκαηηθά απάλζξσπε πξάμε, αθνχ θαλέλα απφ ηα ζχκαηα δελ είρε θαηαδηθαζηεί ζε ζάλαην, φισλ νη πνηλέο ήηαλ θπιάθηζε θαη πνιινί απφ απηνχο κεηξνχζαλ απφ κήλεο έσο θαη ιίγα ρξφληα, γηα λα απνιπζνχλ. Μεηαμχ απηψλ ήηαλ θαη νη ηξεηο, νη κφλνη πνπ δελ θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην ζηελ ηξίηε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο, καδί κε ηνλ Μπνπράξηλ θαη ηνλ Ρίθνθ. Απηνί ήηαλ: Ο γηαηξφο ηνπ Κξεκιίλνπ θαη θαζεγεηήο ηαηξηθήο Νηκίηξη Πιέηλεθ πνπ είρε θαηαδηθαζηεί ζε πέληε ρξφληα Ο δηπισκάηεο ΢εξγθέη Μπεζζφλνθ, κε θαηαδίθε δεθαπέληε ρξφληα θαη 277

Ο Υξηζηηάλ Ραθφθζθη, Βνχιγαξνο γηαηξφο, ζπγγξαθέαο, δεκνζηνγξάθνο, επαλαζηάηεο θαη δηπισκάηεο ηνπ ζνβηεηηθνχ ππνπξγείνπ Δμσηεξηθψλ, πνπ είρε θαηαδηθαζηεί ζε είθνζη ρξφληα θπιάθηζε. Δπίζεο άιινη δπν είραλ θαηαδηθαζηεί ζε θπιάθηζε θαηά ηελ δεχηεξε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ θαη ινηπψλ: Ο Βαιεληίλ Άξλνιλη, νδεγφο απηνθηλήησλ. Δίρε θαηαδηθαζηεί δε θπιάθηζε δέθα εηψλ θαη Ο Μηραήι ΢ηξντιφθ, κεραληθφο, είρε θαηαδηθαζηεί ζε θπιάθηζε νθηψ εηψλ. Αθφκα, νη Αξηζηεξνί ΢νζηαιεπαλαζηάηεο ΢πηξηληφλνθ (Спиридонов), Ηζκαΐινβηηο (Измайлович) θαη Μαγηφξνβ ( айоров), ν Μαμηκαιηζηήο Νεζηξφγηεθ ( еструев) θαη ν ΢νζηαιεπαλαζηάηεο Σηκνθέγηεθ (Тимофеев) Γλσζηά πξφζσπα ήηαλ επίζεο: Ο Πηφηξ Πέηξνβηηο ( ѐтр етровский, 1899-1941), παιηφ κέινο ηεο θνκκνπληζηηθήο λενιαίαο Κνκζνκφι (комсомольский) Ο Φξηηο Νέηεξ (Fritz Alexander Ernst Noether, 1884-1941) ήηαλ Γεξκαλφο εβξατθήο θαηαγσγήο θαη δηαθεθξηκέλνο καζεκαηηθφο. (Ο παηέξαο ηνπ Μάμ Νέηεξ ήηαλ θαζεγεηήο καζεκαηηθψλ, θαη δηάζεκνη καζεκαηηθνί ήηαλ ε κεγαιχηεξε αδειθή ηνπ Έκκα Νέηεξ θαη ν γηνο ηνπ Γθφηθξηλη Νέηεξ).

-

Ζ Βαξβάξα Γηαθφβιεβα

-

Μεηά ηελ άλνδν ηνπ Υίηιεξ ζηελ Γεξκαλία, ν Νέηεξ σο Δβξαίνο δελ κπνξνχζε λα εξγαζηεί θαη θαηέθπγε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, φπνπ αλέιαβε έδξα καζεκαηηθψλ ζην παλεπηζηήκην ηνπ Σνκζθ. Σνλ Ννέκβξην ηνπ ΄37 ζπλειήθζε απφ ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε κε ηελ θαηεγνξία φηη ήηαλ Γεξκαλφο θαηάζθνπνο γηα αληηζνβηεηηθή πξνπαγάλδα θαη θαηαδηθάζηεθε ζε 25 ρξφληα θπιάθηζε. ΢ηελ θπιαθή εθηειέζηεθε καδί κε άιινπο 156 θξαηνχκελνπο. Ζ Βαξβάξα Γηαθφβιεβα (Варвара ковлева) (1884-1941), επηθαλέο κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ θαη αλαπιεξσκαηηθφ κέινο ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ην 1917. Απφ ην 1918 ππήξμε ζηέιερνο ηεο

278

-

κπζηηθήο αζηπλνκίαο Σζε-Κα ηεο Μφζραο. Τπνζηήξημε ηνλ Σξφηζθη ζηηο εμαγγειίεο ηνπ γηα εθδεκνθξαηηζκφ θαη κεηαξξχζκηζε ηνπ θφκκαηνο. Γηεηέιεζε θνκηζάξηνο Παηδείαο ην 1922 θαη Οηθνλνκίαο ηεο Ρσζηθήο ΢.΢.Γ. ηελ πεξίνδν 1929-37. Μεηά ηελ Σξίηε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο, ζπλειήθζε θαη δηθάζηεθε γηα ζπκκεηνρή ζε ηξνκνθξαηηθή νκάδα θαη θαηαδηθάζηεθε ζε είθνζη ρξφληα θπιαθή. Ζ ΋ιγα Κακέλεβα (πξψελ ΋ιγα Νηαβίληνβα) (Ольга аменева, 1883–1941), Δβξαία γελλεκέλε ζηελ Οπθξαλία θαη αδειθή ηνπ Λένληνο Σξφηζθη. Σν 1902 έγηλε κέινο ηνπ Ρσζηθνχ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο θαη παληξεχηεθε ηνλ επίζεο καξμηζηή θαη επαλαζηάηε Λεβ Κάκελεθ. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε αλέιαβε ηελ Γηεχζπλζε Θεάηξνπ ηνπ θνκηζαξηάηνπ Δθπαίδεπζεο. Δξγάζηεθε γηα ιίγν θαη κε ηνλ ζθελνζέηε θαη ζεσξεηηθφ ηνπ ζεάηξνπ Βζέβνινλη Μέγηεξρνιλη. Ζ Όιγα Κακέλεβα

-

Σελ δηεηία 1921-23 ήηαλ εγεηηθφ ζηέιερνο ηεο Δπηηξνπήο Καηαπνιέκεζεο ησλ ζπλεπεηώλ ηεο πείλαο θαη ζηελ ζπλέρεηα δηαρεηξίζηεθε ηηο εηζθνξέο ζε ρξήκαηα θαη ηξφθηκα πνπ έζηειλαλ ηα θξάηε θαη νη δηάθνξεο θηιαλζξσπηθέο νξγαλψζεηο απφ ηηο ρψξεο ηεο Γχζεο. Σα έηε 1926-28 ε ΋ιγα ππεξέηεζε σο πξφεδξνο ηνπ ΢νβηεηηθνύ Οξγαληζκνύ Πνιηηηζηηθώλ ΢ρέζεσλ κε ηηο Ξέλεο Υώξεο θαη αληηπξνζψπεπζε ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε ζε πνιιέο εθδειψζεηο ζηελ Δπξψπε θαη ζηελ ίδηα ηελ ρψξα ηεο. ΢ηα ηέιε ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’20 ν Λεβ Κάκελεθ γλσξίζηεθε κε ηελ (κειινληηθή) δεχηεξε ζχδπγφ ηνπ θαη ην δεπγάξη πήξε δηαδχγην. Σνλ Αχγνπζην ηνπ ’36, ακέζσο κεηά ηελ εθηέιεζε ηνπ Κάκελεθ, ε ΋ιγα ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε. Καη νη δπν γηνί ηεο εθηειέζηεθαλ ν Γηνχξη Κάκελεθ ην 1938 ζε ειηθία κφιηο 17 θαη ν Αιεμάληξ Κάκελεθ ην 1939 ζε ειηθία 33 εηψλ. θαη Ζ Μαξίγηα ΢πηξηληφλνβα ( ари́я Спиридо́нова)

279

Ζ Μαξίγηα ΢πηξηληφλνβα (1884-1941) Ζ Μαξίγηα ΢πηξηληφλνβα ππήξμε κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πξνζσπηθφηεηεο ηνπ ξσζηθνχ επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο ηνπ 20νχ αηψλα. ΢ε λεαξή ειηθία έγηλε κέινο ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Κφκκαηνο (Δζέξνη) θαη ηαπηφρξνλα εθπαηδεπφηαλ γηα λα αζθήζεη ην επάγγεικα ηεο λνζνθφκνπ. Σν Ηαλνπάξην ηνπ 1906 ε Μαξίγηα ππξνβφιεζε ζην πξφζσπν θαη ζθφησζε ηνλ ζηξαηεγφ ηεο ηζαξηθήο αζηπλνκίαο Γ. Λνπδελφθζθη. Ήηαλ απηφο πνπ ην 1905 είρε δηαηάμεη ηελ αηκαηεξή αζηπλνκηθή επίζεζε ελαληίνλ ησλ εηξεληθψλ δηαδεισηψλ ηεο Πεηξνχπνιεο. Φπζηθά ζπλειήθζε θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο θξάηεζήο ηεο ππεβιήζε απφ ηνπο αζηπλνκηθνχο ζε θξηθηή ζσκαηηθή θαη ζεμνπαιηθή θαθνπνίεζε. Απηή ε κεηαρείξηζε έγηλε γλσζηή ζηελ ξσζηθή θνηλσλία θαη απηφο ήηαλ έλαο απφ ηνπο ιφγνπο πνπ δελ θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην γηα ηελ δνινθνλία ηνπ ζηξαηεγνχ, αιιά θπιαθίζηεθε. ΢ηελ θπιαθή ππεβιήζε θαη πάιη ζε άγξηεο ζσκαηηθέο ηηκσξίεο, πξάγκα φρη ζπλεζηζκέλν γηα πνιηηηθνχο θξαηνχκελνπο. Απειεπζεξψζεθε κεηά ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ’17 θαη ακέζσο πξσηνζηάηεζε ζηνλ εκπξεζκφ ηνπ θηηξίνπ ηεο θπιαθήο φπνπ έκεηλε γηα πάλσ απφ δέθα ρξφληα. Μάιηζηα ζέιεζε λα θάςεη θαη ην θξνχξην Πέηξνπ θαη Παχινπ ηεο Πεηξνχπνιεο (ην ρξεζηκνπνηνχζαλ σο θπιαθή), αιιά απέηπρε. Σν 1917 έγηλε ε de facto εγέηηδα ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ Κφκκαηνο θαη δηαθψλεζε κε ηελ ππνγξαθή ηεο ΢πλζήθεο ηνπ Μπξεζη-Ληηφθζθ, κε ηελ νπνία ην λεαξφ ζνβηεηηθφ θξάηνο θαη ε Γεξκαλία ζπκθψλεζαλ ζηελ θαηάπαπζε ησλ ερζξνπξαμηψλ. Δπίζεο ην θφκκα ηεο αληέδξαζε ζηηο απνθάζεηο ησλ κπνιζεβίθσλ γηα ηελ απαιινηξίσζε ησλ αγξνηηθψλ γαηψλ. Σν Ηνχιην ηνπ ΄18 νξγάλσζε κηα απνηπρεκέλε εμέγεξζε θαηά ησλ κπνιζεβίθσλ. Μεηά απφ απηφ ε ΢πηξηληφλνβα ζπλειήθζε θαη θαηαδηθάζηεθε ζε θπιάθηζε. ΢χκθσλα κε ηελ ιηζνπαληθήο θαηαγσγήο Ακεξηθαλίδα ζπγγξαθέα θαη αλαξρηθή αθηηβίζηξηα Έκκα Γθφιληκαλ (Emma Goldman, 1869–1940) πνπ ηελ ζπλάληεζε θξπθά ηνλ Ηνχιην ηνπ ’20, ε Μαξίγηα βαζαλίζηεθε θαη πάιη, απηή ην θνξά απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο θχιαθέο ηεο. Σελ μχπλαγαλ ηε λχρηα θαη κεηέθεξαλ απφ ην θειί ηεο ιέγνληάο ηεο φηη ζα ηελ εθηεινχζαλ. Απηή ήηαλ ηφηε κηα πξνζθηιήο κέζνδνο ηεο ΣζεΚα γηα ηελ ηξνκνθξάηεζε ησλ θξαηνπκέλσλ. Καηά ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ε ΢πηξηληφλνβα θαη άιια δψδεθα κέιε ηνπ ΢νζηαιεπαλαζηαηηθνχ θφκκαηνο ζπλειήθζεζαλ θαη δηθάζηεθαλ κε ηελ θαηεγνξία ηεο νξγάλσζεο αγξνηηθήο εμέγεξζεο. Ζ Μαξίγηα θαηαδηθάζηεθε απφ ην Αλψηαην Γηθαζηήξην ζε θπιάθηζε 25 εηψλ θαη θιείζηεθε ζηελ θπιαθή Οξηφι. Δθηειέζηεθε ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ 1941.

280

Ζ ζθαγή ησλ θπιαθψλ Οξηφι δελ ήηαλ ε κνλαδηθή. ΢ε φιεο ζρεδφλ ηηο ΢νβηεηηθέο Γεκνθξαηίεο, φηαλ εηζέβαιαλ ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα θαη ν Κφθθηλνο ΢ηξαηφο ππνρσξνχζε, νη άληξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε εθηεινχζαλ καδηθά ηνπο θξαηνχκελνπο ησλ ηνπηθψλ θπιαθψλ. Γελ ήηαλ φκσο ιίγεο νη θνξέο πνπ νη παληθφβιεηνη αζθαιίηεο έθεπγαλ αθήλνληαο φζνπο θξαηνχκελνπο δελ πξφιαβαλ λα εθηειέζνπλ, λα πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ θαηαθηεηψλ. Τπνινγίδεηαη φηη ην θαηλφκελν απηφ παξνπζηάζηεθε ζε πνιιέο θπιαθέο ηεο Οπθξαλίαο, Λεπθνξσζίαο θαη ησλ βαιηηθψλ ρσξψλ. Οπθξαλία: Φπιαθέο Μπεξεδάλη (Бережани) : Μεηαμχ 22 Ηνπλίνπ θαη 1εο Ηνπιίνπ 1941, νη άληξεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε εθηέιεζαλ πεξίπνπ 300 Οπθξαλνχο θαη Πνισλνχο θξαηνχκελνπο. Φπιαθέο Νηνχκπλν (Дубно): ΋ινη νη θξαηνχκελνη, αθφκα θαη νη γπλαίθεο θαη ηα παηδηά πνπ βξίζθνληαλ ζηηο θπιαθέο, εμνληψζεθαλ. Φπιαθέο Υαξθίβ (Харків): Πεξίπνπ 8.000 θξαηνχκελνη, νη πεξηζζφηεξνη Πνισλνί αμησκαηηθνί, εθηειέζηεθαλ. Κξαηνχκελνη ζνβηεηηθήο θπιαθήο Φπιαθέο Λνπηζθ (Луцьк): Οη θπιαθέο ρηππήζεθαλ απφ βφκβεο. Οη ζνβηεηηθνί ππνζρέζεθαλ ακλεζηία ζε φινπο ηνπο πνιηηηθνχο θξαηνχκελνπο. ΋κσο φηαλ απηνί βγήθαλ ζηνλ πεξίβνιν δέρζεθαλ ππξά απφ ζνβηεηηθά ππξνβφια. Οη 370 επηδήζαληεο ππνρξεψζεθαλ λα ζάςνπλ ηνπο λεθξνχο. Καηφπηλ εθηειέζηεθαλ θαη απηνί. Φπιαθέο Λβηβ (Львів): Δδψ έγηλε πξαγκαηηθή ζθαγή. Ακέζσο κεηά ηελ γεξκαληθή εηζβνιή θαη γηα ηηο επφκελεο έμε κέξεο, νη άληξεο ηεο Νη-Κα-ΒεΝηε απνηειείσλαλ ηνπο θξαηνχκελνπο, είηε ξίρλνληαο ρεηξνβνκβίδεο ζηα θειηά, είηε ινγρίδνληάο ηνπο κε ηελ μηθνιφγρε ή κε ππξνβνιηζκνχο. Τπνινγίδεηαη φηη ηα ζχκαηα ήηαλ πάλσ απφ 4.000. Φπιαθέο ΢πκθεξφπνι (Сімферополь): Ζ Νη-Κα-Βε-Νηε εθηέιεζε αξθεηνχο απφ ηνπο θξαηνχκελνπο. Δπίζεο ζηελ Γηάιηα ( ́ лта) εθηειέζηεθαλ φινη νη θξαηνχκελνη ησλ θπιαθψλ ηεο πφιεο. Φπιαθέο Βηλλίηζηα (Ві́нниця): Δμνληψζεθαλ πεξίπνπ 9.000 θξαηνχκελνη. Λεπθνξωζία: Φπιαθέο Γθξφληλα (Гродна): ΢ηηο 22 Ηνπλίνπ ε Νη-Κα-ΒεΝηε εθηέιεζε ιίγεο δεθάδεο κφλν. Ζ ηαρεία πξνέιαζε ησλ Γεξκαλψλ πξνθάιεζε ηελ εζπεπζκέλε αλαρψξεζε ησλ θπιάθσλ, πνπ άθεζαλ 1.700 θξαηνχκελνπο ζηα θειηά ηνπο. Φπιαθέο Βειέηθα (Вiлейка): Γεθάδεο πνιηηηθνί θξαηνχκελνη εθηειέζηεθαλ πξηλ νη ζνβηεηηθνί θχιαθεο εγθαηαιείςνπλ παληθφβιεηνη ην θηίξην.

281

Δζζνλία: Φπιαθέο Σαξηνχ (Tartu): ΢ηηο 9 Ηνπιίνπ 1941, 250 θξαηνχκελνη εθηειέζηεθαλ θαη ηα πηψκαηα ξίρηεθαλ ζε έλα πεγάδη-νκαδηθφ ηάθν. Λεηνλία: Φπιαθέο Ληηέλε (Litene): 120 άληξεο ηνπ ιεηνληθνχ ζηξαηνχ νδεγήζεθαλ ζε γεηηνληθφ δάζνο κε πξφθαζε θάπνηα άζθεζε θαη εθεί εθηειέζηεθαλ απφ ηνπο θχιαθεο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Ληζνπαλία: Φπιαθέο Κάνπλαο (Kaunas): Σνλ Ηνχλην 1941, ε Νη-Κα-Βε-Νηε δνινθφλεζε 250 θξαηνχκελνπο θαη φινπο ηνπο Ληζνπαλνχο πνιίηεο πνπ εξγάδνληαλ ζηηο θπιαθέο απηέο. Ο Μίζα ΢ακφληλ 13 εηψλ

14.03. Σόπνη εθηειέζεωλ θαη νκαδηθήο ηαθήο Μεηά ηελ πηψζε ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο, ήξζαλ ζην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο πνιπάξηζκα ζεκεία πνπ ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο ηφπνη εθηειέζεσλ ή νκαδηθήο ηαθήο εθηειεζκέλσλ πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ. Σξία απφ απηά είλαη πην γλσζηά ιφγσ ηνπ πιήζνπο ησλ ζπκάησλ ησλ νπνίσλ απνθαιχθζεθαλ νη ζνξνί. Σα δπν βξίζθνληαη ζηελ Λεπθνξσζία: Έγηλαλ γλσζηνί ηφπνη νκαδηθήο ηαθήο εθηειεζκέλσλ ζηελ Μπνπθίβληα (Биківня) θαη ζην Κνπξάπαηη ( урапаты) θαη ν αξηζκφο ησλ ζπκάησλ πνπ «θηινμελνχλ» ππνινγίδνληαη απφ 40.000 σο 200.000. Σν πην δηάζεκν φκσο είλαη ην πεδίν βνιήο Μπνχηνβν (Бутовский полигон) ζηελ Μφζρα, πνπ ζήκεξα έρεη κεηαηξαπεί ζε καπζσιείν ησλ ζπκάησλ ηεο πεξηφδνπ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Δίλαη γλσζηά ηα νλφκαηα 20.765 πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ, πνπ εθηειέζηεθαλ ηελ πεξίνδν 1/8/37 σο 19/10/38 θαη ζάθηεθαλ εθεί ζε νκαδηθνχο ηάθνπο. Μεηαμχ απηψλ θαη έλα παηδί 13 εηψλ, ν Μίζα ΢ακφληλ. ΢ε κηα κφλν εκέξα (28/2/38) 562 άηνκα εθηειέζηεθαλ ζην Μπνχηνβν. Μεηαμχ ησλ πην γλσζηψλ ζπκάησλ, πνπ βξίζθνληαη ζακκέλα εθεί είλαη: - Ο γλσζηφο δεκφζηνο θαηήγνξνο Νηθνιάη Κξηιέλθν - Ο Αξκέληνο αμησκαηηθφο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ Υαΐθ Μπηζθηάλ (Гайк Бжишкян, 1887-1937), ζπγγξαθέαο θαη βεηεξάλνο ηνπ εκθπιίνπ θαη ηνπ πνιέκνπ θαηά ηεο Πνισλίαο. Καηεγνξήζεθε γηα ζπκκεηνρή ζε ηξνκνθξαηηθή αληηζνβηεηηθή νξγάλσζε θαη εθηειέζηεθε.

- Ο Ρψζνο πνιηηηθφο Βιαληηκίξ Νηδνπλθφθζθη (Владимир Джунковский, 1865-1938), πξψελ θπβεξλήηεο ηεο Μφζραο (επί ηζάξνπ) θαη ζηέιερνο ηεο Ορξάλα. ΢πλεξγάζηεθε κε ηελ ζνβηεηηθή Σζε-Κα θαη ζεσξείηαη ν

282

δεκηνπξγφο ηνπ ζνβηεηηθνχ ζπζηήκαηνο έθδνζεο δηαβαηεξίσλ. Καηαδηθάζηεθε γηα ζπκκεηνρή ζηελ θαηαζηνιή ηεο εμέγεξζεο ηνπ 1905.

- Ο δηεζλψο γλσζηφο Λεηνλφο θσηνγξάθνο Γθνχζηαβο Κινχηζηο (Gustavs Klucis, 1895-1938), έλαο απφ ηνπο λεσηεξηζηέο ηεο θσηνγξαθίαο θαη κέινο ηεο θνλζηξνπθηηβηζηηθήο πξσηνπνξίαο ησλ αξρψλ ηνπ 20νχ αηψλα. Ήηαλ ζπλεηδεηφο θνκκνπληζηήο θαη ππεξέηεζε ην ζνβηεηηθφ θξάηνο γξάθνληαο θαη δηδάζθνληαο πνιηηηθή ηέρλε. Απηφο θαη ε επίζεο θαιιηηέρληδα Ρσζίδα γπλαίθα ηνπ Βαιεληίλα Κνπιάγθηλα (Валентина улагина) θηινηέρλεζαλ πνιιά έξγα αθηεξσκέλα ζηνλ ΢ηάιηλ. ΋κσο, απηφ δελ ηνλ βνήζεζε. ΢πλειήθζε ζηηο 17 Ηαλνπαξίνπ 1938 ελψ εηνηκαδφηαλ λα ζπκκεηάζρεη ζε κηα έθζεζε ζηελ Νέα Τφξθε. Ζ γπλαίθα ηνπ αγσλίζηεθε πνιιά ρξφληα λα κάζεη πνχ εμαθαλίζηεθε. Μφιηο ην 1989 έγηλε γλσζηφ φηη εθηειέζηεθε έμη εβδνκάδεο κεηά ηε ζχιιεςή ηνπ, κε δηαηαγή ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ.

- Ο Λεηνλφο δσγξάθνο Αιεμάληξ Νηξέβηλ (Александр Древин, 1889-1938), εθηειέζηεθε γηα αληηζνβηεηηθέο ελέξγεηεο. Ζ εζνπνηφο Μαξίγηα Λέηθν ην 1918 - Ζ δηεζλνχο θήκεο Λεηνλή εζνπνηφο ηνπ βσβνχ θηλεκαηνγξάθνπ Μαξίγηα Λέηθν (Marija Leiko, 1887-1937), εθηειέζηεθε γηα ηνπο ίδηνπο ιφγνπο.

- Ο θηιειεχζεξνο πνιηηηθφο Νηκίηξη ΢αρνβζθφη (Дми́трий Шаховско́й, 18611939) κέινο ηεο ηειεπηαίαο Γνχκαο ηνπ 1917.

- Ο Ρσζνεβξαίνο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο ΢εξγθέη Ανπζιάληεξ (Серге́й Аусле́ндер, 1886-1937).

- Ο Οχγγξνο θνκκνπληζηήο θαη επαλαζηάηεο Μπέια Κνπλ.

- Ο κεηξνπνιίηεο ΢εξαθείκ Σζηηζαγθφθ ( итрополи́т Чичаго́в, 18561937), ζπλειήθζε ζηα 81 ρξφληα ηνπ, άξξσζηνο θαη κεηαθέξζεθε κε θνξείν ζηα γξαθεία ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Καηεγνξήζεθε γηα κνλαξρηθή πξνπαγάλδα θαη εθηειέζηεθε. Αξγφηεξα ε Ρσζηθή Οξζφδνμε Δθθιεζία ηνλ αλαθήξπμε άγην.

- ΢ηνλ ίδην ηφπν ππάξρνπλ νη ηάθνη πνιιψλ άιισλ ηεξέσλ θαη αξρηεξέσλ, ηνπο νπνίνπο ε Δθθιεζία αλαθήξπμε λενκάξηπξεο. Άιισζηε ην Μπνχηνβν πεξηήιζε ζηελ ηδηνθηεζία ηεο Δθθιεζίαο, ε νπνία θαη αλήγεηξε κηα εθθιεζία αθηεξσκέλε ζηελ κλήκε ησλ ζπκάησλ. Σα ζαββαηνθχξηαθα επηηξέπεηαη ε επίζθεςε ηνπ Μπνχηνβν ζην θνηλφ.

283

Ο Μπέια Κνπλ (Béla Kun, 1886-1938) Σν ηέινο ηνπ Μεγάινπ Πνιέκνπ βξήθε ηελ Οπγγαξία, έλαλ απφ ηνπο δπν πφινπο ηεο Απζηξννπγγξηθήο απηνθξαηνξίαο, λα έρεη ζπξξηθλσζεί ζε έλα κηθξφ θξάηνο. Σα δπν ηξίηα ησλ εδαθψλ ηεο απνζπάζηεθαλ θαη έγηλαλ ηκήκαηα ηεο Ρνπκαλίαο θαη ησλ λέσλ ρσξψλ πνπ δεκηνπξγήζεθαλ, ηεο Σζερνζινβαθίαο, ηεο Γηνπγθνζιαβίαο θαη ηεο Πνισλίαο. ΢ηηο 13 Οθησβξίνπ 1918 ε ρψξα αλαθεξχρζεθε Γεκνθξαηία κε πξψην πξφεδξν ηνλ δεκνθξαηηθφ θηιειεχζεξν Μηράιπ Κάξνιπτ (1875-1955). Σν ράνο επηθξαηνχζε ζ’ απηή ηελ θπξίσο αγξνηηθή ρψξα, νη δεκφζηεο ππεξεζίεο δελ ιεηηνπξγνχζαλ θαη ν ζηξαηφο βξηζθφηαλ ζε απνζχλζεζε. Ζ κφλε νξγαλσκέλε πνιηηηθή δχλακε ήηαλ ην ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ Κφκκα. Σν θφκκα ήιεγρε κεγάιν κέξνο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, αιιά φρη ηνπο αγξφηεο πνπ ήηαλ ζπληεξεηηθνί, αληηζεκίηεο, δεκέλνη κε ηε γε ηνπο θαη πξνζεισκέλνη ζηελ έλλνηα ηεο ηδηνθηεζίαο. Απηά πνπ ζπλέβεζαλ ζην ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ Κφκκα ηεο Οπγγαξίαο απφ ην ηέινο ηνπ ‘18 σο ηνλ Αχγνπζην ‘19 ζπκίδνπλ πνιχ ηα αληίζηνηρα ξσζηθά γεγνλφηα. Αξρεγφο ηεο αξηζηεξήο πηέξπγαο ηνπ θφκκαηνο ήηαλ ν εβξατθήο θαηαγσγήο Μπέια Κνπλ. Ο Κνπλ είρε ππεξεηήζεη ζηνλ ζηξαηφ ηεο Απζηξννπγγαξίαο θαη ζπλειήθζε αηρκάισηνο ησλ Ρψζσλ ην 1916. Ήηαλ παξψλ ζηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη ηνλ Μάξηην ηνπ 1918 ίδξπζε ηελ νπγγξηθή πηέξπγα ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Δπέζηεςε ζηελ Οπγγαξία ε νπνία βξηζθφηαλ ζε απνζχλζεζε ιφγσ ησλ εδαθηθψλ απνζπάζεσλ, ηνπ νηθνλνκηθνχ καξαζκνχ θαη ηεο δηακάρεο ησλ θνκκάησλ. Ο Μπέια Κνπλ εθκεηαιιεχηεθε ηελ ζπγθπξία θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο ζνζηαιδεκνθξάηεο, ζηηο 22 Μαξηίνπ 1919 αλαθήξπμε ηε ΢νβηεηηθή Γεκνθξαηία ηεο Οπγγαξίαο, θαηά ηα κπνιζεβίθηθα πξφηππα. Σν λέν θαζεζηψο αληέγξαςε ηηο βίαηεο κεζφδνπο ηεο Σζε-Κα, εμαπνιχνληαο εξπζξά ηξνκνθξαηία κε εθαηνληάδεο ζχκαηα, αιιά δελ κπφξεζε λα θεξδίζεη ηε ιατθή ππνζηήξημε. Αληέδξαζαλ φρη κφλν νη αζηνί αιιά θαη νη αγξφηεο, ηέινο δε θαη νη ζχκκαρνη ηνπ Μπέια Κνπλ, νη ζνζηαιδεκνθξάηεο. Σελ 1ε Απγνχζηνπ 1919, ζπλδπαζκέλε επίζεζε Σζέρσλ θαη Ρνπκάλσλ, αιιά θαη θαζνδεγνχκελσλ απφ ηε Γαιιία Οχγγξσλ αληεπαλαζηαηψλ ππφ ηνλ λαχαξρν Μίθινο Υφξηπ (1868-1957), αλάγθαζαλ ηε βξαρχβηα ζνβηεηηθή θπβέξλεζε ηνπ Μπέια Κνπλ λα δηαιπζεί. Ο Υφξηπ εμαπέιπζε κε ηε ζεηξά ηνπ ιεπθή ηξνκνθξαηία εθηειψληαο αιχπεηα ηνπο νπαδνχο ηνπ Μπέια Κνπλ, ν νπνίνο θαηέθπγε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. ΋κσο ην 1937 ζπλειήθζε θαη θαηεγνξήζεθε γηα ηξνηζθηζκφ. Καλείο δελ γλψξηδε ηελ ηχρε ηνπ σο ην 1956, φηαλ ην Κ.Κ.΢.Δ. αλέθεξε φηη πέζαλε ζηελ θπιαθή ηνλ Ννέκβξην ηνπ ‘39. Σειηθψο ην 1989 κφιηο, αλαθνηλψζεθε απφ ηελ ζνβηεηηθή θπβέξλεζε φηη ν Μπέια Κνπλ είρε εθηειεζηεί ζε έλα γθνπιάγθ ζηηο 29 Απγνχζηνπ 1938 θαη έηζη απνθαιχθζεθε επηηέινπο ε αιήζεηα γηα ηελ ηχρε απηνχ ηνπ Οχγγξνπ επαλαζηάηε.

284

14.04. Οη αληηδξάζεηο ζην εμωηεξηθό γηα ηηο Γίθεο ηεο Μόζραο Οη Γίθεο ηεο Μφζραο θαη ηδηαίηεξα απηέο πνπ αθνξνχζαλ ζηνπο πξψελ ηζρπξνχο εγέηεο ησλ κπνιζεβίθσλ, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο ήηαλ γλσζηνί ζηελ Γχζε εμ αηηίαο ηνπ ξφινπ ηνπο ζηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε θαη ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηελ εδξαίσζε ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο θαη ηνπ πξψηνπ ζνζηαιηζηηθνχ θξάηνπο ζηνλ θφζκν, πήξαλ κεγάιε δεκνζηφηεηα απφ ηα κέζα ελεκέξσζεο, ηηο εθεκεξίδεο, ηα πεξηνδηθά, ηνπο ξαδηνθσληθνχο ζηαζκνχο, αθφκα θαη απφ ηα επίθαηξα πνπ πξνβάιινληαλ ζηνπο θηλεκαηνγξάθνπο, ζπλήζσο πξηλ λ’ αξρίζεη ε ηαηλία.

΢ηελ πξψηε θσηνγξαθία ν Σξφηζθη βξίζθεηαη ζηελ βάζε ηεο εμέδξαο απ’ φπνπ κηιά ν Λέληλ. ΢ηελ δεχηεξε θσηνγξαθία (δεμηά) ν Σξφηζθη έρεη ραζεί ΋κσο απηέο νη δίθεο – ηνπιάρηζηνλ φπσο ηηο παξνπζίαδαλ ηα κέζα απηά δελ έθαλαλ γλσζηή ηελ αιήζεηα γηα ην ηη πξαγκαηηθά ζπλέβαηλε ηελ δεθαεηία ηνπ ’30 ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε. Καλείο δελ ήμεξε ή δελ κπνξνχζε θαλ λα θαληαζηεί φηη ε θαηξία πνπ θξαηνχζε ηα ελία ηεο δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο απηήο δελ έζηεηιε ζην ζάλαην κφλν κεξηθέο δεθάδεο παιηνχο κπνιζεβίθνπο (ίζσο επεηδή δελ ζπκθσλνχζαλ κε ηελ πνιηηηθή πνπ εθάξκνδε ην θφκκα, ίζσο επεηδή ζπληάρζεθαλ κε ηηο ζέζεηο ηνπ Σξφηζθη, ίζσο επεηδή είραλ ηελ θηινδνμία λα θαηαιάβνπλ απηνί ηελ εμνπζία ή ίζσο αθφκα επεηδή ζπλσκφηεζαλ γηα λα παξακεξίζνπλ ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηνπο πεξί απηφλ), αιιά εμφλησζε εθαηνληάδεο ρηιηάδεο πνιίηεο ηεο, κέιε ηνπ θφκκαηνο ή φρη. Σα απίζηεπηα λέα γηα ηα ηεθηαηλφκελα ζηε Ρσζία έθηαλαλ ζηαδηαθά θαη δεκνζηεχνληαλ ζπνξαδηθά ζηηο δπηηθέο εθεκεξίδεο. Πξνέξρνληαλ απφ πξψελ ηξνθίκνπο ησλ γθνπιάγθ ή απφ ξεπφξηεξ πνπ πήγαηλαλ ζηελ Μφζρα θαη εχξηζθαλ ηξφπνπο λα κάζνπλ απφ πξψην ρέξη, ηί πεξίπνπ ζπλέβαηλε εθείλε ηελ επνρή εθεί. Λέσ πεξίπνπ γηαηί ν θφζκνο άξγεζε πνιχ λα πιεξνθνξεζεί ην θφζηνο ζε αλζξψπηλεο δσέο πνπ πιήξσζε ε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Άιισζηε, εθηφο ησλ εθαηνληάδσλ

285

ρηιηάδσλ λεθξψλ, πνιινί πεξηζζφηεξνη επέδεζαλ κελ, αιιά είραλ κεηαβιεζεί ζε αλζξψπηλα ξάθε, κε ζσκαηηθά θαη – αθφκα ρεηξφηεξν – αζεξάπεπηα ςπρηθά ηξαχκαηα. Σν κέγεζνο ηεο αιήζεηαο άξρηζε λα δηαθαίλεηαη επί Υξνπζηζφθ, κεηά ην 1956, φηαλ άξρηζε ε Απνζηαιηλνπνίεζε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη νιφθιεξε ηελ αιήζεηα ηελ κάζακε κεηά ην 1989 κε ηελ πνιηηηθή ηεο Πεξεζηξφηθα ηνπ Γθνξκπαηζφθ θαη ιίγα ρξφληα αξγφηεξα φηαλ ηα αξρεία ηνπ Τπνπξγείνπ Γηθαηνζχλεο θαη ηεο Νη-Κα-ΒεΝηε δφζεθαλ επηηέινπο ζηελ δεκνζηφηεηα. ΋ια ζρεδφλ ηα ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο δηθαηψζεθαλ, νη δίθεο ηνπο θεξχρζεθαλ άθπξεο θαη νη πξνζσπηθφηεηέο ηνπο απνθαηαζηάζεθαλ, κεηά ζάλαηνλ θπζηθά. *** ΋πσο είλαη ινγηθφ ηνλ πξψην ιφγν ζηνπο ζρνιηαζκνχο είραλ νη δεκνζηνγξάθνη, νη ξεπφξηεξο πνπ βξίζθνληαλ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη νη πνιηηηθνί αλαιπηέο. Αιιά θαη νη ινγνηέρλεο, νη θαιιηηέρλεο θαη νη άλζξσπνη ησλ γξακκάησλ – πνπ αθφκα θαη αλ δελ ήηαλ θνκκνπληζηέο ήηαλ επλντθά δηαηεζεηκέλνη απέλαληη ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη ζηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ – έδηλαλ ην εηδηθφ βάξνο ηνπο ζηνπο ζρνιηαζκνχο γηα ηα ηεθηαηλφκελα ζηελ ρψξα ησλ ΢νβηέη. Ο Γάιινο ζπγγξαθέαο Ρνκαίλ Ρνιιάλ Καηά ηελ επνρή ηνπ Μεζνπνιέκνπ ζηε Γαιιία θαη ηελ πξσηεχνπζά ηεο ην Παξίζη ήηαλ ζπγθεληξσκέλε ε επξσπατθή αθξφθξεκα ησλ δηαλννπκέλσλ θαη θαιιηηερλψλ. Σν Παξίζη ήηαλ ηφηε ε παγθφζκηα πνιηηηζηηθή πξσηεχνπζα, ζηελ νπνία, δνχζαλ θαη δνχιεπαλ νη πεξηζζφηεξνη δσγξάθνη, ζπγγξαθείο, πνηεηέο, εζνπνηνί, ζθελνζέηεο, θηιφζνθνη θαη επηζηήκνλεο απφ ηελ Ηζπαλία, ηελ Ηηαιία, ηελ Γεξκαλία, ηελ Πνισλία θαη ηηο άιιεο ρψξεο, πνπ δνχζαλ ππφ θαζηζηηθφ ή άιινπ είδνπο δηθηαηνξηθφ θαζεζηψο. Δίδακε (κεηά ηελ πξψηε κεγάιε Γίθε ηεο Μφζραο) ηηο δηαθνξεηηθέο αληηδξάζεηο δπν ζεκαληηθψλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ, ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα Αληξέ Εηλη θαη ηνπ Γεξκαλνχ ζθελνζέηε ηνπ ζεάηξνπ, πνηεηή θαη ζεαηξηθνχ ζπγγξαθέα Μπέξηνιη Μπξερη. Ο Γάιινο λνκπειίζηαο ζπγγξαθέαο Ρνκαίλ Ρνιιάλ (Romain Rolland, 1866 -1944), επηρείξεζε ηνλ παξαιιειηζκφ ησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο κε ηελ ηξνκνθξαηία πνπ αθνινχζεζε ηελ Γαιιηθή Δπαλάζηαζε. ΋κσο κεηά ηελ δεχηεξε δίθε θαη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ θπθινθφξεζαλ γηα άδηθεο εθηειέζεηο θαη εμαθαλίζεηο θξαηνπκέλσλ, άξρηζε λα παίξλεη απνζηάζεηο. Ο ίδηνο έγξαςε ζηνλ ΢ηάιηλ (αλ, θαη φπσο εθκπζηεξεχηεθε ζηνπο θίινπο ηνπ, δελ είρε ειπίδα φηη ζα εηζαθνπζηεί) θαη ηνπ δήηεζε λα κελ εθηειεζηεί ν Νηθνιάη

286

Μπνπράξηλ. Δπίζεο δήηεζε ηελ απειεπζέξσζε ηνπ Ρψζνπ αθηηβηζηή ηεο Αξηζηεξήο Αληηπνιίηεπζεο θαη ζπγγξαθέα Βηθηφξ ΢εξδ51 θαη θξφληηζε γηα ηελ έθδνζε ησλ έξγσλ ηνπ ζηε Γαιιία. Ο Γάιινο θηιφζνθνο θαη ζπγγξαθέαο Εαλ-Πσι ΢αξηξ (Jean-Paul Sartre, 1905-80) πήξε κηα πξσηφηππε θαη πεξίεξγε ζέζε. Τπνζηήξημε ε χπαξμε ησλ ζηξαηνπέδσλ θξαηνπκέλσλ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε πξέπεη λα κελ αλαθέξεηαη γηα λα κελ απνγνεηεπζεί ην γαιιηθφ πξνιεηαξηάην. Ο Εαλ-Πσι ΢αξηξ Ο νπγγξηθήο θαηαγσγήο Βξεηαλφο ζπγγξαθέαο Άξζνπξ Καίζιεξ (Arthur Koestler, 190583), παξαηηήζεθε απφ κέινο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο, ην 1938 θαη κεηά απφ δπν ρξφληα δεκνζίεπζε ην βηβιίν ηνπ Σν Μεδέλ θαη ην Άπεηξν (πξσηφηππνο ηίηινο: Darkness at Noon), πνπ απνηειεί κηα θαηαγγειία ησλ δηψμεσλ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Σν βηβιίν, αλ θαη αιιεγνξηθφ, παξαπέκπεη θαζαξά ζηηο δίθεο ηεο Μφζραο. Ο ήξσαο ηνπ βηβιίνπ Ρνπκπαηζφθ, εγεηηθφ ζηέιερνο ηεο Δπαλάζηαζεο, ζπιιακβάλεηαη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ δηψμεσλ θαη θπιαθίδεηαη. Αλαθξίλεηαη θαη ηνπ δεηείηαη λα «νκνινγήζεη» φηη ζρεδίαδε ηε δνινθνλία ηνπ εγέηε Νν 1 ή Πξψηνπ (΢ηάιηλ). Μεηά απφ ςπρηθά θπξίσο βαζαληζηήξηα, ππνθχπηεη θαη νκνινγεί δεκφζηα. ΢ην ηέινο, ν Ρνπκπαηζφθ εθηειείηαη. Σν βηβιίν είρε κεγάιε επηηπρία θαη ελέπλεπζε, κεηαμχ άιισλ θαη έλα άιιν Βξεηαλφ ζπγγξαθέα ηνλ Σδνξηδ ΋ξγνπει (George Orwell, 190350) ζηε ζπγγξαθή ησλ γλσζηψλ βηβιίσλ ηνπ Ζ θάξκα ησλ δώσλ θαη 1984. Θέζεηο θαηαγγειίαο ησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο πήξαλ κεηαμχ άιισλ θαη νη: ν Βξεηαλφο ζπγγξαθέαο Υ. Σδ. Γνπέιο (H. G. Wells) θαη ν επίζεο Βξεηαλφο ηζηνξηθφο Ηζαάθ Νηφπηζεξ, ν Ηξιαλδφο ζπγγξαθέαο Σδνξηδ Μπέξλαξλη ΢σ (George Bernard Shaw), ν Μεμηθαλφο ζπγγξαθέαο Οθηάβην Παο (Octavio Paz) θαη νη Γάιινη: ν πνηεηήο Εαθ Πξεβέξ (Jacques Prévert), ν ζπγγξαθέαο Αληξέ Μπξεηφλ (André Breton) θαη πνιινί άιινη. Αληίζεηα ν Γάιινο πνηεηήο Λνπί Αξαγθφλ [(Louis Aragon) (παληξεχηεθε ηελ Έιζα Σξηνιέ, αδειθή ηεο Λίιηα Μπξίθ, εξσκέλεο ηνπ Μαγηαθφθζθη)] εμπκλνχζε ηνλ ΢ηάιηλ θαη ηα επηηεχγκαηά ηνπ.

51

Βηθηόξ ΢εξδ (Victor Serge, 1890-1947) είλαη ην ςεπδώλπκν ηνπ Ρώζνπ ζπγγξαθέα Βηθηόξ Κηκπάιηζηηο ( иктор Ки альчич). Ο ΢εξδ ήηαλ αλαξρηθόο, πξνζρώξεζε ην 1919 ζηνπο Μπνιζεβίθνπο θαη εξγάζηεθε γηα έλα δηάζηεκα γηα ηελ Κνκηληέξλ. Ήηαλ πάληα επηθξηηηθόο πξνο ην ζηαιηληθό θαζεζηώο θαη ην 1933 εθηνπίζηεθε επεηδή θαηήγγεηιε ηελ ηξνκνθξαηία. Αθέζεθε ειεύζεξνο κεηά από δηεζλή θαηαθξαπγή θαη έδεζε ζηελ Γαιιία θαη ην Μεμηθό. Παξέκεηλε σο ην ζάλαηό ηνπ αθνζησκέλνο ηελ ππόζεζε ηνπ θνκκνπληζκνύ. Σν γλσζηόηεξό ηνπ έξγν είλαη Η ςπόθεζη Τοςλάγιεθ, πνπ αλαθέξεηαη ζηηο δηώμεηο ησλ αληηθξνλνύλησλ.

287

Απνζπάζκαηα από ην βηβιίν ηνπ Καίζιεξ Τν Μεδέλ θαη ην Άπεηξν (εθδόζεηο Νεζίδεο, κεηάθξαζε Βαζίιε Σνκαλά):

΢ει. 12: Οη δπν άλδξεο πνπ είραλ έξζεη γηα λα ζπιιάβνπλ ηνλ Ρνπκπαζόθ, έζηεθαλ έμσ, ζην ζθνηεηλό πιαηύζθαιν θαη θνπβέληηαδαλ. Ο ζπξσξόο Βαζίιε, πνπ ηνπο είρε νδεγήζεη σο επάλσ, έζηεθε ζηελ αλνηρηή πόξηα ηνπ αζαλζέξ θαη έηξεκε από ην θόβν ηνπ. Ήηαλ έλαο ιηαλόο γέξνο, πάλσ από ηνλ ζρηζκέλν γηαθά ηεο ζηξαηησηηθήο ριαίλεο ηνπ, δηαθξηλόηαλ κηα θόθθηλε νπιή. Σνπ είρε κείλεη από ηόηε πνπ είρε ηξαπκαηηζηεί ζην ιαηκό θαηά ηνλ Δκθύιην πόιεκν, πνπ είρε ππεξεηήζεη ππό ηελ εγεζία ηνπ Ρνπκπαζόθ. Αξγόηεξα δηάβαδε ηηο νκηιίεο ηνπ Ρνπκπαζόθ ζηα ΢πλέδξηα. Ήηαλ καθξνζθειείο θαη δπζλόεηεο θαη ν Βαζίιε δελ θαηάθεξλε πνηέ λα βξεη ζ’ απηέο ηελ θσλή ηνπ δηνηθεηή ησλ παξηηδάλσλ πνπ νη λόζηηκεο βξηζηέο ηνπ ζα έθαλαλ λα ρακνγειάζεη σο θαη ε Τπεξαγία Θενηόθνο ηνπ Καδάλ… ΢ε θάζε κηα από ηηο ηειεηνπξγηθέο θαηαθιείδεο «Εήησ ε Γηεζλήο», «Εήησ ε Δπαλάζηαζε», «Εήησ ν Πξώηνο», ν Βαζίιε πξόζζεηε έλα «Ακήλ»… Ο Άξζνπξ Καίζιεξ

΢ει.16:

΢ε ηαθηά ρξνληθά δηαζηήκαηα, ν δεζκνθύιαθαο θνίηαδε από ηνλ ηνύδα κεο ζην θειί ηνπ Ρνπκπαζόθ. Ο Ρνπκπαζόθ ήηαλ μαπισκέλνο ήζπρα ζην θξεβάηη, κόλν ην ρέξη ηνπ είρε ζηξηθνγπξίζεη κεξηθέο θνξέο ζηνλ ύπλν ηνπ. Γίπια ζην θξεβάηη, πάλσ ζηηο πιάθεο, ήηαλ ηα γπαιηά ηνπ θαη κηα γόπα… Ώζηε ζα κε ηνπθεθίζνπλ, ζθέθηεθε ν Ρνπκπαζόθ… «Δίκαζηε νη ηειεπηαίνη. Θα καο μεθάλνπλ.. Ζ παιηά θξνπξά πέζαλε» μαλαείπε θαη πξνζπάζεζε λα ζπκεζεί ηηο θπζηνγλσκίεο ηνπο. Λίγνπο κόλν θαηάθεξε λα ζπκεζεί. Από ηνλ πξώην πξόεδξν ηεο Γηεζλνύο, πνπ είρε εθηειεζηεί σο πξνδόηεο, ζπκήζεθε κόλν έλα θαξό γηιέθν πάλσ απ’ έλα θάπσο θνπζθσηό ζηνκαράθη… Ο δεύηεξνο πξσζππνπξγόο ηεο Δπαλάζηαζεο, πνπ είρε εθηειεζηεί θη απηόο, έηξσγε ηα λύρηα ηνπ ζε ζηηγκέο θηλδύλνπ. Θα ζε απνθαηαζηήζεη ε Ηζηνξία, ζθέθηεθε ν Ρνπκπαζόθ ρσξίο λα ην πνιππηζηεύεη. Ση μέξεη ε Ηζηνξία από θάγσκα λπρηώλ; ΢ει. 53: Έιεηπε ρξόληα απ’ ηελ παηξίδα θαη είδε πσο είραλ αιιάμεη πνιιά. Οη κηζνί γελεηνθόξνη ηεο θσηνγξαθίαο δελ ππήξραλ πηα. Σν νλόκαηά ηνπο απαγνξεπόηαλ λα αλαθέξνληαη, ε κλεκόλεπζή ηνπο ζπλνδεπόηαλ κε θαηάξεο – κε εμαίξεζε ηνλ Γέξν κε ηα ζρηζηά ηαηάξηθα κάηηα , ηνλ αιινηηλό εγέηε πνπ είρε πεζάλεη εγθαίξσο. Λαηξεπόηαλ ζαλ Παηέξαο-Θεόο θαη ν Πξώηνο ζαλ

288

Τηόο ηνπ. Αιιά ςηζπξηδόηαλ παληνύ όηη ν Πξώηνο είρε πιαζηνγξαθήζεη ηελ δηαζήθε ηνπ Γέξνπ, γηα λα ηνλ θιεξνλνκήζεη. Όζνη γελεηνθόξνη ηεο παιηάο θσηνγξαθίαο είραλ επηβηώζεη, ήηαλ πηα αγλώξηζηνη. Καινμπξηζκέλνη, ζπληξηκκέλνη, απνγνεηεπκέλνη, θπξηεπκέλνη από κηα θπληθή κειαγρνιία. Κάζε ηόζν ν Πξώηνο άπισλε ην ρέξη, γηα λ’ αξπάμεη έλα θαηλνύξην ζύκα αλάκεζά ηνπο. Όινη ηόηε έηππηαλ ην ζηήζνο θαη κεηαλννύζαλ ελ ρνξώ γηα ηα ακαξηήκαηά ηνπο. ΢ει. 77: - Αιήζεηα; είπε ν Ρνπκπαζόθ. Αλ έρεηε όιεο ηηο απνδείμεηο, ηη αλάγθε έρεηε από ηελ νκνινγία κνπ; Καη, παξεκπηπηόλησο, ηη απνδείμεηο, γηα ηη πξάγκα; - Μεηαμύ άιισλ, είπε αξγά ν Ηβαλόθ, γηα κηα απόπεηξα δνινθνλίαο ηνπ Πξώηνπ πνπ ζρεδηάδαηε. Έπεζε ζησπή. Ο Ρνπκπαζόθ θόξεζε ηα γπαιηά ηνπ - Δπίηξεςέ κνπ λα ζνπ ππνβάισ εγώ κηα εξώηεζε, είπε. Πηζηεύεηο πξάγκαηη ζ’ απηή ηελ ειηζηόηεηα ή κόλν θάλεηο όηη ηελ πηζηεύεηο; ΢ηηο άθξεο ησλ καηηώλ ηνπ Ηβαλόθ εκθαλίζηεθε ην ίδην ηξπθεξό ρακόγειν: - ΢νπ είπα. Έρνπκε απνδείμεηο. Πην ζπγθεθξηκέλα: ηελ νκνινγία ηνπ αλζξώπνπ πνπ ζα έθαλε ηελ απόπεηξα έπεηηα από δηθή ζνπ πξνηξνπή.

- ΢πγραξεηήξηα, είπε ν Ρνπκπαζόθ. Πώο ηνλ ιέλε; Ο Ηβαλόθ ζπλέρηζε λα ρακνγειά.

- Αδηάθξηηε εξώηεζε ΢ει. 116: Απηό πνπ είρε δεη (απφ ηνλ ηνχδα) ηώξα ν Ρνπκπαζόθ έκεηλε ραξαγκέλν ζηελ κλήκε ηνπ. Δίραλ πεξάζεη δπν κηζνθσηηζκέλεο θηγνύξεο, θαη νη δπν έλζηνιεο, κεγαιόζσκεο θαη αθαζόξηζηεο, ζέξλνληαο αλάκεζά ηνπο κηα ηξίηε θηγνύξα, πνπ ηελ θξαηνύζαλ από ηηο καζράιεο. Ζ κεζαία θηγνύξα θξεκόηαλ ζαλ ηζνπβάιη θη σζηόζν κε κηαλ αθακςία θνύθιαο από ηα ρέξηα ηνπο, κε ην πξόζσπν πξνο ην έδαθνο θαη ηελ θνηιηά λα εμέρεη πξνο ηα θάησ. Σα πόδηα ζέξλνληαλ από πίζσ, ηα παπνύηζηα γιηζηξνύζαλ κε ηηο κύηεο πάλσ ζηηο πιάθεο, παξάγνληαο έλα ζύξζηκν πνπ αθνπγόηαλ από καθξηά… Αιιά πξηλ ζηξίςνπλ ζηε γσλία, ν Μπνγθξόθ νύξιηαζε δπλαηά δπν θνξέο θη απηή ηε θνξά ν Ρνπκπαζόθ άθνπζε θαζαξά ην όλνκά ηνπ: Ρνπ-κπα-ζόθ… Δίρε μαπιώζεη ζην θξεβάηη, ρσξίο λα μέξεη πώο βξέζεθε εθεί. ΢η’ απηηά ηνπ βνύηδαλ αθόκα ηα ρηππήκαηα ζαλ από ηύκπαλν, αιιά ε ζησπή ηώξα ήηαλ αιεζηλή ζησπή, άδεηα θαη ρσξίο έληαζε. Ο 402 ζα πξέπεη λα είρε θνηκεζεί. Ο Μπνγθξόθ ή ό,ηη είρε κείλεη από απηόλ ζα πξέπεη λα είρε πηα πεζάλεη. ΢ει.183: - Ζ ζπιινγηζηηθή ζαο, είπε ν Ρνπκπαζόθ, κνπ ζπκίδεη κεξηθέο θνξέο ηε ζπιινγηζηηθή ηνπ Ηβαλόθ.

- Ο πνιίηεο Ηβαλόθ, είπε ν Γθιέηζθηλ, αλήθε, όπσο εζείο, ζηελ παιηά ηληειηγθέληζηα. ΢πδεηώληαο καδί ηνπ κπνξνύζεο λα απνθηήζεηο νξηζκέλεο ηζηνξηθέο γλώζεηο πνπ δελ ζνπ είρε δώζεη ην αλεπαξθέο ζρνιηθό καο ζύζηεκα. Ζ δηαθνξά καο ήηαλ όηη εγώ πξνζπαζώ λα ζέζσ απηή ηελ γλώζε ζηελ ππεξεζία ηνπ Κόκκαηνο, ν πνιίηεο Ηβαλόθ ήηαλ θπληθόο

289

- Ήηαλ…; Ρώηεζε ν Ρνπκπαζόθ βγάδνληαο ηα γπαιηά -Ο πνιίηεο Ηβαλόθ – είπε ν Γθιέηθηλ θνηηάδνληάο ηνλ αλέθθξαζηα – ηνπθεθίζηεθε ηε λύρηα έπεηηα από δηνηθεηηθή απόθαζε. ΢ει. 193: - Πάληα αλαξσηηόκνπλ πώο ήηαλ νη άλζξσπνη ηνπ Νεάληεξληαι όηαλ ζπγθηλνύληαλ. Σώξα μέξσ.

- Γελ θαηαιαβαίλσ, είπε ν Γθιέηθηλ, πνπ είρε ζεθσζεί όξζηνο Ο Ρνπκπαζόθ ππέγξαςε ηελ νκνινγία ηνπ: είρε δηαπξάμεη ηα εγθιήκαηά ηνπ σζνύκελνο από αληεπαλαζηαηηθά θίλεηξα θαη ππεξεηώληαο κηα μέλε Γύλακε. ΢εθώλνληαο ην θεθάιη, ην βιέκκα ηνπ έπεζε ζην πνξηξέην ηνπ Πξώηνπ πνπ ήηαλ θξεκαζκέλν ζηνλ ηνίρν θαη, γηα κηα αθόκα θνξά, αλαγλώξηζε ηελ έθθξαζε ηεο γεκάηεο θαηαλόεζεο εηξσλείαο κε ηελ νπνία ν Πξώηνο ηνλ είρε απνραηξεηήζεη…

- Γελ πεηξάδεη πνπ δελ θαηαιαβαίλεηε, είπε ν Ρνπκπαζόθ. Οξηζκέλα πξάγκαηα ηα θαηαιάβαηλαλ κόλνλ νη ηεο παιηόηεξεο γεληάο, νη Ηβαλόθ, νη Ρνπκπαζόθ, νη Κίθεξ. Απηά ηώξα έρνπλ ηειεηώζεη.

- Θα δώζσ εληνιή λα κελ ζαο ελνριήζνπλ κέρξη ηελ δίθε, είπε ν Γθιέηθηλ, πάιη αιύγηζηνο θαη άςνγνο. Σν ρακόγειν ηνπ Ρνπκπαζόθ ηνλ ελόριεζε.

- Μήπσο έρεηε θακηά άιιε επηζπκία, ζπκπιήξσζε.

- Να θνηκεζώ, είπε ν Ρνπκπαζόθ… Ο Πξψηνο

΢ει. 194: ΢ε εξώηεζε αλ νκνινγεί ηελ ελνρή ηνπ, ν θαηεγνξνύκελνο Ρνπκπαζόθ, απάληεζε «Ναη» κε θαζαξή θσλή. ΢ε άιιε εξώηεζε ηνπ Γεκόζηνπ Καηήγνξνπ αλ ν θαηεγνξνύκελνο είρε ελεξγήζεη ζαλ πξάθηνξαο ηεο αληεπαλάζηαζεο, απάληεζε πάιη «Ναη» κε πην ζηγαλή θσλή… … ΢ην ζεκείν απηό ν Γεκόζηνο θαηήγνξνο… δηαηύπσζε ηελ ηειεπηαία θξάζε ηεο αγόξεπζήο ηνπ: «Εεηώ λα ηνπθεθηζηνύλ όια απηά ηα ιπζζαζκέλα ζθπιηά». … Έπεηηα από κηα ζύληνκε ζύζθεςε ν Πξόεδξνο δηάβαζε ηελ απόθαζε: Σν Δπαλαζηαηηθό Γηθαζηήξην θαηαδίθαζε όινπο ηνπο θαηεγνξνύκελνπο ζηελ εζράηε ησλ πνηλώλ: ζε ηνπθεθηζκό θαη δήκεπζε όιεο ηεο πξνζσπηθήο ηνπο πεξηνπζίαο. ΋ηαλ ν Ρνπκπαζφθ ξσηάεη ηνλ εαπηφ ηνπ ιίγεο ζηηγκέο πξηλ ην ηέινο: «Γηαηί αθξηβώο πεζαίλεηο;», δελ βξίζθεη θακία απάληεζε. Αιίκνλν ζηνπο εηηεκέλνπο πνπ ε ηζηνξία ηνπο ξίρλεη ζηνλ ζθνππηδνηελεθέ ηεο.

290

15. Δπηζηήκε, δηαλόεζε θαη ηέρλε ζηε κέγγελε Ο ελζνπζηαζκφο πνπ επηθξάηεζε ζηνπο ιανχο κεηά ηελ επηηπρή επηβνιή ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο, είρε άκεζε απήρεζε θαη ζηνπο πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο ζε φιν ηνλ θφζκν. Πνιινί γλσζηνί δσγξάθνη, πνηεηέο, επηζηήκνλεο, ζθελνζέηεο, ζπγγξαθείο ζηξαηεχηεθαλ ζην θνκκνπληζηηθφ θίλεκα ησλ ρσξψλ ηνπο θαη κε ηα έξγα ηνπο πξνσζνχζαλ ηελ ηδέα ηεο Μεγάιεο Αιιαγήο. Φπζηθά ζηελ ίδηα ηε ρψξα ηεο επαλάζηαζεο, εθαηνληάδεο θαιιηηέρλεο κε ηηο δεκηνπξγίεο ηνπο, πξνπαγάλδηδαλ ηηο λέεο ηδέεο πνπ ζθφξπηδαλ ηελ ειπίδα ζηεο Γεο ηνπο θνιαζκέλνπο. Σν Κφκκα, ζχληνκα αληηιήθζεθε ηελ ηξνκαθηηθή δχλακε ηεο πξνπαγάλδαο απηήο ηεο κνξθήο θαη θξφληηζε λα ηελ πνδεγεηήζεη. Αξλήζεθε λα πηνζεηήζεη ηα ζχγρξνλα θαιιηηερληθά ξεχκαηα ηεο επνρήο ηνπ Μεζνπνιέκνπ (θπβηζκφο, θνπηνπξηζκφο, ληαληατζκφο, ζνπξεαιηζκφο θ.α.), ηα νπνία απέξξηπηε ζπιιήβδελ σο πξντόληα ηεο δηεθζαξκέλεο αζηηθήο ηάμεο θαη επέβαιε ην κνληέιν ηνπ ζνζηαιηζηηθνύ ξεαιηζκνύ, δειαδή ηεο ζηξαηεπκέλεο (θπζηθά, ζηελ ππφζεζε ηνπ ιανχ) ηέρλεο. Σν απνηέιεζκα ήηαλ ε παξαγσγή ρηιηάδσλ έξγσλ ηέρλεο, ηα πεξηζζφηεξα ησλ νπνίσλ φκσο, ειάρηζηε ζρέζε είραλ κε ηελ ίδηα ηελ ηέρλε. Ο ΢εξγθέη Ατδελζηάηλ Λίγνη απφ ηνπο πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο ησλ πξψησλ δεθαεηηψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο έγηλαλ γλσζηνί γηα ηελ ζπλεηζθνξά ηνπο ζηελ ηέρλε. Καη θάπνηνη απφ απηνχο ήηαλ εθείλνη πνπ πίζηεςαλ νιφςπρα ζηηο θαιέο πξνζέζεηο ηεο επαλάζηαζεο θαη ζπληάρζεθαλ καδί ηεο κε ηε ζέιεζή ηνπο, φπσο ν ζπγγξαθέαο Μαμίκ Γθόξθη (ζε πξνεγνχκελεο ζειίδεο γλσξίζακε ην βηνγξαθηθφ ηνπ). Αθφκα ηξεηο πξνζσπηθφηεηεο ηεο ηέρλεο, πνπ αθνινχζεζαλ ηελ ίδηα πεξίπνπ πνξεία, ήηαλ ν ζθελνζέηεο Ατδελζηάηλ, ν ζπγγξαθέαο ΢φινρνθ θαη ν πνηεηήο Μαγηαθόθζθη. Ο ΢εξγθέη Ατδελζηάηλ (Серге́й Эйзенште́йн, 1898-1948) γελλήζεθε ζηε Ρίγα ηεο Λεηνλίαο απφ παηέξα γεξκαλνεβξατθήο θαηαγσγήο θαη κεηέξα Ρσζίδα. Θεσξείηαη σο ζήκεξα έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζθελνζέηεο ηνπ θφζκνπ θαη ν θνξπθαίνο Ρψζνο ζθελνζέηεο θαη ζεσξεηηθφο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ. Αξρηθά αζρνιήζεθε κε ην ζέαηξν θαη αλέβαζε αξθεηά ζεαηξηθά έξγα ζηε Μφζρα. Μεηά ηελ επηβνιή ηεο επαλάζηαζεο ηνλ απνξξφθεζε ν θηλεκαηνγξάθνο. Σν πξψην ηνπ έξγν ήηαλ ε Απεξγία

291

(Стачка, 1924). Σν επφκελν πνπ γπξίζηεθε ην 1925 ζηελ Οδεζζφ, ήηαλ ην Θσξεθηό Πνηέκθηλ (Броненосец отѐмкин). Σν έξγν απηφ ζπγθαηαιέγεηαη ζηα αξηζηνπξγήκαηα ηνπ παγθφζκηνπ θηλεκαηνγξάθνπ θαη ν Ατδελζηάηλ ζε ειηθία κφιηο 27 εηψλ θαηαμηψλεηαη σο έλαο απφ ηνπο κεγάινπο ηεο θηλεκαηνγξαθηθήο ηέρλεο. Αθνινπζoχλ ηα θηικ: Οθηώβξεο (Октябрь) ή Οη δέθα κέξεο πνπ ζπγθιόληζαλ ηνλ θόζκν (1928), ε Γεληθή Γξακκή (Старое и новое, 1929). Σν 1938 γπξίδεη έλα άιιν αξηζηνχξγεκα, ηνλ Αιέμαλδξν Νηέθζθη (Алекса́ндр е́вский). Απφ ην 1945 μεθηλά ηελ ηξηινγία Ηβάλ ν Σξνκεξόο (Иван Грозный). Δηνηκάζηεθαλ ηα δπν πξψηα κέξε, αιιά ην ηξίην δελ ηειείσζε πνηέ, γηαηί ν κεγάινο ζθελνζέηεο πέζαλε ζε ειηθία κφιηο πελήληα εηψλ. Ο Μηραήι ΢φινρνθ ( ихаи́л Шо́лохов, 1905-84) ήηαλ έλαο ζπγγξαθέαο απφιπηα ζηξαηεπκέλνο ζηελ ππφζεζε ηνπ θφκκαηνο θαη γλήζηνο εθθξαζηήο ηνπ ‘ζνζηαιηζηηθνχ ξεαιηζκνχ’. Γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο πεξηνρήο ησλ Κνδάθσλ ηνπ Νηνλ. Μεηά ηελ Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε εληάρζεθε ζηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαη πνιέκεζε ζηνλ εκθχιην πφιεκν θαηά ησλ Λεπθψλ. Ο Μηραήι ΢φινρνθ Απφ ην 1926 ζπγγξάθεη ην πην δηάζεκν έξγν ηνπ, ην κπζηζηφξεκα-πνηακφο Ο Ήξεκνο Νηνλ πνπ νινθιεξψζεθε ην 1940. Δίλαη έλα επηθφ κπζηζηφξεκα , πνπ θαιχπηεη ηα ρξφληα 1912-22 θαη απεηθνλίδεη ηελ ζχγθξνπζε δπν θφζκσλ (κπνιζεβίθσλ θαη Κνδάθσλ) απφ ηελ πεξίνδν ηεο εηξήλεο ηνπ ’12, ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’17 θαη ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ θαη παξνπζηάδεη ηελ θαηάξξεπζε ησλ παιηψλ παξαδνζηαθψλ αμηψλ θαη ηελ εκθάληζε ησλ λέσλ ηδεσδψλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Νηνλ. Γηα ην έξγν ηνπ απηφ θέξδηζε ηα βξαβεία ΢ηάιηλ ην ’41, Λέληλ ην ‘60 θαη ην Νφκπει ην ‘65. Ο Ήξεκνο Νηνλ (Тихий Дон) κεηαθξάζηεθε ζε πνιιέο γιψζζεο θαη γλψξηζε παγθφζκηα επηηπρία. Άιια έξγα ηνπ είλαη Ζ ρέξζα γε, Πνιέκεζαλ γηα ηελ παηξίδα, Ζ κνίξα ελόο αλζξώπνπ. Ο ΢φινρνθ ππήξμε κέινο ηνπ θφκκαηνο, ηνπ Αλψηαηνπ ΢νβηέη θαη ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ. Ήηαλ επίζεο θαη κέινο ηεο Αθαδεκίαο Δπηζηεκψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ήηαλ θίινο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ησλ δηαδφρσλ ηνπ ζηελ εγεζία ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο Υξνπζηζφθ, Μπξέδληεθ θαη Σζεξληέλθν. Ο ΢ηάιηλ ζεσξνχζε ηνλ ΢φινρνθ ζπνπδαίν ηαιέλην θαη ηνλ θαινχζε ζπρλά ζην ζπίηη ηνπ. ΋ηαλ ν ζπγγξαθέαο θαηέθξηλε ηελ ιαηξεία πνπ έδεηρλαλ νη ζνβηεηηθνί γηα ηνλ εγέηε, ν ΢ηάιηλ ηνπ απάληεζε ρακνγειψληαο: Ση κπνξώ λα θάλσ εγώ; Οη άλζξσπνη ρξεηάδνληαη θάπνηνλ γηα ζεό ηνπο.

292

Ο Βιαληηκίξ Μαγηαθφθζθη ( л димир

ковский, 1893-1930)

Ο Βιαληηκίξ Μαγηαθφθζθη γελλήζεθε ζε έλα ρσξηφ ηεο Γεσξγίαο πνπ ζήκεξα νλνκάδεηαη Μαγηαθφθζθη γηα λα ηνλ ηηκήζεη. ΢ε ειηθία 15 εηψλ κεηαθφκηζε κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζηε Μφζρα θαη εθεί έγηλε κέινο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Γηα ηε δξάζε ηνπ θπιαθίδεηαη γηα 11 κήλεο. ΢ηε θπιαθή δηαβάδεη πνιχ θαη αξρίδεη λα γξάθεη ηνπο πξψηνπο ηνπ ζηίρνπο. Μεηά ηελ απνθπιάθηζή ηνπ γξάθεηαη ζηε ΢ρνιή Εσγξαθηθήο, Γιππηηθήο θαη Αξρηηεθηνληθήο ηεο Μφζραο θαη ζπλερίδεη λα γξάθεη ζηίρνπο. Δληάρζεθε ζηελ πξσηνπνξηαθή νκάδα ησλ θπβνθνπηνπξηζηώλ θαη ην 1912 δεκνζηεχεη ην Μαληθέζην ηεο νκάδαο απηήο κε ηίηιν Υαζηνύθη ζην γνύζην ηνπ θνηλνύ, κε ην νπνίν απνξξίπηεη ηνπο κεγάινπο Ρψζνπο θιαζζηθνχο Πνχζθηλ, Νηνζηνγηέθζθη, Σνιζηφη. Σν 1913 αλεβάδεη ζηελ Πεηξνχπνιε ην πνηεηηθφ ηνπ κνλφδξακα Βιαληηκίξ Μαγηαθόθζθη – Μηα ηξαγσδία. Ζ βίαηε θαη πξνθιεηηθή ζπκπεξηθνξά ηνπ θαη ην ηδηφκνξθν ληχζηκφ ηνπ πξνθαινχλ ηνπο ζπληεξεηηθνχο Ρψζνπο θαη ην 1914 απνβάιιεηαη απφ ηε ζρνιή ηνπ. Σν 1915 θαη ελψ καηλφηαλ ν Μεγάινο Πφιεκνο ζηελ Δπξψπε, παξνπζηάδεη ζε θακπαξέ ηεο Πεηξνχπνιεο ην πνίεκά ηνπ Ο αδέζπνηνο ζθύινο, κηα ζάηηξα θαηά ησλ πνιεκνθαπήισλ. Σνλ ίδην ρξφλν γλσξίζηεθε κε ηελ Λίιηα Μπξίθ52 (Лиля Брик, 1891-1978) , πνπ ηελ εξσηεχηεθε κε πάζνο θαη ηεο αθηέξσζε ην ζεκαληηθφ ηνπ πνίεκα ΢πνλδπισηό Φιάνπην. Σν καθξνζθειέο πνίεκα Σν ΢ύλλεθν κε Παληειόληα, ζεσξείηαη απφ ηα ζπνπδαηφηεξα έξγα ηνπ. Δγώ δελ έρσ νπδέ κηαλ άζπξε ηξίρα ζηελ ςπρή κνπ θη νπδέ ζηαγόλα γεξνληίζηηθεο επγέλεηαο. Με ηελ ηξαρηά θξαπγή κνπ θεξαπλώλνληαο ηνλ θόζκν, σξαίνο ηξαβάσ, ηξαβάσ εηθνζηδπό ρξνλώ ιεβέληεο (Το Σύννεθο με ηα Πανηελόνια – κεηάθξαζε Γηάλλεο Ρίηζνο) ΢ην πνίεκά ηνπ Ο Πόιεκνο θαη ν Κόζκνο (1916) αλαθέξεηαη ζηελ θξίθε ηνπ πνιέκνπ θαη ζην Ο Άλζξσπνο (1917) αζρνιείηαη κε ηελ δπζηπρία ηνπ έξσηα.

52

Ζ Λίιηα Μπξηθ ήηαλ Δβξαία θαη ην παηξηθό ηεο όλνκα ήηαλ Λίιηα Καγθάλ ( иля Ка ан). Ήηαλ αδειθή ηεο Έιζα Σξηνιέ πνπ αξγόηεξα παληξεύηεθε ηνλ Γάιιν πνηεηή Αξαγθόλ. Καη νη δπν αδειθέο έιαβαλ εμαηξεηηθή κόξθσζε. Ζ Λίιηα ζπνύδαζε αξρηηεθηνληθή. Σν 1915 θαη ελώ ήηαλ παληξεκέλε κε ηνλ εθδόηε θαη ζπγγξαθέα Οζίπ Μπξηθ, γλσξίζηεθε κε ηνλ Μαγηαθόθζθη ν νπνίνο ηελ εξσηεύηεθε θαη ηεο αθηέξσζε πνηήκαηά ηνπ. Έγηλε ε εξσκέλε ηνπ πνηεηή θαη ε ίδηα αζρνιήζεθε κε ηνλ θηλεκαηνγξάθν. Ο Υηιηαλόο πνηεηήο Πάκπιν Νεξνύδα ηελ απνθάιεζε: Μούζα ηηρ πωζικήρ ππωηοποπίαρ. Μεηά ηελ απηνθηνλία ηνπ Μαγηαθόθζθη παληξεύηεθε ηνλ ζηξαηεγό Βηηάιη Πξηκαθόθ πνπ εθηειέζηεθε θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Ζ Μπξηθ απηνθηόλεζε ζε ειηθία 87 εηώλ

293

Βξηζθφηαλ καδί κε ηνπο ππφινηπνπο κπνιζεβίθνπο ζηελ Πεηξνχπνιε φηαλ μέζπαζε ε Οθησβξηαλή Δπαλάζηαζε θαη ηάρζεθε νιφςπρα (φπσο θαη νη άιινη θνπηνπξηζηέο θαη αξθεηνί άιινη θαιιηηέρλεο θαη δηαλννχκελνη) ζην πιεπξφ ηεο. Γξάθεη ζπλερψο πνίεζε (Χδή ζηελ Δπαλάζηαζε!, Αξηζηεξό Δκβαηήξην), θηινηερλεί πξνπαγαλδηζηηθέο αθίζεο θαη παξνπζηάδεη ην ζεαηξηθφ ηνπ Μπζηήξην-Μπνύθν ζην Γεχηεξν ΢πλέδξην ηεο Κνκηληέξλ. Σν 1923 κε ηνλ – πξψην ζχδπγν ηεο Λίιηα Μπξηθ - ζπγγξαθέα Οζίπ Μπξηθ (Осип Брик, 1888-1945) θαη ηνλ ΢εξγθέη Σξεηηαθφθ53 ίδξπζαλ ην ΛΔΦ (= Αξηζηεξό Μέησπν Σέρλεο), πνπ έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηακφξθσζε ηεο ζνβηεηηθήο θαιιηηερληθήο δσήο. Χο αληαπνθξηηήο ηεο Ηζβέζηηα ν Μαγηαθφθζθη ηαμίδεςε ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Ακεξηθήο. Σν 1928 γξάθεη ην πην ζεκαληηθφ ζεαηξηθφ ηνπ έξγν Ο θνξηόο ( лоп) πνπ αλεβάζηεθε κε κνπζηθή ηνπ Νηκίηξη ΢νζηαθφβηηο. Σν επφκελν έξγν ηνπ Σν Μπάλην (Баня ) αλαθέξεηαη ζηελ απέρζεηα ησλ ζνβηεηηθψλ αξρψλ γηα ηελ ηέρλε θαη ζηηγκαηίδεη ηελ γξαθεηνθξαηία

Ο Μαγηαθφθζθη θαη ε Λίιηα Μπξηθ Απηνθηφλεζε ην 1930. ΢ην εκηηειέο πνίεκα, πνπ έγξαςε πξηλ ηελ απηνθηνλία ηνπ ηφληζε κεηαμχ άιισλ: Σν θαξάβη ηεο αγάπεο ζπληξίθηεθε πάλσ ζηελ θαζεκεξηλή ξνπηίλα. Δζύ θη εγώ, δελ ρξσζηάκε ηίπνηε ν έλαο ζηνλ άιινλ θαη δελ έρεη λόεκα ε απαξίζκεζε ακνηβαίσλ πόλσλ, ζιίςεσλ θαη πιεγώλ. Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ δέρζεθε επηζέζεηο απφ ηνλ ζνβηεηηθφ ηχπν, πνπ ηνλ θαηεγνξνχζε σο «θνξκαιηζηή». Ζ Λίιηα Μπξηθ έγξαςε ζην ΢ηάιηλ γηα ηηο επηζέζεηο απηέο θαη απηφο ζεκείσζε έλα ζρφιην πάλσ ζ’ απηφ ην γξάκκα θαη ην έζηεηιε ζηνλ Γεδφθ: ΢ύληξνθε Νηθνιάη Γεδόθ παξαθαιώ λα ελεξγήζεηο ηα δένληα ζρεηηθά κε ηελ επηζηνιή ηεο Μπξηθ. Ο Μαγηαθόθζθη παξακέλεη ν θαιύηεξνο θαη ν πην ηαιαληνύρνο πνηεηήο ηεο ζνβηεηηθήο πεξηόδνπ. Σα παξάπνλα ηεο Μπξηθ είλαη δηθαηνινγεκέλα. Ο Μαγηαθφθζθη ζεσξείηαη δηεζλψο ν κεγαιχηεξνο ζνβηεηηθφο πνηεηήο θαη ε ηέρλε ηνπ επεξέαζε ζπνπδαίνπο πεδνγξάθνπο θαη πνηεηέο, φπσο νη Ρψζνη Μπνξίο Παζηεξλάθ θαη Γεβγθέλη Γεθηνπζέλθν, ν Υηιηαλφο πνηεηήο Πάκπιν Νεξνύδα, ν Γάιινο πνηεηήο Πνι Διπάξ θαη νη Έιιελεο Γηάλλεο Ρίηζνο (ήηαλ ν κεηαθξαζηήο ηνπ έξγνπ ηνπ Μαγηαθφθζθη ζηελ Διιάδα), Μαλόιεο Αλαγλσζηάθεο θαη Σίηνο Παηξίθηνο.

Ο ΢εξγθέη Σξεηηαθόθ (Сер ей Третьяков, 1892-1937) ήηαλ ζεαηξηθόο ζπγγξαθέαο, κεηαθξαζηήο θαη αληαπνθξηηήο ηεο Πξάβληα. ΢εκαληηθόηεξό έξγν ην Θέλω ένα μωπό. Σν 1937 ζπλειήθζε από ηελ Νη-Κα-Βε-Νηε θαη θαηεγνξήζεθε γηα θαηαζθνπεία. Τπάξρνπλ δπν εθδνρέο γηα ηνλ ζάλαηό ηνπ: Ή εθηειέζηεθε ακέζσο κεηά ηελ δίθε ηνπ ή απηνθηόλεζε πέθηνληαο από ηηο ζθάιεο ηεο θπιαθήο ηνπ.

53

294

Φπζηθά δελ ήηαλ κφλν απηνί νη ηξεηο παξαπάλσ, πνπ ζπληάρζεθαλ ρσξίο ηδηνηέιεηα κε ηνπο κπνιζεβίθνπο θαη βνήζεζαλ κε ηνλ ηξφπν ηνπο ζηελ πξνζπάζεηα ηεο κεηάιιαμεο ηνπ θαζεζηψηνο ζε ζνζηαιηζηηθφ θξάηνο. Ήηαλ πνιινί εθείλνη πνπ πίζηεςαλ ζηελ κεγάιε αιιαγή, αλεμάξηεηα αλ κε ηνλ θαηξφ δηαςεχζηεθαλ ή γηα δηάθνξνπο ιφγνπο κπήθαλ ζην ζηφραζηξν ησλ παληνδχλακσλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο. Έηζη θαη νη εθπξφζσπνη ηεο επηζηήκεο, ηνπ πλεχκαηνο θαη ηεο ηέρλεο, θαηέβαιαλ ην δηθφ ηνπο θφξν αίκαηνο ζηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε. Γλσξίζακε σο ηψξα ηηο πεξηπηψζεηο: ηνπ θηινζφθνπ θαη δαζθάινπ ηνπ ΢ηάιηλ ζηελ θηινζνθία ηνπ Υέγθει, Γηαλ ΢ηελ (εθηειέζηεθε κε ηελ νκάδα Ρηνχηηλ), ησλ ζπγγξαθέσλ Ηζαάθ Μπάκπει, Βηθηφξ ΢έξδ (ή Κηκπάιηζηηο) θαη Αιεμάληξ ΢νιηδελίηζηλ, ηεο εζνπνηνχ ηνπ βσβνχ θηλεκαηνγξάθνπ Μαξίγηα Λέηθν απφ ηελ Λεηνλία, ηνπ Λεηνλνχ δσγξάθνπ Αιεμάληξ Νηξέβηλ θαη ηνπ επίζεο Λεηνλνχ θαιιηηέρλε-θσηνγξάθνπ Γθνπζηάβ Κινχηζηο. Αθίζα πξνζσπνιαηξίαο ηνπ ΢ηάιηλ απφ ηνλ Κινχηζηο. Όκσο ν Κινχηζηο εθηειέζηεθε Αθφκα, ζηελ βηνγξαθία ηνπ Μπέξηα είδακε ηελ εμφλησζε ηεο αθξφθξεκαο ησλ Γεσξγηαλψλ δηαλννπκέλσλ θαη θαιιηηερλψλ φπσο: ν δσγξάθνο Νηκίηξη ΢εβαξλάηδε, ν πνηεηήο Σηζηαλφο Σακπίηδε, ν ζθελνζέηεο ηνπ ζεάηξνπ ΢άληξν Αρκεηέιη, ν δηαλννχκελνο Γεβγέλη Μηθειάληδε, ν ζπγγξαθέαο Μηραήι Σδαβαρηζβίιη, ν θηιφινγνο θαη αξραηνιφγνο Γξηγθφι Σζεξεηέιη θαη άιινη, πνπ ζπλειήθζεζαλ θαη εθηειέζηεθαλ ρσξίο θαλ λα δηθαζηνχλ. ΢ηηο δεθαεηίεο ηνπ ’20 θαη ηνπ ΄30 ζε νιφθιεξε ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε ζπλειήθζεζαλ θαη θπιαθίζηεθαλ πεξίπνπ 2.000 ζπγγξαθείο, δηαλννχκελνη, θαη θαιιηηέρλεο θαη απφ απηνχο νη 1.500 πέζαλαλ ζηηο θπιαθέο θαη ζηα ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο. Καη νη επηζηήκνλεο πιήξσζαλ ην δηθφ ηνπο κεξίδην: είθνζη πέληε αζηξνλφκνη εμαθαλίζηεθαλ ηελ δηεηία 1936-38. Σν 1933 δεθάδεο κεηεσξνιφγνη εθθαζαξίζηεθαλ, επεηδή απέηπραλ ζηηο πξνβιέςεηο ησλ κεηαβνιψλ ηνπ θαηξνχ θαη νη ζνδεηέο ήηαλ κεησκέλεο. Έλαο ζεκαληηθφο επηζηήκνλαο, πνπ ραξαθηεξίζηεθε σο ν πξσηνπφξνο ηνπ επηζηεκνληθνχ management ζηελ Ρσζία ήηαλ ν Αιεμέη Γθάζηεθ (Алексей Гастев, 1882-1939), κπνιζεβίθνο θαη δηεπζπληήο ηνπ Κεληξηθνχ Ηλζηηηνχηνπ Δξγαζίαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη παξάιιεια ήηαλ γλσζηφο πνηεηήο. ΢πλειήθζε ην 1938 θαηεγνξνχκελνο γηα αληεπαλαζηαηηθή

295

ηξνκνθξαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη δηθάζηεθε ηνλ Απξίιην ηνπ ’41. Ζ δίθε θξάηεζε ιίγα ιεπηά θαη ακέζσο κεηά εθηειέζηεθε. Οη παξαπάλσ πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηχρε ηνπ Γθάζηεθ ήξζαλ ζην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο κφιηο ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’90. Αθφκα έλαο επηζηήκνλαο δηεζλνχο αθηηλνβνιίαο, ν βνηαλνιφγνο θαη γελεηηζηήο Νηθνιάη Βαβίινθ ( икола́й Вави́лов, 1887–1943) ππήξμε ζχκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Ο Βαβίινθ είρε αθηεξψζεη ηε δσή ηνπ ζηελ κειέηε θαη ηελ βειηίσζε ησλ ζπφξσλ ηνπ ζηαξηνχ θαη θαιακπνθηνχ θαη ησλ άιισλ δεκεηξηαθψλ κε ζηφρν ηελ αχμεζε ηεο παξαγσγήο γηα ηελ θάιπςε ησλ βηνηηθψλ αλαγθψλ ηεο ρψξαο ηνπ. Ζ Σξάπεδα ΢πφξσλ κε 200.000 δηαθνξεηηθά θπηά πνπ είρε ζπγθεληξψζεη ήηαλ ε κεγαιχηεξε ηεο επνρήο ηνπ. Ο Νηθνιάη Βαβίινθ ζε γξακκαηφζεκν ηνπ ‘77 Ζ θξηηηθή πνπ έθαλε ζηνλ - πξνζηαηεπφκελν ηνπ ΢ηάιηλ - ςεπδνεπηζηήκνλα βηνιφγν θαη γελεηηζηή Σξνθίκ Ληζέλθν (Трофи́м Лысе́нко, 1898–1976) είρε σο απνηέιεζκα ηελ ζχιιεςή ηνπ θαη ηελ θαηαδίθε ηνπ ζε ζάλαην ην 1941. Ζ πνηλή ηνπ κεηαηξάπεθε ζε 20εηή θπιάθηζε, αιιά πέζαλε ζηε θπιαθή ην 1943. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ, ν Βαβίινθ φρη κφλν απνθαηαζηάζεθε αιιά αλαθεξχρζεθε ζε Ήξσα ηεο ΢νβηεηηθήο Δπηζηήκεο. *** Οη ζπγγξαθείο, νη πνηεηέο θαη νη δεκνζηνγξάθνη βξίζθνληαλ κνλίκσο ππφ ην άγξππλν βιέκκα ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ αζθαιείαο. Ο ιφγνο ήηαλ πξνθαλήο: ηα γξαπηά ηνπο είραλ δεκνζηφηεηα θαη πνιιέο θνξέο κεγάιε, αλ ν ινγνηέρλεο ήηαλ γλσζηφο θαη δεκνθηιήο. Έηζη φια ηα θείκελα πνπ δεκνζηεχνληαλ ζε πεξηνδηθά, εθεκεξίδεο θαη θπζηθά ηα βηβιία πεξλνχζαλ απφ ην θφζθηλν ηεο ινγνθξηζίαο θαη θάζε παξέθθιηζε ή ζηξαβνπάηεκα είρε σο επαθφινπζν ηελ ηηκσξία ηνπ εγθαινχκελνπ, απφ απιή επίπιεμε θαη πξνεηδνπνίεζε σο ζχιιεςε θαη παξαπνκπή ζε δίθε. Ο θαηάινγνο ησλ ζπγγξαθέσλ θαη δηαλννπκέλσλ, ηα νλφκαηα ησλ νπνίσλ ππάξρνπλ ζηα αξρεία ηεο Σζε-Κα, ηεο Γθε-Πε-Οπ θαη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε είλαη πνιχ καθξχο. Θα αλαθεξζνχλ παξαθάησ ιίγεο ραξαθηεξηζηηθέο πεξηπηψζεηο. Ο ζπγγξαθέαο θαη δεκνζηνγξάθνο Βιαληηκίξ Εαδνχκπξηλ (Влади́мир Зазу́брин, 1895-1937), ππήξμε κπνιζεβίθνο, πνιέκεζε κε ηνλ Κφθθηλν ΢ηξαηφ θαηά ησλ Λεπθψλ θαη εξγάζηεθε σο δεκνζηνγξάθνο ζηελ εθεκεξίδα ηνπ ζηξαηνχ Κόθθηλν Αζηέξη. ΋ηαλ απνζηξαηεχζεθε, εξγάζηεθε

296

ζην πεξηνδηθφ Σα θψηα ηεο ΢ηβεξίαο. Σν πξψην ηνπ κπζηζηφξεκα Γπν θόζκνη (Два мира) έθαλε αίζζεζε θαη πξνθάιεζε επλντθά ζρφιηα απφ ηνλ Μαμίκ Γθφξθη. Σν 1937 ν Εαδνχκπξηλ θαη ε ζχδπγφο ηνπ Βαξβάξα Πξνθφθηεβλα (Варвара рокопьевна) ζπλειήθζεζαλ θαη εθηειέζηεθαλ ην ίδην έηνο. Ο δεκνζηνγξάθνο Μηραήι Κνιηζφθ ( ихаил ольцов, 1898-1940 ή 42) ήηαλ κπνιζεβίθνο θαη ζπκκεηείρε ζηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε. Έγηλε γλσζηφο απφ ηα θαινγξακκέλα ζαηηξηθά θείκελά ηνπ, κε ην νπνία αζθνχζε θξηηηθή ζηελ γξαθεηνθξαηία θαη ηα άιια αξλεηηθά θαηλφκελα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Ίδξπζε ηα πεξηνδηθά Όγθνληνθ (Огонѐк=θινγίηζα) θαη ην γλσζηφ ζαηπξηθφ Κξνθνληίι ( рокодил). Πήγε σο αληαπνθξηηήο ηεο Πξάβληα ζηελ Ηζπαλία γηα λα θαιχςεη ηνλ εκθχιην πφιεκν, φκσο ηαπηφρξνλα εξγαδφηαλ κπζηηθά σο πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαη ιέγεηαη φηη αλαθεξφηαλ θαη’ επζείαλ ζηνλ ΢ηάιηλ. Τπφ ηελ δεχηεξε ηδηφηεηά ηνπ θαηέδσζε θάπνηνπο απφ ηελ ζνβηεηηθή απνζηνιή ζηελ Ηζπαλία ζηνλ ΢ηάιηλ θαη ζηνλ Βνξνζίινθ. ΋ηαλ επέζηξεςε ζηελ Μφζρα, ν ΢ηάιηλ ηνλ δέρζεθε θαη ηνλ απεθάιεζε θηιηθά Γνλ Μηγθέι. Ζ θηιία κε ηνλ αξρεγφ δελ ζηάζεθε εκπφδην ζηελ ζχιιεςε θαη εθηέιεζή ηνπ, ζχηεο θαη ζχκα θη απηφο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Ο δεκνζηνγξάθνο Μηραήι Κνιηζφθ Ο Οπθξαλφο Γθξηγθφξη Δπίθ (Григорій Данилович Епік, 1901–1937) ήηαλ θη απηφο δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο ζελαξίσλ θηλεκαηνγξαθηθψλ ηαηληψλ. Αλ θαη κέινο ηνπ θφκκαηνο ζπλειήθζε κε ηελ θαηεγνξία ηνπ εζληθηζκνχ θαη ηεο ηξνκνθξαηίαο θαη ην ’35 θαηαδηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα θαηαλαγθαζηηθήο εξγαζίαο. ΢ηηο 3 Ννεκβξίνπ 1937 εθηειέζηεθε καδί κε άιια 289 κέιε ηεο νπθξαληθήο δηαλφεζεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ: ν ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, παηδαγσγφο θαη βεηεξάλνο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ Μίθνια Κνχιηο ( икола уліш, 18921937), ν θνπηνπξηζηήο πνηεηήο Μηραήι Γηάινβη ( ихайло ловий, 1895-1937), ν ζθελνζέηεο ηνπ ζεάηξνπ θαη ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ Λεο Κνχξκπαο (Лесь урбас, 1887-1937), ν πνηεηήο θαη θξηηηθφο Νηθνιάη Εεξφθ ( икола́й Зе́ров, 1890-1937), ε πνηήηξηα θαη κπζηζηνξεκαηνγξάθνο Βαιεξηάλα Πνιηζηζνχθ (Валер я́н оліщу́к, 1897-1937) θαη άιινη.

297

Ο Οζίπ Μάληειζηακ (Осип мил евич

ндел шт м, 1891-1937)

Ο πνηεηήο θαη δνθηκηνγξάθνο Οζίπ Μάληειζηακ ήηαλ παηδί πινχζηαο πνισλνεβξατθήο νηθνγέλεηαο. Σν 1900 ε νηθνγέλεηα κεηαθηλήζεθε ζηελ Πεηξνχπνιε θαη ν λεαξφο Οζίπ ζπνχδαζε ζε έλα θαιφ ζρνιείν ηεο ξσζηθήο πξσηεχνπζαο. Σα πξψηα ηνπ πνηήκαηα δεκνζηεχζεθαλ ζην πεξηνδηθφ ηνπ ζρνιείνπ ηνπ ην 1907. ΢πλέρηζε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηελ θηινζνθία θαη θηινινγία ζην Παξίζη θαη ζηελ Υατδειβέξγε ηεο Γεξκαλίαο. Γηα λα ζπνπδάζεη ζην παλεπηζηήκην ηεο Πεηξνχπνιεο – φπνπ δελ ήηαλ δεθηνί νη Δβξαίνη – πξνζρψξεζε ζηελ Μεζνδηζηηθή Υξηζηηαληθή Δθθιεζία. Αζρνιήζεθε επαγγεικαηηθά κε ηελ πνίεζε θαη ην 1913 εμέδσζε ηελ πξψηε ηνπ πνηεηηθή ζπιινγή κε ηίηιν Ζ πέηξα ( амен ). Με ηνλ ίδην ηίηιν εθδφζεθε ην 1916 ε δεχηεξε ζπιινγή ηνπ – κε θαηλνχξηα πνηήκαηα απηή ηε θνξά. Λέγεηαη φηη είρε ζρέζεηο κε ηελ πνηήηξηα Άλλα Αρκάηνβα, αιιά απηή ήζειε νη ζρέζεηο ηνπο λα είλαη πεξηζζφηεξν θηιηθέο θαη ιηγφηεξν ζαξθηθέο. Δξσηεχηεθε ηελ Γεσξγηαλή επγελή θαη γλσζηή ζηνπο θνζκηθνχο θαη θηινινγηθνχο θχθινπο ΢αινκέα Αληξνλίθνβα (Саломея ндроникова, 1888 – 1982), ζηελ νπνία ην 1916 αθηέξσζε ην πνίεκα ΢νινκίλθα. Ζ αγαπεκέλε ηνπ Μάληειζηακ ΢νινκέα Αληξνλφθνβα (πίλαθαο, Μπνξίο Γθξηγθφξηεθ) Σν 1922 παληξεχηεθε ηελ ζπγγξαθέα Ναληέδληα Υαδίλα (Наде́жда Хазина, 1899-1980), αιιά ν Οζίπ ζπλέρηζε λα εξσηεχεηαη θαη λα έρεη ζρέζεηο θαη κε άιιεο γπλαίθεο. Μεηά ην ’22 δεκνζηεχεηαη ε ζπιινγή πνηεκάησλ ηνπ Σξίζηηα ζηε Γεξκαλία θαη γηα αξθεηά ρξφληα αζρνιείηαη θπξίσο κε δνθίκηα, θξηηηθή, βηνγξαθίεο , κεηαθξάζεηο (ζε έμε ρξφληα κεηέθξαζε 19 βηβιία) θαη αληαπνθξίζεηο εθεκεξίδσλ. Σν 1933 δηάβαζε ζε κηα κηθξή ζπγθέληξσζε θίισλ ηνπ ην πνίεκά ηνπ Δπίγξακκα ηνπ ΢ηάιηλ (Сталин эпиграммы), φπνπ ζαηίξηδε ηελ απνιπηαξρηθή δηαθπβέξλεζε ηεο ρψξαο θαη ραξαθηήξηδε ηνλ αξρεγφ ηνπ θξάηνο σο ηνλ Οξεζίβην ηνπ Καπθάζνπ. Ο Μάληειζηακ ήηαλ αγαλαθηηζκέλνο απφ ηηο ζπλέπεηεο ηνπ Οπθξαληθνύ ιηκνύ πνπ δηαπίζησζε φηαλ βξηζθφηαλ ζηελ Κξηκαία.

298

Ενύκε, αιιά δελ κπνξνύκε λα αηζζαλζνύκε ηε γε πνπ παηάκε. Γελ κπνξνύκε λ’ αθνύζνπκε ηη ιέγεηαη δπν βήκαηα πην πέξα. Αιιά αλ νη άλζξσπνη είραλ ηελ επθαηξία λα κηιήζνπλ, ζίγνπξα ζα κηινύζαλ γηα ηνλ νξεζίβην ηνπ Καπθάζνπ ……………………………………..

Γύξσ ηνπ έλα πιήζνο από ζθπκκέλνπο κπξάβνπο, θη απηόο πξόζπκα δέρεηαη ηηο ππεξεζίεο απηώλ ησλ επλνύρσλ. Μεξηθνί ζπξίδνπλ, θάπνηνη ληανπξίδνπλ, άιινη νζθξαίλνληαη, θη απηόο κόλν θαινπεξλά, πεδά θη νξέγεηαη

……………………………………….

Έμε κήλεο αξγφηεξα ν Οζίπ ζπλειήθζε, αιιά παξαδφμσο δελ θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην, ππνρξεψζεθε ζε εμνξία ζε κηα πφιε ησλ Οπξαιίσλ. Απηή ε επηεηθήο κεηαρείξηζε ιέγεηαη φηη νθεηιφηαλ ζηελ κεζνιάβεζε ηνπ Νηθνιάη Μπνπράξηλ θαη ηνπ ζπγγξαθέα Μπνξίο Παζηεξλάθ Σν ελδηαθέξνλ ηνπ ΢ηάιηλ γηα ηνλ πνηεηή θαίλεηαη απφ ηελ (εηιηθξηλή;) αγαλάθηεζή ηνπ ζε ζεκείσζή ηνπ πάλσ ζην γξάκκα ηνπ Μπνπράξηλ: Πνηνο ηνπο έδσζε ην δηθαίσκα λα ζπιιάβνπλ ηνλ Μάληειζηακ;

Ο Μάληειζηακ θαηά ηελ ζχιιεςή ηνπ (Νη-Κα-Βε-Νηε) Μάιηζηα κεηά ηελ απφπεηξα απηνθηνλίαο ηνπ επέηξεςαλ ζηνλ Μάληειζηακ λα εγθαηαζηαζεί ζε κηα κηθξή πφιε θη απηφο επέιεμε λα δήζεη κε ηελ γπλαίθα ηνπ ζην Βνξνλέδ, θνληά ζηα νπθξαληθά ζχλνξα. Δθεί έγξαςε κηα ζπιινγή κε ηίηιν Σα ζεκεησκαηάξηα ηνπ Βνξνλέδ ε νπνία πεξηιάκβαλε θαη ηνλ θχθιν πνηεκάησλ ΢ηίρνη ζηνλ Άγλσζην ΢ηξαηηώηε. Δπίζεο έγξαςε θαη πνηήκαηα, πνπ θνιάθεπαλ ηνλ ΢ηάιηλ ην Χδή ζηνλ ΢ηάιηλ. Δληνχηνηο ην 1937, ζην μεθίλεκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ν Οζίπ άξρηζε λα δέρεηαη επηζέζεηο απφ δηάθνξα έληππα γηα ηηο αληηζνβηεηηθέο ηνπ ζέζεηο. ΢πλειήθζε ην 1938 θαη θαηαδηθάζηεθε γηα αληεπαλαζηαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ζε πέληε ρξφληα εγθιεηζκνχ ζε έλα γθνπιάγθ ηεο Άπσ Αλαηνιήο, θνληά ζην Βιαδηβνζηφθ. Καηάθεξε λα ζηείιεη έλα γξάκκα ζηελ γπλαίθα ηνπ, δεηψληαο ηεο λα ηνπ ζηείιεη δεζηά ξνχρα. Γελ ηα πήξε πνηέ θαη πέζαλε ζηηο 27 Γεθεκβξίνπ ηνπ ’38. Ζ επίζεκε εθδνρή ήηαλ φηη ν ζάλαηφο ηνπ πξνήιζε απφ (αδηεπθξίληζηε) αζζέλεηα. Ζ γπλαίθα ηνπ Ναληέδληα, έγξαςε ηηο αλακλήζεηο ηεο γηα ηελ δσή ηεο κε ην Μάληειζηακ ζην βηβιίν Ζ Διπίδα ελάληηα ζηελ Διπίδα. Καηάθεξε επίζεο λα δηαηεξήζεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ αδεκνζίεπηνπ έξγνπ ηνπ ζπδχγνπ ηεο. Ζ κλήκε ηνπ Μάληειζηακ απνθαηαζηάζεθε επί Υξνπζηζφθ. Σν 1977, επί Γθνξκπαηζφθ, έλαο καθξηλφο πιαλήηεο πνπ κφιηο είρε αλαθαιπθζεί απφ έλα ζνβηεηηθφ αζηξνλφκν πήξε ην φλνκα: πιαλήηεο 3461- Μάληειζηακ.

299

ΠΟΗΖΜΑΣΑ ΠΟΤ ΓΡΑΦΣΖΚΑΝ ΢ΣΟ ΒΟΡΟΝΔΕ

Γίλαλ αγθάζηα ηα ηζίλνπξα, βξάδεη ην δάθξπ ζην ζηήζνο κνπ ηψξα ληψζσ ρσξίο λα θνβάκαη ηη ζα ‘ξζεη θαη βιέπσ πσο έθηαζε ε κπφξα. Κάπνηνο αιιφθνηνο, βηάδεη κε, θάηη απ’ ηε κλήκε λα ζβήζσ. Πλίγνκαη θη φκσο, ην νξθίδνκαη, κέρξη ζαλάηνπ ην ζέισ λα δήζσ. Άζε κε λα θχγσ Βνξνλέδ, ραιάξσζέ ην ινπξί ζα πέζσ απφ ηα ρέξηα ζνπ ή απφ ην ξάκθνο ζαλ ηπξί ζα κε πεηάμεη ε αθεληηά ζνπ, ή πίζσ ζα κε θέξεη – ην Βνξνλέδ είλαη θνξάθη, ηξέια θαη καραίξη. Οζίπ Μάληειζηακ (Μεηάθξαζε: Άξεο Αιεμάλδξνπ)

Ο Μπνξίο Παζηεξλάθ (Бори́с астерна́к, 1890-1960) ήηαλ έλαο αθφκα ζνβηεηηθφο ζπγγξαθέαο πνπ βξαβεχηεθε κε ην Νφκπει Λνγνηερλίαο 1958. Καηαγφηαλ απφ εβξατθή νηθνγέλεηα ηεο Μφζραο θαη απφ λσξίο ζηξάθεθε ζηελ πνίεζε, επεξεαζκέλνο θπξίσο απφ ηνπο θνπηνπξηζηέο πνηεηέο Μπινθ θαη Μαγηαθφθζθη. Σε δνθεξή δεθαεηία ηνπ ’30 θαηεγνξήζεθε φηη αγλφεζε ηηο αξρέο ηνπ ζνζηαιηζηηθνχ ξεαιηζκνχ, πεξηέπεζε ζε δπζκέλεηα θαη αζρνιήζεθε θπξίσο κε κεηαθξάζεηο επξσπαίσλ θιαζζηθψλ ζπγγξαθέσλ φπσο ν ΢αίμπεξ. Σν 1956 άξρηζε ηε ζπγγξαθή ηνπ ζεκαληηθφηεξνπ έξγνπ ηνπ Γόθησξ Εηβάγθν ην νπνίν νινθιήξσζε δέθα ρξφληα αξγφηεξα. ΋κσο επεηδή νη αξρέο ζεψξεζαλ φηη ην βηβιίν ζηξέθεηαη θαηά ησλ ηδεσδψλ ηεο επαλάζηαζεο, ην απαγφξεπζαλ. Σν βηβιίν θπγαδεχηεθε ζηελ Ηηαιία θαη θπθινθφξεζε ακέζσο κε ζεκαληηθή επηηπρία. Σνλ πξψην ρξφλν είρε κεηαθξαζηεί ζε 18 γιψζζεο. Ο Μπνξίο Πηιληάθ Ο ζπγγξαθέαο Μπνξίο Πηιληάθ (Бори́с ильня́к, 1894-1938) είλαη γλσζηφο γηα ηα βηβιία ηνπ Mahogany, Γπκλό έηνο, Ο Βόιγαο θαηαιήγεη ζηελ Καζπία. ΢πλειήθζε ηνλ Οθηψβξην ηνπ ’37 κε ηελ θαηεγνξία αληεπαλαζηαηηθψλ θαη ηξνκνθξαηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ. Ζ αιήζεηα ήηαλ φηη ζε κηα ζπλάληεζή ηνπ κε ηνλ Γάιιν ζπγγξαθέα Αληξέ Εηλη, ηνλ πιεξνθφξεζε γηα ηελ θαηάζηαζε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Ο Είλη έθαλε ρξήζε ησλ πιεξνθνξηψλ απηψλ ζ’ έλα βηβιίν ηνπ. Σνλ Απξίιην ηνπ επνκέλνπ έηνπο ν Πηιληάθ δηθάζηεθε. Ζ δίθε θξάηεζε κφιηο 15 ιεπηά θαη ε απφθαζε εθθσλήζεθε ακέζσο: Καηαδίθε ζηελ εζράηε ησλ πνηλώλ. ΢ην θάθειφ ηνπ πνπ ππάξρεη ζηα αξρεία, βξίζθεηαη έλα έγγξαθν πνπ αλαθέξεη κφλν: Ζ πνηλή εθηειέζηεθε.

300

Ο Μπελεληίθη Λίθζηηο (Бенеди́кт Ли́вшиц, 1886-1938), ήηαλ Ρσζνεβξαίνο πνηεηήο, ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο Γάιισλ πνηεηψλ, θίινο ηνπ Αληξέ Μαιξψ. Αλήθε ζην ξεχκα ησλ θνπηνπξηζηψλ, ησλ πξψησλ δεθαεηηψλ ηνπ 20νχ αηψλα. Γηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο Έλσζεο ΢νβηεηηθψλ ΢πγγξαθέσλ. Γλσζηά έξγα ηνπ Ο απιόο ηνπ Μαξζύα, Ο ήιηνο ησλ ιύθσλ, Ο κνλόθζαικνο ηνμόηεο θαη άιια. Σν 1937 ζπλειήθζε σο «ερζξφο ηνπ ιανχ» θαη εθηειέζηεθε ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’38. ΢ηνλ θάθειφ ηνπ αλαθέξεηαη ςεπδψο, φηη πέζαλε απφ θαξδηαθή πξνζβνιή ηνλ Μάην ηνπ ΄39. Ο πνηεηήο Πάβει Βαζίιηεθ ( авел Васильев, 1910-37) ήηαλ παηδί νηθνγέλεηαο Κνδάθσλ απφ ην Καδαρζηάλ. Γεκνζίεπζε ηα πξψηα ηνπ πνηήκαηα ζε ειηθία 16 εηψλ. Απφ ην ’28 δνχζε ζηελ Μφζρα θαη παξά ην λεαξφ ηεο ειηθία ηνπ έγηλε γξήγνξα γλσζηφο. Έγξαςε ηα έξγα Σξόηθα, ην επηθφ Άζκα γηα ηνλ ζάλαην ην ΢ηξαηνύ ησλ Κνδάθσλ, Ζ αικπξή επαλάζηαζε θαη άιια. Σν 1934 ε θξάζε ηνπ: Ζ απόζηαζε από ηελ θαηαπίεζε κέρξη ηνλ θαζηζκό είλαη κηθξόηεξε από ηελ κύηε ελόο ζπνπξγηηηνύ, ήηαλ αξθεηή γηα λα απνβιεζεί απφ ηελ Έλσζε ΢νβηεηηθψλ ΢πγγξαθέσλ θαη λα απαγνξεπζεί ε δεκνζίεπζε ησλ έξγσλ ηνπ. Ο Πάβει Βαζίιηεθ Σν 1935, κεηά απφ θαηαγγειίεο ζπλαδέιθσλ ηνπ ζπλειήθζε κε ηελ θαηεγνξία ηνπ «ρνπιηγθαληζκνχ» θαη πέξαζε αξθεηνχο κήλεο ζηε θπιαθή. Μεηά ηελ απνθπιάθηζή ηνπ έγξαθε αζηακάηεηα, κε απνθνξχθσκα ηα έξγα: Γηα ηελ ππεξάζπηζε ησλ ρσξηθώλ-πνηεηώλ θαη ην καθξνζθειέο πνίεκα ΢ε αλαδήηεζε ηεο ρακέλεο αξκνλίαο. Έγηλε αθφκα πην ηνικεξφο θαη ραξαθηήξηζε ηνπο ζνβηεηηθνχο ζπγγξαθείο πνπ ππέγξαθαλ ηηο θαηαγγειίεο θαηά ζπλαδέιθσλ ηνπο σο πνξλνγξαθηθέο κνπηδνύξεο ζην πεξηζώξην ηεο ξσζηθήο ινγνηερλίαο. Ο Βαζίιηεθ έθηαζε ζην ζεκείν λα ζρνιηάζεη ηηο δίθεο ησλ επηθαλψλ ζνβηεηηθψλ εγεηψλ. ΢πλειήθζε αθφκα κηα θνξά, ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1937, δηθάζηεθε κε ηελ θαηεγνξία ηεο πξνδνζίαο θαη εθηειέζηεθε ζηηο 16 Ηνπιίνπ ζε ειηθία κφιηο 27 εηψλ. Οη ζηάρηεο ηνπ ζάθηεθαλ ζε αλψλπκν ηάθν. Ζ γπλαίθα ηνπ θαηάθεξε λα θξχςεη απφ ηνπο άληξεο ηεο αζθάιεηαο ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ αδεκνζίεπηνπ έξγνπ ηνπ θαη κεηά ην ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ αγσλίζηεθε γηα ηελ δηθαίσζή ηνπ. Σν 1956 ν Βαζίιηεθ απνθαηαζηάζεθε θαη επεηξάπε ε δεκνζίεπζε ησλ έξγσλ ηνπ. Μηα απφ ηηο πιένλ επηθαλείο εθπξνζψπνπο ηεο ξσζηθήο πνίεζεο είλαη ε Άλλα Αρκάηνβα

301

Ζ Άλλα Αρκάηνβα ( нн

ндреевн

хм тов , 1889-1966)

Ζ Άλλα Αρκάηνβα είλαη κηα απφ ηηο θνξπθαίεο πξνζσπηθφηεηεο ηεο ξσζηθήο πνίεζεο ηνπ 20νχ αηψλα. Σν Αρκάηνβα ήηαλ θηινινγηθφ ςεπδψλπκν, ην πξαγκαηηθφ ηεο επίζεην ήηαλ Γθνξέλθν. Παηδί εχπνξεο νηθνγέλεηαο απφ ηελ Οδεζζφ θαη πήξε πνιχ θαιή κφξθσζε. Παξάιιεια δηάβαδε ζχγρξνλε επξσπατθή ινγνηερλία. Φνίηεζε ζηελ Ννκηθή ΢ρνιή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηνπ Κηέβνπ. Σν 1912 εθδφζεθε ε πξψηε ηεο πνηεηηθή ζπιινγή κε ηίηιν Σν απόβξαδν θαη ζε δπν ρξφληα ε δεχηεξε κε ηίηιν Ρνδάξην. Σα έξγα απηά ηελ θαζηέξσζαλ θαη ηελ έθαλαλ γλσζηή ζε φιε ηε Ρσζία, κηα ρψξα πνπ αγαπά πνιχ ηελ πνίεζε θαη έρεη γελλήζεη δεθάδεο ζπνπδαίνπο πνηεηέο. Δλψ ζπνχδαδε αθφκα, παληξεχηεθε ηνλ γλσζηφ ηφηε πνηεηή ηνπ ξσζηθνχ κεηαζπκβνιηζκνχ Νηθνιάη Γθνπκηιηφθ (Никола́й Гумилѐв, 1886-1921), κε ηνλ νπνίν απέθηεζε έλα γην ηνλ Λεβ Γθνπκηιηφθ. ΢ην γακήιην ηαμίδη ηνπο ζην Παξίζη γλσξίζηεθε κε ηνλ Ηηαιφ δσγξάθν Ακεληέν Μνληηιηάλη (Amedeo Modigliani, 18841920), ν νπνίνο αξγφηεξα έγηλε εξαζηήο ηεο θαη ηελ δσγξάθηζε ζε αξθεηά πνξηξέηα θαη γπκλά. Αληίζηνηρα ε Αρκάηνβα έγξαςε θαη αθηέξσζε ζηνλ Μνληηιηάλη πνηήκαηα, πνπ εμέθξαδαλ ηελ αγάπε ηεο γη’ απηφλ.

Ζ Αρκάηνβα φπσο ηελ είδε ν Ακεληέν Μνληηιηάλη Δξσηηθέο ζρέζεηο είρε επίζεο θαη κε ηνλ Ρψζν πνηεηή Οζίπ Μάληειζηακ. Ο γάκνο κε ηνλ Γθνπκηιηφθ δελ άληεμε θαη γξήγνξα ην δεπγάξη ρψξηζε. ΋κσο νη δπν ηνπο παξέκεηλαλ θαινί θίινη θαη ε Άλλα ζνθαξίζηεθε, φηαλ απηφο εθηειέζηεθε απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο ην 1921 σο ‘ερζξφο ηνπ ιανχ’. Σν ’21 παληξεχηεθε γηα δεχηεξε θνξά έλα θαζεγεηή παλεπηζηεκίνπ θαη ηνλ ΄23 γηα ηξίηε κε ηνλ ηζηνξηθφ ηέρλεο Νηθνιάη Πνχληλ (Николай Пунин, 1888-1953) πνπ αξγφηεξα θαηαδηθάζηεθε γηα αληηζνβηεηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη πέζαλε ζε γθνπιάγθ. Ζ Αρκάηνβα αληηκεηψπηζε πάληα ηελ ερζξφηεηα ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο πνπ ηελ ζεσξνχζε επηθίλδπλε θαη εκπφδηδε κε θάζε ηξφπν ηελ έθδνζε ησλ έξγσλ ηεο, αλ θαη ήηαλ ηφζν δεκνθηιήο πνπ δελ ηνικνχζε λα βιάςεη ηελ ίδηα. Σελ αηκφζθαηξα δφθνπ, ηδηαίηεξα ηελ πεξίνδν ηεο παληνδπλακίαο ηνπ Γεδφθ, ηελ δηαηχπσζε ζην πεξίθεκν πνίεκά ηεο Ρέθβηεκ (δείηε ην ζηελ ζειίδα 4 απηνχ ηνπ βηβιίνπ). ΢ην πνίεκα απηφ πεξηγξάθεη ηηο δνθηκαζίεο ησλ γπλαηθψλ, πνπ αλίζρπξεο θαη ζιηκκέλεο

302

πεξίκελαλ ππνκνλεηηθά ζηελ νπξά έμσ απφ ηηο θπιαθέο, γηα λα βξνπλ κηα επθαηξία λα ζηείινπλ ιίγν θαγεηφ ή λα πεξάζνπλ έλα κήλπκα ζην ζχδπγν, ζην γην, ζηνλ εξαζηή ή ζηνλ παηέξα. Ζ ίδηα ε πνηήηξηα πεξίκελε θη απηή γηα λα κπνξέζεη λα έρεη θάπνηα επαθή κε ηνλ γην ηεο θαη αξγφηεξα κε ηνλ ζχδπγφ ηεο, πξηλ ηνλ ζηείινπλ ζηελ εμνξία θαη έδεζε απφ πξψην ρέξη απηή ηελ δνθεξή εηθφλα. Αλ θαη ην πνίεκα απηφ δεκνζηεχηεθε κφιηο ην 1987, έγηλε γξήγνξα θαη επξέσο γλσζηφ ζην ζνβηεηηθφ θνηλφ αιιά δελ μέθπγε θαη απφ ην άγξππλν κάηη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ηνπ Γεδφθ.

Ο Νηθνιάη Γθνπκηιηφθ, ν Λεβ Γθνπκηιηφθ θαη ε Άλλα Αρκάηνβα Σν 1938 ε αζθάιεηα ζπλέιαβε ηνλ 26 εηψλ ηφηε γην ηεο Λεβ Γθνπκηιηφθ, ν νπνίνο θαηαδηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα εμνξία ζηελ ΢ηβεξία. Σν 1941 απειεπζεξψζεθε γηα ιίγν θαη ζπκκεηείρε ζηελ Μάρε ησλ Μόζραο θαηά ησλ Γεξκαλψλ. Ζ Αρκάηνβα αλαγθάζηεθε ηφηε λα θάλεη δεκφζηα απηνθξηηηθή θαη λα δερζεί φηη ε κφλε ζσζηή άπνςε γηα ηελ ηέρλε ήηαλ ν ζνζηαιηζηηθόο ξεαιηζκόο. Έγξαςε επίζεο ηφηε κεξηθά δηζπξακβηθά πνηήκαηα γηα ηνλ ΢ηάιηλ, αιιά δελ βνήζεζαλ ζε ηίπνηα, γηαηί ν Λέβ ζηάιζεθε θαη πάιη ζηελ ΢ηβεξία, απφ φπνπ ειεπζεξψζεθε κφιηο ην 1956. ΋ηαλ επέζηξεςε ήηαλ έλα ςπρηθφ ξάθνο, έπηλε ζπλερψο θαη θεξφηαλ βίαηα ζηελ κεηέξα ηνπ πνπ ηελ θαηεγνξνχζε φηη απηή ήηαλ ε αηηία λα πεξάζεη ηα θαιχηεξα ρξφληα ηεο δσήο ηνπ ζηηο θπιαθέο θαη ηηο εμνξίεο. Σν 1965 εθδφζεθε ην ηειεπηαίν έξγν ηεο Αρκάηνβα Σν δηάβα ηνπ ρξόλνπ θαη ην 1966 πέζαλε ζε ειηθία 77 εηψλ. Σηκήζεθε κε αγάικαηα, κλεκεία, πίλαθεο θαη κνπζείν.

Δπίινγνο Κη έκαζα πψο ζπξξηθλψλνληαη ηα πξφζσπα πσο ν ηξφκνο ειινρεχεη θάησ απφ ηηο βιεθαξίδεο θαη πψο ε νδχλε γξάθεη κε ζθελνεηδείο ραξαθηήξεο. Σξαρηέο γξακκέο ηα κάγνπια, Πψο θαηάκαπξα ή μαλζά δαρηπιίδηα ηα καιιηά κνλνκηάο θαιχπηνληαη απ αζεκέληα ζθφλε, θαη ζβήλεη ην ρακφγειφ κνπ ζηα πεηζήληά κνπ ρείιε θη ν θφβνο είλαη λεθξηθφο, ζξνΐδεη ζην ζβεζκέλν κνπ γειάθη. Καη γηα κέλα δελ πξνζεχρνκαη κνλαρά, αιιά γηα φινπο, απηνχο πνπ ζηάζεθαλ καδί κνπ ζηε ζεηξά ζηελ δέζηα ηνπ Ηνχιε, ζην ςχρνο ηνπ ρεηκψλα θάησ απφ ηνλ ηφζν θφθθηλν, ηνλ ηνίρν, θη αζψξεην αθφκα.

303

Ο Μηραήι Γεξάζηκνθ ( ихаи́л Гера́симов, 1889-1939), ήηαλ έλαο απφ ηνπο δεκνθηιέζηεξνπο Ρψζνπο ιατθνχο πνηεηέο ησλ αξρψλ ηνπ 20νχ αηψλα. Αξρηθά αγθάιηαζε ηελ επαλάζηαζε ησλ κπνιζεβίθσλ, γηαηί πίζηεπε φηη ζα νδεγήζεη ηνλ ιαφ ζε έλα λέν πξνιεηαξηαθφ πνιηηηζκφ. Γξήγνξα απνγνεηεχηεθε, ην 1937 θπιαθίζηεθε θαη πέζαλε ζηε θπιαθή. Ο Νηθνιάη Κιηνχγεθ ( иколай люев, 1884-1937), ήηαλ έλαο απφ ηνπο αμηφινγνπο Ρψζνπο πνηεηέο, ζπλειήθζε ην 1933 σο ερζξφο ηεο ζνβηεηηθήο ηδενινγίαο θαη εθηειέζηεθε κεηά απφ ηέζζεξα ρξφληα. Ο εβξατθήο θαηαγσγήο Οπθξαλφο Ηβάλ Κνχιηθ (Іван улик, 1897-1937), ππήξμε πνηεηήο, ζπγγξαθέαο, κεηαθξαζηήο δηπισκάηεο θαη θνκκνπληζηήο. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Οπθξαληθήο Έλσζεο ησλ Πξνιεηαξίσλ ΢πγγξαθέσλ θαη εθδφηεο ινγνηερληθψλ πεξηνδηθψλ. Παληξεχηεθε ηελ γεξκαληθήο θαηαγσγήο ζπγγξαθέα, Λνπηζηάλα Πηφληεθ (1800-1937). ΢πλειήθζε θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε κε ηελ θαηεγνξία ηεο θαηαζθνπείαο θαηά ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο θαη εθηειέζηεθε ηνλ Οθηψβξην ηνπ ’37. Έλα κήλα λσξίηεξα είρε εθηειεζηεί ε γπλαίθα ηνπ κε ηελ θαηεγνξία φηη ππνζηήξηδε ηηο αληηζνβηεηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηνπ ζπδχγνπ ηεο. Ο Μπνξίο ΢νπκηάηζθη (Борис Шумяцкий, 1886-1938), ν παξαγσγφο ηνπ ζνβηεηηθνχ κνλνπσιίνπ ησλ θηλεκαηνγξαθηθψλ ηαηληψλ ηελ πεξίνδν 193037, θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε ζπλειήθζε κε ηελ θαηεγνξία ηεο δνιηνθζνξάο θαη ησλ αληηζνβηεηηθψλ ελεξγεηψλ θαηά ηεο βηνκεραλίαο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ θαη εθηειέζηεθε. Ο Μπνξίο ΢νπκηάηζθη Ο Πάβει Φινξέλζθη ( а́вел Флоре́нский, 1882-1937) ήηαλ Ρψζνο ζενιφγνο, ηεξέαο, θηιφζνθνο, καζεκαηηθφο, θπζηθφο, κεραληθφο θαη εθεπξέηεο. ΢πνχδαζε καζεκαηηθά θαη ζενινγία θαη δεκνζίεπζε πνιιά δνθίκηα. Έγξαςε έξγα γηα θηινζνθία, καζεκαηηθά, ειεθηξνδπλακηθή θαη ζενινγία. Μεηά ηελ επαλάζηαζε εξγάζηεθε γηα ηνλ θξαηηθφ ζρεδηαζκφ ειεθηξνδφηεζεο ηεο ρψξαο. Γηα ηηο πνιηηηθέο θαη ζξεζθεπηηθέο ηνπ ζέζεηο θπιαθίζηεθε θαη εμνξίζηεθε. Δπηζήκσο πέζαλε θάπνπ ζηελ ΢ηβεξία ην 1943. ΋κσο ε πηζαλφηεξε εθδνρή είλαη φηη εθηειέζηεθε ηνλ Γεθέκβξην ηνπ ’38 καδί κε πνιιέο ρηιηάδεο άιισλ θξαηνπκέλσλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε. Ο Νηθνιάη Νεθξάζνθ ( иколай екрасов, 1900-38) ήηαλ ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο ζηελ γιψζζα εζπεξάλην, θαζψο θαη θξηηηθφο ινγνηερλίαο. ΢πκκεηείρε ζηελ ζχληαμε ηεο Δζπεξαληηθήο Δγθπθινπαίδεηαο. Σν 1937 θαηεγνξήζεθε σο ν νξγαλσηήο ηεο θαζηζηηθήο, θαηαζθνπεπηηθήο θαη

304

ηξνκνθξαηηθήο νξγάλσζεο ησλ Δζπεξαληηζηώλ θαη εθηειέζηεθε. Σν πινχζην αξρείν ηνπ θαηαζηξάθεθε Ο ΢ακςψλ Σζάλκπα (Самсо́н Ча́нба, 1886-1937), πνηεηήο θαη ζπγγξαθέαο απφ ηελ Ακπραδία, έγξαθε ηα έξγα ηνπ ζηελ ακπραδηαλή γεσξγηαλή δηάιεθην. ΢πλειήθζε θαη εθηειέζηεθε ην 1937, ζηα πιαίζηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο Ο Γεβγθέλη Παζνπθάληο (Евгений ашуканис, 1891-1937) ζπνχδαζε ηε λνκηθή επηζηήκε ηε Ρσζία θαη ηελ Γεξκαλία. Δπί ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο ρξεκάηηζε δηθαζηήο, δηπισκάηεο θαη παλεπηζηεκηαθφο δάζθαινο. Ήηαλ ζπγγξαθέαο ηνπ γλσζηνχ έξγνπ Ζ Γεληθή Θεσξία ηνπ Νόκνπ θαη ηνπ Μαξμηζκνύ. Σν 1936 ήηαλ αλαπιεξσηήο θνκηζάξηνο Γηθαηνζχλεο θαη πξνηάζεθε λα γίλεη κέινο ηεο ΢νβηεηηθήο Αθαδεκίαο Δπηζηεκψλ. Σα 1937 θαηαγγέιζεθε σο «ερζξόο ηνπ ιανύ θαη ηξνηζθηζηήο ζακπνηέξ». Ο Παζνπθάληο ππνρξεψζεθε ζε απηνθξηηηθή, αιιά απηφ δελ ήηαλ αξθεηφ. Αθνινχζεζε ε δίθε θαη ε θαηαδίθε ηνπ ζε ζάλαην. Ο Γεβγθέλη Παζνπθάληο Ο Αιεμάληξ ΢ακνΐινβηηο (Алекса́ндр Самойло́вич, 1880-1938) ζπνχδαζε αλαηνιηθέο γιψζζεο θαη έκαζε ηελ αξαβηθή, ηελ πεξζηθή ηελ ηνπξθηθή θαη ηελ ηαηαξηθή. Απφ ην 1907 δίδαζθε ζην Παλεπηζηήκην ηεο Πεηξνχπνιεο. Παξάιιεια ζπλέβαιε ζηελ αιιαγή ησλ αιθαβήησλ ησλ ιαψλ ηεο Δ΢΢Γ απφ αξαβηθνχο ζε ιαηηληθνχο ραξαθηήξεο. Ήηαλ νλνκαζηφο ηνπξθνιφγνο, ζπγγξαθέαο πνιιψλ δηαηξηβψλ θαη απφ ην 1929 κέινο ηεο Αθαδεκίαο Δπηζηεκψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Αιιά ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε επεθηάζεθε θαη ζηα κέιε ηεο Αθαδεκίαο, πνιιά απφ ηα νπνία ραξαθηεξίζηεθαλ σο ερζξνί ηνπ ιανχ. Ο ΢ακνΐινβηηο ζπλειήθζε ηνλ Οθηψβξην ηνπ ’37, σο θαηάζθνπνο ησλ Ηαπψλσλ θαη αληεπαλαζηάηεο. Γηθάζηεθε ζε δέθα ρξφληα θπιάθηζε. ΢ηηο 3 Ηαλνπαξίνπ ηνπ ΄38 ην φλνκά ηνπ εκθαλίδεηαη ζηελ ιίζηα Νν 123 ηεο ΝηΚα-Βε-Νηε, πνπ θέξεη ηηο ππνγξαθέο ησλ Εληάλνθ, Μφινηνθ, Καγθαλφβηηο θαη Βνξνζίινθ. Καη ηα 163 άηνκα ηεο ιίζηαο απηήο εθηειέζηεθαλ ακέζσο. ***

Θα θιείζνπκε ηνλ ελδεηθηηθφ θαηάινγν ησλ ρηιηάδσλ επηζηεκφλσλ, ινγίσλ, ζπγγξαθέσλ, πνηεηψλ, θαιιηηερλψλ θαη άιισλ αλζξψπσλ ησλ γξακκάησλ θαη ηεο ηέρλεο πνπ ππήξμαλ ζχκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο κε ιίγα ιφγηα πνπ αθνξνχλ ζε έλαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο αλζξψπνπο ηνπ ξσζηθνχ ζεάηξνπ, ηνλ Βζέβνινλη Μέγεξρνιλη.

305

Ο Βζέβνινλη Μέγεξρνιλη ( севолод ейерхол д, 1874-1940) Ο γεξκαληθήο θαηαγσγήο Βζέβνινλη Μέγεξρνιλη ήηαλ εζνπνηφο, παξαγσγφο ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ, ζθελνζέηεο θαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζεσξεηηθνχο ηνπ ζεάηξνπ ηεο Ρσζίαο ηνπ 20νχ αηψλα. Σν 1895 φηαλ ηειείσζε ην ζρνιείν ηνπ δίζηαδε λα επηιέμεη κεηαμχ ησλ ζεαηξηθψλ θαη ησλ κνπζηθψλ ζπνπδψλ. Σειηθά ηνλ θέξδηζε ην ζέαηξν θαη γξάθηεθε ζηε Φηινδξακαηηθή Δηαηξία ηεο Μφζραο. Αξρηθά εξγάζηεθε ζην Θέαηξν Σέρλεο54 σο εζνπνηφο θαη βνεζφο ζθελνζέηε. Καηά ην δηάζηεκα 1906-1908 εξγάζηεθε ζην ζέαηξν ηεο Κνκηζαξηέθζθαγηα, φπνπ κπφξεζε λα εθαξκφζεη ηηο αληηιήςεηο ηνπ ζρεηηθά κε ην ζπκβαηηθφ ζέαηξν. Απφ ην 1908 κέρξη ην 1917 δηεηέιεζε ζθελνζέηεο ησλ απηνθξαηνξηθψλ ζεάηξσλ, φπνπ παξνπζίαζε έξγα ηεο Κνκέληηα ληει άξηε θαη αλέδεημε ην ζεακαηηθφ ζηνηρείν. Παληξεχηεθε ηελ ΋ιγα Μνπλη, κε ηελ νπνία απέθηεζαλ ηξεηο θφξεο. Αξγφηεξα γλψξηζε ηελ εζνπνηφ θαη καζήηξηά ηνπ Εηλάηληα Ράηρ (Зинаида Рейх, 1894-1939) ηελ εξσηεχηεθε, ρψξηζε ηελ ΋ιγα θαη παληξεχηεθε ηελ Εηλάηληα ην 1922 ή ην 1924.

Ζ Εηλάηληα Ράηρ θαη ν Μέγεξρνιλη {Ζ Εηλάηληα είρε παληξεπηεί ζε πξψην γάκν ηνλ πνηεηή ΢εξγθέη Γεζέληλ (Серге́й Есе́ни, 18951925). Ο γάκνο κε ηνλ Μέγεξρνιλη ήηαλ ν δεχηεξνο. Ζ θαξηέξα ηεο εθηηλάρζεθε θαη ζχληνκα ήηαλ ε ζηαξ ηνπ Θεάηξνπ Μέγεξρνιλη. Δίθνζη πέληε κέξεο κεηά ηελ ζχιιεςε ηνπ ζπδχγνπ ηεο ε Εηλάηληα βξέζεθε λεθξή ζην δηακέξηζκά ηνπο. Δίρε δερζεί πνιιά ρηππήκαηα κε καραίξη απφ δπν άγλσζηνπο, αιιά απφ ην δηακέξηζκα δελ έιεηπε ηίπνηα, πξάγκα πνπ θάλεη νξηζκέλνπο ηζηνξηθνχο λα πηζηεχνπλ φηη νη δνινθφλνη ηεο ήηαλ πξάθηνξεο ηεο Νη-ΚΑ-Βε-Νηε. Σν δηακέξηζκα απηφ ζήκεξα έρεη κεηαηξαπεί ζε Μνπζείν Μέγεξρνιλη}. Πξηλ ηελ Οθησβξηαλή επαλάζηαζε, ν Μέγεξρνιλη είρε ήδε θαηαμησζεί σο έλαο ζεκαληηθφο δεκηνπξγφο θαη είρε ζπλεξγαζηεί κε ηνλ ΢ηαληζιάθζθη, ηνλ Άληνλ Σζέρνθ θαη άιινπο. Δληάρζεθε κε ελζνπζηαζκφ ζην κπνιζεβηθηθφ θφκκα θαη ην 54

Σν πεξίθεκν Θέαηξν Σέρλεο ηεο Μόζραο ήηαλ δεκηνύξγεκα ελόο άιινπ κεγάινπ Ρώζνπ, αλζξώπνπ ηνπ ζεάηξνπ θαη δαζθάινπ ηεο ηέρλεο ηνπ ζεάηξνπ ηνπ Κνλζηαληίλ ΢ηαληζιάθζθη (Константин Станиславский, 1863-1938)

306

1923, ζην ζέαηξν πνπ θέξεη ην φλνκά ηνπ, αλέπηπμε πινχζηα δξάζε, αλεβάδνληαο έξγα ησλ Νηθνιάη Γθφγθνι, Άληνλ Σζέρσθ, Κνλζηαληίλ ΢ηαληζιάθζθη, Νηθνιάη Οζηξφθζθη, Βιαληηκίξ Μαγηαθφθζθη θαη άιισλ δξακαηνπξγψλ θαη θιαζζηθψλ ζπγγξαθέσλ. ΢πλεξγάζηεθε ζηελά κε ηνλ Μαγηαθφθζθη θαη ιέγεηαη φηη ν ηειεπηαίνο έγξαςε ην έξγν ηνπ Ο θνξηόο εηδηθά γηα ηνλ Μέγηεξρνιλη. Ζ ζπλεξγαζία ησλ δπν ηνπο ζπλερίζηεθε σο ηελ απηνθηνλία ηνπ Μαγηαθφθζθη. Σν 1922 εγθαηλίαζε ην Θέαηξν ηεο Δπαλάζηαζεο κε ην έξγν Απγέο ηνπ Βεξάξελ. Σα έξγα ηνπ εληππσζίαδαλ κε ηελ εθθεληξηθφηεηα, ηελ επαλαζηαηηθφηεηα θαη ηε ρξήζε ζπκβνιηθψλ ζθεληθψλ ζε κία πξνζπάζεηα λα ειαηηψζεη ηελ απφζηαζε κεηαμχ ζθελήο θαη πιαηείαο. Μεξηθέο απφ ηηο κεγαιχηεξεο δεκηνπξγίεο ηνπ ζην ρψξν ηεο ζθελνζεζίαο είλαη ν Υνξόο ησλ κεηακθηεζκέλσλ ηνπ Μηραήι Λέξκνληνθ ( ихаи́л Ле́рмонтов), πνπ αλέβεθε ην 1917, πνπ ζεσξήζεθε ε ηειεπηαία κεγάιε πξάμε ηεο πξνεπαλαζηαηηθήο Ρσζίαο, Ζ θπξία κε ηηο θακέιηεο ηνπ Αιεμάλδξνπ Γνπκά (1934), ε Νηάκα Πίθα ηνπ Πηφηξ Σζατθφθζθη (1935) θ.ά. ΢πλεξγάζηεθε επίζεο θαη κε ηνλ ζθελνζέηε ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ ΢εξγθέη Ατδελζηάηλ, ν νπνίνο ζπρλά εθάξκνδε ηηο ηερληθέο θαη ρξεζηκνπνηνχζε εζνπνηνχο απφ ηνλ ζίαζν ηνπ Μέγεξρνιλη γηα ηηο ηαηλίεο ηνπ. Αληηηάρζεθε ζην δφγκα ηνπ θφκκαηνο γηα ηνλ ‘ζνζηαιηζηηθφ ξεαιηζκφ’ θαη θαηά ηελ πεξίνδν ησλ ζηαιηληθψλ εθθαζαξίζεσλ ην ζέαηξφ ηνπ έθιεηζε (1938), ν ίδηνο θαηεγνξήζεθε γηα ζεαηξηθό θνξκαιηζκό θαη σο ‘μέλν ζψκα’ γηα ηελ ζνβηεηηθή θνηλσλία. Ο ΢ηαληζιάθζθη (πέζαλε ην ίδην έηνο) θάιεζε ηνλ Μέγηεξρνιλη λα εγεζεί ηνπ ζηάζνπ ηνπ θαη πξάγκαηη εξγάζηεθε σο ηελ εκέξα ηεο ζχιιεςήο ηνπ ζηηο 30 Ηνπλίνπ 1939. Πίλαθαο ηνπ Μέγεξρνιλη απφ ηνλ Μπνξίο Γθξηγθφξηεθ Ο Μέγεξρνιλη βαζαλίζηεθε ζθιεξά απφ ηνπο αλαθξηηέο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε θαη αλαγθάζηεθε λα νκνινγήζεη φηη ήηαλ πξάθηνξαο ησλ ηαπσληθψλ θαη ησλ βξεηαληθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ. Αξγφηεξα αλαθάιεζε ηελ νκνινγία ηνπ θαη έγξαςε κηα επηζηνιή ζηνλ Μφινηνθ: «..Οη αλαθξηηέο άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνύλ βία πάλσ κνπ, ζε κέλα έλα γέξν 65 ρξνλώλ. Τπνρξεώζεθα λα μαπιώζσ θάησ κε ην πξόζσπν ζην πάησκα θαη ρηύπεζαλ ηηο παηνύζεο κνπ θαη ηελ πιάηε κνπ κε ιαζηηρέλην ξαβδί… Σηο επόκελεο κέξεο ηα πόδηα κνπ αηκνξξαγνύζαλ, αιιά απηνί εμαθνινύζεζαλ λα κε ρηππνύλ θαη νη πόλνη ήηαλ ηόζν αλππόθνξνη πνπ λόκηδα όηη έξηρλαλ βξαζηό λεξό ζηηο πιεγέο κνπ. Ούξιηαδα θαη έθιαηγα από ηνπο πόλνπο…» Ο Μέγεξρνιλη θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε ακέζσο. Ζ κλήκε ηνπ απνθαηαζηάζεθε κεηά ην 1956 θαη αλαγλσξίζηεθε σο έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο ζεαηξηθνχο δεκηνπξγνχο ηνπ 20νχ αηψλα

307

17. Ζ δνινθνλία ηνπ Σξόηζθη Ζ ηειεπηαία πξάμε ηνπ δξάκαηνο πνπ είλαη γλσζηφ κε ηνλ ηίηιν Ζ Μεγάιε Δθθαζάξηζε δελ παίρζεθε κέζα ζηα ζχλνξα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, αιιά πνιχ πην καθξηά, ζην Μεμηθφ. Ζ Δθθαζάξηζε ηνπ θφκκαηνο θαη ηνπ θξαηηθνχ κεραληζκνχ είρε ήδε ηειεηψζεη θαη νη ζπνξαδηθέο δίθεο θαη εθηειέζεηο πνπ πξαγκαηνπνηνχληαλ αθφκα, ήηαλ θαηάινηπα ηνπ κεγάινπ θχκαηνο πνπ ζπληάξαμε ηελ ρψξα ηελ ηξηεηία 1936-3955. ΋κσο ν ΢ηάιηλ δελ θνηκφηαλ ήζπρνο φζν ν ζαλάζηκνο αληίπαιφο ηνπ, ν Λεβ Σξφηζθη πνπ δνχζε εμφξηζηνο ζην Μεμηθφ, δελ είρε απνδερζεί ηελ ήηηα ηνπ θαη εξγαδφηαλ, έγξαθε, ζπδεηνχζε, νξγάλσλε ηελ Σεηάξηε Γηεζλή θαη απεξγαδφηαλ ηελ επηζηξνθή ηνπ ζηελ παηξίδα θαη ηελ αλαηξνπή ηεο εγεηηθήο νκάδαο ηνπ θφκκαηνο πνπ θξαηνχζε ηα ελία ηεο εμνπζίαο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Ο Σξφηζθη ην 1918 κε ζηξαηησηηθή ζηνιή σο Κνκηζάξηνο Πνιέκνπ ΋ινη πιένλ ήμεξαλ, φηη νη Γίθεο ηεο Μφζραο είραλ σο θχξην ζηφρν ηνλ Σξφηζθη, άιισζηε κηα απφ ηηο θαηεγνξίεο πνπ κνλφηνλα βάξαηλε ηα ζχκαηα, ήηαλ ν ηξνηζθηζκφο ή ε ζπλσκνζία κε ηνλ Σξφηζθη γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο. Μηα αθφκε ρεηξφηεξε θαηεγνξία - ήηαλ απηή ηεο πξνδνζίαο, αθνχ ζηελ ηξνηζθηζηηθή ζπλνκσζία εκπιέθνληαλ θαη πξάθηνξεο μέλσλ δπλάκεσλ, φπσο ηεο ρηηιεξηθήο Γεξκαλίαο ή ηεο Ηαπσλίαο. Ο θαηεγνξνχκελνο ηεο ηξίηεο Μεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο Υξηζηηάλ Ραθφθζθη είπε ζηε απνινγία ηνπ κεηαμχ άιισλ: Αθόκα θαη ν επξηζθόκελνο ζην καθξηλό Μεμηθό Σξόηζθη δελ ζα απνθύγεη λα ππνζηεί απηή ηελ ηειηθή, πιήξε θαη ληξνπηαζηηθή αηίκσζε πνπ ζπκβαίλεη εδώ ηα ηειεπηαία ρξόληα.

55

Όπσο ήδε μέξνπκε, νη ηειεπηαίνη θπιαθηζκέλνη-ζύκαηα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, εμνληώζεθαλ ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’41 όηαλ νη Γεξκαλνί πξνσζνύληαλ ζηελ Ρσζία θαη ν Κόθθηλνο ΢ηξαηόο ππνρσξνύζε αλαηνιηθόηεξα. Σόηε ε Νη-Κα-Βε-Νηε εθηέιεζε κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο ρηιηάδεο θξαηνύκελνπο ησλ θπιαθώλ. Μεηαμύ άιισλ ράζεθαλ θαη νη θαηαδηθαζκέλνη ζε θπιάθηζε ησλ δπν ηειεπηαίσλ Γηθώλ ηεο Μόζραο θαζώο θαη ηξεηο γλσζηέο γπλαίθεο, ε Γηαθόβιεβα, ε ΢πηξνληόλνβα θαη ε αδειθή ηνπ Σξόηζθη, ε Κακέλεβα

308

Ζ πξφγλσζε απηή επαιεζεχζεθε θαη ν Σξφηζθη έραζε ηελ δσή ηνπ απφ ρέξηα δνινθφλνπ ησλ ζνβηεηηθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ - έλα ρξφλν πξηλ ράζεη ηελ δσή ηνπ θαη ν ίδηνο ν Ραθφθζθη. ΋πσο είλαη γλσζηφ, ν Σξφηζθη απειάζεθε απφ ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ην 1929 θαη αθνχ έκεηλε ζηελ Σνπξθία ηέζζεξα ρξφληα δέρζεθε ηελ πξνζθνξά αζχινπ ηεο θπβέξλεζεο ηνπ Γάιινπ πξσζππνπξγνχ Δληνπάξ Νηαιαληηέ (Édouard Daladier, 1884–1970) θαη πήγε ζηελ πφιε Μπαξκπηδφλ, αιιά δελ ηνπ επεηξάπε λα κείλεη ζην Παξίζη. Έκεηλε γηα ιίγν ζην ζπίηη ηεο Γαιιίδαο θηινζφθνπ θαη αθηηβίζηξηαο ΢ηκφλ Βέηι (Simone Weil, 1909-43) θαη ην 1935 ε γαιιηθή θπβέξλεζε εηδνπνίεζε ηνλ Σξφηζθη φηη ήηαλ αλεπηζχκεην πξφζσπν. Απηή ηε θνξά βξήθε άζπιν ζηελ Ννξβεγία. Κη εδψ φκσο νη ζνβηεηηθνί πίεζαλ ηελ λνξβεγηθή θπβέξλεζε ε νπνία απνθάζηζε λα απειάζεη (θαη απηή) ηνλ πεξίεξγν θηινμελνχκελφ ηεο. Χξηζηηάλ Ραθφθζθη θαη Σξφηζθη (1924) Ζ ρψξα πνπ δέρζεθε λα ηνπ παξαρσξήζεη άζπιν ήηαλ ην Μεμηθφ θαη κάιηζηα ν ηφηε πξφεδξφο ηεο Λάδαξν Καξδέλαο (Lázaro Cárdenas del Río, 1875-1970) έζηεηιε εηδηθφ ηξέλν λα παξαιάβεη ηνλ Σξφηζθη απφ ην ιηκάλη θαη λα ηνλ κεηαθέξεη ζηελ Πφιε ηνπ Μεμηθνχ. Αθνχ έδεζε γηα ιίγν ζην ζπίηη ηνπ δεχγνπο ησλ Μεμηθαλψλ δσγξάθσλ Νηηέγθν Ρηβέξα θαη Φξίληα Κάιν ην 1939, ν Σξφηζθη, ε γπλαίθα ηνπ Ναηαιία ΢εληφβα, νη γξακκαηείο θαη νη ζσκαηνθχιαθέο ηνπ κεηαθηλήζεθαλ ζε κηα κνλνθαηνηθία ηεο πεξηνρή Κνγηναθάλ ηεο Πφιεο ηνπ Μεμηθνχ. Δθεί αθηεξψζεθε ζηελ ζχληαμε άξζξσλ θαη είρε ζπλερείο ζπλαληήζεηο κε πξνζσπηθφηεηεο ηεο ακεξηθαληθήο θαη επξσπατθήο αξηζηεξάο. Με ηα άξζξα ηνπ θαηαθεξαχλσλε ην δηεθζαξκέλν θαη εθθπιηζκέλν ζνβηεηηθφ θαζεζηψο, ην νπνίν φπσο έιεγε, ζα αλαηξεπφηαλ κφλν κε πνιηηηθή επαλάζηαζε. Με ηελ ίδξπζε ηεο Σεηάξηεο Γηεζλνχο – επζέσο αληαγσληζηηθήο ηεο Κνκηληέξλ (Σξίηεο Γηεζλνχο) - ν Σξφηζθη επηρεηξνχζε λα νξγαλψζεη κηα πνιηηηθή θίλεζε ζε παγθφζκηα θιίκαθα. Δίρε ηελ ζπκπαξάζηαζε θαη ηελ ζπλδξνκή εηεξφθιεησλ πξνζψπσλ απφ πνιιά θξάηε, φπσο ησλ εγεηψλ ηνπ (ηξνηζθηζηηθνχ) ΢νζηαιηζηηθνχ Δξγαηηθνχ Κφκκαηνο ησλ Ζλσκέλσλ Πνιηηεηψλ Σδέηκο Κάλλνλ (James Cannon, 1890–1974), Γηφδεθ Υάλζελ (Joseph Hansen, 1910–79) θαη Φαξξέι Νηφκπο (Farrell Dobbs, 1907–83)

309

ηνπ ζπληδξπηή ηνπ Κ. Κ. Κίλαο Σζε Νηνπ Ξηνπ (1879-1942) θαη εθαηνληάδσλ ζηειερψλ ηεο αξηζηεξήο πηέξπγαο ησλ θνκκνπληζηηθψλ θνκκάησλ ηεο Δπξψπεο θαη ηεο Λαηηληθήο Ακεξηθήο. Αιιά ζηελ ίδηα ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ε επηξξνή ησλ ηξνηζθηζηψλ απφςεσλ ήηαλ ακειεηέα. Ζ ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ θαηεγνξνχκελσλ ζηηο Γίθεο ηεο Μφζραο, πνπ ήηαλ χπνπηνη γηα ηξνηζθηζκφ ή δελ είρε θακηά ζρέζε κε ην θίλεκα απηφ ή είρε δηαθφςεη πξν πνιινχ θάζε επαθή κε ηνλ Σξφηζθη. Σνλ ζπληνληζκφ ησλ ηξνηζθηζηηθψλ θηλεκάησλ θαη ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηεο Σεηάξηεο Γηεζλνχο αλέιαβε γηνο ηνπ Σξφηζθη θαη ηεο Ναηαιίαο ΢εληφβα ν Λεβ ΢εληφθ, πνπ δνχζε ζην Παξίζη. Ο ΢εληφθ ήηαλ δξαζηήξηνο θαη εξγαηηθφο, αιιά βξηζθφηαλ ππφ ηελ ζπλερή παξαθνινχζεζε πξαθηφξσλ ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, πνπ θαηέγξαθαλ θάζε ηνπ θίλεζε ή ζπλάληεζε ή άξζξν. Ήηαλ ε επνρή ηεο θνξχθσζεο ηνπ ηζπαληθνχ εκθπιίνπ πνιέκνπ θαη ζηελ Ηζπαλία (θαη ηελ Γαιιία) βξίζθνληαλ εθαηνληάδεο πξάθηνξεο ησλ ζνβηεηηθψλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ. Ο Ακεξηθαλφο θνκκνπληζηήο Φαξξέι Νηνκπο θαη ν Σξφηζθη ην 1940 Ο ΢εληφθ αζρνιήζεθε ηδηαίηεξα κε ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο θαη έγξαςε έλα αμηφινγν (αιιά θπζηθά φρη θαη αληηθεηκεληθφ) βηβιίν κε ηίηιν Σν Κόθθηλν Βηβιίν ησλ Γηθώλ ηεο Μόζραο, ην νπνίν φκσο είρε κηθξή απήρεζε, γηαηί ην 1936 - έηνο πνπ γξάθηεθε - είρε κφιηο πξαγκαηνπνηεζεί ε πξψηε δίθε ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ θαη ε επηθξαηνχζα αληίιεςε ζηνλ δπηηθφ θφζκν θαη ηδηαίηεξα ζηνλ θφζκν ηεο αξηζηεξάο ήηαλ φηη ε εηπκεγνξία ήηαλ απζηεξή κελ, αιιά δίθαηε. Ο ΢εληφθ πέζαλε ην 1938 ζε θιηληθή ηνπ Παξηζηνχ, πνπ αλήθε ζε Λεπθνχο Ρψζνπο θαηά ηε δηάξθεηα εγρείξεζεο ζθσιεθνεηδίηηδαο ζε ειηθία κφιηο 32 εηψλ. Πνιιά ιέρζεθαλ γηα ηνλ ζάλαηφ ηνπ θαη αξθεηνί θαηεγφξεζαλ ηε Νη-Κα-Βε-Νηε, φηη δνινθφλεζε ηνλ γην ηνπ κηζεηνχ ερζξνχ ηνπ ΢ηάιηλ. Κακηά απφ ηηο θαηεγνξίεο φκσο, δελ ζηεξίρζεθε ζε γεγνλφηα. ΋ζν φκσο ζπλερίδνληαλ νη δίθεο θαη νη εθηειέζεηο γλσζηψλ θνκκαηηθψλ θαη θξαηηθψλ ζηειερψλ έπαηξλαλ φιν θαη κεγαιχηεξε έθηαζε ε θνηλή γλψκε ηεο Γχζεο – θαη πνιιά ζηειέρε θαη απινί νπαδνί θνκκνπληζηηθψλ θνκκάησλ - άξρηζαλ λα ακθηζβεηνχλ ηελ αθεξαηφηεηα ηεο ζνβηεηηθήο δηθαηνζχλεο. Δίδακε ζε πξνεγνχκελν θεθάιαην ηελ ζπγθξφηεζε ηεο 310

επηηξνπήο Νηηνχη, ηηο απφςεηο ηνπ Σξφηζθη θαη ην πφξηζκά ηεο ζρεηηθά κε ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο. Παξά ην ζάλαην ηνπ γηνπ ηνπ, ε δξαζηεξηφηεηα ηνπ Σξφηζθη θαη ε απζηεξή θξηηηθή γηα ηα ηεθηαηλφκελα ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε δελ κεηψζεθαλ. Έγξαθε ηαθηηθά ζην πεξηνδηθφ Γειηίν ηεο Αληηπνιίηεπζεο56 ην νπνίν ρξεζηκνπνηνχζε σο πνιεκηθφ κέζνλ ζηνλ άληζν αγψλα ηνπ θαηά ηνπ ΢ηάιηλ θαη έθαλε ζπλερείο παξαηλέζεηο γηα ηελ πνιηηηθή πνπ φθεηιαλ λα αθνινπζήζνπλ νη αληηζηαιηληθνί θνκκνπληζηέο. Ο Λεβ Σξφηζθη θαη ν γηνο ηνπ Λεβ ΢εληφθ ζηε Γαιιία ην 1933 Απηέο νη απφςεηο εχξηζθαλ αξθεηά – φρη φκσο πνιιά - επήθνα ψηα ζηα θνκκνπληζηηθά θηλήκαηα ησλ ρσξψλ ηεο δπηηθήο Δπξψπεο, αιιά ειάρηζηε αληαπφθξηζε ζηελ παηξίδα ηνπ εθθξαζηή ηνπο. Οη ιίγνη θίινη θαη νπαδνί ηνπ Σξφηζθη ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε εληνπίδνληαλ εχθνια απφ ηελ θαιά νξγαλσκέλε θαη άγξππλε Νη-Κα-Βε-Νηε θαη αθνχ πεξλνχζαλ απφ ηελ θξεζάξα ησλ αλαθξίζεσλ θαη βαζαληζκψλ, νκνινγνχζαλ ηα πάληα, δηθάδνληαλ, θαηαδηθάδνληαλ θαη εθηεινχληαλ κε ζπλνπηηθέο δηαδηθαζίεο. ΢ηελ πξαγκαηηθφηεηα φκσο νη απφςεηο ηνπ Σξφηζθη δελ δηέθεξαλ πνιχ απφ απηέο ηνπ ΢ηάιηλ. Γηα παξάδεηγκα ν Σξφηζθη απνδερφηαλ ηνλ ζηαιηληθφ νξηζκφ φηη ε Ρσζία ήηαλ έλα «πξνιεηαξηαθφ θξάηνο», αιιά δηαθσλνχζε σο πξνο ηελ «θάζε» πνπ πεξλνχζε απηφ ην θξάηνο ζηελ πνξεία ηνπ πξνο ηελ ζνζηαιηζηηθή νινθιήξσζε. Οπζηαζηηθά ν Σξφηζθη δελ αγσληδφηαλ γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ ζηαιηληθνχ ζπζηήκαηνο, αιιά γηα ηελ αληηθαηάζηαζε ηεο εγεηηθήο νκάδαο ηνπ (πξνθαλψο ππφ ηνλ ίδηνλ). Ζ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ Σξφηζθη ην 1940 δελ ήηαλ άξηζηε. Τπέθεξε απφ πςειή αξηεξηαθή πίεζε θαη αηζζαλφηαλ φηη αξγά ή γξήγνξα ε εγθεθαιηθή αηκνξξαγία ζα αθνινπζνχζε. Ο θφβνο απηφο ηνλ νδεγνχζε ζηε ζθέςε, φηη ν κφλνο δξφκνο λα πξνιάβεη ην θαθφ ήηαλ ε απηνθηνλία. Σνλ Φεβξνπάξην έγξαςε έλα θείκελν, πνπ είλαη γλσζηφ σο ε Γηαζήθε ηνπ 56

Σν Bulletin of the Opposition (Бюллетень оппозиции) εθδηδόηαλ από ηνλ Ηνύιην ηνπ ’29 σο ηνλ Αύγνπζην ηνπ ’41. Σν θπιιάδην απηό ήηαλ ην ζεσξεηηθό όξγαλν ηεο αξηζηεξήο αληηπνιίηεπζεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, ήηαλ ζαθώο αληηζηαιηληθό θαη ηζρπξηδόηαλ πσο εμέθξαδε ηηο απόςεηο ησλ γλήζησλ Μπνιζεβίθσλ-Λεληληζηώλ θαη ησλ αζπκβίβαζησλ επαλαζηαηώλ

311

Σξόηζθη, ζην νπνίν εμέθξαδε ηηο ηειεπηαίεο ηνπ ζθέςεηο θαη ηηο απφςεηο ηνπ γηα ην κέιινλ ηεο αλζξσπφηεηαο. Αξλήζεθε κε έκθαζε ηηο θαηεγνξίεο, πνπ ηνπ πξνζήπηε ν ΢ηάιηλ γηα πξνδνζία ηεο εξγαηηθήο ηάμεο θαη επραξίζηεζε ηνπο θίινπο, θαη θπξίσο ηελ γπλαίθα θαη ζχληξνθφ ηνπ Ναηαιία ΢εληφβα γηα ηελ ππνζηήξημε θαη ηελ πίζηε ηνπο ζηνλ ίδην. Δίκαη επηπρήο πνπ εθηόο από καρεηήο ηεο ππόζεζεο ηνπ ζνζηαιηζκνύ, ε ηύρε πνπ επηθύιαμε θαη ηελ ραξά λα είκαη ν ζύδπγνο ηεο Ναηαιίαο πνπ γηα ζρεδόλ ζαξάληα ρξόληα κε πεξηέβαιε κε αγάπε, κεγαινςπρία θαη ηξπθεξόηεηα. Δμ αηηίαο κνπ ππέθεξε αδηακαξηύξεηα, ηδηαίηεξα ηα ηειεπηαία καο ρξόληα… Ο Σξφηζθη θαη ε Ναηαιία ΢εληφβα … Τπήξμα ζπλεηδεηόο επαλαζηάηεο όιε κνπ ηε δσή θαη παξέκεηλα ηα ηειεπηαία ζαξάληα ηξία ρξόληα θάησ από ηε ζεκαία ηνπ Μαξμηζκνύ. Αλ είρα ηελ επθαηξία λα μεθηλήζσ από ηελ αξρή, θπζηθά ζα απέθεπγα εθείλν ή ην άιιν ιάζνο, αιιά ε πνξεία ηεο δσήο κνπ ζα παξέκελε αλαιινίσηε. Θα πεζάλσ σο έλαο πξνιεηαξηαθόο επαλαζηάηεο, καξμηζηήο, δηαιεθηηθόο πιηζηήο θαη ζπλεπώο αζπκβίβαζηα άζενο. Ζ πίζηε κνπ ζην θνκκνπληζηηθό κέιινλ ηεο αλζξσπόηεηαο είλαη ζήκεξα ηζρπξόηεξε από πνηέ, πην δπλαηή θαη από ηα ρξόληα ηεο ληόηεο κνπ. … Ζ δσή είλαη όκνξθε. Διπίδσ όηη νη επόκελεο γεληέο ζα ηελ θαζαξίζνπλ από θάζε ηη άζρεκν θαη θαθό, από ηελ θαηαπίεζε θαη ηε βία θαη ζα ηελ απνιαύζνπλ νινθιεξσηηθά. Λ.. Σξόηζθη, 27 Φεβξνπαξίνπ 1940 Κνγηναθάλ Σα καθάβξηα πξναηζζήκαηα ηνπ Σξφηζθη επαιεζεχζεθαλ, φρη φκσο φπσο θνβφηαλ, απφ έλα μαθληθφ θαη κνηξαίν εγθεθαιηθφ ρηχπεκα. Σν ρηχπεκα ήξζε απφ ηνλ αδπζψπεην αληίπαιφ ηνπ, ηνλ Ησζήθ ΢ηάιηλ πνπ δελ ζα αηζζαλφηαλ αζθαιήο αλ δελ κάζαηλε φηη ν Σξφηζθη ήηαλ λεθξφο. ΢ε ιηγφηεξν απφ έμε κήλεο απφ ηελ ζχληαμε ηεο Γηαζήθεο ηνπ, ν Σξφηζθη έραζε ηε δσή απφ έλα ρηχπεκα ζην θεθάιη πνπ ηνπ θαηάθεξε ν πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Ρακόλ Μεξθαληέξ.

312

Ο Ρακφλ Μεξθαληέξ (Jaime Ramón Mercader del Río, 1913-78) Ο Ρακφλ Μεξθαληέξ γελλήζεθε ζηελ Βαξθειψλε, αιιά πέξαζε ηα παηδηθά ηνπ ρξφληα ζηελ Γαιιία κε ηελ Κνπβαλέδα κεηέξα ηνπ Καξηδάδ ληει Ρίν (María Caridad del Río Hernández) φηαλ απηή θαη ν Καηαιαλφο ζχδπγφο ηεο ρψξηζαλ57.

Ο Ρακφλ καρεηήο ηνπ ζηξαηνχ ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ Ζ Καξηδάδ ήηαλ θαλαηηθή θνκκνπλίζηξηα θαη έιαβε ελεξγφ κέξνο ζηνλ ηζπαληθφ εκθχιην πφιεκν. Ο Ρακφλ αζπάζηεθε απφ λένο ηηο επαλαζηαηηθέο ηδέεο ηεο κεηέξαο ηνπ θαη φηαλ επέζηξεςε ζηελ Ηζπαλία νξγαλψζεθε ζηελ αξηζηεξά. Γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηά θπιαθίζηεθε γηα ιίγν γηαηί απειεπζεξψζεθε κεηά ηελ λίθε ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ ζηηο εθινγέο ηνπ 1936. ΋πσο πάιη θαη ε κεηέξα ηνπ, ν λεαξφο Ρακφλ ζηξαηεχηεθε εζεινληηθά ζην πιεπξφ ησλ δεκνθξαηηθψλ δπλάκεσλ ηεο Ηζπαλίαο, κεηά ην θαζηζηηθφ θίλεκα ηνπ ζηξαηεγνχ Φξάλθν θαηά ηεο λφκηκεο θπβέξλεζεο.

Ζ Καξηδάδ, κεηέξα ηνπ Ρακφλ Ήηαλ ε επνρή πνπ ε ΢νβηεηηθή Έλσζε ζπληαξαζζφηαλ απφ ηηο Γίθεο ηεο Μφζραο θαη νη ζνβηεηηθέο κπζηηθέο ππεξεζίεο ζην εμσηεξηθφ είραλ σο κνλαδηθφ ζρεδφλ ζθνπφ ηνπο ηελ θπζηθή εμφλησζε ηνπ πην κηζεηνχ ερζξνχ ηνπ θαζεζηψηνο θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ, ηνπ εμφξηζηνπ ζην Μεμηθφ Λεβ Σξφηζθη. Ο πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, ν Νανχκ ή Λενλίλη Έτηηλγθνλ (Наум- Леонид Эйтингон, 1899– 1981) πνπ βξηζθφηαλ ηφηε ζηελ Ηζπαλία, είρε (πηζαλψο) εξσηηθέο ζρέζεηο κε ηελ Καξηδάδ θαη κέζσ απηήο γλσξίζηεθε κε ηνλ γην ηεο Ρακφλ. Ο Έτηηλγθνλ, πνπ ήηαλ γλσζηφο ζηελ Ηζπαλία κε ην ςεπδψλπκν Κνηφθ ( отов) εθηίκεζε ηελ ηπθιή αθνζίσζε θαη πίζηε ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ ζηηο ηδέεο ηνπ θφκκαηνο θαη ηελ αγάπε ηνπ γηα ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη ηνλ ζηξαηνιφγεζε ζηελ ππεξεζία ηνπ, κε ζθνπφ λα εθπαηδεπηεί θαη λα ρξεζηκνπνηεζεί γηα ηελ δνινθνλία ηνπ Σξφηζθη.

57

Ζ εηεξνζαιήο αδειθή ηνπ Ρακόλ ε Μαξία Μεξθαληέξ (María Mercader,1918 – 2011) ήηαλ ε δεύηεξε ζύδπγνο ηνπ δηάζεκνπ Ηηαινύ ζθελνζέηε θαη εζνπνηνύ Βνηηόξην ληε ΢ίθα

313

Ο Ρακφλ ζηάιζεθε ζηελ Μφζρα φπνπ ηνλ αλέιαβαλ πξάθηνξεο ηνπ εηδηθνχ ηκήκαηνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε νη νπνίνη είραλ σο κνλαδηθή αζρνιία ηνλ ζρεδηαζκφ θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο δνινθνλίαο ηνπ Σξφηζθη. Ο «θάθεινο Σξφηζθη» θαηαιάκβαλε έγγξαθα πνπ γέκηδαλ ηξεηο νιφθιεξνπο νξφθνπο ηνπ θεληξηθνχ θηηξίνπ ηεο κπζηηθήο ππεξεζίαο. Γηα ην ζπγθεθξηκέλν ηκήκα είρε νξηζηεί απφ ηελ θπβέξλεζε έλαο ηεξάζηηνο νηθνλνκηθφο πξνυπνινγηζκφο.

Ζ ΢χιβηα Αγγέινθ Ο Ρακφλ άιιαμε ην φλνκα ηνπ ζε ξσζηθφ «΢ηξαηηώηεο 12, Ρνκάλ Πάβινβηηο» θαη άξρηζε ηελ εθπαίδεπζή ηνπ (ρξήζε δηαθφξσλ φπισλ, πηψζε κε αιεμίπησην, πνιεκηθέο ηέρλεο, θιπ) ζηηο εηδηθέο εγθαηαζηάζεηο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε ζηελ Μφζρα, ελψ παξάιιεια εηδηθνί ςπρνιφγνη ηνλ έπεηζαλ λα ζπλεηδεηνπνηήζεη, φηη είρε επηιερηεί γηα λα πξνζθέξεη ζπνπδαίεο ππεξεζίεο ζην θίλεκα, ζην νπνίν ήηαλ ζηξαηεπκέλνο: Θα ήηαλ κεγάιε ηηκή γη’ απηόλ – ηνλ Ρνκάλ Παύινβηηο, ηνλ εθιεθηό ηνπ ΢ηάιηλ – αλ θαηάθεξλε λα εμαθαλίζεη από πξνζώπνπ γεο ηνλ πξνδόηε ηεο εξγαηηθήο ηάμεο, ην ιπζζαζκέλν ζθπιί, ηνλ πνπιεκέλν ζηνπο Γεξκαλνύο θαη Ηάπσλεο, απηό ην θαηαθάζη ηνπ ιατθνύ θηλήκαηνο, ηνλ Λένληα Σξόηζθη.

Απφ ηηο ηειεπηαίεο θσηνγξαθίεο ηνπ Σξφηζθη ΋ηαλ ηειείσζε ε εθπαίδεπζή ηνπ ν Ρακφλ Μεξθαληέξ πήγε ζην Παξίζη κε θαηλνχξην πάιη φλνκα θαη εζληθφηεηα. Απηή ηελ θνξά ε ηαπηφηεηά ηνπ έγξαθε φηη ήηαλ γηνο Βέιγνπ δηπισκάηε, ζπνχδαδε ζην παλεπηζηήκην ηεο ΢νξβφλλεο θαη ην φλνκά ηνπ ήηαλ Εαθ Μνξλάξ (Jacques Mornard). Δίρε απνζηεζίζεη απίζηεπηεο ιεπηνκέξεηεο γηα ηελ «δσή» ηνπ σο Βέιγνπ θαη κηινχζε ηα γαιιηθά εμ ίζνπ θαιά κε ηα ηζπαληθά, κηαο θαη είρε δήζεη αξθεηά ρξφληα ζηε Γαιιία. Χο Βέιγνο Εαθ Μνξλάξ ινηπφλ ν Ρακφλ επηδίσμε θαη πέηπρε ηελ γλσξηκία κε ηελ Ακεξηθαλίδα ηξνηζθίζηξηα ΢χιβηα Αγγέινθ, εθπξφζσπν ηνπ Γξαθείνπ ηεο Σεηάξηεο Γηεζλνχο ζην Παξίζη. Ζ κάιινλ αζρεκνχια ΢χιβηα εξσηεχηεθε παξάθνξα ηνλ λεαξφ, ν νπνίνο έδεημε φηη αληαπνθξίλεηαη ζηα αηζζήκαηά ηεο θαη ηεο ππνζρέζεθε γάκν. Απηή ηελ θνξά ν Μεξθαληέξ απέθηεζε λέν φλνκα θαη ηζαγέλεηα, ιεγφηαλ Φξαλθ Σδάθζνλ απφ ηνλ Καλαδά. Δμήγεζε ζηελ ΢χιβηα φηη είρε πιαζηά έγγξαθα, γηαηί ήζειε λα απνθχγεη ηελ ζηξάηεπζε. (Ο πφιεκνο είρε ήδε μεζπάζεη ζηελ

314

Δπξψπε θαη ν Καλαδάο, σο ζχκκαρνο ρψξα, έζηειλε ζηξαηφ γηα λα εληζρχζεη ηελ Βξεηαλία). Ο Σδάθζνλ παξίζηαλε ηνλ αδηάθνξν γηα ηα πνιηηηθά πξάγκαηα θαη έδεηρλε φηη ην κφλν πνπ ηνλ ελδηέθεξε ήηαλ νη εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1939 ν Σδάθζνλ-Μεξθαληέξ θαη ε ΢χιβηα βξέζεθαλ ζην Μεμηθφ. Ζ ΢χιβηα βνεζνχζε ηνλ Σξφηζθη παξέρνληαο ηνπ ππεξεζίεο γξακκαηέσο θαη ελεκέξσζε ηνλ Λέβ, ηελ Ναηαιία θαη ηνπο ελνίθνπο ηνπ ζπηηηνχ ηεο φηη είρε παληξεπηεί ηνλ Καλαδφ επηρεηξεκαηία Σδάθζνλ. Ο ίδηνο ν Μεξθαληέξ απέθεπγε λα ζπλνδεχζεη ηελ γπλαίθα ηνπ κέζα ζην ζπίηη θαη ζπλήζσο ηελ πεξίκελε έμσ, παξακέλνληαο ζην απηνθίλεηφ ηνπ.

Ο Γαβίδ ΢εθνπέηξνο ΢ηηο 23 Μαΐνπ ηνπ ’40, έγηλε κηα πξψηε νξγαλσκέλε επηρείξεζε κε ζηφρν ηε δνινθνλία ηνπ Σξφηζθη. Ο Μεμηθαλφο δσγξάθνο θαη ηνηρνγξάθνο Γαβίδ ΢ηθνπέηξνο (David Siqueiros, 1896-1974), ν Ηηαιφο θνκκνπληζηήο Βηηηφξην Βηληάιη (Vittorio Vidali, 1900-‘83), πηζαλφηαηα ν Υηιηαλφο πνηεηήο Πάκπιν Νεξνχδα (Pablo Neruda, 1904-73) θαη είθνζη επηιεγκέλνη άληξεο-κέιε ηνπ κεμηθαληθνχ θνκκνπληζηηθνχ θφκκαηνο, ληπκέλνη κε ζηνιέο ηνπ κεμηθαληθνχ ζηξαηνχ, έθνςαλ ηηο ηειεθσληθέο γξακκέο θαη επηηέζεθαλ κε πνιπβφια θαη εκπξεζηηθέο ρεηξνβνκβίδεο ζηελ θαιά θπιαζζφκελε βίια ηνπ Σξφηζθη. Έπεζαλ πάλσ απφ 300 ζθαίξεο, έλαο απφ ηνπο θξνπξνχο ηεο βίιαο ζθνηψζεθε, αιιά ν Σξφηζθη ηξαπκαηίζηεθε ειαθξά ζην πφδη. Διαθξά ηξαπκαηίεο επίζεο ήηαλ ε γπλαίθα ηνπ Ναηαιία θαη ν δεθάρξνλνο εγγνλφο ηνπο. Μεηά απφ απηήλ ηελ απνηπρεκέλε απφπεηξα, ν Έτηηλγθνλ σο ππεχζπλνο ηεο επηρείξεζεο «Δμνληώζηε ηνλ Σξόηζθη» ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, απνθάζηζε πσο είρε έξζεη ε ζεηξά ηνπ Μεξθαληέξ λα δξάζεη, δελ είρε πιένλ άιια πεξηζψξηα απνηπρίαο. Σέζζεξηο κέξεο κεηά ηελ απφπεηξα ηνπ ΢εθνπέηξνο, ε ΢χιβηα ζπλέζηεζε ηνλ Ρακφλ ζηνλ Σξφηζθη γηα πξψηε θνξά. Μεηά απφ πέληε ή έμε επηζθέςεηο ζην ζπίηη ηνπ Σξφηζθη. ν Σδάθζνλ θέξδηζε ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ νηθνδεζπφηε θαη ηνπ πξνζσπηθνχ ηνπ. Κάπνηα κέξα δήηεζε απφ ηνλ Σξφηζθη λα δεη θάπνην θείκελν πνπ είρε γξάςεη θαη λα ηνπ πεη ηελ γλψκε ηνπ. ΋λησο ζηηο 20 Απγνχζηνπ ν Σξφηζθη ηνλ δέρζεθε ζην γξαθείν ηνπ θαη πήξε ην ρεηξφγξαθν. Σελ ψξα πνπ ην δηάβαδε, ν Μεξθαληέξ έβγαιε απφ ηελ ηζέπε ηνπ αδηάβξνρνχ ηνπ κηα νξεηβαηηθή αμίλα θαη ηνπ θαηάθεξε έλα δπλαηφ ρηχπεκα ζην θεθάιη. Αλ θαη αηθληδηαζκέλνο θαη βαξχηαηα ηξαπκαηηζκέλνο ν Σξφηζθη, πνπ είρε αθφκα ηηο αηζζήζεηο ηνπ, έβγαιε δπλαηέο θξαπγέο πφλνπ. Οη θξνπξνί έηξεμαλ ακέζσο, αθφπιηζαλ θαη ρηχπεζαλ ηνλ Μεξθαληέξ, αιιά ν Σξφηζθη θψλαδε: Μελ ηνλ ζθνηώζεηε, απηόο ν άλζξσπνο έρεη λα καο πεη πνιιά πξάγκαηα. Ο Μεξθαληέξ

315

ηξαπκαηίζηεθε ζην θεθάιη απφ ηα ρηππήκαηα ησλ θξνπξψλ, πνπ θαηάθεξαλ ηειηθά λα ηνλ αθηλεηνπνηήζνπλ θαη λα ηνλ παξαδψζνπλ αξγφηεξα ζηελ αζηπλνκία. Έμσ απφ ηελ βίια, πεξίκελαλ κε αγσλία ζην απηνθίλεην, ν Έτηηλγθνλ θαη ε κεηέξα ηνπ Ρακφλ ε Καξηδάδ, αιιά φηαλ είδαλ φηη ν Μεξθαληέξ αξγνχζε, ππνςηάζηεθαλ ηη είρε ζπκβεί, έθπγαλ θαη εγθαηέιεηςαλ ην Μεμηθφ ακέζσο. Δίραλ πξνβιέςεη θαη είραλ θιείζεη αεξνπνξηθά εηζηηήξηα θαη ηαμίδεςαλ σο ηελ Μφζρα, φπνπ ηνπο ππνδέρζεθε ν ίδηνο ν Λαβξέληη Μπέξηα. Ζ Καξηδάδ έγηλε δεθηή απφ ηνλ γειαζηφ θη επηπρηζκέλν ΢ηάιηλ, πνπ ηελ ζπλεράξε θαη ηελ παξαζεκνθφξεζε γηα ηελ αίζηα θαηάιεμε ηεο επηρείξεζεο πνπ είρε αλαιάβεη ν γηνο ηεο. Ο Σξφηζθη κεηαθέξζεθε ζε λνζνθνκείν ηεο Πφιεο ηνπ Μεμηθνχ, ρεηξνπξγήζεθε, αιιά δελ άληεμε θαη πέζαλε ηελ επνκέλε κέξα, 21 Απγνχζηνπ 1940.

Ο Ρακφλ Μεξθαληέξ νδεγείηαη ηξαπκαηηζκέλνο ζηνλ αλαθξηηή Ο Μεξθαληέξ ζηηο αλαθξίζεηο αξλήζεθε φηη είρε θάπνηα ζρέζε κε ηηο ζνβηεηηθέο κπζηηθέο ππεξεζίεο, αξλήζεθε αθφκα θαη λα απνθαιχςεη ηελ πξαγκαηηθή ηνπ ηαπηφηεηα. Φπζηθά δελ άξγεζε λα απνθαιπθζεί ην φλνκα θαη ε ηζπαληθή ηνπ ππεθνφηεηα θαη ην δηθαζηήξην ηνλ θαηαδίθαζε ζε είθνζη ρξφληα θπιάθηζε. Μαδί κε ηνλ Μεξθαληέξ ζπλειήθζε σο ζπλεξγφο ηεο δνινθνλίαο θαη ε αζψα ΢χιβηα Αγγέινθ, ε νπνία θπζηθά δελ κπνξνχζε νχηε θαλ λα ζθεθζεί φηη - άζειά ηεο – ζπλέπξαμε ζηελ γλσξηκία ηνπ Σξφηζθη κε ηνλ δνινθφλν ηνπ. Γξήγνξα φκσο απνδείρζεθε ε αζσφηεηά ηεο θαη ε άηπρε θαη αθφκα εξσηεπκέλε κε ηνλ Ρακφλ ΢χιβηα επέζηξεςε ζηηο Ζλσκέλεο Πνιηηείεο. Ο Μεξθαληέξ εμέηηζε φιε ηελ πνηλή ηνπ θαη βγήθε απφ ηελ θπιαθή ηνπ Μεμηθνχ ηνλ Μάην ηνπ ’60, ακέζσο ηαμίδεςε γηα ηελ (παηξίδα ηεο κεηέξαο ηνπ) γηα ηελ Κνχβα. Ο εγέηεο ηεο λέαο επαλαζηαηηθήο θπβέξλεζεο ηνπ λεζηνχ Φηληέι Κάζηξν ηνλ ππνδέρζεθε ζεξκά. Σν 1961 πήγε ζηε Μφζρα. Ο ηφηε επηθεθαιήο ηεο Κα-Γθε-Μπε Αιεμάληξ ΢ειέπηλ ( лекса́ндр Шеле́пин, 1918-94), εθ κέξνπο ηεο θπβέξλεζεο, ηνπ απέλεηκε ηελ αλψηαηε δηάθξηζε, απηήλ ηνπ Ήξσα ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Δπίζεο ηνπ παξαρσξήζεθε ζχληαμε θαη έλα δηακέξηζκα ζηελ Μφζρα. Πέζαλε ην 1978 θαη ηάθεθε κε ην φλνκα Ρακφλ Ηβάλνβηηο Λνπέδ. ΢ηελ θεδεία παξαβξέζεθε κφλν ν άλζξσπνο ησλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ, πνπ ηνλ ζηξαηνιφγεζε θαη ηνλ θαζνδεγνχζε σο ηελ δνινθνλία ηνπ Σξφηζθη, ν Νανχκ Έτηηλγθνλ.

316

17. Γηαηί νκνινγνύζαλ; Έλα εξψηεκα πνπ πιαληφηαλ εθείλε ηελ επνρή θαη λνκίδσ φηη πιαλάηαη αθφκα θαη ζηηο κέξεο καο, αλ θαη έρνπλ πεξάζεη εβδνκήληα πέληε ρξφληα απφ ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο είλαη: Γηαηί νκνινγνύζαλ; Οη πεξηζζφηεξνη θαηεγνξνχκελνη ησλ κεγάισλ Γηθψλ ηεο Μφζραο ήηαλ γλσζηνί επαλαζηάηεο θαη παιαίκαρνη κπνιζεβίθνη, δνθηκαζκέλνη ζηνπο αγψλεο. ΋ινη ηνπο ζρεδφλ είραλ πεξάζεη απφ ηηο θπιαθέο θαη ηνπο ηφπνπο εμνξίαο ηνπ ηζαξηθνχ θαζεζηψηνο θαη δελ ζα δίζηαδαλ λα ζπζηάζνπλ ηελ ίδηα ηνπο ηε δσή γηα λα ππεξαζπηζηνχλ ηηο ηδέεο ηνπο. Πίζηεπαλ αθξάδαληα πψο αλ ην θφκκα ηνπο έπαηξλε ηελ εμνπζία, ζα άλνηγε έλα θαηλνχξην θεθάιαην ζηελ αλζξψπηλε ηζηνξία, ζα ήηαλ ε αξρή ηνπ ηέινπο ηεο εθκεηάιιεπζεο αλζξώπνπ από άλζξσπν. Ο Σξφηζθη αλάκεζα ζε κέιε ηεο αξηζηεξήο αληηπνιίηεπζεο Γηαηί ινηπφλ άλζξσπνη φπσο νη: Ρίθνθ, Εελφβηεθ, Μπνπράξηλ, Μπαθάγηεθ, Σεξ-Βαγθαληάλ, ΢κηξλφθ, Ράληεθ, Κάκελεθ, Πηαηαθφθ, Κξεζηίλζθη, ΢νθφιληθνθ, Ραθφθζθη, Αληφλνθ-Ηβζέελθν, θαη ρηιηάδεο άιινη ιηγφηεξν ίζσο γλσζηνί, αιιά ην ίδην αγσληζηέο θαη αγλνί ηδενιφγνη, έθηαλαλ ζην ζεκείν λα νκνινγήζνπλ εγθιήκαηα θξηρηά, φπσο πξνδνζία, αληεπαλαζηαηηθή δξάζε, θαηαζθνπεία, δνινθνλίεο, ζπλνκσζία κε ζηφρν ηελ αλαηξνπή ηεο ζνβηεηηθήο εμνπζίαο θαη ηελ παιηλφξζσζε ηνπ θαπηηαιηζκνχ θαη πνιιά άιια. Πξάγκαηη ε απνξία: γηαηί νκνινγνύζαλ; είλαη εχινγε. Απφ πνιινχο δεκνζηνγξάθνπο, ηζηνξηθνχο, πνιηηηθνχο θαη εξεπλεηέο έγηλαλ πξνζπάζεηεο λα δνζεί κηα ινγηθή ή ινγηθνθαλήο απάληεζε. Ζ ίδηα ε Πξάβληα, ε εθεκεξίδα ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο δεκνζίεπζε ην 1937 έλα άξζξν κε επηθεθαιίδα: Γηαηί νκνινγνύλ;. Πνιιέο απφ ηηο αληηδξάζεηο ησλ δεκνζηνγξάθσλ θαη ζρνιηαζηψλ ραξαθηεξίδνληαλ ζπρλά απφ αθέιεηα ή απφ πξνθαηάιεςε ή θαη απφ ηα δπν. Ζ Γηεζλήο Έλσζε Γηθεγφξσλ (πηζαλψο ππφ θνκκνπληζηηθφ έιεγρν) έζηεηιε ζηε Μφζρα κηα αληηπξνζσπεία, πνπ παξαθνινχζεζε ηελ πξψηε Μεγάιε Γίθε. Σα ζπκπεξάζκαηά ηεο: Θεσξνύκε όηη ν ηζρπξηζκόο όηη νη δηαδηθαζίεο

317

ήηαλ ζπλνπηηθέο θαη όρη ζύλλνκεο είλαη ηειείσο αβάζηκεο… Γειώλνπκε θαηεγνξεκαηηθά όηη νη θαηεγνξνύκελνη θαηαδηθάζηεθαλ ζύκθσλα κε ηνλ λόκν. Απνδείρζεθε πιήξσο όηη ππήξραλ ζύλδεζκνη κεηαμύ απηώλ θαη ηεο Γθεζηάπν. Κξίλνπκε όηη ηνπο επεβιήζε δίθαηα ε ζαλαηηθή πνηλή. Φπζηθά δελ ππάξρεη ακθηβνιία φηη ρξεζηκνπνηήζεθαλ βαζαληζηήξηα γηα ηελ απφζπαζε ησλ νκνινγηψλ. Αζθαιψο ηα βαζαληζηήξηα δελ ήηαλ θάηη θαηλνχξην νχηε ζηελ ηζαξηθή νχηε ζηελ Ρσζία ηεο λέαο (κπνιζεβίθηθεο) επνρήο, έγηλαλ φκσο ε (ζρεδφλ λφκηκα) απνδεθηή αλαθξηηηθή κέζνδνο θαηά ηελ πεξίνδν ησλ ζπιιήςεσλ θαη εξεπλψλ πνπ νδήγεζαλ ζηελ πξψηε Γίθε ηεο Μφζραο. Έλα ηειεγξάθεκα ηνπ ΢ηάιηλ κε εκεξνκελία 10/1/39 πνπ απεπζχλεηαη ζε φια ηα πεξηθεξεηαθά φξγαλα ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε αλαθέξεη: Μεξηθνί γξακκαηείο ηνπ θόκκαηνο ζεσξνύλ ηα βαζαληζηήξηα σο έγθιεκα. ΢ηελ πξαγκαηηθόηεηα ηα βαζαληζηήξηα επεηξάπεζαλ κε απόθαζε ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο από ην 1937… Ζ Κ.Δ. ζεσξεί όηη ηα βαζαληζηήξηα είλαη κηα θαηάιιειε κέζνδνο πνπ πξέπεη λα ρξεζηκνπνηείηαη θαηά ησλ ερζξώλ ηνπ ιανύ. Έλνπινη κπνιζεβίθνη πεξηθξνπξνχλ ηελ επαλάζηαζε Έλα επίζεκν κπζηηθφ έγγξαθν κε εκεξνκελία 26 Ηνπιίνπ 1936, πνπ φκσο είδε ην θσο ηεο δεκνζηφηεηαο, επηδνθηκάδεη ηελ απφζπαζε νκνινγηψλ κε όια ηα κέζα, ρσξίο φκσο λα αλαθέξεη ξεηψο ηελ ιέμε βαζαληζηήξην. Δίλαη γλσζηφ πιένλ φηη νκνινγίεο πνιιψλ θαηεγνξνπκέλσλ φπσο ησλ Κξεζηίλζθη, Σνπραζέθζθη, Μπάκπει θαη άιισλ απνζπάζζεθαλ κεηά απφ θηελψδε βαζαληζηήξηα. Αιιά πνιχ ζεκαληηθφηεξα απφ ηα ζσκαηηθά ήηαλ ηα ςπρνινγηθά βαζαληζηήξηα. Ζ ρξήζε απεηιήο γηα ηελ αζθάιεηα, ηελ αθεξαηφηεηα θαη ηε δσή πξνζθηιψλ ζπγγεληθψλ πξνζψπσλ φπσο παηδηψλ, ζπδχγνπ, γνληψλ ή αδειθψλ ήηαλ ξνπηίλα γηα ηνπο αλαθξηηέο. Δίλαη πνιινί εθείλνη πνπ, φληαο αλαθξηλφκελνη, πήξαλ απφ ηνπο αλαθξηηέο ή απφ κέιε ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ ή αθφκα θαη απφ ηνλ ίδην ηνλ ΢ηάιηλ ηελ δηαβεβαίσζε, φηη θαλέλα κέινο ηεο νηθνγέλεηάο ηνπο δελ ζα πεηξαρζεί, κε ηελ πξνυπφζεζε ηεο πιήξνπο απνδνρήο ησλ θαηεγνξηψλ, ηεο δεκφζηαο παξαδνρήο φηη ηα εγθιήκαηα γηα ηα νπνία δηθάδνληαλ, φλησο ηα δηέπξαμαλ. Αθφκα αξθεηνί απφ ηνπο θαηεγνξνχκελνπο είραλ επίζεο πάξεη ηελ δηαβεβαίσζε φηη αλ νκνινγνχζαλ δεκνζίσο ε πνηλή πνπ ζα ηνπο

318

επέβαιε ην δηθαζηήξην ζα ήηαλ νιηγφρξνλε θπιάθηζε θαη φρη ε ζαλαηηθή. ΋πσο φκσο είλαη γλσζηφ, θακηά απφ απηέο ηηο δηαβεβαηψζεηο, ππνζρέζεηο ή δεζκεχζεηο δελ ηεξήζεθε, αθφκα θαη απ’ απηέο ηνπ ΢ηάιηλ (είλαη γλσζηέο ηνπιάρηζηνλ ηξεηο πεξηπηψζεηο ζηηο νπνίεο ν ίδηνο ν αξρεγφο ηνπ θξάηνπο έδσζε παξφκνηεο ππνζρέζεηο: ζηνπο Εελφβηεθ, Κάκελεθ θαη Μπνπράξηλ). Οη κελ αλαθξηλφκελνη δηθάζηεθαλ, θαηαδηθάζηεθαλ θαη εθηειέζηεθαλ πνιιά δε απφ ηα κέιε ησλ νηθνγελεηψλ ηνπο εθηειέζηεθαλ, επίζεο ή ηαιαηπσξήζεθαλ κε πνιχρξνλεο θπιαθίζεηο θαη εμνξίεο. Καη πνιινί απφ ηνπο ηειεπηαίνπο δελ άληεμαλ θαη πέζαλαλ ζηα θειηά ηνπο ή ζηελ εμνξία απφ ηηο θαθνπρίεο. Δηθφλα- αγηνγξαθία ηνπ Μεγάινπ Ζγέηε Αλάκεζα ζηα πνιιά «δηφηη» ζηελ εξψηεζε «γηαηί» (νκνινγνχζαλ) ππάξρεη θαη ε άπνςε, φηη φινη απηνί νη ζθιεξνηξάρεινη αγσληζηέο, επαλαζηάηεο θαη θαλαηηθνί ηδενιφγνη, είραλ κάζεη φηη πάλσ απ’ φια, πάλσ απφ θάζε ηη, πάλσ αθφκα θη απφ ηελ ίδηα ηελ δσή ηνπο, ήηαλ ην Κφκκα. ΋,ηη απνθάζηδε ην Κφκκα ήηαλ ζέζθαην, δελ ρσξνχζε αληίξξεζε, ακθηζβήηεζε νχηε θαλ ζπδήηεζε. Καη ν εθθξαζηήο ηεο ηδενινγηθήο γξακκήο ηνπ Κφκκαηνο ήηαλ ν Γεληθφο Γξακκαηέαο ηεο Κεληξηθήο ηνπ Δπηηξνπήο, ν αδηακθηζβήηεηα πξψηνο, ν εγέηεο, ν ηηκνληέξεο θαη ν θαζνδεγεηήο, ζηνλ νπνίνλ φινη φθεηιαλ ηπθιή ππαθνή θαη αθνζίσζε. Οη θαηεγνξνχκελνη ησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο δελ ήηαλ νχηε πξνδφηεο, νχηε ζπλσκφηεο. Ήηαλ φκσο γλσζηνί – νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο - σο αληίπαινη ηνπ ΢ηάιηλ θαηά ηελ πεξίνδν 1923-27, πνπ καηλφηαλ ε πάιε γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο εγεζίαο ηνπ θφκκαηνο κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ. Ζ πάιε απηή ηειείσζε φπσο μέξνπκε, κε ηελ νινθιεξσηηθή επηθξάηεζε ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηελ απνπνκπή ηνπ Σξφηζθη θαη ησλ ζπκκάρσλ θαη νπαδψλ ηνπ απφ ην θφκκα. ΢ην 15ν ΢πλέδξην ηνπ Παλελσζηαθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο (κπνιζεβίθνη) πνπ έγηλε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1927, φινη νη πξψελ αληηπνιηηεπφκελνη ηνπ ΢ηάιηλ απέδεημαλ φηη είραλ ππνηαρζεί θαη θαηήγγεηιαλ φινπο εθείλνπο πνπ επέκελαλ λα κάρνληαη ηελ εγεζία. Ο θπξηφηεξνο εθπξφζσπνο ηεο αληηπνιίηεπζεο ζην ΢πλέδξην (ν Σξφηζθη θαη ν Εελφβηεθ είραλ ήδε εθδησρζεί) ήηαλ ν Λεβ Κάκελεθ. Με ηνλ ιφγν πνπ εθθψλεζε ζην ΢πλέδξην, απέδεημε ην αδηέμνδν ζην νπνίν είραλ θηάζεη

319

νη αληίπαινη ηνπ ΢ηάιηλ. Ο ιφγνο απηφο πνπ ζπληάρζεθε απφ ηνλ Κάκελεθ ρσξίο θακηά πίεζε, ήηαλ απιψο ε ζπλεηδεηή απνδνρή ηεο πξαγκαηηθφηεηαο: Έρνπκε λα επηιέμνπκε κεηαμύ δπν δξόκσλ. Ο έλαο από απηνύο είλαη ε ίδξπζε ελόο λένπ θόκκαηνο, αιιά αλ ηνλ αθνινπζήζνπκε ζήκεξα, ππό ζπλζήθεο δηθηαηνξίαο ηνπ πξνιεηαξηάηνπ ζα είλαη κνηξαίνο γηα ηελ επαλάζηαζε. Θα είλαη ν δξόκνο ηνπ εθθπιηζκνύ θαη ηεο ηαμηθήο εθηξνπήο. Απηόο ην δξόκνο είλαη θιεηζηόο γηα καο, απαγνξεπκέλνο από ην ζπλνιηθό ζύζηεκα ησλ ηδεώλ καο θαη από ηα δηδάγκαηα ηνπ Λέληλ γηα ηελ δηθηαηνξία ηνπ πξνιεηαξηάηνπ. Γελ ζέινπκε λα πάξνπκε απηό ηνλ δξόκν νύηε εκείο νύηε νη ζύληξνθνη ησλ ίδησλ κε καο ζέζεσλ. Καη ζπλεπώο ζύληξνθνη απνκέλεη ν δεύηεξνο δξόκνο. Απηόο ν δξόκνο… νδεγεί ζηελ πιήξε απνδνρή ησλ ζέζεσλ ηνπ θόκκαηνο. Δπηιέμακε απηό ηνλ δξόκν, γηαηί είκαζηε βαζύηαηα πεπεηζκέλνη όηη ε ζσζηή ιεληληζηηθή πνιηηηθή είλαη πξαγκαηνπνηήζηκε κόλν κέζα ζην θόκκα καο θαη όρη έμσ από απηό ή/θαη ελάληηα ζ’ απηό. ΢θίηζν ηνπ Λεβ Κάκελεθ Αιιά αλ κεηά από απηά θαινύκαζηε λα απαξλεζνύκε ηηο απόςεηο καο (απηό δεηά ην ΢πλέδξην), απηό δελ ζα ήηαλ, θαηά ηελ γλώκε κνπ, κπνιζεβίθηθν. Ζ απαίηεζε λα απνθεξύμεη θάπνηνο ηελ άπνςή ηνπ, δελ ηέζεθε πνηέ ζην θόκκα καο. Αλ απνθεξύμνπκε ηηο ζέζεηο πνπ ππεξαζπηδόκαζηε κόιηο πξηλ από κηα εβδνκάδα ζα ήηαλ ππνθξηηηθό θαη δελ ζα έπεηζε θαλέλα από ζαο. Αλ ηνικνύζα λα ζαο πσ όηη απνθεξύζζσ ηηο ζέζεηο πνπ δεκνζίεπα πξηλ από έλα δεθαπελζήκεξν, δελ ζα ήηαλ πηζηεπηό – ζα ήηαλ πιήξεο ππνθξηζία εθ κέξνπο κνπ. Καη απηή ε ππνθξηζία δελ ηαηξηάδεη εδώ, ζα ήηαλ βόκβα ζην βάζξν ηεο ζπκθηιίσζεο… (Ο Κάκελεθ ελλνεί κε ηελ αληηπνιίηεπζε ηνπ θφκκαηνο). Σειεηψλνληαο ν Κάκελεθ ηφληζε ηνλ παξαινγηζκφ ηεο απάξλεζεο ησλ ηδεψλ θαη’ εληνιή ηνπ θφκκαηνο. ΋κσο νη ζχλεδξνη δελ πείζηεθαλ θαη ζηηο 19 Γεθεκβξίνπ ην ΢πλέδξην απνθάζηζε ηελ απνπνκπή ησλ ζπλέδξσλκειψλ ηεο αληηπνιίηεπζεο, απαηηψληαο απφ απηά «πιήξε ηδενινγηθό αθνπιηζκό, ηελ έληνλε θαηαδίθε ησλ απόςεσλ ηεο Αληηπνιίηεπζεο σο αληηιεληληζηηθώλ θαη κελζεβηθηθώλ». Σελ επνκέλε, είθνζη ηξεηο «ηδενινγηθά αθνπιηζκέλνη» νπαδνί ηνπ Εελφβηεθ κε ηνλ Κάκελεθ επηθεθαιήο, θαηέζεζαλ ζην πξνεδξείν ηνπ

320

΢πλεδξίνπ κηα δήισζε πνπ απνδεηθλχεη πψο ιεηηνπξγνχζε ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ν κεραληζκφο απηνθξηηηθήο αθφκα θαη γηα αλχπαξθηα αδηθήκαηα: Ούηε εθηόο ηνπ ΚΚ΢Δ, νύηε κε ηε νξγάλσζε ελόο λένπ θόκκαηνο, κπνξνύκε λα ππεξεηήζνπκε ηελ ππόζεζε γηα ηελ νπνία αγσληζηήθακε ππό ηελ εγεζία ηνπ Λέληλ γηα ρξόληα θαη δεθαεηίεο. Μπνξνύκε λα ηελ ππεξεηήζνπκε κόλν κέζα από ηηο ηάμεηο ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Σώξα ην ΢πλέδξην καο δηέγξαςε από ην Κόκκα. ΢πλεπώο, όζν ζθιεξέο θαη αλ είλαη νη απνθάζεηο ηνπ ΢πλεδξίνπ, είκαζηε ππνρξεσκέλνη λα ηαπηίζνπκε ηελ ζέιεζε θαη ηηο ηδέεο καο κε ηελ ζέιεζε θαη ηηο ηδέεο ηνπ Κόκκαηνο, κηαο θαη απηό είλαη ν απνθιεηζηηθόο εγέηεο ηεο πξνιεηαξηαθήο επαλάζηαζεο θαη ν αλώηαηνο θξηηήο γηα ην ηη δελ είλαη ρξήζηκν ζηελ ληθεθόξα πνξεία ηεο επαλάζηαζεο... Ζ δήισζε θαηαιήγεη κε ηελ παξάθιεζε πξνο ην ΢πλέδξην, λα ηνπο δερζεί θαη πάιη ζηνπο θφιπνπο ηνπ θφκκαηνο. Πξέπεη θαλείο λα δηαβάζεη πξνζερηηθά ην λφεκα ηεο παξαπάλσ δήισζεο, γηα λα ζπλεηδεηνπνηήζεη πψο νη ίδηνη απηνί άλζξσπνη έθηαζαλ ζην ζεκείν (φηαλ ήξζε ε ψξα ησλ δηθαζηεξίσλ) λα νκνινγνχλ φηη έζθαιαλ θαη πξφδσζαλ ην θφκκα θαη ηνλ εγέηε ηνπ. Ο Καξι Ράληεθ Θα θαηαιάβνπκε πνιιά ζρεηηθά κε ην εξψηεκα πνπ απαζρνιεί απηφ ην θεθάιαην, αλ ζπγθξίλνπκε ηελ παξαπάλσ δήισζε κε ηελ απνινγία ηνπ Καξι Ράληεθ, ζηελ δίθε ηνπ πνπ έγηλε δέθα ρξφληα αξγφηεξα, ην 193758: Πξέπεη λα νκνινγήζσ ηελ ελνρή κνπ κε κνλαδηθό θίλεηξν ην γεληθό ζπκθέξνλ… αιιά πνηνο θξίλεη ηη είλαη ζη’ αιήζεηα θαιό γηα ην ζύλνιν; Σν θόκκα θαη κόλν ην θόκκα, όπσο εμεγεί θαη ε δήισζε ηνπ 1927. Αιήζεηα είλαη ό,ηη σθειεί ην θόκκα, ό,ηη σθειεί ηνλ ΢ηάιηλ – ό,ηη απαηηεί ην θόκκα, ό,ηη απαηηεί ν ΢ηάιηλ. Απηή ήηαλ ε ζηάζε πνπ πηνζεηήζεθε από ηνπο πξώελ αληηπνιηηεπόκελνπο πνπ απαξλήζεθαλ ηελ αλεμάξηεηε πνιηηηθή δξαζηεξηόηεηα θαη ηηο ηδέεο ηνπο. Σν 1927 ην θόκκα απαίηεζε από απηνύο γηα ην θαιό ηεο επαλάζηαζεο, λα ζπζηάζνπλ ηηο ηδέεο θαη ην πξόγξακκά ηνπο, πξάγκαηα πνιύηηκα γηα έλα επαλαζηάηε. Καη ην απνδέρζεθαλ γηαηί νη εληνιέο ηνπ θόκκαηνο είλαη πάλσ απ’ όια. Ζ ζηάζε ηνπο πξνο ην θόκκα ζπκίδεη ηελ ζηάζε ην πηζηνύ πξνο ηνλ Θεό: Κάζε ηη πνπ επηζπκεί ν Θεόο είλαη θαιό, ό,ηη 58

Ήηαλ ε δεύηεξε κεγάιε Γίθε ηεο Μόζραο, γλσζηή σο ε Γίθε ησλ Πηαηαθόθ-Ράληεθ

321

δεηά ν Θεόο είλαη θαιό. Θα πξέπεη λα γίλεηαη πξάμε ρσξίο κεκςηκνηξία, ρσξίο θαλ λα γίλεηαη δηάινγνο γηα ηελ ζέιεζε ηνπ Θενύ – ζηελ πεξίπησζή καο ηνπ ΢ηάιηλ. Γελ αγσλίδνκαη γηα ηελ ηηκή κνπ, απηήλ ηελ έρσ πιένλ ράζεη. Αγσλίδνκαη γηα ηελ επηβεβαίσζε ηεο αιήζεηαο ησλ όζσλ έρσ θαηαζέζεη. Σελ αιήζεηα, όρη ζηα κάηηα ηνπ δηθαζηεξίνπ, νύηε ζηα κάηηα ηνπ Γεκόζηνπ Καηήγνξνπ θαη ησλ δηθαζηώλ, αιιά γηα ηνλ επξύηεξν θύθιν ησλ αλζξώπσλ πνπ κε μέξνπλ γηα ηξηάληα ρξόληα. Σα παξαπάλσ ιφγηα ηνπ Ράληεθ δείρλνπλ φηη νη άλζξσπνη ζαλ απηφλ θαη ρηιηάδεο άιια ζηειέρε θαη κέιε πνπ είραλ δπκσζεί κε ηνπο αγψλεο θαη είραλ αλδξσζεί ζηνπο θφιπνπο ηνπ θφκκαηνο, έκαζαλ θαη εθ ησλ πξαγκάησλ απνδέρζεθαλ φηη πάλσ απφ φια θαη πέξα απφ θάζε πξνζσπηθφ ζπκθέξνλ ή απφςεηο, ήηαλ ην ζπκθέξνλ θαη νη απφςεηο ηνπ θφκκαηνο θαη ηνπ εγέηε ηνπ. *** ΋πνηνο είρε ηελ αηπρία λα πεξάζεη ην θαηψθιη, πνπ νδεγνχζε ζηα κπνπληξνχκηα ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, πεξλνχζε απφ κηα εμαληιεηηθή αλάθξηζε πνπ θακηά θνξά δηαξθνχζε αξθεηνχο κήλεο. Ζ ρξνληθή δηάξθεηα ηεο αλάθξηζεο είρε άκεζε ζρέζε κε ην πφζν γξήγνξα ν αλαθξηλφκελνο «έζπαγε» θαη νκνινγνχζε επηηέινπο φια ηα εγθιήκαηα γηα ηα νπνία είρε ζπιιεθζεί. Φπιάθην ζε γθνπιάγθ ΢χκθσλα κε ηελ πξαθηηθή ηεο πεξηφδνπ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ρσξίο νκνινγία ν θαηεγνξνχκελνο δελ παξαπεκπφηαλ ζε δίθε. Άξα, έπξεπε λα εμαληιεζνχλ όια ηα κέζα πξνθεηκέλνπ λα απνζπαζζεί ε παξαδνρή ηεο ηέιεζεο ησλ αδηθεκάησλ πνπ απνηεινχζαλ ζην θαηεγνξεηήξην. Άιισζηε, παξά ηηο εθάζηνηε ππνζρέζεηο θαη δεζκεχζεηο ησλ αλαθξηηψλ, φινη νη πνιίηεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο γλψξηδαλ ηηο ζπλέπεηεο πνπ είραλ νη παξαδνρέο ελνρήο γηα ηνλ θαηεγνξνχκελν, αιιά θαη γηα ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Αλαθεξφκαζηε ζηηο επφκελεο ζεηξέο ζε δπν δηαηάγκαηα πνπ πήξαλ επξεία δεκνζηφηεηα γηα επλφεηνπο ιφγνπο: ΢ηελ Ηδβέζηηα ηεο 9εο Ηνπλίνπ 1934 δεκνζηεχηεθε έλα δηάηαγκα ππνγεγξακκέλν απφ ηνλ πξφεδξν Καιίληλ. ΢χκθσλα κε ην δηάηαγκα απηφ, ε ηηκσξία πνπ πεξίκελε νπνηνλδήπνηε (ζηξαηησηηθφ ή απιφ πνιίηε) επηρεηξνχζε λα εγθαηαιείςεη παξάλνκα ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ήηαλ ε

322

ζαλαηηθή πνηλή. ΢ε άιιν άξζξν ηνπ ίδηνπ δηαηάγκαηνο νξηδφηαλ φηη ηα ελήιηθα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ ελφρνπ, πνπ γλψξηζαλ ηελ πξφζεζή ηνπ αιιά δελ ηελ αλέθεξαλ ζηηο αξρέο, ηηκσξνχληαλ κε θπιάθηζε πέληε σο δέθα εηψλ θαη κε θαηάζρεζε ηεο πεξηνπζίαο ηνπο. ΢χκθσλα κε ηελ δεχηεξε παξάγξαθν ηνπ ίδηνπ άξζξνπ: Σα ππόινηπα ελήιηθα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ πξνδόηε, πνπ δνύζαλ καδί ηνπ θαη κε έμνδά ηνπ θαηά ηνλ ρξόλν ηεο πξνδνζίαο ηνπ, ράλνπλ ηα πνιηηηθά ηνπο δηθαηώκαηα θαη εμνξίδνληαη γηα πέληε ρξόληα ζε απνκαθξπζκέλεο πεξηνρέο ηεο ΢ηβεξίαο. Γηα ηε ζχδπγν, ηνπο γνλείο θαη ηα αδέιθηα, ε ηηκσξία ζπρλά ήηαλ ε εθηέιεζε. Δπίζεο ζηελ Ηδβέζηηα ηεο 8εο Απξηιίνπ 1935, δεκνζηεχηεθε δηάηαγκα πνπ ζέζπηδε ηελ ζαλαηηθή πνηλή αθφκα θαη γηα παηδηά ειηθίαο άλσ ησλ δψδεθα εηψλ. ΢νβηεηηθφ δηαβαηήξην γηα κεηαθίλεζε ζην εζσηεξηθφ ηεο ρψξαο Απφ ηα πξψηα ρξφληα ηεο δηαθπβέξλεζεο ησλ κπνιζεβίθσλ, ηα κέιε θαη ηα ζηειέρε ηνπ θφκκαηνο έκαζαλ κηα βαζηθή αξρή πνπ – εθ ησλ πξαγκάησλ αθνχ δελ ππήξρε αληίινγνο – πέξαζε θαη ζηνπο απινχο πνιίηεο ηεο ρψξαο σο ζέζθαην: Τπήξραλ κφλν δπν ρξψκαηα, ην άζπξν θαη ην καχξν, δελ ππήξραλ νχηε άιια ρξψκαηα νχηε απνρξψζεηο ή ζπλδπαζκνί ησλ δπν. Άξα: φπνηνο δελ είλαη καδί καο, είλαη ελαληίνλ καο ζπλεπψο, ερζξφο. φηη δελ είλαη ζνζηαιηζηηθφ, είλαη θαπηηαιηζηηθφ, φινη νη εξγάηεο θαη νη αγξφηεο είλαη πξνιεηάξηνη φπνηνο δελ είλαη εξγάηεο, είλαη κπνπξδνπάο φπνηνο δελ είλαη θησρφο αγξφηεο ή φπνηνο αγξφηεο δπζηξνπεί ζην λα γίλεη θνιρφδληθνο, είλαη θνπιάθνο φπνηνο δελ πηζηεχεη ηπθιά ζην θφκκα θαη ζηνλ αξρεγφ, είλαη αληηζνβηεηηθφο, φπνηνο εξεπλά ην ηη γίλεηαη ζε άιιεο ρψξεο, είλαη πξάθηνξαο μέλσλ δπλάκεσλ, φπνηνο ππνζηεξίδεη ηηο δεκνθξαηηθέο δηαδηθαζίεο αθφκα θαη κέζα ζηνπο θφιπνπο ηνπ κνλαδηθνχ λφκηκνπ θφκκαηνο είλαη αληεπαλαζηάηεο θαη πάεη ιέγνληαο...

323

΢πλνςίδνληαο φια φζα γξάθηεθαλ ζηηο πξνεγνχκελεο ζειίδεο απηνχ ηνπ θεθαιαίνπ, δελ πηζηεχσ φηη κπνξεί λα εμαρζεί έλα θαη κνλαδηθφ ζπκπέξαζκα ή λα δνζεί θάπνηα εξκελεία ζην εξψηεκα Γηαηί νκνινγνύζαλ; εξκελεία πνπ λα ζεσξεζεί, φηη δίλεη ηζηνξηθά βάζηκε απάληεζε. Ννκίδσ φηη ε απάληεζε δελ είλαη κηα θαη κνλαδηθή, αιιά ζηεξίδεηαη ζε πνιιέο βάζεηο, φπσο πνιιέο είλαη θαη νη εμεγήζεηο θαη ηα ηζηνξηθά γεγνλφηα, πνπ νδήγεζαλ ηελ θνηλσλία ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο ζηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο θαη ηεο δηεμαγσγήο ησλ πεξηβφεησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο. Καζαξηζκφο ηεο απιήο ζε ζνβηεηηθή θπιαθή Ζ απάληεζε πεξηιακβάλεη πνιιέο παξακέηξνπο, κεηαμχ άιισλ: θαη ηα ζσκαηηθά βαζαληζηήξηα θαη ηα ςπρηθά βαζαληζηήξηα θαη ηηο απεηιέο θαηά ηεο αζθάιεηαο πξνζθηιψλ πξνζψπσλ θαη ηηο πξνεηδνπνηήζεηο γηα ηηο ζπλέπεηεο ηεο άξλεζεο νκνινγίαο θαη ηελ έιιεηςε δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ θαη δηαθάλεηαο ζε φιεο ηηο εθθάλζεηο ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο δσήο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη ηελ ηπθιή ππνηαγή θαη αθνζίσζε ζην θφκκα θαη ηνλ εγέηε ηνπ θφκκαηνο θαη ηελ πξνζσπνιαηξία, αιιά θαη ηνλ ραξαθηήξα ησλ αλζξψπσλ πνπ απνηεινχζαλ ηελ ιεγφκελε εγεηηθή νκάδα ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο θπβέξλεζεο. Πξνθαλψο θάπνηνο ζα παξαηεξήζεη φηη ππήξρε θαη έλαο άιινο ή κεξηθνί άιινη παξάγνληεο πνπ αγλνήζεθαλ ή παξαιείθζεθαλ, πξάγκα πνπ είλαη θαη πηζαλφηαην αλ φρη βέβαην. Μεηά ηελ απνζηαιηλνπνίεζε ηνπ Υξνπζηζφθ, ιέρζεθαλ θαη γξάθηεθαλ πάξα πνιιά, ηα πεξηζζφηεξα απφ απηά ππφ ην θξάηνο ησλ πξφζθαησλ απνθαιχςεσλ θαη εληππψζεσλ, πξάγκα πνπ επεξέαδε ηελ αληηθεηκεληθφηεηά ηνπο. ΋κσο φζν πεξλάλε νη δεθαεηίεο, απνκαθξχλνληαη κελ ηα γεγνλφηα, αιιά ε απνηίκεζε θαη αμηνιφγεζή ηνπο γίλεηαη πεξηζζφηεξν ςπρξή θαη αληηθεηκεληθή.

324

18. Δπηκύζην Σα γεγνλφηα πνπ δηαδξακαηίζηεθαλ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε θαηά ηελ πεξίνδν ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο έγηλαλ ζηαδηαθά γλσζηά απφ πξψελ θξαηνχκελνπο ησλ γθνπιάγθ πνπ είραλ θαηαθέξεη λα δηαθχγνπλ πξνο ηελ Δπξψπε θαη λα δηεγεζνχλ ηηο απίζηεπηεο πξάγκαηη ηζηνξίεο ηνπο. Αθφκα απφ θάπνηνπο ηνικεξνχο δεκνζηνγξάθνπο πνπ πέηπραλ λα πάξνπλ – ελ θξππηψ θαη παξαβχζησ – ζπλεληεχμεηο απφ ζχκαηα ή ζπγγελείο ηνπο θαη λα ζπιιέμνπλ πιεξνθνξίεο, ζπλήζσο βάδνληαο ζε θίλδπλν ηε δσή ηνπο. Δίλαη εχθνιν λα θξίλνπκε θαη λα επηθξίλνπκε θάπνηνπο γηα πξάμεηο πνπ έθαλαλ πξηλ απφ εβδνκήληα πέληε θαη πάλσ ρξφληα, ζήκεξα κε ηηο εκπεηξίεο θαη θπξίσο ππφ ην θσο ησλ θνηλσληθψλ, πνιηηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ αιιαγψλ πνπ ζπληειέζηεθαλ κέζα ζε έλα ηφζν κεγάιν ρξνληθφ δηάζηεκα. Θα πξέπεη πξψη’ απ’ φια λα ιάβνπκε ππ’ φςε ηελ πνιηηηθή θαηάζηαζε, πνπ επηθξαηνχζε ζηελ Δπξψπε κεηά ην 1936: Μαξμ, Έλγθειο, Λέληλ, ΢ηάιηλ 1. Δίλαη ζεκαληηθφ λα ζπκφκαζηε φηη ην ζνβηεηηθφ θαζεζηψο είρε ειηθία κηθξφηεξε ησλ είθνζη εηψλ. Οη εγέηεο ηνπ δελ είραλ θακηά θπβεξλεηηθή εκπεηξία, φηαλ ην 1917 μεθίλεζαλ λα ρηίδνπλ απφ ηα ζεκέιηά ηνπ έλα θαηλνχξην θνηλσληθνπνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ – ζχκθσλα κε ηηο δηαθεξχμεηο ηνπο – απειεπζέξσλε ηνλ άλζξσπν απφ θάζε ινγήο δεζκά θαη έθαλε ηνπο εξγαδφκελνπο θπξίνπο ησλ κέζσλ παξαγσγήο θαη ησλ πξντφλησλ ηεο δνπιεηάο ηνπο. Απηφ φκσο ην θαηλνύξην ήηαλ θαθφ ζππξί ζηα νπίζζηα ησλ επξσπατθψλ θπβεξλήζεσλ, πνπ ηξφκαδαλ κε ηελ ηδέα θαη κφλν, φηη απηφ ην πείξακα πνπ είρε αξρίζεη ζηε Ρσζία, ζα εχξηζθε κηκεηέο θαη ζηηο ρψξεο ηνπο. ΋ιεο νη θπβεξλήζεηο ηνπ θφζκνπ (φρη κφλν νη επξσπατθέο), δεκνθξαηηθέο ή θαζηζηηθέο, ήηαλ ερζξηθά δηαθείκελεο πξνο ην ζνβηεηηθφ θαζεζηψο.

2. Ζ ΢νβηεηηθή Έλσζε ήηαλ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα έλα θξάηνο πεξηθπθισκέλν απφ ερζξνχο. Απηφ ην γεγνλφο έθαλε ηελ θπβέξλεζή ηεο λα είλαη θαρχπνπηε απέλαληη ζε φινπο, αθφκα θαη ζ’ εθείλνπο πνπ

325

εθδήισλαλ θηιηθέο δηαζέζεηο απέλαληί ηεο. Έβιεπε ερζξνχο παληνχ, αθφκα θη εθεί πνπ δελ ήηαλ ινγηθά δπλαηφλ λα ππάξμνπλ, αθφκα θαη κέζα ζηηο ηάμεηο ηνπ ίδηνπ ηνπ κπνιζεβίθηθνπ θφκκαηνο. Γελ είρε ηξφπν λα μερσξίζεη ηνπο πξαγκαηηθνχο πξάθηνξεο μέλσλ κπζηηθψλ ππεξεζηψλ απφ ηνπο θαληαζηηθνχο, ηνπο αληεπαλαζηάηεο απφ ηνπο θίινπο, ηνπο ζακπνηέξ απφ εθείλνπο, πνπ έθαλαλ έλα απιφ ιάζνο ζηε δνπιεηά ηνπο, ηνπο πξνδφηεο απφ ηνπο αληηπνιηηεπφκελνπο. Κη έηζη – κηαο θαη ππήξρε αδηαθάλεηα θαη έιιεηςε δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ – ε κπάια έπαηξλε ηνπο πάληεο, αθφκα θαη εθείλνπο πνπ ηνικνχζαλ λα εθθέξνπλ αληίξξεζε γηα θάπνηεο θπβεξλεηηθέο απνθάζεηο ή πξφηεηλαλ κηα άιιε πνξεία ζην θφκκα θαη ζηελ θπβέξλεζε.

3. ΢πλέπεηα ησλ παξαπάλσ ήηαλ θαη ε παληειήο έιιεηςε αλνρήο ηεο ζνβηεηηθήο θπβέξλεζεο πξνο θάζε κνξθήο εζσθνκκαηηθή αληηπνιίηεπζε θαη θξηηηθή, αθφκα θαη ηελ πην θαιφπηζηε. Σν απνθνξχθσκα ήηαλ ε απνκάθξπλζε θαη ε εθδίσμε απφ ηε ρψξα ελφο απφ ηνπο θχξηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο θαη ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εθθξαζηέο ηνπ πλεχκαηνο ηεο θνζκνγνληθήο αιιαγήο πνπ επηρεηξνχζε ε Ρσζία, ηνπ Λεβ Σξφηζθη. Αθίζα ηεο 4εο Γηεζλνχο 4. ΋κσο, επζχλεο δελ έρεη κφλν ην ζχζηεκα πνπ εγθαζηδξχζεθε, ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ηνπ θαη ν ΢ηάιηλ θαη νη πεξί απηφλ. Έρεη θαη ν ίδηνο ν Σξφηζθη, ν νπνίνο επαγγειιφηαλ ηελ δεκνθξαηία κέζα ζην θφκκα, φκσο ηειείσο αληηδεκνθξαηηθά, δελ απνδέρζεθε πνηέ ην γεγνλφο φηη νη απφςεηο ηνπ θαη νη ππνζηεξηρηέο ηνπο, απνηεινχζαλ ζαθή κεηνςεθία κέζα ζην θφκκα. Καη φηαλ εθδηψρζεθε – άδηθα – απφ ην θφκκα θαη ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, ίδξπζε ηελ Σεηάξηε Γηεζλή, αληίπαιν ηεο Κνκηληέξλ. Καη επίζεο έθαλε ηα πάληα γηα λα θαηεγνξήζεη θαη λα θαηαγγείιεη ηελ εγεζία ηνπ θφκκαηνο θαη ηνπ θξάηνπο, ησλ νπνίσλ ν ίδηνο ήηαλ απφ ηνπο βαζηθνχο αξρηηέθηνλεο. Δίλαη θνηλφ κπζηηθφ, φηη νη θίινη ηνπ κέζα ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη έμσ απφ απηήλ, απεξγάδνληαλ ηελ αλαηξνπή ηνπ θαζεζηψηνο ΢ηάιηλ, κε ζηφρν ηελ εγθαζίδξπζε ελφο λένπ θαζεζηψηνο, απηνχ ηνπ Λεβ Σξφηζθη. Ζ ζθνδξή πνιεκηθή ηνπ ζηαιηληθνχ θαζεζηψηνο θαηά ηνπ πξψελ

326

ζπληξφθνπ θαη ζπλεξγάηε ήηαλ ζε κεγάιν βαζκφ αηηηνινγεκέλε, φκσο ε σκφηεηα θαη ε ζθιεξή αληηκεηψπηζε ηνπ Σξφηζθη απφ ηνπο πξψελ θίινπο θαη ζπλεξγάηεο ηνπ ήηαλ αδηθαηνιφγεηα βίαηε.

5. Δίλαη γλσζηφ φηη ηελ εμνπζία – ηφηε - ζηα πεξηζζφηεξα θξάηε ηεο Δπξψπεο θαηείραλ δηθηαηνξηθά θαη θαζηζηηθά θαζεζηψηα. Αθφκα θαη ζηα θξάηε, πνπ είραλ θνηλνβνπιεπηηθή δεκνθξαηία, ε ινγνθξηζία, νη παξαβηάζεηο ησλ λφκσλ θαη ηνπ ζπληάγκαηνο, αθφκα θαη απφ θξαηηθνχο ιεηηνπξγνχο δελ ήηαλ θάηη ην αζχλεζεο.

6. Ζ ζαλαηηθή θαηαδίθε ίζρπε παληνχ, ζε φια ηα επξσπατθά θξάηε αλεμαξηήησο πνιηηεχκαηνο θαη ηα δηθαζηήξηα ηελ επέβαιαλ ζε πάκπνιιεο πεξηπηψζεηο, αθφκα θαη γηα αδηθήκαηα πνπ εκείο ζήκεξα ηα ραξαθηεξίδνπκε πιεκκειήκαηα. ΢πλεπψο ε επηβνιή ηεο εζράηεο ησλ πνηλψλ ήηαλ θάηη ην ζπλεζηζκέλν θαη δελ πξνθαινχζε ηελ εληχπσζε πνπ πξνθαιεί ζήκεξα θάηη παξφκνην, αθφκα θαη ζηηο ρψξεο πνπ ηζρχεη αθφκα απηή ε πνηλή. Ο ζηξαηεγφο Φξαλζίζθν Φξάλθν 7. Σελ ίδηα αθξηβψο ρξνληθή πεξίνδν, καηλφηαλ ζηελ Ηζπαλία ν εκθχιηνο πφιεκνο κεηαμχ ηεο λφκηκεο θπβέξλεζεο ηνπ Λατθνχ Μεηψπνπ (θηιειεχζεξνη, δεκνθξαηηθνί, θνκκνπληζηέο θαη ζνζηαιηζηέο, αθφκα θαη αλαξρηθνί) θαη ησλ εμεγεξκέλσλ θαζηζηηθψλ ζηξαηεπκάησλ ηνπ Φξαλζίζθν Φξάλθν. Οη πξψηνη είραλ ηελ βνήζεηα θαη ηελ ζπκπαξάζηαζε ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, νη δεχηεξνη ηεο λαδηζηηθήο Γεξκαλίαο θαη ηεο θαζηζηηθήο Ηηαιίαο. Ζ θνηλή γλψκε ηεο Δπξψπεο ήηαλ κνηξαζκέλε ή κε ηελ δεκνθξαηία ή κε ηνλ θαζηζκφ. Γελ ρσξνχζε κέζε ζέζε, ε νπδεηεξφηεηα ήηαλ αζπγρψξεηε.

8. Σν λέν ζνζηαιηζηηθφ θξάηνο, ε ΢νβηεηηθή Έλσζε, θαη ν εγέηεο ηεο ν Ησζήθ ΢ηάιηλ, είραλ ηελ ζπκπάζεηα θαη ηελ αγάπε, αθφκα θαη ηελ ιαηξεία, εθαηνκκπξίσλ πνιηηψλ ηεο Δπξψπεο, εξγαηψλ θαη κε θαη θπξίσο πνιιψλ δηαλννπκέλσλ, πνπ είραλ ηελ δχλακε λα επεξεάδνπλ ηελ θνηλή γλψκε. Κάζε πιεξνθνξία γηα δπζάξεζηα γεγνλφηα, πνπ αθνξνχζαλ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, εθιακβαλφηαλ σο αληηζνβηεηηθή ή αληηθνκνπληζηηθή πξνπαγάλδα θαη δχζθνια πεξλνχζε σο είδεζε. Πάλησο γηα ηνπο δεκνθξαηηθνχο πνιίηεο ηεο Δπξψπεο ν θίλδπλνο

327

βξηζθφηαλ ζην θαζηζηηθφ ζηξαηφπεδν (Γεξκαλία, Ηηαιία, Ηζπαλία θιπ) πνπ γηλφηαλ φιν θαη πην ηζρπξφ θαη φρη ζηε ρψξα ησλ ΢νβηέη.

9. Δπίζεο απφ ην 1936 – ίζσο θαη λσξίηεξα – φινη ππνςηάδνληαλ ή ήηαλ βέβαηνη φηη έλαο λένο Μεγάινο Πφιεκνο – αγξηφηεξνο θαη πην αηκαηεξφο απφ ηνλ πξνεγνχκελν - ήηαλ επί ζχξαηο. Σα θξάηε εηνηκάδνληαλ ππξεησδψο θαη εμνπιίδνληαλ, ηα επηηειεία πξνπαγάλδαο εξγάδνληαλ λπρζεκεξφλ θαη νη κπζηηθέο ππεξεζίεο έζηειλαλ πξάθηνξεο θαη θαηαζθφπνπο ζηηο αληίπαιεο δπλάκεηο. ΋πσο είλαη θπζηθφ, γεγνλφηα φπσο απηά πνπ δηαδξακαηίδνληαλ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε, πεξλνχζαλ ζε δεχηεξε κνίξα, φζν απνηξφπαηα θαη αλ αθνχγνληαλ. Άιισζηε, ην πξαγκαηηθφ κέγεζνο απηήο ηεο πξαγκαηηθήο ζθαγήο ηεο ηξηεηίαο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ζα γίλεη γλσζηφ αξθεηά ρξφληα κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ. Αθίζα ησλ Οιπκπηαθψλ Αγψλσλ ηνπ 1936 ζην Βεξνιίλν. Ζ αλαθνξά ζηελ αξία θπιή είλαη εκθαλήο Απηή ήηαλ πεξίπνπ ε εηθφλα ηεο Δπξψπεο ζην δεχηεξν κηζφ ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’30. Ήηαλ ε εηθφλα κηαο επείξνπ πνπ ηελ απνηεινχζαλ δεθάδεο θξάηε κε δηαθνξεηηθά πνιηηηθά θαζεζηψηα θαη παξαδφζεηο. {Καη πάιη δελ πξέπεη λα παξαζπξφκαζηε απφ ηελ εηθφλα ηεο ζεκεξηλήο Δπξψπεο, πνπ ε δεκηνπξγία ηεο Δπξσπατθήο Οηθνλνκηθήο Κνηλφηεηαο (ΔΟΚ) – ζεκεξηλήο Δπξσπατθήο Έλσζεο, ηελ κεηέηξεςε ζηαδηαθά ζε κηα πεξηνρή ηεο γεο, φπνπ νη δηαθνξέο θαη ηα κίζε κεηαμχ ησλ ιαψλ ηεο έρνπλ ακβιπλζεί ηφζν, πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα έρνπλ θαηαξγήζεη ηα ζχλνξα. Ζ ζεκεξηλή Δπξψπε κε αξγά αιιά ζηαζεξά βήκαηα, πξνρσξά ζηελ πνιηηηθή ελνπνίεζή ηεο}. ΋κσο, ηελ δεθαεηία ηνπ ’30 έρζξεο θαη αληηπαιφηεηεο ηαιάληδαλ ηα επξσπατθά θξάηε. Ζ Γεξκαλία κε λσπέο αθφκα ηηο εληππψζεηο απφ ηελ ήηηα ηεο ζην Μεγάιν Πφιεκν, επηδίσθε ηελ ξεβάλο θαη ηζρπξνπνηνχζε ηαρχηαηα ηελ πνιεκηθή ηεο κεραλή. Ήηαλ έηνηκε λα πξνζαξηήζεη ηελ Απζηξία θαη ηελ Σζερνζινβαθία, ε δε Πνισλία έλησζε ηελ αλάζα ηεο κεγάιεο ηεο γείηνλνο.

328

Ζ Γαιιία επηδίσθε πεηζκαηηθά λα αξπάμεη απφ ηελ Γεξκαλία αθφκα κεγαιχηεξεο πνιεκηθέο απνδεκηψζεηο, κε απνηέιεζκα νη ηαπεηλσκέλνη Γεξκαλνί λα αθνινπζήζνπλ ηπθιά ηνλ Υίηιεξ θαη λα αλερζνχλ ηελ άλνδν ζηελ εμνπζία ησλ αθξαίσλ εζληθηζηηθψλ θαη θαζηζηηθψλ ζηνηρείσλ. Ζ Ηηαιία ηνπ Μνπζνιίλη, είρε θαηαιάβεη ηελ Αηζηνπία ζηελ Αθξηθή θαη ηελ Αιβαλία ζηελ Δπξψπε θαη επνθζαικηνχζε ηελ θαηάθηεζε ηεο Διιάδαο, γηα λα πινπνηεζεί ην φξακα ηνπ Mare Nostrum. Ζ κεγάιε απνηθηνθξαηηθή απηνθξαηνξία, ε Βξεηαλία, αλ θαη έβιεπε ηελ γεξκαληθή απεηιή, ήζειε κε θάζε ηξφπν λα ππνλνκεχζεη ηνλ αθφκα κεγαιχηεξν (κειινληηθφ) θίλδπλν, πνπ δελ ήηαλ άιινο απφ ηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη ηελ αίγιε ησλ ηδεψλ πνπ είραλ ζπλδεζεί κε ηελ χπαξμή ηεο. Ο Κφθθηλνο ΢ηξαηφο Καη ε ίδηα ε ΢νβηεηηθή Έλσζε ηη έθαλε; Πξνθαλψο θαη ηα έβιεπε απηά θαη ήμεξε πσο ήηαλ θαξθί ζηα κάηηα ησλ Γεξκαλψλ, ησλ Γάιισλ θαη ησλ Βξεηαλψλ πνπ έηξεκαλ θαη κφλν ζηε ζθέςε φηη ζχληνκα έλαο αληίζηνηρνο Γεξκαλφο, Γάιινο ή Βξεηαλφο Λέληλ ζα επηρεηξνχζε λα αλαηξέςεη ηηο θαπηηαιηζηηθέο ηνπο θνηλσλίεο. Καη… παξαδφμσο ή ΢νβηεηηθή Έλσζε, αληί λα πξνεηνηκάδεηαη γηα πνιεκηθή ζχγθξνπζε, έθαλε πφιεκν ζηνλ ίδην ηεο ηνλ ιαφ. Σν θφκκα πνπ θπβεξλνχζε έηξσγε ζαλ ηνλ Κξφλν έλα- έλα ηα θαιχηεξά ηνπ παηδηά, έηξσγε ηηο ίδηεο ηνπ ηηο ζάξθεο. ΢ε κηα ηξηεηία ράζεθαλ φινη ζρεδφλ νη παιαίκαρνη κπνιζεβίθνη θαη ηα θνκκαηηθά ζηειέρε, πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ Δπαλάζηαζε θαη ζηελ δηαθπβέξλεζε ηεο ρψξαο. Υάζεθαλ ηα πεξηζζφηεξα έκπεηξα ζηειέρε ηνπ θνκκαηηθνχ θαη θξαηηθνχ κεραληζκνχ, εμνληψζεθε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ξσζηθήο δηαλφεζεο θαη ηέρλεο θαη ην ζχλνιν ζρεδφλ ηεο ζηξαηησηηθήο εγεζίαο ηεο ρψξαο. Μηαο ρψξαο, ε κπσπηθή εγεζία ηεο νπνίαο δελ έβιεπε θαη δελ άθνπγε ή ίζσο δελ ήζειε λα αθνχζεη ηα ηχκπαλα ηνπ πνιέκνπ, πνπ ερνχζαλ ζε φιε ηελ ήπεηξν. Αζθαιψο ηελ απνθιεηζηηθή επζχλε γηα ηελ θαηάζηαζε ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε εθείλεο ηεο επνρήο ηελ έθεξε ην Κνκκνπληζηηθφ θφκκα θαη ε εγεζία ηνπ, δειαδή ν ίδηνο ν Ηωζήθ ΢ηάιηλ.

329

Ο Ισζήθ ΢ηάιηλ ( осиф исс рионович т лин, 1878-1953) Ζ ηζηνξία ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο πνπ επηρεηξεί λα πεξηγξάςεη απηφ ην πφλεκα είλαη ηαπηηζκέλε κε έλα φλνκα, απηφ ηνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ. Ζ ζχληνκε απηή βηνγξαθία ηνπ ζα κπνξνχζε λα παξαιεηθζεί, κηαο θαη ηα πεξηζζφηεξα γεγνλφηα ηεο δσήο ηνπ – ηνπιάρηζηνλ σο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1930 έρνπλ ήδε πεξηγξαθεί. ΋κσο, αθνχ ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα πεξηγξάθνπκε ηηο βηνγξαθίεο αξθεηψλ απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο δνθεξήο απηήο πεξηφδνπ ηεο ηζηνξίαο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο, πηζηεχσ φηη αθφκα κηα αθφκα βηνγξαθία πνπ ζα παξνπζηάδεη ζπλνπηηθά ηα ζεκαληηθφηεξα γεγνλφηα ηεο δσήο ηνπ, επί ηξεηο δεθαεηίεο, εγέηε ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο ρψξαο ηνπ ΢ηάιηλ, ζα θψηηδε ιίγν πεξηζζφηεξν ηνλ ραξαθηήξα ηνπ αλζξψπνπ, πνπ δέζπνζε ζηε ζνβηεηηθή θαη ηελ παγθφζκηα πνιηηηθή ζθελή ηνπ 20νχ αηψλα.

Ο ΢ηάιηλ ην 1894 Ο Ησζήθ ΢ηάιηλ γελλήζεθε ζην Γθφξη ηεο Γεσξγίαο, θνληά ζηελ πξσηεχνπζα Σηθιίδα. Σν πξαγκαηηθφ επίζεην ήηαλ Σδνπγθαζβίιη (Джугашви́ли) θαη ήηαλ ην ηέηαξην παηδί ηνπ ηζαγθάξε Βεζαξίσλα θαη ηεο Δθαηεξίλα ή Κέθε Σδνπγθαζβίιη. Οη ηξεηο κεγαιχηεξνη αδειθνί ηνπ πέζαλαλ ζηελ βξεθηθή ειηθία θαη ε θνβηζκέλε κεηέξα πξφζερε πνιχ ηνλ Ησζήθ, πνπ ηνλ απνθαινχζε ρατδεπηηθά ΢φζν. ΢ψδεηαη έλα γξάκκα ηεο πξνο ηνλ γην ηεο απφ ηελ δεθαεηία ηνπ ’20 ζην νπνίν, κεηαμχ άιισλ γξάθεη: Αγαπεηό κνπ παηδί ζε ραηξεηώ κε αγάπε θαη ζνπ εύρνκαη λα δήζεηο πνιιά ρξόληα, λα είζαη γεξόο καδί κε ηελ θαιή ζνπ νηθνγέλεηα… Παηδί κνπ, δεηώ από ηελ θύζε λα ζνπ δώζεη πιήξε λίθε θαη ηνλ αθαληζκό ηνπ ερζξνύ… Να βγεηο ληθεηήο! ΢ε ειηθία επηά ρξνλψλ ν Ησζήθ έπαζε επινγηά θαη απφ απηήλ ηελ αξξψζηηα ην πξφζσπφ ηνπ έκεηλε ζεκαδεκέλν. Ο παηέξαο ηνπ ήηαλ αιθννιηθφο θαη ζχληνκα εγθαηέιεηςε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Ζ Κέθε αλαγθάζηεθε λα δνπιεχεη σο πιχζηξα γηα λα

330

κπνξέζεη λα παξέρεη ηα ζηνηρεηψδε ζηνλ γην ηεο. Ήηαλ ζενθνβνχκελε γπλαίθα θαη ψζεζε ηνλ λεαξφ Ησζήθ λα γξαθηεί ζε κηα ζενινγηθή ζρνιή ζηελ Σηθιίδα. Ο Ησζήθ ήηαλ θαιφο καζεηήο θαη απηφ θαίλεηαη απφ ηνπο βαζκνχο ηνπ πνπ ήηαλ άξηζηνη ζε φια ζρεδφλ ηα καζήκαηα. Έκαζε λα γξάθεη θαη λα δηαβάδεη ζηε ξσζηθή γιψζζα, απαξαίηεην ζηνηρείν γηα αλψηεξεο ζπνπδέο. Παξάιιεια δηάβαδε ινγνηερλία ζηα γεσξγηαλά θαη ζηα ξσζηθά. Δίρε θαιή θσλή, έγηλε κέινο ηεο ρνξσδίαο ηεο ζρνιήο θαη πξσηνζηαηνχζε ζηηο ιεηηνπξγίεο. Ήμεξε απφ ζηήζνπο έλα ιατθφ έπνο ηεο Γεσξγίαο θαη δηάβαδε Ρψζνπο θιαζζηθνχο, Δπξσπαίνπο θαη Ακεξηθαλνχο ζπγγξαθείο θαη πνίεζε ηνπ Γθαίηε θαη ηνπ ΢αίμπεξ. Ο ίδηνο έγξαθε θαη πνίεζε θαη κάιηζηα θάπνηα πνηήκαηά ηνπ δεκνζηεχζεθαλ κε ην ςεπδψλπκν ΢νζέιν (΢εθάθεο) ζην γεσξγηαλφ ινγνηερληθφ πεξηνδηθφ Ηβεξία. Έλα απφ απηά κε ηίηιν Ζ απγή ηεο Αλαηνιήο, αξρίδεη: Σν κπνπκπνχθη ηνπ ξφδνπ άλνημε βηαζηηθά παίξλνληαο έλα γαιαδσπφ-ηψδεο ρξψκα, θη αλαδεχεηαη απφ έλα ειαθξχ αεξάθη. Έλα θξηλάθη ζθχβεη ζην γξαζίδη…

Ο ΢ηάιηλ ην 1902, ζηα πξψηα βήκαηα ηεο επαλαζηαηηθήο ηνπ δσήο Απφ ηηο αξρέο ηεο θνίηεζήο ηνπ ν Ησζήθ δήισζε άζενο θαη άξρηζε λα κειεηά Μαξμ θαη επαλαζηαηηθέο ζεσξίεο. Σν έλαπζκα ησλ πνιηηηθψλ ηνπ πξνβιεκαηηζκψλ δφζεθε πηζαλφηαηα απφ θάπνηνπο απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπ θαη θπξίσο απφ ηνλ Εαθάξε Νηαβηληαζβίιη (Zakare Давиташвили), πνπ ήηαλ γλσζηφο ηνπο ινγνηερληθνχο θαη επαλαζηαηηθνχο θχθινπο. Ο ΢ηάιηλ δήηεζε απφ ηνπο θίινπο θαη ζπκκαζεηέο ηνπ λα ηνλ απνθαινχλ Κφκπα ( оба), πνπ ήηαλ ην πξψην ηνπ επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν (Ο Κφκπα ήηαλ ιατθφο Γεσξγηαλφο ήξσαο). Σν 1899 ε ζρνιή ηνλ απέβαιε, επεηδή επέδεημε αζέβεηα ζηνπο θαζεγεηέο ηνπ θαη αθφκα επεηδή δηάβαδε απαγνξεπκέλα βηβιία. Σν 1901 πξνζρψξεζε ζην Ρσζηθφ ΢νζηαιδεκνθξαηηθφ Δξγαηηθφ Κφκκα θαη ηνλ επφκελν θηφιαο ρξφλν ζπλειήθζε θαη εμνξίζηεθε γηα 18 κήλεο ζηε ΢ηβεξία. ΋ηαλ ην θφκκα δηαζπάζηεθε ζηνπο Μπνιζεβίθνπο θαη Μελζεβίθνπο ν ΢ηάιηλ καδί κε ηνπο Εελφβηεθ, Οξηδηληθίηδε, Κάκελεθ, ΢βεξληφιθ, Κξνχπζθαγηα, Ρίθνθ θαη άιινπο ππνζηήξημαλ ηνπο Μπνιζεβίθνπο ηνπ Λέληλ. Ο Ησζήθ κεηά απφ ιίγνπο κήλεο ην έζθαζε απφ ηε ΢ηβεξία θαη γχξηζε ζηνλ Καχθαζν, φπνπ νξγάλσλε απεξγίεο θαη δηαδειψζεηο ζηελ Σηθιίδα θαη ζην Μπαθνχ θαη κνίξαδε επαλαζηαηηθά θπιιάδηα. Απέθηεζε ην δεχηεξν επαλαζηαηηθφ ηνπ

331

ςεπδψλπκν, κε ηνλ νπνίν έκεηλε γλσζηφο ζηελ ηζηνξία: ΢ηάιηλ59 (ζεκαίλεη αηζάιηλνο). Ζ δξάζε ηνπ έθηαζε σο ηνλ Λέληλ φ νπνίνο ηνλ θάιεζε ζηελ Φηλιαλδία (φπνπ έγηλε ε εζληθή ζπλέιεπζε ηνπ ΢νζηαιδεκνθξαηηθνχ θφκκαηνο), γηα λα ηνλ γλσξίζεη απφ θνληά. Γλψξηζε θαη παληξεχηεθε ηελ φκνξθε Γεσξγηαλή Δθαηεξίλα ή Καηφ ΢βαλίηδε, 21 εηψλ ηφηε, πνπ φκσο πέζαλε πνιχ ζχληνκα απφ ηχθν ην 1907, κεηά απφ κφιηο ηξία ρξφληα γάκνπ. Ο ΢ηάιηλ ήηαλ εξσηεπκέλνο καδί ηεο θαη ν ρακφο ηεο ηνλ ζπλέηξηςε.

Ζ Δθαηεξίλα (Καηφ) ΢βαλίηδε Ο γηνο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηεο Δθαηεξίλα, ν Γηαθφβ Σδνπγθαζβίιη, έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ, πνιέκεζε θαηά ησλ Γεξκαλψλ, ζπλειήθζε αηρκάισηνο θαη θιείζηεθε ζε ζηξαηφπεδν. Λέγεηαη φηη νη Γεξκαλνί πξνζθέξζεθαλ λα αληαιιάμνπλ ηνλ Γηαθφβ κε ηνλ ζηξαηάξρε θνλ Πάνπινπο, αιιά ν ΢ηάιηλ αξλήζεθε ηελ αληαιιαγή ιέγνληαο Όινη νη ΢νβηεηηθνί ζηξαηηώηεο είλαη παηδηά κνπ. ΢χκθσλα κε γεξκαληθέο πεγέο, ν Γηαθφβ πέζαλε ζηηο 14 Απξηιίνπ 1943 πέθηνληαο πάλσ ζε έλαλ ειεθηξηθφ θξάθηε ζην ζηξαηφπεδν. Σν πηζαλφηεξν είλαη φηη ηνλ ζθφησζε θάπνηνο Γεξκαλφο ζηξαηηψηεο.

Ο ΢ηάιηλ θαη ε θφξε ηνπ ΢βεηιάλα Ο ΢ηάιηλ ήηαλ ήδε 41 ρξνλψλ φηαλ παληξεχηεθε γηα δεχηεξε θνξά, ηελ 19ρξνλε Ναληέδληα ή Νάληηα Αιιηινχγηεβα, κε ηελ νπνία απέθηεζαλ δπν παηδηά ηνλ Βαζίιε ΢ηάιηλ, πνπ έγηλε πηιφηνο ηεο Πνιεκηθήο Αεξνπνξίαο θαη ηελ ΢βεηιάλα πνπ ην 1967 έθπγε απφ ηελ Ρσζία θαη δήηεζε πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Ακεξηθή. Δθεί ε ΢βεηιάλα δεκνζίεπζε ηελ απηνβηνγξαθία ηεο πξνθαιψληαο παγθφζκην ζάιν, φηαλ απνθάιπςε πνιιά άγλσζηα γεγνλφηα ηεο δσήο ηνπ παηέξα ηεο. Ζ αμηνπηζηία φκσο ησλ γξαπηψλ ηεο ΢βεηιάλα ακθηζβεηείηαη.

59

Ο ΢ηάιηλ ρξεζηκνπνίεζε δηάθνξα πιαζηά νλόκαηα θαηά ηελ πεξίνδν ηεο παξαλνκίαο ηνπ. Δθηόο από ηα δπν γλσζηά (΢ηάιηλ θαη Κόκπα) ρξεζηκνπνίεζε θαηά θαηξνύο θαη ηα: Νηαβίλη Νηδεξάληδε, Ησζήθ Ηβάλνβηηο, Μπνύληνπ Μπνδνθβίιη, Νηαβίλη Σδίδηθνθ, Λάλην Νηνπκπάδε, Οξγθαλέδ Σνηνκγηάληδ, ΢ηηεπάλ Παπαδόπνπινο θαη Πηνηξ Γθάιθηλ.

332

Ζ Νάληηα απηνθηφλεζε ηνλ Ννέκβξην ηνπ ’32, πξνθαιψληαο ζνθ ζηνλ άληξα ηεο, αιιά θαη ζηε ζνβηεηηθή θνηλή γλψκε. Κπθινθφξεζαλ δηάθνξεο θήκεο γηα ηελ αηηία ηνπ ζαλάηνπ ηεο, αιιά θακηά απφ απηέο δελ έρεη επηβεβαησζεί. Ο ΢ηάιηλ έδεηρλε θαη ήηαλ - εκθαλψο ζπληεηξηκκέλνο απφ ηελ αηθλίδηα απψιεηα θαη ηεο δεχηεξεο ζπληξφθνπ ηνπ. Ο ΢ηάιηλ δελ ζηακάηεζε νχηε ζηηγκή ηελ επαλαζηαηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα θαη αληίζηνηρα ε ηζαξηθή κπζηηθή ππεξεζία Ορξάλα δελ ζηακάηεζε λα ηνλ ζπιιακβάλεη. Απφ ην 1904 σο ην 1911 ζπλειήθζε ηέζζεξηο θνξέο, θπιαθίζηεθε θαη εμνξίζηεθε, αιιά θαηάθεξλε πάληα λα δξαπεηεχεη θαη λα ζπλερίδεη ηελ δξάζε ηνπ. ΢ηηο θπιαθέο γλψξηζε αξθεηνχο άιινπο επαλαζηάηεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηνλ κειινληηθφ πξψην πξφεδξν ηνπ λένπ ζνβηεηηθνχ θξάηνπο Γηαθφβ ΢βεξληφιθ θαη ηνλ κεηέπεηηα δηαβφεην Γεκφζην Καηήγνξν ησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο Αληξέη Βηζίλζθη. Ο Λέληλ ηνλ εθηηκνχζε γηα ηελ αγσληζηηθφηεηα θαη ηελ ζπλέπεηά ηνπ θαη ην 1912 πξνψζεζε ηνλ ΢ηάιηλ ζηελ ζχληαμε ηεο θνκκαηηθήο εθεκεξίδαο Πξάβληα θαη ζηελ Κεληξηθή Δπηηξνπή ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Σφηε ν ΢ηάιηλ έγξαςε θαη ζεσξεηηθφ βηβιίν ηνπ Ο Μαξμηζκόο θαη ην εζληθό δήηεκα. Σν βηβιίν απηφ θέξδηζε ηνλ έπαηλν ηνπ Λέληλ, ν νπνίνο ην ζεψξεζε σο κηα άξηζηε κειέηε. Σν 1913 ν ΢ηάιηλ ζπλειήθζε αθφκα κηα θνξά θαη θαηαδηθάζηεθε ζε ηζφβηα εμνξία ζηε ΢ηβεξία, απφ φπνπ φκσο επέζηξεςε κεηά ηελ πηψζε ηνπ ηζάξνπ ην 1917.

Λέληλ θαη ΢ηάιηλ Αλ θαη ν ΢ηάιηλ πίζηεπε φηη ν ξσζηθφο ιαφο δελ ήηαλ έηνηκνο γηα ηελ ζνζηαιηζηηθή επαλάζηαζε, ζπληάρζεθε ακέζσο κε ηηο Θέζεηο ηνπ Απξηιίνπ (1917) ηνπ Λέληλ, πνπ επέκελε ζηελ άκεζε θαηάιεςε ηεο εμνπζίαο απφ ηα ΢νβηέη. Ακέζσο κεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ Οθησβξίνπ, κε ηελ νπνία νη κπνιζεβίθνη αλήιζαλ ζηελ εμνπζία, ν ΢ηάιηλ κεηείρε ζηελ πξψηε θπβέξλεζε ηνπ Λέληλ, σο θνκηζάξηνο Δζλνηήησλ. Απφ ηε ζέζε απηή πξνψζεζε ηελ πνιηηηθή ησλ κπνιζεβίθσλ γηα ηελ ρνξήγεζε δηθαηψκαηνο απηνδηάζεζεο ζηηο εζλνηηθέο νκάδεο, φπσο νη Φηλιαλδνί, νη Οπθξαλνί, νη Αξκέληνη, νη Γεσξγηαλνί θαη άιινη. Μεηείρε ελεξγά ζην Δκθχιην πφιεκν θαη ζπλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηελ λίθε ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ πνπ απειεπζέξσζε ηελ πφιε Σζαξίηζηλ (δεο ππνζεκείσζε ζηελ βηνγξαθία Βνξνζίινθ) απφ ηνπο Λεπθνχο, πξάγκα πνπ έδσζε αίγιε θαη θχξνο ζηνλ ΢ηάιηλ. ΢ηελ ίδηα κάρε ζπκκεηείραλ θαη νη (αξγφηεξα ζηξαηάξρεο) Βνξνζίινθ

333

θαη Μπνπληηφλη. Μεηά ηελ ιήμε ηνπ εκθπιίνπ, ηνλ Απξίιην ηνπ ’22 θαη κε ππφδεημε ηνπ ήδε αζζελνχο θαη θαηαβεβιεκέλνπ Λέληλ, ν ΢ηάιηλ αλαιακβάλεη ην θαίξην πφζην ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ θφκκαηνο ησλ Μπνιζεβίθσλ. Δίλαη ε αξρή ηεο εμέιημεο ηνπ Γεσξγηαλνχ επαλαζηάηε ζε απφιπην θπξίαξρν ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο γηα ηξεηο δεθαεηίεο. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Λέληλ, ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ ’24 άξρηζε ε «κάρε ησλ επηγφλσλ» ζηελ νπνία πξσηαγσλίζηεζαλ νη επηθαλέζηεξνη απφ ηα θνκκαηηθά ζηειέρε πνπ είραλ αλαδεηρζεί απφ ηελ επαλάζηαζε θαη ηελ επηαεηή δηαθπβέξλεζε ηεο ρψξαο απφ ηνπο κπνιζεβίθνπο, ΢ηάιηλ, Σξφηζθη, Εελφβηεθ, Κάκελεθ, Ρίθνθ θαη Μπνπράξηλ. Δπί ηξία ρξφληα καηλφηαλ ν θαλεξφο θαη ν ππφγεηνο πφιεκνο κεηαμχ ησλ δπν θπξηφηεξσλ δηεθδηθεηψλ ηεο εγεζίαο δειαδή Σξφηζθη θαη ΢ηάιηλ. Οη ππφινηπνη ζπκκαρνχζαλ επθαηξηαθά πφηε κε ηνλ πξψην θαη πφηε κε ηνλ δεχηεξν, σο ην 1925 φηαλ ην ηνπίν μεθαζάξηζε, ν ΢ηάιηλ απέκεηλε κφλνο θπξίαξρνο θαη ν Σξφηζθη εθδηψρζεθε απφ ηελ θπβέξλεζε θαη ην θφκκα θαη ηειηθά κεηά απφ ιίγα ρξφληα, ππνρξεψζεθε λα εμνξηζηεί ζηνλ Σνπξθία θαη λα θαηαιήμεη ζην Μεμηθφ.

Ο ΢ηάιηλ κηιά ζε ζπλέιεπζε Μπνιζεβίθσλ Αιιά ε ακθηζβήηεζε ηνπ ΢ηάιηλ δελ ζηακάηεζε, ν Σξφηζθη δχζθνια κπνξνχζε λα δερζεί ηνλ παξαγθσληζκφ θαη ηελ ήηηα θαη φπσο ήδε αλαθέξακε, ζπλερψο έγξαθε άξζξαιηβέινπο θαηά ηνπ γξακκαηέα ηνπ θφκκαηνο θαη εγέηε ηεο ρψξαο. Έθηαζε ζην ζεκείν λα ηδξχζεη ηελ Σεηάξηε Γηεζλή γηα λα αληηπαξαηεζεί κε ηελ Κνκηληέξλ ε νπνία ήηαλ ππφ ηνλ έιεγρν ησλ ζνβηεηηθψλ θαη ηνπ ΢ηάιηλ. Δθηφο απηνχ πνιινί απφ ηνπο νπαδνχο θαη ζπλεξγάηεο ηνπ Σξφηζθη ππέζθαπηαλ κε ζπλνκσζίεο θαη κε δηαζπνξά θεκψλ ην θχξνο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηεο εγεηηθήο νκάδαο πνπ θπβεξλνχζε ηελ ρψξα. Ο ΢ηάιηλ αληεπηηέζεθε θαη θήξπμε ηνλ Σξφηζθη σο ηνλ πην επηθίλδπλν ερζξφ ηνπ θφκκαηνο θαη ηνλ ηξνηζθηζκφ σο πεξίπνπ ζπλψλπκν κε ηνλ θαζηζκφ θαη ηελ αληεπαλάζηαζε. Σν επφκελν βήκα ηνπ ΢ηάιηλ ήηαλ ε θαηάξγεζε ηεο Νέαο Οηθνλνκηθήο Πνιηηηθήο (ΝΔΠ) ηνπ Λέληλ θαη ε απφθαζε γηα ηελ ππνρξεσηηθή θνιεθηηβνπνίεζε ησλ ζνβηεηηθψλ αγξνηψλ θαη ηελ ηαρεία εθβηνκεράληζε ηεο ρψξαο. Σα απνηειέζκαηα

334

είλαη γλσζηά: ν Οπθξαληθφο Ληκφο κε εθαηνκκχξηα λεθξνχο απφ αζηηία, έληνλεο αληηδξάζεηο απφ ηνπο αγξφηεο, βίαηε θαηαζηνιή ησλ εμεγέξζεσλ κε εθηειέζεηο θαη εμνξίεο θνιάθσλ θαη κε, αιιά θαη μεθαζάξηζκα ησλ δηαθσλνχλησλ απφ ην θφκκα φπσο ν Μπνπράξηλ, Ζ δνινθνλία ηνπ θνκκαηηθνχ γξακκαηέα ηνπ Λέληλγθξαλη Κίξνθ, ήηαλ ε αθνξκή γηα λα μεζπάζεη ε Μεγάιε Δθθαζάξηζε, λα ζηεζνχλ εθαηνληάδεο δίθεο κε απνθνξχθσκα ηηο κεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο θαη λα ζρεκαηηζζνχλ ηξφηθεοηηκσξνί ζε θάζε πφιε θαη ρσξηφ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο. Απνηέιεζκα: εθαηνληάδεο ρηιηάδεο εθηειεζκέλνη, θπιαθηζκέλνη θαη εμφξηζηνη, ε δεκηνπξγία ελφο δνθεξνχ θιίκαηνο ηξφκνπ θαη θαηαπίεζεο θαηά ηελ ηξηεηία 1936-1939. Αιιά απηά ηα είδακε δηεμνδηθά ζηα πξνεγνχκελα θεθάιαηα. Μεηά ηελ άλνδν ηνπ Υίηιεξ ζηελ εγεζία ηεο Γεξκαλίαο, ε ΢νβηεηηθή Έλσζε δελ ζηακάηεζε λα θαηαγγέιιεη ηνλ λαδηζκφ σο ερζξηθή ηδενινγία θαη αληίζηνηρα ε Γεξκαλία λα αλαθεξχμεη σο ηνλ πην επηθίλδπλν αληίπαιν ηεο ηελ κπνιζεβίθηθε απεηιή. ΋κσο ηα δπν απηά θξάηε, ιίγεο κέξεο πξηλ μεζπάζεη ν Παγθφζκηνο πφιεκνο, ππέγξαςαλ ην δηαβφεην Γεξκαλνζνβηεηηθό ΢ύκθσλν κε επίζεζεο (γλσζηφ θαη σο ζχκθσλν Μφινηνθ-Ρίκπεληξνπ) κε ην νπνίν ζπκθψλεζαλ ηνλ δηακειηζκφ ηεο Πνισλίαο θαη ηελ ελζσκάησζε ησλ Βαιηηθψλ θξαηψλ ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε. Βέβαηα απηφ ην ζχκθσλν φκσο δελ εκπφδηζε ηνλ Υίηιεξ λα επηηεζεί αηθληδηαζηηθά ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε ηνλ Ηνχλην ηνπ ΄41.

Σζφξηζηι, Ρνχζβειη ΢ηάιηλ ζηελ Γηάιηα (1945)

θαη

Ζ Δ΢΢Γ θαη ν ΢ηάιηλ πηάζηεθαλ θπξηνιεθηηθά ζηνλ χπλν θαη νη Γεξκαλνί πξνέιαζαλ ηαρχηαηα θαη έθηαζαλ ζε απφζηαζε αλαπλνήο απφ ηελ Μφζρα. Αληέδξαζαλ, έζησ θαη θαζπζηεξεκέλα, ν ιαφο θηλεηνπνηήζεθε, εθαηνκκχξηα ζνβηεηηθνί λένη ζηξαηεχζεθαλ θαη ηα εξγνζηάζηα θαηαζθεχαδαλ ππξεησδψο λέα θαη πην ζχγρξνλα φπια. Οη ζχκκαρνη θαη θπξίσο νη Ακεξηθαλνί εθνδίαδαλ ζπλερψο ηελ Δ΢΢Γ κε πνηθίιν θαη κνληέξλν νπιηζκφ. ΋ια απηά θαη ν αηψληνο ζχκκαρνο ηεο Ρσζίαο, ν ρεηκψλαο ηεο, άιιαμαλ ηελ πνξεία ηνπ πνιέκνπ θαη απφ ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ΄43 ν Κφθθηλνο ΢ηξαηφο άξρηζε κηα γξήγνξε πξνέιαζε, πνπ ζηακάηεζε πηα ζην Βεξνιίλν. Ο Μεγάινο Παηξησηηθφο Πφιεκνο ζηνίρηζε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε πάλσ απφ 24 εθαηνκκχξηα λεθξνχο, ζηξαηηψηεο θαη πνιίηεο θαη ηεξάζηηεο πιηθέο θαηαζηξνθέο.

335

΋κσο ε αίγιε ηνπ ΢ηάιηλ είρε θηάζεη ζην θαηαθφξπθν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ζπληειεζηέο ηεο ζπκκαρηθήο λίθεο. ΢ηηο δηαζθέςεηο ησλ εγεηψλ ησλ ζπκκάρσλ ζηελ Σερεξάλε, ζηελ Γηάιηα θαη ζην Πφηζληακ, ν ΢ηάιηλ θέξδηζε ηελ επέθηαζε ηεο ζνβηεηηθήο δψλεο επηξξνήο ζε κηα ζεηξά θξαηψλ πνπ βξίζθνληαλ ζηα δπηηθά ζχλνξα ηεο ρψξαο, απφ ηελ Πνισλία σο ηελ Βνπιγαξία θαη Αιβαλία. ΢ηηο ρψξεο απηέο ηελ εμνπζία αλέιαβαλ θηινζνβηεηηθέο-θνκκνπληζηηθέο θπβεξλήζεηο πνπ ζρεκάηηζαλ έλα ζπκπαγέο κπινθ. Αληίζηνηρα νη Ακεξηθαλνί θαη νη ζχκκαρνί ηνπο ζρεκάηηζαλ έλα αληηζνβηεηηθφαληηθνκνπληζηηθφ ζηξαηφπεδν θαη άξρηζε ν απνθαινχκελνο Φπρξφο Πφιεκνο πνπ δηήξθεζε αξθεηέο δεθαεηίεο.

Παξέιαζε ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ To 1952 o ΢ηάιηλ ήηαλ ήδε 74 θαη ηα ρξφληα βάξαηλαλ εκθαλψο ζην πξφζσπν θαη ζην ζψκα. Έδεηρλε αθεξεκέλνο, μερλνχζε πξφζθαηα γεγνλφηα, εθλεπξηδφηαλ κε ην παξακηθξφ, φκσο εμαθνινπζνχζε λα είλαη ην ίδην καληαθφο κε ηελ δνπιεηά, φζν θαη φηαλ ήηαλ λένο. Σν θαινθαίξη νη γηαηξνί δηαπίζησζαλ φηη ε πγεία ηνπ είρε επηβαξπλζεί πνιχ. Τπέθεξε απφ ππέξηαζε θαη αξηεξηνζθιήξσζε θαη νη αλσκαιίεο ηεο θπθινθνξίαο ηνπ αίκαηνο ζηνλ εγθέθαιν ηνπ πξνθαινχζαλ κηθξέο ζπκθνξήζεηο, πνπ επηδείλσλαλ ηηο θξίζεηο ακλεζίαο. ΋ηαλ ν γηαηξφο Βηλνγθξάληνθ (Виноградов) ζπλέζηεζε ζηνλ ΢ηάιηλ «απφιπηε αλάπαπζε θαη απνρή απφ ηελ εξγαζία», απηφο νξγηζκέλνο γηα ηελ θξάζε απνρή από ηελ εξγαζία, ηνλ απέιπζε θαη απνθάζηζε λα κελ δεη άιινπο γηαηξνχο. Σν ηέινο πιεζίαδε θαη ίζσο ν ΢ηάιηλ λα αλαζπκφηαλ ην ηειεπηαίν ηνπ γεσξγηαλφ πνίεκα πνπ είρε γξάςεη σο έθεβνο: Ο Νηλίθα καο γέξαζε, Οη εξσηθνί ώκνη ηνπ ηνλ εγθαηέιεηςαλ… … Πώο απηά ηα ζιηβεξά γθξίδα καιιηά Έζπαζαλ κηα ζηδεξέληα ζέιεζε; … … Σώξα όκσο δελ κπνξεί λα θνπλήζεη ηα γόλαηά ηνπ, ηνλ έδξεςαλ ηα γεξαηεηά. Ξαπιώλεη ή νλεηξεύεηαη ή δηεγείηαη ην παξειζόλ ηνπ ζηα παηδηά ησλ παηδηώλ ηνπ… ΢ηηο 5 Μαξηίνπ 1953 ν ΢ηάιηλ πέζαλε απφ εγθεθαιηθή αηκνξξαγία. Ο ζάλαηφο ηνπ πξνθάιεζε έλα θχκα ζιίςεο ζε φιν ηνλ θφζκν ηεο αξηζηεξάο ζε θάζε γσληά ηεο Γεο.

336

Δίρε θχγεη ν αξρεγφο, ν εγέηεο, ν εκπλεπζηήο θαη ν θαζνδεγεηήο ηνπ παγθφζκηνπ θνκκνπληζηηθνχ θηλήκαηνο. Σν ζξχιν, πνπ πεξηέβαιε ηνλ ΢ηάιηλ, θνκκάηηαζε ηξία ρξφληα αξγφηεξα ν δηάδνρφο ηνπ ζηελ εγεζία ηνπ θφκκαηνο θαη ηνπ θξάηνπο Νηθήηα Υξνπζηζφθ, ν νπνίνο ζην 20φ ζπλέδξην ηνπ θφκκαηνο έθαλε ζπληαξαθηηθέο απνθαιχςεηο γηα ηηο επζχλεο ηνπ ΢ηάιηλ γηα ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζε, γηα ηα γθνπιάγθ, γηα ηελ παγίσζε ηεο πξνζσπνιαηξίαο ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη γηα πνιιέο άιιεο - γλσζηέο ζήκεξα αιιά – άγλσζηεο αξλεηηθέο πηπρέο ηεο ηξηαθνληαεηνχο δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο απφ ηνλ ΢ηάιηλ. Μεηά απφ απηφ άξρηζε ε απνθαινχκελε Απνζηαιηλνπνίεζε ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε θαη ζηηο ππφινηπεο ρψξεο ηνπ θηινζνβηεηηθνχ κπινθ. Υηιηάδεο αγάικαηα γθξεκίζηεθαλ, αθίζεο ζρίζηεθαλ πνξηξέηα εμαθαλίζηεθαλ, ζπλζέηεο, πνηεηέο θαη ζπγγξαθείο εμαθάληζαλ ηα πνλήκαηά ηνπο πνπ πκλνχζαλ ηνλ ΢ηάιηλ. Πφιεηο, ιεσθφξνη, εξγνζηάζηα, ζηαζκνί ηξέλσλ θαη θνιρφδ άιιαμαλ νλνκαζία. Γεθάδεο ρηιηάδεο ζπλεξγάηεο, θίινη, νπαδνί, εγεηηθά θνκκαηηθά ζηειέρε, ππνπξγνί θαη πνιινί άιινη. πνπ είραλ εθηεζεί σο πκλεηέο ηνπ λεθξνχ πιένλ εγέηε, απνκαθξχλζεθαλ απφ ηηο ζέζεηο ηνπο, εθηειέζηεθαλ (φπσο ν Μπέξηα) ή πεξηζσξηνπνηήζεθαλ.

΢ηάιηλ θαη πξνζσπνιαηξία Σαπηφρξνλα άλνημαλ νη θπιαθέο θαη νη πχιεο ησλ γθνπιάγθ θαη ησλ ζηξαηνπέδσλ ζπγθέληξσζεο. Δθαηνληάδεο ρηιηάδεο θξαηνχκελνη, θαηάδηθνη θαη εμφξηζηνη επέζηξεςαλ ζηα ζπίηηα θαη ηνπο δηθνχο ηνπο. Καη δεθάδεο ρηιηάδεο θαηαδηθαζκέλνη θαη εθηειεζζέληεο ηεο πεξηφδνπ ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο δηθαηψζεθαλ δηθαζηηθά θαη απνθαηαζηάζεθαλ εζηθά. Φπζηθά ν ΢ηάιηλ, σο ν εγέηεο ηεο ρψξαο, θέξεη ην κεγαιχηεξν βάξνο ηεο επζχλεο γηα ηελ απηαξρηθή δηαθπβέξλεζε, γηα ηελ θαηαπίεζε θαη γηα ηελ πξνζσπνιαηξία πνπ θπξηάξρεζαλ γηα πνιιά ρξφληα ζηελ ΢νβηεηηθή Έλσζε. Καη ην κεγαιχηεξν έγθιεκά ηνπ ήηαλ ε ηξνκεξή πεξίνδνο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Δθαηνληάδεο ιίζηεο κε νλφκαηα ηζηνξηθψλ ζηειερψλ θαη απιψλ κειψλ ηνπ θφκκαηνο, επηθαλψλ ζπγγξαθέσλ, θαιιηηερλψλ, ινγίσλ θαη επηζηεκφλσλ θαη θπζηθά ρηιηάδσλ απιψλ πνιηηψλ, πνπ πξννξίδνληαλ γηα εθηέιεζε, θέξνπλ ηελ ππνγξαθή έγθξηζεο ηνπ ΢ηάιηλ θαη ησλ πεξί απηφλ φπσο νη Μφινηνθ, Βνξνζίινθ, Καγθαλφβηηο, Εληάλνθ,

337

Μηθνγηάλ θαη άιισλ. Ο ΢ηάιηλ πξνζσπηθά έδηλε θαηεπζχλζεηο ζηνλ Γεδφθ γηα ηελ ρξήζε βαζαληζηεξίσλ πξνθεηκέλνπ λα απνζπαζζνχλ νη επηζπκεηέο νκνινγίεο. Λέγεηαη φηη φηαλ θάπνηε εμέηαδε κηα απφ ηηο εθαηνληάδεο ιίζηεο ζαλάηνπ πνπ ηνπ έζηειλε ν Γεδφθ, είπε πξηλ ηελ ππνγξάςεη: Ποιορ θα θςμάηαι όλα αςηά ηα καηακάθια ηηρ κοινωνίαρ ζε 10-15 σπόνια; Κανείρ… Ποιορ θςμάηαι ζήμεπα ηα ονόμαηα ηων βογιάπων πος ξεθοπηώθηκε ο Ιβάν ο Τπομεπόρ; Κανείρ… Οη άλζξσπνη γλσξίδνπλ όηη μεθνξηώζεθε όινπο ηνπο ερζξνύο ηνπο. ΢ην ηέινο όινη πήξαλ απηό πνπ ηνπο άμηδε. Υσξίο νχηε ζηηγκή λα μερλάκε φια ηα παξαπάλσ, πξέπεη λα αλαγλσξίζνπκε θαη αξθεηά ζεηηθά ζηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ ΢ηάιηλ, πνπ δίθαηα ηνλ θαηαηάζζνπλ ζε έλα απφ ηνπο κεγάινπο θαη πην ραξηζκαηηθνχο πνιηηηθνχο εγέηεο ηνπ 20νχ αηψλα.

1. Παξέιαβε κηα θαζπζηεξεκέλε θαη αγξνηηθή ρψξα θαη ζε ζρεηηθά κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ηελ κεηακφξθσζε ζε έλα ηζρπξφ βηνκεραληθφ θξάηνο θαη κεγάιε ζηξαηησηηθή δχλακε, πνπ κφλν κηα άιιε κεγάιε δχλακε είρε ηελ δπλαηφηεηα λα ηνπ αληηπαξαηεζεί, νη Ζλσκέλεο Πνιηηείεο.

2. Έδσζε κεγάιε έκθαζε ζηελ πξναγσγή ησλ επηζηεκψλ. Οη απφθνηηνη ησλ ζνβηεηηθψλ παλεπηζηεκίσλ, κεραληθνί, γηαηξνί, γεσπφλνη, αζηξνλφκνη, ηερληθνί, νηθνλνκνιφγνη θαη άιινη είραλ εμαηξεηηθή επηζηεκνληθή θαηάξηηζε θαη δελ πζηεξνχζαλ ζε ηίπνηα απφ ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο ησλ δπηηθψλ ρσξψλ.

Ο ηζάξνο Ηβάλ ν Σξνκεξφο (απφ ηελ νκφηηηιε ηαηλία ηνπ Ατδελζηάηλ) 3. Σα απνηειέζκαηα ηεο αλάπηπμεο ησλ επηζηεκψλ θαηά ηελ δηαθπβέξλεζε ηνπ ΢ηάιηλ, θάλεθαλ φηαλ ν ΢νβηεηηθή Έλσζε θαηαζθεχαζε ηαρχηαηα θαη κε δηθή ηεο ηερλνινγία ηελ θαηαζθεπή ηεο αηνκηθήο βφκβαο, σο απάληεζε ζηελ πξσηηά ησλ ΖΠΑ ζηελ ρξήζε ηεο βφκβαο απηήο.

4. Πνιχ πην εκθαλή ήηαλ ηα απνηειέζκαηα ζηελ ιεγφκελε δηαζηεκηθή επνρή πνπ άλνημε, φηαλ πξψηε ε ΢νβηεηηθή Έλσζε έζεζε ζε ηξνρηά ηνλ δνξπθφξν ΢πνχηληθ ην 1957. Μπνξεί ν ΢ηάιηλ λα είρε ήδε πεζάλεη, φκσο πξέπεη λα ηνπ αλαγλσξηζηεί φηη ν ΢πνχηληθ, θαη ζηε ζπλέρεηα ε εθηφμεπζε ηεο ζθπιίηζαο Λάηθα ζην δηάζηεκα θαη ε απνζηνιή ηνπ πξψηνπ θνζκνλαχηε Γηνχξη Γθαγθάξηλ ζε πιήξε ηξνρηά γχξσ απφ ηε Γε, ήηαλ επίηεπγκα πνπ πξέπεη λα πηζησζεί ζηελ εγεζία θαη ηελ θαζνδήγεζε ηνπ ΢ηάιηλ θαη ησλ ζπλεξγαηψλ ηνπ.

338

5. Μεηά ηνλ πφιεκν πέηπρε λα απνζπάζεη, παξά ηνπο δηζηαγκνχο ησλ ζπκκάρσλ (θπξίσο ηνπ Σζφξηζηι), κηα ζεηξά θξαηψλ θαη λα ηα ελζσκαηψζεη ζην ιεγφκελν θηινζνβηεηηθφ κπινθ. Γεκηνπξγήζεθε έηζη κηα ηεξάζηηα πεξηνρή ηνπ θφζκνπ (νη δπηηθνί ηελ απνθαινχζαλ ΢ηδεξνχλ Παξαπέηαζκα) απφ ην Βιαδηβνζηφθ σο ην Βεξνιίλν, πνπ ν ΢ηάιηλ έιεγρε κε ζηδεξέληα ππγκή.

6. Ο ίδηνο ν ΢ηάιηλ σο πξνζσπηθφηεηα ήηαλ απιφο, αδηάθνξνο γηα ην ρξήκα, ηελ θάζε είδνπο πνιπηέιεηα θαη πινχηε. Ήηαλ ιηηνδίαηηνο έπηλε κε κέηξν θαη ήηαλ πηζηφο θαη ζηηο δπν γπλαίθεο πνπ παληξεχηεθε. Μνλαδηθφ πάζνο ηνπ (εθηφο απφ ηελ πνιηηηθή) ήηαλ ην θάπληζκα, πίπαο θαη ηζηγάξσλ. Παξά ηηο δηάθνξεο ηζηνξίεο γηα ηελ χπαξμε εξσκέλσλ πνπ θπθινθνξνχζαλ, δελ είρε ζρέζεηο κε άιιεο γπλαίθεο, ήηαλ ζεκλφο, ζρεδφλ πνπξηηαλφο θαη απερζαλφηαλ ηηο βσκνινρίεο θαη ηηο ηνικεξέο ηζηνξίεο, αθφκα θαη ηηο εξσηηθέο ζθελέο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ.

7. Αλ θαη σο ραξαθηήξαο ήηαλ θαρχπνπηνο θαη ππνπηεπφηαλ ηνπο πάληεο, θπθινθνξνχζε κε ηελ ζπλνδεία ελφο κφλν θξνπξνχ, Απηφο ήηαλ ζπλήζσο ν Νηθνιάη Βιάζηθ (Никола́й Вла́сик, 1896– 1967) πνπ ήηαλ ππεχζπλνο γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ ΢ηάιηλ απφ ην 1931 σο ην 52

Αθηέξσκα ηνπ ακεξηθαληθνχ Time ζηνλ Ισζήθ ΢ηάιηλ 8. Ο ΢ηάιηλ αλ θαη δελ απνπεξάησζε νχηε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζην ζενινγηθφ ζεκηλάξην, ήηαλ αξθεηά κνξθσκέλνο, πνιχ πεξηζζφηεξν απφ φινπο ηνπο ζηελνχο ηνπ ζπλεξγάηεο (εθηφο ίζσο απφ ηνλ Μπέξηα). Γηάβαδε πνιχ, ηνπ άξεζε ε ηζηνξία, ε ινγνηερλία, ε πνίεζε θαη παξαθνινπζνχζε κπαιέην, ζέαηξν θαη πνιχ θηλεκαηνγξάθν. Ζ βηβιηνζήθε ηνπ αξηζκνχζε αξθεηέο ρηιηάδεο ηφκνπο θαη ζε πνιιά απφ ηα βηβιία απηά ππήξραλ ηδηφρεηξεο ζεκεηψζεηο ηνπ ζηα γεσξγηαλά ή ζηα ξσζηθά.

9. Δθηφο απφ πνίεζε έγξαςε θαη πνιηηηθέο πξαγκαηείεο. Σνπ άξεζαλ επίζεο ην θπλήγη θαη ην ςάξεκα. Σειεηψλνληαο ζα πξέπεη λα επηζεκάλνπκε αθφκα κηα θνξά φηη, παξά ηα εγθιήκαηα γηα ην νπνία βαξχλεηαη (ηα νπνία ε Ηζηνξία έρεη θαηαγξάςεη θαη δελ παξαγξάθνληαη) θαη θπξίσο γηα ηελ δνθεξή δηεηία ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ ΢ηάιηλ ζθξάγηζε ηελ ηζηνξία ηεο Ρσζίαο θαη ηνπ παγθφζκηνπ θνκκνπληζηηθνχ θηλήκαηνο.

339

*** Ο αξηζκφο ησλ ζπκάησλ θαηά ηελ επνρή ηεο δηαθπβέξλεζεο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο απφ ηνλ ΢ηάιηλ δηαθέξεη απφ ζπγγξαθέα ζε ζπγγξαθέα θαη απφ ηζηνξηθφ ζε ηζηνξηθφ. Οη πεξηζζφηεξνη βαζίδνπλ ηνπο αξηζκνχο πνπ δίλνπλ, ζε δηθέο ηνπο εθηηκήζεηο ή ζε ππνινγηζκνχο πνπ δελ εδξάδνληαη πάληα ζε αμηφπηζηεο πεγέο. Γελ είλαη ιίγνη είλαη εθείλνη πνπ απφ εκθαλή πξνθαηάιεςε θαηά ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ ζνβηεηηθνχ θαζεζηψηνο δίδνπλ ππεξβνιηθνχο αξηζκνχο αξηζκνχο. Εσληαλφ παξάδεηγκα ν ζπγγξαθέαο Αιεμάληξ ΢νιηδελίηζηλ (πνπ φπσο είλαη γλσζηφ ππέθεξε ζηα γθνπιάγθ) πνπ αλεβάδεη ηνλ αξηζκφ ησλ ζπκάησλ ηεο Μεγάιεο εθθαζάξηζεο ζηα 50 εθαηνκκχξηα! ΢θίηζν ηνπ Ρψζνπ ζηξαηεγνχ θαη ηζηνξηθνχ Βνιθνγθφλνθ (απφ ηνλ David Levine) Έλαο απφ ηνπο πην αμηφπηζηνπο ηζηνξηθνχο είλαη ν Ρψζνο ζηξαηεγφο θαη ζπγγξαθέαο Νηκίηξη Βνιθνγθφλνθ (Дми́трий Волкого́нов, 1928-1995), ν νπνίνο έρεη γξάςεη βηβιία ζρεηηθά κε ζηξαηησηηθά ζέκαηα θαη βηνγξαθίεο. Ο Βνιθνγθφλνθ ήηαλ κφιηο ελλέα εηψλ φηαλ ν παηέξαο ηνπ, έλαο ΢ηβεξηαλφο δάζθαινο εθηειέζηεθε ην 1937, κε κφλν επηβαξπληηθφ ζηνηρείν φηη θαηείρε έλα θπιιάδην γξακκέλν απφ ηνλ Μπνπράξηλ. Απηφ ην αλαθάιπςε πνιιά ρξφληα αξγφηεξα, φηαλ εξεπλνχζε ηα απαγνξεπκέλα ζνβηεηηθά αξρεία ζηελ Μφζρα. Ζ κεηέξα ηνπ εμνξίζηεθε ζε ζηξαηφπεδν εξγαζίαο ζηε Γπηηθή ΢ηβεξία, φπνπ θαη πέζαλε. Ο ίδηνο ν ζπγγξαθέαο κε πηθξφ ρηνχκνξ έιεγε φηη έζηεηιαλ ηελ κάλα ηνπ ζηε δπηηθή ΢ηβεξία (ε νηθνγέλεηα δνχζε ζηελ Αλαηνιηθή ΢ηβεξία), γηαηί αλ ηελ έζηειλαλ αλαηνιηθφηεξα ζα πήγαηλε ζηελ Υαβάε. ΋πσο ήηαλ ζπλήζεηα γηα ηα νξθαλά εθείλεο ηεο πεξηφδνπ, ν λεαξφο Νηκίηξη πηνζεηήζεθε απφ αλάδνρε νηθνγέλεηα θαη ζηα 17 ηνπ ρξφληα έγηλε δεθηφο ζηελ ΢ηξαηησηηθή Αθαδεκία ηεο Μφζραο. ΋ηαλ απνθνίηεζε αζρνιήζεθε κε ηελ ζπγγξαθή εγρεηξηδίσλ ςπρνινγηθνχ πνιέκνπ. Απφ ην 1985, ππεξέηεζε ζην Ηλζηηηνχην ΢ηξαηησηηθήο Ηζηνξίαο θαη εθεί κπφξεζε λα ζπγθεληξψζεη ζηνηρεία κε ηα νλφκαηα 45.000 αμησκαηηθψλ ηνπ Κφθθηλνπ

340

΢ηξαηνχ, πνπ ζπλειήθζεζαλ θαηά ηελ Μεγάιε Δθθαζάξηζεο, απφ ηνπο νπνίνπο νη 15.000 εθηειέζηεθαλ. Σν 1991 παξαηηήζεθε απφ ην ζηξαηφ έρνληαο θεξδίζεη ηνλ βαζκφ ηνπ ζηξαηεγνχ. Ζ πνιηηηθή αιιαγή ζηε Ρσζία είρε ήδε ζπληειεζηεί θαη ν Βνιθνγθφλνθ πήξε άδεηα λα κειεηήζεη ηα θξαηηθά θαη θνκκαηηθά αξρεία, φπσο θαη ηεο Κα-Γθε-Μπε, ηνπ Τπνπξγείνπ Γηθαηνζχλεο, ηνπ Πνιηηηθνχ Γξαθείνπ θαη ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο ηνπ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο. Οη αξηζκνί ησλ ζπκάησλ πνπ αλαθέξεη ζηα θείκελά ηνπ ν ζπγγξαθέαο πξνθαινχλ δένο. Οη αξηζκνί βέβαηα εθθξάδνπλ αλζξψπηλεο ςπρέο: Ζ ππνρξεσηηθή θνιεθηηβνπνίεζε ησλ εηψλ 1931-32 θφζηηζε ζπλνιηθά 8,5 κε 9 εθαηνκκχξηα δσέο, θπξίσο λεθξνχο απφ αζηηία, ηελ πεξίνδν ηνπ απνθαινχκελνπ Οπθξαληθνχ Ληκνχ Καηά ηελ επνρή ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο ζπλειήθζεζαλ ζπλνιηθά 4,5 κε 5,5 εθαηνκκχξηα άηνκα απφ ηα νπνία 800.000 ηνπιάρηζηνλ εθηειέζηεθαλ. ΢ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’40, 5,5 κε 6,5 εθαηνκκχξηα πνιίηεο ήηαλ θξαηνχκελνη ζηα δεθάδεο γθνπιάγθ θαη ζηξαηφπεδα ζπγθέληξσζεο. Ο Βνιθνγθφλνθ ππνινγίδεη φηη θαηά ηελ ηξηαθνληαεηή πεξίνδν ηεο δηαθπβέξλεζεο ηεο ρψξαο απφ ηνλ ΢ηάιηλ έραζαλ ζπλνιηθά ηελ δσή ηνπο 19 κε 20 εθαηνκκχξηα άηνκα, ρσξίο ζ’ απηά λα πξνζκεηξψληαη νη λεθξνί ηνπ Μεγάινπ Παηξησηηθνχ Πνιέκνπ. Ο ηζηνξηθφο Ρφκπεξη Κφλθεζη Έλαο άιιν ηζηνξηθφο, ν Αγγινακεξηθαλφο Ρφκπεξη Κφλθεζη (Robert Conquest), εθηηκά φηη κφλν ην 10% απηψλ πνπ εμνξίζηεθαλ ζηα ζηξαηφπεδα επηβίσζε. Δπίζεο ηζρπξίδεηαη φηη νη πεξηζζφηεξεο δίθεο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο δηεμήρζεζαλ θεθιεηζκέλσλ ησλ ζπξψλ. Ο ίδηνο ηζηνξηθφο πνπ κειέηεζε ηα ζνβηεηηθά αξρεία, αλαθέξεη φηη θαηά ηελ δηεηία 1937-38 ε Νη-Κα-Βε-Νηε ζπλέιαβε 1.548.366 άηνκα απφ ηα νπνία ηα 681.692 εθηειέζηεθαλ. Απηφ καο θάλεη πεξίπνπ 1.000 εθηειέζεηο ηελ εκέξα – κέζνο φξνο. (Κάλνληαο ηελ ζχγθξηζε κε ηελ ηζαξηθή πεξίνδν, γξάθεη φηη απφ ην 1925 σο ην 1920 εθηειέζηεθαλ 3.932 άηνκα, δειαδή κηα εθηέιεζε ηελ εβδνκάδα θαηά κέζν φξν). ΋κσο ν ίδηνο ζπγγξαθέαο πηζηεχεη φηη ε Κα-Γθε-Μπε έθξπβε

341

ηελ αιήζεηα κε πιαζηά ζηνηρεία θαη πηζαλφηαηα ηα ζχκαηα ήηαλ πνιχ πεξηζζφηεξα. Αθφκα έλαο ηζηνξηθφο πνπ κειέηεζε ηα θξαηηθά αξρεία ηεο Ρσζηθήο Οκνζπνλδίαο ηεο επνρήο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο, είλαη ν Οιέγθ Υιεβληνχθ (Олег Хлевнюк, γελλήζεθε ην 1959). Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πιηθνχ γηα ηελ ζπγγξαθή ησλ βηβιίσλ ηνπ (Ζ ηζηνξία ησλ γθνπιάγθ, Ο ΢ηάιηλ θαη ν ζηελόο ηνπ θύθινο θιπ.) ην άληιεζε απφ ηα ληνθνπκέληα ησλ αξρείσλ, απφ ηελ πξνζσπηθή αιιεινγξαθία ηνπ ΢ηάιηλ θαη ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ, απφ δηάθνξα έγγξαθα θαη πξνζρέδηα απνθάζεσλ ηεο Κεληξηθήο Δπηηξνπήο, απφ αλακλήζεηο πξσηαγσληζηψλ ηεο επνρήο θαη απφ ζπλεληεχμεηο απφ πξψελ δεκφζησλ ιεηηνπξγψλ θαη κειψλ ησλ νηθνγελεηψλ ησλ ζπκάησλ. Ο Ρψζνο ηζηνξηθφο Οιέγθ Χιεβληνχθ Ο Υιεβληνχθ ζεκεηψλεη: …Οη ζεσξίεο γηα ηελ θύζε ηεο ηξνκνθξαηίαο, γηα ηελ απώιεηα ηνπ θεληξηθνύ ειέγρνπ θαηά ηελ πνξεία ηεο καδηθήο θαηαζηνιήο θαη γηα ηνλ ξόιν ησλ ηνπηθώλ εγεηώλ ζηελ έλαξμε ηεο ηξνκνθξαηίαο δελ ζηεξίδνληαη ζε θαλέλα ηζηνξηθό δεδνκέλν… Ο ΢ηάιηλ πξνζσπηθά θαζνδεγνύζε ηνλ Γεδόθ ζηελ ρξήζε βαζαληζηεξίσλ γηα ηελ απόζπαζε ησλ νκνινγηώλ πνπ ήηαλ απαξαίηεηεο γηα ηελ παξαπνκπή ησλ ππόπησλ ζε δηθαζηήξην. ΢ε κηα πεξίπησζε είπε επί ιέμεη ζηνλ Γεδόθ: «Γελ είλαη θαηξόο λα ζηξηκώμνπκε απηόλ ηνλ θύξην θαη λα ηνλ εμαλαγθάζνπκε λα νκνινγήζεη ηηο βξνκνδνπιεηέο ηνπ; Πνύ λνκίδεη πσο βξίζθεηαη, ζηελ θπιαθή ή ζε μελνδνρείν;» . ΢ε κηα άιιε πεξίπησζε, έγξαςε πάλσ ζε κηα από ηηο γλσζηέο ιίζηεο ηνπ Γεδόθ θαη δίπια ζην όλνκα θάπνηνπ Μ. Η. Μπαξαλόθ: «Υηύπα ηνλ, ρηύπα ηνλ!» Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢ηάιηλ θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Υξνπζηζφθ ζπγθξνηήζεθαλ δπν επηηξνπέο (ε κηα ηα έηε 1956-57 θαη ε άιιε ηα έηε 1961-63) κε απνζηνιή λα δηεξεπλήζνπλ ηηο ππνζέζεηο ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο. Σελ πξψηε επηηξνπή ζηειέρσλαλ: ν Μφινηνθ (σο πξφεδξνο) θαη νη γλσζηνί Βνξνζίινθ θαη Καγθαλφβηηο. Δπίζεο ζπκκεηείραλ: Ο εμέρσλ πνιηηηθφο θαη ζεσξεηηθφο ηεο κεηαπνιεκηθήο επνρήο Μηραήι ΢νχζινθ ( ихаи́л Су́слов, 1902-82,) Ζ πνιηηηθφο θαη πξψηε γπλαίθα-κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ Δθαηεξίλα Φνχξηζεβα (Екатерина Фурцева, 1910-74),

342

Ο πξφεδξνο ηνπ Πξεδίληηνπκ ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη Νηθνιάη ΢βέξληθ ( икола́й Шве́рник, 1888–1970) Ο δηπισκάηεο Αβέξθη Άξηζηνθ (Аве́ркий А́ристов, 1903-’73). Ο αθαδεκατθφο Πηφηξ Πεζπέινθ ( ѐтр оспелов, 1898-1979) Καη ν Οπθξαλφο δηθαζηηθφο Ρνκάλ Ρνπληέλθν (Роман Андрійович Руденко, 1907-81) Ζ επηηξνπή απηή εξεχλεζε ηηο ηξείο κεγάιεο Γίθεο ηεο Μφζραο θαη απηήλ ησλ ζηξαηεγψλ θαη πξφηεηλε ηελ εζηθή απνθαηάζηαζε φισλ ησλ ζπκάησλ (εθηφο ηνπ Γηαγθφληα). Αλ θαη θαηέιεμε φηη νη θαηεγνξίεο ελαληίνλ ησλ ζπκάησλ ησλ δηθψλ απηψλ πξέπεη λα θαηαξξηθζνχλ, δελ πξφηεηλε ηελ πιήξε απνθαηάζηαζή ηνπο. Ζ επηηξνπή (κελ μερλάκε όηη ν πξόεδξνο θαη ηα δπν πξώηα κέιε ηεο ήηαλ αλάκεζα ζ’ απηνύο πνπ ππέγξαθαλ ηηο ιίζηεο ζαλάηνπ) αλ θαη αθήλεη λα ελλνεζεί φηη νη θαηεγνξίεο δελ απνδείρζεθαλ θαηά ηελ δηθαζηηθή δηαδηθαζία θαη φηη ζηεξίρζεθαλ ζε ςέκαηα πνιηηηθψλ ηνπο αληηπάισλ θαη ζε εθβηαζκνχο, απνθεχγεη λα δεηήζεη θαη ηελ λνκηθή απνθαηάζηαζε ησλ ζπκάησλ. Ζ αηηηνινγία πνπ πξφβαιε ήηαλ φηη: … γηα πνιιά ρξόληα (νη Μπνπράξηλ, Ρίθνθ, Εελόβηεθ θαη άιινη) ήηαλ επηθεθαιήο ηεο αληηζνβηεηηθήο πάιεο θαη αληηκάρνληαλ ηελ νηθνδόκεζε ηνπ ζνζηαιηζκνύ ζηε ΢νβηεηηθή Έλσζε. Ζ δεχηεξε επηηξνπή (γλσζηή θαη σο Δπηηξνπή ΢βέξληθ) ζηελ νπνία ζπκκεηείραλ δπν ηα κέιε ηεο πξψηεο: νη ΢βέξληθ θαη Ρηληέλθν θαη αθφκα: Σν κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ θαη επηθεθαιήο ηεο Κα-Γθε-Μπε Αιεμάληξ ΢ειέπηλ (Алекса́ндр Шеле́пин, 1918-94) Ο πξφεδξνο ηνπ Μνιδαβηθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο Εελφβηε ΢έξληηνπθ (Зиновий Сердюк, 1903-82) Σν κέινο ηνπ θφκκαηνο θαη ζχκα ησλ ζηαιηληθψλ δηψμεσλ ΋ιγα ΢αηνπλφθζθαγηα (О́льга Шатуно́вская, 1901-91) Ο πξψελ εγέηεο ηεο Κνκζνκφι θαη ηεο Κα-Γθε-Μπε Βιαληηκίξ ΢εκηηζάζηλη (Владимир Семичастный, 1924-2001) Καη ν Ν. Μηξφλνθ ( . иронов), αγλψζησλ ζηνηρείσλ δελ νινθιήξσζε ην έξγν ηεο γηαηί ελ ησ κεηαμχ αλαηξάπεθε ν Υξνπζηζφθ θαη ν Μπξέδληεθ δελ επέηξεςε ηελ ζπλέρεηα. ΢εκεηψλνπκε φκσο κηα δήισζε ηεο επηηξνπήο απηήο: Ο ΢ηάιηλ δηέπξαμε έλα ζνβαξόηαην έγθιεκα θαηά ηνπ Κνκκνπληζηηθνύ θόκκαηνο, ηνπ ζνζηαιηζηηθνύ θξάηνπο, ηνπ ζνβηεηηθνύ ιανύ θαη ηνπ παγθόζκηνπ επαλαζηαηηθνύ θηλήκαηνο… Δθηόο ηνπ ίδηνπ ηνπ ΢ηάιηλ, επζύλε γηα ηελ θαηαζηξαηήγεζε ηεο λνκνζεζίαο, ηελ θαηαπίεζε θαη ηελ ζαλάησζε πνιιώλ ρηιηάδσλ αζώσλ αλζξώπσλ θέξνπλ θαη νη Μόινηνθ, Καγθαλόβηηο, Μαιελθόθ…

-

343

19. Βηβιηνγξαθία Διιελζηάηλ Εαλ : Ηζηνξία ηεο Δ΢΢Γ, (Γπν Σφκνη), Θεκέιην 1976 Διιελζηάηλ Εαλ : Ηζηνξία ηνπ ΢ηαιηληθνύ θαηλνκέλνπ, Θεκέιην, 1976 Παγθόζκην Βηνγξαθηθό Λεμηθό, Δθδνηηθή Αζελψλ, 1985 Ζ Μεγάιε Ηζηνξία ηνπ 20νύ Αηώλα, 2002, Διιεληθά Γξάκκαηα Καίζιεξ Άξζνπξ: Σν κεδέλ θαη ην άπεηξν, Νεζίδεο, 1949 Μεηη Ίληα : H Κνκκνύλα ηεο Κξνζηάλδεο, Γηεζλήο Βηβιηνζήθε, 1972 Μπάκπει Ηζαάθ: Σν Κόθθηλν Ηππηθό, Σν Βήκα, 2010 Οκάδα ζπγγξαθέωλ: Οη Γίθεο ηεο Μόζραο, Διεπζεξνηππία, 2011 Παδνύξα Λενλάξδν : Ο άλζξωπνο πνπ αγαπνύζε ηα ζθπιηά, Καζηαληψηεο, 2011 Ραθαειίδεο Βαζίιεο: Ζ κεγάιε πεξηπέηεηα ηνπ Μαξμηζκνύ, Δθδφζεηο 21νο αηψλαο Ρηλη Σδωλ : Γέθα Μέξεο πνπ ΢πγθιόληζαλ ηνλ Κόζκν, ΢χγρξνλε Δπνρή, 2000 Ρνϋ Εωξδ : Ο Ηζπαληθόο Δκθύιηνο Πόιεκνο, Πάππξνο, 1971 ΢εξδ Βηθηόξ, Τπόζεζε Σνπιάγεθ, Scripta, 2007 ΢νιδελίηζηλ Αιεμάληεξ: Αξρηπέιαγνο Γθνπιάγθ, Πάππξνο, 2009 ΢ηαύξνο ΢ηαθπιάθεο : Παγθόζκηα Ηζηνξία (Β’ ηφκνο) , Αζήλα 2008 Σξόηζθη Λέωλ : Ηζηνξία ηεο Ρωζηθήο Δπαλάζηαζεο, Νένη ΢ηφρνη, 1971 *** Applebaum Anne : Gulag – Ζ αιεζηλή ηζηνξία, Ησιθφο, 2009 Bacceches Nikolaus: Stalin, Staples Press, 1952 Conquest Robert : The Great Terror, Oxford University Press, 1990 Figes Orlando : The whisperers, private life in Stalin’s Russia, Picador, 2007 Fitzpatrick Sheila: Everyday Stalinism, Oxford University Press, 1999 Getty & Naumov: The Road to Terror, Yale University Press, 1999 Grenvill J. A. S. : A History of the World in the 20th Century, Harvard University Press 1994 Katkov George: The trial of Bukharin, Stein & Day, 1969 Lottman Herbert: The Left Bank, University of Chicago Press, 1998 Matthews Owen : Σα παηδηά ηνπ ΢ηάιηλ, Μνληέξλνη Καηξνί, 2010 Medvedev Roy: Let History Judge, Columbia University Press, 1989 Milani Mino : Ζ ζθαγή ηωλ Ρνκαλόθ, Φπηξάθεο, 1973 Milner-Gulland R. & Dejevsky N.: Cultural Atlas of Russia, Time-Life Books, 1990

344

Momtefiore Simon Sebag : ΢ηάιηλ, Πνηακφο, 2005 Narkiewicz Olga: The making of the Soviet state apparatus, Manchester University Press, 1970 Paltrinieri Marisa : ΢ηάιηλ, Φπηξάθεο, 1972 People’s Commissariat of Justice of the U.S.S.Russia : Report of court proceedings –The case of Tritskyite-Zinovievite Terrorist Centre, Moscow 1936 People’s Commissariat of Justice of the U.S.S.R. : August 23, (evening session) Rayfield Donald : Οη δήκηνη ηνπ ΢ηάιηλ, Μνληέξλνπ Καηξνί, 2011 Roberts J.M. : History of the World, Oxford University Press 1992 Rogovin Vadim: Stalin’s Terror of 1937-38, Mehring Books, 2009 Sedov Leon : The Red Book on the Moscow Trials, New Park Publications, 1980 Shachtman Max : Behind the Moscow Trial, Pioneer Publishers, 1936 Shachtman Max : The Moscow Trial, October 1936, Marxist Internet Archive, 1999 Trotsky Leon: My Life, Trotsky Internet Archives, 1998 Trotsky Leon: The Revolution Betrayed, Trotsky Internet Archives, 19931996 Volkogonov Dmitri : Trotsky, The Free Press, 1996 Volkogonov Dmitri : Autopsy of an empire, The Free Press, 1998 Wells H.G. : Παγθόζκηνο Ηζηνξία, (2 ηφκνη), Παγθ. Βηβιηνζήθε, 1952 Zakharovich, Vadim Rogovin: Political genocide in the USSR, Mehring Books,1999

345

20. Δπξεηήξην νλνκάηωλ Με έληνλα γξάκκαηα ηα νλφκαηα ησλ πξνζψπσλ πνπ αλαθέξνληαη ζε πνιιέο ζειίδεο. Αλαγξάθεηαη κφλν ν αξηζκφο ηεο ζειίδαο ηνπ βηνγξαθηθνχ ηνπο Αβληηέλθν, Ρψζνο ζπγγξαθέαο………………………………………………………………165 Αγγέινθ ΢ίιβα, Ακεξηθαλίδα ηξνηζθίζηξηα………………………..………………62,314,316 Αγθξάλνθ Γηάθνβ, ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………….181 Αζαλαζίνπ Κψζηαο, κεηαθξαζηήο……………………………………………………………….8 Ατδελζηάηλ ΢εξγθέη, Ρψζνο ζθελνζέηεο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ…………. 272-4,291,307,338 Ατδελράνπεξ Νηνπάηη, πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ………………………………………………….207 Άηληεκαλ Ρφκπεξη, ζνβηεηηθφο ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………220,223 Αιεμάλδξα, ηζαξίλα ζχδπγνο ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’………………………………………47 Αιεμαλδξέζθνπ Αιεμαλδξίλα, ζχδπγνο ηνπ Ραθφθζθη, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………….255 Αιέμαλδξνο Β’, ηζάξνο ηεο Ρσζίαο ……………………………………………………….13,48 Αιέμαλδξνο Γ’, ηζάξνο ηεο Ρσζίαο……………………………………………………..13,21,46 Αιέμαλδξνο (Μέγαο)………………………………………………………………………………..9 Αιεμάλδξνπ Άξεο, Έιιελαο ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο………………………………300 Αιεμάληξνβηηο Β., κπνιζεβίθνο ζπληδξπηήο ηεο Σζε-Κα……………………………………67 Αιεμέγηεθ, ζηέιερνο ηε Νη-Κα-Βε-Νηε………………………………………………………….237 Αιεμέη, ηζάξεβηηο γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’…………………………..17,47 Αιιηινχγηεθ ΢εξγθέη, Γεσξγηαλφο, πεζεξφο ηνπ ΢ηάιηλ………………….……………….38,84 Αιιηινχγηεβα Ναληέδληα (Νάληηα), δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ ΢ηάιηλ ….…..38,57,79,84,86,90,332 Αιιηινχγηεβα ΢βεηιάλα, θφξε ηνπ ΢ηάιηλ………………………………………84,151,195,332 Άιμληο Γηαθφβ, ζηξαηνδίθεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………………226 Ακπξάκνβηηο Ρέηλ, Ρσζνεβξαίνο κελζεβίθνο δηαλννχκελνο…………………………127,128 Αλαγλσζηάθεο Μαλφιεο, Έιιελαο πνηεηήο…………………………………………………294 Αλαζηαζία Ρνκαλφβα, θφξε ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’ ………………………………………47 Άληιεξ Φξίληξηρ, Απζηξηαθφο, πξφεδξνο ηεο ΢νζηαιηζηηθήο Γηεζλνχο…………………..211

Αληφλνθ-Οβζέελθν Βιαδίκεξνο, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……... 47 Αληξέγεθ Αληξέη, κπνιζεβίθνο πνιηηηθφο………………………………………………….240-1 Αληξνλίθνβα ΢νινκέα, Γεσξγηαλή θνζκηθή…………………………………………………..298 Άμειξνλη Πάβει, Ρσζνεβξαίνο δηαλννχκελνο…………………………………..14,15,50,252 Ανπζιάληεξ ΢εξγθέη, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………..283 Άπικπάνπκ Αλ, Ακεξηθαλίδα ζπγγξαθέαο………………………………………………….74 Άπθεικπάνπκ, επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν ηνπ Εελφβηεθ…………………………………….50 Αξαγθφλ Λνπΐ, Γάιινο πνηεηήο…………………………………………………………211-287 Άξηζηνθ Αβέξθη, ζνβηεηηθφο δηπισκάηεο……………………………………………………342 Άξλνιλη Βαιεληίλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………………188,192-3,278 Αζίθεο Β, κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………..209-210

Αρκάηνβα Άλλα, Ρσζίδα πνηήηξηα………………………….………………………302 Αρκεηέιη ΢άληξν, Γεσξγηαλφο ζθελνζέηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………194-295

346

Βαβίινθ Νηθνιάη, Ρψζνο βνηαλνιφγνο θαη γελεηηζηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………296 Βαθαιφπνπινο, κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………….…………..209 Βαζίιηεθ Α.Α., Ρψζνο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚ΢Δ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………239 Βαζίιηεθ Πάβει, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………..239-301 Βέηι ΢ηκφλ, Γαιιίδα θηιφζνθνο θαη αθηηβίζηξηα……………………………………………309 Βέηηζεξ, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………….…………..250 Βηλνγθξάληνθ, γηαηξφο ηνπ ΢ηάιηλ……………………………………………….…………..337 Βηληάιη Βηηηφξην, Ηηαιφο θνκκνπληζηήο…………………………………………………….315

Βηζίλζθη Αληξέη, εηζαγγειέαο ησλ Γηθψλ ηεο Μφζραο……………….…………104

Βηηβίηζθη, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ………………………….……..131 Βηηηφξην ληε ΢ίθα, Ηηαιφο ζθελνζέηεο θαη εζνπνηφο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ……………..313 Βιάζηθ Νηθνιάη, πξνζσπηθφο θξνπξφο ηνπ ΢ηάιηλ……………………………………….339 Βνιθνγθφλνθ Νηκίηξη, Ρψζνο ζηξαηεγφο θαη ζπγγξαθέαο…………………………………340 Βνξνζίινβα Δθαηεξίλα (Γθφιληα), ζχδπγνο ηνπ Βνξνζίινθ, βιέπε Νηαβίληνβα………117

Βνξνζίινθ Κιηκ, κπνιζεβίθνο, κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ….….…….……………117 Βξάγθει Πηνηξ, Λεπθφο ζηξαηεγφο……………………………………………………………..40 Γεδφβα Γεβγθέληα, ζχδπγνο ηνπ Γεδφθ ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………….270,275-6 Γεδφβα Ναηάζα, ζεηή θφξε ηνπ Γεδφθ………………………………………………….275-276

Γεδφθ Νηθνιάη, ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….………..……………………112 Γεγθφξνθ Αιεμάληξ, ζνβ. ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………….217 Γεξάζηκνθ Μηραήι, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………..304 Γεζέληλ ΢εξγθέη, Ρψζνο πνηεηήο……………………………………………………………..306 Γεθηνπζέλθν Γεβγθέλη, Ρψζνο πνηεηήο…….……………………………………………….294

Γηαγθφληα Γθέλξηρ, ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………101

Γηαγθφληα Ίληα, ζχδπγνο ηνπ Γθέλξηρ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………….102 Γηαγθφληα Λεβ, αδειθφο ηνπ Γθέλξηρ…………………………………………………………101 Γηαγθφληα Μηραήι, αδειθφο ηνπ Γθέλξηρ……………………………………………………..101 Γηαγθφληα Ρνδαιία, αδειθή ηνπ Γθέλξηρ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………102 Γηαθίξ Γηφλα, ζνβηεηηθφο ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..215,219,223,225,227,248 Γηαθφβιεβα, κάξηπξαο ζηελ δίθε Μπνπράξηλ-Ρίθνθ….…………….………………………257 Γηαθφβιεβα Βαξβάξα, κπνιζεβίθα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…….…………..………278,308 Γηάθνβιεθ, κάξηπξαο ζηε δίθε ησλ Εελφβηεθ-Κάκελεθ……………………………………147 Γηαθνχκπνβηηο Νηκίηξη, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ…………………….126 Γηάινβη Μηραήι, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………297 Γηαλλαθνχηζνο ή Γηαλλνχηζνο Γηάλλεο, Έιιελαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………..209 Γηαλζφλ, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………………..250 Γέβιεθ, δηθαζηήο ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ……………………………………………..256 Γεβληνθίκνθ Γθξηγθφξη, κπνιζ. ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…...33,135,138-9,143,146,151,156 Γελνπθίηδε Άβει, κπνιζεβίθνο, ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..…………96,97,221,223 Γηεπαλεληζίθνθ, ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………239 Γηνπληέληηο Νηθνιάη, Λεπθφο ζηξαηεγφο……………………………………………………….40 Γηνπξφβαζθη Γηάθνβ, εθηειεζηήο ηεο ηζαξηθήο νηθνγέλεηαο…………………………………45 Γθαγθάξηλ Γηνχξη, ν πξψηνο αζηξνλαχηεο ηεο ηζηνξίαο……………………………………..232 Γθαίηε, Γεξκαλφο πνηεηήο………………………………………………………….….….……331

347

Γθαιθίλ Πηφηξ, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ………..………………….…..…………332 Γθακάξληθ Γηαθφβ, ζνβ. ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…….215,220,223,225,227,248 Γθακπφλ, παπάο, επηθεθαιήο ηεο εμέγεξζεο ηεο Μαησκέλεο Κπξηαθήο…………………….16 Γθάζηεθ Αιεμέη, Ρψζνο επηζηήκνλαο θαη πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………295 Γθβφζηεθ, ππνπξγφο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο……………………………………….127 Γθεβνξθηάλ ΢σθξάηεο, Αξκέληνο ηξνηζθηζηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….163 Γθέξηλγθ Υέξκαλ, Γεξκαλφο Ναδί εγέηεο…………………………….…………………..…….. 81 Γθίλδκπνπξγθ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ……………………….………..126 Γθιεκπφθ-Αβίινθ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…….………………………………28 Γθφγθνι Νηθνιάη, Ρψζνο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο…………………………………………..307 Γθφιληκαλ Έκκα, Ακεξηθαλίδα ζπγγξαθέαο θαη αθηηβίζηξηα………………………………280 Γθνινληέλη, πξσζππνπξγφο ηεο Λεπθνξσζίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………….………240 Γθνινπκπηζφβα Βαιέξηα, ζχληξνθνο ηνπ Μαιελθφθ……………………………………….231 Γθνξέλθν, ην πξαγκαηηθφ επίζεην ηεο Άλλαο Αρκάηνβα………..……….………………..302 Γθνξηάηζνθ Δκηιηάλ, ζηξαηνδίθεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………..226

Γθφξθη Μαμίκ, Ρψζνο ζπγγξαθέαο….………………………………………………167 Γθνξκπαηζφθ Μηραήι, Γ. Γ. ηνπ ΚΚ΢Δ.. ……………………….36,74,80,159,173,176,286,360 Γθνξκπνχλνθ Νηθνιάη, κπνιεζβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………..28 Γθνπκηιηφθ Λεβ, γηνο ηνπ Νηθνιάη θαη ηεο Αρκάηνβα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………302-303 Γθνπκηιηφθ Νηθνιάη, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..168,302-3 Γθνχζεθ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ……………….………………131 Γθξέγθνξπ Άικπεξη, Βξεηαλφο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ………….....131,133 Γθξηγθφξηεθ Μπνξίο, Ρψζνο δσγξάθνο………………………………………………………298 Γθξίλθν Γθξηγθφξη, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….……..250,254,263 Γθξφκαλ Βιαληηκίξ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ……………………126-127 Γνπέιο Υ., Άγγινο ζπγγξαθέαο………………………………………………………………..287 Γξεγνξηάδεο, κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….………………………..209-210 Γεξβίζνγινπ Αβξαάκ, Έιιελαο εξγάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..209 Γεζπνηφπνπινο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………..209 Γεκεηξφθ Γθεφξγθη, Βνχιγαξνο, πξφεδξνο ηεο Κνπκκνπληζηηθήο Γηεζλνχο…….……….211 Γνπιγεξίδεο, Έιιελαο εξγάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………….209 Γνπκάο Αιέμαλδξνο, Γάιινο ζπγγξαθέαο……………………………………………………307 Έγθειο Φξήληξηρ, Γεξκαλφο θηιφζνθνο…………………………………………15,21,252,325 Έηηηλγθνλ Νανχκ, πξάθηνξναο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε……………………………………….313-316 Διπάξ Πσι, Γάιινο πνηεηήο…………………………………………………………………...294 Δπίθ Γθξηγθφξη, δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………297 Έξελκπνπξγθ Ζιία, Ρψζνο ζπγγξαθέαο θαη δεκνζηνγξάθνο………………..64,66,234.272 Δπηπρηάδεο Κψζηαο, κέινο ηνπ Π.Γ. ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……...………..208,210 Εαδνχκπξηλ Βιαληηκίξ, Ρψζνο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………296 Εάιθηλη Λάδαξ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ…………………………...126-127 Εαινχηζθη, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………………………………185 Εαζνχιηρ Βέξα, Ρσζίδα επαλαζηάηξηα………………………………………………….. 14,252 Εαραξηάδεο Νίθνο, Γεληθφο Γξακκαηέαο ηνπ ΚΚΔ…………………………………………..210 Εειέλζθη Ηζαάθ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………..254-264

348

Εεκηζνχδηλα (Μνιφηνβα) Πσιίλα, ζχδ. ηνπ Μφινηνθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………..82 Εέληεξκπάνπκ, επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν ηνπ Μάξηνθ…………………………………….50 Εεξφθ Νηθνιάη, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………….………….287

Εελφβηεθ Γθξηγθφξη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….…..…………50 Είβεξη, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ ………………………………… 131 Εηλη Αληξέ, Γάιινο ζπγγξαθέαο……………………………………………………..160,286,300

Εληάλνθ Αληξέη, κέινο ηεο εγεηηθήο νκάδαο ηνπ ΚΚ΢Δ……..……………………96 Ενξίλ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ…………………………………..131 Ενζέλθν Μηραήι, Ρψζνο ζαηηξηθφο ζπγγξαθέαο……………………………………………96 Ενχθνθ Γθεφξγθη, ζνβηεηηθφο ζηξαηάξρεο……………………………………………………118 Ενπκπάξεθ Πξνθφπεο, ζνβηεηηθφο αμησκαηνχρνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………….255 Θφξληνλ Λέζιη, Βξεηαλφο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ…………….129,131-133 Θσκάδνο, Έιιελαο εξγάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………….209 Ηβάλνβηηο Ησζήθ, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ……….……………….……………332 Ηβάλ ν Σξνκεξφο, ηζάξνο ηεο Ρσζίαο…………………………………....... ………….292,338 Ηβάλνβλα-Καιίληλα Δθαηεξίλα, ζχδπγνο ηνπ Καιίληλ………………………………………….38 Ηβάλνθ Βιαληηκίξ, Ρψζνο θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..…250,254,264,267 Ίθνθ Β., θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ……………………………………….126 Ηθξάκνθ Αθκάι, Οπδκπέθνο κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………254 Ηνξδαλίδεο Ηνξδάλεο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..209 Ηπάηηεθ Ν., Ρψζνο, έκπνξνο ηεο πφιεο Δθαηεξίλεκπνπξγθ………………………………..44 Ηζκαΐινβηηο, Ρψζνο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..278 Ηζξαΐιεβηηο Ζιίαο-Γαβίδ, βιέπε Νηαβίλη Φξηηο……………………………………………..137 Ηζηξάηη Παλαΐη, Ρνπκάλνο ζπγγξαθέαο………………………………………………………253 Καγηάξ Οκάξ, Πέξζεο πνηεηήο……………………………………… ………………………..100 Καγηνχξνθ Βεληακίλ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..………………………80 Καγθάλ Λίιηα, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηεο Λίιηα Μπξηθ………………… ……………………293

Καγθαλφβηηο Λάδαξ, κπνιζεβίθνο, κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ……………..………..89

Καγθαλφβηηο Μηραήι, αδειθφο ηνπ Λάδαξ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………..………….90 Καδάθνθ Ηγθλάηη, γηαηξφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………………..255 Καδαληδάθεο Νίθνο, Έιιελαο ζπγγξαθέαο………………………………………………….253 Καίζιεξ Άξζνπξ, Βξεηαλφο ζπγγξαθέαο…………………………………………….66,257,287

Καιίληλ Μηραήι, κπνιζεβίθνο, πξφεδξνο ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο….…………38 Καιιίληθνθ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο…….……………….123 Καινγξίδεο, Έιιελαο εξγάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………….209 Κάιν Φξίληα, Μεμηθάλα δσγξάθνο, ζχδπγνο ηνπ Ρηβέξα ……………………….………61,309 Κακέλεβα ΋ιγα, αδειθή ηνπ Σξφηζθη, ζχδπγνο ηνπ Κάκελεθ……….109,156,253,279,308 Κάκελεθ Αιεμάληξ, γηνο ηνπ Κάκελεθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………....109,279 Κάκελεθ Γηνχξη, γηνο ηνπ Κάκελεθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….………………………109,279

Κάκελεθ Λεθ, Ρσζνεβξαίνο κπνιζεβίθνο ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...…………109 Κακίλζθη Γθξηγθφξ, ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………….248-249 Κακθφθ, κάξηπξαο ζηελ δίθε Μπνπράξηλ-Ρίθνθ…………………………………………….257 Κάλλνλ Σδέηκο, Ακεξηθαλφο ηξνηζθηζηήο…………………………………………………….310 Κακπνχινθ Ακαγηάθ, Αξκέληνο, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε……………………………….195

349

Καπιάλ Φάληα, Ρσζνεβξαία επίδνμε δνινθφλνο ηνπ Λέληλ………………………..24,56,258 Καξαζθφγηαο Πεξ., κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………..209 Καξδέλαο Λάδαξν, πξφεδξνο ηνπ Μεμηθνχ…………………………………………………309 Καξέιηλ, κάξηπξαο ζηελ δίθε Μπνπράξηλ-Ρίθνθ……………………………………………257 Καξηδάδ ληει Ρίν, κεηέξα ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ……………………………….……..313-316 Κάξνιπΐ Μηράιπ, πξφεδξνο δεκνθξαηίαο ηεο Οπγγαξίαο……………………………..…..284 Καζίξηλ Νηθνιάη, ζηξαηνδίθεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………….226 Κάζλπ, Βξεηαλφο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ…………………………..131,133 Κάζηξν Φηληέι, πξφεδξνο ηεο Κνχβαο………………………………………………………316 Καηζάισθ Υξηζηφθνξνο, εθδφηεο εθεκεξίδαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………209 Κέλλεληπ Σδνλ, πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ………………………………………………………..207

Κεξέλζθη Αιέμαλδξνο, Ρψζνο ζνζηαιεπαλαζηάηεο πνιηηηθφο……………….18 Κηκπάιηζηηο Βηθηφξ, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ ΢εξδ Βηθηφξ…….…………………………..287

Κίξνθ ΢εξγθέη, κπνιζεβίθνο κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ……………………………..93

Κιηνχγεθ Νηθνιά, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………..304 Κινχηζηο Γθνχζηαβο, Λεηνλφο θσηνγξάθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….….166,284,296 Κιπδσλάξεο Απφζηνινο, βνπιεπηήο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………209 Κληάδεθ Ηβάλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………………………………186

Κνιινληάη Αιεμάλδξα, κπνιζεβίθα πνιηηηθφο θαη δηπισκάηηο….…………….29

Κνινδψθ Γεψξγηνο, Γξακκαηέαο ηεο ΟΚΝΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..208 Κνινζφθ ΢., ηαμίαξρνο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ………………………………………………260 Κνιηζάθ Αιεμάληξ, Λεπθφο λαχαξρνο…………………………………………………….. 40,43 Κνιηζφθ Μηραήι, δεκνζηνγξάθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………275,297 Κφκπα, επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν ηνπ ΢ηάιηλ……………………………66,140,161,174,331 Κφλθεζη Ρφκπεξη, Αγγινακεξηθαλφο ηζηνξηθφο…………………………………………….341 Κνληξαληίεθ Νηθνιάη, κάξηπξαο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ………………………………..127 Κφξθ Αχγνπζηνο, ζνβ. ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………….220-223

Κνξλίινθ Λαβξ, Λεπθφο ζηξαηεγφο………………………………………………..42

Κνζηφξ ΢ηαληζιάβ, ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..33,139.144,244 Κφζηξηθνθ, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Κίξνθ …………………………………………..……..93 Κνηιηαξέθζθη, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ…………………………131 Κνηφθ, ςεπδψλπκν ηνπ Λενλίλη Έτηηλγθνλ…………………………………………………313 Κνχηκπηηζεθ Βαιεξηάλ, κπνιζεβίθνο, ζχκα(;) ηεο Δθθαζάξηζεο…………………….106-107 Κνπιάγθηλα Βαιεληίλα, ζχδπγνο ηνπ Γθνχζηαβο Κινχηζηο…………………………………284 Κνχιηθ Ηβάλ, Οπθξαλνεβξαίνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………304 Κνχιηο Μίθνια, Οπθξαλφο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………297 Κνππξηάλνθ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο……………………123 Κνπξάγηεθ Βαζίιε, πξφεδξνο ηνπ ΢νβηέη ηεο Πέλδα……………………………………..67,68 Κνχξκπαο Λεο, Οπθξαλφο ζθελνζέηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………..297 Κνπξνπθιήο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………..209 Κνπηνχδνβα, Ρσζίδα θαηεγνξνχκελε ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ……………………………..131 Κξαζελίληθνθ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ……………..…………….131 Κξεζηίλζθη Νηθνιάη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..33,247,251,253-4,262-3 Κξηιέλθν Νηθνιάη, κπνιζεβ., ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..123,125,127,236,250,283

350

Κξνχπζθαγηα Ναληέδλα, κπνιζεβίθα, ζχδπγνο ηνπ Λέληλ…….……21,33,50,56-58,248,331 Κξνχηζθνθ Πηφηξ, Ρψζνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………………….255 Κσλζηαληίλνο (ν Μέγαο), Ρσκαίνο απηνθξάηνξαο…………………………………………….9 Λαθφκπα Μηραήι, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………161

Λαθφκπα Νέζησξ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………….161

Λαθφκπα Ρανχθ, γηνο ηνπ Νέζηνξα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………......162 Λαλγθθάλγθ Αιεμάληξ, εθηειεζηήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε……………………….………………..155 Λαξίλα Άλλα, ζχδπγνο ηνπ Μπνπράξηλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………..266 Λαξίηζεθ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο……………………….123 Λβνθ, επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν ηνπ Σξφηζθη………………………………………………59 Λέβηλ Λεβ, Ρψζνο γηαηξφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………..85,255 Λέηθν Μαξίγηα, εζνπνηφο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………….284,295

Λέληλ Βιαδίκεξνο, Ρψζνο κπνιζεβίθνο επαλαζηάηεο θαη πνιηηηθφο…………21

Λεπιέβζθη Γθξηγθφξη, αμησκαηηθφο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε……………………………………….216 Λέξκνληνθ Μηραήι, Ρψζνο ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο……………………………………..307 Λίκπλερη Καξι, Γεξκαλφο θνκκνπληζηήο εγέηεο………………………………………………29 Ληνπκπίκνθ, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………………..250 Ληνπκπηζέλθν Παλάο, πξσζ. ηεο Οπθξαλίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………245 Ληνχξηε Μντζέη, Ρσζνεβξαίνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………..137,143,152 Ληνχξηε Νάζαλ, γηαηξφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………..……………………137,143,152 Ληνπζθφθ Γθέλξηρ, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε Άπσ Αλαηνιήο…………………………….270 Ληζέλθν Σξνθίκ, Οπθξαλφο θεπδνεπηζηήκνλαο γελεηηζηήο………………………………296 Ληηβίλνθ Μαμίκ, ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο ΢νβηεηηθήο Έλσζεο…………………………130 Λίθδηηο Γηαθφβ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………..185 Λίθζηηο Μπελεληίθη, Ρσζνεβξαίνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………301 Λνγγίλνθ, κάξηπξαο ζηε δίθε ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ………………………………………..188 Λνκπάλνθ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ……………………….131-132 Λνπέδ Ηβάλνβηηο Ρακφλ, ςεπδψλπκν ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ……………………………..316 Λνπδελφθζθη Γ., ζηξαηεγφο ηεο ηζαξηθήο αζηπλνκίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………280 Λνπλαηζάξζθη Αλαηφιη, κπνιζεβίθνο, ππνπξγφο ηνπ Λέληλ………………………………..28 Λνχμεκπνπξγθ Ρφδα, Πνισλή επαλαζηάηξηα ………………………………………29,31,252 Λνπθ, πξσζππνπξγ. ηεο Γεκνθξ. ησλ Γεξκαλψλ ηνπ Βφιγα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...241

Μαγηαθφθζθη Βιαληηκίξ, Ρψζνο πνηεηήο…………………...……………………..293 Μαγηφξνθ, Ρψζνο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………….278 ΜαθΝηφλαιλη Οπίιιηακ, Βξεηαλφο θαηεγνξνχκ. ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ……..129,132-133 ΜαθΝηφλαιλη Ράκζπ, πξσζππνπξγφο ηεο Μ. Βξεηαλίαο…………………………………..129

Μαιελθφθ Γθεφξγθη, Ρψζνο, εγεηηθφ ζηέιερνο ηνπ ΚΚ΢Δ…………………..231

Μαιηλφθζθη Ρνκάλ, κπνιζεβίθνο πξνδφηεο…………………………………………………..38 Μαιξψ Αληξέ, Γάιινο ζπγγξαθέαο…………………………………………….. 66,211.272.301

Μάληειζηακ Οζίπ, Ρψζνο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……...……………298

Μάληζεθ, κάξηπξαο ζηελ δίθε Μπνπράξηλ-Ρίθνθ…………………………………………..,257 Μαλ Υάηλξηρ, Γεξκαλφο ζπγγξαθέαο…………………………………………………………211 Μαμίκνθ-Νηηθφθζθη Βεληακίλ, Ρψζνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………….255 Μάν Σζε Σνπλγθ, Κηλέδνο θνκκνπληζηήο εγέηεο……………………………………………….81

351

Μαξέηζθη Νηκίηξη, κέινο ηνπ θφκκαηνο, «θφθθηλνο θαζεγεηήο»……………………………..80 Μαξία, πξηγθίπηζζα ηεο Γαλίαο, κεηέξα ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’…………………………46 Μαξία Ρνκαλφβα, θφξε ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’……………………………………………..47 Μαξθνβίηεο Μάξθνο, ζηέιερνο ηεο ΟΚΝΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………..208,210 Μαξμ Καξι, Γεξκαλνεβξαίνο δηαλννχκελνο………………………………….15,21.25,252,325 Μάξζαι, ζηξαηεγφο ησλ ΖΠΑ…………………………………………………………………. 53 Μαξηφθ Σδνχιηνπο, Ρσζνεβξαίνο κελζεβίθνο επαλαζηάηεο………………………..15,50,59 Μαξηζάθ Ν., πξσζ. ηεο Οπθξαλίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………245 Μαηνχιεβηηο Ηβάλ, ζνβηεηηθφο ζηξαηνδίθεο………………………..………………..134,153,255

Μεγηεξρφιλη Βζεβνιφλη, ζεαηξάλζξσπνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………306

Μεδιάνπθ Β. Η., θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………………250 Μελδίζθη Βηαηζεζιάβ, κπνιζεβίθνο επηθεθαιήο ηεο Σζε-Κα………………..33,100,101,155 Μεληβέληεθ, ζνβ. αμησκαηηθφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………………..227

Μεξθαληέξ Ρακφλ, Ιζπαλφο θνκκνπληζηήο, δνινθφλνο ηνπ Σξφηζθη..…313

Μεξθαληέξ Μαξία, αδειθή ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ………………………………..………..313 Μεξιψ-Πνληχ Μσξίο, Γάιινο θηιφζνθνο…………………………………………………….257 Μηθάδν, απηνθξάηνξαο ηεο Ηαπσλίαο………..………………………………………………..229 Μηθειάληδε Γεβγέλη, Γεσξγηαλφο δηαλννχκελνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………194,295

Μηθνγηάλ Αλαζηάο, κπνιζεβίθνο, κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ………………………98

Μηθνγηάλ Βιαδίκεξνο, γηνο ηνπ Αλαζηάο Μηθνγηάλ…………………………………………. 99 Μηθνγηάλ ΢ηεπάλ, γηνο ηνπ Αλαζηάο Μηθνγηάλ…………………………………………………99 Μηιηνχηηλ Βιαληηκίξ, κπνιεζβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………28 Μίλθηλ Αιεμάληξ, ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο ζηελ Πέλδα……………………………………….. 68 Μηξφλνθ, πξάθηνξαο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε………………………………………………………111 Μηξφλνθ Ν., κέινο ηεο επηηξνπήο ΢βέξληθ…………………………………………………343 Μίραειο ΢φινκνλ, εζνπνηφο θαη ζθελνζέηεο ζεάηξνπ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………...272 Μηραήι, Μεγάινο Γνχθαο, αδειθφο ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’……………………………..20 Μηραήινβλα ΋ιγα, ζχδπγνο ηνπ Μπνπληηφλη, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………226 Μηραήινθ, ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………239 Μληηβάλη Μαξία, θφξε ηνπ Πνιχθαξπνπ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………….…………….242 Μληηβάλη Πνιχθαξπνο, πξφεδξνο ηεο Γεσξγίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….…….…241,242 Μνιφηνβα Πσιίλα, (δεο Εεκηζνχδηλα)………………………………………………………..82

Μφινηνθ Βηαηζεζιάβ, κπνιζεβίθνο, κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ…..………………..81 Μνιράλνθ Γθεφξγθη, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε…………………………………………….182 Μνλθράνπο Άιιαλ, Βξεηαλφο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ……………..129,133 Μνληηιηάλη Ακεληέν, Ηηαιφο δσγξάθνο………………….……………………………………..302 Μνξλάξ Εαθ,, ςεπδψλπκν ηνπ ΡΑκφλ Μεξθαληέξ…………………………………………314 Μνπλη ΋ιγα, πξψηε ζχδπγνο ηνπ Μέγεξρνιλη………………………………………………306 Μνπξάινθ Νηθνιάη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….…………………186,192-3 Μνπζθάη ΢νθία, ζχδπγνο ηνπ Φειίμ Σδεξδίλζθη…………………………………….………….31 Μνπζνιίλη, Ηηαιφο δηθηάηνξαο………………………………………………………………….179 Μνπηδνχξεο, κέινο Κ.Δ. ηεο ΟΚΝΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………….….209 Μπαδάξνθ Βιαληηκίξ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ……………………….126 Μπαθάγηεθ Ηβάλ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….135,138-9,143-4,151,157,317

352

Μπάκπει Ιζαάθ, Ρψζνο ινγνηέρλεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….271 Μπάνπκαλ Βφιηα, γηνο ηνπ Μπάνπκαλ, ζπκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………….249 Μπάνπκαλ Κ. Τ., ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………….249 Μπαξάλνθ Μ. ζχκα ηεο Μεγάιεο Δθθαζάξηζεο……………………………………………341 Μπάξλεο, αληαπνθξηηήο ηεο N.Y. Herald-Tribune ζηε Μφζρα…………………………….130 Μπεδεληάθνο Μηράιεο, Έιιελαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………..209

Μπέια Κνπλ, Οχγγξνο θνκκνπληζηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….……….…284

Μπειφθ Ηβάλ, ζηξαηνδίθεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………….…226 Μπέλεο Έληβαξλη, Πξφεδξνο ηεο Σζερνζινβαθίαο…………………..……………………….44 Μπέληλη Νηεκηάλ, Ρψζνοπνηεηήο…...………………………………………………………….166

Μπέξηα Λαβξέληη, Γεσξγηαλφο, αξρεγφο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε …………………194

Μπέξκαλ Β., Ρψζνο, αμησκαηηθφο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε………………….……………………274 Μπέξκαλ Γηνχξηλ ή Φφκηρ Αιεμάληξ, Γεξκαλφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..137,143,152 Μπεζζφλνθ ΢εξγθέη, ζνβηεηηθφο δηπισκάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……255,262-3,266-7 Μπηζθηάλ Υαΐθ, Αξκέληνο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….………………………..283 Μπιηνχκθηλ Γηαθφβ, ηξνηζθηζηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………183 Μπιηνχρεξ Βαζίιε, ζνβ. ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….……217,226 Μπιφθ, Ρψζνο θνπηνπξηζηήο πνηεηήο………………………………………………………..300

Μπινρίλ Βαζίιε, εθηειεζηήο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε……………………………….155

Μπνγθληάλνθ Αιεμάληξ, κπνιζεβίθνο δηαλννχκελνο………………………………………..50 Μπνγθνπζιφθζθη Μηραήι, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….……..…………..186,192 Μπνδνθβίιη Μπνχληνπ, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ………………….……………332 Μπνληαξέλθν Μ., πξσζ. ηεο Οπθξαλίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………….245 Μπνξνληίλ Μηραήι, κπνιζεβίθνο ηεο παιηάο θξνπξάο………………………………………33 Μπνο Δπγελία, πξφεδξνο θνκκαηηθήο επηηξνπήο ηεο Πέλδα…………………………………68 Μπνχθηλ Β., ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………..240 Μπνπιάλνθ Πάβει, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….255,257,266 Μπνπκπλφθ Αληξέη, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……..………………………250,267

Μπνπληηφλη ΢εκηφλ, ΢νβηεηηθφο ζηξαηάξρεο………..…………………………..218 Μπνπράξηλ Νηθνιάη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..64

Μπνχραξηζεθ, αληαπνθξηηήο ηεο Ηδβέζηηα……………………………………………………188 Μπξάνπληε, δηθεγφξνο ζηε δίθε ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ………..……………………………191 Μπξέδληεθ Λενλίλη, Ρψζνο θνκκνπληζηήο, Γ.Γ. ηνπ ΚΚ΢Δ………………...75,98,207,246,343 Μπξεηφλ Αληξέ, Γάιινο ζπγγξαθέαο…………………………………………………….212,287 Μπξερη Μπέξηνιλη, Γεξκαλφο ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο…….…………………………170,286 Μπξηγηάλη Γθηξο, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Γθξηγθφξη ΢νθφιληθνθ……...…………………173 Μπξηθ Λίιηα, εξσκέλε ηνπ Μαγηαθφθζθη ………………………………………………..287,293 Μπξηθ Οζίπ, Ρψζνο ζπγγξαθέαο θαη εθδφηεο……………………………………………….294 Μπξνλζηάηλ Λεβ, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Σξφηζθη………………………………………... 59 Μπξνπέ Πηέξ, Γάιινο ηζηνξηθφο…………..…………………………………………………..214 Μξαρφθζθη ΢εξγθέη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..135,139,143,146,151,274 Νάγθπ Ίκξε, Οχγγξνο πνιηηηθφο……………………………………………………………….207 Ναπνιέσλ (ν Μέγαο)……………………………………………………………………………...9 Νεθξάζνθ Νηθνιάη, Ρψζνο εζπεξαληηζηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………304

353

Νεξνχδα Πακπιν, Υηιηαλφο πνηεηήο…………………………………………………62,293,315 Νεζηξφγηεθ, Ρψζνο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………….278 Νέηεξ Γθφηθξηλη, Γεξκαλφο καζεκαηηθφο, παηέξαο ηνπ Φξηηο Νέηεξ………………………278 Νέηεξ Έκκα, Γεξκαλίδα καζεκαηηθφο, αδειθή ηνπ Φξηηο Νέηεξ…………………………..278 Νέηεξ Μαμ, Γεξκαλφο καζεκαηηθφο, παηέξαο ηνπ Φξηηο Νέηεξ…………………………….278 Νέηεξ Φξηηο, Γεξκαλφο καζεκαηηθφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………..278 Νηδεξάληδε Νηαβίλη, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ………..…………….……………332 Νηθηηζέλθν Ηφλα, ζνβηεηηθφο ζηξαηνδίθεο………………………………………………..134,153 Νηθνιάγηεθ Λενλίλη, δνινθφλνο ηνπ Κίξνθ………………………..……….92-95,103,139,153

Νηθφιανο Β’, ηζάξνο ηεο Ρσζίαο……………………………………………………..46

Νηλ Αληξένπ, Ηζπαλφο ζπλδηθαιηζηήο………………….……………………………………..179 Ννγθίλ Βίθησξ, κπνιζεβίθνο, ππνπξγφο ηνπ Λέληλ……………………………………….…..28 Νφξθηλ Μπφξηο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………………………184,187 Νφξληγνπει, Βξεηαλφο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ…………………….131-133 Νφζνθ Η. Π., ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………..239 Νηαβηληαζβίιη Εαθάξε, Γεσξγηαλφο, δάζθαινο ηνπ ΢ηάιηλ………………………………..331 Νηαβίληνβα Γθφιληα (Δθαηεξίλα), ζχδπγνο ηνπ Βνξνζίινθ……………………………….117 Νηαβίλη Φξηηο ή Ηζξαίιεβηηο, Γεξκαλνεβξαίνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……..…..137,143,152 Νηάκπεθ Δθηίκ, Βνχιγαξνο ζνζηαιηζηήο…………………………………………………….252 Νηαιαληηέ Δληνπάξ, πξσζππνπξγφο ηεο Γαιιίαο ……………………………….…………309 Νηεβληηαξηάξη Γθατφδ, Γεσξγηαλφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….……………………….194 Νηεβληηαξηάξη Γθεφξγθη, Γεσξγηαλφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………194 Νηεβληηαξηάξη ΢άιβα, Γεσξγηαλφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………194 Νηεγθφη, ζνβ. λνκηθφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………………………202 Νηελίθηλ Αληφλ, Λεπθφο ζηξαηεγφο……………………………………………….….. 43,140.218 Νηελίζνβηηο Ηβάλ, ήξσαο κπζηζηνξήκαηνο ηνπ ΢νιηζελίηζηλ………………………………..75 Νηδνπλθφθζθη Βιαληηκίξ, ζηέιερνο ηεο Ορξάλα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….283 Νηηκπέλθν Πάβει, κπνιεζβίθνο, ζηξαηνδίθεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………… 28,29,226 Νηηνχη Σδνλ, Ακεξηθαλφο ςπρνιφγνο θαη εθπαηδεπηηθφο……………………………………..212 Νηφηηο Λεβ, Ρψζνο επαλαζηάηεο θαη ζεσξεηηθφο ηνπ καξμηζκνχ…………………………..14 Νηνκπο Φαξξέι, Ακεξηθαλφο ηξνηζθηζηήο………………………………………………….310 Νηνο Πάζνο Σδνλ, Ακεηθαλφο ζπγγξαθέαο…………………………………………………..213 Νηνζηνγέθζθη Φενληφξ, Ρψζνο ζπγγξαθέαο…….…………………………………..221, 293 Νηνχβαο Γεψξγηνο, Γξακκαηέαο ηεο ΟΚΝΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..208 Νηνπκπάδε Λάλην, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ……………………….……………332 Νηφπηζεξ Ηζαάθ, Βξεηαλφο ηζηνξηθφο……………………………………………………..96,287 Νηξάνπιε Μαξμ, γηνο ηνπ Λ. Νηθνιάγηεθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………94 Νηξάνπιε Μίιληα, ζχδπγνο ηνπ Λ. Νηθνιάγηεθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………..94,153 Νηξέβηλ Αιεμάληξ, Λεηνλφο δσγξάθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………284,295 Νηξέηηδεξ Γεθίκ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………......…………..136,151,157 Νηξέηηδεξ ΢φληα, ζχδπγνο ηνπ Γεθίκ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..…….157 Νηξφκπληο Γηαθφβ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….....................…..184,186,192-3 Οβέπ ‘Δζκνλη, πξεζβεπηήο ηεο Βξεηαλίαο ζηε Μφζρα.........................................................130 ΋θρηλ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο…………..............……….123

354

΋ιγα Ρνκαλφβα, θφξε ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’ ...................................................................47 ΋ιγα (΢κηξλφβα;), θφξε ηνπ Ηβάλ ΢κηξλφθ ...........................................................................120 Οιέηληθ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ...................................................131 ΋ικπεξγθ Βαιεληίλ, Γεξκαλφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...............................137,143,152,157 ΋ικπεξγθ Μπέηπ, ζχδπγνο ηνπ Βαιεληίλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...................................157 ΋ικπεξγθ Πάνπι, αδειθφο ηνπ Βαιεληίλ...............................................................................143 Οππφθνθ Γθεφξγθη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...................................................28 ΋ξγνπει Σδνλ, Βξεηαλφο ζπγγξαθέαο...................................................................................287 Οξιφθ Αιεμάληξ, ζηέιερνο ηεο Σζε-Κα θαη ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε..............................................110

Οξηδνληθίηδε ΢εξγθφ, Γεσξγηαλφο κπνιζεβίθνο, κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ....140

Οζάληζθη, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο.....................................123 Οζίλζθη, κάξηπξαο ζηελ δίθε Μπνπράξηλ-Ρίθνθ.................................................................257 Οζηξφθζθη Νηθνιάη, Ρψζνο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο............................................................307 Οπγθιάλνθ Νηθνιάη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ...............................77,79-80,157 Οπιηάλνθ Αιεμάληξ, αδειθφο ηνπ Λέληλ...................................................................................21 Οπιηάλνθ Μαξία, αδειθή ηνπ Λέληλ.........................................................................................80 Οχιξηρ Βαζίιε........ ....94,100,103,115,130,134.147.152-3,185,226,247,255,258,262,276 Οπκπφξεβηηο Ηεξψλπκνο, ζνβ. ζηξαηησηηθφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο... 197,220,223,225,227 Οπξίζθη, Ρψζνο εθδφηεο βηβιίσλ...........................................................................................275 Οπηέηζνθ Λενλίλη, Ρψζνο ζηαξ ηεο ηδαδ...............................................................................275 Παδνχξα Λενλάξδν, Κνπβαλφο ζπγγξαθέαο…………………………………………………..8 Πάνπινπο (θνλ), ζηξαηάξρεο ηεο Γεξκαλίαο……………..……………….………………84,332 Παπαδφπνπινο ΢ηηεπάλ, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ………………….…………332 Παπαξξήγα Αιέθα, Γ.Γ ηνπ ΚΚΔ…………………………………………………………….. 210 Παπαξξήγαο Β., ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ………..………………………………………………….210 Παο Οθηάβην, Μεμηθαλφο ζπγγξαθέαο.............................................................................212,287 Παζνπθάληο Γεβγθέλη, Ρψζνο λνκνκαζήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο..............................202,305 Παζηεξλάθ Μπνξίο, ζνβηεηηθφο ζπγγξαθέαο...................................................234,294,299,300 Παηξίθηνο Σίηνο, Έιιελαο πνηεηήο..........................................................................................294 Παχινβηηο Ρνκάλ, ςεπδψλπκν ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ………………………………………314 Πεζθφθ Αιεμέη, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ ζπγγξαθέα Μαμίκ Γθφξθη...................................167 Πεζπέινθ Πηφηξ, Ρψζνο αθαδεκατθφο………….……………………………………………343 Πέηεξο Γηαθφβ, Λεηνλφο θνκκνπληζηήο, ζπληδξπηήο ηεο Σζε-Κα…………………………33, 67 Πεηνχληλ, θαηεγνξνχκελνο ηεο δίθεο ησλ Μελζεβίθσλ…………………………………….126 Πέηξνβηηο Πηφηξ, ζηέιερνο ηεο Κνκζνκφι, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...................................278 Πέηξνο (Μέγαο), ηζάξνο ηεο Ρσζίαο ................................................................................. 10,72 Πηαηαθφθ Γθεφξγθη,.33,107,140-1,157,173,181-2,185,192,201,213,230,242,255,263,278 Πηαηλίηζθη Ηγθφξ, γηνο ηνπ Οζίπ Πηαηλίηζθη, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.................................249 Πηαηλίηζθη Οζίπ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ................................................248-9 Πίθει Ρίηζαξλη, κπνιζεβίθνο βξεη. θαηαγσγήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.....................136,151 Πηιληάθ Μπνξίο, Ρψζνο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο..........................................300 Πηφληεθ Λνπηζηάλα, Γεξκαλίδα. ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………304 Πηξφδθνβα Αλησλίλα, ζχδπγνο ηνπ Μπάκπει......................................................................271 Πιέηλεθ Νηκίηξη, Ρψζνο γηαηξφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο..............................85,255,265,277

355

Πιεράλνθ Γθεφξγθη, Ρψζνο κελζεβίθνο επαλαζηάηεο……………………...……15 Πνιηζηζνχθ Βαιεξηάλα, Ρσζίδα πνηήηξηα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο....................................297

Πφζηηηζεθ Πάβει, κπνιζεβίθνο, ζχηεο θαη ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.…………..199 Πνπαλθαξέ Ραυκφλ, Γάιινο πξσζππνπξγφο ………………………………………………..123 Πνπιφπνπινο Παληειήο. Γ.Γ. ηνπ ΚΚΔ...................................................................................210 Πνχληλ Νηθνιάη, Ρψζνο ηζηνξηθφο ηέρλεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο......................................202 Πνχζηλ Μηραήι, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.........................................................................187,189 Πνχζθηλ, Ρψζνο πνηεηήο……………………………………………………………………….293 Πνχηλα Βηηφβη, ζνβ. ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο......................................................220 Πξεβέξ Εαθ, Γάιινο ζπγγξαθέαο..................................................................................212,287 Πξενκπαδέζθη Γεβγθέλη , κπνιζεβίθνο ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………...33 Πξηκαθφθ Βηηάιη, ζνβηεηηθφο ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο......................................220 Πξνθφβηεθ ΢εξγθέη, Ρψζνο κνπζηθνζπλζέηεο…………………………………………………96 Πξνθφθηεβλα Βαξβάξα, ζχδπγνο ηνπ Εαδνχκπξηλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.......................297 Ππιηψηεο Γηνλχζεο, κέινο ηνπ Π.Γ. ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο................................208 Ράηρ Εηλάηληα, εζνπνηφο, ζχδπγνο ηνπ Μέγεξρνιλη, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο......................306

Ραθφθζθη Χξηζηηάλ, Βνχιγαξνο κπνιζεβίθνο, ζχκα εο Δθθαζάξηζεο………252 Ράληεθ Καξι, κπνιζεβίθνο εβξατθήο θαηαγσγήο , ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο..….36 Ρακδίλ Λενλίλη, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο ......122,124,125,127 Ραληνκίιζθαγηα Φ., αδειθή ηνπ Εελφβηεθ, ζχκα ηεο Δθθζάξηζεο………………………..156 Ραληνκίιζθη Οκπζέη-Γθέξζνλ, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Εελφβηεθ......................................50

Ραζπνχηηλ Γθξηγθφξη, Ρψζνο θαιφγεξνο..…………………………………………17

Ραηάηηζαθ ΢ηαληζιάο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...............................................................187-188 Ραηδηβηιφθζθη, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε...........................................................................239 Ρέηλγθνιλη Ηζαάθ, Ρσζνεβξαίνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.............................136,142,151,157 Ρηαδάλνθ Γαβίδ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζε..................................................127,128 Ρηβέξα Νηηέγθν, Μεμηθαλφο θνκκνπληζηήο θαη δσγξάθνο.......................................... 61,62,309

Ρίθνθ Αιεμέη, κπνιζεβίθνο ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.............................................176

Ρίκπεληξνπ, Γεξκαλφο ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ.................................................................83,335 Ρηλη Σδνλ, Ακεξηθαλφο δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο............................................23,26, 48

Ρηνχηηλ Μαξηεκηάλ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………….77 Ρηνχηηλ Βαζίιε, γηνο ηνπ Μαξηεκηάλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο............................................... 78 Ρηνχηηλ Βεζζαξίσλ, γηνο ηνπ Μαξηεκηάλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.........................................78 Ρίηζαξληο, επηθεθαιήο ηνπ Γξαθείνπ Μφζραο ηεο Μεηξφ-Βηθ...................................... 128,129 Ρίηζθνθ, δηθαζηήο ηνπ Αλσηάηνπ Γηθαζηεξίνπ ηεο ΢.Δ…………………………………….185 Ρίηζνο Γηάλλεο, Έιιελαο πνηεηήο...................................................................................169,293 Ρίθελζηαι Λέλη, Γεξκαλίδα ζθελνζέηηδα.................................................................................11 Ρνγθίλζθη, αλαπι. Δηζαγγειέαο ζηελ δίθε ηεο Μεηξν-Βηθ……………………………….….132 Ρφδελγθνιλη Αξθαληη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο .......................................254,263 Ρφδελθειλη, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Κάκελεθ……………………………......................109 Ρνιιάλ Ρνκαίλ, Γάιινο ζπγγξαθέαο....................................................................... 66,211,286 Ρνκκ, αληαπνθξηηήο ηεο Ηδβέζηηα............................................................................................188 Ρνληνγηάλλεο, κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο.........................................................209

356

Ρνληνκίιζαθαγηα Φ., αδειθή ηνπ Εελφβηεθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο...............................156 Ρνληνκίιζθη Οκπζέη-Γθέξζνλ, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Εελφβηεθ………………………..50 Ρνπκηάληζεθ, ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο..................................139,239 Ρνπκπαηsφθ, ήξσαο ηνπ κπζηζηνξήκαηνο Σν Μεδέλ θαη ην Άπεηξν……………………..287 Ρνπληέλθν Ρνκάλ, Οπθξαλφο λνκνκαζήο θαη δηθαζηηθφο…………………………………343 Ρνχζβειη Φξάλθιηλ, πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ………………………………………………..81,335 Ρνχηδνπηαθ Γηαλ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..58,248,248,267 Ρνπρίκνβηηο, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………….…………………………250 ΢αίμπεξ, Άγγινο πνηεηήο……………………………………………………………………..331 ΢αθαξέινο Γεκήηξεο, Έιιελαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………….…………………….209 ΢ακνΐινβηηο Αιεμάληξ, Ρψζνο γισζζνιφγνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ……………………305 ΢ακφληλ Μίζα, 13 εηψλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………………..282 ΢απφζληθνθ Μπφξηο, ζηξαηνδίθεο …………………………………………………………..226 ΢αξαλγθφβηηο Βαζίιε, Λεπθνξψζνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………….255 ΢αξίθαο, Έιιελαο εξγάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………….………………….209 ΢αξηξ Εαλ-Πσι, Γάιινο θηινζνθνο θαη ζπγγξαθέαο………………………………………287 ΢άζθη, επαλαζηαηηθφ ςεπδψλπκν ηνπ Εελφβηεθ……………………………………………... 50 ΢αηνπλφθζθαγηα ΋ιγα, κέινο ηνπ θφκκαηνο θαη ηεο επηηξνπήο ΢βέξληθ.………………..343 ΢άηζθηλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………………………….……………185 ΢αθφλνβα Αιεμάληξα, πξψηε ζχδπγνο ηνπ ΢κηξλφθ………………………….………..120,147 ΢αρνβζθφη Νηκίηξη, κέινο ηεο Γνχκαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………..284 ΢βάληηδε Αιεμάληξ, αδειθφο ηεο Δθαηεξίλα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..84 ΢βάληηδε Δθαηεξίλα, πξψηε ζχδπγνο ηνπ ΢ηάιηλ…………………………………………84,332 ΢βάληηδε Μαξίθν, αδειθή ηεο Δθαηεξίλα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………. 84 ΢βέξληθ Νηθνιάη, Πξφεδξνο ηνπ Πξεδίληηνπκ ηνπ Αλσηάηνπ ΢νβηέη………………………342 ΢βεξληφιθ Γηάθνβ, κπνιζεβίθνο, πξφεδξνο ηεο ΢.Δ…………….33,38.45,101,109,331,332 ΢εβαξλάηδε Γεκήηξε, Γεσξγηαλφο δσγξάθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………..144,295 ΢ειέπηλ Αιεμάληξ, αξρεγφο ηεο Κα-Γθε-Μπε………………………………………205,316,343 ΢έκεληζνπθ Κσλζηαληίλνο, ζνβηεηηθφο θξαηηθφο ιεηηνπξγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο 104 ΢εκηηζάζηλη Βιαληηκίξ, πξψελ επηθεθαιήο ηεο Κνκζνκφι……………………………….343 ΢εληφβα Ναηαιία, δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Σξφηζθ…………………………….…59,309-13,315 ΢εληφθ Λεβ, γηνο ηνπ Σξφηζθη θαη ηεο ΢εληφβα……………59,134,137,143,153,211,255,313 ΢εληφθ ΢εξγθέη, γηνο ηνπ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………..59,60,163 ΢εξ Βαζίιε, θαηεγνξνχκελνο ηεο δίθεο ησλ Μελζεβίθσλ…………………………….. 126,127 ΢εξγθηέγηεθ Φηνληφξ, κπνιζεβίθνο ηεο παιηάο θξνπξάο……………………………………33 ΢εξεκπξηάθνθ Λενλίλη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………...157-8,186,192-3 ΢εξδ Βηθηφξ, ςεπδψλπκν ηνπ Ρψζνπ ζπγγξαθέα Κηκπάιηζηηο Βηθηφξ……………..207,295 ΢έξληηνπθ Εελφβηε, πξφεδξνο ηνπ Μνιδαβηθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο……………343 ΢εξφθ Η., ζνβηεηηθφο αμησκαηηθφο………………………………………………………………205 ΢εζηφθ Αιέμηο, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………187-189 ΢έηληλ Λεβ, αλαθξηηήο ησλ πξψηεο Γίθεο ηεο Μφζραο……………………..……………….154 ΢ηθνπέηξνο Γαβίδ, Μεμηθαλφο θνκκνπληζηήο θαη δσγξάθνο…………………….………62,315 ΢ίηληλ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο…………………………….123 ΢θξηάκπηλ, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Μφινηνθ ……………………………………………..81

357

΢ιηάπληθνθ Αιεμάληξ, κπνιζεβίθνο, ππνπξγφο ηνπ Λέληλ…………………………………..28 ΢κηξλφβα Βαξβάξα, δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Ηβάλ ΢κηξλφθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….……120 ΢κηξλφθ Ηβάλ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………33,119,136,138,143-4,151,156,184,213,317

΢νθφιληθνθ Γθξηγθφξη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….……173 ΢νθφινθ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ………………………………..131 ΢νθνιφθζθαγηα Αιεμάλδξα, πξψηε ζχδπγνο ηνπ Σξφηζθη, ζχκα ηεο Δθθαζ……….………59 ΢νθνιφθζθη Α. Λ., θαηεγνξνχκελνο ηεο δίθεο ησλ Μελζεβίθσλ………….……………… 126

΢νιδελίηζηλ Αιεμάληξ, Ρψζνο ζπγγξαθέαο………………………………………74

΢φινρνθ Μηραήι, Ρψζνο ζπγγξαθέαο………………………..……………………166,275,292 ΢φκπειζνλ Κάξνι, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Καξι Ράληεθ……….………………………..36 ΢νζηαθφβηο Νηκίηξη, Ρψζνο κνπζηθνζπλζέηεο………………………………….……….96,294 ΢νχικαλ, ζηέιερνο ηνπ θφκκαηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………239 ΢νπκηάηζθη Μπνξίο, Ρψζνο θηλεκαηνγξαθηζηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………304 ΢νχζινθ Μηραήι, ζεσξεηηθφο ηνπ ΢νβηεηηθνχ Κνκκνπληζηηθνχ Κφκκαηνο……………..342 ΢νπράλνθ Μηθνιάη, θαηεγνξνχκελνο ηεο δίθεο ησλ Μελζεβίθσλ…………………………..126 ΢νπρνξνχηζθηλ, Ρψζνο θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηεο Μεηξφ-Βηθ…………………………131 ΢νθφλνβα Αιεμάλδξα, πξψηε ζχδπγνο ηνπ Ηβαλ ΢κηξλφθ………………………….…120,147 ΢νρνβζθφη Νηκίηξη, Φηιειεχζεξνο πνιηηηθφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………283

΢πηξηληφλνβα Μαξίγηα, ΢νζηαιεπαλαζηάηξηα, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο….280

΢πηξηληφλνθ, Ρψζνο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………278 ΢ηάηλ, Γεξκαλφο κάξηπξαο ζηε δίθε ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ……………………………….188 ΢ηάιηλ Βαζίιε, γηνο γνπ Ησζήθ ΢ηάιηλ………………………………………………………..84

΢ηάιηλ Ισζήθ, Γεσξγηαλφο, κπνιζεβίθνο εγέηεο ηνπ ΚΚ΢Δ……………….330

΢ηαληζιάθζθη Κνλζηαληίλ, Ρψζνο ζεαηξάλζξσπνο……………………………………….307 ΢ηάληζεθ Κάζηξην, ην πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Υξηζηηάλ Ραθφθζθη…………………………252 ΢ηάξηζεθ ΢ηεπάλ, ζνβηεηηθφο θξαηηθφο ιεηηνπξγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………104 ΢ηαζφβα Διέλα, κπνιζεβίθα ηεο παιηάο θξνπξάο…………………………………….……..33 ΢ηαράλνθ Αιεμέη, πξφηππν ζνβηεηηθνχ εξγάηε……………………………………………….191 ΢ηελ Γηαλ, «θφθθηλνο θαζεγεηήο»,ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….…………..80,295 ΢ηέπθνθ Αιεμάληξ, «θφθθηλνο θαζεγεηήο», ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ……………………..80 ΢ηξντιφθ Μηραήι, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ……………………………………187,192,193,278 ΢σ, Σδνξηδ Μπέξλαξλη, Ηξιαλδφο ζπγγξαθέαο……………………………………………..287 Σακκ, κάξηπξαο ζηε δίθε ησλ Πηαηαθφθ-Ράληεθ…………………………………………….189 Σακπίηδε Σηζηαλφο, Γεσξγηαλφο πνηεηήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..194,295 Σαηηάλα Ρνκαλφβα, θφξε ηνπ ηζάξνπ Νηθνιάνπ Β’……………..……………………………..47 Σέικαλ Έξλεζη, Γεξκαλφο θνκκνπληζηήο εγέηεο…………………………………………….274 Σενληφξνβηηο Ηβάλ, κπνιεζβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………….…………………….28 Σεξ-Βαγθαληάλ, Αξκέληνο κπνιζεβίθνο, ζχκα…..…………….33,135,138,146,152,157,317 Σεξ-Γθακπξειηάλ, πξσζππνπξγφο Αξκελίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..242 Σδαβαρηζβίιη Μηραήι, Γεσξγηαλφο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………….194,295 Σδάθζνλ Φξαλθ, ςεπδψλπκν ηνπ Ρακφλ Μεξθαληέξ………………………………….314,315 Σδακπάγεθ Σδακπνχι, Καδάρνο ιατθφο πνηεηήο……….……………………………………269

Σδεξδίλζθη Φειίμ, κπνιζεβίθνο ηδξπηήο ηεο Σζε-Κα, ………………………..…..31 Σδίδηθνθ Νηάβηθ, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ……..…………….…………………332

358

Σδνπγθαζβίιη Δθαηεξίλα (Κέθε), κεηέξα ηνπ ΢ηάιηλ.......................................................221,330 Σδνπγθαζβίιη Βαζίιε, γηνο ηνπ ΢ηάιηλ..............................................................................84,332 Σδνπγθαζβίιη Γηαθφβ, γηνο ηνπ ΢ηάιηλ………………...........…………………………………..84 Σδνπγθαζβίιη Δπγέληνο, γηνο ηνπ Γηαθφβ, εγγνλφο ηνπ ΢ηάιηλ…………..........……………84 Σδνπγθαζβίιη Γθαιίλα, θφξε ηνπ Γηαθφβ, εγγνλή ηνπ ΢ηάιηλ…………............……………84 Σηκνζέλθν ΢εκηφλ, Ρψζνο ζηξαηάξρεο…………………………………………...........118,218 Σηκνθέγηεθ Αληξηάλ, θαηεγνξνχκελνο ηεο δίθεο ησλ Μελζεβίθσλ………………………..126 Σηκνθέγηεθ, Ρψζνο ΢νζηαιεπαλαζηάηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………..278 Σνιζηφη, Ρψζνο ζπγγξαθέαο…………………………………………………………………293 Σφκαο Νφξκαλ, Ακεξηθαλφο πξεζβπηεξηαλφο ηεξέαο………………………………………213

Σφκζθη Μηραήι, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………….159

Σνηνκγηάληδ Οξγθαλέδ,, έλα απφ ηα ςεπδψλπκα ηνπ ΢ηάιηλ…………….…….……………332 Σνχξνθ Ησζήθ, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………………………….187

Σνπραζέθζθη Μηραήι, ΢ηξαηάξρεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..………………..43

Σξεηηαθφθ ΢εξγθέη, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ………….………….294 Σξηαληαθπιιίδεο Γεκήηξεο, κεηαθξαζηήο…………………………………….……………..274 Σξηνιέ Έιζα, αδειθή ηεο Λίιηα Μπξηθ, ζχδπγνο ηνπ Λνπΐ Αξαγθφλ….…………………287

Σξφηζθη Λέσλ, Ρσζνεβξαίνο κπνιζεβίθνο επαλαζηάηεο……………………59

Σξνχκαλ Υάξπ, πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ……………………………………………..…………….81 Σζαγθαξάθεο Γηάλλεο, ζηέιερνο ηεο ΟΚΝΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..…………….209 Σζατθφθζθη Πηφηξ, Ρψζνο κνπζηθνζπλζέηεο………………………………………………..307 Σζάλκπα ΢ακςψλ, Ακπράδηνο ζπγγξαθέαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……….…………….305 Σζανπζίδεο, κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………….………………209 Σζβάηρ ΢ηέθαλ, Απζηξαθφο ζπγγξαθέαο……………………………………………………..211 Σζε Νηνπ Ξηνπ, Κηλέδνο ηξνηζθηζηήο………………………………..…………………………310 Σζεξεηέιη Γθξηγθφι, Γεσξγηαλφο, θηιφινγνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………...…194,295 Σζεξληάθνθ, Πξφεδξνο Αλση. ΢νβηέη ηεο Λεπθνξσζίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..…….240 Σζεξλφθ Μηραήι, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………..…….250,253,266 Σζέρνθ Άληνλ, Ρψζνο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο………………………………………………166 Σζηαλγθ Κάη ΢εθ, Κηλέδνο εζληθηζηήο εγέηεο……………………………………………..……..42 Σζηηζαγθφθ ΢εξαθείκ, Ρψζνο κεηξνπνιίηεο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο ……………………283 Σζφξηζηι Οπΐλζηνλ, Βξεηαλφο πξσζππνπξγφο…………………………………81,83,335,338 Σζνπ Δλ Λάη, Κηλέδνο θνκκνπληζηήο εγέηεο……………………………………………………81 Σζνπκπάξ Βιαο, πξσζππνπξγφο ηεο Οπθξαλίαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..………243-244 Σπξίκαο Βαζίιεο, Έιιελαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………………………..….209-210 Φαληέγηεθ Αιεμάληξ, Ρψζνο ζπγγξαθέαο…………………………………………………….166 Φέιληκαλ Μπφξηο, ζνβ. ζηξαηεγφο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………..…………………220 Φεληφηνθ, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ηνπ Βηνκεραληθνχ Κφκκαηνο………….……………..123 Φηιάηνθ, δήκαξρνο ηεο Μφζραο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………………………….248-9 Φηλλ-Δλνηαέθζθη, θαηεγνξνχκελνο ζηε δίθε ησλ Μελζεβίθσλ…………….……………….126 Φιαξάθνο Σδαλλήο, ζηέιερνο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……..…………………….208 Φινξέλζθη Πάβει, Ρψζνο ηεξέαο θαη επηζηήκνλαο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………304 Φφκηρ Αιεμάληξ, βιέπε Μπέξκαλ Γηνχξηλ……………….……………………………………137 Φνχιζνλ Νηθνιάη, ζνβηεηηθφο θξαηηθφο ιεηηνπξγφο……………….………………………….104

359

Φνχξηζεβα Δθαηεξίλα, κέινο ηνπ Πνιηηκπηξφ ηνπ Κ.Κ. ηεο ΢.Δ……………………………342 Φξάλθν Φξαλζίζθν, Ηζπαλφο δηθηάηνξαο...……………………………………..…179,313,327 Φξέηδεξ, γξακκαηέαο ηεο θνκ. νξγάλσζεο ηνπ ΢αξάηνθ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………..241 Φξηλφθζθη Μηραήι, ζηέιερνο ηεο Νη-Κα-Βε-Νηε, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο …………………276 Φξνχληδε Μηραήι, κπνιζεβίθνο, δηνηθεηήο ηνπ Κφθθηλνπ ΢ηξαηνχ…………………………..50 Φπιαθηφπνπινο, κέινο ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………….……………………….209 Υαδίλα Ναληέδληα, ζπγγξαθέαο, ζχδπγνο ηνπ Μάληειζηακ…………………………………298 Υάηληξηρ Ράηλραξη, Γεξκαλφο Ναδί αμησκαηνχρνο……………………………………………..44

Χάηηαο Αλδξφληθνο, Γ.Γ. ηνπ ΚΚΔ, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…..………………….210

Υαιέπηζθη, θνκηζάξηνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……………...……………………………..250 Υάλζελ Γηφδεθ, Ακεξηθαλφο ηξνηζθηζηήο………..…………………………………………….310 Υαηδηάλ Αγθάζη, γξακκαηέαο ηνπ Κ.Κ. Αξκελίαο……….…………………………………….162 Υαηζαηνπξηάλ Αξάκ, Αξκέληνο κνπζηθνζπλζέηεο ……………………………………………86 Υέγθει Φξίληξηρ, Γεξκαλφο θηιφζνθνο…………..……………………………………………295 Υίηιεξ Αδφιθνο, Γεξκαλφο δηθηάηνξαο…………………………………...…..8, 81,229,274.335 Υφιηδκαλ Έληνπαξλη, κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………..………………136,152 Υφξηπ Μίθινο, Οχγγξνο δηθηάηνξαο………..…………………………………………………284 Υιεβληνχθ Οιέγθ, Ρψζνο ηζηνξηθφο………...…………………………………………………341 Υνηδάγεθ Φατδνπιάρ, Οπδκπέθνο κπνιζεβίθνο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο………………….255 Υξάζε Ηβάλ, Ρψζνο ηζερηθήο θαηαγσγήο, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο……..…………………187 Υξηζηνδνπιίδεο Αιέμεο, δ/ληήο ηνπ Ρηδνζπάζηε, ζχκα ηεο Δθθαζάξηζεο…………………208

Χξνπζηζφθ Νηθήηα, Οπθξαλφο θνκκνπληζηήο, Γ.Γ. ηνπ ΚΚ΢Δ……..…………..206

360