(3pdf) οδοι & πλατειεσ (pdf)

΢ΣΑΤΡΟ΢ ΢Σ. ΢ΣΑΦΤΛΑΚΖ΢

ΟΓΩΝΤΜΗΚΑ ΟΝΟΜΑΣΑ ΣΩΝ ΓΡΟΜΩΝ ΚΑΗ ΣΩΝ ΠΛΑΣΔΗΩΝ ΣΖ΢ ΠΟΛΖ΢ ΣΖ΢ΑΘΖΝΑ΢

ΑΘΖΝΑ 2010

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ Πφζεο θνξέο ξσηήζακε θάπνηνλ πνχ κέλεη ή πνχ είλαη ε δνπιεηά ηνπ ή πνχ βξίζθεηαη θάπνην θαηάζηεκα ή ζηλεκά θαη ζην άθνπζκα: κέλω ζηελ οδό Χαηδεθωλζηαληή ή ζηελ οδό Αρτύηα ή ζηελ οδό Ταλαΐδος ή ε δοσιεηά κοσ είλαη ζηελ οδό Λοκβάρδοσ ή ζηελ οδό Κιεόβηδος θαη πάεη ιέγνληαο, αλαξσηεζήθακε πνηνο ζηελ επρή είλαη απηφο ν Υαηδεθσλζηαληήο ή ν Λνκβάξδνο ή ν Αξρχηαο ή ν Σάλατο θιπ θαη γηαηί ηνλ ηηκήζακε δίλνληαο η’ φλνκά ηνπ ζε έλα δξφκν; Σν ίδην ζπκβαίλεη θαη κε εθαηνληάδεο άιινπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο. Αλαθέξσ ελδεηθηηθά ηηο νδνχο: Απνθαχθσλ, Βνπηηέ, Γεξαηζηνχ, Γεηλάξρνπ, Δμεθίνπ, Εαΐξε, Ζιηνδψξνπ, Θεκηζθχξαο, Ηάκβεο, Κνπξηίνπ, Λαδαίσλ, Μηκλέξκνπ, Νσλαθξίδνο, Ξελνθάλνπο, Ομπξξχγρνπ, Παρπκέξνπ, Ρεγίιιεο, ΢άνπκπεξη, Σειεζίιιεο, Τςηθιένπο, Φάσλνο, Υειληξάηρ, Φακάζεο, Χιέλνπ θιπ. θιπ. Απηφ ην θελφ επηρεηξεί λα θαιχςεη ε παξνχζα εξγαζία. Πξνζπάζεζα, αθνινπζψληαο αιθαβεηηθά ηηο νλνκαζίεο ησλ νδψλ θαη ησλ πιαηεηψλ ηεο πεξηνρήο ηνπ δήκνπ ηεο Αζήλαο, λα δψζσ φζν ην δπλαηφ πεξηιεπηηθά αιιά θαη κε ζαθήλεηα πνηνο είλαη απηφο ηνλ νπνίνλ νη αξρέο ηεο Αζήλαο απνθάζηζαλ λα ηηκήζνπλ βαθηίδνληαο θάπνηνλ απφ ηνπο δξφκνπο ηεο πφιεο κε ην φλνκά ηνπ. Σν ίδην ηζρχεη θαη γηα ηηο δεθάδεο ησλ νδψλ πνπ αλαθέξνληαη ζε γεσγξαθηθά ή ηζηνξηθά ηνπσλπκία, ή ηζηνξηθά γεγνλφηα ή κπζηθά πξφζσπα ή αθφκα θαη αθεξεκέλεο έλλνηεο. Βέβαηα έρεη πξνεγεζεί ε πνιχ ελδηαθέξνπζα θαη εκπεξηζηαησκέλε δνπιεηά ησλ ζπγγξαθέσλ Μάρως Βοσγηούθα & Βαζίιε Μεγαρίδε, νη νπνίνη κε ην ηξίηνκν βηβιίν ηνπο Οδωλσκηθά - Η ζεκαζία ηωλ ολοκάηωλ ηωλ οδώλ ηες Αζήλας (έθδνζε Γήκνπ Αζελαίσλ) δίλνπλ ιεπηνκεξείο απαληήζεηο ζην εξψηεκα πνηνο είλαη απηφο ηνλ νπνίν ηηκά απηφο ν δξφκνο ή απηή ε πιαηεία. Έρνπλ εμαληιήζεη θάζε πεγή γηα λα ζπιιέμνπλ πιεξνθνξίεο θαη γηα ηελ πην άζεκε θαη άγλσζηε πξνζσπηθφηεηα ή ηνπνζεζία ή ρσξηφ. Παξφι’ απηά δελ είλαη ιίγεο νη πεξηπηψζεηο πνπ δελ είλαη ζαθέο πνην είλαη ην ζπγθεθξηκέλν άηνκν, ηη ππεξεζίεο πξνζέθεξε θαη γηαηί ν Γήκνο ηεο Αζήλαο ράξηζε ζε έλα δξφκν ην φλνκά ηνπ. Τπάξρνπλ δεθάδεο νδψλ, πνπ θέξνπλ νλφκαηα πξνζψπσλ ηα νπνία δελ ηα γλσξίδεη νχηε ν ζπξσξφο ηεο πνιπθαηνηθίαο ηνπο ή ρσξηψλ ηα νπνία δελ έρνπλ θαλέλα ηζηνξηθφ ελδηαθέξνλ, φπσο : Αλαζηάζε, Αξαθιφβνπ, Αζεκαθνπνχινπ, Αζηξχθνπ, Άςνπ, Βεβεθίνπ, Βηηαιηψηνπ, Βξαρσξίνπ, Γάγγξαο, Γηαηαγάλα, Γξεγνξίνπ, Γφξδνπ, Δπέιπηδνο Λέθθα, Δπλεηδψλ, Εαρία, Ενιηψηε, Επξλφβνπ, Θελαίαο, Καπεηάλ Πεηξνχηζνπ, Κιαπάδνπ, Κνληνζθαιίνπ, Κνπθνπιάξε, Κνπηνπιά, Κπκαίσλ, Κσλζηαληηλίδνπ ΋ιγαο, Λακπφβνπ, Λεθθάθε, Μαηαλδξνππφιεσο, Μαθξή, Μαληδαβειάθε, Μαληδάθνπ, Μειαλδξχνπ, Νηθνιάθνπ, Ννχηζνπ, Νηέθα, Παλάγνπ, Παπαδάθε, Παηδίλε, Πηθαλίδε, Πνιπγέλε, Ρίδνπ, Ρίππε, ΢αξαθηψηε, ΢αηφκεο, ΢νχθα, Σάθε, Σδαλή, Σδαθέξε, Σζηάθε, Φηιηππίδνπ Μάξθνπ, Φιψξε θαη πνιινί πνιινί άιινη. Κη ελψ έρνπκε ηφζνπο θαη ηφζεο ‘άγλσζηεο’ θαη ‘άζεκεο’ πξνζσπηθφηεηεο πνπ ηηο ηηκνχκε δίλνληαο ην φλνκά ηνπο ζε δξφκνπο ηεο Αζήλαο, έρνπκε επηπξνζζέησο θαη απφ 2 νδνχο Αγίαο Εψλεο, Ζπείξνπ, Κνινθνηξψλε, Κνξσλείαο, Λπδίαο, Μνπζψλ, Ξεξνκέξνπ, Ραβηλέ θ.ά. Γηαηί;

1

Απφ ηελ άιιε κεξηά ππάξρνπλ πάκπνιινη Έιιελεο πνπ πξφζθεξαλ πνιιά, πνπ ηίκεζαλ ηε ρψξα θαη έμσ απφ ηα ζηελά ηεο φξηα, πνπ αμίδνπλ ηελ - κηθξή έζησ αλαγλψξηζε ησλ δεκνηηθψλ αξρψλ ηεο Αζήλαο γηα ηε ζπκβνιή ηνπο ζηα γξάκκαηα, ζηηο ηέρλεο, ζηηο επηζηήκεο, ζηελ έξεπλα, ζηελ πνιηηηθή, ζηελ πξφνδν γεληθφηεξα Καη φκσο έρνπλ αγλνεζεί ή ηνπιάρηζηνλ κέρξη ζήκεξα δελ έρνπλ ηηκεζεί αλαιφγσο, ελψ έρνπλ νλνκαηνζεηεζεί νδνί κε άζεκνπο δεκνηηθνχο ζπκβνχινπο, κε θάπνηνπο πνπ απιψο ππήξμαλ θηεκαηίεο κηαο πεξηνρήο ή αθφκα θαη παληειψο άγλσζηα πξφζσπα ή πεξηνρέο. Έλα παξάδεηγκα: ε νδφο Μαηαλδξνππφιεσο ζηνπο Ακπεινθήπνπο, αλαθέξεηαη ζηε κηθξαζηαηηθή πφιε ΢ψθηα, ε νπνία θαηά ηε δηάξθεηα ηεο νιηγφρξνλεο ειιεληθήο θαηνρήο ηεο Ησλίαο, κεηνλνκάζζεθε ζε Μαηαλδρούποιε, γηαηί βξηζθφηαλ ζηηο φρζεο ηνπ Μαηάλδξνπ. Μεηά ηελ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ε ηερλεηή θαη αξραηνιαηξηθή απηή νλνκαζία μεράζηεθε κελ, φπσο εκείο εμαθνινπζνχκε λα αλαθεξφκαζηε ζε κηα κάιινλ θαηδξή νλνκαηνζεζία. Αθφκα έλα παξάδνμν θαη παξάινγν παξάδεηγκα: Ζ νδφο Γθνκπηλψ ηηκά έλα θαλαηηθφ ξαηζηζηή ηνπ 19νπ αηψλα, ηνλ Γάιιν Joseph-Arthur comte de Gobineau, νη ζεσξίεο ηνπ νπνίνπ απνηέιεζαλ ηελ βάζε γηα ηε ζεκειίσζε ηεο λαδηζηηθήο ζεσξίαο πεξί αλψηεξεο αξίαο θπιήο. Ζ Διιάδα ηνλ ηίκεζε κφλν θαη κφλν γηαηί ζην βηβιίν ηνπ Γηθίκηο περί ηες αληζόηεηας ηωλ αλζρώπηλωλ θσιώλ, ζεσξεί ηνπο Έιιελεο έζλνο-πξνπχξγην θαηά ηεο ηνπξθηθήο θαη ζιαβηθήο επέθηαζεο. Κιείλνληαο ην ζέκα απηφ, αλαθέξσ ηειείσο ελδεηθηηθά, - πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη ππάξρνπλ πνιχ πεξηζζφηεξεο άμηεο αλαθνξάο - ειιεληθέο πξνζσπηθφηεηεο, νη νπνίεο αμίδεη λα αλαθεξζνχλ θαη λα ηηκεζνχλ: - ηνπο πνηεηέο (δελ είλαη ηπραίν πνπ ε Διιάδα έρεη θεξδίζεη δπν κφλν βξαβεία Νφκπει – θαη ηα δπν φκσο απηά, ζηελ πνίεζε) φπσο ηνπο : Σέιιν Άγξα, Μαλφιε Αλαγλσζηάθε, Κψζηα Βάξλαιε, Νηθεθφξν Βξεηηάθν, Νίθν Δγγνλφπνπιν, Αληξέα Δκπεηξίθν, Οδπζζέα Διχηε, Νίθν Καββαδία, Ναπνιένληα Λαπαζηψηε, Γηάλλε Νεγξεπφληε, Γηάλλε Ρίηζν, Γηψξγν ΢εθέξε θαη άιινπο, - ηνπο ζπγγξαθείο φπσο ηνπο : Έιιε Αιεμίνπ, Μάξθν Απγέξε, Ληιή Εσγξάθνπ, Γαιάηεηα Καδαληδάθε, Νίθν Καδαληδάθε, Μελέιαν Λνπληέκε, Σαηηάλα Γθξίηζε-Μηιιηέμ, Νφηε Πεξγηάιε, Παληειή Πξεβειάθε, Βαζίιε Ραθαειίδε, Βαζίιε Ρψηα, Αληψλε ΢ακαξάθε, Γηάλλε ΢θαξίκπα, Νίθν Σζηθφξν, Γεκήηξε Υαηδή, Γεκήηξε Φαζά θαη άιινπο, - ηνπο εζνπνηνχο φπσο ηνπο : Βαζίιε Απισλίηε, Νηίλν Ζιηφπνπιν, Μάλν Καηξάθε, Θάλν Κσηζφπνπιν, Κάξνιν Κνπλ, Νίθν Κνχξθνπιν, Έιιε Λακπέηε, Οξέζηε Μαθξή, Αιέμε Μηλσηή, Γεκήηξε Μπξάη, Καηίλα Παμηλνχ, Μίκε Φσηφπνπιν, Γεκήηξε Υνξλ θαη άιινπο, - ηνπο θαιιηηέρλεο θαη δεκηνπξγνχο φπσο ηνπο : Γηάλλε Γαΐηε, Μαξία Κάιιαο, Βάζσ Καηξάθε, Σδηφξηδην ληε Κίξηθν, Μάλν Λνΐδν, Αρηιιέα Μαδξά, Μέκν Μαθξή, Γεκήηξε Μεηξφπνπιν, Σδίλα Μπαράνπεξ, Μέληε Μπνζηαληδφγινπ, Γηψξγν Μπνπδηάλε, Ηάλλε Ξελάθε, Γηψξγν ΢ηθειηψηε, Γαλάε ΢ηξαηεγνπνχινπ, Σάζζν, Γηάλλε Σζαξνχρε, Βαζίιε Σζηηζάλε, Μάλν Υαηδεδάθη, Νίθν Υαηδεθπξηάθν-Γθίθα θαη άιινπο, - ηνπο επηζηήκνλεο θαη δηαλννχκελνπο φπσο ηνπο : Μαλφιε Αλδξφληθν, Γεκήηξε Γιελφ, Γηάλλε Θενδσξαθφπνπιν, Γηάλλε Καθξηδή, Κνξλήιην Καζηνξηάδε, Γηάλλε Κνξδάην, Γεκήηξην Μάμηκν, Μέιπσ Μεξιηέ, Δπάγγειν Παπαλνχηζν, Γεκήηξε Πηθηψλε, Νίθν Πνπιαληδά, Άξε Πνπιηαλφ, Αρηιιέα Σδάξηδαλν, Μαλφιε Σξηαληαθπιιίδε, Γεκήηξε Φσηηάδε θαη άιινπο,

2

-

-

ηνπο πνιηηηθνχο θαη άιιεο πξνζσπηθφηεηεο φπσο ηνπο : Λνπθή Αθξίηα, Κσλζηαληίλν Καξακαλιή, Γηάλλν Κξαληδηψηε, Πξφδξνκν Μπνδνοζάθε, Αιέμαλδξν Παπάγν, Αλδξέα Παπαλδξένπ, Γεψξγην Ράιιε, Θεκηζηνθιή ΢νθνχιε, Μηράιε ΢ηαζηλφπνπιν, Αξηζηνηέιε Χλάζε θαη άιινπο, ηνπο αληηζηαζηαθνχο (θαηνρήο θαη ρνχληαο) φπσο ηνπο : Ζιέθηξα Απνζηφινπ, Λεπηέξε Απνζηφινπ, Άξε Βεινπρηψηε, Κνχια Λίιε, ΢πχξν Μνπζηαθιή, Αιέμαλδξν Παλαγνχιε, Κνκλελφ Ππξνκάγινπ, ΢ηέθαλν ΢αξάθε, Ναπνιένληα ΢νπθαηδίδε, Παλαγηψηα ΢ηαζνπνχινπ θαη άιινπο.

Γελ αλαθέξζεθα ζηνπο αξραίνπο θαη βπδαληηλνχο πνηεηέο, ζπγγξαθείο, ινγίνπο, εζνπνηνχο, θαιιηηέρλεο, θηινζφθνπο, επηζηήκνλεο, πνιηηηθνχο, ζηξαηησηηθνχο θ.ι.π. γηαηί λνκίδσ φηη έρνπλ ηηκεζεί νη πεξηζζφηεξνη – αλ φρη φινη - απφ ηνπο γλσζηνχο ηνπιάρηζηνλ. Αιιά πηζηεχσ φηη, ζηνπο πεξίπνπ 3.350 δξφκνπο θαη πιαηείεο ηεο πξσηεχνπζαο ρσξάλε απηέο νη πξνζσπηθφηεηεο ηεο λεφηεξεο Διιάδαο θαη αξθεηνί αθφκα πνπ δελ αλαθέξζεθαλ παξαπάλσ. Δπίζεο ππάξρνπλ δεθάδεο μέλνη επηζηήκνλεο, θαιιηηέρλεο, πνιηηηθνί θιπ πνπ ζα έπξεπε σο ειάρηζηε αλαγλψξηζε ηεο ζπκβνιήο ηνπο ζηελ παγθφζκηα πξφνδν, λα ηηκεζνχλ κε θάπνηα νδφ ή πιαηεία π.ρ. νη : Αβεξξφεο, Αβηθέλαο, Αηδελζηάηλ, Άηλζηάηλ, Αιηέληε, Αζφθα, Κεκάι Αηαηνχξθ, Σδαίεκο Βαη, Ηνχιηνο Βεξλ, Βέξληη, Βηβάιληη, Βηξγίιηνο, Βνχδαο, Γαιηιαίνο, Γηνχξη Γθαγθάξηλ, Μαράηκα Γθάληη, Γθφγηα, Βαλ Γθνγθ, Γθαίηε, Γθξέηα Γθάξκπν, ΋ξζνλ Γνπέιιεο, Γνπηεκβέξγηνο, Γαξβίλνο, Έξαζκνο, Δκηιηάλν Εαπάηα, Δκίι Ενιά, Θεξβάληεο, Καβνχξ, Οκάξ Καγηάκ, Ηνχιηνο Καίζαξ, Φξίληα Κάιν, Καλη, Καξηέζηνο, Φξαληο Κάθθα, Σδνλ Κέλλεληη, Γπφκν Κελπάηα, Κέπιεξ, Κηθέξσλ, Μάξηηλ Λνχζεξ Κηλγθ, Μαξία Κηνπξί, Κνιφκβνο, Κνκθνχθηνο, Κνπέξληθνο, Πηεξ ληε Κνπκπεξηέλ, Λαβνπαδηέ, Λάηκπληηο, Λενλάξλην ληα Βίληζη, Αβξαάκ Λίλθνιλ, Σδνλ Λνθ, Λνκνλφζνθ, Λφξθα, Λνχζεξνο, Παηξίο Λνπκνχκπα, Σζάη Λνπλ, Λνπί & Χγθχζη Λπκηέξ, Μαγγειάλνο, Μαγηαθφθζθη, Μσπζήο Ματκνλίδεο, Καξι Μαξμ, Μηραήι Άγγεινο, Μνιηέξνο, Μαξία Μνληεζζφξη, Μφηζαξη, θπξία Μνπξαζάθη, Υέλξπ Μνπξ, Σζάξιο Μπάκπαηδ, Μπαρ, ΢άξα Μπεξλάξ, Σφκαο Μπέθεη, Μπεηφβελ, ΢ηκφλ Μπνιηβάξ, Νειο Μπνξ, Μπέξηνιλη Μπξερη, Πάκπιν Νεξνχδα, Ηζαάθ Νεχησλ, Νερξνχ, Νάζεξ, Νηδίλζθη, ΢αιβαδφξ Νηαιί, Φενληφξ Νηνζηνγηέθζθη, Δξξίθνο Νηπλάλ, Ρφκπεξη Οππελράηκεξ, Οξάηηνο, Οπάζηλγθηνλ, Πάκπιν Πηθάζν, Μαμ Πιαλθ, Μάξθν Πφιν, Πνχζθηλ, Οπίικπεξ & ΋ξβηι Ράηη, Ραθαήι, Ρέκπξαλη, Ρηθάξλην, Ρνληέλ, Ρνκπέξην Ρνζειίλη, Ρνχκπελο, Εαλ-Εαθ Ρνπζζψ, ΢αίμπεξ, ΢αιαληίλ, Εαλ-Πνι ΢αξηξ, ΢νπλ-γηαη-΢ελ, ΢ελέθαο, Άληακ ΢κηζ, ΢νπέλ, ΢πάξηαθνο, κεηέξα Σεξέδα, Σφκαο Σδέθεξζνλ, Λένλ Σνιζηφη, Αξηνχξν Σνζθαλίλη, Σζατθφθζθη, Σζάξιη Σζάπιηλ, Σζψξηζηι, Φεληεξίθν Φειιίλη, Μαξγθφη Φνληέηλ, Υέλξη Φνξλη, Βεληακίλ Φξαγθιίλνο, Άλλα Φξαλθ, ΢ίγθκνπλη Φξφπλη, Υακνπξακπί, Υν Σζη Μηλρ, θαη πάξα πνιινί άιινη. Θέισ λα ειπίδσ φηη νη αδηθίεο ηφζν γηα αξθεηέο απφ ηηο ειιεληθέο πξνζσπηθφηεηεο πνπ αλαθέξζεθαλ πην πάλσ - είλαη ζη’ αιήζεηα αδηαλφεην λα κελ ππάξρεη έλαο δξφκνο ή πιαηεία πνπ λα ζπκίδεη θαη λα ηηκά ην φλνκα ηεο Μαξίαο Κάιιαο ηεο πην δηάζεκεο Διιελίδαο θαιιηηέρληδαο πνπ θέξδηζε κε ην ζπαζί ηεο ηελ παγθφζκηα θαηαμίσζε – φζν θαη γηα πνιιέο απφ ηηο πξνζσπηθφηεηεο ηεο επηζηήκεο, ηεο ηέρλεο, ηεο δηαλφεζεο θαη ηεο πνιηηηθήο (απφ φπνην κέξνο ηνπ θφζκνπ θη αλ θαηάγνληαη) πνπ πξνζέθεξαλ πνιιά ζηελ αλζξσπφηεηα, θαζ’ έλα ζηνλ ηνκέα ηνπ, ζα δηνξζσζνχλ απφ θάπνην απφ ηα επφκελα δεκνηηθά ζπκβνχιηα ηεο πφιεο ηεο Αζήλαο.

3

Ο παξαθάησ πίλαθαο ρσξίδεη θαηά θαηεγνξίεο ηηο νλνκαζίεο ησλ νδψλ θαη πιαηεηψλ ηεο Αζήλαο: Ώγσ : Αληηζηαζηαθνί ηεο γεξκαληθήο θαηνρήο, Κχπξηνη αγσληζηέο, αγσληζηέο θαηά ηεο ρνχληαο θ. ά. Ώξρ : Πξφζσπα θαη ιανί ηεο αξραηφηεηαο σο ην 395 κ.Υ., έηνο ζαλάηνπ ηνπ Θενδνζίνπ ΐπδ : Απηνθξάηνξεο, ζηξαηεγνί, αμησκαηνχρνη θαη άιιεο πξνζσπηθφηεηεο ηνπ Βπδαληίνπ Γεσ : Σφπνη, πφιεηο θαη θξάηε, αξραία θαη ζχγρξνλα Αηα : Αθεξεκέλεο έλλνηεο θαη δηάθνξα Βζλ : Έιιελεο αγσληζηέο πξηλ ην 1821, αξκαηνινί, εζληθνί επεξγέηεο, ιφγηνη, δηαθσηηζηέο, έκπνξνη θαη ινηπέο ειιεληθέο πξνεπαλαζηαηηθέο πξνζσπηθφηεηεο Βπα: Ήξσεο ηεο Δπαλάζηαζεο ηνπ ’21 θαη ησλ κεηέπεηηα θξεηηθψλ επαλαζηάζεσλ, θαζψο θαη μέλνη ζπκπαξαζηάηεο ηνπ αγψλα (θηιέιιελεο) Βπη : Δπηζηήκνλεο, θηιφζνθνη, επηρεηξεκαηίεο θαη άιια επηθαλή ζχγρξνλα πξφζσπα Θξε : Άγηνη, ηεξσκέλνη, κνλαζηήξηα, εθθιεζίεο θαη άιια ζξεζθεπηηθά νλφκαηα Εζη : Ηζηνξηθά γεγνλφηα, εκεξνκελίεο θαη ηζηνξηθέο ηνπνζεζίεο Και : Εσγξάθνη, γιχπηεο, ζπλζέηεο, εζνπνηνί θαη άιινη θαιιηηέρλεο Λνγ : ΢πγγξαθείο, πνηεηέο, δεκνζηνγξάθνη θαη ιφγηνη (εθηφο ησλ αξραίσλ θαη βπδαληηλψλ) Μπζ : Πξφζσπα θαη ζενί ηεο Διιεληθήο Μπζνινγίαο. Δπίζεο πξφζσπα γλσζηψλ επψλ, κπζηζηνξεκάησλ, πνηεκάησλ θιπ. Πνι : ΢χγρξνλνη πνιηηηθνί, ππνπξγνί, πξσζππνπξγνί, πξφεδξνη, βαζηιηάδεο θαη πξίγθηπεο Πξν : Γηεζλείο πξνζσπηθφηεηεο (πνιηηηθνί, επαλαζηάηεο, επηζηήκνλεο, θαιιηηέρλεο θιπ) Ρνκ : Ρνκαληηθά νλφκαηα θαη νλφκαηα ινπινπδηψλ, θπηψλ, δψσλ θαη πηελψλ Ρσκ : Απηνθξάηνξεο θαη πξνζσπηθφηεηεο ηεο Ρσκατθήο απηνθξαηνξίαο ΢ηξ : ΢ηξαηησηηθνί φισλ ησλ πνιέκσλ κεηά ην ‘21 θαη Μαθεδνλνκάρνη

4

Ώβάλησλ

(Ώξρ) Θεζείν : Οη Άαακηεξ ήηαλ πξντζηνξηθφ θχιν ηεο Θξάθεο. Μεηαθηλήζεθαλ αξρηθά ζηε Φσθίδα φπνπ ίδξπζαλ ηελ πφιε Άααζ θαη αξγφηεξα εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Βχβνηα ζηελ νπνία έδσζαλ ην φλνκα Ώαακηίξ. Ώξγφηεξα ίδξπζαλ πφιεηο ζηε Μηθξά Ώζία, Ώηηηθή θαη Ήπεηξν. Ώβαξηθηψηε (Βπα) Γθχδε : Πξνζσλχκην ηνπ νπιαξρεγνχ ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 Κςζηυπμοθμο Εςάκκδ, πνπ θαηαγφηαλ απφ ην Ώαανίημ Σξηρσλίδαο. Πνιέκεζε ζην Ώηησιηθφ, ζην Καξπελήζη, ζηε Ληβαδεηά θαη ζπκκεηείρε ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ. Ώβδήξσλ (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Σα Άαδδνα ήηαλ αξραία πφιε ηεο Θξάθεο παηξίδα ησλ θηινζφθσλ Αεκφθξηηνπ, Λεπθίππνπ θαη Πξσηαγφξα θαζψο θαη ηνπ ηζηνξηθνχ Βθαηαίνπ. Καηά ηε κπζνινγία, ηα Άβδεξα ηδξχζεθαλ απφ ηνλ Δξαθιή ν νπνίνο ζέιεζε λα ηηκήζεη ηε κλήκε ηνπ θίινπ ηνπ Ώαδήνμο πνπ ηνλ θαηαζπάξαμαλ ηα άινγα ηνπ Αηνκήδε. Δ πφιε πέξαζε δηαδνρηθά ππφ ηελ εγεκνλία ησλ Πεξζψλ, ησλ Ώζελαίσλ, ησλ Μαθεδφλσλ θαη ησλ Ρσκαίσλ. Καηά ηε βπδαληηλή πεξίνδν νλνκάζηεθαλ Πνιχζηπιν θαη ζηαδηαθά ε αξραία πφιε μεράζηεθε. Νφκηζκα ησλ Ώβδήξσλ

Οη Ώβδεξίηεο είραλ ηε θήκε αλφεησλ αλζξψπσλ (πηζαλψο ηελ δηέζπεηξαλ νη Ώζελαίνη πνπ δήιεπαλ ηνλ πινχην θαη ηε δχλακε ηεο ζξαθηθήο απηήο πφιεο). Πάλησο ν φξνο Ώαδδνζηζζιυξ ζήκαηλε ζηελ αξραηφηεηα ηελ αλνεζία θα ηνλ κεγαιντδεαηηζκφ. Τπάξρνπλ αλέθδνηα κε ηνπο Ώβδεξίηεο, αλάινγα κε ηα ζεκεξηλά κε ηνπο Πνληίνπο: Υηίζαλε κηα κεγαινπξεπή θξήλε ρσξίο λα θξνληίζνπλ λα ππάξρεη θαη λεξφ! Βπίζεο φηαλ πέξαζε απφ θεη ν θπληθφο θηιφζνθνο Αηνγέλεο, παξαηήξεζε φηη νη πχιεο ησλ ηεηρψλ ηεο ήηαλ δπζαλάινγα κεγάιεο γηα ηελ ίδηα ηελ ζρεηηθά κηθξή πφιε. Ο Αηνγέλεο ξψηεζε ηνπο Ώβδεξίηεο: Αεκ θμαάζηε ιήπςξ δ πυθδ ζαξ, ημ ζηάζεζ απυ αοηέξ ηζξ ηενάζηζεξ πφθεξ; Ώθφκα ζηνπο Ώβδεξίηεο απέδηδαλ ηε δίθε πνπ έγηλε πενί υκμο ζηζάξ (γηα ηε ζθηά ηνπ γατδάξνπ).

Ώβέξσθ (Βζλ) Πνιπηερλείν : Ο Γεχνβζμξ Ώαένςθ (1818-99) απφ ην Μέηζνβν, είλαη απφ ηνπο κεγάινπο εζληθνχο επεξγέηεο. Νεαξφο, πήγε ζηελ Ώιεμάλδξεηα, φπνπ αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην, έγηλε πνιχ πινχζηνο θαη αλαγλσξίζηεθε σο κεγάινο επηρεηξεκαηίαο ηεο Ώηγχπηνπ. Με δαπάλεο ηνπ επεθηάζεθε ην Πνιπηερλείν, ηδξχζεθαλ νη θπιαθέο Ώβέξσθ, ε ΢ρνιή ησλ Βπειπίδσλ, ην Χδείν ηεο Ώζήλαο, ε Γεσξγηθή ΢ρνιή ηεο Λάξηζαο θαη αλεγέξζεθαλ νη αλδξηάληεο ηνπ Ρήγα Φεξαίνπ θαη ηνπ Γξεγνξίνπ Β’ ζην Παλεπηζηήκην. Βπίζεο κε ρξήκαηά ηνπ αλακνξθψζεθε θαη «ληχζεθε» κε κάξκαξν ην Πακαεδκασηυ ΢ηάδζμ, φπνπ έγηλαλ νη πξψηνη ζχγρξνλνη Οιπκπηαθνί αγψλεο ην 1896. Σέινο έθαλε κηα ηεξάζηηα ρξεκαηηθή δσξεά ζην Πνιεκηθφ λαπηηθφ. Με ηα ρξήκαηα απηά λαππεγήζεθε ην εςνδηηυ Γεχνβζμξ Ώαένςθ πνπ πνιέκεζε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. Πέζαλε ζηελ Ώιεμάλδξεηα. Ώβεζζπλίαο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ) Μνλαζηεξάθη : Παιηά νλνκαζία ηεο ρψξαο ηεο Ώθξηθήο Ώζεζμπία. Δ Ώηζηνπία είλαη έλα απφ ηα αξραηφηεξα αθξηθαληθά θξάηε (αλαθέξεηαη απφ ηνλ Δξφδνην θαη ηνλ Δζίνδν) κε ζπνπδαίν πνιηηηζκφ θαη ηζηνξία. Βίλαη ε κφλε ρψξα ηεο επείξνπ πνπ δελ έγηλε πνηέ απνηθία θαη δελ θαηαθηήζεθε απφ μέλνπο εηζβνιείο (εθηφο ηεο πεξηφδνπ 1936-41, φηαλ ππέθπςε ζηελ άγξηα επίζεζε ησλ Εηαιψλ ηνπ Μνπζνιίλη). Σν πνιίηεπκά ηεο είλαη νκνζπνλδηαθή θνηλνβνπιεπηηθή Αεκνθξαηία. Ώβίαο (Γεσ) Λακπξηλή : Δ Ώαία ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μεζζελίαο, ζηε ζέζε ηεο αθφκα αξραηφηεξεο Ενήξ, ηελ νπνία ν ΋κεξνο απνθαιεί πμζήεζζα, δειαδή θαηάθπηε θαη εχθνξε.

5

΢χκθσλα κε ηνλ Παοζακία, ε πφιε πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ Ώαία, ηξνθφ ηνπ Όιινπ, γηνπ ηνπ Δξαθιή θαη ηεο Αεηάλεηξαο. ΢ηελ πφιε απηή ιεηηνπξγνχζε Ώζθιεπηείν, ζηε ζέζε ηνπ νπνίνπ αξγφηεξα ρηίζηεθε ν λαφο ηεο Κνίκεζεο ηεο Θενηφθνπ. Ώβιίρνπ (Και) Γνχβα : * Ο Μζηέθδξ Άαθζπμξ (1844-1917) είλαη ζαηηξηθφο πνηεηήο, γλσζηφο γηα ηηο επαλαζηαηηθέο θαη αληηθιεξηθέο απφςεηο ηνπ. Βπεξεάζηεθε βαζηά απφ ηηο αλαηξεπηηθέο ηδέεο ηνπ Ρψζνπ επαλαζηάηε Μπαθνχληλ. Σα πνηήκαηά ηνπ εθδφζεθαλ κφιηο ην 1959, ζαξάληα δπν ρξφληα κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Έλαο ζηελ Αιεμάλδξεηα μαθνπζκέλνο – πνπ επινχηηζε ζην ηδφγν κε θαξπηέο καο ήξζε θνινλάηα θνξησκέλνο – γηα βνπιεπηήο ζηηο λέεο εθινγέο. Κη έμσ ληειάιε βγάδεη θαη θσλάδεη – Γηα πνχιεκα πνηνο είλαη ζηα ρσξηά ν Μαληδνπξάλεο ςήθνπο αγνξάδεη - θαη ηνπο πιεξψλεη θη φιαο ζηα γεξά! Μηθέιεο Άβιηρνο : Ο Μαληδνπξάλεο ππνςήθηνο ελ Κεθαιιελία

* Ο αδειθφο ηνπ Γεχνβζμξ Άαθζπμξ (1842-1909) ήηαλ δσγξάθνο, πνηεηήο θαη κνπζηθφο απφ ηελ Κεθαινληά. ΢πνχδαζε ζηελ Βπξψπε θαη επέζηξεςε ζην λεζί ηνπ, φπνπ αζρνιήζεθε κε ηηο ηέρλεο. Έγξαςε ην πνηεηηθφ δξάκα Δ ηαηαζηνμθή ηςκ Φανχκ, πνπ είλαη ην πξψην ειιεληθφ ζεαηξηθφ έξγν ηνπ 19νπ αηψλα γξακκέλν ζηε δεκνηηθή. Ώιιά ην θχξην έξγν ηνπ ήηαλ ε δσγξαθηθή. Πίλαθέο ηνπ ππάξρνπλ ζηελ Βζληθή Πηλαθνζήθε. Κνπέια ζην παξάζπξν, ηνπ Γεσξγίνπ Ώβιίρνπ

Ώβξακηψηνπ

(Βπη-Βπα) Μνλαζηεξάθη : Ο Αζμκφζζμξ Ώαναιζχηδξ (1770-1835) ήηαλ γηαηξφο απφ ηε Γάθπλζν θαη έλα απφ ηα ηδξπηηθά κέιε ηεο Φζθμιμφζμο Βηαζνείαξ. Τπήξμε πξφμελνο ηεο Γαιιίαο ζηε Ώζήλα. Ώληςηνί ηνπ ήηαλ ν Ώθέλακδνμξ Ώαναιζχηδξ θαη Γεχνβζμξ Ώαναιζχηδξ. Ο πξψηνο ππήξμε δάζθαινο ηεο ειιεληθήο θνηλφηεηαο ηεο Οδεζζνχ ηεο Ρσζίαο. Ο δεχηεξνο ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο εζνπνηνχο ηεο επνρήο ηνπ. ΢ε παξαζηάζεηο πνπ νξγάλσζε ε Φηιηθή Βηαηξεία ζηε Οδεζζφ, εξκήλεπζε ηνπο ξφινπο ηνπ Φηινθηήηε, ηνπ Θεκηζηνθιή θαη ηνπ Αεκνζζέλε. Έιαβε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ. Ώβξαληίλνπ (νδφο & πιαηεία) (Βπα) Γθχδε & Κπλνζάξγνπο : Ο ΢πεηζηψηεο αγσληζηήο Ώανακηίκδξ Ώκαζηάζζμξ δηαθξίζεθε ζηηο κάρεο πνπ δφζεθαλ γηα ηελ άισζε ηεο Σξίπνιεο. Ώλαξξηρήζεθε καδί κε άιινπο ην ηείρνο ηεο πφιεο θαη άλνημαλ ηηο πχιεο ηεο. Ώβχδνπ (Εζη) Λακπξηλή : Δ Άαοδμξ ήηαλ πφιε ηεο Σξσάδαο, ζηελ αζηαηηθή αθηή ηνπ Βιιεζπφληνπ, απέλαληη απφ ηελ ΢εζηφ πνπ βξίζθεηαη ζηελ επξσπατθή αθηή. ΢ηελ Άβπδν ζπγθέληξσζε ην 480 π.Υ. ν Ξέξμεο ηε ζηξαηηά ηνπ, πξνθεηκέλνπ λα δηαζρίζεη ηνλ Βιιήζπνλην θαη λα εηζβάιεη ζηελ Βιιάδα. Δ ΢εζηφο θαη ε Άβπδνο είλαη γλσζηέο απφ ηνλ κχζν ηνπ εξσηεπκέλνπ δεχγνπο Δνχξ ηαζ Λεάκδνμο πνπ θαηνηθνχζαλ ζηηο αληίζηνηρεο πφιεηο. Ο Λέαλδξνο θνιπκπνχζε θαζεκεξηλά ηνλ Βιιήζπνλην γηα λα ζπλαληήζεη ηελ αγαπεκέλε ηνπ Δξψ, αιιά κηα ρεηκσληάηηθε λχρηα πλίγεθε ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ απηή. Ώγαζάξρνπ (Ώξρ) Φπξξή : Ο Ώβάεανπμξ μ Βοδήιμο (480-420 π.Υ.) ήηαλ δσγξάθνο θαη ζθελνγξάθνο απφ ηε ΢άκν. Λέγεηαη φηη ζθελνγξάθεζε ηελ παξάζηαζε κηαο ηξαγσδίαο ηνπ Ώηζρχινπ. Δ θήκε ηνπ Ώγαζάξρνπ ήηαλ ηφζν κεγάιε πνπ φηαλ ν Ώιθηβηάδεο ηνλ θάιεζε λα δηαθνζκήζεη ην ζπίηη ηνπ, ηνλ θξάηεζε έγθιεηζην κέρξη λα ην ηειεηψζεη ην έξγν. Ώγαζεκέξνπ (Ώξρ) Ρνπθ : Ο Ώβαεήιενμξ μ ΋νεςκμξ ήηαλ Έιιελαο γεσγξάθνο ηνπ 3νπ κ.Υ. αηψλα. Σν πην γλσζηφ ηνπ έξγν είλαη ε Γεςβναθίαξ οπμηφπςζζξ. Ώγαζίνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Ώβαείαξ μ ΢πμθαζηζηυξ (436-582) ήηαλ ιφγηνο, λνκηθφο ηζηνξηθφο θαη πνηεηήο ηνπ ΐπδαληίνπ. Σν γλσζηφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ην Πενί ηδξ Εμοζηζκζακμφ ααζζθείαξ ζην νπνίν πξνζπάζεζε λα ζπλερίζεη ην έξγν ηνπ ηζηνξηθνχ

6

Πξνθφπηνπ θαη πεξηγξάθεη ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ζηξαηεγνχ Ναξζή θαηά ησλ ΐαλδάισλ, ησλ Πεξζψλ θαη ησλ Φξάγθσλ. Έγξαθε επίζεο, ζε γιψζζα αξραΎδνπζα, πνηήκαηα (ηα Ααθκζαηά) θαη επηγξάκκαηα (΢οθθμβή επζβναιιάηςκ). Ώγαζνδαίκνλνο (Ώξρ-Μπζ) Πεηξάισλα : * Ο Ώβαεμδαίιςκ μ Ώθελακδνεφξ ήηαλ γεσγξάθνο. Έδεζε ηνλ 2ν ή ηνλ 5ν αηψλα κ.Υ. ΢ψδνληαη 27 ράξηεο ηνπ. * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, ν Ώβαεμδαίιςκ ήηαλ ζεφηεηα ή δαηκφλην ηεο επθνξίαο θαη ηεο γνληκφηεηαο. Πξνο ηηκή ηνπ Ώβαεμφ Ααίιμκμξ, νη Έιιελεο έπηλαλ έλα θχπειιν άθξαηνπ νίλνπ φηαλ πξσηνδνθίκαδαλ ην θαηλνχξην θξαζί. Ώγαζνθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : Ώξθεηά πξφζσπα ηεο ειιεληθήο αξραηφηεηαο: * Ο Ώβαεμηθήξ (360-289 π.Υ.) ηχξαλλνο ησλ ΢πξαθνπζψλ. Εθαλφο ζηξαηησηηθφο, αιιά θαη αληηθαηηθή πξνζσπηθφηεηα, θαηέιαβε ηελ εμνπζία ησλ ΢πξαθνπζψλ κε πξαμηθφπεκα. Πξαγκαηνπνίεζε αιιεπάιιεινπο πνιέκνπο κε ηελ Καξρεδφλα, δηνίθεζε κε ζθιεξφηεηα θαη ηξνκνθξαηία ηελ πφιε ηνπ, αιιά ην θαζεζηψο ηνπ θαηέξξεπζε ακέζσο κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. * Ο ηζηνξηθφο Ώβαεμηθήξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κχδηθν ή ηε ΐαβπιψλα. Έγξαςε ην έξγν Πενί Κογίημο. * Ο Ώζελαίνο κνπζηθφο Ώβαεμηθήξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δάζθαινο ηνπ πνηεηή Πζκδάνμο. * Ο Ώβαεμηθήξ (4νο-3νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θξάθεο Λοζζιάπμο. Πήξε κέξνο ζηε ζχγθξνπζε ησλ δηαδφρσλ ηνπ Ώθελάκδνμο. Βθηειέζηεθε θαηφπηλ δηαηαγήο ηνπ παηέξα ηνπ, φηαλ ηνλ δηέβαιε ε κεηξηά ηνπ Ώνζζκυδ. * Ο ΢άκηνο Ώβαεμηθήξ (; - 202 π.Υ.) ήηαλ ζχκβνπινο ηνπ Πηνιεκαίνπ Α’ ηεο Ώηγχπηνπ, φκσο εθκεηαιιεχηεθε θαθψο ηελ εμνπζία ηνπ, κε απνηέιεζκα ηε δνινθνλία ηνπ. Νφκηζκα ηνπ ειιεληζηηθνχ βαζηιείνπ ηεο ΐαθηξίαο κε ηνλ Αία θαη ηελ επηγξαθή ΐΏ΢ΕΛΒΤΟΝΣΟ΢ ΏΓΏΘΟΚΛΒΟΤ΢ ΑΕΚΏΕΟΤ

* Ο βαζηιηάο ηνπ ειιεληζηηθνχ βαζηιείνπ ηεο ΐαθηξηαλήο (Ώθγαληζηάλ-Οπδκπεθηζηάλ) Ώβαεμηθήξ (2νο π.Υ. αη.). Ώγαζνππφιεσο (Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Ώβαεμφπμθζξ ήηαλ αξραία ειιεληθή απνηθία ζηα παξάιηα ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ, ε ζεκεξηλή Ώρηνπφι ηεο ΐνπιγαξίαο. Καηειήθζε απφ ηνπο Οζσκαλνχο έλα κήλα πξηλ ηελ πηψζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο (1453). Μεηά ηνλ Ώ’ Παγθφζκην Πφιεκν εληάρζεθε ζην βνπιγαξηθφ θξάηνο. Βίρε πνιινχο Έιιελεο θαηνίθνπο, νη νπνίνη ζηαδηαθά αλαρψξεζαλ πξνο άιιεο πφιεηο ηεο Μαχξεο Θάιαζζαο ή ηεο Βιιάδαο. Ώγάζσλνο (Ώξρ) Μνλαζηεξάθη : Ο Ώβάεςκ (448-400 π.Υ.) γηνο ηνπ Σηζακελνχ, ήηαλ Ώζελαίνο ηξαγηθφο πνηεηήο θαη κνπζηθφο. Βηζήγαγε θαηλνηνκίεο ζην ξπζκφ θαη ζηε κνπζηθή. Δ έθθξαζε Ώβάεςκμξ αφθδζζξ ήηαλ ραξαθηεξηζκφο εχζπκεο κνπζηθήο. Σν πην γλσζηφ ηνπ έξγν είλαη ε ηξαγσδία Ώκευξ. Βίλαη ε πξψηε ειιεληθή ηξαγσδία πνπ αλαθέξεηαη ζε ππαξθηά πξφζσπα, (σο ηφηε ηα ζέκαηα ησλ ηξαγσδηψλ είραλ σο αληηθείκελα πξφζσπα ηεο κπζνινγίαο). Ώπφ ην ΢οιπυζζμ ηνπ Πιάησλα καζαίλνπκε φηη ν Ώγάζσλ θέξδηζε ην 415 π.Υ. βξαβείν γηα κηα ηξαγσδία ηνπ. Ώγαιιηαλνχ (ΐπδ) Γθχδε : Ώβαθθζακυξ είλαη ην φλνκα δπν ΐπδαληηλψλ : * Ο ζηξαηησηηθφο Ώβαθθζακυξ (;-727) πνπ ήηαλ έλαο απφ ηνπο εγέηεο ησλ εμεγεξζέλησλ εηθνλνιαηξψλ θαηά ηνπ απηνθξάηνξα Λένληα Γ’ ηνπ Εζαχξνπ. Ώπηνθηφλεζε φηαλ δηαπίζησζε φηη ε κάρε ήηαλ ρακέλε. * Ο θιεξηθφο θαη ιφγηνο Θευδςνμξ Ώβαθθζακυξ (1400-74), ήηαλ απφ ηνπο βαζηθνχο ζπλεξγάηεο ηνπ Γεκκαδίμο ΢πμθανίμο (πνπ ρξίζηεθε παηξηάξρεο απφ ηνλ Μσάκεζ ΐ’). Μεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο έγηλε κεηξνπνιίηεο Μεδείαο (Θξάθε) κε ην φλνκα Θενθάλεο.

7

Ώγακέκλνλνο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Ώβαιέικςκ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ, πνπ εγήζεθε ησλ Βιιήλσλ θαηά ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν. Ο ΋κεξνο ηνλ πεξηγξάθεη ζαλ ζπνπδαίν εγέηε, ηθαλφ πνιεκηζηή, κεηξηνπαζή, αιιά ζθιεξφ, πείζκνλα θαη αιαδφλα. Ο πφιεκνο έγηλε γηα λα θέξνπλ πίζσ ηελ Χναία Βθέκδ, ζχδπγν ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πάξηεο Μεκεθάμο θαη αδειθνχ ηνπ Ώγακέκλνλα. Σελ Βιέλε είρε αξπάμεη ν Πάξηο γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο. Ο Ώγακέκλνλαο ήηαλ ζχδπγνο ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη παηέξαο ηεο Εθηγέλεηαο, ηεο Διέθηξαο θαη ηνπ Οξέζηε. Γηα λα πλεχζεη νχξηνο άλεκνο θαη λα κπνξέζεη ν ειιεληθφο ζηφινο λα απνπιεχζεη γηα ηελ Σξνία, ππνρξεψζεθε λα ζπζηάζεη ζηελ ζεά Άξηεκε, ηελ θφξε ηνπ Εθηγέλεηα. Έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα γεγνλφηα ηεο Ειηάδαο είλαη ε ζχγθξνπζε ηνπ Ώγακέκλνλα κε ηνλ Ώρηιιέα, εμ αηηίαο κηα γπλαίθαο, ηεο ΐξεζείδαο. Ο Ώγακέκλνλαο δνινθνλήζεθε απφ ηελ Κιπηαηκλήζηξα θαη ηνλ εξαζηή ηεο Ώίγηζζν, φηαλ επέζηξεςε ληθεηήο απφ ηελ Σξνία. Ο Ώρηιιέαο, ε Κιπηαηκλήζηξα, ε Εθηγέλεηα Ώγακέκλνλαο, πίλαθαο ηνπ Jacques-Louis David

θαη

ν

Αγανίππης

(Μπζ) Γθχδε : Δ κπζηθή Ώβακίππδ ήηαλ Νχκθε ηεο πεγήο Εππνθξήλεο ηνπ Βιηθψλα, θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Σεξκεζζνχ. Ώγαπήλνξνο (Μπζ) Γθχδε : Ο Ώβαπήκςν ήηαλ κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Σεγέαο. Ήηαλ έλαο απφ απηνχο πνπ θξχθηεθαλ ζηνλ Ανχξεην Ίππν θαηά ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν θαη θαηάθεξαλ λα αιψζνπλ ηελ Σξνία. Μεηά ηνλ πφιεκν βξέζεθε ζηε Κχπξν φπνπ ίδξπζε ηελ πφιε Πάθν θαη ηνλ λαφ ηεο Ώθξνδίηεο. Ώγαπελνχ Σ. (Ώγσ) Γθχδε : Ο Σέθθμξ (΢ανάκημξ) Ώβαπδκυξ (1880-1907) απφ ην Ναχπιην είλαη γλσζηφο κε ην ςεπδψλπκν Σέθθμξ Άβναξ. Σν 1906, λεαξφο αλζππνινραγφο δηνξίζηεθε αξρεγφο αληαξηηθνχ ζψκαηνο ζηα Γηαλληηζά γηα λα αληηκεησπίζεη αληίζηνηρα βνπιγαξηθά αληαξηηθά ζψκαηα (θνκηηαηδήδεο). Μεηά απφ ζπγθξνχζεηο θαη κάρεο, ζθνηψζεθε απφ ηνπο ΐνπιγάξνπο ζηελ πεξηνρή ηεο Έδεζζαο. Δ δξάζε ηνπ Σέιινπ Άγξα ελέπλεπζε ηελ Πελειφπε Αέιηα λα γξάςεη ην κπζηζηφξεκά ηεο ΢ηα ιοζηζηά ημο ΐάθημο. Ώγαξίζηεο (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα δπν γπλαηθψλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Δ Ώβανίζηδ (6νο π.Υ. αη.), θφξε ηνπ ηπξάλλνπ ηεο ΢ηθπψλαο Κθεζζεέκδ, ζχδπγνο ηνπ Μεγαθιή θαη κεηέξα ηνπ Κθεζζεέκδ, απφ ηνπο ζεκειησηέο ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο. * Δ Ώβανίζηδ (6νο-5νο π.Υ. αη.), εγγνλή ηεο πξνεγνπκέλεο, ζχδπγνο ηνπ Ξαλζίππνπ θαη κεηέξα ηνπ Πενζηθή, επίζεο απφ ηνπο ζεκειησηέο ηεο δεκνθξαηίαο ζηελ Ώζήλα. Ώγγειή (Βπα & Βπη) Θπκαξάθηα : Με ην φλνκα Ώββεθήξ είλαη γλσζηνί νη αγσληζηέο: * Ώββεθήξ Ώνβφνδξ, πνιέκεζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Οιχκπνπ θαη ζε επηρεηξήζεηο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο θαη ηεο Πεινπνλλήζνπ ππφ ηνπο Καξατζθάθε, Μπφηζαξε, Γθνχξα θαη Νηθεηαξά. * Ώββεθήξ Αδιήηνζμξ, Φηιηθφο απφ ηα Καιάβξπηα * Ώββεθήξ Αήιμξ, νπιαξρεγφο απφ ηελ Λνθξίδα * Ώββεθήξ Κςκζηακηίκμξ, θαξαβνθχξεο απφ ηα Φαξά, * Ώββεθήξ Μακμοήθ, θηιηθφο απφ ηε Υίν * Ο Γεχνβζμξ Ώββεθήξ ήηαλ δηθαζηηθφο ζηελ Ώζήλα. Σν 1894 ζπλειήθζε καδί κε ηνλ επίζεο δηθαζηηθφ Λεςκίδα Ρμγάηδ απφ ιεζηνζπκκνξίηεο, νη νπνίνη ηειηθά δνινθφλεζαλ ηνπο δπν άηπρνπο νκήξνπο. Ώγγειίδνπ Φ. (Βπα) Γθχδε : Ο Φχηζμξ Ώββεθίδδξ ππεξέηεζε σο αγγειηνθφξνο ηνπ Ώιέμ. Τςειάληε θαηά ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ζηε Μνιδνβιαρία. Ώξγφηεξα θαηαηάρηεθε ζηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ θαη ππεξέηεζε ππφ ηνλ Γάιιν θηιέιιελα Φαβηέξν.

8

Ώγγειηθάξα (΢ηξ) Φηινπάππνπ : Ο Ώββεθζηάναξ ήηαλ θπβεξλήηεο ηνπ α/π Ώνηάδζ πνπ ρξεζηκνπνηήζεθε γηα ηελ κεηαθνξά εζεινληψλ, φπισλ θαη εθνδίσλ ζηνπο επαλαζηάηεο ηεο Κξήηεο ηνπ 1866. ΋ηαλ ηνπξθηθά πνιεκηθά ηνλ απέθιεηζαλ ζηα Ώληηθχζεξα, ν Ώγγειηθάξαο θαηάθεξε λα ζπάζεη ηνλ απνθιεηζκφ θαη λα νδεγήζεη ην πινίν ηνπ ζηε ΢χξν. Ώγγεινπνχινπ Ε. (Βπα-Και) Βιιελνξψζσλ : Με ην ίδην νλνκαηεπψλπκν, αλαθέξνληαη ηξεηο αγσληζηέο ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21 θαη έλαο θαιιηηέρλεο. * Ο Εςάκ. Ώββεθυπμοθμξ απφ ηε Θήβα ππεξέηεζε ππφ ηνλ νπιαξρεγφ Γθνχξα * Ο Εςάκ. Ώββεθυπμοθμξ απφ ηελ Σξηρσλίδα, πνιέκεζε ζε επηρεηξήζεηο ζηε ΢ηεξεά Βιιάδα θαη ζηε κάρε ηεο Πέηξαο * Ο Εςάκ. Ώββεθυπμοθμξ νπιαξρεγφο απφ ηελ Οιπκπία. * Βπίζεο έλαο απφ ηνπο δηαθεθξηκέλνπο θαιιηηέρλεο ηνπ ειιεληθνχ κεινδξάκαηνο, ήηαλ ν βαξχηνλνο Γζάκκδξ Ώββεθυπμοθμξ (1890-1943) Ώγγεινπνχισλ Ώζαλάησλ (Βπη) Κνισλφο : Βπψλπκν δπν αδειθψλ λνκηθψλ: Ο Θναζφαμοθμξ Ώββεθυπμοθμξ-Ώεάκαημξ (1842-1926), ήηαλ δηθεγφξνο θαη εθδφηεο. Βμέδηδε ηελ πξννδεπηηθή πνιηηηθή εθεκεξίδα Νέαζ Εδέαζ. Ώξγφηεξα κε ην αδειθφ ηνπ Πενζηθή Ώββεθυπμοθμ-Ώεάκαημ ίδξπζε ην εβδνκαδηαίν λνκηθφ πεξηνδηθφ Θέιζξ πνπ εθδηδφηαλ σο ην 1955 σο παξάξηεκα ηνπ Κχδζημξ Θέιζδμξ. Ώγγέινπ ΐιάρνπ Πιάθα : βιέπε ΐθάπμο Ώββέθμο Ώγγέινπ ΢ηθειηαλνχ Ώγία ΢νθία : βιέπε ΢ζηεθζακμφ Ώββέθμο Ώγγέισλ Ώπηνθξαηφξσλ Βμάξρεηα : βιέπε Ώοημηναηυνςκ Ώββέθςκ Σν γεθχξη ηεο Ώγγίζηαο πάλσ απφ ηνλ νκψλπκν παξαπφηακν ηνπ Νέζηνπ

Ώγγίζηεο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ Ώββίζηα είλαη ρσξηφ ησλ ΢εξξψλ. ΢ηελ πεξηνρή βξέζεθαλ φζηξαθα, επηγξαθέο, αξραία αγγεία θαη ππνιείκκαηα αξραίνπ θάζηξνπ πνπ απνδεηθλχνπλ φηη ε Ώγγίζηα ππήξμε ζεκαληηθή πφιε ζηα ξσκατθά θαη βπδαληηλά ρξφληα. Ώγειάνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώβέθαμξ μ Ναοπάηηζμξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο απφ ηελ Ώηησιία. Πήξε κέξνο ζηνλ πφιεκν ηεο Ώηησιηθήο ΢πκπνιηηείαο θαηά ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο, ζπκκάρνπ ησλ Μαθεδφλσλ. ΋κσο, ζχκθσλα κε ηνλ Πνιχβην, πξσηνζηάηεζε ζηε ζχλαςε εηξήλεο γηαηί δηείδε ηνλ θίλδπλν ηεο ππνδνχισζεο ηεο Βιιάδαο ζηνπο Ρσκαίνπο. Βθιέρζεθε θαη’ επαλάιεςε ζηξαηεγφο ηεο Ώηησιηθήο ΢πκπνιηηείαο. Ώγήλνξνο (Ώξρ-Μπζ) Θεζείν : Σν φλνκα Ώβήκςν θέξνπλ δπν πξφζσπα ηεο αξραίαο Βιιάδαο θαη δπν ηεο κπζνινγίαο: * Ο Ώβήκςν μ Μοηζθδκαίμξ (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ κνπζηθφο απφ ηε Λέζβν θαη δάζθαινο κνπζηθήο ησλ εγγνλψλ ηνπ Ώζελαίνπ ξήηνξα Εζνθξάηε. * Ο Ώβήκςν μ Θεμπυιπμο (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θήβα, ήηαλ νιπκπηνλίθεο ζηελ πάιε. * Ο κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Φνηλίθεο Ώβήκςν παηέξαο ηνπ Κάδκνπ, ηνπ Φνίληθα θαη ηεο Βπξψπεο. Ο Αίαο εξσηεχηεθε ηελ Βπξψπε θαη ηελ απήγαγε κεηακνξθσκέλνο ζε ηαχξν. * Ο κπζηθφο Ώβήκςν, ήξσαο ησλ Σξψσλ, αληηκεηψπηζε ηνλ Ώρηιιέα, αιιά ζθνηψζεθε απφ ηνλ Νενπηφιεκν. Ώγεζάλδξνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Λαθεδαηκφληνο Ώβήζακδνμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηξεηο απεζηαικέλνπο ηεο ΢πάξηεο πνπ πήγαλ ην 432 ζηελ Ώζήλα ιίγν πξηλ μεζπάζεη ν Πεινπνλλεζηαθφο Πφιεκνο.

9

Ο Ώβήζακδνμξ μ Παζςκίμο (1νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζπνπδαίνο γιχπηεο απφ ηε Ρφδν. Βίλαη ν θαηαζθεπαζηήο ηνπ πεξίθεκνπ ΢οιπθέβιαημξ ημο Λαμηυςκηα, ελφο απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο ειιεληζηηθήο ηέρλεο. ΢ήκεξα θνζκεί ην Μνπζείν ηνπ ΐαηηθαλνχ. Ώγεζηιάνπ (Ώξρ) Οκφλνηα : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ώβδζίθαμξ Ώ’ βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο, βαζίιεπζε 920-877 π.Υ. * Ώβδζίθαμξ ΐ’ (444-360 π.Υ.) βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο, κηα απφ ηηο θνξπθαίεο ζηξαηησηηθέο θπζηνγλσκίεο ηεο αξραηφηεηαο. Σν 396 εθζηξάηεπζε θαηά ηεο Πεξζίαο κε ζθνπφ λα απειεπζεξψζεη ηηο ειιεληθέο πφιεηο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Καηέιαβε ηελ Έθεζν θαη λίθεζε ηνπο Πέξζεο ζηνλ Παθησιφ πνηακφ. ΋κσο αλαγθάζηεθε λα γπξίζεη πίζσ ζηε ΢πάξηε γηα λα αληηκεησπίζεη ην λέν θίλδπλν, ηνπο Θεβαίνπο. ΢ηε Μάρε ηεο Κνξψλεηαο ληθήζεθε απφ ηνλ Βπακεηλψλδα θαη αλαγθάζηεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Ώίγππην. * Ο αδειθφο ηνπ Θεκηζηνθιή Ώβδζίθαμξ (5νο π.Υ. αη.), ήηαλ ζηξαηεγφο ησλ Ώζελαίσλ θαηά ηνπο Πεξζηθνχο Πνιέκνπο * Ο ΢παξηηάηεο Ώβδζίθαμξ (3νο π.Υ. αη.) πξσηνζηάηεζε ζηε ζχκπηπμε αληηκαθεδνληθνχ ζπλαζπηζκνχ κε ηελ Κξήηε, γηα λα αληηκεησπίζνπλ ην ζηξαηφ θαηνρήο ηνπ Ώιεμάλδξνπ. Ώγίαο Ώηθαηεξίλεο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Πεηξάισλα & Πιάθα : Δ Ώζηαηενίκδ γελλήζεθε ζηελ Ώιεμάλδξεηα ηνλ 4ν αη. Καηαγφηαλ απφ αξηζηνθξαηηθή νηθνγέλεηα θαη έιαβε κεγάιε κφξθσζε. Ώπφ λεαξή ειηθία αζπάζηεθε ηνλ Υξηζηηαληζκφ. Ο ζξχινο ιέεη φηη ήξζε ζε αληηπαξάζεζε κε απεζηαικέλνπο ηνπ απηνθξάηνξα Μαμηκίλνπ, αιιά αληί λα ηελ πείζνπλ, απηή θαηάθεξε λα ηνπο πξνζειπηίζεη ζηε λέα ζξεζθεία. Βθηειέζηεθε κε απνθεθαιηζκφ. Δ Ώγ. Ώηθαηεξίλε ηεο Ώιεμάλδξεηαο, πίλαθαο ηνπ Carlo Crivelli

Ώγίαο Άλλεο (Θξε) Βιαηψλαο, ΐνηαληθφο : Δ Άκκα (Ββξατθά Υάλα) ήηαλ ζχκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ε κεηέξα ηεο Παλαγίαο. Ώγίαο ΐαξβάξαο (πιαηεία) (Θξε) Παηήζηα : Δ πιαηεία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ λαφ ηεο Ώβίαξ ΐαναάναξ πνπ βξίζθεηαη εθεί. Ώγίαο Βηξήλεο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Ώηφινπ : Ήηαλ θφξε Πέξζε επγελή, ην πξαγκαηηθφ ηεο φλνκα ήηαλ Πελειφπε. Ώζπάζηεθε ηνλ Υξηζηηαληζκφ θαη πήξε ην φλνκα Βζνήκδ. ΋ηαλ πξνζπάζεζε λα δηαδψζεη ηε ζξεζθεία ζηελ Πεξζία, δηψρζεθε θαη θαηέθπγε ζηελ Έθεζν. Βθεί δίδαμε σο ην ζάλαηφ ηεο. Ώγίαο Βιενχζεο (Θξε) Φπξξή : Ο λαφο ηεο Ώβίαξ Βθεμφζαξ ζηνπ Φπξξή, ιεηηνπξγνχζε σο ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ρξεζηκνπνηήζεθε σο ην πξψην θαθνπξγηνδηθείν ηεο λέαο ειιεληθήο πξσηεχνπζαο. Ώξγφηεξα ζηεγάζηεθε εθεί αζηπλνκηθφο ζηαζκφο, ιεμηαξρείν θαη απφ ην 1935 ρξεζηκνπνηήζεθε σο απνζήθε. Σν 2002 ην Τπνπξγείν Πνιηηηζκνχ ελέθξηλε κειέηε απνθαηάζηαζεο. Ώγίαο Γψλεο (Θξε) Κπςέιε & ΐνηαληθφο : ΢ηελ Κπςέιε θαη ζην ΐνηαληθφ βξίζθνληαη δπν νκψλπκεο εθθιεζίεο πνπ ηηκνχλ ηε Γχκδ ηεο Παλαγίαο πνπ βξίζθεηαη σο θεηκήιην ζηε Μνλή ΐαηνπεδίνπ ζην Άγην ΋ξνο. Ώγίαο Θέθιαο (Θξε) Μνλαζηεξάθη : Δ Θέηθα θαηαγφηαλ απφ επηθαλή νηθνγέλεηα ηνπ Εθνλίνπ. ΋ηαλ πέξαζε απφ θεί ν Παχινο, πείζηεθε απφ ηα ιφγηα ηνπ θαη αζπάζηεθε ηνλ Υξηζηηαληζκφ. Βγθαηέιεηςε ηελ νηθνγέλεηά ηεο θαη αθνινχζεζε ηνλ Παχιν ζηελ Ώληηφρεηα. Σειηθά θαηέθπγε ζηελ ΢ειεχθεηα φπνπ κφλαζε. Ώγίαο Λαχξαο (Θξε) Ά. Παηήζηα : Μνλαζηήξη ηνπ 10νπ αηψλα ζην φξνο Υεικφο ζηα Καιάβξπηα. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε ζηελ Ώβία Λαφνα, ν Παθαζχκ Παηνχκ Γενιακυξ φξθηζε ηνπο νπιαξρεγνχο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαηά ηελ έλαξμε ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21.

10

Ώγίαο Μαξίλαο (Θξε) (νδφο & πιαηεία) Θεζείν : Δ Μανίκα (3νο αηψλαο) θαηαγφηαλ απφ έλα ρσξηφ ηεο Πηζζηδίαο. Ώζπάζηεθε ην Υξηζηηαληζκφ θαη ζαλαηψζεθε γη’ απηφ. Ώγίαο Μαξθέιιαο (Θξε) ΐνηαληθφο : Δ Μανηέθθα απφ ηε Υίν είρε παηέξα εηδσιάηξε θαη κεηέξα ρξηζηηαλή. ΋ηαλ έγηλε 18 ρξνλψλ αθνινχζεζε ηελ ζξεζθεία ηεο κεηέξαο ηεο, πξάγκα πνπ εμφξγηζε ηνλ παηέξα ηεο ν νπνίνο ηελ ζθφησζε. Ώγίαο Παξαζθεπήο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Κ. Παηήζηα : Δ Παναζηεοή γελλήζεθε ζηε Ρψκε απφ γνλείο Έιιελεο ρξηζηηαλνχο. ΋ηαλ νη γνλείο ηεο πέζαλαλ έδσζε ηελ πεξηνπζία ηεο ζηνπο θησρνχο θαη άξρηζε λα θεξχζζεη ηε ζξεζθεία ηεο. Γηα ην ιφγν απηφ ζπλειήθζε, βαζαλίζηεθε θαη ηειηθά απνθεθαιίζηεθε. Ώγίαο ΢νθίαο (Θξε) Λφθνο ΢θνπδέ, Κνισλφο : Δ παζίγλσζηε κεγάιε εθθιεζία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Ώβζά ΢μθζά, ήηαλ αθηεξσκέλε απφ ηνλ Ενπζηηληαλφ ζηε ΢μθία ηνπ Θενχ. Τπάξρνπλ ζε φιε ηελ Βιιάδα πνιιέο εθθιεζίεο κ’ απηφ ην φλνκα. Ώγίαο Φηινζέεο (Θξε) Πιάθα : Γελλήζεθε ην 1522 απφ ηελ αξρνληηθή αζελατθή νηθνγέλεηα ησλ Μπεληδέισλ κε ην φλνκα Παξαζθεπή (ή Ρεγνχια). Μεηά ην ζάλαην ησλ γνληψλ ηεο, έγηλε κνλαρή κε ην φλνκα Φζθμεέδ θαη επηδφζεθε ζε θηιαλζξσπηθά έξγα πεξηζάιπνληαο αδηαθξίησο Έιιελεο θαη Σνχξθνπο. Ίδξπζε κνλαζηήξη ζηελ πεξηνρή ηεο Καινγξέδαο. Ο Σνχξθνη ηελ ζπλέιαβαλ θαη ηελ βαζάληζαλ κέρξη ζαλάηνπ. Σν ζθήλσκά ηεο βξίζθεηαη ηε Μεηξφπνιε ηεο Ώζήλαο. Δ Ώγία Φηινζέε

Ώγίαο Φσηεηλήο (Θξε) Κπςέιε : Δ Φςηεζκή ήηαλ γπλαίθα ειαθξψλ εζψλ απφ ηε ΢ακάξεηα. Πίζηεςε ζηα ιφγηα ηνπ Εεζνχ θαη κεηά ην ζάλαηφ ηνπ βαθηίζηεθε Υξηζηηαλή. Γηα ηελ πίζηε ηεο ζπλειήθζε, βαζαλίζηεθε θαη πέζαλε ζηε θπιαθή. Άγηδνο (Ώξρ) Γνχβα : Με ην φλνκα Άβζξ είλαη γλσζηνί ηέζζεξηο βαζηιείο ηεο ΢πάξηεο: * Άβζξ Ώ’ (1000 π.Υ.), γηνο ηνπ Βπξπζζέλε θαη ηδξπηήο ηεο δπλαζηείαο ησλ Ώγηαδψλ * Ο Άβζξ ΐ’ (βαζίιεπζε 427-399 π.Υ.) ήηαλ επηθεθαιήο ησλ ζηξαηεπκάησλ ηεο Πεινπνλλήζνπ πνπ εηζέβαιαλ ην 425 ζηε Ώηηηθή θαη ηελ ιεειάηεζαλ. ΢πκκεηείρε ζε πνιιέο ερζξνπξαμίεο θαη ζπλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηελ ήηηα ησλ Ώζελαίσλ θαη ηε ιήμε ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ Πνιέκνπ ην 404. * Ο Άβζξ Γ’ (βαζίιεπζε 338-331 π.Υ.) ήηαλ αξρεγφο ηεο αληηκαθεδνληθήο παξάηαμεο. ΋κσο ζε πνιεκηθή ζχγθξνπζε κε ηνλ Μαθεδφλα Ώληίπαηξν, εηηήζεθε θαη ζθνηψζεθε. * Ο Άβζξ Α’ (βαζίιεπζε 244-241) πξνζπάζεζε λα εθαξκφζεη πνιηηηθή παξαγξαθήο ρξεψλ ησλ πνιηηψλ θαη αλαδαζκνχ ηεο γεο. Ώλ θαη ζηελ αξρή επηβιήζεθε, νη ζπληεξεηηθνί γαηνθηήκνλεο αληέδξαζαλ, ζπλέιαβαλ ηνλ βαζηιηά θαη ηνλ εθηέιεζαλ. Ώγίνπ Ώηκηιηαλνχ (Θξε) Λφθνο ΢θνπδέ : Ο Ώζιζθζακυξ έδεζε ζηε Μνηζία φηαλ απηνθξάηνξαο ήηαλ ν Εμοθζακυξ μ Πανααάηδξ. Ήηαλ δνχινο ελφο εηδσινιάηξε, ν νπνίνο φηαλ έκαζε φηη ήηαλ ρξηζηηαλφο ηνλ βαζάληζε θαη ηνλ παξέδσζε ζην εηδσινιαηξηθφ ηεξαηείν, πνπ ηνλ εθηέιεζε. Ώγίνπ Ώλδξένπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Λακπξηλή & Πιαηεία Ώκεξηθήο : Οη απφζηνινη Ώκδνέαξ θαη ν αδειθφο ηνπ Πέηνμξ ήηαλ ςαξάδεο ηεο Σηβεξηάδαο, φηαλ απνδέρζεθαλ ηελ πξφζθιεζε ηνπ Εεζνχ θαη έγηλαλ καζεηέο ηνπ. Ο Ώλδξέαο ήηαλ ν πξψηνο καζεηήο θαη νλνκάζηεθε Πνςηυηθδημξ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ δαζθάινπ ηνπ ν Ώλδξέαο θήξπμε ηε λέα ζξεζθεία. Θαλαηψζεθε ζηελ Πάηξα κε ζηαχξσζε ηελ επνρή ηνπ Νέξσλα. Ώγίνπ Ώλησλίνπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Κ. Παηήζηα & Πεηξάισλα : Ο Ώκηχκζμξ (251-356) γελλήζεθε ζηελ Ώίγππην. Ήηαλ ν πξψηνο αζθεηήο κνλαρφο.

11

Ώγίνπ Ώξηεκίνπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Γνχβα : Ο Ώνηέιζμξ ήηαλ αμησκαηνχρνο ηνπ Κσλζηαληίλνπ (ηνπ Μεγάινπ). ΋ηαλ ζην ζξφλν αλήιζε ν Ενπιηαλφο, ν Ώξηέκηνο ηνλ θαηέθξηλε γηαηί πνιέκεζε ηνλ ρξηζηηαληζκφ. Ο Ενπιηαλφο δηέηαμε ηελ εθηέιεζή ηνπ. Ώγίνπ Γεσξγίνπ (πιαηεία) (Θξε) Κπςέιε : Ο Γεχνβζμξ μ Σνμπαζμθυνμξ (3νο αη.) απφ ηελ ζηελ Ώξκελία γελλήζεθε απφ γνλείο ρξηζηηαλνχο. Έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ξσκατθνχ ζηξαηνχ θαη ν Αηνθιεηηαλφο ηνλ δηφξηζε Ανχθα ηεο αλαθηνξηθήο θξνπξάο. ΋ηαλ ν απηνθξάηνξαο άξρηζε ηνπο δησγκνχο ησλ ρξηζηηαλψλ, ν Γεψξγηνο δελ απαξλήζεθε ηελ πίζηε ηνπ θαη ζπλειήθζε, βαζαλίζηεθε θαη ηειηθά απνθεθαιίζηεθε. Ώγίνπ Γεσξγίνπ Καξχηζε (πιαηεία) Κιαπζκψλνο (Θξε): Δ εθθιεζία ηνπ Ώβίμο Γεςνβίμο ζηελ πιαηεία φπνπ βξίζθεηαη ζηε ζπκβνιή ησλ νδψλ Υξήζηνπ Λαδά θαη Παξλαζζνχ, είλαη ρηηζκέλε απφ ην 1849 ζηελ ηνπνζεζία πνπ βξηζθφηαλ έλαο βπδαληηλφο λαφο πνπ αλήθε ζηελ νηθνγέλεηα Κανφηζδ ή Κανφηδ. Ώγίνπ Αεκεηξίνπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Φπξξή : Ο Αδιήηνζμξ (απνθαιείηαη θαη Μπξνβιχηεο) γελλήζεθε γχξσ ζην 280 ζηε Θεζζαινλίθε απφ εχπνξνπο γνλείο. ΋πσο θαη ν Γεψξγηνο έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ξσκατθνχ ζηξαηνχ θαη ζε ειηθία 22 εηψλ έθεξε ην βαζκφ ηνπ ρηιίαξρνπ. Έγηλε ρξηζηηαλφο θαη φηαλ ν Αηνθιεηηαλφο άξρηζε ηηο δηψμεηο ν Αεκήηξηνο πξνηίκεζε λα εθηειεζηεί παξά λα αξλεζεί ηε ζξεζθεία ηνπ. Ώγίνπ Αεκεηξίνπ ΋πισλ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Σξεηο Γέθπξεο : Δ εθθιεζία ηνπ Ώβίμο Αδιδηνίμο ΋πθςκ πήξε ην φλνκα απηφ απφ κηα εηθφλα ζηελ νπνία ν άγηνο παξνπζηάδεηαη έλνπινο. Ώγίνπ Αηνλπζίνπ (πιαηεία) (Θξε) Κνισλάθη : Ο Αζμκφζζμξ μ Ώνεμπαβίηδξ γελλήζεθε ζηελ Ώζήλα ην έηνο 9 κ.Υ. θαη απέθηεζε πιαηεηά θηινζνθηθή θαη λνκηθή κφξθσζε. Έγηλε κέινο ηνπ αλσηάηνπ δηθαζηεξίνπ, ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ. ΋ηαλ ν Ώπφζηνινο Παχινο πέξαζε απφ ηελ Ώζήλα θαη θήξπμε ηε λέα ζξεζθεία ν Αηνλχζηνο πξνζειπηίζηεθε ακέζσο θαη αξγφηεξα ρεηξνηνλήζεθε επίζθνπνο ηεο πφιεο. Βίλαη ν πνιηνχρνο άγηφο ηεο. Ο Άγηνο Αηνλχζηνο ν Ώξενπαγίηεο

Ώγίνπ Βιεπζεξίνπ (πιαηεία) (Θξε) Κ. Παηήζηα : Δ πιαηεία πήξε ην φλνκα ηεο απφ ην λαφ ηνπ Ώβίμο Βθεοεενίμο πνπ βξίζθεηαη εθεί. Ώγίνπ Βπζπκίνπ (πιαηεία) (Θξε) Κπςέιεο : Δ πιαηεία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην λαφ ηνπ Ώβίμο Βοεοιίμο πνπ βξίζθεηαη ζην ηέξκα ηεο νδνχ Γαθχλζνπ. Ώγίνπ Θσκά (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Ώκπειφθεπνη : Ώθφκα έλαο Ώπυζημθμξ θαη ςαξάο, ν Θςιάξ αθνινχζεζε ηνλ Εεζνχ σο καζεηήο ηνπ. ΋ηαλ έκαζε ηελ Ώλάζηαζε ηνπ δαζθάινπ ηνπ, ακθηζβήηεζε ην γεγνλφο θαη είπε φηη ζα ην πηζηέςεη κφλν ακ ρδθαθίζεζ ιε ηα πένζα ημο ηα ζδιάδζα ηςκ ηανθζχκ ημο ζηαονμφ. ΋πσο θαη νη άιινη απφζηνινη, ν Θσκάο ηαμίδεςε ζε δηάθνξα κέξε θαη θήξπμε ην ιφγν ηνπ Εεζνχ. Έθηαζε σο ηελ Ελδία θαη αλαηνιηθφηεξα. ΋ηαλ φκσο θαηάθεξε λα πείζεη ηε γπλαίθα ελφο ηνπηθνχ βαζηιηά λα βαθηηζηεί, πξνθάιεζε ηελ νξγή ηνπ βαζηιηά θαη απηφο δηέηαμε ηε ζαλάησζε ηνπ Θσκά. Ώγίνπ Εζηδψξνπ (Θξε) Λπθαβεηηφο : Ο Εζίδςνμξ (3νο αη.) θαηαγφηαλ απφ γνλείο εηδσινιάηξεο απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα. Βπί Αέθηνπ ππεξεηνχζε σο λαχηεο, αιιά είρε αζπαζηεί ηνλ ρξηζηηαληζκφ. ΋ηαλ ην θαξάβη ηνπ βξηζθφηαλ ζηε Υίν, θάπνηνο πιεξνθφξεζε ηνλ αξρεγφ ηνπ ζηφινπ, φηη ζην πιήξσκά ηνπ ππεξεηνχζε έλαο ρξηζηηαλφο λαχηεο. Ο Εζίδσξνο δελ αξλήζεθε ηελ πίζηε ηνπ, δηθάζηεθε θαη ηειηθά απνθεθαιίζηεθε. Ώγίνπ Εσάλλνπ Κπλεγνχ (πιαηεία) (Θξε) Κπλνζάξγνπο : Δ εθθιεζία πνπ βξίζθεηαη ζηε ζπκβνιή ηεο Λ. ΐνπιηαγκέλεο κε ηελ νδφ Ώκβξνζίνπ Φξαληδή, είλαη

12

αθηεξσκέλε ζηνλ Άβζμ Εςάκκδ ηνλ Πξφδξνκν, αιιά πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην λαφ ηνπ κνλαζηεξηνχ ηνπ Ώβίμο Εςάκκμο Κοκδβμφ ηςκ Φζθμζυθςκ πνπ βξίζθεηαη ζηνλ Τκεηηφ. Ώγίνπ Κσλζηαληίλνπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Οκφλνηα : Ο Κςκζηακηίκμξ μ Μέβαξ (274;-337) έκεηλε ζηελ ηζηνξία σο ν πξψηνο Ρσκαίνο ρξηζηηαλφο απηνθξάηνξαο. Δ κεηέξα ηνπ ε (Ώγία) Βιέλε ήηαλ ρξηζηηαλή, αιιά ν ίδηνο ήηαλ νπαδφο ηνπ Μίζξα. ΋κσο ζηεξηδφκελνο ζηελ πίζηε ησλ πνιπάξηζκσλ ρξηζηηαλψλ ζηξαηησηψλ ηνπ θαηάθεξε λα επηβιεζεί ησλ αληηπάισλ ηνπ θαη λα γίλεη κνλνθξάηνξαο ηεο ηεξάζηηαο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο. Μεηέθεξε ηελ έδξα ηνπ απφ ηε Ρψκε ζηε πεξηνρή ηνπ ΐπδαληίνπ θαη ε λέα πφιε νλνκάζηεθε Νέα Ρχιδ θαη αξγφηεξα Κσλζηαληηλνχπνιε. Ο Κσλζηαληίλνο θήξπμε αλεμηζξεζθία θαη απηφ δηεπθφιπλε ηνπ νπαδνχο ηεο λέαο ζξεζθείαο πνπ νξκή θαη θαλαηηζκφ θαηάθεξαλ κε φια ηα κέζα λα επηβιεζνχλ ησλ εηδσινιαηξψλ αληηπάισλ ηνπο. Ο απηνθξάηνξαο βαθηίζηεθε ρξηζηηαλφο ιίγν πξηλ πεζάλεη θαη ε Βθθιεζία απφ επγλσκνζχλε ηνλ αλαθήξπμε Άγην θαη Εζαπφζηνιν. Ώγίνπ Λνπθά (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Κνιηάηζνπ: Ο Βοαββεθζζηήξ Λμοηάξ ήηαλ γηαηξφο απφ ηελ Ώληηφρεηα. Ο Ώπ. Παχινο ηνλ έπεηζε λα αζπαζηεί ηνλ ρξηζηηαληζκφ θαη ν Λνπθάο ηνλ αθνινχζεζε ζηηο πεξηνδείεο ηνπ. Έγηλε επίζθνπνο Θεβψλ φπνπ θαη πέζαλε ζε ειηθία 80 εηψλ. Έγξαςε ην έλα απφ ηα ηέζζεξα επαγγέιηα θαη ηηο Πνάλεζξ ηςκ Ώπμζηυθςκ. Ώγίνπ Μάξθνπ (Θξε) Κέληξν : Ο Βοαββεθζζηήξ Μάνημξ έγξαςε ην έλα απφ ηα ηέζζεξα επαγγέιηα ηεο Ώγίαο Γξαθήο. ΢πλφδεςε ηνλ Παχιν ζε αξθεηέο απφ ηηο πεξηνδείεο ηνπ. Καηέιεμε ζηελ Ώίγππην φπνπ ίδξπζε ηελ εθθιεζία ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Βθεί γλψξηζε καξηπξηθφ ζάλαην. Ο Άγηνο Μάξθνο

Ώγίνπ Μειεηίνπ (Θξε) Κπςέιε : Ο Άβζμξ Μεθέηζμξ (4νο αη.) ρξεκάηηζε επίζθνπνο ΢εβαζηείαο θαη αξρηεπίζθνπνο Ώληηνρείαο. Ώγίνπ Νηθνιάνπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Κνπθάθη & Νεάπνιε : Ο Άβζμξ Νζηυθαμξ (4νο αη.) απφ ηε Λπθία αθνζηψζεθε απφ λσξίο ζηα ζεία θαη έγηλε ηεξέαο. Ώξγφηεξα έγηλε αξρηεπίζθνπνο Μχξσλ ηεο Λπθίαο. ΢πκκεηείρε ζηελ Ώ΄ Οηθνπκεληθή ΢χλνδν πνπ έγηλε ζηε Νίθαηα ην 325. Ώγίνπ ΋ξνπο (Γεσ) Μεηαμνπξγείν : Σν Άβζμ ΋νμξ είλαη απηφλνκε κνλαζηηθή πνιηηεία εληφο ηεο ειιεληθήο επηθξάηεηαο ΐξίζθεηαη ζηε Υαιθηδηθή θαη είλαη ην θέληξν ηνπ Οξζφδνμνπ κνλαρηζκνχ. Πνιηηηθά ππάγεηαη ζην ππνπξγείν Βζσηεξηθψλ θαη ζξεζθεπηηθά ζην Παηξηαξρείν. Αηνηθείηαη απφ ηελ Εενά ΢φκαλδ ησλ εγνπκέλσλ ησλ κνλαζηεξηψλ πνπ αζθνχλ θαη λνκνζεηηθή εμνπζία. Ώπνηειείηαη απφ 20 κνλαζηήξηα θαη αξθεηέο ζθήηεο, εζπραζηήξηα θαη θειηά. Οη ζεζαπξνί πνπ θπιάζζνληαη ζηα κνλαζηήξηα ηνπ Ώγίνπ φξνπο είλαη αλεθηίκεηεο ηζηνξηθήο, ζξεζθεπηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο αμίαο. Ώγίνπ Παληειεήκνλνο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Ώραξλψλ : Ο Πακηεθεήιςκ γελλήζεθε ζηε Νηθνκήδεηα ηνλ 3ν αηψλα. Ήηαλ γηαηξφο θαη αθνζηψζεθε ζηελ πεξίζαιςε ησλ θησρψλ. Ώπνθεθαιίζηεθε ην 305 ιφγσ ηεο εκκνλήο ηνπ ζηελ πίζηε ηνπ. Ώγίνπ Παχινπ(νδφο & πιαηεία) (Θξε) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Γελλήζεθε απφ Ββξαίνπο γνλείο ζηελ Σαξζφ ηεο Κηιηθίαο θαη ην φλνκά ηνπ ήηαλ ΢ανχι, αιιά ην εμειιήληζε ζε Παφθμξ. Ώλ θαη αξρηθά ήηαλ δηψθηεο ησλ ρξηζηηαλψλ, εμειίρζεθε ζε ππνζηεξηρηή θαη ζεξκφ θήξπθα ηεο λέαο ζξεζθείαο. Οπζηαζηηθά απηφο έδσζε λφεκα ζηηο δηδαζθαιίεο ηνπ Εεζνχ θαη αλαβάζκηζε ηνλ ρξηζηηαληζκφ απφ εβξατθή αίξεζε ζε απηφλνκε ζξεζθεία ηεο αγάπεο. Πεξηφδεπζε φιν ζρεδφλ ηνλ γλσζηφ θφζκν, ηδξχνληαο εθθιεζίεο θαη δηδάζθνληαο ην ιφγν ηνπ Εεζνχ. Έγξαςε ηηο πεξίθεκεο Βπζζημθέξ πνπ απνηεινχλ ζεκαληηθφ κέξνο ηεο Καηλήο Αηαζήθεο. Φπιαθίζηεθε ζηε Ρψκε θαη εθηειέζηεθε κε απνθεθαιηζκφ ην 66 ή 68. Δ Βθθιεζία ηνλ νλφκαζε Ώπφζηνιν θαη είλαη γλσζηφο σο ν Ώπυζημθμξ ηςκ Βεκχκ.

13

Ώγίνπ Πέηξνπ (Θξε) Ώραξλψλ : Σν πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Πέηνμο ήηαλ ΢ίκσλ θαη ήηαλ αδειθφο ηνπ Ώκδνέα. Ήηαλ νη πξψηνη πνπ αθνινχζεζαλ ηνλ Εεζνχ σο καζεηέο ηνπ. Σν φλνκα Πέηξνο ην πήξε φηαλ ν Εεζνχο ηνλ ραξαθηήξηζε σο ηδκ πέηνα πμο εα μζημδμιμφζε ηδκ εηηθδζία ημο. Μαδί κε ηνπο άιινπο απνζηφινπο θήξπμε ην ιφγν ηνπ Εεζνχ ζε πνιιά κέξε ηεο Μηθξάο Ώζίαο. ΢ηε Ρψκε ίδξπζε ηελ Ώπνζηνιηθή Έδξα, πξάγκα πνπ εθκεηαιιεχηεθαλ ζην κέιινλ νη επίζθνπνη Ρψκεο (Πάπεο) γηα λα αηηηνινγήζνπλ ηνλ ηζρπξηζκφ ηνπο πεξί ηνπ Πνςηείμο, έλαληη ησλ άιισλ εθθιεζηψλ. Σν 64, φηαλ απηνθξάηνξαο ήηαλ ν Νέξσλ, ζηαπξψζεθε ζηνλ Εππφδξνκν ηεο Ρψκεο. Ώγίνπ Πνιπθάξπνπ (Θξε) ΐνηαληθφο : Ο Πμθφηανπμξ έγηλε ρξηζηηαλφο απφ κηθξή ειηθία. Αηεηέιεζε επίζθνπνο ΢κχξλεο. Βθηειέζηεθε θαηά ηελ δηάξθεηα δησγκψλ ην 167. Ώγίνπ ΢άββα (Θξε) Πξ.Ααληήι : Ο ΢άαααξ (439-532) απφ ηελ Καππαδνθία, απφ λένο αζρνιήζεθε κε ηελ ηεξνζχλε. Ίδξπζε ηε κνλή ηεο Ώγ. Λαχξαο ζηελ Εεξνπζαιήκ. Ώγίνπ ΢ππξίδσλνο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) ΢ηάδην : Ο ΢πονίδςκ (270-348) ήηαλ βνζθφο ζηελ Κχπξν. Μεηά ην ζάλαην ηεο γπλαίθαο ηνπ έγηλε κνλαρφο θαη αξγφηεξα έγηλε επίζθνπνο Σξηκπζνχληαο. Έιαβε κέξνο ζηελ Ώ’ Οηθνπκεληθή ΢χλνδν ηεο Νίθαηαο. Ώγίνπ ΢ηεθάλνπ (Θξε) Κπςέιε : Ο ΢ηέθακμξ ήηαλ δηάθνλνο, δειαδή ππεξεηνχζε ηηο αβάπεξ, ηα θνηλά ηξαπέδηα ησλ πξψησλ ρξηζηηαλψλ. Ολνκάδεηαη θαη Πνςημιάνηοξ γηαηί είλαη ν πξψηνο ρξηζηηαλφο πνπ καξηχξεζε γηα ηελ πίζηε ηνπ. Ληζνβνιήζεθε κέρξη ζαλάηνπ απφ θαλαηηθνχο Ενπδαίνπο. Ώγίνπ ΢ηπιηαλνχ (Θξε) Γθχδε : Ο ΢ηοθζακυξ γελλήζεθε ζηελ Παθιαγνλία απφ πινχζηνπο γνλείο, ηελ επνρή ηνπ Θενδνζίνπ Ώ’. Ώξγφηεξα δηέζεζε ηελ πεξηνπζία ηνπ ζηνπο θησρνχο. Έγηλε κνλαρφο θαη αζθήηεπε σο ην ζάλαηφ ηνπ ζε έλα ζπήιαην. Ώγίνπ ΢ψζηε (πιαηεία) (Θξε) Νένο Κφζκνο : Σνλ Φεβξνπάξην 1898 έγηλε δνινθνληθή απφπεηξα θαηά ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Ώ΄. Γηα λα ηηκεζεί ε ζσηεξία ηνπ ρηίζηεθε ζην ζεκείν ηεο απφπεηξαο ν λαφο ηνπ Ώβίμο ΢χζηδ. Ο βαζηιηάο Γεψξγηνο Ώ’

Ώγίνπ Σξχθσλνο (πιαηεία) (Θξε) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ πιαηεία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην λαφ ηνπ Ώβίμο Σνφθςκα πνπ βξίζθεηαη εθεί. Ώγίνπ Φαλνπξίνπ (Θξε) Παγθξάηη : Ώθφκα θαη ε χπαξμε ηνπ Φακμονίμο ήηαλ άγλσζηε σο ηνλ 15ν αηψλα, φηαλ αλαθαιχθζεθε ζηε Ρφδν κηα εηθφλα ηνπ. Ώπφ απηήλ ζπκπεξαίλεηαη φηη ν Φαλνχξηνο καξηχξεζε ζην λεζί. Βίλαη ν πξνζηάηεο άγηνο ηεο Ρφδνπ.

Αγίου Φιλίππου

(Θξε) Θεζείν : Ο Ώπφζηνινο Φίθζππμξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο 12 καζεηέο ηνπ Εεζνχ. Μαδί ηνπ ήξζε θαη ν θίινο ηνπ Ναεακαήθ. ΋πσο φινη νη Ώπφζηνινη, θήξπμε ην ιφγν ηνπ δαζθάινπ θαη έθηαζε κέρξη ηελ Παξζία. Πέζαλε καξηπξηθά ζηε ΢πξία. Ώγίνπ Υαξαιάκπνπο (Θξε) Γθχδε : Ο Υανάθαιπμξ ήηαλ ηεξέαο απφ ηε Μαγλεζία ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Σν έηνο 198 επί απηνθξάηνξα ΢επηίκηνπ ΢εβήξνπ, βαζαλίζηεθε θαη εθηειέζηεθε φηαλ αξλήζεθε λα ζπζηάζεη ζηα είδσια ζε ειηθία 113 εηψλ! Ώγίσλ Ώλαξγχξσλ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Φπξξή: Τπάξρνπλ ηξία δεχγε Ώγίσλ Ώλαξγχξσλ. Καη ησλ ηξηψλ ηα νλφκαηά είλαη Κμζιάξ θαη Ααιζακυξ. Ήηαλ γηαηξνί θαη αζθνχζαλ ην επάγγεικά ηνπο ρσξίο λα δέρνληαη ρξήκαηα γηα ηηο ππεξεζίεο ηνπο, γη΄ απηφ νλνκάζηεθαλ Ώκάνβονμζ. Ώγίσλ Ώπνζηφισλ (Θξε) Κπςέιε : Πξφθεηηαη γηα ηνλ Εάζμκα απφ ηελ Σαξζφ θαη ηνλ ΢ςζίπαηνμ απφ ηελ ΏραΎα. Ήηαλ θίινη θαη καζεηέο ηνπ Ώπ. Παχινπ θαη έγηλαλ επίζθνπνη ηεο Σαξζνχ θαη ηνπ Εθνλίνπ αληίζηνηρα..

14

Ώγίσλ Ώζσκάησλ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Κεξακεηθφο : Δ πξνζσλπκία Ώζχιαημζ δφζεθε ζηνπο αγγέινπο, επεηδή είλαη άπινη. Ώγίσλ Θενδψξσλ (πιαηεία) (Θξε) Κέληξν : Δ πιαηεία Ώβίςκ Θεμδχνςκ πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ βπδαληηλή εθθιεζία πνπ βξίζθεηαη εθεί. Ώγίσλ Πάλησλ (Θξε) Ώκπειφθεπνη : ΋ινη (πάκηεξ) νη γλσζηνί θαη άγλσζηνη άγηνη ηεο εθθιεζίαο. Ώγθπιήο (Γεσ) Κπλνζάξγνπο : Δ Ώβηοθή ήηαλ πξνάζηην ηεο αξραίαο Ώζήλαο. Ώγθχξαο (Γεσ) ΐηθηψξηα : Δ Άβηονα είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Σνπξθίαο απφ ην 1923 θαη ε δεχηεξε κεγάιε πφιε ηεο ρψξαο. Ήηαλ γλσζηή απφ ηελ αξραηφηεηα θαη ηδξπηήο ζεσξείηαη ν κπζηθφο Μίδαξ. Ώγθσλίηνπ Κπξ. (Πξν) Θπκαξάθηα : Κονζαηυξ Ώβηςκίηδξ είλαη ην εμειιεληζκέλν φλνκα ηνπ Εηαινχ πεξηεγεηή Ciriaco di Ancona πνπ ηνλ 15ν αη. επηζθέθζεθε ηελ Βιιάδα, πήγε ζε πνιιά κέξε ηεο ππφ νζσκαληθή θαηνρή ηφηε ρψξαο θαη έγξαςε ηηο εληππψζεηο ηνπ. Ώγιανλίθεο (Μπζ) Κπλνζάξγνπο : Δ κπζηθή Ώβθαμκίηδ ή Ώβακίηδ ήηαλ θφξε ηνπ Θεζζαινχ βαζηιηά Δγήηνξα, γλσζηή γηα ηηο καληηθέο ηθαλφηεηεο θαη ηηο αζηξνινγηθέο γλψζεηο ηεο. Λέγεηαη φηη πξνέβιεπε ηηο εθιείςεηο ηνπ ήιηνπ. Ώγιανθψληνο (Ώξρ) Γθχδε : Με ην φλνκα Ώβθαμθχκ αλαθέξνληαη δπν δσγξάθνη ηνπ 5νπ π.Υ. αηψλα απφ ηε Θάζν: * Ο Ώβθαμθχκ, παηέξαο θαη δάζθαινο ησλ επίζεο δσγξάθσλ Πνιπγλψηνπ θαη Ώξηζηνθψληα. Λέγεηαη φηη ήηαλ ν πξψηνο δσγξάθνο πνπ απεηθφληζε θηεξσηή Νίθε. * Ο Ώβθαμθχκ, εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Σνπ απνδίδνληαη δπν ζπλζέζεηο πνπ βξίζθνληαλ ζηα Πξνπχιαηα ηεο Ώθξφπνιεο, κε ζθελέο απφ ηε δσή ηνπ Ώιθηβηάδε. Οη ηξεηο Ώγιαπξίδεο θαη ν κηθξφο Βξηρζφληνο

Ώγιαπξηδψλ (Μπζ) Γνχβα : Οη Ώβθαονίδεξ ήηαλ θφξεο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κέθξνπα. Βίλαη ε Άγιαπξνο, ε Έξζε θαη ε Πάλδξνζνο. Ώπηέο ζπλδένληαη κε ην κχζν ηνπ Βξηρζφληνπ. ΢χκθσλα κε απηφλ ε Ώζελά κεγάισλε ηνλ κηθξφ Βξηρζφλην πνπ είρε γελλεζεί απφ ηνλ πφζν ηνπ Δθαίζηνπ γηα θείλε. Δ ζεά ζέινληαο λα θάλεη ην παηδί αζάλαην, ην έθιεηζε ζ’ έλα θαιάζη κε θίδηα θαη αλέζεζε ηελ θχιαμή ηνπ ζηηο ηξεηο αδειθέο, κε ηελ εληνιή λα κελ αλνίμνπλ ην θαιάζη. Δ πεξηέξγεηα φκσο ησλ θνξηηζηψλ ηηο έθαλε λα παξαθνχζνπλ ηελ εληνιή θαη άλνημαλ ην θαιάζη κε απνηέιεζκα λα πεζάλνπλ απφ δάγθσκα ησλ θηδηψλ. Ώγιαχξνπ (Μπζ) Κνπθάθη : Άβθαονμξ ή Άβναοθμξ : Πξνζσπνπνίεζε ηεο γνληκφηεηαο ηνπ εδάθνπο θαη ηνπ θσηφο. Ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Ώθηαίνπ θαη ζχδπγνο ηνπ Κέθξνπα, κεηέξα ηεο Ώγιαχξνπ, ηεο Έξζεο, ηεο Παλδξφζνπ θαη ηνπ Βξπζίρζνλα. Ώγλάλησλ (Γεσ) Φηινπάππνπ : Σα Άβκακηα είλαη έλα ρσξηφ πνπ βξίζθεηαη ζηνλ νξεηλφ φγθν ησλ Σδνπκέξθσλ ζην λνκφ Άξηαο. Σν ρσξηφ απιψλεηαη ζε πςφκεηξν 700-1000 κέηξσλ θαη αθζνλεί ην πξάζηλν θαη ηα λεξά πνιιψλ πεγψλ. Ώγνλαξίδνπ (Βπα) Ν. Κφζκνο: Ο Νζηυθαμξ Ώβμκανίδδξ ήηαλ νπιαξρεγφο ηνπ ’21, πνπ ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ ζηελ Ώζήλα. Ώγνξαθξίηνπ (Ώξρ) Πι. Ώηηηθήο : Ο Ώβμνάηνζημξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ γιχπηεο απφ ηελ Πάξν, θαη έλαο απφ ηνπο αγαπεκέλνπο καζεηέο ηνπ Φεηδία. Σε ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ην άγαικα ηεο ζεάο Νέκεζεο ζηε Ρακλνχληα. Σν άγαικα απηφ ήηαλ πξνζθνξά ησλ Ώζελαίσλ ζηελ Νέκεζε γηα ηε λίθε ηνπο ζην Μαξαζψλα ην 490 π.Υ.. Άιια έξγα ηνπ Ώγνξαθξίηνπ ήηαλ ην άγαικα ηεο Ρέαο ζην Μεηξψν ησλ Ώζελψλ, θαζψο θαη ράιθηλα αγάικαηα ηεο Ώζελάο θαη ηνπ Αία.

15

Ώγνξάο (πιαηεία) (Εζη) Πιάθα : ΢ηηο πφιεηο ηεο αξραίαο Βιιάδαο θαη ηεο Ρψκεο ε αβμνά ήηαλ ην ζεκείν ηεο πφιεο φπνπ γίλνληαλ νη εκπνξηθέο ζπλαιιαγέο (εμ νχ θαη ε ζεκεξηλή έλλνηα ηεο ιέμεο) αιιά θαη ηφπνο ζπλάζξνηζεο ησλ πνιηηψλ, ην θνηλσληθφ, πλεπκαηηθφ θαη νηθνλνκηθφ θέληξν ηνπ άζηεσο. Βθεί νη πνιίηεο ζπλαληηφληαλ θαη ζπδεηνχζαλ ηα θνηλά, ηηο πνιηηηθέο εμειίμεηο, θνπηζνκπφιεπαλ θαη θηινζνθνχζαλ. Ώγξαίσλ (Εζη) Γνχβα : Οη Ώβναίμζ ήηαλ ιαφο ηεο αξραίαο Βιιάδαο πνπ θαηνηθνχζαλ ζηελ πεξηνρή ησλ Ώβνάθςκ πνπ νλνκαδφηαλ Ώβναία ή ΏβναΎξ. Ώξγφηεξα επεθηάζεθαλ απφ ηελ Βπξπηαλία σο ηελ Ώθαξλαλία φπνπ θαη έθηηζαλ ηελ πφιε ηνπ Ώβνζκίμο. Άγξαο (Εζη) ΢ηάδην : Ολνκαζία ηεο ινθψδνπο πεξηνρήο γχξσ απφ ην Παλαζελατθφ ζηάδην, ε νπνία ήηαλ αθηεξσκέλε ζηελ Ώβναία Άξηεκε. Ώγξάθσλ (Γεσ) Φηινπάππνπ : Σα Άβναθα, νξνζεηξά ηεο Κεληξηθήο Βιιάδαο, ε λφηηα θαηάιεμε ηεο Πίλδνπ. Καηαιακβάλνπλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Βπξπηαλίαο θαη κέξνο ηνπ λνκνχ Καξδίηζαο. Σα Άγξαθα ηεο επνρή ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο ήηαλ ηφπνο ζπγθέληξσζεο αξκαηνιψλ, αιιά θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο ηηαινγεξκαληθήο θαηνρήο, ήηαλ ην θαηαθχγην αληαξηηθψλ ζσκάησλ. Ώγξηλίνπ (Γεσ-Εζη) Θπκαξάθηα : Σν Ώβνίκζμ είλαη ε κεγαιχηεξε πφιε ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο θαη απνηειεί ην νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ θέληξν ηνπ λνκνχ. Καηά ηε κπζνινγία ε πφιε ρηίζηεθε απφ ηνλ βαζηιηά Άβνζμ. Βπί ηνπξθνθξαηίαο νλνκαδφηαλ ΐναπχνζ, αιιά κεηά ηελ απειεπζέξσζε ε πφιε πήξε μαλά ην αξραίν ηεο φλνκα. Ώγρηάινπ (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ Ώβπίαθμξ ήηαλ ειιεληθή απνηθία ζηα παξάιηα ηεο Μαχξεο ζάιαζζαο θαη σο ην 1906 ήηαλ αθκάδνπζα πφιε κε ζρεδφλ ακηγή ειιεληθφ πιεζπζκφ ν νπνίνο αλαγθάζηεθε λα κεηαθηλεζεί ζηελ Μαγλεζία φπνπ ηδξχζεθε ε Νέα Ώβπίαθμξ. Ο Ώηλείαο εγθαηαιείπεη Σξνία θαη θνπβαιά ζηνπο ψκνπο ηνπ ην γέξν παηέξα ηνπ Ώγρίζε. ΢ην πιάη ηνπ ν γηνο ηνπ Ώζθάληνο

Ώγρίζνπ (Μπζ) Γνχβα : Ο Ώβπίζδξ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Σξσάδαο. Ήηαλ πνιχ φκνξθνο άληξαο θαη ε Ώθξνδίηε ηνλ εξσηεχηεθε. Έζκημε καδί ηνπ θαη ηνπ ππνζρέζεθε φηη ζα ηνλ θάλεη παηέξα ελφο κεγάινπ ήξσα, αιιά ηνλ πξνεηδνπνίεζε λα κελ θνηλνινγήζεη ηνλ δεζκφ ηνπ καδί ηεο. ΋κσο ν Ώγρίζεο άξρηζε λα θνκπάδεη φηη είρε θνηκεζεί κε ηελ ζεά θαη ν Αίαο ηνλ θεξαπλνβφιεζε κε απνηέιεζκα λα θνπηζαζεί (ή λα ηπθισζεί). Δ Ώθξνδίηε πάλησο γέλλεζε ηνλ Ώζκεία. ΋ηαλ έπεζε ε Σξνία ν Ώηλείαο πήξε ηνλ γέξνληα θαη αλάπεξν παηέξα ηνπ Ώγρίζε ζηνπο ψκνπο ηνπ θαη πήγε ζηελ Εηαιία φπνπ θαη εγθαηαζηάζεθαλ. Ώδάλσλ (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ πφιε Άδακα ηεο Κηιηθίαο ζην λφην ηεο Μ. Ώζίαο, ηδξχζεθε θαηά ηελ κπζνινγία απφ ηνλ Άδακμ. Ο Ώληίνρνο Α’ ηεο είρε δψζεη ην πξνζσξηλφ φλνκα Ώληηφρεηα ηεο Κηιηθίαο. ΢ήκεξα είλαη κηα απφ ηηο κεγάιεο πφιεηο ηεο Σνπξθίαο. Ώδειθψλ Αηνγελίδε (Βπα) Νεάπνιε : Βπίζεην ζεκαληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Αεκεηζάλαο. Οη δπν αδειθνί ΐεθζζζάνζμξ, έκπνξνο ζηελ Πφιε θαη Πακαβζχηδξ Αζμβεκίδδξ έκπνξνο ζηε Ρνπκαλία, έγηλαλ κέιε ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο θαη δηέζεζαλ κεγάιν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπο γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο επαλάζηαζεο. Ώδειθψλ Βκκαλνπήι (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Εςάκκδξ (1774-98) θαη ν Πακαβζχηδξ (1776-98) Βιιακμοήθ ήηαλ αδειθνί απφ ηελ Καζηνξηά. Νένη πήγαλ ζηε ΐηέλλε φπνπ ν πξψηνο ζπνχδαδε θαη ν δεχηεξνο εξγαδφηαλ σο ινγηζηήο. ΢ηελ Ώπζηξία έθηαζε ην 1796 ν Ρήγαο Φεξαίνο, ν νπνίνο ηνπο μεζήθσζε κε ηα επαλαζηαηηθά ηνπ ζρέδηα γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ ΐαιθαλίσλ απφ ηνπο Οζσκαλνχο. Πξνζρψξεζαλ κε ελζνπζηαζκφ ζηελ θίλεζε ηνπ Ρήγα θαη δξαζηεξηνπνηήζεθαλ ακέζσο. Σν Αεθέκβξην ηνπ

16

1797 ν Ρήγαο θαη νη ζχληξνθνί ηνπ ζπλειήθζεζαλ απφ ηνπο Ώπζηξηαθνχο νη νπνίνη ηνπο παξάδσζαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ζηνπο Σνχξθνπο. ΢ηε θπιαθή ηνπ ΐειηγξαδίνπ ν Ρήγαο, νη αδειθνί Βκκαλνπήι θαη νη άιινη ζχληξνθνί ηνπο βαζαλίζηεθαλ θαη ζηξαγγαιίζηεθαλ. Ώδειθψλ Υάιε (Βπα) Γθχδε : Οη ΐαζίθεζμξ, Εςάκκδξ θαη ΢ηέθακμξ Υάθδξ ήηαλ αδέιθηα απφ ηε Θέξηζν ηεο Κξήηεο. Καη νη ηξεηο πξνζρψξεζαλ ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη έγηλαλ νπιαξρεγνί ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ‘21. Ώδκήηνπ (Ώξρ-Μπζ) Πιαηεία Ώηηηθήο : * Ο Άδιδημξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ ηεο Δπείξνπ ηνλ 5ν αηψλα π.Υ. ΋ηαλ ν Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Θεκηζηνθιήο εμνζηξαθίζηεθε απφ ηελ πφιε ηνπ, θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ Ώδκήηνπ. Ο βαζηιηάο απνπζίαδε θαη ε ζχδπγφο ηνπ ε Φζία ζπκβνχιεςε ηνλ Θεκηζηνθιή λα θάλεη κηα ηίκδζδ ζηεζίαξ, ζπλήζε γηα ηνπο Μνινζζνχο: Να πάξεη ην κηθξφ γην ηεο θαη δηάδνρν ηνπ ζξφλνπ θαη λα ηνλ θαζίζεη ζηα γφλαηά ηνπ. ΋ηαλ γχξηζε ν Άδκεηνο ζπγθηλήζεθε, θηινμέλεζε ηνλ Θεκηζηνθιή θαη ηνλ βνήζεζε λα θαηαθχγεη ζηελ Πεξζία. Δ Άξηεκε απνθαίλεηαη: Ο Άδκεηνο πξέπεη λα πεζάλεη!

* Ο Άδιδημξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Φεξψλ ηεο Θεζζαιίαο. Παληξεχηεθε ηελ Άιθεζηε, αιιά ζηνπο γάκνπο ηνπ δελ ζπζίαζε ζηελ Άξηεκε θαη ε ζεά νξγηζκέλε ζέιεζε λα πεζάλεη ν Άδκεηνο ή θάπνηνο άιινο πνπ ζα έπαηξλε ηε ζέζε ηνπ. Οη θίινη, νη ζπγγελείο αθφκα θαη νη γνλείο ηνπ Ώδκήηνπ αξλήζεθαλ λα πάξνπλ ηε ζέζε ηνπ, κφλν ε Άιθεζηε απνθάζηζε λα ζπζηαζηεί γηα λα δήζεη ν άληξαο ηεο. Δ Πεξζεθφλε ζπγθηλεκέλε απφ απηή ηελ πξάμε ηεο Άιθεζηεο, ηεο επέηξεςε λα γπξίζεη απφ ηνλ Άδε. Ώδξάζηνπ (Ώξρ-Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : * Ο Άδναζημξ (κέζα 2νπ κ.Υ. αη.) ήηαλ πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο απφ ηελ Καξία θαη ζρνιηαζηήο ησλ έξγσλ ηνπ Ώξηζηνηέιε. * Ο κπζηθφο βαζηιηάο ηνπ Άξγνπο Άδναζημξ πξσηαγσλίζηεζε ζηελ νξγάλσζε ηεο εθζηξαηείαο ησλ Βπηά επί Θήααξ, γηα λα κπνξέζεη ν Πνιπλείθεο λα πάξεη πίζσ ην ζξφλν απφ ηνλ αδειθφ ηνπ Βηενθιή. Οη Βπηά εηηήζεθαλ θαη ζθνηψζεθαλ φινη, εθηφο απφ ηνλ Άδξαζην. Μεηά απφ δέθα ρξφληα ν Άδξαζηνο μεζήθσζε ηνπο Βπζβυκμοξ, ηα παηδηά ησλ εγεηψλ ηεο πξψηεο εθζηξαηείαο θαη μέζπαζε λένο πφιεκνο θαηά ηεο Θήβαο. Ώπηή ηε θνξά ε πφιε έπεζε θαη νη Ώξγείνη αλέβαζαλ ζην ζξφλν ηνλ Θέξζαλδξν. ΢ηνλ πφιεκν απηφ ζθνηψζεθε ν γηνο ηνπ Ώδξάζηνπ ελψ ν ίδηνο πέζαλε απφ ηε ιχπε ηνπ ζηα Μέγαξα. Ώδξηαλείνπ (Εζη) Βιιελνξψζσλ : Ο Ρσκαίνο απηνθξάηνξαο Ώδξηαλφο έδσζε εληνιή λα θαηαζθεπαζηεί ζηελ Ώζήλα έλα πδξαγσγείν γηα λα θαιχπηεη ηηο αλάγθεο ηεο πφιεο. Πεξαηψζεθε ην 140 θαη νλνκάζηεθε Ώδνζάκεζμ Τδναβςβείμ. Σν πδξαγσγείν απηφ ήηαλ έλα ζχκπιεγκα ππφγεησλ ζεξάγγσλ ζπλνιηθνχ κήθνπο 25 ρηιηνκέηξσλ, πνπ κεηέθεξαλ λεξφ απφ ηελ Πάξλεζα θαη ηελ Πεληέιε σο ην θέληξν ηεο Ώζήλαο, ζηε ζεκεξηλή Αεμακελή ηνπ Λπθαβεηηνχ ζην Κνισλάθη. Ώδξηαλνχ (Ρσκ) Πιάθα : Ο Πυπθζμξ Ώίθζμξ Ώδνζακυξ (76-138 κ.Υ.) είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Ρσκαίνπο απηνθξάηνξεο. Βπί ησλ εκεξψλ ηνπ ε ηζρχο ηεο απηνθξαηνξίαο έθηαζε ζην απφγεηφ ηεο. Βίλαη γλσζηφο γηα ηνλ θηιειιεληζκφ ηνπ ζε ζεκείν πνπ νη Ρσκαίνη ηνλ απνθαινχζαλ εηξσληθά Γξαηθχιν. Κφζκεζε ηελ πφιε ηεο Ώζήλαο κε ην Οιπκπηείν, ην λαφ ηεο Ήξαο, ηε ΐηβιηνζήθε, ην Γπκλάζην, ην Τδξαγσγείν θαη άιια έξγα. Ώδξηαλνππφιεσο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Ώδνζακμφπμθδ (ηνπξθηθά Βληίξλε) είλαη πφιε ηεο Σνπξθίαο ζηελ Ώλαηνιηθή Θξάθε. Ήηαλ αξραία πφιε κε ην φλνκα Οξεζηηάδα, αιιά ν Ώδνζακυξ ηελ αλαθαίληζε κε πδξαγσγεία, ινπηξά, αγνξά θιπ θαη ηεο έδσζε ην φλνκά ηνπ. Σν 1361 έπεζε ζηα ρέξηα ησλ Σνχξθσλ θαη έγηλε ε πξσηεχνπζα ηνπ νζσκαληθνχ θξάηνπο σο ην 1453. Μεηά ηε κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή νη Έιιελεο θάηνηθνί ηεο αλαγθάζηεθαλ λα εγθαηαζηαζνχλ ζηελ Βιιάδα.

17

Ώδψληδνο (Μπζ) Ώραξλψλ : Σν φλνκά Άδςκζξ πξνέξρεηαη απφ θνηληθηθφ Άκημκ πνπ ζεκαίλεη ηφνζμξ. Ήηαλ ζεφο ηεο βιάζηεζεο, θαη ιαηξεπφηαλ ζηελ Βιιάδα απφ ηα πξνθιαζζηθά ρξφληα. Ο Άδσληο ήηαλ πνιχ φκνξθνο λένο θαη ε Ώθξνδίηε ηνλ εξσηεχηεθε θαη ζέιεζε λα ηνλ θξαηήζεη δηθφ ηεο ΋κσο ν εξαζηήο ηεο Άξεο, εμνξγηζκέλνο έζηεηιε έλα αγξηνγνχξνπλν θαη ζθφησζε ηνλ αληεξαζηή ηνπ. Ώπφ ην αίκα ηνπ άηπρνπ λένπ θχηξσζαλ γηα πξψηε θνξά ηα ηξηαληάθπιια θαη απφ ηα δάθξπα ηεο Ώθξνδίηεο νη αλεκψλεο. Ώεξφπεο (Μπζ) Ά. Πεηξάισλα : Σν φλνκά Ώενυπδ ζεκαίλεη αοηή πμο έπεζ αένζκδ υρδ. Ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Κξήηεο Καηξέα. ΋ηαλ ν Καηξέαο έκαζε φηη ε Ώεξφπε είρε ράζεη ηελ αγλφηεηά ηεο, ηελ παξέδσζε ζηνλ Ναχπιην γηα λα ηελ πλίμεη. ΋κσο ν Ναχπιηνο ηελ κεηέθεξε ζηελ Ώξγνιίδα φπνπ παληξεχηεθε ηνλ Ώηξέα. Βίλαη ε κεηέξα ηνπ Ώγακέκλνλα θαη ηνπ Μελειάνπ. Ώεξνπφξνπ Παπαλαζηαζίνπ (΢ηξ) Ειίζηα : Ο Αδιήηνζμξ Παπακαζηαζίμο (1895-1930), απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο Έιιελεο αεξνπφξνπο θαη κεηείρε ζηηο επηρεηξήζεηο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. ΢ε άζθεζε πνπ γηλφηαλ ζηελ Φζηψηηδα, ην αεξνπιάλν ηνπ έπεζε θαη ν ίδηνο ζθνηψζεθε. Ώεξνπφξσλ (Αηα) Γθχδε : Οδφο αθηεξσκέλε ζηνπο αενμπυνμοξ, ηνπο πξσηνπφξνπο πηιφηνπο ηεο Βιιεληθήο Ώεξνπνξίαο. Ώεηίνπ (Ώξρ-Ρσκ-ΐπδ) Γνχβα : Σν φλνκα Ώέηζμξ θέξνπλ πνιιά ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο Ώέηζμξ μ Ώκηζμπεφξ (1νο ή 2νο αη. κ.Υ.) ήηαλ πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο, αζηξνλφκνο, κεηεσξνιφγνο θαη θπζηθφο. ΢ην έξγν ηνπ (πνπ δελ δηαζψζεθε νιφθιεξν) παξαζέηεη ηηο απφςεηο αξραίσλ θηινζφθσλ ηεο Βιιάδαο επί ζεκάησλ θηινζνθίαο θαη θπζηθήο. * Ο Ρσκαίνο ζηξαηεγφο Ώέηζμξ Φθάαζμξ (390-454). Βπί ΐαιεληηαλνχ Γ’ ν Ώέηηνο θαηήγαγε λίθεο θαηά ησλ ΐεζηγφηζσλ θαη ησλ Γαιαηψλ. ΋ηαλ νη Οχλλνη ηνπ Ώηηίια εηζέβαιιαλ ζηε Γαιαηία, ν Ώέηηνο επηθεθαιήο ζηξαηνχ Ρσκαίσλ, Φξάγθσλ, Ώιαλψλ θαη ΐεζηγφηζσλ θαηαλίθεζε ηνλ Ώηηίια ζηα Καηαιαπληθά Πεδία, ζηε γλσζηή Μάπδ ηςκ Βεκχκ. Ο ΐαιεληηαλφο θνβήζεθε ηε δεκνθηιία ηνπ Ώέηηνπ θαη ηνκ δνινθφλεζε ζε έλα ζπκπφζην. Ο Φιάβηνο Ώέηηνο ληθεηήο ηνπ Ώηηίια

* Ο γηαηξφο θαη ζπγγξαθέαο Ώέηζμξ (α’ κηζφ ηνπ 6νπ κ.Υ. αη.) απφ ηελ Καππαδνθία, άζθεζε ηελ ηαηξηθή σο αξρίαηξνο ηεο βπδαληηλήο απιήο. * Ο ζηξαηεγφο ηνπ ΐπδαληίνπ Ώέηζμξ (9νο αη.) πνιέκεζε ηνπο Άξαβεο. ΢πλειήθζε αηρκάισηνο, αξλήζεθε λα αιιαμνπηζηήζεη θαη εθηειέζηεθε καδί κε 41 άιινπο ζπληξφθνπο ηνπ. Δ Βθθιεζία ηηκά ηε κλήκε ησλ 42 Μανηφνςκ. Ώεηίσλνο (Ώξρ) Ώξδεηηφο : Ο Ώεηίςκ ή Δεηίςκ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο δσγξάθνπο ηεο επνρήο ηνπ. Ο πην γλσζηφο ηνπ πίλαθαο βξηζθφηαλ ζηελ Οιπκπία θαη απεηθφληδε ην γάκν ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαη ηεο Ρσμάλεο. Ώεηνξξάρεο (Γεσ) Κππξηάδνπ : Δ Ώεημννάπδ είλαη ρσξηφ ηεο Δπείξνπ, ζην νπνίν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Ώ’ ΐαιθαληθνχ Πνιέκνπ (1912-13) δφζεθε κηα απφ ηηο κάρεο πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ απειεπζέξσζε ησλ Εσαλλίλσλ απφ ηνπο Σνχξθνπο. Ώεηψλ (Ρνκ) Κπςέιε : Ο ααζζθζάξ ηςκ πηδκχκ αεηυξ, αλήθεη ζηελ ηάμε ησλ ηεξαθνκφξθσλ. Βίλαη απφ ηα κεγαιχηεξα πηελά, πεηάεη ζε κεγάια χςε θαη έρεη εμαηξεηηθή φξαζε κε ηελ νπνία εληνπίδεη ηα ζεξάκαηά ηνπ. ΢ηε κπζνινγία ν αεηφο ήηαλ ν αγγειηνθφξνο ηνπ Αία. Θεσξείηαη ζχκβνιν δχλακεο θαη απεηθνλίδεηαη ζηα εζληθά ζχκβνια θαη ηηο ζεκαίεο πνιιψλ θξαηψλ απφ ηελ αξραηφηεηα σο ζήκεξα. Ώεδφλσλ (Ρνκ) Γθχδε : Μηθξφζσκν πνπιί, ην αδδυκζ είλαη γλσζηφ γηα ην κεισδηθφ ηνπ θειάεδεκα πνπ αθνχγεηαη θπξίσο ηελ επνρή ηνπ δεπγαξψκαηνο.

18

Ώζακαλίαο (Εζη-Γεσ) : Λφθνο ΢θνπδέ Οη Ώεαιάκεξ ήηαλ αξραίν ειιεληθφ θχιν πνπ θαηνηθνχζε ζηα ζεκεξηλά Σδνπκέξθα (Ώζακαληθά ΋ξε). Ήηαλ ζχκκαρνη ηνπ βαζηιηά ηεο Δπείξνπ Πχξξνπ θαη εθζηξάηεπζαλ καδί ηνπ ζηελ Εηαιία, ελαληίνλ ηεο Ρψκεο. Σν ρσξηφ Ώεαιακία βξίζθεηαη ζηελ πην ςειή θνξθή ησλ Σδνπκέξθσλ ζε πςφκεηξν 2450 κέηξα. Σν ρεηκψλα νη θάηνηθνη ην εγθαηαιείπνπλ θαη δνπλ ζε πνιχ ρακειφηεξν πςφκεηξν. Ώζάκαληνο (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο Ώεάιαξ ήηαλ βαζηιηάο ηνπ Οξρνκελνχ, γηνο ηνπ Ώηφινπ. Με ηε Νεθέιε απέθηεζαλ ηνλ Φξίμν θαη ηελ Έιιε. ΋κσο ε Νεθέιε αδηαθνξνχζε γηα ηα παηδηά ηεο θαη ν Ώζάκαο ηελ ρψξηζε θαη παληξεχηεθε ηελ Ελψ θφξε ηνπ Κάδκνπ. Με ηελ Ελψ απέθηεζε ηνλ Λέαξρν θαη ηνλ Μειηθέξηε. Δ Ελψ κηζνχζε ηα παηδηά ηεο Νεθέιεο θαη κε δηάθνξα ηερλάζκαηα πξνθάιεζε ρξεζκφ ηνπ καληείνπ, ν νπνίνο δεηνχζε ηε ζπζία ηνπ Φξίμνπ. Ο Ώζάκαο απξφζπκα δέρζεθε, φκσο ε (κεηέξα ησλ δηδχκσλ) Νεθέιε έζηεηιε έλα πνοζυιαθθμ ηνζάνζ ην νπνίν θαβάιεζαλ ν Φξίμνο θαη Έιιε θαη δηέθπγαλ. Δ Έιιε έπεζε απφ ην θξηάξη θαη πλίγεθε ζηα ζηελά πνπ νλνκάζηεθαλ απφ απηήλ Βθθήζπμκημξ. Ώζαλαζάθε (Βπη-Πνι) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Εςάκκδξ Ώεακαζάηδξ (1853-1953) ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο. Βθιέρζεθε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη δηεηέιεζε πθππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ. Ήηαλ πξφεδξνο ηνπ Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ θαη κεξίκλεζε γηα ηελ ίδξπζε ηνπ Ννζνθνκείνπ θαη ηνπ Ώζθιεπηείνπ Παίδσλ. Ώζαλαζηάδε Ε. (Βπη) Ώκπειφθεπνη : Ο γηαηξφο Εςάκκδξ Ώεακαζζάδδξ ππήξμε πνιηηεπηήο θαη ρξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη γεξνπζηαζηήο. Ώζαλαζίαο (Αηα) Παγθξάηη : Ώθεξεκέλε έλλνηα ε αεακαζία είλαη ην αληίζεην ηνπ ζαλάηνπ. Δ αζαλαζία είλαη ε πξνζδνθία ηεο πιηθήο ή/θαη πλεπκαηηθήο δσήο επ’ άπεηξνλ. ΋ιεο νη ζξεζθείεο θαιιηεξγνχλ ηελ ηδέα ηεο αζαλαζίαο ή ηεο κεηελζάξθσζεο. Ώζαλαζίνπ Αηάθνπ Μαθξπγηάλλε : βιέπε Αζάημο Ώεακαζίμο Ώζαλάησλ (ΐπδ) ΢επφιηα: Ώεάκαημζ ήηαλ έλα απφ ηα απηνθξαηνξηθά ηάγκαηα ηεο ΐπδαληηλήο Ώπηνθξαηνξίαο πνπ ην ζηειέρσλαλ λένη αξηζηνθξαηηθήο θαηαγσγήο. Ώζαλάησλ-Ώγγεινπνχισλ Κνισλφο : βιέπε Ώββεθμπμφθςκ-Ώεακάηςκ Ώζελαγφξνπ (Ώξρ-Θξε) Γνχβα : Αηάθνξεο πξνζσπηθφηεηεο κε απηφ ην φλνκα: * Ο ηχξαλλνο ηεο Έθεζνπ Ώεδκαβυναξ (6νο π.Υ. αη..) * Ο ΢πξαθνχζηνο δεκνθξαηηθφο πνιηηηθφο Ώεδκαβυναξ (5νο π.Υ. αη.) * Ο Μηιήζηνο ζηξαηεγφο Ώεδκαβυναξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) * Ο Ώεδκαβυναξ (3νο-2νο π.Υ. αη.), ζηξαηεγφο ηνπ βαζηιηά Φηιίππνπ ΐ’ ηεο Μαθεδνλίαο * Ο Ώζελαίνο Ώεδκαβυναξ (2νο κ.Υ. αη.) ξήηνξαο, θηιφζνθνο, ζπγγξαθέαο θαη απνινγεηήο ηνπ Υξηζηηαληζκνχ * Ο Ώεδκαβυναξ Ώ’ (1886-1972) απφ ηελ Ήπεηξν, έγηλε αξρηεπίζθνπνο Ώκεξηθήο ην 1930 θαη Οηθνπκεληθφο Παηξηάξρεο ην 1948. Βηθφλα ηεο ΏζελαΎδαο σο απηνθξάηεηξαο θαη Ώγίαο Βπδνθίαο

ΏζελαΎδνο (ΐπδ) Καπληθαξέα : Δ ΏεδκαΎξ (400-460) ήηαλ θφξε ηνπ Ώζελαίνπ ζνθηζηή Λενληίνπ. Ήηαλ φκνξθε, κνξθσκέλε θαη έμππλε θαη πξνθάιεζε ηελ πξνζνρή ηεο Πνπιρεξίαο αδειθήο ηνπ απηνθξάηνξα Θενδνζίνπ ΐ’ (ηνπ Μηθξνχ). Σν 421 ε ΏζελαΎδα βαθηίζηεθε ρξηζηηαλή κε φλνκα Βοδμηία θαη ακέζσο κεηά παληξεχηεθε ηνλ Θενδφζην. Σν 423 ε Βπδνθία ζηέθζεθε Ώπγνχζηα ηζφηηκε κε ηελ Πνπιρεξία, αιιά γξήγνξα θαηάθεξε λα ηελ εθηνπίζεη. Δ ΏζελαΎδα-Βπδνθία αζρνιήζεθε κε θηιαλζξσπηθά έξγα, κε ηα γξάκκαηα θαη κε ηελ ζπγγξαθή. Πέζαλε ζηελ Εεξνπζαιήκ, ε Βθθιεζία ηελ αλαθήξπμε αγία. Ώζελαίνπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Πξνζσπηθφηεηεο ηεο αξραηφηεηαο κε απηφ ην φλνκα :

19

* Ο Ώεήκαζμξ (ηέινο 2νπ-αξρέο 3νπ κ.Υ. αη.) ήηαλ ζνθηζηήο θαη ιφγηνο απφ ηελ Ώίγππην. Σν κφλν έξγν ηνπ πνπ ζψδεηαη ζήκεξα είλαη νη Αεζπκμζμθζζηαί, γξακκέλν ζε αηηηθή δηάιεθην. Σν πνιχηηκν απηφ έξγν αλαθέξεη πάλσ απφ 1000 ηίηινπο βηβιίσλ, πεξί ηα 700 νλφκαηα ζπγγξαθέσλ θαη 10.000 ζηίρνπο απφ έξγα ηεο ειιεληθήο γξακκαηείαο. * Ο Ώεήκαζμξ (4νο π.Υ. αη.), ζηξαηεγφο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πξίαο Ώληηγφλνπ Ώ’, γλσζηφο γηα ηελ εθζηξαηεία ηνπ θαηά ηεο αξαβηθήο πφιεο Πέηξα, θαηά ηελ νπνία έζθαμε πνιινχο θαηνίθνπο ηεο. * Ο Ώεήκαζμξ μ Ώνπάθμο (4νο-3νο π.Υ. αη.), νιπκπηνλίθεο απφ ηελ Έθεζν * Ο Ώεήκαζμξ μ Σαηηζηυξ (2νο π.Υ. αη.), καζεκαηηθφο. ΢ψδεηαη ην έξγν ηνπ Πενί ιδπακδιάηςκ πνπ πεξηέρεη νδεγίεο θαηαζθεπήο πνιηνξθεηηθψλ κεραλψλ. * Ο Ώεήκαζμξ μ Αζμκοζίμο (1νο κ.Υ. αη.) γιχπηεο απφ ηελ Πάξν. * Ο Ώεήκαζμξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώηηάιεηα, γηαηξφο θαη θηιφζνθνο. Ώζελαίσλ Βθήβσλ (Ώξρ) Λπθαβεηηφο : Μεηνλνκάζζεθε ζε Μεθίκαξ Μενημφνδ Ώζελάο (Μπζ) Οκφλνηα-Πιάθα : Δ Ώεδκά είλαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ζεέο ηεο κπζνινγίαο, ζεά ηεο ζνθίαο, ησλ ηερλψλ, ηνπ αζηηθνχ βίνπ θαη πνιηνχρνο ηεο Ώζήλαο πνπ θέξεη ην φλνκά ηεο. Γελλήζεθε πάλνπιε ρσξίο ηε κεζνιάβεζε κεηέξαο απφ ην θεθάιη ηνπ Αία Μνλνκάρεζε κε ηνλ Πνζεηδψλα γηα ηελ νλνκαζία ηεο πφιεο ηεο Ώζήλαο ηελ νπνία ζα θέξδηδε φπνηνο ηεο έθαλε ην πην σξαίν δψξν. Ο Πνζεηδψλαο ρηχπεζε ηελ ηξίαηλά ηνπ θαη αλάβιπζε λεξφ. Δ Ώζελά πξφζθεξε ηελ εθζά ε νπνία παξείρε ζηνπο πνιίηεο ηξνθή, ιάδη θαη μπιεία. Έηζη θέξδηζε κε άλεζε ηε κνλνκαρία θαη θχηεςε ην πξψην δέληξν ηεο ειηάο ζηελ Ώζήλα. Δ ζεά Ώζελά

Δ ιαηξεία ηεο Ώζελάο ήηαλ δηαδεδνκέλε ζε φιν ην ειιεληθφ ρψξν. ΢χκβνιά ηεο ήηαλ ε ειηά (ζπλδέζεθε κε ηελ εηξήλε), ε θνπθνπβάγηα (κε ηε ζνθία), ην θίδη θαη άιια. Σα νλφκαηα ή επίζεηα πνπ ηεο πξνζέδηλαλ ήηαλ εθαηνληάδεο θαη δηέθεξαλ απφ κχζν ζε κχζν θαη απφ πφιε ζε πφιε (θάηη παξφκνην ζπκβαίλεη ζηηο κέξεο καο κε ηελ Παλαγία). Οη γηνξηέο πνπ γηλφηαλ πξνο ηηκή ηεο ήηαλ επίζεο πνιιέο κε γλσζηφηεξε ηα Πακαεήκαζα. Ώζελνδψξνπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Πξνζσπηθφηεηεο ηεο αξραηφηεηαο κε απηφ ην φλνκα * Ο Ώεδκυδςνμξ (6νο π.Υ. αη.), ήηαλ γιχπηεο απφ ηελ ΏραΎα * Ο Ώεδκυδςνμξ (5νο - 4νο π.Υ. αη.) γιχπηεο απφ ηελ Ώξθαδία, καζεηήο ηνπ Πνιπθιείηνπ. Φηινηέρλεζε έλα ράιθηλν ζχκπιεγκα πνπ αθηέξσζαλ νη Λαθεδαηκφληνη ζηνπο Αειθνχο, σο αλάζεκα γηα ηε λίθε ηνπο επί ησλ Ώζελαίσλ ζηνπο Ώηγφο Πνηακνχο. * Ο Ώεδκυδςνμξ μ Ίιανζμξ (4νο π.Υ. αη.) Ώζελαίνο ζηξαηεγφο πνπ ιήδζζε (ππεξέηεζε ηνπο Πέξζεο). * Ο Ώεδκυδςνμξ (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ Ώζελαίνο ηξαγηθφο εζνπνηφο * Ο Ώεδκυδςνμξ μ ΢άκδςκμξ (74 π.Υ.- 7 κ.Υ.), ζησηθφο θηιφζνθνο απφ ηελ Σαξζφ. * Ο Ώεδκυδςνμξ (1νο κ.Υ. αη.), ηαηξφο θαη θηιφζνθνο, έγξαςε ην έξγν Πενί ηςκ επζδδιζχκ. * Ο Ώεδκυδςνμξ (2νο κ.Υ. αη.), ήηαλ ζνθηζηήο απφ ηε Θξάθε Ώζελψλ (Λεσθφξνο) (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Ώεήκα είλαη ε κεγαιχηεξε πφιε θαη ε πξσηεχνπζα ηεο Βιιάδαο. Βίλαη κηα πφιε κε ηζηνξία πάλσ απφ 4000 ρξφληα. Πήξε ην φλνκά ηεο πξνζηάηηδάο ηεο ζεάο Ώεδκάξ. Οη πξψηνη θάηνηθνί ηεο ήηαλ Πειαζγνί θαη αθνινχζεζαλ νη Ίσλεο. Μπζηθνί βαζηιείο ηεο ππήξμαλ πνιινί, φπσο ν Κφδξνο, ν Ώηγέαο, ν Θεζέαο, ν Κέθξσς θαη άιινη. Ο πξψηνο λνκνζέηεο ήηαλ ν Αξάθσλ θαη αθνινχζεζαλ ν ΢φισλ θαη ν Κιεηζζέλεο, νη νπνίνη ζεκειίσζαλ ηελ Ώζελατθή Αεκνθξαηία. Δ αθκή ηεο Ώζήλαο ήξζε ην 5ν π.Υ.αη. φηαλ ε πφιε εμήιζε ληθήηξηα απφ ηνπο Πεξζηθνχο πνιέκνπο θαη έγηλε ην νηθνλνκηθφ, πλεπκαηηθφ 20

θαη πνιηηηζηηθφ θέληξν ηνπ ειιαδηθνχ ρψξνπ. ΢πνπδαίνη θηιφζνθνη, θαιιηηέρλεο, πνηεηέο, ηξαγσδνί, πνιηηηθνί, επηζηήκνλεο, ζηξαηησηηθνί, ηζηνξηθνί έδεζαλ εθεί απφ ηνλ 5ν π.Υ. σο ηνλ 4ν κ.Υ. αη. Βλδεηθηηθά: ΢σθξάηεο, Πιάησλ, Φεηδίαο, Ώηζρχινο, Ώξηζηνθάλεο, Πεξηθιήο, Ώξηζηείδεο, Μηιηηάδεο, Θεκηζηνθιήο, Θνπθπδίδεο θαη πάξα πνιινί άιινη. Μεηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν έραζε ηα πξσηεία αιιά φρη θαη ηελ αίγιε ηεο. Ώθνινχζεζαλ σο θαηαθηεηέο νη Μαθεδφλεο θαη νη Ρσκαίνη. Μεηά ηελ επηθξάηεζε ηνπ Υξηζηηαληζκνχ έθιεηζαλ νη θηινζνθηθέο ζρνιέο ηεο Ώζήλαο θαη ν Παξζελψλαο έγηλε ρξηζηηαληθή εθθιεζία. Ώθνινχζεζαλ λένη θαηαθηεηέο νη Λαηίλνη θαη ηέινο νη Σνχξθνη. Σν 1833, ιίγα ρξφληα κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο ε Ώζήλα έγηλε πξσηεχνπζα ηεο ρψξαο. Σν 1896 έγηλαλ νη πξψηνη ζχγρξνλνη Οιπκπηαθνί Ώγψλεο θαη ε Ώζήλα νξγάλσζε αθφκα κηα θνξά ηνπο αγψλεο απηνχο ην 2004. Ο γπάιηλνο δξνκέαο ηνπ Κψζηα ΐαξψηζνπ είλαη έλα απφ ηα γιππηά πνπ θνζκνχλ ηελ πφιε ηεο Ώζήλαο

Ώηαθνχ (Μπζ) Ώραξλψλ : Ο Ώζαηυξ ήηαλ γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Νχκθεο Ώίγηλαο, βαζηιηάο ηεο Ώίγηλαο θαη παηέξαο ηνπ Σειακψλα θαη ηνπ Πειέα. Ο Ώηαθφο ήηαλ νλνκαζηφο γηα ηελ επζέβεηα, ηε θξφλεζε θαη ην αίζζεκα δηθαηνζχλεο πνπ ηνλ δηέθξηλε. Οη λφκνη ηνπ ήηαλ νη πην άξηηνη ηεο επνρήο ηνπ θαη νη ζενί ηνλ θαινχζαλ σο δηαηηεηή γηα ηηο δηαθνξέο ηνπο. Γηα ηηο αξεηέο ηνπ απηέο ν Αίαο ηνλ φξηζε θξηηή ζηνλ Άδε, καδί κε ηνλ Μίλσα θαη ηνλ Ραδάκαλζπ. Οη ηξεηο απηνί θξηηέο δηθάδνπλ ηνπο λεθξνχο πνπ θηάλνπλ ζηνλ Κάησ Κφζκν. Ο Ώηαθφο είλαη θαη ν θάηνρνο ησλ θιεηδηψλ ηνπ Άδε (θάηη ζαλ ηνλ Άγην Πέηξν!). Ώίαληνο (Μπζ) Γνχβα : ΋λνκα δπν εξψσλ ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ: * Ο Ώίαξ μ Λμηνυξ, βαζηιηάο ησλ Οπνπληίσλ Λνθξψλ. ΢ηνλ Σξσηθφ πφιεκν πνιεκνχζε ζπλήζσο ζην πιεπξφ ηνπ Ώίαληα ηνπ Σειακψληνπ θαη ήηαλ ην ίδην γελλαίνο κε απηφλ, αιιά θαη δηέθεξαλ. Ο Λνθξφο ήηαλ βξαρχζσκνο, ηαρχηαηνο, ηέιεηνο αθνληηζηήο, παιηθάξη αιιά θαη άγξηνο αληίπαινο, αιαδφλαο, αζπξφζηνκνο θαη ζξαζχο. Ώληίζεηα ν Σειακψληνο ήηαλ ηεξάζηηνο ζην ζψκα, βαξηά νπιηζκέλνο, θαιφθαξδνο, ζεκλφο θαη εηιηθξηλήο. Καηά ην ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο ηνπ ζηελ παηξίδα, ην πινίν ηνπ λαπάγεζε θαη ν Ώίαληαο πλίγεθε. * Ο Ώίαξ μ Σεθαιχκζμξ, βαζηιηάο ηεο ΢αιακίλαο, ππήξμε απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ θαη δηαθξίζεθε γηα ηε ζεκλφηεηα, ηελ εηιηθξίλεηα θαη ηε ζσθξνζχλε ηνπ. Με ηελ Σξσαδίηηζζα Σέθκεζζα, αηρκάισηε θαη ζθιάβα ηνπ, απέθηεζε έλα γην ηνλ Βπξπζάθε, ζηνλ νπνίν αξγφηεξα νη Ώζελαίνη αθηέξσζαλ έλα ηεξφ ην Βονοζάηεζμκ. ΋ηαλ απνθαζίζηεθε λα δνζνχλ ηα φπια ηνπ Ώρηιιέα ζηνλ βεκκαζυηενμ ηςκ Βθθήκςκ θαη πξνηηκήζεθε ν Οδπζζέαο αληί γηα ηνλ Ώίαληα, ν ηειεπηαίνο αηζζάλζεθε ηαπεηλσκέλνο θαη απνθάζηζε λα δνινθνλήζεη ηνπο αξρεγνχο ησλ Βιιήλσλ. Σφηε ε Ώζελά ηνπ πξνθάιεζε καλία θαη απηφο φξκεζε ζε έλα θνπάδη πξφβαηα (λνκίδνληαο φηη είλαη νη αξρεγνί ησλ Βιιήλσλ) θαη ηα ζθφησλε ζσξεδφλ γειψληαο κε αζάκηεζμ βέθςηα. ΋ηαλ ζπλήιζε θαη θαηάιαβε ηη είρε ζπκβεί, απηνθηφλεζε πέθηνληαο πάλσ ζην μίθνο ηνπ (δψξν ηνπ Σξψα Έθηνξα) ιέγνληαο: Έκαξ εοβεκήξ πνέπεζ κα γεζ ηαθά ηαζ κα πεεαίκεζ ηαθά. Ώηγαίνπ (Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : Σν Ώζβαίμ πέθαβμξ είλαη ε ζαιάζζηα πεξηνρή ηεο Μεζνγείνπ κεηαμχ ηεο Μ. Ώζίαο θαη ηεο επεηξσηηθήο Βιιάδαο. Σν φλνκά ηνπ πξνέξρεηαη, απφ ηνλ Ώζβέα, βαζηιηά ηεο Ώζήλαο πνπ πλίγεθε πέθηνληαο ζηε ζάιαζζα απφ ην ΢νχλην. ΢ηελ πεξηνρή ηνπ αλαπηχρζεθαλ ζπνπδαίνη πνιηηηζκνί (θπθιαδηθφο, κηλσηθφο, κπθελατθφο, ησληθφο θ.ά.). ΢ην Ώηγαίν αλήθνπλ πνιιά λεζηά θαη ζπζηάδεο λεζηψλ, φπσο ε Κξήηε, ε Βχβνηα, νη ΢πνξάδεο, νη Κπθιάδεο, ηα Ασδεθάλεζα, ηα λεζηά ηνπ Ώξγνζαξσληθνχ, ηα λεζηά ηνπ βφξεηνπ θαη αλαηνιηθνχ Ώηγαίνπ (Θάζνο, Υίνο, Λήκλνο, ΢ακνζξάθε, Μπηηιήλε, ΢άκνο θ.ά.) θαη ηα δπν ηνπξθηθά Ίκβξνο θαη Σέλεδνο.

21

Ώηγάιεσ (Γεσ) ΐνηαληθφο : Ώζβάθες ζεκαίλεη θαυξ ηςκ αζβχκ, θαζψο νη πξψηνη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο ήηαλ ηα θαηζίθηα. Με ην φλνκα απηφ είλαη γλσζηφ έλα βνπλφ θαη έλαο δήκνο ηεο Ώηηηθήο. Σν Ώηγάιεσ βξίζθεηαη ζηε δπηηθή Ώηηηθή θαη ζηνπο πξφπνδέο ηνπ έρνπλ νηθνδνκεζεί πνιινί δήκνη. Βίλαη γλσζηφ απφ ην 480 π.Υ. φηαλ ν Ξέξμεο έζηεζε ην παξαηεξεηήξηφ ηνπ γηα λα παξαθνινπζήζεη ηελ Ναπκαρία ηεο ΢αιακίλαο. Ώηγείξαο (Εζη) Κνισλφο : ΢ηελ αξραηφηεηα ε Ώζβείνα ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πφιεηο ηεο ΏραΎαο. Ώληίπαινο ηεο ΢ηθπψλαο έδεζε σο πφιε σο ηνλ 303 κ.Υ. αηψλα φηαλ θαηαζηξάθεθε απφ ζεηζκφ ή παιηξξντθφ θχκα. ΢ήκεξα ε Ώζβείνα είλαη δήκνο ηεο ΏραΎαο. Ώηγέσο (Μπζ) Πι. Ώηηηθήο : Ο Ώζβεφξ ήηαλ κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο, παηέξαο ηνπ ήξσα Θεζέα. Σελ επνρή εθείλε ε Ώζήλα είρε ππνρξέσζε λα ζηέιλεη ηαθηηθά εθηά αγφξηα θαη εθηά θνξίηζηα ζηελ Κξήηε, βνξά ζηνλ Μηλψηαπξν. Ο Θεζέαο αλέιαβε λα ιπηξψζεη ηελ Ώζήλα απφ απηφλ ην θφξν αίκαηνο θαη γηα ην ζθνπφ απηφ ζπλφδεςε ηελ απνζηνιή γηα ηελ Κξήηε. Σν πινίν έθπγε έρνληαο καχξα παληά. Ο Ώηγέαο είρε παξαγγείιεη, ην θαξάβη ηεο επηζηξνθήο ηνπ λα θέξεη άζπξα παληά – αλ πεηχραηλε λα εμνληψζεη ηνλ Μηλψηαπξν θαη λα γπξίδνπλ νη λένη δσληαλνί – θαη καχξα αλ δελ ηα θαηάθεξλε. ΋κσο πάλσ ζηε ραξά ηεο επηηπρίαο, ν Θεζέαο μέραζε λα δψζεη εληνιή λα αιιαρζνχλ ηα παληά. Ο Ώηγέαο πεξίκελε κε αγσλία ζην ΢νχλην ηελ επηζηξνθή θαη κφιηο είδε ηα καχξα παληά, απειπηζκέλνο έπεζε ζηε ζάιαζζα θαη πλίγεθε. Σν πέιαγνο ζην νπνίν πλίγεθε νλνκάζηεθε Ώζβαίμ Πέθαβμξ. Ώηγεηδψλ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Οη Ώζβδίδεξ ήηαλ ηα κέιε ηεο Ώηγείδνο θπιήο ηεο Ώηηηθήο, νη νπνίνη ζεσξνχζαλ φηη ήηαλ απφγνλνη ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά Ώηγέα. Ώηγηαιείαο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Ώζβζάθεζα είλαη επαξρία ηεο ΏραΎαο κε πξσηεχνπζα ην Ώίγην. Λέγεηαη φηη νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ κπζηθή Ώζβζάθεζα ή Ώζβζάθδ, θφξε ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώδξάζηνπ. Δ Νχκθε Ώίγηλα, εξσκέλε ηνπ Αία

Ώηγίλεο (Γεσ-Μπζ) Κπςέιε : Δ Ώίβζκα είλαη έλα απφ ηα λεζηά ηνπ Ώξγνζαξσληθνχ, κεηαμχ Πεηξαηά θαη Πφξνπ. Βίλαη λεζί κε αξραηφηαηε ηζηνξία. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ρξσζηά ην φλνκά ηεο ζηελ Νχκθε Ώίβζκα, ηελ νπνία εξσηεχηεθε ν Αίαο θαη ηε κεηέθεξε ζην λεζί Οηλψλε, ην νπνίν άιιαμε φλνκα. Δ Ώίγηλα απφ ηελ επαθή ηεο κε ηνλ Αία, γέλλεζε ηνλ Ώηαθφ, πξψην βαζηιηά ηνπ λεζηνχ. Σν 1826 ν Καπνδίζηξηαο φξηζε ηελ Ώίγηλα σο ηελ πξψηε πξσηεχνπζα ηνπ λένπ θξάηνπο. Ώηγηλήηνπ Αεκεηξίνπ (Βπη) Θεζείν : Ο Αδιήηνζμξ Ώζβζκήηδξ (1862-1934) ήηαλ αζηξνλφκνο, θαζεγεηήο Ώζηξνλνκίαο θαη Μεηεσξνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο, αθαδεκατθφο θαη ηδξπηήο ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Τπήξμε δηεπζπληήο ηνπ Βζληθνχ Ώζηεξνζθνπείνπ θαη ρξεκάηηζε δπν θνξέο ππνπξγφο. Με δηθή ηνπ πξσηνβνπιία ζεζπίζηεθε ζηελ Βιιάδα ην Γξεγνξηαλφ Δκεξνιφγην. Ώηγηλήηνπ Αηνλπζίνπ (Βπη) Ειίζηα : Ο Αζμκφζζμξ Ώζβζκήηδξ (1818-1884), απφ ηελ Ώίγηλα, ζπνχδαζε ηαηξηθή ζηε Γεξκαλία θαη ζηελ Ώπζηξία θαη ρξεκάηηζε θαζεγεηήο Ννζνινγίαο θαη Θεξαπεπηηθήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. ΢πγθαηαιέγεηαη αλάκεζα ζηνπο εζληθνχο επεξγέηεο, γηαηί κε θιεξνδφηεκά ηνπ ηδξχζεθε ην Ώζβζκήηεζμ Νμζμημιείμ. Ώηγίνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν Ώίβζμ είλαη ε δεχηεξε κεγάιε πφιε ηνπ λνκνχ ΏραΎαο, πξσηεχνπζα ηεο επαξρίαο Ώηγηαιείαο, κε ζεκαληηθή ηζηνξία απφ ηελ αξραηφηεηα. Οη πξψηνη θάηνηθνί ηνπ ήηαλ νη Ώηγηαιείο Πειαζγνί. Ώηγίζζνπ (Μπζ) Γνχβα : Ο Ώίβζζεμξ ππήξμε θαξπφο αλφζηαο αηκνκηθηηθήο ζρέζεο ηνπ βαζηιηά ησλ Μπθελψλ Θπέζηε θαη ηεο θφξεο ηνπ Πεινπίαο. Δ Πεινπία, αεδηαζκέλε, ηνλ εγθαηέιεηςε ακέζσο κεηά ηε γέλλεζή ηνπ θαη ηνλ αλάζξεςε κηα θαηζίθα (γη’ απηφ πήξε ην 22

φλνκα Ώίγηζζνο). ΋ηαλ ν Ώγακέκλσλ έθπγε γηα ηελ Σξνία, ε ζχδπγφο ηνπ Κιπηαηκλήζηξα ζπλδέζεθε εξσηηθά κε ηνλ Ώίγηζζν. ΋ηαλ επέζηξεςε ν Ώγακέκλσλ, ην άλνκν δεπγάξη ηνλ δνινθφλεζε θαη ν Ώίγηζζνο αλέβεθε ζην ζξφλν ησλ Μπθελψλ. Μεηά απφ εθηά ρξφληα, ν γηνο ηνπ Ώγακέκλνλα ν Οξέζηεο καδί κε ηνλ θίιν ηνπ Ππιάδε, θαηάθεξαλ λα εθδηθεζνχλ ηε δνινθνλία ηνπ Ώγακέκλνλα θαη ζθνηψζνπλ ηελ Κιπηαηκλήζηξα θαη ηνλ Ώίγηζζν. Ώίγιεο (Μπζ) Κπςέιε : Σξία πξφζσπα ηεο κπζνινγίαο θέξνπλ ην φλνκα Ώίβθδ: * Δ Ώίβθδ (ζεκαίλεη αοηή πμο θάιπεζ, πμο αηηζκμαμθεί) ήηαλ κηα απφ ηηο Βζπεξίδεο, εξσκέλε ηνπ Ήιηνπ θαη κεηέξα ησλ Σξηψλ Υαξίησλ * Δ Ώίβθδ ήηαλ κηα απφ ηηο θφξεο ηνπ ζενχ ηεο Εαηξηθήο Ώζθιεπηνχ, ζπλπθαζκέλε κε ηελ έλλνηα ηεο ιάκπνπζαο πγείαο. Ώδεξθέο ηεο ήηαλ ε Παλάθεηα, ε Τγεία θαη ε Εαζψ. * Δ Ώίβθδ, ήηαλ ε θνπέια πνπ αγάπεζε ν Θεζέαο θαη εγθαηέιεηςε ηελ Ώξηάδλε γη΄ απηήλ. Ώηγνζζελψλ (Εζη) Ά. Παηήζηα : Σα Ώζβυζεεκα είλαη ρσξηφ ηεο επαξρίαο Μεγαξίδαο, θνληά ζην Πφξην Γεξκελφ. Καηά ηελ κπθελατθή επνρή ππήξμε ζεκαληηθφ ιηκάλη ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν. Σν 500 π.Υ. νη Ώζελαίνη έθηηζαλ εθεί ηείρνο θαη αθξφπνιε. Νεαξέο Ώηγχπηηεο ρνξεχνπλ (ΐξεηαληθφ Μνπζείν)

Ώηγχπηνπ (νδφο & πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Παγθξάηη & Π. Άξεσο: Δ Ώίβοπημξ είλαη ρψξα ηεο Ώθξηθήο κε παλάξραηα ηζηνξία θαη κεγάιε πξνζθνξά ζηνλ πνιηηηζκφ, ζηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο. Δ ηζηνξία ηεο αξρίδεη απφ ηελ 4ε ρηιηεηία π.Υ. θαη θζάλεη σο ηελ πεξίνδν ησλ Πηνιεκαίσλ θαη ηελ ξσκατθή θαηάθηεζε ην 30 π.Υ. Σα κλεκεία ηεο είλαη κνλαδηθά ζε νκνξθηά θαη ηέρλε. Μεηά ηνπο Ρσκαίνπο, ηελ θαηέθηεζαλ νη ΐπδαληηλνί, νη Μακεινχθνη, νη Άξαβεο, νη Σνχξθνη θαη νη ΐξεηαλνί. Δ Ώίγππηνο (αξαβηθά Μηζξ) ζήκεξα είλαη κηα αξαβηθή ρψξα θαη πξσηεχνπζα ην Κάηξν. Ώηδεζίνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο λενπιαησληθφο θηιφζνθνο Ώζδέζζμξ (; - 405 κ.Υ.) απφ ηελ Καππαδνθία, ζπνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ΢πξία φπνπ παξαθνινχζεζε καζήκαηα απφ ηνλ Εάκβιηρν. Αίδαμε ζηελ Πέξγακν θαη είρε πνιινχο δηάζεκνπο καζεηέο. Ο απηνθξάηνξαο Ενπιηαλφο (ν Παξαβάηεο) εμέθξαζε ηελ επηζπκία λα αθνχζεη ηε δηδαζθαιία ηνπ. Ώηζαιίδνπ (Μπζ) Γνχβα : Ο Ώζεαθίδδξ ήηαλ γηνο ηνπ Βξκή θαη έιαβε κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία σο θήξπθαο θαη ηνμφηεο. Ήηαλ γλσζηφο γηα ηελ απέξαληε κλήκε ηνπ, ηελ νπνία δελ έραζε νχηε φηαλ πέζαλε θαη βξέζεθε ζηνλ Άδε. Ο Αίαο κεηά απφ παξάθιεζε ηνπ Βξκή, επέηξεςε ζηνλ Ώηζαιίδε λα πεξλά κηα κέξα ζηε Γε θαη κηα κέξα ζηνλ Άδε. Ο θηιφζνθνο Ποεαβυναξ πίζηεπε φηη ήηαλ κεηελζάξθσζε ηνπ Ώηζαιίδε. Ώηζαιηδψλ (Εζη) Θεζείν : Αήκνο ηεο Ώηηηθήο ζηελ αξραηφηεηα. Δ θπιή ησλ Ώζεαθζδχκ ηζρπξηδφηαλ φηη θαηαγφηαλ απφ ηνπο απνγφλνπο ηνπ Ώζεαθίδδ, γηνπ ηνπ Βξκή. Ώηζεξίαο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Δ Ώζεενία ήηαλ κηα απφ ηηο Διηάδεο, θφξεο ηνπ Ήιηνπ. Με ηηο αδειθέο ηεο έθιαηγαλ ζπλερψο γηα ην ζάλαην ηνπ αδειθνχ ηνπο Φαέζνληα θαη νη ζενί ηηο κεηακφξθσζαλ ζε θεφηεξ. Ώηζέξνο (Μπζ) Κπςέιε : Ο Ώζεήν ή Ώζεέναξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξψηνπο θνζκνγνληθνχο ζενχο. Καηά ηνλ Δζίμδμ ήηαλ γηνο ηνπ Βξέβνπο θαη ηεο Νχρηαο. Ώίζξαο (Μπζ) Θεζείν : Δ Ώίενα ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνηδήλαο Πηηζέα, ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Ώηγέα θαη κεηέξα ηνπ ήξσα Θεζέα. Δ Ώίζξα έθξπςε ηελ Χξαία Βιέλε ζηηο Ώθίδλεο, φηαλ ηελ είρε απαγάγεη ν Θεζέαο. Σελ Βιέλε ειεπζέξσζαλ νη Αηφζθνπξνη θαη αηρκαιψηηζαλ ηελ Ώίζξα πνπ ηνπνζεηήζεθε ζηελ ππεξεζία ηεο Βιέλεο. ΋ηαλ ε Βιέλε απήρζε απφ ηνλ Πάξη, ε Ώίζξα ηελ αθνινχζεζε ζηελ Σξνία. Μεηά ηελ άισζε ηεο Σξνίαο, ηελ απειεπζέξσζαλ νη εγγνλνί ηεο Ώθάκαο θαη Αεκνθψλ.

23

Ώηιηαλνχ (Ρσκ) Κάησ Παηήζηα : Ο Ώζθζακυξ μ Σαηηζηυξ (1νο-2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ Ρσκαίνο ζπγγξαθέαο. Έξγν ηνπ ήηαλ ε Σαηηζηή εεςνία ζηελ νπνία αλαπηχζζεη ηε ζηξαηησηηθή ηαθηηθή ησλ Μαθεδφλσλ κε ηελ θάιαγγα θαη ηελ αληηπαξαβάιιεη κε απηήλ ησλ Ρσκαίσλ. Σν έξγν απηφ επεξέαζε ηε πνιεκηθή ηαθηηθή ησλ ΐπδαληηλψλ, ησλ Ώξάβσλ θαη ησλ Βπξσπαίσλ. Ώίκνλνο (Μπζ) Κνισλφο : Ο Ώίιςκ ήηαλ γηνο ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ηεο Θήβαο Κξένληα. Ήηαλ κλεζηήξαο ηεο Ώληηγφλεο αιιά κεηά ηνλ ηξαγηθφ ηεο ζάλαην απηνθηφλεζε. Ώίκνπ (Γεσ) ΐνηαληθφο : Ο Ώίιμξ είλαη νξνζεηξά ηεο ΐαιθαληθήο ε νπνία νλνκάδεηαη θαη πενζυκδζμξ ημο Ώίιμο. Ξεθηλά απφ ηνλ Ανχλαβε θαη θαηαιήγεη ζηνλ Βχμεηλν Πφλην. Οη ηνπξθηθή νλνκαζία ηεο νξνζεηξάο είλαη Μπαιθάλ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ε νξνζεηξά πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Ώίιμ, βαζηιηά ηεο Θξάθεο θαη παηέξα ηνπ Έβξνπ. Ώηλείνπ (Μπζ) Παγθξάηη : Γηνο ηνπ Ώγρίζε θαη ηεο ζεάο Ώθξνδίηεο θαη ήξσαο ησλ Σξψσλ ν Ώζκείαξ, πνιέκεζε ηνπο Έιιελεο κε γελλαηφηεηα. Μεηά ηελ άισζε ηεο πφιεο ηνπ, πήξε ηνλ παηέξα θαη ιίγνπο ζπληξφθνπο ηνπ θαη αθνχ γχξηζε πνιινχο ηφπνπο θαηέιεμε ζηελ Εηαιία, φπνπ ίδξπζε ηε Ρψκε. Θεσξείηαη ν γελάξρεο ησλ Ρσκαίσλ. Δ δσή θαη νη πεξηπέηεηεο ηνπ Ώηλεία πεξηγξάθνληαη ζηδκ Ώζκεζάδα ηνπ ΐηξγηιίνπ, ε νπνία απνηειεί γηα ηνπο Ρσκαίνπο έλα έπνο αλάινγν κε ηελ Οδχζζεηα ηνπ Οκήξνπ γηα ηνπο Έιιελεο. Ώηληάλνο (Ώξρ-Βπα) ΐηθηψξηα : Οη Ώζκζάκεξ ήηαλ αξραίνο πνιεκηθφο ιαφο πνπ θαηνηθνχζε αλάκεζα ζηα φξε Σπκθξεζηφο, Οίηε θαη ΋ξζξπ. Σν 167 π.Υ. ίδξπζαλ ην Κμζκυκ ηςκ Ώζκζάκςκ, νκνζπνλδία κε πξσηεχνπζα ηελ Τπάηε ηεο Φζηψηηδαο. Σν φλνκα Ώζκζάκ αλαθέξεηαη ζε ηέζζεξα κέιε ηεο ίδηαο νηθνγέλεηαο θηιηθψλ, αγσληζηψλ ηνπ αγψλα ηνπ 1821 θαη ινγίσλ, απφ ηνλ Σπκθξεζηφ: * Ο παπα-Γαπανίαξ Ώζκζάκ (1750-1835) πήξε ην φλνκα Ώηληάλ απφ ην αξραίν ειιεληθφ θχιν, ηνπο Ώηληάλεο. ΢ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηεο ΢ρνιήο ηνπ Γέλνπο. Σν ζπίηη ηνπ έγηλε ηφπνο ζπγθέληξσζεο θαη θηινμελίαο θηιηθψλ. Μεηά ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο, ν Ώηληάλ θπιαθίζηεθε θαη αξγφηεξα γχξηζε ζηελ Βιιάδα. * Ο Γεχνβζμξ Ώζκζάκ (1788-1845), γηνο ηνπ Γαραξία, έγηλε δάζθαινο ζηελ Πξνχζα, κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ζπκκεηείρε ζηηο ηξεηο πξψηεο Βζλνζπλειεχζεηο. Ο Καπνδίζηξηαο ηνλ δηφξηζε κέινο ηνπ Παλειιελίνπ θαη επί ΋ζσλα ρξεκάηηζε ζχκβνπινο Βπηθξαηείαο, έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Φηιεθπαηδεπηηθήο θαη ηεο Ώξραηνινγηθήο Βηαηξείαο. Παξάιιεια ζπλέγξαςε ηζηνξηθέο θαη αξραηνινγηθέο κειέηεο θαη εμέδσζε θηινινγηθά πεξηνδηθά. Ο Αεκήηξηνο Ώηληάλ (Βζληθφ Εζηνξηθφ Μνπζείν)

* Ο Υνζζηυδμοθμξ Ώζκζάκ (1794-1850) δεπηεξφηνθνο γηνο ηνπ Γαραξία, έγηλε θηιηθφο θαη θπιαθίζηεθε καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ. Βπί Καπνδίζηξηα ήηαλ κέινο ηνπ Παλειιελίνπ θαη επί ΋ζσλα δηθαζηήο. * Ο Αδιήηνζμξ Ώζκζάκ (1800-1881), ηξίηνο γηνο ηνπ Γαραξία, πήξε κέξνο ζηνλ αγψλα θαη πνιέκεζε ζηελ Βχβνηα, ζην Μεζνιφγγη, ζηελ Ώξάρνβα, ζηελ Ώζήλα θαη αιινχ. Ώξγφηεξα ππεξέηεζε σο δηθαζηηθφο, αιιά αζρνιήζεθε κε ηε δεκνζηνγξαθία θαη ηε ζπγγξαθή. Βμέδηδε ην πεξηνδηθφ Δ αζαθζμεήηδ ημο θαμφ, βηνγξαθίεο, δηεγήκαηα, κεηαθξάζεηο θαη ην Λελζηυ ηδξ μιζθμοιέκδξ, έξγν ρακέλν. Ώίλνπ (Εζη-Γεσ) Γνχβα : Σν φλνκα Ώίκμξ αλαθέξεηαη: * ΢ηελ αξραία πφιε ηεο Ώλαηνιηθήο Θξάθεο Ώίκμξ (ηνπξθηθά Βλέδ). Οη Έιιελεο θάηνηθνί ηνπ κεηαλάζηεπζαλ ζηελ Βιιάδα κεηά ην 1922 κε ηελ αληαιιαγή ησλ πιεζπζκψλ. * ΢ην φξνο Ώίκμξ ην πην ςειφ βνπλφ ηεο Κεθαινληάο, κε Βζληθφ Αξπκφ καχξσλ ειάησλ Ώημσλέσλ (Εζη) Θεζείν : Ώζλςκείξ νλνκάδνληαλ νη θάηνηθνη ηνπ αξραίνπ Αήκνπ Ώημσλήο ηεο Ώηηηθήο, θνληά ζηε ζεκεξηλή Γιπθάδα. Οη Ώημσλείο είραλ ηε θήκε φηη ήηαλ

24

βσκνιφρνη θαη βιάζθεκνη θαη ε ιέμε αζλςκεφμιαζ ζήκαηλε θαθνινγψ. Βπίζεο ε Ώημσλή ήηαλ γλσζηή γηα ην λφζηηκν ςάξη ηεο, ηελ αζλςκζηή ηνίβθδ (ην κπαξκπνχλη;). Ώηνιέσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Ώζμθείξ ήηαλ έλα ειιεληθφ θχιν πνπ απφ ηελ πεξηνρή ηεο Θεζζαιίαο κεηαλάζηεπζαλ ζε αξθεηά ζεκεία ηεο Βιιάδαο θαη θπξίσο ζηε Μπηηιήλε θαη ζηα παξάιηα ησλ Σξσάδαο θαη ηεο κηθξαζηαηηθήο Μαγλεζίαο. Δ πεξηνρή εθεί νλνκαδφηαλ Ώηνιία θαη κηινχζαλ ηελ ειιεληθή αηνιηθή δηάιεθην. Οη Ώηνιείο ζεσξνχζαλ γελάξρε ηνπο ηνλ Ώίνιν, γην ηνπ Έιιελα θαη εγγνλφ ηνπ Αεπθαιίσλα. Ώηνιίδνο (Εζη) Πεηξάισλα: Ώζμθίξ ή Ώζμθίδα ήηαλ ην ζπιινγηθφ φλνκα ησλ πεξηνρψλ πνπ θαηνηθνχληαλ απφ ηνπο Ώηνιείο Ήηαλ θπξίσο ε Θεζζαιία, ε ΐνησηία, ε Μπηηιήλε θαη αξθεηέο παξάιηεο πφιεηο ηεο Σξσάδαο. Ώηφινπ (Μπζ) Κέληξν : Σν φλνκα Ώίμθμξ θέξνπλ δπν πξφζσπα ηεο κπζνινγίαο: * Ο Ώίμθμξ, εγγνλφο ηνπ Αεπθαιίσλα, γηνο ηνπ Έιιελα, αδειθφο ηνπ Αψξνπ θαη ηνπ Ξνχζνπ. Ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώηνιίαο Θεζζαιίαο θαη γελάξρεο ησλ Ώηνιψλ. * Ο Ώίμθμξ ζεφο ησλ αλέκσλ ή θαηά ηνλ ΋κεξν ν Σαιίαξ ηςκ Ώκέιςκ, έρεη ην βαζίιεηφ ηνπ ζην πισηφ λεζί Ώηνιία. Κξαηά ηνπο αλέκνπο ζε κηα ζπειηά θαη φηαλ απνθαζίζεη ηνπο επηηξέπεη ηελ έμνδν απφ κηα ζηελή δίνδν. ΢ηελ Ώηνιία, θηινμελήζεθε ν Οδπζζέαο θαηά ην πεξηπεηεηψδεο ηαμίδη ηνπ ζηελ Εζάθε. Ο Ώίνινο ηνπ έδσζε έλα αζθφ ζηνλ νπνίν είρε θιείζεη ηνπο ηζρπξνχο αλέκνπο, γηα λα γπξίζεη ζηελ παηξίδα ηνπ. ΋κσο ε πεξηέξγεηα ησλ λαπηψλ ηνπ Οδπζζέα ηνπο ψζεζε λα αλνίμνπλ ηνλ αζηυ ημο Ώζυθμο θαη νη άλεκνη μερχζεθαλ θαη έζπξσμαλ ην πινίν μαλά πίζσ ζηελ Ώηνιία. Ο Ώίνινο, ζεφο ησλ αλέκσλ

Ώηζρίλνπ (Ώξρ) Πιάθα: Ώξθεηά πξφζσπα ηεο αξραίαο Βιιάδνο θέξνπλ απηφ ην φλνκα: * Ο ζσθξαηηθφο θηιφζνθνο Ώζζπίκδξ μ ΢θήηηζμξ (430-360 π.Υ.). Ώθνζησκέλνο καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε, ηνπ παξαζηάζεθε ζην ζάλαηφ ηνπ θαη αξγφηεξα πήγε ζηε ΢ηθειία φπνπ ηνλ βνήζεζε ν ηχξαλλνο ησλ ΢πξαθνπζψλ Αηνλχζηνο ΐ’. Ο Ώηζρίλεο είλαη γλσζηφο γηα ηνπο Αζαθυβμοξ ηνπ πνπ ζεσξνχληαη ηζάμηνη ηνπ Πιάησλα. * Ο Ώζελαίνο ξήηνξαο Ώζζπίκδξ (389-314 π.Υ.), ήηαλ ν θπξηφηεξνο πνιηηηθφο αληίπαινο ηνπ Αεκνζζέλε. ΢ε αληίζεζε κε ηνλ αληίπαιφ ηνπ ππνζηήξημε ηνλ Φίιηππν ηεο Μαθεδνλίαο θαη ν Αεκνζζέλεο ηνλ θαηεγφξεζε γηα ρξεκαηηζκφ. Γηα ην ιφγν απηφ εμνξίζηεθε ζηε Ρφδν φπνπ ίδξπζε ξεηνξηθή ζρνιή. ΢ψδνληαη αξθεηνί ιφγνη ηνπ. * Ο θηιφζνθνο Ώζζπίκδξ μ Νεαπμθίηδξ (2νο-1νο π.Υ. αη.), καζεηήο ηνπ Καξλεάδε θαη δηεπζπληήο ηεο Ώθαδεκίαο. * Ο Ώζζπίκδξ απφ ηελ Διεία, δπν θνξέο νιπκπηνλίθεο Ώηζρχινπ (Ώξρ) Φπξξή : Ο Ώζζπφθμξ (525-456 π.Υ.) απφ ηελ Βιεπζίλα, είλαη ν αξραηφηεξνο ησλ κεγάισλ ηξαγηθψλ ηεο Ώζήλαο θαη απνθαιείηαη ν Παηέναξ ηδξ ηναβςδίαξ. Πνιέκεζε ζην Μαξαζψλα (φπνπ ζθνηψζεθε ν αδειθφο ηνπ Κοκαίβεζνμξ) θαη ζηε ΢αιακίλα (φπνπ δηαθξίζεθε ν άιινο ηνπ αδειθφο ν Ώιεζκίαξ μ Παθθδκεφξ). Έγξαςε πάλσ απφ 70 ηξαγσδίεο απφ ηηο νπνίεο δηαζψδνληαη πιήξσο νη εθηά (Πένζαζ, Βπηά επί Θήααξ, Εηέηζδεξ, Πνμιδεεφξ Αεζιχηδξ θαη ε ηξηινγία ηεο Ονέζηεζαξ πνπ πεξηιακβάλεη ηνλ Ώβαιέικμκα, ηηο Υμδθυνεξ θαη ηηο Βοιεκίδεξ). ΋ια ηα έξγα ηνπ είλαη εκπλεπζκέλα απφ ηελ κπζνινγία. Πξψηα λα ραηξεηήζσ πξέπεη η’ Άξγνο θαη ηνπο ζενχο ηεο ρψξαο πνπ γηλήθαλ αηηία λα γπξίζσ∙ θαη ηελ πφιε λα εθδηθεζψ ηνπ Πξίακνπ∙ ηη δίρσο ην δίθην απ’ ηνπο αληίδηθνπο λ’ αθνχζνπλ, νκφγλσκα νη ζενί ζηελ καησκέλε θάιπε ξίμαλ ηελ ςήθν ηνπο, ε Σξνία λ’ αθαληζηεί θαη λα ζθαγεί ν ιαφο ηεο…… Ώηζρχινπ : Ώγακέκλσλ (κεηάθξαζε Σάθεο Ρνχζνο, εθδ. Κάθηνο)

25

Ώίζσλνο (Μπζ-Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : (ε ζσζηή γξαθή είλαη Ώίζμκμξ). Έλα πξφζσπν ηεο κπζνινγίαο θαη έλα ηζηνξηθφ πξφζσπν θέξνπλ ην φλνκα Ώίζςκ: * Ο κπζηθφο Ώίζςκ, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Εσιθνχ Κξεζέα θαη παηέξαο ηνπ ήξσα ηεο Ώξγνλαπηηθήο εθζηξαηείαο Εάζνλα. * Ο αγγεηνγξάθνο Ώίζςκ (5νο π.Υ. αη.) γλσζηφο απφ κηα θχιηθα πνπ βξίζθεηαη ζην Μνπζείν ηεο Μαδξίηεο θαη απφ δηάθνξα άιια αγγεία. Ώηζψπνπ (Ώξρ) Φπξξή : Ο Ώίζςπμξ (6νο π.Υ. αη.) είλαη ν πην δηάζεκνο «παξακπζάο» ηεο ηζηνξίαο. Βιάρηζηα πξάγκαηα μέξνπκε γηα ηε δσή ηνπ, ιέγεηαη φηη ήηαλ έλαο άζρεκνο θαη θακπνχξεο ζθιάβνο απφ ηε Θξάθε (ή ηε Φξπγία, ή ηε ΢άκν) θαη δνινθνλήζεθε ζηνπο Αειθνχο. Ίζσο θαη λα κελ ήηαλ ππαξθηφ πξφζσπν. Οη Μφεμζ ημο Ώζζχπμο είλαη ζχληνκεο ηζηνξηνχιεο κε δψα ή αλζξψπνπο, δηαηππσκέλεο κε ρηνπκνξηζηηθφ ηξφπν, νη νπνίεο θαηαιήγνπλ πάληα ζε έλα δηδαθηηθφ ‘επηκχζην’. Ώθφκα θαη ζήκεξα νη Μφεμζ ηνπ εθδίδνληαη θαη δηδάζθνληαη. Η Αιεπνύ θαη ηα ζηαθύιηα, ραξαθηεξηζηηθφο κχζνο ηνπ Ώηζψπνπ

Ώηησιίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώζηςθία είλαη επαξρία ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο, αλαηνιηθά ηνπ Ώρειψνπ, κε πξσηεχνπζα ην Μεζνιφγγη. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία νλνκάζηεθε έηζη απφ ηνλ βαζηιηά Ώζηςθυ, γην ηνπ Βλδπκίσλα. ΢ηελ αξραηφηεηα νη πξψηνη θάηνηθνί ηεο ήηαλ νη Κνπξήηεο. Βθεί ηδξχζεθε ην 314 π.Υ. ε Ώζηςθζηή ΢οιπμθζηεία, πνπ δηαιχζεθε ην 146 κε ηελ έιεπζε ησλ Ρσκαίσλ θαηαθηεηψλ. Ώηησιηθνχ (Γεσ) Κνισλφο : Σν Ώζηςθζηυ είλαη κηα θσκφπνιε ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο, ρηηζκέλε ζην νκψλπκν λεζάθη ηνπ θφιπνπ ηνπ Μεζνινγγίνπ. Ώπνθαιείηαη ιζηνή ΐεκεηία ηδξ Βθθάδαξ. Ώηησινχ Γηαλλνχιε Ν. Φηινζέε : βιέπε Γζακμφθδ Ώζηςθμφ Ώθαδεκίαο (Γεσ-Εζη) Κέληξν : ΢ηελ αξραία Ώζήλα ε Ώηαδδιία ήηαλ πεξηνρή κεηαμχ ΢επνιίσλ θαη Κνισλνχ θαη είρε πάξεη ην φλνκά ηεο απφ ηνλ ήξσα ηεο Ώηηηθήο Ώηάδδιμ. Βθεί ν Πιάησλ ίδξπζε ηελ πεξίθεκε Ώηαδδιία ημο. ΢ήκεξα ην αλψηαην πλεπκαηηθφ ίδξπκα ηεο ρψξαο νλνκάδεηαη Ώηαδδιία θαη ηδξχζεθε ην 1926. Βθπξνζσπνχληαη φινη νη θιάδνη ησλ επηζηεκψλ, ησλ γξακκάησλ θαη ησλ θαιψλ ηερλψλ. Σν θηίξην ηεο Ώθαδεκίαο ρηίζηεθε κε δαπάλεο ηνπ ΢ίλα (νλνκάδεηαη ΢ζκαία Ώηαδδιία) ζε ζρέδηα ηνπ αξρηηέθηνλα Θ. Υάλζελ. Με ην ίδην φλνκα νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο απνθαινχλ ηα αλψηαηα πλεπκαηηθά ηνπο ηδξχκαηα (Γαιιηθά: Academie, Ώγγιηθά: Academy, Εηαιηθά: Academia, Γεξκαληθά Akademie θιπ). Ώθαδεκίαο Πιάησλνο (Πιαηεία) (Ώξρ) Κνισλφο : Δ Ώηαδδιία Πθάηςκμξ ήηαλ ε θηινζνθηθή ζρνιή πνπ ίδξπζε ην 387 π.Υ. ν Πιάησλ. Ολνκάζηεθε Ώθαδεκία απφ ην φλνκα ηεο πεξηνρήο πνπ ηδξχζεθε θαη ιεηηνπξγνχζε ζπλερψο πάλσ απφ ελλέα αηψλεο, σο ην 529 κ.Υ. φηαλ ν Ενπζηηληαλφο ηελ έθιεηζε, σο ακηίεεηδ ιε ηα πνζζηζακζηά ζδεχδδ! Ώθαδήκνπ (Μπζ) Πι. Κνπκνπλδνχξνπ : Ο Ώηάδδιμξ ήηαλ ήξσαο ηεο Ώηηηθήο, απφ ηνλ νπνίν πήξε ην φλνκά ηνπ ην πξνάζηην ηεο Ώζήλαο Ώηαδδιεία ή Ώηαδδιία. Ο Ώθάδεκνο θαλέξσζε ζηνπο Αηφζθνπξνπο ην κέξνο πνπ ν Θεζέαο είρε θξχςεη ηελ αδειθή ηνπο Χξαία Βιέλε. Γηα ην ιφγν απηφ ν Ώθάδεκνο ηηκήζεθε απφ ηνπο Λάθσλεο. ΢ην κέιινλ φπνηε νη ΢παξηηάηεο έθαλαλ επηδξνκή ζηελ Ώηηηθή, απέθεπγαλ λα πεηξάμνπλ ηελ πεξηνρή απηή. Ώθαθίνπ (Θξε-Ρνκ) ΢η Λαξίζεο : Ο Ώηάηζμξ ήηαλ παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο (472-489) θαη ζπλέδεζε ην φλνκά ηνπ κε ην πξψην ζρίζκα (ην ιεγφκελν αηαηζακυ ζπίζια πνπ θξάηεζε σο ην 519) κεηαμχ Ώλαηνιηθήο θαη Απηηθήο Βθθιεζίαο. Σν 451 ν Παηξηάξρεο Φέιημ Γ΄ αλαζεκάηηζε ηνλ Ώθάθην θαη απηφο ηνλ δηέγξαςε απφ ηα Αίπηπρα ηεο Βθθιεζίαο.

26

* Τπνζηεξίδεηαη φηη ε πξαγκαηηθή νλνκαζία ηεο νδνχ είλαη Ώηαηζχκ θαη φρη Ώθαθίνπ. Οη αθαθίεο είλαη ηα γλσζηά πνιπεηή αεηζαιή δέληξα ή ζάκλνη κε ηα θίηξηλα ινπινχδηα, πνπ ππάξρνπλ ζε πνιιέο πνηθηιίεο Ώθάκαληνο (Μπζ) Θεζείν : Σν φλνκα ηνπ Ώηάιακηα ζεκαίλεη αηάιαημξ=αημφναζημξ. Ήηαλ γηνο ηνπ Θεζέα θαη ηεο Φαίδξαο θαη αδειθφο ηνπ Αεκνθψληα, γλσζηφο γηα ηελ νκνξθηά θαη ηε ζσθξνζχλε ηνπ. Ο Ώθάκαο θαη ν αδειθφο ηνπ πήγαλ ζηελ Σξνία θαη ήηαλ απφ απηνχο πνπ κπήθαλ ζην Ανχξεην Ίππν. ΋ηαλ έπεζε ε Σξνία θαηάθεξαλ θαη απειεπζέξσζαλ ηελ γηαγηά ηνπο Ώίζξα πνπ βξηζθφηαλ εθεί κε ηελ αθνινπζία ηεο Χξαίαο Βιέλεο. Ο Ώθάκαο ίδξπζε δπν πφιεηο ζηελ πεξηνρή ηεο Σξσάδαο θαη θαηέιεμε ζηελ Κχπξν φπνπ θαη πέζαλε. Ο Ώθάκαο θαη ν Αεκνθψλ, απειεπζεξψλνπλ ηελ Ώίζξα

Ώθαξλαλίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώηανκακία είλαη ην δπηηθφ ηκήκα ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο κε πξσηεχνπζα ην Ώγξίλην. Καηά ηε κπζνινγία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Ώηανκάκα, γην ηνπ Ώιθκαίσλα. Οη Ώθαξλάλεο ήηαλ πάληα αληίπαινη ησλ Ώηησιψλ. Ώθαξλάλνο (Μπζ) Παγθξάηη : Ο κπζηθφο Ώηανκάκ ήηαλ γηνο ηνπ Ώιθκαίσλα θαη ηεο Καιιηξξφεο, θφξεο ηνπ Ώρειψνπ. Ο Ώιθκαίσλ έδσζε ην φλνκα ηνπ γηνπ ηνπ ζηελ πεξηνρή ηεο Ώηανκακίαξ. Ώθάζηνπ (Μπζ) Άλσ Κπςέιε : ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Άηαζημξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Εσιθνχ, γηνο ηνπ Πειία. Πήξε κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. Ώθνκηλάηνπ (ΐπδ) Μεηαμνπξγείν : Ώημιζκάημξ Υςκζάηδξ είλαη ην φλνκα δπν αδειθψλ απφ ηηο Υψλεο ηεο Φξπγίαο, πνπ έδξαζαλ ηνλ 12ν αηψλα ζην ΐπδάληην: * Ο Μζπαήθ Ώημιζκάημξ Υςκζάηδξ (1140-1220), κεηξνπνιίηεο Ώζελψλ. Ώπνγνεηεχηεθε φηαλ είδε φηη νη Ώζελαίνη δελ θαηαιάβαηλαλ ιέμε απφ ην θήξπγκά ηνπ πνπ γηλφηαλ ζηελ αξραηνπξεπή γιψζζα ηεο Βθθιεζίαο. Μεηά ηελ θαηάθηεζε ηεο Ώζήλαο απφ ηνπο Λαηίλνπο απνζχξζεθε ζηελ Κέα. Έγξαςε πνηήκαηα θαη επηζηνιέο. * Ο Νζηήηαξ Ώημιζκάημξ Υςκζάηδξ (1155-1217). Μέγαο ινγνζέηεο ηεο βπδαληηλήο απιήο, θαηέθπγε ζηε Νίθαηα φηαλ νη Λαηίλνη θαηέιαβαλ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Βθεί ζπλέγξαςε ηελ Εζημνία πνπ αλαθέξεηαη ζηα γεγνλφηα ηεο Πφιεο ηεο πεξηφδνπ 1118-1204. Ώθξάγαληνο (Εζη) Κνινθπλζνχ : Ο Ώηνάβαξ (ηηαιηθή νλνκαζία Ώθξηηδέλην) ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ειιεληθέο πφιεηο-απνηθίεο ηεο ΢ηθειίαο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Ώηνάβακηα γην ηνπ Αία θαη ηεο Χθεαλίδαο Ώζηεξφπεο. Ήηαλ πφιε κε δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα, ην νπνίν θαηαιχζεθε κεηά ηελ θαηάιεςή ηεο απφ ηνπο Καξρεδνλίνπο. Ώξγφηεξα πέξαζε ππφ ηελ θαηνρή ησλ Ρσκαίσλ, ησλ ΐπδαληηλψλ, ησλ ΢αξαθελψλ, ησλ Ννξκαλδψλ θαη ηνλ 19ν αηψλα έγηλε ηκήκα ηεο ελσκέλεο Εηαιίαο. Ώθξάηαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Ώηνάηα είλαη παξαιηαθή θσκφπνιε ηεο ΏραΎαο. Ώθξνζψσλ (Γεσ-Εζη) Λακπξηλή : Οη Ώηνυεςμζ είλαη αξραία πειαζγηθή πφιε ζην αθξσηήξην Άζσο ηεο Υαιθηδηθήο. ΢ηα εξείπηά ηεο ρηίζηεθε ε αξραία ΢άλε ε νπνία θαηαζηξάθεθε απφ ηνλ Φίιηππν ΐ΄ ηεο Μαθεδνλίαο. ΢ηα εξείπηα ηεο ΢άλεο βξίζθεηαη ε ζεκεξηλή πξσηεχνπζα ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο ε Οπξαλνχπνιε. Ώθξνιακίαο (Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : Δ Ώηνμθαιία είλαη κεζαησληθφ θξνχξην, ην ηάζηνμ ηεο πφιεο ηεο Λακίαο, ρηηζκέλν πάλσ ζηα εξείπηα αξραίνπ ηείρνπο. Άθξσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Άηνςκ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηαηξφο απφ ηνλ Ώθξάγαληα ηεο ΢ηθειίαο. Σν 430 φηαλ ν κεγάινο ινηκφο ζέξηδε ηνλ πιεζπζκφ ηεο Ώζήλαο (απφ απηφλ πέζαλε θαη ν Πεξηθιήο), ν Άθξσλ ζπκβνχιεςε ηνπο Ώζελαίνπο λα αλάβνπλ θσηηά θνληά ζηνπο πξνζβεβιεκέλνπο γηα λα απνιπκαίλνπλ ην ρψξν. Έγξαςε ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα.

27

Ώθξσηεξίνπ (Γεσ-Εζη) Ρηδνχπνιε : Σν Ώηνςηήνζ είλαη ρεξζφλεζνο ηεο Κξήηεο πνπ βξίζθεηαη αλαηνιηθά ηεο πφιεο ησλ Υαλίσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Κχακνλ. Βθεί ζπγθεληξψζεθαλ ην 1897, πάλσ απφ 1000 επαλαζηάηεο θαη ε επαλαζηαηηθή επηηξνπή κε εγέηε ηνλ Βιεπζέξην ΐεληδέιν. ΢ήκεξα ζην Ώθξσηήξη ππάξρνπλ νη ηάθνη ηνπ Βιεπζεξίνπ θαη ηνπ ΢νθνθιή ΐεληδέινπ. Ώθηαίνπ (Μπζ) Θεζείν : Ο κπζηθφο Ώηηαίμξ ήηαλ ν πξψηνο κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο απφ ην φλνκα ηνπ νπνίνπ νλνκάζηεθε ε Ώηηηθή Ώηηαία. Ήηαλ ν παηέξαο ηεο Ώγιαχξνπ ε νπνία παληξεχηεθε ηνλ δηάδνρφ ηνπ Κέθξνπα. Ώθηίνπ (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Σν Άηηζμ είλαη αθξσηήξην ηεο Ώθαξλαλίαο ζηελ είζνδν ηνπ Ώκβξαθηθνχ θφιπνπ. Βθεί έγηλε ε νκψλπκε λαπκαρία ην 31 π.Υ. θαηά ηελ νπνία ν ζηφινο ηνπ Οθηαβηαλνχ θαηαλίθεζε ηνπο ζηφινπο ηνπ Ώλησλίνπ θαη ηεο Κιενπάηξαο θαη άλνημε ην δξφκν γηα ηελ κεηαηξνπή ηεο Ρψκεο ζε απηνθξαηνξία. Ώιακάλαο (Εζη) Κνισλφο : Δ Ώθαιάκα είλαη ε ηζηνξηθή γέθπξα ηνπ ΢πεξρεηνχ πνηακνχ θνληά ζην ρσξηφ Ώλζήιε ηεο Φζηψηηδαο. Βθεί ηνλ Ώπξίιην ηνπ 1821 ν Ώζαλάζηνο Αηάθνο κε 500 πνιεκηζηέο πξνζπάζεζαλ λα εκπνδίζνπλ ζηξαηηά 8.000 Σνχξθσλ ππφ ηνλ Οκέξ ΐξπψλε, λα πεξάζεη πξνο ηελ Πεινπφλλεζν. Μεηά απφ πνιχλεθξε κάρε ν Αηάθνο ζπλειήθζε, νδεγήζεθε ζηε Λακία θαη εθηειέζηεθε κε καξηπξηθφ ηξφπν (ζνπβιίζηεθε). Ώιάζηνξνο (Μπζ) Γθχδε : Σξία κπζηθά πξφζσπα θέξνπλ ην φλνκα Ώθάζηςν: * Ο Ώθάζηςν, παλάξραηε εθδηθεηηθή ζεφηεηα, δαίκνλαο πνπ έθεξλε ηελ θαηαζηξνθή ζε φπνηνλ ακάξηαλε. * Ο Ώθάζηςν, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Πχινπ Νειέα, ζθνηψζεθε απφ ηνλ Δξαθιή * Ο Ώθάζηςν, εγεκφλαο ησλ Λπθέσλ, πνιέκεζε ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν ζην πιεπξφ ηνπ Πξηάκνπ θαη ζθνηψζεθε απφ ηνλ Οδπζζέα. Άιδνπ Μαλνπηίνπ (Πξν) Ώκπειφθεπνη : Ο Άθδμξ Μακμφηζμξ (1450-1515) ήηαλ Εηαιφο ειιεληζηήο, ηππνγξάθνο θαη εθδφηεο. Τπήξμε απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο δηάδνζεο ησλ ειιεληθψλ γξακκάησλ ζηε Αχζε θαηά ηελ Ώλαγέλλεζε θαη ν ίδηνο πξφζζεηε ζην φλνκα ηνπ ην επίζεην Φζθέθθδκαξ. Ίδξπζε ηππνγξαθείν ζηε ΐελεηία θαη ην 1495 εμέδσζε ηνλ πξψην ηφκν ησλ έξγσλ ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη ζηε ζπλέρεηα ηα πεξηζζφηεξα έξγα Βιιήλσλ θαη Λαηίλσλ ζπγγξαθέσλ. Βπίζεο εμέδσζε ην Βθθδκζηυ Ώθθάαδημ. Ώιέθηνξνο (Μπζ) Παγθξάηη : Απν πξφζσπα ηεο κπζνινγίαο: * Ο Ώθέηηςν, γηνο ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώλαμαγφξα, ζχδπγνο ηεο Αηνγελείαο θαη παηέξαο ηνπ Ίθηνο θαη ηνπ Ώκαξπγθέα * Ο Ώθέηηςν, γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ βαζηιηά ηεο Διείαο Βπεηνχ θαη παηέξαο ηνπ Λείηνπ. * Ώθέηηςν ήηαλ πξνζσλχκην ηεο Ώζελάο, επεηδή ήηαλ άγακε. Δ πξηγθίπηζζα θαη Μεγάιε Ανχθηζζα ηεο Ρσζίαο, Ώιεμάλδξα

Ώιεμάλδξαο Πιαηεία (Πνι) Πεδίν Άξεσο-Ώκπειφθεπνη: Σν φλνκα Ώθελάκδνα θέξνπλ δπν πξηγθίπηζζεο ηεο Βιιάδαο: * Δ Μεγάιε Ανχθηζζα Ώθελάκδνα Γεςνβίεακα (1870-91) θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Βιιάδαο Γεσξγίνπ Ώ’. Παληξεχηεθε ηνλ Παχιν, Μέγα Ανχθα ηεο Ρσζίαο, γην ηνπ Σζάξνπ Ώιεμάλδξνπ ΐ’. Πέζαλε κφιηο 21 εηψλ θαη ν ζάλαηφο ηεο ζπγθίλεζε ην παλειιήλην. Σελ ηίκεζαλ δίλνληαο ην φλνκά ηεο ζηε γλσζηή ιεσθφξν Ώιεμάλδξαο. * Δ πξηγθίπηζζα Ώθελάκδνα (1921-1993) θφξε ηνπ βαζηιηά Ώιέμαλδξνπ θαη ηεο Ώζπαζίαο Μάλνπ. Σν 1944 παληξεχηεθε ηνλ ηέσο βαζηιηά ηεο Γηνπγθνζιαβίαο Πέηξν ΐ’. Ώιεμαλδξείαο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Ώθελάκδνεζα είλαη ε δεχηεξε κεγάιε πφιε ηεο Ώηγχπηνπ. Εδξχζεθε ην 331 π.Υ. θαη θέξεη ην φλνκα ηνπ ηδξπηή ηεο M. Ώιέμαλδξνπ.

28

Πξσηεχνπζα ηεο Ώηγχπηνπ ηελ επνρή ησλ Πηνιεκαίσλ, ήηαλ ην πνιηηηζηηθφ θέληξν ηεο Μεζνγείνπ, δηάζεκε γηα ηε ΐηβιηνζήθε, ην ΢εξάπεην, ην Μνπζείν ηεο (ζην νπνίν ππεξέηεζαλ κεξηθνί απφ ηνπο δηαπξεπέζηεξνπο Έιιελεο, Ώηγππηίνπο θαη άιινπο ινγίνπο θαη επηζηήκνλεο ηεο επνρήο) θαη απφ ην Φάνμ ηεο, πνπ ζπγθαηαιεγφηαλ ζηα Βπηά Θαχκαηα ηεο Ώξραηφηεηαο. ΢πνπδαίνη Ώιεμαλδξηλνί ππήξμαλ ν γεσκέηξεο Βπθιείδεο, νη θηιφζνθνη Πισηίλνο θαη Φίισλ, ε βαζίιηζζα Κιενπάηξα Γ’, ε θηιφζνθνο θαη καζεκαηηθφο Τπαηία θαη ν παηέξαο ηεο Θέσλ, νη ζενιφγνη Κιήκεο θαη Χξηγέλεο, νη άγηνη Ώζαλάζηνο θαη Ώηθαηεξίλε, ν Γεψξγηνο Ώβέξσθ, ε Πελειφπε Αέιηα θαη ν πνηεηήο Κσλζηαληίλνο Καβάθεο. Ώιεμάλδξνπ Μεγάινπ Μεηαμνπξγείν : βιέπε Μεβάθμο Ώθελάκδνμο Ώιεμαλδξνππφιεσο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώθελακδνμφπμθδ είλαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Έβξνπ. Ολνκαδφηαλ Αεδεαγάηο θαη φηαλ ε Θξάθε έγηλε ειιεληθή, ε πφιε πήξε ηελ νλνκαζία ηεο απφ ηνλ βαζηιηά Ώιέμαλδξν Ώ’. Ώιεμίλνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Ώθελίκμξ μ Δθείαξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) ππήξμε θηιφζνθνο ηεο ιεγνκέλεο Μεγαξηθήο ΢ρνιήο. Ίδξπζε θηινζνθηθή ζρνιή ζηε Διεία. Ώιεμίνπ (ΐπδ) Γνχβα : Πέληε απηνθξάηνξεο ηνπ ΐπδαληίνπ θέξνπλ ην φλνκα Ώθέλζμξ : * Ο Ώθέλζμξ Ώ’ Κμικδκυξ (1057-1118), ηδξπηήο ηεο δπλαζηείαο ησλ Κνκλελψλ, έλαο απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο βπδαληηλνχο εγεκφλεο. Βπί επνρήο ηνπ ε απηνθξαηνξία έγηλε θαη πάιη ηζρπξή θαη ζεβαζηή θαη αληηκεηψπηζε κε επηηπρία ην πέξαζκα απφ ηα εδάθε ηεο, ηνπ ζπξθεηνχ ησλ δπν πξψησλ ΢ηαπξνθνξηψλ. * Ο Ώθέλζμξ ΐ’ Κμικδκυξ (1168-1183), αλέβεθε ζην ζξφλν ζε ειηθία κφιηο 12 εηψλ, αιιά ζχληνκα ν ζείνο ηνπ Ώλδξφληθνο, ηνλ δνινθφλεζε θαη ζθεηεξίζηεθε ην ζξφλν. * Ο Ώθέλζμξ Γ’ Άββεθμξ (βαζίιεπζε 1195-1203), αλέβεθε ζην ζξφλν αθνχ εθζξφληζε θαη ηχθισζε ηνλ αδειθφ ηνπ Εζαάθην ΐ’. ΋κσο ν γηνο ηνπ Εζαάθηνπ, ν * Ώθέλζμξ Α’ Άββεθμξ (βαζίιεπζε 1203-4), κε ηε βνήζεηα ησλ Λαηίλσλ, εθζξφληζε κε ηε ζεηξά ηνπ ηνλ ζείν ηνπ θαη αλέβεθε ζην ζξφλν καδί κε ηνλ ηπθιφ παηέξα ηνπ. Ο Ώιέμηνο Ώ’ Κνκλελφο ζε ειιεληθφ ρεηξφγξαθν

* Ο Ώθέλζμξ Β’ Αμφηαξ μ Μμφνηγμοθθμξ (βαζίιεπζε Φεβξνπάξην σο Ώπξίιην 1204), αλέηξεςε (πξσηφηππν ε;) θαη ζηξαγγάιηζε ηνλ Ώιέμην Α’, αιιά ακέζσο κεηά νη ζηαπξνθφξνη θαηέιαβαλ θαη ιεειάηεζαλ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Ο Μνχξηδνπθινο εθηειέζηεθε ιίγν αξγφηεξα. Ώιεζείαο (Μπζ) Κπςέιε : Καηά ηε κπζνινγία ε Ώθήεεζα ήηαλ θφξε ηνπ Αία (ή ηνπ Υξφλνπ, γηαηί ν ρξφλνο πάληα απνθαιχπηεη ηελ αιήζεηα), ζεφηεηα πξνζσπνπνίεζε ηεο αθήεεζαξ θαη ηεο εζθζηνίκεζαξ. Ώπεηθνλίδεηαη ρσξίο ζηνιίδηα, γπκλή θαη θξαηά δάδα. Ώιηάθκνλνο (Γεσ-Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Ώθζάηιςκ είλαη ν κεγαιχηεξνο πνηακφο πνπ πεγάδεη ζε ειιεληθφ έδαθνο. Οη πεγέο ηνπ βξίζθνληαη ζην Γξάκκν θαη ρχλεηαη ζην Θεξκατθφ Κφιπν. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ήηαλ πνηάκηνο ζεφο, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Ώιηάξηνπ (Γεσ) Λακπξηλή: Ο Ώθίανημξ είλαη θσκφπνιε ηεο ΐνησηίαο. Δ πφιε ηδξχζεθε απφ ηνλ κπζηθφ Ώθίανημ, γην ηνπ Θεξζάλδξνπ θαη εγγνλφ ηνπ ΢ηζχθνπ. Ώιηβεξίνπ (Γεσ) Κπςέιε : Σν Ώθζαένζ είλαη θσκφπνιε ηεο Βπβνίαο. Ώιηθαξλαζζνχ (Εζη) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ Ώθζηανκαζζυξ (ην Μπνληξνχκ ηεο Σνπξθίαο) ήηαλ απνηθία ησλ Ασξηέσλ ζηα παξάιηα ηεο Καξίαο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Ήηαλ ζεκαληηθφ νηθνλνκηθφ θαη λαπηηιηαθφ θέληξν. Δ βαζίιηζζα ηεο πφιεο Ώξηεκεζία ζπκκεηείρε ζην πφιεκν ηεο Πεξζίαο θαηά ησλ Βιιήλσλ. Δ ίδηα έρηηζε, πξνο ηηκή ηνπ

29

λεθξνχ αδειθνχ θαη ζπδχγνπ ηεο Μαπζψινπ, ην πεξίθεκν Μαοζςθείμ ηδξ Ώθζηανκαζζμφ, πνπ ήηαλ έλα απφ ηα Βπηά Θαχκαηα ηεο Ώξραηφηεηαο. Βπηθαλέζηεξν ηέθλν ηεο Ώιηθαξλαζζνχ ήηαλ ν παηέναξ ηδξ Εζημνίαξ, ν Δξφδνηνο. Ώιηκνπζίσλ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Ώθζιμφζζμζ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ δήκνπ Ώιηκνχληνξ πνπ ήηαλ έλαο απφ ηνπο δήκνπο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο, πεξίπνπ ζην ζεκεξηλφ Καιακάθη. Σέθλν ηνπ Ώιηκνχληνο ήηαλ ν κεγάινο ηζηνξηθφο Θνπθπδίδεο Ώιηκπέξηε (Λνγ) Πιάθα : Δ ΢ςηδνία Ώθζιπένηδ (1847-1929), ήηαλ ινγία, παηδαγσγφο θαη ζπγγξαθέαο (θπξίσο βηνγξαθηψλ εξσίδσλ ηεο Βπαλάζηαζεο). Ώιηζηξάηεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώθζζηνάηδ είλαη θσκφπνιε ησλ ΢εξξψλ. Βίλαη γλσζηή γηα ην εληππσζηαθφ ζπήιαην πνπ βξίζθεηαη ζηελ πεξηνρή ηεο. Ώιίηζεο (Γεσ) Μνπζείν : Δ Ώθίηζδ ή ην Ώθίηζζ ή Ώθφηζζ είλαη ρσξηφ ηεο Λάξηζαο θνληά ζην Κηιειέξ. ΢ην ρσξηφ απηφ ππάξρνπλ εξείπηα αξραίσλ ηεηρψλ. Ώιθαίνπ (Ώξρ-Βπα-Και ) Ειίζηα : ΋λνκα αξραίσλ θαη ζχγρξνλσλ πξνζσπηθνηήησλ: * Ο Ώθηαίμξ (640-570 π.Υ.) ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο απφ ηε Λέζβν, ζχγρξνλνο ηεο κεγάιεο Λεζβίαο πνηήηξηαο ΢απθψο θαη ηνπ Θεβαίνπ πνηεηή Πηλδάξνπ. Ο Ώιθαίνο θαη ε ΢απθψ ήηαλ νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηεο αηνιηθήο ιπξηθήο πνίεζεο. Σα πνηήκαηά ηνπ ήηαλ ιπξηθά, εξσηηθά, παηξησηηθά, χκλνη ζηνπο ζενχο θαη άιια. Σν θξαζί ν γηνο ηεο ΢εκέιεο θαη ηνπ Γία ιεζνθφξν έδσζε ζηνπο αλζξψπνπο. Κέξλα ελψλνληαο έλα κε δπν , γέκηδε σο ηα ρείιηα θαη ην έλα πνηήξη ην άιιν αο ζπξψρλεη (Ώιθαίνο, εθδφζεηο Κάθηνο, κεηάθξαζε ΢σθξάηε ΢θάξηζε) Ο Λέζβηνο πνηεηήο Ώιθαίνο

* Ο Ώθηαίμξ μ Μίηημο (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μπηηιήλε. Έδεζε ζηελ Ώζήλα θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο αηηηθνχο πνηεηέο, ζχγρξνλνο ηνπ Ώξηζηνθάλε. * Ο επηθνχξεηνο θηιφζνθνο Ώθηαίμξ ή Άθηζμξ (2νο π.Υ. αη.). * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη εζνπνηφο Θευδςνμξ Ώθηαίμξ (1785-1833), * Δ εζνπνηφο ΢απθχ Ώθηαίμο (1877-1951) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη * Δ επίζεο εζνπνηφο θαη θφξε ηεο ΢απθψο ε Μανία Ώθηαίμο (1915-2005). Ώιθακέλνπο (Ώξρ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο: Ο Ώθηαιέκδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Λήκλν, ήηαλ καζεηήο ηνπ Φεηδία θαη έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο γιχπηεο ηεο Ώζήλαο. Ώξθεηά έξγα ηνπ θνζκνχζαλ ηελ Ώθξφπνιε. Σν κνλαδηθφ ζσδφκελν έξγν ηνπ ήηαλ απηφ ηεο (νξζίαο) Πνυηκδξ (Μνπζείν Ώθξφπνιεο) Ώιθέηνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Σν φλνκα Ώθηέηαξ θέξνπλ πνιιέο πξνζσπηθφηεηεο ηεο Δπείξνπ θαη ηεο Μαθεδνλίαο: * Ο Ώθηέηαξ Ώ’ (4νο π.Υ. αη.) βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ ηεο Δπείξνπ. Ήηαλ παππνχο ηεο κεηέξαο ηνπ Μ. Ώιέμαλδξνπ, Οιπκπηάδαο. * Ο Ώθηέηαξ ΐ’ (4νο π.Υ. αη.) βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ. ΢θνηψζεθε καδί κε ηνπο γηνπο ηνπ απφ ηνπο εμεγεξζέληεο ππεθφνπο ηνπ. * Ο Ώθηέηαξ (6νο π.Υ. αη.) βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο. * Ο πξίγθηπαο Ώθηέηαξ (5νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Ώιεμάλδξνπ Ώ’, δνινθνλήζεθε απφ ζθεηεξηζηέο ηνπ ζξφλνπ. * Ο Μαθεδφλαο επγελήο Ώθηέηαξ μ Ονυκημο (4νο π.Υ. αη.), αδειθφο ηνπ Πεξδίθα, ήηαλ παηδηθφο θίινο θαη ζπκπνιεκηζηήο ηνπ Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ. Ώιθήο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Ώθηή ήηαλ θφξε κηθξαζηαηηθήο ζεάο Κπβέιεο θαη ηνπ Οιχκπνπ. Δ κνξθή ηεο θνζκνχζε ηελ αζπίδα ηεο Ώζελάο.

30

Ώιθήζηηδνο (Μπζ) Λ. ΢θνπδέ: Δ Άθηδζηδ (Άθηδζηζξ) ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Εσιθνχ Πειία. Παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ησλ Φεξψλ Άδκεην, αιιά ζηνπο γάκνπο ν Άδκεηνο δελ ζπζίαζε ζηελ Άξηεκε θαη ε ζεά νξγηζκέλε ζέιεζε λα πεζάλεη ν γακπξφο ή θάπνηνο άιινο πνπ ζα έπαηξλε ηε ζέζε ηνπ. Οη θίινη, νη ζπγγελείο αθφκα θαη νη γνλείο ηνπ Ώδκήηνπ αξλήζεθαλ λα πάξνπλ ηε ζέζε ηνπ, κφλν ε Άιθεζηε απνθάζηζε λα ζπζηαζηεί γηα λα δήζεη ν άληξαο ηεο. Δ Πεξζεθφλε ζπγθηλεκέλε απφ απηή ηελ πξάμε, ηεο επέηξεςε λα γπξίζεη απφ ηνλ Άδε. Ώιθηβηάδνπ (Ώξρ) ΢η. Λαξίζεο : Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο Ώθηζαζάδδξ (450-404), ππήξμε κηα απφ ηηο πην ραξηζκαηηθέο, έμππλεο, δηνξαηηθέο αιιά θαη ππέξκεηξα θηιφδνμεο θαη ακθηιεγφκελεο πξνζσπηθφηεηεο ηεο αξραηφηεηαο. Ο ξφινο ηνπ ζηελ πνξεία ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ ήηαλ ζεκαληηθφο. Έραζε πνιχ λσξίο ηνλ παηέξα ηνπ Κιεηλία θαη είρε σο θεδεκφλα ηνλ ζείν ηνπ Πεξηθιή θαη δάζθαιφ ηνπ ηνλ ΢σθξάηε. Γξήγνξα αλαδείρζεθε σο ν εγέηεο ηεο δεκνθξαηηθήο παξάηαμεο θαη εμειέγε ζηξαηεγφο. Σν 416 αλαθεξχρζεθε νιπκπηνλίθεο θαη κε ηελ αίγιε ηνπ ζην θαηαθφξπθν έπεηζε ηνπο Ώζελαίνπο λα εθζηξαηεχζνπλ θαηά ηεο ΢ηθειίαο. ΋κσο ελψ αθφκα ν ζηφινο βξηζθφηαλ ζηελ ζάιαζζα, ν Ώιθηβηάδεο θαηεγνξήζεθε γηα αζέβεηα πξνο ηνπο ζενχο θαη γηα λα γιηηψζεη ηελ θαηαδίθε ηνπ θαηέθπγε ζηελ κεγάιε αληίπαιν ηεο Ώζήλαο, ηε ΢πάξηε. Με ηηο ζπκβνπιέο ηνπ νη ΢παξηηάηεο έδσζαλ ηε ραξηζηηθή βνιή ζηελ αζελατθή εθζηξαηεία ηεο ΢ηθειίαο, γεγνλφο πνπ απνδπλάκσζε ηελ Ώζήλα θαη ζπλέβαιε ζηελ νξηζηηθή ηεο ήηηα αξγφηεξα. Ο επκεηάβιεηνο θαη αδίζηαρηνο Ώιθηβηάδεο εγθαηέιεηςε ηε ΢πάξηε θαη γχξηζε σο ζξηακβεπηήο ζηελ Ώζήλα, ε νπνία ηνλ αλαθήξπμε ζηναηδβυαοημηνάημνα. ΋κσο ε επζχλε κηαο αθφκα ήηηαο ησλ Ώζελαίσλ απφ ηνπο ελσκέλνπο ζηφινπο ηεο ΢πάξηεο θαη ηεο Πεξζίαο, απνδφζεθε ζηνλ Ώιθηβηάδε, ν νπνίνο θαηέθπγε απηή ηε θνξά ζηελ απιή ηνπ Πέξζε ζαηξάπε Φαξλάβαδνπ. Ο ηειεπηαίνο - κεηά απφ παξαθίλεζε ησλ ΢παξηηαηψλ, αιιά θαη ησλ 30 ηπξάλλσλ ηεο Ώζήλαο - ηνλ δνινθφλεζε. Ώιθηβηάδεο Κιηλείνπ, Ώζελαίνο

Ώιθηδάκαληνο (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Ώθηζδάιαξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ξήηνξαο θαη ζνθηζηήο απφ ηελ Βιαία ηεο Ώηνιίδαο Μ. Ώζίαο. Τπήξμε καζεηήο ηνπ ζνθηζηή Γνξγία θαη αληίπαινο ηνπ Ώζελαίνπ ξήηνξα Εζνθξάηε Ώιθηκάρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Αηάθνξα πξφζσπα ηεο αξραηφηεηαο, φια ηνπ 4νπ π.Υ. αηψλα, είλαη γλσζηά κε ην φλνκα Ώθηίιαπμξ: * Ο (Ώζελαίνο;) δσγξάθνο Ώθηίιαπμξ, γλσζηφο γηα ην έξγν ηνπ πνπ παξίζηαλε ηνλ νιπκπηνλίθε Αηψμηππν. * Ο Μαθεδφλαο ζηξαηεγφο ηνπ βαζηιηά Φηιίππνπ ΐ’, Ώθηίιαπμξ, πήγε ην 338 π.Υ. ζηελ Ώζήλα, καδί κε ηνλ Ώιέμαλδξν, ζπλνδεχνληαο ηελ ηέθξα ησλ Ώζελαίσλ πνπ ζθνηψζεθαλ ζηε κάρε ηεο Υαηξψλεηαο. Οη Ώζελαίνη ηνλ ηίκεζαλ θάλνληάο ηνλ πνιίηε ηεο πφιεο ηνπο. * Ο Μαθεδφλαο ζηξαηεγφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ Ώθηίιαπμξ μ Ώβαεμηθέμοξ, απειεπζέξσζε ησληθέο θαη αηνιηθέο πφιεηο ηεο Μηθξάο Ώζίαο απφ ηνπο Πέξζεο. (Πηζαλψο είλαη ην ίδην πξφζσπν κε ηνλ πξνεγνχκελν). Ώιθίκνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : * Ο ηζηνξηθφο απφ ηε ΢ηθειία Άθηζιμξ (4νο π.Υ. αη.), ν νπνίνο έγξαςε ηα βηβιία ΢ζηεθζηά, Εηαθζηή θαη Πνμξ Ώιφκηακ. * Ο ξήηνξαο Άθηζιμξ (4νο ή 3νο π.Υ. αη.), καζεηήο ηνπ θηινζφθνπ ΢ηίιπσλα ηνπ Μεγαξέα. * Ο Δπεηξψηεο ζηξαηησηηθφο Άθηζιμξ, ππεξέηεζε ππφ ηνλ Αεκήηξην ηνλ Πνιηνξθεηή θαη ζθνηψζεθε ζηελ πνιηνξθία ηεο Ρφδνπ ην 304 π.Υ. * Ο Άθηζιμξ Μαθεδφλαο λαχαξρνο ηνπ Φηιίππνπ ΐ΄, ν νπνίνο θαηέιαβε ηελ ζχκκαρν ηεο Ώζήλαο Πεπάξεζν (΢θφπειν) θαη ηελ εξήκσζε.

31

Ώιθηλφεο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : * Δ Ώθηζκυδ ήηαλ κηα απφ ηηο Νχκθεο ηεο Ώξθαδίαο πνπ πεξηέζαιςαλ ην Αία φηαλ ήηαλ βξέθνο. * Βπίζεο Ώθηζκυδ ιεγφηαλ ε θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο ΢ηθπψλαο Πνιχβνπ θαη ηεο Πεξηβνίαο. Ώιθηλφνπ (Μπζ) ΢επφιηα : Ο Ώθηίκμμξ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ησλ Φαηάθσλ (Κεξθπξαίσλ;), εγγνλφο ηνπ Πνζεηδψλα. Παληξεχηεθε ηελ Ώξήηε θαη απέθηεζαλ πέληε γηνπο θαη κηα θφξε, ηελ Ναπζηθά. Ο Ώιθίλννο αλαθέξεηαη σο ηζρπξφο βαζηιηάο πνπ θπβεξλά εηξεληθά ην ιαφ ηνπ θαη πξνεδξεχεη ελφο ζπκβνπιίνπ 12 αξρφλησλ. Ο ΋ιδνμξ ζηελ Οδφζζεζα πεξηγξάθεη ηα πνιπηειή αλάθηνξα θαη ηνπο θήπνπο ηνπ βαζηιηά πνπ αληίθξηζε ν Οδπζζέαο φηαλ έθζαζε εθεί λαπαγφο νδεγεκέλνο απφ ηε Ναπζηθά. Ο Ώιθίλννο θηινμέλεζε ηνλ Οδπζζέα θαη ηνλ θαη βνήζεζε λα επηζηξέςεη ζηελ παηξίδα ηνπ. Ο Οδπζζέαο ζηελ απιή ηνπ Αιθίλννπ

Αλκίππου (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Άθηζππμξ

(5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ γιχπηεο απφ ηελ Πάξν. Αελ έρεη ζσζεί θαλέλα έξγν ηνπ, εθηφο απφ ηελ ππνγξαθή ηνπ πνπ βξέζεθε ζηε βάζε ελφο αλαζήκαηνο ζηνλ Ώπφιισλα ζηελ Ώλάθε. Ώιθίθξνλνο (Ώξρ) Πεηξάισλα : Ο Ώθηίθνςκ (2νο-3νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ζνθηζηήο θαη θπξίσο γλσζηφο σο επηζηνινγξάθνο. ΢ψδνληαη πνιιέο αθέξαηεο επηζηνιέο ηνπ γξακκέλεο ζηελ αηηηθή δηάιεθην. Οη επηζηνιέο απηέο καο δίλνπλ πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηε δσή ησλ Ώζελαίσλ ηνπο πξψηνπο κ.Υ. αηψλεο. Ώιθκάλνο (Ώξρ) Ειίζηα : Ο Ώθηιάκ (πεξίπνπ 650-600 π.Υ.) ήηαλ κάιινλ απφ ηε Λπδία ηεο Μηθξάο Ώζίαο, αιιά έδξαζε ζηελ ΢πάξηε. Βίλαη έλαο απφ ηνπο παιαηφηεξνπο Έιιελεο ιεθζημφξ πνηεηέο θαη έγξαςε χκλνπο, παηάλεο, πκελαίνπο θαη άιια ΢εκαληηθά είλαη ηα πεξίθεκα Πανεέκζα, χκλνη πνπ έγξαθε θαη κεινπνηνχζε ν ίδηνο γηα ρνξσδία θνξηηζηψλ. Βπίζεο ν Ώιθκάλαο ζπγθξνηνχζε ν ίδηνο ηε ρνξσδία θαη δίδαζθε ζηα θνξίηζηα ην θείκελν, ηε κεισδία, ηα ρνξεπηηθά θαη θαηά ηελ εθηέιεζε ζπλφδεπε ηε ρνξσδία κε ηελ θηζάξα ηνπ. Έγξαθε ζηε δσξηθή δηάιεθην, αλάκηθηε κε ησληθά θαη αηνιηθά ζηνηρεία. Οη Θενί θπιάλ’ εθδίθεζε∙ - θη επηπρηζκέλνο πνπ θαιφθαξδα ηε κέξα ηνπ ηειεηψλεη δίρσο θιάκα∙ αηφο κνπ ηξαγνπδψ ηεο Αηγηδψο ηε ιάκςε∙ ζσξψ ηελ ζαλ ηνλ ήιην …. Ώιθκάλ: Έζηζ ηζξ ζζχκ ηίζζξ, (κεηάθξαζε Υ. Γ. Ρψκαο)

Ώιθκέσλνο (Μπζ-Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Έλα πξφζσπν ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο θαη έλα ππαξθηφ ηεο αξραηφηεηαο είλαη γλσζηά κε ην φλνκα Ώθηιέςκ ή ζσζηφηεξα Ώθηιαίςκ: * Ώθηιέςκ ήηαλ γηνο ηνπ κάληε Ώκθηάξανπ θαη ηεο Βξηθχιεο θαη αδειθφο ηνπ Ώκθηιφρνπ. Ο παηέξαο ηνπ θεχγνληαο γηα εθζηξαηεία (θαηφπηλ πξνδνζίαο ηεο γπλαίθαο ηνπ) κε ηνπο Βπηά επί Θήααξ ήμεξε - σο κάληεο - φηη δελ ζα γχξηδε δσληαλφο. Άθεζε ινηπφλ εληνιή ζηα αλήιηθα παηδηά ηνπ, φηαλ κεγαιψζνπλ λα ηνλ εθδηθεζνχλ ζθνηψλνληαο ηε κεηέξα ηνπο. Μεηά απφ 10 ρξφληα νη Βπίβμκμζ, νη γηνη ησλ Βπηά εθζηξάηεπζαλ θαηά ηεο Θήβαο γηα λα εθδηθεζνχλ ηελ ήηηα ησλ παηέξσλ ηνπο. Δ Βξηθχιε πξφδσζε θαη ηνπο γηνπο ηεο θαη ηνπο παξφηξπλε λα ζπκκεηάζρνπλ ζηνλ πφιεκν. ΋ηαλ έπεζε ε Θήβα ν Ώιθκαίσλ γχξηζε ζην Άξγνο θαη ζθφησζε ηε κεηέξα ηνπ, εθδηθνχκελνο ηε δηπιή πξνδνζία ηεο. ΋κσο ε γε έγηλε άγνλε θαη νη ληφπηνη πίζηεπαλ φηη έθηαηγε ε παξνπζία ηνπ κεηξνθηφλνπ θαη έηζη αλαγθάζηεθε λα θχγεη θαη βξήθε θηινμελία ζηνλ Ώρειψν. Ο πνηάκηνο ζεφο Ώρειψνο ηνλ απνθάζαξε απφ ην ζηίγκα ηεο κεηξνθηνλίαο θαη ηνπ έδσζε ζχδπγφ ηελ θφξε ηνπ.

32

* Ο Ώθηιαίςκ μ Κνμηςκζάηδξ (570-500 π.Υ.), ήηαλ γηαηξφο θαη θηιφζνθνο. ΐαζηθή ηνπ δηδαζθαιία ήηαλ φηη ε γλψζε δελ είλαη απηνλφεην θηήκα ηνπ αλζξψπνπ, αιιά θεξδίδεηαη κεηά απφ αγψλα. Άιισζηε ν άλζξσπνο δηαθέξεη απφ ηα δψα σο πξνο ην γεγνλφο φηη αοηυξ ιυκμξ έπεζ ζοκείδδζδ, ελψ ηα άιια δψα αζζεάκμκηαζ αθθά δεκ έπμοκ ζοκείδδζδ. Έγξαςε ην ζχγγξακκα Πενί θφζεςξ, ην παιαηφηεξν ειιεληθφ γξαπηφ ηαηξηθφ θείκελν. Ώιθκήλεο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Ώθηιήκδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Μπθελψλ Διεθηξχνλα θαη ζχδπγνο ηνπ Ώκθηηξχσλα. Ο Αίαο ηελ εξσηεχζεθε θαη απνθάζηζε λα ηελ θαηαθηήζεη. Έηζη φηαλ ν Ώκθηηξχσλ έιιεηπε ζηελ εθζηξαηεία, ν Αίαο πήξε ηε κνξθή ηνπ ζπδχγνπ ηεο Ώιθκήλεο, ηελ παξαπιάλεζε θαη έδεζε καδί ηεο ηξία κεξφλπρηα. ΋ηαλ γχξηζε ν Ώκθηηξχσλ θαηάιαβε ηελ απηζηία ηεο γπλαίθαο ηνπ θαη απνθάζηζε λα ηελ θάςεη δσληαλή. ΋κσο ν Αίαο έζηεηιε κηα δπλαηή βξνρή θαη έζβεζε ηελ ππξά. Ο Ώκθηηξχσλ, θαη κεηά απφ ηηο εμεγήζεηο ηνπ Σεηξεζία πείζηεθε γηα φ,ηη είρε ζπκβεί (ζετθφ θέξαην) θαη θξάηεζε ηελ Ώιθκήλε. ΢ε ελλέα κήλεο ε Ώιθκήλε γέλλεζε δπν γηνπο, ηνλ Δξαθιή απφ ην ζπέξκα ηνπ Αία θαη ηνλ Εθηθιή γλήζην ηέθλν ηνπ Ώκθηηξχνλα. Μεηά ην ζάλαηφ ηεο ε Ώιθκήλε κεηαθέξζεθε απφ ηνλ Αία ζηα Διχζηα φπνπ έγηλε αζάλαηε θαη παληξεχηεθε ηνλ θξηηή ηνπ Άδε Ραδάκαλζπ. Δ Ώιθκήλε ζηελ ππξά

Ώιθπνλέσο (Μπζ) Πεηξάισλα : * Ο αξρεγφο ησλ Γηγάλησλ Ώθηομκεφξ ήηαλ γηνο ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο. Ήηαλ αζάλαηνο φζν παηνχζε ζηε γε. Καηά ηε Γηγαληνκαρία ν Δξαθιήο κεηά απφ ζπκβνπιή ηεο Ώζελάο, ηνλ ζήθσζε ζηνπο ψκνπο ηνπ θαη θαηάθεξε λα ηνλ ζθνηψζεη. Οη ζιηκκέλεο θφξεο ηνπ νη Ώθηομκίδεξ, έπεζαλ ζηε ζάιαζζα θαη κεηακνξθψζεθαλ ζε ζαιαζζνπνχιηα. * Ο Ώθηομκεφξ ήηαλ έλαο φκνξθνο λένο απφ ηνπο Αειθνχο, ζηνλ νπνίν έπεζε ν θιήξνο λα θαγσζεί απφ ην ηέξαο ΢χβαξηο, γηα λα ζσζεί ε πφιε Κξίζζα (ην ζεκεξηλφ Υνζζζυ). Ώπφ εθεί πέξαζε ν Βπξχβαηνο θαη είδε ηνλ Ώιθπνλέα, ζηεθαλσκέλν θαη ζηεκέλν έμσ απφ ηε ζπειηά ηνπ ηέξαηνο. ΋ηαλ έκαζε ηη επξφθεηην λα ζπκβεί φξκεζε ζηε ζπειηά, έζπξε ην ηέξαο θαη ην γθξέκηζε απφ ηα βξάρηα. Ώιθπφλεο (Μπζ) Κνισλφο : * Δ Ώθηουκδ ήηαλ θφξε ηνπ ζενχ ησλ αλέκσλ Ώηφινπ θαη ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ησλ Μαιηέσλ (ζηε Φζηψηηδα) Κήπθα. Κάπνηε ζην βαζίιεηφ ηνπο έθηαζε έλαο ιχθνο πνπ θαηαζπάξαδε ηα θνπάδηα θαη αθνινχζεζε επηδξνκή αθξίδσλ πνπ θαηέζηξεθαλ ηηο ζνδεηέο. Ο Κήπθαο απνθάζηζε λα ζπκβνπιεπηεί ην καληείν ησλ Αειθψλ. Πήγε απφ ηε ζάιαζζα φκσο μέζπαζε ηξηθπκία, ην πινίν βνχιηαμε θαη ν Κήπθαο πλίγεθε. Σν πηψκα ηνπ ην βξήθε ζηε αθηή ε Ώιθπφλε θαη ζπάξαμε ε θαξδηά ηεο. Ώπνθάζηζε λα πέζεη απφ ην γθξεκφ, αιιά ζηελ πηψζε ηεο έλνησζε λα κεηακνξθψλεηαη ζε ζαιαζζηλφ πνπιί, ηε γλσζηή καο αθηουκδ. Οη ζενί κεηακφξθσζαλ θαη ηνλ Κχεθα ζε γιάξν. Βπεηδή ην πνπιί αιθπφλε γελλά ηα απγά ηνπ θαηά ηηο άγξηεο εκέξεο ηνπ ρεηκψλα, ν Αίαο απαγφξεςε ζηνπο αλέκνπο λα θπζνχλ εθείλεο ηηο κέξεο. Έηζη ηηο ειηφινπζηεο κέξεο ηνπ ρεηκψλα ηηο ιέκε αθηομκίδεξ ιένεξ. * Ώθηουκδ ήηαλ κηα απφ ηηο Πιεηάδεο, εξσκέλε ηνπ Πνζεηδψλα. * Ώθηουκδ ήηαλ ην φλνκα ηεο θφξεο ηνπ ιεζηή ΢θίξσλα, Ήηαλ γλσζηή γηα ηελ ηάζε ηεο λα αιιάδεη ζπρλά εξσηηθνχο ζπληξφθνπο. Ώπηφ εμαγξίσζε ηνλ παηέξα ηεο θαη ηε ζθφησζε. Ώιθπνλίαο (Γεσ) Γνχβα : Δ Ώθηομκία είλαη ε κηθξή ιίκλε πνπ βξίζθεηαη ζηε Λέξλα Ώξγνιίδαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ηελ νλφκαδαλ θαη Άβπζζν ιφγσ ηνπ κεγάινπ βάζνπο ηεο. Ώικέηδα (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Πνξηνγάινο ζηξαηησηηθφο θαη θηιέιιελαο Ώκηυκζμ Φζβηέζνα κη’ Ώθιέζκηα ή Ώθιέζδα (1781-1847), ππεξέηεζε ζηνλ πνξηνγαιηθφ θαη ηζπαληθφ ζηξαηφ θαη πνιέκεζε ελαληίνλ ηεο Γαιιίαο. Σν 1823 απνζηξαηεχηεθε, ήξζε ζηελ

33

επαλαζηαηεκέλε Βιιάδα θαη θαηαηάρζεθε ζηε κνλάδα ηνπ Φαβηέξνπ. Πνιέκεζε ζε δηάθνξεο κάρεο θαηά ηνπ Εκπξαήκ θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζηνλ ηαθηηθφ ειιεληθφ ζηξαηφ ζε δηάθνξεο ζέζεηο. Ώικπξνχ (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Ώθιονυξ είλαη πφιε ηεο Θεζζαιίαο ζην λνκφ Μαγλεζίαο, ρηηζκέλε θνληά ζην αξραίν ιηκάλη Άινο. Ώικσπίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώθιςπία ήηαλ αξραία ρψξα ηεο Μαθεδνλίαο θαη πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνπο Ώικψπεο ή Ώικσπείο, ιαφ πνπ αλαγλψξηδε σο γελάξρε ηνπ ηνλ κπζηθφ Γίγαληα Άθιςπα, γην ηνπ Πνζεηδψλα. Δ Ώικσπία είλαη επαξρία ηνπ λ. Πέιιαο. Ώιφπεο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ κπζηθή Ώθυπδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Βιεπζίλαο Κεξθχσλα. Ώπφ ηελ ζρέζε ηεο κε ηνλ Πνζεηδψλα γέλλεζε ηνλ Εππφζνν ή Εππνζφνληα. Ο παηέξαο ηεο εμνξγηζκέλνο γηα ηελ ζρέζε ηεο απηή, ηελ ζθφησζε κε βέινο θαη εγθαηέιεηςε ηνλ κηθξφ εγγνλφ ηνπο ζην δάζνο. Ο Πνζεηδψλαο κεηακφξθσζε ηελ εξσκέλε ηνπ ζε θξήλε Άιηεσο (Εζη) Άλσ Κπςέιε : Δ Άθηζξ είλαη ην ηεξφ άιζνο ηεο Οιπκπίαο αθηεξσκέλν ζην Αία, πνπ πεξηειάκβαλε ηα ζξεζθεπηηθά θηήξηα, ηνπο λανχο θαη ηα αλαζήκαηα. Βθεί ππήξραλ ν λαφο ηνπ Οιχκπηνπ Αία, ην Δξαίνλ, ην Μεηξψνλ θαη άιια νηθνδνκήκαηα. Άιπνο (Γεσ) Υίιηνλ : Ο Άθοξ είλαη πνηακφο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ν κεγαιχηεξνο ζε κήθνο πνηακφο ηεο Σνπξθίαο. ΢ηα ηνχξθηθα ιέγεηαη Kizilirmak (θφθθηλνο πνηακφο) θαη νθείιεη ην φλνκά ηνπ ζην θφθθηλν ρψκα πνπ παξαζέξλεη ζην πέξαζκά ηνπ. Ώιθεηνχ (Μπζ-Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ο Ώθθεζυξ ήηαλ πνηάκηνο ζεφο. Κάπνηε είδε ηελ Νχκθε Ώξέζνπζα θαη ηελ αγάπεζε. ΋πσο θαη ε Άξηεκε, ε Ώξέζνπζα ήζειε κφλν λα θπλεγά θαη δελ ηελ ελδηέθεξαλ νη έξσηεο. Έηζη ελψ ηελ θπλεγνχζε ν Ώιθεηφο, απηή έηξεμε γπκλή πξνο ηελ Άξηεκε, ε νπνία ηελ ηχιημε ζε έλα ζχλλεθν. Δ ζεά ηε κεηακφξθσζε ζε πεγή πνπ άξρηζε λα ηξέρεη ζηηο ΢πξαθνχζεο. Σφηε ν Ώιθεηφο κεηακνξθψζεθε ζε πνηακφ, πνπ ηξέρεη ππνζαιάζζηα απφ ηελ Ήιηδα ζηηο ΢πξαθνχζεο θαη ζκίγεη κε ηελ Ώξέζνπζα. Ο Ώιθεηφο είλαη ν κεγαιχηεξνο πνηακφο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη εθβάιεη ζην Εφλην πέιαγνο. Ώιθεησλίαο (Μπζ) Άγηνο Ώξηέκηνο : Ο πνηάκηνο ζεφο Ώθθεζυξ εξσηεχζεθε παξάθνξα ηελ παξζέλν Άξηεκε. Δ ζεά γηα λα ηνλ απνθχγεη ζθέπαζε ην πξφζσπν ην δηθφ ηεο θαη ησλ Νπκθψλ αθνινχζσλ ηεο κε ιάζπεο θαη έηζη ν Ώιθεηφο δελ κπφξεζε λα μερσξίζεη πνηα απ’ φιεο ήηαλ ε Άξηεκε θαη παξαηηήζεθε. Ώπφ ην κχζν ζηελ πεξηνρή ηεο Διείαο, ε Άξηεκε νλνκαδφηαλ Ώθθεζςκία ή Ώθθεζμφζα, ή Ώθθεζαία ή Πμηαιία. Δ πνηήηξηα απφ ην Άξγνο Σεθέζζθθα έγξαςε γηα ην κχζν απηφ έλα πνίεκα απφ ην νπνίν δηαζψδνληαη κφλν δπν ζηίρνη: Σελ Άξηεκε ηξαγνπδήζηε, θφξεο, πνπ απνθεχγεη ηνλ Αιθεηφ…

Ώισπεθήο (Εζη) Κνισλάθη : Δ Ώθςπεηή ήηαλ δήκνο ηεο Ώληηνρίδνο θπιήο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο Ώκαδνλνκαρία

Ώκαδφλσλ (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Οη Ώιαγυκεξ ήηαλ κπζηθφο ιαφο γπλαηθψλ θπλεγψλ θαη πνιεκηζηξηψλ πνπ θαηάγνληαλ απφ ηνλ Άξε θαη δνχζαλ ζηνλ Καχθαζν (ή ζηε Θξάθε ή ζηελ Ειιπξία, ή ζηε Λπθία, ή ζηε Φξπγία). Σν φλνκά ηνπο πξνέξρεηαη απφ ην ζηεξεηηθφ άιθα θαη ηε ιέμε καδφο, πνπ ζεκαίλεη ζηήζνο, γηαηί αθξσηεξίαδαλ ην αξηζηεξφ ζηήζνο ησλ θνξηηζηψλ ηνπο γηα λα είλαη πην εχθνινο ν ρεηξηζκφο ηνπ ηφμνπ, ελψ ην δεμί ην ρξεζηκνπνηνχζαλ γηα ηνλ ζειαζκφ ησλ βξεθψλ. Δ θνηλσλία ησλ Ώκαδφλσλ δελ είρε θαζφινπ άληξεο. ΋κσο θάζε άλνημε ζπλεπξίζθνληαλ κε έλαλ απνθιεηζηηθά αλδξηθφ ιαφ ηνπ Καπθάζνπ, ηνπο Γαξγαξείο. Ώλ ηα παηδηά πνπ γελλνχζαλ ήηαλ θνξίηζηα ηα θξάηαγαλ νη Ώκαδφλεο, ελψ ηα αγφξηα ηα παξαδίλαλε ζηνπο Γαξγαξείο.

34

Πήξαλ κέξνο ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν ζην πιεπξφ ησλ Σξψσλ. Ο Ώρηιιέαο ηηο αληηκεηψπηζε θαη ζθφησζε ηε βαζίιηζζά ηνπο ηελ Πελζεζίιεηα, ελψ νη ππφινηπεο απνδεθαηίζηεθαλ. Σα ππνιείκκαηα ησλ Ώκαδφλσλ, ελψζεθαλ κε ηνπο ΢θχζεο θαη γελλήζεθε έλαο λένο ιαφο, νη ΢απξνκάηεο, ζηνπο νπνίνπο νη άληξεο θαη νη γπλαίθεο είραλ ίδηα δηθαηψκαηα. Ο Δξαθιήο ζε έλαλ απφ ηνπο άζινπο ηνπ, έθιεςε ηε δψλε ηεο βαζίιηζζαο Εππνιχηεο. Ο Θεζέαο πνπ ηνλ ζπλφδεπε απήγαγε ηελ Ώληηφπε θαη νη Ώκαδφλεο γηα λα εθδηθεζνχλ εηζέβαιαλ ζηελ Ώηηηθή. ΋κσο ληθήζεθαλ θαη Θεζέαο θξάηεζε ηελ Ώληηφπε σο ζχδπγφ ηνπ θαη απέθηεζε απφ απηή έλα γην, ηνλ Εππφιπην Ώκαιζείαο (Μπζ) Κπςέιε : Σν φλνκα Ώιάθεεζα ζεκαίλεη ηνοθενή εεά. Ήηαλ κηα απφ ηηο θφξεο ηνπ βαζηιηά ηεο Κξήηεο Μειηζζέα, πνπ ππήξμαλ νη ηξνθνί ηνπ λενγέλλεηνπ Αία ζην Αηθηαίν Άληξν. Ώπεηθνλίδεηαη αηγφκνξθε δειαδή κε κνξθή θαηζίθαο θαη έδηλε ην γάια ηεο ζηηο αδειθέο ηηο, νη νπνίεο ηα αλαθάηεπαλ κε κέιη θαη ηάηδαλ ην βξέθνο. ΋ηαλ ν Αίαο θαηά ιάζνο έζπαζε ην έλα ηεο θέξαην, γηα λα ηελ παξεγνξήζεη ην κεηέηξεςε ζην Κέναξ ηδξ Ώιαθεείαξ πνπ ηαπηίδεηαη κε ηελ αθζνλία, γηαηί απφ απηφ έβγαηλαλ φια ηα αγαζά, κέιη, θαξπνί, θξνχηα, ιαραληθά, θξαζί θαη φηη άιιν επηζπκνχζε θαλείο. ΋ηαλ ε Ώκάιζεηα πέζαλε ν Αίαο ηελ έθαλε αζηέξη θαη κε ην δέξκα ηεο έληπζε ηελ αζπίδα ηνπ πνπ νλνκάζηεθε αζβίξ. ΋πνηνο ηελ θξαηνχζε ήηαλ απξφζβιεηνο, γη’ απηφ φηαλ ζήκεξα ιέκε Τπυ ηδκ αζβίδα ηάπμζμο ελλννχκε ‘ππφ ηελ πξνζηαζία ηνπ’. Ώκαιηάδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώιαθζάδα είλαη πφιε ηεο Διείαο, πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηε βαζίιηζζα Ώιαθία. Δ Ώκαιία ήηαλ ε πξψηε βαζίιηζζα ηεο Βιιάδαο

Ώκαιίαο Λεσθφξνο (Πνι) ΢χληαγκα : Δ Ώιαθία (1815-75), ήηαλ ε πξψηε βαζίιηζζα ηεο Βιιάδαο, ζχδπγνο ηνπ ΋ζσλα. Νέα, φκνξθε θαη έμππλε, παληξεχηεθε ην 1836 ηνλ ΋ζσλα θαη γξήγνξα έκαζε ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη νξγάλσζε ηελ βαζηιηθή απιή ζηα πξφηππα ησλ ζχγρξνλσλ επξσπατθψλ. ΋ηαλ μέζπαζε ην θίλεκα ηεο 3εο ΢επηεκβξίνπ 1843, απηή έπεηζε ηνλ ΋ζσλα λα δερζεί ηε ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο. ΋κσο νη παξεκβάζεηο ηεο ζηελ πνιηηηθή δσή ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο, αιιά θαη ε αδπλακία απφθηεζεο δηαδφρνπ ηελ έθαλαλ αληηπαζή ζην ιαφ. Σνλ Ννέκβξην ηνπ 1862,ην βαζηιηθφ δεπγάξη εγθαηέιεηςε ηε ρψξα κεηά απφ επαλάζηαζε θαη εγθαηαζηάζεθε ζηε ΐαπαξία σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ. Ώκαιίαο Μεξθνχξε (Πιαηεία) (Και) Πεηξάισλα : Δ Ώιαθία Μενημφνδ είλαη ε παζίγλσζηε Μεθίκα Μενημφνδ (βιέπε αληίζηνηρν ιήκκα). Ώκαζείαο (Γεσ) Παγθξάηη : Δ Ώιάζεζα (ηνπξθηθά Amasya) είλαη πφιε ηεο Σνπξθίαο ζηα παξάιηα ηνπ Βπμείλνπ. Ώξραηφηαηε ειιεληθή απνηθία, ε Ώκάζεηα είρε πάληα ζπκπαγή ειιεληθφ πιεζπζκφ. ΢ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα ε πεξηνρή αξηζκνχζε πάλσ απφ 150.000 Πνληίνπο κε 325 ζρνιεία. Ώπφ ην 1921 σο ην 1923 πνιιέο ρηιηάδεο απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο εμνξίζηεθαλ ή εθηειέζηεθαλ θαη φζνη απέκεηλαλ έθπγαλ γηα ηε Ρσζία ή ηελ Βιιάδα. Ώκαζίνπ (Ώξρ) Ρηδνχπνιε : * Άιαζζξ είλαη ην εμειιεληζκέλν φλνκα ηνπ Φαξαψ ηεο αξραίαο Ώηγχπηνπ Άαπιεξ (569-526 π.Υ.) γλσζηνχ γηα ην επξχ πνιηηηζηηθφ ηνπ έξγν. * Ο Ώιάζζμξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ αγγεηνγξάθνο απφ ηε ΢άκν, αιιά έδξαζε ζηελ Ώζήλα. Βίλαη γλσζηφο γηα ηελ άξηζηε απφδνζε ησλ ρξσκάησλ ζηα αγγεία πνπ θηινηέρλεζε. ΢ηνλ Ώκάζην απνδίδνληαη ελλέα αγγεία πνπ θέξνπλ ηελ ππνγξαθή ηνπ αγγεηνπιάζηε Άιαζδ (πηζαλψο ην ίδην πξφζσπν). Ώκβξαθίαο (Εζη) ΢επφιηα : Δ Ώιαναηία είλαη αξραία πφιε, απνηθία ησλ Κνξηλζίσλ, ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Ώξάρζνπ, ζην κπρφ ηνπ Ώκβξαθηθνχ Κφιπνπ. Καηά ηε κπζνινγία νλνκάζηεθε έηζη απφ ηνλ Άιαναηα, γην ηνπ Θεζπξσηνχ

35

Ώκβξνζίνπ Πιπηά (Πιαηεία) (Πνι) Παγθξάηη : Ο Ώιανυζζμξ Πθοηάξ (1886-1964) ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο αζθαιηζηέο ηεο ζχγρξνλεο Βιιάδαο θαη ρξεκάηηζε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. Ήηαλ παηέξαο ηνπ Γεψξγηνπ Πιπηά, επίζεο δήκαξρνπ ηεο Ώζήλαο. Ώκβξνζίνπ Φξαληδή Κπλνζάξγνπο : βιέπε Φνακηγή Ώιανμζίμο Ώκεδαίνπ Υαλ (Βπα) Βιιελνξψζσλ : Ο Βιβεηφο θηιέιιελαο Ώιεδαίμξ Υακ (Amedeo Hahn, 1801-67) ζπκκεηείρε ζηνλ αγψλα ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. Ώξγφηεξα ππεξέηεζε σο ππαζπηζηήο ηνπ πξψηνπ βαζηιηά ηεο Βιιάδαο ΋ζσλα. Ώκεηλίνπ (Ώξρ) Βιιελνξψζσλ : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ώιεζκίαξ μ Αζμπαίημοξ (6νο π.Υ.αη.), ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο, δάζθαινο ηνπ Παξκελίδε. * Ο Ώιεζκίαξ μ Παθθδκεφξ (5νο π.Υ. αη.), αδειθφο ηνπ ηξαγσδνχ Ώζζπφθμο θαη ηνπ ήξσα ηνπ Μαξαζψλα Κοκαίβεζνμο (ή Κοκέβεζνμο). Καηά ηε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο, ήηαλ θπβεξλήηεο ηξηήξνπο θαη ηηκήζεθε επεηδή εκβφιηζε θαη βχζηζε πεξζηθφ πινίν. Ώκεηλνθιένπο (Ώξρ) Ν. Κφζκνο : Ο Ώιεζκμηθήξ ή Ώιεζκίαξ (8νο-7νο π.Υ. αη.) ήηαλ λαππεγφο απφ ηελ Κφξηλζν. Σν 704 λαππήγεζε γηα ηνπο ΢άκηνπο ηέζζεξηο πεληεθνληφξνπο, Σα πινία απηά ήηαλ ηα κεγαιχηεξα θαη ηαρχηεξα ηεο επνρήο εθείλεο θαη πξνθάιεζαλ ηνλ ζαπκαζκφ γηα ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ δεκηνπξγνχ ηνπο. Ώκεηςίνπ (Ώξρ) Άλσ Παηήζηα : Ο Ώιεζρίαξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο θσκηθφο πνηεηήο. Κέξδηζε δπν θνξέο ηνλ αληίπαιφ ηνπ Ώξηζηνθάλε ζηα Αηνλχζηα κε ηα έξγα ηνπ Κυκκμξ θαη Κςιαζηαί. ΋κσο ειάρηζηα απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ έρνπλ βξεζεί. Ώκεξηθήο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ-Εζη) ΢χληαγκα & Παηήζηα : Δ Ώιενζηή είλαη ε δεχηεξε ζε κέγεζνο ήπεηξνο ηεο Γεο Λέγεηαη θαη Νέμξ Κυζιμξ γηαηί αλαθαιχθζεθε ζρεηηθά αξγά. Δ αλαθάιπςή ηεο έγηλε ηπραία ην 1492 φηαλ, ε ππφ ηνλ Υνζζηυθμνμ Κμθυιαμ ηζπαληθή απνζηνιή αλαθάιπςεο ζχληνκνπ δξφκνπ γηα ηηο Ελδίεο (απφ ηε δχζε), έθηαζε ζε έλα λεζί ηεο Καξατβηθήο πνπ νλνκάζηεθε ΢αλ ΢αιβαδφξ. Σν φλνκα Ώκεξηθή ην νθείιεη ζηνλ Εηαιφ ραξηνγξάθν θαη εμεξεπλεηή Ώιένζημ ΐεζπμφηζζ. Δ ζέζε ηεο Ώκεξηθήο ζηνλ θφζκν

Πέληε αηψλεο πξηλ απφ ηνλ Κνιφκβν είραλ θζάζεη ζηηο αθηέο ηνπ Καλαδά, νη ΢θαλδηλαβνί ΐίθηλγθο ππφ ηνλ Ένζη ημκ Κυηηζκμ, αιιά ε ηζηνξία έδσζε ηα εχζεκα ηεο αλαθάιπςεο ζηνλ Κνιφκβν. Οη απηφρζνλεο θάηνηθνη ηεο επείξνπ, Οικέθνη, Σνιηέθνη, Μάγηαο, Ώδηέθνη, Ίλθαο, ΕλνπΎη θαη άιιεο θπιέο ‘Ελδηάλσλ’ είραλ δεκηνπξγήζεη ζπνπδαίνπο πνιηηηζκνχο. ΋κσο ε απιεζηία γηα ρξπζφ θαη ν ζξεζθεπηηθφο θαλαηηζκφο ησλ Εζπαλψλ θαηαθηεηψλ εμαθάληζαλ γξήγνξα απηνχο ηνπο πνιηηηζκνχο θαη απνδεθάηηζαλ ηνπο ηζαγελείο πιεζπζκνχο. Δ ήπεηξνο θαηαθηήζεθε θαη απνηθηνπνηήζεθε απφ Εζπαλνχο, Πνξηνγάινπο, Γάιινπο θαη ΐξεηαλνχο, νη νπνίνη εθκεηαιιεχηεθαλ ηηο πινχζηεο πινπηνπαξαγσγηθέο ηεο πεγέο. ΋κσο απφ ηνλ 19ν αηψλα θαη κεηά νη ιανί ηεο μεζεθψζεθαλ θαη ζηαδηαθά απειεπζεξψζεθαλ φιεο νη πεξηνρέο θαη δεκηνπξγήζεθαλ πνιιά θξάηε. Ξερσξίδνπλ ηα αγγινζαμνληθά θξάηε ηεο ΐφξεηαο Ώκεξηθήο (ΔΠΏ θαη Καλαδάο) πνπ κηιάλε αγγιηθά θαη ηα ιαηηληθά θξάηε (απφ ην Μεμηθφ σο ηε Γε ηνπ Ππξφο) πνπ κηιάλε θπξίσο ηζπαληθά θαη πνξηνγαιηθά (ΐξαδηιία). Οη Δλσκέλεο Πνιηηείεο είλαη ην ηζρπξφηεξν, πινπζηφηεξν θαη έλα απφ ηα κεγαιχηεξα θξάηε ηνπ θφζκνπ θαη βξίζθεηαη ζηελ Ώκεξηθή. Μάιηζηα νη ιέμεηο Ώκεξηθή θαη Ώκεξηθαλφο ζπρλά ηαπηίδνληαη κε ηηο ΔΠΏ θαη ηνπο πνιίηεο ηεο ρψξαο απηήο. Ώκεξίνπ (Ώξρ) Άλσ Κπςέιε : Ο Ώιενίαξ μ Μαηεδχκ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ γξακκαηηθφο ή γισζζνγξάθνο ηεο αιεμαλδξηλήο πεξηφδνπ. ΢ψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα απφ ην έξγν ηνπ Γθχζζαζ, ην νπνίν πηζαλφηαηα ήηαλ κηα ζπιινγή δπζλφεησλ ιέμεσλ απφ ηελ πνίεζε θαη απφ ηηο δηάθνξεο ηνπηθέο δηαιέθηνπο.

36

Ώκήηνξνο (Μπζ) Γνχβα : * Ώιήηςν ήηαλ ε πξνζσλπκία κε ηελ νπνία απνθαινχζαλ νη αξραίνη ηε ζεά Ώζελά επεηδή γελλήζεθε απφ ην θεθάιη ηνπ Αία θαη φρη απφ κήηξα κεηέξαο. * Ώιήηςν ήηαλ ην φλνκα ελφο κπζηθνχ θηζαξσδνχ απφ ηελ Κξήηε. Ώκηζνχ (Γεσ) Λακπξηλή : Δ Ώιζζυξ (ηνπξθηθά ΢ακζνχλ) ήηαλ ε γλσζηή ΢αιρμφξ αξραία ειιεληθή απνηθία ζηα παξάιηα ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ, πνιχ θνληά ζηελ Σξαπεδνχληα. Τπήξμε πξσηεχνπζα ηνπ βαζηιηά ηνπ Πφληνπ Μηζξηδάηε ΢η’ θαη ζεκαληηθφ εκπνξηθφ ιηκάλη. ΢ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα θαηνηθνχζαλ εθεί πάλσ απφ 1000 ειιεληθέο νηθνγέλεηεο, νη νπνίεο εθδηψρζεθαλ κε ηελ αληαιιαγή ησλ πιεζπζκψλ κεηά ην 1922. Ώκκνχδα (Γεσ) ΢επφιηα : * Δ Ώιιμφδα είλαη παξαζαιάζζηνο νηθηζκφο ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Ώρέξνληα, ζηε Θεζπξσηία. Ώπφ εθεί μεθηλνχζε ε θάζνδνο πξνο ηνλ Άδε. * Δ Ώιιμφδα είλαη επίζεο έλα βνπλφ ζηελ Καζηνξηά, ζέαηξν ζθιεξψλ ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ηνπ Βζληθνχ θαη ηνπ Αεκνθξαηηθνχ ζηξαηνχ θαηά ηνλ Βκθχιην πφιεκν. Ώκνξγνχ (Γεσ) Κνιηάηζνπ : Δ Ώιμνβυξ είλαη έλα κηθξφ θπθιαδίηηθν λεζί κε θαηνίθνπο πνπ δνπλ απφ ηελ αιηεία θαη ηνλ ηνπξηζκφ. Τπήξμε έλα απφ ηα ζεκαληηθά θέληξα ηνπ Κπθιαδηθνχ πνιηηηζκνχ. Ώκνξίνπ (Εζη) Ώραξλψλ: Σμ Ώιυνζμκ ήηαλ ζεκαληηθφ ζπγθνηλσληαθφ θαη ζηξαηησηηθφ θέληξν ηνπ ΐπδαληίνπ, ζηε Φξπγία. Ήηαλ πεδίν ζπγθξνχζεσλ κεηαμχ ΐπδαληηλψλ θαη Ώξάβσλ. Σν 1110 θαηαιήθζεθε θαη θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ηνπο Σνχξθνπο. Ώκπάηε (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Κνξζηθαλφο θηιέιιελαο Εςζήθ Ώιπάηδξ (Giuseppe Abbati, 1780-1850), πνιέκεζε θαηά ηνλ αγψλα ηνπ ’21 ζηα Αεξβελάθηα, ηε Μνλεκβαζηά, ηελ Σξίπνιε θαη αιινχ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε θξνχξαξρνο Μεζψλεο. Ώκπαηηέινπ (Βπα) Κ. Παηήζηα : Βπψλπκν θηιηθψλ θαη αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Κεθαιιελία. Οη γλσζηφηεξνη ήηαλ ν Μζπαήθ, Νζηυθαμξ θαη ΢πφνμξ Ώιπαηζέθμξ. Ώκπειαθίσλ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη: Δ θνηλφηεηα ησλ Ώιπεθαηίςκ βξίζθεηαη ζηνπο πξφπνδεο ηεο ΋ζζαο. Βίλαη γλσζηή γηα ηνλ πξψην ζπλεηαηξηζκφ ζηνλ θφζκν κε ηελ νλνκαζία Κμζκή ΢οκηνμθία ηαζ Ώδεθθυηδξ ηςκ Ώιπεθαηίςκ, πνπ είρε σο αληηθείκελν ηελ παξαγσγή, επεμεξγαζία βαθή θαη εκπνξία θφθθηλσλ (άιηθσλ ) λεκάησλ. Ο ζπλεηαηξηζκφο αξηζκνχζε 6.000 κέιε θαη 17 ππνθαηαζηήκαηα (Άκζηεξληακ, Οδεζζφ, ΐνπδαπέζηε, Λνλδίλν, Ώκβνχξγν θαη αιινχ). Ώκπειάθηα, Θεζζαιίαο, αξρνληηθφ

Άκπιηαλεο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : * Δ Άιπθζακδ είλαη νξεηλφ (πςφκεηξν 1200 κ.) ρσξηφ ηεο Βπξπηαλίαο. * ΢ηελ Άιπθζακδ έγηλε ην 1824, ηζηνξηθή κάρε αλάκεζα ζηνπο Έιιελεο ππφ ηνλ Κίηζν Σδαβέια θαη ηνπο Σνχξθνπο ππφ ηνλ Νηεξβίο παζά.. Δ λίθε ησλ πξψησλ εδξαίσζε ηελ πεπνίζεζε ηεο λίθεο ζηνπο θαηνίθνπο ηεο Ώλαηνιηθήο ΢ηεξεάο. Ώκχθεο (Μπζ) Γθχδε : ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ή Ώιφηδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Κχπξνπ ΢αιακίλα θαη ζχδπγνο ηνπ Κάζνπ. Ώκπθιψλ (Γεσ-Μπζ) Λακπξηλή : Οη Ώιφηθεξ είλαη ρσξηφ ηεο Λαθσλίαο κε παλάξραηε ηζηνξία. Καηά ηε κπζνινγία ηδξχζεθαλ απφ ηνλ Ώιφηθα, γην ηνπ Λαηεδαίιμκα θαη ηεο ΢πάνηδξ θαη ήηαλ ε πξσηεχνπζα ηνπ βαζηιείνπ ηνπ Μεκεθάμο. ‘Ήηαλ θέληξν αληίζηαζεο θαηά ησλ Ασξηέσλ θαηαθηεηψλ θαη ζξεζθεπηηθφ θέληξν φιεο ηεο Λαθσλίαο. Ώκπλάλδξνπ (Ώξρ-Μπζ) Φηινπάππνπ : * Ο Ώιφκακδνμξ (3νο-2νο π.Υ.αη.) ήηαλ εγεκφλαο ησλ Ώζακάλσλ ηεο Θεζζαιίαο & Δπείξνπ. Κχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ ε εχθνιε αιιαγή ζπκκάρσλ αλάινγα κε ηελ ηζρχ ησλ αληηπάισλ (ν Πνιχβηνο ηνλ απνθαιεί εοάβςβμ), κε απνηέιεζκα λα απνθνκίδεη ζπλερψο εδαθηθά θέξδε.

37

* Ο Ώιφκαδνμξ ήηαλ ν γελάξρεο ηνπ ηεξαηηθνχ γέλνπο ησλ Ώιοκακδνζκχκ ηεο Ώηηηθήο. Ώκχληα (Ώξρ) Ώκχληα : ΋λνκα Μαθεδφλσλ βαζηιέσλ, επγελψλ θαη ζηξαηησηηθψλ: * Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώιφκηαξ Ώ’ (6νο-5νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ Ώιθέηα ζπλέρηζε ηελ επεθηαηηθή πνιηηηθή ηνπ παηέξα ηνπ. ΋κσο έγηλε ππνηειήο ηνπ Πέξζε βαζηιηά Ααξείνπ. * Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώιφκηαξ ΐ’ (5νο-4νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ Ώξρειάνπ, δνινθνλήζεθε κεηά απφ ιίγνπο κήλεο παξακνλήο ηνπ ζην ζξφλν. * Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώιφκηαξ Γ’ (; - 370 π.Υ.), γηνο ηνπ Ώξηδαίνπ, πξαγκαηνπνίεζε δηάθνξεο ζπκκαρίεο θαη κε ηνπο ΢παξηηάηεο θαη κε ηνπο Ώζελαίνπο. Γηνη ηνπ Ώκχληα ήηαλ νη βαζηιείο ηεο Μαθεδνλίαο Πεξδίθαο Γ’ θαη Φίιηππνο ΐ’. * Ο Ώιφκηαξ μ Φζθίππμο (5νο π.Υ. αη.) εγγνλφο ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Ώιεμάλδξνπ Ώ’, δηεθδίθεζε ρσξίο επηηπρία ηνλ καθεδνληθφ ζξφλν απφ ηνλ Πεξδίθα ΐ’. * Ο Ώιφκηαξ μ Ώκδνμιέκμοξ (; - 330 π.Υ.), ζηξαηεγφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Πνιέκεζε ζηε πνιηνξθία ηεο Θήβαο θαη αξγφηεξα ζηηο κάρεο ηνπ Γξαληθνχ θαη ηεο Εζζνχ ζηε Μ. Ώζία. * Ο Ώιφκηαξ μ Ώνναααίμο (4νο π.Υ. αη.), ζηξαηεγφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Πνιέκεζε ζην Γξαληθφ θαη ζηε ΢αξγαιαζζφ ηεο Πηζηδίαο ζηε Μ. Ώζία. Ώκθείαο (Εζη) Γθχδε : Δ Άιθεζα ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μεζζελίαο, ζηηο φρζεο ην πνηακνχ Ώκθίηε, ζηα ζχλνξα κε ηε Λαθσλία. Καηά ηε δηάξθεηα ελφο παλεγπξηνχ πξνο ηηκή ηεο Ώθξνδίηεο, νη θάηνηθνη ηεο Ώκθείαο, άξπαμαλ κεξηθέο γπλαίθεο ησλ ΢παξηηαηψλ. Ώπηφ ην γεγνλφο ήηαλ ε αθνξκή γηα λα μεζπάζεη ε πνχημξ Μεζζδκζαηυξ πυθειμξ. ΋ηαλ νη ΢παξηηάηεο κπήθαλ ζηελ Άκθεηα, ζθφησζαλ φινπο ηνπο θαηνίθνπο ηεο. Ώκθηαξάνπ (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Ο βαζηιηάο ηνπ Άξγνπο Ώιθζάναμξ ή Ώιθζάνεςξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο. Ήηαλ εγγνλφο ηνπ Μειάκπνδα απφ ηνλ νπνίν θιεξνλφκεζε ηελ ηέρλε ηεο καληηθήο θαη ηεο ηαηξηθήο. Έιαβε κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή εθζηξαηεία θαη ζην θπλήγη ηνπ Καιπδψληνπ θάπξνπ. Με ηε γπλαίθα ηνπ Βξηθχιε απέθηεζαλ δπν γηνπο ηνλ Ώιθκαίσλα θαη ηνλ Ώκθίινρν. ΢πκκεηείρε (κεηά απφ πίεζε ηεο γπλαίθαο ηνπ πνπ είρε δσξνδνθεζεί) ζηελ εθζηξαηεία ησλ Βπηά επί Θήααξ, αλ θαη - σο κάληεο - γλψξηδε φηη ε εθζηξαηεία ζα απνηχγραλε θαη, φηη φινη φζνη ιάβαηλαλ κέξνο ζ’ απηήλ, ζα έραλαλ ηε δσή ηνπο. Ο Ώκθηάξανο πάλσ ζην άξκα ηνπ

΢ηηο Θήβεο νη Βπηά εηηήζεθαλ θαη ν Ώκθηάξανο θπλεγεκέλνο, γιίησζε κεηά απφ επέκβαζε ηνπ Αία ν νπνίνο ηηκνχζε ηδηαίηεξα ηνλ κάληε θαη δελ ζέιεζε λα ππνζηεί ηαπείλσζε θαη εμεπηειηζκφ. Έηζη κε ηνλ θεξαπλφ ηνπ άλνημε έλα ράζκα θαη ε γε άλνημε θαη θαηάπηε ηνλ Ώκθηάξαν, κε ην άινγν θαη ην άξκα ηνπ. ΢ηε ζπλέρεηα έθαλε ηνλ αζάλαην. Λαηξεπφηαλ ζηε Θήβα, ζην Άξγνο, ζηε ΢πάξηε, ζην ΐπδάληην, ζην Χξνπφ θαη αιινχ. Λαηξεχηεθε θαη σο γηαηξφο θαη ζεσξήζεθε ν δεχηεξνο Ώζθιεπηφο. Ώκθηδάκαληνο (Μπζ) Γνχβα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο κπζνινγίαο: * Ο Ώιθζδάιαξ, ήξσαο Κπζήξσλ. Φηινμέλεζε ζηελ παηξίδα ηνπ ηνλ Ώπηφιπθν θαη απηφο ζε αληαπφδνζε ηνπ δψξηζε ηελ (θιεκκέλε) πεξηθεθαιαία ηνπ Ώκχληνξα. * Ο Ώιθζδάιαξ, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Λπθνχξγνπ, έλαο απφ ηνπο Ώξγνλαχηερ. * Ο Ώιθζδάιαξ, Οπνχληηνο Λνθξφο παηέξαο ηνπ Υξπζψλπκνπ, πνπ ηνλ ζθφησζε ν θίινο ηνπ λεαξφο Πάηξνθινο φηαλ έπαηδαλ καδί αζηξαγάινπο. Ώκθηθιείαο (Γεσ) Γθχδε : Δ Ώιθίηθεζα είλαη θσκφπνιε ηεο Λνθξίδαο ζηε Φζηψηηδα, ρηηζκέλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Παξλαζζνχ. ΢ηελ ηνπξθνθξαηία ήηαλ γλσζηή κε ην φλνκα Ααδί, αιιά αξγφηεξα πήξε μαλά ηελ αξραία νλνκαζία ηεο. Ώκθηθξάηνπο (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο:

38

* Ο βαζηιηάο ηεο ΢άκνπ Ώιθζηνάηδξ (7νο-6νο π.Υ. αη.), εθζηξάηεπζε θαηά ηεο Ώίγηλαο. Ο πφιεκνο απηφο ήηαλ θαηαζηξνθηθφο θαη γηα ηα δπν λεζηά. * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Ώιθζηνάηδξ (6νο-5νο π.Υ. αη.), ζηνλ νπνίν απνδίδεηαη ε δεκηνπξγία ηνπ ράιθηλνπ αγάικαηνο καο ιέαηλαο, πνπ βξηζθφηαλ ζηα Πξνπχιαηα ηεο Ώθξφπνιεο. Λέγεηαη φηη κε απηφ ην άγαικα νη Ώζελαίνη ηίκεζαλ ηελ εηαίξα Λέαζκα, ε νπνίν πξνηίκεζε λα θφςεη κφλε ηεο ηε γιψζζα ηεο γηα λα κελ καξηπξήζεη φζα ήμεξε γηα ηνπο ηπξαλλνθηφλνπο Ώνιυδζμ θαη Ώνζζημβείημκα. Δ Λέαηλα δελ πξφδσζε θαη εθηειέζηεθε. * Ο Ώζελαίνο δάζθαινο ηεο ξεηνξηθήο Ώιθζηνάηδξ, εγθαηέιεηςε ηελ Ώζήλα ην 86 π.Υ. θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξκελίαο Σηγξάλε. Έγξαςε ην έξγν Πενί εκδυλςκ ακδνχκ. Ώκθηθηχνλνο (Μπζ) Θεζείν : Ο Ώιθζηηφςκ είλαη έλαο απφ ηνπο πξψηνπο αλζξψπνπο πνπ γελλήζεθαλ κεηά ηνλ Καηαηθοζιυ ημο Αεοηαθίςκμξ. Ήηαλ Ώζελαίνο θαη παληξεχηεθε ηελ Κξαλάε, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κξαλανχ, ηνλ νπνίνλ αλέηξεςε αιιά αξγφηεξα αλαηξάπεθε θη απηφο κε ηε ζεηξά ηνπ απφ ηνλ Βξηρζφλην. Λέγεηαη φηη απηφο πξψηνο θηινμέλεζε ζηελ Ώηηηθή ην ζεφ Αηφλπζν ν νπνίνο ηνπ έκαζε λα αξαηψλεη ην θξαζί κε λεξφ. ΋κσο ήηαλ άδηθνο εγεκφλαο θαη πξνθάιεζε αληηδξάζεηο. Σν φλνκα Ώκθηθηχσλ δελ έρεη ζρέζε κε ηηο ηζηνξηθέο Ώιθζηηζμκίεξ Ώκθηινρίαο (Γεσ) ΐηθηψξηα : Δ Ώιθζθμπία, είλαη πφιε ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο ζην κπρφ ηνπ Ώκβξαθηθνχ. Βίλαη ρηηζκέλε ζηα εξείπηα ηεο αξραίαο πφιεο Λεκλαίαο. Καηά ηελ ηνπξθνθξαηία ήηαλ γλσζηή κε ην φλνκα Κναααζανάξ (απφ ην Καξαβάλ-ζεξάη = ζηαζκφο θαξαβαληψλ), αιιά ην 1907 πήξε ηελ ζεκεξηλή ηεο νλνκαζία. Ώκθηπφιεσο (Γεσ-Εζη) Ρνπθ : Δ Ώιθίπμθδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μαθεδνλίαο, ζηηο φρζεο ηνπ ΢ηξπκψλα (πήξε απηή ηελ νλνκαζία απφ ηελ παιίξξνηα ηνπ πνηακνχ). Υηίζηεθε πάλσ ζηελ παιαηφηεξε πφιε Βκκέα Οδμί (πεξλνχζαλ απφ θεί ελλέα θχξηνη δξφκνη) θαη ιφγσ ηνπ ζηξαηεγηθνχ ζεκείνπ ηεο ππήξμε απνηθία ησλ Ώζελαίσλ, αιιά θαη αληηθείκελν δηακάρεο πνιιψλ θαηαθηεηψλ. Δ θαηάιεςή ηεο απφ ηνλ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Φίιηππν ΐ’ ήηαλ ε αθνξκή πνπ λα γξαθνχλ νη πεξίθεκνη Φζθζππζημί απφ ηνλ Ώζελαίν ξήηνξα Αεκνζζέλε. ΢ηελ Ώκθίπνιε ππάξρεη έλα κλεκείν, μ Λέςκ ηδξ Ώιθζπυθεςξ γηα ην νπνίν θαλείο δελ γλσξίδεη πνηνο θαη κε πνηα αθνξκή ην έζηεζε. Άιινη ην απνδίδνπλ ζηνπο Ώζελαίνπο, άιινη ζηνπο ΢παξηηάηεο θαη άιινη ζηνλ Μεγαιέμαλδξν. Ώκθίζζεο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Άιθζζζα είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Φσθίδαο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ Άιθζζζα, θφξε ηνπ Μάθαξνο, εγγνλή ηνπ Ήιηνπ θαη εξσκέλε ηνπ Ώπφιισλα. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ απηφλνκε πφιε-θξάηνο ησλ Οδνιψλ Λνθξψλ. Βπί Φξαγθνθξαηίαο κεηνλνκάζζεθε ζε ΢άισλα. Ήηαλ ε πξψηε πφιε ηεο Ρνχκειεο πνπ επαλαζηάηεζε ην 1821 θαη πνιιά ηέθλα ηεο ζπκκεηείραλ ζηνλ αγψλα, φπσο ν Ώλδξνχηζνο, ν ΢αιψλσλ ΔζαΎαο, ν Γθνχξαο, ν Παλνπξγηάο, ν Μαθξπγηάλλεο θαη άιινη. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ε πφιε πήξε μαλά ην αξραίν ηεο φλνκα. Δ Ώκθηηξίηε θαη ν Πνζεηδψλαο

Ώκθηηξίηεο (Μπζ) Ά. Κπςέιε: Δ Ώιθζηνίηδ ήηαλ κηα απφ ηηο Νεξείδεο θφξε ηνπ Νεξέα θαη ηεο Ασξίδαο. Έθεξε ηελ πξνζσλπκία Πμζεζδςκία γηαηί ήηαλ ζχδπγνο ηνπ ζενχ ηεο ζάιαζζαο Πνζεηδψλα. Γηα θαηξφ απέθεπγε ην γάκν κε ηνλ Πνζεηδψλα θαη θαηέθπγε ζηνλ Άηιαληα, αιιά ν Πνζεηδψλαο έζηεηιε έλα δειθίλη θαη ηελ έθεξε πίζσ. Με ηνλ Πνζεηδψλα απέθηεζαλ έλα γην, ηνλ Σξίησλα, θαη κηα θφξε, ηελ ΐελζεζηθχκε. Οη αξραίνη ζεσξνχζαλ ηελ Ώκθηηξίηε κεηέξα ησλ ςαξηψλ, ησλ θαιαηλψλ θαη ησλ δειθηληψλ θαη πξνζηάηηδα ηνπ ζαιάζζηνπ δσηθνχ θφζκνπ. Ώπεηθνλίδεηαη θξαηψληαο 39

ηξίαηλα θαζηζηή πάλσ ζε έλα δειθίλη ή επνρνχκελε πάλσ ζε αρηβάδα πνπ ηε ζχξνπλ δειθίληα θαη ηελ ζπλνδεχνπλ Σξίησλεο θαη Νεξείδεο. Ώκθηηξχσλνο (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο κπζηθφο Ώιθζηνφςκ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σίξπλζαο Ώιθαίνπ θαη ζχδπγνο ηεο Ώιθκήλεο. Σε γπλαίθα ηνπ εξσηεχηεθε ζθνδξά ν Αίαο θαη θάπνηε πνπ ν Ώκθηηξχσλ έιιεηπε, ν ζεφο πήξε ηε κνξθή ηνπ ζπδχγνπ ηεο θαη εμαπαηψληαο ηελ, έθαλε έξσηα καδί ηεο επί ηξία κεξφλπρηα. ΋ηαλ γχξηζε ν Ώκθηηξχσλ θαη θαηάιαβε ηη είρε ζπκβεί εμαγξηψζεθε θαη ζέιεζε λα θάςεη δσληαλή ηελ γπλαίθα ηνπ. ΋κσο ν Αίαο έζηεηιε κηα δπλαηή βξνρή θαη έζβεζε ηελ ππξά, νπφηε ν Ώκθηηξχσλ πείζηεθε (θαη κεηά απφ ηε δηαβεβαίσζε ηνπ κάληε Σεηξεζία) φηη ην θέξαηφ ηνπ ήηαλ εθ ζενχ! Δ Ώιθκήλε γέλλεζε δπν γηνπο, ηνλ Δξαθιή απφ ην ζπέξκα ηνπ Αία θαη ηνλ Εθηθιή γλήζην ηέθλν ηνπ Ώκθηηξχνλα. Ώκθίσλνο (Μπζ-Ώξρ) Γνχβα : Έλα κπζηθφ θαη δπν ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο κπζηθφο Ώιθίςκ ήηαλ Θεβαίνο ήξσαο θαη ζπνπδαίνο θηζαξσδφο, γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Ώληηφπεο θαη εηεξνζαιήο αδειθφο ηνπ Γήζνπ. ΢ηε ζεβατθή κπζνινγία νη δπν αδειθνί απνηεινχλ κηα εληαία δπάδα, αληίζηνηρε κε απηή ησλ Αηφζθνπξσλ ζηε Λαθσλία. Λέγεηαη φηη ηα δπν αδέξθηα έθηηζαλ ηα ηείρε ηεο Θήβαο. Ο Ώκθίσλ έπαηδε κε ηε ιχξα πνπ ηνπ είρε δσξίζεη ν Βξκήο θαη νη πέηξεο πνπ ηηο είρε θνπβαιήζεη ν Γήζνο πνπ δηέζεηε ππεξθπζηθή δχλακε, πήγαηλαλ κφλεο ζηνπο ζηε ζσζηή ζέζε. Ο Ώκθίσλ παληξεχηεθε ηελ Νηφβε κε ηελ νπνία έθαλαλ πνιιά παηδηά, επηά αγφξηα θαη επηά θνξίηζηα. Κάπνηε ε Νηφβε θαπρήζεθε φηη ήηαλ εοηεηκμηένα ηδξ Λδημφξ γηαηί ε Λεηψ είρε θάλεη κφλν δπν παηδηά, ελψ ε ίδηα 14. Σφηε ηα παηδηά ηεο Λεηψο νη ζενί Ώπφιισλ θαη Άξηεκε νξγηζκέλνη ζθφησζαλ κε ηα βέιε ηνπο ηα παηδηά ηεο. ΋ηαλ ν Ώκθίσλ, ζέινληαο λα εθδηθεζεί ηε ζαλάησζε ησλ παηδηψλ ηνπ, απνπεηξάζεθε λα γθξεκίζεη ην λαφ ηνπ Ώπφιισλα, ζθνηψζεθε θη απηφο απφ ηα ίδηα ζετθά βέιε πνπ ζθφησζαλ ηα παηδηά ηνπ. * Ο Ώιθίςκ (7νο π.Υ. αη.) ήηαλ Κνξίλζηνο αξηζηνθξάηεο παππνχο ηνπ ηπξάλλνπ Κπςέινπ. * Ο Ώιθίςκ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ αλδξηαληνπνηφο απφ ηελ Κλσζφ, γηνο ηνπ επίζεο γιχπηε Ώθέζηνξα. Ώλαβξπηήο (Γεσ) Ά. Παηήζηα : * Δ Ώκαανοηή είλαη ρσξηφ ηεο Λαθσλίαο, ζηηο αλαηνιηθέο πιαγηέο ηνπ Σαυγέηνπ ζε πςφκεηξν 700 κ. * Ώκαανοηή ήηαλ ην φλνκα κηαο πεγήο ζηα Παηήζηα, πνπ αλάβιπδε (αλάβξπδε) λεξφ. Ο Ώλαγλσζηαξάο ζην ΐαιηέηζη (Γελλάδηνο ΐηβιηνζήθε)

Ώλαγλσζηαξά (Βπα) Γθχδε : Ο Ώκαβκςζηανάξ (17601825) απφ ηελ Ώξθαδία, ππήξμε έλαο απφ ηνπο πην γελλαίνπο νπιαξρεγνχο ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. Σν πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Υξήζηνο Παπαγεσξγίνπ, αιιά επεηδή φηαλ ήηαλ κηθξφο βνεζνχζε ηνλ παπά παηέξα ηνπ σο αλαγλψζηεο, έκεηλε γλσζηφο σο Ώκαβκχζηδξ Παπαβεςνβίμο, κε ην παξαηζνχθιη Ώλαγλσζηαξάο ιφγσ ηεο ζσκαηηθήο ηνπ δηάπιαζεο. Ώπφ ην 1785 ήηαλ θιέθηεο, αξγφηεξα πήγε ζηα Βπηάλεζα θαη ζηελ Οδεζζφ ηεο Ρσζίαο φπνπ κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο ζηνλ αγψλα ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ην Μάξηην ηνπ ’21 απειεπζέξσζε ηελ Καιακάηα καδί κε ηνλ Κνινθνηξψλε θαη ηνλ Μαπξνκηράιε. Πνιέκεζε ζηελ Σξίπνιε θαη ζην ΐαιηέηζη. Σν 1825 ζηε κάρε γηα ηελ άκπλα ηεο ΢θαθηεξίαο κεηαμχ επαλαζηαηψλ θαη Ώηγππηίσλ, ν Ώλαγλσζηαξάο ζθνηψζεθε. Ώλαγλψζηε Ώξγχξε Κπλνζάξγνπο : βιέπε Ώνβφνδ Ώκαβκχζηδ Ώλαγλσζηνπνχινπ (Βπα) Κνισλάθη : Με ην επίζεην Ώκαβκςζηυπμοθμξ ππάξρνπλ πάλσ απφ 40 γλσζηνί αγσληζηέο ηνπ ’21. ΋κσο ε νδφο απηή ηηκά ηνλ θηιηθφ Πακαβζχηδ

40

Ώκαβκςζηυπμοθμ (1790-1854) απφ ηελ Ώξθαδία. Σαμίδεςε ζηε ΢κχξλε θαη θαηφπηλ ζηελ Οδεζζφ. Βθεί ην 1816 γλσξίζηεθε κε ηνλ Βκ. Ξάλζν πνπ ηνλ κχεζε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία, ηεο νπνίαο ν Ώλαγλσζηφπνπινο έκειιε λα αλαδεηρζεί έλα απφ ηα πην ζεκαληηθά ηεο ζηειέρε. Μχεζε κε ηε ζεηξά ηνπ ηνλ κεγαιέκπνξν ηεο Οδεζζνχ Παλ. ΢έθεξε, ν νπνίνο δηέζεζε κεγάια πνζά γηα ηνλ αγψλα. Ώλέπηπμε δξάζε ζηε Μνιδαβία θαη ζηε Ρνπκαλία πξνζειθχνληαο αλζξψπνπο θαη ρξήκαηα. Με ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν κε ηνλ Αεκήηξην Τςειάληε. Πνιέκεζε ζηελ Σξίπνιε, ην Ναχπιην θαη ηε ΢ηεξεά Βιιάδα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε αλέιαβε δηάθνξα θξαηηθά αμηψκαηα. Πέζαλε ην 1854 φηαλ κηα επηδεκία ρνιέξαο έπιεμε θαη ηελ Ώζήλα. Ώλαγλψζηνπ Ώ. (Βπα) Γθχδε : Τπάξρνπλ ηξεηο αγσληζηέο ηνπ ’21 κε απηφ ην φλνκα: Ο Ώεακάζζμξ ή Ώεακαζμφθαξ Ώκαβκχζημο απφ ηα Άγξαθα, ν Ώεακάζζμξ Ώκαβκχζημο απφ ην Καξλέζη Καιαβξχησλ θαη ν Ώεακάζζμξ Ώκαβκχζημο απφ ην Γπθηνρψξη Φζηψηηδαο. Ώλαθξένληνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώκαηνέςκ (572-500 π.Υ.) απφ ηελ Σέσ ηεο Εσλίαο, ππήξμε ιπξηθφο πνηεηήο δηάζεκνο γηα ηα ζπκπνζηαθά, εξσηηθά θαη ιπξηθά ηνπ ηξαγνχδηα. Έγξαςε επίζεο ζρφιηα, ηάκβνπο θαη ειεγείεο. Σα ΐαηπζηά θαη Βνςηζηά ηνπ πνηήκαηα απνηεινχλ πέληε βηβιία. ΋κσο έρνπλ δηαζσζεί κφλν δπν πνηήκαηα θαη ιίγα απνζπάζκαηα. …Φνξαδίηζα Θξαθνπνχια ηη ινμνθνηηάδνληάο κε ζθιεξά, θεχγεηο θαη λνκίδεηο πσο είκαη άπξαγνο θαζφινπ; Μάζε, πσο κπνξψ κε ηέρλε λα ζνπ βάισ ραιηλάξη θαη ηα γθέκηα ζνπ θξαηψληαο πξνο ην ηέξκα λα ζε θέξσ. Αλαθξέσλ: Δρωηηθά (Μεηάθξαζε: Δι. ΐνπηηεξίδεο)

΋ηαλ ε Εσλία θηλδχλεςε απφ ηνπο Πέξζεο ν Ώλαθξέσλ θαη πνιινί ζπκπαηξηψηεο ηνπ έθπγαλ θαη εγθαηαζηάζεθαλ ζηα Άβδεξα ηεο Θξάθεο. Βθεί ν λένο άξρηζε λα γξάθεη ηνπο πξψηνπο ζηίρνπο ηνπ. Ώξγφηεξα βξέζεθε ζηελ απιή ηνπ ηπξάλλνπ ηεο ΢άκνπ Πνιπθξάηε. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ηειεπηαίνπ πήγε ζηελ Ώζήλα θαη πνιχ αξγφηεξα ζηε Λάξηζα. Λέγεηαη φηη δελ πέζαλε ζηε Λάξηζα, αιιά πήγε ζηελ Σέσ λα δήζεη ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο δσήο ηνπ. Ο Ώλαθξέσλ, πίλαθαο Jean-Leon Gerome

Ώλαλίνπ (Θξε-Βπα) Γθχδε : Εεξείο θαη αγσληζηέο ηνπ ’21 θέξνπλ ην φλνκα Ώκακίαξ:

* Ο Ώκακίαξ (1νο κ.Υ. αη.) έλαο απφ ηνπο πξψηνπο ρξηζηηαλνχο, ήηαλ απηφο πνπ βάθηηζε ηνλ Ώπφζηνιν Παχιν. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε έγηλε επίζθνπνο Αακαζθνχ θαη εθηειέζηεθε κε ιηζνβνιηζκφ. * Ο κεηξνπνιίηεο Λαθεδαίκνλνο Ώκακίαξ (1710-1764). Σν θνζκηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Ώλαζηάζηνο Θενθίιεο απφ ηε Αεκεηζάλα. Μνξθψζεθε απφ κηθξφο θαη έγηλε θιεξηθφο, αιιά παξάιιεια αλέπηπμε ζεκαληηθή εζληθή δξάζε, κε ηελ πξνεηνηκαζία εμεγέξζεσλ θαη ηελ ππνζηήξημε ησλ θιεθηψλ. Ίδξπζε ηνπο πξψηνπο κπαξνπηφκπινπο θαη βηβιηνζήθε ζηε Αεκεηζάλα. Γηα ηε δξάζε ηνπ απηή ζπλειήθζε θαη εθηειέζηεθε κε απνθεθαιηζκφ. * Ο αγσληζηήο Ώκαζηάζζμξ Ώκακίαξ ή Καηξηκπνχδεο απφ ηα Μέγαξα. Πνιέκεζε ζηελ Ώθξνθφξηλζν, ζηα Αεξβελάθηα, ζην Υατδάξη θαη ζηελ Ώζήλα. Πέζαλε ην 1863. * Ο ηεξνκφλαρνο Ώκακίαξ απφ ηε Λαθσλία. Ήηαλ νπιαξρεγφο θαη πνιέκεζε ζηελ Σξίπνιε, ζην Ναχπιην θαη ζηα Αεξβελάθηα. Ώλαμαγφξα (Ώξρ) Οκφλνηα : Ο Ώκαλαβυναξ μ Κθαγμιέκζμξ (500-428 π.Υ.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο κεγάινπο Ίσλεο θηινζφθνπο θαη απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο ηεο Βιιάδαο. ΢ε ειηθία 20 εηψλ ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη είλαη έλαο απφ απηνχο πνπ κεηαθχηεπζαλ ηελ θηινζνθία ηεο Εσλίαο ζηελ Ώηηηθή. Ήηαλ δάζθαινο ηνπ Πεξηθιή, ηνπ Βπξηπίδε θαη ηνπ

41

Ώξρειάνπ ηνπ Ώζελαίνπ (αξγφηεξα δαζθάινπ ηνπ ΢σθξάηε). Καηεγνξήζεθε γηα αζεΎα θαη κεδηζκφ θαη αλαγθάζηεθε λα εγθαηαιείςεη ηελ Ώζήλα θαη λα θαηαθχγεη ζηε Λάκςαθν. Βθεί κεηέθεξε ηε ζρνιή ηνπ θαη δίδαμε σο ην ζάλαηφ ηνπ. Ο Ώλαμαγφξαο ήηαλ ν εηζεγεηήο ηεο έλλνηαο ηνπ Νμο σο θνζκνινγηθήο αξρήο. Ο λνπο ειέγρεη φζα φληα έρνπλ ςπρή. Πίζηεπε φηη ν Ήιηνο ήηαλ έλαο δηάππξνο ιίζνο, κεγαιχηεξνο απφ ηελ Πεινπφλλεζν. Γηα ηε Γε πίζηεπε φηη έρεη ζρήκα ηπκπάλνπ θαη ζπγθξαηείηαη ζηνλ αέξα. Εζρπξηδφηαλ φηη ή ΢ειήλε ήηαλ εηεξφθσηε θαη πσο είρε θαηνίθνπο φπσο θαη ε Γε. Ώζρνιήζεθε επίζεο κε ηε γεσκεηξία θαη ηελ αζηξνλνκία. Ώπφ ην κφλν γλσζηφ έξγν ημο Πενί θφζεςξ, ειάρηζηα απνζπάζκαηα έρνπλ δηαζσζεί. Ώλαμακέλνπο (Ώξρ) Γνχβα : βιέπε Ώκαλζιέκμοξ Ώλαμάλδξνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Αχν πξνζσπηθφηεηεο ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Ώκάλακδνμξ (7νο π.Υ. αη.) ηεο βαζηιηθήο νηθνγέλεηαο ησλ Ώηγηαδψλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο βαζηιείαο ηνπ νη ΢παξηηάηεο λίθεζαλ ηνπο Μεζζήληνπο θαηά ηνλ ΐ’ Μεζζεληαθφ πφιεκν. * Ο Ανάξανδπορ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Θεβαίνο ζηξαηησηηθφο. Ώλαμάξρνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Ώκάλανπμξ μ Ώαδδνίηδξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ θηιφζνθνο, νπαδφο ηεο αηνκηθήο ζρνιήο ηνπ Αεκνθξίηνπ. Ήηαλ δάζθαινο ηνπ επίζεο θηινζφθνπ Πχξξσλα ηνπ Διείνπ θαη αθνινχζεζαλ καδί ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Ώζία. Οη ηζηνξηθνί παξνπζηάδνπλ ηνλ Ώλάμαξρν σο έλα απφ ηνπο απινθφιαθεο ηνπ Ώιεμάλδξνπ, άιινη φκσο ηνλ εκθαλίδνπλ σο ερζξφ ηεο ηπξαλλίαο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιέμαλδξνπ ν Ώλάμαξρνο βξέζεθε ζηελ Κχπξν. ΋κσο νη ζέζεηο ηνπ θαηά ηεο ηπξαλλίαο πξνθάιεζε ηελ νξγή ηνπ ηπξάλλνπ Νηθνθξένληα, ν νπνίνο δηέηαμε ηελ εθηέιεζή ηνπ. Ώλαμηκάλδξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Δ Εσλία θαη ηδηαίηεξα ε Μίιεηνο ήηαλ ε παηξίδα πνιιψλ ζνθψλ θαη ινγίσλ. Έλαο απφ απηνχο ήηαλ ν πξνζσθξαηηθφο θοζζηυξ ή θοζζμθυβμξ θηιφζνθνο Ώκαλίιακδνμξ (610-546 π.Υ.). Τπήξμε καζεηήο ηνπ Θαιή θαη αζρνιήζεθε αθφκα κε ηελ αζηξνλνκία θαη ηε γεσγξαθία. Σνπ απνδίδεηαη ε αλαθάιπςε ηνπ γλψκνλα θαη ιέγεηαη θαηαζθεχαζε ειηαθά ξνιφγηα θαη φηη ζρεδίαζε ράξηε ηνπ γλσζηνχ ηφηε θφζκνπ. Ο ράξηεο ηνπ Ώλαμίκαλδξνπ γηα ηνλ γλσζηφ ηφηε θφζκν

Ώλαμηκέλνπο (Ώξρ) Γνχβα

:

΢ε νξηζκέλνπο νδεγνχο

γξάθεηαη (ιάζνο) Ώλαμακέλνπο: * O Ώκαλζιέκδξ (585-528 π.Υ.) ήηαλ θηιφζνθνο απφ ηελ Μίιεην ηεο Εσλίαο, ζπκπαηξηψηεο ηνπ Θαιή θαη ηνπ Ώλαμίκαλδξνπ, ηνπ νπνίνπ ππήξμε καζεηήο θαη δηάδνρνο. Αίδαζθε κεηαμχ άιισλ φηη ηα πάληα πξνέξρνληαη απφ κηα απφ ηηο αξρηθέο χιεο: αέξαο, γε, λεξφ, θσηηά θαη αηζέξαο. * Ο Ώκαλζιέκδξ μ Λαιραηδκυξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζνθηζηήο, ειάρηζηα απφ ηα έξγα ηνπ δηαζψζεθαλ. Ώλαπαχζεσο (Αηα) Μεηο : Βδψ λνείηαη ε ακάπαοζδ ησλ λεθξψλ. Καηά θαλφλα ηελ νλνκαζία Ώκαπαφζεςξ έρνπλ νη δξφκνη πνπ νδεγνχλ ζε Νεθξνηαθεία. Ώλαπήξσλ Πνιέκνπ (Αηα) Βπαγγειηζκφο : Δ ζεκαζία ηεο νλνκαζίαο είλαη ζαθήο. Σηκά ηνπο ζηξαηησηηθνχο θαη πνιίηεο πνπ έκεηλαλ αλάπεξνη ζε θάπνην πφιεκν. Ώλαζηάζε Φ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : ΢ε θαλέλα ιεμηθφ ή εγθπθινπαίδεηα ή ζην δηαδίθηπν δελ ππάξρεη ην φλνκα Ώκαζηάζδξ Φχηζμξ. Βηθάδεηαη φηη πξφθεηηαη γηα Κχπξην αγσληζηή ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’50. Ώλαθέξεηαη θαη έλαο ηαπεηάκ Ώκαζηάζδξ, πινίαξρνο ηνπξθηθήο θξεγάηαο θαηά ηελ έθξεμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21.

42

Ώλαζηαζίνπ Γαβξηήι

(Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Γαανζήθ Ώκαζηαζίμο ήηαλ εγνχκελνο ηεο Μνλήο ΐξαλά ζην Μαξαζψλα. ΢ηελ επαλάζηαζε έιαβε κέξνο σο νπιαξρεγφο ηεο Ώζήλαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε απνζχξζεθε ζηε Μνλή Πεηξάθε. Ώλαζηαζίνπ Γεσξγίνπ (Βπα-΢ηξ) Ν. Φηινζέε : * Ο Γεχνβζμξ Ώκαζηαζίμο ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 απφ ηνλ Σχξλαβν ηεο Θεζζαιίαο. Πνιέκεζε ζε δηάθνξεο κάρεο ζηε ΢ηεξεά θαη Πεινπφλλεζν θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε θαηαηάρζεθε ζηε Υσξνθπιαθή. * Ο ινραγφο Ώκαζηαζίμο Γεχνβζμξ απφ ηελ Ώζήλα, ζθνηψζεθε ζην κηθξαζηαηηθφ Μέησπν ηνλ Ώχγνπζην ηνπ 1921. Ώλαηνιίνπ (Θξε-ΐπδ) Γνχβα : Με ην φλνκα Ώκαηυθζμξ είλαη γλσζηνί: * Ο Ώκαηυθζμξ μ Ώθελακδνεφξ (3νο αη.), θιεξηθφο, καζεκαηηθφο θαη θηιφζνθνο, λεφηεξνο ηνπ Πισηίλνπ θαη δάζθαινο ηνπ λενπιαησληθνχ Εακβιίρνπ. Ίδξπζε ζρνιή αξηζηνηειηθήο θηινζνθίαο ζηελ νπνία θαη δίδαμε. Ώξγφηεξα αζπάζηεθε ηνλ ρξηζηηαληζκφ θαη ρεηξνηνλήζεθε επίζθνπνο Λανδηθείαο. * Ο Ώκαηυθζμξ (παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνππφιεσο 449-458) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα. Βπφπηεπζε ηηο εξγαζίεο ηεο Α’ Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ ηεο Υαιθεδφλαο. Δ Βθθιεζία ηνλ αλαθήξπμε άγην. Ο Παηξηάξρεο Ώλαηφιηνο, σο άγηνο ζε ξσζηθή εηθφλα

* Ο βπδαληηλφο δηπισκάηεο Ώκαηυθζμξ (5νο αη.), ήξζε ζε ζπκθσλία κε ηνλ εγεκφλα ησλ Οχλλσλ Ώηηίια, κε ηελ νπνία νη Οχλλνη δελ εηζέβαιαλ ζηε ξσκατθή απηνθξαηνξία λφηηα ηνπ Ανχλαβε (βεβαίσο, έλαληη ζεβαζηνχ ρξεκαηηθνχ πνζνχ). * Ο λνκνκαζήο Ώκαηυθζμξ μ Λεμκηίμο (5νο αη.), ζπλέβαιε ζηε ζχληαμε ησλ Πακδεηηχκ ηνπ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ Ενπζηηληαλνχ Ώ’. Ώλάθεο (Γεσ) Κνιηάηζνπ : Δ Ώκάθδ είλαη έλα απφ ηα λεζηά ησλ Κπθιάδσλ. Ώλαράξζηδνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώκάπανζζξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ θηιφζνθνο θαη πξίγθηπαο, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢θπζίαο Γλνχξνπ θαη κηαο Βιιελίδαο. Θαπκαζηήο ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, επηζθέθζεθε ην 589 ηελ Ώζήλα θαη έγηλε θίινο κε ηνλ ΢φισλα. Βπέζηξεςε ζηε ρψξα ηνπ θαη επηρείξεζε λα εηζάγεη ηε ιαηξεία ηεο Αήκεηξαο. Ώπηφ έθεξε αληηδξάζεηο θαη ηειηθά δνινθνλήζεθε απφ ηνλ αδειθφ ηνπ. Ώλδνθίδνπ (Ώξρ) Πιάθα : Απν αξραίνη Ώζελαίνη θέξνπλ ην φλνκα Ώκδμηίδδξ: * Ο αγγεηνπιάζηεο αηηηθψλ αγγείσλ Ώκδμηίδδξ (6νο π.Υ. αη.), ηνπ νπνίνπ ηελ ππνγξαθή (Ώκδμηίδεξ επμίεζ) θέξνπλ νθηψ αγγεία. * Ο πνιηηηθφο θαη ξήηνξαο Ώκδμηίδδξ μ Λεςβυνμο (πεξ. 440-390 π.Υ.), αλακίρζεθε πνιχ λένο ζηελ πνιηηηθή κε ηελ νιηγαξρηθή παξάηαμε. Σν 415 ν Ώλδνθίδεο, ν παηέξαο ηνπ, ν Ώιθηβηάδεο θαη άιινη, θαηεγνξήζεθαλ φηη αθξσηεξίαζαλ ηηο Βξκέο θαη παξσδνχζαλ ηα Βιεπζίληα Μπζηήξηα. Μεηά απφ δίθε ν Ώλδνθίδεο αλαγθάζηεθε λα απηνεμνξηζηεί ζηελ Κχπξν. Βπέζηξεςε φηαλ επηθξάηεζαλ ζηελ Ώζήλα νη νιηγαξρηθνί, αιιά θαη πάιη δηέθπγε ζηελ Κχπξν. Ο άηπρνο Ώλδνθίδεο έδεζε ην ίδην δξάκα άιιεο δπν θνξέο. Έγξαςε αξθεηνχο ιφγνπο θαη νη Ώιεμαλδξηλνί γξακκαηηθνί ηνλ θαηαηάζζνπλ αλάκεζα ζηνπο δέθα ζεκαληηθφηεξνπο αηηηθνχο ξήηνξεο. Ώλδξαίκνλνο (Μπζ) Γνχβα : Με απηφ ην φλνκα είλαη γλσζηά δπν κπζηθά πξφζσπα: * Ο Ώκδναίιςκ ζχδπγνο ηεο Γφξγεο, θφξεο ηνπ βαζηιηά ηεο Καιπδψλαο Οηλέα ηνλ νπνίν ν Ώλδξαίκσλ αληηθαηέζηεζε ζην ζξφλν. Ήηαλ ν παηέξαο ηνπ Θφαληα. * Ο Ώκδναίιςκ, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Πίζαο ΋μπινπ θαη αδειθφο ηνπ Ώηησινχ. Ώλδξεάδνπ (Βπη) Ώραξλψλ-Σξεηο Γέθπξεο : Ο νηθνλνκνιφγνο, αθαδεκατθφο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ Ώκδνέαξ Ώκδνεάδδξ (1876-1935), γελλήζεθε ζηελ Κέξθπξα.

43

΢πνχδαζε νηθνλνκηθέο θαη λνκηθέο επηζηήκεο ζηε Γαιιία θαη Ώγγιία θαη φηαλ επέζηξεςε εθιέρζεθε θαζεγεηήο . Τπήξμε έλα απφ ηα ηδξπηηθά κέιε ηεο Ώθαδεκίαο Ώζελψλ. Έγξαςε επηζηεκνληθά βηβιία θαη κειέηεο. Ώλδξενπνχινπ (ΐπδ-Βπα) Κππξηάδνπ : * Ο γξακκαηηθφο Μζπαήθ Ώκδνευπμοθμξ (11νο αη.) κεηέθξαζε ζηα ειιεληθά ην έξγν Εζημνζηυκ ΢οκηίπα ημο θζθμζυθμο. * Ο Γεχνβζμξ Ώκδνευπμοθμξ, απφ ηε Ασξίδα πνιέκεζε ζην Ληδσξίθη, ζηε Ναχπαθην, ζηελ Άκπιηαλε θαη αιινχ. * Ο Εςάκκδξ Ώκδνευπμοθμξ απφ ην Ώγξίλην, πνιέκεζε ζην Μεζνιφγγη, ζην Καξπελήζη θαη ζε άιιεο κάρεο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο. * Ο Υνήζημξ Ώκδνευπμοθμξ, απφ ην Ώγξίλην ήηαλ θαη ζηηο δπν πνιηνξθίεο ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ζπκκεηείρε ζηελ Έμνδν. Ώλδξηηζαίλεο (Γεσ) Λακπξηλή : Δ Ώκδνίηζαζκα είλαη έλα νξεηλφ ρσξηφ πνπ βξίζθεηαη ζηα φξηα Ώξθαδίαο θαη Διείαο. Έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηηο επαλαζηάζεηο ηνπ 1770 θαη ηνπ 1821 φηαλ θαηαζηξάθεθε απφ ηα ζηξαηεχκαηα ηνπ Εκπξαήκ. Ώλδξνθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα δηαθφξσλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο βαζηιηάο ηεο Μεζζελίαο Ώκδνμηθήξ (8νο π.Υ. αη.), ζπκβαζίιεπζε κε ηνλ αδειθφ ηνπ Ώληίνρν. Ο Ώλδξνθιήο ήηαλ θίινο ησλ ΢παξηηαηψλ θαη ν αδειθφο ηνπ ήηαλ αληίζεηνο κε ηηο επεθηαηηθέο βιέςεηο ησλ γεηηφλσλ. Ώθνινχζεζε εκθχιηα ζχξξαμε θαη ν Ώλδξνθιήο ζθνηψζεθε, αθήλνληαο ην πεδίν ειεχζεξν γηα ηελ έλαξμε ηνπ Ώ’ Μεζζεληαθνχ Πνιέκνπ. * Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο, θαη ξήηνξαο Ώκδνμηθήξ (5νο π.Υ. αη.), θαηεγφξεζε ηνλ Ώιθηβηάδε γηα ηνλ αθξσηεξηαζκφ ησλ Βξκψλ θαη αζέβεηα ΢θνηψζεθε ην 411 απφ ηνπο νιηγαξρηθνχο. Ο Ώλδξνθιήο θαη ην ιηνληάξη

* Ο δνχινο Ώκδνμηθήξ (1νο κ.Υ. αη.), δξαπέηεπζε θαη φηαλ ζπλειήθζε θαηαδηθάζηεθε λα ξηρζεί ζηα ζεξία ηνπ ξσκατθνχ Εππνδξφκνπ. ΋κσο, ην ιηνληάξη πνπ εηνηκαδφηαλ λα γεπκαηίζεη κε ηηο ζάξθεο ηνπ θαηάδηθνπ, αλαγλψξηζε φηη ν Ώλδξνθιήο ήηαλ απηφο πνπ - ζην παξειζφλ - ηνπ είρε αθαηξέζεη έλα αγθάζη απφ ην πφδη ηνπ. Σν ιηνληάξη έθαηζε δίπια ζηνλ έληξνκν Ώλδξνθιή ζαλ γιπθηά γαηνχια θαη ηνπ έγιεηθε ηα ρέξηα θαη ηα πφδηα. Ώπφ απηφλ ηνλ ζξχιν ν Εξιαλδφο Μπέξλαξλη ΢σ εκπλεχζηεθε ην έξγν ηνπ Ο Ώκδνμηθήξ ηαζ ημ θζμκηάνζ. Ώλδξνκάρεο (Μπζ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Ώκδνμιάπδ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ Έθηνξα θαη κεηέξα ηνπ Ώζηπάλαθηα. Ο Έθηνξαο παξά ηηο εθθιήζεηο ηεο κνλνκάρεζε κε ηνλ Ώρηιιέα θαη ν ΋κεξνο ζε έλα απφ ηα πην ζπγθηλεηηθά εδάθηα ηεο Ειηάδαο πεξηγξάθεη ην ζξήλν ηεο θαζψο παξαθνινπζεί ηνλ ληθεηή λα ζέξλεη ζην άξκα ην πηψκα ηνπ ζπδχγνπ ηεο. Μεηά ηελ πηψζε ηεο Σξνίαο, ν Νενπηφιεκνο ηελ πήξε καδί ηνπ θαη απέθηεζαλ ηνλ Μνινζζφ θαη ηνλ Πέξγακν. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Νενπηφιεκνπ ε Ώλδξνκάρε κε ηα παηδηά ηεο εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ήπεηξν. Ο γηνο ηεο Μνινζζφο έγηλε βαζηιηάο ηεο Δπείξνπ θαη γελάξρεο ησλ Μμθμζζχκ. Ώξγφηεξα κεηαλάζηεπζε θαη κε ηνλ άιιν γην ηεο Πέξγακν πήγαλ ζηελ πφιε Σεπζξαλία ηεο Μπζίαο. Βθεί ν Πέξγακνο έγηλε βαζηιηάο θαη άιιαμε ην φλνκα ηεο πφιεο ζε Πένβαιμξ. Δ Ώλδξνκάρε πέζαλε εθεί ζε κεγάιε ειηθία. Ο Βονζπίδδξ έγξαςε κηα ηξαγσδία ζρεηηθή κε ην κχζν ηεο Ώλδξνκάρεο Απφ ην Σξσηθφ θάζηξν ε Αλδξνκάρε – ζηνλ Έθηνξα πνπ θίλαγε ζηε κάρε θψλαδε κε θσλή θαξκαθσκέλε ΢ηξαηηψηε κνπ, ηε κάρε ζα θεξδίζεη – φπνηνο πνιχ ην ιαρηαξά λα δήζεη ΋πνηνο ζηε κάρε πάεη γηα λα πεζάλεη ζηξαηηψηε κνπ, γηα πφιεκν δελ θάλεη Εάθσβνο Κακπαλέιιεο: Ο Έηημναξ ηαζ δ Ώκδνμιάπδ

44

Ώλδξνλίθνπ (Ώξρ-Ρσκ-ΐπδ-Βπα-Βπη) Ρνπθ : ΋λνκα ηζηνξηθψλ πξνζψπσλ: * Ο Μαθεδφλαο Ώκδνυκζημξ μ Οθφκεζμξ (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαη αξγφηεξα ηνπ Ώληίγνλνπ ηνπ Μνλφθζαικνπ. * Ο πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο Ώκδνυκζημξ μ Ρυδζμξ (1νο π.Υ. αη.), έδξαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Ρψκε, φπνπ αλέιαβε λα ζπγθεληξψζεη ηα ζπγγξάκκαηα ηνπ Ώξηζηνηέιε. Δ δνπιεηά ηνπ Ώλδξφληθνπ ήηαλ πνιχ ρξήζηκε θαη βνήζεζε ζηελ αλαλέσζε ηεο δηδαζθαιίαο ησλ απφςεσλ ηνπ Ώξηζηνηέιε ηφζν ζηελ Ώζήλα, φζν θαη ζε κεηαγελέζηεξνπο κειεηεηέο. * Ο αζηξνλφκνο θαη αξρηηέθηνλαο Ώκδνυκζημξ μ Κοννήζηδξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κχξν ηεο ΢πξίαο. Καηαζθεχαζε ειηαθφ ξνιφη ζηελ Σήλν θαη ην έξγν απηφ έγηλε αθνξκή λα πξνζθιεζεί ζηελ Ώζήλα, φπνπ θαηαζθεχαζε ην πεξίθεκν Χνμθυβζμ ημο Κοννήζημο ζηελ Ρσκατθή Ώγνξά. Σν Χξνιφγην ηνπ Κεξξήζηνπ ή Ώέξεδεο ζηελ Πιάθα

* Ο Ώκδνυκζημξ Λίαζμξ (3νο π.Υ. αη.) Έιιελαο απφ ηνλ Σάξαληα, ζεσξείηαη ν παιαηφηεξνο επηθφο θαη δξακαηηθφο πνηεηήο ηεο ξσκατθήο θηινινγίαο. Ώηρκαισηίζηεθε θαη ππεξέηεζε σο δνχινο ηελ νηθνγέλεηα ησλ Ληβίσλ, έκαζε ηε ιαηηληθή γιψζζα θαη έγηλε δάζθαινο ησλ παηδηψλ ηνπ θπξίνπ ηνπ. Γηα ηηο ππεξεζίεο ηνπ απηέο απειεπζεξψζεθε, θξάηεζε φκσο ην φλνκα Λίβηνο. Ο Ώλδξφληθνο κεηέθξαζε (ε πξψηε έληερλε κεηάθξαζε ηνπ Οκήξνπ ζηε Αχζε) ζηα ιαηηληθά ηελ Οδφζζεζα. Βπίζεο έγξαςε ηξαγσδίεο θαη θσκσδίεο εκπλεπζκέλεο απφ ειιεληθά ζέκαηα. * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Ώκδνυκζημξ Ώ΄ Κμικδκυξ (1122-1185), ηειεπηαίνο ησλ Κνκλελψλ. Υαξαθηεξίζηεθε απφ ηελ αληηιαηηληθή πνιηηηθή, αιιά θαη ηε ζθιεξή ζηάζε ηνπ απέλαληη ζηνπο κεγάινπο γαηνθηήκνλεο. Σν ηέινο ηνπ ήξζε φηαλ νη Ννξκαλδνί εηζέβαιαλ ζηελ Βιιάδα θαη θαηέιαβαλ ηελ Θεζζαινλίθε. Δ άγξηα ζθαγή πνπ αθνινχζεζε θαη ε απεηιή θαηάιεςεο θαη ηεο Πφιεο απφ ηνπο Ννξκαλδνχο, πξνθάιεζε εμέγεξζε ηνπ ιανχ κε επηθεθαιήο ηνλ Εζαάθην ΐ’ Άγγειν θαη ηε δνινθνλία ηνπ Ώλδξφληθνπ. * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Ώκδνυκζημξ ΐ’ Παθαζμθυβμξ (1258-1332), ηθαλφο εγεκφλαο, ζξεζθφιεπηνο θαη απνξξηπηηθφο ηεο ελσηηθήο πνιηηηθήο (ησλ Βθθιεζηψλ) ηνπ παηέξα ηνπ. Ώλαηξάπεθε απφ ηνλ εγγνλφ ηνπ Ώλδξφληθν. * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Ώκδνυκζημξ Γ’ Παθαζμθυβμξ (1296-1341), αλέηξεςε ηνλ παππνχ ηνπ Ώλδξφληθν ΐ’. Πξνζπάζεζε λα αλνξζψζεη ηελ ρακέλε ηζρχ θαη ην θχξνο ηεο απηνθξαηνξίαο, αληηκεησπίδνληαο κε επηηπρία ΐνπιγάξνπο θαη ΢έξβνπο, αιιά φρη θαη ηνπο Σνχξθνπο νη νπνίνη θαηέιαβαλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Ώκδνυκζημξ Α’ Παθαζμθυβμξ (;-1385), ε ζχληνκε βαζηιεία ηνπ νπνίνπ ραξαθηεξίζηεθε απφ δνινπινθίεο, εκθπιίνπο θαη ξαδηνπξγίεο. * Ο απηνθξ. ηεο Σξαπεδνχληαο Ώκδνυκζημξ Ώ’ μ Μέβαξ Κμικδκυξ (βαζίιεπζε 1222-35). * Ο απηνθξ. ηεο Σξαπεδνχληαο Ώκδνυκζημξ ΐ’ μ Μέβαξ Κμικδκυξ (βαζίιεπζε 1263-66). * Ο απηνθξ. ηεο Σξαπεδνχληαο Ώκδνυκζημξ Γ’ μ Μέβαξ Κμικδκυξ (βαζίιεπζε 1330-32). * Ο αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ Πακαβζχηδξ Ώκδνυκζημξ (1780-1820) απφ ηε Αεκεηζάλα Ώξθαδίαο. Χο θηιηθφο ζπλεξγάζηεθε ζηελά κε ηνλ Βκκ. Ξάλζν. Ήηαλ επίζεο δσγξάθνο θαη ιατθφο πνηεηήο. Σν πνίεκα Δ Βθθάξ πνμξ ηα ηέηκα ηδξ είλαη δηθφ ηνπ θαη φρη ηνπ Ρήγα Φεξαίνπ, φπσο ζπλήζσο αλαθέξεηαη. Πέζαλε πξηλ πξνιάβεη λα δεη ην μέζπαζκα ηεο επαλάζηαζεο γηα ηελ νπνία εξγάζηεθε. Ώ παηδηά κνπ, νξθαλά κνπ - ζθνξπηζκέλα εδψ θη εθεί Γησγκέλα, πβξηζκέλα - απ’ ηα έζλε παλνηθί ! Ξππλήζηε ηέθλα θη ήξζελ ε ψξα, μππλήζηε φια, ηξέμαηε ηψξα θη ήιζε ν δείπλνο ν κπζηηθφο ! Παλαγηψηεο Ώλδξφληθνο : Δ Βθθάξ πνμξ ηα ηέηκα ηδξ

45

* O αξραηνιφγνο θαη θαζεγεηήο Μακυθδξ Ώκδνυκζημξ (1919-92), πξαγκαηνπνίεζε πνιιέο αλαζθαθέο ζηε Μαθεδνλία. Σν έξγν πνπ ζεκάδεςε ηε δσή ηνπ ήηαλ ε αλαθάιπςε ηνπ αζχιεηνπ ηάθνπ ηνπ Φηιίππνπ ΐ’, ζηε ΐεξγίλα, κε αλεθηίκεηα επξήκαηα (ν νπιηζκφο ηνπ βαζηιηά, ην ρξπζφ βαζηιηθφ δηάδεκα, ε ρξπζή ιάξλαθα κε ηνλ ήιην, ηνηρνγξαθίεο θ.ά.). Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν είλαη πινπζηφηαην. Ώλδξνζζέλνπο (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Ώκδνμζεέκδο (4νο π.Υ. αη.), εξγάζηεθε γηα ηελ νινθιήξσζε ησλ αεησκάησλ ηνπ λανχ ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αειθνχο. * Ο εμεξεπλεηήο Ώκδνμζεέκδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θάζν. Ώθνινχζεζε ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν ζηελ Ώζία θαη πεξηέπιεπζε ηηο αξαβηθέο αθηέο. Έγξαςε ην βηβιίν Πενίπθμοξ ηδξ Εκδζηήξ. Άλδξνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Άκδνμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ην λεζί πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ Άκδνμ, γην ηνπ Πνζεηδψλα. Ώλδξνχηζνπ Γ. (Βπα) Κνπθάθη : Ο Γεχνβζμξ Ώκδνμφηζμξ ήηαλ θαξαβνθχξεο απφ ηηο ΢πέηζεο. Αηέζεζε γηα ηνλ αγψλα ηνπ ’21, ηελ πεξηνπζία ηνπ θαη ην πινίν ηνπ Παβηναηίςκ θαη ν ίδηνο καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Ώκαζηάζζμ θαη ηνλ γην ηνπ Ώκδνέα, πήξαλ κέξνο ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Ώλδξνχηζνπ Οδπζζέσο (Βπα) Κνπθάθη : Ο Οδοζζέαξ Ώκδνμφηζμξ (1788-1825) ήηαλ απφ ηνπο γελλαηφηεξνπο αγσληζηέο ηνπ ’21. Ήηαλ γηνο ηνπ αξκαηνινχ Ώλδξνχηζνπ ή απφ ηελ Εζάθε, ν νπνίνο εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο γηα ηελ δξάζε ηνπ ζην πιεπξφ ηνπ Λάκπξνπ Καηζψλε. Ο Ώιή παζάο, θίινο ηνπ παηέξα ηνπ ηνλ πήξε θαη ηνλ έζηεηιε λα θνηηήζεη ζηε ζηξαηησηηθή ζρνιή ηνπ, κε ζηφρν λα ηνλ ρξεζηκνπνηήζεη ζηα θηιφδνμα ζρέδηά ηνπ. Σν 1818 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ ν Ώιή παζάο ήξζε ζε ξήμε κε ηνλ ΢νπιηάλν, ν Οδπζζέαο πξνζπάζεζε ρσξίο επηηπρία λα δεκηνπξγήζεη ειιελναιβαληθή ζπκκαρία γηα ηελ επεξρφκελε επαλάζηαζε. Ο Οδπζζέαο Ώλδξνχηζνο

΢ηελ επαλάζηαζε ν Οδπζζέαο μεζήθσζε ην Γαιαμίδη θαη αληηκεηψπηζε ηνπο Σνχξθνπο ζηελ θεκηζκέλε κάρε ζην Υάκζ ηδξ Γνααζάξ. Σν 1822 ήηαλ αξρηζηξάηεγνο ηεο Ώλαηνιηθήο ΢ηεξεάο. ΋κσο ηελ άλνημε ηνπ ίδηνπ ρξφλνπ θαηεγνξήζεθε γηα ζπλεξγαζία κε ηνπο Σνχξθνπο. Ώλ θαη ζπλέρηζε ηε δξάζε ηνπ θαηά ηνπ ερζξνχ, θαίλεηαη φηη πξάγκαηη ήξζε ζε θάπνηα ζπλελλφεζε κε ηνπο Σνχξθνπο. ΋ηαλ αληηιήθζεθε ην ιάζνο ηνπ, παξαδφζεθε ζην πξσηνπαιίθαξφ ηνπ Γηάλλε Γθνχξα, ν νπνίνο ηνλ θπιάθηζε ζηελ Ώθξφπνιε. ΢ηηο 5 Ενπλίνπ 1825 ν Ώλδξνχηζνο δνινθνλήζεθε κεηά απφ εληνιή ηνπ Γθνχξα. Σν πηψκα ηνπ ξίρηεθε απφ ηελ Ώθξφπνιε γηα λα θαλεί σο απηνθηνλία. Δ αιήζεηα καζεχηεθε πνιχ αξγφηεξα απφ έλα απηφπηε κάξηπξα. Ώλεμαξηεζίαο (νδφο & πιαηεία) (Αηα) Νεάπνιε & ΐάζε: Ώκελανηδζία είλαη ην δηθαίσκα ησλ ιαψλ λα θαζνξίδνπλ κφλνη ηνπο ηελ πνξεία ηνπο. ΢πλήζσο φηαλ κηα νδφο είλαη αθηεξσκέλε ζηελ Ώκελανηδζία, αλαθέξεηαη ζηνλ αγψλα πνπ ηεο ράξηζε απηφ ην αγαζφ. ΢ηελ Βιιάδα απηφο ν αγψλαο είλαη ε επαλάζηαζε ηνπ ’21. Δ πιαηεία Ώλεμαξηεζίαο είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηή σο πιαηεία ΐάεδξ (βιέπε ιέμε) Ώλεθνξίηε (Εζη) Γθχδε : Ο Ώκδθμνίηδξ είλαη ηνπνζεζία ηεο ΢ηεξεάο, απέλαληη απφ ηελ Βχβνηα. Έγηλε γλσζηή απφ ηηο κάρεο πνπ έγηλαλ θαηά ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Ώλζείαο (Μπζ) Άλσ Κπςέιε : * Καηά ηε κπζνινγία ε Άκεεζα αλαθέξεηαη αλάκεζα ζε πνιιά άιια νλφκαηα σο κηα απφ ηηο Σξεηο Υάξηηεο, ζεά ησλ θμοθμοδζχκ ηαζ ηςκ ζηεθάκςκ. * Βπίζεο ζηε κπζνινγία ππάξρεη θαη ε Άκεεζα, κηα απφ ηηο Βζπεξίδεο. Ώλζεκίνπ (ΐπδ) Γθχδε : Ο ΐπδαληηλφο κεραληθφο, καζεκαηηθφο θαη αξρηηέθηνλαο Ώκεέιζμξ (6νο αη.) απφ ηηο Σξάιιεηο ηεο Μ. Ώζίαο, έκεηλε ζηελ ηζηνξία σο ν έλαο απφ ηνπο 46

δπν δεκηνπξγνχο ηνπ λανχ ηεο Ώγίαο ΢νθίαο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Ήηαλ επίζεο δσγξάθνο θαη γιχπηεο. Σν 432 ν απηνθξάηνξαο Ενπζηηληαλφο Ώ’, επέιεμε ηνλ Ώλζέκην θαη ηνλ καζεκαηηθφ Εζίδσξν γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ λανχ ηεο (ηνπ Θενχ) ΢νθίαο. Σν έξγν νινθιεξψζεθε ην 437, ηξία ρξφληα κεηά ην ζάλαην ηνπ Ώλζέκηνπ θαη είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο βπδαληηλήο αιιά θαη ηεο παγθφζκηαο αξρηηεθηνληθήο. Λέγεηαη φηη ζηα εγθαίληα ηνπ λανχ, ν Ενπζηηληαλφο εληππσζηαζκέλνο απφ ηνλ φγθν θαη ηε κεγαινπξέπεηα ηνπ θηηξίνπ ςηζχξηζε: ΢ε κίηδζα ΢μθμιχκ. Δ Ώγία ΢νθία παξά ηνλ φγθν ηεο εληππσζηάδεη κε ηε κεγαινπξέπεηα θαη ηε ράξε ηεο

Ώλζέσλ (Ρνκ) Άλσ Παηήζηα : Σα άκεδ ηα ινπινχδηα θαη ε νδφο πήξε πηζαλψο ην φλνκα απηφ απφ ηελ αλζαγνξά πνπ βξίζθεηαη εθεί θνληά. Σν άκεμξ είλαη ην κέξνο ηνπ θπηνχ πνπ θέξεη ηα φξγαλα ηεο αλαπαξαγσγήο ηνπ, δειαδή ηα ζέπαια θαη ηα πέηαια. Ώλζεδφλνο (Μπζ-Γεσ) Κνισλφο : Δ Ώκεδδχκ ήηαλ αξραία παξαιηαθή πφιε ηεο ΐνησηίαο πξνο ηνλ Βπβντθφ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ Νχκθε Ώκεδδχκα ή ηνλ Άκεζμ γην ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Ώιθπφλεο, βαζηιηά ηεο Σξνηδήλαο. Ώλζίκνπ Γαδή Κιαπζκψλνο : βιέπε Γαγή Ώκείιμο Ώλζίνπ (Μπζ) Πεηξάισλα : Έλα απφ ηα πνιιά επίζεηα ηνπ ζενχ Αηνλχζνπ ήηαλ θαη ην Άκεζμξ σο θνξέα ηεο άλνημεο θαη ηεο θαξπνθνξίαο. Βπίζεο Άκεαξ ή Άκεζμξ ήηαλ ν γηνο ηνπ ζενχ Πνζεηδψλα θαη ηεο Ώιθπφλεο, βαζηιηάο ηεο Σξνηδήλαο. Πηζηεχεηαη φηη ίδξπζε ηε βνησηηθή πφιε Ώκεδδχκα.

Ανθίππου (Ώξρ ή Μπζ) Παγθξάηη : Δ χπαξμε ηνπ Ώκείππμο σο ηζηνξηθνχ ή κπζηθνχ πξνζψπνπ ακθηζβεηείηαη. Τπήξμε κνπζηθφο θαη πνηεηήο θαη ζεσξείηαη ν εθεπξέηεο ηεο αοθδηζηήξ ανιμκίαξ. Ώλζππνινραγνχ Ρεγγνχθνπ (΢ηξ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Ώλζ/γφο ηνπ Βζληθνχ ΢ηξαηνχ Ρεββμφημξ ΢ηαιάηζμξ, ζθνηψζεθε ην 1948 ζηνλ Βκθχιην πφιεκν. Ώλλίλνπ Θ. (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Θέιμξ Άκκζκμξ (1845-1916) απφ ηνλ Πχξγν Διείαο ζεσξείηαη απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο ειιεληθήο γεινηνγξαθίαο. Βμέδσζε ην Γεθμζμβναθζηυ Διενμθυβζμ, ην Λεφηςια κε γεινηνγξαθίεο πξνζσπηθνηήησλ ηεο επνρήο θαη ην γεινηνγξαθηθφ πεξηνδηθφ Ώζιμδαίμξ. Ώλλίλνπ Μπάκπε (Λνγ) Κισλαξίδνπ : Ο αδειθφο ηνπ πξνεγνπκέλνπ Μπάιπδξ Άκκζκμξ (1852-1934), ήηαλ δεκνζηνγξάθνο, πνηεηήο, επζπκνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο. Βμέδσζε ηελ πνηεηηθή ζπιινγή Λοηαοβέξ θαη ηελ ζαηηξηθή εθεκεξίδα Άζηο. Έγξαςε επίζεο θσκσδίεο θαη επηζεσξήζεηο. Ώλνίμεσο (νδφο & πιαηεία) (Ρνκ) Πξνθ. Ααληήι : Δ Άκμζλδ είλαη ε επνρή ηνπ ρξφλνπ απφ ηνλ Μάξηην σο ηνλ Μάην. Βίλαη ε πεξίνδνο ηεο αλαγέλλεζεο ηεο θχζεο θαη ηεο αλζνθνξίαο θαη ζεσξείηαη ε πην φκνξθε επνρή ηνπ έηνπο. Ώληαίνπ (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο κπζηθφο Ώκηαίμξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ληβχεο, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Γαίαο. Ήηαλ ηεξάζηηνο ζην ζψκα θαη ππεξθπζηθά δπλαηφο. Σε δχλακή ηνπ ηελ αληινχζε απφ ηε κεηέξα ηνπ, γηαηί φπνηε παηνχζε ζηε γε απνθηνχζε λέεο δπλάκεηο. ΋ηαλ φκσο ηα πφδηα ηνπ δελ παηνχζαλ ζηε γε, ν Ώληαίνο ήηαλ πην αδχλαηνο θη απφ έλα κσξφ. ΐέβαηνο γηα ηε δχλακή ηνπ, πξνθαινχζε θάζε μέλν πνπ πεξλνχζε απφ ηε ρψξα ηνπ λα παιέςεη καδί ηνπ, θπζηθά ηνλ θέξδηδε θαη ηνλ ζθφησλε. Ο Δξαθιήο πεγαίλνληαο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ελφο άζινπ ηνπ, πέξαζε απφ ηε Ληβχε θαη ν Ώληαίνο ηνλ πξνθάιεζε ζε κνλνκαρία. ΢ηνλ αγψλα ν Δξαθιήο ζήθσζε ηνλ Ώληαίν ςειά, ηνπ έθνςε ηελ επαθή κε ηε γε θαη ηνλ ζθφησζε.

47

Άληεξζελ (Πξν) Βιιελνξψζσλ : Ο Ααλφο ζπγγξαθέαο Υακξ-Κνίζηζακ Άκηενζεκ (Andersen, 1805-75), παζίγλσζηνο γηα ηα παξακχζηα ηνπ, πνπ γαινχρεζαλ θαη εμαθνινπζνχλ λα γαινπρνχλ εθαηνκκχξηα παηδηά ζε φιν ηνλ θφζκν. Πνιιά απφ απηά ζεσξνχληαη ‘θιαζζηθά’ φπσο Δ πνζβηίπζζζα ηαζ ημ ιπζγέθζ, Σα ηαζκμφνζα νμφπα ημο αοημηνάημνα, Δ ααζίθζζζα ημο πζμκζμφ, Σα ηυηηζκα παπμφηζζα θαη πνιιά άιια. Ώληήλνξνο (Μπζ-Ώξρ) Παγθξάηη : Έλα κπζηθφ θαη αξθεηά ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο Ώκηήκςν ηεο Ειηάδαο είλαη κηα ακθηιεγφκελε πξνζσπηθφηεηα ησλ Σξψσλ (ήξσαο ή πξνδφηεο), γηνο ηνπ Εθεηάνλα. Ήηαλ ζεβαζηφο απφ φινπο, ζνθφο θαη δίθαηνο (θάηη αληίζηνηρν κε ηνλ Νέζηνξα ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνπέδνπ). Ο Ώληήλσξ ζπκβνχιεςε ηνπο Σξψεο λα επηζηξέςνπλ ηελ Βιέλε ζηνλ Μελέιαν, γηα λα απνθεπρζεί ε αηκαηνρπζία. Γη’ απηφ κεηά ηελ άισζε ηεο Σξνίαο, νη Έιιελεο ζεβάζηεθαλ απηφλ θαη ηελ νηθνγέλεηά ηνπ. Κάπνηνη κεηαγελέζηεξνη κχζνη εκθαλίδνπλ ηνλ Ώληήλνξα σο πξνδφηε ηεο παηξίδαο ηνπ. Καηά ηελ άισζε ηεο Σξνίαο, ν Ώγακέκλσλ θξέκαζε έμσ απφ ην ζπίηη ηνπ Ώληήλνξα έλα δέξκα ιενπάξδαιεο, ζεκάδη φηη ην ζπίηη θαη νη έλνηθνί ηνπ δελ έπξεπε λα πεηξαρζνχλ. * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο θαη ραιθνπιάζηεο Ώκηήκςν (6νο-5νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ δσγξάθνπ Βπκάξνπ. Σα πην γλσζηά έξγα ηνπ ήηαλ νη ράιθηλνη αλδξηάληεο ηςκ Σονακκμηηυκςκ θαη ε Κυνδ ημο Ώκηήκμνα. Σν πξψην απεηθνλίδεη ηνπ δπν δνινθφλνπο ηνπ ηπξάλλνπ Εππία, ηνλ Ώνιυδζμ θαη ηνλ Ώνζζημβείημκα θαη ζηήζεθε ζηελ αξραία Ώγνξά. Σν δεχηεξν εκθαλίδεη κηα αξρατθή θφξε (αλάζεκα ηνπ θεξακέα Νεάξρνπ) θαη ππάξρεη ζην κνπζείν ηεο Ώθξφπνιεο. * Ο Ώκηήκςν (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ αζιεηήο απφ ηε Μίιεην ή ηελ Ώζήλα, θαη ληθεηήο ζηνπο νιπκπηαθνχο αγψλεο ηνπ 308. Βπίζεο λίθεζε θαη ζηνπο άιινπο ηξεηο παλειιήληνπο αγψλεο, ηα Πχζηα, ην Νέκεα θαη ηα Ίζζκηα, ήηαλ δειαδή πενζμδμκίηδξ. * Ο Μαθεδφλαο λαχαξρνο Ώκηήκςν (2νο π.Υ. αη.), ππεξέηεζε ππφ ηνλ ηειεπηαίν βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Πεξζέα. Μεηά ηελ ήηηα ηνπ Πεξζέα ζηελ Πχδλα ην 168 π.Υ. απφ ηνπο Ρσκαίνπο, ν Ώληήλνξαο παξαδφζεθε ζηνπο ληθεηέο. * Ο Κξεηηθφο ηζηνξηνγξάθνο Ώκηήκςν (2νο π.Υ. αη.), έγξαςε ηζηνξίεο θαη δηεγήζεηο γηα γεγνλφηα πνπ ζπλέβεζαλ ζην λεζί κε ηίηιν Κνδηζημί θυβμζ. Ώληηγφλεο (Μπζ) Ώθαδ. Πιάησλνο : Τπάξρνπλ ηξία κπζνινγηθά πξφζσπα: Δ Ώληηγφλε ζάβεη ηνλ αδειθφ ηεο Πνιπλείθε

* Δ Ώκηζβυκδ είλαη έλα απφ ηα πην ηξαγηθά πξφζσπα ηεο κπζνινγίαο. ‘Ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο Οηδίπνδα θαη ηεο Ενθάζηεο, θαη αδειθή ησλ δηδχκσλ Βηενθιή θαη Πνιπλείθε. Ο κχζνο ηεο Ώληηγφλεο πεξηγξάθεηαη ζηηο ηξαγσδίεο Οζδίπμοξ επί Κμθςκχ θαη Ώκηζβυκδ ηνπ ΢μθμηθή, Βπηά επί Θήααξ ηνπ Ώζζπφθμο θαη Φμίκζζζαζ ηνπ Βονζπίδδ. ΋ηαλ απνθαιχθζεθε ε αηκνκημία ηνπ Οηδίπνδα θαη ηεο Ενθάζηεο, ν πξψηνο ηπθιψζεθε θαη απηνεμνξίζηεθε θαη ε Ενθάζηε απηνθηφλεζε. Μεηά ηελ αλαρψξεζε ηνπ παηέξα ηνπο, ζην ζξφλν αλήιζαλ ν Βηενθιήο θαη ν Πνιπλείθεο. ΋κσο νη δπν αδειθνί ζπγθξνχζηεθαλ άγξηα θαη αιιεινζθνηψζεθαλ ζε κνλνκαρία. Σελ εμνπζία αλέιαβε ν ζείνο ηεο Ώληηγφλεο ν Κξέσλ, ν νπνίνο θήδεςε ηνλ Βηενθιή κε ηηκέο, αιιά απαγφξεςε ηνλ εληαθηαζκφ ηνπ Πνιπλείθε σο πξνδφηε. Δ Ώληηγφλε αςήθεζε ηηο δηαηαγέο ηνπ Κξένληα θαη ππαθνχνληαο ζηνπο άγξαθνπο θαη ζετθνχο λφκνπο θήδεςε ηνλ αδειθφ ηεο. Ο Κξέσλ ηελ θαηαδίθαζε λα θιεηζηεί δσληαλή ζε κηα ζπειηά ρσξίο ηξνθή θαη λεξφ. Ο κλεζηήξαο ηεο ν Ώίκσλ (γηνο ηνπ Κξένληα) πξνζπάζεζε λα πείζεη ηνλ παηέξα ηνπ λα αλαθαιέζεη ηελ απφθαζή ηνπ. Ο κάληεο Σεηξεζίαο πξνεηδνπνίεζε ηνλ Κξένληα φηη θάηη θαθφ ζα ζπκβεί, αιιά φηαλ ν Κξέσλ κεηάλησζε γηα ηελ ζθιεξφηεηα πνπ επέδεημε ήηαλ πηα αξγά. Δ Ώληηγφλε είρε πεζάλεη θαη ν Ώίκσλ απηνθηφλεζε.

48

* Δ άιιε Ώκηζβυκδ ηεο κπζνινγίαο είλαη γλσζηή θαη σο Εππμθφηδ. ΋ηαλ ν ζχδπγφο ηεο Πειέαο ζθφησζε θαηά ιάζνο ηνλ παηέξα ηεο Ώληηγφλεο, απηφο ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη γηα εμαγληζκφ ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Εσιθνχ Ώθάζηνπ. Βθεί ε ζχδπγνο ηνπ Ώθάζηνπ ε Ώζηπδάκεηα ηνλ εξσηεχζεθε κε πάζνο, αιιά ν Πειέαο απέθξνπζε ηνλ έξσηά ηεο κε ζέινληαο λα πξνδψζεη ην θίιν ηνπ. ΋κσο, φηαλ ε Ώληηγφλε έκαζε φηη ν άληξαο ηεο εξσηνηξνπνχζε κε ηελ Ώζηπδάκεηα απηνθηφλεζε απφ ηελ ιχπε ηεο. * Δ ηξίηε Ώκηζβυκδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Λανκέδνληα. ΋ηαλ θαπρήζεθε φηη ηα καιιηά ηεο ήηαλ πην φκνξθα απφ απηά ηεο Ήξαο, ε ζεά ηελ ηηκψξεζε κεηακνξθψλνληαο ηα καιιηά ηεο ζε θίδηα θαη ηελ ίδηα ζε ιεπθφ πειαξγφ πνπ θπλεγά ηα θίδηα. Ώληηιφρνπ (Μπζ-Ώξρ) Κνισλφο : Έλα κπζηθφ θαη έλα ηζηνξηθφ πξφζσπν: * Ο Ώκηίθμπμξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο γηνπο ηνπ βαζηιηά ηεο Πχινπ Νέζηνξα. Έιαβε κέξνο ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ. Ήηαλ απφ ηνπο πην ζηελνχο θίινπο ηνπ Ώρηιιέα θαη ηνπ Πάηξνθινπ θαη ήηαλ απηφο πνπ πιεξνθφξεζε ηνλ πξψην γηα ην ζάλαην ηνπ θίινπ ηνπ. ΢ε κηα κάρε ην άινγν ηνπ παηέξα ηνπ ρηχπεζε θαη ν Νέζηνξαο θηλδχλεπε λα ζθνησζεί απφ ηνλ Μέκλνλα. Σφηε ν Ώληίινρνο έηξεμε λα ππεξαζπηζηεί ηνλ παηέξα ηνπ, αιιά ν Μέκλσλ ηνλ ζθφησζε. Με ην ζάλαηφ ηνπ ν Ώληίινρνο έγηλε παξάδεηγκα αγάπεο ηνπ γηνπ πξνο ηνλ παηέξα. Ώθνινχζεζε κνλνκαρία ηνπ Ώρηιιέα κε ηνλ Μέκλνλα ζηελ νπνία επηθξάηεζε ν Ώρηιιέαο. Δ ηέθξα ηνπ Ώληηιφρνπ φπσο θαη ηνπ Παηξφθινπ, ελαπνηέζεθε ζηνλ ηάθν ηνπ Ώρηιιέα. Ο Ώληίινρνο κεηαθέξεηαη λεθξφο απφ ηνλ Νέζηνξα θαη άιινπο ζπκπνιεκηζηέο ηνπ

* Ο ηζηνξηθφο Ώκηίθμπμξ (3νο ή 2νο π.Υ. αη.), γλσζηφο απφ ην έξγν ηνπ Εζημνία ηςκ ανπαίςκ θζθμζυθςκ (απφ ηνλ Ππζαγφξα σο ηνλ Βπίθνπξν). Ώληηκαρίδνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Ώκηζιαπίδδξ μ Ώνπζηέηηςκ (6νο π.Υ. αη.), έλαο απφ ηνπο ηέζζεξηο Ώζελαίνπο πνπ ζρεδίαζαλ θαη αλήγεηξαλ ην λαφ ηνπ Οιπκπίνπ Αηφο. Ώληηκάρνπ (Ώξρ-Μπζ) Ειίζηα : Σέζζεξα ηζηνξηθά θαη δπν κπζηθά πξφζσπα είλαη γλσζηά κε ην φλνκα Ώκηίιαπμξ: * Ο επηθφο πνηεηήο Ώκηίιαπμξ μ Σήζμξ (8νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Σέσ, γλσζηφο απφ ην επηθφ έξγν Βπίβμκμζ, πνπ ηζηνξνχζε ηελ πηψζε ηεο Θήβαο απφ ηνπο γηνπο ησλ Βπηά επί Θήβαο. * Ο επηθφο θαη ειεγεηαθφο πνηεηήο Ώκηίιαπμξ μ Κμθμθχκζμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) γηα ηνλ νπνίν δελ γλσξίδνκε πνιιά πξάγκαηα γηα ηε δσή ηνπ, παξά κφλν φηη γελλήζεθε ζηελ πφιε Κιάξν ηεο Κνινθψλαο. Σα γλσζηά έξγα ηνπ είλαη ηα : ΘδααΎξ, Λφδδ, Άνηειζξ θαη Αέθημζ. Δ ΘδααΎδα είλαη επηθφ έξγν πνπ πεξηγξάθεη ηελ εθζηξαηεία ησλ Βπηά επί Θήβαο (θάηη αληίζηνηρν κε ηελ Ειηάδα). Δ Λφδδ ήηαλ ειεγεία γηα ην ρακφ ηεο αγαπεκέλεο ηνπ. Δ Άνηειζξ ήηαλ χκλνο ζηε ζεά. Έρνπλ ζσζεί απνζπάζκαηα κφλν απφ ηα πξψηα δπν έξγα. * Ο βαζηιηάο ηεο ΐαθηξηαλήο Ώκηίιαπμξ Ώ΄ μ Θευξ (2νο π.Υ. αη.) * Ο βαζηιηάο ηεο ΐαθηξηαλήο Ώκηίιαπμξ ΐ΄ μ Νζηδθυνμξ (2νο π.Υ. αη.), έθνςε λνκίζκαηα ζηελ ειιεληθή θαη ηλδηθή γιψζζα. * Ο Ώκηίιαπμξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Σξψεο πνιεκηζηέο, ζπκβνχιεπζε ηνπο ζπκπνιίηεο ηνπ λα ζθνηψζνπλ ηνλ Μελέιαν θαη ηνλ Οδπζζέα φηαλ απηνί ήξζαλ εηξεληθά γηα λα δεηήζνπλ ηελ επηζηξνθή ηεο γπλαίθαο ηνπ πξψηνπ, ηεο Χξαίαο Βιέλεο. * Ο Ώκηίιαπμξ, έλαο απφ ηνπο γηνπο ηνπ Δξαθιή θαη ηεο Μεγάξαο, βξήθε νηθηξφ ζάλαην φηαλ ξίρζεθε ζηε θσηηά καδί κε ηνπο αδειθνχο ηνπ, απφ ηνλ παηέξα ηνπο. Ώληηφπεο (Μπζ) Άλσ Κπςέιε : Δ κπζνινγία αλαθέξεη ηξεηο γπλαίθεο : * Δ Ώκηζυπδ ήηαλ κηα απφ ηηο επηθαλέζηεξεο Ώκαδφλεο, θφξε ηνπ ζενχ Άξε θαη ηεο βαζίιηζζαο ησλ Ώκαδφλσλ Οηξήξεο. Ήηαλ εξσκέλε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Θεζέα θαη κεηέξα ηνπ Εππνιχηνπ. Γηα ην ζκίμηκν ηεο Ώληηφπεο κε ηνλ Θεζέα ππάξρνπλ νη εθδνρέο: 49

- Σνπ ηελ παξαρψξεζε ν Δξαθιήο σο δψξν - Ώηρκαισηίζηεθε απφ ηνλ Θεζέα ζε άιιε εθζηξαηεία, θαη ηελ κεηέθεξε ζηελ Ώζήλα - Πξφδσζε ηηο Ώκαδφλεο θαη πξνζθέξζεθε νηθεηνζειψο ζην Θεζέα * Δ Ώκηζυπδ, κηα απφ ηηο 50 Θεζπηάδεο πνπ ζπλνπζηάζηεθαλ κε ηνλ Δξαθιή * Δ Ώκηζυπδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο Νπθηέα. Σελ εξσηεχηεθε ν Αίαο ν νπνίνο κεηακνξθψζεθε ζε ζάηπξν θαη ηελ θαηέθηεζε ηελ ψξα πνπ απηή θνηκφηαλ. Δ θνπέια έκεηλε έγθπνο απφ ηνλ ζεφ θαη γέλλεζε ηνλ Ώκθίνλα. Ώξγφηεξα παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ηεο ΢ηθπψλαο Βπσπέα θαη απέθηεζαλ έλα γην, ηνλ Γήζν Ο γηνο ηνπ Αία, ν Ώκθίσλ αλαηξάθεθε απφ βνζθνχο ηνπ Κηζαηξψλα θαη φηαλ κεγάισζε γλψξηζε ηνλ αδειθφ ηνπ Γήζν θαη ζπλεξγάζηεθαλ. Ο Ώκθίσλ θαη ν Γήζνο είλαη γηα ηε ζεβατθή κπζνινγία φηη γηα ηε Λαθσλία νη Αηφζθνπξνη. Ο Αίαο κεηακνξθσκέλνο ζε ζάηπξν πιεζηάδεη ηελ Ώληηφπε ε νπνία θνηκάηαη

Ώληηνρείαο (Γεσ-Εζη) Πι. Ώκεξηθήο-Ώραξλψλ: Τπάξρνπλ 28(!) πφιεηο ηεο αξραηφηεηαο κε ην φλνκα Ώκηζυπεζα. Δ ζεκαληηθφηεξε ήηαλ ε Ώκηζυπεζα δ Μεβάθδ, ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Οξφληε, ζήκεξα πφιε ηεο Σνπξθίαο (Antakya). Υηίζηεθε απφ ηνλ ζηξαηεγφ ηνπ Ώιεμάλδξνπ ηνλ ΢έιεπθν Ώ΄, ν νπνίνο ηεο έδσζε ην φλνκα ηνπ παηέξα ηνπ Ώληηφρνπ. Σελ εγθαηλίαζε ην 300 π.Υ. θαη νη πξψηνη θάηνηθνί ηεο ήηαλ Μαθεδφλεο, Ώζελαίνη, Κξήηεο θαη Κχπξηνη. Τπήξμε πξσηεχνπζα ηεο ΢πξίαο θαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθέο πφιεηο ηεο ειιεληζηηθήο πεξηφδνπ. Μαδί κε ηελ Ώιεμάλδξεηα ήηαλ θέληξν θηινζνθηθψλ, πνιηηηθψλ, πνιηηηζηηθψλ θαη ζξεζθεπηηθψλ ξεπκάησλ θαη κεηξφπνιε ησλ γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ. Δ αίγιε ηεο δηαηεξήζεθε θαη επί Ρσκατθήο αιιά θαη ΐπδαληηλήο θπξηαξρίαο. Δ πφιε ππήξμε αλεθηηθή ζηηο ζξεζθείεο θαη γηα θάπνην δηάζηεκα ζπλππήξραλ λανί ηνπ Ασδεθαζένπ, ηνπ Μίζξα, ηνπ Ενπδατζκνχ θαη ηνπ Υξηζηηαληζκνχ (έδξα Παηξηαξρείνπ). Ώληηπάξνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Ώκηίπανμξ είλαη έλα απφ ηα κηθξφηεξα λεζηά ησλ Κπθιάδσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ γλσζηή σο Χιίαξνο θαη νη θάηνηθνί ηεο ήηαλ Φνίληθεο. Ώληηπάηξνπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : ΋λνκα πνιιψλ πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο ζηξαηεγφο ησλ βαζηιέσλ ηεο Μαθεδνλίαο Πεξδίθα Γ’, Φηιίππνπ ΐ’ θαη Μ Ώιεμάλδξνπ Ώκηίπαηνμξ (397-319 π.Υ.), γηνο ηνπ Εφιια. Τπεξέηεζε κε αθνζίσζε ηνλ Φίιηππν θαη ν βαζηιηάο ζπλήζηζε λα ιέεη Κμζιήεδηα ήζοπμξ βζαηί αβνοπκμφζε μ Ώκηίπαηνμξ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Φηιίππνπ, ν Ώιέμαλδξνο ηνλ φξηζε αληηβαζηιέα ηεο Μαθεδνλίαο θαη απηφο θξφληηδε ηελ ζπλερή απνζηνιή ζηξαηεπκάησλ θαη πιηθνχ ζηελ Ώζία πνπ πνιεκνχζε ν βαζηιηάο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιεμάλδξνπ αληηκεηψπηζε κε επηηπρία ηηο εμεγέξζεηο ησλ Βιιήλσλ. Ώπφ ηνπο γηνπο ηνπ ν Κάζζαλδξνο έγηλε βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηδξπηήο ηεο πφιεο ηεο Θεζζαινλίθεο. * Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώκηίπαηνμξ Ώ’ (314-287 π.Υ.), γηνο ηνπ Καζζάλδξνπ θαη ηεο Θεζζαινλίθεο θαη εγγνλφο ηνπ ζηξαηεγνχ. Βθδηψρζεθε απφ ηνλ Αεκήηξην ηνλ Πνιηνξθεηή θαη θαηέθπγε ζηε Θξάθε, αιιά εθεί δνινθνλήζεθε απφ ηνλ Λπζίκαρν. * Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώκηίπαηνμξ ΐ’ μ Βηδζίαξ (3νο π.Υ. αη.) νλνκάζηεθε έηζη απφ ην γεγνλφο φηη ε βαζηιεία ηνπ θξάηεζε φζν θαη νη εηήζζαζ (κειηέκηα). Πξάγκαηη κεηά απφ 45 κέξεο απφ ηελ άλνδφ ηνπ ζην ζξφλν, αλαηξάπεθε απφ ηνλ ζηξαηεγφ ΢σζζέλε. * Ο ζησηθφο θηιφζνθνο Ώκηίπαηνμξ μ Σανζεφξ (2νο π.Υ. αη.), καζεηήο ηνπ Αηνγέλε ηνπ ΐαβπιψληνπ θαη δηάδνρφο ηνπ ζηε δηεχζπλζε ηεο ΢ημάξ ηδξ Ώεήκαξ. Ώπφ ηα έξγα ηνπ γλσξίδνκε κφλν νξηζκέλνπο ηίηινπο: Πενί ηυζιμο, Πενί μοζίαξ, Πενί ροπήξ, Πενί εεχκ, Πενί γχςκ, Πενί ιακηζηήξ, Πενί ημο ΢ςηνάημοξ δαζιμκίμο.

50

* Ο ζπγγξαθέαο, πνηεηήο θαη επηγξακκαηνπνηφο Ώκηίπαηνμξ μ ΢ζδχκζμξ (2νο π.Υ. αη.). Βίλαη γλσζηφο γηα ηνλ θαηάινγν ησλ Βπηά Θαπκάησλ ηνπ αξραίνπ θφζκνπ, αιιά θαη γηα ηα δεθάδεο επηηχκβηα θαη αλαζεκαηηθά επηγξάκκαηα. * Ο πνηεηήο Ώκηίπαηνμξ (1νο π.Υ. αη.;) απφ ηε Θεζζαινλίθε, δελ έρνπκε άιια ζηνηρεία Δηνχηεο ηηο ζεφγισζζεο γπλαίθεο ν Διηθψλαο έρεη αλαζξέςεη θη ε ηξαρηά ηεο Πηεξίαο ε ρψξα. Σελ Πξάμηιια θαη ηε Μπξψ, ην ζηφκα ηεο Αλχηεο π’ ν ζειπθφο είλ’ ΋κεξνο θαη ηε ΢απθψ, ζηνιίδη ιακπξφ ζηηο νκνξθφκαιιεο θφξεο ηεο Λέζβνπ…

΢ηίρνη ηνπ Αληίπαηξνπ Θεζζαινλίθεο (κεηάθξαζε Π. Λεθαηζάο) * Ο γηαηξφο Ώκηίπαηνμξ (1νο π.Υ-1νο κ.Υ. αη.) έγγξαςε ζχγγξακκα γεληθήο ηαηξηθήο. Ο Γαιελφο ιέεη φηη ήηαλ παξαζθεπαζηήο πνιιψλ θαξκάθσλ. Ώληηζζέλνπο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο θηιφζνθνο, ζνθηζηήο θαη ξήηνξαο Ώκηζζεέκδξ μ Ώεδκαίμξ (445-366 π.Υ.), ήηαλ απφ ηνπο θίινπο θαη καζεηέο πνπ παξαζηάζεθαλ ζηηο ηειεπηαίεο ζηηγκέο ηνπ ΢σθξάηε. Έγξαςε πάλσ απφ 60 βηβιία, απφ ηα νπνία ειάρηζηα απνζπάζκαηα ζψδνληαη. Μεξηθνί ηίηινη: Ώίακημξ θυβμξ, Πενί Οδοζζέςξ, Δ Ώθήεεζα, Κφνμξ, Ώθηζαζάδδξ, Μεκέλεκμξ θαη άιινη. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ΢σθξάηε ίδξπζε ηε ζπμθή ηςκ Κοκζηχκ, έλαο απφ ηνπο καζεηέο ηεο νπνίαο ππήξμε ν Αηνγέλεο. Ο ζνθηζηήο θαη θπληθφο θηιφζνθνο Ώληηζζέλεο ν Ώζελαίνο

* Ο ΢παξηηάηεο λαχαξρνο Ώκηζζεέκδξ (5νο π.Υ. αη.) έδξαζε θαηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν ζηα παξάιηα ηεο Εσλίαο. * Ο Ώκηζζεέκδξ (2νο π.Υ. αη.) ζπγγξαθέαο θαη πνιηηηθφο απφ ηε Ρφδν. Έγξαςε ηελ ηζηνξία ηεο Ρφδνπ θαη ην βηβιίν Φζθμζυθςκ δζαδμπαί. Ώληίζζεο (Γεσ-Εζη) Λακπξηλή : Δ Άκηζζζα ήηαλ αξραία πφιε ηνπ λεζηνχ ηεο Λέζβνπ, θνληά ζηε ζεκεξηλή νκψλπκε θσκφπνιε ηεο επαξρίαο Μεζχκλεο. Ώληηζηξάηνπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Ο Ώκηίζηναημξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο αξρηηέθηνλαο θαη ζπκκεηείρε ζηελ αλέγεξζε ηνπ λανχ ηνπ Οιπκπίνπ Αηφο. Ώληηθάλνπο (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Ώκηζθάκδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ απφ ηνλ Αήκν Κεξακεηθνχ θαη εξγάζηεθε γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ γιππηψλ ηεο δσθφξνπ ηνπ Βξερζείνπ. * Ο αλδξηαληνπνηφο ραιθνπιάζηεο Ώκηζθάκδξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ην Άξγνο, ήηαλ καζεηήο ηεο ζρνιήο ηνπ Πνιπθιείηνπ. Σνπ απνδίδεηαη ε θαηαζθεπή πνιιψλ αλδξηάλησλ φπσο ησλ Αηνζθνχξσλ, λαπάξρσλ ηεο ΢πάξηεο, βαζηιέσλ ηνπ Άξγνπο θαη άιισλ. * Ο θσκσδηνγξάθνο Ώκηζθάκδξ μ ΢ηεθάκμο (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηνπο πνιπγξαθφηεξνπο ζπγγξαθείο ηνπ ζεάηξνπ. Δ θαηαγσγή ηνπ ήηαλ απφ ηελ Κίν, αιιά εξγάζζεθε ζηελ Ώζήλα. Σνπ απνδίδεηαη ε ζπγγξαθή πεξίπνπ 300(!) έξγσλ, απφ ηα νπνία γλσξίδνπκε ηνπ ηίηινπο ησλ 134 θαη θάπνησλ απνζπαζκάησλ. Νίθεζε ζε δξακαηηθνχο αγψλεο 13 θνξέο. * Ο ζπγγξαθέαο απφ ηε Θξάθε Ώκηζθάκδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) έγγξαςε θαληαζηηθέο πεξηπέηεηεο θαη ηαμηδησηηθά κπζηζηνξήκαηα. * Ο γιχπηεο Ώκηζθάκδξ μ Θναζςκίδμο (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Πάξν * Ο Μαθεδφλαο επηγξακκαηνπνηφο Ώκηζθάκδξ (1νο κ.Υ. αη.) Ώληηθίινπ (Ώξρ) Ειίζηα : Ώκηίθζθμξ, φλνκα πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο αξρηηέθηνλαο Ώκηίθζθμξ (5νο π.Υ. αη.), αλαθέξεηαη σο έλαο απφ ηνπο ηξεηο θαηαζθεπαζηέο ηνπ εδζαονμφ ηςκ Κανπδδμκίςκ ζηελ Οιπκπία. Ήηαλ αλάζεκα ηνπ ηπξάλλνπ ησλ ΢πξαθνπζψλ Γέισλα γηα ηελ λίθε ηνπ επί ησλ Καξρεδνλίσλ ζηελ Εκέξα. * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Ώκηίθζθμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ αξρεγφο ησλ ζπκκαρηθψλ ζηξαηεπκάησλ ελαληίνλ ηνπ Μαθεδφλα Ώληηπάηξνπ θαηά ηνλ Λακηαθφ Πφιεκν.

51

* Ο δσγξάθνο Ώκηίθζθμξ ((4νο π.Υ. αη.) ίδξπζε ζρνιή δσγξαθηθήο ζηελ Ώιεμάλδξεηα επί Πηνιεκαίνπ Ώ΄. Ήηαλ θαηαμησκέλνο θαιιηηέρλεο θαη αληίπαινο ηνπ Ώπειιή. * Ο ζηξαηησηηθφο Ώκηίθζθμξ μ Βδεζζαίμξ (2νο π.Υ. αη.), ππεξέηεζε ππφ ηνλ Πεξζέα, ηειεπηαίν Μαθεδφλα βαζηιηά. * Ο πνηεηήο θαη επηγξακκαηνπνηφο απφ ην ΐπδάληην Ώκηίθζθμξ (1νο κ.Υ. αη.) Μηα βάξθα ν γέξνο ν ςαξάο είρε γηα ζχληξνθφ ηνπ γξηά θη απηή, κεξίηηζζα ηνπ βίνπ θαη ηεο ζαλήο πάληα ζπληαμηδηψηηζζα ζην ςάξεκα, θη αθφηνπ βαξθ’ αξκελίδεη, πην πηζηή δελ είρε άιινο θαλείο. Αληηθίινπ: Βπίβναιια (κεηάθξαζε ΢ηκ. Μελάξδνο)

Ώληηθψληνο (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο Ώκηζθχκ ήηαλ ζνθηζηήο θαη πνιηηηθφο-ξήηνξαο Ώζελαίνο απφ ηελ Ρακλνχληα Ώηηηθήο. * Ο Ώκηζθχκ μ Ώεδκαίμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζνθηζηήο, ζεσξεηηθφο ηνπ θπζηθνχ δηθαίνπ. Σα ζπγγξάκκαηά ηνπ είλαη αξθεηά, κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Ο πμθζηζηυξ, Πενί μιμκμίαξ, Ώθήεεζα θαη ε ηξαγσδία Πθήλζππμξ. ΢ηα γξαπηά ηνπ ππνζηήξηδε φηη θχζε δελ δηαθξίλεη Έιιελεο ή βαξβάξνπο, ειεχζεξνπο ή δνχινπο. Βπίζεο πνιιά απφ ηα αλαθεξφκελα ζηνπο λφκνπο ηεο πνιηηείαο είλαη αληίζεηα κε ηε θχζε, αιιά νη λφκνη ηεο θχζεο είλαη ηζρπξφηεξνη. [άνα άηζ είκαζ κυιζιμ δεκ είκαζ απαναζηήηςξ ηαζ δεζηυ]. Ο Θνπθπδίδεο ήηαλ έλαο απφ ηνπο καζεηέο ηνπ Ώληηθψληα

* Ο Ώκηζθχκ μ Ραικμφζζμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ πνιηηηθφο θαη ξήηνξαο πνπ πξέζβεπε απνιπηαξρηθέο ηδέεο, νη νπνίεο ήηαλ ζνβαξφ εκπφδην γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ δξαζηεξηφηεηα ζηελ δεκνθξαηηθή Ώζήλα ηεο επνρήο ηνπ. Μεηαμχ ησλ δξαζηεξηνηήησλ ηνπ ήηαλ θαη απηή ηνπ ινγνγξάθνπ θαη ηνπ δαζθάινπ ηεο ξεηνξηθήο. Έλαο απφ ηνπο καζεηέο ηνπ ήηαλ θαη ν ηζηνξηθφο Θνπθπδίδεο. Σν 411, φηαλ επηβιήζεθε ην νιηγαξρηθφ θαζεζηψο ησλ Σεηναημζίςκ, ν Ώληηθψλ ην ππνζηήξημε απξνθάιππηα. ΋ηαλ ηνλ επφκελν ρξφλν ην θαζεζηψο θαηέξξεπζε θαη νη ππνζηεξηρηέο ηνπ εγθαηέιεηςαλ ηελ Ώζήλα, ν Ώληηθψλ δελ ηνπο αθνινχζεζε, έκεηλε κε ηε ζέιεζή ηνπ ζηελ πφιε, δηθάζηεθε θαη θαηαδηθάζηεθε λα πηεη ην θψλεην. Ώλησληάδνπ Βκ. (Βπα-΢ηξ) Πεδίν Άξεσο : * Φηιηθφο, αγσληζηήο ηνπ ’21, πνιηηηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο, ν Βιιακμοήθ Ώκηςκζάδδξ (1791-1863), απφ ηα Υαληά, αζρνιήζεθε ζηελ Πφιε κε ην εκπφξην θαη παξάιιεια αξζξνγξαθνχζε ζε εθεκεξίδεο. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε θαηέβεθε ζηελ Κξήηε θαη ζπκκεηείρε ζε πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εμέδσζε ηελ αληηθαπνδηζηξηαθή εθεκεξίδα Δχξ θαη αξγφηεξα ηελ εθεκεξίδα Ώεδκά πνπ αγσλίζηεθε γηα ηελ παξαρψξεζε ΢πληάγκαηνο απφ ηνλ ΋ζσλα. * Ο Βιιακμοήθ Ώκηςκζάδδξ (1869-97), αμησκαηηθφο ηνπ Πνιεκηθνχ Ναπηηθνχ. Ήηαλ ν πξψηνο Έιιελαο λαπηηθφο πνπ έπεζε ζηνλ αηπρή πφιεκν Βιιάδαο-Σνπξθίαο ην 1897. Ώλησληάδνπ Βπγ. (Βπη) Θεζείν : Ο Βοβέκζμξ Ώκηςκζάδδξ (1861-1944) ήηαλ επηθαλήο Έιιελαο αζηξνλφκνο θαη ζπγγξαθέαο. Βξγάζηεθε ζε αζηεξνζθνπεία ζηε Γαιιία θαη νη παξαηεξήζεηο πνπ έθαλε γηα ηε θχζε ησλ ιεγνκέλσλ δζςνφβςκ ηνπ πιαλήηε Άξε, αλέηξεςε ηα κέρξη ηφηε πηζαλνινγνχκελα (φηη νη δηψξπγεο ήηαλ έξγα λνεκφλσλ φλησλ). Βπίζεο ζπλέηαμε ιεπηνκεξεηαθφ ράξηε ηνπ Άξε. Σέινο, απέδεημε φηη ν Κνπέξληθνο ήηαλ γλψζηεο ηεο ζεσξίαο πεξί ειηνθεληξηθνχ ζπζηήκαηνο ηνπ Ώνίζηανπμο ημο ΢άιζμο. Ώλπκέδνληνο (Μπζ;) Κπςέιε: Ώπφ θακηά εγθπθινπαίδεηα ή απφ ην δηαδίθηπν ή απφ άιιε πεγή πξνθχπηεη ε χπαξμε πξνζψπνπ ή ηνπνζεζίαο κε ηελ νλνκαζία Ώκοιέδςκ. Ίζσο πξφθεηηαη γηα ηνλ κπζηθφ ελίνρν ηνπ Ώρηιιέα, Ώοημιέδμκηα. ΢ηελ Εθζάδα αλαθέξεηαη φηη δηεπζχλεη ην άξκα κε ηα άινγα ηνπ Ώρηιιέα, φηαλ ν Πάηξνθινο κπαίλεη ζηε κάρε θνξψληαο ηελ παλνπιία ηνπ ήξσα.

52

Άιιε άπνςε ππνζηεξίδεη φηη ε ιέμε Ώλπκέδσλ είλαη παξαθζνξά ηνπ πξνζσλπκίνπ ηνπ ζενχ ηεο ζάιαζζαο Πνζεηδψλα Ώθζιέδςκ Ώλσκεξάο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Ώκςιενά είλαη ρσξηφ ηεο Μπθφλνπ ησλ Κπθιάδσλ Ώλσλχκνπ (Λνγ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ώκχκοιμξ μ Έθθδκ είλαη ην ςεπδψλπκν κε ην νπνίν θάπνηνο άγλσζηνο, έγγξαςε ην 1806 ην παηξησηηθφ θαη αληηθιεξηθφ ζχγγξακκα Βθθδκζηή Νμιανπία, εκπλεπζκέλν απφ ηηο θηιειεχζεξεο ηδέεο ηεο γαιιηθήο επαλάζηαζεο. Χ ζπ κηαξά ΢χλνδνο ηεο Κσλζηαληηλνππφιεσο, εηο ηη νκνηάδεηο;… εηο ηη νκνηάδεηο κε ηνπο ηεξνχο θαη ζείνπο απνζηφινπο ηνπ ιφγνπ ηεο ζνθίαο ηνπ Ηεζνχ Υξηζηνχ; Ίζσο ζηελ αθηινθέξδεηα, φπνπ εθείλνη εθήξπηηνλ; Αιιά εζχ είζαη γεκάηε απφ ρξήκαηα φπνπ θαζεκεξηλψο θιέπηεηο απφ ηνπο ηαιαίπσξνπο ρξηζηηαλνχο…

Ώμαξιηάλ Θάλνπ (Αηα) ΢χληαγκα : ΢ηηο 14 Ενπιίνπ 1992 ε ηξνκνθξαηηθή νξγάλσζε 17 Νμέιανδ, έθαλε βνκβηζηηθή επίζεζε θαηά ηνπ ππνπξγνχ Οηθνλνκηθψλ Γ. Παιαηνθξαζζά. ΋κσο ε επίζεζε απηή, ζηνίρηζε ηε δσή ελφο εηθνζάρξνλνπ αζψνπ αλζξψπνπ: ηνπ Θάκμο Ώλανθζάκ πνπ πεξλνχζε ηπραία απφ ην ζεκείν ηεο επίζεζεο. Ώμηνχ (Γεσ) Γθχδε : Ο Ώλζυξ ή ΐανδάνδξ είλαη πνηακφο ηεο Μαθεδνλίαο θαη ν δεχηεξνο ησλ ΐαιθαλίσλ, κεηά ηνλ Έβξν. Πεγάδεη απφ ην φξνο ΢αξ ζηα ζεξβναιβαληθά ζχλνξα θαη ρχλεηαη ζηνλ Θεξκατθφ. Ώμηνππφιεσο (Γεσ) Πεξηζζφο : Δ Ώλζμφπμθδ είλαη θσκφπνιε ηεο επαξρίαο Παηνλίαο ηνπ Κηιθίο. Σν αξραίν ηεο φλνκα ήηαλ Ώηαιάληε θαη ηδξχζεθε απφ Παίνλεο. Ώπεηξάλζνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Ώπείνακεμξ είλαη έλα πεηξφρηηζην νξεηλφ ρσξηφ ηεο Νάμνπ κε πινχζηα πνιηηηζηηθή παξάδνζε. Αηαζέηεη ηέζζεξα (!) κνπζεία (αξραηνινγηθφ, ιανγξαθηθφ, γεσινγηθφ θαη θπζηθήο ηζηνξίαο). Δ Ώπείξαλζνο ππεξεθαλεχεηαη γηα πνιιά απφ ηα παηδηά ηεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν πξσζππνπξγφο Πέηξνο Πξσηνπαπαδάθεο (έλαο απφ ηνπο Έμε πνπ ηνπθεθίζηεθαλ ζην Γνπδί σο ππεχζπλνη γηα ηελ θαηαζηξνθή ηνπ 1922), ν γηνο ηνπ βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Ώξηζηείδεο Πξσηνπαπαδάθεο, ν Μαλφιεο Γιέδνο (πνπ δηεηέιεζε θαη δήκαξρνο Ώπεηξάλζνπ) θαη άιινη. Ώπειινχ (Ώξρ) Πι. Κνηδηά : ΋λνκα είλαη αξθεηψλ πξνζψπσλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο ζεκαληηθφηεξνο δσγξάθνο ηνπ 4νπ π.Υ. αηψλα ππήξμε ν Ώπεθθήξ απφ ηελ Κνινθψλα ηεο Εσλίαο, γηνο ηνπ θαιιηηέρλε Ππζέα. Ήηαλ καζεηήο ηνπ Βθφξνπ ηνπ Βθεζίνπ θαη ηνπ Πακθίινπ ηνπ ΢ηθπσλίνπ. Τπήξμε δσγξάθνο ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Φηιίππνπ ΐ’, ηνπ Ώιεμάλδξνπ θαη (ίζσο) ηνπ βαζηιηά ηεο Ώηγχπηνπ Πηνιεκαίνπ Ώ’. Ο Ώπειιήο, ν Ώιέμαλδξνο θαη ε Κακπάζπε-Ώθξνδίηε

Ο Ώιέμαλδξνο εθηηκνχζε ηδηαίηεξα ηνλ Ώπειιή θαη ήηαλ ν κνλαδηθφο δσγξάθνο πνπ θηινηέρλεζε πνξηξέηα ηνπ. Σν δηαζεκφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ε Ώκαδουιεκδ Ώθνμδίηδ θαη ιέγεηαη φηη ρξεζηκνπνίεζε σο κνληέιν ηελ εξσκέλε ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ Καιπάζπδ. Άιια έξγα ηνπ ήηαλ ε απεηθφληζε ηνπ Ώιεμάλδξνπ σο Αία Κεναοκμθυνμο, δ Υάνζξ, μ Δναηθήξ, δ Σφπδ θαη άιια. Απζηπρψο θαλέλα απφ απηά δελ δηαζψδεηαη ζήκεξα. Ο δσγξάθνο ηεο Ώλαγέλλεζεο Μπνηηηζέιη, εκπλεχζηεθε ηνλ δηάζεκν επίζεο πίλαθα ηνπ ε Ώκαδουιεκδ Ώθνμδίηδ, απφ ην έξγν ηνπ Ώπειιή. * Ο ζηξαηεγφο ησλ ΢πξαθνπζψλ Ώπεθθήξ (5νο π.Υ. αη.), πξαγκαηνπνίεζε ληθεθφξεο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο θαηά ησλ Σπξξελψλ. * Ο θηιφζνθνο Ώπεθθήξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υίν, καζεηήο ηνπ Ώξθεζηιάνπ. * Ο γηαηξφο Ώπεθθήξ (1νο π.Υ-1νο κ.Υ. αη.) ν νπνίνο έγξαςε ην Πενί αμηάκςκ Ώπνθαχθσλ (ΐπδ) Νεάπνιε : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο βπδαληηλήο πεξηφδνπ :

53

*Ο Ώθέλζμξ Ώπυηαοημξ (13νο-14νο αη.) απφ ηε ΐηζπλία. Ώλαδείρζεθε γξήγνξα θαη έγηλε ιέβαξ δμφλ θαη αξρεγφο ηνπ ζηφινπ. Καηάθεξε λα εθδηψμεη ηνπο Γελνπάηεο απφ ηε Υίν θαη λα επαλαθέξεη ην λεζί ππφ ηελ θπξηαξρία ηνπ ΐπδαληίνπ. Παλνχξγνο θαη κεραλνξξάθνο ζπγθξνχζηεθε κε ηνλ Εσάλλε ΢η΄ Καληαθνπδελφ, πξάμε πνπ ηνπ ζηνίρηζε ηειηθά ηε δσή. * Ο κεηξνπνιίηεο Ναππάθηνπ θαη ιφγηνο Εςάκκδξ Ώπυηαοημξ (1155-1233). Μεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο απφ ηνπο Λαηίλνπο ην 1204, δξαζηεξηνπνηήζεθε ζην πιεπξφ ηνπ Αεζπφηε ηεο Δπείξνπ Μηραήι Ώ’ θαη ζπλέπξαμε ζην ζρίζκα ηεο Βθθιεζίαο ηεο Δπείξνπ κε ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν πνπ ηφηε έδξεπε ζηε Νίθαηα. ΋κσο κεηά ηε ζπξξίθλσζε ηνπ Αεζπνηάηνπ, ε επεηξσηηθή εθθιεζία, απνδέρζεθε ηα πξσηεία ηνπ Παηξηαξρείνπ. Ώπνιινδψξνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : ΋λνκα πνιιψλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο : * Ο δσγξάθνο Ώπμθθυδςνμξ μ Ώεδκαίμξ (5νο π.Υ. αη.), γλσζηφο θαη σο ζηζαβνάθμξ, είλαη ν πξψηνο πνπ ζθηαγξάθεζε ηηο κνξθέο πνπ δσγξάθηδε. Έδεζε ηελ επνρή ηνπ Πεξηθιή. Έξγα πνπ ηνπ απνδίδνληαη είλαη μ ζενέαξ πμο εοζζάγεζ, μ Ώίαξ μ Λμηνυξ θ.ά. * Ο γιχπηεο Ώπμθθυδςνμξ μ Φαθδνεφξ(5νο π.Υ. αη.), θίινο θαη καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε. Ο Πιάησλ ηνλ απνθαιεί καληθφ, δειαδή επζπγθίλεην. Πξάγκαηη ν Ώπνιιφδσξνο πνπ παξαβξηζθφηαλ ζηηο ηειεπηαίεο ζηηγκέο ηνπ ΢σθξάηε, δελ άληεμε θαη μέζπαζε ζε θιάκαηα. * Ο πνηεηήο θαη θσκσδηνγξάθνο Ώπμθθυδςνμξ μ Γεθχμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Γέια ηεο ΢ηθειίαο. ΢ψδνληαη επηά ηίηινη θσκσδηψλ θαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ. * Ο πνηεηήο θαη θσκσδηνγξάθνο Ώπμθθυδςνμξ μ Κανοζηζκυξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κάξπζην Βχβνηαο. Έγξαςε 47 θσκσδίεο, απφ ηηο νπνίεο μέξνπκε ηνπο ηίηινπο ησλ 12 (έρνπλ δηαζσζεί ιίγα απνζπάζκαηα). Κέξδηζε πέληε λίθεο ζε δξακαηηθνχο αγψλεο. * Ο γηαηξφο Ώπμθθυδςνμξ μ Εμθυβμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα. Ο Γαιελφο αλαθέξεη φηη είρε θαηαζθεπάζεη αληίδνην γηα ην θαξκάθη ηεο νρηάο. Έγξαςε ηα: Πενί εακαζίιςκ θανιάηςκ θαη Πενί εδνίςκ. * Ο γξακκαηηθφο Ώπμθθυδςνμξ μ Ώζηθδπζάδμο (2νο π.Υ. αη.), απφ ηε ΢ειεχθεηα. Έγξαςε αξθεηά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηα Υνμκζηά ην νπνίν πεξηιακβάλεη γεγνλφηα απφ ηελ ηζηνξία, ηε θηινζνθία θαη ηελ ηέρλε, απφ ηελ πηψζε ηεο Σξνίαο σο ηελ επνρή ηνπ. Άιια έξγα ηνπ είλαη ε ΐζαθζμεήηδ, Πενί εεχκ, Πενί κεχκ, ηα Βηοιμθμβμφιεκα θαη άιια. * Ο θηιφζνθνο Ώπμθθυδςνμξ μ Κδπμηφνακκμξ (2νο π.Υ. αη.), απφ ηελ Ώζήλα, δηεπζπληήο ηνπ Κήπμο, δειαδή ηεο ζρνιήο ησλ επηθνχξεησλ ζηελ Ώζήλα (Κεπνηχξαλλνο = ν θχξηνο ηνπ Κήπνπ). Έγξαςε πάλσ απφ 400 πξαγκαηείεο (κεηαμχ ησλ νπνίσλ ην Πενί ημο Βπζημφνμο αίμο), νη νπνίεο έρνπλ φιεο ραζεί. * Ο ζησηθφο θηιφζνθνο Ώπμθθυδςνμξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ειεχθεηα, καζεηήο ηνπ Αηνγέλε. Έγξαςε ηελ Δεζηή θαη Φοζζηή. Δ γέθπξα ηνπ Σξαταλνχ ζηνλ Ανχλαβε, έξγν ηνπ Ώπνιιφδσξνπ ηνπ Αακαζθελνχ

* Ο κεραληθφο θαη αξρηηέθησλ Ώπμθθυδςνμξ μ Ααιαζηδκυξ (1νο-2νο κ.Υ. αη.), Έιιελαο απφ ηε ΢πξία, εξγάζηεθε ζηε Ρψκε γηα ηνλ απηνθξάηνξα Σξαταλφ θαη θαηαζθεχαζε ην Φφξνπκ, ην Χδείν, ηνλ Εππφδξνκν, ζηε Ρψκε, κηα γέθπξα ηνπ Ανχλαβε θαη άιια έξγα. Ώπνιισλίνπ(νδφο-πιαηεία) (Ώξρ) Φηινπάππνπ: ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο γηαηξφο Ώπμθθχκζμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Μέκθηδα ηεο Ώηγχπηνπ. Γλσζηφ έξγν ηνπ ην Πενί άνενςκ (αξζξψζεσλ). * Ο καζεκαηηθφο Ώπμθθχκζμξ μ Πενβαίμξ (3νο-2νο π.Υ. αη.), απφ ηελ Πέξγε ηεο Πακθπιίαο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα θαη δίδαμε ζηελ Πέξγακν. Σνλ απνθαινχζαλ ιέβα βεςιέηνδ. Σν έξγν ηνπ Κςκζηά ζεσξείηαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα καζεκαηηθά ζπγγξάκκαηα ηεο αξραηφηεηαο θαη επεξέαζε αξθεηνχο κεηαγελέζηεξνπο επηζηήκνλεο φπσο ν Ίππαξρνο, ν Καξηέζηνο, ν Φεξκά θ.ά.

54

* Ο επηθφο πνηεηήο Ώπμθθχκζμξ μ Ρυδζμξ (3νο π.Υ. αη.) δηεηέιεζε δηεπζπληήο ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Ο ‘Τιαο, ηφηε κε ραιθή ζηάκλ’ απ’ ηνπο άιινπο ρψξηα βξχζεο εγχξεπε ηεξφ λάκα, λεξφ λα πάξεη ζην δείπλν ηνπ παηέξα ηνπ θαη πξφζπκα φια η΄άιια λα ηνπ εηνηκάζνπλ αξρνληηθά, ζην γπξηζκφ λα ηά ΄βξεη. Ώπνιιψληνο ν Ρφδηνο : Ο ζ Νφιθεξ (κεηάθξαζε ΢. Μελάξδνο)

* Ο δάζθαινο ηεο ξεηνξηθήο θαη γξακκαηηθφο Ώπμθθχκζμξ μ Μυθςκ (2νο-1 νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Καξία. Τπήξμε καζεηήο ηνπ Μελεθιή θαη δίδαμε ζηε Ρφδν. Δ θήκε ηνπ ήηαλ ηφζε, πνπ νη Ρφδηνη ηνλ έζηεηιαλ ζηε ξσκατθή ΢χγθιεην φπνπ κίιεζε ζηα ειιεληθά. Βληππσζίαζε ηνλ Ενχιην Καίζαξα θαη ηνλ Κηθέξσλα, ν νπνίνο αξγφηεξα ηαμίδεςε ζηελ Ρφδν γηα λα αθνχζεη ηε δηδαζθαιία ηνπ. * Ο γηαηξφο θαη ρεηξνχξγνο Ώπμθθχκζμξ μ Μοξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα. * Ο ζησηθφο θηιφζνθνο Ώπμθθχκζμξ μ Σφνζμξ (1νο π.Υ. αη.),ν νπνίνο ζπλέηαμε πίλαθα φισλ ησλ ζησηθψλ, απφ ηνλ Γήλσλα ηνλ Κηηηέα σο ηνλ εαπηφ ηνπ. * Ο λενππζαγφξεηνο Ώπμθθχκζμξ μ Σοακεφξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηα Σχαλα ηεο Καππαδνθίαο. Ώπέθηεζε ηε θήκε ηνπ ζαπκαηνπνηνχ, ηνπ ζπλνκηιεηή ησλ δψσλ, ηνπ γλψζηε φισλ ησλ γισζζψλ, ηεο ζεξαπείαο αξξψζησλ θαη ηνπ δαζθάινπ ηεο ζνθίαο θαη ηεο εληηκφηεηαο. Πεξηεγήζεθε ηηο πεξηζζφηεξεο επαξρίεο ηεο απηνθξαηνξίαο θαη δίδαζθε ηελ θαινζχλε, απέξξηπηε ηε ζεμνπαιηθή επηζπκία θαη ηελ θαηαλάισζε νηλνπλεχκαηνο θαη θξέαηνο θαη ζπκβνχιεπε ηε ζησπή θαη ηελ πξνζεπρή. Γλσζηά έξγα ηνπ είλαη : Σεθεοηαί ή πενί εοζζχκ θαη Πενί ημο ποεαβμνζημφ αίμο. Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ ιαηξεχηεθε σο ήξσαο θαη ζεφο. * Ο γιχπηεο Ώπμθθχκζμξ μ Ώνηειζδχνμο (1νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Σξάιιεηο ηεο Λπδίαο. Βξγάζηεθε ζηε Ρφδν καδί κε ηνλ επίζεο γιχπηε αδειθφ ηνπ Σαπξίζθν. Ώπφ ηα έξγα ησλ δπν αδειθψλ, ζψδεηαη ζήκεξα ν Φανκέγζμξ ηαφνμξ, κηθξφ ηκήκα ελφο κεγάινπ έξγνπ. * Ο ζνθηζηήο θαη γξακκαηηθφο Ώπμθθχκζμξ μ Ώνπζαίμο (1νο-2νο κ.Υ. αη.), γλσζηφο απφ ην έξγν ηνπ Οιδνζηυ θελζηυ κε ην νπνίν επηρεηξεί ηελ εξκελεία νκεξηθψλ ιέμεσλ. * Ο γξακκαηηθφο Ώπμθθχκζμξ μ Αφζημθμξ (2νο κ.Υ. αη.), απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, έδεζε θαη δίδαμε ζηελ γελέηεηξά ηνπ. Ώπφ ηα πεξίπνπ 30 έξγα ηνπ ζψδνληαη ηέζζεξα: Πενί ακηςκοιίαξ, Πενί επζννδιάηςκ, Πενί ζοκδέζιςκ, Πενί ζοκηάλεςκ ηςκ ημο θυβμο ιενχκ. Ώπφιισλνο (Μπζ) ΢χληαγκα : Ο Ώπυθθςκ, ζεφο ηνπ θσηφο, ηεο κνπζηθήο, ηεο πνίεζεο, ηνπ κέηξνπ θαη ηεο αξκνλίαο, ηεο καληηθήο θαη ησλ ρξεζκψλ, ηνπ εμαγληζκνχ θαη ηεο ζεξαπεπηηθήο, είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηνπ ειιεληθνχ Παλζένπ. Βίλαη γηνο ηεο Λεηψο θαη ηνπ Αία θαη δίδπκνο αδειθφο ηεο Ώξηέκηδνο. Ο Ώπφιισλ

΢ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο κχζνπο (ππάξρνπλ εθαηνληάδεο) πνπ αθνξνχλ ηνλ Ώπφιισλα θαη ηα επηηεχγκαηά ηνπ πεξηιακβάλνληαη: - Ο θφλνο ηνπ δξάθνπ Πχζσλα πνπ είρε ζηαιεί απφ ηελ Ήξα γηα λα ζθνηψζεη ηε Λεηψ, ηέζζεξηο κέξεο κεηά ηε γέλλεζε ηνπ Ώπφιισλα - Δ εμφλησζε ησλ παηδηψλ ηεο Νηφβεο, πνπ θαπρήζεθε φηη ήηαλ ‘επηεθλνηέξα ηεο Λεηνχο’ - Ο κνπζηθφο δηαγσληζκφο ηνπ κε ηνλ Μαξζχα, πνπ θαηέιεμε κε ηε λίθε ηνπ Ώπφιισλα θαη ην ζαλάησζε ηνπ άκνηξνπ εηηεκέλνπ.

- Δ αλάκημή ηνπ ζηνλ πφιεκν ππέξ ησλ Σξψσλ.

- Δ ππφδεημε (κέζσ ηεο Ππζίαο) ζηνλ Ονέζηδ λα ζθνηψζεη ηελ κεηέξα ηνπ Κιπηαηκλήζηξα θαη ηνλ εξαζηή ηεο Ώίγηζζν Νανί ηνπ Ώπφιισλα ππήξραλ ζε φιν ηνλ ειιεληθφ ρψξν. Σα θχξηα θέληξα ηεο ιαηξείαο ηνπ ήηαλ νη Αειθνί (φπνπ θαη ην καληείν) θαη ε Αήινο.

55

Ώπνζηφιε Ναπάξρνπ (Βπα) Φπξξή : Ο Νζημθήξ Ώπμζηυθδξ (1770-1827) απφ ηα Φαξά, εξγάζηεθε απφ κηθξφο ζηα θαξάβηα. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλαζηαηηθή πξνζπάζεηα ηνπ Καηζψλε θαηά ησλ Σνχξθσλ 1788-92. Ώξγφηεξα σο θαξαβνθχξεο έθαλε ηαμίδηα ζην Βχμεηλν θαη ζηε Μεζφγεην. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη δηέζεζε ην πινίν ηνπ θαη φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ γηα ηνλ αγψλα.. Δ επαλάζηαζε ηνπ ‘21 ηνλ βξήθε λαχαξρν 20 εηνηκνπφιεκσλ πινίσλ. Μαδί κε ηα πινία ησλ άιισλ λεζηψλ ε κνίξα ηνπ Ώπνζηφιε, πεξηφξηζε ηνλ ηνχξθηθν ζηφιν ζηα Ααξδαλέιηα θαη εκπφδηζε ηελ απνζηνιή εληζρχζεσλ ζηελ Πεινπφλλεζν. Παξά ηελ θαηαζηξνθή ηνπ λεζηνχ πνπ γελλήζεθε θαη ηελ θινληζκέλε ηνπ πγεία, ν Ώπνζηφιεο ζπλέρηζε λα αγσλίδεηαη, κέρξη ην ζάλαηφ ηνπ Ώπνζηνινπνχινπ (Βπα-Βπη) Κ. Παηήζηα : * Ώπμζημθυπμοθμξ είλαη ην επψλπκν πάλσ απφ 35 Φηιηθψλ θαη αγσληζηψλ ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. * Ο λνκηθφο Εςάκκδξ Ώπμζημθυπμοθμξ (1891-1959) απφ ηε Φζηψηηδα, δηεηέιεζε πξφεδξνο ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ θαη ζπγγξαθέαο ηνπ βηβιίνπ Ο πνυεδνμξ Πνςημδζηχκ. Ώπνζηφινπ Ε. (Βπα-Και) Κνισλφο : * Ώπμζηυθμο Εςάκκδξ είλαη ην φλνκα ηεζζάξσλ αγσληζηψλ ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. * Ο δηεζλνχο αθηηλνβνιίαο ηελφξνο Γζάκκδξ Ώπμζηυθμο (1866-1904) εξγάζηεθε θπξίσο ζηελ Εηαιία, φπνπ έγηλε γλσζηφο σο il divo=μ εεσηυξ θαη il celebre=μ δζάζδιμξ, μ θαιπνυξ. Τπήξμε πξσηαγσληζηήο ηνπ ειιεληθνχ κεινδξάκαηνο θαη πεξηφδεπζε ζηηο πεξηζζφηεξεο κεζνγεηαθέο πφιεηο. ΢ηελ Εηαιία εκθαλίζηεθε ζηα κνπζηθά ζέαηξα ηεο ΐελεηίαο, ηεο Σεξγέζηεο, ηεο Νάπνιεο θαη ζηελ πεξίθεκε ΢θάια ηνπ Μηιάλνπ θαη ηξαγνχδεζε φπεξεο ησλ ΐέξληη, Μαζζελέ, Πνπηζίλη, Νηνληηζέηηη, ΐάγθλεξ θαη πνιιψλ άιισλ. Ώπνζηφινπ Παχινπ (Θξε) Θεζείν : Γηα ηε δσή ηνπ Παφθμο (5 σο 10-67 κ.Υ.) ηζρχνπλ απηά πνπ αλαθέξνληαη παξαπάλσ ζηελ νδφ Ώβίμο Παφθμο. Αππιανού (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώππζακυξ (2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ ειιεληθήο θαηαγσγήο ηζηνξηθφο απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα. Έγηλε Ρσκαίνο πνιίηεο θαη αλέιαβε δηάθνξα δηνηθεηηθά αμηψκαηα. Σν 147 πξνήρζε απφ ηνλ απηνθξάηνξα Ώληνλίλν Πίν, ζε απηνθξαηνξηθφ επίηξνπν ηεο Ώηγχπηνπ. Έγξαςε ηε ξσκατθή ηζηνξία απφ ηνλ Ώηλεία σο ηηο εκέξεο ηνπ, κε ηίηιν Ρςιασηά. Σν έξγν δηαηξέζεθε ζε 24 βηβιία θαη νη ηίηινη ησλ βηβιίσλ απηψλ είλαη ηα νλφκαηα ησλ εζλψλ πνπ θαηαθηήζεθαλ απφ ηε Ρψκε. ΢ρέδηα θνπζηνπκηψλ θαηαζθεπαζκέλα απφ ηνλ Π. Ώξαβαληηλφ

Ώξαβαληηλνχ Π. (Και) Γάππεην : Ο Πάκμξ Ώνααακηζκυξ (1886-1930) ήηαλ δσγξάθνο θαη ζθελνγξάθνο κε δηεζλή αλαγλψξηζε. ΢πνχδαζε θαιέο ηέρλεο ζηελ Ώζήλα θαη ΐεξνιίλν. ΢θελνγξάθεζε γηα ηελ ΋πεξα ηνπ ΐεξνιίλνπ, ηα ζθεληθά θαη θνζηνχκηα γηα 80 πεξίπνπ παξαζηάζεηο κεινδξάκαηνο. Μαθέηεο ησλ ζθεληθψλ ηνπ θπιάζζνληαη ζην Θεαηξηθφ Μνπζείν ηεο Ώζήλαο θαη ζην Μμοζείμ Ώνααακηζκμφ ζηνλ Πεηξαηά. Ώξαθιψβνπ (Εζη) Γθχδε : Σν Ώνάηθςαμ ή Ώνάηθμαμ είλαη κεζαησληθφ θάζηξν πνπ βξίζθεηαη ζηελ Διεία θαη είλαη ρηηζκέλν ζηε ζέζε κπθελατθήο αθξφπνιεο. ΋ηαλ νη Φξάγθνη θαηέιαβαλ ην ΐπδάληην, ην γφεηξν ησλ εηηεκέλσλ δηέζσζε ν ΐμοηζανάξ Αμλαπαηνήξ θξνχξαξρνο ηνπ Ώξαθιφβνπ, πνπ απέθξνπζε φιεο ηηο επηζέζεηο ηνπο Ώξαθχλζνπ (Γεσ) Φηινπάππνπ : * Δ Ώνάηοκεμξ ή Γοβυξ είλαη βνπλφ ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο, ζηηο πξφπνδεο ηνπ νπνίνπ βξέζεθαλ εξείπηα ησλ νκεξηθψλ πφιεσλ Καιπδψλαο θαη Πιεπξψλαο. * ΢ηελ Ώηηηθή κηα δηαθιάδσζε ηεο Πεληέιεο νλνκάδεηαη Ώναηφκεμο Όρςια. Ώξάηνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Άναημξ είλαη φλνκα πξνζσπηθνηήησλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο εγεκφλαο ηεο Λαθσλίαο Άναημξ (10νο π.Υ. αη.)

56

* Ο βνπθνιηθφο πνηεηήο Άναημξ μ Κχμξ (3νο π.Υ. αη.) ζχγρξνλνο θαη θίινο ηνπ Θενθξίηνπ. * Ο πνηεηήο θαη ιφγηνο Άναημξ μ ΢μθεφξ (315-240 π.Υ.) απφ ηνπο ΢φινπο ηεο Κηιηθίαο. Μαζήηεπζε ζηελ Έθεζν, θαη ήξζε ζηελ Ώζήλα, φπνπ έθαλε ηε γλσξηκία ηνπ ζησηθνχ Γήλσλα, ηνπ Σίκσλα, ηνπ ηδξπηή ηεο εξεηξηαθήο ζρνιήο Μελέδεκνπ θαη άιισλ. Ώξγφηεξα πήγε ζηελ Πέιια φπνπ έγξαςε ηνλ Όικμ ζημκ Πάκα. Έγξαςε επίζεο πνηήκαηα θαη χκλνπο, αιιά ην ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ηα Φαζκυιεκα, δηδαθηηθφ θαη αζηξνλνκηθφ έπνο, ζην νπνίν πεξηγξάθνληαη νη αζηεξηζκνί θαη ηα νπξάληα θαηλφκελα. * Ο ζηξαηεγφο Άναημξ μ ΢ζηοχκζμξ (271-213 π.Υ.). Ο δεκνθξαηηθφο παηέξαο ηνπ Κιεηλίαο δνινθνλήζεθε απφ ηνλ ηχξαλλν ηεο ΢ηθπψλαο Ώβαληίδα. Ο λεαξφο Άξαηνο θαηφξζσζε κεηά απφ ιίγα ρξφληα λα αλαηξέςεη ηελ ηπξαλλία θαη λα απνθαηαζηήζεη ην δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα. Βθιέρζεθε θαη’ επαλάιεςε ζηξαηεγφο ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο θαη είρε αξθεηέο επηηπρίεο θαηά ησλ Μαθεδφλσλ θαη ησλ ζπκκάρσλ ηνπο. Πέζαλε απφ δειεηεξίαζε θαηφπηλ εληνιήο (φπσο ιέγεηαη) ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Φηιίππνπ Β’ Ώξάρζνπ (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Ο Άναπεμξ είλαη πνηακφο ηεο Δπείξνπ, πνπ πεγάδεη απφ ηελ Πίλδν θαη ρχλεηαη ζηνλ Ώκβξαθηθφ Κφιπν. Ώξαρλαίνπ (Γεσ) Νέα Φηινζέε : ΐνπλφ ηεο Ώξθαδίαο κε ςειφηεξν ζεκείν ηα 1199 κ. ΢ηνπο πξφπνδεο ηνπ Ώναπκαίμο βξίζθνληαη ην Λπγνπξηφ θαη ε Βπίδαπξνο. Ώξαρψβεο (Γεσ) Βμάξρεηα : Δ Ώνάπςαα ή Ώνάπμαα είλαη νξεηλή θσκφπνιε ηεο ΐνησηίαο. Βίλαη ρεηκεξηλφ ηνπξηζηηθφ ζέξεηξν κε ρηνλνδξνκηθφ θέληξν. Άπνςε ηεο Ώξάρνβαο

Ώξβάιε (Βπα) Κνπθάθη : Ο θηιηθφο Πακαβζχηδξ Ώναάθδξ (1779-1821) απφ ηελ Σξίπνιε, ζπκκεηείρε ζηηο δηεξγαζίεο ηεο έθξεμεο ηεο επαλάζηαζεο θαη έιαβε κέξνο θαη ζηε κάρε ηνπ Λεβηδίνπ. Πέζαλε ζχληνκα απφ αξξψζηηα. Ώξγέληε (Βζλ) Κπλνζάξγνπο : Ο Βοζηνάηζμξ Ώνβέκηδξ (1767-1798) γφλνο αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο απφ ηε Υίν, ήηαλ έκπνξνο εγθαηεζηεκέλνο ζηε ΐηέλλε. Βλζνπζηάζηεθε κε ηηο απφςεηο ηνπ Ρήγα Φεξαίνπ γηα ηνλ μεζεθσκφ ησλ ππφδνπισλ ιαψλ θαη έδσζε πνιιά ρξήκαηα γηα ηελ εθηχπσζε θαη δηαλνκή βηβιίσλ θαη πξνθεξχμεσλ. ΢πλειήθζε ηνλ Αεθέκβξην ηνπ 1797 ζηε ΐηέλλε καδί κε ηνλ Ρήγα θαη άιινπο έμη ζπλεξγνχο ηνπ θαη παξαδφζεθαλ ζηνπο Σνχξθνπο. Ώπηνί ηνπο θξάηεζαλ ζηηο θπιαθέο ηνπ ΐειηγξαδίνπ θαη ηνλ Ενχλην ηνπ 1798 ηνπο ζηξαγγάιηζαλ θαη πέηαμαλ ηα ζψκαηά ηνπο ζηνλ Ανχλαβε. Ώξγεληηλήο Αεκνθξαηίαο (πιαηεία) (Γεσ) Ώιεμάλδξαο : Δ Ώνβεκηζκή Αδιμηναηία είλαη κηα κεγάιε ρψξα ζην λφηην ηκήκα ηεο Ν. Ώκεξηθήο, 20 θνξέο κεγαιχηεξε ζε έθηαζε απφ ηελ Βιιάδα. Ώπφ ην 1516 ήηαλ απνηθία ηεο Εζπαλίαο γηα 300 νιφθιεξα ρξφληα. Σν 1816 νη ιανί ηεο πεξηνρήο κε εγέηε ηνλ Υμζέ κηε ΢ακ Μανηίκ μεζεθψζεθαλ θαη δεκηνπξγήζεθαλ ε Ώξγεληηλή ε Υηιή θαη ην Πεξνχ. Ώξγηλνπζψλ (Εζη) Κπςέιε : Οη Ώνβζκμφζεξ είλαη ηξεηο λεζίδεο ζηελ αθηή ηεο Μπζίαο, απέλαληη απφ ηε Λέζβν. Βθεί ην 406 π.Υ. έγηλε ε νκψλπκε λαπκαρία κεηαμχ ησλ ζηφισλ ηεο Ώζήλαο θαη ηεο ΢πάξηεο, κε απνηέιεζκα ηελ ζπληξηπηηθή ήηηα ηεο ΢πάξηεο. ΋κσο νη ληθεηέο Ώζελαίνη ζηξαηεγνί, θαηεγνξήζεθαλ φηη δελ θξφληηζαλ γηα ηελ πεξηζπιινγή ησλ λαπαγψλ θαη ησλ λεθξψλ ηεο λαπκαρίαο. Παξά ην ειαθξπληηθφ ηεο ηξηθπκίαο πνπ επηθξαηνχζε ζηελ πεξηνρή, νη ζηξαηεγνί θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθαλ (κφλν ν ΢σθξάηεο ςήθηζε γηα ηελ απαιιαγή ηνπο). Ώξγνιίδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ κε πινπζηφηαηε ηζηνξία. ΢ήκεξα ν λνκφο Ώνβμθίδαξ έρεη πξσηεχνπζα ην Ναχπιην θαη ζεκαληηθά ζεκεία κε ηζηνξηθή ζεκαζία είλαη ην Άξγνο, ε Βπίδαπξνο, νη Μπθήλεο, ε Σίξπλζα θαη άιια.

57

Ώξγνλαπηψλ (Μπζ) Γθχδε : Ώνβμκαφηεξ νλνκάδνληαη νη κπζηθνί ήξσεο πνπ αληαπνθξίζεθαλ ζην θάιεζκα ηνπ Εάζνλα, επηβηβάζηεθαλ ζηελ Ώξγψ θαη πήξαλ κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία, γηα λα θέξνπλ απφ ηελ Κνιρίδα ην Υξπζφκαιιν Αέξαο. Ο αξηζκφο ησλ Ώξγνλαπηψλ πνηθίιιεη απφ δέθα σο εμήληα. Ώξγνλαχηεο είλαη νη: Ώιθζάναμξ, Ώζηθδπζυξ, ΐεθθενεθυκηδξ, Θδζεφξ, Κάζηςν, Πμθοδεφηδξ, Ναφπθζμξ, Νέζηςν, Πδθεφξ, η.ά. Ώξγνζηνιίνπ (Γεσ) Πνιχγσλν : Σν Ώνβμζηυθζ είλαη πφιε θαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Κεθαιιελίαο. Βίλαη ζρεηηθά λέα πφιε, γηαηί κεηά ηνλ θαηαζηξεπηηθφ ζεηζκφ ηνπ 1953, ε πφιε ρηίζηεθε απφ ηελ αξρή. Άξγνπο (Γεσ) Κνισλφο : Σν Άνβμξ είλαη πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ ζην λνκφ Ώξγνιίδαο. Βίλαη πφιε κε πινπζηφηαηε ηζηνξία. ΢ηα νκεξηθά έπε νη Έιιελεο απνθαινχληαη Ώξγείνη. Ώξγχξε Ώλαγλψζηε (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο Ώκαβκχζηδξ Ώνβφνδξ ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηελ Ώζήλα, επηθεθαιήο 150 αγσληζηψλ. Πνιέκεζε ππφ ηνλ Φαβηέξν θαηά ηνπ Οκέξ ΐξπψλε ζε δηάθνξεο κάρεο. Πέζαλε ζηελ Ώθξφπνιε απφ ηχθν ην 1826. Ώξγπξίνπ (Βπα) Κνπθάθη : ΋λνκα αγσληζηψλ ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 21: * Ώεακάζζμξ Ώνβονίμο απφ ηε Υαιθηδηθή, πνιέκεζε ζηε Υαιθηδηθή, αιιά θαη ζηε λφηηα Βιιάδα (Σξίθεξη, Πεηξαηάο). Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ. * Αδιήηνζμξ Ώνβονίμο απφ ηε Υαιθηδηθή, πνιέκεζε ζηελ Καζζάλδξα, θαη ζηελ Ώζήλα. * Γεςνβακηάξ Ώνβονίμο απφ ηελ Έθεζν. Πήξε κέξνο ζηηο επηρεηξήζεηο ηεο Κξήηεο θαη αξγφηεξα ζηελ Ώξάρνβα, ζην Αίζηνκν, ζηε Θήβα, ζηελ Πέηξα θαη αιινχ. * Ώνβονίμο ΢ηένβζμξ, απφ ηε Μαθεδνλία, πνιέκεζε ζην Σξίθεξη, ζην Νεφθαζηξν, ζην Κεξαηζίλη θαη ζηε Υίν Ώξγπξνθάζηξνπ (Γεσ) Πνιχγσλν : Σν Ώνβονυηαζηνμ (αιβαληθά Gjirokaster) είλαη πφιε ηεο Ώιβαλίαο. Βίλαη θέληξν ηεο ειιεληθήο κεηνλφηεηαο ηεο Ώιβαλίαο. ΢ηελ βπδαληηλή επνρή νλνκαδφηαλ Ώξγπξνχπνιε. ΋ιε ε παιηά πφιε ηνπ Ώξγπξνθάζηξνπ έρεη αλαθεξπρζεί απφ ηελ Οπλέζθν Μκδιείμ παβηυζιζαξ πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ. Ώξγπξνπνχινπ (ΐπδ-Βπα-Και) Σξεηο Γέθπξεο : Ώνβονυπμοθμξ είλαη επψλπκν πξνζσπηθνηήησλ ηνπ ΐπδαληίνπ, αγσληζηψλ ηνπ ’21, θαιιηηερλψλ θαη άιισλ: * Ο Ώνβονυπμοθμξ ΐαζίθεζμξ (10νο-11νο αη.), αδειθφο ηνπ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ Ρσκαλνχ Γ’. Οη ηίηινη ηνπ ήηαλ πξσηνζπαζάξηνο θαη ζηξαηεγφο ηνπ ζέκαηνο ηεο ΢άκνπ. * Ο Νζηδθυνμξ Ώνβονυπμοθμξ ή Ώβζμζηεθακίηδξ (12νο αη.). ήηαλ έλαο απφ ηνπο άξρνληεο πνπ έζηεηιε ην ΐπδάληην ζηελ Κξήηε γηα λα δηαηεξεί ηνλ έιεγρν ηνπ λεζηνχ. Ο Νηθεθφξνο έγηλε ν γελάξρεο ηεο κεγάιεο θξεηηθήο νηθνγέλεηαο ησλ Ώγηνζηεθαληηψλ. * Ο ιφγηνο θαη θιεξηθφο Εςάκκδξ Ώνβονυπμοθμξ (1415-1487), ππνζηήξημε ηελ Έλσζε ησλ Βθθιεζηψλ. Μεηά ηελ πηψζε ηεο Πφιεο, εγθαηαζηάζεθε ζηελ Εηαιία θαη δίδαμε ζηελ Πιαησληθή Ώθαδεκία ηεο Φισξεληίαο. Ώπέθηεζε κεγάιε θήκε απφ ηηο κεηαθξάζεηο ησλ έξγσλ ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη άιισλ. * Πάλσ απφ 40 αγσληζηέο ηεο Βπαλάζηαζεο νλνκάδνληαη Ώνβονυπμοθμξ. Ο εζνπνηφο ΐαζίιεο Ώξγπξφπνπινο

* Ο ΐαζίθδξ Ώνβονυπμοθμξ (1894-1953) απφ ηελ Πάξν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο εζνπνηνχο ηνπ ζχγρξνλνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ. Ώξγπξνππφιεσο (Γεσ) Λπθαβεηηφο : * Δ Ώνβονμφπμθδ ήηαλ πφιε ηνπ Πφληνπ, θνληά ζηελ Σξαπεδνχληα κε ειιεληθφ πιεζπζκφ. Οη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο ήξζαλ ζηελ Βιιάδα κε ηελ αληαιιαγή πιεζπζκψλ, κεηά ην 1922. * Δ Ώνβονμφπμθδ είλαη πξναζηηαθφο δήκνο ηεο Ώζήλαο πνπ ζπγθξνηήζεθε απφ ηνπο πξφζθπγεο ηεο Ώξγπξνχπνιεο Πφληνπ. * Δ Ώνβονμφπμθδ, γξαθηθφ ρσξηφ ηνπ Ρεζχκλνπ, γλσζηφ γηα ηηο δξνζεξέο πεγέο ηνπ. * Δ Ώνβονμφπμθδ, ρσξηφ ηνπ λνκνχ Κηιθίο 58

Αρδηττού (Εζη) Μεηο : Ο Ώνδδηηυξ είλαη ιφθνο ηεο Ώζήλαο πίζσ απφ ην Παλαζελατθφ ΢ηάδην, φπνπ βξίζθεηαη θαη ε ζεκεξηλή νκψλπκε ζπλνηθία. Πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ Ώζελαίν ήξσα Ώνδήηηδ, φηαλ θαηάθεξε λα ζπκθηιηψζεη κε φξθν εθεί, ηνπο θαηνίθνπο ηεο Ώηηηθήο. Βθεί νξθίδνληαλ νη Διηαζηέο, ηα κέιε ηνπ αλσηάηνπ Αηθαζηεξίνπ ηεο Διηαίαο. Ώξέζα (ΐπδ) Κ. Παηήζηα : Ο κεηξνπνιίηεο Καηζαξείαο Ώνέεαξ (850-944) ππήξμε έλαο απφ ηνπο δηαπξεπέζηεξνπο ιφγηνπο ηνπ ΐπδαληίνπ. Ο Ώξέζαο θξφληηζε γηα ηε ζπιινγή, αληηγξαθή θαη θχιαμε θεηκέλσλ πνιιψλ εθθιεζηαζηηθψλ αιιά θαη θιαζζηθψλ ζπγγξαθέσλ θαη δηακφξθσζε κηα απφ ηηο πινπζηφηεξεο βηβιηνζήθεο ηεο επνρήο ηνπ Ώξεηαίνπ (Ώξρ-Βπη) Ώκπειφθεπνη : * Ο Ώνεηαίμξ μ Καππαδυηδξ (1νο-2νο κ.Υ. αη.), ήηαλ δηάζεκνο γηαηξφο ηεο αξραηφηεηαο. Έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηε ΢πξία, ζηελ Ώίγππην θαη ζηε Ρψκε. Ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο γηαηξνχο πνπ ρξεζηκνπνίεζε κεηξνζθφπην. Έγξαςε ηα: Πενί αζηίςκ ηαζ ζδιείςκ μλέςκ ηαζ πνμκίςκ παεχκ (παζήζεσλ), Πενί βοκαζηείςκ, Πενί εεναπείαξ μλέςκ ηαζ πνμκίςκ παεχκ θαη άιια. * Ο Θευδςνμξ Ώνεηαίμξ (1830-93) απφ ην Ναχπιην, ήηαλ ζχγρξνλνο γηαηξφο θαη ρεηξνχξγνο, θαζεγεηήο θαη ζπγγξαθέαο πνιιψλ ηαηξηθψλ ζπγγξακκάησλ. Άθεζε ηελ πεξηνπζία ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη κε ηα ρξήκαηα απηά ηδξχζεθε ην Ώνεηαίεζμ Νμζμημιείμ. Ώξεηνχζαο (Μπζ) Πιάθα : Δ Ώνεημφζα είλαη ε εξσίδα ηνπ θξεηηθνχ κεζαησληθνχ έκκεηξνπ κπζηζηνξήκαηνο Βνςηυηνζημξ ηνπ ΐηηζέληδνπ Κνξλάξνπ (17νο αη.). Σν έξγν είλαη γξακκέλν ζε δεθαπεληαζχιιαβνπο νκνηνθαηάιεθηνπο ζηίρνπο ζηελ θξεηηθή δηάιεθην. Ο Βξσηφθξηηνο θαη ε Ώξεηνχζα, έξγν ηνπ Θεφθηινπ

Ο Βξσηφθξηηνο εξσηεχεηαη ηελ Ώνεημφζα θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Δξάθιε θαη απηή αληαπνθξίλεηαη ζηνλ έξσηά ηνπ. Παξά ηηο αληηξξήζεηο ηνπ βαζηιηά θαη ηα πνιιά εκπφδηα θαη πεξηπέηεηεο, ν έξσηαο ηειηθά ζξηακβεχεη. Σν έξγν είλαη δηαρξνληθά δεκνθηιέζηαην θαη ηξαγνπδηέηαη αθφκα ζηα ρσξηά ηεο Κξήηεο. Έρεη κεινπνηεζεί θαη έρεη δηαζθεπαζηεί ζε ζεαηξηθφ έξγν. Σνχ θχθινπ ηά γπξίζκαηα π’ αλεβνθαηεβαίλνπ, θαί ζηνχ ηξνρνχ, π’ ψξεο ςειά θη’ ψξεο ζηά βάζε πεαίλνπ …..απηάλα κ’ εθηλήζαζη ηή ζήκεξνλ εκέξα λ’ αλαζηβάισ θαί λά πψ ηά θάκαλ θαί ηά θέξα ’ο κηάλ θφξε θη έλαλ άγγνπξν, πνχ κπεξδεπηήθα νκάδη ζέ κηά θηιηάλ ακάιαγε κέ δίρσο αζθεκάδη.

Άξεσο (Μπζ) Πιάθα : Ο Άνδξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Αψδεθα ζενχο ηνπ Οιχκπνπ, ζεφο ηνπ πνιέκνπ, γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Ήξαο, εξαζηήο ηεο Ώθξνδίηεο θαη παηέξαο ηνπ Έξσηα, ηνπ Ίκεξνπ, ηνπ Πξηάπνπ, ηνπ Αείκνπ, ηνπ Φφβνπ θαη ηεο Ώξκνλίαο. Βίλαη πνιεκνραξήο, αιαδφλαο θαη πξνθιεηηθφο θαη αληηπαζήο ηφζν ζηνπο αλζξψπνπο φζν θαη ζηνπο ζενχο. Ο ΋κεξνο ζηα έπε ηνπ ηνλ ραξαθηεξίδεη σο ανμημθμζβυ, ιαζκυιεκμ θαη ιζαζθυκμ. Οη ζεκαληηθφηεξνη κχζνη πνπ αλαθέξνληαη ζηνλ Άξε είλαη: - Δ παξάλνκε ζρέζε ηνπ κε ηελ Ώθξνδίηε, ζχδπγν ηνπ Δθαίζηνπ.

- Δ εμφλησζε ηνπ αληεξαζηή ηνπ γηα ηελ θαξδηά ηεο Ώθξνδίηεο Άδσλε - Δ κεηακφξθσζε ηεο θφξεο ηνπ Ώξκνλίαο θαη ηνπ Κάδκνπ ζε θίδηα ή δξάθνληεο - Δ αλάκημή ηνπ ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν κε ην κέξνο ησλ Σξψσλ. Λαηξεπφηαλ ζε φια ηα κέξε ηεο Βιιάδνο, αλ θαη αξθεηά ιηγφηεξν απφ άιινπο ζενχο. ΢ηελ Θήβα ππήξρε ιαηξεπηηθφ θέληξν (ν Άξεο ήηαλ ν παηέξαο ηεο Ώξκνλίαο), επίζεο λανί ηνπ ππήξραλ ζηελ Ώζήλα, ζηελ Σξνηδήλα, ζην Άξγνο, ζηε Σεγέα θαη αιινχ.

59

Ώξήηεο (Μπζ-Ώξρ) Παγθξάηη : * Δ κπζνινγηθή Ώνήηδ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ησλ Φαηάθσλ Ώιθίλννπ θαη κεηέξα πέληε γησλ θαη κηαο θφξεο, ηεο Ναπζηθάο. * Δ Ώνήηδ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ θφξε ηνπ ηδξπηή ηεο θηινζνθηθήο Κπξελατθήο ζρνιήο Ώξηζηίππνπ ηνπ Κπξελαίνπ. Φηιφζνθνο θαη ε ίδηα, ήηαλ δαζθάια ηνπ Ώξηζηίππνπ ηνπ Νεφηεξνπ, γλσζηνχ θαη σο Μδηνμδίδαηημο, γηαηί ηνλ δίδαμε ε κεηέξα ηνπ. Ώξηάδλεο (Μπζ) Κπςέιε : Ώνζάδκδ ζηελ αξραία θξεηηθή δηάιεθην ζεκαίλεη άνδ+άβκδ δειαδή πάλαγλε. Ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Κξήηεο Μίλσα θαη ηεο Παζηθάεο. ΋ηαλ ν Θεζέαο έθηαζε ζηελ Κξήηε γλψξηζε ηελ Ώξηάδλε θαη εξσηεχηεθαλ. Δ θνπέια βνήζεζε ηνλ ήξσα ηεο Ώζήλαο δίδνληάο ηνπ ηνλ ιίημ ηδξ Ώνζάδκδξ, γηα λα βξεη ην δξφκν ηνπ κέζα απφ ηνλ Λαβχξηλζν θαη λα ζθνηψζεη ηνλ Μηλψηαπξν. Έθπγε καδί κε ηνλ Θεζέα θαη πεγαίλνληαο γηα ηελ Ώζήλα ζηακάηεζαλ ζηε Νάμν. Βθεί ν Θεζέαο ηελ εγθαηέιεηςε αιιά ηελ ζπλάληεζε ν Αηφλπζνο. Σεο θέξζεθε κε θαινζχλε θαη αγάπε, θαη ηελ παληξεχηεθε Ώξγφηεξα ν Αηφλπζνο ηελ πήξε καδί ηνπ ζηνλ ΋ιπκπν θαη ηελ έθαλε αζάλαηε. Ώξηαλίηνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ώνζακίηδξ είλαη επψλπκν δπν ζηξαηεγψλ ηνπ ΐπδαληίνπ: *Ο Αααίδ Ώνζακίηδξ (10νο-11νο αη.) ζηξαηεγφο ηνπ ΐαζηιείνπ ΐ΄ ηνπ ΐνπιγαξνθηφλνπ, πήξε κέξνο ζηηο κάρεο θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ θαη κεηά ηελ ήηηα ηνπο έγηλε ν πξψηνο δηνηθεηήο ηνπ Θέιαημξ ηδξ ΐμοθβανίαξ. * Ο αιβαληθήο θαηαγσγήο Γεχνβζμξ Ώνζακίηδξ-Κμικδκυξ (15νο αη.), πεζεξφο ηνπ εζληθνχ ήξσα ηεο Ώιβαλίαο ΢θεληέξκπεε. Αηαθξίζεθε ζηνπο αγψλεο ησλ Ώιβαλψλ θαηά ηεο ηνπξθηθήο επεθηαηηθφηεηαο. Ώξηνβαξδάλνπ (Ώξρ) Ώ. Παηήζηα : ΋λνκα βαζηιέσλ Καππαδνθίαο: * Ο βαζηιηάο ηεο Καππαδνθίαο Ώνζμαανγάκδξ Ώ΄ μ Φζθμνχιαζμξ (2νο-1νο π.Υ. αη.) θέξδηζε θαη έραζε ην ζξφλν ηνπ αξθεηέο θνξέο ιφγσ ηεο ερζξηθήο ζηάζεο ησλ γεηηφλσλ ηνπ Μηζξηδάηε ΢η΄ ηνπ Πφληνπ θαη Σηγξάλε ηεο Ώξκελίαο. Με ηε βνήζεηα ησλ Ρσκαίσλ εδξαηψζεθε ζην ζξφλν ηνπ, ηνλ νπνίν ηειηθά παξάδσζε ζην γην ηνπ, * Ώνζμαανγάκδ ΐ’ ημκ Φζθμπάημνα (1νο π.Υ.-1νο κ.Υ. αη.), ζαπκαζηή ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Υξεκαηνδφηεζε ηελ αλνηθνδφκεζε ηνπ Χδείνπ ηνπ Πεξηθιή θαη ηελ αλαθαίληζε ηνπ Θεάηξνπ ηνπ Αηνλχζνπ Σν ζέαηξν ηνπ Αηνλχζνπ ζηελ Ώζήλα, αλαθαηλίζηεθε κε δαπάλεο ηνπ βαζηιηά ηεο Καππαδνθίαο Ώξηνβαξδάλε ΐ’

* Ώνζμαανγάκδξ Γ΄ μ Βοζεαήξ (1νο κ.Υ. αη.), ν νπνίνο εθηειέζηεθε θαηφπηλ δηαηαγήο ησλ δνινθφλσλ ηνπ Ενπιίνπ Καίζαξα, ΐξνχηνπ θαη Κάζζηνπ. Ώξηζηαγφξα (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο ηχξαλλνο ηεο Κπδίθνπ Ώνζζηαβυναξ (6νο-5νο π.Υ.αη.). Με ην ζηφιν ηνπ βνήζεζε ηνλ Ααξείν, λα πεξάζεη κε ηνλ ζηξαηφ ηνπ ην Ανχλαβε θαη λα επηηεζεί ζηε ΢θπζία. * Ο ηχξαλλνο ηεο Μηιήηνπ Ώνζζηαβυναξ μ Μμθπαβυνμο (; - 495 π.Υ.), Σν 499 ν επηρείξεζε επηδξνκή θαηά ηεο Νάμνπ, αιιά απέηπρε. Βπεηδή θνβήζεθε αληίπνηλα απφ ηνπο Πέξζεο, ν Ώξηζηαγφξαο ζε ζπλελλφεζε κε ηνλ ηχξαλλν ηεο Μηιήηνπ Εζηηαίν, νξγάλσζε ηελ επαλάζηαζε ησλ πφιεσλ ηεο Εσλίαο . Οη Έιιελεο ηεο κεηξνπνιηηηθήο Βιιάδαο δελ ηνλ ππνζηήξημαλ θαη ν Ώξηζηνγφξαο, θαηέθπγε ζηε Θξάθε, φπνπ θαη δνινθνλήζεθε. Δ Εσληθή επαλάζηαζε απνηέιεζε ην πξφζρεκα γηα ηελ εθζηξαηεία ηνπ Ααξείνπ θαηά ηεο Βιιάδαο. * Ο γεσγξάθνο θαη ηζηνξηθφο Ώνζζηαβυναξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μίιεην, γλσζηφο γηα ην έξγν ηνπ Ώζβοπηζαηά. * Ο θσκσδηνγξάθνο Ώνζζηαβυναξ απφ ηελ Ώζήλα. Γλσξίδνκε κφλν ηνλ ηίηιν ελφο ρακέλνπ έξγνπ ηνπ, Μαιιάηοεμκ.

60

Ώξηζηαίνπ (Μπζ-Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : ΋λνκα κπζηθψλ θαη ηζηνξηθψλ πξνζψπσλ : * Ο Ώνζζηαίμξ ππήξμε πξννιπκπηαθφο (πειαζγηθφο) ζεφο, κε νλφκαηα φπσο Ώγξέαο, Νφκηνο θαη άιια. Ώξγφηεξα εμέπεζε ζε ήξσα. Ήηαλ πξνζηάηεο ησλ αγξνηψλ, ησλ ειαηνθαιιηεξγεηψλ, ησλ θπλεγψλ θαη ησλ θηελνηξφθσλ. * Ο Γίγαληαο Ώνζζηαίμξ, ήηαλ ν κφλνο πνπ δηαζψζεθε απφ ηελ Γηγαληνκαρία. Σνλ κεηακφξθσζε ζε ζθαζάξη ε κεηέξα ηνπ ε Γαία θαη ηνλ έθξπςε θάπνπ ζηε ΢ηθειία. * Ο Ώνζζηαίμξ (ή Ώνζζηαίςκ) μ Ααιμθχκημξ (6νο π.Υ. αη.), καζεκαηηθφο θαη ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο απφ ηνλ Κξφησλα. Τπήξμε δηάδνρνο ηεο ζρνιήο ηνπ Ππζαγφξα ζηε ΢άκν. * Ο καζεκαηηθφο Ώνζζηαίμξ μ Πνεζαφηενμξ (4νο π.Υ. αη.) δηαδέρζεθε ηνλ Βχδνμν ζηε ζρνιή ηεο Κπξήλεο. Ώξηζηάξρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο Ώνίζηανπμξ (6νο-5νο αη. π.Υ.) ηξαγσδφο απφ ηε Σεγέα. Έγξαςε πεξί ηα 70 έξγα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Ώπζθθεφξ θαη ν Ώζηθδπζυξ. Έδεζε πάλσ απφ 100 ρξφληα. * Ο Ώνίζηανπμξ μ ΢άιζμξ (310-230 π.Υ.), είλαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο αζηξνλφκνπο φισλ ησλ επνρψλ. 18 αηψλεο πξηλ ηνλ Κνπέξληθν, δηαηχπσζε ηελ Δθζμηεκηνζηή εεςνία, δειαδή ηνπνζέηεζε ηνλ Ήιην αληί ηεο Γεο ζην θέληξν ηνπ ζχκπαληνο. Δ ζεσξία ηνπ ήηαλ πνιχ πξνρσξεκέλε γηα ηελ επνρή ηνπ θαη κάιηζηα δεηήζεθε ε ηηκσξία ηνπ γηα αζέβεηα (!). Ο Κνπέξληθνο είρε ππ’ φςε ηνπ ηε ζεσξία ηνπ Ώξίζηαξρνπ θαη ηελ είρε αλαθέξεη ζε θάπνηεο απφ ηηο ζεκεηψζεηο ηνπ. Ο Ώξίζηαξρνο επίζεο πξνζπάζεζε λα θαζνξίζεη ηελ απφζηαζε κεηαμχ ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο ΢ειήλεο θαη λα ππνινγίζεη ηα κεγέζε ηνπο. * Ο ιφγηνο Ώνίζηανπμξ μ ΢αιμενάλ (216-144 π.Υ.), ήηαλ δηεπζπληήο ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο θαη είρε επηθαλείο καζεηέο αθφκα θαη απφ ηελ απιή ησλ Πηνιεκαίσλ. Έγξαςε πεξηζζφηεξα απφ 800 ζπγγξάκκαηα κε θείκελα ηεο αξραίαο ειιεληθήο γξακκαηείαο, θαη ζρφιηα ζηα έξγα ηνπ Οκήξνπ θαη άιισλ Ώξηζηείδνπ (Ώξρ) Κιαπζκψλνο : * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Ώνζζηείδδξ μ Αίηαζμξ (550-467 π.Υ.), ήηαλ απφ ηα ζεκαληηθά πνιηηηθά πξφζσπα ηεο επνρήο ηνπ. Πνιέκεζε ζην Μαξαζψλα (490 π.Υ.) θαη επεηδή είρε ηε θήκε έληηκνπ αλζξψπνπ, ν Μηιηηάδεο ηνπ αλέζεζε ηε θχιαμε ησλ ιαθχξσλ θαη ησλ αηρκαιψησλ. Σν επφκελν έηνο εμειέγε άνπςκ ηεο Ώζήλαο, αιιά ήξζε ζε αληηπαξάζεζε κε ηνλ Θεκηζηνθιή ν νπνίνο ππνζηήξηδε ηε δεκηνπξγία ηζρπξνχ ζηφινπ. Ώπηφ ηνπ ζηνίρηζε ηνλ εμνζηξαθηζκφ ηνπ (εμνξία) ζηε γεηηνληθή Ώίγηλα. ΋ζηξαθν ζην νπνίν αλαγξάθεηαη : ΏΡΕ΢ΣΒΕΑΒ΢ ΛΤ΢ΕΜΏΥΟ(Τ) (Μνπζείν Ώξραίαο Ώγνξάο)

Σηο παξακνλέο ηεο λαπκαρίαο ηεο ΢αιακίλαο, ν Ώξηζηείδεο ζπκθηιηψζεθε κε ην Θεκηζηνθιή θαη ζπλέβαιε ζηελ ειιεληθή λίθε, πξάγκα πνπ εθηφμεπζε ηε δεκνηηθφηεηά ηνπ. Σν επφκελν έηνο νδήγεζε ηνλ ζηξαηφ ηεο Ώζήλαο ζε κεγάιε λίθε επί ησλ Πεξζψλ ζηηο Πιαηαηέο. Μεηά ηνπο Πεξζηθνχο πνιέκνπο εξγάζηεθε γηα ηε δεκηνπξγία ηεο Ώζελατθήο ΢πκκαρίαο πξνζειθχνληαο ζ΄ απηήλ ηηο ησληθέο πφιεηο θαη πνιιά λεζηά. * Ο Ώνζζηείδδξ μ Λοζζιάπμο (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ εγγνλφο ηνπ Ώξηζηείδε ηνπ Αίθαηνπ θαη καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε. * Ο Ώνζζηείδδξ μ Μζθήζζμξ (2νο-1νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζπγγξαθέαο ηνπ έξγνπ Μζθδζζαηά.

Αριστίππου (Ώξρ) Κνισλάθη : * Ο θηιφζνθνο Ώνίζηζππμξ μ Κονδκαίμξ (435-355 π.Υ.) ήηαλ καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε θαη ηδξπηήο ηεο Κπξελατθήο (ή Δδνληζηηθήο) ΢ρνιήο. Βπεξεαζκέλνο απφ ηνλ Πξσηαγφξα θαη ηνλ Αεκφθξηην, δηαθήξπζζε σο πξψηηζην αγαζφ ηελ αλαδήηεζε ηεο επδαηκνλίαο ηελ νπνία ηαχηηδε κε ηελ εδνλή.

61

* Ο θηιφζνθνο Ώνίζηζππμξ μ Κονδκαίμξ μ Νευηενμξ (μ Μδηνμδίδαηημξ), ήηαλ εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ θαη δηεπζπληήο ηεο Κπξελατθήο ζρνιήο. Ολνκάζηεθε έηζη γηαηί δηδάρζεθε απφ ηελ κεηέξα ηνπ Ώξήηε, ε νπνία είρε θη απηή δηδαρζεί ηελ θηινζνθία απφ ηνλ παηέξα ηεο. Ο Ώξίζηηππνο αλακφξθσζε ηε ζεσξία ηνπ παππνχ ηνπ γηα ηελ εδνλή. * Ο ηχξαλλνο ηνπ Άξγνπο Ώνίζηζππμξ Ώ΄ (3νο π.Υ. αη) αθνινχζεζε θηινκαθεδνληθή πνιηηηθή θαη εμαζθάιηζε ηελ θπξηαξρία ηνπ ζην Άξγνο. * Ο ηχξαλλνο ηνπ Άξγνπο Ώνίζηζππμξ ΐ΄ (3νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Ώξηζηνβνχινπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : * Ο ηζηνξηθφο, αξρηηέθηνλαο θαη γεσγξάθνο Ώνζζηυαμοθμξ μ Ώνζζημαμφθμο μ Καζζακδνεφξ (4νο -3νο π.Υ. αη.), αθνινχζεζε ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Ώζία θαη έγξαςε έλα ηζηνξηθφ έξγν, ηνπ ν νπνίνπ δελ γλσξίδνπκε ηνλ ηίηιν, μέξνπκε φκσο φηη ήηαλ ε θχξηα πεγή γηα ηελ ζπγγξαθή ηεο Ώθελάκδνμο ακάααζδξ ηνπ Ώξξηαλνχ. * Ο Ώιεμαλδξηλφο Ενπδαίνο θηιφζνθνο θαη ζπγγξαθέαο Ώνζζηυαμοθμξ (2νο π.Υ. αη.), ππήξμε ζχκβνπινο ηνπ βαζηιηά Πηνιεκαίνπ ΢η’. Τπνζηήξημε φηη πνιινί Έιιελεο θηιφζνθνη είραλ αληιήζεη έκπλεπζε απφ κηα κεηάθξαζε ηεο ΐίβινπ ζηα ειιεληθά (αξραηφηεξεο απηήο ησλ Ββδνκήθνληα). * Ο Ώνζζηυαμοθμξ Ώ’ (Εμφδαξ) εγεκφλαο θαη αξρηεξέαο ησλ Εζξαειηηψλ (104-103 π.Υ. αη.), θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζχληνκεο ζεηείαο ηνπ θαηάθεξε λα κεγαιψζεη ην θξάηνο ηνπ θαηαθηψληαο εδάθε ηεο Γαιηιαίαο. * Ο Ώνζζηυαμοθμξ ΐ’ εγεκφλαο θαη αξρηεξέαο ησλ Εζξαειηηψλ (1νο π.Υ. αη.) * Ο λεαξφο Ώνζζηυαμοθμξ Γ’ (Εςκάεακ) εγεκφλαο θαη αξρηεξέαο ησλ Εζξαειηηψλ (1νο π.Υ. αη.), δνινθνλήζεθε θαηφπηλ εληνιήο ηνπ Δξψδε γηαηί θνβήζεθε ηε δεκνηηθφηεηά ηνπ. Ώξηζηνγείηνλνο (Ώξρ) Πι. Κνηδηά : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: Δ δνινθνλία ηνπ ηπξάλλνπ Εππάξρνπ απφ ηνλ Ώξηζηνγείηνλα θαη ηνλ Ώξκφδην

* Ο Ώνζζημβείηςκ (6νο π.Υ. αη.) είλαη ν έλαο απφ ηνπο δπν ηπξαλλνθηφλνπο (ν άιινο είλαη ν Ώνιυδζμξ) πνπ ην 514 π.Υ. ζθφησζαλ ηνλ Ίππαξρν, γην ηνπ Πεηζηζηξάηνπ. Δ πηζαλφηεξε εθδνρή είλαη ηνλ ζθφησζαλ γηα πξνζσπηθνχο ιφγνπο, φκσο κεηά ην ζάλαηφ ηνπο επηθξάηεζε ε άπνςε φηη ε δνινθνλία έγηλε γηα λα απαιιαγεί ε Ώζήλα απφ ηελ ηπξαλλία ησλ Πεηζηζηξαηηδψλ. Οη θξνπξνί ηνπ Εππάξρνπ ζθφησζαλ επί ηφπνπ ηνλ Ώξκφδην θαη φηαλ ιίγν αξγφηεξα ν Ώξηζηνγείησλ ζπλειήθζε, βαζαλίζηεθε θαη εθηειέζηεθε απφ ηνλ ίδην ηνλ Εππία (αδειθφ ηνπ Εππάξρνπ). Πάλησο ν ιαφο ηεο Ώζήλαο ηίκεζε ηνπο δπν θίινπο. * Ο Ώζελαίνο ξήηνξαο θαη πνιηηηθφο Ώνζζημβείηςκ (4νο π.Υ. αη.). Ήηαλ νπαδφο ηεο θηινκαθεδνληθήο παξάηαμεο θαη ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ Αεκνζζέλε. Ώξηζηνδήκνπ (Μπζ-Ώξρ) Λπθαβεηηφο : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο κπζνινγίαο θαη ηεο αξραηφηεηαο: * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Ώνζζηυδδιμξ μ Δναηθείδδξ, ήηαλ γηνο ηνπ Ώξηζηνκάρνπ θαη παηέξαο ησλ δηδχκσλ Βπξπζζέλε θαη Πξνθιή. Ο Ώξηζηφδεκνο ήηαλ έλαο απφ ηνπο εγέηεο ησλ Δξαθιεηδψλ πνπ θαηέιαβαλ ηελ Πεινπφλλεζν. Μνίξαζε ηε Λαθσλία ζηνπο δπν γηνπο ηνπ πνπ ήηαλ νη πξψηνη πνπ θαζηέξσζαλ ζηε ΢πάξηε ην ζεζκφ ηεο δηπιήο βαζηιείαο θαη είλαη νη ηδξπηέο ησλ νίθσλ ησλ Βονοπμκηζδχκ θαη ησλ Ώβζαδχκ. * Ο βαζηιηάο ηεο Μεζζελίαο Ώνζζηυδδιμξ (βαζίιεπζε 731-724 π.Υ.), ν νπνίνο, ζχκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ζπζίαζε ηελ θφξε ηνπ ζηνπο ζενχο, γηα λα απαιιαγεί ε Μεζζελία απφ ηνπο Λαθεδαηκφληνπο πνπ είραλ εηζβάιιεη. Ώξγφηεξα φηαλ θάλεθε φηη νη ΢παξηηάηεο θεξδίδνπλ ηνλ πφιεκν, ν Ώξηζηφδεκνο απηνθηφλεζε, πάλσ ζηνλ ηάθν ηεο θφξεο ηνπ.

62

* Ο ηχξαλλνο ηεο Κχκεο ζηελ Εηαιία Ώνζζηυδδιμξ μ Ώνζζημηνάημοξ (μ Μαθαηυξ) (6νο5νο π.Υ. αη.), ζέζπηζε ζεκαληηθέο κεηαξξπζκίζεηο πνπ βειηίσζαλ ηηο ζπλζήθεο δσήο ησλ ρακειφηεξσλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ. * Ο ΢παξηηάηεο Ώνζζηυδδιμξ μ Σνέζαξ (; - 479 π.Υ.) ήηαλ ν κνλαδηθφο επηδήζαο απφ ηνπο 300 ηνπ Λεσλίδα, ν νπνίνο γηα ιφγνπο πγείαο δελ πνιέκεζε ζηηο Θεξκνπχιεο. ΋κσο νη ΢παξηηάηεο ηνλ νλφκαζαλ πεξηθξνλεηηθά ηνέζαξ (δεηιφο). Γηα λα μεπιχλεη ηελ ληξνπή ηνπ ν Ώξηζηφδεκνο πνιέκεζε γελλαία ζηηο Πιαηαηέο (479 π.Υ.) φπνπ θαη ζθνηψζεθε. * Ο ηχξαλλνο ηεο Μεγαιφπνιεο Ώνζζηυδδιμξ μ Υνδζηυξ (3νο π.Υ. αη.), φθεηιε ηελ πξνζσλπκία πνδζηυξ γηα ηελ θαιή δηαρείξηζε ησλ δεκφζησλ νηθνλνκηθψλ ηεο πφιεο. Ώξηζηνκέλνπο (Ώξρ) ΢η. Λαξίζεο : * Ο ήξσαο ηεο Μεζζελίαο Ώνζζημιέκδξ (7νο π.Υ. αη.) εγήζεθε ηνπ ζηξαηνχ ηεο παηξίδαο ηνπ ζηνλ ΐ’ Μεζζεληαθφ Πφιεκν θαηά ηεο ΢πάξηεο. Ώλ θαη είρε ζεκαληηθέο επηηπρίεο, πξνδφζεθε απφ ηνλ ζχκκαρν ησλ Μεζζελίσλ θαη βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Ώξηζηνθξάηε θαη αλαγθάζηεθε λα θαηαθχγεη ζηε Ρφδν. * Ο Ώζελαίνο θσκσδηνγξάθνο Ώνζζημιέκδξ (5νο π.Υ. αη.) ζηνλ νπνίν απνδίδεηαη ε ζπγγξαθή πέληε έξγσλ. Νίθεζε δπν θνξέο ζηα Αηνλχζηα. Ώξηζηνλίθνπ (Ώξρ) Μεηο : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο θηζαξηζηήο Ώνζζηυκζημξ μ Ώνβείμξ (8νο-7νο π.Υ. αη.) έδεζε ζηελ Κέξθπξα. * Ο Μαθεδφλαο θηζαξσδφο ηνπ Φηιίππνπ ΐ’ θαη ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Ώθνινχζεζε ηνλ Ώιέμαλδξν ζηελ Ώζία θαη ζθνηψζεθε ζε κηα κάρε. Ο Ώιέμαλδξνο δηέηαμε ηελ ηνπνζέηεζε ζηνπο Αειθνχο αγάικαηνο ηνπ Ώξηζηφληθνπ πνπ θξαηνχζε θηζάξα θαη δφξπ. * Ο ηχξαλλνο ηεο Μήζπκλαο Λέζβνπ Ώνζζηυκζημξ (4νο π.Υ. αη.), εθηειέζηεθε απφ ηνπο ζπκπαηξηψηεο ηνπ γηαηί ζέιεζε λα ζπκκαρήζεη κε ηνπο Πέξζεο. * Ο πνιηηηθφο Ώνζζηυκζημξ (4νο π.Υ. αη.), απφ ηνλ Μαξαζψλα, νπαδφο ηνπ Αεκνζζέλε θαη ηεο αληηκαθεδνληθήο παξάηαμεο ηεο Ώζήλαο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ, ζπκκεηείρε ζηελ απνηπρεκέλε εμέγεξζε ηεο Ώζήλαο. Καηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην, αιιά δηέθπγε ζηελ Ώίγηλα. Βθεί ζπλειήθζε θαη εθηειέζηεθε κεηά απφ δηαηαγή ηνπ Ώληηπάηξνπ. Ώξηζηνμέλνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο θηιφζνθνο θαη ζεσξεηηθφο ηεο κνπζηθήο Ώνζζηυλεκμξ μ Σανακηίκμξ (4νο π.Υ. αη.). Μαζήηεπζε θνληά ζε ζπνπδαίνπο κνπζηθνχο θαη δαζθάινπο, κε ζεκαληηθφηεξν ηνλ Ώξηζηνηέιε ζηελ Ώζήλα. Λέγεηαη φηη έγξαςε πάλσ απφ 450 έξγα γηα ηε κνπζηθή, ηε θηινζνθία, ηελ ηζηνξία θαη άιια. ΢ψδνληαη κφλν ηα: Πενί ανιμκζηήξ θαη απνζπάζκαηα απφ ηα Ροειζηά ζημζπεία. Ο Ώξηζηνηέιεο (Μνπζείν Λνχβξνπ)

Ώξηζηνηέινπο (Ώξρ) Πι. ΐάζεο – Ώκεξηθήο :

Ο Ώνζζημηέθδξ μ ΢ηαβεζνίηδξ (384-322) ήηαλ καδί κε ηνλ Πιάησλα, ν έλαο απφ ηνπο δπν ζεκειησηέο ηεο θηινζνθίαο ηνπ δπηηθνχ θφζκνπ θαη απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο επηζηήκνλεο φισλ ησλ επνρψλ. Νεαξφο πήγε ζηελ Ώζήλα θαη έγηλε δεθηφο ζηελ Ώθαδεκία ηνπ Πιάησλα, ν νπνίνο ηνλ ζαχκαδε γηα ηελ επθπΎα ηνπ. Σν 342 ηνλ πξνζθάιεζε ν Φίιηππνο ΐ’ ηεο Μαθεδνλίαο λα αλαιάβεη ηε κφξθσζε ηνπ Ώιέμαλδξνπ πνπ ήηαλ ηφηε 14 εηψλ. Ο Ώξηζηνηέιεο ζέιεζε λα κεηαδψζεη ζηνλ λεαξφ παλειιήλην πλεχκα θαη γηα ην ζθνπφ απηφ ρξεζηκνπνίεζε ηα νκεξηθά έπε. Ώξγφηεξα κε ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηνπ Ώιέμαλδξνπ ίδξπζε ζηελ Ώζήλα ην Λχθεην, θηινζνθηθή ζρνιή, ηε γλσζηή πεξηπαηεηηθή ζρνιή. Βπίζεο νξγάλσζε κηα άξηζηε βηβιηνζήθε θαη ζπγθέληξσζε ράξηεο θαη φξγαλα γηα ηε δηδαζθαιία ησλ θπζηθψλ καζεκάησλ. Τπνινγίδεηαη φηη ν Ώξηζηνηέιεο έγξαςε πάλσ απφ 170 βηβιία, απφ ηα νπνία δηαζψδνληαη 47 θαη κεξηθά απνζπάζκαηα απφ άιια. Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν είλαη ζρεδφλ κηα πιήξεο εγθπθινπαίδεηα ησλ γλψζεσλ ηεο επνρήο εθείλεο. Βθηφο ηεο θηινζνθίαο θαη ηεο ινγηθήο,

63

αζρνιήζεθε κε ηελ αζηξνλνκία, δσνινγία, βηνινγία, κεηεσξνινγία, γεσγξαθία, γεσινγία, θπζηθή, αλαηνκία, εκβξπνινγία, θπζηνινγία. Έγξαςε γηα ηελ εζηθή, κεηαθπζηθή, ςπρνινγία, νηθνλνκία, ηαηξηθή, ζενινγία, πνιηηηθή, ξεηνξηθή θαη αηζζεηηθή. Σέινο, αζρνιήζεθε κε ηελ πνίεζε θαη ηνπο λφκνπο ηεο Ώζήλαο. Ώξηζηνθάλνπο (Ώξρ) Φπξξή : * Ο Ώνζζημθάκδξ (450-385 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο εθπξφζσπνο ηεο αξραίαο αηηηθήο θσκσδίαο. Έγξαςε ζπλνιηθά 46 θσκσδίεο απφ ηηο νπνίεο ζψδνληαη 11 θαη αξθεηά απνζπάζκαηα απφ ηηο άιιεο. Κέξδηζε δέθα πξψηα βξαβεία ζε ζεαηξηθνχο δηαγσληζκνχο. Σα έξγα ηνπ Ώξηζηνθάλε δηαθξίλνληαη γηα ηελ θαπζηηθή ηνπο ζάηηξα θαη ην ρηνχκνξ πνπ ζπρλά γίλεηαη εζθεκκέλα ρνληξφ θαη βσκνιφρν. Σα έξγα πνπ ζψδνληαη είλαη : Ώπανκήξ, Εππήξ, Νεθέθεξ, ΢θήηεξ, Βζνήκδ, ΋νκζεεξ, Λοζζζηνάηδ, Θεζιμθμνζάγμοζεξ, ΐάηναπμζ, Βηηθδζζάγμοζεξ, Πθμφημξ. Καη ζεηο ! γπλαίθεο ζχκκαρνη ! Δβγήηε απφ θείζε ! Απγνιαραλνθαζνπινκαλάβηζζεο [ηξεράηε] ΢θνξδνραηδεμελνδνρνθνπξλάξηζζεο [ειάηε] δελ ζα καιιηνηξαβήζεηε; - θαη δελ ζα θνπαλίζεηε; δελ ζα θαηαμεζρίζεηε; - θαη δελ ζα ζθπινβξίζεηε; - δελ ζα μεηζηπσζήηε; Αξηζηνθάλε: Λοζζζηνάηδ (κεηάθξ. Πνιχβηνο Αεκεηξαθφπνπινο) Ώξηζηνθάλεο Φηιηππίδνπ Ώζελαίνο

* Ο πεξίθεκνο ιφγηνο, γξακκαηηθφο θαη δηεπζπληήο ηεο βηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμαλδξείαο Ώνζζημθάκδξ μ ΐογάκηζμξ (257180 π.Υ.) είρε ζπνπδαίνπο δαζθάινπο (Καιιίκαρν, Γελφδνην, Βξαηνζζέλε θ.ά.), αλάισζε ηε δσή ηνπ ζηε θηινινγία θαη ζηελ έξεπλα. Ώζρνιήζεθε κε ηελ έθδνζε θεηκέλσλ θιαζζηθψλ ζπγγξαθέσλ, κε ηε ιεμηθνγξαθία θαη ην πινπζηφηαην ζπγγξαθηθφ έξγν ηνπ επέδξαζε ζηνπο κεηαγελέζηεξνπο εξεπλεηέο θαη γξακκαηηθνχο. Ώξηζηφθξνλνο (Βπη) ΢επφιηα : Ο Πακ. Ώνζζηυθνςκ, ηελ δεθαεηία ηνπ 1930 αζρνιήζεθε (κε δηθά ηνπ έμνδα) κε ηελ αλαζθαθή θαη αλεχξεζε ηεο Ώθαδεκίαο Πιάησλνο Ώξηζηνθψληνο (Ώξρ) Ρνπθ : * Ο δσγξάθνο Ώνζζημθχκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θάζν, ήηαλ γηνο θαη καζεηήο ηνπ επίζεο δσγξάθνπ Ώγιανθψληα θαη αδειθφο ηνπ κεγάινπ δσγξάθνπ Πνιπγλψηνπ. * Ο Ώνζζημθχκ (438-338 π.Υ.) ππήξμε Ώζελαίνο πνιηηηθφο πνπ δηαδξακάηηζε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ αλαηξνπή ησλ 30 ηπξάλλσλ. Ώξγφηεξα εμειέγε ζηξαηεγφο. Ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε πνιηηηθνχο ηεο επνρήο ηνπ θαη απνζχξζεθε απφ ηελ πνιηηηθή. Πέζαλε 100 ρξνλψλ. Ώξίζησλνο (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Ώνίζηςκ (6νο π.Υ. αη.). Βπί βαζηιείαο ηνπ νη ΢παξηηάηεο λίθεζαλ ηνπο Σεγεάηεο. * Ο απιεηήο Ώνίζηςκ (6νο –5νο π.Υ. αη.) απφ ην Άξγνο, παξνπζίαζε ζηελ Ώζήλα έλα δηζχξακβν κε ηνλ νπνίν λίθεζε ζε κνπζηθνχο αγψλεο. * Ο Ώζελαίνο ηξαγσδφο Ώνίζηςκ (5νο-4νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ ηξαγσδνχ ΢νθνθιή θαη παηέξαο ηνπ επίζεο ηξαγσδνχ ΢νθνθιή ηνπ Νεφηεξνπ. Σα έξγα ηνπ δελ δηαζψζεθαλ. * Ο Ώζελαίνο Ώξίζησλ (4νο αη.), απφγνλνο ηνπ Κφδξνπ, παηέξαο ηνπ θηινζφθνπ Πιάησλα * Ο Μαθεδφλαο ζηξαηησηηθφο Ώνίζηςκ (4νο π.Υ.αη.) ζπκκεηείρε ζηελ εθζηξαηεία ηνπ Ώιέμαλδξνπ ζηελ Ώζία θαη πνιέκεζε ζηελ Εζζφ θαη ζηα Γαπγάκεια. * Ο ζησηθφο θηιφζνθνο Ώνίζηςκ μ Υίμξ (3νο π.Υ. αη.), καζεηήο ηνπ Γήλσλα ηνπ Κηηηέα. Δ δηδαζθαιία ηνπ ζεσξήζεθε απνθιίλνπζα (αηξεηηθή) απφ ηνπο ππφινηπνπο ζησηθνχο. * Ο πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο Ώνίζηςκ μ Κείμξ (3νο π.Υ. αη.), πξνζπάζεζε λα εθιατθεχζεη ηελ αξηζηνηειηθή θηινζνθία. Έγξαςε αξθεηά έξγα θαη βηνγξαθίεο.

64

Ώξίθξνλνο (Ώξρ) Άλσ Κπςέιε : Ο Ώνίθνςκ μ ΢ζηοχκζμξ (440-370 π.Υ.) ήηαλ ρνξνδηδάζθαινο θαη πκλνγξάθνο, πνπ έδξαζε ζηελ Ώζήλα. Έρεη ζσζεί κφλν έλα έξγν ηνπ πνπ είλαη χκλνο ζηε ζεά Τγεία, κε θαηάιεμε ..ηαζ απυ ζέκα πςνζζηά, ηακείξ εοηοπζζιέκμξ Ώξίσλνο (Μπζ-Ώξρ) Φπξξή : * Ο κπζηθφο Ώνίςκ ήηαλ πνηεηήο θαη θηζαξσδφο απφ ηε Λέζβν. Έιαβε κέξνο ζε έλα κνπζηθφ δηαγσληζκφ ζηε ΢ηθειία θαη θέξδηζε πινχζηα δψξα. ΢ην ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο, νη λαχηεο ζέιεζαλ λα αξπάμνπλ ηα δψξα απηά θαη πξφηεηλαλ ζηνλ Ώξίσλα λα επηιέμεη κεηαμχ ηεο απηνθηνλίαο ή λα ηνλ ξίμνπλ ζηε ζάιαζζα. Ο Ώξίσλ πξφηεηλε λα ηξαγνπδήζεη γηα ηειεπηαία θνξά. Σφηε έπαημε έλα ηφζν φκνξθν χκλν ζηνλ Ώπφιισλα πνπ πνιιά δειθίληα καδεχηεθαλ γχξσ απφ πινίν. Ο Ώξίσλ πήδεμε θαη ζψζεθε θαβάια πάλσ ζε έλα δειθίλη πνπ ηνλ έθεξε κε αζθάιεηα σο ην Σαίλαξν. Ο Ώξίσλ θαβάια ζε ζαιάζζην άινγν (δειθίλη;)

* Καη ν ππαξθηφο Ώνίςκ μ Μδεοικαίμξ (650-590 π.Υ.) ήηαλ πνηεηήο θαη θηζαξσδφο απφ ηε Λέζβν θαη ζεσξείηαη φηη είλαη απηφο πνπ επηλφεζε ηνλ δζεφναιαμ. Οη κνπζηθέο θαηλνηνκίεο πνπ εθάξκνζε ζε δηάθνξεο ζξεζθεπηηθέο ηειεηέο, ζπλεηέιεζαλ ζηελ δηακφξθσζε ηεο ειιεληθήο ηξαγσδίαο πνπ έθηαζε ζηελ αθκή ηεο ζηελ Ώζήλα, έλα αηψλα αξγφηεξα. Σξαλέ ζεέ, ζαιαζζηλέ - κε ην ρξπζφ θακάθη Πνζεηδψλα, ηεο θπκαηνχζαο ζάιαζζαο αθέληε…. Αξίσλ: Όικμξ ζημκ Πμζεζδχκα (κεηάθξαζε Δι. ΐνπηηεξίδεο)

Ώξθά (΢ηξ) ΢επφιηα : Ο Γαπανίαξ Ώνηάξ (1793-1866) απφ ηελ Πηεξία, ππεξέηεζε ζην ξσζηθφ ζηξαηφ. Έγξαςε κειέηεο γηα ηηο ειιεληθέο απνηθίεο ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ. Ώξθαδίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώνηαδία είλαη ηζηνξηθή πεξηνρή ηεο Βιιάδαο ε παηξίδα ησλ Πειαζγψλ, νη νπνίνη αξγφηεξα εθδηψρζεθαλ απφ ηνπο Ασξηείο. ΢ήκεξα είλαη λνκφο ζην θέληξν ηεο Πεινπνλλήζνπ, κε πξσηεχνπζα ηελ Σξίπνιε. Ώξθάδνο (Μπζ) Νεάπνιε : Ο κπζηθφο Ώνηάξ ήηαλ ν θαξπφο ηνπ έξσηα ηνπ Αία κε ηελ Καιιηζηψ. Δ Ήξα κεηακφξθσζε ηελ Καιιηζηψ ζε αξθνχδα. αιιά ν Ώξθάο ζψζεθε θαη ηνλ αλάζξεςε ε Μαία. ΋ηαλ ην παηδί κεγάισζε θαη πήγε γηα θπλήγη, ζεκάδεςε κε ην ηφμν ηνπ ηε αξθνχδα-κεηέξα ηνπ. Ο Αίαο γηα λα εκπνδίζεη ηελ κεηξνθηνλία κεηακφξθσζε ηνλ Ώξθάδα ζην αζηέξη Ώνηημφνμξ θαη ηελ Καιιηζηψ ζε αζηεξηζκφ, ηε Μεβάθδ Άνηημ. Δ Ώνηαδία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Ώξθάδα, γην ηνπ Αία. Σν πξνεγνχκελν φλνκά ηεο ήηαλ Πειαζγία θαη νη θάηνηθνί ηεο Πειαζγνί. Ώξθάδσλ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Οη θάηνηθνη ηεο αξραίαο Ώξθαδίαο, απφγνλνη (θαηά ηε κπζνινγία) ηνπ Ώξθάδα, γηνπ ηνπ Αία. Οη Ώνηάδεξ ήηαλ νη αξραίνη Πειαζγνί αιιά ζπγρσλεχηεθαλ ζηαδηαθά κε ηνπο εηζβνιείο Ασξηείο ζε έλα ιαφ. Ώξθεζηιάνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο βαζηιηάο ηεο Κπξήλεο Ώνηεζίθαμξ Ώ΄ (7νο-6νο π.Υ. αη.) *Ο βαζηιηάο ηεο Κπξήλεο Ώνηεζίθαμξ ΐ΄ μ Υαθεπάξ (6νο π.Υ. αη.). Πήξε ην πξνζσλχκην Υαιεπάο εμ αηηίαο ηεο ζθαηάο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πξνο ηνπο αδειθνχο ηνπ. * Ο βαζηιηάο ηεο Κπξήλεο Ώνηεζίθαμξ Γ ‘ (6νο π.Υ. αη.) θαηέζηε θφξνπ ππνηειήο ζηνλ βαζηιηά ηεο Πεξζίαο Κακβχζε ΐ’. * Ο ηειεπηαίνο βαζηιηάο ηεο Κπξήλεο Ώνηεζίθαμξ Α ‘ (5νο π.Υ. αη.), εθδηψρζεθε απφ ηνλ ζξφλν ηνπ θαη ε Κπξήλε έγηλε δεκνθξαηία. * Ο θηιφζνθνο Ώνηεζίθαμξ μ Πζηακαίμξ (315-241 π.Υ.) απφ ηελ Πηηάλε Ώηνιίδαο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ππήξμε καζεηήο ηνπ Θεφθξαζηνπ θαη δηεπζπληήο ηεο Μέζεο Ώθαδεκίαο.

65

* Ο γιχπηεο Ώνηεζίθαμξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηνλ Σάξαληα ηεο Εηαιίαο, θηινηέρλεζε έξγα γηα ηνλ Ενχιην Καίζαξα, γηα ηνλ Λνχθνπιιν θαη άιινπο επηθαλείο Ρσκαίνπο. Ώξθεζίλεο (Εζη) Άλσ Κπςέιε : Δ Ώνηεζίκδ ήηαλ κηα απφ ηηο ηέζζεξηο αξραίεο πφιεηο ηεο Καξπάζνπ. Βπίζεο ππήξρε θαη ζηελ Ώκνξγφ πφιε κε ην ίδην φλνκα, ηεο νπνίαο ηα εξείπηα ζψδνληαη σο ζήκεξα. Ώξθνιέσλ (ΐπδ) Κ. Παηήζηα : Οη Ώνημθέμζ ή Ώνημθέμκηεξ ήηαλ επψλπκν νηθνγέλεηαο ηεο Κξήηεο. Βγθαηαζηάζεθαλ ζην λεζί ηνλ 12ν αη. θαη κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Κξήηεο απφ ηνπο Σνχξθνπο, πνιινί απφ απηνχο έθπγαλ θαη έδεζαλ ζηελ Εηαιία. Ώξθηίλνπ (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο επηθφο πνηεηήο Ώνηηίκμξ μ Μζθήζζμξ (8νο ή 7νο π.Υ. αη.). ΢’ απηφλ απνδίδνληαη ηα ‘θπθιηθά έπε’ Ώζεζμπίξ, Εθίμο Πένζζξ θαζψο θαη ε Σζηακμιαπία Ώξιηψηε (Και-Βπη-΢ηξ) Κππξηάδνπ : Βπψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κέξθπξαο * Ο ιφγηνο Νζηυθαμξ Ώνθζχηδξ (1731-1812) έγξαςε νθηάηνκν έξγν κε γεσινγηθέο θαη κεηεσξνινγηθέο παξαηεξήζεηο. * Ο λνκηθφο θαη ιφγηνο Αδιήηνζμξ Ώνθζχηδξ (1777-1860), γηνο ηνπ Νηθφιανπ, δηθεγφξνο ζηελ Κέξθπξα. Παξάιιεια έγξαςε ζηίρνπο θαη κηα βηνγξαθία ηνπ Ε. Καπνδίζηξηα * Ο νηθνλνκνιφγνο, ηξαπεδηθφο θαη πνιηηηθφο Κάνμθμξ Ώνθζχηδξ (1895-1981) ρξεκάηηζε δηνηθεηήο ηεο Κηεκαηηθήο Σξάπεδαο θαη ππνπξγφο ζε ηξεηο θπβεξλήζεηο. Δ δσγξάθνο Ληιή Ώξιηψηε ζε πίλαθα ηνπ ΢. Ανχθα

* Δ δσγξάθνο Λζθή Ώνθζχηδ (1907-79), ζχδπγνο ηνπ Καξφινπ Ώξιηψηε, ζπνχδαζε δσγξαθηθή, κνπζηθή θαη ηζηνξία ηέρλεο. Έθαλε εθζέζεηο ζηελ Βιιάδα θαη ζην εμσηεξηθφ. * Ο αμησκαηηθφο ηνπ Π. Ναπηηθνχ Ν. Ώνθζχηδξ, έραζε ηε δσή ηνπ ηνλ Ώπξίιην ηνπ ‘41, φηαλ γεξκαληθά αεξνπιάλα βχζηζαλ ην πινίν ηνπ Όδνα. Ώξκαηνιψλ θαη Κιεθηψλ (Εζη) Λπθαβεηηφο : Καηά ηελ Σνπξθνθξαηία αλαπηχρζεθε ζηελ επεηξσηηθή Βιιάδα (θπξίσο ζηε Ρνχκειε) έλα ηδηφηππν ζχζηεκα αζθαιείαο. Οη νζσκαληθέο αξρέο, κέζσ ησλ ηνπηθψλ θνηλνηήησλ κίζζσλαλ νκάδεο νπινθφξσλ, ηνπο ιεγφκελνπο ανιαημθμφξ νη νπνίνη κε θίλεηξν εηδηθά πξνλφκηα (απαιιαγή απφ θφξνπο θιπ) είραλ ηελ ππνρξέσζε λα απαιιάμνπλ ηελ πεξηνρή απφ ηε δξάζε ησλ ηθεθηχκ. Οη θιέθηεο ήηαλ άηαθηεο έλνπιεο αληαξηηθέο νκάδεο, απνηεινχκελεο θπξίσο απφ ρσξηθνχο πνπ δελ κπνξνχζαλ λα αληέμνπλ ηελ θαηαπίεζε ησλ νζσκαληθψλ αξρψλ θαηνρήο. Οη θιέθηεο θαηέθεπγαλ ζε νξεηλά δπζπξφζηηα κέξε θαη απφ θεη πξαγκαηνπνηνχζαλ επηδξνκέο θαη θαηαζηξνθέο ζε ηνπξθηθά ή θαη ζηα ειιεληθά κεγάια αγξνθηήκαηα. Πνιιέο θνξέο θάπνηνη θιέθηεο γχξηδαλ πίζσ θαη γίλνληαλ αξκαηνινί, ή αληίζηνηρα θάπνηνη αξκαηνινί, έπαηξλαλ ηα φπια θαη θαηέθεπγαλ ζηα βνπλά θαη γίλνληαλ νη ίδηνη θιέθηεο. Πάλησο ν ιαφο αγάπεζε απηνχο ηνπο πεξίεξγνπο παξάλνκνπο θαη δελ είλαη ιίγα ηα ηθέθηζηα ηναβμφδζα, πνπ εμπκλνχλ ην ζάξξνο θαη ηελ παιηθαξηά ησλ θιεθηψλ. Καη ηα δπν απηά έλνπια ζψκαηα έγηλαλ θπηψξην αγσληζηψλ ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Ώξκέλε ΐξάηια (Πνι-Λνγ) Πεδίν Άξεσο : Ο ΐνάσθαξ-Ώνιέκδξ Πέηνμξ (1812-84) απφ ηελ Κέξθπξα ήηαλ λνκνκαζήο, δεκνζηνγξάθνο, ζπγγξαθέαο θαη πνιηηηθφο. Αηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο Ενλίνπ ΐνπιήο θαη θαζεγεηήο ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο. Μεηά ηελ έλσζε ηεο Βπηαλήζνπ ρξεκάηηζε ζχκβνπινο ηεο Βπηθξαηείαο, πξεζβεπηήο θαη ππνπξγφο. Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν πεξηιακβάλεη θηινινγηθά άξζξα, κεηαθξάζεηο θηινζνθηθψλ θεηκέλσλ θαη δηάθνξεο κειέηεο. Ώξκνδίνπ (Ώξρ) Πιαηεία Κνηδηά : Ο Ώνιυδζμξ ήηαλ ν έλαο απφ ηνπο δπν Ώζελαίνπο Σονακκμηηυκμοξ. Ο άιινο ήηαλ ν Ώνζζημβείηςκ (βιέπε ιέμε)

66

Ώξκνλίαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Ώνιμκία ήηαλ ζεά, απνηέιεζκα ηεο ζχλζεζεο δπν αληίζεησλ δπλάκεσλ (ηνπ πνιέκνπ θαη ηνπ έξσηα) πξνζσπνπνίεζε ηεο ανιμκίαξ θαη ηεο μιυκμζαξ. Ήηαλ θφξε ηνπ ζενχ ηνπ πνιέκνπ Άξε θαη ηεο ζεάο ηνπ έξσηα Ώθξνδίηεο. Παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ηεο Θήβαο Κάδκν θαη φιε ζρεδφλ ε ζεβατθή κπζνινγία ζηεξίδεηαη ζην δεχγνο απηφ θαη ζηνπο απνγφλνπο ηνπ. ΢ην γάκν ηνπο ήξζαλ νη ζενί ηνπ Οιχκπνπ θαη νη Μνχζεο ηξαγνχδεζαλ ην λπθηθφ ηξαγνχδη. Παηδηά ηνπ Κάδκνπ θαη ηεο Ώξκνλίαο ήηαλ γνλείο ζεκαληηθψλ κπζηθψλ πξνζψπσλ: Δ ΢εκέιε (κεηέξα ηνπ Αηνλχζνπ), ε Ελψ (κεηέξα ηνπ Μειηθέξηε), ε Ώπηνλφε (κεηέξα ηνπ Ώθηαίσλα) θαη ν Πνιχδσξνο (πξφγνλνο ηνπ Οηδίπνδα). ΢ην ηέινο ηεο δσήο ηνπο ν παηέξαο ηεο Ώξκνλίαο ν Άξεο ηνπο κεηακφξθσζε ζε θίδηα θαη ηνπο κεηέθεξε ζηα Διχζηα Πεδία. Δ Ώξκνλία, πίλαθαο ηεο Evelyn de Morgan

Άξλεο (Μπζ-Γεσ) Ειίζηα : * Καηά ηε κπζνινγία ε Άνκδ ήηαλ θφξε ηνπ Ώηφινπ θαη εξσκέλε ηνπ Πνζεηδψλα. Έδσζε ην φλνκά ηεο ζε πφιεηο ζηε ΐνησηία θαη ζηε Θεζζαιία. * Άξλε είλαη ην φλνκα κηαο πεγήο ηεο Ώξθαδίαο ε νπνία θαη ζήκεξα νλνκάδεηαη ΐνφζδ ηδξ ανκδζζάξ. ΋πσο πίζηεπαλ νη αξραίνη, νη λεθξνί έπηλαλ ην λεξφ ηεο Άξλεο θαη μερλνχζαλ ηελ επίγεηα δσή ηνπο (φπσο ηεο Λήζεο).

Ώξναλίσλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ώνμάκζα ή Υεθιυξ είλαη νξνζεηξά ηεο βφξεηαο Πεινπνλλήζνπ πνπ βξίζθεηαη ζηελ ΏραΎα θαη έλα κηθξφ ηκήκα ηνπ ζηελ Κνξηλζία. Ώξξηαλνχ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ζηξαηησηηθφο, ζπγγξαθέαο θαη ηζηνξηθφο Ώννζακυξ (95175 κ.Υ.) απφ ηε ΐηζπλία ήηαλ καζεηήο ηνπ θηινζφθνπ Βπίθηεηνπ. Χο πξνζηαηεπφκελνο ηνπ Ώδξηαλνχ, θαηέιαβε ζεκαληηθέο θξαηηθέο ζέζεηο ζην ζηξαηφ θαη ηε δηνίθεζε ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο. Σα ηειεπηαία ηνπ ρξφληα έδεζε ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Νηθνκήδεηα. Ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο θαη νλνκάζηεθε κέμξ Ξεκμθχκ. Έγξαςε έξγα θηινζνθηθά (Αζαηνζααί Βπζηηήημο θαη Ββπεζνίδζμκ), ζηξαηησηηθά (Πενίπθμοξ Βολείκμο Πυκημο θαη Σέπκδ ηαηηζηή) θαη ηζηνξηθά (Πανεζηά, ΐζεοκζηά) κε ζεκαληηθφηεξν ην Ώθελάκδνμο Ώκάααζζξ. Ώξζάθε (Βζλ) Οκφλνηα : Ο Ώπυζημθμξ Ώνζάηδξ (1792-1874) ήηαλ γηαηξφο, πνιηηηθφο θαη εζληθφο επεξγέηεο. ΢πνχδαζε ζηε Γεξκαλία θαη άζθεζε ην ηαηξηθφ επάγγεικα ζηε Ρνπκαλία, φπνπ εμειέγε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε θαη ππνπξγφο. Ώλ θαη δελ έδεζε ζηελ Βιιάδα, δψξηζε κεγάιν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ ζηελ Φηιεθπαηδεπηηθή Βηαηξεία. Με δηθά ηνπ ρξήκαηα ρηίζηεθε ην γλσζηφ εθπαηδεπηήξην Ώνζάηεζμ. Ώξηέκηδνο (Μπζ) Μνλαζηεξάθη : Δ Άνηειδ (Άνηειζξ) ήηαλ απφ ηηο ζεκαληηθέο ζεέο ηεο κπζνινγίαο, ζεά ηνπ θπλεγηνχ, θφξε ηνπ Αία θαη ηεο Λεηψο θαη δίδπκε αδειθή ηνπ Ώπφιισλα. Λέγεηαη φηη κφιηο γελλήζεθε βνήζεζε ηελ Λεηψ λα μεγελλήζεη θαη ην άιιν ηεο παηδί. Κάπνηνη ηαπηίδνπλ ηελ Άξηεκε κε ηελ ζεά ηνπ ηνθεηνχ Βηιείζπηα. Σν δψξν πνπ δήηεζε απφ ηνλ παηέξα ηεο ήηαλ λα δηαηεξήζεη ηελ αηψληα αγλφηεηά θαη παξζελία ηεο. Ώθνζηψζεθε ζηελ θχζε θαη ζην θπλήγη θαη αδηαθνξνχζε γηα ηηο απνιαχζεηο ηνπ έξσηα. Ώπαηηνχζε ην ίδην θαη ηηο Νχκθεο πνπ απνηεινχζαλ ηε ζπλνδεία ηεο. Ώπεηθνλίδεηαη ληπκέλε ειαθξά λα θξαηά ηφμν θαη θαξέηξα, λα πεξηηξηγπξίδεηαη απφ θπλεγεηηθά ζθπιηά θαη λα ηνμεχεη έλα ειάθη, ην ηεξφ ηεο δψν. ΢ηνλ Σξσηθφ πφιεκν πήξε ελεξγά ην κέξνο ησλ Σξψσλ, καδί κε ηνλ αδειθφ ηεο ηνλ Ώπφιισλα. Δ ιαηξεία ηεο Άξηεκεο ήηαλ δηαδεδνκέλε ζε φιν ηνλ ειιεληθφ ρψξν. ΢ηελ Λαθσλία ππήξρε ην μφαλν ηεο ζεάο πνπ είρε θέξεη ν Οξέζηεο θαη ε Εθηγέλεηα απφ ηελ Σαπξίδα. ΢ηε ΐξαπξψλα ηεο Ώηηηθήο ππήξρε ην ηεξφ ηεο Άξηεκεο θαη νη Ώζελαίνη ηελ ηηκνχζαλ κε γηνξηέο θαη ζπζίεο. Εεξά θαη λανί ηεο ππήξραλ επίζεο ζηνλ Πεηξαηά φπνπ ενξηαδφηαλ ε

67

Μμοκζπία Άνηειζξ, ζην Μαξνχζη, ζηε Αήιν, ζηε Ρφδν, ζηελ Ώξθαδία, θαη αιινχ. ΢ηελ Έθεζν ππήξρε ν πεξηθαιιήο λαφο ηεο Βθεζίαξ Ώνηέιζδμξ (έλα απφ ηα Βπηά Θαχκαηα ηεο αξραηφηεηαο) ζην νπνίν θπιαζζφηαλ έλα μφαλν θαηαζθεπαζκέλν απφ ηηο Ώκαδφλεο. Ώξηεκηζίνπ (Γεσ-Εζη) Κεξακεηθφο : Ώνηειίζζμ είλαη φλνκα δηαθφξσλ αθξσηεξίσλ ζηα νπνία ππήξραλ αγάικαηα ή λαφο ηεο Άξηεκεο. Σε πην γλσζηφ είλαη ην Ώνηειίζζμ ηεο Βχβνηαο, θνληά ζην νπνίν έγηλε ην 480 ε νκψλπκε λαπκαρία κεηαμχ ηνπ ειιεληθνχ θαη ηνπ πεξζηθνχ ζηφινπ, πνπ θαηέιεμε ζε πεξζηθή παλσιεζξία. Ώξηέκσλνο (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα πξνζσπηθνηήησλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο κεραληθφο Ώνηέιςκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Κιαδνκελέο, γλσζηφο γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπ θαηαζθεπήο πνιηνξθεηηθψλ κεραλψλ. ΢πκκεηείρε ζηελ εθζηξαηεία ησλ Ώζελαίσλ θαηά ηεο ΢άκνπ θαη εθεί γηα πξψηε θνξά ν Ώξηέκσλ θαηαζθεχαζε ηνζμφξ θαη πεθχκεξ, φξγαλα πνπ ζπλέβαιαλ ζηελ πηψζε ηεο ΢άκνπ θαη ηελ άισζή ηεο απφ ηνπο Ώζελαίνπο. * Ο δσγξάθνο Ώνηέιςκ (3νο π.Υ. αη.), κάιινλ απφ ηελ Εσλία. Ώλαθέξεηαη φηη δσγξάθηζε ηε Ααλάε, ηελ βαζίιηζζα ΢ηξαηνλίθε, ηνλ Δξαθιή, ηνλ Λανκέδνληα θαη άιινπο. * Ο γξακκαηηθφο Ώνηέιςκ απφ ηελ Καζζάλδξεηα, αλαθέξεηαη σο ζπγγξαθέαο δπν βηβιηνγξαθηθψλ έξγσλ, ησλ νπνίσλ ζψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα. Ώξηεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Άνηα είλαη πφιε ηεο Δπείξνπ, πξσηεχνπζα ην νκψλπκνπ λνκνχ. Βίλαη ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Ώκβξαθίαο, ζην κπρφ ηνπ Ώκβξαθηθνχ Κφιπνπ. ΢ηελ είζνδν ηεο πφιεο βξίζθεηαη ην πεξίθεκν Γεθφνζ ηδξ Άνηαξ: Σν γεθχξη ηεο Άξηαο

Άξηεο Κνκκέλνπ Άλσ Κπςέιε : βιέπε Κμιιέκμο Άνηδξ

Ώξηνηίλεο (Γεσ) Παγθξάηη : Οξεηλφ ρσξηφ ηεο επαξρίαο Ασξίδαο ηεο Φσθίδαο. Δ Ώνημηίκα ήηαλ ην ρσξηφ ηνπ Ώεακάζζμο Αζάημο. Ώξχββνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ ηεο Δπείξνπ Ώνφαααξ (; -319 π.Υ.), πάληξεςε ηελ αληςηά ηνπ Οιπκπηάδα κε ηνλ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Φίιηππν ΐ’. ΋κσο ν Φίιηππνο ηνλ απνκάθξπλε απφ ην ζξφλν θαη εγθαηέζηεζε ηνλ Ώιέμαλδξν, αδειθφ ηεο γπλαίθαο ηνπ. ΋ηαλ ν ηειεπηαίνο πέζαλε ν Ώξχββαο επαλήιζε ζην ζξφλν ηνπ. Ώξρειάνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Ώνπέθαμξ (9νο ή 8νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ Ώγεζηιάνπ. * Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώνπέθαμξ (βαζίιεπζε 413-399 π.Υ.). Βπί βαζηιείαο ηνπ άξρηζε ε επεθηαηηθή πνιηηηθή ηεο Μαθεδνλίαο πνπ θνξπθψζεθε επί Φηιίππνπ ΐ’ θαη επί Ώιεμάλδξνπ. Ο Ώξρέιανο εθζπγρξφληζε ην θξάηνο ηνπ, κεηέθεξε ηελ πξσηεχνπζα απφ ηηο Ώηγέο ζηελ Πέιια, βειηίσζε ην ζηξαηφ ηνπ θαη θαηαζθεχαζε δξφκνπο. Βλζάξξπλε ηελ πνιηηηζκηθή αλάπηπμε ηεο ρψξαο θαη πξνζηάηεπζε ηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο. Ο Θνπθπδίδεο παξαηήξεζε φηη μ Ώνπέθαμξ έηακε πενζζζυηενα απυ υθμοξ ημοξ πνμδβμφιεκμοξ ααζζθείξ ηδξ Μαηεδμκίαξ. * Ο πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο Ώνπέθαμξ (480-410 π.Υ.) ήηαλ ν παιηφηεξνο ησλ Ώζελαίσλ θηινζφθσλ, καζεηήο ηνπ Ώλαμαγφξα θαη δάζθαινο ηνπ ΢σθξάηε. Θεσξνχζε σο Ώξρή ηνπ θφζκνπ ηνλ Ννπ. Ώλαθέξεηαη φηη έγγξαςε έλα βηβιίν κε ηίηιν Φοζζμθμβία. * Ο ζπγγξαθέαο Ώνπέθαμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώίγππην, έγξαςε θπξίσο επηγξάκκαηα κε ηα νπνία πξνζπαζνχζε λα εξκελεχζεη δηάθνξα παξάμελα θαηλφκελα ηνπ δσηθνχ βαζηιείνπ. * Ο ζηξαηεγφο Ώνπέθαμξ μ Καππαδυηδξ (2νο-1νο π.Υ. αη.) ππεξέηεζε ηνλ βαζηιηά ηνπ Πφληνπ Μηζξηδάηε ΢η΄. Ώλ θαη είρε αξθεηέο ζηξαηησηηθέο επηηπρίεο ζηνπο πνιέκνπο ηνπ Πφληνπ θαηά ηεο Ρψκεο, ηειηθά πέξαζε ζην αληίζεην ζηξαηφπεδν θαη ζπκβνχιεςε ηνπο Ρσκαίνπο λα βνεζήζνπλ ην βαζίιεην ηεο Καππαδνθίαο πνπ επνθζαικηνχζε ν Μηζξηδάηεο.

68

* Ο βαζηιηάο ηεο Καππαδνθίαο Ώνπέθαμξ Ώ΄ ΢ζζίκδξ, απφγνλνο ηνπ πξνεγνχκελνπ (βαζίιεπζε 36 π.Υ.-17 κ.Υ.). Ανινθνλήζεθε απφ ηνλ απηνθξάηνξα ηεο Ρψκεο Σηβέξην. * Ο βαζηιηάο ηεο Καππαδνθίαο Ώνπέθαμξ ΐ΄, γηνο ηνπ Ώξρειάνπ Ώ’, βαζίιεπζε κφλν ιίγνπο κήλεο γηαηί ε Καππαδνθία ελζσκαηψζεθε ζηε Ρσκατθή Ώπηνθξαηνξία. Ώξρέξκνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο γιχπηεο Άνπενιμξ μ Υίμξ (6νο π.Υ.) είρε παππνχ θαη παηέξα γιχπηεο, αιιά θαη αξγφηεξα θαη νη δπν γηνη ηνπ ππεξέηεζαλ ηε γιππηηθή. Έξγα ηνπ Ώξρέξκνπ βξηζθφηαλ ζηε Αήιν, ζηε Ώζήλα, ζηε Μπηηιήλε θαη αιινχ. Θεσξείηαη φηη είλαη ν πξψηνο πνπ θαηαζθεχαζε άγαικα ηεο Νίθεο κε θηεξά. Ώξρηγέλνπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο γηαηξφο Ώνπζβέκδξ (2νο κ.Υ. αη.), γηνο ηνπ επίζεο γηαηξνχ Φηιίππνπ απφ ηε ΢πξία, εξγάζηεθε ζηε Ρψκε. Ώζρνιήζεθε κε ηε ζθπγκνινγία θαη έγξαςε ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα θαη επηζηνιέο κε ηαηξηθέο ζπκβνπιέο. Ώξρηιφρνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Ώνπίθμπμξ μ Πάνζμξ (680-640 π.Υ.) είλαη έλαο απφ ηνπο αξραηφηεξνπο θαη ζεκαληηθφηεξνπο πνηεηέο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Έδεζε πεξηπεηεηψδε δσή θαη πνιέκεζε ζηε Θάζν, ζηε Θξάθε ζηελ Πάξν θαη βξήθε ην ζάλαην πνιεκψληαο ηνπ Ναμίνπο, ζην ζηελφ πνπ ηελ ρσξίδεη ηε Νάμν απφ ηελ Πάξν. Ο Ώξρίινρνο ζεσξείηαη ν ηδξπηήο ηεο γλήζηαο ιπξηθήο πνίεζεο θαη νη ζηίρνη ήηαλ ζαηηξηθνί θαη ζπλέβαιαλ ζηελ εκθάληζε (αξγφηεξα) ηεο αηηηθήο θσκσδίαο. ΢πλέζεζε ειεγείεο, χκλνπο θαη πνηήκαηα ζε ηακβηθφ κέηξν. Ώξθεηά απνζπάζκαηα έξγσλ ηνπ έρνπλ ζσζεί. Έβγαιε ην ηεξφ καληήιη απ’ ηα καιιηά ηεο ε Αιθηβίε, ην αθηέξσζε ζηελ Ήξα θη έηξεμε ήζπρε λα δαπαλήζεη ηελ παξζεληά ηεο Ώξρίινρνο : Βπζβνάιιαηα Γνο κνη πα ζηω θαη ηα γαλ θηλήζω. Ο Ώξρηκήδεο γηα ηε δχλακε ησλ κνριψλ

Ώξρηκήδνπο (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο καζεκαηηθφο, θπζηθφο, κεραληθφο, θαη θηιφζνθνο Ώνπζιήδδξ (287-212 π.Υ.) γελλήζεθε θαη πέζαλε ζηηο ΢πξαθνχζεο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα, θνληά ζηνλ Βναημζεέκδ. Σν έξγν ηνπ θάιπςε πνιινχο ηνκείο, φπσο καζεκαηηθά, γεσκεηξία, νπηηθή, αζηξνλνκία, πδξαπιηθή, κεραληθή, αξρηηεθηνληθή. Αελ έρνκε άιια ζηνηρεία γηα ηε δσή ηνπ θαη νη ιίγεο πιεξνθνξίεο αθνξνχλ ηνλ ζάλαηφ ηνπ. Οη Ρσκαίνη πνιηνξθνχζαλ ηηο ΢πξαθνχζεο γηα ηξία ρξφληα θαη ν Ώξρηκήδεο είρε ζπκβάιεη ζηελ άκπλα ηεο πφιεο κε εθεπξέζεηο πνιεκηθψλ κεραλψλ. Ώπηέο ήηαλ ηαηαπέθηεξ, ανπάβεξ θαη ηάημπηνα (παξαβνιηθνί θαζξέπηεο κε ηνπο νπνίνπο έθαηγαλ ηα ξσκατθά πινία). Σν 212, νη Ρσκαίνη άισζαλ ηελ πφιε θαη έλαο Ρσκαίνο ζηξαηηψηεο, βξήθε ηνλ Ώξρηκήδε πξνζεισκέλν ζηε κειέηε θάπνηνπ γεσκεηξηθνχ πξνβιήκαηνο. Ώπηφο πξφιαβε λα πεη ζηνλ αλίδεν ζηξαηηψηε ιδ ιμο ημοξ ηφηθμοξ ηάναηηε πξηλ δερζεί ζην ζηήζνο ηνπ ην μίθνο πνπ ηνλ ζθφησζε. Σν επηζηεκνληθφ έξγν ηνπ Ώξρηκήδε θαιχπηεη πνιινχο θιάδνπο ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ. Αηαηχπσζε ηελ ζεσξία φηη ην ζψκα πνπ βπζίδεηαη ζην λεξφ, ράλεη απφ ην βάξνο ηνπ, φζν ην βάξνο ηνπ πγξνχ πνπ εθηνπίδεη. Ώπηή είλαη ε Ώνπή ημο Ώνπζιήδδ. Λέγεηαη κάιηζηα φηη ηελ επηβεβαίσζε βξηζθφκελνο ζην ινπηξφ ηνπ θαη ελζνπζηαζκέλνο πεηάρηεθε έμσ γπκλφο, θσλάδνληαο Βφνδηα, εφνδηα. Σα πεξηζζφηεξα ζπγγξάκκαηά ηνπ ράζεθαλ ζηε θσηηά ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Σίηινη: Πενί επζπέδςκ ζζμννμπζχκ, Πενί εθίηςκ, Πενί ζθαίναξ ηαζ ηοθίκδνμο, Κφηθμο ιέηνδζζξ, Καημπηνζηά, Μδπακζηά, Ώνπαί Γεςιεηνίαξ, Σεηναβςκζζιυξ πανααμθήξ, θ.ά. Ώξρίλνπ (Ώξρ) Άγ. ΢ψζηεο : Ο Ώζελαίνο ξήηνξαο θαη πνιηηηθφο Απσίνορ (5νο π.Υ. αη.), αλήθε ζηελ νιηγαξρηθή παξάηαμε, αιιά δελ δίζηαζε λα ζπκπξάμεη κε ηνπο δεκνθξαηηθνχο ηνπ Θξαζχβνπινπ, πξνθεηκέλνπ λα αλαηξέςεη ηνπο 30 ηπξάλλνπο ηεο πφιεο.

69

Ώξρχηα (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο θηιφζνθνο, καζεκαηηθφο, αζηξνλφκνο, θπζηθφο, ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο Ώνπίηαξ μ Σανακηίκμξ (428-347 π.Υ.), ήηαλ επηθαλήο ππζαγφξεηνο θαη απφ ηνπο κεγάινπο δηαλνεηέο ηεο αξραηφηεηαο. Γηα ηνλ Σάξαληα ήηαλ φ,ηη ν Πεξηθιήο γηα ηελ Ώζήλα. Βθιέρζεθε πνιιέο θνξέο ζηξαηεγφο ηεο πφιεο ηνπ. Έγξαςε αξθεηά ζπγγξάκκαηα. Ώζέαο (Ώξρ-Μπζ) Πξνθ. Ααληήι : Δ Ώζέα ππήξμε πφιε ηεο αξραίαο Ώξθαδίαο θαη ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Ώζεάηδ, γην ηνπ βαζηιηά Λπθάνλα. Ώζεκάθε Φσηήια (Βπα) Βμάξρεηα : Ο Ώζδιάηδξ Φςηήθαξ (1761-1835) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ πξφθξηηνο ηεο πφιεο ηνπ, θηιηθφο θαη απφ ηνπο εμέρνληεο εγέηεο ηεο Πεινπνλλήζνπ θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Πήξε κέξνο ζηελ επίζεζε θαη θαηάιεςε ησλ Καιαβξχησλ. Ώλέιαβε δηάθνξα αμηψκαηα θαη ν ΋ζσλαο ηνλ πξνβίβαζε ζε ζηξαηεγφ. Ώζεκαθνπνχινπ Ώξ. (Βπη-΢ηξ) Ν. Φηινζέε : * Ώζδιαηυπμοθμξ Ώνζζηείδδξ, απφ ηελ Άκθηζζα, δηεηέιεζε θαζεγεηήο ηεο Υεηξνπξγηθήο ζην παλεπηζηήκην Θεζζαινλίθεο. * Ο ζηξαηεγφο Ώθέλακδνμξ Ώζδιαηυπμοθμξ απφ ηε Φζηψηηδα ζθνηψζεθε ην 1948 ζηνλ Βκθχιην Πφιεκν, ππεξεηψληαο ηνλ Βζληθφ ζηξαηφ. Ώζθιεπηνχ (νδφο & πιαηεία) (Μπζ) Νεάπνιε: Ο Ώζηθδπζυξ ήηαλ ζεφο ηεο Εαηξηθήο θαη ηεο ζεξαπεπηηθήο, γηνο ηνπ Ώπφιισλα. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά ηνπ είλαη ζπλδεδεκέλα κε ηελ πγεία θαη ηε ζεξαπεπηηθή, φπσο: γηα ηε ρεηξνπξγηθή ν Μαπάςκ, ηελ παζνινγία ν Πμδαθείνζμξ, ηελ πγεία ε Τβεία, ηεο ίαζε ε Εαζχ, ηε βνηαλνζεξαπεία ε Πακάηεζα θ.ά. Ο ζεφο ηεο ηαηξηθήο Ώζθιεπηφο

΢ην Πήιην ν θέληαπξνο Υείξσλ ηνπ δίδαμε ηηο ζεξαπείεο ησλ αζζελεηψλ κε βφηαλα, ή κε ρεηξνπξγηθέο επεκβάζεηο ή αθφκα θαη κε μφξθηα. Χο γηαηξφο φρη κφλν ζεξάπεπε πιήζνο αζζελεηψλ, αιιά έθηαζε ζην ζεκείν λα αλαζηαίλεη λεθξνχο, φπσο ν Καπαλέαο, ν Γιαχθνο θαη ν Εππφιπηνο. Ώπηφ ζεσξήζεθε απφ ηνπο ζενχο σο φανζξ θαη αιαδνλεία γηαηί αλέηξεπε ηε ζετθή ηάμε (κφλν νη ζενί κπνξνχζαλ λα αλαζηήζνπλ) θαη ν Ώζθιεπηφο θεξαπλνβνιήζεθε απφ ηνλ Αία. Ο Ώπφιισλ νξγηζκέλνο γηα ην ρακφ ηνπ γηνπ ηνπ, ζθφησζε ηνπο ηξεηο Κχθισπεο πνπ θαηαζθεχαζαλ ηνπο θεξαπλνχο ηνπ Αία. Λαηξεπηηθά θέληξα ηνπ ππήξραλ ζηελ Βπίδαπξν θαη γλσζηά Ώζηθδπζεία ππήξραλ ζηελ Ώζήλα, ζηνπο Αειθνχο, ζηε ΢ηθπψλα, ζηελ Σξίθε θαη ην ζεκαληηθφηεξν φισλ ζηελ Κσ. Άζθξαο (Εζη-Μπζ) Κνισλφο : Δ Άζηνα ή Άζηνδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο ΐνησηίαο, παηξίδα ηνπ Δζίμδμο. ΢ψδνληαη ηα εξείπηά ηεο. ΢χκθσλα κε ηελ κπζνινγία, ηελ πφιε έρηηζε ν Οίμηθμξ γηα λα ηηκήζεη ηελ κεηέξα ηνπ (Νατάδα Νχκθε) Άζηνα. Ο ίδηνο θαζηέξσζε ηε ιαηξεία ησλ Μνπζψλ ζηνλ Βιηθψλα. Ώζπαζίαο (Ώξρ) Παγθξάηη : ΋λνκα γπλαηθψλ ηεο αξραηφηεηαο: Δ Ώζπαζία δ Μζθδζία (5νο π.Υ. αη.) ε εηαίξα απφ ηελ Εσλία, ε νπνία έγηλε δηάζεκε ιφγσ ηνπ δεζκνχ ηεο κε ην Πεξηθιή. Σν αλ ήηαλ πφξλε είλαη ακθηζβεηήζηκν γηαηί ε Ώζπαζία δέρζεθε ζθνδξέο επηζέζεηο απφ πνιινχο, θπξίσο απφ θσκηθνχο (Ώξηζηνθάλεο, Κξαηίλνο, Βχπνιηο θ.ά.) γηα ηελ εζηθή ηεο, αιιά θαη γηα ηελ επηξξνή πνπ αζθνχζε ζηνλ Πεξηθιή. Σν δεπγάξη δνχζε καδί απφ ην 450 θαη απέθηεζε έλα γην, ηνλ Πεξηθιή ηνλ Νεφηεξν, ηνλ νπνίν νη Ώζελαίνη ζεσξνχζαλ λφζν. Δ Ώζπαζία ήηαλ φκνξθε, θαιιηεξγεκέλε θαη έμππλε γπλαίθα θαη δεκηνχξγεζε έλα θχθιν επηθαλψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο επνρήο φπσο ν Ώλαμαγφξαο, ν Γήλσλ, ν Πξσηαγφξαο, ν ΢σθξάηεο, ν ΢νθνθιήο, ν Φεηδίαο θαη άιινη. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Πεξηθιή ε Ώζπαζία παληξεχηεθε ην ζηελφ ηνπ θίιν Λπζηθιή. * Δ Ώζπαζία ή Μζθηχ (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Φψθαηα ηεο Εσλίαο. Ήηαλ παιιαθίδα ηνπ Κχξνπ ηνπ Νεφηεξνπ, αιιά κεηά ηελ ήηηα θαη ην ζάλαηφ ηνπ ζηα Κνχλαμα ην 401, έγηλε

70

παιιαθίδα ηνπ ληθεηή αδειθνχ ηνπ Ώξηαμέξμε. Δ Ώζπαζία (Μηιηψ ζεκαίλεη ξνδνκάγνπιε) πιάη ζην βαζηιηά ησλ Πεξζψλ έγηλε παλίζρπξε. * Δ γηαηξφο γπλαηθνιφγνο θαη καία Ώζπαζία (1νο κ.Υ. αη.), έγηλε γλσζηή γηα ηηο ηαηξηθέο ηεο ηθαλφηεηεο θαη γηα ζπγγξάκκαηά ηεο ζρεηηθά κε ηελ παζνινγία ηεο κήηξαο. Ώζπξνγέξαθα (Βζλ-Βπα) Νένο Κφζκνο : ΋λνκα αγσληζηψλ απφ ηε Λεπθάδα: * Ο θιεξηθφο Ώζπνμβέναηαξ (δελ μέξνπκε ην φλνκά ηνπ),απαγρνλίζηεθε ην1819 απφ ηνπο Άγγινπο, κε ηελ θαηεγνξίαο ηεο ππνθίλεζεο ησλ ρσξηθψλ ζε ζηάζε. * Ο νπιαξρεγφο Εςάκκδξ Ώζπνμβέναηαξ, πνιέκεζε ζηελ ΐφληηζα, ζηελ Άξηα, ζην Μεζνιφγγη θαη ζην Κξεκκχδη φπνπ θαη ζθνηψζεθε ην 1825. * Ο γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ Κςκζηακηίκμξ Ώζπνμβέναηαξ, πνιέκεζε δηάθνξεο κάρεο. Ώζπξνγέξαθα Ώπ. Βπηθειεπζηνχ : βιέπε Βπζηεθεοζημφ Ώζπνμβέναηα Ώπ. Άζζνπ (Γεσ) Άλσ Παηήζηα : * Δ Άζζμξ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Σξσάδαο, απέλαληη απφ ηε Μπηηιήλε. Οη Ρσκαίνη ηελ νλφκαζαλ Ώπνιισλία * Βπίζεο Άζζμξ είλαη ην φλνκα ηξηψλ ρσξηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ Κνξηλζία, ζηελ Κεθαιιελία θαη ζηελ Πάξγα Πξέβεδαο. Ώζηεξίνπ κνλήο : βιέπε Μμκήξ Ώζηενίμο Ώζηεξφπεο (Μπζ) Παγθξάηη : * Δ Ώζηενυπδ, θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Κεβξήλα, παληξεχηεθε ηνλ Ώίζαθν γην ηνπ Πξίακνπ (βαζηιηά ηεο Σξνίαο). * Δ Ώζηενυπδ, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Κεθέα θαη ηεο Σεγέαο. Ο Δξαθιήο ηεο έδσζε ηελ ράιθηλε πιεμνχδα απφ ηα καιιηά ηεο Γνξγφλαο * Δ Ώζηενυπδ, κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο, θφξεο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Με ην Αία απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Ώθξάγαληα, ηδξπηή ηεο νκψλπκεο ηηαιηθήο πφιεο Άζηηγγνο (Βπα) Θεζείν : Ο Φναβηίζημξ Άζηζβλ (Frank Hastings, 1794-1828) ήηαλ Άγγινο θηιέιιελαο Με δαπάλεο ηνπ αγνξάζηεθε ην πξψην ειιεληθφ αηκφπινην Κανηενία. Ο Άζηηγμ ήηαλ θπβεξλήηεο ηνπ πινίνπ θαη έιαβε κέξνο ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Ο Φξαγθίζθνο Άζηηγμ

Ώζηξαπφγηαλλνπ (Βζλ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο

Ώζηναπυβζακκμξ (ηέινο 18νπ αη.) απφ ηε Λεπθάδα, ήηαλ ζξπιηθφο θιέθηεο θαη αξγφηεξα αξκαηνιφο ηεο Ασξίδαο κε δηθφ έλνπιν ζψκα. ΢ε κηα έλνπιε ζχγθξνπζε κε ηνπο Σνχξθνπο, πιεγψζεθε άζρεκα θαη γηα λα κελ ηνλ πηάζνπλ δσληαλφ, δήηεζε απφ έλα απφ ηα παιηθάξηα ηνπ ηνλ Λακπέηε, λα ηνπ θφςεη ην θεθάιη. Ώπηφ ην πεξηζηαηηθφ έδσζε έκπλεπζε ζην Ώξηζηνηέιε ΐαιασξίηε, λα γξάςεη ην νκψλπκν πνίεκά ηνπ. Άζηξνπο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σν Άζηνμξ είλαη δπν ρσξηά ηεο Κπλνπξίαο Ώξθαδίαο, ην Μεζυβεζμ Άζηνμξ θαη ην Πανάθζμ Άζηνμξ. Βθεί ζπλήιζε ηνλ Μάξηην ηνπ 1823 ε ΐ΄ Βζληθή ΢πλέιεπζε γηα λα ςεθίζεη ηελ πξψηε αλαζεψξεζε ηνπ πξψηνπ ειιεληθνχ ΢πληάγκαηνο ηεο Βπηδαχξνπ. Ώζηξχθνπ (Γεσ) Κνισλφο : Ο Άζηνοθμξ είλαη πεξηνρή ηεο Ώζήλαο θνληά ηελ Ώθαδεκία Πιάησλνο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ λαφ ηνπ Ώγίνπ Σξχθσλα πνπ βξίζθεηαη εθεί. (Άε Σξχθνο – Άζηξπθνο). Ώζηπάλαθηνο (Μπζ) Γνχβα : Ο Ώζηοάκαλ ή ΢ηαιάκδνζμξ ήηαλ γηνο ηνπ ήξσα ηεο Σξνίαο Έθηνξα θαη ηεο Ώλδξνκάρεο. Ολνκάζηεθε ΢θακάλδξηνο, αιιά ζηε ζπλέρεηα, γηα λα ηηκεζεί ν παηέξαο ηνπ, έγηλε γλσζηφο κε ην φλνκα Ώζηπάλαμ (βαζηιηάο ηνπ άζηεσο). ΢ηελ Ειηάδα εληππσζηάδεη ε ζθελή ηνπ θφβνπ πνπ δείρλεη ν κηθξφο πξίγθηπαο ζηελ ζέα ηνπ πάλνπινπ παηέξα ηνπ πνπ θεχγεη γηα ηε κάρε.

71

΋ηαλ έπεζε ε Σξνία ν Νενπηφιεκνο γθξέκηζε ηνλ Ώζηπάλαθηα απφ ηα ηείρε ηεο πφιεο γηα λα κελ ππάξμεη δηαδνρή ηνπ ζξφλνπ. Ώζηπδάκαληνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Ώζηοδάιαξ μ Πνεζαφηενμξ (4νο π.Υ. αη.) είλαη δεκηνπξγφο 240(!) ηξαγσδηψλ θαη δξακάησλ. Πέηπρε 15 λίθεο ζε δξακαηηθνχο αγψλεο. Μεξηθνί ηίηινη απφ ηα γλσζηά έξγα είλαη ε ηξηινγία (Ώπζθθεφξ, Ώεάιαξ θαη Ώκηζβυκδ), Πανεεκμπαίμξ, Λοηάςκ θ.ά. * Ο γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ Ώζηοδάιαξ μ Νευηενμξ έγξαςε επίζεο ηξαγσδίεο. Γλσζηνί ηίηινη Βπίβμκμζ, Ώίαξ ιαζκυιεκμξ, ΐεθθενμθυκηδξ, Ώθηιήκδ, Παθαιήδδξ, Σονχ θαη άιινη. Ώζηππαιαίαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Ώζηοπάθαζα ή Ώζηνμπαθζά είλαη λεζί ηεο Ασδεθαλήζνπ, θνληά ζηελ Ώλάθε ησλ Κπθιάδσλ. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ Ώζηοπάθαζα, θφξε ηνπ Φνίληθα θαη αδειθή ηεο Βπξψπεο. Ώζσπίνπ (Λνγ) Γθχδε : ΋λνκα δπν ινγίσλ ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο: * Ο ιφγηνο Κςκζηακηίκμξ Ώζχπζμξ (1785-1871) απφ ηα Γηάλλελα, ρξεκάηηζε δάζθαινο ζηελ Σεξγέζηε θαη θαζεγεηήο ζηελ Εφλην Ώθαδεκία. Αίδαμε ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε έξγα ζρεηηθά κε ηελ αξραία θηινινγία θαη ηελ λεφηεξε ινγνηερλία. * Ο επίζεο ιφγηνο Βζνδκαίμξ Ώζχπζμξ (1825-1905), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπνχδαζε ζηελ Εφλην Ώθαδεκία θαη θηινινγία θαη ηαηξηθή ζηελ Ώζήλα θαη ζην Παξίζη. Γλσξίζηεθε κε ηνλ Γάιιν ζπγγξαθέα Ώιέμαλδξν Ανπκά (παηέξα) θαη ηνλ Γεξκαλφ πνηεηή Υάηλε. Έγξαςε ρξνλνγξαθήκαηα θαη ζαηηξηθά άξζξα. Ώηαιάληεο (Μπζ-Γεσ) Πι. Ώηηηθήο : * Δ κπζηθή Ώηαθάκηδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ΢ρνηλέα. Ήηαλ ηαρχηαηε δξνκέαο θαη πνιχ φκνξθε. Αελ ήζειε γάκν θαη φηαλ ηελ πίεζαλ νη γνλείο ηεο λα παληξεπηεί, έβαιε φξν φηη ζα δερφηαλ απηφλ πνπ ζα ηελ θέξδηδε ζην ηξέμηκν, φπνηνο φκσο έραλε, ζα έραλε θαη ηε δσή ηνπ. Πνιινί λένη ράζεθαλ ζ’ απηφ ην παηρλίδη ψζπνπ ν Εππνκέλεο θαηάθεξε λα ηελ θεξδίζεη ρξεζηκνπνηψληαο ηξία ρξπζά κήια πνπ ηνπ έδσζε ε Ώθξνδίηε. Έξηρλε ηα κήια έλα-έλα θαη ε Ώηαιάληε ζίγνπξε γηα ηε λίθε ηεο ζηακαηνχζε γηα λα ηα καδέςεη θη έηζη ν Εππνκέλεο θέξδηζε ηνλ αγψλα θαη ηελ Ώηαιάληε. * Δ Ώηαθάκηδ είλαη θσκφπνιε ηεο Λνθξίδαο Φζηψηηδαο. Δ πφιε έρεη ηζηνξία πνιιψλ αηψλσλ θαη ήηαλ ε θνηηίδα ησλ Οπνπληίσλ Λνθξψλ. Άηιαληνο (Μπζ) Κ. Παηήζηα : * Ο Άηθαξ ήηαλ ζχκθσλα κε ηνλ Πθάηςκα ήηαλ γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Κιεηηψο. Χο πξσηφηνθνο έγηλε ν ααζζθεφξ ηςκ ααζζθέςκ ηεο κπζηθήο Ώηιαληίδαο, επηθεθαιήο ησλ δέθα βαζηιείσλ πνπ είρε κνηξάζεη ζηνπο δέθα γηνπο ηνπο ν Πνζεηδψλ. Έδσζε ην φλνκά ηνπ ζηελ Ώηιαληίδα. Ο Άηιαο ζεθψλεη ζηνπο ψκνπο ηνπ ηνλ νπξάλην ζφιν

* Ο άιινο Άηθαξ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ Σηηάλαο, γηνο ηνπ Εαπεηνχ θαη παηέξαο ησλ Τάδσλ θαη ησλ Πιεηάδσλ. Μεηά ηελ ήηηα ησλ Σηηάλσλ απφ ηνπο Οιχκπηνπο ζενχο ππνρξεψζεθε λα ζηέθεηαη πάλσ ζηελ θνξθή ηνπ φξνπο Άηθαξ ηεο Ώθξηθήο θαη λα θνπβαιά ζηνπο ψκνπο ηνπ αησλίσο ηνλ νπξάλην ζφιν. Βθεί ζηελ άθξε ηεο γεο βξηζθφηαλ θαη ν θήπνο κε ηα ρξπζά κήια πνπ ηα θχιαγαλ νη Βζπεξίδεο. Ο Δξαθιήο ζέινληαο λα θιέςεη ηα κήια ζπλάληεζε ηνλ Άηιαληα. Ώπηφο ζεψξεζε φηη απηή ήηαλ ε επθαηξία λα απαιιαγεί απφ ηελ θαηαδίθε ηνπ θαη πξνζπκνπνηήζεθε λα αξπάμεη ηα κήια, αλ ν Δξαθιήο ζήθσλε γηα ιίγν ην θνξηίν ηνπ. ΋ηαλ φκσο γχξηζε ν Άηιαληαο κε ηα κήια, ν Δξαθιήο ηνπ δήηεζε έλα καμηιάξη, γηα λα κελ ηνλ θφβεη ην βάξνο θαη πάλσ ζηελ κεηαθίλεζε μαλαθφξησζε ηνλ νπξαλφ ζηνλ Άηιαληα θαη πήξε ηα κήια Ώηξεηδψλ (Μπζ) Γνχβα : Ώηνείδεξ απνθαινχληαλ νη δηάδνρνη ηνπ Ώηνέα, ν Μελέιανο θαη ν Ώγακέκλνλαο θαη νη απφγνλνί ηνπο 72

Ώηξέσο (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο Ώηνεφξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Οιπκπίαο Πέινπα θαη αδειθφο ηνπ Θπέζηε. Με ηε ζχδπγφ ηνπ Ώεξφπε, απέθηεζαλ δπν γηνπο ηνλ Μελέιαν θαη ηνλ Ώγακέκλνλα, πνπ αξγφηεξα έγηλαλ βαζηιείο ηεο ΢πάξηεο θαη ησλ Μπθελψλ αληίζηνηρα. Με ηνλ Θπέζηε δνινθφλεζαλ ηνλ εηεξνζαιή αδειθφ ηνπο Υξχζηππν, γηαηί θνβήζεθαλ φηη ζα δηεθδηθνχζε ην ζξφλν. Ο Πέινπαο ηνπο εμφξηζε θαη απηνί θαηέθπγαλ ζηηο Μπθήλεο φπνπ βαζίιεπζε ν Βπξπζζέαο. ΋ηαλ απηφο πέζαλε, ην ζξφλν πήξαλ νη δπν αδειθνί πνπ ζπκθψλεζαλ λα βαζηιεχνπλ εθ πεξηηξνπήο. Ο Θπέζηεο φκσο είρε εξσηηθέο ζρέζεηο κε ηελ ζχδπγν ηνπ Ώηξέα ηελ Ώεξφπε ε νπνία ηνλ βνήζεζε λα ζθεηεξηζηεί ην ζξφλν. Δ εθδίθεζή ηνπ Ώηξέα ήηαλ ζθιεξή, Έξημε ηελ Ώεξφπε ζηε ζάιαζζα θαη πλίγεθε. Μεηά θάιεζε ηνλ αδειθφ ηνπ ζε δείπλν. Σν γεχκα φκσο ήηαλ ηα κέιε ησλ δνινθνλεκέλσλ γησλ ηνπ Θπέζηε. ΋ηαλ ν ηειεπηαίνο ην θαηάιαβε, αλέηξεςε ην ηξαπέδη θαη έθπγε αθνχ θαηαξάζηεθε ηνλ Ώηξέα θαη ηνπο απνγφλνπο ηνπ (ηνπο Ώηξείδεο) λα έρνπλ θαθφ ηέινο. Ο Θπέζηεο γλψξηδε έλα ρξεζκφ ηνπ καληείνπ ησλ Αειθψλ, φηη αλ έθαλε γην απφ ηελ θφξε ηνπ, απηφο ν γηνο ζα ζθφησλε ηνλ Ώηξέα. Έηζη ζπλήςε αηκνκηθηηθή ζρέζε κε ηελ θφξε ηνπ Πεινπία θαη απέθηεζαλ ηνλ Ώίγηζζν, ν νπνίνο αξγφηεξα πξάγκαηη ζθφησζε ηνλ Ώηξέα. Ώηξήλεο (Μπζ) Γνχβα : Καηά ηε Μπζνινγία ε Ώηνήκδ ή Ώηνίκδ ήηαλ θφξε ηνπ Κχθισπα Άξγε (ελφο απφ ηνπο ηξεηο πνπ θαηαζθεχαζαλ ηνπο θεξαπλνχο ηνπ Αία). Ατταλείας (Γεσ) ΐηθηψξηα : Δ Ώηηάθεζα (ηνπξθηθά Antalya) είλαη παξαιηαθή πφιε ζην λφην ηεο Σνπξθίαο. Δ πεξηνρή θαηνηθείηαη απφ ηελ αξραηφηεηα (Πακθπιία), ρηίζηεθε δε απφ ηνλ βαζηιηά ηεο Πεξγάκνπ Άηηαιν ΐ’ απφ ηνλ νπνίν πήξε ην φλνκά ηεο. Αττάλου (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα πξνζσπηθνηήησλ ηεο αξραηφηεηαο : Ο Άηηαινο Ώ’ ν ΢σηήξ (Μνπζείν Πεξγάκνπ)

* Ο Άηηαθμξ Ώ’ μ ΢ςηήν (269-197 π.Υ.), ήηαλ ν πξψηνο βαζηιηάο θαη ηδξπηήο ηνπ θξάηνπο ηεο Πεξγάκνπ, πνπ ην θαηέζηεζε αλεμάξηεην απφ ηνπο ΢ειεπθίδεο. Ο Άηηαινο θφζκεζε ηελ πφιε κε ιακπξά κλεκεία θαη ππνζηήξημε ηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο. * Ο βαζηιηάο ηεο Πεξγάκνπ Άηηαθμξ ΐ’ μ Φζθάδεθθμξ Βοενβέηδξ (220-138 π.Υ.), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Ήηαλ θίινο ηεο Ρψκεο θαη πνιέκεζε σο ζχκκαρφο ηεο ελαληίνλ ηεο ΐηζπλίαο, ηεο Γαιαηίαο, ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηεο Κνξίλζνπ. Οπζηαζηηθά έθαλε ηελ Πέξγακν θξάηνο-δνξπθφξν ηεο Ρψκεο. Τπήξμε θη απηφο θίινο θαη πξνζηάηεο ησλ ηερλψλ θαη θφζκεζε ηελ πφιε ηνπ κε δηάθνξα νηθνδνκήκαηα φπσο ν βσκφο ηνπ Αία. ΢ηελ Ώζήλα αλήγεηξε ηελ πεξίθεκε ΢ημά ημο Ώηηάθμο θαη επεξγέηεζε θαη ηελ πφιε Άπηεξα ηεο Κξήηεο. * Ο βαζηιηάο ηεο Πεξγάκνπ Άηηαθμξ Γ΄ μ Φζθμιήηςν (171-133 π.Υ.), λφζνο γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Αελ ήηαλ ηθαλφο βαζηιηάο φπσο νη πξνθάηνρνί ηνπ. Πέζαλε ζηα 38 ηνπ ρξφληα θαη θιεξνδφηεζε ην βαζίιεηφ ηνπ ζηνπο Ρσκαίνπο. * Ο Μαθεδφλαο Άηηαθμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηνπ Φηιίππνπ ΐ’ θαη ζείνο ηεο ηειεπηαίαο ζπδχγνπ ηνπ βαζηιηά. Θεσξήζεθε ν εζηθφο ππεχζπλνο γηα ηε δνινθνλία ηνπ Φηιίππνπ. Τπνλφκεπζε ηνλ λέν βαζηιηά Ώιέμαλδξν ν νπνίνο νξγάλσζε ηε δνινθνλία ηνπ. * Ο γξακκαηηθφο, καζεκαηηθφο θαη αζηξνλφκνο Άηηαθμξ μ Ρυδζμξ (2νο π.Υ. αη.), Αελ έρεη δηαζσζεί ηίπνηε απφ ην έξγν ηνπ. * Ο Ρσκαίνο ζησηθφο θηιφζνθνο Άηηαθμξ (20 π.Υ. – 50 κ.Υ.), ππήξμε δάζθαινο ηνπ ΢ελέθα. Βθδηψρζεθε απφ ηε Ρψκε κε δηαηαγή ηνπ απηνθξάηνξα Σηβέξηνπ. Ώηηηθήο (πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Παηήζηα : Δ Ώηηζηή είλαη λνκφο ηεο Βιιάδαο ζηνλ νπνίν βξίζθεηαη θαη ε πξσηεχνπζα ηεο ρψξαο, ε Ώζήλα. ΢ηελ αξραηφηεηα ηελ θαηνηθνχζαλ Πειαζγνί θαη νλνκαδφηαλ Ώηηή ή Ώηηαία επεηδή πεξηβάιιεηαη απφ ζάιαζζα. Ώξγφηεξα

73

εηζέβαιαλ νη Ίσλεο θαη αλακίρζεθαλ κε ηνπο Πειαζγνχο θαη ε πεξηνρή πήξε, γηα θάπνην ρξνληθφ δηάζηεκα ην φλνκα Εςκία. Ώξγφηεξα νλνκάζηεθε Ώηείξ, απφ ην φλνκα ηεο Ώηζίδαο, θφξεο ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά Κξαλανχ. Ώπγεξηλνχ (Βπα) Γθχδε- Ν. Φηινζέε : Βπίζεην αγσληζηψλ ηνπ ’21 θαη πνιηηηθψλ: * Ο Ώβαιέικςκ Ώοβενζκυξ (; -1865) απφ ηνλ Πχξγν Διείαο, ζπνχδαζε ηαηξηθή θαη κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Πνιέκεζε ζην Λάια, ζην Μεζνιφγγη θαη αιινχ. * Ο Αδιήηνζμξ Ώοβενζκυξ ή Γναιιαηζηυξ (18νο-19νο αη.), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, κπήζεθε θη απηφο ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη έδξαζε ζηελ Διεία γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο. * Ο πνιηηηθφο Ώκδνέαξ Ώοβενζκυξ (1819-1899), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, εθιέρζεθε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο θαη ππνπξγφο. * Ο αγσληζηήο Γζακκάηδξ Ώοβενζκυξ (; -1821) ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξψηνπο λεθξνχο ηνπ αγψλα. Ώηρκαισηίζηεθε ζηελ Διεία θαη δνινθνλήζεθε. Ώπιεηψλ (Ώξρ) : Φπξξή : ΢ηελ Ώξραία Βιιάδα, νη αοθδηέξ ήηαλ νη κνπζηθνί πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ ηνλ αοθυ θαη ζπλφδεπαλ ην ηξαγνχδη ησλ αοθςδχκ. Ώπισδφο θαη απιεηήο

Ώπιίδνο (Εζη-Μπζ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ώοθίξ ήηαλ αξραία πφιε ηεο ΐνησηίαο ζηα παξάιηα ηνπ Βπβντθνχ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, εθεί ζπγθεληξψζεθαλ ηα ειιεληθά πινία πξνθεηκέλνπ λα ηαμηδεχζνπλ πξνο ηελ Σξνία. ΋κσο ε παξαηεηακέλε άπλνηα, νδήγεζε ηνλ αξρεγφ ηεο εθζηξαηείαο Ώγακέκλνλα, ζηε ζπζία ηεο θφξεο ηνπ ηεο Εθηγέλεηαο. Ώπιψλνο (Γεσ) ΢επφιηα : Απν πφιεηο, κηα ειιεληθή θαη κηα αιβαληθή: * Δ Ώοθχκα (πξψελ Καθνζάιεζη) είλαη θσκφπνιε ηεο Ώηηηθήο ζηα φξηα κε ηε ΐνησηία,. * Ο Ώοθχκαξ ηεο Ώιβαλίαο (αιβαληθά Vlore) βξίζθεηαη απέλαληη απφ ηελ Κέξθπξα θαη είλαη ην δεχηεξν ιηκάλη ηεο ρψξαο κεηά ην Απξξάρην. Ώπμεληίνπ Γξεγνξίνπ (νδφο & πιαηεία) (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε & ΢η. Λαξίζεο : Ο Γνδβυνδξ Ώολεκηίμο (1928-1957), απφ ηελ Ώκκφρσζην ηεο Κχπξνπ, ππεξέηεζε ζηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ θαη ην 1955 κπήζεθε ζηελ απειεπζεξσηηθή νξγάλσζε ΒΟΚΏ. Έιαβε κέξνο ζε αξθεηέο επηρεηξήζεηο θαηά ησλ Άγγισλ. Σνλ Εαλνπάξην ηνπ 1957 εγθισβίζηεθε κέζα ζε κηα ζπειηά ζην φξνο Σξφνδνο θαη ζθνηψζεθε καρφκελνο. Ώπξειίνπ Μάξθνπ (Ρσκ) Πιάθα : βιέπε Μάνημο Ώονδθίμο Ώπηνθξάηνξνο Νηθνιάνπ (Πνι) Νένο Κφζκνο : Δ νδφο νλνκάζηεθε έηζη πξνο ηηκή ηνπ ηζάξνπ ηεο Ρσζίαο Νζημθάμο Ώ’ Παφθμαζηξ (1796-1855). ΢ηε Ρσζία απνθιήζεθε ζζδδνμφξ ηζάνμξ θαη δήιζμξ γηα ηελ ζθιεξφηεηά ηνπ θαη ηηο απνιπηαξρηθέο ηνπ απφςεηο, φκσο ε Βιιάδα ηνλ ηίκεζε γηαηί ην - θξίζηκν γηα ηελ επαλάζηαζε - 1828 εμαπέιπζε πφιεκν θαηά ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο, κε απνηέιεζκα (΢πλζήθε ηεο Ώλδξηαλνχπνιεο) λα εμαλαγθάζεη ηνλ ΢νπιηάλν λα πξνρσξήζεη ζηελ αλαγλψξηζε ηεο ειιεληθήο αλεμαξηεζίαο. Ώπηνθξαηφξσλ Ώγγέισλ (ΐπδ) Βμάξρεηα : ΋λνκα βπδαληηλήο δπλαζηείαο: * Ο Εζαάηζμξ ΐ΄ Άββεθμξ (βαζίι. 1185-95), ν ηδξπηήο ηεο δπλαζηείαο. Βθζξνλίζηεθε ην 1195 θαη επαλήιζε ην 1203 σο ζπκβαζηιέαο κε ην γην ηνπ Ώθέλζμ Α΄ Άββεθμ. Σν 1204 ζαλαηψζεθαλ θαη νη δπν απφ ηνλ Ώιέμην Β’ Μνχξηδνπθιν. *Ο Ώθέλζμξ Γ’ Άββεθμξ (βαζίι. 1105-1203) εθζξφληζε θαη ηχθισζε ηνλ Εζαάθην. ΋ηαλ νη ζηαπξνθφξνη ηεο Α’ ΢ηαπξνθνξίαο έθηαζαλ ζηα ηείρε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, ν Ώιέμηνο εγθαηέιεηςε ην ζξφλν θαη θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ Σνχξθνπ ΢νπιηάλνπ. * Ο Ώθέλζμξ Α΄ Άββεθμξ (βαζίι. 1203-4) γηνο ηνπ Εζαάθηνπ, αλήιζε ζην ζξφλν κε ηελ ππνζηήξημε ησλ ΢ηαπξνθφξσλ, σο ζπκβαζηιέαο κε ηνλ παηέξα ηνπ, αιιά ην 1204 ζαλαηψζεθαλ θαη νη δπν.

74

Ώπηνκέδνληνο (Μπζ-Ώξρ) ΢ηάδην : Απν κπζηθά θαη έλα ηζηνξηθφ πξφζσπν : * Ο Ώοημιέδςκ ήηαλ ν ελίνρνο ηνπ Ώρηιιέα. ΢ηελ Εθζάδα αλαθέξεηαη φηη δηεπζχλεη ην άξκα κε ηα αζάλαηα άινγα ηνπ Ώρηιιέα ηνλ Ξάλζν θαη ηνλ ΐάιην, φηαλ ν Πάηξνθινο κπαίλεη ζηε κάρε θνξψληαο ηελ παλνπιία ηνπ Ώρηιιέα. * Ο Ώοημιέδςκ ήηαλ απφ ηνπο κλεζηήξεο ηεο Εππνδάκεηαο. Έραζε ζε αξκαηνδξνκία απφ ηνλ παηέξα ηεο θαη θπζηθά θαη ηε δσή ηνπ. * Ο επηγξακκαηνπνηφο θαη πνηεηήο Ώοημιέδςκ (1νο π.Υ. – 1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Κχδηθν, έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηε Ρψκε. ΢ψδνληαη δπν επηγξάκκαηά ηνπ. Ώθαίαο (νδφο & πιαηεία) (Μπζ) Ώκπειφθεπνη & Θεζείν : Ώθαία ήηαλ ε άιιε νλνκαζία ηεο ζεάο ΐξηηνκάξηηδνο. Θεά ηεο γνληκφηεηαο θαη ηεο θαιιηέξγεηαο πνπ ιαηξεπφηαλ απνθιεηζηηθά ζηελ Ώίγηλα, φπνπ ππήξρε θαη ηεξφ ηεο. Ώθεληνχιε (Βπη) ΢επφιηα : Ο γηαηξφο θαη ζπγγξαθέαο Θεμυδςνμξ Ώθεκημφθδξ (1824-93), απφ ην Πήιην ήηαλ θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη ζπγγξαθέαο ηαηξηθψλ εγρεηξηδίσλ. Βπίζεο πξαγκαηνπνίεζε κεηαθξάζεηο μέλσλ πνηεηψλ. Ώθηδλαίσλ (Εζη-Μπζ) Ρνπθ : Οη Ώθζδκαίμζ ήηαλ νη θάηνηθνη ηεο αξραίαο πφιεο ηεο Ώηηηθήο Ώθίδκεξ. Δ πφιε νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ Άθζδκμ, ζην ζπίηη ηνπ νπνίνπ έθξπςε ν Θεζέαο ηελ Χξαία Βιέλε θαη απφ εθεί ηελ ειεπζέξσζαλ νη αδειθνί ηεο νη Αηφζθνπξνη. Ώθξνδίηεο (Μπζ) Πιάθα : Δ Ώθξνδίηε ήηαλ ε ζεά ηνπ έξσηα θαη ηνπ θάιινπο, κέινο ηνπ Ασδεθαζένπ. ΢χκθσλα κε ηνλ Δζίμδμ γελλήζεθε απφ ηνλ αθνυ πνπ δεκηνχξγεζαλ ηα γελλεηηθά φξγαλα ηνπ Οπξαλνχ φηαλ ηα έθνςε ν γηνο ηνπ Κξφλνο. Με ηε βνήζεηα ηνπ Γέθπξνπ ε ζεά κεηαθέξζεθε ζηελ Κχπξν θαη εθεί εκθαλίζηεθε ε Ώκαδομιέκδ Ώθνμδίηδ. Ο Αίαο ηελ πάληξεςε κε ηνλ πην αθίλδπλν άληξα, ηνλ θνπηζφ θαη άζρεκν Ήθαηζην. ΋κσο ε ζεά ηνπ έξσηα δελ ήηαλ δπλαηφ λα αλήθεη ζε έλα κφλν άληξα. Έηζη δηέπξαμε ηελ πξψηε ηεο κνηρεία κε ηνλ ζεφ ηνπ πνιέκνπ, ηνλ Άξε. Οη άιινη εξαζηέο ηεο Ώθξνδίηεο ήηαλ πνιινί, ζενί θαη ζλεηνί (Αηφλπζνο, Πνζεηδψλαο, Βξκήο, Άδσληο, Φαέζσλ, Ώγρίζεο θ.ά.). Δ γέλλεζε ηεο Ώθξνδίηεο, πίλαθαο ηνπ William Bouguereau

Αεθάδεο κχζνη έρνπλ σο θεληξηθή εξσίδα ηελ Ώθξνδίηε, κεξηθνί απφ ηνπο νπνίνπο είλαη: - ΢ηνλ δηαγσληζκφ νκνξθηάο πνπ πξνθάιεζε ε Έξηο ζπκκεηείραλ ε Ήξα, ε Ώζελά θαη ε Ώθξνδίηε. Δ ηειεπηαία δειέαζε ηνλ Πάξη κε ηελ ππφζρεζε φηη ζα ηνπ ράξηδε ηελ πην φκνξθε γπλαίθα ηνπ θφζκνπ ηελ Χξαία Βιέλε θαη θέξδηζε ην ρξπζφ κήιν, πξνθαιψληαο φκσο έηζη ηελ έθξεμε ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ.

- Δ βνήζεηά ηεο ζηνλ Μειαλίσλα γηα λα θεξδίζεη ηελ θαξδηά ηεο Ώηαιάληεο - Δ κεηακφξθσζε ηνπ αγάικαηνο ηεο Γαιάηεηαο πνπ εξσηεχηεθε ν Ππγκαιίσλ, ζε δσληαλή γπλαίθα - Δ κεηακφξθσζε ηνπ γέξνπ βαξθάξε Φάσλα, ζε λέν θαη φκνξθν παιηθάξη Δ Ώθξνδίηε ιαηξεπφηαλ ζε φιεο ηηο πφιεηο ηεο Βιιάδαο θαη ησλ απνηθηψλ. Εδηαίηεξα ζηελ Κχπξν, ηελ Ώζήλα, ηελ Κξήηε, ηε ΢ηθειία, ηελ Καξία φπνπ ππήξραλ θαη ηεξά ηεο. Δ ζεκαληηθφηεξε δηάθξηζε ησλ ηδηνηήησλ ηεο ζεάο ήηαλ απηή ηεο Οονακίαξ Ώθνμδίηδξ ηεο ζεάο ηνπ ηδαληθνχ έξσηα θαη ηεο Πακδήιμο Ώθνμδίηδξ ηεο ζεάο ηνπ ζαξθηθνχ έξσηα. ΏραΎαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ΏπαΎα είλαη λνκφο ηεο Πεινπνλλήζνπ κε πξσηεχνπζα ηελ Πάηξα. ΢ηελ αξραηφηεηα ε πεξηνρή νλνκαδφηαλ Ώζβζαθυξ θαη νη πξψηνη ηεο θάηνηθνη ήηαλ νη Πειαζγνί. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνπο Ώπαζμφξ πνπ ηελ θαηέιαβαλ ηελ 2ε π.Υ. ρηιηεηία.

75

Ώραηνχ (Μπζ) Κνισλάθη : Ο Ώπαζυξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Ξνχζνπ θαη ηεο θαη αδειθφο ηνπ Ίσλα. Οη δπν αδειθνί ήηαλ νη γελάξρεο ειιεληθψλ θχισλ, ν Ώραηφο ησλ Ώπαζχκ θαη ν Ίσλ ησλ Εχκςκ. Ώραηψλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Ώπαζμί ζεσξνχληαη απφγνλνη ηνπ κπζηθνχ Ώπαζμφ. Βίλαη έλα απφ ηα πξσηνειιεληθά θχια, ήξζε απφ ην βνξξά ηε 2ε π.Υ. ρηιηεηία θαη θαηέιαβε ηε Φζηψηηδα, ηε Φσθίδα, ηε ΐνησηία θαη ηελ Πεινπφλλεζν, φπνπ δεκηνχξγεζαλ ηνλ Μοηδκασηυ πμθζηζζιυ. Ώξγφηεξα επεθηάζεθαλ ζηελ Κξήηε, θαη ζηα κηθξαζηαηηθά παξάιηα. Πεξί ην 1180 π.Υ. επηθεθαιήο ησλ Βιιήλσλ εθζηξάηεπζαλ θαηά ηεο Σξνίαο. Μεηά ηελ θάζνδν ησλ Ασξηέσλ, πεξηνξίζηεθαλ ζηε ΐ. Πεινπφλλεζν ηε ζεκεξηλή ΏραΎα. Ώραξλψλ (Εζη-Γεσ) Πι. ΐάζε – Ν. Υαιθεδφλα : Οη Ώπανκέξ ήηαλ ν πνιππιεζέζηεξνο δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο. Οη θάηνηθνί ηνπ ήηαλ θαξβνπληάξεδεο φπσο θαίλεηαη απφ ηελ θσκσδία ηνπ Ώξηζηνθάλε Ώπανκήξ. ΢ήκεξα νη Ώραξλέο (πξψελ Μελίδη) είλαη έλαο απφ ηνπο δήκνπο ηεο Ώηηηθήο, ζηηο ππψξεηεο ηεο Πάξλεζαο. Ώρηιιέσο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Ο Ώπζθθεφξ είλαη ν θεληξηθφο ήξσαο ηεο Εθζάδαξ θαη ν κεγαιχηεξνο ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ. Ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ησλ Μπξκηδφλσλ Πειέα θαη ηεο Νεξείδαο Θέηηδαο. Δ Θέηηο ζέιεζε λα θάλεη ην γην ηεο αζάλαην θαη βνχηεμε ην βξέθνο ζηα λεξά ηεο ΢ηπγφο. Σν ζψκα ηνπ Ώρηιιέα έγηλε αζάλαην, εθηφο απφ ην ζεκείν πνπ ηνλ θξαηνχζε ε κεηέξα ηνπ γηα λα ηνλ βνπηήμεη ζην λεξφ, ηελ θηέξλα (Ώπίθθεζμξ πηένκα) πνπ ήηαλ θαη ην κφλν ηξσηφ ζεκείν ηνπ. ΋ηαλ ν Πάξηο απήγαγε ηελ Χξαία Βιέλε, ν κάληεο Κάιραο απεθάλζε φηη νη Έιιελεο δελ ζα θέξδηδαλ ηνλ πφιεκν κε ηνπο Σξψεο, ρσξίο ηνλ Ώρηιιέα. Δ Θέηηο μέξνληαο πσο αλ ν γηνο ηεο πήγαηλε ζηνλ πφιεκν ζα έραλε ηε δσή ηνπ ηνλ έθξπςε, αιιά ν Οδπζζέαο ηνλ αλαθάιπςε θαη ηνλ έπεηζε λα αθνινπζήζεη ηνπο άιινπο Έιιελεο ζηελ Σξνία Δ πνιηνξθία ηεο Σξνίαο θξάηεζε δέθα ρξφληα. ΋ηαλ ν αξρεγφο ησλ Βιιήλσλ Ώγακέκλνλαο άξπαμε ηελ ΐξηζείδα, αηρκάισηε παιιαθίδα, πξνθάιεζε ηελ μνβή ημο Ώπζθθέα, γεγνλφο κε ην νπνίν μεθηλά ε Εθζάδα ημο Οιήνμο. Ο ήξσαο απνζχξεη ηνπο Μπξκηδφλεο απφ ηνλ πφιεκν θαη ζα γπξίζεη κφλν φηαλ ν θίινο ηνπ Πάηξνθινο ζθνησζεί ζηε κάρε απφ ηνλ Έθηνξα. Μνλνκαρία Ώρηιιέα θαη Έθηνξα

Ο Ώρηιιέαο γπξίδεη ζηνλ πφιεκν, κνλνκαρεί κε ηνλ Έθηνξα, ηνλ ζθνηψλεη θαη ηνλ θέξλεη ζηελ ζθελή ηνπ, ζέξλνληαο ην θνξκί ηνπ δεκέλν ζην άξκα ηνπ. ΋κσο ήξζε θαη ε ζεηξά ηνπ ήξσα. Έλα δειεηεξηαζκέλν βέινο ηνπ Πάξη βξίζθεη ηνλ Ώρηιιέα ζηελ θηέξλα. Γχξσ απφ ην ζψκα ηνπ έγηλε κεγάιε κάρε, ψζπνπ ν Ώίαο ν Σειακψληνο θαη ν Οδπζζέαο θαηαθέξλνπλ λα πάξνπλ ηνλ λεθξφ θαη λα ηνλ κεηαθέξνπλ ζην ζηξαηφπεδν. Δ ηέθξα ηνπ Ώρηιιέα καδί κε απηήλ ηνπ Παηξφθινπ ηνπνζεηνχληαη ζε ρξπζφ ακθνξέα θαη απηφο ζε έλα ηεξάζηην ηχκβν ζην αθξσηήξην ΢ίγην ηνπ Βιιεζπφληνπ. ΢νλ ηάθν ηνπ ν γηνο ηνπ Νενπηφιεκνο ζπζίαζε ηελ θφξε ηνπ Πξηάκνπ, ηελ άκνηξε Πνιπμέλε. Ο Ώρηιιέαο ιαηξεχηεθε ζε φιεο ηηο ειιεληθέο πφιεηο θαη απνηθίεο. Καη βέβαηα κηα ηέηνηα κπζηθή πξνζσπηθφηεηα δελ άθεζε αδηάθνξνπο πνηεηέο, ζπγγξαθείο, κνπζηθνχο, γιχπηεο, δσγξάθνπο θαη άιινπο θαιιηηέρλεο. Μνχζα, ηξαγνχδα ην ζπκφ ηνπ μαθνπζηνχ Αρηιιέα ηνλ έξκν ! π’ φινπο πφηηζε ηνπο Αραηνχο θαξκάθηα, θαη πιήζνο έζηεηιε ςπρέο ιεβέληηθεο ζην Άδε νπιαξγεγψλε, ………… απ’ ηελ αξρή ζαλ πηάζηεθε κε ην γνξγφ Αρηιιέα η΄ Αηξέα ν πξσηαθέληεο γηνο θαη ρψξηζαλ νη δπν ηνπο. Οκήξνπ: Εθζάδα (κεηάθξαζε Ώ. Πάιιεο)

76

Ώρληάδσλ (Εζη) Ρνπθ : Οη Ώπκζάδεξ ήηαλ κηα απφ ηηο θπιέο ή θαηξίεο ηεο Ώηηηθήο Ώρξίδνο (Γεσ) Κ. Παηήζηα : Δ Ώπνίδα ή Οπνίδα είλαη πφιε ηεο ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο ζηηο φρζεο ηεο νκψλπκεο ιίκλεο. Έρεη αμηφινγα βπδαληηλά κλεκεία θαη λανχο. Άςνπ (Γεσ) ΢επφιηα : Ο Άρμξ είλαη πνηακφο ηεο ΐ. Δπείξνπ (Ώιβαλίαο), ζηελ θνηιάδα ηνπ νπνίνπ έγηλαλ πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο θαηά ηνλ Ώ’ θαη ΐ’ Παγθφζκην Πφιεκν. Ώψνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ο Ώψνο (αιβαληθά Vjose) είλαη πνηακφο ηεο Δπείξνπ, νη πεγέο βξίζθνληαη θνληά ζην Μέηζνβν θαη αθνχ δηαζρίζεη ηελ Κιεηζνχξα θαη ην Σεπειέλη, ρχλεηαη ζηνλ θφιπν ηεο Ώπιψλαο ζηελ Ώιβαλία. ΢ηελ Ήπεηξν ν Ώψνο ζρεκαηίδεη ην νλνκαζηφ θαξάγγη ηνπ ΐίθνπ, πνπ είλαη Βζληθφο Αξπκφο. Βθεί βξίζθνληαη θαη ηα γξαθηθά Γαγνξνρψξηα.

77

ΐαζέσο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : ΋λνκα αξθεηψλ ειιεληθψλ πφιεσλ θαη ρσξηψλ: * Σν ΐαεφ ΢άιμο ή ΢άκνο, είλαη πξσηεχνπζα ηνπ λεζηνχ ΢άιμξ θαη ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. * Σν ΐαεφ Εζάθεο, είλαη πξσηεχνπζα ηνπ θαη ιηκάλη ηνπ λεζηνχ Εζάθε. * Σν ΐαεφ ΐνησηίαο ζηελ Ώπιίδα ΐάζεο (πιαηεία) (Αηα) : Δ ζσζηή νλνκαζία είλαη ΐάεδξ θαη φρη ΐάζε φπσο εζθαικέλα αλαθέξεηαη. Δ πεξηνρή απηή παιαηφηεξα είρε ηελ νλνκαζία ΐάζεηα ή ΐάζε, επεηδή ίζσο ην έδαθνο ρακήισλε (φπσο π.ρ. ε Γνχβα), ζην ζεκείν πνπ ιίκλαδαλ ηα λεξά ηνπ ρεηκάξξνπ Κπθιβφξνπ. Δ πιαηεία νλνκάδεηαη επίζεκα Ώκελανηδζίαξ αλ θαη θαλείο δελ ηελ αλαθέξεη κε απηφ ην φλνκα. ΐαζπθιένπο (Ώξρ-Μπζ) Γνχβα : Έλα ηζηνξηθφ θαη έλα κπζηθφ πξφζσπν: * Ο αξρηηέθηνλαο θαη γιχπηεο ΐαεοηθήξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ κηθξαζηαηηθή Μαγλεζία. Τπάξρνπλ ελδείμεηο φηη ζε λεαξή ειηθία εξγάζηεθε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Λπδίαο Κξνίζνπ. Ο ΐαζπθιήο ππήξμε ν δεκηνπξγφο ηνπ δηάζεκνπ Θνυκμο ημο Ώπυθθςκα ζηηο Ώκχθιεο Λαθσλίαο. Ήηαλ έλα επηβιεηηθφ θαη πεξίηερλα δηαθνζκεκέλν ζπγθξφηεκα ζε ζρήκα ζξφλνπ, πνπ πεξηέβαιε ην πξνυπάξρνλ θνινζζηαίν (πάλσ απφ 10 κ.) άγαικα ηνπ ζενχ, πνπ είρε ζηεζεί πάλσ ζην βσκφ ηνπ Τάθηλζνπ. * ΢ηελ Ειηάδα αλαθέξεηαη έλαο καρεηήο ησλ Μπξκηδφλσλ ν ΐαεοηθήξ, γηνο ηνπ Υάιθνλα, πνπ ζθνηψζεθε ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν απφ ηνλ Γιαχθν. ΐάθρνπ (Μπζ) Πιάθα : ΐάηπμξ είλαη άιιε νλνκαζία ηνπ ζενχ Αζμκφζμο (βιέπε ιέμε) ΐαθρπιίδνπ (Ώξρ) Ειίζηα : Ο ιπξηθφο πνηεηήο ΐαηποθίδδξ μ Κείμξ (518-452 π.Υ.) είλαη έλαο απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο ρνξηθήο πνίεζεο. Ο αδειθφο ηεο κεηέξαο ηνπ ήηαλ ν ΢ηκσλίδεο ν Κείνο απφ ηνλ νπνίν πήξε ηα πξψηα καζήκαηα ρνξσδηαθψλ ζπλζέζεσλ Γλσξίζηεθε κε ηνλ νκφηερλφ ηνπ Πίλδαξν θαη ν αληαγσληζκφο κεηαμχ ηνπο θξάηεζε πνιιέο δεθαεηίεο. Σα έξγα ηνπ είραλ ραζεί, αιιά ζην ηέινο ηνπ 19νπ αηψλα, ήξζαλ ζην θσο αηγππηηαθνί πάππξνη κε πνιιά απνζπάζκαηα απφ πνηήκαηά ηνπ. Ο Πίλδαξνο ήηαλ ν πνηεηήο ππφ ηε ζθηά ηνπ νπνίνπ έδεζε ν ΐαθρπιίδεο

ΐαιαβάλε (Βπα-Και) Φηινπάππνπ : ΋λνκα ελφο αγσληζηή ηνπ ’21 θαη ελφο πνηεηή: * Ο θηιηθφο Βιιακμοήθ ΐαθααάκδξ ή Μπαθαιπάκδξ απφ ηα Φαξά. Πήξε κέξνο ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο κε ην πινίν Θειζζημηθήξ. * Ο πνηεηήο ΐαθααάκδξ Αδιμζεέκδξ (1824-54) γελλήζεθε ζηελ Καξχηαηλα. ΢πνχδαζε ηαηξηθή αιιά δελ ηειείσζε. Έγξαςε αμηφινγα πνηήκαηα ζε θαζαξεχνπζα, αιιά θαη ζε γλήζηα δεκνηηθή, πξάγκα φρη ζπλεζηζκέλν ηελ επνρή ηνπ. Αελ πξφιαβε λα εθδψζεη ζηίρνπο ηνπ. Ώξγφηεξα δεκνζηεχηεθαλ ζε ινγνηερληθά πεξηνδηθά. Πέζαλε 30 εηψλ απφ θπκαηίσζε. Λεο θη αγγεινχδα επκνξθηά λα ζ’ έδηλε ε ρισκάδα ηα κάηηα ζνπ αλεγάιιηαδαλ ζηε ιάκςε θαη ηε ράξε ζα ζην λεξφ ην θαζαξφ, ηνπ ήιηνπ ε αληηιάδα θη απ’ ηα καιιηά ζνπ επέξλαγε ην βάιζακν λα πάξε Αεκνζζέλεο ΐαιαβάλεο : Σμ υκεζνμκ ιμο

ΐαιαζίνπ (Θξε) Άγ. Ώξηέκηνο : Ο ΐαθάζζμξ ή Μπαθάζζμξ (17νο αη.) απφ ηε Γαζηνχλε, ήηαλ θιεξηθφο θαη εθθιεζηαζηηθφο κνπζηθφο. Αηαηέιεζε Νμιμθφθαηαξ ηδξ Μεβάθδξ Βηηθδζίαξ. Αηαθξίζεθε σο κεινπνηφο ηεο βπδαληηλήο εθθιεζηαζηηθήο κνπζηθήο. Έγξαςε δμλμθμβίεξ, πενμοαζηά, πμθοπνμκζζιμφξ, ημζκςκζηά θαη άιια.

78

ΐαιασξίηνπ Ώξ. (Λνγ) ΢χληαγκα : Ο Ώνζζημηέθδξ ΐαθαςνίηδξ (1824-79), απφ ηε Λεπθάδα, ήηαλ επηθφο πνηεηήο ησλ αξκαηνιψλ θαη ησλ αγσληζηψλ ηνπ ’21. Ώλ θαη ζπνχδαζε λνκηθά, αθνζηψζεθε ζρεδφλ νινθιεξσηηθά ζηελ πνίεζε. Παξάιιεια εθιέρζεθε βνπιεπηήο ηεο Ενλίνπ Πνιηηείαο θαη κεηά ηελ έλσζε ηεο Βπηαλήζνπ κε ηελ Βιιάδα, βνπιεπηήο Λεπθάδαο. Γηνο ηνπ ήηαλ ν νηθνλνκνιφγνο θαη δηνηθεηήο ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο Εςάκκδξ ΐαθαςνίηδξ, εγγνλφο ηνπ ν βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Ώνζζημηέθδξ ΐαθαςνίηδξ θαη δηζέγγνλφο ηνπ ν πνηεηήο Νάκμξ ΐαθαςνίηδξ. Καιφγεξε ηη θαξηεξείο θιεηζκέλνο κεο ζην Κνχγθη; Πέληε λνκάηνη ζψκεηλαλ θη εθείλνη ιαβσκέλνη, θη είλαη ρηιηάδεο νη ερζξνί πνπ ζ’ ερνπλε δσζκέλνλ. Έια λα δψζεο ηα θιεηδηά, πέζε λα πξνζθπλήζεο θη ν αθέληεο ν Βειή παζάο δεζπφηε ζα ζε θάκε….. Ώξηζηνηέιεο ΐαιασξίηεο : Ο ΢αιμοήθ Ο πνηεηήο Ώξηζηνηέιεο ΐαιασξίηεο

ΐαιιηάλσλ (Βζλ) Άλσ Παηήζηα : ΐαθθζάκμζ είλαη ην φλνκα νηθνγέλεηαο εζληθψλ επεξγεηψλ. Δ Βζληθή ΐαθθζάκεζμξ ΐηβιηνζήθε ζηελ Ώζήλα ρηίζηεθε κε δσξεέο ηνπο, θαζψο επίζεο θαη αξθεηά ηδξχκαηα (ζρνιεία, επαγγεικαηηθέο ζρνιέο εθθιεζίεο, λνζνθνκεία θιπ) ζηελ ηδηαίηεξε παηξίδα ηνπο ηελ Κεθαινληά. Οη Κεθαιινλίηεο απνδέρζεθαλ κε ραξά αιιά θαη κε ρηνχκνξ ηηο δσξεέο ησλ ΐαιιηάλσλ. Δ εθεκεξίδα Γζγάκζμ έγξαθε ζηηο 28/1/1906 : Με ηα θιεξνδνηήκαηα – ζα κπαισζνχκε φινη θαη ζα γελνχλ ηδξχκαηα – ελ ηε λεθξά καο πφιεη

Οη εθπξφζσπνη ηεο νηθνγέλεηαο είλαη: * Ο Ώκδνέαξ ΐαθθζάκμξ (1827-87), εθνπιηζηήο θαη πινίαξρνο ηνπ εκπνξηθνχ λαπηηθνχ θαη ζπληδξπηήο κε ηνλ αδειθφ ηνπ Μαξίλν ηεο νηθνγελεηαθήο εηαηξείαο. * Ο Μανίκμξ ή Μανήξ ΐαθθζάκμξ (; - 1896) ήηαλ ε ςπρή ηεο εηαηξίαο θαη ν εκπλεπζηήο ησλ θιεξνδνηεκάησλ ζηελ παηξίδα ηνπ. * Ο Πακαβήξ ΐαθθζάκμξ (1814-1902), δηεχζπλε ην θαηάζηεκα ηεο εηαηξίαο ζην Λνλδίλν. Ήηαλ ν θχξηνο ρνξεγφο γηα ηελ ίδξπζε ηεο Βζληθήο ΐηβιηνζήθεο. ΐαιζακψλνο (Θξε) Νεάπνιε : Ο λνκνκαζήο θαη θιεξηθφο Θευδςνμξ ΐαθζαιχκ (; -1178) ππήξμε έλαο απφ ηνπο δηαπξεπέζηεξνπο εξκελεπηέο ηνπ Καλνληθνχ Αηθαίνπ ηεο Βθθιεζίαο. Αηεηέιεζε παηξηάξρεο Ώληηνρείαο. Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν ήηαλ πινπζηφηαην. ΐαιηεηζίνπ (Εζη) Βμάξρεηα : Σν ΐαθηέηζζ είλαη ρσξηφ ηεο νξεηλήο Ώξθαδίαο ζην φξνο Μαίλαιν. Βίλαη γλσζηφ απφ ηελ νκψλπκε κάρε κεηαμχ ησλ επαλαζηαηεκέλσλ Βιιήλσλ θαη ησλ Σνχξθσλ πνπ έγηλε ην Μάην ηνπ 1821. Δ λίθε ησλ πξψησλ άλνημε ην δξφκν γηα ηελ άισζε ηεο Σξίπνιεο. ΐαιηηλψλ (Βπα-΢ηξ) Πεδίν Άξεσο : * ΐαθηζκμί είλαη ην φλνκα νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ΄21 απφ ην ΐάιην Ώηησιναθαξλαλίαο. Σα νλφκαηά ηνπο: Ώκδνέαξ (πνιέκεζε ζην Μεζνιφγγη). Γάηδξ (Γεχνβζμξ) πνιέκεζε ζην Μεζνιφγγη θαη ζε άιιεο επηρεηξήζεηο ηεο ΢ηεξεάο. Θακαζμφθαξ (Ώεακάζζμξ) πνιέκεζε ζηελ Αφκβξαηλα, ζηελ Ώξάρνβα θαη αιινχ. Τπεξέηεζε σο ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα. Εςάκκδξ, παηέξαο ηνπ Θαλαζνχια, ΢σηεξίνπ θαη ΐιάζζε ΐαιηηλψλ, πήξε κέξνο ζε δηάθνξεο επηρεηξήζεηο. Κςκζηακηίκμξ ή Αυζηαβαξ, παηέξαο ηνπ Ώλδξέα θαη Γάθε ΐαιηηλψλ, πνιέκεζε ζηε ΢ηεξεά Βιιάδα. ΢ςηήνζμξ, ζθνηψζεθε ζηα ηείρε ηνπ Μεζνινγγίνπ. * Ο ζηξαηησηηθφο ΐθάζζδξ ΐαθηζκυξ (1825-96), δηεηέιεζε ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ ΐάιηνπ (Γεσ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : ΐάθημξ, επαξρία ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο. Ο πνηακφο Ώρειψνο ηε ρσξίδεη απφ ηελ Βπξπηαλία. ΢ηα ρξφληα ηεο Σνπξθνθξαηίαο ν ΐάιηνο ππήξμε νξκεηήξην αξκαηνιψλ θαη θιεθηψλ θαη αγσληζηψλ (ΐαιηηλνί, ΢ηαζαίνη θ.ά.)

79

ΐάκβα Νενθχηνπ (Λνγ) Κνισλάθη : Ο Νευθοημξ ΐάιααξ (1770-1856) απφ ηε Υίν ήηαλ θιεξηθφο, ιφγηνο θαη θαζεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο θαη ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. Δ δξάζε ηνπ ζηνλ αγψλα ηνπ ’21 ήηαλ πεξηνξηζκέλε θαη επηθξίζεθε γη απηφ. Τπήξμε πνιπγξαθφηαηνο θαη έγξαςε αξθεηά θηινινγηθά έξγα. ΐαξαηάζε (΢ηξ-Βπα) Γθχδε : * Ο Πενζηθήξ ΐαναηάζδξ (1862-1897) ππήξμε αμησκαηηθφο πνπ ζθνηψζεθε ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. * Ο Ώπυζημθμξ ΐαναηάζδξ απφ ην Μέηζνβν ήηαλ έλζεξκνο θηιηθφο. Έδξαζε θπξίσο ζηελ Οδεζζφ ηεο Ρσζίαο. ΐαξβάθε Ε. (Βζλ) Γθχδε : Ο Εςάκκδξ ΐαναάηδξ (1750-1825) απφ ηα Φαξά ήηαλ εζληθφο επεξγέηεο. Ώθνινχζεζε ην επάγγεικα ηνπ παηέξα ηνπ θαη έγηλε θαπεηάληνο δηθνχ ηνπ πινίνπ. Τπνζηήξημε ηνπο Ρψζνπο ζην Ρσζνηνπξθηθφ πφιεκν (1768-74), αιιά νη Σνχξθνη ηνπ θαηάζρεζαλ ην πινίν. Δ ηζαξίλα Ώηθαηεξίλε ηνλ ελίζρπζε νηθνλνκηθά θαη γξήγνξα έγηλε έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο θαη πινπζηφηεξνπο εκπφξνπο (θπξίσο ραβηαξηνχ) ηεο Ρσζίαο. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε βνήζεζε κε ρξήκαηα θαη εθφδηα ηνπ Φαξηαλνχο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη βνήζεζε νηθνλνκηθά ηνλ αγψλα. Πέζαλε ζηε Γάθπλζν. Με δηαζήθε ηνπ θιεξνδφηεζε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ γηα ηελ εμαγνξά αηρκαιψησλ θαη γηα ηελ ελίζρπζε απφξσλ νηθνγελεηψλ. Με δηθά ηνπ ρξήκαηα ηδξχζεθαλ ην ΐαναάηεζμ Λφηεζμ θαη ε ΐαναάηεζμξ Ώβμνά ζηελ Ώζήλα. Γξακκαηφζεκν κε ηε κνξθή ηνπ Εσάλλε ΐαξβάθε

ΐαξβηηζηψηε (Βπα-Λνγ)

Κπλνζάξγνπο : * Ο Νζηυθαμξ ΐαναζηζζχηδξ, ζπκκεηείρε ζηελ εθζηξαηεία ηνπ Καξατζθάθε θαηά ηνπ Κηνπηαρή ζηελ Ώηηηθή. * Ο Πέηνμξ ΐαναζηζζχηδξ νπιαξρεγφο απφ ηελ ΐαξβίηζα Λαθσλίαο, ζπκκεηείρε ζηελ πνιηνξθία ηεο Σξίπνιεο θαη ζηηο επηρεηξήζεηο θαηά ηνπ Αξάκαιε θαη ηνπ Εκπξαήκ. Ο Σάηδξ ΐαναζηζζχηδξ (1916) απφ ηε Θεζζαινλίθε, είλαη πνηεηήο, αληεπηζηέιινλ κέινο ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Φφθθα φπκμο, Ξφθζκμ άθμβμ, Φεζκμπςνζκή ζμοίηα, Δ Άκκα ηδξ απμοζίαξ, Σα δχνα ηςκ Μάβςκ θ.ά. Ο πνηεηήο – Απηφο ν αζψνο – Απηφο ν κάγνο – Ο ζαπκαηνπνηφο Ο κπζηεξηψδεο δακαζηήο ησλ ιέμεσλ – Πνπ ιαηξεχεη ηελ νκνξθηά Απηφο ν κηθξφο ζεφο πνπ κηιά – Καη κε ην ιφγν ηνπ γίλεηαη θσο Σάθεο Βαξβηηζηψηεο : Ώοηυξ μ ιζηνυξ εευξ πμο ιζθά

ΐάξβνγιε (Βζλ-Βπα-Πνι) Κπςέιε : ΐάναμβθδξ είλαη φλνκα αγσληζηψλ:

* Ο Κςκζηακηίκμξ ΐάναμβθδξ (17νο αη.) καδί κε ηνλ γην ηνπ Ώθέλακδνμ, πήξε κέξνο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ΐελεηνχ Μνξνδίλε θαηά ησλ Σνχξθσλ (1684). * Ο Γεχνβζμξ ΐάναμβθδξ (1731-70) πξνεζηφο ηεο Σξίπνιεο, γηνο ηνπ Πακαβζχηδ πνπ απαγρνλίζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. Ήηαλ ζηελ Οδεζζφ φηαλ μέζπαζε ν Ρσζνηνπξθηθφο πφιεκνο θαη ήξζε κε ηνπο ηξεηο αδειθνχο ηνπ ζηελ Πεινπφλλεζν γηα λα νξγαλψζνπλ ηελ επαλάζηαζε (Οξισθηθά). ΋ηαλ ην θίλεκα απέηπρε νη Σνχξθνη αλαζθνιφπηζαλ ηνλ ίδην θαη απαγρφληζαλ ηνπο αδειθνχο ηνπ. * Ο Νζηυθαμξ ΐάναμβθδξ (18νο αη.) εγγνλφο ηνπ Κσλζηαληίλνπ, ήηαλ πξφθξηηνο ηεο Σξίπνιεο. ΢πλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο, θπιαθίζηεθε ζηελ Πφιε θαη πέζαλε ην 1729. * Ο Πάκμξ ΐάναμβθδξ (1799-1870), κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη πήξε κέξνο ζηηο επηρεηξήζεηο ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Σξίπνιε, ζηε Πάηξα θαη ζην Σξίθνξθν. Τπεξέηεζε ζε δηάθνξεο δεκφζηεο ζέζεηο θαη δηεηέιεζε ππνπξγφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. * Ο ΢ςηήνμξ ΐάναμβθδξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ πνιέκεζε ζηνλ αγψλα.

80

ΐάξβνγιε Μάξηνπ (Και) Ν. Φηινζέε : Ο Μάνζμξ ΐάναμβθδξ (1885-1967), εγγνλφο ηνπ αγσληζηή θαη ππνπξγνχ Πάκμο ΐάναμβθδ, ππήξμε δηαθεθξηκέλνο ζπλζέηεο θαη κνπζηθνδηδάζθαινο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώ΢ΚΣ ηεο Ώζήλαο θαη ζην Παξηζηλφ Χδείν. ΢ην Παξίζη έθαλε ηε γλσξηκία ησλ ζπλζεηψλ ΢αηλ-΢αλο θαη Ραβέι, ηνπ πνηεηή Γαλ Μνξεάο θαη ηνπ δσγξάθνπ Ώκεληέν Μνληηιηάλη (ν νπνίνο θηινηέρλεζε θαη έλα πνξηξέην ηνπ λεαξνχ Μάξηνπ, ην γλσζηφ Le Beau Marius). ΢ηελ Ώζήλα δίδαμε ζηα σδεία Ώζελψλ θαη Βιιεληθφ, ζε ζεκαληηθνχο (κειινληηθνχο) κνπζνπξγνχο. Έγξαςε φπεξεο, έξγα γηα πηάλν, γηα νξρήζηξα, κνπζηθή δσκαηίνπ θαη ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο ζπλζέηεο πνπ έγξαςαλ κνπζηθή γηα αξραίν δξάκα.

Le Beau Marius, πψο είδε ν Μνληηιηάλη ηνλ Μάξην ΐάξβνγιε

ΐάξδα Πιαηππφδε (ΐπδ) Γθχδε : Ο ΐάνδαξ Πθαηοπυδδξ ήηαλ αμησκαηνχρνο ηνπ ΐπδαληίνπ ππφ ηνλ απηνθξάηνξα Ρσκαλφ ΐ’. ΐαξδνπιάθε (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Ο νπιαξρεγφο ησλ ΢θαθίσλ Μακμφζμξ ΐανδμοθάηδξ ή ΐανδμοθμιακμφζμξ ζπκκεηείρε ζηελ εμέγεξζε ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε σο ην 1828. Ο γηνο ηνπ ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ ζθνηψζεθαλ ζηνλ αγψλα. ΐαξδνπληψηε (Λνγ) Γθχδε : Ο Αδιήηνζμξ ΐανδμοκζχηδξ (18471924) απφ ην Άξγνο ήηαλ δηθεγφξνο θαη ζπγγξαθέαο. Έξγα ηνπ Δ ηαηαζηνμθή ημο Ανάιαθδ, Μπμοιπμοθίκα θ.ά. ΐαξδνπζίσλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα ΐανδμφζζα είλαη ε λφηηα θαηάιεμε ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ θαη απιψλνληαη ζηνπο λνκνχο Ώηησιναθαξλαλίαο, Βπξπηαλίαο θαη Φσθίδαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ε ςειφηεξε θνξπθή ηνπο ήηαλ ν Κφξαμ, νλνκαζία πνπ δηαηεξεί σο ζήκεξα Κφξαθαο ή Ώτ-Ληαο. ΐαξίθα (Βπα-Λνγ-Πνι) Ν. Φηινζέε : * Ο Εςάκκδξ ΐανίηαξ αλέιαβε ηελ αξρεγία ηνπ ζψκαηνο ηνπ νπιαξρεγνχ παηέξα ηνπ. ΢θνηψζεθε ζηελ πνιηνξθία ηνπ Ναππιίνπ ην 1821. * Ο Γεχνβζμξ ΐανίηαξ απφ ηελ Κάξπαζν δηεηέιεζε δεκνηηθφο ζχκβνπινο ηεο Ώζήλαο. * Ο ΐάζμξ ΐανίηαξ (1912-1971) ήηαλ θξηηηθφο ινγνηερλίαο θαη ζεάηξνπ, δεκνζηνγξάθνο, πνηεηήο θαη δνθηκηνγξάθνο. Έγξαςε επίζεο θαη βηνγξαθίεο πνηεηψλ. ΐαξλάβα (πιαηεία) (Θξε) Παγθξάηη : Ο ΐανκάααξ (; - 57 κ.Υ.) απνθαιείηαη Ώπφζηνινο αλ θαη δελ ήηαλ καζεηήο ηνπ Εεζνχ. Ήηαλ Ββξαίνο απφ ηελ Κχπξν θαη ην φλνκά ηνπ ήηαλ Εσζήθ. Πνχιεζε ηα ππάξρνληα ηνπ θαη παξέδσζε ην αληίηηκν ζηε ρξηζηηαληθή θνηλφηεηα ηεο Εεξνπζαιήκ. ΢πλδέζεθε κε ηνλ Παχιν θαη ηνλ αθνινχζεζε ζε πεξηνδείεο ηνπ. Ώξγφηεξα ρψξηζαλ θαη κε ηνλ αληςηφ ηνπ (Βπαγγειηζηή) Μάξθν νξγάλσζαλ ηεο Βθθιεζία ηεο Κχπξνπ. Μαξηχξεζε γηα ηελ πίζηε ηνπ κε ιηζνβνιηζκφ ζηε ΢αιακίλα ηεο Κχπξνπ. Σνπ απνδίδεηαη ε ζπγγξαθή ελφο απφθξπθνπ Βπαγγειίνπ. ΐαξλαθηψηε (Βπα) Ν. Φηινζέε : Ο Γεχνβζμξ ΐανκαηζχηδξ (1780-1842) απφ ην Ξεξφκεξν, ήηαλ αξκαηνιφο. Σν 1821 ζήθσζε ηε ζεκαία ηεο επαλάζηαζεο ζηε Α. Βιιάδα θαη αλαδείρζεθε ζηξαηεγφο. Πνιέκεζε ζην ΐξαρψξη θαη ζηνλ Ώεηφ θαηά ηνπ Κηνπηαρή. Καηεγνξήζεθε γηα ζπλεξγαζία κε ηνλ Οκέξ ΐξπψλε (ππάξρνπλ ελδείμεηο φηη πξνυπήξρε θηιία κεηαμχ ηνπο), απνθεξχρζεθε απφ ηελ επαλάζηαζε θαη ηνπ θφιιεζαλ ην παξαηζνχθιη Σμονημβζςνβάηδξ. Καηέθπγε ζηα Βπηάλεζα θαη κφιηο θαηά ην ηέινο ηνπ αγψλα πέηπρε ηελ απνθαηάζηαζή ηνπ. Ο Καπνδίζηξηαο ηνλ νλφκαζε ρηιίαξρν θα ν ΋ζσλαο ζπληαγκαηάξρε. ΐαξλνχληνο (Γεσ) Πεηξάισλα : Ο ΐανκμφξ είλαη νξνζεηξά ηεο Μαθεδνλίαο κεηαμχ ησλ Πξεζπψλ θαη ηεο λνεηήο γξακκήο Φιψξηλαο-Μνλαζηεξίνπ. ΐαζηιά (Θξε-΢ηξ) Κπςέιε : * Ο Ώκδνμφηζμξ ΐαζζθάξ (18νο αη.), ήηαλ ηεξέαο ζηελ ππφ ελεηηθή θαηνρή Κέξθπξα. Ώγσλίζηεθε καδί κε ηνπο επίζεο ηεξείο γηνπο ηνπ γηα λα απνθξνχζεη ηνπο Σνχξθνπο πνπ πνιηφξθεζαλ ηελ πφιε ηεο Κέξθπξαο ην 1716.

81

* Ο Α. ΐαζζθάξ, ινραγφο απφ ηελ Κέξθπξα, ππήξμε ν πξψηνο Έιιελαο λεθξφο, ηελ πξψηε κέξα ηεο επίζεζεο ησλ γεξκαληθψλ ζηξαηεπκάησλ ζηελ Βιιάδα (6 Ώπξηιίνπ 1941) ΐαζηιαδίνπ (Γεσ) Γθχδε : Σν ΐαζζθάδζ είλαη λεζάθη ηεο ιηκλνζάιαζζαο ηνπ Μεζνινγγίνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21, νρπξψζεθε θαη ρξεζηκνπνηήζεθε σο ζεκείν άκπλαο ηεο πφιεο ηνπ Μεζνινγγίνπ. ΐαζηιεηάδνπ ΢π. (Λνγ) Ώ. Παηήζηα : Ο ΢πονίδςκ ΐαζζθεζάδδξ (1845-74) απφ ηελ Πάηξα, ππήξμε λνκηθφο, πνηεηήο, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο θαη θξηηηθφο. Μαδί κε ηνλ Παπαξξεγφπνπιν ππήξμαλ νη εθπξφζσπνη ηεο απαηζηφδνμεο ξνκαληηθήο πνίεζεο. Πέζαλε πνιχ λένο (29 ρξνλψλ) θαη άθεζε δπν πνηεηηθέο ζπιινγέο: Βζηυκεξ ηαζ ηφιαηα θαη Έπεα πηενυεκηα θαη πεξίπνπ δέθα ζεαηξηθά έξγα, απφ ηα νπνία μερσξίδεη ε Γαθάηεζα. Παξήιζνλ εκέξαη θαη ρξφλνη κεγάινη, - εηο βάηνπο επλίγε ην εχβνηξπ θιήκα, ε θφκε γνλέσλ ζεπηψλ ειεπθάλζε - θαη κείξαθεο ήδε ηα βξέθε ζα είλαη αθ΄ φηνπ ηεο μέλεο ε άικε καο δε. ΢ππξ. Βαζηιεηάδεο : Σμ άζια ημο Ονθέςξ

ΐαζηιείνπ ΐνπιγαξνθηφλνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ ΐαζίθεζμξ ΐ’ (956-1025) ν επνλνκαδφκελνο ΐμοθβανμηηυκμξ, ζεσξείηαη ν ηειεπηαίνο κεγάινο ηεο Μαθεδνληθήο δπλαζηείαο. ΢εκαληηθφ γεγνλφο ηεο βαζηιείαο ηνπ ήηαλ ε ζπκκαρία ηνπ κε ηνλ πξίγθηπα ΐιαδίκεξν ησλ Ρσο, ν νπνίνο παληξεχηεθε ηελ Άλλα, αδειθή ηνπ ΐαζηιείνπ θαη βαθηίζηεθε ρξηζηηαλφο. Ώθνινχζεζε καδηθή βάπηηζε ηνπ ξσζηθνχ ιανχ. Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ ΐαζίιεηνο ΐ’

Ώπηφ φκσο πνπ ζεκάδεςε ηνλ ΐαζίιεην, ήηαλ ε ηειηθή ππνηαγή ησλ ΐνπιγάξσλ πνπ απνηεινχζαλ απεηιή γηα ην ΐπδάληην. Δ ηειεπηαία κάρε δφζεθε ζην Κιεηδί ην 1014, φπνπ νη ΐνχιγαξνη ζπλεηξίβεζαλ θαη νη ΐπδαληηλνί ζπλέιαβαλ 14.000 αηρκαιψηνπο. Ο ΐαζίιεηνο δηέηαμε θάηη απάλζξσπν: ηελ ηχθισζε φισλ θαηά εθαηνληάδεο. Ο εθαηνζηφο έραλε κφλν ην έλα ηνπ κάηη, γηα λα κπνξέζεη λα νδεγήζεη ηνπο ππφινηπνπο πίζσ ζηελ παηξίδα. Ο ΐνχιγαξνο ηζάξνο ΢πκεψλ δελ κπφξεζε λα αληέμεη ην απνηξφπαην απηφ ζέακα θαη πέζαλε. ΐαζηιείνπ Μαθεδφλνο (ΐπδ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο πξψηνο απηνθξάηνξαο ηεο Μαθεδνληθήο δπλαζηείαο ήηαλ ν ΐαζίθεζμξ Ώ’ μ Μαηεδχκ (811-886). Ήηαλ ηαπεηλήο θαηαγσγήο, αιιά ηθαλφηαηνο θαη θαηάθεξε ζηαδηαθά λα γίλεη θίινο ηνπ απηνθξάηνξα Μηραήι Γ΄ θαη λα αλαθεξπρζεί ζπλαπηνθξάηνξαο. Σειηθά δνινθφλεζε ηνλ Μηραήι θαη έκεηλε κφλνο εγεκφλαο ηεο ηεξάζηηαο απηνθξαηνξίαο. Ώλ θαη απαίδεπηνο απνδείρζεθε ηθαλφο απηνθξάηνξαο. Οξγάλσζε ηα νηθνλνκηθά, δηεπζέηεζε ηηο πξνζηξηβέο ζηνπο θφιπνπο ηεο Βθθιεζίαο, αλαζεψξεζε ηε λνκνζεζία, αλαβάζκηζε ηε δηθαηνζχλε θαη πέηπρε λίθεο θαηά ησλ ερζξψλ ηνπ βαζηιείνπ. Σνλ δηαδέρζεθε ν γηνο ηνπ Λέςκ ΢η΄ μ ΢μθυξ. ΐαζηιείνπ Μειεηίνπ : βιέπε Μεθεηίμο ΐαζζθείμο ΐαζηιείνπ ηνπ Μεγάινπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Ρνπθ : Ο ηεξσκέλνο ΐαζίθεζμξ (320-379) απφ ηελ Καηζάξεηα ηεο Καππαδνθίαο, γλσζηφηεξνο σο Μέβαξ ΐαζίθεζμξ, ππήξμε θνξπθαίνο ζενιφγνο, έλαο απφ ηνπο Παηέξεο ηεο Βθθιεζίαο θαη απφ ηνπο Σξεηο Εεξάξρεο. ΢πνχδαζε θηινζνθία, ξεηνξηθή θαη αζηξνλνκία ζηελ Καηζάξεηα, ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, θαη ζηελ Ώζήλα θαη απφθηεζε επξχηαηε κφξθσζε. Καηφπηλ ηαμίδεςε ζηελ Ώίγππην, ηε Μεζνπνηακία, ηελ Παιαηζηίλε θαη ηε ΢πξία θαη βαθηίζηεθε ρξηζηηαλφο. Μνίξαζε ζηνπο θησρνχο ηελ πεξηνπζία ηνπ θαη ην 370 εμειέγε κεηξνπνιίηεο Καηζαξείαο. Ώλέπηπμε ζεκαληηθή δξάζε αιιά θαη άθεζε πιήζνο ζπγγξακκάησλ (δνγκαηηθψλ, ζενινγηθψλ, εζηθψλ, παηδαγσγηθψλ), επηζηνιψλ, δηαηξηβψλ θαη νκηιηψλ.

82

ΐαζηιέσο Ώιεμάλδξνπ (Πνι) Ειίζηα : Ο ααζζθζάξ Ώθέλακδνμξ (1893-1920) ήηαλ δεπηεξφηνθνο γηνο ηνπ Κσλζηαληίλνπ Ώ’ θαη ηεο ΢νθίαο. Ώλέβεθε ζην ζξφλν ηνλ Μάην ηνπ 1917 φηαλ νη ζπκκαρηθέο δπλάκεηο (Ώληάλη) επέβαιαλ ηελ απνκάθξπλζε ηνπ παηέξα ηνπ θαη ηνπ αδειθνχ ηνπ Γεσξγίνπ. Δ ζχληνκε βαζηιεία ηνπ ζπλδέεηαη κε ζπληαξαθηηθά γεγνλφηα, φπσο ε είζνδνο ηεο Βιιάδαο ζηνλ πφιεκν θαη ε εδαθηθή επέθηαζή ηεο. ΋ηαλ θαηειήθζε ην Αεδεαγάηο νλνκάζηεθε Ώιεμαλδξνχπνιε πξνο ηηκή ηνπ. Ο Ώιέμαλδξνο (ζε αληίζεζε κε ηνλ παηέξα ηνπ) θηλήζεθε απζηεξά ζε ζπληαγκαηηθά πιαίζηα θαη απέθπγε ηελ αλάκημή ηνπ ζηελ πνιηηηθή. Γηα ην ιφγν απηφ ήηαλ ηδηαίηεξα αγαπεηφο απφ ην ιαφ. Σν 1919 παληξεχηεθε κε κνξγαλαηηθφ γάκν ηελ Ώζπαζία Μάλνπ ε νπνία γέλλεζε κηα θφξε (ηελ πξηγθίπηζζα Ώθελάκδνα) κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Ο γάκνο απηφο ηνλ έθαλε αθφκα πην δεκνθηιή γηαηί ήηαλ ην πξψην κέινο ηεο βαζηιηθήο νηθνγέλεηαο πνπ παληξεπφηαλ Βιιελίδα. Ο Ώιέμαλδξνο πέζαλε πνιχ λένο απφ ζεςαηκία πνπ πξνήιζε απφ δάγθσκα πηζήθνπ. Ο βαζηιηάο Ώιέμαλδξνο θαη ε Ώζπαζία Μάλνπ

ΐαζηιέσο Γεσξγίνπ Ώ’ (Πνι)

΢χληαγκα: Ο Υνζζηζακυξ-Γμοθζέθιμξ-Φενδζκάκδμξ-Ώδυθθμξ-Γεχνβζμξ, έκεηλε γλσζηφο σο ν ααζζθζάξ Γεχνβζμξ Ώ’ ηεο Βιιάδαο (1845-1913). Ήηαλ κέινο ηεο βαζηιηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Ααλίαο θαη αλήιζε ζηνλ ειιεληθφ ζξφλν ην 1863, κεηά ηελ εθζξφληζε ηνπ ΋ζσλα θαη θαηφπηλ ζπκθσλίαο ησλ Μεγάισλ Απλάκεσλ. Σν 1867 παληξεχηεθε ηελ ΋ιγα, αληςηά ηνπ ηζάξνπ ηεο Ρσζίαο θαη απέθηεζαλ καδί νθηψ παηδηά. Σα 50 ρξφληα ηεο βαζηιείαο ηνπ ζπλδέζεθαλ κε κεγάια θαη ηζηνξηθά γεγνλφηα, φπσο ε απνδνρή ηεο ανπήξ ηδξ δεδδθςιέκδξ (1874), ε Κξεηηθή επαλάζηαζε (1866), ν αηπρήο πφιεκνο κε ηελ Σνπξθία (1897), ην θίλεκα ζην Γνπδί (1909), ε αλάιεςε ηεο πξσζππνπξγίαο απφ ηνλ ΐεληδέιν (1910) θαη νη ΐαιθαληθνί Πφιεκνη (1912-13). Ανινθνλήζεθε ζηε Θεζζαινλίθε ηνλ Μάξηην ηνπ 1913. ΐαζηιέσο Γεσξγίνπ ΐ’ (Πνι) ΢ηάδην-Παγθξάηη : Ο ααζζθζάξ Γεχνβζμξ ΐ’ (1890-1947) ήηαλ πξσηφηνθνο γηνο ηνπ βαζηιηά Κσλζηαληίλνπ θαη ηεο ΢νθίαο θαη αδειθφο ηνπ Ώιέμαλδξνπ. Ώθνινχζεζε ηνλ παηέξα ηνπ ζην εμσηεξηθφ, φηαλ απνκαθξχλζεθε (ιφγσ γεξκαλνθηιίαο) απφ ηε ρψξα θαη ζην ζξφλν αλέβεθε ν Ώιέμαλδξνο. Μεηά ηελ ήηηα ηνπ ΐεληδέινπ ζηηο εθινγέο ηνπ 1920, ν Κσλζηαληίλνο επαλήιζε ζην ζξφλν ηνπ θαη ν Γεψξγηνο εγθαηαζηάζεθε πάιη ζηελ Ώζήλα. Ώθνινχζεζε ε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ν βαζηιηάο εμαλαγθάζηεθε ζε παξαίηεζε θαη ν Γεψξγηνο νξθίζηεθε βαζηιηάο. ΋κσο κεηά απφ έλα ρξφλν ε Βπαλαζηαηηθή Βπηηξνπή θαηέιπζε ηε βαζηιεία, ε δπλαζηεία θεξχρζεθε έθπησηε θαη ν Γεψξγηνο εγθαηέιεηςε θαη πάιη ηελ Βιιάδα. Σν 1935 ν Κνλδχιεο πξνθήξπμε (λφζν) δεκνςήθηζκα θαη ν Γεψξγηνο επαλήιζε ζην ζξφλν. Σν επφκελν έηνο ζπλέπξαμε κε ηνλ Εσάλλε Μεηαμά, ν νπνίνο θαηέιπζε ην θνηλνβνπιεπηηθφ πνιίηεπκα θαη θήξπμε δηθηαηνξία. Ώθνινχζεζε ν πφιεκνο κε ηελ Εηαιία θαη ε εηζβνιή ησλ Γεξκαλψλ θαη ν Γεψξγηνο έθπγε αθφκα κηα θνξά θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην. Μεηά ην ηέινο ηεο ηξηπιήο θαηνρήο απφ ηηο δπλάκεηο ηνπ Άμνλα, αθνινχζεζε λέν δεκνςήθηζκα θαη ν Γεψξγηνο επαλήιζε γηα ηξίηε (!) θνξά ζην ζξφλν (΢επηέκβξηνο 1946) γηα λα πεζάλεη απφ θαξδηαθή πξνζβνιή ιίγνπο κήλεο αξγφηεξα. Σνλ δηαδέρζεθε ν αδειθφο ηνπ Παχινο. ΐαζηιέσο Δξαθιείνπ (ΐπδ) Μνπζείν : Ο αξκεληθήο θαηαγσγήο απηνθξάηνξαο Δνάηθεζμξ (βαζίιεπζε 610-641), ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο κνλάξρεο ηνπ ΐπδαληίνπ. Βπηρείξεζε λα νκνγελνπνηήζεη ην θξάηνο, εηζήγαγε ηελ ειιεληθή σο ηελ επίζεκε γιψζζα ηεο απηνθξαηνξίαο θαη ν ιαηηληθφο ηίηινο Augustus, αληηθαηαζηάζεθε απφ ηνλ ειιεληθφ ΐαζζθεφξ. Ο Δξάθιεηνο ήηαλ θαιφο θπβεξλήηεο θαη ηθαλφο ζηξαηησηηθφο. Μεηά απφ κηα

83

ζεηξά εθζηξαηεηψλ θαηαλίθεζε ηνπο Πέξζεο θαη επέβαιε εηξήλε ζηε δηαρξνληθά ηαξαγκέλε πεξηνρή ηεο Μέζεο Ώλαηνιήο Δ ηζηνξία ηεο βαζηιείαο ηνπ Δξαθιείνπ, ζπκπίπηεη κε ηελ εκθάληζε ηνπ Μςάιεε, ηελ ίδξπζε απφ απηφλ ηεο λέαο ζξεζθείαο θαη ηελ έλαξμε ηεο επέθηαζεο ηεο θπξηαξρίαο ησλ Ώξάβσλ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Δξαθιείνπ ην 641 θαη σο ην 717, 10 εγεκφλεο ελαιιάζζνληαη ζην ζξφλν (ζπλνκσζίεο, ζηάζεηο, δνινθνλίεο θαη επεκβάζεηο ηνπ ζηξαηνχ). ΐαζηιέσο Κσλζηαληίλνπ (Λεσθφξνο) (Πνι) ΢ηάδην-Υίιηνλ : Ο ααζζθζάξ Κςκζηακηίκμξ Ώ’ (1868-1923) ήηαλ ν πξσηφηνθνο γηνο ηνπ Γεσξγίνπ Ώ΄ θαη ηεο ΋ιγαο. Σν φλνκά ηνπ έρεη ζπλδεζεί κε ζεκαληηθά γεγνλφηα ηεο ηζηνξίαο: ηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο, ην Αηραζκφ θαη ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή. Παληξεχηεθε ηελ ΢νθία, αδειθή ηνπ Γνπιηέικνπ ηεο Γεξκαλίαο θαη απέθηεζε έμε παηδηά, ηξία απφ ηα νπνία βαζίιεπζαλ (Γεψξγηνο, Ώιέμαλδξνο, Παχινο). Δγήζεθε ηνπ ειιελνηνπξθηθνχ πνιέκνπ ηνπ 1897 θαη ζεσξήζεθε έλαο απφ ηνπο ππαίηηνπο ηεο ήηηαο. ΋κσο ε εηθφλα απηή αληηζηξάθεθε φηαλ ε Βιιάδα βγήθε ληθήηξηα (θαη δηπιάζηα) απφ ηνπο ΐαιθαληθνχο Πνιέκνπο. Σν 1913 ν Γεψξγηνο δνινθνλήζεθε θαη ν Κσλζηαληίλνο αλήιζε ζην ζξφλν. Σν επφκελν έηνο μέζπαζε ν Ώ’ Παγθφζκηνο πφιεκνο θαη ακέζσο θάλεθε ε δηάζηαζε απφςεσλ κεηαμχ ηνπ βαζηιηά θαη ηνπ Βι. ΐεληδέινπ, ν νπνίνο επέκελε φηη ε ρψξα έπξεπε λα ηαρζεί ππέξ ηεο Ώληάλη. Δ δηάζηαζε απηή θαηέιεμε ζε εζληθφ δηραζκφ, ε ρψξα ρσξίζηεθε ζηα δπν: ΢ηε Θεζζαινλίθε κε ηελ Πξνζσξηλή Κπβέξλεζε ηνπ ΐεληδέινπ ζην πιεπξφ ησλ Ώγγινγάιισλ θαη ζηελ Ώζήλα ε βαζηιηθή θπβέξλεζε κε ηνλ Κσλζηαληίλν, πηζηή ζηελ νπδεηεξφηεηα. Οη ζχκκαρνη απαίηεζαλ ηελ απνκάθξπλζε απφ ηε ρψξα ηνπ βαζηιηά θαη ηνπ δηαδφρνπ ηνπ Γεσξγίνπ θαη ηελ αλάιεςε ηνπ ζξφλνπ απφ ηνλ Ώιέμαλδξν. Δ θαηαςήθηζε ηνπ ΐεληδέινπ ην 1920 είρε σο ζπλέπεηα ηελ παιηλφξζσζε ηνπ Κσλζηαληίλνπ. ΋κσο ε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή πνπ αθνινχζεζε, πξνθάιεζε ηελ εμέγεξζε νκάδαο ζηξαηησηηθψλ νη νπνίνη ππνρξέσζαλ ηνλ Κσλζηαληίλν λα παξαηηεζεί θαη πάιη θαη λα θχγεη απφ ηε ρψξα. Πέζαλε ζηελ Εηαιία. Ο βαζηιηάο Κσλζηαληίλνο Ώ’

ΐαζίιεο (Μπζ)

Θεζείν : Δ ΐαζίθδ ήηαλ ρζφληα ζεφηεηα, ηαπηίδεηαη απφ νξηζκέλνπο κε ηελ Πενζεθυκδ. Τπήξρε ηεξφ ηεο ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Ειηζνχ ηεο Ώζήλαο. ΐαζηιηθήο (Βζλ) Ώηφινπ : Δ ΐαζζθζηή δ Ώεδκαία (17νο αηψλαο) ήηαλ φκνξθε θνπέια θαη ηελ δηάιεμαλ γηα πινπηίζεη ην ραξέκη ηνπ ζνπιηάλνπ Μνπξάη Α’. Δ ΐαζηιηθή αξγφηεξα έγηλε επλννχκελε ηνπ λένπ ζνπιηάλνπ Εκπξαήκ Ώ’ ηνλ νπνίν έπεηζε λα κεηψζεη ηνπο θφξνπο θαη λα παξαρσξήζεη πξνλφκηα ζηελ πφιε ηεο Ώζήλαο. ΐαζηιηθψλ (Εζη) Κνισλφο : Σα ΐαζζθζηά είλαη ηνπνζεζία θνληά ζηηο Θεξκνπχιεο ηεο Φζηψηηδα, ζηελ νπνία θαηά ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ΄21, ν Ώκδνμφηζμξ θαη ν Γημφναξ λίθεζαλ κεγάιν ηνπξθηθφ εθζηξαηεπηηθφ ζψκα. ΐαζηιίζζεο Ώκαιίαο ΢χληαγκα : ΐιέπε Ώιαθίαξ ΐαζηιίζζεο ΋ιγαο (Λεσθφξνο) (Πνι) Γάππεην : Δ ααζίθζζζα ΋θβα (1851-1926) ήηαλ θφξε ηνπ Μεγάινπ Ανχθα ηεο Ρσζίαο Κσλζηαληίλ (αδειθνχ ηνπ Σζάξνπ). Παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ηεο Βιιάδαο Γεψξγην Ώ΄ θαη απέθηεζαλ νθηψ παηδηά. Δ ΋ιγα αζρνιήζεθε κε θηιαλζξσπηθά θαη θνηλσθειή έξγα ζεκαληηθφηεξν απφ ηα νπνία ππήξμε ην λνζνθνκείν Βπαγγειηζκφο ζηελ Ώζήλα, γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ νπνίνπ δηέζεζε ζεκαληηθφ πνζφ θαη ν ηζάξνο Ώιέμαλδξνο Γ’. Πέζαλε ζηε Γαιιία. ΐαζηιίζζεο ΢νθίαο (Λεσθφξνο) (Πνι) ΢χληαγκα-Ώκπειφθεπνη : Δ ααζίθζζζα ΢μθία (1870-1932) ήηαλ θφξε ηνπ Φξεηδεξίθνπ Γ’ ηεο Πξσζίαο, εγγνλή ηεο βαζίιηζζαο ηεο Ώγγιίαο ΐηθηψξηαο θαη αδειθή ηνπ θάηδεξ Γνπιηέικνπ ΐ’ ηεο Γεξκαλίαο. Παληξεχηεθε

84

ηνλ Κσλζηαληίλν Ώ’ ηεο Βιιάδαο θαη απέθηεζαλ έμε παηδηά, απφ ηα νπνία ηα ηξία βαζίιεπζαλ. Λφγσ ηεο θαηαγσγήο ηεο θαηεγνξήζεθε φηη επεξέαδε ηελ θηινγεξκαληθή πνιηηηθή ηνπ βαζηιηά, πξάγκα πνπ δελ είλαη θαζφινπ βέβαην. Σν 1924 πνπ εμέπεζε ε δπλαζηεία, αθνινχζεζε ηελ νηθνγέλεηά ηεο ζην εμσηεξηθφ. Πέζαλε ζηε Γεξκαλία. ΐαζζάλε (Βζλ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Πακηαγήξ ΐαζζάκδξ ((1830-92) απφ ηελ Πνξηαξηά Πειίνπ, έθπγε κηθξφο θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην, φπνπ αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην. Ώπέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο νπνίαο θιεξνδφηεζε ζην ειιεληθφ δεκφζην. Με ηα ρξήκαηα απηά ηδξχζεθε ε ΐαζζάλεηνο λαπηηθή ζρνιή ζην Πεηξαηά, ζηελ νπνία αξγφηεξα εγθαηαζηάζεθε ε ΢ρνιή Ναπηηθψλ Ανθίκσλ. Έρεη αλαθεξπρζεί εζληθφο επεξγέηεο. ΐάζνπ Σηκνιένληνο (΢ηξ) Πι. Μαβίιε : Ο Σζιμθέςκ ΐάζμξ (1836-1929) ππήξμε ζηξαηησηηθφο, γηνο ηνπ νπιαξρεγνχ ηνπ ’21 ΐάζζνπ Μαπξνβνπληψηε. Ήηαλ ππαζπηζηήο ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Ώ’ θαη ην 1897 εζηάιε ζηελ Κξήηε γηα λα πξνζηαηεχζεη ην ειιεληθφ ζηνηρείν απφ ηηο επηζέζεηο ησλ Οζσκαλψλ. ΋κσο ππνρξεψζεθε λα απνρσξήζεη απφ ην λεζί πνπ είρε ήδε ηεζεί ππφ ηελ πξνζηαζία ησλ Μεγάισλ Απλάκεσλ. Ο Σηκνιέσλ ΐάζνο

ΐαηάηδε (ΐπδ) Νεάπνιε : ΐαηάηγδξ είλαη φλνκα κεγάιεο βπδαληηλήο νηθνγέλεηαο : * Ο ζηξαηεγφο Θευδςνμξ ΐαηάηγδξ, γακπξφο ηνπ απηνθξάηνξα Μαλνπήι Κνκλελνχ, θπξίεπζε ηελ Σαξζφ απφ ηνπο Ώξκέληνπο. * Ο ζηξαηεγφο Λέςκ ΐαηάηγδξ, ην 1164 πξαγκαηνπνίεζε ληθεθφξα εθζηξαηεία θαηά ησλ Οχγγξσλ, επί απηνθξάηνξα Μαλνπήι Ώ’ Κνκλελνχ. * Ο ζηξαηεγφο Ώκδνυκζημξ ΐαηάηγδξ, γηνο ηνπ Θεφδσξνπ. ΢θνηψζεθε ην 1173 απφ ηνπο Σνχξθνπο θαηά ηελ εθζηξαηεία ηνπ ζην Εθφλην. * Ο ζηξαηεγφο Εςάκκδξ ΐαηάηγδξ, ππεξέηεζε ηνλ ΐαζίιεην ΐ’ θαη ηνλ Κσλζηαληίλν ΐ’ ηνλ Μνλνκάρν. ΢ηαζίαζε θαηά ηνπ δεπηέξνπ, ζπλειήθζε θαη ηπθιψζεθε. * Ο Εςάκκδξ Γ’ Αμφηαξ ΐαηάηγδξ (1193-1254), ήηαλ ν δεχηεξνο εγεκφλαο ηεο απηνθξαηνξίαο ηεο Νηθαίαο, γακπξφο θαη δηάδνρνο ηνπ Θεφδσξνπ Ώ΄ Λάζθαξε. ΢πλεηφο θαη ηθαλφο βαζηιηάο, ζπλέρηζε κε επηηπρία ην έξγν ηνπ πεζεξνχ ηνπ θαη πέηπρε λα δηπιαζηάζεη ηα φξηα ηεο απηνθξαηνξίαο. Δ γπλαίθα ηνπ ήηαλ ε Βηξήλε Λαζθαξίλα κε ηελ νπνία απέθηεζαλ έλα γην ηνλ δηάδνρν ηνπ ζξφλνπ Θεφδσξν Λάζθαξε. ΐαηνπεδίνπ (Θξε-Γεσ) Ώκπειφθεπνη : * Δ Μεγίζηε Μμκή ΐαημπεδίμο είλαη ε δεχηεξε ηεξαξρηθά κνλή ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο. Ώθηεξσκέλε ζηνλ Βπαγγειηζκφ ηεο Θενηφθνπ θηίζηεθε ηνλ 10ν αηψλα απφ κνλαρνχο ηεο Ώδξηαλνχπνιεο. Αηαζέηεη 31 παξεθθιήζηα κέζα θαη έμσ απφ ην θηηξηαθφ ηεο ζπγθξφηεκα. Δ κνλή θαηέρεη πάκπνιιεο κεγάιεο αμίαο εηθφλεο ε δε βηβιηνζήθε ηεο θπιάζζεη αλεθηίκεηεο αμίαο ρεηξφγξαθα θαη βηβιία. * Σν ΐαημπέδζ είλαη θνηλφηεηα ηεο Υαιθηδηθήο. Εδξχζεθε απφ πξφζθπγεο ηεο Μ. Ώζίαο. ΐαηζαμή (Βπα) Πι. ΐάζεο : Ο Εςάκκδξ ΐαηζαλήξ, ήηαλ Τδξαίνο θαξαβνθχξεο. Με ηνπο δπν γηνπο ηνπ θαη κε ην κπξίθη ηνπ Κίιςκ ζπκκεηείρε ελεξγά ζην αγψλα ηνπ ’21. ΐαθεηνρσξίνπ (Γεσ) Γθχδε : Σν ΐαθεζμπχνζ ή ΐαθζμπχνζ είλαη ρσξηφ ηνπ Κηιθίο. ΐεάθε (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο Ώζιίθζμξ ΐεάηδξ (1884-1951) ππήξμε έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο Έιιελεο εζνπνηνχο. ΢πνχδαζε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ, αιιά ηνλ θέξδηζε ην ζέαηξν. Μφιηο 17 ρξνλψλ έπαημε γηα πξψηε θνξά θαη δελ ζηακάηεζε λα παίδεη δηάθνξνπο ξφινπο σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνπο κεγαιχηεξνπο ζίαζνπο ηεο επνρήο (Καινγεξίθνπ, Κπβέιε, Κνηνπνχιε θ.ά.) θαη αξγφηεξα ζρεκάηηζε ζίαζν κε ηελ Παμηλνχ θαη ηνλ Μηλσηή. Βξγάζηεθε ζην Βζληθφ Θέαηξν παίδνληαο δεθάδεο ξφινπο φισλ

85

ησλ κεγάισλ Βιιήλσλ θαη μέλσλ ζεαηξηθψλ ζπγγξαθέσλ. Καηά ηε γεξκαληθή θαηνρή ζπκκεηείρε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε απφ ηηο ηάμεηο ηνπ ΒΏΜ. Μεηά ηα Αεθεκβξηαλά θαη ηελ ήηηα ηεο Ώξηζηεξάο, ν ΐεάθεο ππέζηε δηψμεηο πνπ θιφληζαλ ζνβαξά ηελ πγεία ηνπ. Σν Βζληθφ Θέαηξν ηνλ θάιεζε θαη πάιη λα παίμεη ζηε ζθελή ηνπ, αιιά ιίγν αξγφηεξα πέζαλε. Βπίζεο έπαημε ζε θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο θαη έγξαςε πνηήκαηα θαη ζεαηξηθά έξγα. ΐεβεθίνπ (Γεσ) Ν. Κπςέιε : Σν ΐεαέηζμ είλαη ζέξεηξν ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο επί ηεο επξσπατθήο αθηήο ηνπ ΐνζπφξνπ, ζην νπνίν βξηζθφηαλ ε Ρνβέξηεηνο ΢ρνιή. ΐεγνξίηηδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ΐεβμνίηζδα είλαη ε δεχηεξε ζε κέγεζνο ιίκλε ηεο Βιιάδαο κεηά ηελ Πξέζπα. ΐξίζθεηαη αλάκεζα ζηνπο λ. Φιψξηλαο θαη Πέιιαο. ΢ηηο φρζεο ηεο θσιηάδνπλ πάλσ 80 είδε πνπιηψλ θαη θηινμελεί πινχζηα ρισξίδα θαη παλίδα. ΐεΎθνπ (νδφο & πιαηεία) (Βπα) Κνπθάθη : Ο Λάιπνμξ ΐέζημξ ήηαλ καρεηήο ηεο επαλάζηαζεο απφ ην ΢νχιη. Τπήξμε ζπλεξγάηεο ηνπ Μάξθνπ Μπφηζαξε, ηνπ Κίηζνπ Σδαβέια, ηνπ Καξατζθάθε θαη άιισλ νπιαξρεγψλ. Πνιέκεζε ζην Καξπελήζη, ζηε Γξαβηά, ζην Μεζνιφγγη, ζηελ Ώξάρνβα. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ ζηελ Ώζήλα ην 1827. ΐειβελδνχ (Γεσ) Κπςέιε : Ο ΐεθαεκδυξ ή ΐεθαεκηυ είλαη θσκφπνιε ηεο Κνδάλεο ζηνπο πξφπνδεο ησλ Πηεξίσλ. ΐειεζηίλνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν ΐεθεζηίκμ είλαη θσκφπνιε ηεο Μαγλεζίαο, 17 ρηιηφκ. απφ ην ΐφιν, ρηηζκέλν ζηε ζέζε ηεο αξραίαο πφιεο ησλ Φεξψλ. Βίλαη ε παηξίδα ηνπ νξακαηηζηή ηεο απειεπζέξσζεο ησλ βαιθαληθψλ ιαψλ Ρήβα Φεναίμο ή ΐεθεζηζκθή. ΐειηζζαξίνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο ΐεθζζζάνζμξ (505-565) απφ ηε Θξάθε, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζηξαηεγνχο ηνπ ΐπδαληίνπ αιιά θαη ηεο Βπξψπεο. Αηέπξεςε ζε φια ηα κέησπα πνπ πνιέκεζε θαη ππήξμε έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζπλεξγάηεο ηνπ Ενπζηηληαλνχ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αλαβηψζεη ηελ Ρσκατθή απηνθξαηνξία. ΢ηελ Ώλαηνιή λίθεζε ηνπο Πέξζεο, ζηε Αχζε ηνπο Γφηζνπο ηεο Εηαιίαο θαη ζηε βφξεηα Ώθξηθή δηέιπζε ην θξάηνο ησλ ΐαλδάισλ. Σν 532 θαηέζηεηιε κε ζθιεξφηεηα ηελ πεξηβφεηε ΢ηάζδ ημο Νίηα θαη έζσζε έηζη ηνλ Ενπζηηληαλφ απφ ηελ ηαπείλσζε. Καη ηέινο ην 560 έζσζε ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε απφ ηνπο Οχλλνπο, πνπ είραλ θηάζεη σο ηα πεξίρσξα ηεο πφιεο. ΐέιιεξ (Πξν) Κπςέιε : Γεχνβζμξ ΐέθθεν (George Wheler, 16511724) ήηαλ Άγγινο ηεξέαο, ιφγηνο, αξραηνιφγνο θαη πεξηεγεηήο. ΢ην βηβιίν ηνπ Σαλίδζ ζηδκ Βθθάδα, ππάξρνπλ ζεκαληηθέο ιεπηνκέξεηεο γηα ηελ Ώζήλα θαη ηελ Ώθξφπνιε ηεο επνρή εθείλεο. Ο ΐειιεξνθφληεο θαη ν Πήγαζνο

ΐειιεξνθφληνπ (Μπζ)

Κνινθπλζνχ : ΐεθθενμθυκηδξ ή ΐεθθενμθχκ ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο. Σν φλνκά ηνπ ήηαλ Λεςθυκηδξ αιιά πήξε ην φλνκα ΐειιεξνθφληεο φηαλ ζθφησζε θαηά ιάζνο ηνλ Κνξίλζην επγελή ΐέιιεξν. Γηα ην θφλν απηφ εμνξίζηεθε απφ ηελ Κφξηλζν θαη θαηέθπγε γηα λα θαζαξζεί ηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Σίξπλζαο Πξνίηνπ. Βθεί ε ΢ζελέβνηα ζχδπγνο ηνπ Πξνίηνπ εξσηεχηεθε ηνλ θηινμελνχκελν ηεο. ΋κσο απηφο δελ αληαπνθξίζεθε θαη ε ΢ζελέβνηα θαηήγγεηιε ζηνλ άληξα ηεο φηη ν ΐειιεξνθφληεο ηεο έθαλε αλήζηθεο πξνηάζεηο. Ο Πξνίηνο γηα λα ηνλ ηηκσξήζεη, ηνλ έζηεηιε ζηνλ πεζεξφ ηνπ Ενβάηε, βαζηιηά ηεο Λπθίαο κε έλα ζεκείσκα πνπ δεηνχζε λα ζαλαησζεί ν θνκηζηήο ηνπ. Ο Ενβάηεο φκσο, αληί λα ζθνηψζεη ηνλ ΐειιεξνθφληε, ηνλ ππνρξέσζε λα πξαγκαηνπνηήζεη ηξεηο άζινπο: - Να πνιεκήζεη θαη λα εμνληψζεη ηνπο ΢νιχκνπο έλα πνιεκνραξή ιαφ πνπ δνχζε αλαηνιηθά ηεο Λπθίαο, πξάγκα πνπ ην πέηπρε.

86

- Να ζθνηψζεη ην ηξνκεξφ ηέξαο, ηε Υίκαηξα. Ο ΐειιεξεθφληεο ίππεπζε ηνλ Πήγαζν ην θηεξσηφ άινγν θαη θαηάθεξε λα ην εμνληψζεη.

- Να αληηκεησπίζεη ηηο Ώκαδφλεο, ην πέηπρε θη απηφ. Ο Ενβάηεο πείζηεθε ηφηε, ηνλ φξηζε δηάδνρν ηνπ θαη ηνπ έδσζε σο ζχδπγν ηελ θφξε ηνπ. Ώξγφηεξα ν ΐειιεξνθφληεο ίππεπζε ηνλ Πήγαζν θαη ζέιεζε λα αλέβεη κε απηφλ ζηνλ ΋ιπκπν. Ο Αίαο ηηκψξεζε ηελ έπαξζή ηνπ θαη ηνλ θεξαπλνβφιεζε. ΐέκπν ΢νθίαο (πιαηεία) (Και) Ν. Φηινζέε : Δ ΢μθία ΐέιπμ (1910-1978) ήηαλ ηξαγνπδίζηξηα θαη εζνπνηφο. Δ θαξηέξα ηεο άξρηζε ηε δεθαεηία ηνπ ’30 κε δηζθνγξαθήζεηο θαη ζπκκεηνρή ζε επηζεσξήζεηο. Έκεηλε γλσζηή σο ε Σναβμοδίζηνζα ηδξ Νίηδξ απφ ηα ηξαγνχδηα πνπ εξκήλεπζε θαηά ηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν, κε ηα νπνία εκςχρσλε ηνπ θαληάξνπο ζην κέησπν, αιιά θαη ηνλ άκαρν ιαφ ζηα κεηφπηζζελ. Παζίγλσζην ήηαλ ην ημνυζδμ Μμοζμθίκζ πνπ είρε γίλεη έλα είδνο ζνχξηνπ. ΢ηελ θαηνρή πήγε ζηε Μέζε Ώλαηνιή θαη εθεί ζπλέρηζε λα εκςπρψλεη κε ηα ηξαγνχδηα ηεο ηνπο Έιιελεο θαη ζπκκάρνπο ζηξαηηψηεο. Μεηά ηνλ πφιεκν απέθηεζε δηθφ ηεο ζέαηξν ζην Μεηαμνπξγείν. Σα ηξαγνχδηα πνπ εξκήλεπζε είλαη εθαηνληάδεο. Δ ΢νθία ΐέκπν

ΐεληδέινπ Έιελαο (νδφο θαη πιαηεία) (Βζλ) Ώκπειφθεπνη : Δ Έθεκα ΐεκζγέθμο (1874-1959) ην γέλνο ΢θπιίηζε, ήηαλ ε δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Βιεπζεξίνπ ΐεληδέινπ. Γελλήζεθε ζην Λνλδίλν θαη θαηά ηνλ Ώ’ Παγθφζκην Πφιεκν πξνζέθεξε πνιιά ζε ρξήκαηα θαη θαξκαθεπηηθφ πιηθφ ζηνπο Έιιελεο πνπ πνιεκνχζαλ ζηε Μαθεδνλία. Παληξεχηεθε ηνλ ΐεληδέιν, δελ αλακίρζεθε ζηελ πνιηηηθή θαη αζρνιήζεθε κε θνηλσθειή δξάζε. Με δαπάλεο ηεο ρηίζηεθε ην καηεπηήξην Μαξίθα Διηάδε (ζηε κλήκε θίιεο ηεο). ΐεληδέινπ Βιεπζ. (Λεσθφξνο & πιαηεία) (Πνι) (Παλεπηζηεκίνπ & Πνιχγσλν) : Ο κεγαιχηεξνο πνιηηηθφο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο, ν Βθεοεένζμξ ΐεκζγέθμξ (1864-1936) απφ ηα Υαληά, ζπνχδαζε λνκηθά ζηελ Ώζήλα. ΋ηαλ (1909) μέζπαζε πνιηηηθή θξίζε ζηελ Βιιάδα ν ζηξαηφο ηνλ θάιεζε λα αλαιάβεη ηελ πξσζππνπξγία. Κέξδηζε ηηο εθινγέο θαη ακέζσο πξνρψξεζε ζε αλαζεψξεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο. Μεξίκλεζε γηα ηελ αλαδηνξγάλσζε ηνπ ζηξαηνχ θαη ηε λαππήγεζε ηζρπξνχ ζηφινπ. Καηφπηλ ππέγξαςε ζπκθσλία κε ηε ΐνπιγαξία, ΢εξβία θαη Μαπξνβνχλην θαη ην ‘12 μέζπαζε ν πφιεκνο (Ώ’ ΐαιθαληθφο) κε ηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία. Δ λίθε ησλ ζπκκάρσλ ήηαλ γξήγνξε. Ο ειιεληθφο ζηξαηφο απειεπζέξσζε φιε ζρεδφλ ηε βφξεηα Βιιάδα κε θνξχθσζε ηε Θεζζαινλίθε. Σν 1913 δνινθνλήζεθε ν Γεψξγηνο θαη ηνλ δηαδέρζεθε ν Κσλζηαληίλνο. Ώθνινχζεζε ν πφιεκνο ηεο Βιιάδαο κε ηε ΐνπιγαξία (ΐ’ ΐαιθαληθφο), πνπ έιεμε κε ειιεληθή λίθε. Σν ηέινο ησλ πνιέκσλ βξήθε ηελ Βιιάδα, λα έρεη δηπιαζηάζεη ηελ έθηαζε θαη ηνλ πιεζπζκφ ηεο. Σν μέζπαζκα ηνπ Ώ’ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ έθεξε αληηκέησπνπο ηνλ βαζηιηά κε ηνλ πξσζππνπξγφ. Δ πξψηνο ήζειε ηελ νπδεηεξφηεηα ηεο ρψξαο θαη ν δεχηεξνο επέκελε λα εηζέιζεη ε Βιιάδα ζην πιεπξφ ησλ ζπκκάρσλ θαη λα έρεη κεξίδην απφ ηελ δηαθαηλφκελε δηάιπζε ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Ώπηφ έθεξε ζηε ρψξα ηνλ Αζπαζιυ κε βαζηιηθή θπβέξλεζε ζηελ Ώζήλα θαη βεληδειηθή ζηε Θεζζαινλίθε. ΋ηαλ ηειείσζε ν πφιεκνο, ν Κσλζηαληίλνο εγθαηέιεηςε ηε ρψξα, θαη ε Βιιάδα κε ηε ζπλζήθε ησλ ΐεξζαιιηψλ είρε θεξδίζεη ηε Θξάθε θαη ηνλ έιεγρν ηεο πεξηνρήο ηεο ΢κχξλεο. ΋κσο ε Βιιάδα εμαθνινχζεζε λα πνιεκά ζε έλα εθηεηακέλν κέησπν ζηε Μ. Ώζία. Ώπέλαληη ήηαλ ν Μνπζηαθά Κεκάι, ν αλακνξθσηήο ηνπ ζχγρξνλνπ ηνπξθηθνχ θξάηνπο. Σν ‘20 ν ΐεληδέινο έραζε ηηο εθινγέο, ν Κσλζηαληίλνο επαλήιζε ζην ζξφλν ηνπ, αιιά νη ζχκκαρνη ζηακάηεζαλ λα ππνζηεξίδνπλ ηελ Βιιάδα. Ο ζηξαηφο είρε θηάζεη θνληά ζηελ Άγθπξα, φηαλ ν Κεκάι εμαπέιπζε ηελ επίζεζε ηνπ. Οη Έιιελεο έραζαλ ηνλ πφιεκν,

87

απνρψξεζαλ απφ ηε Μ. Ώζία θαη απφ ηελ Ώ. Θξάθε. Δ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή ήηαλ έλα απφ ηα κεγαιχηεξα πιήγκαηα ζηελ ειιεληθή ηζηνξία. Ο ΐεληδέινο έγηλε πάιη πξσζππνπξγφο θαη ππέγξαςε ηε ζπλζήθε ηεο Λνδάλλεο πνπ έθεξε ηελ εηξήλε ζηε ρψξα κεηά απφ δέθα ζπλερή ρξφληα πνιέκνπ. Βθιέρζεθε αθφκα ηξεηο θνξέο πξσζππνπξγφο. Θεσξείηαη ν αλακνξθσηήο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο θαη έρεη ηηκεζεί φζν ιίγνη πνιηηηθνί. Οδνί, πιαηείεο, θαη ην λέν αεξνδξφκην ηεο Ώζήλαο θέξνπλ ην φλνκά ηνπ, ελψ αγάικαηά ηνπ ππάξρνπλ ζε πνιιέο πφιεηο ηεο ρψξαο. ΐεληήξε Κ. (΢ηξ) Υίιηνλ : Ο ζηξαηησηηθφο Κςκζηακηίκμξ ΐεκηήνδξ (1892-1960) απφ ηελ Καιακάηα, πνιέκεζε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο, ζην καθεδνληθφ θαη ζην κηθξαζηαηηθφ κέησπν απφ πνιιέο επηηειηθέο ζέζεηο. Καηά ηελ θαηνρή αλέιαβε αξρεγφο ΓΒ΢ ζηε Μέζε Ώλαηνιή. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε αλέιαβε ηε δηνίθεζε κεγάισλ ζηξαηησηηθψλ κνλάδσλ θαη πήξε κέξνο ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Βκθπιίνπ πνιέκνπ. ΐεξαλδέξνπ (Βπα) Οκφλνηα-Κάληγγνο : Ο ΐενακγένμξ (Pierre-Jean de Beranger, 1780-1857), ήηαλ Γάιινο πνηεηήο θαη ηξαγνπδνπνηφο. Έγηλε δηάζεκνο θαη δεκνθηιήο απφ ηα θηιειεχζεξα θαη παηξησηηθά ηξαγνχδηα πνπ έγξαςε ηελ επνρή ηεο παιηλφξζσζεο ησλ ΐνπξβφλσλ, (1813-30). Γηα ηα ηξαγνχδηα απηά ππέζηε δηψμεηο θαη θπιαθίζεηο. ΢πγθηλήζεθε απφ ηνλ αγψλα ησλ Βιιήλσλ ηνπ ’21 θαη έγξαςε αξθεηά πνηήκαηα πνπ έγηλαλ αγαπεηά ζηε Γαιιία θαη θπζηθά θαη ζηελ Βιιάδα. Ο ΐεξαλδέξνο ζηε θπιαθή

ΐεξβαίλσλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα ΐένααζκα ή ΐέναεκα είλαη ρσξηφ ηεο Ώξθαδίαο. Βθεί έγηλε κάρε Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ. ΐέξγαο (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ ΐένβα είλαη ρσξηφ ηεο Λαθσλίαο, ζην νπνίν έγηλε κάρε ησλ Βιιήλσλ θαη Σνπξθναηγππηίσλ ηνπ Εκπξαήκ. ΐεξγνβίηζαο (Γεσ) Γθχδε : Δ ΐενβμαίηζα ή ΐενβμοαίηζα είλαη ε παιηά νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ ηεο ΏραΎαο Μνλαζηήξη, φπνπ είλαη ν λαφο ηεο Παλαγίαο ηνπ ΐεξγνβίηηζζαο. ΐεξελίθεο (Ώξρ) Πεξηζζφο : Δ ΐενεκίηδ είλαη αξραίν ειιεληθφ φλνκα πνπ πξνέξρεηαη απφ ηε Μαθεδνλία. Σν θέξνπλ αξθεηά γπλαηθεία κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ησλ Πηνιεκαίσλ: * Δ ΐενεκίηδ Ώ’ (340-277 π.Υ.), εηεξνζαιήο αδειθή θαη ζχδπγνο ηνπ Φαξαψ Πηνιεκαίνπ Ώ’ ηνπ ΢σηήξα θαη κεηέξα ηνπ Πηνιεκαίνπ ΐ’ ηνπ Φηιάδειθνπ. * Δ ΐενεκίηδ ΐ’ (273-221 π.Υ.) ζχδπγνο ηνπ Πηνιεκαίνπ Γ’ θαη κεηέξα ηνπ Πηνιεκαίνπ Α΄. Ανινθνλήζεθε θαηά δηαηαγή ηνπ γηνπ ηεο, ιίγν κεηά ηελ αλάξξεζή ηνπ ζην ζξφλν. Γηα ηε ΐεξελίθε ππάξρεη έλαο ζξχινο: ΋ηαλ ν ζχδπγφο ηεο εθζηξάηεπζε ζηελ Ώζία, απηή έθνςε κηα πιεμνχδα απφ ηα πινχζηα καιιηά ηεο (ηελ θφκε) θαη ηελ πξνζέθεξε ζην βσκφ ηεο Ώθξνδίηεο, κε ηελ παξάθιεζε, λα γπξίζεη ζψνο ν Πηνιεκαίνο κε ηε βνήζεηα ηεο ζεάο. ΋κσο, ζχκθσλα κε ηνλ αζηξνλφκν Κφλσλα ηνλ ΢άκην, ε θφκε εμαθαλίζηεθε απφ ην βσκφ θαη κεηακνξθψζεθε ζε αζηεξηζκφ, ηνλ γλσζηφ Κυιδ ηδξ ΐενεκίηδξ. * Δ ΐενεκίηδ Γ’ (; - 80 π.Υ.), ζπκβαζίιεπζε κε ηνλ παηέξα ηεο Πηνιεκαίν Θ’, θαηφπηλ κε ηνλ ζείν θαη ζχδπγφ ηεο Πηνιεκαίν Ε’ θαη ηέινο κε ηνλ εμάδειθφ ηεο Πηνιεκαίν ΕΏ’. Καηά ηελ πεξίνδν 81-80 π.Υ. βαζίιεπζε κφλε ηεο, πξάγκα ζπαληφηαην γηα ηελ Ώίγππην. * Δ ΐενεκίηδ Α’ (76- 55 π.Υ.), ήηαλ θφξε ηνπ Πηνιεκαίνπ Εΐ’ ηνπ Ώπιεηή. ΐαζίιεπζε κφλε ηεο απφ ην 57 σο ην 55 φηαλ ν παηέξαο ηεο απνπζίαδε ζηε Ρψκε. Ανινθνλήζεθε θαηά δηαηαγή ηνπ παηέξα ηεο δηφηη ζεψξεζε φηη ππνλφκεπε ηελ εμνπζία ηνπ * Δ βαζίιηζζα ησλ ΢ειεπθηδψλ ΐενεκίηδ δ ΢φνα ή Φενκμθυνμξ (απηή πνπ θέξλεη πξνίθα) (278-246 π.Υ.) ήηαλ θφξε ηνπ Πηνιεκαίνπ ΐ’ ηνπ Φηιάδειθνπ θαη ηεο Ώξζηλφεο θαη ζχδπγνο ηνπ Ώληίνρνπ ΐ’ ηνπ Θενχ.

88

ΐεξίηε (Λνγ) Σξεηο Γέθπξεο : Σν Γεχνβζμξ ΐενίηδξ (1915-48) είλαη ην ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ην πνηεηή Ώιεμάλδξνπ Γθηάια απφ ηε Υίν. ΐαζηά ζξεζθεπφκελνο αζρνιήζεθε κε ρξηζηηαληθά πεξηνδηθά θαη έγξαςε θαη πνηήκαηα αλαιφγνπ πεξηερνκέλνπ. Μεξηθά έξγα ηνπ είλαη ΢ηζξ πδβέξ ηςκ οδάηςκ, ΋ηακ ακείγμοκ ηα ηνίκα, Με ηδκ αοβή θ.ά. ΐεξλαξδάθε (Βζλ-Βπη) Ώκπειφθεπνη : * Ο Αδιήηνζμξ ΐενκανδάηδξ (1800-1870), γελλήζεθε ζηε Ρσζία. Ώζρνιήζεθε κε ην εκπφξην θαη απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία, ηελ νπνία δηέζεζε ζε επεξγεηήκαηα ζηελ Βιιάδα. Έδσζε ρξήκαηα γηα ηελ ίδξπζε ηνπ αξραηνινγηθνχ κνπζείνπ θαη γηα ην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Βπίζεο εθνδίαζε κε νπιηζκφ θαη ηνπο επαλαζηαηεκέλνπο Κξεηηθνχο (1866-69). * Ο Γνδβυνζμξ ΐενκανδάηδξ (1848-1925) απφ ηε Μπηηιήλε ππήξμε θηιφινγνο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηήκηνπ. Έγξαςε πνιιά έξγα ζρεηηθά κε αξραίνπο ζπγγξαθείο. * Ο Αδιήηνζμξ ΐενκανδάηδξ (1833-1907) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θηιφινγνο, θαζεγεηήο θαη ζπγγξαθέαο ζεαηξηθψλ έξγσλ. Μεηέθξαζε αξραίεο ηξαγσδίεο, αιιά έγηλε γλσζηφο γηα ηα έκκεηξα δξάκαηα, κε ηα νπνία πξνζπάζεζε λα δεκηνπξγήζεη ξνκαληηθφ ειιεληθφ ζέαηξν θαηά ηα πξφηππα ηνπ ΢αίμπεξ. Μεξηθνί ηίηινη : Μανία Αμλαπαηνή, Φαφζηα, Βοθνμζφκδ, Νζηδθυνμξ Φςηάξ θ.ά. Πνιιά απφ απηά είραλ επηηπρία, αιιά μεράζηεθαλ αξγφηεξα ιφγσ ηεο αξραΎδνπζαο γιψζζαο ηνπο. ΐεξνίαο (Γεσ) Πξ. Ααληήι : Δ ΐένμζα είλαη πφιε ηεο Μαθεδνλίαο, πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Δκαζίαο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ νκψλπκε λχκθε, θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σηζχνο. Βίλαη ρηηζκέλε πνιχ θνληά ζηελ ΐεξγίλα. Δ ΐέξνηα είλαη κηα απφ ηηο παιαηφηεξεο πφιεηο ηεο Βπξψπεο, δηαζέηεη 48 (!) βπδαληηλέο εθθιεζίεο. Γξαθηθά ζπηηάθηα ηεο παιηάο πφιεο ηεο ΐέξνηαο

ΐεξζή (Λνγ) ΢ηάδην : Βιάρηζηα πξάγκαηα μέξνπκε γηα ηε δσή ηνπ ζεαηξηθνχ ζπγγξαθέα Κςκζηακηίκμο ΐενζή (1845-81). Πξσηνεκθαλίζηεθε κε ηελ ηξαγσδία Μάβςκ θαη έλα ρξφλν αξγφηεξα κε ην ‘ζαηπξηθφλ δξάκα’ Ώκκίααξ εκ Γυνηοκζ. Άιια έξγα ηνπ είλαη ΢αιρχκ ηαζ Ααθζδά θαη Ο Κθεμιέκδξ, μ ηεθεοηαίμξ ηςκ Δναηθεζδχκ ΐεηξίλεο (Γεσ-Εζη) Πνιχγσλν : Δ ΐέηνζκα είλαη ε παιηά νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ Νέμ Πεηνίηζζ ηνπ λνκνχ ΢εξξψλ. Βθεί έγηλε θαηά ηνλ ΐ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν, κηα ζεκαληηθή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ (25-27 Ενπλίνπ 1913). ΐειαξά (Λνγ) Οκφλνηα : Ο Γζάκκδξ ΐδθανάξ (1771-1823) απφ ηα Κχζεξα, ήηαλ γηαηξφο, πνηεηήο θαη απφ ηηο πην καρεηηθέο θπζηνγλσκίεο ηνπ ειιεληθνχ δεκνηηθηζκνχ. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Εηαιία θαη εγθαηαζηάζεθε ζηα Εσάλληλα φπνπ αζθνχζε ηελ ηαηξηθή ζην γην ηνπ Ώιή παζά θαη ζην ραξέκη ηνπ. Βίρε επαθή κε επηθαλείο ινγίνπο ηεο επνρήο ηνπ θαη ζρεκάηηζαλ κηα νκάδα νπαδψλ ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ Ώιή παζά ν ΐειαξάο εγθαηαζηάζεθε ζην Σζεπέινβν φπνπ πέζαλε. Έγξαςε εξσηηθά θαη ζαηηξηθά πνηήκαηα θαη πεδά. Σν γλσζηφηεξν πεδφ έξγν ηνπ είλαη Δ νμιέδηδ βθμζα Βνπιή κνπ ήξζε θη φξεμε ζηε ιχξα κνπ λ’ αξρίζσ ηνπ Αίζσπνπ ηνπο ήξσεο λα γιπθνηξαγνπδήζσ’ κε ιφγνπο δψσλ άινγσλ, άςπρσλ παξνηκίεο, ζ’ απηφ ην ινγηθφηαην λα δψζσ λνπζεζίεο. Γηάλλε Βειαξά : ΐμοθή ιμο ήνεε ηζ υνελδ

ΐεζζαξίσλνο (ΐπδ) Παλεπηζηήκην : Ο ηανδζκάθζμξ ΐδζζανίςκ (1408-1472), απφ ηελ Σξαπεδνχληα, ήηαλ θιεξηθφο θαη ιφγηνο. Γλσξίζηεθε κε ηνλ θηιφζνθν Γεψξγην Πιήζσλα Γεκηζηφ, ν νπνίνο ηνλ κχεζε ζηελ πιαησληθή θηινζνθία. Υεηξνηνλήζεθε κεηξνπνιίηεο Νηθαίαο θαη κε απηήλ ηελ ηδηφηεηα κεηείρε ζηε ΢χλνδν ηεο Φεξάξαο-

89

Φισξεληίαο. ΢ηε Φισξεληία δηάβαζε ζηα ειιεληθά ηε δηαθήξπμε ηεο έλσζεο ησλ Βθθιεζηψλ. ΋κσο ν ιαφο ηνπ ΐπδαληίνπ ηνλ απνδνθίκαζε γηα ηηο ζέζεηο ηνπ θαη αλαγθάζηεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Εηαιία. Ο πάπαο Νηθφιανο Β’ γηα λα ηνλ ηηκήζεη ηνλ αλαθήξπμε ζε θαξδηλάιην θαη δηνηθεηή ηεο Μπνιφληαο. ΋ηαλ πέζαλε ν πάπαο, ν ΐεζζαξίσλ έραζε ηελ εθινγή κε δηαθνξά κηαο κφλν ςήθνπ. Μεηά ηελ πηψζε ηεο Πφιεο αλέπηπμε κεγάιε θηινινγηθή δξάζε. ΢πγθέληξσζε θείκελα αξραίσλ ζπγγξαθέσλ, πξνψζεζε ηηο ειιεληθέο ζπνπδέο ζηε Αχζε θαη ηνπνζέηεζε Έιιελεο ινγίνπο ζε ηηαιηθά παλεπηζηήκηα. Έγξαςε πιήζνο ζενινγηθψλ έξγσλ θπξίσο γηα λα ππνζηεξίμεη ηελ έλσζε ησλ Βθθιεζηψλ, θηινζνθηθά θείκελα θαη πνιιέο κεηαθξάζεηο Βιιήλσλ θιαζζηθψλ. ΐίαληνο (Ώξρ) Κνισλφο : Ο ΐίαξ μ Πνζδκεφξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Πξηήλε ηεο Εσλίαο ήηαλ θηιφζνθνο θαη έλαο απφ ηνπο Βπηά ζνθνχο ηεο Βιιάδαο. Ήηαλ γλσζηφο γηα ηε ξεηνξηθή ηνπ δεηλφηεηα θαη ην αίζζεκα δηθαηνζχλεο. ΢ψδνληαη κφλν θάπνηα απνθζέγκαηά ηνπ φπσο: Ώνπή άκδνα δείηκοζζ, Οζ αβαεμί εοαπάηδημζ, Λάθεζ ηαίνζα θ.ά ΐίγιαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ολνκαζία πνιιψλ νξεηλψλ ηνπνζεζηψλ ηεο Βιιάδαο, φπσο:* Δ ΐίβθα, ε πςειφηεξε θνξπθή ηεο ΢άκνπ, * Δ ΐίβθα, ην πην ςειφ ζεκείν ηνπ Πφξνπ, * Δ ΐίβθα, ιφθνο ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο, * Δ ΐίβθα, ην πην ςειφ ζεκείν ηεο Άλδξνπ, * Δ ΐίβθα, ην νλνκαζηφ ρηνλνδξνκηθφ θέληξν ζην Πηζνδέξη ηεο Φιψξηλαο θ.ά. * ΐίβθα, ςειή θνξθή ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ, θνληά ζην ΢αξαληάπνξν, φπνπ έγηλε ζεκαληηθή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ην 1912. ΐηέλλα (Βπα) Νένο Κφζκνο : ΐζέκκαξ ή ΐζέκαξ ήηαλ ην φλνκα δπν αγσληζηψλ ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. Ο Αδιήηνζμξ ΐζέκαξ έιαβε κέξνο ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο ηεο Ώζήλαο, φπσο θαη ν αξρεγφο ησλ ΢αιακηλίσλ Εςάκκδξ ΐζέκαξ. ΐηδπελνχ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο πνηεηήο θαη πεδνγξάθνο Γεχνβζμξ ΐζγοδκυξ (1849-96) απφ ηε ΐηδχε ηεο Ώλ. Θξάθεο, ζεσξείηαη πξσηνπφξνο ηνπ ειιεληθνχ δηεγήκαηνο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Γεξκαλία. Αηνξίζηεθε πθεγεηήο ηεο θηινζνθίαο ζην παλεπηζηήκην. Πέζαλε έγθιεηζηνο ζην ΑξνκνθαΎηεην απφ ςπρηθή λφζν. Ώπφ ηα έξγα ηνπ μερσξίδνπλ : Σα πεδά : Σμ αιάνηδια ηδξ ιδηνυξ ιμο, Ο Μμζηχα-΢εθήι, Πμίμξ ήημ μ θμκεφξ ημο αδεθθμφ ιμο θαη νη πνηεηηθέο ζπιινγέο: Ώηείδεξ αφναζ, μ Κυδνμξ, Βζπενίδεξ θ.ά. ΐηδχεο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ ΐζγφδ ήηαλ αξραία ειιεληθή πφιε ηεο Ώλαηνιηθήο Θξάθεο, πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ ζηξαηεγφ ηνπ Λπζηκάρνπ ΐίγο. Έθηαζε ζην απφγεην ηεο αθκήο ηεο θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ξσκατθψλ ρξφλσλ. ΐηζπλίαο (Ώξρ) Ν. Κπςέιε : Δ ΐζεοκία είλαη πεξηνρή βνξεηνδπηηθά ηεο Μ. Ώζίαο, πνπ βιέπεη πξνο ηνλ ΐφζπνξν θαη ηνλ Βχμεηλν. Σελ δηαζρίδεη ν πνηακφο ΢αγγάξηνο. ΢ηε πεξηνρή απηνί νη Έιιελεο ίδξπζαλ ηηο απνηθίεο Κίν θαη ηελ Δξάθιεηα ηνπ Πφληνπ. ΢ηα βπδαληηλά ρξφληα γλψξηζε κεγάιε αθκή θαη νη πφιεηο ηεο Νηθνκήδεηα θαη Νίθαηα (εθεί έγηλε ε Ώ’ Οηθνπκεληθή ΢χλνδνο) ήηαλ απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο. ΢ήκεξα είλαη επαξρία ηεο Σνπξθίαο, κε ζεκαληηθφηεξε πφιε ηελ Πξνχζα (ηνπξθηθά Bursa), ε νπνία δηεηέιεζε θαη πξσηεχνπζα ησλ Οζσκαλψλ γηα θάπνην δηάζηεκα. Σν αγόξη, ζρέδην κε θάξβνπλν ηνπ ΢πχξνπ ΐηθάηνπ

ΐηθάηνπ (Και) Ν. Φηινζέε : Ο ΢πφνμξ ΐζηάημξ (1874-1960) απφ ην Ώξγνζηφιη, είλαη δσγξάθνο ηεο ΢πμθήξ ημο Μμκάπμο. ΢πνχδαζε ζηελ ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ ηεο Ώζήλαο (καζεηήο ηνπ Νηθεθφξνπ Λχηξα) θαη ζηε Γεξκαλία θνληά ζηνλ Νηθφιαν Γχδε. Ώπφ ην 1909 ήηαλ θαζεγεηήο ηεο Ώ΢ΚΣ. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Σμ ζηάηζ, Ο υνημξ ηςκ Φζθζηχκ, Ο ηοθθυξ, Δ απμηαεήθςζδ, Σμ ιαβηάθζ θ.ά.

90

ΐηθέια (Λνγ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Αδιήηνζμξ ΐζηέθαξ (1835-1908) απφ ηε ΢χξν, ήηαλ πνηεηήο θαη πεδνγξάθνο. Έγηλε γλσζηφο απφ ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ αλαβίσζε ησλ ζχγρξνλσλ νιπκπηαθψλ αγψλσλ, ππήξμε δε ν πξψηνο πξφεδξνο ηεο Αηεζλνχο Οιπκπηαθήο Βπηηξνπήο. ΢πλέβαιε επίζεο ζηελ ίδξπζε ηνπ ΢οθθυβμο πνμξ δζάδμζδ ςθεθίιςκ αζαθίςκ. Κιεξνδφηεζε ηελ πινχζηα βηβιηνζήθε ηνπ ζην Δξάθιεην Κξήηεο (ΐζηεθαία ΐζαθζμεήηδ) Σα έξγν πνπ ηνλ έθαλε πεξηζζφηεξν γλσζηφ σο ινγνηέρλε ήηαλ ν Λμοηήξ Λάναξ. Καη’ εθείλελ ηελ ζηηγκήλ εθνχζζε αίθλεο καθξφζελ ππξνβφινπ θξφηνο. Πιεζηέζηεξνη θαλνληνβνιηζκνί δηα κηάο ηνλ δηεδέρζεζαλ. Δζηξάθεκελ ελ ζησπή ν εηο πξνο ηνλ άιινλ. Οη θξφηνη ησλ ππξνβφισλ επεθνινχζνπλ ζπλερείο. Απφ ηνπ ζηφινπ θαη απφ ηνπ θξνπξίνπ νη Σνχξθνη εηέινπλ παηαγσδψο ηνπ θξηρηνχ ζξηάκβνπ ησλ ηα πξνεφξηηα. - Αιινίκνλνλ εηο ηελ Υίνλ! Αλέθξαμελ ν παηήξ κνπ. Καη εμεθνινπζήζακε ηνλ δξφκν καο… Γεκήηξηνο Βηθέιαο : Λμοηήξ Λάναξ

ΐηθησξίαο (πιαηεία) (Πξν) ΐηθηψξηα : Δ πιαηεία ΐζηηςνίαξ νλνκάζηεθε έηζη γηα λα ηηκήζεη ηελ βαζίιηζζα ηεο Ώγγιίαο ΐζηηςνία (Queen Victoria, 1829-1901). ΐαζίιεπζε επί 63 ρξφληα(!) θαη ηα ρξφληα εθείλα επεξέαζαλ ηηο ηχρεο φρη κφλν ηεο ρψξαο ηεο αιιά θαη νιφθιεξνπ ηνπ θφζκνπ. Σν δηάζηεκα απηψλ ησλ ρξφλσλ νλνκάζηεθε ΐζηηςνζακή Βπμπή. ΢ήκεξα ε πιαηεία νλνκάδεηαη Κονζαημφ (απφ ην φλνκα ηνπ δεκάξρνπ ηεο Ώζήλαο Παλαγή Κπξηαθνχ), αιιά ν θφζκνο ηελ μέξεη σο ΐηθησξίαο. ΐίθησξνο Οπγθψ Πιαηεία ΐάζεο : βιέπε Οοβηχ ΐίηηςνμξ ΐίλθεικαλ (Πξν) Γνχβα : Ο Γεξκαλφο ηζηνξηθφο θαη αξραηνιφγνο Γζυπακ ΐίκηεθιακ (Johan Joachim Winckelmann, 1717-69), ζεσξείηαη ζεκαληηθφο ειιεληζηήο, γηαηί απηφο πξψηνο απνζαθήληζε ηηο δηαθνξέο κεηαμχ ειιεληθήο, ειιελνξσκατθήο θαη ξσκατθήο ηέρλεο. Ολνκάζηεθε επίζεο ν παηέναξ ηδξ ζφβπνμκδξ ανπαζμθμβίαξ. Σν πην ζεκαληηθφ απφ ηα βηβιία ηνπ είλαη Δ ζζημνία ηδξ ηέπκδξ ηςκ ανπαίςκ. ΐηξγηλίαο Μπελάθε Μεηαμνπξγείν : βιέπε Μπεκάηδ ΐζνβζκίαξ ΐηηαιηψηνπ Ε. (Λνγ) Ρνπθ: Ο Ε. ΐζηαθζχηδξ απφ ηελ Άλδξν, είρε θηήκαηα ζηελ πεξηνρή ηνπ Ρνχθ, φπνπ θαη ε νδφο. ΐίησλνο (Ώξρ-Μπζ) Πεηξάισλα : * Ο ΐίηςκ μ Σαηηζηυξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζπγγξαθέαο ζηξαηησηηθψλ έξγσλ. Γλσζηφηεξν ην Καηαζηεοαί πμθειζηχκ μνβάκςκ ηαζ ηαηαπεθηζηχκ, πνπ ην είρε αθηεξψζεη ζηνλ βαζηιηά Άηηαιν ηεο Πεξγάκνπ. * Ο κπζηθφο ΐίηςκ ήηαλ γηνο ηεο Κπδίππεο, ηέξεηαο ηεο Ήξαο θαη αδειθφο ηνπ Κιεφβηδνο. ΋ηαλ ζε κηα γηνξηή, ηα βφδηα πνπ επξφθεηην λα ζχξνπλ ηελ άκαμα ηεο κεηέξαο ηνπο αξγνχζαλ λα έξζνπλ, νη δπν αδειθνί δεχηεθαλ ηελ άκαμα θαη ηελ ηξάβεμαλ σο ηνλ λαφ ηεο ζεάο ζε απφζηαζε 45 ζηαδίσλ. Δ Κπδίππε ζπγθηλεκέλε δήηεζε απφ ηε ζεά λα δψζεη ην θαιχηεξν δψξν ζηα παηδηά ηεο. Καη ε Ήξα ηνπο έζηεηιε έλα γξήγνξν ζάλαην. (Ο ζάλαηνο ζε επηπρηζκέλε ζηηγκή ήηαλ ην θαιχηεξν δψξν γηα ηνπο ζλεηνχο. Ίζσο ν ΢φισλ είρε ππ’ φςε ηνπ απηφ ηνλ κχζν φηαλ είπε ζηνλ Κξνίζν ην Μδδέκα πνμ ημο ηέθμοξ ιαηάνζγε). Κιένβηο θαη Βίηωλ, έξγν ηνπ Ώξγείνπ γιχπηε Πνιπκήδε

ΐίσλνο (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : ΋λνκα δηαθφξσλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο:

* Ο αλδξηαληνπνηφο ΐίςκ μ Μζθήζζμξ (6νο-5νο π.Υ. αη.), εγθαηέιεηςε ηελ παηξίδα ηνπ φηαλ ηελ θαηέιαβαλ νη Πέξζεο θαη θαηέθπγε ζηηο ΢πξαθνχζεο, φπνπ θαη εξγάζηεθε. * Ο αζηξνλφκνο θαη θηιφζνθνο ΐίςκ μ Ώαδδνίηδξ (430-370 π.Υ.), καζεηήο ηνπ Αεκφθξηηνπ. Ο ΐίσλ θαηέιεμε πξψηνο ζην ζπκπέξαζκα φηη ππάξρνπλ πεξηνρέο ηεο Γεο

91

πνπ έρνπλ έλζ ιήκεξ διένα ηαζ έλζ ιήκεξ κφπηα. Έγξαςε ζπγγξάκκαηα ζηελ ησληθή θαη αηηηθή δηάιεθην. * Ο πεξηπιαλψκελνο θπληθφο θηιφζνθνο ΐίςκ μ ΐμνοζεεκίηδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ ειιεληθή απνηθία Βπμείλνπ Οιβία, πνπ βξηζθφηαλ θνληά ζηνλ πνηακφ ΐνξπζζέλε (ζήκεξα Αλείπεξν). Αηαθξίζεθε πεξηζζφηεξν φρη σο θηιφζνθνο αιιά σο ζαηηξηθφο ζπγγξαθέαο. Αηαθσκψδεζε γξακκαηηθνχο, θηινζφθνπο θαη άιινπο κε έκκεηξα θαη πεδά θείκελα. * Ο βνπθνιηθφο πνηεηήο ΐίςκ μ ΢ιονκαίμξ (2νο-1νο π.Υ. αη.), λεφηεξνο ηνπ Θενθξίηνπ ηνλ νπνίν πξνζπαζεί λα κηκεζεί ζηα πνηήκαηά ηνπ. Σν γλσζηφηεξν πνίεκά ηνπ είλαη Βπζηάθζμξ Ώδχκζδμξ απφ ην νπνίν ζψδνληαη απνζπάζκαηα. ΢ην πνξθπξφ ζνπ ζηξψκα πηα κελ θνηκάζαη, Κχπξε’ δχζηπρε, ζήθσ, θφξεζε ηα καχξα, ζηεζνδάξζνπ θαη ιέγε ζ’ φινπο: «Υάζεθε, αρ, ν Άδσλεο ν σξαίνο» ζξελψ ηνλ Άδσλε, ζξελνχλ θαη νη Έξσηεο καδί κνπ. ΐίσλ ν ΢κπξλαίνο : Βπζηάθζμξ Ώδχκζδμξ (κεηάθξ. Θξ. ΢ηαχξνπ)

* Ο ζπγγξαθέαο ησλ αιεμαλδξηλψλ ρξφλσλ ΐίςκ μ ΢μθεφξ, ζψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα απφ ην έξγν ηνπ Ώζεζμπζηά. ΐιαβηαλνχ (Πνι) Κνιηάηζνπ: Ο δηθεγφξνο Εςάκκδξ ΐθααζακυξ δηεηέιεζε πνιιέο θνξέο κέινο θαη πξφεδξνο ηνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηεο Ώζήλαο ΐιαδίκεξνπ Μπέλζε Βπαγγειηζκφο : ΐιέπε Μπέκζδ ΐθαδίιδνμο. ΐιαΎθνπ ΢π. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο ΢πονίδςκ ΐθάζημξ ήηαλ ζηξαηησηηθφο απφ ηελ Ώζήλα. Πνιέκεζε ζηελ Ώιβαλία, πήξε κέξνο ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε θαη ζθνηψζεθε ζηνλ εκθχιην πφιεκν ην 1948. ΐιαληή (Λνγ-Βπη) Γνχβα : ΋λνκα επηζηεκφλσλ θαη ινγίσλ: * Ο ΐθακηήξ ΢πονίδςκ (1765-1830) απφ ηα Κχζεξα, έδεζε ζηε ΐελεηία. Αηαθξίζεθε σο ιεμηθνγξάθνο θαη σο κεηαθξαζηήο Βιιήλσλ θαη Λαηίλσλ ζπγγξαθέσλ. * Ο λνκηθφο θαη ιφγηνο ΐθακηήξ Ώκδνέαξ (1811-85) απφ ηε Λεπθάδα, ήηαλ έλζεξκνο ζηαζψηεο θαη αγσληζηήο ηεο έλσζεο ησλ λεζηψλ ηνπ Ενλίνπ κε ηελ Βιιάδα. * Ο ΐθακηήξ ΢πφνμξ (1855-1938) ήηαλ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, επίζεο λνκηθφο θαη ιφγηνο. Έγξαςε πνιιά άξζξα γηα ηελ έλσζε ηεο ΐνξείνπ Δπείξνπ κε ηελ Βιιάδα. ΐιάζε (Πνι) Ν. Κφζκνο : * Ο ΐθάζζδξ Θευδςνμξ ή Θεμδςνάηδξ απφ ην Άξγνο, ζπκκεηείρε ζηελ Ώ΄ Βζλνζπλέιεπζε θαη έγηλε ν ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο. Πέζαλε ην 1822. * Ο ΐθάζζδξ Υνζζηάηδξ, γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ βνπιεπηήο θαη δήκαξρνο Άξγνπο. ΢πκκεηείρε ζε ηξεηο Βζληθέο ζπλειεχζεηο θαη ρξεκάηηζε γεξνπζηαζηήο. Πέζαλε ην 1849. ΐιαζζνπνχινπ (Βπα-΢ηξ) Φηινπάππνπ : * Ο Γεχνβζμξ ΐθαζζυπμοθμξ, θαξαβνθχξεο απφ ηελ Εζάθε, ζπκκεηείρε ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. * Ο ΐθαζζυπμοθμξ Εςάκκδξ (1741-1837) απφ ηελ Εζάθε, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ. Αηνξίζηεθε πξφμελνο ηεο Ρσζίαο ζηελ Ήπεηξν θαη ζηελ Πάηξα θαη κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Ώπφ ηε ζέζε ηνπ πξνμέλνπ, πξνθάιεζε ηε ξήμε ηνπ Ώιή παζά κε ηνλ ΢νπιηάλν, πξάγκα πνπ δηεπθφιπλε ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο. Ο Πέηξνο ΐιαζηφο

ΐιαζηνχ Π. (Λνγ) Άλσ Παηήζηα: Ο πνηεηήο, ιφγηνο θαη ζπγγξαθέαο Πέηνμξ ΐθαζηυξ (1879-1941) ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ δεκνηηθηζκνχ. Γηα ηελ πξνψζεζε ηεο ηδέαο απηήο δηαηεξνχζε επαθέο κε ηνπο Φπράξε, Βθηαιηψηε θαη Πάιιε. Πξσηνεκθαλίζηεθε κε ηελ πνηεηηθή ζπιινγή Σδξ γςήξ, αθνινχζεζε ε Ώνβχ θαη δηεγήκαηα κε ηίηιν ΢ημκ ήζηζμ ηδξ ζοηζάξ. Βπίζεο εμέδσζε ην ιεμηθνγξαθηθφ έξγν ΢οκχκοια ηαζ ζοββεκζηά , ηέπκεξ ηαζ ζφκενβα.

92

ΐιαράβα (Βζλ) Ώζελάο : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο αξκαηνιψλ, απφ ην ρσξηφ ΐιαράβα ηεο Καιακπάθαο : * Ο Ώεακάζζμξ ΐθαπάααξ (1700-1792) ε γεξν-ΐιαράβαο, ν γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο. * Ο Αδιήηνζμξ θαη ν Θμδςνάηδξ ΐθαπάααξ, γηνη ηνπ γεξν-ΐιαράβα, ζθνηψζεθαλ ην 1807 ζε κάρεο κε ην ζηξαηφ ηνπ Μνπρηάξ, γηνπ ηνπ Ώιή παζά. * Ο θιεξηθφο θαη αξκαηνιφο Βοεφιζμξ ΐθαπάααξ ή Παπαεφιζμξ (1760-1809), γηνο ηνπ γεξν-ΐιαράβα θαη δηάδνρνο ζην αξκαηνιίθη ηνπ. Σν 1809 κε ππνθίλεζε ησλ Ρψζσλ εμειέγε αξρεγφο ησλ αξκαηνιψλ ηεο Θεζζαιίαο θαη Δπείξνπ. Ξεζήθσζε ηνπο Έιιελεο θαηά ησλ Ώιβαλψλ ηνπ Ώιή παζά πνπ ηνπο θαηαπίεδαλ. ΋κσο ην ζρέδηφ ηνπ πξνδφζεθε, ν ΐιαράβαο ζπλειήθζε θαη βαζαλίζηεθε κέρξη ζαλάηνπ. ΐιαράθε (Βπα-΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Βπίζεην αγσληζηψλ ηνπ ’21: * Ο Γεχνβζμξ ΐθαπάηδξ απφ ηε ΐφληηζα, πνιέκεζε ζε δηάθνξεο κάρεο * Ο Νζηυθαμξ ΐθαπάηδξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζθνηψζεθε ην 1827 ζηελ Ώζήλα. * Ο Σνζακηάθοθθμξ ΐθαπάηδξ απφ ηελ Εσλία, πνιέκεζε θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε θαηαηάρζεθε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ. * Ο αμησκαηηθφο Ώκηχκζμξ ΐθαπάηδξ (1874-1906) απφ ην Γχζεην, πνιέκεζε ζην ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897 θαη ην 1905 πέξαζε ζηε Μαθεδνλία γηα λα εληζρχζεη ηνλ καθεδνληθφ αγψλα. ΢θνηψζεθε απφ ΐνχιγαξνπο θνκηηαηδήδεο. ΐιαρεξλψλ (Εζη) Φηινπάππνπ : Οη ΐθαπένκεξ ήηαλ πεξηνρή ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο φπνπ βξηζθφηαλ ην νκψλπκν παιάηη θαη ν λαφο ηεο Παλαγίαο ησλ ΐιαρεξλψλ. ΐιαρνγηάλλε Ε. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο Γζάκκδξ ΐθαπμβζάκκδξ (1867-1945) απφ ηε Ναχπαθην, ήηαλ ινγνηέρλεο θαη ηζηνξηνδίθεο. ΢ηε ινγνηερλία παξνπζηάζηεθε κε ην ςεπδψλπκν Γηάλλεο Βπαρηίηεο (Έπαρηνο=Ναχπαθηνο) θαη δεκνζίεπζε πεδά θαη πνηήκαηα. ΋κσο, απηφ πνπ απνξξφθεζε ηε δξαζηεξηφηεηά ηνπ ήηαλ ε ηζηνξηθή έξεπλα ζηα γεγνλφηα ηνπ ’21. Με ηελ έξεπλά ηνπ ήξζαλ ζην θσο άγλσζηα έγγξαθα θαη γεγνλφηα ζρεηηθά κε ηελ επαλάζηαζε. Ίδξπζε θαη νξγάλσζε ηα Εζηνξηθά Ώξρεία ηνπ Κξάηνπο. Βμέδσζε ηα Ώπμικδιμκεφιαηα ημο Μαηνοβζάκκδ θαη ηα ΢ηναηζςηζηά Βκεοιήιαηα ηνπ Καζνκνχιε. Σ’ αλάζηεκά ζνπ ην ηξαλφ θαη ηηο ρνληξέο θνθθάιεο ζαπκάδσ, θαζψο θνίηεζαη μαπισηαξηά κπξνζηά κνπ. Μα πην κεγάιε θαίλεζαη απ’ ηηο νξζέο ηη άιιεο, παιηέο ζπληξφθηζζεο…… Γηάλλεο Βιαρνγηάλλεο : ΢ηδκ πεζιέκδ ημθυκα

ΐιαρνζαλάζε (Βζλ) Νένο Κφζκνο : Ο Μήηνμξ ΐθαπμεακάζδξ (; - 1772) ήηαλ αξκαηνιφο απφ ηελ Φζηψηηδα. Σν 1770 θαηά ηε δηάξθεηα ησλ Οξισθηθψλ μεζήθσζε ηελ πεξηνρή ηεο Παξλαζζίδαο θαη έδσζε αξθεηέο κάρεο, Απν ρξφληα κεηά καδί κε ηνλ Ώλδξνχηζν (παηέξα ηνπ Οδπζζέα) ζπγθξνχζηεθε ζηε Ναχπαθην κε ηνπξθηθέο δπλάκεηο. Ο ΐιαρνζαλάζεο εηηήζεθε θαη ην θνκκέλν θεθάιη ηνπ επηδείρζεθε ζηε Ναχπαθην. Ο Ώιεμάθεο ΐιαρφπνπινο

ΐιαρνπνχινπ (Βπα)

ηέξκα

Εππνθξάηνπο

:

Βπψλπκν

νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21: * Ο Ώθελάηδξ ΐθαπυπμοθμξ (1787-1865) απφ ηελ Πξέβεδα. Με ηνπο αδειθνχο ηνπ ππεξέηεζαλ ηνλ αγγιηθφ ζηξαηφ. Ο Ώιεμάθεο έδξαζε σο νπιαξρεγφο θαη ζε κάρεο ζηε Απηηθή Βιιάδα, δηαθξίζεθε ζηηο δπν πνιηνξθίεο ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη δηεηέιεζε ππνπξγφο Πνιέκνπ. Βπί Καπνδίζηξηα θαη επί ΋ζσλα ρξεκάηηζε ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη Ναπηηθψλ.

93

* Ο Κςκζηακηίκμξ ΐθαπυπμοθμξ (1789-1868), αδειθφο ηνπ Ώιεμάθε, πνιέκεζε ζην Καξπελήζη, ζην Μεζνιφγγη θαη ζηελ Ώζήλα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε αθνινχζεζε ζηξαηησηηθή θαξηέξα θαη ήηαλ ν πξψηνο αξρεγφο ηεο Υσξνθπιαθήο. * Ο Αδιήηνζμξ ΐθαπυπμοθμξ ήηαλ αδειθφο θαη ζπκπνιεκηζηήο ησλ δπν πξνεγνχκελσλ. ΐιαρνξξαθηίνπ (Γεσ) Ώθαδ. Πιάησλνο : Σν ΐθαπμννάθηζ είλαη ρσξηφ ηεο Γνξηπλίαο ζηελ Ώξθαδία. ΐιάρνπ Ώγγέινπ (Λνγ) Πιάθα : Τπάξρνπλ δπν ινγνηέρλεο κε απηφ ην φλνκα : * Ο Άββεθμξ ΐθάπμξ (1838-1920), ινγνηέρλεο, ιανγξάθνο, θξηηηθφο, πνηεηήο θαη πνιηηηθφο. Ώλέιαβε δηάθνξεο θξαηηθέο ζέζεηο θαη αμηψκαηα (πξεζβεπηήο, ππνπξγφο, δηεπζπληήο ηνπ ΐαζηιηθνχ Θεάηξνπ θ.ά.). Μεξηθά απφ ηα έξγα ηνπ: Λονζηά πμζήιαηα, Ο θμπαβυξ ηδξ εεκμθοθαηήξ, Σμ μιδνζηυκ γήηδια. Βθηφο απηψλ αζρνιήζεθε θαη κε κεηαθξάζεηο Βπξσπαίσλ ζπγγξαθέσλ. Ήηαλ παηέξαο ηνπ δεκνζηνγξάθνπ Γεσξγ. ΐιάρνπ. Ξεχξεηο ηελ γε πνπ αλζεί - θαηδξά πνξηνθαιέα θαη θνθθηλίδεη ε ζηαθπιή - θαη ζάιιεη ε ειαία; Χ, δελ ηελ αγλνεί θαλείο - είλαη ε γε ε Διιελίο Άγγεινο Βιάρνο : Δ βδ ηδξ Βθθάδμξ

* Ο Άββεθμξ ΐθάπμξ (1915-2003), εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θη απηφο ινγνηέρλεο θαη δηπισκάηεο. Υξεκάηηζε πξφμελνο, πξεζβεπηήο, ππνπξγφο θαη δηεπζπληήο ηεο θξαηηθήο Ραδηνθσλίαο-Σειεφξαζεο. ΐηβιία ηνπ: Σμ ικήια ηδξ βνδάξ, Ο ηφνζυξ ιμο μ Ώθηζαζάδδξ, Δ ηεθεοηαίμζ βαθδκυηαημζ, ΍νεξ γςήξ. Βπίζεο κεηέθξαζε Έιιελεο θιαζζηθνχο ζπγγξαθείο. ΐιάρνπ Γ. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο γηνο ηνπ ινγνηέρλε Ώγγέινπ ΐιάρνπ, Γεχνβζμξ Ώ. ΐθάπμξ (1886-1951) ήηαλ πνιπηάιαληνο, ιφγηνο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο αιιά ηνλ θέξδηζε ε δεκνζηνγξαθία. Ο ΐιάρνο δελ έθξπςε πνηέ ηελ ζπκπάζεηά ηνπ ζηελ βαζηιηθήζπληεξεηηθή παξάηαμε θαη γηα ην ιφγν απηφ ππέζηε εμνξίεο θαη δηψμεηο απφ ηνπο βεληδειηθνχο θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ Αηραζκνχ. Σν 1919 εμέδσζε ηελ Καεδιενζκή, αιιά αλαγθάζηεθε λα θχγεη ζην εμσηεξηθφ. Γχξηζε κε ηελ παιηλλφζηεζε ηνπ βαζηιηά, αιιά έθπγε θαη πάιη κεηά ηελ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή. Σν ‘36 ππνζηήξημε ηε δηθηαηνξία ηνπ Μεηαμά. ΢ηελ θαηνρή θπιαθίζηεθε απφ ηνπο Εηαινχο, αιιά κεηά ηελ απειεπζέξσζε επαλεμέδσζε ηελ Καεδιενζκή, ηελ νπνία θαηέζηεζε έγθπξν φξγαλν ηεο ζπληεξεηηθήο (θαη φρη κφλν) παξάηαμεο. ΋ηαλ πέζαλε ηελ εθεκεξίδα αλέιαβε ε θφξε ηνπ Βθέκδ ΐθάπμο. ΐιπρνχ (Γεσ) Κπςέιε : Με ην φλνκα ΐθοπυξ είλαη γλσζηά: έλα ρσξηφ ηεο Λεπθάδαο, έλαο νηθηζκφο ηεο Όδξαο θαη έλα αθξσηήξην ηεο Άλδξνπ. Ο Μηραήι ΐφδαο – ΢νχηζνο

ΐφδα Μηραήι (Βζλ) ΢η. Λαξίζεο-Θπκαξάθηα : Ο Μζπαήθ ΐυδαξ - ΢μφηζμξ ή ΢μφηγμξ (1784-1864) ήηαλ γηνο ηνπ Γνδβμνίμο ΢μφηζμο. Τπήξμε θηιηθφο θαη ήηαλ ν ηειεπηαίνο Έιιελαο εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο. Μεηά ην μέζπαζκα ηεο Βπαλάζηαζεο, ν Μηραήι δηέθπγε θαη γιίησζε ηελ εθηέιεζή ηνπ απφ ηνπο Σνχξθνπο. Τπεξέηεζε ην ειιεληθφ θξάηνο επί Καπνδίζηξηα θαη επί ΋ζσλα. ΐνησηίαο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ ΐμζςηία είλαη πεξηνρή θαη λνκφο ηεο Βιιάδαο κε πξσηεχνπζα ηε Λεηβαδηά θαη ζεκαληηθή πφιε ηε Θήβα, πφιε κε παλάξραηα ηζηνξία. Δ Θήβα πξσηαγσλίζηεζε ηφζν ζηε κπζνινγία (Κάδκνο, Οηδίπνπο, Ώληηγφλε θιπ) φζν θαη ηζηνξηθά (Πίλδαξνο, Βπακεηλψλδαο, Πεινπίδαο), ην Κμζκυκ ηςκ ΐμζςηχκ θιπ. Γελάξρεο ησλ ΐνησηψλ ζεσξείηαη ν ΐνησηφο, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα ΐνιαλάθε (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο δσγξάθνο Κςκζηακηίκμξ ΐμθακάηδξ (1837-1907) απφ ην Δξάθιεην, ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο δσγξάθνπο. Ο θχξηνο φγθνο ησλ πνιππιεζψλ ηνπ έξγσλ αλαπαξηζηνχλ πινία, λαπκαρίεο ή ζαιαζζηλά ηνπία. ΢πνχδαζε

94

θαιέο ηέρλεο ζην Μφλαρν. Βθεί ζπλδέζεθε θηιηθά κε ηνλ Γχδε, έλαλ άιιν ζεκαληηθφ Έιιελα δσγξάθν. Καη νη δπν θαηαηάζζνληαη ζηε ιεγφκελε ΢πμθή ημο Μμκάπμο. ΐφιβεο (Γεσ) Λακπξηλή : Δ ΐυθαδ είλαη ε δεχηεξε ζε έθηαζε ειιεληθή ιίκλε, πνπ βξίζθεηαη ζην λ. Θεζζαινλίθεο ζηα ζχλνξα κε ην λ. Υαιθηδηθήο. Καηά ηε κπζνινγία ε ιίκλε νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ ΐυθαδ, εξσκέλε ηνπ Δξαθιή θαη κεηέξα ηνπ Οιχλζνπ. ΐνιηζζνχ (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ ΐμθζζζυξ ήηαλ αξραία πφιε θαη ζήκεξα ρσξηφ ηεο Υίνπ. Ήηαλ ε πφιε (ή κηα απφ ηηο πφιεηο) πνπ θαηά ηελ παξάδνζε γελλήζεθε ν ΋ιδνμξ. ΐφινπ (Γεσ) ΢επφιηα : Ο ΐυθμξ είλαη πφιε ηεο Θεζζαιίαο πξσηεχνπζα ηεο Μαγλεζίαο. Βίλαη ρηηζκέλε ζην κπρφ ηνπ Παγαζεηηθνχ Κφιπνπ, θνληά ζηελ αξραία πφιε Εσιθφ. Ώπφ ηελ Εσιθφ μεθίλεζε ε Ώξγψ γηα ηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. ΐνιηαίξνπ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Σν πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ηνπ Γάιινπ ζπγγξαθέα θαη εγθπθινπαηδηζηή, ήηαλ Φξαλζνπά-Μαξί Ώξνπέ αιιά έκεηλε γλσζηφο σο ΐμθηαίνμξ (Voltaire, 1694-1778), Με απηφ ην φλνκα δεκνζίεπζε ην 1719 ην πξψην απφ ηα 52 ζεαηξηθά έξγα πνπ έγξαςε ζπλνιηθά. Βπίζεο ήηαλ θαη δνθηκηνγξάθνο, πνηεηήο, ηζηνξηθφο, αιιά ην θηινζνθηθφ ηνπ έξγν ηνλ θαηαηάζζεη ζηελ θνξπθή ησλ εθπξνζψπσλ ηνπ Αηαθσηηζκνχ, ηνπ νξζνινγηζκνχ, ηεο αλεθηηθφηεηαο θαη ηεο ειεπζεξίαο ηεο ζθέςεο. Έγξαςε επίζεο πνίεζε, πξαγκαηείεο, ηζηνξηθά έξγα, θαη άπεηξεο επηζηνιέο (πάλσ απφ 20.000). Βθηηκάηαη φηη ηα γξαπηά ηνπ ππεξβαίλνπλ ηηο 30.000 ζειίδεο. Οη επηζηνιέο ηνπ θαηέιεγαλ κε ηε θξάζε ζοκηνίρηε ηδκ αζζπνυηδηα, δειαδή ην θαλαηηζκφ θαη ηε ζξεζθεπηηθή κηζαιινδνμία. ΐνλαζέξα (Και) Κπλνζάξγνπο : Ο Βοηφπζμξ ΐμκαζέναξ (1865-1928) ήηαλ εζνπνηφο, γηνο ηεο ηξαγσδνχ Πζπίκαξ ΐμκαζένα. Ώπφ λεαξφο εκθαλίζηεθε ζην ζέαηξν. Έπαημε γηα πξψηε θνξά ζηελ Βιιάδα Ίςελ, αιιά θαη λενειιεληθά δξάκαηα. Σν 1920 εγθαηέιεηςε ηελ Βιιάδα θαη ίδξπζε δξακαηηθή ζρνιή ζηε Νέα Τφξθε, φπνπ θαη πέζαλε. ΐνξείνπ Δπείξνπ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ ΐυνεζα Ήπεζνμξ είλαη ην λφηην ηκήκα ηεο Ώιβαλίαο (αιβαληθά Epiri i Veriut). Ο φξνο απηφο ρξεζηκνπνηήζεθε ην 1914 φηαλ δεκηνπξγήζεθε ε Ώπηφλνκε Αεκνθξαηία ηεο ΐνξείνπ Δπείξνπ, πνπ έδεζε κφιηο νθηψ κήλεο, πξηλ πεξάζεη ζηα φξηα ηεο αιβαληθήο επηθξάηεηαο. Βθεί ππάξρεη ηζρπξή ειιεληθή κεηνλφηεηα. Ο ΐνξέαο αξπάδεη ηελ Χξείζπηα

ΐνξένπ (Μπζ) Μνλαζηεξάθη : Ο ΐμνέαξ είλαη ε πξνζσπνπνίεζε ηνπ βνξείνπ αλέκνπ, γηνο ηνπ Ώζηξαίνπ θαη ηεο Δψο, αδειθφο ηνπ Γεθχξνπ, ηνπ Νφηνπ θαη ηνπ Βσζθφξνπ ή Βζπέξνπ. Κάπνηε είδε ηελ Χξείζπηα, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Βξερζέα θαη ηελ εξσηεχηεθε. Έηζη ηελ ψξα πνπ ε Χξείζπηα έπαηδε ζηηο φρζεο ηνπ Ειηζνχ ηελ άξπαμε, ηελ ηχιημε ζε έλα ζχλλεθν θαη ηε κεηέθεξε ζηε Θξάθε, φπνπ ηελ παληξεχηεθε. Μαδί ηεο απέθηεζε δπν θφξεο θαη δπν δίδπκνπο θηεξσηνχο γηνπο, ηνπο απνθαινχκελνπο ΐνξεάδεο (Κάιατο θαη Γήηεο). Ο ΐνξέαο ήηαλ ν κφλνο ζεφο-άλεκνο πνπ ιάηξεπαλ νη Ώζελαίνη, ίζσο γηαηί ε γπλαίθα ηνπ ήηαλ Ώζελαία. Σνπ απέδηδαλ επίζεο φηη, κε ηε βνήζεηά ηνπ θαηαζηξάθεθε ν ζηφινο ησλ Πεξζψλ ζην Ώξηεκίζην. ΐνζπφξνπ (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Ο ΐυζπμνμξ είλαη ν ζηελφο πνξζκφο πνπ ζπλδέεη ηελ Πξνπνληίδα κε ηνλ Βχμεηλν Πφλην θαη ρσξίδεη ηελ Βπξσπατθή κε ηελ Ώζηαηηθή πιεπξά ηεο Σνπξθίαο, νη νπνίεο ελψλνληαη κε δπν θξεκαζηέο γέθπξεο. Έρεη κήθνο πεξίπνπ 30 ρηιηφκεηξα θαη ειάρηζην πιάηνο 750 κέηξα. ΢ηηο φρζεο ηνπ βξίζθεηαη ε Κσλζηαληηλνχπνιε. ΐφηζε Ναπάξρνπ (Βπα-΢ηξ) Κ. Παηήζηα : Απν Τδξαίνη κε ην ίδην φλνκα:

95

* Ο λαπηηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21, Νζηυθαμξ ΐυηζδξ ημο Κονζάημο (1798-1863), πήξε κέξνο ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο, δηαθξίζεθε ζηε λαπκαρία ηεο ΢θαθηεξίαο ην 1825. * Ο λαχαξρνο Νζηυθαμξ ΐυηζδξ (1877-1931), εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1912 (Ώ’ ΐαιθαληθφο Πφιεκνο), ηνξπίιηζε θαη βχζηζε ην ηνπξθηθφ ζσξεθηφ Φεηίπ Μπμοθέκ. Σν 1921 δηνξίζηεθε χπαηνο αξκνζηήο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. ΐνπζξσηνχ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σν ΐμοενςηυκ ήηαλ αξραία ειιεληθή πφιε ηεο Δπείξνπ. ΢ήκεξα βξίζθεηαη ζε αιβαληθφ έδαθνο θαη νλνκάδεηαη Butrint. Δ πεξηνρή είλαη αξραηνινγηθφο ρψξνο. ΐνπθνπξεζηίνπ (Γεσ) Κνισλάθη : Σν ΐμοημονέζηζ είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Ρνπκαλίαο. Ώπφ ηνλ 15ν αηψλα ήηαλ ε πξσηεχνπζα ηεο ΐιαρίαο. Πξηλ ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 δνχζαλ ηελ πφιε πνιινί Έιιελεο. ΐνπιγάξεσο Βπγελίνπ (Βζλ) Μεηο : Ο Βοβέκζμξ ΐμφθβανζξ ή ΐμφθβανδξ (17161806) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ θιεξηθφο, παηδαγσγφο θαη ιφγηνο. Θεσξείηαη ν ζπνπδαηφηεξνο κεηά ηνλ Κνξαή δάζθαινο ηνπ Γέλνπο. Αίδαμε ζενινγία, καζεκαηηθά, θηινζνθία θαη αζηξνλνκία ζηα Γηάλλελα, ζηελ Κνδάλε, ζην Άγην ΋ξνο θαη αιινχ, έλαο δε απφ ηνπο πνιινχο καζεηέο ηνπ ήηαλ ν Κνζκάο ν Ώηησιφο. Μεηά ην Οξισθηθά, έθπγε θαη εγθαηαζηάζεθε ζηε Ρσζία. Δ Μεγάιε Ώηθαηεξίλε ηνλ δηφξηζε αξρηεπίζθνπν Υεξζψλαο θαη αξγφηεξα έγηλε κέινο ηεο απηνθξαηνξηθήο Ώθαδεκίαο. Ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Σα ανέζημκηα ημζξ θζθμζυθμζξ, ΢ημζπεία ιεηαθοζζηήξ, Πενί ημο ζοζηήιαημξ ημο πακηυξ, Πναβιαηεία πενί ιμοζζηήξ θαη άιια. ΐνχιγαξε (Βπα-Πνι) Οκφλνηα : Ο Αδιήηνζμξ ΐμφθβανδξ (1802-77) ήηαλ πνιηηηθφο. Καηέιαβε πνιιέο δεκφζηεο ζέζεηο ζηελ Βιιάδα ηνπ 19νπ αηψλα, δηεηέιεζε δε νθηψ (!) θνξέο πξσζππνπξγφο. Πήξε κέξνο ζηνλ αγψλα ηνπ ’21 κε δπν πινία θαη ρξεκάηηζε γξακκαηέαο (ππνπξγφο) ζε δπν επαλαζηαηηθέο θπβεξλήζεηο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε δήκαξρνο Όδξαο θαη αξθεηέο θνξέο ππνπξγφο. Μεηά ηελ έμσζε ηνπ ΋ζσλα αλέιαβε γηα πξψηε θνξά πξσζππνπξγφο, ζέζε πνπ θαηέιαβε κφιηο ήξζε ζηελ Ώζήλα ν λένο βαζηιηάο Γεψξγηνο Ώ’. Ο ΐνχιγαξεο είρε ηελ λννηξνπία θνηδακπάζε, ήηαλ εκπαζήο θαηά ησλ πνιηηηθψλ ηνπ αληηπάισλ θαη θπβέξλεζε απηαξρηθά, αθφκα θαη παξαβηάδνληαο ην ΢χληαγκα. Πξαγκαηνπνίεζε εθινγέο βίαο θαη λνζείαο ην 1875. Σν παξαηζνχθιη ηνπ ήηαλ Σγμοιπέξ, εμ αηηίαο ηνπ πδξαίηθνπ επελδχηε πνπ θνξνχζε πάληα. Ο Αεκήηξηνο ΐνχιγαξεο

ΐνχιγαξε λαπάξρνπ (΢ηξ) Πεηξάισλα : Ο Πέηνμξ ΐμφθβανδξ (1883-1957) απφ ηελ Όδξα, ππεξέηεζε ζην Ναπηηθφ θαη έθηαζε κέρξη ην βαζκφ ηνπ λαπάξρνπ – αξρεγνχ ηνπ ΢ηφινπ. Πνιέκεζε ζηνπο ΐαιθαληθνχο θαη ζηνπο δπν Παγθνζκίνπο πνιέκνπο θαη αλέιαβε δπν θνξέο ππνπξγφο. Σν 1945 δηνξίζζεθε πξσζππνπξγφο, αιιά κεηά απφ έμε κήλεο παξαηηήζεθε, φηαλ απέηπρε λα έξζεη ζε ζπλελλφεζε κε ηα πνιηηηθά θφκκαηα γηα λα δηεμαρζνχλ ήξεκεο εθινγέο. ΐνπιγαξνθηφλνπ Νεάπνιε : βιέπε ΐαζζθείμο ΐμοθβανμηηυκμο ΐνπιήο (Εζη) Πιάθα : Σν κέγαξν ηεο Παθζάξ ΐμοθήξ ζεκειηψζεθε απφ ηελ Ώκαιία ην 1858 θαη ζηεγάζηεθε εθεί ην ειιεληθφ θνηλνβνχιην ηα έηε 1875-1932. Ώξρηθά ήηαλ ην ζπίηη ηνπ ηξαπεδίηε Κνληφζηαπινπ θαη αξγφηεξα ρξεζηκνπνηήζεθε σο ε πξνζσξηλή θαηνηθία ηνπ ΋ζσλα. Μεηά ηελ θαηαζηξνθή ηνπ απφ ππξθαγηά, απνθαζίζηεθε ε αλέγεξζε ηνπ κεγάξνπ ηεο ΐνπιήο. ΢ήκεξα ζηεγάδεη ην Βεκζηυ Εζημνζηυ Μμοζείμ.

96

ΐνπιηαγκέλεο (ιεσθφξνο) (Γεσ)

Νένο Κφζκνο: Δ ΐμοθζαβιέκδ είλαη παξαζαιάζζηα πεξηνρή ηεο Ώηηηθήο θαη δεκνθηιήο ηφπνο γηα δηαζθέδαζε θαη θνιχκπη. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηε ιίκλε πνπ ζρεκαηίζηεθε κεηά ηελ θαηάξξεπζε (θαζίδεζε) ηεο νξνθήο ελφο ηεξάζηηνπ ζπειαίνπ, πηζαλφηαηα απφ ζεηζκφ. Σα λεξά ηεο ιίκλεο ζεσξνχληαη ηακαηηθά θαη πξνζειθχνπλ δεθάδεο ρηιηάδσλ επηζθεπηψλ. ΐνχξβαρε (Βπα-΢ηξ) Κπλνζάξγνπο : Βπψλπκν θεθαιινλίηηθεο νηθνγέλεηαο: * Ο Ώκδνέαξ ΐμφνααπδξ ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο επαλάζηαζεο ζηε Απηηθή Βιιάδα. ΢πκκεηείρε θαη ζηηο δπν πνιηνξθίεο ηνπ Μεζνινγγίνπ. * Ο παηέξαο ηνπ Αηνλπζίνπ θαη ηνπ Εσζήθ, ΢ςηήνζμξ Κςκζηακηίκμξ ΐμφνααπδξ (; -1806) ήηαλ λαπηηθφο. ΋ηαλ θαηάθεξε λα ζπάζεη ηνλ αγγιηθφ απνθιεηζκφ θαη λα κεηαθέξεη ζψν ηνλ Ναπνιένληα απφ ηελ Ώίγππην ζηε Γαιιία, ηηκήζεθε κε ηνλ ηίηιν ηνπ Γάιινπ πνιίηε. * Ο Αζμκφζζμξ ΐμφνααπδξ (1787-1727), ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ γαιιηθνχ ζηξαηνχ. Πήξε κέξνο ζηνπο λαπνιεφληεηνπο πνιέκνπο θαη ρξεκάηηζε ππαζπηζηήο ηνπ Ναπνιένληα. ΢πκκεηείρε ζηε κάρε ηνπ ΐαηεξιφ θαη κεηά ηελ ήηηα απνζηξαηεχηεθε. Ήξζε ζηελ Βιιάδα κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε θαη ζρεκάηηζε κε δηθέο ηνπ δαπάλεο ζψκα 800 αλδξψλ. Πνιέκεζε ζηε κάρε ηνπ Κακαηεξνχ, αιιά εηηήζεθε θαη ζθνηψζεθε ην 1827. * Ο Εςζήθ ΐμφνααπδξ (1780-1840) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη δηπισκάηεο ζηε ππεξεζία ηνπ Μ. Ναπνιένληα. Πνιέκεζε ζην Μαξέγθν θαη ζηελ Εζπαλία θαη αξγφηεξα δηνξίζηεθε πξφμελνο ηεο Γαιιίαο ζηελ Κέξθπξα. ΐνπξδνπκπά (Βπα) Σξεηο Γέθπξεο: Βπψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηα ΢θαθηά: * Ο Υαηγδ-Ρμφζζμξ ΐμονδμοιπάξ (18νο-19νο αηψλαο) πξσηνζηάηεζε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη εμειέγε Γεκζηυξ ζηναηάνπδξ ΢θαθίσλ. * Ο ΢ηναηήξ ΐμμονδμοιπάξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θη απηφο αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζπκκεηείρε ζηελ Καβηεθανία ηςκ ΢θαηίςκ. * Ο Εςζήθ ή ΢ήθδξ ΐμονδμοιπάξ (1817-1906) γηνο ηνπ Υαηδε-Ρνχζζνπ, δηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο επαλαζηαηηθήο θπβέξλεζεο ην 1866 θαη ζπκκεηείρε ζηηο επφκελεο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο. ΐνχξε (Βπη) Ν. Φηινζέε : Ο Γεχνβζμξ ΐμφνδξ (1802-1860) ήηαλ αζηξνλφκνο θαη ζπλεηέιεζε ζηελ ίδξπζε ηνπ Ώζηεξνζθνπείνπ Ώζελψλ, ηνπ νπνίνπ έγηλε θαη ν πξψηνο δηεπζπληήο. Τπήξμε θαζεγεηήο Φπζηθήο θαη Ώζηξνλνκίαο ζην παλεπηζηήκην Ώζελψλ. ΐνχξκπηαλεο (Γεσ) Πξ. Ααληήι : Δ ΐμφνιπζακδ είλαη ρσξηφ ηεο επαξρίαο Κφληηζαο Εσαλλίλσλ. Τπήξμε ζέαηξν πνιεκηθψλ επηρεηξήζεσλ θαηά ηνλ εκθχιην πφιεκν 1946-49. ΐνπξλά Σάζνπ (πιαηεία) (Λνγ) Λπθαβεηηφο : Ο Σάζμξ ΐμονκάξ (1913-90) απφ ηε Μεζζελία, ήηαλ ηζηνξηθφο, δεκνζηνγξάθνο, ιφγηνο θαη θξηηηθφο. Πήξε κέξνο ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε θαη ήηαλ ζηξαηεπκέλνο ζηελ αξηζηεξά. Έγξαςε ζηελ Βπζεεχνδζδ Σέπκδξ, ζηελ Ώοβή, ζηελ Κμιιμοκζζηζηή Βπζεεχνδζδ θαη ζε άιια έληππα. Μεηέθξαζε έξγα αξραίσλ θαη βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ θαη έγξαςε αξθεηά ηζηνξηθά βηβιία κε θπξηφηεξν ηελ εμάηνκε Εζημνία ηδξ ΢φβπνμκδξ Βθθάδαξ. ΐνπξλάδνπ (Πνι) Ώκπειφθεπνη : Ο Υνήζημξ ΐμονκάγμξ δηεηέιεζε δεκνηηθφο ζχκβνπινο θαη πξφεδξνο ηνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηεο Ώζήλαο, ζηα ηέιε ηνπ 19νπ θαη αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα. ΐνπηάδσλ (Εζη) Ρνπθ : Οη ΐμοηάδεξ ή Βηεμαμοηάδεξ, ήηαλ δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο, πνπ αλήθε ζηελ ΠηνιεκαΎδα θπιή Δ Ώθξνδίηε ηεο Μήινπ, αλαθαιχθζεθε απφ ηνλ Οιηβηέ ΐνπηηέ

ΐνπηηέ (Πξν-Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Οθζαζέ ΐμοηζέ (Olivier Voutier, 1796-1877) ήηαλ Γάιινο ζηξαηησηηθφο, θηιέιιελαο θαη ζπγγξαθέαο. Τπεξεηνχζε ζην λαπηηθφ ην 1820, φηαλ ην πινίν ηνπ ζηάζκεπζε ζηε Μήιν.

97

Ο ΐνπηηέ πνπ ελδηαθεξφηαλ γηα ηελ ηζηνξία ηεο αξραίαο Βιιάδαο, πήξε καδί ηνπ δπν λαχηεο θαη άξρηζε λα θάλεη αλαζθαθέο ζηα εξείπηα ελφο αξραίνπ ζεάηξνπ ηνπ λεζηνχ. Βθεί ηνλ ζπλάληεζε ν ρσξηθφο Γεψξγηνο Κεληξσηάο ν νπνίνο ηνπ απνθάιπςε φηη είρε βξεη έλα άγαικα κηζνρσκέλν ζηε γε, Ο ΐνπηηέ είδε γηα πξψηε θνξά ην πεξίθεκν άγαικα ηεο Ώθνμδίηδξ ηδξ Μήθμο. Ο Κεληξσηάο κε έλα θαιφ πνζφλ δέρζεθε λα παξαρσξήζεη ην άγαικα ην νπνίν εζηάιε – θαη βξίζθεηαη αθφκα - ζηε Γαιιία (Λνχβξν). ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ν ΐνπηηέ ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πνιέκεζε ζηελ Σξίπνιε, ζην Ναχπιην θαη αιινχ. Έγξαςε ηηο Ώκαικήζεζξ απυ ημ ζδιενζκυ πυθειμ ηςκ Βθθήκςκ. Σν 1874 δεκνζίεπζε ην θπιιάδην Ώκαηάθορδ ηαζ απυηηδζδ ηδξ Ώθνμδίηδξ ηδξ Μήθμο, ζην νπνίν πεξηγξάθεη ην ηζηνξηθφ ηεο αλεχξεζεο ηνπ παζίγλσζηνπ αξηζηνπξγήκαηνο. ΐνπηηεξίδνπ (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο Δθίαξ ΐμοηζενίδδξ (1874-1941) απφ ηε Ρνπκαλία, ήηαλ πεδνγξάθνο, πνηεηήο, δεκνζηνγξάθνο, θξηηηθφο θαη ηζηνξηθφο ηεο ειιεληθήο ινγνηερλίαο. ΢πκκεηείρε σο εζεινληήο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1897 θαη εμέδσζε ηελ ηζηνξία ηεο. Έγξαςε πνίεζε, δξάκαηα θαη κεηαθξάζεηο αιιά απηά πνπ μερσξίδνπλ είλαη Δ ζζημνία ηδξ κεμεθθδκζηήξ θμβμηεπκίαξ θαη ε Νενειιεληθή ζηζπμονβζηή. ΐνπηζαξά (Γεσ-ΐπδ-Αηα) Ρνπθ : * Ο ΐμοηζανάξ είλαη ρσξηφ ηεο Μεγαιφπνιεο * Ο ΐμοηζανάξ Αμλαπαηνήξ (12νο-13νο αη.) απφ ηε Λαθσλία, έγηλε ζξχινο ζηελ παηξίδα ηνπ απφ ηε δξάζε ηνπ θαηά ησλ Φξάγθσλ ηεο Σέηαξηεο ζηαπξνθνξίαο, φηαλ σο θξνχξαξρνο ηνπ θάζηξνπ Ώναηθυαμο (ή Ώναηθχαμο) απέθξνπζε φιεο ηηο επηζέζεηο ηνπο. * Ο Εζίδςνμξ ΐμοηζανάξ, απφγνλνο ηνπ Ανμαπαηξή, είρε ηαβέξλα ζηελ πεξηνρή ηνπ Ρνχθ ζηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα. Σν φλνκα ηεο νδνχ δφζεθε απφ ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ΐνπηζηλά (Λνγ) Γνχβα : * Ο δεκνζηνγξάθνο, εθδφηεο θαη ινγνηέρλεο Γεχνβζμξ ΐμοηζζκάξ (1874-1938) απφ ηε Λεπθάδα, δηεηέιεζε αξρηζπληάθηεο ηεο εθεκεξίδαο Παηνίξ θαη αξγφηεξα εθδφηεο ηεο εθεκεξίδαο Ώηνυπμθζξ, ε νπνία επί ησλ εκεξψλ ηνπ γλψξηζε κεγάιε θπθινθνξία. Μεηέθξαζε έξγα ηνπ Ρελάλ θαη ηε Θεία Κςιςδία ηνπ Αάληε. * Ο επίζεο δεκνζηνγξάθνο θαη ιφγηνο Εςάκκδξ ΐμοηζζκάξ (1834-1902) απφ θεθαιινλίηηθε νηθνγέλεηα ηεο Οδεζζνχ δηαθξίζεθε σο δεκνζηνγξάθνο ζε ειιεληθά θχιια ηεο Οδεζζνχ. Τπνζηήξημε κε πάζνο ηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866 θαη κεξίκλεζε γηα ηελ πλεπκαηηθή αλάπηπμε ησλ Βιιήλσλ ηεο Ρσζίαο. ΐνπηπξά (Λνγ) Ώραξλψλ : * Ο ινγνηέρλεο Αδιμζεέκδξ ΐμοηονάξ (1872-1958) απφ ηελ Πφιε, ζεσξείηαη απφ ηνπο πξσηνπφξνπο Έιιελεο δηεγεκαηνγξάθνπο. Μεγάισζε ζην Πεηξαηά θαη έδεζε ηηο δηάθνξεο θνηλσληθέο νκάδεο πνπ είραλ δηακνξθσζεί ζηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα θαη ηδηαίηεξα κεηά ηελ άθημε ησλ πξνζθχγσλ ηνπ 1922. Ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο, εμέδσζε 33 βηβιία κε πάλσ απφ 400 δηεγήκαηα. Μεξηθνί ηίηινη: Οζ αθακζάνδδεξ, ΢ημοξ άβκςζημοξ εεμφξ, Νφπηεξ ιαβείαξ, Ο ενήκμξ ηςκ αμδζχκ θαη άιια. Ο ΢ηαχξνο ΐνπηπξάο

* Ώθφκα έλαο δεκνζηνγξάθνο θαη ιφγηνο απφ ηελ Πφιε είλαη ν ΢ηαφνμξ ΐμοηονάξ ((1841-1923). Σν 1866 εμέδσζε ηελ εθεκεξίδα Νεμθυβμξ ηδξ Κςκζηακηζκμφπμθδξ, κε ηελ νπνία αλέιπε θαη πξφβαιε ηα δίθαηα ησλ Βιιήλσλ ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Ώπειάζεθε ην 1897 θαη επέζηξεςε αξγφηεξα. Μεηά ηελ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα, φπνπ θαη πέζαλε. Έξγα ηνπ Σμ Λελζηυ ηδξ Εζημνίαξ ηαζ Γεςβναθίαξ, Οζ Πημθειαίμζ ηδξ Ώζβφπημο, Σα πνμκυιζα ηςκ Παηνζανπείςκ θαη άιια. ΐξαδηιίαο (πιαηεία) (Γεσ) Ειίζηα : Δ ΐναγζθία είλαη κε ηεξάζηηα (ιίγν κηθξφηεξε απφ ηελ Βπξψπε) ζε έθηαζε ρψξα ηεο Ν. Ώκεξηθήο. Μεηά ηελ αλαθάιπςε ηεο Ώκεξηθήο έγηλε 98

πνξηνγαιηθή απνηθία θαη ην 1822 αλαθεξχρζεθε αλεμάξηεηε. Δ επίζεκε γιψζζα είλαη ηα πνξηνγαιηθά. Υαξαθηεξηζηηθφ ηεο ρψξαο ηα αιιεπάιιεια ζηξαηησηηθά πξαμηθνπήκαηα θαη νη κεγάιεο θνηλσληθέο αληζφηεηεο. ΢ήκεξα ε δεκνθξαηία έρεη απνθαηαζηαζεί θαη ε ρψξα είλαη κηα απφ ηηο πην γξήγνξα αλαπηπζζφκελεο ηνπ θφζκνπ. Πξσηεχνπζά ηεο είλαη ε ππεξκνληέξλα πφιε Μπξαδίιηα, πνπ ζρεδηάζηεθε απφ ηνλ αξρηηέθηνλα ΋ζθαξ Νίεκατεξ. ΐξαΎια Ώξκέλε Πεδίν Άξεσο : βιέπε Ώνιέκδ ΐνάσθα ΐξαλά (ΐπδ) Βιιελνξψζσλ : * Ο ζηξαηεγφο ηνπ απηνθξάηνξα Εζαάθηνπ ΐ’ Άγγεινπ, Ώθέλζμξ ΐνακάξ (; - 1187) λίθεζε ηνπο Ννξκαλδνχο ζηηο ΢έξξεο ην 1175. ΢ε κηα απνζηνιή ελαληίνλ ησλ ΐνπιγάξσλ, ν ΐξαλάο ζηαζίαζε θαη αλαθεξχρζεθε απηνθξάηνξαο. ΋κσο ζε κάρε κπξνζηά ζηα ηείρε ηεο πφιεο εηηήζεθε θαη ζθνηψζεθε. * Ο γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ Θευδςνμξ ΐνακάξ (12νο-13νο αη.) πήξε κέξνο ζηε ζπλσκνζία ηνπ Ώιέμηνπ Γ’ Ώγγέινπ πνπ εθζξφληζε ηνλ Εζαάθην ΐ΄ Άγγειν. Μεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο απφ ηνπο Λαηίλνπο, παληξεχηεθε ηελ Ώγλή, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Γαιιίαο. * Ο Γεχνβζμξ ΐνακάξ (12νο αη.), ζηξαηεγφο ηνπ απηνθξάηνξα Μαλνπήι Κνκλελνχ. * Ο Αδιήηνζμξ ΐνακάξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, λαχαξρνο ηνπ Μαλνπήι Κνκλελνχ. ΐξαζίδα (Ώξρ) Υίιηνλ : Ο ΐναζίδαξ (; - 422 π.Υ.) ήηαλ ΢παξηηάηεο πνιηηηθφο θαη ζηξαηεγφο, νλνκαζηφο γηα ηελ ζηξαηεγηθή ηνπ ηθαλφηεηα θαη επζηξνθία. Αηαθξίζεθε γηα ηε γελλαηφηεηα ηνπ ηα πξψηα ρξφληα ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ. Πνιέκεζε ζηε Μεζψλε, ζηελ Πάηξα, ζηελ Πχιν, ζηα Μέγαξα θαη αιινχ. Σν 424 πξφηεηλε ζηε ΢πάξηε ηε κεηαθνξά ηνπ πνιέκνπ ζηε Μαθεδνλία θαη Θξάθε, φπνπ νη Ώζελαίνη είραλ ζπκκάρνπο θαη ζπκθέξνληα. ΋κσο ην 422 ζηελ Ώκθίπνιε, ν ΐξαζίδαο θέξδηζε κελ ηελ κάρε, αιιά ήηαλ έλαο απφ ηνπο λεθξνχο ηεο ΢πάξηεο. ΐξαζηφβνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν ΐνάζημαμ ήηαλ ε παιηά (ζιαβηθή) νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ Παθζυηαζηνμ, ηεο Θεζπξσηίαο. ΐξαηζάλνπ Α. (Βπα) Γθχδε : Ο Αδιήηνζμξ ΐναηζάκμξ ήηαλ θηιηθφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο ησλ Φαξψλ θαηά ηελ Βπαλάζηαζε. Σν 1824, καδί κε άιινπο Φαξηαλνχο θιείζηεθε ζην θάζηξν ηνπ λεζηνχ θαη πνιέκεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ. ΋ηαλ δελ ππήξρε πηα ειπίδα ν γηνο ηνπ Ώκηχκζμξ ΐναηζάκμξ αλαηίλαμε ηελ ππξηηηδαπνζήθε θαη ηηλάρζεθαλ φινη ζηνλ αέξα. ΐξαρλνχ Ώι. (΢ηξ) Ν. Φηινζέε : Ο Ώθέλακδνμξ ΐναπκυξ ήηαλ δηθεγφξνο απφ ηνλ Πεηξαηά, πνιέκεζε ζηνλ Ώ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν θαη ζθνηψζεθε ζην Αξίζθν ησλ Εσαλλίλσλ ην Ννέκβξην ηνπ 1912, καδί κε πνιινχο Γαξηβαιδηλνχο θαη ηνλ πνηεηή Λμνέκηγμ Μααίθδ. ΐξαρσξίνπ (Βπα) Κνισλφο : ΐναπχνζ νλνκαδφηαλ ην Ώγξίλην επί ηνπξθνθξαηίαο. Ο Θενδψξεηνο επίζθνπνο ΐξεζζέλεο

ΐξεζζέλεο Θενδσξήηνπ (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο επίζθνπνο ΐνεζεέκδξ Λαθσλίαο Θεμδχνδημξ (1787-1843) απφ ηελ Ώξθαδία, ήηαλ θηιηθφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐ’ Βζλ. ΢πλέιεπζεο ζην Άζηξνο. Πνιέκεζε ζην ΐαιηέηζη, ζηα Ανιηαλά θαη αιινχ. ΐξεηηνχ-Παπαδνπνχινπ (Λνγ) Κ. Παηήζηα : * Ο γηαηξφο, ιφγηνο, θαη ηζηνξηθφο Ώκδνέαξ ΐνεηηυξ-Παπαδυπμοθμξ μ Λεοηάδζμξ (1800-76) θαηαγφηαλ απφ ηελ Εζάθε. Τπήξμε ν πξψηνο δηεπζπληήο ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο. ΋ηαλ ε Βιιάδα απειεπζεξψζεθε ππεξέηεζε ζην επηηειείν ηνπ Καπνδίζηξηα θαη παξάιιεια εμέδηδε ηελ ειιελνγαιιηθή εθεκεξίδα Βθθδκζηυξ Καενέπηδξ. ΢πλέγξαςε βηνγξαθίεο ηνπ Καζηξηψηε-΢θεληέξκπεε, ηνπ Καπνδίζηξηα, ηνπ Βπγ. ΐνχιγαξε θαη άιισλ. ΢εκαληηθφ είλαη ην έξγν ηνπ γηα ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία.

99

* Ο δεκνζηνγξάθνο, εθδφηεο θαη ζπγγξαθέαο Μανίκμξ ΐνεηηυξ-Παπαδυπμοθμξ (1828-71) ήηαλ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Βμέδηδε εθεκεξίδεο ζηελ Ώζήλα θαη ζηηο ΐξπμέιιεο. Έγξαςε ην Βεκζηυκ Διενμθυβζμκ θαη άιια ΐξηιεζζνχ (Γεσ) Γθχδε : Ο ΐνζθδζζυξ ήηαλ ε παιηά νλνκαζία ηνπ φξνπο Πεληέιε ΐξηζείδνο (Μπζ) Κπλνζάξγνπο : Δ ΐνζζδίξ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Λειέγσλ ΐξίζε Σν πξαγκαηηθφ ηεο φλνκα ήηαλ Εππμδάιεζα. Καηά ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν, νη Έιιελεο θπξίεπζαλ ηελ πφιε φπνπ δνχζε ε ΐξηζείο. Ο Ώρηιιέαο ζθφησζε ηνλ άληξα ηεο, ηελ ζπλέιαβε αηρκάισηε θαη ηε θξάηεζε ιάθπξν θαη σο παιιαθίδα ηνπ. Ο Ώγακέκλσλ θξάηεζε ηελ εμαδέιθε ηεο Υξπζείδα, θφξε ηνπ Υξχζε ηεξέα ηνπ ζενχ Ώπφιισλα. Ο Ώπφιισλ νξγηζκέλνο γηα ηε πξνζβνιή ηνπ ηεξέα ηνπ, έζηεηιε ινηκφ ζηα ειιεληθφ ζηξαηφπεδν θαη ν Ώγακέκλνλαο ππνρξεψζεθε λα γπξίζεη ηελ Υξπζείδα ζηνλ παηέξα ηεο. Ώιιά, σο απνδεκίσζε άξπαμε απζαίξεηα ηελ ΐξηζείδα απφ ηνλ Ώρηιιέα, πξνθαιψληαο ηελ νξγή ηνπ ήξσα θαη ηελ απφθαζή ηνπ λα κε ζπκκεηέρεη πηα ζηνλ πφιεκν. Δ μνβή ημο Ώπζθθέα (εθεί αθξηβψο μεθηλά ην έπνο ηνπ Οιήνμο ε Εθζάδα) είρε αιπζηδσηέο ζπλέπεηεο κε πξψηε ην ζάλαην ηνπ Παηξφθινπ, αγαπεκέλνπ θίινπ ηνπ Ώρηιιέα. Ο Ώγακέκλνλαο επέζηξεςε ηε ΐξηζείδα ζηνλ Ώρηιιέα ε νπνία πηζαλψο ζα γηλφηαλ ζχδπγφο ηνπ, αλ δελ ηνλ πξνιάβαηλε ην θνληθφ βέινο ηνπ Πάξη ζηελ θηέξλα ηνπ. ΐξνχηνπ (Ρσκ-Και) Κππξηάδνπ : Με ην φλνκα ΐνμφημξ, είλαη γλσζηνί : * Ο Μάνημξ Εμφκζμξ ΐνμφημξ (85-42 π.Υ.) ήηαλ Ρσκαίνο ζπγθιεηηθφο πνπ ζπκκεηείρε καδί κε ην Γάην Κάζζην θαη άιινπο ζηε ζπλσκνζία θαη ζηε δνινθνλία ηνπ Ενπιίνπ Καίζαξα. Γηα λα απνθχγνπλ ηελ θαηαθξαπγή ηνπ ιανχ, νη δνινθφλνη εγθαηέιεηςαλ ηε Ρψκε θαη ήξζαλ ζηελ Βιιάδα. ΢ηελ ηειηθή αλακέηξεζε πνπ έγηλε ζηνπο Φηιίππνπο ηεο Μαθεδνλίαο, κεηαμχ ησλ ζηξαηεπκάησλ ησλ ΐξνχηνπ-Κάζζηνπ θαη ηεο ηξηαλδξίαο (Ώλησλίνπ-Οθηαβηαλνχ θαη Λέπηδνπ), νη πξψηνη εηηήζεθαλ θαη ν ΐξνχηνο απηνθηφλεζε. * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Γεχνβζμξ ΐνμφημξ (1843-1909), ζπνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Ρψκε θαη αξγφηεξα έγηλε θαζεγεηήο ζην ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ (ζήκεξα Ώ΢ΚΣ), φπνπ είρε καζεηέο ηνλ Σφκπξν, ηνλ ΢ψρν θαη άιινπο. Ώζρνιήζεθε θπξίσο κε ηελ θαηαζθεπή αλδξηάλησλ (Κνξαήο, Γάππαο, Ώβέξσθ, ΐχξσλ θ.ά.) επηηχκβησλ κλεκείσλ θαη ζπλζέζεσλ. Ο Έξωο ζπάεη ην ηόμν ηνπ, έξγν ηνπ ΐξνχηνπ

ΐξχαληνο (Ώξρ) Κπςέιε : * Ο ΐνφαξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ εγέηεο 1000 Ώξγείσλ θαη κε απηνχο επέβαιε ηελ επηθξάηεζε ησλ νιηγαξρηθψλ ζηελ πφιε ηνπ, ην 418 π.Υ. * ΐνφαξ ήηαλ ην φλνκα αξραίαο πφιεο ηεο ΐηζπλίαο. ΐξπάμηδνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ΐνφαλζξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ γιχπηεο απφ ηελ Καξία. Φηινηέρλεζε πνιιά έξγα ζηε Ρφδν (πέληε ράιθηλνπο αλδξηάληεο ζεψλ), ζηελ Ώζήλα (αγάικαηα ηνπ Ώζθιεπηνχ θαη ηεο Τγείαο), ζηε Λπθία, ζηελ Ώληηφρεηα, ζηελ Κλίδν, ζηελ Ώιηθαξλαζζφ (δηαθφζκεζε ην Μαπζσιείν), ζηελ Ώίγππην (ιαηξεπηηθφ άγαικα ηνπ ΢άξαπε) θαη αιινχ. Ώπηή ε δηαζπνξά νδεγεί νξηζκέλνπο λα απνδέρνληαη ηελ πηζαλφηεηα φηη κάιινλ ππήξμαλ δπν γιχπηεο κε ην ίδην φλνκα. ΐξχγνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο ΐνφβμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ αγγεηνπιάζηεο θαη αγγεηνγξάθνο πηζαλψο Ώζελαίνο, ηα πνιπάξηζκα έξγα (ζψδνληαη πεξίπνπ 170) ηνπ νπνίνπ βξίζθνληαη ζε πνιιά κνπζεία ηνπ θφζκνπ (ΐξεηαληθφ, ΐαηηθαλνχ, Μνλάρνπ, Λνχβξν, Ώζήλαο, Ώθξφπνιεο θαη αιινχ). Ώμηνζεκείσηα είλαη απηά πνπ αλαθέξνληαη ζηελ πηψζε ηεο Σξνίαο θαη απεηθνλίδνπλ ηελ αγξηφηεηα θαη ην πάζνο ησλ ληθεηψλ,

100

ΐξπδάθε (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο δσγξάθνο Θευδςνμξ ΐνογάηδξ (1814-78) απφ ηε Θήβα, ζεσξείηαη πξσηνπφξνο ηεο ιεγφκελεο ΢πμθήξ ημο Μμκάπμο. Ο παηέξαο ηνπ απαγρνλίζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο ην ‘21 θαη ν ΐξπδάθεο ζε ειηθία 18 εηψλ έθπγε γηα ην Μφλαρν φπνπ θνίηεζε ζε ζρνιείν πνπ είρε ηδξχζεη ν βαζηιηάο Λνπδνβίθνο Ώ’ γηα ηα παηδηά ησλ Βιιήλσλ αγσληζηψλ. Βξγάζηεθε ζηε ΐαπαξία θαη δεκηνχξγεζε δεθάδεο έξγα, 31 απφ απηά βξίζθνληαη ζηελ Βζληθή Πηλαθνζήθε. Πνιιά απφ απηά είλαη πνιππξφζσπεο ζθελέο ηνπ αγψλα ηνπ ΄21, φπσο Δ έλμδμξ ημο Μεζμθμββίμο, Δ οπμδμπή ημο θυνδμο ΐφνςκα, Σμ ζηναηυπεδμ ημο Κανασζηάηδ θαη άιια. ΐξπζαθίνπ (Γεσ) Πιάθα : * Σν ΐνοζάηζ είλαη ρσξηφ ηεο Δκαζίαο * Σν ΐνοζάηζ είλαη παξαθζνξά ηνπ νλφκαηνο Βονοζάηεζμκ, ηεξφ πνπ είραλ αθηεξψζεη νη Ώζελαίνη ζηνλ Βονοζάηδ, γην ηνπ βαζηιηά ηεο ΢αιακίλαο Ώίαληα ηνπ Σειακψληνπ θαη ηεο Σξσαδίηηζζαο ζθιάβαο Σέθκεζαο. ΐπδαληίνπ ΢ηεθ. (ΐπδ) Άγ. Λνπθάο : Ο ΢ηέθακμξ μ ΐογάκηζμξ (6νο αη.) ήηαλ βπδαληηλφο ιφγηνο θαη ζπγγξαθέαο ηνπ γεσγξαθηθνχ ιεμηθνχ κε ηίηιν Βεκζηά. ΐπδαληίνπ Υξ. (Βπα) Κνπθάθη : Ο Υνήζημξ ΐογάκηζμξ (1805-1877) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21, ζηξαηησηηθφο θαη ζπγγξαθέαο. ΢ηελ επαλάζηαζε πνιέκεζε ζηελ Κάξπζην, ζην Υατδάξη, ζηε Υίν θαη αιινχ. Ώξγφηεξα έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. ΐχξσλνο (Πξν-Βπα) Πιάθα : Ο ΐφνςκ (George Gordon Byron, 1788-1824) ήηαλ Άγγινο ξνκαληηθφο θαη ζαηηξηθφο πνηεηήο. Θεσξείηαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εθπξνζψπνπο ηνπ ξνκαληηζκνχ θαη ηα έξγα ηνπ δηαβάδνληαη αθφκα θαη ζήκεξα. Ο ιφξδνο ΐχξσλ

Έγξαςε εθαηνληάδεο πνηήκαηα θαη πεδά φπσο ην απηνβηνγξαθηθφ πνίεκα Σμ πνμζηφκδια ημο Σζάζθκη Υάνμθκη, Ο Αμκ Γμοάκ, Δ ηυνδ ηςκ Ώεδκχκ θαη Δ ηαηάνα ηδξ Ώεδκάξ. Σν ηειεπηαίν γξάθηεθε γηα λα θαπηεξηάζεη ηελ αξπαγή ησλ καξκάξσλ ηεο Ώθξφπνιεο απφ ηνλ Έιγηλ. Σν 1823 πήγε ζηελ Εηαιία θαη εληάρζεθε ζηελ νξγάλσζε ησλ Κανιπμκάνςκ, πνπ είρε ζηφρν ηελ πάιε ησλ Εηαιψλ θαηά ησλ Ώπζηξηαθψλ θαηαθηεηψλ. Βθεί ελεκεξσλφηαλ γηα ηελ εμέιημε ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Βιιάδα θαη ηειηθά απνθάζηζε λα έξζεη θαη λα ζπκκεηάζρεη ν ίδηνο ζηνλ αγψλα. Δ άθημή ηνπ πνηεηή ζην Μεζνιφγγη ηνλ Εαλνπάξην ηνπ ‘24, ελζνπζίαζε ηνπο επαλαζηάηεο θαη ελίζρπζε ηα θηιειιεληθά αηζζήκαηα ηεο Βπξψπεο. Δ θπβέξλεζε ηνπ απέλεηκε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Έιιελα πνιίηε θαη ηνλ δηφξηζε ζπληαγκαηάξρε. ΋κσο ην πγξφ θιίκα ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ε θαθή πγεία ηνπ, ηνπ πξνθάιεζαλ εινλνζία θαη πέζαλε, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πνιηνξθίαο ηεο πφιεο. Οη Έιιελεο ηνλ ζξήλεζαλ ζαλ δηθφ ηνπο θαη ηνλ ηίκεζαλ ζαλ εζληθφ ήξσα. Παιηθάξη γεξφ, ζπκβνπιάηνξαο πξψηνο, - αγαπάεη ηνπο Έιιελεο ηφζν’ …………………………………………. Σψξα αθήζηε ηνλ κεο ζηελ Historia - θαη δακάζηε θάζε ζαο πφζν! ΢’ απηφλ κέλεη αηψληα ε Gloria - θαη ζε καο κέλνπλ κφλν ηα δάθξπα Γθαίηε : ΢ημ θυνδμ ΐφνςκα (κεηάθξαζε Γ. Κακπχζε)

Σν πνηεηηθφ έξγν ηνπ δεκηνχξγεζε νιφθιεξε ζρνιή, ηνλ αονςκζζιυ θαη ζαπκάζηεθε απφ πξνζσπηθφηεηεο, φπσο νη Γηαίηε, ΢έθθετ, Νίηζε, Οοβηυ, , Πμφζηζκ θαη πνιινί άιινη. ΐχζζεο (Μπζ) Ώζελάο : Καηά ηε κπζνινγία ε ΐφζζα ήηαλ θφξε ηνπ Βχκεινπ, θαη αδειθή ηνπ Άγξσλα θαη ηεο Μεξνπίδαο. Σα ηξία αδέξθηα πνπ δνχζαλ ζηελ Κσ, ιάηξεπαλ κφλν ηε ζεά Γαία θαη ππνηηκνχζαλ ή αδηαθνξνχζαλ γηα ηνπο άιινπο ζενχο. Γη’ απηή ηνπο ηελ αζέβεηα ε Άξηεκε θαη ε Ώζελά κεηακφξθσζαλ ηελ ΐχζζα ζε θνπθνπβάγηα, ηνλ

101

Άγξσλα ζε ζαιαζζνπνχιη θαη ηελ Μεξνπίδα ζε θνπξνχλα. Ο ιαφο πίζηεπε φηη νη θξαπγέο απηψλ ησλ πνπιηψλ ήηαλ θαθφο νησλφο. ΐπηίλεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ΐοηίκα είλαη θσκφπνιε ηεο Ώξθαδίαο ζε πςφκεηξν πάλσ απφ 1000 κέηξα. Βίλαη γλσζηή γηα ην άξηζην θιίκα ηεο θαη ηα καχξα ηεο κάξκαξα. ΐψθνπ (Βπα-Λνγ-Και) Γθχδε : ΋λνκα νηθνγέλεηαο πξνζσπηθνηήησλ απφ ηελ Όδξα : * Ο Ώκδνέαξ ΐχημξ, βιέπε Ώκδνέαξ Μζαμφθδξ * Ο Ώκηχκζμξ ΐχημξ, θαξαβνθχξεο θαη θπβεξλήηεο ησλ πνιεκηθψλ πθμίςκ ΢ηολ θαη Σζζζθυκδ. Έιαβε κέξνο ζηηο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ αγψλα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε ππξπφιεζε ηνπξθηθνχ πινίνπ ζηε ΢νχδα. * Ο Θεμδςνάηδξ ΐχημξ, αγσληζηήο ηνπ ‘21 * Ο Γηίηαξ ΐχημξ, αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ππξπνιεηήο. * Ο δσγξάθνο Νζηυθαμξ ΐχημξ (1861-1902), καζήηεπζε ζηελ Ώθαδεκία Καιψλ Σερλψλ ηνπ Μνλάρνπ κε δάζθαιν ηνλ Νηθ. Γχδε. Βηδηθεχηεθε ζε ζξεζθεπηηθά ζέκαηα, πξνζσπνγξαθίεο, λεθξέο θχζεηο θαη άιια. * Ο δεκνζηνγξάθνο, ιφγηνο, δσγξάθνο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο Γενάζζιμξ ΐχημξ (1868-1967) άξρηζε ηελ θαξηέξα ηνπ σο δεκνζηνγξάθνο ζηελ Ώηνυπμθδ. Ήηαλ εθδφηεο ησλ πεξηνδηθψλ Σμ πενζμδζηυκ ιαξ θαη Ο ηαθθζηέπκδξ. Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηε ινγνηερλία θαη έγξαςε κπζηζηνξήκαηα θαη δξάκαηα φπσο ηα: Ο ηφνζμξ πνυεδνμξ, Σμ είημζζ έκα, Δ ιεβάθδ ζδέα, Δ ηαημπή θαη άιια. ΢ε ειηθία 45 εηψλ πήγε θαη έδεζε ζην Παξίζη, φπνπ αθνζηψζεθε ζηε δσγξαθηθή κε ζεκαληηθή επηηπρία θαη αλαγλψξηζε. Πέζαλε ζρεδφλ εθαηφρξνλνο. Εέξεηα πξνζθέξεη ζπζία ζε βσκφ

ΐσκνχ (Αηα) Κπςέιε: Δ ιέμε αςιυξ έρεη πνιιέο έλλνηεο: * ΐάζξν αγάικαηνο, * θηίζκα κε βάζε πάλσ ζην νπνίν ζπζίαδαλ δψα ζηνπο ζενχο, * ηχκβνο, ζπζηαζηήξην, * κλεκείν, * άιιε νλνκαζία ηεο αγίαο ηξάπεδαο ησλ ρξηζηηαληθψλ λαψλ, * ηεξφο ζθνπφο γηα ηνλ νπνίν αμίδεη λα ζπζηαζηεί θάπνηνο, * ηάθνο θαη πνιιά άιια. ΐψλνπ (ΐπδ) Σέξκα Εππνθξάηνπο : Ο ΐχκμξ ήηαλ παηξίθηνο θαη κάγηζηξνο ηνπ ΐπδαληίνπ. ΋ηαλ ν απηνθξάηνξαο Δξάθιεηνο έθπγε γηα εθζηξαηεία ελαληίνλ ησλ Πεξζψλ, εκπηζηεχηεθε ζην ΐψλν θαη ζηνλ Παηξηάξρε ΢έξγην ηελ άκπλα ηεο Πφιεο θαη ηελ επηκέιεηα ηνπ αλήιηθνπ γηνπ ηνπ Κσλζηαληίλνπ Γ’. Ο ΐψλνο δηθαίσζε ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ Δξαθιείνπ φηαλ ε Πφιε δέρζεθε επίζεζε απφ ηνπο Ώβάξνπο, ηνπο νπνίνπο θαηαλίθεζε θαη έδησμε πέξα απφ ηα ζχλνξα ηνπ ΐπδαληίνπ.

102

Γαβξηήι Ώλαζηαζίνπ Νένο Κφζκνο : βιέπε Ώκαζηαζίμο Γαανζήθ Γαβξηειίδνπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο ΐθάζδξ Γαανζδθίδδξ (1848-1920), απφ ηελ Πφιε, ζεσξείηαη ν παηέναξ ηδξ κευηενδξ εθθδκζηήξ δδιμζζμβναθίαξ. Βμέδηδε ζηελ Πφιε ηελ εθεκεξίδα Μεηαννφειζζζξ θαη ην πεξηνδηθφ Βπηάθμθμξ. Σν 1878 γηα λα απνθχγεη βέβαηε ζαλαηηθή θαηαδίθε θαηέθπγε ζηελ Ώζήλα. Με ηνλ Κι. Σξηαληαθχιινπ εμέδηδε ην ζαηηξηθφ πεξηνδηθφ Ραιπαβάξ θαη αξγφηεξα κφλνο ηνπ ην πεξηνδηθφ Μδ πάκεζαζ ην νπνίν κεηέηξεςε ζε θαζεκεξηλή εθεκεξίδα κε ηίηιν Ώηνυπμθζξ. Φπρή ηεο ππεξζχγρξνλεο γηα ηελ επνρή εθεκεξίδαο, ήηαλ ν ίδηνο ν Γαβξηειίδεο. Με καρεηηθή θαη πξννδεπηηθή αξζξνγξαθία πξνθάιεζε ζπρλά ην θαηεζηεκέλν (πνιηηηθφ, απιηθφ θαη ηεξαηηθφ), ζχξζεθε ζηα δηθαζηήξηα, θπιαθίζηεθε θαη θάπνηεο θνξέο θηλδχλεςε θαη λα δνινθνλεζεί. Γάγγξαο (Εζη) Πεξηζζφο : Καηά ηελ αξραηφηεηα (αιιά θαη ππφ ηνπο Ρσκαίνπο θαη ΐπδαληηλνχο) ε Γάββνα ήηαλ ε πξσηεχνπζα ηεο Παθιαγνλίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Γαδίισλ (Εζη) Πεξηζζφο : Σα Γάδζθα ήηαλ αξραία ειιεληθή απνηθία ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ζηα παξάιηα ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ. Γαδή Ώλζίκνπ (Βπα-Λνγ) Κιαπζκψλνο : Ο Άκεζιμξ Γαγήξ (1758-1828) απφ ην Πήιην, ήηαλ έλαο απφ ηνπο κεγάινπο δαζθάινπο, ιφγηνο, θιεξηθφο, ζπγγξαθέαο, εθδφηεο, κεηαθξαζηήο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο. Ώπφ ηε ΐηέλλε φπνπ ππεξεηνχζε σο εθεκέξηνο, αλέπηπμε ζεκαληηθή ζπγγξαθηθή θαη εθδνηηθή δξαζηεξηφηεηα. Ξερσξίδνπλ ε Βθθδκζηή ΐζαθζμεήηδ (βηνγξαθίεο αξραίσλ ζπγγξαθέσλ), ην Λελζηυ ηδξ Ώνπαίαξ Βθθδκζηήξ, μ Πσκαλ Γεςβναθζηυξ ηδξ Βθθάδμξ θαη ην πεξηνδηθφ Βνιήξ μ Λυβζμξ. Ο Άλζηκνο Γαδήο

Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ηελ Πξσηνκαγηά ηνπ ’21 θήξπμε ηελ επαλάζηαζε ζην Πήιην. ΋ηαλ ε επαλάζηαζε ζηε Θεζζαιία απέηπρε ν Γαδήο δηέθπγε θαη θαηέθπγε ζηελ Πεινπφλλεζν, φπνπ ζπκκεηείρε ζηηο πξψηεο εζληθέο ζπλειεχζεηο. Σα ηειεπηαία ηνπ ρξφληα έδεζε ζηε ΢χξν. Γαιαλνχ (Βπη) Πιάθα : Ο Αδιήηνζμξ Γαθακυξ μ Ώεδκαίμξ (1760-1833) ήηαλ ιφγηνο θαη πξσηνπφξνο ζκδμθυβμξ. ΢πνχδαζε αξραία ειιεληθά, ιαηηληθά, θηινζνθία θαη ξεηνξηθή ζηελ Πάηκν θαη εξγάζηεθε ζηελ Πφιε σο δάζθαινο. Σν 1786 απνδέρζεθε ζέζε δαζθάινπ γηα ηα παηδηά ησλ Βιιήλσλ ηεο Καιθνχηαο. Βθεί έκαζε ηε ζαλζθξηηηθή γιψζζα θαη θηινινγία θαη πεξζηθά (ηα θαξζί). ΢πλερψο κεγάισλε ην ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηελ αξραία ηλδηθή θηινινγία θαη ην 1793 εγθαηαζηάζεθε ζηελ ηεξή πφιε Μπελαξέο. Βθεί έδεζε σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ ζαλ βξαρκάλνο. Ώπνθιεηζηηθή απαζρφιεζή ηνπ ήηαλ ε κεηάθξαζε ζαλζθξηηηθψλ θεηκέλσλ ζηα ειιεληθά Δ εξγαζία απηή εθηηκήζεθε απφ ηνπο Ελδνχο νη νπνίνη θαηέηαμαλ ηνλ Γαιαλφ ζηνπο κεγάινπο ζνθνχο ηεο ρψξαο. Έγξαςε ην ΢ακηνζημΏββθμ-εθθδκζηυ θελζηυ, ην Λελζηυ ηδξ Πενζζηήξ-ζακζηνζηηήξ ηαζ Βθθδκζηήξ θαη ην ΢ακζηνζηζηυ Λελζηυ ηδξ Εκδζηήξ Μοεμθμβίαξ. Ο Γαιαλφο θιεξνδφηεζε ηε κηζή ηνπ πεξηνπζία ζην ειιεληθφ θξάηνο γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ λένπ παλεπηζηεκίνπ θαη δψξηζε ηα ρεηξφγξαθά ηνπ ζηελ Βζληθή ΐηβιηνζήθε. Γαιαμία (Αηα) Ν. Κφζκνο : Λέγνληαο Γαθαλίαξ ελλννχκε ηνλ αζηξηθφ ζχζηεκα ζην νπνίν αλήθεη θαη ην δηθφ καο ειηαθφ ζχζηεκα. Τπάξρνπλ δηζεθαηνκκχξηα γαιαμίεο ζην δηάζηεκα θαη ν θαζέλαο ηνπο απνηειείηαη απφ δηζεθαηνκκχξηα άζηξα! Ο δηθφο καο (ζπεηξνεηδήο) γαιαμίαο είλαη νξαηφο ζηνλ νπξαλφ ζαλ έλα λέθνο ή πνηάκη ακέηξεησλ αζηεξηψλ. Πξψηνο ν Αεκφθξηηνο έγξαςε φηη ν Γαιαμίαο απνηειείηαη απφ πνιιά αζηέξηα.

103

Γαιαμηδίνπ (Γεσ) ΢επφιηα : Σν Γαθαλίδζ είλαη έλα γξαθηθφ ιηκάλη ηεο Φσθίδαο. Οη

θαξαβνθχξεδεο ηεο πφιεο γλψξηζαλ ηδηαίηεξε αθκή ηνλ 17ν θαη 18ν αηψλα κε ηα ηζηηνθφξα ηνπο πνπ ηαμίδεπαλ φιε ηε Μεζφγεην. Με ηελ εκθάληζε ησλ αηκνκεραλψλ ε πφιε παξήθκαζε. Οη Γαιαμηδηψηεο πξνζέθεξαλ πάλσ απφ 400 θαξάβηα ζηνλ αγψλα ηνπ ’21. Γαιαηά (Γεσ) Πνιχγσλν : ΋λνκα πνιιψλ ρσξηψλ θαη πφιεσλ: * Ο Γαθαηάξ Σνμζγζκίαξ παξαιηαθή θσκφπνιε, απέλαληη απφ ην λεζί ηνπ Πφξνπ. Φεκίδεηαη γηα ην ιεκνλνδάζνο ηνπ. * Ο Γαθαηάξ Κοδςκίαξ ζηα Υαληά, Γαθαηάξ Μεζμθμββίμο, ν Γαθαηάξ Κμνζκείαξ, ν Γαθαηάξ Πεδζάδμξ ζην Δξάθιεην, ν Γαθαηάξ Νζηυπμθδξ ζηελ Πξέβεδα θαη αιινχ. * Ο Γαθαηάξ, παξαιηαθή ζπλνηθία θαη ιηκάλη ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ζηε δεμηά αθηή ηνπ ΐνζπφξνπ. ΢πλδέεηαη κε ηελ Πφιε κε δπν γέθπξεο. Γαιαηείαο (Μπζ) Θεζείν : * Δ Γαθάηεζα ε σξαηφηεξε απφ ηηο Νεξείδεο, θφξεο ηνπ Νεξέα. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνπο ιεπθνχο ζαλ γάια αθξνχο ηεο ζάιαζζαο. Ήηαλ εξσκέλε ηνπ βνζθνχ Άθη ηνλ νπνίν δνινθφλεζε απφ εξσηηθή αληηδειία ν εξσηεπκέλνο καδί ηεο Κχθισπαο Πνιχθεκνο. Δ Γαιάηεηα κεηακφξθσζε ηνλ Άθε ζε βξάρν θνληά ζε έλα πνηακφ πνπ θέξεη ην φλνκά ηνπ. * Ο βαζηιηάο ηεο Κχπξνπ Ππγκαιίσλ θαηαζθεχαζε έλα ηδαληθφ άγαικα γπλαίθαο απφ ειεθαληφδνλην. Ήηαλ ηφζν φκνξθν πνπ ην εξσηεχζεθε θαη παξαθάιεζε ηελ Ώθξνδίηε λα ηνπ δψζεη δσή. Πξάγκαηη ε ζεά έθαλε ην άγαικα έκςπρν, ν Ππγκαιίσλ ην νλφκαζε Γαθάηεζα θαη απέθηεζε κ’ απηή έλα γην ηνλ Πάθν θαη κηα θφξε ηελ Μεζάξκε. Ο Ππγκαιίσλαο εξσηεχεηαη ην άγαικα ηεο Γαιάηεηαο

Ο κχζνο ηνπ Ππγκαιίσλα θαη ηεο Γαιάηεηαο έδσζε έκπλεπζε ζε δεθάδεο θαιιηηέρλεο, δσγξάθνπο, πνηεηέο θαη ζπγγξαθείο. * Δ Γαθάηεζα ζχδπγνο ηνπ Λάκπξνπ, βαζηιηά ηεο Φαηζηνχ, ν νπνίνο επηζπκνχζε δηαθαψο λα απνθηήζεη αγφξη. Σν παηδί πνπ γελλήζεθε ήηαλ θνξίηζη, αιιά ε Γαιάηεηα ην εκθάληζε ζαλ αγφξη κε ην φλνκα Λεχθηππνο. ΋ηαλ απηφ κεγάισζε θαη ππήξρε θφβνο φηη ζα απνθαιπθζεί ην θχιν ηνπ, ε Γαιάηεηα παξαθάιεζε ηε Λεηψ λα κεηακνξθψζεη ηελ θφξε ηεο ζε αγφξη. Δ ζεά εηζάθνπζε ηελ παξάθιεζε ηεο Γαιάηεηαο. Γαιαηζίνπ (Λεσθφξνο) (Γεσ) Άγ. Λνπθάο-Γαιάηζη : * Σν Γαθάηζζ (Galati) είλαη πφιε ηεο Ρνπκαλίαο ζηηο φρζεο ηνπ Ανχλαβε. * Βπίζεο ην Γαθάηζζ είλαη δήκνο ηεο Ώηηηθήο, κεηαμχ ηεο Ώζήλαο θαη ηνπ Φπρηθνχ. Γαιβάλε (Βπη) Άγ. Λνπθάο : Ο Εμφθζμξ Γαθαάκδξ (1838-1901) απφ ηε Γάθπλζν, ππήξμε απφ ηνπο ζεκειησηέο ηεο ρεηξνπξγηθήο ζηελ λεφηεξε Βιιάδα. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζην Παξίζη θαη κεηά απφ πξφηαζε ηεο βαζίιηζζαο ΋ιγαο, δηνξίζηεθε δηεπζπληήο ηνπ ρεηξνπξγηθνχ ηκήκαηνο ηνπ Βπαγγειηζκνχ πνπ άξρηζε λα ιεηηνπξγεί απφ ην 1884. Βθεί ν Γαιβάλεο πξαγκαηνπνίεζε πνιιέο θαη δχζθνιεο εγρεηξήζεηο πνπ αλέβαζαλ ςειά ην επίπεδν ησλ ηαηξηθψλ ππεξεζηψλ ηεο Βιιάδαο. Βθηφο απηνχ ν Γαιβάλεο ππνζηήξηδε κε θαλαηηζκφ ηηο αληηζεπηηθέο κεζφδνπο. Έγξαςε ηαηξηθέο κειέηεο θαη ζπγγξάκκαηα. Γαιελνχ (Ώξρ) Κνπθάθη : Ο Γαθδκυξ Κθαφδζμξ (130-207 κ.Υ.) απφ ηελ Πέξγακν, ππήξμε ν πην ζεκαληηθφο γηαηξφο ηεο αξραηφηεηαο, κεηά ηνλ Εππνθξάηε. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζηελ ΢κχξλε, ζηελ Κφξηλζν θαη ζηε Ώιεμάλδξεηα. Σν 162, εγθαηαζηάζεθε ζηε Ρψκε, φπνπ απέθηεζε θήκε, θχξνο θαη επξχηαηε πειαηεία θαη έγηλε ν γηαηξφο ηξηψλ απηνθξαηφξσλ. Βπνλνκάζηεθε δεφηενμξ Εππμηνάηδξ. Ώζρνιήζεθε κε φινπο ηνπο θιάδνπο ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο, φπσο ε αλαηνκηθή, ε θπζηνινγία, ε ρεηξνπξγηθή, ε καηεπηηθή, ε νθζαικνινγία, ε παζνινγία, ε ζεξαπεπηηθή θαη ε θαξκαθνινγία. Ώπέδεημε φηη νη αξηεξίεο κεηαθέξνπλ

104

αίκα, ππνζηήξημε ηελ χπαξμε ηεο άδειεο αλαπλνήο, έθαλε παξαηεξήζεηο γηα ηε ιεηηνπξγία ησλ λεχξσλ θαη επέκελε φηη ε έδξα ηνπ ινγηθνχ είλαη ν εγθέθαινο θαη φρη ε θαξδηά, φπσο ππνζηήξηδε ν Ώξηζηνηέιεο. Έγξαςε πεξηζζφηεξεο απφ 400 πξαγκαηείεο, αιιά θαηά ηε κεγάιε ππξθαγηά ηεο Ρψκεο ην 191, θάεθαλ νη πεξηζζφηεξεο. Οη πεξίπνπ εθαηφ πνπ ζψζεθαλ, κεηαθξάζηεθαλ ηνλ 9 ν αηψλα ζηα αξαβηθά θαη κφιηο ηνλ 11ν ζηα ιαηηληθά. Δ ηαηξηθή ησλ Ώξάβσλ ηνπ Μεζαίσλα, ζηεξίδεηαη ζηα έξγα ηνπ Γαιελνχ θαη ησλ άιισλ Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ, πνπ ήηαλ ε θχξηα πεγή κειέηεο Ώξάβσλ επηζηεκφλσλ φπσο ν Ματκνλίδεο, ν Ώβηθέλαο θαη ν Ραδήο. Γακβέηα (Πξν) Κάληγγνο : Ο Λέςκ Γαιαέηαξ (Leon Gambetta, 1838-82), ήηαλ Γάιινο πνιηηηθφο γλσζηφο γηα ηνλ παηξησηηζκφ ηνπ θαη ηηο δεκνθξαηηθέο ηνπ αληηιήςεηο. Αηεηέιεζε πξσζππνπξγφο θαη δηαθξίζεθε γηα ηνλ θηιειιεληζκφ ηνπ. Γαλπκήδνπ (Μπζ) Άλσ Κπςέιε : Ο Γακοιήδδξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά Σξψα θαη ηεο Καιιηξξφεο θαη αδειθφο ηνπ Ίινπ. Ήηαλ πνιχ φκνξθνο λένο (φπσο ν Τάθηλζνο, ν Άδσληο, ν Νάξθηζζνο θ.ά.) ν σξαηφηεξνο φρη κφλν ηεο Σξσάδαο, αιιά φινπ ηνπ θφζκνπ. Ο Αίαο γνεηεπκέλνο απφ ηελ νκνξθηά ηνπ, κεηακνξθψζεθε ζε αεηφ θαη ηνλ άξπαμε, ηνλ κεηέθεξε ζηνλ ΋ιπκπν θαη ηνπ ράξηζε ηελ αζαλαζία. Βθεί έγηλε εξσκέλνο ηνπ Αία θαη ν νηλνρφνο ηνπ Οιχκπνπ πνπ γέκηδε κε λέθηαξ ηα θχπειια ησλ ζεψλ. ΢ε αληάιιαγκα ν Αίαο έθαλε δψξν ζηνλ Σξψα, έλα δεπγάξη άινγα πην γξήγνξα θη απ’ ηνλ άλεκν. Έλαο αζηεξηζκφο θέξεη ην φλνκά ηνπ. Άγαικα ηνπ Γαλπκήδε (Λνχβξν)

Γαξγαξέηαο (πιαηεία) (Αηα) Κνπθάθη : Δ Γανβανέηα είλαη ηνπνζεζία ηεο παιηάο Ώζήλαο θνληά ζηε Λ. ΢πγγξνχ, πνπ εμειίρζεθε ζε ππθλνθαηνηθεκέλε ζπλνηθία (πεξίπνπ ην ζεκεξηλφ Κνπθάθη) Γαργηττιών (Ώξρ) Ρνπθ : Ο Γανβδηηυξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο δήκνπο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο θαη νη Γανβδηηζείξ ήηαλ ηα κέιε ηεο θπιήο πνπ ηνλ απάξηηδε. Γαξδηθίνπ (Γεσ) Λ. ΢θνπδέ : Σν Γανδίηζ είλαη φλνκα ρσξηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηνπο λνκνχο Φζηψηηδαο, Θεζπξσηίαο (επ. ΢νπιίνπ θαη επ. Φηιηαηψλ), Σξηθάισλ θαη Εσαλλίλσλ. Βπίζεο Γανδίηζ ιέγεηαη θαη έλα ρσξηφ ηεο ΐ. Δπείξνπ. Γαξέθε (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο Κςκζηακηίκμξ Γανέθδξ (1874-1906) απφ ην Πήιην, ήηαλ καθεδνλνκάρνο. ΢πκκεηείρε ζηνλ πφιεκν ηνπ 1897 θαη κεηά ηελ ήηηα, αγσλίζηεθε θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ θνκηηαηδήδσλ. ΢θνηψζεθε ζε κηα ζπκπινθή ζηελ Ώξηδαία. Γαξηβάιδε (Πξν) Φηινπάππνπ : * Ο Εηαιφο Σγμογέππε Γηανζιπάθκηζ (1807-82) ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο επαλαζηάηεο ηεο ηζηνξίαο. Ώγσλίζηεθε γηα ηελ ελνπνίεζε ηεο Εηαιίαο θαη πνιέκεζε θαηά ησλ Ώπζηξηαθψλ, ηνπ πάπα θαη ηνπ βαζηιείνπ ησλ Αχν ΢ηθειηψλ. Βπίζεο πήξε κέξνο ζηνλ πφιεκν Γαιιίαο - Πξσζίαο ην 1871. ΢ρεδίαδε λα έιζεη ζηα ΐαιθάληα θαη λα ζπκβάιεη ζηνπο απειεπζεξσηηθνχο αγψλεο ησλ Βιιήλσλ θαη ησλ ΢έξβσλ γηα ηελ εθδίσμε ησλ Σνχξθσλ απφ ηηο πεξηνρέο πνπ θαηνηθνχζαλ νη ππφδνπινη ζπκπαηξηψηεο ηνπο, αιιά ηνλ πξφιαβε ν ζάλαηνο. ΋κσο νη απφγνλνί ηνπ ζπλέρηζαλ ηελ δξάζε ηνπ. Ο Ρζηζζυηζ Γηανζιπάθκηζ ή Γανζαάθδδξ, (1847-1924), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκεηείρε κε 300 εζεινληέο (Γαξηβαιδηλνχο) ζηνλ άηπρν γηα ηελ Βιιάδα πφιεκν ηνπ 1897. Ώλαθεξχρζεθε επίηηκνο δεκφηεο ηεο Ώζήλαο. * Ο Πεππίκμ-Εςζήθ Γηανζιπάθκηζ (1879-1950), γηνο ηνπ Ρηηζηφηη, ήξζε ζηελ Βιιάδα θαηά ηελ έλαξμε ησλ ΐαιθαληθψλ Πνιέκσλ επηθεθαιήο ζψκαηνο εζεινληψλ γαξηβαιδηλψλ θαη ζπκκεηείρε ζηελ θαηάιεςε ηεο Δπείξνπ απφ ηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ.

105

Γαξλφθζθη (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο ΐάζθαα Γανκυθζηζ ήηαλ Πνισλφο αμησκαηηθφο (ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ). ΢ηηο 22 Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1821, ν Ώιέμαλδξνο Τςειάληεο καδί κε ηνπο αδειθνχο ηνπ, ηνλ Γαξλφθζθη θαη κεξηθνχο άιινπο θηιηθνχο, Εεξνινρίηεο θαη θηιέιιελεο, πέξαζαλ ηνλ πνηακφ Πξνχζν θαη απνβηβάζηεθαλ ζην Εάζην ηεο Ρνπκαλίαο. Ήηαλ ε πξψηε πνιεκηθή πξάμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Γαζηνχλεο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Γαζημφκδ είλαη αγξνηηθφ θαη εκπνξηθφ θέληξν ηεο Διείαο. Βπί ηνπξθνθξαηίαο ήηαλ ην θέληξν αλεθνδηαζκνχ ησλ επαλαζηαηψλ ηνπ ’21. Γεδεψλ Μ (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο Μακμοήθ Γεδεχκ (1851-1943) απφ ηελ Πφιε, ππήξμε κέγαο ραξηνθχιαθαο ηνπ παηξηαξρείνπ, ιφγηνο, ηζηνξηνδίθεο θαη ζπγγξαθέαο. Χο αμησκαηνχρνο ηνπ παηξηαξρείνπ είρε ηελ επθαηξία λα κειεηήζεη ηα αξρεία ηνπ, φπσο θαη απηά ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο θαη ηεο κνλήο ηεο Πάηκνπ. Έγξαςε βηβιία θαη δεκνζίεπζε άξζξα ζρεηηθά κε ηελ βπδαληηλή ηζηνξία, ηελ ηζηνξία ηνπ παηξηαξρείνπ θαη ηελ ηνπξθνθξαηία Γέισλνο (Ώξρ) Πι. Μαβίιε : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο ηχξαλλνο ηεο Γέιαο θαη ησλ ΢πξαθνπζψλ Γέθςκ (540-478 π.Υ.) ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθέο ζηξαηησηηθέο θαη πνιηηηθέο θπζηνγλσκίεο ηεο Μεγάιεο Βιιάδαο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ηχξαλλνπ Εππνθξάηε, θαηέιαβε πξαμηθνπεκαηηθά ηελ εμνπζία ζηελ Γέια θαη αξγφηεξα κεηά απφ πξφζθιεζε ησλ γαηνθηεκφλσλ ησλ ΢πξαθνπζψλ αλέιαβε ηχξαλλνο ηεο πφιεο, αθήλνληαο ηελ εμνπζία ηεο Γέιαο ζηνλ αδειθφ ηνπ Εέξσλα. Χο εγεκφλαο θπβέξλεζε απνιπηαξρηθά, αιιά έθαλε ηηο ΢πξαθνχζεο πινχζην θαη ηζρπξφ θξάηνο κε ηεξάζηην ζηφιν, ηθαλφ λα αληηκεησπίζεη ηνλ θίλδπλν πνπ πξνεξρφηαλ απφ ηελ Καξρεδφλα (αληίζηνηρν κε απηφλ ηεο Βιιάδαο κε ηελ Πεξζία). Άιισζηε ν θαξρεδνληαθφο θίλδπλνο ήηαλ απηφο πνπ ηνλ εκπφδηζε λα ζηείιεη βνήζεηα ζηελ Βιιάδα φηαλ εηζέβαιε ν Ξέξμεο. Καηά ζχκπησζε ε κεγάιε κάρε ηεο Εκέξαο (φπνπ νη ΢πξαθνχζηνη ηνπ Γέισλα θαηαηξφπσζαλ ηνπο Καξρεδνλίνπο) έγηλε ηελ ίδηα κέξα κε ηε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο (29 ΢επηεκβξίνπ 480 π.Υ.)! Δ λίθε απηή αλχςσζε ην γφεηξν ηνπ Γέισλα ζε φιν ηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Αεθάδξαρκν ησλ ΢πξαθνπζψλ, ζηε κηα πιεπξά απεηθνλίδεηαη ε Νχκθε Ώξέζνπζα θαη ζηελ άιιε ηηκάηαη ε λίθε ηνπ Γέισλα ζηελ αξκαηνδξνκία ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο

* Ο επίζεο ηχξαλλνο ησλ ΢πξαθνπζψλ Γέθςκ (3νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Εέξσλα ΐ΄ κε ηνλ νπνίν ζπκβαζίιεπζε. * Ο Γέθςκ (3νο π.Υ. αη.) ιηζνγξάθνο, ν νπνίνο θαηαζθεχαζε δαθηπιηφιηζν κε παξάζηαζε ελφπινπ Ώθξνδίηεο πνπ βξίζθεηαη ζην Ώξραηνινγηθφ κνπζείν ηεο Ώζήλαο. Γεκίλνπ (Ώξρ) Ώθαδ. Πιάησλνο : Βιάρηζηα πξάγκαηα μέξνπκε γηα ηε δσή ηνπ αζηξνλφκνπ, καζεκαηηθνχ θαη ζησηθνχ θηιφζνθνπ Γέιζκμο ημο Ρυδζμο (1νο π.Υ. αη.). Έγξαςε ην Μαεδιαηζηχκ δυβια, ην νπνίν δελ ζψδεηαη. Σν κνλαδηθφ έξγν ηνπ πνπ ζψδεηαη είλαη ε Βζζαβςβή εζξ ηα θαζκυιεκα, ζην νπνίν μερσξίδνπλ νη απφςεηο ηνπ: Δ Γε είλαη ζθαηξηθή. Ο Ήιηνο είλαη δηάππξε ζθαηξηθή κάδα. Οη απιαλείο αζηέξεο απνηεινχληαη απφ ηελ ίδηα νπζία κε απηή ηνπ Ήιηνπ. Δ ΢ειήλε είλαη εηεξφθσηε. Οη δηαζηάζεηο ηεο Γεο είλαη ακειεηέεο ζε ζρέζε κε ην ζχκπαλ. Γελίζαξιε (΢ηξ) Θπκαξάθηα : Δ ζσζηή γξαθή είλαη Γεκήζανθδξ θαη κε απηφ ην φλνκα είλαη γλσζηέο δπν ειιεληθέο πξνζσπηθφηεηεο ηνπ 19νπ αηψλα: - Ο ζηξαηησηηθφο Εςάκκδξ Γεκήζανθδξ (1824-86), ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξψηνπο Έιιελεο πνιηηηθνχο κεραληθνχο. ΢πλέβαιε ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζρεδίνπ πφιεο ηεο Ώζήλαο θαη έγηλε ν πξψηνο θαζεγεηήο ηεο Υσξνκεηξίαο ζηελ ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ.

- Ο αγσληζηήο ησλ θξεηηθψλ επαλαζηάζεσλ ΢πονίδςκ Γεκήζανθδξ (1810-81).

106

Γελλαδίνπ Ώλ. (Βπη) Γθχδε : Ο θαζεγεηήο ηεο ηζηνξίαο Ώκαζηάζζμξ Γεκκάδζμξ (1840-1911) ήηαλ γηνο ηνπ Γεσξγίνπ θαη αδειθφο ηνπ Εσάλλε Γελλαδίνπ. Ήηαλ ζθνδξφο αληίπαινο ηνπ ΋ζσλα θαη αξζξνγξαθνχζε ελαληίνλ ηνπ. Έγξαςε ηζηνξηθά έξγα. Γελλαδίνπ Γ. (Βπα) Ώθαδεκίαο : Ο Γεχνβζμξ Γεκκάδζμξ (1786-1854) απφ ηε Θξάθε ήηαλ ιφγηνο, παηδαγσγφο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Αίδαμε ζηελ Οδεζζφ θαη ην ΐνπθνπξέζηη. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη κεηά ηελ απνηπρία ηνπ Τςειάληε ζην Αξαγαηζάλη ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν φπνπ ζπκκεηείρε ζηνλ αγψλα, αιιά θαη ζηε ζχληαμε ηνπ ΢πληάγκαηνο ηεο Σξνηδήλαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε νξγάλσζε ηελ ΐηβιηνζήθε θαη ην Μνπζείν ηεο Ώίγηλαο, ηα νπνία - φηαλ ε πξσηεχνπζα κεηαθέξζεθε ζηελ Ώζήλα απνηέιεζαλ ηνλ ππξήλα ηεο Βζληθήο ΐηβιηνζήθεο θαη ηνπ Ώξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ. Γελλαδίνπ Ε. (Λνγ) Κνισλάθη : Ο Ώζελαίνο ιφγηνο Εςάκκδξ Γεκκάδζμξ (1844-1932) ήηαλ αδειθφο ηνπ Ώλαζηαζίνπ Γελλαδίνπ. Ώθνινχζεζε δηπισκαηηθή θαξηέξα θαη ππεξέηεζε ζε δηάθνξεο πφιεηο σο επηηεηξακκέλνο θαη πξέζβεο. Σν 1922 ίδξπζε ηε Γεκκάδεζμ ΐζαθζμεήηδ ζηελ νπνία παξαρψξεζε ηελ βηβιηνζήθε ηνπ, απφ 26.000 ηφκνπο βηβιίσλ. Ώξγφηεξα ε βηβιηνζήθε εθρσξήζεθε ζην θξάηνο, καδί κε ηε ζπιινγή ραιθνγξαθηψλ ηνπ. Παξάιιεια ήηαλ θαη πνιπγξαθφηαηνο ζπγγξαθέαο. Ο Εσάλλεο Γελλάδηνο

Γελλαίνπ Κνινθνηξψλε (Βπα)

Κνπθάθη : βιέπε

Κμθμημηνχκδ Γεκκαίμο Γελλεκαηά Ν. (Βπη) Ν. Φηινζέε : Ο κεραληθφο θαη καζεκαηηθφο Νζηυθαμξ Γεκκδιαηάξ (1875-1931) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξψηνπο θαζεγεηέο καζεκαηηθψλ θαη κεραληθήο ηνπ Πνιπηερλείνπ. Έγγξαςε επηζηεκνληθά ζπγγξάκκαηα. Γεξαηζηνχ (Μπζ-Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : * Ο Γεναζζηυξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Κχθισπεο. ΢ηνλ ηάθν ηνπ νη Ώζελαίνη είραλ ζπζηάζεη ηηο ηέζζεξηο θφξεο: Ώλζείδα, Ώηγιείδα, Λνπζία θαη Ονεαία γηα λα απαιιαγνχλ απφ ηνλ ιηκφ πνπ ηνπο έπιεμε φηαλ πνιηνξθνχζε ηελ πφιε ηνπο ν Μίλσαο. * Δ Γεναζζηυξ είλαη βνπλφ, αιιά θαη αξραία πφιε ηεο Βχβνηαο, θνληά ζηελ Κάξπζην, ζηελ νπνία ππήξρε λαφο ηνπ Γεξαηζηίνπ Πνζεηδψλα. Γεξάθε (Βζλ) Κ. Παηήζηα: Ο ηπρνδηψθηεο Κεθαιινλίηεο Κςκζηακηίκμξ Γενάηδξ ή Κνζηάλδν Φαιθφλε (1647-88), έθπγε απφ κηθξφο απφ ην λεζί ηνπ θαη δνχιεςε σο λαπηηθφο ζηελ Ώγγιία (φπνπ άιιαμε ην φλνκά ζε Φάιθνλ-γεξάθη) θαη ηελ Ελδία θαη αξγφηεξα σο πινηνθηήηεο ζην ΢ηάκ, ηε ζεκεξηλή Σατιάλδε. Βθεί γλσξίζηεθε κε ηνλ βαζηιηά ηεο ρψξαο Ναξάη, ν νπνίνο εθηίκεζε ηελ επζηξνθία ηνπ αιιά θαη ην γεγνλφο φηη ν Γεξάθεο ήμεξε θαιά ηελ ζηακέδηθε γιψζζα. Σνπ αλέζεζε ππεχζπλεο θξαηηθέο ζέζεηο φπσο ηνλ έιεγρν ησλ νηθνλνκηθψλ ηνπ θξάηνπο θαη ζηαδηαθά απέθηεζε νπζηαζηηθή εμνπζία σο ζχκβνπινο ηνπ βαζηιηά θαη βνεζφο πξσζππνπξγνχ. Ώπφ ηε ζέζε απηή ν Γεξάθεο βνήζεζε ζηελ επέθηαζε ηεο επηξξνήο ησλ Γάιισλ έλαληη ησλ Οιιαλδψλ θαη ησλ Πνξηνγάισλ, πξάγκα πνπ πξνθάιεζε ηελ αληίδξαζή ηνπο. Τπνθίλεζαλ αληαξζία ησλ θαηνίθσλ ηεο ρψξαο θαη ηαξαρέο θαηά ηηο νπνίεο ν Γεξάθεο έραζε ηε δσή ηνπ. Γεξαθίνπ (Γεσ) Κνινθπλζνχ : Σν Γενάηζ είλαη ρσξηφ ηεο Λαθσλίαο, πνπ βξίζθεηαη ζηε ζέζε ηεο αξραίαο πφιεο Γενυκεναζ. Σν Μεζαίσλα πήξε ηνλ νλνκαζία Γεξάθηνλ. Γεξαλείσλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα Γενάκεζα είλαη βνπλφ ηεο Απη. Ώηηηθήο. Πήξαλ ην φλνκά ηνπο απφ ηα πνπιηά βενακμί πνπ νδήγεζαλ (κεηά ηνλ Καηαθιπζκφ ηνπ Αεπθαιίσλα) ηνλ γην ηνπ Αία Μέβανμ εθεί, φπνπ θαη ίδξπζε ηελ πφιε ησλ Μεγάξσλ.

107

Γεξαλίνπ (Γεσ-Ρνκ) Οκφλνηα : * Σν Γενάκζ είλαη φλνκα δηαθφξσλ ρσξηψλ, ζηνπο λνκνχο Υαλίσλ, Ρεζχκλνπ θαη ζηελ Ώκκφρσζην Κχπξνπ. * Βπίζεο ην βενάκζ είλαη έλα φκνξθν θαιισπηζηηθφ θπηφ πνπ (αλ θαη έρεη πξνέιεπζε ηε Νφηην Ώθξηθή) είλαη ραξαθηεξηζηηθφ ησλ ρσξψλ ηεο Μεζνγείνπ. Ίζσο ν νδφο νλνκάζηεθε έηζη γηαηί ζην παξειζφλ ππήξραλ θήπνη κε γεξάληα. Γεξαληψλε (Βπα) Άγ. ΢ψζηεο: Με ην φλνκα Γενακηχκδξ είλαη γλσζηνί ηξεηο αδειθνί απφ ηε Φζηψηηδα πνπ αγσλίζηεθαλ ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Γεξαλψλ (Ρνκ-Μπζ) Ά. Κπςέιε : * Ο βενακυξ είλαη κεγαιφζσκν πδξφβην απνδεκεηηθφ πηελφ, κε καθξηά πφδηα, ξάκθνο θαη ιαηκφ. Οη αξραίνη Έιιελεο πίζηεπαλ φηη κφιηο εκθαληζηνχλ νη γεξαλνί, πξέπεη λα αξρίζεη ην φξγσκα. * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία νη Γενακμί ήηαλ κηα θπιή, ηα κέιε ηεο νπνίαο ήηαλ απφγνλνη ηεο βαζίιηζζαο ησλ Ππγκαίσλ Γενάκδξ ή Γενάκαξ. Ώπηή ηφικεζε λα θαπρεζεί φηη είλαη πην φκνξθε απφ ηελ Ήνα θαη ε ζεά νξγηζκέλε ηε κεηακφξθσζε ζην γλσζηφ πηελφ. Οη Γεξαλνί είραλ αηψληα δηακάρε κε ηνπο Ππγκαίνπο θάζε ρξφλν πνπ κεηαλάζηεπαλ ζηε ρψξα ηνπο. Γεξκαληθνχ (Ρσκ) Μεηαμνπξγείν : Ο Ρσκαίνο χπαηνο θαη ζηξαηεγφο Εμφθζμξ Καίζαν Γενιακζηυξ (15 π.Υ.-19 κ.Υ.) ήηαλ γηνο ηνπ Αξνχζνπ θαη ηεο Ώλησλίλαο, παηέξαο ηνπ Γάτνπ (κεηέπεηηα απηνθξάηνξα Καιηγνχια) θαη παππνχο ηνπ Νέξσλα. Σν πξνζσλχκην Γεξκαληθφο πήξε γηαηί σο δηνηθεηήο ησλ ξσκατθψλ Λεγεψλσλ ζηα ζχλνξα λίθεζε ηνπο Γεξκαλνχο. ΋ηαλ επηζθέθζεθε ηελ Ώίγππην πξνθάιεζε ηελ νξγή ηνπ απηνθξάηνξα Σηβέξηνπ, ν νπνίνο θνβήζεθε φηη ν δεκνθηιήο Γεξκαληθφο απεηινχζε ην ζξφλν ηνπ. Ώλ θαη πνηέ δελ απνδείρζεθε, ν ζάλαηνο ηνπ Γεξκαληθνχ, απνδφζεθε ζε εληνιή δειεηεξίαζήο ηεο απφ ηνλ Σηβέξην. Δ ηέθξα ηνπ ηνπνζεηήζεθε ζην Μαπζσιείν ηνπ Ώπγνχζηνπ. Ο Γεξκαληθφο ήηαλ ηδηαίηεξα κνξθσκέλνο θαη γλψξηδε θαιά ηα ειιεληθά. Έγξαςε θσκσδίεο ζηα ειιεληθά θαη κεηέθξαζε έξγα Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ ζηα ιαηηληθά. Πξνηνκή ηνπ Γεξκαληθνχ (Βζληθφ Μνπζείν ηεο Ρψκεο)

Γεξκαλνχ Καξαβαγγέιε (Θξε)

Ώκπειφθεπνη : Ο κεηξνπνιίηεο Γενιακυξ (θνζκηθφ φλνκα ΢ηπιηαλφο Καναααββέθδξ (1866-1963), ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο παξάγνληεο ηνπ Μαθεδνληθνχ αγψλα. ΢πνχδαζε ζηε Υάιθε θαη ην 1896 εθιέρζεθε επίζθνπνο Πέξαλ. Σν 1900 επηιέρζεθε σο κεηξνπνιίηεο Καζηνξηάο κε ζηφρν λα αληηκεησπίζεη ηελ βνπιγαξηθή πξνπαγάλδα. Βθεί νξγάλσζε έλνπιεο αληάξηηθεο νκάδεο. θαη θαηάθεξε κε φια ηα κέζα (δνινθνλίεο, ζθαγέο θαη δηψμεηο) λα αληηκεησπίζεη ηνπο θνκηηαηδήδεο, αιιά θαη λα αθππλίζεη ηελ θνηλή γλψκε ηεο Βιιάδνο. Σα πξψηα ρξφληα ηνπ λένπ αηψλα έθηαζαλ ζηε Μαθεδνλία ηα πξψηα έλνπια ζψκαηα Μαθεδνλνκάρσλ. Ώξγφηεξα ν Γεξκαλφο έγηλε κεηξνπνιίηεο Ώκαζείαο Πφληνπ θαη ηέινο Εσαλλίλσλ. Γεξκαλνχ Υξηζηηαλνππφιεσο (Πιαηεία) (Βπα-Θξε) Νένο Κφζκνο : Σν θνζκηθφ φλνκα ηνπ Γενιακμφ ήηαλ Γεψξγηνο Γαθεηξφπνπινο (1760-1821). Ώπφ κηθξή ειηθία έγηλε θιεξηθφο θαη ην 1807 ρεηξνηνλήζεθε κεηξνπνιίηεο Υνζζηζακμοπυθεςξ. Έγηλε κέινο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο θαη πήξε ελεξγφ κέξνο ζηνλ αγψλα ηνπ ’21. Παξαδφζεθε εζεινληηθά σο φκεξνο ζηνλ Σνχξθν δηνηθεηή ηεο Σξίπνιεο. Βθεί βαζαλίζηεθε θαη πέζαλε ιίγεο κφλν κέξεο πξηλ ηελ άισζε ηεο Σξίπνιεο απφ ηνπο Έιιελεο. Γεξνδήκνπ ΢ηάζε (Βπα) Λπθαβεηηφο : Ο Γενμδήιμξ Βοζηάεζμξ ή ΢ηαεάξ ήηαλ αξκαηνιφο απφ ην ΐάιην Ώθαξλαλίαο. Ήηαλ παηέξαο ηνπ επίζεο αξκαηνινχ Γζάκκδ ΢ηαεά. Ο Γεξνδήκνο έδξαζε ζηελ πεξηνρή ηνπ θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770 (Οξιψθ). Τκλήζεθε απφ ηε δεκνηηθή πνίεζε: Ο Γενμ-Αήιμξ πέεακε, μ Γενμ-Αήιμξ πάεζ… Γέξνληα (Βπα) Πιάθα : Βπψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Ώζήλαο απφ ην Μπζηξά.

108

* Ο επηθαλέζηεξνο ήηαλ ν Άγγεινο Γένμκηαξ (1775-1862), δεκνγέξνληαο ηεο Ώζήλαο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έιαβε δηάθνξα θξαηηθά αμηψκαηα θαη ην 1835 έγηλε ν πξψηνο δήκαξρνο ηεο λέαο πξσηεχνπζαο. * Έλα ζεκαληηθφ γεγνλφο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ήηαλ ε Ναοιαπία ημο Γένμκηα (πεξηνρή ηνπ Ν.Ώ. Ώηγαίνπ θνληά ζηε Λέξν). Βθεί ζπγθξνχζηεθαλ ν ειιεληθφο ζηφινο ππφ ηνλ Μηανχιε θαη ν ηνπξθναηγππηηαθφο ππφ ηνλ Υνζξέθ παζά πνπ θαηέιεμε κε λίθε ησλ ειιεληθψλ πινίσλ. Γεξνζηάζε (Βπα) Λπθαβεηηφο : Ο Κςκζηακηίκμξ Γενμζηάεδξ ήηαλ κεγαιέκπνξνο απφ ηελ Άξηα ηεο Δπείξνπ. Βγθαηαζηάζεθε θαη έδεζε ζηελ Κέξθπξα. Τπήξμε απφ ηνπο θπξηφηεξνπο εθπξνζψπνπο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο ζηελ Κέξθπξα. Γεξνπιάλνπ Μ. (Βπη) Ν. Φηινζέε : Ο Μανίκμξ Γενμοθάκμξ (1867-1960) απφ ηελ Πάηξα ήηαλ επηθαλήο γηαηξφο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, αθαδεκατθφο θαη πξψηνο πξφεδξνο ηεο Βιιεληθήο Υεηξνπξγηθήο Βηαηξίαο. ΢πκκεηείρε σο ζηξαηησηηθφο γηαηξφο ζε φινπο ηνπο πνιέκνπο απφ ην ‘12 σο ην ‘41. Έγξαςε πάλσ απφ 100 ηαηξηθέο πξαγκαηείεο. Ο Μαξίλνο Γεξνπιάλνο

Γεθπξέσλ (Μπζ) Ρνπθ : Οη Γεθοναίμζ ήηαλ ιαφο ηεο Φνηλίθεο. ΋ηαλ ν Κάδιμξ ήξζε ζηε ΐνησηία (φπνπ ίδξπζε ηε Θήβα), νη Γεθπξαίνη ηνλ αθνινχζεζαλ θαη νξηζκέλνη εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Ώηηηθή. Βθεί δίδαμαλ ζηνπο Ίςκεξ ην θνηληθηθφ αιθάβεην, ην νπνίν αξγφηεξα πξνζαξκφζηεθε ζηα ειιεληθά δεδνκέλα θαη έγηλε ην εθθδκζηυ αθθάαδημ. Γεσκέηξνπ Θενδψξνπ (Ώξρ-ΐπδ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Θευδςνμξ μ Γεςιέηνδξ (πεξ. 460-380 π.Υ.) απφ ηελ Κπξήλε ήηαλ καζεκαηηθφο θαη θηιφζνθνο. Βίλαη γλσζηφο γηα ηνλ ππνινγηζκφ ηεο ηεηξαγσληθήο ξίδαο ησλ αξηζκψλ 2 σο 17. * Ο Θευδςνμξ μ Γεςιέηνδξ έδεζε ηνλ 9ν κ.Υ. αηψλα θαη ήηαλ θαζεγεηήο ηεο Γεσκεηξίαο θαη ησλ Μαζεκαηηθψλ ζην παλεπηζηήκην ηεο Μαγλαχξαο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Γεσξγάια Μηρ. (Ώγσ) Ν. Κπςέιε : Ο Μζπαήθ Γεςνβάθαξ ή Γεςνβάθθαξ (19361956) ήηαλ Κχπξηνο αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ. Ώλήθε ζηελ νκάδα ηνπ Γνδβυνδ Ώολεκηίμο. ΢θνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ ΐξεηαλψλ. Γεσξγηάδνπ (Πιαηεία) (Βζλ-Και-Βπη) ΐνηαληθφο : Σν φλνκα Γεςνβζάδδξ θέξνπλ αξθεηέο πξνζσπηθφηεηεο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο: * Ο αλψηεξνο δηθαζηηθφο ππάιιεινο ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο Γεχνβζμξ Γεςνβζάδδξ, ρξεκάηηζε γηα ιίγν (1907-8) εγεκφλαο ηεο ΢άκνπ. * Ο δσγξάθνο θαη θαζεγεηήο ηεο Ώ΢ΚΣ Ώκδνέαξ Γεςνβζάδδξ μ Κνδξ (1892-1981) * Ο δηάζεκνο κνπζηθνιφγνο Θναζφαμοθμξ Γεςνβζάδδξ (1907-1977) * Ο γηαηξφο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ Εςάκκδξ Γεςνβζάδδξ (1976-1960) Γεσξγηάδνπ ΢ηακ. (Βπα) Κ. Παηήζηα : Ο θαπεηάλ ΢ηαιάηδξ (΢ηάιμξ) Γεςνβζάδδξ (1775-1861) ήηαλ απφ ηνπο εγέηεο ηεο ΢άκνπ θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21 θαη ζηελφο ζπλεξγάηεο ηνπ Λπθνχξγνπ Λνγνζέηε. Πνιέκεζε ζηε ΢άκν, ζηα Αεξβελάθηα θαη ζηε λαπκαρία ηνπ Γέξνληα. Γεσξγίνπ Ώλδξ. (Βπα-Ώγσ) Ν. Κπςέιε : * Ο Ώκδνέαξ Γεςνβίμο ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ην Λεσλίδη Κπλνπξίαο. Πνιέκεζε ζηε Μνλεκβαζηά, ζηελ Σξίπνιε, ζηα Αεξβελάθηα θαη αιινχ. Αηέζεζε φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ ζηνλ αγψλα. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζπλσκφηεο πνπ δνινθφλεζαλ ηνλ Εσάλλε Καπνδίζηξηα. * Ο Κχπξηνο αγσληζηήο ηεο απηνδηάζεζεο Ώκδνέαξ Γεςνβίμο, ζθνηψζεθε ην 1956 απφ έθξεμε βφκβαο ζε ειηθία 19 εηψλ.

109

Γεσξγίνπ Ώ’ ΢χληαγκα : βιέπε ΐαζζθέςξ Γεςνβίμο Ώ’ Γεσξγίνπ ΐ’ ΢ηάδην-Παγθξάηη : βιέπε ΐαζζθέςξ Γεςνβίμο ΐ’ Γεσξγίνπ Ν. (Βζλ-Ώγσ) Ν. Κπςέιε : * Ο Νζηυθαξ Γεςνβίμο (Κμθιακζάηδξ) γελλήζεθε ζηελ Όδξα ην 1784. Έθπγε σο λαπηηθφο απφ ην λεζί ηνπ θαη εγθαηαζηάζεθε ζην Μπνπέλνο Άυξεο ην 1811. ΋ηαλ νη Ώξγεληηλνί μεζεθψζεθαλ θαηά ησλ Εζπαλψλ, ν Νηθφιαο πήξε ελεξγφ κέξνο ζηνλ αγψλα θαη δηαθξίζεθε ηδηαίηεξα ζηηο λαπκαρίεο θαηά ηνπ ηζπαληθνχ ζηφινπ. ΋ηαλ ε ρψξα ειεπζεξψζεθε ν Νηθφιαο πήξε ηνλ βαζκφ ηνπ ππνλαπάξρνπ. Πέζαλε ην 1784 ζηελ Ώξγεληηλή φπνπ ηηκάηαη σο εζληθφο ήξσαο. * Ο Κχπξηνο Νζηυθαμξ Γεςνβίμο, αγσληζηήο ηεο απηνδηάζεζεο θαη κέινο ηεο ΒΟΚΏ, ζπλειήθζε απφ ηνπο Άγγινπο θαη πέζαλε ζηε θπιαθή ην 1957. Γεσξγίνπ ΢ηαχξνπ Οκφλνηα : βιέπε ΢ηαφνμο Γεςνβίμο Γεσξγνχια Ν. ΢πλη/ξρνπ (΢ηξ) Ν. Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο Νζηυθαμξ Γεςνβμφθαξ γελλήζεθε ην 1896. ΢πκκεηείρε ζηε Μηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία θαη ζηνλ Βιιελντηαιηθφ πφιεκν ηνπ ’40-41 ζηελ Ώιβαλία. Σν 1943 ν Γεσξγνχιαο, ν Αααάηδξ θαη άιινη 150 Έιιελεο αμησκαηηθνί ζπλειήθζεζαλ απφ ηνπο Εηαινχο, αιιά ην πινίν πνπ ηνπο κεηέθεξε ζηελ Εηαιία, ηνξπηιίζηεθε απφ ζπκκαρηθφ ππνβξχρην θαη φινη πλίγεθαλ. Γεσξγνχιηα Ώγεζ. (΢ηξ) Λακπξηλή : Ο ππνινραγφο Πεδηθνχ Ώβδζίθαμξ Γεςνβμφθζαξ, κεηείρε ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Βιιεληθνχ εθζηξαηεπηηθνχ ζψκαηνο ζηελ Οπθξαλία. Ώξγφηεξα πνιέκεζε ζην κηθξαζηαηηθφ κέησπν θαη ζθνηψζεθε ην 1921. Γηαινχξνπ (Ώγσ) Ν. Κπςέιε : Ο Κχπξηνο καζεηήο Γζάθμονμξ ή Γζάθθμονμξ Πέηνμξ ζθνηψζεθε ην 1956 ζε καζεηηθή δηαδήισζε θαηά ηεο αγγιηθήο θαηνρήο. Γηάλλαξε (Βπα-Βπη) Κ. Παηήζηα : Βπψλπκν θξεηηθήο νηθνγέλεηαο, βπδαληηλήο θαηαγσγήο: Ο Υαηδε-Μηράιεο Γηάλλαξεο

* Έλαο απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο Κξεηηθήο επαλάζηαζεο ηνπ 1866-9, αιιά θαη ησλ επνκέλσλ επαλαζηάζεσλ ήηαλ ν ΥαηγδΜζπάθδξ Γζάκκανδξ (1831-1916) απφ ηνπο Λάθθνπο. Σν 1869, ν Γηάλλαξεο ζπλειήθζε θαη θπιαθίζηεθε ζηελ Πφιε, αιιά δξαπέηεπζε θαη θαηέθπγε ζηε Ρσζία. Βπαλήιζε ζηελ Κξήηε θαη ζπκκεηείρε ζηηο εμεγέξζεηο ηνπ 1878 θαη 1896. Σν 1912 ήηαλ πξφεδξνο ηεο Βπακαζηαηζηήξ Βπζηνμπήξ πνπ θήξπμε ηελ έλσζε ηεο Κξήηεο κε ηελ Βιιάδα. * Ο αληςηφο ηνπ πξνεγνχκελνπ Ώκηχκζμξ Γζάκκανδξ ή Γζακκανάηδξ (1852-1909) πήξε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1889. Σν 1904 θπιαθίζηεθε γηα ηελ αληηπνιίηεπζε πνπ αζθνχζε θαηά ηνπ χπαηνπ αξκνζηή ηεο Κξήηεο πξίγθηπα Γεσξγίνπ. ΢πνχδαζε ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Ώζήλαο θαη ηεο Γεξκαλίαο θαη έγηλε θαζεγεηήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ Ώγίνπ Ώλδξέα ζηελ Ώγγιία. Έγξαςε πνιιά ιεμηθά θαη θηινινγηθά βηβιία. Γηάλλαξε Β. (΢ηξ) Πεηξάισλα : Ο Βοάββεθμξ Γζάκκανδξ απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ αμησκαηηθφο ηεο Ώεξνπνξίαο. ΢θνηψζεθε θαηά ηε δηάξθεηα αεξνκαρίαο ην 1940. Γηαλλεηάθε (Βπα) Κνπθάθη : Γζακκεηάηδξ ή Σγακεηάηδξ Πακαβζχηδξ, απφ ηε ΢πάξηε. Ήηαλ ηξαπεδίηεο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, έιαβε κέξνο ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ησλ ΐαζηιηθψλ ηεο Κνξίλζνπ ηνλ Ώχγνπζην ηνπ 1822. Γηαλληηζψλ (Γεσ) Κπςέιε : Σα Γζακκζηζά είλαη πφιε ηνπ λνκνχ Πέιιαο. Τπήξμε ζέαηξν ζπλερψλ αςηκαρηψλ κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ θαηά ηα έηε 1903-08. Γηαλλνπνχινπ (Βπα-Λνγ-Πνι) Κππξηάδνπ : Βπψλπκν αγσληζηψλ ηνπ ’21 θαη δηαθφξσλ πξνζσπηθνηήησλ:

110

* Ο Ώκαβκχζηδξ Γζακκυπμοθμξ απφ ηελ Οιπκπία, πνιέκεζε ζηελ Καξχηαηλα, ζηε Λάια θαη ζηα Αεξβελάθηα. ΢πκκεηείρε ζηελ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Σξνηδήλαο. * Ο Γεχνβζμξ Γζακκυπμοθμξ απφ ην Καξπελήζη, ζθνηψζεθε ζηνλ Πξνχζν ηηο πξψηεο κέξεο ηεο Βπαλάζηαζεο. * Ο Βοζηάεζμξ Γζακκυπμοθμξ απφ ηε Ναππαθηία, πνιέκεζε ππφ ηνλ Μαθξπγηάλλε * Ο νπιαξρεγφο Εςάκκδξ ή Σζζνζβχηδξ Γζακκυπμοθμξ απφ ηα Καιάβξπηα, πνιέκεζε ζηε ΢ηεξεά Βιιάδα θαη ζηελ Πεινπφλλεζν. * Ο ΢ηαφνμξ Γζακκυπμοθμξ ή Κμοηζυβζακκμξ απφ ηελ Σξίπνιε, πνιέκεζε ζηελ Πάηξα, ζην ΐαιηέηζη, ζην Ναχπιην, ζηελ Κφξηλζν θαη αιινχ. * Ο δεκνζηνγξάθνο Ώβδζίθαμξ Γζμκκυπμοθμξ (1852-98) αξζξνγξαθνχζε κε ζθνδξφηεηα θαηά ηνπ Υαξ. Σξηθνχπε θαη ζπλέβαιε ζηελ πηψζε ηνπ θαη ζηελ ίδξπζε λένπ θφκκαηνο ππφ ηνλ Αεκήηξην Ράιιε. * Ο ινγνηέρλεο Ώθηζαζάδδξ (Άθηδξ) Γζακκυπμοθμξ (1896-1981) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Έγξαςε δηεγήκαηα, κπζηζηνξήκαηα, ζεαηξηθά έξγα θαη πνηήκαηα. Κάηη θαξάβηα πάλε κέξα λχρηα – κηα δσ, κηα θεη, ζην ξέκα, ζηνλ αγέξα, ζηε δχζε, ζην βνξξά, ζ’ αλαηνιή θαη λφην – δίρσο ζηαζκνχο θαη δίρσο πξννξηζκνχο. Ο πινίαξρνο θιεηζκέλνο ζηελ θακπίλα – κνλνινγάεη θαη πίλεη… Άιθεο Γηαλλφπνπινο : Σα ηανάαζα

* Ο δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο Πενζηθήξ Γζακκυπμοθμξ (1869-1910) απφ ηελ Πάηξα, ραξαθηεξίζηεθε σο ειιελνιάηξεο ιφγηνο. Ξεθίλεζε ζπνπδέο ηαηξηθήο ζηελ Ώζήλα, Παξίζη θαη Λνλδίλν θαη λνκηθήο μαλά ζηελ Ώζήλα ρσξίο φκσο πνηέ λα ηηο ηειεηψζεη. ΢ηξάθεθε πξνο ηε δεκνζηνγξαθία θαη ηε κεηάθξαζε Βπξσπαίσλ πνηεηψλ. Με άξζξα ηνπ ζηηο εθεκεξίδεο Άζηο, Βζηία θαη Ώηνυπμθζξ θαηαγγέιιεη ηελ μελνκαλία θαη ηνλ θναββμναβζαδζζιυ θαη απνθηά θαλαηηθνχο νπαδνχο αιιά θαη αληηπάινπο. Ο Πεξηθιήο Γηαλλφπνπινο

Σν ηέινο ηνπ ήηαλ ζεακαηηθφ: Ώθνχ θαηέζηξεςε ην αξρείν ηνπ, κπήθε έθηππνο ζηε ζάιαζζα θαη απηνππξνβνιήζεθε κε ζθνπφ λα ελσζεί κε ηελ Βθθδκζηή Φφζδ. Γηαλλνχιε (Βπη) Λακπξηλή : Ο Γεχνβζμξ Γζακκμφθδξ (1908-1980) ππήξμε εξεπλεηήο γηαηξφο (σηνξηλνιαξπγγνιφγνο) θαη θαζεγεηήο ησλ παλεπηζηεκίσλ Γθξαηο θαη Ώζήλαο. Σν φλνκά ηνπ ζπλδέζεθε κε ηηο πξψηεο κεηακνζρεχζεηο νζηαξίσλ ηνπ ηπκπάλνπ. Γηαλλνχιε Ώηησινχ (Βζλ) Ν. Φηινζέε : Ο Βοβέκζμξ Γζακκμφθδξ μ Ώζηςθυξ (15931682) ππήξμε θιεξηθφο θαη δάζθαινο. Σαμίδεςε ζην Άγην ΋ξνο, ζηελ Ώιεμάλδξεηα (φπνπ ρεηξνηνλήζεθε ηεξέαο), ζηα Σξίθαια θαη αιινχ. Ώλέπηπμε εθπαηδεπηηθή δξάζε ζηελ Άξηα, ζην Ώηησιηθφ, ζην Καξπελήζη θαη ηειηθά ίδξπζε κηα ζρνιή ζηα Άγξαθα. Ώπφ εθεί πέξαζαλ δεθάδεο καζεηέο, πνιινί απφ ηνπο νπνίνπο έγηλαλ ζπλερηζηέο ηνπ έξγνπ ηνπ. Γηαηαγάλα Δ. (Βπα) Γθχδε : Ο κφλνο γλσζηφο κε απηφ ην φλνκα (φρη φκσο Δ. Γζαηαβάκαξ) είλαη ν Αδιήηνζμξ Γζαηαβάκαξ απφ ηνλ Άγην ΐιάζζε Βπξπηαλίαο πνπ αγσλίζηεθε ππφ ηνλ Καξατζθάθε, ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ‘21. Γηαηξάθνπ (Βπα) Μεηαμνπξγείν : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ απφ ηε Μάλε : * Ο Δθίαξ Γζαηνάημξ, πνιέκεζε ζην ΐαιηέηζη. Πέζαλε ην 1875 * Ο Γζςνβάηδξ Γζαηνάημξ ήηαλ νπιαξρεγφο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21. Σν 1823 ηνπ απνλεκήζεθε ν βαζκφο ηνπ ζηξαηεγνχ. Αηαθξίζεθε ζηηο επηρεηξήζεηο γηα ηελ απφθξνπζε ησλ ηνπξθναηγππηηαθψλ ζηξαηεπκάησλ ηνπ Εκπξαήκ. Πέζαλε ζην Άξγνο ην1841. * Ο Νζηυθαμξ Γζαηνάημξ αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δηεηέιεζε θξνχξαξρνο ηνπ ΐνπιεπηηθνχ, δνινθνλήζεθε απφ πνιηηηθνχο ηνπ αληηπάινπο ην 1846.

111

* Ο γηαηξφο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο Πακαβζχηδξ Γζαηνάημξ ή Ώνπδβυξ (1790-1951), αδειθφο ησλ δχν πξνεγνχκελσλ, ππήξμε απφ ηηο εγεηηθέο κνξθέο ηεο επαλάζηαζεο θαη ηεο απειεπζεξσηηθήο πεξηφδνπ. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Εηαιία θαη ίδξπζε ζηε ΢πάξηε ΢πμθείμ ζαηνμπεζνμονβζηήξ, φπνπ εθάξκνδε αληηζεπηηθέο κεζφδνπο (κε ξαθί) θαη πξαγκαηνπνηνχζε ζνβαξέο εγρεηξήζεηο. Μεηά ην μέζπαζκα ηεο επαλάζηαζεο πήξε κέξνο ζηηο πνιηνξθίεο ηεο Σξίπνιεο, ηνπ Ναππιίνπ θαη ηεο Ώθξνθνξίλζνπ θαη πνιέκεζε ζε αξθεηά κέξε. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ε δξάζε ηνπ πεξηνξίζηεθε ζηελ αθνζίσζή ηνπ ζην βαζηιηά θαη κάιηζηα ζπληέιεζε ζηελ θαηαζηνιή κηαο εμέγεξζεο θαηά ηνπ ΋ζσλα. Γηνβάλνβηηο (Πξν) Βιιελνξψζσλ : * Ο Γζμαάκ Γζμαάκμαζηξ-Γιάζ (1833-1904) ήηαλ ΢έξβνο ιπξηθφο θαη εξσηθφο πνηεηήο, απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηεο ζέξβηθεο ινγνηερλίαο. Πήξε κέξνο ζηνπο αγψλεο γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ ΢ιάβσλ ηεο ΐαιθαληθήο απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη ηνπο Ώπζηξηαθνχο. Γηνιδάζε (Βπα-Και) Ν. Κφζκνο : Οηθνγέλεηα αξκαηνιψλ θαη αγσληζηψλ απφ ηε Αφκληζηα ηεο Βπξπηαλίαο θαη ελφο δσγξάθνπ: * Οη αδειθνί Γζακκάηδξ θαη Γαπανίαξ Γζμθδάζδξ, ήηαλ κεηαμχ απηψλ πνπ έδσζαλ ηε πξψηε κάρε ησλ Βπξπηάλσλ κε ηνπο Σνχξθνπο ηνλ Μάην ηνπ 1821. * Ο Κςκζηακηίκμξ Γζμθδάζδξ ή ΢ενέηδξ πνιέκεζε ζην Μεζνιφγγη, ζηε Λάια ηεο Διείαο θαη ζηελ Ώηηηθή κε ηνλ Καξατζθάθε Οη Καξπέο, έξγν ηνπ Αεκήηξε Γηνιδάζε

* Ο δσγξάθνο Γζμθδάζδξ Αδιήηνζμξ (1897-1993) απφ ηα Άγξαθα, ζπνχδαζε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ. Έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηελ Καξδίηζα θαη παξνπζίαζε εθζέζεηο ζηελ Βιιάδα θαη ζε πφιεηο ηνπ εμσηεξηθνχ. Γθάιιη Ρνβέξηνπ (Πνι) Φηινπάππνπ : Ο Ρμαένημξ Γηάθθζ (Roberto Galli, 1842-;) ήηαλ Εηαιφο δεκνζηνγξάθνο. Τπνζηήξημε ζεξκά ηελ Βιιάδα ζηνλ αηπρή πφιεκφ ηεο θαηά ηεο Σνπξθίαο ην 1897 θαη σο αλαγλψξηζε ε Ώζήλα έδσζε ην φλνκά ηνπ ζε έλα δξφκν ηεο. Γθίθα (Βζλ-Βπα) Φηινπάππνπ : Βπψλπκν Φαλαξηψηηθεο νηθνγέλεηαο αιβαληθήο θαηαγσγήο, κέιε ηεο νπνίαο θαηέιαβαλ πςειέο ζέζεηο ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο: * Ο Γεχνβζμξ Γηίηαξ (1600-61), δηεηέιεζε εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο θαη ηεο ΐιαρίαο. ΋ηαλ αξλήζεθε λα θαηαβάιεη θφξν ππνηειείαο ζην ΢νπιηάλν, θπιαθίζηεθε θαη πέζαλε ζηε θπιαθή. * Ο Γηίηαξ Γνδβυνζμξ Ώ’ (1628-75) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο. * Ο Γηίηαξ Γνδβυνζμξ ΐ’ (1695-1752) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, κέγαο δηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο, θαη εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο θαη ηεο Μνιδαβίαο. * Ο Γηίηαξ Ώθέλακδνμξ (; -1741), εγγνλφο ηνπ Γξεγνξίνπ Ώ’ θαη αδειθφο ηνπ Γξεγνξίνπ ΐ’, δηεηέιεζε κέγαο δηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο θαη κέγαο Λνγνζέηεο ηνπ παηξηαξρείνπ. Καξαηνκήζεθε κε εληνιή ηνπ ζνπιηάλνπ Μαρκνχλη Ώ’. * Ο Γηίηαξ Γνδβυνζμξ Γ’ (1724-77) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο θαη ηεο Μνιδαβίαο. Βθηειέζηεθε θαηφπηλ εληνιήο ηεο Τςειήο Πχιεο. * Ο Γηίηαξ Γνδβυνζμξ Α’ (1755-1834) εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο, γλσζηφο ζηελ ηζηνξία ηεο Ρνπκαλίαο σο ν Ώκαιμνθςηήξ. * Ο Γηίηαξ Γνδβυνζμξ Β’ (1807-57), εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο * Ο θηιηθφο θαη αγσληζηήο Γηίηαξ Γηίηαξ απφ ηελ Όδξα, εξγάζηεθε γηα ηελ πξνζρψξεζε ηεο Όδξαο ζηελ επαλάζηαζε. Πνιέκεζε ζηελ Σξίπνιε, αιιά ιίγν αξγφηεξα πέζαλε. * Ο αγσληζηήο Γηίηαξ Υνζζηυδμοθμξ απφ ηελ Ήπεηξν, πνιέκεζε ζηελ Ώηηηθή θαη ζθνηψζεθε ζηνπ Φηινπάππνπ ην 1827.

112

Γθίλε (Βπη) Βιιελνξψζσλ : Ο Άββεθμξ Γηίκδξ (1859-1928) απφ ηηο ΢πέηζεο, ήηαλ πνιηηηθφο κεραληθφο, θαζεγεηήο Γεθπξνπνηίαο θαη Ληκεληθψλ Έξγσλ ζην Πνιπηερλείν θαη αθαδεκατθφο. Δ ζπκβνιή ηνπ ζηελ αλακφξθσζε ηνπ Πνιπηερλείνπ ήηαλ ζεκαληηθή. Βπί ησλ εκεξψλ ηνπ ηδξχζεθαλ νη ζρνιέο Σνπνγξάθσλ, Υεκηθψλ θαη Ώξρηηεθηφλσλ. Γθηψλε (Βπα) Κνπθάθη : Γηζχκδξ είλαη επψλπκν αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Όδξα: Ο θηιηθφο θαη αγσληζηήο Γηζχκδξ Γηίηαξ. Με ηνλ παηέξα ηνπ Γζχνβμ Γηίηα δηέζεζαλ ηελ πεξηνπζία ηνπο γηα ηνλ αγψλα. Γθιχζηε (Βπα) Ν. Κφζκνο : Ο Γηθφζηδξ ή Γθφζηδξ Γεχνβζμξ ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηελ ΢αιακίλα. ΢πκκεηείρε ζηηο κάρεο ζηελ Ώηηηθή θαη ζθνηψζεθε ην 1821. Γθνκπηλψ (Πξν) Γθχδε : Ο Γημιπζκχ (Joseph-Arthur comte de Gobineau, 1816-82), ήηαλ Γάιινο δηπισκάηεο, θνηλσληνιφγνο θαη ζπγγξαθέαο έξγνπ ζην νπνίν εθζέηεη ηηο ξαηζηζηηθέο ζεσξίεο ηνπ (Αμηίιζμ πενί ηδξ ακζζυηδηαξ ηςκ ακενχπζκςκ θοθχκ), πνπ απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ ζεσξία ηεο αλψηεξεο αξίαο θπιήο ησλ Γεξκαλψλ λαδί. Δ αθηέξσζε νλνκαζίαο νδνχ ζηελ Ώζήλα νθείιεηαη – ίζσο – ζην φηη ζεσξνχζε ηνπ Έιιελεο έζλνο-πξνπχξγην θαηά ηεο ηνπξθηθήο θαη ζιαβηθήο επέθηαζεο. Έγξαςε επίζεο βηνγξαθία ηνπ Καπνδίζηξηα. Ο Γθνκπηλψ, ζεσξείηαη ν ζεκειησηήο ηεο λαδηζηηθήο ζεσξίαο ηεο αλσηεξφηεηαο ηεο αξίαο θπιήο

Γθνχξα (Βπα) Πιάθα : Ο Γζάκκδξ Γημφναξ (1791-1826) ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηελ Παξλαζζίδα. Πνιέκεζε κε ηνλ Παλνπξγηά ζηελ Άκθηζζα θαη κε ηνλ Οδπζζέα Ώλδξνχηζν ζην Υάλη ηεο Γξαβηάο. Αηνξίζηεθε θξνχξαξρνο ηεο Ώζήλαο θαη απφ ηε ζέζε απηή επέδεημε ηδηαίηεξε ζθιεξφηεηα θπιαθίδνληαο θαη εθηειψληαο αθφκα πξνθξίηνπο θαη θαηνίθνπο ηεο πφιεο. Σελ ίδηα ζθιεξφηεηα επέδεημε θαη πξνο ηνλ (ζπιιεθζέληα γηα ζπλεξγαζία κε ηνπο Σνχξθνπο) Ώλδξνχηζν ηνλ νπνίν ηειηθά δνινθφλεζε. ΢θνηψζεθε θαηά ηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο απφ ηνλ Κηνπηαρή ην 1826. Γθνπθηέ (Πξν) Κνπθάθη : Ο ΢μοαγέθ Γημοθζέ ήηαλ πξέζβεο ηεο Γαιιίαο ζηελ Πφιε. Σν 1785 θαηφξζσζε λα απνζπάζεη θηξκάλη κε ην νπνίν ν ΢νπιηάλνο ηνπ έδηλε ηελ άδεηα λα θάλεη έξεπλεο ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο θαη λα πεξηζπιιέμεη ηα πεζκέλα κέιε ηνπ κλεκείνπ. Πξάγκαηη, θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ Γάιινπ πξνμέλνπ ζηελ Ώζήλα Φσβέι, ν Γθνπθηέ έζηεηιε ζηε ρψξα ηνπ νιφθιεξα θνξηία αξραηνηήησλ απφ ηελ Ώηηηθή. Σν θηξκάλη απηφ εθκεηαιιεχζεθε ην 1801 ν άγγινο ιφξδνο Έθβζκ, ν νπνίνο φκσο παξαβηάδνληαο ηνπο φξνπο ηνπ, πξνμέλεζε ηεξάζηηα θαηαζηξνθή ζε φια ηα κλεκεία ηεο Ώθξφπνιεο θαη ηδηαίηεξα ζηνλ Παξζελψλα. Γθχδε Ν. (νδφο & πιαηεία) (Και) Γθχδε : βιέπε Γφγδ Νζημθάμο Γθπτιθφξδνπ (Πξν) ΐηθηψξηα : Σν Γηοσθθυνδμξ είλαη ην εμειιεληζκέλν φλνκα ηνπ Άγγινπ ινγίνπ, αξραηνιάηξε θαη θηιέιιελα Γηίθθμνκη (Guilford) Φνέκηενζη Νυνε (17661827). Πξηλ ην ‘21 είρε ηαμηδέςεη ζε φιε ηελ ηνπξθνθξαηνχκελε Βιιάδα θαη ηέινο ζηελ Κέξθπξα βαθηίζηεθε νξζφδνμνο θαη πήξε ην φλνκα Αεκήηξηνο. Έγηλε κέινο ηεο ΐνπιήο ησλ Κνηλνηήησλ θαη δηνηθεηήο ηεο Κευιάλεο. Σν 1811 ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη αλαθεξχρζεθε πξψηνο πξφεδξνο ηεο Φζθμιμφζμο Βηαζνείαξ. Ήηαλ θίινο ηνπ Καπνδίζηξηα θαη ηνπ ΢ππξ. Σξηθνχπε. Σέινο ζπλέβαιε θαη κε δηθά ηνπ ρξήκαηα ζηελ ίδξπζε ηεο Εμκίμο Ώηαδδιίαξ. Γιάδζησλνο (Πξν) Οκφλνηα : Ο ΟςΎθθζαι Έαενη Γθάδζηςκ (William Evert Gladstone, 1809-98), ήηαλ Άγγινο θηιειεχζεξνο, αξκνζηήο ησλ Ενλίσλ Νήζσλ θαη θαη΄ επαλάιεςε πξσζππνπξγφο ηεο ΐξεηαλίαο. Αηθφ ηνπ έξγν ήηαλ ε έλσζε ησλ Βπηαλήζησλ (1864) θαη ηεο Θεζζαιίαο (1880) κε ηελ Βιιάδα.

113

Γιαξάθε (Βπα-Βπη) Κ. Παηήζηα: ΋λνκα ηξηψλ πξνζσπηθνηήησλ ρηαθήο θαηαγσγήο: * Ο αγσληζηήο ηνπ ΄21 Ώθέλακδνμξ Γθανάηδξ, γηνο ηεξέα. * Ο γηαηξφο θαη πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Γθανάηδξ (1789-1855), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Καηά ηελ επαλάζηαζε εμειέγε επαλεηιεκκέλα πιεξεμνχζηνο ζηηο εζληθέο ζπλειεχζεηο θαη ζπκκεηείρε ζηελ επεμεξγαζία ηνπ ζπληάγκαηνο. Βπί Καπνδίζηξηα θαη αξγφηεξα επί ΋ζσλα θαηέιαβε αξθεηέο ππνπξγηθέο ζέζεηο. Τπήξμε επίζεο απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο ίδξπζεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. * Ο λνκηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο Ώνζζηείδδξ Γθανάηδξ (1836-1914) ήηαλ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πξσηνζηάηεζε σο θνηηεηήο ζηηο θηλεηνπνηήζεηο θαηά ηνπ βαζηιηά ΋ζσλα. Αηεηέιεζε βνπιεπηήο, εθέηεο θαη αξενπαγίηεο. Γιαπθίνπ (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο: * Ο γιχπηεο Γθαοηίαξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώίγηλα, θηινηέρλεζε αλδξηάληεο αζιεηψλ. * Ο Μαθεδφλαο ζηξαηησηηθφο Γθαοηίαξ (4νο π.Υ. αη.) αθνινχζεζε ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Ώζία θαη πνιέκεζε ζηα Γαπγάκεια. Καηά δηαηαγή ηνπ Ώληίπαηξνπ, ζθφησζε ηε γπλαίθα θαη ην γην ηνπ Ώιέμαλδξνπ. * Ο βαζηιηάο ησλ Ειιπξηψλ Γθαοηίαξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) πνιέκεζε ηνπο Μαθεδφλεο ηνπ Ώιέμαλδξνπ θαη ηνπ Καζζάλδξνπ, εηηήζεθε φκσο θαη απφ ηνπο δχν. * Ο εκπεηξηθφο γηαηξφο Γθαφηζμξ μ Σανακηίκμξ (2νο π.Υ. αη.) έγξαςε έλα ιεμηθφ ησλ ηαηξηθψλ ιέμεσλ πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ν Εππνθξάηεο. Γιαχθνπ (Μπζ-Ώξρ) Μεηο : ΋λνκα πνιιψλ κπζηθψλ θαη δχν ηζηνξηθψλ πξνζψπσλ: Ο Γιαχθνο ν Ώλζεδφληνο θαη ε θαη Κίξθε

* Ο Γθαφημξ απφ ηε Λπθία ζχκκαρνο ησλ Σξψσλ, θίινο αιιά θαη αληίπαινο ηνπ Αηνκήδε κε ηνλ νπνίν αληάιιαμαλ ηα φπια ηνπο. ΢θνηψζεθε απφ ηνλ Ώίαληα ηνλ Σειακψλην. * Ο Γθαφημξ ανηδφο (ηξαγνπδηζηήο) απφ ην Άξγνο, έκπηζηνο θίινο ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώγακέκλνλα. ΋ηαλ έθπγε γηα ηνλ πφιεκν ν Ώγακέκλσλ αλέζεζε ζηνλ Γιαχθν ηελ επίβιεςε ηεο Κιπηαηκλήζηξαο, ψζηε απηή λα παξακείλεη πηζηή θαηά ηελ απνπζία ηνπ. Ώιιά ν εξαζηήο ηεο Ώίγηζζνο, εμφξηζε ηνλ Γιαχθν ζε έλα μεξνλήζη θαη έθαλε εξσκέλε ηνπ ηελ Κιπηαηκλήζηξα. ΢ηελ εμνξία ηα φξλεα θαηαζπάξαμαλ ηνλ άκνηξν Γιαχθν. * Ο Σξψαο Γθαφημξ, βνήζεζε ηνλ Πάξη ζηελ απαγσγή ηεο Χξαίαο Βιέλεο. ΢ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν ζθνηψζεθε απφ ηνλ Ώγακέκλνλα. * Ο Γθαφημξ πνηάκηα ζεφηεηα, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, πξνζσπνπνίεζε ηνπ πνηακνχ Γιαχθνπ ηεο Μηθξάο Ώζίαο, παξαπφηακνπ ηνπ Μαηάλδξνπ. * Ο Γθαφημξ μ Ώεδκαίμξ, έδσζε ην φλνκά ηνπ ζηνλ ιφθν Γθαοηχπζμκ (πηζαλψο ν ιφθνο ηεο Ώθξφπνιεο). Σνπ απνδίδεηαη κηα απφ ηηο πξνζσλπκίεο ηεο ζεάο Ώζελάο Γθαοηχπζξ. * Ο Γθαφημξ μ Ώκεδδυκζμξ, ζαιάζζηνο δαίκνλαο, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Νατάδαο Βπβνίαο. πξνζσπνπνίεζε ηνπ θχκαηνο πνπ αληαλαθιά ην γιαπθφ ηνπ νπξαλνχ, ζχληξνθνο ηνπ Νεξέα, ηεο Ώκθηηξίηεο θαη ησλ άιισλ ζενηήησλ ηεο ζάιαζζαο. Μεηακνξθψλεηαη θαη σο Γιαχθε πνπ βγάδεη απφ ηα θχκαηα ην άζπξν θεθάιη ηεο θαη ηξνκάδεη ηνπο λαπηηθνχο. Βκθαληδφηαλ ζηνπο λαπηηθνχο θαη ηνπο πξνεηδνπνηνχζε γηα ηνπο δπλαηνχο αλέκνπο. Ήηαλ εξαζηήο ηεο ΢θχιιαο. Δ Κίξθε πνπ αγαπνχζε ηνλ Γιαχθν, δήιεςε ηνλ έξσηά ηνπο, θαη κεηακφξθσζε ηελ ΢θχιια ζην γλσζηφ ηέξαο. * Ο Γθαφημξ μ Υίμξ (7νο-6νο π.Υ. αη.) ραιθνπιάζηεο ζηνλ νπνίν απνδίδεηαη ε εθεχξεζε ηεο ζπγθφιιεζεο ηνπ ζηδήξνπ.

114

* Ο νιπκπηνλίθεο ηεο ππγκαρίαο Γθαφημξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κάξπζην. Ήηαλ επίζεο πνιιέο θνξέο ληθεηήο ζηα Ίζζκηα, ηα Νέκεα θαη ηα Πχζηα. Οη Καξχζηηνη ηνλ ιάηξεπαλ θαη φηαλ πέζαλε ηνλ έζαςαλ ζε έλα κηθξφ λεζάθη πνπ ζήκεξα αθφκα ιέγεηαη Γιαπθνλήζη. Γιαχθσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο νιπκπηνλίθεο ηεο αξκαηνδξνκίαο Γθαφηςκ απφ ηελ Ώζήλα. Ήηαλ αδειθφο ηνπ ζηξαηεγνχ Υξεκσλίδε θαη πνιέκεζε καδί ηνπ θαηά ηνπ Μαθεδφλα βαζηιηά Ώληίγνλνπ. Μεηά ηελ ήηηα ησλ Ώζελαίσλ νη δπν αδειθνί θαηέθπγαλ ζηε απιή ησλ Πηνιεκαίσλ. Βθεί ν Γιαχθσλ θαηέιαβε αμηψκαηα ζηνλ αηγππηηαθφ ζηξαηφ. * Ο Ώζελαίνο Γθαφηςκ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ θεκηζκέλνο γηα ηελ νκνξθηά ηνπ. Ώπεηθνλίδεηαη ζε έλα αγγείν κε ηελ επηγξαθή Γθαφηςκ μ ηαθυξ. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζηξαηεγνχο πνπ θαηέζηεηιαλ ηελ απνζηαζία ηεο ΢άκνπ, απφ ηελ Ώζελατθή ΢πκκαρία. Γιχθσλνο (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο Γθφηςκ (2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ γιχπηεο απφ ηε Ώζήλα. ΢ηε βάζε ηνπ αγάικαηνο ηνπ Δναηθή ημο Φανκέγε πνπ βξίζθεηαη ζην κνπζείν ηεο Νάπνιεο ππάξρεη ε ππνγξαθή Γθφηςκ Ώεδκαίμξ επμίεζ. Σν πηζαλφηεξν είλαη φηη θαη ν Γιχθσλ δεκηνχξγεζε αληίγξαθν απφ πξσηφηππν ηνπ Λπζίππνπ Γνβηνχ (Βπα) Πι. Ώηηηθήο : Ο Γμαζυξ ή Γμαίκαξ Ώββεθήξ (1780-1822) ήηαλ θηιηθφο θαη αξγφηεξα νπιαξρεγφο ηεο Βπβνίαο θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Πνιέκεζε κε ηνλ Ώλδξνχηζν θαη ηνλ Γθνχξα ζην Υάλη ηεο Γξαβηάο. ΢ε κάρε ζην ΐξπζάθη, νη Σνχξθνη ηνλ ζπλέιαβαλ θαη ηνλ απνθεθάιηζαλ καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Ώλαγλψζηε. Γνξγίνπ (Ώξρ) Μεηο : * Ο Μαθεδφλαο ζηξαηησηηθφο Γμνβίαξ (4νο π.Υ. αη.), αθνινχζεζε ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν θαη πήξε κέξνο ζηελ εθζηξαηεία θαηά ηεο Ελδίαο. * Ο ζεκαληηθφηεξνο ξήηνξαο θαη ζνθηζηήο Γμνβίαξ μ Σανακηίκμξ (483-376 π.Υ.), πήξε ηα πξψηα ηνπ καζήκαηα απφ ηνλ Βκπεδνθιή ηνλ Ώθξαγαληίλν. ΢ε ψξηκε ειηθία ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη δίδαμε ξεηνξηθή ζε καζεηέο κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Ώιθηβηάδεο, ν Θνπθπδίδεο, ν Κξηηίαο θαη άιινη. Ώπφ ηα έξγα ηνπ ζψδνληαη ην Βθέκδξ εβηχιζμκ θαη ε Παθαιήδμοξ απμθμβία. Ο Γνξγίαο απνζαλαηίζηεθε απφ ηνλ Πιάησλα ζηνλ νκψλπκν δηάινγφ ηνπ. * Ο Ώζελαίνο δάζθαινο ηεο ξεηνξηθήο Γμνβίαξ (1νο π.Υ. αη.), είρε καζεηή ηνλ γην ηνπ Ρσκαίνπ ξήηνξα Κηθέξσλα, ν νπνίνο φκσο δήηεζε απφ ηνλ γην ηνπ λα κελ ζπλερίζεη ηα καζήκαηα, επεηδή θαηά ηελ άπνςή ηνπ ν Γνξγίαο πξνέηξεπε ηνπο λένπο ζηηο εδνλέο. Ο Ώιέμαλδξνο θφβεη ηνλ Γόξδην δεζκό

Γνξδίνπ (Μπζ-Εζη) Κνισλφο : * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Γυνδζμξ ήηαλ βαζηιηάο Φξπγίαο θαη παηέξαο ηνπ Μίδα. Ο βαζηιηάο αθηέξσζε ην άξκα ηνπ ζην λαφ ηνπ Αία, ζηελ αθξφπνιε ηεο πξσηεχνπζαο πνπ νλνκάζηεθε Γφξδην. Σν άξκα είρε δεζεί κε έλα πεξίηερλν θφκπν θαη ππήξρε έλαο ρξεζκφο πνπ έιεγε φηη φπνηνο θαηάθεξλε λα ιχζεη ηνλ θφκπν, ζα γηλφηαλ ν θχξηνο ηεο Ώζίαο. Ώπηφο ήηαλ ν πεξίθεκνο Γυνδζμξ Αεζιυξ. * Σν Γυνδζμκ ήηαλ ε πξσηεχνπζα ηεο Φξπγίαο, ζηελ νπνία ππήξρε λαφο ηνπ Αία. Βθεί ππήξρε ην άξκα ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά Γμνδίμο κε ηνλ πεξίηερλν θφκπν, ηνλ Γυνδζμ Αεζιυ πνπ ζηνπο ηζηνξηθνχο ρξφλνπο «ιχζεθε» απφ ην ζπαζί ηνπ Μεβάθμο Ώθελάκδνμο. Γφξηπλνο (Εζη) Κνιηάηζνπ : * Δ Γυνηοξ ή Γυνηοκα ήηαλ πφιε ηεο Κξήηεο πνπ ήθκαζε θαηά ηελ πξντζηνξηθή θαη ηζηνξηθή επνρή ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Γυνηοκα γην ηνπ Σεγεάηε. ΢ηε Γφξηπλα βξέζεθε κηα επηγξαθή κε Κψδηθα Αηθαίνπ. ΢ψδνληαη επίζεο λνκίζκαηα ηεο πφιεο κε ηελ παξάζηαζε ηεο αξπαγήο ηεο Βπξψπεο απφ ηνλ (ηαχξν) Αία. * Δ αξραία αξθαδηθή πφιε Γυνηοξ ηδξχζεθε απφ ηνλ κπζηθφ Γυνηοκα, γην ηνπ ΢ηπκθάινπ

115

Γνπβέιε (Βπα)

Ν. Κφζκνο : * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Γζχνβζμξ Γμοαέθδξ ή Παπαβζχνβδξ, ηεξέαο θαη δάζθαινο απφ ηνλ Πξνπζζφ, παηέξαο ησλ δπν επνκέλσλ: * Αδιήηνζμξ Γμοαέθδξ ( ;- 1868), ήηαλ αξκαηνιφο θαη κε ηελ έθξεμε ηεο επαλάζηαζεο, πνιέκεζε ζηελ ΢ηεξεά. Βιιάδα επηθεθαιήο ζψκαηνο Βπξπηάλσλ. * Ο αδειθφο ηνπ Κςκζηακηίκμξ Γμοαέθδξ (1780-1829), δηέζεζε φιε ηελ κεγάιε ηνπ πεξηνπζία ζηνλ αγψλα ηνπ ’21. Πνιέκεζε ζηελ δεχηεξε πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ. Γνχδα (Βπη-Λνγ) : Ο γηαηξφο θαη ζπγγξαθέαο Γμφδαξ Ώκαζηάζζμξ (1816-82) απφ ηελ Ήπεηξν ππήξμε ν πξψηνο δηδάθηνξαο ηεο Εαηξηθήο ΢ρνιήο. Ώπφ θνηηεηήο ήηαλ ζθνδξφο πνιέκηνο ηνπ ΋ζσλα κε άξζξα ηνπ ζην ηχπν θαη απηφ ηνπ ζηνίρηζε δηψμεηο θαη θπιάθηζε. Έγξαςε πνιιέο ηαηξηθέο κειέηεο, αιιά θαη πνιιά πνιηηηθά θείκελα. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ είλαη ην νθηάηνκν ΐίνη Παξάιιεινη, ην νπνίν καο δίλεη πιεξνθνξίεο γηα πνιιέο ειιεληθέο πξνζσπηθφηεηεο απφ ηελ επνρή ηεο αλαγέλλεζεο σο ηνλ 19ν αηψλα. Γνπέκπζηεξ (Πξν) Φηινπάππνπ : Σν Γμοέιπζηεν είλαη ην επψλπκν δπν μέλσλ πξνζσπηθνηήησλ: * ηνπ Ώκεξηθαλνχ Αακζήθ Γμοέιπζηεν (Daniel Webster, 1782-1852) λνκηθνχ θαη πνιηηηθνχ θαη ζεξκνχ θηιέιιελα. Ο Νηάληει Γνπέκπζηεξ

* ηνπ Θςιά Μπένηναι Γμοέιπζηεν ειιεληζηή ζπγγξαθέα. Έξγα ηνπ Ώκεμθμβία εθθδκζηήξ πεγμβναθίαξ, Ώκεμθμβία εθθδκζηήξ πμζήζεςξ, Βζζαβςβή ζημκ ΢μθμηθέα θαη ην γλσζηφ νκψλπκν αγγιηθφ ιεμηθφ. Γνπδέιε (Βπα-Λνγ) Γθχδε : Ο θηιηθφο Αδιήηνζμξ Γμογέθδξ (1774-1843) απφ ηε Γάθπλζν ήηαλ ιφγηνο, πνηεηήο θαη αγσληζηήο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν κε 60 εζεινληέο θαη πνιέκεζε ζηελ Μεζψλε θαη ζην Νεφθαζηξν. Έγξαςε αξθεηά δξάκαηα αιιά ην ζεκαληηθφ ηνπ είλαη Ο Υάζδξ πνπ ζεσξείηαη ραξαθηεξηζηηθφ έξγν ηεο δαθπλζηλήο θηινινγίαο. Γνπιηάκνπ Αεκ. (Βπη) Ώκπειφθεπνη : Ο πνιηηηθφο κεραληθφο Αδιήηνζμξ Γμοθζάιμξ (1909-1992) έρεη αλαθεξπρζεί ‘Μέβαξ Βοενβέηδξ’ ηεο πεξηνρήο Ώγ. Θσκά Ώκπεινθήπσλ. ΢’ απηφλ νθείινληαη ε αλέγεξζε ηεο νκψλπκεο εθθιεζίαο θαζψο θαη κηα ζεηξά έξγσλ πνπ αλαβάζκηζαλ ηελ πεξηνρή. Γνπκελίηζεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Γμοιέκζζζα ή Γμοιέκζηζα είλαη θσκφπνιε ηνπ Κηιθίο, πξσηεχνπζα ηεο επαξρίαο Παηνλίαο. Γνπλαξάθε (Βπα) Άγηνο ΢ψζηεο : Γμοκανάηδξ είλαη επψλπκν αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ην Μεζνιφγγη. Γνχζηνπ (Ώγσ) Κ. Παηήζηα : Ο Γεχνβζμξ Γμφζζμξ (1843-98) απφ ηελ Υαιθίδα, εξγάζηεθε ζηελ Ώιεμάλδξεηα ηεο Ώηγχπηνπ. Αηαπλεφηαλ απφ θηιειεχζεξεο ηδέεο θαη ην 1866 πήγε ζηελ Εηαιία θαη πνιέκεζε κε ηνλ Γαξηβάιδε. Ώξγφηεξα ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πνιέκεζε ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. Γξαβηάο (Γεσ-Εζη) Κάληγγνο : Δ Γνααζά είλαη ρσξηφ ηεο Φσθίδαο ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Παξλαζζνχ. Βίλαη γλσζηφ ην Υάκζ ηδξ Γνααζάξ φπνπ έγηλε ε νκψλπκε κάρε ζηελ νπνία ν Οδπζζέαο Ώλδξνχηζνο αληηκεηψπηζε ηε ζηξαηηά ηνπ Οκέξ ΐξπψλε. Γξάκκνπ (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Ο Γνάιιμξ είλαη βνπλφ πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ησλ λνκψλ Εσαλλίλσλ, Καζηνξηάο θαη ηεο Ώιβαλίαο. Βίλαη γλσζηφο απφ ηηο ζθιεξφηαηεο κάρεο ηνπ Βιιελντηαιηθνχ Πνιέκνπ (1940-41) θαη ηνπ Βκθπιίνπ Πνιέκνπ (1948-49) πνπ δηεμήρζεζαλ εθεί θαη νξηζηηθνπνίεζαλ ηελ ήηηα ηνπ Αεκνθξαηηθνχ ΢ηξαηνχ. Γξάκκνπ-ΐίηζη (Γεσ) Σξεηο Γέθπξεο : Σν ΐίηζζ είλαη βνπλφ ηεο Καζηνξηάο ζην νπνίν έγηλαλ νη ηειεπηαίεο θνληθέο θαη απνθαζηζηηθέο κάρεο ηνπ Βκθπιίνπ Πνιέκνπ.

116

Γξαληθνχ (Εζη) Κεξακεηθφο : Ο Γνακζηυξ πνηακφο βξίζθεηαη ζηε Μηθξά Ώζία (ην ηνπξθηθφ φλνκα είλαη Κνηδά Μπαο). Πεγάδεη απφ ην φξνο Ίδε ηεο Σξσάδαο θαη εθβάιεη ζηελ Πξνπνληίδα. Βίλαη γλσζηφ απφ ηελ κάρε πνπ δφζεθε εθεί ην 334 π.Υ. κεηαμχ ησλ καθεδνληθψλ ζηξαηεπκάησλ ηνπ Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ θαη ησλ Πεξζψλ. Ήηαλ ε πξψηε λίθε ηνπ Ώιεμάλδξνπ θαη ε απαξρή ηεο θαηάθηεζεο ηεο Ώζίαο απφ ηνπο Μαθεδφλεο. Γξαλίηζα (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο ΢ηέθακμξ Γνακίηζαξ (1880-1015) ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο απφ ηε Γξαλίηζα Βπξπηαλίαο. Άλζξσπνο θηιειεχζεξνο ζπλεξγάζηεθε κε αξθεηέο εθεκεξίδεο θαη εθιέρζεθε βνπιεπηήο κε ην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ. Καηαηάρζεθε εζεινληηθά θαη πνιέκεζε ζηνλ Ώ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν. Έγξαςε δηεγήκαηα, ζάηηξα θαη ζέαηξν. Έξγν ηνπ : Σα άβνζα ηαζ ηα ήιενα ημο αμοκμφ ηαζ ημο θυββμο. Ο ΢ηέθαλνο Γξαλίηζαο

Γξεβελψλ (Γεσ)

ΐνηαληθφο : Σα Γνεαεκά είλαη πφιε ηεο Απηηθήο Μαθεδνλίαο θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Γξεγνξά (ΐπδ) ΢επφιηα : Ο Νζηδθυνμξ Γνδβμνάξ (1295-1359) απφ ηνλ Πφλην ήηαλ βπδαληηλφο ζπγγξαθέαο, ηζηνξηθφο, ζενιφγνο, θηιφζνθνο, καζεκαηηθφο θαη αζηξνλφκνο. Ο Ώλδξφληθνο ΐ’ Παιαηνιφγνο εληππσζηάζηεθε απφ ηελ επθπΎα θαη ηηο γλψζεηο ηνπ Γξεγνξά θαη ηνπ αλάζεζε ζεκαληηθέο απνζηνιέο. Ίδξπζε δηθή ηνπ ζρνιή ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ζηελ νπνία δίδαζθε φιεο ζρεδφλ ηηο επηζηήκεο. Έγξαςε έξγα ηζηνξηθά (ε Εζημνία ηνπ ζε 37 ηφκνπο θαιχπηεη ηελ πεξίνδν 1204-1350), ζενινγηθά (ιφγνη θαηά ηνπ Γξεγνξίνπ Παιακά), αζηξνλνκηθά, καζεκαηηθά θαη θηινζνθηθά. Γξεγνξίνπ Ώπμεληίνπ Ειίζηα : βιέπε Ώολεκηίμο Γνδβμνίμο Γξεγνξίνπ Αεκ. (;) Νέα Φηινζέε: Αελ γλσξίδνκε πνηνο ήηαλ ν Γνδβμνίμο Αδι.. Πηζαλφλ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Μαθεδνλνκάρνπο ή ηνπο πεζφληεο ζην αιβαληθφ κέησπν. Γξεγνξίνπ Β’ Παηξηάξρνπ Παλεπηζηεκίνπ : βιέπε Παηνζάνπμο Γνδβμνίμο Β’ Γξεγνξίνπ Θενιφγνπ (Θξε) Νεάπνιε: Ο Γνδβυνζμξ μ Θεμθυβμξ ή Ναγζακγδκυξ (329-389) απφ ηελ Ναδηαλδφ ηεο Καππαδνθίαο, ππήξμε Οηθνπκεληθφο παηξηάξρεο θαη έλαο απφ ηνπο κεγάινπο ζενιφγνπο ηεο Οξζφδνμεο Βθθιεζίαο. ΢πνχδαζε ζηελ Καηζάξεηα, ηελ Ώιεμάλδξεηα θαη ζηηο θηινζνθηθέο ζρνιέο ηεο Ώζήλαο (πξηλ ηηο θιείζεη ν Ενπζηηληαλφο), φπνπ ζπλαληήζεθε θαη ζπλδέζεθε κε θηιία κε ηνλ ΐαζίιεην (ηνλ Μέγα). Ώλαθεξχρζεθε άγηνο θαη ε κλήκε ηνπ γηνξηάδεηαη καδί κε απηήλ ηνπ ΐαζηιείνπ θαη ηνπ Εσάλλε ηνπ Υξπζνζηφκνπ (Σξεηο Εεξάξρεο). Γξεγνξίνπ Κπδσληψλ (Θξε) Κ. Παηήζηα : Ο κεηξνπνιίηεο Κοδςκζχκ Γνδβυνζμξ (θνζκηθφ φλνκα Ώκαζηάζζμξ Ώκηςκζάδδξ ή Χνμθμβάξ, 1864-1922) έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Μαθεδνληθνχ αγψλα θαη θαηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή. ΋ηαλ ν ειιεληθφο ζηξαηφο ππνρσξνχζε, ν Γξεγφξηνο πξνζπάζεζε λα ζψζεη ηνλ πιεζπζκφ ησλ Κπδσληψλ, ζηέιλνληάο ηνπο πξνο ηε Μπηηιήλε. Ο ίδηνο ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο, βαζαλίζηεθε άγξηα θαη ζαλαηψζεθε. Γξεγνξνβίνπ (Πξν) Άγ. Λνπθάο Παηεζίσλ : Βμειιεληζκέλν φλνκα ηνπ Γεξκαλνχ ειιεληζηή ζπγγξαθέα Γηνεβημνυαζμοξ (Gregorovious) Φεξδηλάλδνπ (1821-91) γλσζηνχ γηα ην έξγν ηνπ Εζημνία ηδξ πυθεςξ ηςκ Ώεδκχκ ηαηά ημκ Μεζαίςκα. Γξηβαίσλ (Βζλ-Βπα) Βμάξρεηα : Σν Γνίααξ είλαη επψλπκν νηθνγέλεηαο αιβαληθήο θαηαγσγήο αξκαηνιψλ, θιεθηψλ θαη αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Άξηα θαη ηελ Ώθαξλαλία, γλσζηψλ κε ην ζπιινγηθφ φλνκα Γνζααίμζ. Γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο ζεσξείηαη ν Γηίκμξ Μπμφαξ Γνίααξ, γλσζηφο θαη σο ΢πάζαο. Γλσζηφηεξα κέιε είλαη: ν Ώπμζηυθδξ Γνίααξ (;

117

- 1760) θαη νη γηνη ηνπ ν Υνήζημξ, Σζέθζμξ θαη Κςκζηακηίκμξ. Οη ηξεηο αδειθνί Γνζααίμζ ζθνηψζεθαλ ζε κάρε κε ηνπο Σνχξθνπο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770, θνληά ζην Ώγξίλην. Ώξθεηνί απφ ηνπο απνγφλνπο ηνπο κεηείραλ ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε πνιινί Γξηβαίνη έγηλαλ ζηξαηησηηθνί ή πνιηηεπηέο Γξηβνγηψξγνπ (Βπα) Υίιηνλ : Με ην φλνκα Γνζαμβζχνβμξ είλαη γλσζηνί αξθεηνί αγσληζηέο ηνπ ’21: * Οη αδειθνί Ώκδνέαξ ηαζ Κςκζηακηίκμξ Γνζαμβζχνβμξ απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία * Ο Σζάιδξ Γνζαμβζχνβμξ απφ ηελ Ήπεηξν γλσζηφο θαη σο θαπεηάλ-Αεκήηξεο * Ο Υνζζηυδμοθμξ Γνζαμβζχνβμξ, νπιαξρεγφο απφ ηε Ασξίδα Γξηκπφβνπ (Γεσ) Πνιχγσλν : Σν Γνίιπμαμ είλαη ρσξηφ ηεο Άξηαο, ζέαηξν δπν καρψλ κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ. Βπίζεο ην Γνίιπμαμ είλαη παξαιηαθφ ηκήκα ηεο Ναππάθηνπ. Γξχιινπ (Μπζ-Εζη-Γεσ) Πεηξάισλα : * Ο Γνφθθμξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ Οδπζζέα πνπ κεηακνξθψζεθαλ ζε ρνίξνπο απφ ηελ Κίξθε. * Γνφθθμξ ιεγφηαλ ν παηέξαο θαη ν γηνο ηνπ κεγάινπ Ώζελαίνπ ηζηνξηθνχ Ξελνθψληα. Ο παηέξαο ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηεο Μαληηλείαο ην 362 π.Υ. * Βπίζεο Γνφθθμξ νλνκάδεηαη έλα ρσξηφ ηεο Διείαο Γξππάξε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Εςάκκδξ Γνοπάνδξ (1870-1942) απφ ηε ΢ίθλν ππήξμε πνηεηήο, κεηαθξαζηήο θαη θηιφινγνο. Δ πνηεηηθή ηνπ ζπιινγή ΢ηαναααίμζ ηαζ Σεναηυηηεξ ηνπ ράξηζε ην Ώξηζηείν Γξακκάησλ & Σερλψλ. Μεηέθξαζε αξραίνπο θιαζζηθνχο, αιιά θαη ζχγρξνλνπο επξσπαίνπο ζπγγξαθείο. Άθεζε φιε ηνπ ηελ πεξηνπζία ζηελ Βηαηξεία Βιιήλσλ Λνγνηερλψλ. Ήξζε απφ ηελ Πφιε ληνο πξακαηεπηήο - κε δηαιερηή πξακάηεηα κ’ αζεκηθά θαη ρξπζηθά - θαη κε γιπθά ηα καχξα κάηηα θη νη ληέο πνζνπιαληάδνπλ ηνπ ρσξηνχ - ζηηο πφξηεο θαη ζηα παξεζχξηα θη νη παληξεκέλεο μελπρηάλ - γηα ηα ζκηρηά γξαθηά ηνπ θξχδηα Ησάλλεο Γξππάξεο : Ο πναιαηεοηήξ

Γξππάξε Π. Καπεηάλ (πιαηεία) (Ώγσ;) Ν. Φηινζέε : Αελ γλσξίδνκε πνηνο ήηαλ ν Καπεηάκ Π. Γνοπάνδξ. ην φλνκα ηνπ νπνίνπ δφζεθε ζηελ νδφ απηή. Πηζαλφλ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Μαθεδνλνκάρνπο. Γ’ ΢επηεκβξίνπ (Εζη) Οκφλνηα : βιέπε Σνίηδξ ΢επηειανίμο Νηθνιάνπ Γχδε : Η απνζηήζηζε

Γχδε Ν. (νδφο & πιαηεία) (Και) : Ο Νζηυθαμξ Γφγδξ θαη φρη Γθχδεο (1842-1901) απφ ηελ Σήλν, είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο δσγξάθνπο ηνπ 19νπ αηψλα θαη εθπξφζσπνο ηεο ιεγφκελεο ΢ρνιήο ηνπ Μνλάρνπ. ΢πνχδαζε ζηελ ΢ρνιή ησλ Χξαίσλ Σερλψλ (ζεκεξηλή Ώ΢ΚΣ) ζηελ Ώζήλα θαη ζηελ Ώθαδεκία Καιψλ Σερλψλ ηνπ Μνλάρνπ. ΢ην Μφλαρν ζπλδέζεθε κε θηιία κε ηνλ επίζεο κεγάιν Έιιελα δσγξάθν Νηθεθφξν Λχηξα. Ο Γχδεο έδεζε θαη πέζαλε ζην Μφλαρν. Αίδαμε ζηελ εθεί Ώθαδεκία Καιψλ Σερλψλ. Μεξηθά απφ ηα γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Σμ ηάια, Σμ ηνοθυ ζπμθεζυ, Σα αννααςκζάζιαηα θ.ά. Γπζείνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν Γφεεζμ είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο Λαθσλίαο. Βίλαη ηζηνξηθή πφιε θαη θαηά ηελ αξραηφηεηα ήηαλ ην επίλεην ηεο ΢πάξηεο. Γχπαξε Παχινπ (πιαηεία) (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : βιέπε Καπεηάκ Γφπανδ

118

Ααβάθε (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο ζπληαγκαηάξρεο Κςκζηακηίκμξ Αααάηδξ (18971942) απφ ηε Λαθσλία, πνιέκεζε ζηε Μαθεδνλία θαη ζηε Μ. Ώζία θαη ήηαλ ν αμησκαηηθφο πνπ πέηπρε ηελ πξψηε λίθε ησλ Βιιήλσλ θαηά ησλ Εηαιψλ ζηηο 30 Οθησβξίνπ 1940 ζηελ Πίλδν. Σν 1942 ν Ααβάθεο θαη άιινη 150 Έιιελεο αμησκαηηθνί ζπλειήθζεζαλ απφ ηνπο Εηαινχο, αιιά ην πινίν πνπ ηνπο κεηέθεξε ζηελ Εηαιία, ηνξπηιίζηεθε απφ ζπκκαρηθφ ππνβξχρην θαη φινη πλίγεθαλ. Αάβαξε (Βπα) Ώγ. ΢ψζηεο : * Ο νπιαξρεγφο Γζάκκδξ Νηάαανδξ απφ ην Ληφπεζη Ώηηηθήο, έιαβε κέξνο ζε πνιιέο επηρεηξήζεηο θαηά ησλ Σνχξθσλ ζηελ Ώλαηνιηθή ΢ηεξεά. * Ο Γζάκκδξ ή Ώκαβκχζηδξ Νηάαανδξ, αληςηφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πνιέκεζε ζηνλ Παξλαζζφ θαη πήξε κέξνο ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο ηεο Ώζήλαο. Ααγθιή ΢ηξαηεγνχ Κάησ Παηήζηα : βιέπε ΢ηναηδβμφ Ααβηθή Ααηδαιίδσλ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Οη Ααζδαθίδεξ είλαη ε ζπιινγηθή νλνκαζία ησλ γιππηψλ πνπ θέξνληαη φηη θαηαζθεπάζηεθαλ απφ ηνπο καζεηέο ηνπ κπζηθνχ Ααζδάθμο, νη νπνίνη νλνκάδνληαλ θη απηνί Ααζδαθίδεξ. Ααηδάινπ (Μπζ) Πιάθα : Ο Ααίδαθμξ απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ πεξίθεκνο πνιπηερλίηεο, εθεπξέηεο, αξρηηέθησλ θαη πξσηνπφξνο ηεο ηερλνινγίαο ηεο επνρήο ηνπ. ΢ην εξγαζηήξη ηνπ δνχιεπε θαη ν αληςηφο ηνπ Σάισο, πνπ ήηαλ εμαηξεηηθφο εθεπξέηεο θαη πξνθάιεζε ηε δήιηα ηνπ Ααηδάινπ, ν νπνίνο ηνλ ζθφησζε. Ο Ααίδαινο θαηαδηθάζηεθε θαη ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Κξήηε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Μίλσα. Ο Ααίδαινο θη ν Ίθαξνο εηνηκάδνληαη λα πεηάμνπλ

΋ηαλ ε Παζηθάε γέλλεζε ηνλ Μηλψηαπξν ν Ααίδαινο θαηαζθεχαζε ηνλ Λααφνζκεμ, έλα πεξίπινθν νηθνδφκεκα, ζην νπνίν έκπαηλε θαλείο εχθνια αιιά έβγαηλε δχζθνια. ΢ην Λαβχξηλζν θιείζηεθε ν Μηλψηαπξνο, ην ηέξαο κε θεθάιη ηαχξνπ θαη ζψκα αλζξψπνπ. Βπίζεο ν Ααίδαινο έδσζε ζηελ Ώξηάδλε ηνλ πεξίθεκν ιίημ θαη έηζη ν Θεζέαο θαηάθεξε λα βγεη απφ ηνλ Λαβχξηλζν κεηά ηελ εμφλησζε ηνπ ηέξαηνο. Ο Μίλσο εμνξγηζκέλνο απαγφξεπζε ζηνλ Ααίδαιν λα θχγεη. ΋κσο απηφο θαηαζθεχαζε θηεξά απφ θεξί θαη κε ην γην ηνπ Ίθαξν πέηαμαλ θαη έθπγαλ απφ ην λεζί. ΢ηε δηαδξνκή ν Ίθαξνο πέηαμε πνιχ ςειά, ν Ήιηνο έιησζε ηα θέξηλα θηεξά ηνπ θαη ν λένο έπεζε ζηε ζάιαζζα (ζην Εηάνζμ Πέιαγνο) θαη πλίγεθε. Ο Ααίδαινο έθηαζε ζηε ΢ηθειία, φπνπ θηινμελήζεθε απφ ηνλ βαζηιηά ηεο. Ααηκνλνγηάλλε (ΐπδ) Κ. Παηήζηα : Ααζιμκμβζάκκδ ή Βοδαζιμκμβζάκκδ είλαη ην φλνκα βπδαληηλήο νηθνγέλεηαο ηεο Μνλεκβαζηάο. Σνλ 12ν θαη 13ν αηψλα ηα θαξάβηα ησλ Ααηκνλνγηαλλαίσλ θπξηαξρνχζαλ ζην εκπφξην ηνπ Ώηγαίνπ. Ώλαθέξεηαη θαη έλαο πεηξαηήο Ααζιμκμβζάκκδξ πνπ ιήζηεπε απφ ηελ Κάξπζην ηεο Βχβνηαο ηα θαξάβηα ησλ Λαηίλσλ. Ααίξπθειδ (Πξν) Ά. Παηήζηα : Ο Ααίνπθεθδ (Wilhelm Dörpfeld, 1853-1940), ήηαλ Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο θαη αξραηνιφγνο πνπ πξαγκαηνπνίεζε αλαζθαθέο ζηελ Βιιάδα. Αακαγήηνπ (Ώξρ) Γνχβα : * Ο Ααιάβδημξ (7νο π.Υ. αη.) ήηαλ βαζηιηάο ηεο Εαιπζνχ. * Ώπφγνλνο ηνπ βαζηιηά Αακαγήηνπ ήηαλ ν νιπκπηνλίθεο Αζαβυναξ θαη γηνη ηνπ ήηαλ ν Ώημοζίθαμξ θαη ν Ααιάβδημξ. ΢ηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηνπ 448 π.Υ. ν Ώθνπζίιανο θέξδηζε ζηελ ππγκαρία θαη ν Αακάγεηνο ζην παγθξάηην. Οη δπν λένη νιπκπηνλίθεο ζήθσζαλ ζξηακβεπηηθά ηνλ παηέξα ηνπο ζηνπο ψκνπο. Κάπνηνο ζεαηήο θψλαμε ηφηε: Κάηεακε Αζαβυνα, δειαδή: Αζαβυνα πέεακε ζηδκ πζμ εοηοπζζιέκδ ζηζβιή ηδξ γςήξ ζμο.

119

Αακάξεσο (Ώξρ) Παγθξάηη : Δ Αάιανζξ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ Αζμκοζίμο Ώνεμπαβίημο, ελφο απφ ηνπο πξψηνπο Ώζελαίνπο πνπ αζπάζηεθαλ ηνλ Υξηζηηαληζκφ κεηά ηελ νκηιία ηνπ Ώπνζηφινπ Παχινπ ζηνλ Άξεην Πάγν. Αακαζθελνχ Εσζήθ Λπθαβεηηφο : βιέπε Εςζήθ Ααιαζηδκμφ Αακαζθίνπ (ΐπδ) ΢επφιηα : Ο Ααιάζηζμξ μ Ααιαζηδκυξ (458-535), απφ ηε ΢πξία, ήηαλ λενπιαησληθφο θηιφζνθνο, ξήηνξαο θαη ν ηειεπηαίνο δηεπζπληήο ηεο Ώθαδεκίαο ηνπ Πιάησλα. ΢πνχδαζε ζηε Ώιεμάλδξεηα θαη πξνζθιήζεθε λα αλαιάβεη ηε δηεχζπλζε ηεο Ώθαδεκίαο. Σν 529 Ενπζηηληαλφο έθιεηζε ηελ Ώθαδεκία κε ηελ πξφθαζε ηεο πξνζηαζίαο ηνπ ρξηζηηαληζκνχ. Ο Αακάζθηνο θαη πνιινί ζπλεξγάηεο θαη καζεηέο ηνπ θαηέθπγαλ ζηελ Πεξζία κε ηελ ειπίδα λα ζπλερίζνπλ ην θηινζνθηθφ ηνπο έξγν. Ώξγφηεξα ν Ενπζηηληαλφο ζπλαίλεζε ζηελ επηζηξνθή ηνπ Αακάζθηνπ ζην ΐπδάληην ρσξίο φκσο απηφο λα ππνρξεσζεί λα αζπαζζεί ηνλ ρξηζηηαληζκφ. Αακβέξγε (Βπα-Βπη-Λνγ) ΢επφιηα : * ΋λνκα νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ην Ρέζπκλν: Εςάκκδξ, Νζηυθαμξ ηαζ Κςκζηακηίκμξ Ααιαένβδξ. * Ο Ώκαζηάζζμξ Ααιαένβδξ (1857-1920) απφ ην Ρέζπκλν, γφλνο ηεο παξαπάλσ νηθνγέλεηαο ζπνχδαζε θαξκαθεπηηθή ζηελ Ώζήλα θαη ηελ Υατδειβέξγε θαη δηνξίζηεθε θαζεγεηήο Φαξκαθεπηηθήο θαη Υεκείαο ζηνλ παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. * Ο Εςάκκδξ Ααιαένβδξ (1862-1938) απφ ην Δξάθιεην, ήηαλ πεδνγξάθνο, πνηεηήο θαη δεκνζηνγξάθνο. ΢ρεδφλ φιν ην έξγν ηνπ είλαη αθηεξσκέλν ζηνπο απειεπζεξσηηθνχο αγψλεο ηεο Κξήηεο. Αακένπ (Ώξρ) Κεξακεηθφο : Σν φλνκα Ααιέαξ αλήθεη ζε δπν ραιθνπιάζηεο-γιχπηεο : - ΢ηνλ Ααιέα απφ ηνλ Κξφησλα (6νο π.Υ. αη.)

- ΢ηνλ Ώζελαίν(;) Ααιέα (5νο π.Υ. αη.), καζεηή ηνπ Πνιπθιείηνπ Αακηξάιε (Βπα-Λνγ) Ν. Κφζκνο : Μέιε ηεο νηθνγέλεηαο Ααιζνάθδ απφ ηε Νάμν ππήξμαλ αγσληζηέο ηνπ ’21 θαη ιφγηνη. * Ο θαξαβνθχξεο Εςάκκδξ Ααιζνάθδξ έδσζε φιε ηε πεξηνπζία ηνπ γηα ηνλ αγψλα * Ο Μζπαήθ Ααιζνάθδξ (1892-1941) ήηαλ πνηεηήο. Έξγν ηνπ Γθοηυπζμηα θανιάηζα. Ο Αακνθιήο έληξνκνο βιέπεη λα θξέκεηαη ην ζπαζί

Αακνθιένπο (Ώξρ) Ρνπθ : Ο Ααιμηθήξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ απινθφιαθαο ηνπ ηπξάλλνπ ησλ ΢πξαθνπζψλ Αηνλπζίνπ. ΢πλερψο θαινηχρηδε ηνλ Αηνλχζην γηα ηελ δχλακε, ηνλ πινχην θαη ηελ εμνπζία πνπ θαηείρε. Ο Αηνλχζηνο ηνπ πξφηεηλε λα δνθηκάζεη απηή ηελ ‘επηπρία’ γηα κηα κέξα. Ο Αακνθιήο δέρζεθε κε ραξά, ληχζεθε ηε βαζηιηθή ζηνιή θαη θάζηζε ζην ζξφλν απνιακβάλνληαο ηηο ηηκέο ελφο εγεκφλα. ΋κσο φηαλ ζήθσζε ηα κάηηα ςειά είδε λα θξέκεηαη απφ πάλσ ηνπ έλα ζπαζί δεκέλν κε αινγφηξηρα. Παληθφβιεηνο εγθαηέιεηςε ακέζσο ην ζξφλν, κφιηο αληηιήθζεθε πφζν αλαζθαιήο είλαη ε επηπρία ησλ ηπξάλλσλ. Ώπφ ηφηε ε έθθξαζε Ααιυηθεζμξ ζπάεδ ζεκαίλεη ηνλ επηθείκελν άκεζν θίλδπλν. Αάκσλνο (Ώξρ) Ώγ. Νηθφιανο Ώραξλψλ : * Ο Ώζελαίνο θηιφζνθνο θαη ζεσξεηηθφο ηεο κνπζηθήο Αάιςκ (500-430 π.Υ.), ππήξμε καζεηήο ηνπ κνπζηθνχ Λακπξνθιή. Ήηαλ θίινο ηνπ Πεξηθιή θαη ν Πιάησλαο ζηελ Πνιηηεία ηνπ εθθξάδεηαη ηηκεηηθά γη΄ απηφλ . * Δ ηζηνξία ηνπ Αάιςκμξ (400-350 π.Υ.) θαη ηνπ Φζκηία απφ ηηο ΢πξαθνχζεο, θαλεξψλεη ηελ ζρέζε ζηελήο θηιίαο πνπ έλσλε ηνπο ππζαγφξεηνπο. ΋ηαλ ν Φηληίαο θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην απφ ηνλ ηχξαλλν Αηνλχζην ηνλ Νεφηεξν, δήηεζε απφ ην δηθαζηήξην αλαζηνιή ηεο εθηέιεζεο ηεο πνηλήο γηα ιίγεο κέξεο κέρξηο φηνπ ηαθηνπνηήζεη θάπνηεο πξνζσπηθέο ηνπ 120

ππνζέζεηο. Ο Αάκσλ πξνζθέξζεθε εζεινληηθά λα πάξεη ηε ζέζε ηνπ θίινπ ηνπ σο εγγπεηήο θαη λα εθηειεζηεί απηφο αλ δελ γχξηδε έγθαηξα ν Φηληίαο. ΋ηαλ ν Φηληίαο επέζηξεςε θαζπζηεξεκέλα, ν Αάκσλ είρε ήδε νδεγεζεί ζηνλ ηφπν ηεο εθηέιεζεο. Ο Φηληίαο δήηεζε λα πάξεη ηε ζέζε ηνπ, αιιά ν Αάκσλ αξλήζεθε ιέγνληαο φηη πξέπεη λα γίλεη απηφ πνπ είρε ζπκθσλεζεί. Ο ηχξαλλνο Αηνλχζηνο ζαχκαζε ηε κεγαινςπρία ησλ δπν λέσλ, ηνπο ειεπζέξσζε θαη δήηεζε λα ηνλ ζπκπεξηιάβνπλ σο ηξίην ζηε θηιία ηνπο. Ααλάεο (Μπζ) Γνχβα : Δ Αακάδ ήηαλ ζπγαηέξα ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώθξίζηνπ, ν νπνίνο ήζειε λα απνθηήζεη γην. ΋κσο ην καληείν ησλ Αειθψλ απεθάλζε φηη φρη κφλν δελ ζα απνθηνχζε αγφξη, αιιά φηη ν εγγνλφο ηνπ ζα ηνλ ζθφησλε. Ο Ώθξίζηνο απνθάζηζε λα απνκνλψζεη ηε Ααλάε, ηελ έθιεηζε κε θξνπξά ζε έλα ράιθηλν δσκάηην. ΋κσο ν Αίαο γνεηεπκέλνο απφ ηελ νκνξθηά ηεο, κεηακνξθψζεθε ζε πνοζή ανμπή, πέξαζε απφ ηε ζηέγε θαη ελψζεθε κε ηελ Ααλάε. Ώπφ ηελ έλσζε απηή γελλήζεθε ν Πενζέαξ. Ο Ώθξίζηνο φηαλ ην έκαζε, θνβήζεθε θαη έδησμε νξγηζκέλνο ηε Ααλάε θαη ηνλ γην ηεο απφ ην Άξγνο. Ώξγφηεξα ν Πεξζέαο επέζηξεςε κε ηε κεηέξα ηνπ ζην Άξγνο θαη ν Ώθξίζηνο ηξνκαγκέλνο έθπγε θαη πήγε ζηε Λάξηζα. ΢ε ιίγν θαηξφ ν Πεξζέαο πήγε ζηε Λάξηζα γηα λα ζπκκεηάζρεη ζε αζιεηηθνχο αγψλεο. ΢ηε δηζθνβνιία πέηαμε ην δίζθν θαη θαηά ιάζνο έπεζε ζην θεθάιη ηνπ παππνχ ηνπ Ώθξίζηνπ, ν νπνίνο ζθνηψζεθε, φπσο ην είρε πξνβιέςεη ην καληείν. Δ Ααλάε δέρεηαη ηνλ Αία κε ηε κνξθή ρξπζήο βξνρήο

Ααλαψλ (Μπζ) Πεηξάισλα : Οη Αακαμί ήηαλ θχιν

πνπ ήξζε ζηελ Βιιάδα ηε 3ε π.Υ. ρηιηεηία θαη αληηθαηέζηεζε ζην θπξίαξρν θχιν ησλ Πειαζγψλ. Ώξγφηεξα (πεξί ην 2000) ήξζαλ νη Ώραηνί νη νπνίνη ζπγρσλεχηεθαλ κε ηνπο Ααλανχο θαη ηα δπν νλφκαηα έγηλαλ ζρεδφλ ηαπηφζεκα. ΢ηα νκεξηθά έπε νη Ααλανί θαη νη Ώραηνί ήηαλ ζπλψλπκνη κε ηνπο Έιιελεο. Αάληα (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Ώκδνέαξ Αάκζαξ (Andrea Dania) απφ ηε Γέλνβα, ήηαλ Εηαιφο ζηξαηησηηθφο θαη θηιέιιελαο. Καηαηάρζεθε ζηνλ γαιιηθφ ζηξαηφ, αιιά κεηά ηελ παιηλφξζσζε ησλ ΐνπξβφλσλ ηεο Γαιιίαο, πήγε ζηελ Ώκεξηθή θαη ην 1821 ήξζε ζηελ επαλαζηαηεκέλε Βιιάδα. Πνιέκεζε ζε δηάθνξα κέησπα θαη έπεζε ζηε κάρε ηνπ Πέηα. Ααλίιε (Βπα) Ν. Κφζκνο : Αακίθδξ είλαη επψλπκν αζελατθήο νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21. Ο γλσζηφηεξνο ήηαλ ν Νζηυθαμξ Αακίθδξ πνπ ζθνηψζεθε ζην Φάιεξν ην 1827. Αάληε (Πιαηεία) (Πξν) Κνισλάθη : Ο κεγαιχηεξνο πνηεηήο ηεο Εηαιίαο θαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηνπ θφζκνπ είλαη ν Νηάκηε ή Αάκηδξ Ώθζβηζένζ (Dante Alighieri, 1265-1321) απφ ηε Φισξεληία. ΢πνχδαζε ζενινγία, θηινινγία θαη λνκηθή. Ο ζησπειφο, ηππνηηθφο θαη πιαησληθφο ηνπ έξσηαο γηα ηελ ΐεαηξίθε ηνπ ελέπλεπζε ην αξηζηνχξγεκα ηεο παγθφζκηαο ινγνηερλίαο Δ Θεία Κςιςδία. Σν έξγν είλαη γξακκέλν ζηα ηηαιηθά (σο ηφηε φιε ε ινγνηερλία γξαθφηαλ ζηα ιαηηληθά) θαη ρσξίδεηαη ζε ηξεηο ελφηεηεο (Κυθαζδ, Καεανηήνζμ, Πανάδεζζμξ), ε θάζε κηα απφ ηηο νπνίεο απνηειείηαη απφ 33 άζκαηα, ζπλνιηθά 99 άζκαηα ή 14233 ελδεθαζχιιαβνπο ζηίρνπο. Σν ζέκα ηνπ έξγνπ είλαη έλα θαληαζηηθφ ηαμίδη ηνπ ζπγγξαθέα ζην βαζίιεην ησλ λεθξψλ, κε νδεγφ ηνπ ηνλ Ρσκαίν πνηεηή ΐηξγίιην, απεζηαικέλν ηεο ΐεαηξίθεο, ε νπνία θαη είλαη ν νδεγφο ηνπ Αάληε ζηελ Παξάδεηζν. Με θνίηαμε ε Βεαηξίθε κ’ έλα βιέκκα - γεκάην αγάπεο ζπίζεο, έλζεα ηφζν, πνπ ε δχλακή ηνπ εζβήζηε παξαιίγν - θαη ζα ραλφκνπλ κε θιεηζκέλα κάηηα. Δ Θεία Κσκσδία - Παξάδεηζνο (κεηάθξ. Γ. Κφηζηξα, εθδ. Γαραξφπνπινο

Δαπόντε (Λνγ) Νεάπνιε : Ο κνλαρφο, πνηεηήο θαη ιφγηνο Κςκζηακηίκμξ ή Καζζάνζμξ Ααπυκηεξ (1714-1784), δηεηέιεζε επί δψδεθα ρξφληα γξακκαηέαο ηνπ εγεκφλα ηεο ΐιαρίαο

121

Μαπξνθνξδάηνπ. Μεηά ην ζάλαην ηεο γπλαίθαο ηνπ εθάξε κνλαρφο θαη αθηεξψζεθε ηε ζπγγξαθή. Τπήξμε πνιπγξαθφηαηνο θαη έγξαςε πνηήκαηα, ρξνληθνγξαθήκκαηα, θαη ζξεζθεπηηθά έξγα. Μεξηθνί ηίηινη: Κήπμξ πανίηςκ, Γεςβναθζηή ζζημνία, Υνδζμήεεζα θ.ά. Ααξδαλειιίσλ (Γεσ) Ν. Κπςέιε : Σα Αανδακέθθζα ηνπξθηθά Canakkale Bogazi, ν γλσζηφο απφ ηελ αξραηφηεηα Βθθήζπμκημξ ή ΢ηελά, είλαη έλα καθξχο πνξζκφο κεηαμχ ηεο ρεξζνλήζνπ ηεο Καιιίπνιεο θαη ηεο Μ. Ώζίαο. Σα ΢ηελά έρνπλ κήθνο 61 θαη πιάηνο απφ 1,2 σο 6 ρηιηφκεηξα θαη ζπλδένπλ ηνλ Βχμεηλν θαη ηελ Πξνπνληίδα κε ην Ώηγαίν. Ααζίνπ (Βπα-Λνγ) Βξ. ΢ηαπξφο : Αάζζμξ είλαη ην επψλπκν νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Κφξηλζν. Ώπφγνλνο ηεο νηθνγέλεηαο ήηαλ θαη ν δεκνζηνγξάθνο ΢πονίδςκ Αάζζμξ (1870-1944), ν νπνίνο δηεηέιεζε δηεπζπληήο ηεο Ώηνμπυθεςξ θαη ηεο Βζηίαξ. Ααζθαιάθε (Βπα) Ώκπειφθεπνη : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο ΢θαθηαλψλ αγσληζηψλ: * Ο Εςάκκδξ ΐθάπμξ ή Αάζηαθμξ (βιέπε επφκελν ιήκκα Ααζηαθμβζάκκδξ) * Ο Γεχνβζμξ Ααζηαθάηδξ ή Σζεθειπήξ, εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ απφ ηνπο νπιαξρεγνχο ηνπ ΄21. Σν Αεθέκβξην ηνπ 1821 ζθνηψζεθε ζηελ Κάλδαλν. * Δ Υανίηθεζα Ααζηαθάηδ, κηα απφ ηηο εξσίδεο ηεο θξεηηθήο επαλάζηαζεο ηνπ 1866. ΐξηζθφηαλ ζην Ώξθάδη, γιίησζε ηελ ζχιιεςε (φζσλ δηαζψζεθαλ απφ ηελ αλαηίλαμε ηεο κνλήο) θαη δηέζσζε ηε ζεκαία, πνπ ζήκεξα θπιάζζεηαη ζην Βζλνινγηθφ Μνπζείν. Ήηαλ κεηέξα ησλ Κςκζηακηίκμο θαη Γεςνβίμο Ααζηαθάηδ. Ο πξψηνο εθηειέζηεθε κεηά ηελ αλαηίλαμε ηνπ Ώξθαδίνπ θαη ν δεχηεξνο ζθνηψζεθε ζε κάρε ην 1867. Ο Ααζθαινγηάλλεο

Ααζθαινγηάλλε (Βζλ)

Λπθαβεηηφο : Ο Εςάκκδξ Ααζηαθμβζάκκδξ ή ΐθάπμξ ήηαλ θαξαβνθχξεο θαη εγεηηθή πξνζσπηθφηεηα ησλ ΢θαθίσλ. Σν 1770, φηαλ ν Οξιψθ βξηζθφηαλ κε ην ξσζηθφ ζηφιν ζηνλ Πφξν έζηεηιε επηζηνιή ζηνλ Ααζθαινγηάλλε θαη ηνπ ππνζρέζεθε βνήζεηα κφιηο μεθηλνχζε ην θίλεκα θαη ζηελ Κξήηε. Ο Ααζθαινγηάλλεο νξγάλσζε ηελ επαλάζηαζε ζην λεζί θαη έζηεηιε θαη αξθεηνχο Κξεηηθνχο ζηε Μάλε γηα λα βνεζήζνπλ ηνλ αγψλα εθεί. Δ επαλάζηαζε ζηελ επεηξσηηθή Βιιάδα γξήγνξα θαηαπλίγεθε, αιιά νη Κξεηηθνί ζπλέρηζαλ γηα αξθεηνχο κήλεο πξνθαιψληαο ζεκαληηθέο απψιεηεο ζηνπο Σνχξθνπο. Σειηθά ν Ααζθαινγηάλλεο ζπλειήθζε, κεηαθέξζεθε ζην Μεγάιν Κάζηξν (Δξάθιεην) θαη ζαλαηψζεθε κεηά απφ θξηρηά βαζαληζηήξηα. ΑαπΎδ λη΄Ώλδέ (Πξν) Μαθξπγηάλλε : Ο Γάιινο γιχπηεο ΑαοΎδ κη΄Ώκγέ (David d’ Angers, 1788-1856), είλαη γλσζηφο ζηελ Βιιάδα απφ ην έξγν ηνπ Δ παζδμφθα ζημκ ηάθμ ημο Μπυηζανδ. Άιια έξγα ηνπ ηα αγάικαηα ηνπ Μπαιδάθ, ηνπ Γθνχηεκπεξγθ θ.ά. Αάθλε Ώηκ. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Δ Ώζιζθία Αάθκδ ην γέλνο Κνπξηέιε (1887-1941) ήηαλ πνηήηξηα, ζηηρνπξγφο θαη θαζεγήηξηα ηνπ Ώξζαθείνπ. Γλσζηφηεξε πνηεηηθή ζπιινγή ηεο ήηαλ Σα πνοζάκεεια. Ήηαλε Θε κνπ κηα θνξά - ηξεηο λένη (ηξεηο θίινη, ηξία παηδηά) Αγάπεο, φλεηξα ηξαγνχδηα, - κεο ζην θσο , κεο ζηα ινπινχδηα, ηξεηο λένη (ηξεηο θίινη, ηξία παηδηά) θη νη παληξεκκέλεο μελπρηάλ - γηα ηα ζκηρηά γξαθηά ηνπο θξχδηα (Ώηκηιίαο Αάθλε : Σξεηο λένη…..)

Αάθληδνο (Μπζ-Ώξρ) Κπςέιε : Έλα ηζηνξηθφ θαη έλα κπζηθφ πξφζσπν:

* Ο Μηιήζηνο αξρηηέθηνλαο Αάθκζξ (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ έλαο απφ ηνπο θαηαζθεπαζηέο ηνπ ηεξάζηηνπ λανχ θαη καληείνπ ηνπ Αηδπκαίνπ Ώπφιισλα ζηελ Μίιεην. * Ο κπζηθφο Αάθκζξ, γηνο ηνπ Βξκή ήηαλ έλαο φκνξθνο λένο απφ ηε ΢ηθειία. Μαζήηεπζε κνπζηθή θνληά ζηνλ Πάλα θαη κε απηή γνήηεπε ζενχο θαη ζλεηνχο. Σνλ εξσηεχηεθε ε Νχκθε Λχθε θαη ηνλ απείιεζε φηη αλ ηελ απαηηνχζε πνηέ, ζα ηνλ ηχθισλε. Ο Αάθληο 122

έκεηλε γηα αξθεηφ θαηξφ πηζηφο, φκσο θάπνηα θνπέια θαηάθεξε λα ηνλ κεζχζεη θαη λα ελσζεί καδί ηνπ. Δ Λχθε κφιηο ην έκαζε, ηνλ ηχθισζε θαη απηφο έπεζε απφ έλα βξάρν θαη απηνθηφλεζε. Οη λχκθεο ηνλ εληαθίαζαλ κε ηηκέο. Σνλ 2ν κ.Υ. αηψλα γξάθηεθε απφ ηνλ Λυββμ ην πεξίθεκν κπζηζηφξεκα Αάθκζξ ηαζ Υθυδ πνπ αλαθέξεηαη ζηνλ έξσηα, ζηηο πεξηπέηεηεο θαη ζην γάκν δπν εξσηεπκέλσλ λέσλ. Ααθλνκήιε (ΐπδ) Λπθαβεηηφο : Ο Βοζηάεζμξ Ααθκμιήθδξ (10νο-11νο αη.) ήηαλ παηξίθηνο θαη ζηξαηεγφο ηνπ απηνθξάηνξα ΐαζηιείνπ ΐ΄ (ΐνπιγαξνθηφλνπ). Αηαθξίζεθε ζηνπο πνιέκνπο θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ. Ααθλνπάηε (ΐπδ) Παγθξάηη : Ο Θευδςνμξ Ααθκμπάηδξ (10νο αηψλαο), ππήξμε παηξίθηνο, κάγηζηξνο, ινγνζέηεο ησλ ζηξαηησηηθψλ θαη έπαξρνο ηνπ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ Ρσκαλνχ ΐ’ ηνπ Λεθαπελνχ. Βπίζεο ήηαλ θαη ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο. Αεβηάδε (Λνγ) Γθχδε : Ο ιφγηνο θαη ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο Αεαζάγδξ ΢πονίδςκ (18491927) απφ ηελ Κέξθπξα, αζρνιήζεθε κε ηελ έξεπλα ηεο επηαλεζηαθήο ινγνηερλίαο θαη ηζηνξίαο θαη εμέδσζε έξγα ησλ Κάιβνπ, Ρψκα θ.ά. Έγξαςε ηα: Εηαθμί πενζδβδηαί εκ Βθθάδζ 1200-1899 θαη Ο Οφβμξ Φχζημθμξ ηαζ δ Βθθδκζηή Βπακάζηαζζξ. Ο ΢ππξίδσλ Αεβηάδεο

Αεβφιε (Εζη) Ειίζηα : Αεαυθδξ είλαη ε αξραία νλνκαζία ηνπ Βνξδατθνχ ή Άςνπ πνηακνχ ηεο Ειιπξίαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ππήξραλ εθεί νη πφιεηο Ααπιία θαη Αεαμθία. Αεγιεξή (Θξε-Βπα) Ώκπειφθεπνη : Αεβθενήξ είλαη επψλπκν παιηάο αξρνληηθήο αζελατθήο νηθνγέλεηαο, αξθεηά κέιε ηεο νπνίαο εγνχκελνη ηεο κνλήο Πεληέιεο. Άιινη ππήξμαλ αγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Αεηλάξρνπ (Ώξρ) Φηινπάππνπ : Ο Αείκανπμξ (360-292 π.Υ.) απφ ηελ Κφξηλζν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ξήηνξεο ηεο επνρήο ηνπ. Νένο ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη ήηαλ καζεηήο ηνπ Θεφθξαζηνπ, ελψ παξάιιεια άξρηζε λα γξάθεη ιφγνπο γηα ινγαξηαζκφ άιισλ. Έγηλε ζχληνκα γλσζηφο ζηνπο λνκηθνχο θχθινπο ηεο πφιεο. Ώπφ ηνπο πάλσ απφ 60 ιφγνπο ηνπ, δηαζψζεθαλ νη: Καη’ Ώνζζημβείημκμξ, Καηά Αδιμζεέκμοξ θαη Καηά Φζθμηθέμοξ. Αεηλνθξάηνπο (Ώξρ) Κνισλάθη : * Ο ζηξαηεγφο Αεζκμηνάηδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηηο ΢πξαθνχζεο ήιζε ζε ξήμε κε ηνλ ηχξαλλν Ώγαζνθιή θαη φηαλ μέζπαζε πφιεκνο κεηαμχ Καξρεδνλίσλ θαη ΢πξαθνχζησλ, πξνζρψξεζε ζηνπο πξψηνπο. Ώλ θαη πέηπρε ζεκαληηθέο λίθεο, ππνρξεψζεθε ηειηθά λα αλαγλσξίζεη ηελ αλσηεξφηεηα ηνπ Ώγαζνθιή θαη λα ζπλεξγαζηεί καδί ηνπ. * Ο Μαθεδφλαο (ή Ρφδηνο;) αξρηηέθηνλαο Αεζκμηνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) αθνινχζεζε ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν ζηε Ώζία θαη έγηλε γλσζηφο γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο Ώιεμάλδξεηαο ηεο Ώηγχπηνπ. Βπίζεο ζρεδίαζε ηνλ δεχηεξν λαφ ηεο Βθεζίαο Ώξηέκηδαο. Πξφηεηλε αθφκα ηελ κεηαηξνπή ηνπ φξνπο Άζσο ζε γηγαληηαίν άγαικα ηνπ Ώιεμάλδξνπ: ΢ην έλα ρέξη ηνπ αγάικαηνο ζα ηδξπφηαλ κηα νιφθιεξε πφιε, ελψ απφ ην άιιν ρέξη ζα δηνρεηεπφηαλ έλα πνηάκη πξνο ηε ζάιαζζα. Ο Ώιέμαλδξνο δελ δέρζεθε λα πξνρσξήζεη ε θαηαζθεπή ηνπ επεηδή ζεψξεζε ην έξγν νπηνπηθφ. * Ο ζηξαηεγφο Αεζκμηνάηδξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μεζζελία, ηέζεθε επηθεθαιήο ησλ νιηγαξρηθψλ θαη επηδίσμε λα απνζπάζεη ηελ Μεζζελία απφ ηελ Ώρατθή ΢πκπνιηηεία. Νίθεζε ηνλ ζηξαηεγφ ησλ Ώραηψλ Φηινπνίκελα, ηνλ νπνίν αλάγθαζε λα πηεη θψλεην. ΋κσο αξγφηεξα νη Ώραηνί ζπλέηξηςαλ ηνπο Μεζζήληνπο θαη εθηέιεζαλ ηνπο αξρεγνχο ηνπο. Ο Αεηλνθξάηεο πξφιαβε λα απηνθηνλήζεη. Αεηλνζηξάηνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο καζεκαηηθφο Αεζκυζηναημξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Πξνπνληίδα, ήηαλ αδειθφο ηνπ γεσκέηξε Μεκαίπιμο. Καη νη δπν ήηαλ καζεηέο ηνπ

123

Βπδφμνπ ζηε ΢ρνιή ηεο Κπδίθνπ. Ο Αεηλφζηξαηνο πξνζπάζεζε λα ιχζεη ην πξφβιεκα ηνπ ηεηξαγσληζκνχ ηνπ θχθινπ κε κηα θακπχιε, ηελ ηεηναβςκίγμοζα ημο Αεζκμζηνάημο. Αεηλνράξνπο (Ώξρ) Ά. Πεηξάισλα : Ο Αεζκμπάνδξ ήηαλ δηάζεκνο αξρηηέθησλ ηνπ 3νπ π.Υ. αηψλα, πνπ έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηελ Ώιεμάλδξεηα επί Πηνιεκαίνπ ηνπ Φηιάδειθνπ. Αεθειέσλ (Εζη) Ρνπθ : Οη Αεηεθείξ ήηαλ νη θάηνηθνη ηεο Αεθέιεηαο, πνπ νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ κπζηθφ Αέηεθμ. Ώπηφο βνήζεζε ηνλ Κάζηνξα θαη ηνλ Πνιπδεχθε ζηελ αλεχξεζε ηεο Χξαίαο Βιέλεο πνπ είρε θξχςεη ν Θεζέαο ζηηο Ώθίδλεο. Αειβίλνπ (Ώξρ) Κπςέιε : Αέθαζκμ ή Αέθαζκα (αιβαληθά Delvine) είλαη ρσξηφ θαη πνηακφο ηεο Νφηηαο Ώιβαλίαο. Ώπφ ηνλ πνηακφ απηφ πήξε ην φλνκά ηνπ ην Αειβηλάθη. Αειή (Λνγ) ΢επφιηα : Ο Γεχνβζμξ Αεθήξ (1870-1954) ήηαλ γηαηξφο θαη πνηεηήο. Γλσζηά έξγα ηνπ είλαη: Ώπάκεια ανάδζα, Ώθθμηζκά ηαζ αθθυημζια (ΐξαβείν Παιακά). Αειεγηαλλάθε (Βπα) Κ. Παηήζηα : * Ο Γεχνβζμξ Αεθδβζακκάηδξ (1782-1822) ην 1821 αλαθεξχρζεθε γεληθφο αξρεγφο ηνπ Ρεζχκλνπ. Πήξε κέξνο ζηηο κάρεο ησλ Ώλσγείσλ, ηνπ Σπκπαθίνπ, ηνπ Ώξθαδίνπ, ηνπ Ρεζχκλνπ θαη ησλ Ώξκέλσλ φπνπ θαη ζθνηψζεθε. Οη αδειθνί ηνπ * ΢ήθδξ Αεθδβζακκάηδξ, κεηά ην ζάλαηφ ηνπ πήξε ηε ζέζε ηνπ ζηελ αξρεγία ηνπ Ρεζχκλνπ ην 1822 θαη * ΢ηναηήξ Αεθδβζακκάηδξ πήξε κέξνο ζηηο επαλαζηάζεηο ηνπ 1821 θαη ηνπ 1841. Αειεγηάλλε (Βζλ-Βπα) Βμάξρεηα : * Ο Εςάκκδξ Παπαβζακκυπμοθμξ – Αεθδβζάκκδξ (1738-1816) απφ ηε Γνξηπλία, απνθεθαιίζηεθε γηα ‘αληηνζσκαληθή δξάζε’. Ήηαλ παηέξαο πνιιψλ παηδηψλ, πνιιά απφ ηα νπνία έπαημαλ θάπνην ξφιν ζηελ λεφηεξε ηζηνξία. Ο Ώλαγλψζηεο Αειεγηάλλεο

* Ο θηιηθφο Ώκαβκχζηδξ Αεθδβζάκκδξ (1771-1856), γηνο ηνπ Εσάλλε, ζπκκεηείρε ζηηο πνιηηηθέο δηεξγαζίεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ‘21. Ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ, αιιά θαη απφ ηνπο επηθεθαιήο ηνπ αληηθαπνδηζηξηαθνχ αγψλα. * Ο Θεμδςνάηδξ Αεθδβζάκκδξ (1774-1821) γηνο ηνπ Εσάλλε, θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηεο επαλάζηαζεο, πέζαλε σο φκεξνο. * Ο πξφθξηηνο, νπιαξρεγφο, ιφγηνο θαη πνιηηηθφο Κακέθθμξ Αεθδβζάκκδξ (1780-1862) γηνο ηνπ Εσάλλε, πνιέκεζε ζην Μεζνιφγγη, θαη ζηελ Σξίπνιε. Έγηλε γλσζηφο γηα ην ηξίηνκν έξγν ηνπ Ώπμικδιμκεφιαηα, ζην νπνίν εμήξε ηνπο αγψλεο ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Αειεγηψξγε (Πνι) Μεηαμνπξγείν : Ο Βπαιεζκχκδαξ Αεθδβεχνβδξ (θαη φρη Αειεγηψξγεο, 1829-79) ήηαλ λνκηθφο, δεκνζηνγξάθνο θαη πνιηηηθφο. ΢ε ειηθία 30 εηψλ έγηλε βνπιεπηήο θαη ζχκβνιν ηεο επαλαζηαηεκέλεο λενιαίαο. Πξσηνζηάηεζε ζηελ εθδίσμε ηνπ ΋ζσλα. Αηεηέιεζε έμη θνξέο πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο. Αειιαπφξηα (Βπη) Γθχδε : Βπψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κεθαιιελίαο: * Ο Νζηυθαμξ Αεθθαπυνηαξ (1852-1928) ήηαλ θαζεγεηήο ηεο Οθζαικνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε πξαγκαηείεο γηα ηηο παζήζεηο ησλ νθζαικψλ. * Ο Άββεθμξ Αεθαπυνηαξ (1917-;) ππήξμε ηαθηηθφο θαζεγεηήο ηεο Οθζαικνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ΢ηάλθνξλη ηεο Καιηθφξληαο. Αεινχδε (Βπα) Ν. Κφζκνο : Ο Αδιήηνζμξ Αεθμφδδξ απφ ηελ Εζάθε ήηαλ νπιαξρεγφο ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο ηεο Ώζήλαο. Αειηα Πελειφπεο (νδφο & πιαηεία) (Λνγ) Βιιελνξψζσλ: Δ Πδκεθυπδ Αέθηα (1874-1941) ήηαλ ζπγγξαθέαο ηζηνξηθψλ κπζηζηνξεκάησλ γηα παηδηά. Ήηαλ θφξε ηνπ Βκκαλνπήι Μπελάθε απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα. Σν 1882 ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη παληξεχηεθε ηνλ ΢ηέθαλν Αέιηα, αιιά ηελ ζεκάδεςε ν πιαησληθφο έξσηάο ηεο γηα ηνλ Ίσλα Αξαγνχκε.

124

Έγξαςε αξθεηά βηβιία κεηαμχ απηψλ: Παναιφεζ πςνίξ υκμια, Ο Σνεθακηχκδξ, Σμκ ηαζνυ ημο ΐμοθβανμηηυκμο, Ο Μάβηαξ, Σα ιοζηζηά ημο ΐάθημο θ. ά. Δ Αέιηα απηνθηφλεζε ζηηο 27 Ώπξηιίνπ 1941, εκέξα πνπ ε Γεξκαλνί κπήθαλ ζηελ Ώζήλα. Αειθψλ (Γεσ-Μπζ-Εζη) Νεάπνιε : Οη Αεθθμί είλαη θσκφπνιε ηεο Φσθίδαο δηάζεκε γηα ην νκψλπκν καληείν. Δ αξραηφηαηε νλνκαζία ηεο ήηαλ Ππζψ θαη θαηά ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Αειθφ, γην ηνπ Ώπφιισλα. ΢χδπγνο ηνπ Αειθνχ ήηαλ ε Καζηαιία, απφ ηελ νπνία πήξε ην φλνκά ηεο ε πεγή ησλ Αειθψλ. Κφξε ηνπ Αειθνχ θαη ηεο Καζηαιίαο ήηαλ ε Φεκνλφε, ε νπνία έγηλε ε πξψηε ηέξεηα-ππζία ηνπ καληείνπ. Σν καληείν ήηαλ αθηεξσκέλν ζηνλ Ώπφιισλα θαη νη Αειθνί εζεσξνχλην ν νκθαιφο ηεο Γεο. Οη δπζλφεηνη ρξεζκνί ηεο Ππζίαο εξκελεπφηαλ απφ ηνπο ηεξείο. Μεηά ηελ επηθξάηεζε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ νη Αειθνί παξήθκαζαλ, αιιά ην ηέινο ηνπο δφζεθε κε δηάηαγκα ηνπ απηνθξάηνξα Θενδνζίνπ ην 394. Σφηε ε Ππζία εμέδσζε ηνλ ηειεπηαίν ζιηβεξφ ηεο ρξεζκφ: Δίπαηε ησ βαζηιεί, ρακαί πέζαη δαίδαινο απιά, νπθέηη Φνίβνο έρεη θαιχβελ, νπ κάληηδα δάθλελ, νπ παγάλ ιαιένπζαλ, απέζβεην θαη ιάινλ χδσξ

Αεκεξηδή (Βπη-Πνι) Θπκαξάθηα : Ο Κςκζηακηίκμξ Αειενηγήξ (1876-1936) ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο απφ ηελ Ώζήλα. Αίδαμε ζην παλεπηζηήκην θαη εξγάζηεθε επί πνιιά ρξφληα γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ Ώζηηθνχ Κψδηθα. Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Έγηλε πξσζππνπξγφο ην 1935 φηαλ επαλήιζε ζην ζξφλν ηνπ ν βαζηιηάο Γεψξγηνο ΐ΄ θαη δηελήξγεζε ηηο πξψηεο βνπιεπηηθέο εθινγέο. Αεμακελήο (νδφο & πιαηεία (Αηα) Πεηξάισλα & Κνισλάθη : Οη πιαηείεο κε ην φλνκα Αελαιεκή, ζπκίδνπλ παιηφηεξεο δεμακελέο (πδαηαπνζήθεο) πνπ ππήξραλ θνληά ηνπο. Εδηαίηεξα ε πιαηεία Αεμακελήο ήηαλ ην ηέξκα ηνπ Ώδνζάκεζμο Τδναβςβείμο, πνπ κεηέθεξε ζηελ Ώζήλα λεξφ απφ ηελ Πεληέιε. Βπηηχκβην αλάγιπθν κε ηνλ Αεμίιεσ (Μνπζείν Κεξακεηθνχ)

Αεμίιεσ (Ώξρ) Μεηο : Ο Αελίθεςξ (314-294 π.Υ.) ήηαλ Ώζελαίνο καρεηήο πνπ ζθνηψζεθε ζε ειηθία κφιηο 20 εηψλ καδί κε άιινπο ηέζζεξηο λένπο ζε κάρε θαηά ησλ ΢παξηηαηψλ θνληά ζηελ Κφξηλζν. Έγηλε γλσζηφο απφ ηελ πεξίθεκε αλάγιπθε επηηχκβηα ζηήιε - κλεκείν πνπ ηνπνζεηήζεθε πάλσ ζηελ ηέθξα ησλ πέληε λεαξψλ, πνπ βξέζεθε ζηνλ Κεξακεηθφ. Ο Παιακάο έγξαςε έλα πνίεκα αθηεξσκέλν ζην Αεμίιεσ: Κη απφ ην πξψην κάξκαξν θη απφ ην πξψην κλήκα αθνχσ θσλή πνπ ρχλεηαη θη αθνχσ θσλή πνπ ιέεη: - Δκέ Γεμίιεν κε ιέλε. Κη είκαη ηεο Αζήλαο ην ιαηξεκέλν ην παηδί, ηαγέλεην παιεθάξη

(Πηζηεχεηαη φηη ην απηφ αλάγιπθν ήηαλ πξφηππν γηα ηελ θαηαζθεπή – αξγφηεξα - ησλ εηθφλσλ ησλ αγίσλ Γεσξγίνπ θαη Αεκεηξίνπ). Δεξίππου (Ώξρ) Πιάθα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο ζηξαηεγφο Αέλζππμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢πάξηε, εθιήζε απφ ηνπο Ώθξαγαληίλνπο γηα λα ηνπο βνεζήζεη λα αληηκεησπίζνπλ ηνπο Καξρεδνλίνπο. ΋ηαλ νη Καξρεδφληνη εηηήζεθαλ ν Αέμηππνο θαηεγνξήζεθε γηα ρξεκαηηζκφ θαη θαηέθπγε ζηε Γέια. * Ο Ώζελαίνο ηζηνξηθφο Βννέκκζμξ Αέλζππμξ (3νο κ.Υ. αη.) ρξεκάηηζε άνπςκ ααζζθεφξ ηεο Ώζήλαο θαη νξγάλσζε ηελ άκπλα ηεο πφιεο θαηά ησλ επηδξνκέσλ Βξνχισλ. Οη Ώζελαίνη ηνλ ηίκεζαλ κε αλδξηάληα θαη ηνλ εμέιεμαλ αβςκμεέηδ ζηα Μεγάια Παλαζήλαηα. Σα γεγνλφηα ηεο επηδξνκήο ησλ Βξνχισλ θαηέγξαςε ν ίδηνο ζην έξγν ηνπ ΢ηοεζηά. * Ο λενπιαησληθφο θηιφζνθνο Αέλζππμξ (4νο κ.Υ. αη.), ήηαλ καζεηήο ηνπ Εάκβιηρνπ. Αεξβελίσλ (Γεσ-Εζη) Νεάπνιε : Σα Αεναέκζα ή Αεναεκάηζα είλαη έλα ζηελφ πέξαζκα πνπ βξίζθεηαη ζηελ Κνξηλζία θαη έκεηλε ζηελ ηζηνξία απφ ηελ θαηαζηξνθή ηεο ζηξαηηάο

125

ηνπ Αξάκαιε ηνλ Ενχιην 1822, πνπ έγηλε απφ ηνπο εμεγεξκέλνπο Έιιελεο ππφ ηνπο Κνινθνηξψλε, Α. Τςειάληε, Νηθεηαξά θαη άιινπο. Αεξεράλε (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Ο αξκαηνιφο Θευδςνμξ Αενεπάκδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 απφ ηελ Οιπκπία Διείαο. Αεξηγλχ Βπα) ΐηθηψξηα : Ο Γάιινο Αενζβκφ ή ζσζηφηεξα Νηεξηλχ (Henri de Rigny, 1782-1835), ν Άγγινο Κφξδηλγθηνλ θαη ν Ρψζνο Υέπδελ ήηαλ νη ηξεηο λαχαξρνη πνπ θαηαλίθεζαλ ηνλ ηνπξθναηγππηηαθφ ζηφιν ζην Ναπαξίλν ην 1827 θαη άλνημαλ ην δξφκν γηα ηελ αλαγλψξηζε ηεο ειιεληθήο αλεμαξηεζίαο. Αεζηνχλε (Βπα) Άγ. Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο ΢πονίδςκ Αεζημφκδξ (1782-1848) απφ ηελ Κεθαιιελία, ππήξμε δηπισκαηηθφο ππάιιεινο ηεο Ρσζίαο, θηιηθφο θαη ιφγηνο. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21, ππεξεηνχζε ζην ξσζηθφ πξνμελείν ηεο ΢κχξλεο θαη απφ ηε ζέζε απηή βνήζεζε αξθεηνχο Έιιελεο πνπ θηλδχλεπαλ λα θαθνπνηεζνχλ ή θαη λα ζθαγνχλ απφ ηνπο εμαγξησκέλνπο Σνχξθνπο. Ώζρνιήζεθε επίζεο κε ηε θηινινγία θαη κεηέθξαζε ζηα ξσζηθά έξγα αξραίσλ Βιιήλσλ θαη βπδαληηλψλ ζπγγξαθέσλ. Αεπθαιίσλνο (Μπζ) Κνιηάηζνπ : Ο Αεοηαθίςκ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Θεζζαιίαο, γηνο ηνπ Πξνκεζέα, θαη ζχδπγνο ηεο Πχξξαο. ΋ηαλ ν Αίαο απνθάζηζε λα εμνινζξεχζεη ην δηεθζαξκέλν αλζξψπηλν γέλνο, εμαίξεζε ηε ζενζεβή νηθνγέλεηα ηνπ Αεπθαιίσλα. Με εληνιή ηνπ Αία, ν Αεπθαιίσλ έθηηαμε κηα θάνκαηα (κεγάιε βάξθα) θαη θιείζηεθε ζ’ απηή κε ηελ γπλαίθα ηνπ θαη ηα αλαγθαία εθφδηα. Ώκέζσο κεηά άλνημαλ νη θαηαξξάθηεο ηνπ νπξαλνχ, νιφθιεξε ε Βιιάδα πιεκκχξηζε θαη φινη νη άλζξσπνη πλίγεθαλ. Γηα ελλέα κέξεο ε ιάξλαθα επέπιεε ψζπνπ ηειηθά πξνζάξαμε ζηνλ Παξλαζζφ. ΋ηαλ ν Αεπθαιίσλ θαη ε Πχξξα βγήθαλ απφ ηελ ιάξλαθα ν Αίαο ήηαλ έηνηκνο λα πξαγκαηνπνηήζεη φπνηα επηζπκία ηνπο. Ώπηνί δήηεζαλ λα δεκηνπξγεζεί απφ ηελ αξρή ην αλζξψπηλν γέλνο. Μεηά απφ ζπκβνπιή ηνπ Αία ην δεπγάξη πξνρσξνχζε θαη έξηρλε πέηξεο πίζσ ηνπ. Ώπφ ηηο πέηξεο πνπ πεηνχζε ν Αεπθαιίσλ γελλήζεθαλ νη άληξεο θαη ε Πχξξα νη γπλαίθεο. Ώπφ ηελ πξψηε πέηξα ηνπ Αεπθαιίσλα πξνήιζε ν Έθθδκαξ, ν γελάξρεο ησλ Βιιήλσλ, θαη αθνινχζεζαλ ν Ώκθηθηχσλ, ε Πξσηνγέλεηα, ε Παλδψξα θαη άιια παηδηά. Σα πεξηζζφηεξα παηδηά ή εγγφληα ηνπ ππήξμαλ γελάξρεο ειιεληθψλ θχισλ. Ο Αεπθαιίσλ θαη ε Πχξξα πεηνχλ πίζσ ηνπο πέηξεο

Ο κχζνο απηφο είλαη ζρεδφλ ηαπηφζεκνο κε ηνλ αληίζηνηρν βαβπισληαθφ ή ηνλ εβξατθφ ηνπ Καηαηθοζιμφ ημο Νχε, θαζψο φινη νη κεζαλαηνιηθνί ιανί είραλ έλα παξφκνην κχζν. Αέθλεξ (Πξν) Μεηο : Ο Γεξκαλφο αξραηνιφγνο, θηιφινγνο θαη λενειιεληζηήο Μζπαήθ Αέθκεν (Deffner, 1848-1934), δηεηέιεζε θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Ώμηνζεκείσην ήηαλ ην έξγν ηνπ Λελζηυ ηδξ ηζαηςκζηήξ δζαθέηημο. Αειηάδνο (Εζη) Κνπθάθη : Αδθζάξ ήηαλ ην φλνκα ηνπ πινίνπ κε ην νπνίν πήγαηλαλ ζηε Αήιν εθπξφζσπνη ηεο Ώζήλαο γηα λα παξαζηνχλ ζηα Αήιηα. Βπίζεο Αδθζάξ ιεγφηαλ ην πινίν κε ην νπνίν ν Θεζέαο αλαρψξεζε γηα ηελ Κξήηε, γηα λα ζθνηψζεη ηνλ Μηλψηαπξν. Αειηγηάλλε Θεφδ. (Πνι) Μεηαμνπξγείν : Ο πνιηηηθφο Θευδςνμξ Αδθζβζάκκδξ (1826-1905) απφ ηελ Ώξθαδία, ππήξμε ν θπξηφηεξνο αληίπαινο ηνπ Υαξηιάνπ Σξηθνχπε. Βμειέγε γηα πξψηε θνξά βνπιεπηήο ην 1862, δηεηέιεζε αξθεηέο θνξέο ππνπξγφο ζε δηάθνξεο θπβεξλήζεηο θαη πέληε θνξέο πξσζππνπξγφο. Ο Αειηγηάλλεο ήηαλ δεκαγσγφο θαη ιατθηζηήο εγέηεο θαη επζχλεηαη γηα ηε ρξενθνπία ηεο ρψξαο ην 1893 θαη γηα ηελ ήηηα ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. Ανινθνλήζεθε ζηελ είζνδν ηεο (παιηάο) ΐνπιήο απφ έλα ραξηνπαίθηε. ΢ην ζεκείν απηφ βξίζθεηαη ν αλδξηάληαο ηνπ.

126

Αήινπ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Αήθμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ, δπηηθά ηεο Μπθφλνπ. Ήηαλ ην θέληξν ηεο ιαηξείαο ηεο Λεηψο θαη ησλ παηδηψλ ηεο Ώπφιισλα θαη Άξηεκεο. Σν λεζί επίζεο ήηαλ ην θέληξν ηεο Αειηαθήο Ώκθηθηηνλίαο θαη ε έδξα ηεο Ώζελατθήο ΢πκκαρίαο.. ΢ήκεξα ε Αήινο είλαη αθαηνίθεηε θαη απνηειεί νιφθιεξε έλα κνπζείν, κε πάκπνιια κλεκεία, λανχο, ζέαηξα, αγάικαηα θαη άιια έξγα ηέρλεο. Αεκάθε Π. (Βζλ) Λπθαβεηηφο : Ο Πέηνμξ Αδιάηδξ απφ ηε Μεζζελία, κεηαλάζηεπζε ζηε Ρνπκαλία θαη αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην, απφ ην νπνίν πινχηηζε. Σν 1852 εθπνίεζε φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ θαη ήξζε ζηελ Ώζήλα. Χο ην ζάλαηφ ηνπ ην1864 είρε μνδέςεη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ ζε δσξεέο πξνο ην θξάηνο θαη δηάθνξα θνηλσθειή έξγα ζηελ Μεζζελία, Ώζήλα θαη αιινχ. Αεκαθνπνχινπ (΢ηξ) Κ. Παηήζηα : Ο Εςάκκδξ Αδιαηυπμοθμξ (1833-66) απφ ηελ Σξίπνιε, πήξε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηεο Θεζζαιίαο θαη αξγφηεξα φηαλ μέζπαζε ε θξεηηθή επαλάζηαζε ην ‘66, ήξζε σο εζεινληήο θαη ηνπνζεηήζεθε θξνχξαξρνο ηεο κνλήο Ώξθαδίνπ. ΋ηαλ ην κνλαζηήξη αλαηηλάρηεθε, ν Αεκαθφπνπινο ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη εθηειέζηεθε. Αεκαξάθε Γ. (Βπα) Ρνπθ : Ο Γεχνβζμξ Αδιανάηδξ απφ ην Ρέζπκλν ζπκκεηείρε ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη έιαβε κέξνο ζηηο επηρεηξήζεηο ηεο Πεινπνλλήζνπ. Αεκεηξαθνπνχινπ Ν. (Πνι) Κνπθάθη :Ο λνκηθφο θαη πνιηηηθφο Νζηυθαμξ Αδιδηναηυπμοθμξ (1864-1921) απφ ηελ Ώξθαδία, ζηηο εθινγέο ηνπ 1910 εμέιεμε κε δηθφ ηνπ θφκκα 21 βνπιεπηέο. Ώξγφηεξα πξνζρψξεζε ζην Κφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ θαη αλέιαβε ην ππνπξγείν Αηθαηνζχλεο. ΋ηαλ δηαθψλεζε κε ηνλ ΐεληδέιν ίδξπζε ην Κφκκα ησλ Πξννδεπηηθψλ. Αεκεηξαθνπνχινπ Π. (Λνγ) Άλσ Παηήζηα : Ο Πμθφαζμξ Αδιδηναηυπμοθμξ (1864-1922) απφ ηελ Κππαξηζζία, ππήξμε πνιπγξαθφηαηνο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, πεδνγξάθνο θαη πνηεηήο γλσζηφο κε ην ςεπδψλπκν Πςθ Ώνηάξ. Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν πεξηιακβάλεη: Αξάκαηα Δ Αζδχ, Σμ ρςιί, Κσκσδίεο: Ώκηίμ Γθανέκηγα, Οζ γςκημπήνεξ, Βπηζεσξήζεηο: Δ Μακηάι Μαίνδ, Σα Πακαεήκαζα, Οπεξέηεο: Δ Κνδηζημπμφθα, Δ πνζβηίπζζζα ηδξ ΢άζζμκμξ, Μπζηζηνξήκαηα: Μάβδα δ Βαναία, Δ Ραθθμφ, Πνηήκαηα: Βλςηζηά ηναβμφδζα, ΢αηζνζηυ Μειέηεο: Δ πνοζή ηαζ δ ζζδδνά δζαεήηδ, Μεηαθξάζεηο θ.ά. Δ ζεά ηεο γεσξγίαο Αήκεηξα

Αήκεηξαο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Δ Αήιδηνα ήηαλ ζεά θξεηηθήο θαη κπθελατθήο πξνέιεπζεο [Σν φλνκά ηεο ζεκαίλεη Μεηέξα γε (Αδ-ιήηδν= Γδ–ιήηδν)], ηεο γνληκφηεηαο, ηεο γεσξγίαο θαη ησλ δδιδηνζαηχκ, κηα απφ ηηο ζεέο ηνπ Οιχκπνπ. Ήηαλ θφξε ηνπ Κξφλνπ θαη αδειθή ηνπ Αία. Με ηνλ Αία απέθηεζε ηελ Πεξζεθφλε θαη κε ηνλ Πνζεηδψλα ηνλ Ώξίσλα. Ο ηξίηνο εξαζηήο ηεο ήηαλ ν ζλεηφο Εαζίσλ κε ηνλ νπνίν γέλλεζε ηνλ Πινχην πνπ ραξίδεη ζηνπο αλζξψπνπο ηελ επινγία ηεο κεηέξαο ηνπ. ΋ηαλ ν Άδεο άξπαμε ηελ Πεξζεθφλε, ε Αήκεηξα απνθάζηζε λα ζηεξήζεη απφ ηνπο αλζξψπνπο ηα αγαζά, ζηέιλνληαο αθαξπία ζηε γε, δειαδή νη ζπφξνη δελ θχηξσλαλ πηα. Οη άλζξσπνη ππέθεξαλ απφ ιηκφ θαη ν Αίαο αλαγθάζηεθε λα παξέκβεη. Έηζη ν Άδεο δέρζεθε λα αθήζεη ηελ Πεξζεθφλε λα γπξίζεη ζηελ κεηέξα ηεο κε ηνλ φξν φηη ζα έκελε καδί ηνπ ηνπο 6 απφ ηνπο 12 κήλεο ηνπ ρξφλνπ. Δ Αήκεηξα απνδέρζεθε ηε ζπκθσλία θαη άθεζε ηνπο ζπφξνπο λα θαξπίζνπλ. Ο κχζνο απηφο ήηαλ άκεζα ζπλδεδεκέλνο κε ηα Βθεοζίκζα Μοζηήνζα. Μεγάιεο γηνξηέο πνπ ηηκνχζαλ ηε ζεά ήηαλ ηα Θεζκνθφξηα. Αεκεηξέζζα (΢ηξ) Ειίζηα : Ο αμησκαηηθφο Αδιήηνζμξ Αδιδηνέζζαξ απφ ηε Φζηψηηδα, ζθνηψζεθε ζηνλ Σχξλαβν ην 1866 ζε ζπκπινθή κε ηνπο Σνχξθνπο

127

Αεκεηξηάδνο (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Με απηφ ην φλνκα είλαη γλσζηέο νη πφιεηο: - Δ Αδιδηνζάδα, ζην κπρφ ηνπ Παγαζεηηθνχ θφιπνπ, πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Αδιήηνζμ ημκ Πμθζμνηδηή. ΢ήκεξα ππάξρεη ην ρσξηφ Νέα Αδιδηνζάδα θαη ε κεηξφπνιε ΐφινπ νλνκάδεηαη Αδιδηνζάδμξ.

- Δ Αδιδηνζάδα ειιεληζηηθή πφιε ηεο Ώζζπξίαο, νθείιεη πηζαλψο ην φλνκά ηεο ζηνλ ΢ειεπθίδε βαζηιηά Αεκήηξην ΐ’ Νηθάηνξα.

- Δ Αδιδηνζάδα ηδξ ΐαηηνζακήξ, ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ ΍μνπ, ήηαλ ε αξραία Θέξκε θαη νλνκάζηεθε Αεκεηξηάδα απφ ηνλ Αεκήηξην Ώ’ - Δ Αδιδηνζάδα ηδξ ΢ονίαξ, ήηαλ ε Αακαζθφο, πνπ νλνκάζηεθε (γηα ιίγν) έηζη απφ ηνλ Αεκήηξην Γ΄ Φηινπάηνξα. Αεκεηξίνπ Ώηγελίηνπ : ΐιέπε Ώζβδκίημο Αδιδηνίμο Αεκεηξίνπ Ώλδξένπ (Ώγσ) Νένο Κφζκνο : Ο Κχπξηνο αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ Ώκδνέαξ Αδιδηνίμο (1934-56) εθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ ην Πάζρα ηνπ 1956, καδί κε ηνλ επίζεο αγσληζηή Μζπάθδ Καναμθή. Αεκεηξίνπ Φαιεξέσο (Ώξρ) Γθχδε : Ο Αδιήηνζμξ μ Φαθδνεφξ (345-280 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ πνιηηηθφο θαη πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο. Αελ έρεη δηαζσζεί ηίπνηε απφ ηα έξγα ηνπ. Αηνξίζηεθε απφ ηνλ Μαθεδφλα βαζηιηά Κάζζαλδξν ‘επηζηάηεο΄ (θπβεξλήηεο) ηεο Ώζήλαο θαη έδεημε κεηξηνπάζεηα θαη ηθαλφηεηα. ΋ηαλ ν Αεκήηξηνο Ώ’ ν Πνιηνξθεηήο θαηέιαβε ηελ Ώζήλα, ν Φαιεξέαο θαηέθπγε ζηελ Ώίγππην γηα λα γιηηψζεη ηε ζαλαηηθή θαηαδίθε. Ο Πηνιεκαίνο Ώ’ ηνλ ππνδέρζεθε θαη ηνπ αλέζεζε ηελ νξγάλσζε ηνπ Μνπζείνπ θαη ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Πέζαλε απφ ηζίκπεκα θηδηνχ. Αεκεηζάλαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Αδιδηζάκα είλαη νξεηλφ ρσξηφ ηεο Ώξθαδίαο, πξσηεχνπζα ηεο Γνξηπλίαο. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ε Αεκεηζάλα είρε αλαιάβεη ηελ παξαζθεπή κπαξνπηηνχ γηα ηηο αλάγθεο ηνπ αγψλα. Σέθλα ηεο Αεκεηζάλαο ήηαλ ν παηξηάξρεο Γξεγφξηνο Β’ θαη ν κεηξνπνιίηεο Παιαηψλ Παηξψλ Γεξκαλφο. Αεκνθξαηίαο (Αηα) Πεληάγσλν : Αδιμηναηία είλαη ην πνιίηεπκα ζην νπνίν φιεο νη εμνπζίεο πεγάδνπλ απφ ην ιαφ. Βηπκνινγηθά πξνέξρεηαη απφ ηηο θέλεζξ δήιμξ (ιαφο) θαη ηνάημξ (εμνπζία, δχλακε). Σν δεκνθξαηηθφ πνιίηεπκα, εθαξκφζηεθε γηα πξψηε θνξά ζηελ αξραία Βιιάδα θαη ηδηαίηεξα ζηελ Ώζήλα (ρσξίο φκσο ηηο γπλαίθεο!). ΢ήκεξα νη πεξηζζφηεξεο ρψξεο απνθαινχληαη δεκνθξαηίεο (βαζηιεπνκέλε, πξνεδξηθή, ιατθή, ζνζηαιηζηηθή, ηζιακηθή θιπ), αιιά ε έλλνηα έρεη ηφζν δηεπξπλζεί ψζηε λα ρσξά θαη απνιπηαξρηθά θαζεζηψηα. Ο Αεκφθξηηνο

Αεκνθξίηνπ (Ώξρ)

Κνισλάθη : Ο Αδιυηνζημξ (470/460400/390 π.Υ.) απφ ηα Άβδεξα ηεο Θξάθεο, ήηαλ απφ ηνπο θνξπθαίνπο θηινζφθνπο, καζεκαηηθνχο θαη αζηξνλφκνπο, ν ζεκειησηήο ηεο αηνκηθήο ζεσξίαο. Μαζήηεπζε θνληά ζηνλ θηιφζνθν Λεχθηππν, ιέγεηαη κάιηζηα φηη ηηο αξρέο ηεο αηνκηθήο ζεσξίαο ηεο δηαηχπσζε πξψηνο απηφο. Υαξαθηήξηζε ην άηνκν σο αγέλλεην, άθζαξην, αλαιινίσην, ζπκπαγέο, ρσξίο θελφ, πιήξεο θαη ηέιεην, εληαίν θαη κε δηαηξεηφ (αημιμ). Βίπε φηη ηα άηνκα είλαη άπεηξα ζε πιήζνο θαη ζρήκαηα, θηλνχληαη αελάσο ζην θελφ θαη ζε δηαθνξεηηθέο θνξέο. Έγξαςε επίζεο θείκελα κε καζεκαηηθά ζεσξήκαηα, αζηξνλνκηθέο πξαγκαηείεο θαη αζρνιήζεθε κε ηελ επίπεδε θαη ζηεξεά γεσκεηξία. Αηαηχπσζε ηε ζεσξία ηεο αθζαξζίαο ηεο χιεο: Οοδέκ εη ημο ιδ υκημξ βίβκεηαζ, ιδδέ πνμξ ημ ιδ μκ απυθοηαζ δειαδή, ηίπνηε δελ γίλεηαη απφ ην κεδέλ θαη ηίπνηα δελ θαηαζηξέθεηαη ψζηε λα πάςεη λα ππάξρεη. Σνλ απνθαινχζαλ βεθαζηυ θζθυζμθμ ή Γεθαζίκμ, αληίζεηα κε ηνλ ζημηεζκυ Δξάθιεηην. Βιάρηζηα απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ έρνπλ δηαζσζεί.

128

Αεκνπξαηεξίνπ (πιαηεία) (Γεσ) Μνλαζηεξάθη : Αδιμπναηήνζμ είλαη ν ρψξνο πνπ δηεμάγνληαη νη δεκνπξαζίεο. ΢ηε ζπγθεθξηκέλε πιαηεία ηνπ Μνλαζηεξαθίνπ γηλφηαλ ζην παξειζφλ νη αλαγθαζηηθνί πιεηζηεξηαζκνί. Αεκνζζέλνπο (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Αδιμζεέκδξ (5νο π.Υ. αη.) πέηπρε ζεκαληηθέο λίθεο θαηά ησλ Λαθεδαηκνλίσλ θαηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηξεηο ζηξαηεγνχο ηεο πνπ εγήζεθαλ ηεο απνηπρεκέλεο εθζηξαηείαο ησλ Ώζελαίσλ θαηά ησλ ΢πξαθνπζψλ. * Ο Αδιμζεέκδξ (383-322 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, ν κεγαιχηεξνο ίζσο ξήηνξαο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Ήηαλ καζεηήο ησλ ξεηφξσλ Εζνθξάηε θαη Εζαίνπ θαη ζχληνκα απέθηεζε κεγάιε θήκε ιφγσ ηεο ζαθήλεηαο θαη πεηζηηθφηεηαο ησλ ιφγσλ ηνπ. Πίζηεπε ζηε δεκνθξαηία θαη αγσλίζηεθε θαηά ηεο δηαθζνξάο θαη ησλ δεκαγσγψλ. Οη πεξίθεκνη Φζθζππζημί ηνπ (ιφγνη θαηά ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Φηιίππνπ ΐ’) ηνλ θαηέζηεζαλ εγέηε ηεο αληηκαθεδνληθήο παξάηαμεο, ν ίδηνο δε πνιέκεζε σο απιφο ζηξαηηψηεο ζηε κάρε ηεο Υαηξψλεηαο, ζηελ νπνία νη Ώζελαίνη θαη νη ζχκκαρνί ηνπο εηηήζεθαλ. Ώλαγθάζηεθε δπν θνξέο λα εμνξηζηεί θαη φηαλ θηλδχλεςε λα ζπιιεθζεί θαη λα εθηειεζηεί απφ ηνπο Μαθεδφλεο, πξνηίκεζε λα απηνθηνλήζεη πίλνληαο δειεηήξην. Ώλδξηάληαο ηνπ Αεκνζζέλε (Γιππηνζήθε Κνπεγράγεο)

* Ο πνηεηήο Αδιμζεέκδξ (3νο ή 2νο π.Υ. αη.) έγγξαςε ην έπνο ΐζεοκζαηά. Αεκνπιίηζα Πάξγαο (Βπα) Γθχδε : Ο Ε. Αδιμοθίηζαξ-Παηαημφημξ απφ ηελ Πάξγα, ππήξμε δάζθαινο ηεο ηέρλεο ησλ ππξπνιεηψλ. Με ηνλ Αεκήηξε Παπαληθνιή ππξπφιεζαλ ηνπξθηθφ δίθξνην ζην ιηκάλη ηεο Βξεζνχ. ΢θνηψζεθε ην 1822. Αήκνπ Σζέιηνπ (Βπα) Γθχδε : Ο Αήιμξ Σζέθζμξ ή Γενμ-Αήιμξ (1785-1854) ήηαλ νπιαξρεγφο ηεο Λεπθάδαο. Έιαβε κέξνο ζε 39 κάρεο (!) κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζηε ΐφληηζα, ζην Πέηα, ζηελ Ώξάρνβα, ζην Μεζνιφγγη θαη αιινχ. Αεκνθίινπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : * Ο ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο Αδιυθζθμξ * Ο Αδιυθζθμξ μ Θεζπζεφξ ήηαλ επηθεθαιήο ησλ 700 Θεζπηέσλ πνπ έκεηλαλ (ην 480 π.Υ.) ζην πιεπξφ ησλ 300 ΢παξηηαηψλ ηνπ Λεσλίδα θαη ππεξάζπηζαλ ηηο Θεξκνπχιεο απφ ηνπο Πέξζεο. Φπζηθά ν Αεκφθηινο θαη νη Θεζπηείο ηνπ έπεζαλ φινη ζηε κάρε. * Ο Αδιυθζθμξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο. Αεκνθψληνο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Αδιμθχκ μ Βθεοζίκζμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Βιεπζίλαο Κειενχ θαη αδειθφο ηνπ Σξηπηνιέκνπ, ηεο Αεκψο θαη άιισλ ηξηψλ θνξηηζηψλ. Οη αδειθέο ηνπ είραλ θηινμελήζεη ηε Αήκεηξα θαη ε ζεά ζέιεζε λα θάλεη ηνλ Αεκνθψληα αζάλαην. Σνλ έηξεθε κε ακβξνζία θαη ηα βξάδηα ηνλ έθαηγε ζηελ θσηηά. ΋κσο έλα βξάδπ ε κεηέξα ηνπ είδε ηε ζθελή, ηξφκαμε θαη δήηεζε απφ ηε ζεά λα ζηακαηήζεη. Έηζη ν Αεκνθψλ παξέκεηλε ζλεηφο. * Ο Αδιμθχκ μ Ώεδκαίμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Θεζέα θαη ηεο Φαίδξαο θαη αδειθφο ηνπ Ώθάκαληα. Οη δπν αδειθνί κεηείραλ ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν, πνιέκεζαλ γελλαία θαη ήηαλ απφ απηνχο πνπ κπήθαλ ζην Ανχξεην Ίππν. ΋ηαλ έπεζε ε Σξνία θαηάθεξαλ θαη απειεπζέξσζαλ ηελ γηαγηά ηνπο Ώίζξα πνπ βξηζθφηαλ εθεί κε ηελ αθνινπζία ηεο Χξαίαο Βιέλεο. ΋ηαλ γχξηζαλ πίζσ ζηελ Ώζήλα ν Αεκνθψλ έγηλε βαζηιηάο. Αεκνράξνπο (Ώξρ) Λπθαβεηηφο : Ο αληςηφο ηνπ Αεκνζζέλε Αδιμπάνδξ (360-275 π.Υ.) ήηαλ αθφκα έλαο Ώζελαίνο ξήηνξαο, πνιηηηθφο θαη ηζηνξηθφο. Ώλήθε ζηε δεκνθξαηηθή παξάηαμε θαη αθνινχζεζε ηε αληηκαθεδνληθή πνιηηηθή ηνπ ζείνπ ηνπ. Βμνξίζηεθε θαη επαλήιζε ζηελ Ώζήλα θαη αλέιαβε ηελ πνιηηηθή θαη νηθνλνκηθή αλαδηνξγάλσζε ηεο πφιεο. Έγξαςε ηηο Εζημνίεξ πνπ απνηεινχληαη απφ 21 βηβιία.

129

Αεκψλαθηνο (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Αδιχκαλ μ Κφπνζμξ (70-170 κ.Υ.) ήηαλ θπληθφο θηιφζνθνο, καζεηήο ηνπ ζησηθνχ Βπίθηεηνπ. Ο ίδηνο έιεγε φηη ζεβφηαλ ηνλ ΢σθξάηε, ζαχκαδε ηνλ Αηνγέλε θαη αγαπνχζε ηνλ Ώξίζηηππν. Έδεζε ζηελ Ώζήλα θησρηθά φπσο ν Αηνγέλεο, πεξηθξνλνχζε ηε ζξεζθεία θαη ήηαλ ηδηαίηεξα αγαπεηφο γηα ην ρηνχκνξ θαη ηελ ειεπζεξνζηνκία ηνπ. Έλα απφ ηα απνθζέγκαηά ηνπ ήηαλ φηη ‘εεςνεί εθεφεενμ υπμζμκ δεκ εθπίγεζ ηίπμηα ηαζ δεκ θμαάηαζ ηίπμηα’. Αηαγφξα (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Αζαβυναξ μ Άεεμξ (5νο π.Υ. αη.), ήηαλ δηζπξακβνπνηφο, ιπξηθφο πνηεηήο θαη ζνθηζηήο απφ ηε Μήιν. Καηεγνξήζεθε γηα αζεΎα απφ ηνπο Ώζελαίνπο θαη θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην. * Ο Αζαβυναξ μ Ρυδζμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ πεξηνδνλίθεο, δειαδή είρε ληθήζεη ζηελ Οιπκπία, ζηα Πχζηα, ζηα Νέκεα θαη ζηα Ίζζκηα. Βίρε ηελ επηπρία λα είλαη παξψλ ζηελ Οιπκπία ην 448 φηαλ νη δπν γηνη ηνπ Αακάγεηνο θαη Ώθνπζίιανο ζηέθζεθαλ νιπκπηνλίθεο. Σα παηδηά ηνπ ηνλ ζήθσζαλ ζηνπο ψκνπο ηνπο θαη ηνπ θφξεζαλ ηα ζηεθάληα ηνπο, ελψ νη ζεαηέο δεησθξαχγαδαλ. Σφηε θάπνηνο ηνπ θψλαμε: Κάηεακε Αζαβυνα, μοη εζξ ΋θοιπμκ ακααήζδ, δδθαδή είκαζ ηαθή χνα κα πεεάκεζξ Αζαβυνα, δεκ εα ακέαεζξ πζα ηαζ ζημκ ΋θοιπμ! Λέγεηαη φηη ακέζσο κεηά ν Αηαγφξαο πέζαλε. Οη νιπκπηνλίθεο Αακάγεηνο θαη ν Ώθνπζίιανο ζεθψλνπλ ηνλ παηέξα ηνπο Αηαγφξα ζηνπο ψκνπο

* Ο γηαηξφο Αζαβυναξ απφ ηε Κχπξν (2νο π.Υ. αη.) αζρνιήζεθε κε παζήζεηο ησλ καηηψλ θαη ησλ απηηψλ. Αηάθνπ Ώζαλαζίνπ (νδφο & πιαηεία) (Βπα) Μαθξπγηάλλε & Θπκαξάθηα : Σν φλνκα ηνπ Ώεακάζζμο Αζάημο απφ ηελ Φσθίδα ήηαλ Ώζαλάζηνο Μαζαβέηαο. Ώπφ κηθξφο έγηλε κνλαρφο θαη ρξίζηεθε δηάθνο, αιιά γξήγνξα έγηλε αξκαηνιφο ηεο ΐνησηίαο. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ακέζσο κεηά ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21, θαηέιαβε ην θξνχξην ηεο Ληβαδεηάο. Γηα εκπνδίζεη ηελ θάζνδν ηεο ζηξαηηάο ησλ Σνχξθσλ ηνπ Κηνπηαρή, θαηέιαβε ηε γέθπξα ηεο Ώιακάλαο (΢πεξρεηνχ) θαη αληηζηάζεθε φζν κπνξνχζε κε ιίγνπο άληξεο. Οη Σνχξθνη λίθεζαλ ν Αηάθνο ζπλειήθζε θαη κεηαθέξζεθε ζην Γεηνχλη (ζεκεξηλή Λακία) φπνπ εθηειέζηεθε κε άγξην ηξφπν (αλαζθνινπίζηεθε). Ο ζάλαηφο ηνπ ηνλ ηνπνζέηεζε ζην πάλζενλ ησλ καξηχξσλ ηνπ αγψλα θαη πκλήζεθε απφ ηε ιατθή πνίεζε. Αηάθνπ Ώιεμάλδξνπ (νδφο & πιαηεία) (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αλζππνινραγφο Ώθέλακδνμξ Αζάημξ (1911-1940) απφ ηα Ασδεθάλεζα, είλαη ν πξψηνο Έιιελαο αμησκαηηθφο πνπ έπεζε ζηνλ αιβαληθφ κέησπν ηελ 1ε Ννεκβξίνπ 1940. Ο πνηεηήο Οδ. Βιχηεο έγξαςε ην Άζια δνςζηυ ηαζ πέκεζιμ βζα ημκ παιέκμ ακεοπμθμπαβυ ηδξ Ώθαακίαξ. Αηακαληάθε Κ (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο Αζαιακηάηδξ Κςκζηακηίκμξ απφ ηε Μηθξά Ώζία ζθνηψζεθε ζηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν ηνλ Μάξηην ηνπ 1941. Αηακαληή (Βπα) Νένο Κφζκνο : * Ο θηιηθφο θαη αμησκαηνχρνο ηεο ΐιαρίαο Αζαιακηήξ ή ηον-ζενδάνδξ, βνήζεζε ην θίλεκα ηνπ Τςειάληε ζηε ΐιαρία θαη ην πιήξσζε κε απνθεθαιηζκφ ηνπ ίδηνπ θαη ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. * Ο Αζαιακηήξ Νζηυθαμξ ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηνλ ΋ιπκπν. Αηακαληνπνχινπ (Βπα-Και) Κπλνζάξγνπο : * Ο Αζαιακηυπμοθμξ Θευδςνμξ απφ ην ΢νχιη, ζπκκεηείρε ζηνλ αγψλα ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε ζηελ Ώηηηθή. * Ο Αζαιακηυπμοθμξ Αζαιακηήξ (1914-95) απφ ηε Μαγλεζία ηεο Μ. Ώζίαο, ζεσξείηαη απφ ηνπο πξσηνπφξνπο (θαη πην ‘Βπξσπαίνπο’) δσγξάθνπο ηεο γεληάο ηνπ ’30. Μεηά ηελ κηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή ε νηθνγέλεηά ηνπ εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα θαη ν Αηακαληήο ζπνχδαζε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ έρνληαο γηα δάζθαιφ ηνπ ηνλ Παξζέλε. Έθαλε επίζεο

130

ζθελνγξαθίεο γηα ην ζέαηξν θαη ζπκκεηείρε ζε εθζέζεηο ζην Λνλδίλν, ζηε ΐελεηία, ζηηο ΐξπμέιεο θαη αιινχ. Αηγελή Ώθξίηα (Μπζ) Νεάπνιε : Ο ΐαζίθεζμξ Αζβεκήξ Ώηνίηαξ είλαη ν ήξσαο ηνπ νκψλπκνπ αθεγεκαηηθνχ έκκεηξνπ ιατθνχ κπζηζηνξήκαηνο ηνπ 11νπ-12νπ αηψλα. ΢χκθσλα κε ην κχζν ην φλνκα Αζβεκήξ ζεκαίλεη φηη ήηαλ γφλνο ελφο Άξαβα εκίξε θαη κηαο Βιιελίδαο αξρνληνπνχιαο θαη ην Ώηνίηαξ, φηη ήηαλ έλαο απφ ηνπο Ώθξίηεο, ηνπο θξνπξνχο ησλ ζπλφξσλ ηεο ΐπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο. Σν έξγν είλαη γξακκέλν ζηελ γιψζζα ηεο επνρήο θαη ζεσξείηαη σο ην πξψην ηεο ζχγρξνλεο ειιεληθήο ινγνηερλίαο. Έρνπλ βξεζεί σο ηψξα έμη δηαθνξεηηθέο παξαιιαγέο πνπ απνηεινχληαη απφ 1670 σο 4778 ζηίρνπο. Σνλ γξίβαλ κνπ επηιάιεζα, ηνλ πνηακφλ πεξάζε θαη είρελ λεξφλ ν πνηακφο πνιχλ θαη βνπξθσκέλνλ θαη εμέπεζε ν γξίβαο κνπ θαη ερψζελ έσο ηξαρήινπ θαη δέλδξνλ έπεςελ ν Θεφο απέζσ εηο ην πνηάκη θαη αλ είρελ ιείπεηλ ην δελδξφλ, επλίγεηνλ ν Αθξίηεο Αηγελήο Ώθξίηαο : (παξαιιαγή Βζθνξηάι)

Αηδφηνπ (Βπα) Νεάπνιε : Σν Αζδυημξ είλαη ην εμειιεληζκέλν φλνκα ηεο νηθνγέλεηαο Γάιισλ εθδνηψλ Didot. Δ νδφο ηηκά ηνλ Ώιανυζζμ Φζνιίκμ Αζδυημ (1790-1876) ν νπνίνο ππήξμε θηιέιιελαο, ειιεληζηήο, ηππνγξάθνο, θαη ηδξπηήο ηνπ Φηιειιεληθνχ Κνκηηάηνπ, ην νπνίν ελίζρπζε κε θάζε ηξφπν ηνλ αγψλα ηνπ ‘21. Ήηαλ επίζεο εθδφηεο ζεηξάο αξραίσλ Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ, Αηδνχο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Αζδχ ήηαλ κπζηθή εξσίδα, ηδξχηξηα θαη πξψηε βαζίιηζζα ηεο Καξρεδφλαο, θφξε ηνπ ΐήινπ βαζηιηά ηεο Σχξνπ θαη αδειθή ηνπ Ππγκαιίσλα. Ο αδειθφο ηεο ζθφησζε ηνλ άληξα ηεο γηα λα αξπάμεη ηνπο ζεζαπξνχο ηνπ. Δ Αηδψ θαηφξζσζε λα δηαθχγεη κε έλα πινίν θαη έθηαζε ζηηο αθηέο ηεο Ληβχεο. Βθεί έδσζε ζηνλ Εάξβα ηνλ βαζηιηά ηεο πεξηνρήο, πινχζηα δψξα γηα λα ηνλ πείζεη λα ηεο δψζεη κηα έθηαζε γηα λα θηίζεη κηα θαηλνχξηα πφιε. Δ Αηδψ κεηά απφ πεξηπέηεηεο θαηάθεξε λα ρηίζεη κηα πφιε, ηελ Καξρεδφλα. ΋ηαλ φκσο ν Εάξβαο ηελ πίεζε λα παληξεπηνχλ, ε Αηδψ πηζηή ζηε κλήκε ηνπ ζπδχγνπ ηεο απηνθηφλεζε. Δ Αηδψ ηηκήζεθε απφ ηνπο Καξρεδνλίνπο σο ζεά θαη ρηίζηεθε λαφο ηεο ζην ιηκάλη. Δ Αηδψ απηνθηνλεί κε ην ζπαζί ηνπ Ώηλεία, πίλαθαο ηνπ Ρνχκπελο

Ο ΐζνβίθζμξ ζηελ Ώζκεζάδα ηνπ, δίλεη άιιε εθδνρή γηα ην ηέινο ηεο Αηδψο, ίζσο γηα λα εμεγήζεη ην κίζνο πνπ ρψξηδε ηελ Ρψκε κε ηελ Καξρεδφλα: Μεηά ηελ πηψζε ηεο Σξνίαο, ν Ώηλείαο έθπγε κε ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ γηα λα εγθαηαζηαζνχλ ζε λέν ηφπν. ΢ην ηαμίδη ηνπ πέξαζε απφ ηελ Καξρεδφλα θαη θηινμελήζεθε απφ ηελ Αηδψ ε νπνία ηνλ εξσηεχζεθε. Ο Ώηλείαο αληαπνθξίζεθε ζηνλ έξσηά ηεο, αιιά ππαθνχνληαο ζε ρξεζκνχο ηελ εγθαηέιεηςε θαη ε Αηδψ απηνθηφλεζε απφ ιχπε. Πξηλ πεζάλεη έθαλε έθθιεζε ζηνπο ζπκπαηξηψηεο ηεο λα ηξέθνπλ κίζνο θαηά ησλ απνγφλσλ ηνπ Ώηλεία, πνπ ήηαλ νη Ρσκαίνη. Αηδπκνηείρνπ (Γεσ) Κνισλφο : Σν Αζδοιυηεζπμ είλαη πφιε ηνπ Έβξνπ, πξσηεχνπζα ηεο νκψλπκεο επαξρίαο. Βίλαη γλσζηφ γηα ηα θάζηξα ηνπ θαη γηα ην ηδακί ηνπ πνπ ζεσξείηαη ην παιαηφηεξν ηεο Βπξψπεο. Αηδχκνπ (Ώξρ) ΐηθηψξηα : Ο Αίδοιμξ μ Ώθελακδνεφξ μ Υαθηέκηενμξ (1νο π.Υ. αη.) ήηαλ γξακκαηηθφο θαη δηάδνρνο ηνπ Βξαηνζζέλε ζηε ΐηβιηνζήθε ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Ήηαλ ν πην παξαγσγηθφο Έιιελαο ζπγγξαθέαο κεηά ηνλ Ώξηζηνηέιε θαη ιέγεηαη φηη ζπλέγξαςε πάλσ απφ 3500 βηβιία θαη ζ’ απηφ νθείιεη ην παξαηζνχθιη Υαθηέκηενμξ. ΢ρνιίαζε ηα έξγα ησλ Οκήξνπ, Δζηφδνπ, Πηλδάξνπ, ΢νθνθιή, Ώηζρίλε, Αεκνζζέλε θαη πνιιψλ άιισλ. Βπίζεο έγξαςε βηβιία ιεμηθνγξαθηθά, γξακκαηηθήο, ηζηνξίαο ηεο ινγνηερλίαο θαη άιια.

131

Αηθαηάξρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο θηιφζνθνο, γεσγξάθνο θαη ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο

Αζηαίανπμξ μ Μεζζήκζμξ (4νο π.Υ. αη.) θαηαγφηαλ απφ ηε Μεζζήλε ηεο ΢ηθειίαο θαη ππήξμε καζεηήο ηνπ Ώξηζηνηέιε. Έδεζε ζηελ Ώζήλα, ζηελ Κφξηλζν, ζηε ΢πάξηε θαη ζε άιιεο πφιεηο ηεο Βιιάδαο. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: ΐίμξ Βθθάδμξ, Πενίμδμξ Γδξ, Εαιαεία, Πενί ροπήξ. Έγξαςε επίζεο αξθεηέο βηνγξαθίεο. Αηθαηνζχλεο (πιαηεία) (Μπζ) Οκφλνηα : Δ Αζηαζμζφκδ είλαη ε ζειπθή ζεφηεηα, πξνζσπνπνίεζε ηεο δζηαζμζφκδξ. Δ Αίθε, ε Αηθαηνζχλε, ε Ώζηξαία θαη ε Θέκηο ήηαλ ζεφηεηεο ζπλδεδεκέλεο κε ηηο έλλνηεο ηνπ δηθαίνπ θαη ηεο εζηθήο ηάμεο. Δ πιαηεία απηή δεκηνπξγήζεθε ζηε ζέζε ησλ δηθαζηεξίσλ πνπ θαηεδαθίζηεθαλ. Αηθαίνπ (Βπα) Κνπθάθη : Ο αγσληζηήο, θαη ηεξέαο Γνδβυνζμξ Αζηαίμξ (1786-1825) είλαη γλσζηφο σο Παπαθθέζζαξ, έλαο απφ ηνπο ήξσεο ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. ΢ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ρεηξνηνλήζεθε αξρηκαλδξίηεο. Βθεί κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ ν Τςειάληεο απνθάζηζε λα μεθηλήζεη ηελ επαλάζηαζε απφ ηελ Μνιδνβιαρία, έζηεηιε ηνλ Παπαθιέζζα ζηελ Πεινπφλλεζν γηα λα πξνεηνηκάζεη ην θίλεκα. Πνιέκεζε ζε αξθεηέο κάρεο θαη ζπκκεηείρε ζηελ Ώ’ θαη ζηε ΐ’ Βζλνζπλέιεπζε. ΋ηαλ ν Εκπξαήκ εηζέβαιε ζηελ Πεινπφλλεζν, ν Παπαθιέζζαο πξνζπάζεζε λα ηνλ αληηκεησπίζεη ζην Μαληάθη ηεο Μεζζελίαο. Παξά ηε γελλαία αληίζηαζε ν Παπαθιέζζαο θαη νη πεξηζζφηεξνη ζπλαγσληζηέο ηνπ ζθνηψζεθαλ ζηε κάρε πνπ αθνινχζεζε. Αηθσλχκνπ (Ώγσ) Νέα Φηινζέε : ΐιέπε Αοηςκφιμο Αηνγελίδε Ώδειθψλ Νεάπνιε : βιέπε Ώδεθθχκ Αζμβεκίδδ Αηνγέλνπο (Ώξρ) Πιάθα : * Ο Αζμβέκδξ μ Ώπμθθςκζάηδξ (5νο π.Υ. αη.), απφ ηελ Ώπνιισλία ηεο Κξήηεο (ή ηεο Φξπγίαο), ήηαλ θπζηθφο θηιφζνθνο, καζεηήο ηνπ Ώλαμηκέλε. Δ βαζηθή ηνπ ζεσξία ήηαλ φηη ν αέξαο είλαη ε αξρηθή αηηία ηνπ θφζκνπ, ε δχλακε πνπ δίλεη ζηα έκβηα φληα ηε δσή, ηε λφεζε θαη ηελ θίλεζε. Σν κφλν έξγν ηνπ πνπ γλσξίδνπκε ήηαλ ην Πενί θφζεςξ. Ο Αηνγέλεο, ζε πίλαθα ηνπ Jean-Leon Gerome

* Ο Αζμβέκδξ μ Κοκζηυξ ή Κφςκ (412-325 π.Υ.) απφ ηε ΢ηλψπε ήηαλ ν ζεκαληηθφηεξνο εθπξφζσπνο ηεο θηινζνθίαο ησλ θπληθψλ. Αίδαζθε κε ην ιφγν ηνπ αιιά θαη κε ηε ζπκπεξηθνξά ηνπ φηη ε επηπρία ηνπ αλζξψπνπ βξίζθεηαη ζηελ φζν ην δπλαηφλ απινχζηεξε ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ ηνπ. Ο ίδηνο θνξνχζε έλα επηειή ρηηψλα ρεηκψλα-θαινθαίξη, φια ηνπ ηα ππάξρνληα βξηζθφηαλ ζε έλα κηθξφ ζάθν θαη έκελε ζε έλα πηζάξη. Κξαηνχζε έλα θαλάξη θαη φηαλ ξσηήζεθε ηη ηνπ ρξεηαδφηαλ απάληεζε Άκενςπμ (ηίιζμ) γδηχ. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ ήηαλ ηα ινγνπαίγληα, ε αζπξνζηνκία θαη ηα επθπνινγήκαηά ηνπ. * Ο Μαθεδφλαο ζηξαηεγφο Αζμβέκδξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) ήηαλ θξνχξαξρνο ηεο Ώζήλαο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Αεκεηξίνπ ΐ’, παξέδσζε ζηνπο Ώζελαίνπο ηνλ Πεηξαηά, θαη ην ΢νχλην κε κφλν αληάιιαγκα ηελ πιεξσκή ησλ κηζζψλ ησλ ζηξαηησηψλ ηνπ. Οη Ώζελαίνη ηνλ ηίκεζαλ σο επεξγέηε ηνπο. * Ο Αζμβέκδξ μ Οζκμακδνεφξ (130-200 κ.Υ.) απφ ηελ Κηιηθία ήηαλ επηθνχξεηνο θηιφζνθνο. Αηνγέλνπο Λαεξηίνπ (Ώξρ) Άγ. Παληειεήκνλαο : Ο ιφγηνο Αζμβέκδξ μ Λαένηζμξ (3νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Κηιηθία, έγηλε γλσζηφο απφ ην έξγν ηνπ Φζθμζυθςκ αίμζ. Σν έξγν απνηειείηαη απφ 10 βηβιία θαη πεξηιάκβαλε φινπο ηνπο ‘Ίσλεο’ (απφ ηνλ Ώλαμίκαλδξν σο ηνπο ζησηθνχο θαη ηνπο αξηζηνηειηθνχο) θαη ηνπο ‘Εηαινχο’ (απφ ηνλ Ππζαγφξα σο ηνπο επηθνχξεηνπο) θηινζφθνπο. Γηα ηνλ θάζε έλα ν Αηνγέλεο έδηλε πιεξνθνξίεο γηα ηε δσή ηνπο, ηηο ζπνπδέο ηνπο, ηα έξγα ηνπο, ηε δηδαζθαιία ηνπο θαη άιια.

132

Αηνδψξνπ (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο πνηεηήο θαη θσκσδηνγξάθνο Αζυδςνμξ μ ΢ζκςπεφξ

(4νο π.Υ. αη.), έιαβε κέξνο ζηα Λήλαηα κε ηηο θσκσδίεο Νεηνυξ θαη Μαζκυιεκμξ. * Ο Αζυδςνμξ μ Κνυκμξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Εζζφ ηεο Καξίαο, ήηαλ θηιφζνθνο ηεο κεγαξηθήο δηαιεθηηθήο θαη δάζθαινο ηνπ Γήλσλα ηνπ Κηηηέα. * Ο πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο (νπαδφο ηνπ Ώξηζηνηέιε) Αζυδςνμξ μ Σφνζμξ (2νο π.Υ. αη.) * Ο θπζηθφο, καζεκαηηθφο θαη αζηξνλφκνο Αζυδςνμξ μ Ώθελακδνεφξ (1νο π.Υ. αη.) γλσζηφο γηα ηα ζπγγξάκκαηά ηνπ Μεηεςνμθμβζηή ζημζπείςζζξ θαη Ώκάθδιια. * Ο ηζηνξηθφο Αζυδςνμξ μ ΢ζηεθζχηδξ (80-20 π.Υ.), γλσζηφο γηα ην έξγν ηνπ ΐζαθζμεήηδ Εζημνζηή, πνπ απνηειείηαη απφ 40 βηβιία θαη είλαη παγθφζκηα ηζηνξία ε νπνία θαιχπηεη ηνπο αξραηφηαηνπο ρξφλνπο σο ηνλ Ενχιην Καίζαξα. ΢ψδνληαη ηα βηβιία 1-5 θαη 11-20 θαη απνζπάζκαηα απφ ηα άιια. * Ο θηιφζνθνο θαη επίζθνπνο Σαξζνχ Αζυδςνμξ (4νο αη.) απφ ηελ Ώληηφρεηα, εξγάζηεθε γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ αηξέζεσλ (Ώξείνπ, Ώπνιιηάξηνπ θ.ά.). Έγξαςε πεξί ηα 50 βηβιία ζενινγηθά θαη θηινζνθηθά. Αηνθιένπο (Μπζ-Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα αξθεηψλ κπζηθψλ θαη ηζηνξηθψλ πξνζψπσλ : * Ο κπζηθφο Αζμηθήξ, ήηαλ γηνο ηνπ Οξζηιφρνπ θαη βαζηιηάο ησλ Φαξψλ ηεο Μεζζελίαο. Οη δπν γηνη ηνπ Κξήζσλ θαη Οξζίινρνο ζθνηψζεθαλ ζην Σξσηθφ Πφιεκν απφ ηνλ Ώηλεία. * Ο επίζεο κπζηθφο Αζμηθήξ, ήηαλ βαζηιηάο ηεο Βιεπζίλαο, γηνο ηνπ Κειενχ θαη ήξσαο ησλ Μεγάξσλ. Ο Μεγαξείο νξθίδνληαλ ζην φλνκά ηνπ θαη γηφξηαδαλ εηεζίσο ηα Αζυηθεζα. * Ο λνκνζέηεο Αζμηθήξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηηο ΢πξαθνχζεο, ζπλέηαμε ηε λνκνζεζία ησλ ΢πξαθνπζψλ ζηεξηγκέλε ζε δεκνθξαηηθέο αξρέο. Ώξγφηεξα απηή ν λνκνζεζία ήηαλ ε βάζε γηα ηελ ζέζπηζε αλάινγσλ λφκσλ ζε άιιεο ζηθειηθέο πφιεηο. * Ο πνιηηηθφο δεκαγσγφο Αζμηθήξ (5νο π.Υ. αη.) επίζεο απφ ηηο ΢πξαθνχζεο (ιίγν λεφηεξνο ηνπ πξνεγνχκελνπ), βαξχλεηαη κε ηελ εθηέιεζε ησλ Ώζελαίσλ ζηξαηεγψλ Νηθία θαη Αεκνζζέλε. Βπίζεο θαηεγνξήζεθε φηη άθεζε άηαθνπο ηνπο ΢πξαθνχζηνπο λεθξνχο πνπ πνιέκεζαλ ζηελ Εκέξα θαηά ησλ Καξρεδνλίσλ θαη ηηκσξήζεθε κε εμνξία. * Ο θσκσδηνγξάθνο Αζμηθήξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ν ζπγγξαθέαο ησλ θσκσδηψλ Κφηθςπεξ θαη Θοέζηδξ. * Ο γηαηξφο Αζμηθήξ μ Κανφζηζμξ, έγξαςε ην βηβιίν Πενί ακαημιζηήξ πνπ ζεσξείηαη ην παιαηφηεξν έξγν αλαηνκίαο ηεο ηζηνξίαο. * Ο καζεκαηηθφο θαη θπζηθφο Αζμηθήξ (2νο π.Υ. αη.) έδεζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα θαη ζπλέγξαςε ην έξγν Πενί πονείςκ, δειαδή γηα ηα θαπζηηθά θάηνπηξα. Αηνκείαο (Εζη) Κνισλάθη : Αζυιζα ή Αζμιεία ήηαλ δήκνο ηεο Ώηγείδνο θπιήο ηεο Ώηηηθήο, ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Λπθαβεηηνχ Αηνκήδνπο Κπξηαθνχ Θπκαξάθηα : ΐιέπε Κονζαημφ Αζμιήδμοξ Αηνλπζίνπ Ώηγελίηνπ Ειίζηα : βιέπε Ώζβδκίημο Αζμκοζίμο Ο Αηνλπζίνο ν Ώξενπαγίηεο

Αηνλπζίνπ Ώξενπαγίηνπ (Θξε)

Ώθξφπνιε : Ο Αζμκφζζμξ (1νο κ.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο θαη κέινο ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ. ΋ηαλ ν Ώπφζηνινο Παχινο επηζθέθζεθε ηελ Ώζήλα θαη θήξπμε ηε λέα ζξεζθεία, ν Αηνλχζηνο θαη ε γπλαίθα ηνπ Αάιανζξ πξνζειπηίζηεθαλ ακέζσο. Ο Αηνλχζηνο ρεηξνλήζεθε επίζθνπνο απφ ηνλ Εενυεεμ, πξψην επίζθνπν ηεο Ώζήλαο. Ο πάπαο ηεο Ρψκεο ηνλ έζηεηιε θεξχμεη ην επαγγέιην ζηε Απηηθή Βπξψπε. Σν 96, επί απηνθξάηνξα Ανκηηηαλνχ ν Αηνλχζηνο απνθεθαιίζηεθε θνληά ζην Παξίζη. Ώλαθεξχρζεθε άγηνο θαη είλαη ν πνιηνχρνο ηεο πφιεο ηεο Ώζήλαο.

133

Αηνλπζίνπ Βθέζνπ (Θξε) Γθχδε : Ο κεηξνπνιίηεο Βθέζνπ Αζμκφζζμξ απφ ηελ Υίν, απαγρνλίζηεθε ην Πάζρα 1821 απφ ηνλ εμαγξησκέλν ηνπξθηθφ φριν ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, καδί κε ηνλ παηξηάξρε Γξεγφξην Β’, ηνλ Βπγέλην Καξαβία θαη ηνλ Νηθνκήδεηαο Ώλαζηάζην. Αηνλχζνπ (Μπζ) : (Ώθαδεκία Πιάησλνο) : Ο ζεφο Αζυκοζμξ είλαη γλσζηφο θαη σο ΐάηπμξ. Οη ζετθέο ππνζηάζεηο ηνπ είλαη δπν: Βίλαη ζεφο ηεο γνληκφηεηαο ηεο θχζεο, ηεο ακπεινθαιιηέξγεηαο θαη ηνπ θξαζηνχ κε έκβιεκα ηνλ ζχξζν. Βπίζεο είλαη ζεφο ηνπ ζεάηξνπ, ηεο νξγηαζηηθήο εξσηηθήο θαη ζξεζθεπηηθήο έθζηαζεο θαη έρεη σο έκβιεκα ηνλ θαιιφ. ΢πλνδεπφηαλ πάληα απφ κηα νιφθιεξε θνπζησδία ηνλ Θίαζμ πνπ απνηειείην θπξίσο απφ Μαζκάδεξ ή ΐάηπεξ, απφ ΢αηφνμοξ, θαη ΢εζθδκμφξ. Γελλήζεθε θαηά πεξίεξγν ηξφπν: Ο Αίαο εξσηεχηεθε ηε ΢εκέιε, θφξε ηνπ Κάδκνπ θαη απηή έκεηλε έγθπνο. Δ Ήξα φηαλ έκαζε ηνλ δεζκφ ηνπ ζπδχγνπ ηεο, πξφηεηλε ζηε ΢εκέιε λα δεηήζεη απφ ην Αία λα εκθαληζηεί εκπξφο ηεο κε ηε ζετθή ηνπ κνξθή. Ώπηφο απεξίζθεπηα εκθαλίζηεθε κε εθηπθισηηθφ θσο, κε ηα αζηξαπφβξνληα θαη ηνπο θεξαπλνχο ηνπ θαη ε ΢εκέιε έκεηλε ζην ηφπν!. Ο Αίαο πήξε απφ ηελ θνηιηά ηεο ΢εκέιεο ην έκβξπν θαη ην έξαςε ζηνλ κεξφ ηνπ, ψζπνπ λα γελλεζεί ν Αηφλπζνο. ΢ηε Νάμν ν Αηφλπζνο βξήθε ηελ Ώξηάδλε, ηελ παληξεχηεθε θαη ηελ έθεξε ζηε Λήκλν. Βθεί απέθηεζαλ ηνλ Οηλνπέα, ηνλ ΢ηάθπιν θαη άιια παηδηά. Ο Αηφλπζνο είρε θαη κηα εξσηηθή πεξηπέηεηα κε ηελ Ώθξνδίηε πνπ γέλλεζε ηνλ ζεφ ηεο γνληκφηεηαο Πξίαπν. Αηνπφιεσο (Εζη) Πεξηζζφο : Αζυπμθζξ ή Αζυζπμθζξ ήηαλ ε ειιεληθή νλνκαζία ηεο αξραίαο πφιεο ηεο Ώηγχπηνπ Θήβεο. Αηνζθνπξίδνπ (Ώξρ) ΢ηάδην Αζμζημονίδδξ ή ζσζηφηεξα Αζμζημνίδδξ είλαη φλνκα ηξηψλ ηζηνξηθψλ πξνζψπσλ: * Ο ηζηνξηθφο Αζμζημνίδδξ (4νο π.Υ. αη.) καζεηήο ηνπ Εζνθξάηε, έγξαςε ην έξγν Πενί ηςκ παν’ Οιήνς κυιςκ. * Ο γηαηξφο Αζμζημνίδδξ μ Φαηάξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ήηαλ δηπισκάηεο ηνπ Πηνιεκαίνπ ηνπ Ώπιεηή (παηέξα ηεο Κιενπάηξαο) Ο ζεκειησηήο ηεο θαξκαθνινγίαο Αηνζθνξίδεο

* Ο γηαηξφο, βνηαλνιφγνο θαη ζεκειησηήο ηεο θαξκαθνινγίαο Αζμζημνίδδξ μ Πεδάκζμξ ή Πεδάηζμξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Κηιηθία. Τηνζεηήζεθε απφ ηνλ Ρσκαίν Πεδάλην θαη απέθηεζε ηελ ηδηφηεηα ηνπ Ρσκαίνπ πνιίηε. Χο γηαηξφο, αθνινπζνχζε ην ζηξαηφ θαη κειεηνχζε ηηο ηδηφηεηεο ησλ θπηψλ θαη βνηάλσλ ζηηο ρψξεο ηεο Μεζνγείνπ πνπ βξέζεθε. Έγξαςε ην πεληάηνκν Πενί φθδξ ζαηνζηήξ, ην νπνίν είλαη κηα πιήξεο θαξκαθνινγηθή πξαγκαηεία. Βπίζεο έγξαςε ην δίηνκν Πενί απθχκ θανιάηςκ. Σα θείκελα ηνπ Αηνζθνξίδε επεξέαζαλ ηελ αξαβηθή, βπδαληηλή θαη επξσπατθή θαξκαθνινγία. Αηνζθνχξσλ (Μπζ) Πιάθα : Οη Αζυζημονμζ ήηαλ δίδπκα ηέθλα ηνπ Αία (ή ηνπ Σπλδάξεσ) θαη ηεο Λήδαο, γλσζηνί κε ηα νλφκαηα Κάζηςν ηαζ Πμθοδεφηδξ. Ήηαλ αδειθνί ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη ηεο Χξαίαο Βιέλεο. ΢χκθσλα κε ην κχζν, ε Λήδα κεηά ηελ έλσζή ηεο κε ηνλ - κεηακνξθσκέλν ζε θχθλν - Αία γέλλεζε δπν απγά. Ώπφ ην πξψην γελλήζεθε ε Βιέλε θαη απφ ην δεχηεξν νη δίδπκνη Αηφζθνπξνη. Άιιε εθδνρή ππνζηεξίδεη φηη ν Κάζηνξαο ήηαλ γηνο ηνπ Σπλδάξεσ, άξα ζλεηφο θαη ν Πνιπδεχθεο ηνπ Αία, επνκέλσο αζάλαηνο. Οη δπν αδειθνί ήηαλ αρψξηζηνη θαη ηα πεξηζζφηεξα θαηνξζψκαηα πνπ ηνπο απνδίδνληαη ήηαλ θνηλά. ΋ηαλ ν Θεζέαο έθιεςε ηελ Χξαία Βιέλε, εθζηξάηεπζαλ ζηελ Ώηηηθή γηα λα απειεπζεξψζνπλ ηελ αδειθή ηνπο. Ο Θεζέαο ηελ είρε θξχςεη ζηηο Ώθίδλεο θαη νη Αηφζθνπξνη λίθεζαλ ηνλ βαζηιηά Ώθίδλα θαη ειεπζέξσζαλ ηελ Βιέλε.

134

Δ απαγσγή απφ ηνπο Αηφζθνπξνπο ηεο Ειάεηξαο θαη ηεο Φνίβεο, αξξαβσληαζηηθψλ ησλ εμαδέιθσλ ηνπο Ίδα θαη Λπγθέα, πξνθάιεζε ζπκπινθή. ΢ηε κάρε, νη δπν εμάδειθνη θαη ν Κάζησξ έραζαλ ηε δσή ηνπο. Ο Πνιπδεχθεο απαξεγφξεηνο γηα ην ζάλαην ηνπ (ζλεηνχ) αδειθνχ ηνπ παξαθάιεζε ηνλ παηέξα ηνπ Αία λα κελ ρσξηζηνχλ. Ο Αίαο εηζάθνπζε ηελ παξάθιεζή ηνπ θαη ν Πνιπδεχθεο πεξλά κηα κέξα ζηνλ Οπξαλφ θαη κηα κέξα ζηνλ Άδε. Αηνθάληνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Αζυθακημξ μ Ώθελακδνεφξ (3νο κ.Υ. αη.) ήηαλ Έιιελαο καζεκαηηθφο. Ώπνθαιείηαη ν παηέναξ ηδξ Άθβεαναξ εμ αηηίαο ηνπ πνιχηνκνπ έξγνπ ηνπ Ώνζειδηζηά ζην νπνίν πεξηέρνληαη πξνβιήκαηα θαη ιχζεηο εμηζψζεσλ α’ θαη β’ βαζκνχ. Ώπφ ηα 13 βηβιία ηνπ έξγνπ ηνπ ηα έμη ήηαλ γλσζηά ζηνπο Άξαβεο θαη ηνπο ΐπδαληηλνχο απφ ηνπο νπνίνπο κεηαθξάζηεθαλ αξγφηεξα ζηα ιαηηληθά. Σελ δεθαεηία ηνπ ’70 βξέζεθε έλα αξαβηθφ ρεηξφγξαθν κε αθφκα ηέζζεξα απφ ηα βηβιία ηνπ Αηφθαληνπ. Ο Αηφθαληνο ν Ώιεμαλδξεχο

Αηνράξνπο (Ώξρ) Ειίζηα : Οη Πχιεο ηνπ Αζμπάνμοξ βξηζθφηαλ ζηε ΐΏ πιεπξά ηνπ ηείρνπο ηεο αξραίαο Ώζήλαο θαη νλνκάζηεθαλ έηζη απφ ηα ινπηξά θάπνηνπ (πηζαλψο επγελνχο Ώζελαίνπ) Αζμπάνμοξ πνπ δνχζε ζην ζεκείν απηφ. Αίπια ΐ. (Βζλ) Άγ. ΢ψζηεο : Ο ΐαζίθεζμξ Αίπθαξ ήηαλ αξκαηνιφο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ Καηζαληψλε θαη πνιέκεζε θαηά ηνπ Ώιή Παζά ην 1807. Αηπιάξε (Βζλ) Οκφλνηα : Ο Ώνζζηείδδξ Αζπθάνδξ δψξηζε κεγάιν πνζφ γηα ηελ ίδξπζε ηεο Αηπιαξείνπ ΐηνηερληθήο ΢ρνιήο ηεο Ώζήλαο. Αηπχινπ (Ώξρ) Κεξακεηθφο : Αίποθμκ ή Πφθαζ Κεναιεζημφ ήηαλ ε θπξηφηεξε πχιε ησλ ηεηρψλ ηεο Ώζήλαο πνπ ρψξηδε ηνπο δήκνπο ‘Έζσ’ θαη ‘Έμσ Κεξακεηθφ’. Ώπφ απηή ηελ πχιε πεξλνχζε ε Εεξά Οδφο πνπ νδεγνχζε πξνο ηελ Βιεπζίλα. Αηζηνκίηνπ (Βπα) Γθχδε : Ο Εςάκκδξ Αζζημιίηδξ απφ ην Αίζηνκν ΐνησηίαο, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζπκκεηείρε ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώζήλαο. Αηζηφκνπ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σν Αίζημιμ είλαη θσκφπνιε ηεο ΐνησηίαο, πνπ ζεκαδεχηεθε ηελ 10ε Ενπλίνπ 1944, φηαλ νη Γεξκαλνί θαηαθηεηέο εθηέιεζαλ ρσξίο νίθην 228 απφ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ απφ ηνπο νπνίνπο νη 117 ήηαλ γπλαίθεο θαη 53 παηδηά θάησ ησλ 16 εηψλ. Δ ΢θαβή ημο Αζζηυιμο είλαη απφ ηηο αγξηφηεξεο ζθαγέο ακάρσλ πνπ πξαγκαηνπνίεζαλ νη Γεξκαλνί ζηελ Βιιάδα. Αηψλεο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Αζχκδ απνηειεί ην ζειπθφ αληίζηνηρν ηνπ Αία. ΢εκαληηθή πειαζγηθή ζεά απφ ηηο παιαηφηεξεο ηεο κπζνινγίαο. Τπάξρνπλ πνιιέο εθδνρέο γηα ηνπο γνλείο ηεο. Ήηαλ θφξε ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο δειαδή Σηηαλίδα ή θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο δειαδή Χθεαλίδα. Παληξεχηεθε ηνλ Σάληαιν θαη απέθηεζαλ ηξία παηδηά ηε Νηφβε, ηνλ Πέινπα, ηνλ Αάζθπιν θαη ηνλ ΐξνηέα. Αντξάλεο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Αμσνάκδ είλαη ιίκλε ηεο Μαθεδνλίαο ζηα ζχλνξα ηνπ λνκνχ Κηιθίο κε ηελ ΐφξεηα Μαθεδνλία, φπνπ ππάξρεη θαη νκψλπκε πφιε (Dohran). Βθεί έγηλαλ θνληθέο κάρεο θαηά ηνπο ΐ’ ΐαιθαληθφ πφιεκν θαη Ώ’ Παγθφζκην πφιεκν. Ανθνχ (Βπα-Βπη-Γεσ) Κνιηάηζνπ : ΋λνκα νηθνγέλεηαο θαη λεζίδαο ηεο Όδξαο. * Ο Γεχνβζμξ Αμηυξ θαηά ηελ Βπαλάζηαζε ζπκκεηείρε ζηηο εζληθέο ζπλειεχζεηο. * Οη Γηζχκδξ θαη ΢ηαιάηδξ Αμηυξ, γηνη ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκεηείραλ ζε λαπκαρίεο ηνπ αγψλα κε δηθά ηνπο πινία. * Ο Γηίηαξ Αμηυξ (1806-88), εγγνλφο ηνπ Γεσξγίνπ, ήηαλ ν πξψηνο γξακκαηέαο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο απφ ηελ ίδξπζή ηνπ θαη αξγφηεξα σο θαζεγεηήο, εξγάζηεθε γηα ηε ζχληαμε ηνπ πξψηνπ ειιεληθνχ ζπληάγκαηνο.

135

* Δ Αμηυξ είλαη λεζίδα πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ Όδξαο θαη Βξκηνλίδαο κε κφιηο 43 θαηνίθνπο. ΢ηελ αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Ώπεξνπία ιφγσ ηεο άπεηξεο ζέαο πνπ παξείρε. Ανκνθνχ (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Αμιμηυξ είλαη θσκφπνιε ηεο Φζηψηηδαο ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Θαπκαθνχ. Σν 1897 ζην Ανκνθφ έγηλε ζθιεξή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ πνπ θαηάιεμε ζε ήηηα γηα ηνπο πξψηνπο. Ανκπφιε (Βζλ) ΢ηάδην : Ο Αμιπυθδξ ή Νημιπυθδξ Εςάκκδξ (; - 1850) απφ ηελ Ήπεηξν, δεκηνχξγεζε πεξηνπζία ζηε Ρσζία. Ήηαλ θίινο ηνπ Ε. Καπνδίζηξηα θαη εζληθφο επεξγέηεο. Έδσζε πνιιά ρξήκαηα γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο, ην νπνίν νλνκάζηεθε Καπμδζζηνζαηυ, θαηφπηλ επηζπκίαο ηνπ. Ανληά ΢π. (Βπα-Βπη) Μαθξπγηάλλε : * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 ΢πφνμξ Αμκηάξ απφ ηελ Όδξα, πνιέκεζε ζηελ Ώθξφπνιε θαη ζηνλ Πεηξαηά. * Ο θαζεγεηήο ηεο Εαηξηθήο θαη αθαδεκατθφο ΢πονίδςκ Αμκηάξ (1878-1958) άθεζε ζπνπδαίν εξεπλεηηθφ θαη δηδαθηηθφ έξγν. Σα δπν ζεκαληηθφηεξα ζπγγξάκκαηά ηνπ είλαη Δ θανιαημθμβία θαη Δ θοζζμθμβία. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο Καηνρήο ζπκκεηείρε ζηηο πξνζπάζεηεο δηάζσζεο ησλ Ββξαίσλ απφ ηηο γεξκαληθέο δησθηηθέο αξρέο. Ανμαπαηξή (ΐπδ) Λπθαβεηηφο : Ο ΐπδαληηλφο ζηξαηησηηθφο ΐμοηζανάξ Αμλαπαηνήξ (12νο –13νο αη.) ήηαλ θξνχξαξρνο ηνπ κηθξνχ αιιά νρπξνχ θάζηξνπ ηνπ Ώξαθιφβνπ, ζηελ Διεία. ΋ηαλ νη Φξάγθνη θαηέιαβαλ ην ΐπδάληην, ην γφεηξν ησλ εηηεκέλσλ δηέζσζε ν Ανμαπαηξήο πνπ απέθξνπζε φιεο ηηο επηζέζεηο ηνπο. Ανμαξά (Βζλ) Άλσ Παηήζηα : * Ο Πακαβζχηδξ Αμλανάξ (1662-1729) απφ ηελ Μάλε, ήηαλ δσγξάθνο θαη ζεκειησηήο ηεο Βπηακδζζαηήξ ζπμθήξ. Δ νηθνγέλεηά ηνπ εγθαηαζηάζεθε ζηε Γάθπλζν φπνπ ν Ανμαξάο πήξε καζήκαηα αγηνγξαθίαο θαη αξγφηεξα ζπνχδαζε δσγξαθηθή ζηε ΐελεηία. Σν έξγν ηνπ Ανμαξά ζεκαηνδφηεζε ηε ζηξνθή ηεο ειιεληθήο δσγξαθηθήο απφ ηελ βπδαληηλή αγηνγξαθία ζηε δπηηθνεπξσπατθή αλαγελλεζηαθή ηερλνηξνπία. Γσγξάθηζε θπξίσο ζξεζθεπηηθά έξγα αιιά θαη πνξηξέηα. Δ Παλαγία, έξγν ηνπ Παλαγηψηε Ανμαξά

* Ο Νζηυθαμξ Αμλανάξ (1706-75), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θη απηφο δσγξάθνο θαη αγηνγξάθνο. ΢πνχδαζε κεραληθή θαη δσγξαθηθή ζηε ΐελεηία. Βξγάζηεθε ζηε Λεπθάδα, Κέξθπξα, Κεθαιιελία θαη Γάθπλζν. Έξγα ηνπ νη 18 πνμθήηεξ (ζψδνληαη νη 10), Δ ιαζηίβςζδ ημο Υνζζημφ, Ο Άβζμξ Μδκάξ θ.ά. Ο Πξνθήηεο Ααληήι, έξγν ηνπ Νηθνιάνπ Ανμαξά

Ανμάηνπ (Γεσ)

Πξνθ. Ααληήι : Σν Αμλάημ είλαη θσκφπνιε ηνπ λνκνχ Αξάκαο. Έρεη ζεκαδεπηεί απφ δπν άγξηεο ζθαγέο, απφ ηνπο ΐνπιγάξνπο. Δ πξψηε ην 1913 φηαλ νη ΐνχιγαξνη ππνρσξνχζαλ, θαηέθαςαλ ην ρσξηφ θαη έζθαμαλ ηνπο 450 απφ ηνπο 1500 θαηνίθνπο ηνπ. Δ δεχηεξε ζθαγή έγηλε ην ΢επηέκβξην ηνπ 1941 φηαλ ε Ώλαηνιηθή Μαθεδνλία θαη ε Θξάθε βξηζθφηαλ ππφ ηελ θαηνρή ησλ ΐνπιγάξσλ. Αφξδνπ (Βπα) ΢επφιηα : Ο Αδιήηνζμξ Αυνδμξ, θηιηθφο απφ ηελ Πεινπφλλεζν, αγσλίζηεθε θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Ανξπιαίνπ (Γεσ-Εζη) Πι. Μαβίιε : Σν Αμνφθαζμ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Φξπγίαο, πνπ ηδξχζεθε ην 6ν π.Υ. αηψλα απφ ηνλ Βξεηξηέα Ανξχιαην. ΢ήκεξα αλήθεη ζηελ Σνπξθία θαη βξίζθεηαη κφιηο ηξία ρηιηφκεηξα απφ ην Βζθί-΢ερίξ.

136

Ανζηζένπ (Θξε) Νέα Φηινζέε : ΋λνκα θιεξηθψλ ηεο Οξζφδνμεο Βθθιεζίαο: * Ο παηξηάξρεο Εεξνζνιχκσλ Αμζίεεμξ (1641-1707) απφ ηελ Κνξηλζία, επέδεημε πνιπζρηδή δξαζηεξηφηεηα κε ηελ ίδξπζε ζρνιψλ θαη ηελ έθδνζε ζπγγξακκάησλ. * Ο επίζθνπνο Καιιηδξφκεο Αμζίεεμξ (1764-1842) ζπκκεηείρε ζηελ πξψηε εζληθή ζπλέιεπζε ζηελ Βπίδαπξν. * Ο κεηξνπνιίηεο Οπγγξνβιαρίαο Αμζίεεμξ, ζπλέβαιε ζηελ πξνεηνηκαζία ηεο εμέγεξζεο. * Ο κνλαρφο Αμζίεεμξ απφ ηα Καιάβξπηα, ζπνχδαζε θηινζνθία θαη δίδαμε θπξίσο ζηε Πεινπφλλεζν. Θεσξείηαη έλαο απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπ γέλνπο. Ανχθα Νενθχηνπ (Λνγ) Κνισλάθη : Ο Νευθοημξ Αμφηαξ (1760-1845) απφ ηελ Ήπεηξν ήηαλ θιεξηθφο θαη απφ ηηο ζεκαληηθέο κνξθέο ηνπ ειιεληθνχ Αηαθσηηζκνχ. Πνιχ κηθξφο έγηλε κνλαρφο θαη ηεξέαο. ΢πνχδαζε ζην Μέηζνβν, ζηα Γηάλλελα θαη ζηε Ρνπκαλία. Ώλέπηπμε ζεκαληηθή ζπγγξαθηθή αιιά θαη εζληθή δξαζηεξηφηεηα ζηελ Βπξψπε θαη κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Ο Καπνδίζηξηαο ηνλ θάιεζε ζηελ Βιιάδα, φπνπ κεηαμχ ησλ άιισλ ζπλέβαιε ζηελ ίδξπζε ηεο Ρηδαξίνπ ΢ρνιήο. Σν ζπγγξαθηθφ έξγν είλαη ηεξάζηην θαη μεπεξλά ηνπο 79 ηφκνπο. Βλδεηθηηθά: Δ δεθάηνκε κεηάθξαζε ηνπ Θμοηοδίδδ, Γναιιαηζηή Σενρζεέα, Ώννζακυξ, Αίςκ μ Υνοζυζημιμξ, Ώπμθθυδςνμξ, Πίκδανμξ θαη πνιιά άιια. Ανπθίζζεο Πιαθεληίαο (Πξν) Ώκπειφθεπνη : Σν φλνκα ηεο Αμφηζζζαξ ηδξ Πθαηεκηίαξ (1785-1854) ήηαλ Sophie de Marbois-Lebrun. Ήηαλ θφξε Γάιινπ δηπισκάηε θαη ζχδπγνο ηνπ Ανχθα ηεο Πηαζέληδα (Πιαθεληία). Δ Ανχθηζζα ήηαλ ζεξκή θηιειιελίδα θαη ε ζπλεηζθνξά ηεο ζηνλ αγψλα ηνπ ‘21, αιιά θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ήηαλ ζεκαληηθή. Έδεζε ζην Ναχπιην θαη ζηελ Ώζήλα, αιιά κεηά ην ζάλαην ηεο αγαπεκέλεο ηεο θφξεο Βιίδαο, απνκνλψζεθε. ΢ην κέγαξν ηεο Ανχθηζζαο πνπ βξίζθεηαη ζηε ιεσθφξν ΐαζ. ΢νθίαο ζηεγάδεηαη ζήκεξα ην ΐπδαληηλφ Μνπζείν. Βπίζεο γλσζηφο είλαη ν Πχξγνο ηεο ζηελ Πεληέιε. Δ Ανχθηζζα ηεο Πιαθεληίαο

Ανχκπα (Βζλ)

Γθχδε : Ο εζληθφο επεξγέηεο ΢ηένβζμξ Αμφιπαξ (1794-1870) απφ ηε Μαθεδνλία, εξγάζηεθε θαη πινχηηζε ζηελ Ώπζηξία. Έδσζε πνιιά ρξήκαηα γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο θαη ηελ ίδξπζε πνιιψλ ζρνιείσλ ζε αξθεηέο πφιεηο ηεο ρψξαο. Ανχξηδνο (Ώξρ) Παγθξάηη : ΋λνκα δπν πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο αζελαίνο αγγεηνγξάθνο θαη αγγεηνπιάζηεο Αμφνζξ (6νο-5νο π.Υ. αη.), είλαη έλαο απφ ηνπο πην παξαγσγηθνχο θαιιηηέρλεο ηεο επνρήο ηνπ. Γσγξάθηδε θχιηθεο θαη αγγεία θαη ηα έξγα πνπ απνδίδνληαη ζ’ απηφλ ππεξβαίλνπλ ηα 250. Πνιιά απφ ηα αγγεία απηά βξέζεθαλ ζε ηάθνπο Βηξνχζθσλ, πξάγκα πνπ απνδεηθλχεη φηη ηα εξγαζηήξηα ηεο Ώζήλαο έθαλαλ κεγάιεο εμαγσγέο απηψλ ησλ πξντφλησλ. * Ο ηχξαλλνο ηεο ΢άκνπ θαη ηζηνξηθφο Αμφνζξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) καζεηήο ηνπ Θεφθξαζηνπ, έγξαςε ηα : Πενί Ώβαεμηθέμοξ, Εζημνίαζ, Πενί κυιςκ, Πενί αβχκςκ, Πενί γςβναθζηήξ θαη άιια. Ο Ανχξηο αλαδείρζεθε νιπκπηνλίθεο ηεο ππγκαρίαο ζηελ 114ε Οιπκπηάδα. Ανπξνχηε (νδφο & πιαηεία) (Πξν) Μεηαμνπξγείν : Ο Κςκζηακηίκμξ Αμονμφηδξ (1809-78) απφ ηελ Ήπεηξν, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο βηνκεράλνπο ηεο απειεπζεξσκέλεο Βιιάδαο. Ίδξπζε ζηε ΢πάξηε, ζηελ Καιακάηα θαη ζηελ Ώζήλα ηα πξψηα κεηαμνπξγεία (απφ απηφ πήξε ην φλνκά ηεο ε πιαηεία Μεηαμνπξγείνπ). Ανχζκαλε (΢ηξ) Κνιηάηζνπ : ΋λνκα νηθνγέλεηαο απφ ηεο Κέξθπξα: * Ο ζηξαηεγφο θαη ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο ΐίηηςν Αμφζιακδξ (1861-1949). Τπεξέηεζε σο επηηειηθφο αμησκαηηθφο ηνπ βαζηιηά Κσλζηαληίλνπ ζηνπο πνιέκνπο 1897, 1912-12 θαη ζηε Μηθξά Ώζία θαη απνζηξαηεχηεθε ην 1922. Έγξαςε έξγα ζηξαηησηηθνχ ελδηαθέξνληνο.

137

* Ο λαχαξρνο ΢μθμηθήξ Αμφζιακδξ (1868-1952) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ππεξέηεζε ζε δηάθνξα πινία θαη επηηειηθέο ζέζεηο ζηνπο πνιέκνπο 1897, 1912-13. Ώπνζηξαηεχηεθε σο θηινβαζηιηθφο ην ‘17 θαη επαλήιζε ην ‘20 σο ην ‘23 φηαλ απνζηξαηεχηεθε νξηζηηθά. Υξεκάηηζε ππνπξγφο Ναπηηθψλ θαη έγξαςε Σμ διενμθυβζμ ημο ηοαενκήημο ημο Γ. Ώαένςθ. Ανρεηαξίνπ (Θξε) Κπςέιε : Δ Μνλή Αμπεζανίμο είλαη έλα απφ ηα κνλαζηήξηα ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο, αθηεξσκέλν ζηνπο Σαμηάξρεο. Δ Μνλή δηαζέηεη 12 παξεθθιήζηα θαη πινπζηφηαηε βηβιηνζήθε ζε πεξγακελέο. Αξαγαηζαλίνπ (Γεσ-Εζη) Κιαπζκψλνο : Σν Αναβαηζάκζ (ξνπκαληθά Dragasani) είλαη πφιε ηεο Ρνπκαλίαο, αλήθεη ζην δηακέξηζκα ηεο ΐιαρίαο. Βθεί δφζεθε κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο κάρεο ζηηο αξρέο ηεο Βπαλάζηαζεο (19/6/1821), κεηαμχ ησλ Βιιήλσλ ηνπ Ώιέμαλδξνπ Τςειάληε θαη ησλ Σνχξθσλ. Οη Έιιελεο ππέζηεζαλ νδπλεξή ήηηα θαη ν πεξίθεκνο Εεξφο Λφρνο απνδεθαηίζηεθε (ζθνηψζεθαλ απάλσ απφ 200). Αξαγνχκε Ίσλνο (Πνι) Άιζνο ΢πγγξνχ: Ο Ίςκ (Εςάκκδξ) Αναβμφιδξ (1878-1920) ππήξμε πνιπζρηδήο πξνζσπηθφηεηα. Ήηαλ δηπισκάηεο, πνιηηηθφο, ιφγηνο, ζπγγξαθέαο, απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο θίλεζεο γηα ηε δεκνηηθή, απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ Μαθεδνληθνχ αγψλα θαη επίζεο ζεσξείηαη ν ζεκειησηήο ηνπ ζνβηληζηηθνχ εζληθηζκνχ. Τπεξέηεζε σο δηπισκάηεο ζην Μνλαζηήξη, ηελ Ώιεμάλδξεηα, ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ηελ Πεηξνχπνιε θαη αιινχ. Βληαγκέλνο ζην αληηβεληδειηθφ ζηξαηφπεδν γλψξηζε δηψμεηο θαη εμνξίεο αλ θαη είρε εθιεγεί βνπιεπηήο. ΢ηηο 31 Ενπιίνπ 1920, επνκέλε ηεο δνινθνληθήο απφπεηξαο θαηά ηνπ ΐεληδέινπ ζην Παξίζη, ν Αξαγνχκεο εθηειέζηεθε ελ ςπρξψ ζηελ νδφ ΐαζηιίζζεο ΢νθίαο, απφ παξαθξαηηθή νκάδα κε επηθεθαιήο ηνλ Παχιν Γχπαξε. ΢ην ζεκείν ηεο εθηέιεζεο ζηήζεθε ιεπθή θνιψλα ζηελ νπνία ραξάρηεθαλ νη ζηίρνη ηνπ Παιακά: Λεπθή, αο βαιζή φπνπ έπεζεο, θνιψλα - (Πψο έπεζεο γξαθή λα κελ ην ιέεη) ιεπθή, κε ηεο Παηξίδαο ηελ εηθφλα - κφλν εθείλε ηαηξηάδεη λα ζε θιαίεη βνπβή, καξκαξσκέλε λα ζε θιαίεη Κσζηήο Παιακάο : Νεηνζηή Χδή

Γλσζηνί ήηαλ ν πιαησληθφο ηνπ έξσηαο κε ηελ ζπγγξαθέα Πελειφπε Αέιηα θαη ν εξσηηθφο ηνπ δεζκφο κε ηελ εζνπνηφ Μαξίθα Κνηνπνχιε. Έγξαςε αξθεηά βηβιία κεηαμχ ησλ νπνίσλ Μανηφνςκ ηαζ δνχςκ αίια, ΢αιμενάηδ, ΋ζμζ γςκηακμί, ΢ηαιάηδια θαη άιια. Ο Ίσλ Αξαγνχκεο

Αξαγψλα Κ (Βπα) Γθχδε : Ο Κςκζηακηίκμξ Αναβχκαξ (17801858) απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ θηιηθφο θαη πξνζέθεξε πνιιέο ππεξεζίεο ζηελ παηξίδα ηνπ. ΢πκκεηείρε ζηελ εζλνζπλέιεπζε ηεο Σξνηδήλαο. Αξάθνληνο (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο Ανάηςκ (7νο π.Υ. αη.) ήηαλ ν πξψηνο λνκνζέηεο ηεο Ώζήλαο. Οη Ώζελαίνη ηνπ δήηεζαλ λα ζπληάμεη ηνπο λφκνπο θαη ην 621 π.Υ. ν Αξάθσλ ηνπο έγξαςε ζε καξκάξηλε πιάθα θαη ηελ ηνπνζέηεζε ζηελ Ώγνξά. Οη λφκνη ήηαλ ηφζν απζηεξνί (π.ρ. ε θινπή ελφο κήινπ είρε σο ζπλέπεηα ηε ζαλαηηθή πνηλή) πνπ θαη ζήκεξα αθφκα ρξεζηκνπνηνχκε ηηο εθθξάζεηο δναηυκηζμζ κυιμζ θαη δναηυκηζα ιέηνα. Οη λφκνη ηνπ Αξάθνληα αληηθαηαζηάζεθαλ ην 594 απφ απηνχο ηνπ ΢φισλα. Αξάθνπ (Βζλ-Βπα-΢ηξ) Κνπθάθη : ΋λνκα νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ απφ ην ΢νχιη: * Ο γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο (θάξαο) Πμφθζμξ Ανάημξ ήηαλ απφ ηνπο νηθηζηέο ηνπ ΢νπιίνπ ηνλ 16ν αηψλα. * Ο Αήιμξ Ανάημξ, δηαθξίζεθε ζηνπο πνιέκνπο ελαληίνλ ηνπ Ώιή παζά. ΋ηαλ ην ΢νχιη θαηαιήθζεθε ν Αξάθνο θαηέθπγε ζηα Βπηάλεζα. * Ο γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ Γεχνβζμξ Ανάημξ (1788-1827) δηαδέρζεθε ηνλ παηέξα ηνπ φηαλ απηφο πέζαλε ην 1820. Βπέζηξεςε ζην ΢νχιη θαη ζπκκεηείρε ελεξγά ζηελ επαλάζηαζε

138

ηνπ ΄21. Τπεξέηεζε ζηε θξνπξά ηνπ ιφξδνπ ΐχξσλα θαη αξγφηεξα ζπκκεηείρε ζε κάρεο ζηελ Πεινπφλλεζν, ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ, ζηελ Ώξάρνβα θαη ζηελ Ώηηηθή. Σν 1827 αηρκαισηίζηεθε ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ θαη εθηειέζηεθε (ή απηνθηφλεζε). * Ο αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ Ώεακάζζμξ Ανάημξ ζπκκεηείρε ζηελ πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ζθνηψζεθε ην 1827 ζηελ Άκθηζζα,. * Ο Εςάκκδξ Ανάημξ (1820-75) γηνο ηνπ Γεσξγίνπ ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο ησλ ΢ηξαηησηηθψλ ην 1870-71. Αξάθνπ Μ. (Ώγσ) Κπςέιε : Ο Μάνημξ Ανάημξ ήηαλ αγσληζηήο ηεο Κχπξνπ θαη κέινο ηεο ΒΟΚΏ. ΢θνηψζεθε ζε κάρε κε ηνπο Άγγινπο ην 1957 ζην φξνο Σξφνδνο Αξαθνχιε (Βπα-Πνι) Νένο Κφζκνο : Απν πξνζσπηθφηεηεο απφ ηελ Εζάθε: * Ο ηεξνινρίηεο θαη εζνπνηφο ΢πονίδςκ Αναημφθδξ (1795-1821) ζπνχδαζε ζηελ Οδεζζφ θαη εκθαλίζηεθε ζε παξαζηάζεηο ηνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ ζε δηάθνξνπο ξφινπο. Μπήζεθε ζηελ Φηιηθή Βηαηξεία θαη ακέζσο κεηά ηελ θήξπμε ηεο επαλάζηαζεο ζηε Μνιδνβιαρία, εληάρζεθε ζηνλ Εεξφ Λφρν. Πνιέκεζε ζην Αξαγαηζάλη θαη ν Αξαθνχιεο είλαη έλαο απφ ηνπο πάλσ απφ 200 ηεξνινρίηεο πνπ έπεζαλ εθεί. * Ο θνηλσληνιφγνο θαη ζπγγξαθέαο Πθάηςκ Αναημφθδξ (1858-1942) ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο θήξπθεο ηνπ ζνζηαιηζκνχ ζηελ Βιιάδα. Βμέδηδε ην ζνζηαιηζηηθφ πεξηνδηθφ Άνδδκ, αιιά φηαλ δηψρζεθε γηα ηηο ηδέεο ηνπ θαηέθπγε ζην Παξίζη φπνπ ζπκκεηείρε ζηηο εξγαζίεο ηεο ΐ’ ΢νζηαιηζηηθήο Αηεζλνχο. Αίδαμε ειιεληθά ζην παλεπηζηήκην ηεο Ομθφξδεο. Σν 1910 εμειέγε αλεμάξηεηνο ζνζηαιηζηήο βνπιεπηήο Κεθαιιελίαο. Έγξαςε: Σμ εβπεζνίδζμ ημο ενβάηδ, Τβζεζκή ηαζ δεζηή, Ώπμηαηάζηαζζξ ηδξ βοκαζηυξ θαη άιια. Αξάκαο (Γεσ) ΢επφιηα : Δ Ανάια είλαη πφιε ηεο Ώλαηνιηθήο Μαθεδνλίαο θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Αξίλνπ (Γεσ) Κπςέιε : * Ο Ανίκμξ είλαη ν κεγαιχηεξνο πνηακφο ηεο Ώιβαλίαο, ζηελ αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Αξηκψλαο. Ώπνηειείηαη απφ ηνλ Μαχξν Αξίλν, ηνλ Λεπθφ Αξίλν θαη ηνλ θπξίσο Αξίλν. Ώξδεχεη ηελ πεδηάδα ηεο ΢θφδξαο θαη εθβάιεη ζηελ Ώδξηαηηθή. * Ανίκμξ νλνκάδεηαη επίζεο έλαο παξαπφηακνο ηνπ Ώψνπ πνπ νη πεγέο ηνπ βξίζθνληαη θνληά ζην Αειβηλάθη ηεο Δπείξνπ. Αξφζε Λεσλ. (Και) Γθχδε : Ο γιχπηεο Λεςκίδαξ Ανυζδξ (1834-82) ήηαλ γηνο ηνπ ΐαπαξνχ αξρηκνπζηθνχ ηνπ ΋ζσλα θαη κηαο Βιιελίδαο. Πήξε ηελ ειιεληθή ηζαγέλεηα θαη άιιαμε ην φλνκά ηνπ ζε Αξφζεο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη εξγάζηεθε ζην Μφλαρν, ζην Λνλδίλν ζηε ΐηέλλε θαη αιινχ. Σν 1868 έγηλε θαζεγεηήο ζην ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ ηεο Ώζήλαο. Καηαζθεχαζε αξθεηά αγάικαηα θαη αλδξηάληεο θαη αλέιαβε ηελ θαηαζθεπή ησλ γιππηψλ ηεο Ώθαδεκίαο Ώζελψλ. Βπίζεο θηινηέρλεζε ηνπο αλδξηάληεο ηνπ ΐαξβάθε ζην Γάππεην, ηνπ Καπνδίζηξηα ζηελ Κέξθπξα θ.ά. Ο πνηεηήο Γ. Αξνζίλεο ζε πίλαθα ηνπ Νηθεθφξνπ Λχηξα

Αξνζίλε (Και) Κππξηάδνπ : Ο Γεχνβζμξ Ανμζίκδξ (1859-1941) ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πνηεηέο ηεο λενειιεληθήο ινγνηερλίαο. ΢πνχδαζε θηινζνθία θαη ηζηνξία ηεο ηέρλεο θαη απφ ην 1926 έγηλε κέινο ηεο Ώθαδεκίαο Ώζελψλ. Μαδί κε ηνλ Παιακά ζεσξνχληαη νη θχξηνη εθπξφζσπνη ηεο ιεγφκελεο Νέαο Ώζελατθήο ΢ρνιήο. ΢εκαληηθφηεξα έξγα ηνπ είλαη ηα κπζηζηνξήκαηα Ώιανοθθίξ θαη Ένζδ θαη ηα πνηήκαηα Δ ιοβδαθζά, Δ λεκμφθα, Υχια εθθδκζηυ, Ο δζηέθαθμξ, Ο εζπενζκυξ θ.ά. Παπά, αλ έξζεη κηα κειαρξνηλή, - λα ηελ μνκνινγήζεο, θνληνχια, αθξάηε, κε γιπθηά θσλή, - πξφζεμε, κε ηπρφλ θαη ηελ αθήζεο λα κεηαιάβεη, ε ακαξησιή! - δελ λήζηεςε κία κέξα ην θηιί!

139

Γεψξγηνο Αξνζίλεο : Δ αιανηςθή

Αξνζνπνχινπ Εσάλλνπ (Βπί-Πνι) Κπςέιε : Ο Εςάκκδξ Ανμζυπμοθμξ (18701939) απφ ηε Μαγλεζία, ήηαλ νηθνλνκνιφγνο θαη ηξαπεδίηεο. Αηεηέιεζε δηνηθεηήο ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο θαη ηεο Σξάπεδαο ηεο Βιιάδαο θαη ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ. Αξπάδσλ (Μπζ) ΢ηξέθε : Οη Ανοάδεξ ή θαη Ώκαδξπάδεο (απφ ηηο ιέμεηο άια+δνοξ δειαδή ροπή ηδξ δνουξ) ήηαλ κπζηθέο Νχκθεο ησλ δαζψλ, πνπ γελληνχληαη θαη πεζαίλνπλ κε ηηο δξχεο θαη άιια δέληξα. Γη’ απηφ ην ιφγν, νη ζενί ηηκσξνχζαλ φπνηνλ ζλεηφ έβιαπηε έλα δέληξν. Σα νλφκαηα ησλ Ώκαδξπάδσλ ηαπηίδνληαλ κε ην δέληξν πνπ δνχζαλ, φπσο Καξπά, ΐάιαλνο, Κξαλεία, Μσξέα, Πηειέα, Άκπεινο, ΢πθή θαη άιια. Αξπτλνππφιεσο (Εζη) ΢επφιηα : Δ Ανοσκμφπμθδ είλαη αξραία (εξεηπσκέλε ηψξα) πφιε ηεο λφηηαο Ώιβαλίαο, θνληά ζην Ώξγπξφθαζηξν. Ήηαλ γλσζηή θαη σο Ώδξηαλνχπνιε ηεο Δπείξνπ. ΢ήκεξα ε κεηξφπνιε Κφληηζαο νλνκάδεηαη Πςβςκζακήξ ηαζ Ανοσκμοπυθεςξ. Σα ειιελφθσλα ρσξηά ηεο ΐνξείνπ Δπείξνπ νλνκάδνληαη ζήκεξα ρσξηά ηεο Αξφπνιεο πνπ κάιινλ είλαη παξαθζνξά ηεο Αξπτλνχπνιεο. Αξπνπίδνο (Γεσ-Εζη) ΐνηαληθφο : * Δ Ανομπίξ ήηαλ κηα άγνλε πεξηνρή κεηαμχ ηνπ Παξλαζζνχ θαη ηεο Οίηεο, πνπ ηελ θαηνηθνχζε ε πξνειιεληθή θπιή ησλ Ανουπςκ, ίζσο ζπγγελέο θχιν κε απηφ ησλ Λειέγσλ, * Ανομπίξ νλνκάδεηαη έλα ρσξηφ ηνπ θπθιαδίηηθνπ λεζηνχ Κχζλνο Αξπφπσλ (Εζη-Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Ανφμπεξ ή Αυθμπεξ ήηαλ παλάξραην πξνειιεληθφ θχιν πνπ θαηνηθνχζε ζηελ Ανομπίδα, πεξηνρή κεηαμχ ηνπ Παξλαζζνχ θαη ηεο Οίηεο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, γελάξρεο ησλ Αξπφπσλ ήηαλ ν Αξχνς ή Αξχνπαο, γηνο ηνπ πνηάκηνπ ζενχ ΢πεξρεηνχ θαη παηέξαο ηεο Αξπφπεο. Απαιέσλ (Ώξρ) Ρνπθ : Οη Αοαθείξ ήηαλ κηα απφ ηηο θαηξίεο (δήκνο) ηεο Ώηηηθήο. Απθνλχκνπ (Ώγσ) Ν. Φηινζέε: Δ ζσζηή γξαθή είλαη Αζηςκφιμο. Ο Γεχνβζμξ Μαηνήξ-Αζηχκοιμξ (1887-1939) απφ ηα ΢θαθηά ήηαλ έλαο απφ ηνπο Κξήηεο Μαθεδνλνκάρνπο. Ώπφ ην 1903 σο ην 1908 έδξαζε θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ θνκηηαηδήδσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Απη. Μαθεδνλίαο. Ώξγφηεξα έιαβε κέξνο ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. Αχκεο (Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Αφιδ ή Αφιαζ ήηαλ πφιε-θξάηνο ηεο αξραίαο ΏραΎαο, πνπ βξηζθφηαλ ζηα ζχλνξα κε ηελ Διεία. Δ Αχκε ήηαλ κέινο ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο, αιιά θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ηνπο Ρσκαίνπο. Απνβνπληψηε (Βπα) Κνπθάθη : * Ο αξκαηνιφο θαη θηιηθφο ηεο Λνθξίδαο Εςάκκδξ Αομαμοκζχηδξ ή Νάημξ (1757-1831) απφ ηα Απν ΐνπλά ηεο Οίηεο, πνιέκεζε ζε αξθεηέο κάρεο ζηε ΢ηεξεά θαη ζε ειηθία 65 εηψλ παξερψξεζε ηελ αξρεγία ηνπ ζηξαηησηηθνχ ηνπ ζψκαηνο ζην γην ηνπ. Ο Εσάλλεο Απνβνπληψηεο

* Ο αγσληζηήο Γεχνβζμξ Αομαμοκζχηδξ (1798-1880), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκεηείρε απφ ηελ αξρή ζηηο ερζξνπξαμίεο θαηά ησλ Σνχξθσλ θαη ην 1823 ε Πξνζσξηλή Αηνίθεζε ηεο Βιιάδαο ηνλ νλφκαζε ζηξαηεγφ. Πήξε κέξνο ζε αξθεηέο κάρεο σο ηελ ηειεπηαία ηνπ αγψλα, ηε κάρε ηεο Πέηξαο ηνλ ΢επηέκβξην 1829. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε ππνζηξάηεγνο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ θαη γεξνπζηαζηήο. Απξνχ (Γεσ) ΢επφιηα : Ο Αονυξ είλαη πεξηνρή ηεο Λαθσλίαο γλσζηφο γηα ηα πεξίθεκα ζπήιαηα ηνπ Απξνχ, ηεο ΐιπράδαο θαη ηεο Ώιεπφηξππαο, ζηα νπνία βξέζεθαλ φπια, ιίζηλα εξγαιεία θαη νζηά απφ ηελ πξντζηνξηθή επνρή. Κνληά ζηα ζπήιαην ηνπ Απξνχ είλαη ην ρσξηφ Πχξγνο Απξνχ.

140

Απξξαρίνπ (Γεσ) ΢επφιηα :Σν Αοννάπζμ (αιβαληθά Durres) είλαη πφιε ηεο Ώιβαλίαο. Ήηαλ ε αξραία ειιεληθή (θεξθπξατθή) απνηθία Βπίδαικμξ πνπ νλνκάζηεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο Dyrrachium. ΢ήκεξα είλαη ζεκαληηθφ ιηκάλη ηεο Ώιβαλίαο θνληά ζηα Σίξαλα. Ασδεθαλήζνπ (Γεσ) Κπςέιε : Σα Αςδεηάκδζα είλαη ζχλνιν λεζηψλ θαη λεζίδσλ πνπ βξίζθνληαη κεηαμχ ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ησλ Κπθιάδσλ, ηεο ΢άκνπ θαη ηεο Κξήηεο. Ώπνηεινχληαη απφ 27 θαηνηθεκέλα θαη δεθάδεο άιια αθαηνίθεηα λεζηά θαη βξαρνλεζίδεο. Σα θπξηφηεξα απφ απηά είλαη: Ρφδνο, Κάξπαζνο, Κσο, Λέξνο, Ώζηππάιαηα, Κάιπκλνο, Κάζνο, Σήινο, Πάηκνο, Νίζπξνο, ΢χκε, Υάιθε, Καζηειφξηδν θαη άιια. Σα Ασδεθάλεζα ήηαλ ππφ ηηαιηθή θαηνρή θαη ελψζεθαλ κε ηελ Βιιάδα κφιηο ην 1948 Ασδψλεο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Αςδχκδ είλαη κηθξφο νηθηζκφο ησλ Εσαλλίλσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ ζεκαληηθφ ιαηξεπηηθφ θέληξν ηνπ Αία κε ην νκψλπκν καληείν ( ην δεχηεξν ζεκαληηθφ κεηά ηνπο Αειθνχο). Σν πνιχ θαιά δηαηεξεκέλν ζέαηξν ηεο Ασδψλεο θηίζηεθε απφ ηνλ Πχξξν, βαζηιηά ηεο Δπείξνπ. Αψξαο δ’ Ίζηξηα (Βζλ) Λπθαβεηηφο : Σν πξαγκαηηθφ φλνκα ηεο Ρνπκάλαο ζπγγξαθέσο Αχνα δ’ Ίζηνζα (Dora d’Istria, 1829-88) ήηαλ Βιέλε Γθίθα-Μαζζάιζθη θαη ήηαλ θφξε ηνπ πξίγθηπα ηεο ΐιαρίαο Μηραήι Γθίθα. Ήηαλ ζεξκή θηιειιελίδα θαη ππνζηήξημε κε πάζνο ηνπο αγψλεο ηνπ θξεηηθνχ ιανχ. Σν ειιεληθφ θξάηνο ηεο απέλεηκε ηνλ ηίηιν ηεο Βθθδκίδμξ πμθίηζδμξ. Έξγα ηεο: Σα Ευκζα κδζζά, Γοκαίηεξ ηδξ Ώκαημθήξ θ.ά. Δ Αψξα δ’ Ίζηξηα

Ασξηέσλ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία νη Αςνζείξ θαηάγνληαλ απφ ηνλ Αχνμ, γην ηνπ Έιιελα. Μαδί κε ηνπο Ώραηνχο ηνπο Ίσλεο θαη ηνπο Ώηνιείο είλαη έλα απφ ηα ηέζζεξα θχια πνπ θαηέθιπζαλ ηελ Βιιάδα θαηά ηε δεχηεξε π.Υ. ρηιηεηία θαη δηακφξθσζαλ ην έζλνο ησλ Βιιήλσλ. Οη Ασξηείο πνιεκηθφ θαη θαηαθηεηηθφ θχιν, ήηαλ ην ηειεπηαίν πνπ ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1200 π.Υ. απφ ηελ πεξηνρή ηεο Πίλδνπ, θαηέιαβε ζηαδηαθά ηε Νφηηα Βιιάδα (Δ Κάεμδμξ ηςκ Αςνζέςκ) θαη θαηέιπζε ηνλ Μπθελατθφ πνιηηηζκφ ζηελ Πεινπφλλεζν. Ώπφ θεί επνίθεζαλ ηελ Κξήηε, πνιιά λεζηά ηνπ Ώηγαίνπ θαη ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Σν θέληξν ησλ Ασξηέσλ ήηαλ ε ΢πάξηε. Αψξηδα (Βπη) Βιιελνξψζσλ : Ο Κσλζηαληηλνππνιίηεο Μζπαήθ Αχνζγαξ (1888-1957), ήηαλ νιπκπηνλίθεο ηεο ιηζνβνιίαο ζηελ (Μεζν)νιπκπηάδα ηεο Ώζήλαο ην 1906 θαη ηνπ αθνληηζκνχ ζηελ Οιπκπηάδα ηνπ Λνλδίλνπ ην 1908. Ώξγφηεξα έγηλε θαζεγεηήο ηεο Γεσγξαθίαο ζην Παλεπηζηήκην ηεο Φηιαδέιθεηαο ησλ ΔΠΏ. Αψξνπ (Μπζ) Οκφλνηα : ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Αχνμξ ήηαλ γηνο ηνπ Έιιελα, εγγνλφο ηνπ Αεπθαιίσλα θαη αδειθφο ηνπ Ξνχζνπ θαη ηνπ Ώηφινπ. Ήηαλ ν γελάξρεο ησλ Ασξηέσλ.

141

Έβαλο (Πξν) Σέξκα Παηεζίσλ : Ο Άνεμον Έαακξ (sir Arthur Evans, 1851-1941) ήηαλ Άγγινο αξραηνιφγνο. Βπηζθέθζεθε ηελ Κξήηε ην 1894 θαη εθεί γλψξηζε ηνλ αξραηνδίθε Μίκςα Καθμηαζνζκυ ν νπνίνο ήδε είρε πξαγκαηνπνηήζεη αλαζθαθέο θαη είρε αλαθαιχςεη δπν απνζήθεο, αιιά ππνρξεψζεθε απφ ηηο ηνπξθηθέο αξρέο λα ζηακαηήζεη. Ο Έβαλο (επεξεαζκέλνο θαη απφ ηηο πξφζθαηεο αλαθαιχςεηο ηνπ ΢ιήκαλ ζηελ Σξνία θαη ηηο Μπθήλεο), άξρηζε απφ ην 1899 αλαζθαθέο θαη κεηά απφ έλα ρξφλν εληφπηζε ην αλάθηνξν ηεο Κλσζνχ. Βπξφθεηην γηα έλα πνιπδαίδαιν θαη πνιπεπίπεδν νηθνδφκεκα κε αίζνπζεο, λσπνγξαθίεο, απνζήθεο, απνρεηεπηηθφ ζχζηεκα, θαη πηλαθίδεο ραξαγκέλεο κε ηελ πξψηε γξαθή ηεο Βπξψπεο (ηηο γξακκηθέο Ώ θαη ΐ). ΢ηαδηαθά θάλεθε φηη ε Κλσζφο ήηαλ κηα πφιε ζηελ νπνία δνχζαλ πάλσ απφ 80.000 άλζξσπνη. Ο Έβαλο νλφκαζε ηελ Κλσζφ σο ην θέληξν ελφο πνιηηηζκνχ ηνλ νπνίν νλφκαζε Μηλσηθφ, απφ ην φλνκα ηνπ πξψηνπ (κπζηθνχ;) βαζηιηά ηεο Κξήηεο Μίλσα. Ο Έβαλο εμεηάδεη θάπνηα απφ ηα επξήκαηά ηνπ

Δ αλαθάιπςε απηή έθαλε ην γχξν ηνπ θφζκνπ θαη ν Έβαλο ηηκήζεθε απφ ηε βξεηαληθή θπβέξλεζε. ΢πλέρηζε λα εξγάδεηαη σο ηα βαζηά ηνπ γεξάκαηα. Έβεξεη (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Ώκεξηθαλφο πνιηηηθφο, ειιεληζηήο θαη θηιφινγνο Έκημοανκη Έαενεη (Edward Everett, 1794-1865), δίδαμε ειιεληθή θηινινγία ζην Υάξβαξλη. Βπηζθέθζεθε ηελ Βπξψπε φπνπ γλψξηζε ηνλ Κνξαή, ηνλ Οχγν Φψζθνιν θαη ηνλ Λφξδν ΐχξσλα νη νπνίνη ηνπ ελίζρπζαλ ηνλ ελζνπζηαζκφ θαη ηελ πίζηε ηνπ γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο. Λίγν αξγφηεξα (πξν ηνπ 1821) επηζθέθζεθε ηελ Κέξθπξα, ηα Γηάλλελα θαη ηελ Ώζήλα. ΢ηηο ΔΠΏ εμειέγε γεξνπζηαζηήο θαη ρξεκάηηζε Κπβεξλήηεο ηεο Μαζαρνπζέηεο θαη ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ. Έβξνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ο Έανμξ (βνπιγαξηθά Μαξίηζα) είλαη πνηακφο, απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο ησλ ΐαιθαλίσλ. Πεγάδεη απφ ηα φξε Ρίια ηεο ΐνπιγαξίαο θαη απνηειεί ηκήκα ησλ ειιελνβνπιγαξηθψλ ζπλφξσλ θαη ην θπζηθφ ζχλνξν Βιιάδαο-Σνπξθίαο. Σν Αέιηα ηνπ Έβξνπ απνηειεί έλα απφ ηνπο ζεκαληηθνχο πδξνβηφηνπνπο ηεο ρψξαο. Βγγέιε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Βββέθδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηεο Ώθξφπνιεο. Έδέζζεο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ Έδεζζα είλαη πφιε ηεο Κεληξηθήο Μαθεδνλίαο ζην λνκφ Πέιιαο. Βίλαη γλσζηή γηα ηα πνιιά λεξά θαη γηα ηνπο νλνκαζηνχο θαηαξξάθηεο ηεο (ε ζιαβηθή νλνκαζία –σο ην 1823 - ήηαλ ΐνδελά απφ ηε ιέμε voda=λεξφ) Έδηζνλ (Πξν) Γθχδε : Ο Ώκεξηθαλφο εθεπξέηεο Συιαξ Έκηζζμκ (Thomas Edison, 1847-1931), δελ πήγε ζρνιείν θαη έκαζε ηα πξψηα ηνπ γξάκκαηα απφ ηελ κεηέξα ηνπ. ΢ε ειηθία δέθα εηψλ δηάβαζε έλα βηβιίν θπζηθήο θαη ζηα δψδεθα είρε θηηάμεη έλα εξγαζηήξην ρεκείαο ελψ παξάιιεια πνπινχζε εθεκεξίδεο. Σν 1868 άξρηζε λα αζρνιείηαη πεηξακαηηθά κε ην ειεθηξηζκφ θαη παξνπζίαζε ηελ πξψηε ηνπ εθεχξεζε, κηα ζπζθεπή θαηαγξαθήο ησλ ςήθσλ ζηηο ςεθνθνξίεο ηνπ Κνγθξέζνπ. Σνλ επφκελν ρξφλν εληππσζίαζε κηα λέα εθεχξεζε κε ηελ νπνία παξέρνληαλ ηειεγξαθηθά πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηηκή ηνπ ρξπζνχ. Δ πξψηε κεγάιε εθεχξεζε ηνπ Έληηζνλ ήηαλ ν θςκυβναθμξ πνπ ηνλ έθαλε δηάζεκν. ΢ε δπν ρξφληα παξνπζίαζε ηνλ δθεηηνζηυ θαιπηήνα θαη ην 1882 ίδξπζε ηνλ πξψην ζηαειυ δθεηηνζηήξ εκένβεζαξ ζηε Νέα Τφξθε, ε νπνία ήηαλ ε πξψηε πφιε ζηνλ θφζκν πνπ ειεθηξνθσηίζηεθε, εγθαηληάδνληαο έηζη κηα λέα επνρή. Σν 1889 ίδξπζε ηελ General Electric πνπ αξγφηεξα εμειίρζεθε ζηε κεγαιχηεξε βηνκεραλία ηνπ θφζκνπ. Δ απαξίζκεζε 142

θαη κφλν ησλ εθεπξέζεσλ ηνπ Έληηζνλ ζα γέκηδε πνιιέο ζειίδεο. ΢πλνιηθά ηνπ απνλεκήζεθαλ 1093 δηπιψκαηα επξεζηηερλίαο. Ώλαθέξνκε ελδεηθηηθά ην θεμνμζηυπζμ, ην ηζκδημζηυπζμ, ηηο ιπαηανίεξ, ηνλ πμθφβναθμ, ηερληθέο θαηαζθεπήο ηζηκέληνπ, ρεκηθψλ πξντφλησλ θαη άιιεο. Πέζαλε 84 εηψλ ζην εξγαζηήξηφ ηνπ, ελψ εξγαδφηαλ πάλσ ζε κηα λέα κέζνδν νηθνλνκηθήο εθκεηάιιεπζεο ηνπ θανπηζνχθ Βδνπάξδνπ Λσ (Πξν) Κιαπζκψλνο : Σν Βδμοάνδμξ Λς (sir Edward Law, 18461908) ήηαλ ΐξεηαλφο δηπισκάηεο θαη ζηξαηησηηθφο. Τπήξμε πξφεδξνο ηεο Αηεζλνχο Οηθνλνκηθήο Βπηηξνπήο ε νπνία ζπζηάζεθε απφ ηνπο δαλεηζηέο ηεο Βιιάδαο (Γαιιία, Ώγγιία, Ρσζία) ην 1898, γηα ηε δηαζθάιηζε ηνπ δαλείνπ πνπ είραλ ηεο είραλ ρνξεγήζεη γηα λα θαηαβάιεη ηηο απνδεκηψζεηο ζηελ Σνπξθία κεηά ηελ ήηηα ηνπ 1897. Έζλνκαξηχξσλ Κππξίσλ (πιαηεία) (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Οη νδφο ηηκά ηνπο Κφπνζμοξ αγσληζηέο πνπ έπεζαλ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ απειεπζεξσηηθνχ αγψλα ηνπ λεζηνχ απφ ηνπο ΐξεηαλνχο ηελ πεξίνδν 1955-59. Βηθνζηήο νγδφεο (28εο) Οθησβξίνπ (Εζη) Οκφλνηα : Σν ηκήκα ηεο νδνχ Παηεζίσλ απφ Οκφλνηα σο ηε Λεσθ. Ώιεμάλδξαο νλνκάδεηαη επίζεκα 28δξ Οηηςανίμο, αλ θαη φινη ην μέξνπλ θαη ην νλνκάδνπλ Παηεζίσλ. Δ νλνκαζία δφζεθε γηα ηελ ηηκεζεί ε εκεξνκελία θαηά ηελ νπνία άξρηζε ν Βιιελντηαιηθφο πφιεκνο ηνπ ‘40. Βηξελαίνπ (Ώξρ) Άλσ Κπςέιε-φξηα Γαιαηζίνπ : Ο Βζνδκαίμξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα ήηαλ ιφγηνο, γξακκαηηθφο θαη ζπγγξαθέαο, καζεηήο ηνπ Διηνδψξνπ. Η Δηξήλε θξαηά ζηελ αγθαιηά ηεο ηνλ Πινύην, έξγν ηνπ Κεθηζνδφηνπ

Βηξήλεο (νδφο & πιαηεία) (Μπζ) Πνιχγσλν & Βιιελνξψζσλ : Δ κπζηθή Βζνήκδ ήηαλ κηα απφ ηηο ΍ξεο, ζπγαηέξεο ηνπ Αία θαη ηεο Θέκηδαο. νη άιιεο δπν ήηαλ ε Αίθε θαη ε Βπλνκία. Δ Βηξήλε ήηαλ ε πξνζσπνπνίεζε ηεο εηξεληθήο θαηάζηαζεο ησλ πξαγκάησλ, ηεο επεκεξίαο θαη ηνπ πινχηνπ. Βηξήλεο Ώζελαίαο (ΐπδ) Νεάπνιε : Δ Βζνήκδ δ Ώεδκαία (πεξ.

752-803) ππήξμε απηνθξάηεηξα ηνπ ΐπδαληίνπ. Ήηαλ γφλνο ηεο νηθνγέλεηαο ησλ ΢αξαληάπερσλ ηεο Ώζήλαο θαη δηαθξηλφηαλ γηα ηελ νκνξθηά θαη ηε κφξθσζή ηεο. Παξάιιεια ήηαλ δπλακηθή αιιά θαη εμαηξεηηθά θηιφδνμε θαη θίιαξρε. Παληξεχηεθε ηνλ απηνθξάηνξα Λένληα Α΄ θαη κεηά ην ζάλαηφ ηνπ αλέιαβε ηελ θεδεκνλία ηνπ δεθαεηνχο γηνπ ηεο Κσλζηαληίλνπ ΢η΄. Πξνζπάζεζε λα αλαηξέςεη ηελ πνιηηηθή ηνπ Λένληα θαηά ηεο εηθνλνιαηξίαο θαη ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο εηθνλνκάρνπο, αθφκα θαη κε ηνλ γην ηεο ηνλ νπνίν ηχθισζε θαη έκεηλε κνλνθξάηεηξα. Δ αλάξξεζε γπλαίθαο ζην ζξφλν, έδσζε αθνξκή ζηνλ πάπα Λένληα Γ΄ λα ζηέςεη απηνθξάηνξα ηεο Ώγίαο Ρσκατθήο Ώπηνθξαηνξίαο ηνλ Καξινκάγλν. Σειηθά ε Βηξήλε αλαηξάπεθε απφ ηνλ Νηθεθφξν Ώ΄, εμνξίζηεθε θαη πέζαλε ζηελ εμνξία. Βθάιεο (Μπζ-Γεσ) Παγθξάηη : Δ Βηάθδ ήηαλ κηα γξηά ηεο Ώηηηθήο πνπ θηινμέλεζε ηνλ Θεζέα φηαλ πήγαηλε γηα λα ζθνηψζεη ηνλ Σαχξν ηνπ Μαξαζψλα. Σν πξσί φηαλ έθπγε ν Θεζέαο ε Βθάιε πξνζέθεξε ζπζία ζην Αία γηα λα γπξίζεη ζψνο. Ο ήξσαο ζηελ επηζηξνθή ηνπ ηελ βξήθε λεθξή. Γηα λα ηελ ηηκήζεη ίδξπζε ην ηεξφ ηνπ Βθαιείνπ Αηφο θαη νλφκαζε ηελ πεξηνρή Βηάθδ, φλνκα πνπ δηαηεξείηαη σο ζήκεξα.. Βθαηαίνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Σξία πξφζσπα ηεο αξραηφηεηαο κε ην φλνκα απηφ: * Ο Βηαηαίμξ μ Μζθήζζμξ (560-480 π.Υ.) ήηαλ ζεκαληηθφο ινγνγξάθνο, πεξηεγεηήο θαη γεσγξάθνο, καζεηήο ηνπ Ώλαμίκαλδξνπ. Έγξαςε ην Πενίμδμξ βδξ ζην ηέινο ηνπ νπνίνπ επηζπλάπηεη θαη ράξηε κε ηνλ γλσζηφ ηφηε θφζκν θαη ην Γεκεαθμβίαζ πνπ πεξηείρε ηνπο κχζνπο δηαθφξσλ ιαψλ θαη επηρεηξνχζε λα θαηαηάμεη ηνπο κπζηθνχο ήξσεο ζε γελεέο.

143

* Ο Βηαηαίμξ μ Ώαδδνίηδξ (340-280 π.Υ.) απφ ηα Άβδεξα ηεο Θξάθεο ή ηελ Σέσ ηεο Μηθξάο Ώζίαο ήηαλ ηζηνξηθφο θαη θηιφζνθνο, καζεηήο ηνπ Πχξσλα ηνπ Διείνπ. Έγξαςε ην Πενί ηδξ Ώζβοπηίςκ θζθμζμθίαξ θαη ην Πενί Τπεναμνέςκ. Σνπ απνδίδεηαη επίζεο ην έξγν Πενί ηδξ πμζήζεςξ Οιήνμο ηαζ Δζζυδμο. Καλέλα απφ απηά δελ έρεη δηαζσζεί. * Ο Βηαηαίμξ μ Βνεηνζεφξ (4νο π.Υ. αη.) ν νπνίνο ζπλέγξαςε ηα Βοαμσηά θαη ηα Βνεηνζαηά. Βθάηεο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Βηάηδ ήηαλ θφξε ησλ Σηηάλσλ Πέξζε θαη Ώζηεξίαο, ρζφληα ζεά ηεο λχρηαο, ηεο καγηθήο ηέρλεο, ηνπ ζειεληαθνχ θσηφο, ησλ νδνηπφξσλ θαη ησλ ζηαπξνδξνκηψλ. Ώπεηθνλίδεηαη κε ηξία πξφζσπα πνπ θνηηνχλ ζε δηαθνξεηηθέο θαηεπζχλζεηο θαη θξαηά ππξζνχο. ΢χληξνθνο ηεο Αήκεηξαο θαη ηεο Πεξζεθφλεο, ήηαλ ζηελά ζπλδεδεκέλε κε ηα Βθεοζίκζα Μοζηήνζα. Εεξά ηεο Βθάηεο ηδξχνληαλ θπξίσο ζε ζηαπξνδξφκηα θαη πεξάζκαηα, φπνπ νη νηθνγελεηάξρεο απέζεηαλ εθεί κέξνο ησλ ηξνθίκσλ (κέιη, απγά, θξαζί, ηπξί θ.ά.) πνπ ρξεζηκνπνηνχζε ε νηθνγέλεηα. Ώπηέο ηηο πξνζθνξέο ηηο έηξσγαλ νη δεηηάλνη θαη νη θησρνί θαη ηηο έιεγαλ Βηαηαία δείπκα. Σν ζεκαληηθφηεξν θέληξν ιαηξείαο ηεο Βθάηεο βξηζθφηαλ ζηε ΢ακνζξάθε, φπνπ γηλφηαλ εηήζηεο γηνξηέο κε δαδεθνξίεο θαη ζπζίεο ζθχισλ, ησλ ηεξψλ δψσλ ηεο ζεάο. Έθηνξνο (Μπζ) Κπςέιε : Ο Έηηςν ήηαλ ν πην μαθνπζηφο ήξσαο, αξρηζηξάηεγνο ησλ Σξψσλ θαη έλαο απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ. Γηνο ηνπ Πξηάκνπ θαη ηεο Βθάβεο, αδειθφο ηνπ Πάξε, ηεο Καζζάλδξαο, ηεο Πνιπμέλεο θαη άιισλ, ζχδπγνο ηεο Ώλδξνκάρεο θαη παηέξαο ηνπ Ώζηπάλαθηα. Ήηαλ γελλαίνο πνιεκηζηήο θαη αγαπεηφο απφ φινπο ηδηαίηεξα απφ ηνλ Ώπφιισλα ν νπνίνο ηνλ πξνζηάηεπε. Σα θαηνξζψκαηά ηνπ ηα νπνία πεξηγξάθνληαη ζηελ Ειηάδα είλαη πνιιά. Δ Ώλδξνκάρε (κε ηνλ Ώζηπάλαθηα) ζξελεί ηνλ λεθξφ Έθηνξα

΢θφησζε πνιινχο Έιιελεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηνλ Πάηξνθιν, αγαπεκέλν θίιν ηνπ Ώρηιιέα. Σν ηειεπηαίν γεγνλφο ψζεζε ηνλ Ώρηιιέα λα κπεη μαλά ζηε κάρε θαη κεηά απφ κηα δξακαηηθή κνλνκαρία λα ζθνηψζεη ηνλ Έθηνξα. Δ ζθελή ηνπ απνραηξεηηζκνχ ηνπ Έθηνξα απφ ηε γπλαίθα ηνπ Ώλδξνκάρε, πεξηγξάθεηαη ζπγθινληζηηθά απφ ηνλ ΋κεξν. …Κη απ’ ην ρέξη ηνπ πηαζκέλε ε Αλδξνκάρε - εδάθξπζε θαη ηνπ’ ιεγελ: «Οτκέ! Θα ζ’ αθαλίζεη - ηνχηε ε ηφικε ζνπ, σ ηξνκεξέ. θαη ην βξέθνο δελ ιππείζαη - ηνχην, θη εκέ ηελ άκνηξε πνπ ρήξα ζνπ ζα γίλσ γξήγνξα, φηη γξήγνξα ζα νξκήζνπλ φινη αληάκα - λα ζε θνλεχζνπλ νη Αραηνί…. ΋κεξνο : Εθζάδα, ναρςδία Γ’ (κεηάθξαζε Εάθσβνπ Πνιπιά)

Ο Ώρηιιέαο έδεζε ηνλ λεθξφ ζην άξκα ηνπ θαη ην πεξηέθεξε ζξηακβεπηηθά ζηα ηείρε ηεο Σξνίαο, πξνθαιψληαο ζιίςε θαη νδχλε ζηελ Ώλδξνκάρε, ζηελ Βθάβε, ζηνλ Πξίακν θαη ζε φινπο ηνπο Σξψεο. Μεηά απφ ηθεζία ηνπ Πξηάκνπ ν Ώρηιιέαο δέρζεθε λα δψζεη πίζσ ην ζψκα ηνπ Έθηνξα ην νπνίν ηάθεθε κε ηηκέο. Βθθαληίδνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Βηθακηίδδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηηο ΢πξαθνχζεο(;) ήηαλ πνηεηήο ηεο αηηηθήο θσκσδίαο, ζχγρξνλνο ηνπ Κξαηίλνπ θαη παιαηφηεξνο ηνπ Ώξηζηνθάλε. Έδεζε ζηελ Ώζήλα θαη λίθεζε ηέζζεξηο θνξέο ζηα Μεγάια Αηνλχζηα. ΢ψδνληαη δπν θσκσδίεο ηνπ νη: ΢άηονμζ θαη ΢ενίθζμζ. Βιαηνηξηβείσλ (πιαηεία) (Αηα) : Πξνθ. Ααληήι : Σν εθαζμηνζαείμ είλαη κεραληθή εγθαηάζηαζε πνπ πνιηνπνηεί θαη εθζιίβεη ηηο ειηέο θαη ζπγθεληξψλεη ην ιάδη ηνπο. Πξνθαλψο ππήξρε θάπνην γλσζηφ ειαηνηξηβείν θνληά ζηελ νκψλπκε πιαηεία ηεο Ώζήλαο. Βιαηψλνο (Αηα) : Βιαηψλαο : Ο Βθαζχκαξ είλαη κηα εθηεηακέλε πεξηνρή ηεο Ώζήλαο, ε νπνία απφ ηελ αξραηφηεηα σο ηα κέζα ηνπ 20νχ αηψλα ήηαλ θαιπκκέλε – φπσο ην ιέεη θαη

144

ε ιέμε - απφ ειαηφδεληξα. Οη αξραίνη Ώζελαίνη πξνζηάηεπαλ ηνλ ειαηψλα ηνπο (άιισζηε ε ειηά ήηαλ ην ηεξφ δέληξν ηεο Ώζελάο). Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21, αιιά θαη αξγφηεξα (ππξθατέο, πιεκκχξεο, παξάλνκεο δνκήζεηο) ε πεξηνρή ππνβαζκίζηεθε κε απνηέιεζκα ζήκεξα λα έρεη πεξηζζφηεξεο βηνηερλίεο θαη απνζήθεο παξά ειαηφδεληξα. Βιαζηδψλ (Εζη) Ρνπθ : Μηα απφ ηηο θπιέο (θαηξίεο) ηεο αξραίαο Ώηηηθήο Βιαηείαο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : * Δ Βθάηεζα είλαη ρσξηφ ηεο Φζηψηηδαο, ζηνπο πξφπνδεο ηνπ φξνπο Καιιίδξνκν. Καηά ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Έθαημ, γην ηνπ Ώξθάδα βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο. Δ πφιε θαηαζηξάθεθε νινθιεξσηηθά απφ ηνλ Ξέξμε ην 480 π.Υ. κεηά ηελ κάρε ησλ Θεξκνππιψλ. * Δ Βθάηεζα είλαη επίζεο έλα ρσξηφ ηνπ λνκνχ Λάξηζαο Έιελαο ΐεληδέινπ : βιέπε ΐεκζγέθμο Έθεκαξ Βιεπζεξίαο (Αηα) (νδφο & πιαηεία) Σνπξθνβνχληα θαη Κνπκνπλδνχξνπ : Δ έλλνηα ηεο εθεοεενίαξ είλαη ε δπλαηφηεηα ηνπ αλζξψπνπ/πνιίηε λα δξα ειεχζεξα θαη ρσξίο πεξηνξηζκνχο, ζηα πιαίζηα φκσο ησλ λφκσλ θαη ηνπ κε πεξηνξηζκνχ ηεο ειεπζεξίαο ησλ άιισλ. Γηα ηελ ειεπζεξία ή ηελ εζληθή αλεμαξηεζία δφζεθαλ πνιινί αγψλεο θαη ρχζεθε πνιχ αίκα, κε νξφζεκν γηα ηελ Βιιάδα ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Δ Βιεπζεξία απεηθνλίδεηαη ζην θέξκα ηνπ ελφο δνιαξίνπ

Βιεπζεξίνπ ΐεληδέινπ Κέληξν :

βιέπε ΐεκζγέθμο

Βθεοεενίμο

Βιεπζεξνπδάθε (Πξν) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Κςκζηακηίκμξ Βθεοεενμοδάηδξ (1877-1962) απφ ηελ Ώζήλα είλαη ν ηδξπηήο ηνπ νκψλπκνπ βηβιηνπσιείνπ (1900) θαη ηνπ εθδνηηθνχ νίθνπ (1924). Βιεπζηλίσλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Σα Βθεοζίκζα Μοζηήνζα ήηαλ ζξεζθεπηηθή κπζηεξηαθή γηνξηή πξνο ηηκή ηεο Αήκεηξαο θαη ηεο θφξεο Πεξζεθφλεο, πνπ ηεινχληαλ ζηελ Βιεπζίλα θαη ηελ Ώζήλα. Ήηαλ ε κεγαιχηεξε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ηεο αξραίαο Βιιάδαο θαη ήηαλ ζεβαζηή απφ φιεο ηηο πφιεηο ηεο. Σα Βιεπζίληα δηαθξίλνληαλ ζε Μζηνά θαη Μεβάθα, ηα πξψηα γίλνληαλ ζηελ Ώζήλα (ζηνλ Ώξδεηηφ) θαη ηα δεχηεξα ζηελ Βιεπζίλα θαη Ώζήλα. Καηαξγήζεθαλ απφ ηνλ Θενδφζην Ώ’ ην 392 θαη ηε ραξηζηηθή βνιή έδσζε κεηά απφ 4 ρξφληα ν Γφηζνο Ώιάξηρνο, φηαλ ζπλνδεπφκελνο απφ ρξηζηηαλνχο ηεξείο θαηέθαςε ην ηεξφ ηεο Βιεπζίλαο θαη έζθαμε φιν ην ηεξαηείν ηεο. Βιίθεο (Εζη) Πεηξάισλα : Δ Βθίηδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο ΏραΎαο, θνληά ζην Ώίγην. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ κπζηθή Βθίηδ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ ΢ειηλνχληα θαη ζχδπγν ηνπ Ίσλα. Ήηαλ ιαηξεπηηθφ θέληξν φιεο ηεο ΏραΎαο ιφγσ ηνπ λανχ ηνπ Βιηθνλίνπ Πνζεηδψλα, πνπ ππήξρε εθεί. Δ πφιε θαηαζηξάθεθε ην 373 π.Υ. απφ έλα θνβεξφ ζεηζκφ θαη ην ηζνπλάκη πνπ αθνινχζεζε ηελ θαηαπφληηζε ζηελ ζάιαζζα. Βιηθψλνο (Γεσ-Μπζ) Άλσ Κπςέιε : Ο Βθζηχκαξ είλαη βνπλφ ηεο ΐνησηίαο κε πςφκεηξν 1748 κέηξα. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Βιηθψλ θαη ν Κηζαηξψλ ήηαλ αδέξθηα. Ο Κηζαηξψλ ήηαλ άπιεζηνο θαη θαθφο άλζξσπνο. ΢θφησζε ηνλ παηέξα ηνπ θαη απνπεηξάζεθε λα ζθνηψζεη ηνλ αδειθφ ηνπ. Οη ζενί κεηακφξθσζαλ θαη ηνπο δπν αδειθνχο ζε βνπλά. Ο πξάνο Βιηθψλ έγηλε ε θαηνηθία ησλ Μνπζψλ θαη ν άγξηνο θαη θαθφο Κηζαηξψλ ε θαηνηθία ησλ Βξηλχσλ. Έηζη ν Βιηθψλαο έγηλε ε πεγή ηεο πνηεηηθήο έκπλεπζεο. Βιιαλίθνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Βθθάκζημξ μ Μοηζθδκαίμξ (5νο π.Υ. αη.) είλαη ηζηνξηνγξάθνο ζχγρξνλνο πεξίπνπ ηνπ Δξνδφηνπ. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ην Ώηηζηή λοββναθή (Ώηείξ) κε ζέκα ηεο ηζηνξία ηεο Ώζήλαο απφ αξραηνηάησλ ρξφλσλ σο ηηο εκέξεο ηνπ. Άιια έξγα ηνπ : Φμνςκίξ, Αεοηαθζςκεία, ΢ηοεζηά, Λοδζηά, Πενζζηά θ.ά.

145

* Ο Βθθάκζημξ μ βναιιαηζηυξ (2νο π.Υ. αη.) ζεσξείηαη ν αξρεγφο ησλ πςνζγυκηςκ, δειαδή απηψλ πνπ πίζηεπαλ φηη άιινο ήηαλ ν ζπγγξαθέαο ηεο Εθζάδαξ θαη άιινο ηεο Οδφζζεζαξ. Βιιεληθνχ (Γεσ) Άλσ Κπςέιε : Σν Βθθδκζηυ είλαη παξαιηαθφ πξνάζηην ηεο Ώζήλαο, κεηαμχ ηνπ Ώιίκνπ θαη ηεο Γιπθάδαο. Χο ηε δεθαεηία ηνπ ’40 ε νλνκαζία ηνπ ήηαλ Υαζάλη. Χο ηηο αξρέο ηνπ 21νπ αηψλα, ζην Βιιεληθφ ππήξρε ην νκψλπκν δηεζλέο αεξνδξφκην ηεο πξσηεχνπζαο. Έιιελνο (Μπζ) Παγθξάηη : ΋ηαλ ηειείσζε ν Καηαθιπζκφο θαη νη κφλνη δσληαλνί άλζξσπνη πνπ είραλ απνκείλεη, ν Αεπθαιίσλ θαη ε Πχξξα βγήθαλ απφ ηε ιάξλαθα, άξρηζαλ λα πεηάλε πέηξεο πίζσ ηνπο θαη απφ απηέο λα δεκηνπξγείηαη θαη πάιη ην αλζξψπηλν γέλνο. Δ πξψηε πέηξα πνπ πέηαμε ν Αεπθαιίσλ κεηακνξθψζεθε ζε αγφξη θαη ήηαλ ν Έθθδκαξ. Ώθνινχζεζαλ ν Ώκθηθηχσλ, ε Παλδψξα, ε Θπία, ε Πξσηνγέλεηα, ν Οξεζζεχο θαη άιινη. Ο Έιιελαο έγηλε βαζηιηάο ηεο Φζηψηηδαο, ελψζεθε κε ηε Νχκθε Οξζείδα θαη απέθηεζαλ ηξεηο γηνπο, ηνλ Ώίνιν ηνλ Ξνχζν θαη ηνλ Αψξν. Κάζε έλα απφ ηα παηδηά ηνπ ήηαλ γελάξρεο ελφο απφ ηα ειιεληθά θχια, ν Ώίνινο ησλ Ώζμθέςκ, ν Αψξνο ησλ Αςνζέςκ θαη ν Ξνχζνο ησλ Ώπαζχκ (απφ ηνλ γην ηνπ Ώραηφ) θαη ησλ Εχκςκ (απφ ηνλ γην ηνπ Ίσλα). Έιιεο (Μπζ) Ώραξλψλ : * Δ Έθθδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηνπ Οξρνκελνχ Ώζάκαληα απφ ηνλ πξψην ηνπ γάκν κε ηε Νχκθε Νεθέιε θαη δίδπκε αδειθή ηνπ Φξίμνπ. Δ δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Ώζάκαληα ήηαλ ε Ελψ, θφξε ηνπ Κάδκνπ, ε νπνία γέλλεζε δπν παηδηά ηνλ Λέαξρν θαη ηνλ Μειηθέξηε. Δ Ελψ δήιεπε ηα παηδηά ηεο Νεθέιεο θαη πξνθάιεζε ρξεζκφ απφ ην καληείν ησλ Αειθψλ ν νπνίνο δεηνχζε ηε ζπζία ηνπ Φξίμνπ. Ο Ώζάκαο απξφζπκα δέρζεθε, φκσο ε (κεηέξα) Νεθέιε έζηεηιε ηελ ψξα ηεο ζπζίαο έλα πνοζυιαθθμ ηνζάνζ ην νπνίν θαβάιεζαλ ν Φξίμνο θαη ε Έιιε θαη δηέθπγαλ. ΢ηελ πνξεία ε Έιιε γθξεκίζηεθε απφ ηε ξάρε ηνπ δψνπ θαη πλίγεθε ζηα ζηελά πνπ νλνκάζηεθαλ απφ απηήλ Βθθήζπμκημξ. Δ Έιιε πέθηεη απφ ην Υξπζφκαιιν Κξηάξη

* Έθθδ ήηαλ ην φλνκα ηεο ειιεληθήο θξεγάηαο πνπ ηνξπηιίζηεθε απφ ηηαιηθφ ππνβξχρην ζην ιηκάλη ηεο Σήλνπ ηνλ Αεθαπεληαχγνπζην ηνπ 1940. Βιιεζπφληνπ (Γεσ-Μπζ) Λφθνο ΢θνπδέ : Ο Βθθήζπμκημξ είλαη ε αξραία νλνκαζία ησλ ζηελψλ ησλ Αανδακεθθίςκ (βιέπε ιέμε). Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηε κπζηθή Έθθδ, ε νπνία πεξλψληαο καδί κε ηνλ αδειθφ ηεο Φξίμν πάλσ απφ ηα ζηελά, ζηελ πιάηε ελφο ρξπζφκαιινπ θξηαξηνχ, γθξεκίζηεθε θαη έπεζε ζηε ζάιαζζα θαη πλίγεθε. Βιινπίαο (Γεσ-Εζη) Ώραξλψλ : * Δ Βθθμπία είλαη ρσξηφ ηεο ΐνησηίαο, αλάκεζα ζηα βνπλά Κηζαηξψλα θαη Βιηθψλα, 20 ρηιηφκεηξα απφ ηε Θήβα. * Βθθμπία ιεγφηαλ ε θνηιάδα ηεο Δπείξνπ ζηελ πεξηνρή ηεο Ασδψλεο, νλνκαζηή γηα ηελ νκνξθηά ηεο. Σελ θαηνηθνχζαλ νη Βιινί ή ΢ειινί (ιέγεηαη απφ απηνχο πξνήιζε ην φλνκα ησλ Βιιήλσλ). * Βθθμπία ιεγφηαλ ε πεξηνρή θαη ε νκψλπκε πφιε ηεο βφξεηαο Βχβνηαο πνπ ηελ θαηνηθνχζαλ νη Βιινπηείο, ιαφο ζεζζαιηθήο θαηαγσγήο. Βιπίδνο (νδφο & πιαηεία) (Αηα-Μπζ) ΐηθηψξηα & Φηινπάππνπ : * Δ Βθπίδα είλαη ην ζπλαίζζεκα ηεο αλακνλήο ελφο επράξηζηνπ λένπ ή γεγνλφηνο. * Δ Βθπίξ ήηαλ ζεφηεηα ή δαηκφλην πξνζσπνπνίεζε ηεο ειπίδαο, αιιά θαη ηεο κάηαηεο πξνζδνθίαο. ΋ηαλ ε Παλδψξα άλνημε ην ημοηί ηεο, μεπεηάρηεθαλ απφ απηφ φια ηα δεηλά θαη νη αζζέλεηεο πνπ πιήηηνπλ ηνπο αλζξψπνπο. Δ Παλδψξα έληξνκε έθιεηζε ην θνπηί, αιιά κέζα είρε κείλεη κφλν ε Βθπίδα. Βκκαλνπήι αδειθψλ : βιέπε Ώδεθθχκ Βιιακμοήθ

146

Βκπεδνθιένπο (Ώξρ) Παγθξάηη : Μηα απφ ηηο ζεκαληηθέο κνξθέο ηεο αξραηφηεηαο, πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο, πνηεηήο, πνιηηηθφο, ξήηνξαο, επηζηήκνλαο θαη ζεξαπεπηήο ήηαλ ν Βιπεδμηθήξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηνλ Ώθξάγαληα. Έξγα ηνπ αλαθέξνληαη κεηαμχ άιισλ: ε Ξένλμο δζάααζζξ, ην Πενί θφζεςξ ή Φοζζηά, νη Καεανιμί, ν Εαηνζηυξ θυβμξ θαη άιια. Βκπξάξ Έξλ. (Πξν) Βιιελνξψζσλ : Ο Γάιινο πνιενδφκνο Βνκέζημξ Βιπνάν (Hebrard, 1875-1933) βξέζεθε ζηε Μαθεδνλία θαηά ηνλ Ώ’ Παγθφζκην Πφιεκν. Βθεί εθπφλεζε ην ζρέδην πφιεο ηεο ζχγρξνλεο Θεζζαινλίθεο. Ώξγφηεξα θιήζεθε ζηελ Ώζήλα θαη έγηλε έλαο απφ ηνπο πξψηνπο θαζεγεηέο ηεο αξρηηεθηνληθήο ζρνιήο ηνπ Πνιπηερλείνπ. Ώζρνιήζεθε θαη κε ηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ ησλ πφιεσλ ηεο γαιιηθήο Ελδνθίλαο. Βλδπκίσλνο (Μπζ) Πξνκπνλά : Ο Βκδοιίςκ ήηαλ γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ήιηδαο Ώεζιίνπ. Ήηαλ πνιχ φκνξθνο λένο θαη πξνθάιεζε ηνλ έξσηα ηεο ΢ειήλεο. Γηα ηε ζρέζε απηή ππάξρνπλ αξθεηνί κχζνη: - Δ ΢ειήλε ζακπσκέλε απφ ηελ νκνξθηά ηνπ Βλδπκίσλα θαηέβεθε απφ ηνλ νπξαλφ θαη θνηκήζεθε καδί ηνπ. Μεηά δήηεζε απφ ηνλ Αία λα ραξίζεη ζηνλ εξαζηή ηεο αηψληα ληάηα θαη αηψλην χπλν γηα λα κπνξεί θάζε βξάδπ λα ηνλ βιέπεη κφλν απηή.

- Ο ίδηνο ν Βλδπκίσλ δήηεζε απφ ηνλ Αία λα ηνλ θάλεη λα θνηκάηαη αηψληα ρσξίο ην θνξκί ηνπ λα γεξάζεη πνηέ. Η ΢ειήλε θαη ν Δλδπκίωλ, πίλαθαο ηνπ Sebastiano Ricci

- ΢χκθσλα κε κηα ηξίηε εθδνρή ε ΢ειήλε εξσηεχηεθε ηνλ σξαίν Βλδπκίσλα θαη απέθηεζε καδί ηνπ πελήληα θφξεο ηηο Μήλεο. Βμεθίνπ (Ώξρ) ΢η. Λαξίζεο : Ο Βλδηίαξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο αγγεηνπιάζηεο θαη αγγεηνγξάθνπο ηεο επνρήο ηνπ, εθπξφζσπνο ηνπ κειαλφκνξθνπ ξπζκνχ. Ώξθεηά έξγα ηνπ είλαη γλσζηά φπσο: Ώπζθθέαξ ηαζ Ώίαξ πμο παίγμοκ πεζζμφξ (ακθνξέαο), Ο Αζυκοζμξ (θχιηθαο), Δ αοημηημκία ημο Ώίακηα (ακθνξέαο) θ.ά. Βμαξρείσλ (πιαηεία) (Γεσ) Βμάξρεηα : Σα Βλάνπεζα είλαη ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο κεηαμχ ηεο ιεσθφξνπ Ώιεμάλδξαο θαη ηνπ ιφθνπ ηνπ ΢ηξέθε. Παιηφηεξα νλνκαδφηαλ Πηζαξάδηθα, αιιά πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Έλανπμ, έλα Δπεηξψηε έκπνξν πνπ δηαηεξνχζε θαηάζηεκα γεληθνχ εκπνξίνπ ζηελ νδφ Θεκηζηνθιένπο. ΒΟΚΏ (πιαηεία) (Εζη) Άλσ Κπςέιε : Β.Ο.Κ.Ώ. ή Βεκζηή Ονβάκςζζξ Κοπνίςκ Ώβςκζζηχκ, είλαη ε έλνπιε νξγάλσζε πνπ έδξαζε ζηελ Κχπξν γηα ηελ αλεμαξηεζία ηνπ λεζηνχ απφ ηνπο ΐξεηαλνχο, ηελ πεξίνδν 1955-59. Εδξπηήο θαη ζηξαηησηηθφο αξρεγφο ηεο ήηαλ ν ζηξαηεγφο Γεχνβζμξ Γνίααξ, πνπ έγηλε γλσζηφο κε ην ςεπδψλπκν Αζβεκήξ. Βπαθξέσλ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Βπαηνείξ ήηαλ νη θάηνηθνη ηεο Βπαθξίαο ή Αηαθξίαο, πεξηνρήο ηεο αξραίαο Ώζήλαο βφξεηα ηνπ Πεληειηθνχ. Βπακεηλψλδα (Ώξρ) Πιάθα : Ο Βπαιεζκχκδαξ (420-362 π.Υ.) απφ ηε Θήβα ήηαλ απφ ηηο ζεκαληηθέο πνιηηηθέο θαη ζηξαηησηηθέο κνξθέο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Ήηαλ θίινο θαη ζπλεξγάηεο ηνπ κεγάινπ Θεβαίνπ πνιηηηθνχ ηνπ Πεινπίδα. Ο Βπακεηλψλδαο πέηπρε ζε ιίγα ρξφληα λα θαηαιχζεη ηελ εγεκνλία ηεο ΢πάξηεο κε ηελ ζπνπδαία λίθε ηνπ ζηα Λεχθηξα ην 371. Ήηαλ ν εκπλεπζηήο ηεο πεξίθεκεο ζεβατθήο θμλήξ θάθαββαξ ε νπνία αξγφηεξα πηνζεηήζεθε απφ ηνλ Μαθεδφλα βαζηιηά Φίιηππν ΐ’. Ο Βπακεηλψλδαο επηθεθαιήο ησλ ΐνησηψλ εηζέβαιε ηέζζεξηο θνξέο ζηελ Πεινπφλλεζν, λίθεζε ηνπο ΢παξηηάηεο θαη απέζπαζε αξθεηέο πφιεηο απφ ηε ζπκκαρία ηνπο. ΢ηε κάρε ηεο Μαληηλείαο (362) λίθεζε θαη πάιη, αιιά ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα θαη πέζαλε. Βπηγέλνπο (Ώξρ) Πξνκπνλά : Ο Βπζβέκδξ μ ΢οηζχκζμξ, ζεσξείηαη απφ ηνλ Ώξηζηνηέιε σο ν πξψηνο θαη ν κεγαιχηεξνο ηξαγηθφο πνηεηήο. Ώπφ αξθεηνχο δελ ζεσξείηαη ππαξθηφ πξφζσπν.

147

* Ο πνηεηήο ηεο αηηηθήο θσκσδίαο Βπζβέκδξ (4νο π.Υ. αη.). Έρνπλ ζσζεί απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ Μκδιάηζμ, Δνςίκδ θ.ά. * Ο αζηξνιφγνο θαη καζεκαηηθφο Βπζβέκδξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ην ΐπδάληην, έγξαςε ην Πενί παθδασηχκ ιαεδιαηζηχκ. Βπηδάκλνπ (Γεσ-Εζη) Κ. Παηήζηα : Δ Βπίδαικμξ ήηαλ (θεξθπξατθή) απνηθία ζηελ Ήπεηξν. ΢ήκεξα είλαη ε αιβαληθή πφιε-ιηκάλη Απξξάρην (απφ ην ξσκατθφ Dyrrachium). Βπηδαχξνπ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Βπίδαονμξ είλαη ηζηνξηθή πφιε ηεο Ώξγνιίδαο θαη ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ Βπίδαονμ γην ηνπ Άξγνπο θαη ηεο Βπάδλεο. Θεσξείηαη ε παηξίδα ηνπ ζενχ ηεο ηαηξηθήο Ώζθιεπηνχ θαη ππήξρε εθεί έλα απφ ηα πην δηάζεκα Ώζθιεπηεία. ΢ηηο κέξεο καο ε Βπίδαπξνο είλαη γλσζηή γηα ην άξηζηα δηαηεξεκέλν θαη εμαηξεηηθήο αθνπζηηθήο θαη ζέαο αξραίν ζέαηξν. ΢ην ζέαηξν απηφ γίλνληαη θάζε ρξφλν παξαζηάζεηο αξραίνπ δξάκαηνο θαη άιιεο θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο. ΢ηελ Βπίδαπξν έγηλε θαη ε πξψηε Βζληθή ΢πλέιεπζε ε νπνία ςήθηζε ην Πνμζςνζκυ Πμθίηεοια ηδξ Βθθάδμξ. Δ Μαξία Κάιαο θαη ην ζέαηξν ηεο Βπηδαχξνπ

Βπηθειεπζηνχ

Ώζπξνγέξαθα Ώπ. (΢ηξ) Λφθνο ΢θνπδέ : Σν Ννέκβξην ηνπ 1996, έμσ απφ ην ιηκάλη ηεο ΢άκνπ ζπγθξνχζηεθε ην επηβαηεγφ ΢άιαζκα κε ηελ ππξαπιάθαην ηνπ Π. Ν. Κςζηάημξ. Δ ππξαπιάθαηνο βπζίζηεθε θαη ηέζζεξηο αμησκαηηθνί έραζαλ ηε δσή ηνπο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν επζηεθεοζηήξ Ώπυζημθμξ Ώζπνμβέναηαξ. Βπηθιένπο (Μπζ-Ώξρ) Πξνκπνλά : Έλα κπζηθφ θαη δχν ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο κπζηθφο Βπζηθήξ ήηαλ ζχκθσλα κε ηελ Ειηάδα, έλαο Λχθηνο πνιεκηζηήο πνπ έιαβε κέξνο ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν ζην πιεπξφ ησλ Σξψσλ. ΢θνηψζεθε φηαλ ν Ώίαο ν Σειακψληνο ηνπ έξημε κηα πέηξα ζην θεθάιη. * Ο δηάζεκνο θηζαξίζηαο Βπζηθήξ απφ ηελ Βξκηφλε (5νο π.Υ. αη.), πξνζθιήζεθε απφ ηνλ Θεκηζηνθιή ζηελ Ώζήλα γηα λα ηνλ δηδάμεη κνπζηθή. * Ο γηαηξφο Βπζηθήξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κξήηε ζπλέηαμε αιθαβεηηθή επηηνκή γισζζαξίνπ ηνπ Εππνθξάηε. Βπηθνχξνπ (Ώξρ) Οκφλνηα : Ο Βπίημονμξ (341-270 π.Υ.) απφ ηε ΢άκν ήηαλ ν ηδξπηήο ηεο επηθνχξεηαο θηινζνθηθήο ζρνιήο γλσζηήο σο Κήπμξ. Ο Κήπνο ήηαλ κηα έθηαζε ζηελ Ώζήλα ζηελ νπνία ζηέγαζε ηε ζρνιή ηνπ γηα 35 ρξφληα. Ο Βπίθνπξνο δίδαζθε κεηαμχ άιισλ, φηη ν ζθνπφο ηεο δσήο είλαη ε δηαξθήο θαη αδηαηάξαρηε εδνλή. Άιισζηε νη ηξφθηκνη ηνπ Κήπνπ άληξεο, γπλαίθεο, εηαίξεο θαη δνχινη ζεσξνχληαλ φινη ίζνη. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο πνιπγξαθφηεξνπο θηινζφθνπο ηεο ηζηνξίαο. Σα ζπγγξάκκαηά ηνπ πεξηέρνληαλ ζε πάλσ απφ 300 θπιίλδξνπο. Βπηθηήηνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ζησηθφο θηιφζνθνο Βπίηηδημξ (50-138 κ.Υ.) ήηαλ δνχινο, παηδί δνχισλ απφ ηελ Εεξάπνιε ηεο Φξπγίαο (αλαθέξεηαη θαη σο ν Εεναπμθίηδξ). ΋ηαλ ηνπ παξαρσξήζεθε ε ειεπζεξία, πήγε ζηελ Νηθφπνιε ηεο Δπείξνπ, φπνπ ίδξπζε θηινζνθηθή ζρνιή. Έλαο απφ ηνπο καζεηέο ηνπ ήηαλ ν ηζηνξηθφο Φιάβηνο Ώξξηαλφο ν νπνίνο θαηέγξαςε ηηο θηινζνθηθέο απφςεηο ηνπ Βπηθηήηνπ ζε νθηψ βηβιία (ζψδνληαη ηα ηέζζεξα) κε ηίηιν Αζαηνζααί. Σν έξγν ηνπ επεξέαζε ηε θηινζνθία ηνπ Μάξθνπ Ώπξήιηνπ. Βπηκελίδνπ (Ώξρ) Πιάθα : Αελ είλαη βέβαην φηη Κξεηηθφο ζνθφο, ζξεζθεπηηθφο δάζθαινο, κάληεο θαη πξνθήηεο Βπζιεκίδδξ απφ ηελ Κλσζζφ ππήξμε πξαγκαηηθά. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε θνηκήζεθε ζπλερψο επί 57 έηε (απφ εθεί πξνήιζε ν Βπζιεκίδεζμξ φπκμξ) θαη έδεζε ζπλνιηθά 157 ή 299 ρξφληα. Γλσζηφο έγηλε απφ έλα ινγηθφ παξάδνμν. Έγξαςε: Κνήηεξ αεί ρεφζηαζ (νη Κξεηηθνί ιέλε πάληα ςέκαηα). Ώιιά αλ είλαη

148

έηζη ν Βπηκελίδεο σο Κξεηηθφο ιέεη ςέκαηα, αιιά αλ ιέεη ςέκαηα, νη Κξεηηθνί ιέλε πάληα ηελ αιήζεηα, άξα ν Βπηκελίδεο είπε αιήζεηεο, αιιά … θιπ, θιπ. Βπηκεζέσο (Μπζ) Παγθξάηη : Ο κπζηθφο Βπζιδεεφξ είλαη γηνο ηνπ Σηηάλα Εαπεηνχ θαη αδειθφο ηνπ Πξνκεζέα θαη ηνπ Άηιαληνο. ΢ε αληίζεζε κε ηνλ αδειθφ ηνπ Πξνκεζέα πνπ ην φλνκά ηνπ ζεκαίλεη πξνλνεηηθφο, ν Βπηκεζέαο πεξηγξάθεηαη σο απεξίζθεπηνο. Ο Πξνκεζέαο έθιεςε απφ ηνλ Ήθαηζην ην πον θαη απφ ηελ Ώζελά ηε ζμθία θαη ηα ράξηζε ζηνπο αλζξψπνπο. ΐέβαηα ηηκσξήζεθε ζθιεξά γηα ηελ πξάμε ηνπ απηή, αιιά νη άλζξσπνη ήηαλ πιένλ θχξηνη ηεο γλψζεο θαη ηεο θσηηάο θαη θπξηάξρεζαλ ζηε γε. Ο Βπηκεζέαο έγηλε βαζηιηάο ηεο ΢ηθπψλαο θαη ν Αίαο ηνπ έδσζε σο ζχδπγν ηελ Παλδψξα θαη ηεο ράξηζε σο γακήιην δψξν έλα θνπηί. Ώπηφ είλαη ην πεξίθεκν Κμοηί ηδξ Πακδχναξ. Δ θνπέια πεξίεξγε άλνημε ην θνπηί αιιά ακέζσο μεπεηάρηεθαλ απφ απηφ φια ηα δεηλά θαη φιεο νη αζζέλεηεο πνπ πιήηηνπλ ηνπο αλζξψπνπο. Έηζη νη ζενί ηηκψξεζαλ ηνπο αλζξψπνπο πνπ δέρζεθαλ ην ζετθφ δψξν ηεο θσηηάο απφ ηνλ Πξνκεζέα. Ο Βπηκεζέαο θαη ε Παλδψξα

Βπηλίθνπ (Ώξρ) Πξνκπνλά : Ο Βπίκζημξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) πνηεηήο ηεο κέζεο αηηηθήο θσκσδίαο. Ώλαθέξεηαη φηη θέξδηζε ηξεηο θνξέο ζε δξακαηηθνχο αγψλεο. Βπηθάλνπο (Ώξρ) Φηινπάππνπ : Ο Βπζθάκδξ (2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ ζπγγξαθέαο απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα ηεο Ώηγχπηνπ. Βπηράξκνπ (Ώξρ) Πιάθα : Ο θσκσδηνγξάθνο θαη θηιφζνθνο Βπίπανιμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κσ (ή ηελ Ώζηππάιαηα), ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο πνηεηέο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Νεαξφο κεηαλάζηεπζε ζηηο ΢πξαθνχζεο φπνπ εξγάζηεθε γηα ηνπο ηχξαλλνπο Γέισλα θαη Εέξσλα. Πέζαλε ζε ειηθία 92 εηψλ θαη νη ΢πξαθνχζηνη έζηεζαλ αλδξηάληα ηνπ. Ώπφ ηα έξγα ηνπ (Κφηθςρ, Ώβνςζηίκμξ, Πνμιδεεφξ) έρνπλ δηαζσζεί κφλν απνζπάζκαηα. Βπηαλήζνπ (Γεσ) Κπςέιε : Βπηάκδζμξ ή Βπηάκδζα νλνκάδεηαη ην ζχκπιεγκα ησλ Ενλίσλ Νήζσλ. Σα λεζηά είλαη πνιιά, αιιά ζπλήζσο αλαθέξνληαη ην επηά κεγαιχηεξα: Κεθαθθδκία, Κένηονα, Γάηοκεμξ, Λεοηάδα, Εεάηδ, Παλμί ηαζ Κφεδνα. Σα έμη πξψηα αλήθνπλ ζηελ Πεξηθέξεηα Ενλίσλ Νήζσλ θαη ηα Κχζεξα ζηελ Ώηηηθή. Σα Βπηάλεζα είλαη ε κφλε ειιεληθή πεξηνρή πνπ δελ βξέζεθε ππφ νζσκαληθή θαηνρή. Καηαθηήζεθαλ απφ ΐελεηνχο, Γάιινπο, θαη ΐξεηαλνχο. Βλψζεθαλ κε ηελ Βιιάδα ην 1864. Βπηαππξγίνπ (Εζη) Κπςέιε : * Βπηαπφνβζμ απνθαιείηαη ην ηκήκα ησλ ηεηρψλ ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο πνπ άξρηζε λα θηίδεηαη επί Γήλσλα θαη ηειείσζε επί Μαλνπήι Κνκλελνχ. Βίρε πέληε πχξγνπο θαη νλνκαδφηαλ ηφηε Πεληαπχξγην, αιιά αξγφηεξα πξνζηέζεθαλ άιινη δχν θαη πήξε ηνλ νξηζηηθή ηνπ νλνκαζία. * Βπηαπφνβζμ ή Γεκηί Κμοθέ νλνκάδεηαη ην θξνχξην πνπ βξίζθεηαη ζηελ Θεζζαινλίθε. Βπηαράιθνπ (Μπζ) Θεζείν : Ο κπζηθφο βαζηιηάο ησλ Ώβάλησλ ηεο Βχβνηαο Υαιθψδσλ ζθνηψζεθε απφ ηνλ Ώκθηηξχσλα. Πξνο ηηκή ηνπ Υαιθψδνληα νη Ώζελαίνη αλήγεηξαλ κλεκείν πνπ νλνκάζηεθε Βπηάπαθημξ. Βξαζηλίδνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Βναζζκίδδξ είλαη έλαο απφ ηνπο 10 ζηξαηεγνχο ηεο Ώζήλαο πνπ (ην 406 π.Υ.) λίθεζαλ ηνπο ΢παξηηάηεο ζηηο Ώξγηλνχζεο. Οη Ώζελαίνη ηνπο θαηαδίθαζαλ ζε ζάλαην θαη ηνπο εθηέιεζαλ κε ηελ θαηεγνξία φηη δελ θξφληηζαλ λα πεξηζπιιέμνπλ ηνπο λεθξνχο ηνπο Βξαζηζηξάηνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Βναζίζηναημξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κέα, ήηαλ γηαηξφο, θπζηνιφγνο θαη αλαηφκνο. Ίδξπζε ηαηξηθή ζρνιή ζηελ ΢κχξλε, ζηελ νπνία ζπνχδαζαλ πνιινί γλσζηνί γηαηξνί. Πξαγκαηνπνίεζε αλαηνκέο ζε δψα θαη αλζξψπηλα πηψκαηα θαη πεξηέγξαςε ηνλ εγθέθαιν, ηηο θαξδηαθέο βαιβίδεο, ην πεπηηθφ ζχζηεκα θαη

149

δηαρψξηζε ηα λεχξα ζε θηλεηηθά θαη αηζζεηηθά. Θεσξείηαη ν εθεπξέηεο ηνπ θαζεηήξα. Έγξαςε πνιιά ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα πεξί αλαηνκίαο θαη θαξκαθνινγίαο. Βξαζκίαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Βναζιία ήηαλ κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο Νχκθεο, ζπγαηέξεο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Βξάζκνπ (Πξν) Άλσ Κπςέιε : Σν πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Οιιαλδνχ ινγίνπ, θηιφινγνπ, παηδαγσγνχ θαη πξσηνπφξνπ ηνπ νπκαληζκνχ, Βνάζιμο (1466-1536) ήηαλ Γθέξραξλη Γθέξραξληο, αιιά έκεηλε γλσζηφο σο Έξαζκνο (απφ ηελ ειιεληθή ιέμε ενάζιζμξ πνπ ζεκαίλεη αμηαγάπεηνο) ή Νηεδηληέξηνπο (επηζπκεηφο ζηα ιαηηληθά). ΢πνχδαζε Λαηίλνπο θιαζζηθνχο θαη ειιεληθή θηινινγία θαη θηινζνθία. ΢πλδέζεθε κε ηνλ Άγγιν θηιφζνθν Σφκαο Μνχξ θαη ήηαλ ν πξψηνο πνπ δίδαμε ειιεληθά ζην Κέηκπξηηδ. ΢ηελ Ώγγιία νινθιήξσζε ηελ ζάηηξα Μςνίαξ Ββηχιζμ, ζηελ νπνία ε κσξία εκθαλίδεηαη σο ζνθία θαη ε ζνθία σο κσξία. Σν έξγν γλψξηζε αιιεπάιιειεο εθδφζεηο θαη ν Έξαζκνο ηελ παλεπξσπατθή αλαγλψξηζε. ΢ηελ Βιβεηία έδεζε ηε Μεηαξξχζκηζε ηνπ Λνχζεξνπ. Ώλ θαη ν ίδηνο ν Έξαζκνο είρε θαπηεξηάζεη ηηο πξαθηηθέο ηεο Καζνιηθήο Βθθιεζίαο, νη βηαηφηεηεο ησλ νπαδψλ ηνπ Λνχζεξνπ, ηνλ ππνρξέσζαλ λα αζθήζεη δξηκεία θξηηηθή θαηά ηεο Μεηαξξχζκηζεο, ππνζηεξίδνληαο φηη ν άλζξσπνο πξέπεη λα είλαη ειεχζεξνο (λα επηιέγεη) θαη ηάρζεθε ππέξ ηεο ελφηεηαο ηεο Βθθιεζίαο. Μεηέθξαζε θαη εμέδσζε δεθάδεο θείκελα Βιιήλσλ θαη Λαηίλσλ ζπγγξαθέσλ. Βπίζεο έγξαςε πνιιά βηβιία. Τπνινγίδεηαη φηη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ, έγξαςε πεξίπνπ 38 εθαηνκκχξηα ιέμεηο. Σα πεξηζζφηεξα απφ ηα βηβιία ηνπ εληάρζεθαλ ζην Index (θαηάινγν απαγνξεπκέλσλ βηβιίσλ) ηεο Καζνιηθήο Βθθιεζίαο. Ο Έξαζκνο ζε πίλαθα ηνπ Hans Hobein ηνπ Νεφηεξνπ

Βξαηνζζέλνπο (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο θηιφινγνο, γεσγξάθνο θαη αζηξνλφκνο Βναημζεέκδξ (276-196 π.Υ.) απφ ηελ Κπξήλε, ππήξμε δηεπζπληήο ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Βίλαη ν πξψηνο πνπ πέηπρε κε καζεκαηηθνχο ππνινγηζκνχο λα κεηξήζεη ηελ πεξίκεηξν ηεο Γεο κε δηαθνξά κφλν 80 ρηιηνκέηξσλ (απφ ηα πξαγκαηηθά 40.000 ρηιηφκεηξα) ΢ηνλ Βξαηνζζέλε απνδίδεηαη ν φξνο Γεςβναθία θαζψο θαη ε εθεχξεζε ηνπ αζηξνιάβνπ. Βξαηνχο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Βναηχ είλαη κηα απφ ηηο Βλλέα Μνχζεο θφξεο ηνπ Αία θαη ηεο Μλεκνζχλεο, πξνζηάηηδα ηνπ ρνξνχ, ηνπ πκελαίνπ, ηεο εξσηηθήο πνίεζεο, ησλ χκλσλ θαη ηεο κνπζηθήο. (Ένςξ-Βναηχ). Ώπεηθνλίδεηαη κε ιχξα ζηα ρέξηα Βξαηχξαο (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Βνάηονα είλαη νξεηλή θσκφπνιε ηεο Κνδάλεο. Βίλαη γλσζηή γηα ηα πνιιά παιηά αξρνληηθά ηεο. Βξάησλνο (Ώξρ) Πξνκπνλά : * Ο Βνάηςκ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θηιφζνθνο θαη αξκνληθφο (κνπζηθφο) δάζθαινο ηνπ Πινπηάξρνπ * Ο Βνάηςκ ΢έληζμξ (1νο κ.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο γιχπηεο. Βξγαηηθήο Πξσηνκαγηάο (πιαηεία) (Αηα) Πεηξάισλα: Δ Πνςημιαβζά, ε πξψηε κέξα ηνπ ΜαΎνπ, εθηφο απφ γηνξηή ησλ ινπινπδηψλ, είλαη δηεζλψο θαζηεξσκέλε σο εκέξα ηνπ εξγάηε. Ώθνξκή γηα ηνλ ενξηαζκφ απηφ ππήξμε ν αηκαηεξφο εξγαηηθφο μεζεθσκφο ηνπ ΜαΎνπ 1866 ζην ΢ηθάγν ησλ ΔΠΏ. Βξγνηίκνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο αγγεηνπιάζηεο Βνβυηζιμξ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώηηηθή είλαη γλσζηφο απφ έλα αγγείν πνπ βξίζθεηαη ζην κνπζείν ηεο Νάπνιεο θαη θέξεη ηελ επηγξαθή Κθζηίαξ ιε έβναρεκ, Βνβυηζιμξ ι’ επμίδζεκ (ζαλ λα κηιά ην ίδην ην αγγείν). Βξεζνχ (Γεσ) Νεάπνιε : Δ Βνεζυξ είλαη θσκφπνιε ηεο Λέζβνπ, γλσζηή γηα ηηο νκνξθηέο ηεο θαη ηελ ηζηνξία ηεο. Σα πην δηάζεκα ηέθλα ηεο ήηαλ νη πνηεηέο ΢απθψ θαη Ώιθαίνο θαη νη θηιφζνθνη Θεφθξαζηνο θαη Φαλίαο.

150

Βξεηξίαο (Γεσ) Κνισλφο: Δ Βνέηνζα είλαη παξαιηαθή θσκφπνιε ηεο Βχβνηαο,

απέλαληη απφ ηνλ Χξσπφ. Καηά ηελ αξραηφηεηα (6νο-5νο π.Υ. αη.) ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθέο πφιεηο-θξάηε ηεο Βιιάδαο. Σν 490 νη Πέξζεο ηελ θαηάζηξεςαλ νινζρεξψο. Σν Μάην ηνπ 1821 ν Παπαληθνιήο ππξπφιεζε ζην ιηκάλη ηεο κεγάιν ηνπξθηθφ δίθξνην, γεγνλφο πνπ ζεσξείηαη σο ε πξψηε λαπηηθή επηηπρία ηνπ αγψλα. Βξερζείνπ (Εζη) Μαθξπγηάλλε: Σν Βνέπεεζμ είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ζσδφκελα ηεξά ηεο Ώθξφπνιεο ηεο Ώζήλαο, Υηίζηεθε κεηαμχ 421 θαη 406, πάλσ ζηα εξείπηα ηνπ λανχ ηεο Πνιηάδνο Ώζελάο πνπ είρε ππξπνιεζεί απφ ηνπο Πέξζεο ην 480 π.Υ.. Σν Βξέρζεην ήηαλ ρσξηζκέλν ζε δπν λανχο, έλα αθηεξσκέλν ζηελ Ώζελά θαη έλα ζην Πνζεηδψλα. Σν πην γλσζηφ φκσο ζεκείν ηνπ είλαη ε Πανάζηαζζξ ηςκ ημνχκ, δειαδή νη πεξίθεκεο Κανοάηζδεξ, αγάικαηα έμη θνξηηζηψλ πνπ ζηήξηδαλ (αληί γηα θνιψλεο) ηελ νξνθή ηνπ. Βξερζέσο (Μπζ) Πιάθα : Ο Βνεπεεφξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο, γηνο ηνπ Παλδίσλα. Παληξεχηεθε ηελ Πξαμηζέα θαη απέθηεζαλ πνιιά παηδηά, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηνλ Κέθξνπα ην λεφηεξν, ηνλ Παλδψξν, ηελ Κξένπζα, ηελ Πξφθξηδα, ηελ Υζνλία θαη ηελ Χξείζπηα . Σελ Χξείζπηα απήγαγε ν άλεκνο ΐνξέαο. Ο Βξερζέαο καζαίλεη απφ ηηο θφξεο ηνπ Πξφθξηδα, Κξένπζα θαη Υζνλία ηελ αξπαγή ηεο Χξείζπηαο απφ ηνλ ΐνξέα

Ο Βξερζέαο ήηαλ επηθεθαιήο ησλ Ώζελαίσλ ζηνλ ληθεθφξν πφιεκν θαηά ηεο Βιεπζίλαο.. ΢ηηο κάρεο ν Βξερζέαο ζθφησζε ηνλ Βχκνιπν, γην ηνπ Πνζεηδψλα. Ο ζεφο νξγηζκέλνο απφ ην ζάλαην ηνπ γηνπ ηνπ ρηχπεζε κε ηελ ηξίαηλά ηνπ ην ζπίηη ηνπ Βξερζέα θαη ην γθξέκηζε ζθνηψλνληαο θαη ηνλ ίδην. Βξηβνίαο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : * Καηά ηε κπζνινγία ε Βνίαμζα ή Πενίαμζα ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢αιακίλαο Σειακψλα θαη κεηέξα ηνπ Ώίαληα ηνπ Σειακψληνπ. * Ώλαθέξεηαη επίζεο ζηε κπζνινγία θαη κηα απφ ηηο Ώκαδφλεο κε ην φλνκα Βνίαμζα. Βξηγφλεο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Βνζβυκδ ή Δνζβυκδ ήηαλ θφξε ηνπ Εθάξηνπ ηνπ Ώζελαίνπ. Κάπνηε ν παηέξαο ηεο θηινμέλεζε ζην ζπίηη ηνπ ην ζεφ Αηφλπζν ν νπνίνο ηνπ δίδαμε ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ακπειηνχ θαη ηελ παξαγσγή ηνπ θξαζηνχ. Ο Εθάξηνο έθηηαμε θξαζί θαη γηα λα δηαδψζεη ηελ θαηαλάισζή ηνπ, άξρηζε γπξλά ζηα ρσξηά λα θεξλά ηνπο γεσξγνχο θαη ηνπο βνζθνχο. Ώπηνί ήπηαλ γηα πξψηε θνξά θξαζί θαη φπσο ήηαλ ακάζεηνη δαιίζηεθαλ. Πίζηεςαλ φηη ην πνηφ πνπ ηνπο πξφζθεξε ν Εθάξηνο ήηαλ δειεηεξηαζκέλν θαη γη’ απηφ ηνλ ζθφησζαλ θαη πέηαμαλ ην πηψκα ηνπ ζε έλα πεγάδη. Σν ζθπιί ηνπ Εθάξηνπ εηδνπνίεζε κε γαπγίζκαηα ηελ Βξηγφλε πνπ βξήθε ην ζψκα ηνπ παηέξα ηεο. Σνλ έζαςε θαλνληθά θαη κεηά απφ ηελ απειπηζία ηεο απηνθηφλεζε. Βξηθχιεο (Μπζ) Παγθξάηη : Δ Βνζθφθδ ήηαλ αδειθή ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώδξάζηνπ θαη ζχδπγνο ηνπ κάληε θαη γηαηξνχ Ώκθηάξανπ, κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ δπν γηνπο (ηνλ Ώιθκαίσλα θαη ηνλ Ώκθίινρν) θαη δπν θφξεο. ΋ηαλ έθζαζε ζην Άξγνο, ν δησγκέλνο απφ ηε Θήβα Πνιπλείθεο, ν Άδξαζηνο απνθάζηζε λα ηνλ βνεζήζεη ζηελ νξγάλσζε εθζηξαηείαο γηα λα πάξεη ην ζξφλν ηνπ πίζσ. Ο Ώκθηάξανο δηαθψλεζε, γηαηί σο κάληεο, ήμεξε πσο φζνη εθζηξάηεπαλ θαηά ηεο Θήβαο ζα ζθνησλφηαλ. Δ Βξηθχιε πνπ εθιήζε λα δηαηηεηεχζεη ζηε δηαθσλία Ώδξάζηνπ θαη Ώκθηάξανπ δέρζεθε ηελ άπνςε ηνπ πξψηνπ (θαζψο είρε δσξνδνθεζεί απφ ηνλ Πνιπλείθε) θαη παξφηξπλε ηνλ άληξα ηεο λα ζπκκεηάζρεη ζηελ εθζηξαηεία. Ο Ώκθηάξανο θπζηθά γλψξηδε ηφζν γηα ηε δσξνδνθία ηεο ζπδχγνπ ηνπ, φζν θαη γηα ηελ ηχρε πνπ ηνλ πεξίκελε. ΋κσο μεθίλεζε γηα ηνλ πφιεκν, αθήλνληαο εληνιή ζηα παηδηά ηνπ, φηαλ κεγαιψζνπλ λα ζθνηψζνπλ ηε κεηέξα ηνπο. Μεηά απφ δέθα ρξφληα νη Βπίγνλνη ησλ Βπηά απνθάζηζαλ λα εθδηθεζνχλ ην ζάλαην ησλ παηέξσλ ηνπο. Δ Βξηθχιε θαη πάιη δσξνδνθήζεθε απφ ηνλ γην ηνπ Πνιπλείθε, ηνλ Θέξζαλδξν θαη παξφηξπλε ην γην ηεο λα εγεζεί ηεο εθζηξαηείαο. ΋ηαλ έπεζε ε Θήβα ν 151

Ώιθκαίσλ γχξηζε θαη ζθφησζε ηε κεηέξα ηνπ, εθπιεξψλνληαο ηελ παηξηθή εληνιή θαη εθδηθνχκελνο ηε λέα πξνδνζία ηεο. Βξκαγφξνπ (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο Βνιαβυναξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώκθίπνιε, ππήξμε ζησηθφο θηιφζνθνο. * Ο δάζθαινο ηεο ξεηνξηθήο Βνιαβυναξ μ Σήικζμξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Σήκλν ηεο Ώηνιίαο, ζεσξείηαη ν θπξηφηεξνο εθπξφζσπνο ηεο ξνδηαθήο ξεηνξηθήο ζρνιήο. Γλσζηφ είλαη ην εμάηνκν έξγν ηνπ Σέπκδ νδημνζηή. Βξκηφλεο (Γεσ-Μπζ) Παγθξάηη : * Δ Βνιζυκδ είλαη γξαθηθή παξαιηαθή πφιε ηεο Ώξγνιίδαο γλσζηή απφ ηελ αξραηφηεηα. * Δ κπζηθή Βνιζυκδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πάξηεο Μελειάνπ θαη ηεο Χξαίαο Βιέλεο. Ο παηέξαο ηεο ηελ είρε αξξαβσληάζεη κε ηνλ μάδεξθν ηεο Οξέζηε. ΋ηαλ ε κεηέξα ηεο αθνινχζεζε ηνλ Πάξε ζηελ Σξνία θαη άξρηζε ν Σξσηθφο Πφιεκνο ε Βξκηφλε ήηαλ κφιηο ελλέα ρξνλψλ. ΢ηνλ πφιεκν, ν Μελέιανο γηα λα πείζεη ην Νενπηφιεκν γην ηνπ Ώρηιιέα λα ζπκκεηάζρεη ζηνλ πφιεκν, ηνπ ππνζρέζεθε λα ηνπ δψζεη σο ζχδπγν ηεο Βξκηφλε. Ο Νενπηφιεκνο παληξεχηεθε ηελ Βξκηφλε, αιιά ζε ιίγν θαηξφ θάλεθαλ ζχλλεθα ζηηο ζρέζεηο ηνπο. Δ Βξκηφλε θαηεγνξνχζε ηελ (ρήξα ηνπ Έθηνξα θαη εξσκέλε ηνπ Νενπηφιεκνπ) Ώλδξνκάρε, φηη κε κάγηα ηελ εκπφδηδε λα θάλεη παηδηά. Με ηε βνήζεηα ηνπ Οξέζηε δνινθφλεζαλ ηνλ Νενπηφιεκν πάλσ ζην ηεξφ ηνπ Ώπφιισλα Οη δπν ηνπο παληξεχηεθαλ θαη απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Σηζακελφ ηνλ ηειεπηαίν ησλ Ώηξεηδψλ.

Ερμίπποσ

(Ώξρ) Πξνκπνλά : * Ο Ένιζππμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θσκσδηνγξάθνο θαη ηακβνγξάθνο, αξραηφηεξνο ηνπ Ώξηζηνθάλε. Έγξαςε 40 θσκσδίεο. * Ο γξακκαηηθφο θαη πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο Ένιζππμξ ((3νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢κχξλε, καζεηήο ηνπ Καιιίκαρνπ, έγξαςε πνιιέο βηνγξαθίεο ζπγγξαθέσλ , θηινζφθσλ, λνκνζεηψλ θ.ά. (ΐίμζ ηςκ εκ παζδεία δζαθαιράκηςκ, ζε δέθα βηβιία). * Ο ηζηνξηθφο Ένιζππμξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ ΐπξεηφ, καζεηήο ηνπ Φίισλνο, έγξαςε ηα Οκεζνμηνζηζηά, Πενί εαδμιάδμξ θ.ά. Βξκνχ (Μπζ) ΢χληαγκα : Ο Βνιήξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζενχο ηνπ Οιχκπνπ, πξνζηάηεο ηνπ εκπνξίνπ, ησλ βνζθψλ, ησλ θνπαδηψλ, αιιά θαη ησλ θιεθηψλ, ησλ πνξλψλ θαη ησλ ηπρεξψλ παηρληδηψλ. Βίλαη επίζεο ν λεθξνπνκπφο, θαζψο ζπλνδεχεη ηνπ λεθξνχο ζηνλ Κάησ Κφζκν θαη ιεηηνπξγεί θαη σο αγγειηνθφξνο ησλ ζεψλ. Βίλαη ν πην γήηλνο, ν πην αλζξψπηλνο απφ ηνπο ζενχο κε ηηο πεξηζζφηεξεο αλζξψπηλεο αδπλακίεο, ειαηηψκαηα, γθάθεο αιιά θαη πξνηεξήκαηα. Ώπφ απηά ραξαθηεξίζηεθε σο ν πην Έιιελαο απφ φινπο ηνπο ζενχο. Ο Βξκήο θξαηά ηνλ κηθξφ Αηφλπζν, έλα αξηζηνχξγεκα ηνπ Πξαμηηέιε, ζην Μνπζείν ηεο αξραίαο Οιπκπίαο

Βίλαη γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Μαίαο θαη γελλήζεθε ζην φξνο Κπιιήλε. Ο Βξκήο αλαθέξεηαη ζε δεθάδεο κχζνπο ζηνπο νπνίνπο πξσηαγσληζηεί ν ίδηνο ή σο κεζνιαβεηήο θαη αγγειηνθφξνο. Δ ιαηξεία ηνπ ήηαλ δηαδεδνκέλε ζε φιε ηελ Βιιάδα, γηαηί ήηαλ έλαο απφ ηνπο πην δεκνθηιείο ζενχο. ΢ηηο δηαζηαπξψζεηο ησλ δξφκσλ, αιιά ζπρλά θαη έμσ απφ ηηο πφξηεο ησλ ζπηηηψλ ππήξραλ νη Βνιαίμζ θυθμζ, δειαδή έλαο ζσξφο απφ πέηξεο πνπ πάλσ ηνπο νξζσλφηαλ κηα ζηήιε κε ηελ πξνηνκή ηνπ ζενχ. Οη ζηήιεο απηέο ιεγφηαλ Βνιαί θαη πξνζηάηεπαλ ηνπο νδνηπφξνπο θαη ηνπο ηαμηδηψηεο, νη νπνίνη ζπλήζσο πξφζζεηαλ κηα πέηξα ζην ζσξφ. Ο Βξκήο ζεσξείηαη ν εθεπξέηεο ηνπ απινχ, ηεο θινγέξαο θαη ηεο ιχξαο, κάιηζηα ηελ πξψηε ηνπ ιχξα ηελ ράξηζε ζην ζεφ ηεο κνπζηθήο Ώπφιισλα. Ώπφ ηνπο έξσηέο ηνπ κε δηάθνξεο ζεέο θαη ζλεηέο γπλαίθεο έγηλε παηέξαο δεθάδσλ εξψσλ ηεο κπζνινγίαο.

152

Βξκνππφιεσο (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ Βνιμφπμθδ είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο ΢χξνπ θαη ησλ Κπθιάδσλ. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ήξζαλ ζην λεζί πξφζθπγεο απφ ηε Υίν, ηα Φαξά, ηελ Κξήηε, ηελ Μηθξά Ώζία θαη αιινχ θαη ηέζεθαλ ππφ ηελ πξνζηαζία ησλ δπηηθνεπξσπαίσλ επεηδή ε πιεηνςεθία ηνπ λεζηνχ απνηεινχληαλ απφ θαζνιηθνχο. ΢ήκεξα θαζνιηθνί θαη νξζφδνμνη ζπκβηψλνπλ αξκνληθά. Βξκσλάζζεο (Εζη) Πεξηζζφο : Δ Βνιχκαζζα ήηαλ απνηθία ησλ Μπηηιελαίσλ ζηε παξαιία ηνπ Κηκκεξίνπ ΐνζπφξνπ (Κξηκαία). Εδξχζεθε απφ ηνλ βαζηιηά ΢ήκαλδξν θαη ηε γπλαίθα ηνπ Βνιχκαζζα, πξνο ηηκή ηεο νπνίαο νλφκαζε ηελ απνηθία. Έξζεο (Μπζ) Λφθνο ΢ηξέθε : Δ Ένζδ ήηαλ κηα απφ ηηο Ώγιαπξίδεο, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κέθξνπα θαη ηεο Ώγιαχξνπ. Δ άιιεο δπν ήηαλ ε Πάλδξνζνο θαη ε Άγιαπξνο. Ώπφ ηελ έλσζή ηεο Έξζεο κε ην Βξκή, γελλήζεθε έλαο γηνο, ν Κέθαινο. Βξπζξαίαο (Γεσ) Κπςέιε : * Δ Βνοεναία είλαη θξάηνο ηεο Ώθξηθήο, ζηα παξάιηα ηεο Βξπζξάο θαη ζπλνξεχεη κε ην ΢νπδάλ θαη ηελ Ώηζηνπία. Πξσηεχνπζα ηεο είλαη ε Ώζκάξα. Ώπέθηεζε ηελ αλεμαξηεζία ηεο απφ ηελ Εηαιία ην 1941 θαη απφ ηελ Ώηζηνπία ην 1993. * Δ Βνοεναία είλαη ρεξζφλεζνο ηεο Α. Σνπξθίαο, πξνέθηαζε ηνπ θφιπνπ ηεο ΢κχξλεο ζηελ νπνία βξηζθφηαλ νη πφιεηο ΐνπξιά, Σζεζκέο θαη άιιεο. Καηειήθζε απφ ηηο ειιεληθέο δπλάκεηο ην 1919 θαη απφ ηνπο Σνχξθνπο ην ΢επηέκβξην ηνπ 1922. Οη πξφζθπγεο απφ ηελ Βξπζξαία δεκηνχξγεζαλ ην πξνάζηην ηεο Ώηηηθήο Νέα Βνοεναία, γεηηνληθφ ηεο Κεθηζηάο. Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ (Αηα) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Σν αλζξσπηζηηθφ δηεζλέο θίλεκα ηνπ Βνοενμφ ΢ηαονμφ (ή Βνοενάξ Διζζεθήκμο γηα ηνπο κνπζνπικάλνπο) απνηειείηαη απφ πιήζνο νξγαλψζεσλ ζε φιεο ζρεδφλ ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ. Εδξχζεθε ην 1863 κε πξσηνβνπιία ηνπ Βιβεηνχ Βννίημο Νηοκάκ ν νπνίνο έδεζε ηε θξίθε ηνπ πνιέκνπ ζηε κάρε ηνπ ΢νιθεξίλν θαη είδε ρηιηάδεο ηξαπκαηίεο λα πεζαίλνπλ αβνήζεηνη. Δ ΢πλζήθε ηεο Γελεχεο επηθχξσζε ηελ ίδξπζε ηνπ Αζεεκμφξ Βνοενμφ ΢ηαονμφ θαη ηα θξάηε πνπ ηελ ζπλππέγξαςαλ ππνρξενχληαη λα ζέβνληαη ηνπο αλζξψπνπο, ηα νηθήκαηα θαη ηα νρήκαηα πνπ θέξνπλ ηνλ Βξπζξφ ΢ηαπξφ ζε ιεπθφ θφλην. Ο Βξξίθνο Νηπλάλ, ηδξπηήο ηνπ Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ

Βξπζξψλ (Εζη-Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : * Οη Βνοενέξ ήηαλ κηα απφ ηηο πφιεηο ηεο αξραίαο Εσλίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Εδξχζεθε απφ απνίθνπο απφ ηελ Κξήηε, κε αξρεγφ ηνλ Βξπζξφ, γην ηνπ Ραδάκαλζπ. ΢ήκεξα δηαζψδνληαη ην αξραίν ζέαηξν, λανί, ε αγνξά θαη άιια κλεκεία. * Οη Βνοενέξ, θσκφπνιε ηεο ΐνησηίαο είλαη ην παιηφ Κξηεθνχθη. Βξπκάλζνπ (Γεσ-Μπζ) Κνισλφο : * Ο Βνφιακεμξ είλαη νξνζεηξά ηεο Πεινπνλλήζνπ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Βνφιακεμξ ήηαλ γηνο ηνπ Ώπφιισλα πνπ ηνλ ηχθισζε ε Ώθξνδίηε γηαηί ηελ είρε δεη γπκλή θαζψο εηνηκαδφηαλ λα ζπλαληήζεη ηνλ Άδσλε. Ο Ώπφιισλ νξγηζκέλνο γηα ηελ ηχθισζε ηνπ γηνπ ηνπ, ζθφησζε ηνλ Άδσλε. ΢ην φξνο απηφ δνχζε ν Βνοιάκεζμξ ηάπνμξ, πνπ πξνθαινχζε θαηαζηξνθέο ζηελ πεξηνρή, θαηαζηξέθνληαο ηα ζπαξηά θαη μεζρίδνληαο ηα δψα ησλ ρσξηθψλ. Ο Δξαθιήο πξαγκαηνπνηψληαο έλα απφ ηνπο άζινπο ηνπ ηνλ έπηαζε δσληαλφ. * Βνφιακεμξ είλαη πνηακφο πνπ πεγάδεη απφ ην νκψλπκν φξνο θαη απνηειεί ην θπζηθφ ζχλνξν ησλ λνκψλ ΏραΎαο θαη Διείαο. Πάιη θαηά ηε κπζνινγία ν Βνφιακεμξ ήηαλ πνηάκηνο ζεφο, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο Βξπζίρζνλνο (Μπζ) Θεζείν : * Ο βαζηιηάο ηεο Θεζζαιίαο Βνοζίπεςκ ή Ώίεςκ, ηηκσξήζεθε απφ ηε ζεά Αήκεηξα κε αηψληα πείλα, φηαλ πξνζπάζεζε λα θφςεη έλα ηεξφ δέληξν ηεο. Ώθνχ έθαγε ηα πάληα, ζην ηέινο έθαγε ηηο ίδηεο ηνπ ζάξθεο θαη πέζαλε.

153

* Ο Βνοζίπεςκ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Γίγαληεο, ηέθλν ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο. * Ο Βνοζίπεςκ μ Ώεδκαίμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κέθξνπα θαη ηεο Ώγιαχξνπ θαη αδειθφο ησλ Ώγιαπξηδψλ. Νένο αθφκα πήγε ζηελ Αήιν γηα λα θέξεη ζηελ Ώζήλα έλα άγαικα ηεο Βηιείζπηαο, αιιά ζην ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο πέζαλε. Βξσηνθξίηνπ (Μπζ) Πιάθα : Ο Βνςηυηνζημξ είλαη ν ήξσαο ηνπ νκψλπκνπ θξεηηθνχ κεζαησληθνχ έκκεηξνπ κπζηζηνξήκαηνο ηνπ ΐηηζέληδνπ Κνξλάξνπ (17νο αη.). Σν έξγν είλαη γξακκέλν ζε δεθαπεληαζχιιαβνπο νκνηνθαηάιεθηνπο ζηίρνπο ζηελ θξεηηθή δηάιεθην. Ο Βξσηφθξηηνο εξσηεχεηαη ηελ Ώνεημφζα θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Δξάθιε θαη απηή αληαπνθξίλεηαη ζηνλ έξσηά ηνπ. Παξά ηηο αληηξξήζεηο ηνπ βαζηιηά θαη ηα πνιιά εκπφδηα, ν έξσηαο ηειηθά ζξηακβεχεη. Σν έξγν είλαη δηαρξνληθά δεκνθηιέζηαην θαη ηξαγνπδηέηαη αθφκα ζηα ρσξηά ηεο Κξήηεο. Έρεη κεινπνηεζεί θαη έρεη δηαζθεπαζηεί ζε ζεαηξηθφ έξγν. Έζιηλ (Βπη) Ώκπειφθεπνη : Ο Κςκζηακηίκμξ Έζθζκ (1844-1920), απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γηνο ΐαπαξνχ θηιέιιελα. ΢πνχδαζε λνκηθά θαη ήηαλ απφ ηνπο επηθαλείο λνκηθνχο ηεο επνρήο ηνπ. Παξάιιεια αζρνιήζεθε θαη κε ηελ πνιηηηθή θαη εμειέγε βνπιεπηήο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Αηψρζεθε θαη εμνξίζηεθε σο αληηβεληδειηθφο. Βζπεξίδσλ (Μπζ) Λακπξηλή : Οη κπζηθέο Βζπενίδεξ ήηαλ πηελφκνξθεο ζεφηεηεο ή δαηκφληα, θφξεο ηεο Νχρηαο θαη ηνπ Βζπέξνπ. Ο αξηζκφο ηνπο πνηθίιιεη θαη νλφκαηα πνπ αλαθέξνληαη είλαη: Ώίγιε, Άλζεηα, Ώξέζνπζα, Βξχζεηα, Βζπεξέζνπζα θαη Βζηία. Ήηαλ Νχκθεο ηεο εζπέξαο θαη ηεο εζπενίαξ δειαδή ηνπ δπηηθφηαηνπ ζεκείνπ ηνπ γλσζηνχ ηφηε θφζκνπ. Κχξην θαζήθνλ ηνπο ήηαλ ε θχιαμε ηνπ ηήπμο ιε ηα πνοζά ιήθα, δψξν ηεο Γαίαο ζην γάκν ηνπ Αία θαη ηεο Ήξαο. Μαδί κε ηηο Βζπεξίδεο ηνλ θήπν θχιαγε θαη ν δξάθνο Λάδσλ. Σα πεξίθεκα κήια ησλ Βζπεξίδσλ έθιεςε ν Δξαθιήο αθνχ ζθφησζε ηνλ Λάδσλα, πξαγκαηνπνηψληαο έλα αθφκα απφ ηνπο άζινπο ηνπ. Έζζειηλγθ (Πξν) Άγηνο ΢ψζηεο : Ο Υνζζηζακυξ Έζζεθζκβη (Hesseling, 1859-1941) ήηαλ Οιιαλδφο βπδαληηλνιφγνο θαη λενειιεληζηήο. Έξγα ηνπ: ΐογάκηζμκ, Υάνμξ θ.ά. Δ ζεά Βζηία

Βζηίαο (Μπζ) Ώκπειφθεπνη : Δ Βζηία ήηαλ κηα απφ ηηο νιχκπηεο ζεέο, πξνζηάηηδα ηεο νηθνγελεηαθήο εζηίαο, ηεο θσηηάο θαη ηεο νηθνγέλεηαο. Πξσηφηνθε θφξε ηνπ Κξφλνπ θαη ηεο Ρέαο, αδειθή ηνπ Πνζεηδψλα, ηεο Αήκεηξαο, ηεο Ήξαο, ηνπ Άδε θαη ηνπ Αία. Μφιηο γελλήζεθε ηελ θαηάπηε ν παηέξαο ηεο, φπσο έθαλε θαη κε ηα άιια ηνπ παηδηά, ψζπνπ ν Αίαο ηνπο απειεπζέξσζε. Δ Βζηία είρε πάξεη φξθν αεηπαξζελίαο θαη ν Αίαο πξφζηαμε λα είλαη ε πην ζεβαζηή απφ φινπο ηνπο ζενχο θαη λα ηεο απνλέκνληαη νη αλάινγεο ηηκέο. ΋ινη, ζενί θαη ζλεηνί ζεβάζηεθαλ ηελ αγλφηεηά ηεο. Μφλν ν Πξίαπνο πξνζπάζεζε θάπνηε λα ηελ βηάζεη ηελ ψξα πνπ θνηκφηαλ, θαη ε ζεά ζψζεθε απφ ην γθάξηζκα ελφο γατδάξνπ, πνπ ηελ μχπλεζε θαη ην ΄βαιε ζηα πφδηα. Δ Βζηία είρε παληνχ βσκνχο θαη ηεξά. Ώπφ ηελ ημζκή εζηία ησλ Βιιήλσλ ηνπο Αειθνχο, έπαηξλαλ ηε θιφγα πνπ άλαβε ζηα ζπίηηα θαη ηνπο δεκφζηνπο ρψξνπο, ε νπνία δηαηεξείην άζβεζηε πξνο ηηκή ηεο ζεάο. Δ έθθξαζε αθ΄Βζηίαξ ζήκαηλε φηη ζ’ απηήλ πξνζθεξφηαλ νη πξψηεο ζπνλδέο ζηα ζπκπφζηα θαη νη πξψηεο ζπζίεο. Βηενθιένπο (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Βηεμηθήξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Θήβαο, γηνο ηνπ Οηδίπνδα θαη ηεο Ενθάζηεο, αδειθφο ηνπ Πνιπλείθε, ηεο Εζκήλεο θαη ηεο Ώληηγφλεο. ΋ηαλ ν Οηδίπνπο εγθαηέιεηςε ηε Θήβα, ζπκθσλήζεθε ε εγεκνλία ηεο πφιεο λα αζθείηαη απφ ηνπο δπν αδειθνχο Βηενθιή θαη Πνιπλείθε ελαιιάμ θάζε ρξφλν. Πξψηνο αλέιαβε ν Βηενθιήο, αιιά φηαλ ήξζε ε ψξα λα παξαδψζεη ηελ εμνπζία ζηνλ αδειθφ ηνπ, αξλήζεθε.

154

Ο Πνιπλείθεο θαηέθπγε ζην Άξγνο θαη κε ηε βνήζεηα ηνπ Ώδξάζηνπ μεζήθσζε ηνπο εγεκφλεο ηεο πεξηνρήο, ηνπο γλσζηνχο Βπηά επί Θήααξ, νη νπνίνη εθζηξάηεπζαλ θαηά ηνπ ζθεηεξηζηή ηνπ ζξφλνπ. Οη δπν αδειθνί κνλνκάρεζαλ θαη αιιεινζθνηψζεθαλ. Δ εθζηξαηεία ησλ Βπηά απέηπρε θαη ηελ εγεκνλία ηεο πφιεο αλέιαβε ν Κξέσλ, κεηά ην ζάλαην ηνπ νπνίνπ, βαζηιηάο έγηλε ν γηνο ηνπ Βηενθιή, ν Λανδάκαο. Ώπηφο εηηήζεθε απφ ηνπο Βπηγφλνπο, νη νπνίνη πήξαλ έηζη ηελ εθδίθεζε γηα ηελ ήηηα ησλ παηέξσλ ηνπο. Βπαγγειηθήο ΢ρνιήο (νδφο & πιαηεία) (Αηα) Παγθξάηη & Ώκπειφθεπνη : Δ Βοαββεθζηή ΢πμθή ήηαλ ειιεληθφ εθπαηδεπηήξην ηεο ΢κχξλεο πνπ ηδξχζεθε ην 1917. Αηαηεξνχζε βηβιηνζήθε απφ 30.000 ηφκνπο θαη κνπζείν κε 3.000 εθζέκαηα. Έθιεηζε κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο πφιεο απφ ηνπο Σνχξθνπο ην 1922. Βπαγγειηζηξίαο (Θξε) Καπληθαξέα : Δ νδφο Βοαββεθζζηνίαξ βξίζθεηαη θνληά ζηε κεηξφπνιε ηεο Ώζήλαο θαη είλαη αθηεξσκέλε ζηελ Παλαγία. Βπαγξίνπ (Ώξρ-ΐπδ) Κπςέιε : * Ο δσγξάθνο Βοάβνζμξ μ Κεδναίμξ (5νο π.Υ. αη.) * Ο κνλαρφο θαη ζπγγξαθέαο Βοάβνζμξ μ Πμκηζηυξ (345-399) απφ ηελ Ίβσξα ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ, καζήηεπζε θνληά ζην Μέγα ΐαζίιεην θαη ηνλ Γξεγφξην ηνλ Ναδηαλδηλφ, εγθαηέιεηςε ηα εγθφζκηα θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ έξεκν ηεο Ώηγχπηνπ, φπνπ έδεζε σο ην ζάλαηφ ηνπ δψληαο απζηεξή αζθεηηθή δσή. Έγξαςε ζξεζθεπηηθά έξγα. * Ο Έιιελαο ηζηνξηθφο Βοάβνζμξ μ ΢πμθαζηζηυξ (6νο κ.Υ. αη.) απφ ηε ΢πξία, γλσζηφο γηα ην ζχγγξακκά ηνπ Βηηθδζζαζηζηή ζζημνία. Βπάδλεο (Μπζ) Ρνπθ : * Δ Βοάδκδ, θφξε ηνπ Πνζεηδψλα θαη εξσκέλε ηνπ Ώπφιισλα απφ ηνλ νπνίν έκεηλε έγθπνο. ΋ηαλ αηζζάλζεθε φηη ήξζε ε ψξα ηεο, θαηέθπγε ζην δάζνο φπνπ κε ηε βνήζεηα ηεο Βηιείζπηαο, γέλλεζε ηνλ Ίακν (γελάξρε καληηθνχ γέλνπο ηεο Οιπκπίαο), ηνλ νπνίν εγθαηέιεηςε. Απν θίδηα αλάιαβαλ ηελ αλαηξνθή ηνπ βξέθνπο θαη ην ηάηδαλ κέιη. Ο Καπαλέαο θεξαπλνβνιείηαη απφ ηνλ Αία

* Δ Βοάδκδ θφξε ηνπ Ίθηνο θαη ζχδπγνο ηνπ Καπακέα. Ο άληξαο ηεο ζθνηψζεθε ζηα ηείρε ηεο Θήβαο (θεξαπλνβνιήζεθε απφ ηνλ Αία) θαη ε Βπάδλε απαξεγφξεηε, έπεζε ζηελ λεθξηθή ππξά ηνπ. Ο γηνο ηνπ ν ΢ζέλεινο ήηαλ έλαο απφ ηνπο Βπηγφλνπο πνπ κεηά απφ δέθα ρξφληα εθδηθήζεθαλ ηελ ήηηα θαη ην ζάλαην ησλ παηέξσλ ηνπο. * Δ Βοάδκδ ήηαλ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ ΢ηξπκψλα θαη ηεο Νέαηξαο, ζχδπγνο ηνπ Άξγνπ, κε ηνλ νπνίνλ απέθηεζαλ ηνλ Έθβαζν, ηνλ Βπίδαπξν, ηνλ Σίξπλζα θαη άιινπο * Δ Βοάδκδ ήηαλ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώζσπνχ θαη εξσκέλε ηνπ πνηακνχ Νείινπ. Βπαιθίδνπ (Ώξρ) Λφθνο ΢θνπδέ : Ο Βοαθηίδδξ ήηαλ ζηξαηεγφο ησλ Βξεηξηέσλ πνπ ζπκκεηείρε ζηελ Εσληθή επαλάζηαζε θαηά ησλ Πεξζψλ (499 π.Υ.). Γηα ην ιφγν απηφ ε Βξέηξηα θαηαζηξάθεθε νινθιεξσηηθά απφ ηνπο Πέξζεο ην 490. Βπβνίαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Βφαμζα είλαη ην δεχηεξν ζε κέγεζνο ειιεληθφ λεζί κεηά ηελ Κξήηε. Υσξίδεηαη απφ ηε ΢ηεξεά Βιιάδα απφ ηνλ Βπβντθφ Κφιπν. Πξσηεχνπζά ηεο είλαη ε Υαιθίδα ε νπνία ελψλεηαη κε ηελ επεηξσηηθή Βιιάδα κε δπν γέθπξεο. Βπβνχινπ (Μπζ-Ώξρ) Κεξακεηθφο : Απν κπζηθά θαη δπν ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο Βφαμοθμξ ήηαλ γηνο ηνπ ηεξέα Καξκάλνξα απφ ηελ Κξήηε θαη παηέξαο ηεο Κάξκεο. * Ο άιινο κπζηθφο Βφαμοθμξ ή Βοαμοθεφξ ήηαλ γεγελήο Βιεπζίληνο θαη βνήζεζε ηελ Αήκεηξα ζηελ αλαδήηεζε ηεο ρακέλεο ηεο θφξεο, Πεξζεθφλεο. Λαηξεπφηαλ ζηελ Βιεπζίλα καδί κε ηε Αήκεηξα θαη ηελ Πεξζεθφλε. * Ο πνηεηήο θσκσδηψλ Βφαμοθμξ (4νο π.Υ. αη.) έδξαζε ζηελ Ώζήλα θαη έγξαςε πεξηζζφηεξα απφ 100 έξγα.

155

* Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο θαη ξήηνξαο Βφαμοθμξ (403-330 π.Υ.) ήηαλ δηαρεηξηζηήο ησλ ζεσξηθψλ ρξεκάησλ (ησλ πνζψλ πνπ μφδεπε ν Αήκνο γηα ηελ ςπραγσγία ησλ πνιηηψλ). Έκεηλε γλσζηφο γηα ηε έληηκε νηθνλνκηθή πνιηηηθή, αιιά θαη ηε θηιεηξεληθή ηνπ ζηάζε, κε ηελ νπνία πέηπρε λα απνθχγεη ε Ώζήλα επηζθαιείο πνιεκηθέο πεξηπέηεηεο. Βπγελίδνπ (Βζλ) Βιιελνξψζσλ : Ο εθνπιηζηήο Βοβέκζμξ Βοβεκίδδξ (1992-1954) απφ ην Αηδπκφηεηρν, ήηαλ επηρεηξεκαηηθφο παξάγνληαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Μεηά ην 1922 κεηέθεξε ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ζηνλ Πεηξαηά θαη ζε άιιεο ρψξεο. Αξνκνιφγεζε ππεξσθεάλην γηα ηε ζχλδεζε ηεο Βιιάδαο κε ηελ Ώκεξηθή. Πξνζέθεξε κεγάια πνζά γηα ηελ απνθαηάζηαζε ησλ ζεηζκνπιήθησλ ησλ Ενλίσλ (1953). Σέινο κε θιεξνδφηεκά ηνπ ηδξχζεθε ην Βοβεκίδεζμ Ίδνοια. Βπγεληθνχ Μάξθνπ (ΐπδ) Νεάπνιε: Ο ζενιφγνο θαη κεηξνπνιίηεο Βθέζνπ Μάνημξ Βοβεκζηυξ (1394-1445) ήηαλ ν εγέηεο ησλ αλζελσηηθψλ, δειαδή απηψλ πνπ αληηηάρζεθαλ ζηηο πξνζπάζεηεο ηεο έλσζεο ησλ Βθθιεζηψλ. Πέζαλε ιίγν πξηλ ηεο πηψζε ηεο Πφιεο, αιιά πξφιαβε λα νξίζεη δηάδνρφ ηνπ ηνλ Γεψξγην ΢ρνιάξην (ν νπνίνο έγηλε ν πξψηνο παηξηάξρεο απφ ηνλ Μσάκεζ ηνλ Πνξζεηή). Ο Μάξθνο Βπγεληθφο αλαθεξχρζεθε άγηνο. Βπγελίνπ ΐνπιγάξεσο Μεηο : βιέπε ΐμοθβάνεςξ Βοβεκίμο Βπγελίνπ Καξαβία Κάησ Παηήζηα : βιέπε Κανααία Βοβεκίμο Βπδνθίαο (Αηα-ΐπδ) Κπςέιε : * Βοδμηία είλαη ε αθεξεκέλε έλλνηα πνπ ζεκαίλεη ηελ επκελή δηάζεζε, ηελ εχλνηα, ηελ αγαζή πξναίξεζε ή ηελ θαιή ζέιεζε. * Δ απηνθξάηεηξα ηνπ ΐπδαληίνπ Βοδμηία (400-460) ζχδπγνο ηνπ Θενδνζίνπ ΐ΄ (ηνπ Μηθξνχ), ήηαλ ε θφξε ηνπ Ώζελαίνπ ζνθηζηή Λενληίνπ ΏζελαΎο (βιέπε ΏεδκαΎδμξ). * Δ Βοδμηία (9νο αη.) ζχδπγνο ηνπ απηνθξάηνξα Λένληνο ΢η΄ ηνπ ΢νθνχ. Αίπηπρν απφ ειεθαληφδνλην εηθνλίδεη ηνλ Εεζνχ λα επινγεί ηνλ απηνθξάηνξα Ρσκαλφ Α’ θαη ηελ Βπδνθία Μαθξεκβνιίηηζζα

* Δ απηνθξάηεηξα ηνπ ΐπδαληίνπ Βοδμηία δ Μαηνειαμθίηζζζα (11νο αηψλαο), ήηαλ ε δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Κσλζηαληίλνπ Ε΄ Ανχθα. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ζπδχγνπ ηεο, άζθεζε γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα ηελ εμνπζία σο επίηξνπνο ησλ παηδηψλ ηνπ. Παληξεχηεθε ηνλ Ρσκαλφ Α΄ Αηνγέλε θαη παξακεξίδνληαο ηα παηδηά, ηνλ αλαθήξπμε απηνθξάηνξα. ΋κσο κεηά ηελ ήηηα ηνπ Ρσκαλνχ απφ ηνπο Σνχξθνπο ζην Μαηδηθέξη (1071), ε θξνπξά αλαθήξπμε απηνθξάηνξα ηνλ Μηραήι Γ΄ γην ηνπ Κσλζηαληίλνπ, ν νπνίνο ππνρξέσζε ηελ Βπδνθία λα θιεηζηεί ζε κνλαζηήξη. Βθεί αζρνιήζεθε κε ηε κειέηε θαη ηε ζπγγξαθή. Βπδφμνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Βφδμλμξ μ Κκίδζμξ (404-335 π.Υ.) απφ ηελ Κλίδν ηεο Μ. Ώζίαο ήηαλ πνιπκαζήο επηζηήκσλ: Ώπφ ηνπο ζεκαληηθνχο καζεκαηηθνχο ηεο επνρήο ηνπ αιιά θαη αζηξνλφκνο, γεσγξάθνο, γηαηξφο, λνκνζέηεο, θηιφζνθνο, κνπζηθφο. Μαζήηεπζε θνληά ζηνλ καζεκαηηθφ Ώξρχηα ζηε ΢ηθειία θαη ηνλ θηιφζνθν Πιάησλα ζηελ Ώζήλα. Ώθνχ ηαμίδεςε ζηελ Ώίγππην φπνπ απέθηεζε επξείεο αζηξνλνκηθέο γλψζεηο, πήγε ζηελ Κχδηθν φπνπ ίδξπζε ηελ ΢ρνιή ηεο Κπδίθνπ θαη θαηφπηλ ζηελ Ώζήλα φπνπ δίδαμε ζηελ Ώθαδεκία. Καηέιεμε ζηελ γελέηεηξα πφιε ηνπ, ηεο νπνίαο ζπλέηαμε ηε λνκνζεζία. * Ο ηζηνξηθφο θαη γεσγξάθνο Βφδμλμξ μ Ρυδζμξ (3νο π.Υ. αη.) * Ο ζαιαζζνπφξνο θαη εμεξεπλεηήο Βφδμλμξ μ Κογζηδκυξ (2νο π.Υ. αη.) ζε κηα απνζηνιή ηνπ γηα ηελ αλαθάιπςε ησλ πεγψλ ηνπ Νείινπ, πέηπρε λα πξαγκαηνπνηήζεη ηαμίδη απφ ηελ Βξπζξά Θάιαζζα σο ηελ Ελδία. Βπηρείξεζε δπν θνξέο ηνλ πεξίπινπ ηεο Ώθξηθήο πεξλψληαο απφ ηηο Δξάθιεηεο ΢ηήιεο (Γηβξαιηάξ) θαη έθηαζε κέρξη ην Κακεξνχλ,

156

Βπέιπηδνο Λέθθα Γ. (΢ηξ) Λακπξηλή : Ο εχειπηο Λέηηαξ Γεχνβζμξ (1929-49) απφ ην Αξέπαλν Ώξγνιίδαο ζθνηψζεθε ζηνλ Βκθχιην Πφιεκν ην 1949. Βπειπίδσλ (Αηα) Πεδίν Άξεσο : Δ ΢ηναηζςηζηή ΢πμθή Βοεθπίδςκ είλαη ε αλσηάηε ζρνιή αμησκαηηθψλ μεξάο. Εδξχζεθε ην 1828 ζην Ναχπιην απφ ηνλ Εσάλλε Καπνδίζηξηα. Ώπφ ην 1894 έδξεπε ζην Πεδίν ηνπ Άξεσο, εθεί πνπ ζήκεξα είλαη ηα δηθαζηήξηα. Ώπφ ην 1982 κεηαθηλήζεθε ζην ζηξαηφπεδν ηεο ΐάξεο. Βπδψλσλ (Αηα) Πι. Μαβίιε : Βφγςκμξ ζεκαίλεη απηφο πνπ έρεη ιεπηή κέζε. Οη Βφγςκεξ ή ηζνιηάδεο είλαη επίιεθηνη ζηξαηηψηεο ηνπ πεδηθνχ πνπ θνξνχλ θνπζηαλέια, θέζη θαη ηζαξνχρη. Σα επδσληθά ζψκαηα ζπγθξνηήζεθαλ ην 1868 θαη έδξαζαλ ζε φινπο ηνπο πνιέκνπο σο ην 1940. ΢ηελ θαηνρή ε θπβέξλεζε Ράιιε ζπγθξφηεζε ηα πεξηβφεηα Σάγκαηα Ώζθαιείαο πνπ απνηεινχληαλ απφ επδψλνπο θαη απέθηεζαλ θαθή θήκε (νη θνβεξνί γεξκαλνηζνιηάδεο). ΢ήκεξα νη Βχδσλεο (θαη νη θέξνληεο Κξεηηθή ζηνιή) ζπγθξνηνχλ ηελ Πξνεδξηθή Φξνπξά θαη θξνπξνχλ ην κλεκείν ηνπ Ώγλψζηνπ ΢ηξαηηψηε. Βχδσλνο ζε επηζηνιηθφ δειηάξην ησλ αξρψλ ηνπ 20νχ αηψλα

Βπήλνπ (Μπζ-Ώξρ-Γεσ) Ώκπειφθεπνη : * Ο κπζηθφο Βφδκμξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώηησιίαο θαη παηέξαο ηεο Μάξπεζζαο. Ο Βχελνο απνθεθάιηδε φπνηνλ ηνικνχζε λα δεηήζεη ηελ θφξε ηνπ γηα ζχδπγν θαη κε ηα θνκκέλα θεθάιηα ζηφιηδε ηνλ λαφ ηνπ Πνζεηδψλα. Σελ Μάξπεζζα ηειηθψο ηελ απήγαγε ν Ίδαο θαη έθπγε κε ην θηεξσηφ ηνπ άξκα. Ο Βχελνο ηνλ θαηαδίσμε, αιιά φηαλ δηαπίζησζε φηη δελ κπνξνχζε λα ηνλ πηάζεη, έπεζε ζηνλ πνηακφ Λπθφξκα, πνπ απφ ηφηε νλνκάζηεθε Βφδκμξ. * Ο Βφδκμξ ή Βοδκυξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Πάξν, ήηαλ ζνθηζηήο θαη ειεγεηαθφο πνηεηήο, θίινο θαη δάζθαινο ηνπ ΢σθξάηε. * Ο Βφδκμξ είλαη πνηακφο ηεο Ώηησιίαο, νλνκάδεηαη θαη Φηδάξεο. Μέξνο απφ ηα λεξά ηνπ ηξνθνδνηνχλ ηνλ Μφξλν, απφ ηνλ νπνίν πδξεχεηαη ε Ώζήλα. Βπζπδήκνπ (Ώξρ) Κνισλφο : Ο ζνθηζηήο Βοεφδδιμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υίν. Σν φλνκά ηνπ θέξεη έλαο απφ ηνπο δηαιφγνπο ηνπ Πιάησλα. * Ο Ώζελαίνο Βοεφδδιμξ (5νο π.Υ. αη.) έδξαζε καδί κε ηνπο λαπάξρνπο Μέλαλδξν θαη Αεκνζζέλε θαηά ηελ απνηπρεκέλε εθζηξαηεία ησλ Ώζελψλ θαηά ηεο ΢ηθειίαο. * Ο βαζηιηάο ηεο ΐαθηξίαο Βοεφδδιμξ Ώ’ (2νο π.Υ. αη.), απφ ηε Μαγλεζία ηεο Μηθξάο Ώζίαο, δεκηνχξγεζε ηζρπξφ θξάηνο πνπ έθζαλε κέρξη ην ζεκεξηλφ Σνπξθεζηάλ. * Ο βαζηιηάο ηεο ΐαθηξίαο Βοεφδδιμξ ΐ’ (2νο-1νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δελ θαηάθεξε λα δηαηεξήζεη ηελ ελφηεηα ηνπ θξάηνπο πνπ δηαζπάζηεθε ζηα δπν. Βπζπθξάηνπο (Ώξρ) Άλσ Παηήζηα : Ο Βοεοηνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα ήηαλ γιχπηεο, γηνο θαη καζεηήο ηνπ Λπζίππνπ. Βπζπκέλνπο (Ώξρ) Κνισλφο : Ο Βοεοιέκδξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζαιαζζνπφξνο απφ ηε Μαζζαιία (φπσο θαη ν Ππζέαο). Σαμίδεςε πξνο ηελ Ώθξηθή θαη έθζαζε σο ηε ΢ελεγάιε θαη (πηζαλψο) ηε Γθάλα. Έγξαςε ην έξγν Ο Πενίπθμοξ, πνπ δελ ζψζεθε. Βπθαιχπησλ (Ρνκ) Πξνθ. Ααληήι : Ο εοηάθοπημξ είλαη ςειφ πνιπεηέο δέληξν πνπ ρξεζηκνπνηείηαη γηα ηελ απνμήξαλζε ειψλ. Βίλαη ηζαγελέο θπηφ ηεο Ώπζηξαιίαο, αιιά εγθιηκαηίζηεθε ζηελ Βπξψπε. Ο θινηφο ηνπ επθαιχπηνπ ρξεζηκνπνηείηαη ζηε βπξζνδεςία θαη ην μχιν ηνπ ζε λαππεγεία θαη νηθνδνκέο. Βπθιείαο (Μπζ) ΢ηξέθε : Δ κπζνινγία αλαθέξεη δπν γπλαίθεο κε απηφ ην φλνκα:

157

* Δ Βφηθεζα, ζεφηεηα πξνζηάηηδα ηεο ππφιεςεο θαη ηεο θαιήο θήκεο. Ήηαλ ζπγαηέξα ηνπ

Δθαίζηνπ θαη ηεο Υάξηηνο ΏγιαΎαο, δειαδή εγγνλή ηνπ Αία απφ ηνλ παηέξα θαη απφ ηε κεηέξα ηεο. Ήηαλ αδειθή ηεο Βοζεεκείαξ, ηεο Βοθήιδξ θαη ηεο Φζθμθνμζφκδξ. * Δ Βφηθεζα, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο Ώληηπνίλνπ. ΋ηαλ ν Δξαθιήο επηθεθαιήο ησλ Οξρνκελίσλ ήηαλ έηνηκνο λα επηηεζεί θαηά ηεο Θήβαο, έλαο ρξεζκφο απεθάλζε, φηη γηα ζσζεί ε πφιε έπξεπε λα ζπζηαζηεί ν επηθαλέζηεξνο ησλ Θεβαίσλ. Ώπηφο θπζηθά ήηαλ ν Ώληίπνηλνο, αιιά νη θφξεο ηνπ ε Ώκδνυηθεζα, Ώθηίξ θαη Βφηθεζα δέρζεθαλ λα ζπζηαζηνχλ αληί γηα ηνλ παηέξα ηνπο θαη απηνθηφλεζαλ. Βπθιείδνπ (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο θηιφζνθνο Βοηθείδδξ μ Μεβανζηυξ ή ΢ςηναηζηυξ (450-380 π.Υ.) απφ ηα Μέγαξα, καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε, ηδξπηήο ηεο κεγαξηθήο ζρνιήο. Έξγα ηνπ νη δηάινγνη : Λαιπνίαξ, Ώζζπίκδξ, Φμίκζλ, Κνίηςκ θ.ά. * Ο Βοηθείδδξ (5νο π.Υ. αη.) επψλπκνο άξρνληαο ηεο Ώζήλαο (403-402), πηζηψλεηαη κε ηελ εηζαγσγή ηνπ ησληθνχ αιθαβήηνπ ζηελ πφιε. * Ο Βοηθείδδξ (πεξ. 325-265 π.Υ.) ήηαλ ν επηθαλέζηεξνο καζεκαηηθφο θαη γεσκέηξεο ηεο αξραηφηεηαο, ην έξγν ηνπ νπνίνπ επεξέαζε ηνλ επηζηεκνληθφ ηξφπν ζθέςεο ηνπ θφζκνπ. Βπί Πηνιεκαίνπ Ώ’ δίδαμε Μαζεκαηηθά ζηελ Ώιεμάλδξεηα. ΢ήκεξα είλαη γλσζηφο σο ν παηέναξ ηδξ βεςιεηνίαξ. Ο Βπθιείδεο

Έξγα ηνπ Βπθιείδε είλαη ηα: Αεδμιέκα, Πενί δζαζνέζεςκ, Πμνίζιαηα, Οπηζηά, Καημπηνζηά, θαη Φαζκυιεκα. Σν ζεκαληηθφηεξν φκσο βηβιίν ηνπ κε ηίηιν ΢ημζπεία, πεξηέρεη εξγαζίεο φρη κφλν ηνπ Βπθιείδε, αιιά θαη πξνεγνχκελσλ καζεκαηηθψλ θαη δηαλνεηψλ, φπσο ν Θαιήο, ν Βχδνμνο ν Κλίδηνο, ν Εππνθξάηεο, ν Θεαίηεηνο, ν Ππζαγφξαο θ.ά. Σα ΢ημζπεία είλαη αλακθίβνια ην πην επηηπρεκέλν βηβιίν καζεκαηηθψλ θαη γεσκεηξίαο, είλαη δε αληηθείκελν κειέηεο γηα πεξηζζφηεξα απφ 2000 ρξφληα. Έρεη θάλεη ηηο πεξηζζφηεξεο εθδφζεηο (πάλσ απφ 1000) απφ νπνηνδήπνηε άιιν βηβιίν εθηφο απφ ηε ΐίβιν, θαη έρεη κεηαθξαζηεί ζε φιεο ζρεδφλ ηηο γιψζζεο ηνπ θφζκνπ. Δ ζχγρξνλε γεσκεηξία νλνκάδεηαη. Βοηθείδεζα Γεςιεηνία. Σα ηειεπηαία 100 ρξφληα, έρνπλ γξαθεί λέεο κε Βπθιείδεηεο γεσκεηξίεο. Μεηά ηε ζεσξία ηελ ζρεηηθφηεηαο ηνπ Ώτλζηάηλ, νη επηζηήκνλεο έρνπλ απνδείμεη φηη ε Βπθιείδεηα γεσκεηξία δελ έρεη πάληα εθαξκνγή ζην δηάζηεκα, π.ρ. ζηηο «καχξεο ηξχπεο» φπνπ ηα επίπεδα βαξχηεηαο είλαη ηεξάζηηα. Ώπηφ φκσο δελ κεηψλεη θαζφινπ ηελ δηαρξνληθή αμία ηεο επθιείδεηαο ζθέςεο. Βπθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο Βοηθήξ ήηαλ Ώζελαίνο νπιίηεο. Μεηά ηε λίθε ηνπ Μαξαζψλα έηξεμε ηνλ ιαναεχκζμ δνυιμ γηα λα αλαγγείιεη ζηνπο Ώζελαίνπο Υαίνεηαζ! Νεκζηήηαιεκ! θαη λα πέζεη λεθξφο. Δ χπαξμή ηνπ Βπθιή ακθηζβεηείηαη. Βπκέλνπο (Ώξρ) Παγθξάηη : ΋λνκα ζηξαηησηηθψλ θαη εγεκφλσλ: * Ο Ώζελαίνο ηξηήξαξρνο Βοιέκδξ (5νο π.Υ. αη.), πνιέκεζε ζηε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο. * Ο Βοιέκδξ μ Κανδζακυξ (4νο π. Υ. αη.) απφ ηε Θξάθε, ππήξμε ζηξαηεγφο ηνπ Φηιίππνπ ΐ’ ηεο Μαθεδνλίαο θαη ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Ώθνινχζεζε ηνλ ηειεπηαίν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Πεξζία θαη έγξαθε ηηο ΐαζζθζηέξ Βθδιενίδεξ δειαδή ην πνιεκηθφ εκεξνιφγην * Ο Βοιέκδξ Ώ’ μ Βοενβέηδξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ εγεκφλαο ηεο Πεξγάκνπ. * Ο εγεκφλαο ηεο Πεξγάκνπ Βοιέκδξ ΐ’ μ ΢ςηήν (3νο-2νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ Ώηηάινπ, παίδνληαο ην παηρλίδη ησλ Ρσκαίσλ ζηε Μ Ώζία, πήξε κέξνο ζε πνιιέο επηρεηξήζεηο θαηά ησλ ερζξψλ ηνπο (ησλ Γαιαηψλ, ησλ ΢ειεπθηδψλ, ησλ Πνληίσλ, θ.ά.). Ώληακείθζεθε κε εδάθε θαη αχμεζε ηελ επηθξάηεηά ηνπ. Κφζκεζε ηελ Πέξγακν κε ηελ ΐηβιηνζήθε ηεο, κε κνπζείν θαη ηνλ πεξίθεκν ΐσκφ ηνπ Αία (ζήκεξα βξίζθεηαη ζην Μνπζείν ηεο Πεξγάκνπ ζην ΐεξνιίλν). ΢ηελ Ώζήλα δψξηζε ηε ΢ημά ημο Βοιέκμοξ, δίπια ζην Δξψδεην.

158

Βπκνπιηδψλ (Εζη) Ρνπθ : Οη Βοιμθπίδεξ ήηαλ ηεξαηηθφ γέλνο ηεο Ώηηηθήο, επηθνξηηζκέλν γηα ηελ ηέιεζε ησλ Μπζηεξίσλ. Ώπφ ην γέλνο απηφ εθιεγφηαλ ν ηεξνθάληεο θαη άιινη. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε, γελάξρεο ησλ Βπκνιπηδψλ ήηαλ ν Βιεπζίληνο Βφιμθπμξ ν νπνίνο ίδξπζε ηα Βιεπζίληα κεηά απφ ζπλάληεζή ηνπ κε ηε Αήκεηξα. Βπκνξθνπνχινπ (Βπα) Φπξξή : Ο Αζμκφζζμξ Βοιμνθυπμοθμξ (178-1861) απφ ηελ Εζάθε, ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Βπηθεθαιήο ζψκαηνο Βπηαλεζίσλ έιαβε κέξνο ζε κάρεο ζηελ Καξχηαηλα, ζηνπο Μχινπο, ζην Άξγνο, ζηε ΢ηεξεά θαη ζηελ ηειεπηαία κάρε ηνπ αγψλα ζηελ Πέηξα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε ζηξαηεγφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. Βυλάξδνπ (Βπα) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Βτκάνδμξ (Jean Gabriel Eynard 1775-1863). ήηαλ Βιβεηφο ηξαπεδίηεο θαη θηιέιιελαο. Μεηείρε ζην ΢πλέδξην ηεο ΐηέλλεο θαη εθεί γλψξηζε ηνλ Καπνδίζηξηα. Καηά ηελ επαλάζηαζε δξαζηεξηνπνηήζεθε ππέξ ησλ Βιιήλσλ, ζπληφληζε ηηο πξνζπάζεηεο ησλ Βπξσπαίσλ θηιειιήλσλ, δηέζεζε κεγάια πνζά γηα ηνλ αγψλα θαη ζπλεγφξεζε γηα ηελ ζχλαςε δαλείσλ πξνο ην λέν ειιεληθφ θξάηνο. Μεηά ηε δνινθνλία ηνπ Καπνδίζηξηα ζπλέβαιε ζηελ ίδξπζε ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο. Βπίζεο αζρνιήζεθε κε ηελ δαγθεξνηππία θαη ππήξμε απφ ηνπο πξσηνπφξνπο θσηνγξάθνπο. Βπλεηδψλ (Ώξρ) Ρνπθ : Ο παηξηάξρεο Φψηηνο ζην ιεμηθφ ηνπ αλαθέξεη: Βοκείδεξ : Γέλνο κνπζηθφ ησλ Ώζελψλ, απφγνλνη ηνπ Βφκες, γηνπ ηνπ Εάζνλα θαη ηεο Τςηπχιεο. Ήηαλ θηζαξσδνί θαη ζπλφδεπαλ ηηο ηεξνπξγίεο κε ηα φξγαλά ηνπο.. Βυληνχ (Πξν) Μεηο : Εςζήθ Βτκημφ (Joseph Louis Paul Eydoux, 1861-1917) ήηαλ Γάιινο ζηξαηεγφο. Ο Βυληνχ εθιήζε απφ ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε (κεηά ηελ ήηηα ηνπ 1897 θαη ην θίλεκα ηνπ 1909) λα αλαδηνξγαλψζεη ηνλ ζηξαηφ ζηα επξσπατθά πξφηππα. Έθαλε θαιή δνπιεηά θαη απηφ θάλεθε ζηνπο επφκελνπο πνιέκνπο (ΐαιθαληθνχο, Παγθφζκην, Μηθξαζία). Έθπγε ην 1914 θαη αλέιαβε πςειά θαζήθνληα ζηε ρψξα ηνπ. Δ βαζηθή δνκή ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ παξέκεηλε φπσο ηελ νξγάλσζε ν Βυληνχ σο ην 1946. Βππαιίλνπ (Ώξρ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο Βοπαθίκμξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηα Μέγαξα ήηαλ αξρηηέθηνλαο θαη κεραληθφο, γλσζηφο γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ Βοπαθζκείμο μνφβιαημξ, φπσο νλνκαδφηαλ ην πεξίθεκν πδξαγσγείν ηεο ΢άκνπ. Σν έξγν είρε ρξεκαηνδνηήζεη ν ηχξαλλνο ηνπ λεζηνχ Πνιπθξάηεο θαη (ζχκθσλα κε ηνλ Δξφδνην) ήηαλ κεγάισλ δηαζηάζεσλ. Ο Βππαιίλνο είρε επηηχρεη λα πξαγκαηνπνηήζεη ζήξαγγα πεξίπνπ 1250 κέηξσλ κέζα απφ ην βνπλφ. Σν έξγν απηφ αθφκα θαη ζήκεξα πξνθαιεί ηνλ ζαπκαζκφ. Βππαηνξίαο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : * Δ Βοπαημνία ηεο Κξηκαίαο ππήξμε αξραία ειιεληθή απνηθία κε ην φλνκα Κεξθηλίηηο. Πήξε ην φλνκα Βππαηνξία απφ ηνλ βαζηιηά ηνπ Πφληνπ Μηζξηδάηε ΢η΄. ΢ήκεξα είλαη πφιε ηεο Οπθξαλίαο κε ηελ νλνκαζία Yevpatoria * Δ Βοπαημνία ήηαλ πφιε ηνπ Πφληνπ πνπ ηδξχζεθε απφ ηνλ ίδην βαζηιηά. Ώπφ ηνπο Ρσκαίνπο κεηνλνκάζζεθε ζε Μαγλφπνιε. Οη Βππαηξίδεο ζπκκεηείραλ ζηε δεκνθηιέο θαη αξηζηνθξαηηθφ αγψληζκα ηεο αξκαηνδξνκίαο

Βππαηξηδψλ (Εζη) Ρνπθ : Οη εοπαηνίδεξ ηεο Ώζήλαο ήηαλ ε ηάμε ησλ επγελψλ, δειαδή φζσλ πξνέξρνληαλ απφ θαιή γεληά, θάηη αληίζηνηρν κε ηνπο παηνζηίμοξ ηεο Ρψκεο. Βίραλ πεξηζζφηεξα δηθαηψκαηα ζηελ θαηαλνκή ηεο εμνπζίαο θαη λέκνληαλ ηα αμηψκαηα φπσο απηά ηνπ επςκφιμο άνπμκημξ θαη ηνπ πμθειάνπμο. Σα πξνλφκηα απηά θαηαξγήζεθαλ απφ ηνλ ΢φισλα θαη ηνλ Κιεηζζέλε. Βππφιηδνο (Ώξρ) Πιαηεία Κνηδηά : Ο Ώζελαίνο Βφπμθζξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ αληίπαινο ηνπ Ώξηζηνθάλε θαη ηνπ Κξαηίλνπ θαη έλαο απφ ηνπο ηξεηο ζεκαληηθφηεξνπο πνηεηέο ηεο αξραίαο αηηηθήο θσκσδίαο. Με ηνλ Ώξηζηνθάλε είραλ δηακάρε, ν έλαο θαηεγνξνχζε ηνλ

159

άιιν γηα ινγνθινπή. ΢πλέγξαςε 17 (ή 14) έξγα απφ ηα νπνία ζψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα. Κέξδηζε ηέζζεξηο λίθεο ζηα Αηνλχζηα θαη ηξεηο ζηα Λήλαηα. Εσπόμποσ (Ώξρ) Μεηο : Ο Βφπμιπμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ δσγξάθνο απφ ηε ΢ηθπψλα, Βπξηπίδνπ (Ώξρ) Πιαηεία Κνηδηά : Ο Βονζπίδδξ (480-406 π.Υ.) απφ ηελ Φιχα (Υαιάλδξη) ήηαλ ν λεφηεξνο απφ ηνπο ηξεηο κεγάινπο ηξαγηθνχο πνηεηέο (νη άιινη δπν είλαη ν Ώηζρχινο θαη ν ΢νθνθιήο). Έδεζε ηελ επνρή ηνπ Πεξηθιή θαη ππήξμε καζεηήο ηνπ Πξαμαγφξα, ηνπ Πξφδηθνπ θαη ηνπ Πξσηαγφξα (ίζσο γη’ απηφ ηνλ νλφκαδαλ επί ζηδκήξ θζθυζμθμ). Ώζρνιήζεθε θαη κε ηε δσγξαθηθή, ην ρνξφ θαη ηνλ αζιεηηζκφ. Έγξαςε ζπλνιηθά 92 έξγα απφ ηα νπνία γλσξίδνπκε ηνπο ηίηινπο ησλ 78. ΢ψδνληαη 18 ηξαγσδίεο θαη έλα ζαηπξηθφ δξάκα (Κφηθςρ). Μεξηθά απφ ηα έξγα ηνπ: Άθηδζηζξ, Μήδεζα, Εηέηζδεξ, Ώκδνμιάπδ, Σνςάδεξ, Δθέηηνα, Εθζβέκεζα δ εκ Σαφνμζξ, Εθζβέκεζα δ εκ Ώοθίδζ, Ονέζηδξ θ.ά. ΢ηελ αδειθή ησλ Γηφζθνπξσλ - Διέλε θαη ζηνλ θαθνπάξε, ηεο Ίδαο ην γειαδάξε, - αξά θαηάξα δίλσ ηνπο’ πνπ απ’ ηε γνληθή κνπ γεο - μνιφζξεςε, μεζπίησζέ κε, - ν γάκνο ηνπο… Βπξηπίδε : Βηάαδ (κεηάθξ. Ώ. Μειαρξηλφο) Ο Βπξηπίδεο

Βπξίπνπ (Γεσ) ΢επφιηα : Ο Βφνζπμξ είλαη ν πνξζκφο πνπ ελψλεη ηνλ Βπβντθφ, ρσξίδεη δε ηελ Βχβνηα απφ ηελ επεηξσηηθή Βιιάδα. Έρεη πιάηνο 40 κέηξα θαη δπν γέθπξεο ελψλνπλ ηελ Υαιθίδα κε ηελ ΐνησηία. Σν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ Βπξίπνπ είλαη ην θαηλφκελν ηεο παιίξξνηαο, πνπ ελαιιάζζεηαη κε ηελ άκπσηε θάζε 6.15΄ ψξεο, ε έληαζε ηεο δε εμαξηάηαη απφ ηηο θάζεηο ηεο ΢ειήλεο. Βπξπδάκαληνο (Μπζ) Ν. Κφζκνο : Σξία κπζηθά πξφζσπα: * Ο Ώξγνλαχηεο Βονοδάιαξ, γηνο ηνπ Κηεκέλνπ απφ ηε Θεζζαιία * Ο Βονοδάιαξ, έλαο απφ ηνπ 50 γηνπο ηνπ Ώηγχπηνπ, παληξεχηεθε ηελ ΑαλαΎδα Φάξηηδα ε νπνία ηνλ δνινθφλεζε ηελ πξψηε λχρηα ηνπ γάκνπ ηνπο. * Ο Βονοδάιαξ, έλαο απφ ηνπο κλεζηήξεο ηεο Πελειφπεο, ζθνηψζεθε απφ ηνλ Οδπζζέα. Βπξπθιείδνπ (Ώξρ) Άλσ Κπςέιε : Ο Βονοηθείδδξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ πνιηηηθφο απφ ηελ Ώζήλα. Σν 229 π.Υ. ν Βπξπθιείδεο θαη ν Μίθσλ έδησμαλ κε ηα φπια ηε καθεδνληθή θξνπξά θαη απειεπζέξσζαλ ηελ Ώζήλα. ΋κσο παξά ηελ ζπκκαρίεο πνπ ζπλήςαλ, ε πφιε δελ κπφξεζε λα αληηζηαζεί ζηελ επίζεζε ησλ Μαθεδφλσλ ηνπ Φηιίππνπ Β΄ θαη ν Βπξπθιείδεο κε ηνλ Μίθσλα εθηειέζηεθαλ. Βπξπκέδνληνο (Μπζ-Ώξρ-Γεσ) ΐνηαληθφο : * Ο κπζηθφο Βονοιέδςκ ήηαλ Γίγαληαο, γηνο ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο. ΐίαζε ηελ Ήξα φηαλ αθφκα ήηαλ παξζέλα. Καηά ηε Γηγαληνκαρία, ν Αίαο θεξαπλνβφιεζε ηνλ Βπξπκέδνληα. * Ώθφκα έλαο Βονοιέδςκ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Κξήηεο Μίλσα θαη ηεο Νχκθεο Παξείαο. Καηνηθνχζε ζηελ Πάξν καδί κε ηνπο ηξεηο αδειθνχο ηνπ. Ώπφ θεί πέξαζε ν Δξαθιήο κε ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ, πεγαίλνληαο γηα λα πξαγκαηνπνηήζεη έλα αθφκα άζιν ηνπ. Οη ηέζζεξηο αδειθνί δνινθφλεζαλ δχν απφ ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ Δξαθιή θαη απηφο νξγηζκέλνο ζθφησζε θαη ηνπο ηέζζεξηο. * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Βονοιέδςκ (5νο π.Υ. αη.) έδξαζε θαηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν. Σν 426 πέηπρε λα δηαιχζεη ην ζηξαηφ ηεο Σαλάγξαο θαη λα εξεκψζεη ηελ πφιε. ΢πκκεηείρε ζηελ εθζηξαηεία ηεο Ώζήλαο θαηά ηεο ΢ηθειίαο θαη ζθνηψζεθε ιίγεο κέξεο πξηλ δεη ηελ νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή ηνπ αζελατθνχ ζηξαηνχ. * Ο Ώζελαίνο ηεξνθάληεο Βονοιέδςκ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ απηφο πνπ ην 323 θαηεγφξεζε ηνλ Ώξηζηνηέιε γηα αζέβεηα θαη ηνλ ππνρξέσζε λα θαηαθχγεη ζηε Υαιθίδα.

160

* Ο πνηακφο Βονοιέδςκ ηεο Μηθξάο Ώζίαο, εθβάιιεη ζηνλ θφιπν ηεο Ώηηάιεηαο. Βθεί ην 470 π.Υ. ν Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Κίκσλ λίθεζε ηνπο Πέξζεο. Βπξπλφκεο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : * Δ Βονοκυιδ, θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Μεγάξσλ Νίζνπ θαη κεηέξα ηνπ ΐειιεξνθφληε απφ ηνλ Πνζεηδψλα. * Δ Χθεαλίδα Βονοκυιδ, θφξε ηνπ Χεθαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Βίλαη παλάξραηα πειαζγηθή ζεφηεηα θαη ζπκβαζίιεπε ζηνλ ΋ιπκπν κε ηνλ ζχδπγφ ηεο ηνλ Οθίσλα, απφ φπνπ εθδηψρζεθαλ απφ ηνλ Κξφλν θαη ηε Ρέα θαη θαηέθπγαλ ζηε ζάιαζζα. Δ Βπξπλφκε θαη ε Θέηηο πεξηέζαιςαλ θαη κεγάισζαλ ηνλ κηθξφ Ήθαηζην φηαλ ηνλ πέηαμε ζηε ζάιαζζα ε κεηέξα ηνπ Ήξα εμ αηηίαο ηεο αζρήκηαο ηνπ. Ο Αίαο ηελ εξσηεχηεθε θαη απφ ην ζκίμηκφ ηνπο γελλήζεθαλ νη Σξεηο Υάξηηεο. Ήηαλ επίζεο κεηέξα ηνπ πνηακνχ Ώζσπνχ. * Δ Βονοκυιδ, ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Λπθνχξγνπ ηνπ Ώιένπ θαη κεηέξα ηνπ Ώκθηδάκαληα, ηνπο Ώγθαίνπ, ηνπ Βπφρνπ, ηνπ Εάζνπ θαη ηεο Οηλφεο. Βπξπζζέσο (Μπζ) Ρνπθ : Ο Βονοζεεφξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ, εγγνλφο ηνπ Πεξζέα. Γελλήζεθε πξφσξα γηαηί ν Αίαο είρε δειψζεη φηη ην πξψην παηδί πνπ ζα πξνεξρφηαλ απφ ηε γεληά ηνπ Πεξζέα, ζα γηλφηαλ βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ. Φπζηθά ν Αίαο ελλννχζε ηνλ Δξαθιή. Γη’ απηφ ε Ήξα (πνπ δήιεπε ηελ εξσκέλε ηνπ Αία, ηελ Ώιθκήλε) ζέιεζε λα πξνιάβεη ηε γέλλεζε ηνπ ήξσα θαη επηηάρπλε ηελ έιεπζε ζηε δσή ηνπ Βπξπζζέα, ν νπνίνο έγηλε δηθαησκαηηθά βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ. Ο Δξαθιήο ππνρξεψζεθε απφ ην καληείν λα ππεξεηήζεη ηνλ Βπξπζζέα, ν νπνίνο ηνπ αλέζεζε λα πξαγκαηνπνηήζεη ηνπο γλσζηνχο δχδεηα Άεθμοξ. Ο Βπξπζζέαο ήηαλ θαθφο ραξαθηήξαο, δεηιφο θαη θνβφηαλ πνιχ ηνλ Δξαθιή. Γηα ηελ πνξεία ηεο πξαγκαηνπνίεζεο ησλ άζισλ, ελεκεξσλφηαλ κέζσ ηνπ Κνπξέσο ηνπ θήξπθά ηνπ. ΋ηαλ ν Δξαθιήο έθεξε δσληαλφ ηνλ Βξπκάλζεην Κάπξν, ν Βπξπζζέαο παληθφβιεηνο θξχθηεθε κέζα ζε έλα πηζάξη. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Δξαθιή, ν Βπξπζζέαο ζέιεζε λα εμνληψζεη ηνπ απνγφλνπο ηνπ, ηνπο Δξαθιείδεο. Ώπηνί δήηεζαλ άζπιν ζηελ Ώζήλα, ηεο νπνίαο ηφηε βαζηιηάο ήηαλ ν Θεζέαο. Ο Βπξπζζέαο θήξπμε ηνλ πφιεκν θαηά ηεο Ώζήλαο. ΢ηε κάρε απηή εηηήζεθε θαη ζθνηψζεθαλ θαη νη πέληε ηνπ γηνη. Ο ίδηνο αηρκαισηίζηεθε θαη παξαδφζεθε ζηε κεηέξα ηνπ Δξαθιή, ηελ Ώιθκήλε, ε νπνία ηνπ έβγαιε ηα κάηηα κε ηελ πεξφλε ησλ καιιηψλ ηεο. Βπξπηαλίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Βονοηακία είλαη πεξηνρή θαη λνκφο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο κε πξσηεχνπζα ην Καξπελήζη. Ο λνκφο είλαη εμ νινθιήξνπ νξεηλφο κε ζεκαληηθφηεξν βνπλφ ηα Άγξαθα θαη ηνλ δηαξξένπλ αξθεηά πνηάκηα ή παξαπφηακνη. Βπξψπεο (Μπζ-Γεσ) Κνπθάθη : * Δ Βονχπδ (ην φλνκά ηεο ζεκαίλεη πθαηοιέηςπδ) ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Σχξνπ Ώγήλνξα θαη ηεο Σειεθάεζζαο θαη αδειθή ηνπ Κάδκνπ ηνπ Φνίληθνο θ.ά. Δ αξπαγή ηεο Βπξψπεο, ζε θέξκα ησλ 2 επξψ

Δ Βπξψπε ήηαλ πνιχ φκνξθε θαη δελ μέθπγε απφ ην κάηη ηνπ Αία. Έηζη, φηαλ ε θνπέια έπαηδε ζηελ αθξνγηαιηά κε ηηο θίιεο ηεο, ν Αίαο κεηακνξθψζεθε ζ’ έλα φκνξθν ιεπθφ ηαχξν θαη ηελ πιεζίαζε. Δ Βπξψπε φηαλ είδε φηη ην δψν ήηαλ ήκεξν, ην ράηδεςε θαη έθαηζε ζηε ξάρε ηνπ. Ώπηφ θπζηθά πεξίκελε ν Αίαο, ν νπνίνο, πξηλ πξνιάβεη ε Βπξψπε λα αληηδξάζεη, έπεζε ζηε ζάιαζζα, θαη θνιχκπεζε σο ηελ Κξήηε. Βθεί ζην Αηθηαίνλ ΋ξνο, πνπ νη ΍ξεο είραλ ζηξψζεη λπθηθφ θξεβάηη, ν Αίαο ελψζεθε καδί ηεο θαη ε Βπξψπε γέλλεζε απφ απηή ηελ έλσζε ηξεηο γηνπο, ηνλ Μίλσα, ην Ραδάκαλζπ θαη ηνλ ΢αξπεδφλα. Ο Αίαο φκσο σο βαζηιηάο ησλ ζεψλ θαη είρε θαη δνπιεηέο θαη έπξεπε λα πάεη ζηνλ ΋ιπκπν. Ώθνχ δψξηζε ζηελ Βπξψπε ηνλ ράιθηλν γίγαληα θαη θχιαθα Σάισ, ηελ πάληξεςε κε ηνλ Ώζηέξην, βαζηιηά ηεο Κξήηεο Ο Ώζηέξηνο δελ απέθηεζε παηδηά θαη πηνζέηεζε ηα παηδηά ηνπ Αία θαη ηνπο θιεξνδφηεζε ην ζξφλν.

161

* Δ Βονχπδ είλαη ε ηέηαξηε ζε έθηαζε ήπεηξνο ηεο Γεο θαη θαηαιακβάλεη (καδί κε ηα λεζηά) έθηαζε 10.500.000 ηεηξαγσληθψλ ρηιηνκέηξσλ. Ώπνθαιείηαη θαη Γδναζά ήπεζνμξ. Έρεη αξραηφηαηε ηζηνξία (πάλσ απφ 4500 ρξφληα) θαη παξά ηνλ αλεπηπγκέλν πνιηηηζκφ ηεο, ε ήπεηξνο έγηλε ζπρλφηαηα ζέαηξν αηκαηεξψλ ζπγθξνχζεσλ. Σα ηειεπηαία 60 ρξφληα γίλεηαη πξνζπάζεηα πνιηηηθήο ελνπνίεζήο ηεο κε ηε δεκηνπξγία ηεο Βπξσπατθήο Έλσζεο. Βπξσζηίλεο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Βονςζηίκδ είλαη φξνο ηεο Κνξηλζίαο. Βπίζεο ζε πςφκεηξν 600 κ. ζηνπο πξφπνδεο ηνπ φξνπο βξίζθεηαη ην ρσξηφ Βονςζηίκδ ή Βανμζηίκα. Βπξψηα (Γεσ-Μπζ) Ώκπειφθεπνη : Ο Βονχηαξ είλαη πνηακφο πνπ δηαξξέεη ηε Λαθσλία. Ο πνηακφο νθείιεη ην φλνκά ηνπ ζηνλ κπζηθφ βαζηιηά ηεο Λαθσλίαο Βονχηα. Ο βαζηιηάο Βπξψηαο είρε θφξε ηε ΢πάνηδ (ε πφιε νθείιεη ην δηθφ ηεο φλνκα ζ’ απηήλ). Δ ΢πάξηε παληξεχηεθε ηνλ Λαηεδαίιμκα ν νπνίνο θαη δηαδέρζεθε ηνλ Βπξψηα ζην ζξφλν. Βπζηαζίνπ (ΐπδ) Νέα Φηινζέε : Ο νηθνπκεληθφο παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Βοζηάεζμξ (1019-25) αλαθεξχρζεθε άγηνο ηεο Οξζφδνμεο Βθθιεζίαο. * Ο αξρηεπίζθνπνο Θεζζαινλίθεο Βοζηάεζμξ (1115-95) ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζξεζθεπηηθνχο θαη πλεπκαηηθνχο παξάγνληεο ηεο βπδαληηλήο επνρήο. ΢πλέγξαςε αξθεηά έξγα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζενινγηθά, επηηάθηνη, εγθψκηα, ε ηζηνξία ηεο άισζεο ηεο Θεζζαινλίθεο απφ ηνπο Ννξκαλδνχο θ.ά.. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ην Πανεηαμθαί εζξ ηδκ Εθζάδα ηαζ Οδφζζεζακ ημο Οιήνμο. Βπηαμίνπ (Πνι-Βπη) Σξεηο Γέθπξεο : ΋λνκα νηθνγέλεηαο απφ ηελ Λνθξίδα: * Ο νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο Ώεακάζζμξ Βοηαλίαξ (1849-1931), ρξεκάηηζε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο ππνπξγφο ζε δηάθνξεο θπβεξλήζεηο. ‘Έγξαςε αξθεηά βηβιία θαη κειέηεο . * Ο λνκηθφο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, δηνηθεηήο ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο θαη πνιηηηθφο Εςάκκδξ Βοηαλίαξ (1845-1927), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. ΢εκαληηθή ήηαλ ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ ζχληαμε ηνπ Ώζηηθνχ Κψδηθα. * Ο πνιηηηθφο Λάιπνμξ Βοηαλίαξ (1905-97) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, εθιέρζεθε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο. Βπηνθίνπ (ΐπδ) Κνινθπλζνχ : Ο Έιιελαο καζεκαηηθφο θαη γεσκέηξεο Βοηυηζμξ μ Ώζηαθςκίηδξ (6νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζθαιψλα ηεο Παιαηζηίλεο, ήηαλ καζεηήο ηνπ Εζηδψξνπ ηνπ Μηιήζηνπ (έλαο απφ ηνπο αξρηηέθηνλεο ηεο Ώγίαο ΢νθίαο). Έγξαςε αξθεηά βηβιία κεηαμχ ησλ νπνίσλ ζρφιηα πάλσ ζηα έξγα ηνπ Ώξρηκήδε θαη ηνπ Ώπνιισλίνπ. Βπηπρίαο (Αηα-Μπζ) Ώγ. Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ εοηοπία είλαη ζπλψλπκε κε ηελ θαιή ηχρε, ηελ επδαηκνλία θαη ηελ επηηπρία, ην αληίζεην ηεο δπζηπρίαο. Δ ζεά Σχρε ή Βπηπρία

* Δ Χθεαλίδα Σφπδ ή Βοηοπία ήηαλ θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, ζεά ηεο ηχρεο, ηεο επηπρίαο, ηεο επκάξεηαο, ηεο ζχκπησζεο θαη ηνπ πινχηνπ. Δ αληίζηνηρε ξσκατθή ζεφηεηα ήηαλ ε Φμνημφκα. Ώπεηθνλίδεηαη θξαηψληαο πεδάιην, κε ην νπνίν ξπζκίδεη ηηο ηχρεο ηνπ θφζκνπ ή θξαηά κηα ζθαίξα κε ηελ νπνία ππνγξακκίδεηαη ε αζηάζεηα ηεο ηχρεο, γηαηί ε ζθαίξα κπνξεί λα θπιήζεη πξνο θάζε θαηεχζπλζε. Βπίζεο ηελ εκθαλίδνπλ λα θξαηά ην Κέναξ ηδξ Ώιάθεεζαξ Βπηπρίδνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Βοηοπίδδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ ΢ηθπψλα, ήηαλ γιχπηεο θαη δσγξάθνο, καζεηήο ηνπ Λπζζίπνπ. Έλα απφ ηα γλσζηά ηνπ έξγα ήηαλ ην ηεξάζηην άγαικα ηεο ζεάο Σχρεο ζηελ Ώληηφρεηα ηεο ΢πξίαο. Βπθήκνπ (Μπζ) Παγθξάηη : Ο γηνο ηνπ Πνζεηδψλα Βφθδιμξ, είρε πξνηθηζηεί απφ ηνλ παηέξα ηνπ λα πεξπαηά πάλσ ζηα θχκαηα. Πήξε κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία θαη ήηαλ απηφο πνπ άθεζε ην πεξηζηέξη λα πεηάμεη αλάκεζα ζηηο ΢πκπιεγάδεο Πέηξεο θαη 162

κπφξεζε έηζη λα πεξάζεη ε Ώξγψ. ΋ηαλ πέξαζαλ νη Ώξγνλαχηεο απφ ηε Λήκλν ζπλδέζεθε εξσηηθά κε ηελ Λακάρε θαη απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Λεπθνθάλε. Ο Βχθεκνο πήξε απφ ηα ρέξηα ηνπ Σξίησλα έλα βψιν γεο. Ώπηφλ ην βψιν ηνλ έξημε ζηε κέζε ηνπ Ώηγαίνπ Πειάγνπο θαη δεκηνπξγήζεθε έηζη ην λεζί Θήξα (΢αληνξίλε). Βπθνξίσλνο (Ώξρ) ΢ηάδην : * Ο Βοθμνίςκ (5νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Ώηζρχινπ, δίδαμε ηα έξγα ηνπ παηέξα ηνπ. * Ο θηιφινγνο, ειεγεηαθφο θαη επηθφο πνηεηήο ηεο Ώιεμαλδξηλήο επνρήο Βοθμνίςκ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υαιθίδα, ζπνχδαζε θηινζνθία ζηελ Ώζήλα. Ο βαζηιηάο ηεο ΢πξίαο Ώληίνρνο Γ’ ηνλ θάιεζε θαη αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηεο βηβιηνζήθεο ηεο Ώληηφρεηαο. Έγξαςε πνιιά πνηήκαηα θαη ηζηνξηθά θαη γξακκαηηθά έξγα. Βιάρηζηα απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ έρνπλ δηαζσζεί. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Ώπμθθυδςνμξ, Πμηδνζμηθέπηδξ, Αζυκοζμξ, Δζίμδμξ, Θνάλ, Πενί Εζειίςκ, Πενί ιεθμπμζχκ θ.ά. Σελ πιεμηδνχια ν Δχδνμνο ζαλ έθνςε ηελ πξψηε. ηνπ Φνίβνπ ηελ εθξέκαζε ζηνιίδη παηδηθφ. Γηα ηα καιιηά ηνπ, Δθάεξγε, δσζ’ ηνπ θαη ζπ ζηε ληφηε ηεο πξνθνπήο ην ζηέθαλν, θηζζφλ Αραξληθφ. Ώπφζπαζκα πνηήκαηνο Βπθνξίσλα : (κεηάθξ. ΢. Μελάξδνο)

Βπθξάλνξνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Βοθνάκςν (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κνξηλζία, ήηαλ νλνκαζηφο γιχπηεο, ραιθνπξγφο θαη δσγξάθνο. Έδεζε θαη δεκηνχξγεζε ζηελ Ώζήλα. Τπήξμε καζεηήο ηνπ Ώξηζηείδε ηνπ Θεβαίνπ θαη δάζθαινο ηνπ Υαξκαληίδε, ηνπ Ώληηδφηνπ θαη άιισλ. Ώπφ ηα δσγξαθηθά ηνπ έξγα δελ έρεη δηαζσζεί ηίπνηα. Ώπφ ηα γιππηά πηζηεχεηαη φηη θηινηέρλεζε ηα αγάικαηα ηνπ Παηξψνπ Ώπφιισλα, ηεο Ώζελάο, ηνπ Δθαίζηνπ. Βπίζεο ηνπ απνδίδεηαη ε θαηαζθεπή ηνπ πεξίθεκνπ εθήαμο ηςκ Ώκηζηοεήνςκ. * Ο Βοθνάκςν μ ΢ηεπηζηυξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ειεχθεηα, ήηαλ θηιφζνθνο θαη ππνζηήξημε ηηο απφςεηο ηνπ Πχξξσλα ηνπ Διείνπ. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ιεγφκελνπο ποννχκεζμοξ ή ζηεπηζημφξ θηινζφθνπο. Βπθξνλίνπ (Μπζ) Παγθξάηη : ΋λνκα ηξηψλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο ζπνπδαίνο δσγξάθνο θαη αγγεηνπιάζηεο Βοθνυκζμξ (6νο-5νο π.Υ. αη.), απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηεο εξπζξφκνξθεο αηηηθήο αγγεηνγξαθίαο. Γσγξάθηζε πάξα πνιιά έξγα δηαζήκσλ αγγεηνπιαζηψλ. ΢εκαληηθά έξγα ηνπ είλαη: Ο ηναηήναξ ημο Βοθνμκίμο (Μνπζείν Ν, Τφξθεο), Ο Θδζέαξ ηαζ μ Πνμηνμφζηδξ, Ο ΢ηφεδξ ημλυηδξ, Δ Ώεδκά, Ο είαζμξ ημο Αζμκφζμο, Δ Ώιθζηνίηδ, Ο ζππέαξ (Λνχβξν) θαη άιια. Η ζεά Αζελά, έξγν ηνπ Βπθξνλίνπ (Λνχβξν)

* Ο Ώζελαίνο Βοθνυκζμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο. * Ο Ώιεμαλδξηλφο γξακκαηηθφο Βοθνυκζμξ (3νο π.Υ. αη.) Βπθξνζχλεο (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ Βοθνμζφκδ είλαη ε κηα απφ ηηο ηξεηο Υάξηηεο, ζεφηεηεο ηεο γνεηείαο, ηεο νκνξθηάο, ηνπ ζηνιηζκνχ, ηεο γηνξηήο, ηνπ ρνξνχ, ηεο βιάζηεζεο θαη ηεο γνληκφηεηαο. Ήηαλ θφξεο ηνπ Αία θαη ηεο Χθεαλίδαο Βπξπλφκεο. Οη άιιεο δπν ήηαλ ε ΏγιαΎα θαη ε Θάιεηα. Βθέζνπ (Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Έθεζμξ ήηαλ κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο πφιεηο ηεο Εσλίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Λέγεηαη φηη ηδξχζεθε απφ ηνλ Άλδξνθιν, γην ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κφξδνπ. Πέξαζε δηαδνρηθά ππφ ηελ θπξηαξρία ησλ Λπδψλ ηνπ Κξνίζνπ, ησλ Πεξζψλ, ησλ Μαθεδφλσλ, ηνπ Μηζξηδάηε ηνπ Πφληνπ, ησλ Ρσκαίσλ, ησλ ΐπδαληηλψλ θαη ησλ Σνχξθσλ. Μεηά ηελ ηνπξθηθή θαηάιεςε ε πφιε παξήθκαζε θαη ζήκεξα απνκέλνπλ κφλν εξείπηα ηεο πφιεο, ηνπ ζεάηξνπ θαη ησλ λαψλ ηεο. ΢ηελ Έθεζν ππήξρε ν πεξίθεκνο λαφο ηεο Βθεζίαο Ώξηέκηδνο, πνπ ήηαλ έλα απφ ηα Βπηά Θαχκαηα ηνπ αξραίνπ θφζκνπ.

163

Βθέζνπ Αηνλπζίνπ Γθχδε : βιέπε Αζμκοζίμο Βθέζμο Βθεζηίσλ (Εζη) Θεζείν : Οη εθέζηζμζ ή εζηζμφπμζ ήηαλ νη ζενί πνπ νη αξραίνη Έιιελεο ζεσξνχζαλ πξνζηάηεο ηεο νηθνγελεηαθήο εζηίαο θαη ηεο θηινμελίαο. Σνπνζεηνχζαλ ηα αγάικαηά ηνπο θνληά ζηελ νηθνγελεηαθή εζηία. Βθέζηηνη ζενί ήηαλ θπξίσο ε Βζηία, αιιά θαη ν Αίαο θαη ε Ήξα. Βθηαιηψηε (Και) Βιιελνξψζσλ : Σν Ώνβφνδξ Βθηαθζχηδξ (1849-1923) είλαη ην ςεπδψλπκν ηνπ πνηεηή θαη πεδνγξάθνπ Κιεάλζε Μηραειίδε απφ ηε Μπηηιήλε. Ο Βθηαιηψηεο εξγάζηεθε ζε εκπνξηθέο επηρεηξήζεηο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, ηνπ Λνλδίλνπ θαη ηεο Ελδίαο, πξηλ θάλεη ηελ εκθάληζή ηνπ ην 1889 κε ηελ πνηεηηθή ζπιινγή Σα ηναβμφδζα ημο λεκζηειέκμο θαη ιίγν αξγφηεξα κε ηε ζπιινγή δηεγεκάησλ Νδζζχηζηεξ ζζημνίεξ. Έγξαςε επίζεο κπζηζηφξεκα, ζέαηξν θαη θξηηηθή. Ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ πξνζρψξεζαλ κε ελζνπζηαζκφ ζην θίλεκα ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο ηνπ Γηάλλε Φπράξε. Πέξλα ζαΐηα κνπ γνξγή κε ην ςηιφ κεηάμη, λα ξζεη ν θαιφ κνπ ηε Λακπξή, λα βξεη ρξπζά λ’ αιιάμεη! (Σάθνπ-ηάθνπ ν αξγαιεηφο κνπ - ηάθνπ θη έξρεηαη ν θαιφο κνπ!) Ώξγχξεο Βθηαιηψηεο : Σμ ηναβμφδζ ημο ανβαθεζμφ

Βθχξαο (Μπζ-Εζη-Γεσ) Άλσ Πεηξάισλα : * Δ Βθφνα ήηαλ ην κπζηθφ φλνκα ηεο Κνξίλζνπ θαη ην νθείιεη ζηελ νκψλπκε κπζηθή Χθεαλίδα πνπ βαζίιεπζε εθεί. * Δ Χθεαλίδα Βθφνα ηεο κπζνινγίαο ήηαλ θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Θέηηδαο θαη βαζίιεπζε θνξηλζηαθή πφιε Βθχξα (Κφξηλζν) * Τπήξραλ επίζεο ζηελ αξραηφηεηα αθφκα ηξεηο πφιεηο κε ην φλνκα Βθφνα, ζηελ Ώηησιία, ζηε Θεζζαιία θαη ζηε Θεζπξσηία. Ο Δξαθιήο κε ηελ βνήζεηα ηεο Ώζελάο θαζαξίδεη ηνπο ζηαχινπο ηνπ Ώπγεία (Ώξραηνινγηθφ Μνπζείν Οιπκπίαο)

* Δ Βθφνα είλαη έλα κηθξφ ρσξηφ ηεο Διείαο. Σν φλνκά ηεο ην νθείιεη ζηελ νκψλπκε αξραία πφιε πνπ βξηζθφηαλ εθεί. ΢ηελ αξραία Βθχξα βαζίιεπε ν Ώπγείαο, ηνπο ζηάβινπο ηνπ νπνίνπ αλέιαβε λα θαζαξίζεη ν Δξαθιήο. Βρειηδψλ (Εζη) Θεζείν : Οη Βπεθίδεξ ήηαλ πεξηνρή θαη δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο θνληά ζην Ώιίπεδν ηνπ Πεηξαηά. Σν φλνκά ηνπο ην νθείινπλ ζηνλ αηηηθφ ήξσα Έρειν.

164

Γαβίξα (Βζλ) Γθχδε : Ο Γεχνβζμξ Γααίναξ (1746-1804) ήηαλ ιφγηνο απφ ηε ΢ηάηηζηα. Έδεζε ζηελ Οπγγαξία θαη ζπλέγξαςε ην Νέα Βθθάξ ή Βθθδκζηυκ εέαηνμκ ζην νπνίν πεξηιακβάλνληαλ βηνγξαθίεο δηαπξεπψλ Βιιήλσλ απφ ην 1453 σο ηηο εκέξεο ηνπ. Γαγνξάο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ) Ώκπειφθεπνη & Άλσ Παηήζηα : Δ Γαβμνά είλαη έλα απφ ηα ρσξηά ηνπ Πειίνπ, κε πινχζηα πνιηηηζηηθή παξάδνζε. ΢ηελ θεληξηθή πιαηεία ηεο ππάξρεη βηβιηνζήθε κε 3.000 ηφκνπο, ράξηεο θαη ρεηξφγξαθα ηνπ 17νπ θαη ηνπ 18νπ αη. Γαγνξίσλ (Γεσ) Θπκαξάθηα: Σα Γαβυνζα ή Γαβμνμπχνζα είλαη έλα ζχλνιν 46 ρσξηψλ πνπ βξίζθνληαη ζηελ νξεηλή πεξηνρή ησλ Εσαλλίλσλ. Σελ πεξηνρή ηνπ Γαγνξίνπ δηαζρίδεη ν πνηακφο Ώψνο πνπ δεκηνπξγεί ην επηβιεηηθφ θαξάγγη ηνπ ΐίθνπ. Ολνκαζηά είλαη αξθεηά απφ ηα ρσξηά απηά, φπσο ην Πάπηγθν, ην Μνλνδέλδξη, ην Σζεπέινβν, ε ΐίηζα θαη άιια. Γαγξέσο (Μπζ) ΐνηαληθφο : Ο Γαβνεφξ ήηαλ νξθηθφο ζεφο πνπ ηαπηίδεηαη κε ηνλ Αηφλπζν. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε, ν Αίαο κεηακνξθσκέλνο ζε θίδη ελψζεθε κε ηελ Πεξζεθφλε θαη γελλήζεθε ν Γαγξέαο. Σε θχιαμε ηνπ βξέθνπο ηελ αλάζεζε ζηνπο Κνπξήηεο. Δ δειηάξα Ήξα έζηεηιε ηνπο Σηηάλεο λα ζθνηψζνπλ ηνλ κηθξφ Γαγξέα. Ώπηνί γηα λα ηνλ μεγειάζνπλ ηνπ δψξηζαλ παηρλίδηα. Ο κηθξφο απαζρνιήζεθε κ’ απηά θαη ηφηε φξκεζαλ νη Σηηάλεο κε ηα καραίξηα ηνπο. Ο Γαγξέαο κεηακνξθψζεθε δηαδνρηθά ζε Αία, Κξφλν, θίδη, άινγν, ηίγξε θαη ηαχξν. Σφηε νη Σηηάλεο θνκκάηηαζαλ ηνλ ηαχξν θαη ηνλ έθαγαλ. Ο Αίαο εμνξγηζκέλνο έζηεηιε ηνπο Σηηάλεο ζηα Σάξηαξα θαη ν Ώπφιισλ κάδεςε ηα θνκκαηηαζκέλα κέιε ηνπ Γαγξέα θαη ηα έζαςε ζηνπο Αειθνχο. ΓαΎκε (Βζλ-Βπα-Πνι) Μνπζείν : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηα Καιάβξπηα: * Ο Φίθζππμξ ΓαΎιδξ (18νο αη.) ήηαλ θνηδακπάζεο (πξνεζηφο) ηεο επαξρίαο Καιαβξχησλ ην 1730, ην αμίσκα απηφ θξάηεζε ε νηθνγέλεηα σο ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο. * Οη γηνη ηνπ Ώκδνμφηζμξ ΓαΎιδξ (; -1792) θαη Πακαβζχηδξ ΓαΎιδξ (; - 1774) πήξαλ κέξνο ζηελ εμέγεξζε ηνπ 1770 (Οξισθηθά). Ο Παλαγηψηεο ζηξαγγαιίζηεθε κεηά απφ δηαηαγή ηνπ Σνχξθνπ δηνηθεηή Πεινπνλλήζνπ. * Ο ηξίηνο ηνπ γηνο ηνπ Φίιηππνπ ν Κςκζηακηίκμξ ΓαΎιδξ εθηειέζηεθε κε δηαηαγή ηνπ ΢νπιηάλνπ ιίγν πξηλ ηελ έλαξμε ηεο Βπαλάζηαζεο. * Ο θηιηθφο Ώζδιάηδξ ΓαΎιδξ (1761-1826) γηνο ηνπ Παλαγηψηε, ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ αγψλα, πέζαλε φκσο ιίγν πξηλ ηελ απειεπζέξσζε. Ο Ανδπέαρ Εαΐμηρ * Ο θηιηθφο Ώκδνέαξ ΓαΎιδξ (1791-1840) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢πκκεηείρε ζηελ θαηάιεςε ηεο Πάηξαο, ζηελ απφθξνπζε ηνπ Αξάκαιε θαη ζηελ πξψηε πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ. Σν 1826 εμειέγε πξφεδξνο ηεο δηνηθεηηθήο επηηξνπήο (θπβέξλεζεο). ΢ηε ζπλέρεηα αλέιαβε δηάθνξα δηνηθεηηθά θαη θπβεξλεηηθά θαζήθνληα σο ην ζάλαηφ ηνπ. * Ο λνκηθφο θαη πνιηηηθφο Θναζφαμοθμξ ΓαΎιδξ (1825-80) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Πξσηνζηάηεζε ζηελ θίλεζε γηα ηελ έμσζε ηνπ ΋ζσλα. Βθιέρζεθε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο, θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο, πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο θαη δπν θνξέο πξσζππνπξγφο * Ο λνκηθφο θαη πνιηηηθφο Ώθέλακδνμξ ΓαΎιδξ (1855-1936) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, αλακίρζεθε ζηελ πνιηηηθή κεηά ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ. Αηεηέιεζε ππνπξγφο, πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο θαη ηεο Γεξνπζίαο, ηέζζεξηο θνξέο πξσζππνπξγφο, χπαηνο αξκνζηήο Κξήηεο θαη ην 1934 εμειέγε πξφεδξνο ηεο Αεκνθξαηίαο, αμίσκα πνπ δηαηήξεζε σο ηελ παιηλφξζσζε ηεο κνλαξρίαο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1935.

165

ΓαΎξε (Και) Νένο Κφζκνο : Ο Βιιακμοήθ ΓαΎνδξ (1878-1948) ήηαλ εκπξεζηνληζηήο δσγξάθνο, καζεηήο ηνπ Γχδε θαη θαζεγεηήο ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ. Μεξηθά έξγα ηνπ : Ράαμκηαξ ηα δίπηοα, Θενζζηέξ, Παζδί ιε βάηα, Αζαδήθςζδ, Εαηςαίκα θ.ά. Γάθνπ (Ώγσ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Ώκδνέαξ Γάημξ (1931-56) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ θππξηαθνχ απειεπζεξσηηθνχ αγψλα 1955-59. Βθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ απφ ηηο βξεηαληθέο δπλάκεηο θαηνρήο, καδί κε ηνλ Υ. Μζπαήθ θαη ηνλ Ε. Παηάηζμ. Γαθπάδσλ (Εζη) Ρνπθ : Οη Γαηοάδαζ ήηαλ έλα απφ ηα γέλε ηεο αξραίαο Ώηηηθήο. Γαθχλζνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Γάηοκεμξ είλαη λεζί ηνπ Ενλίνπ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Γάηοκεμ, γην ηνπ βαζηιηά ηεο Φξπγίαο Αάξδαλνπ. Βλψζεθε κε ηελ Βιιάδα ην 1864. Οη κεγάινη ζεηζκνί ηνπ 1953 έπιεμαλ κε αγξηφηεηα ην λεζί, αιιά νη Γαθπλζηλνί πέηπραλ ζε ιίγα ρξφληα λα ην θηηάμνπλ φζν φκνξθν ήηαλ θαη πξηλ. Γαιεχθνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Γάθεοημξ (7νο π.Υ. αη.) ήηαλ λνκνζέηεο. Οη Βπηδεθχξηνη Λνθξνί απφ ηελ Κάησ Εηαιία ηνλ θάιεζαλ λα ζπληάμεη ηνπο λφκνπο ηεο πφιεο ηνπο. Πξάγκαηη πέηπρε λα θαηαζθεπάζεη κηα απζηεξή, αξηζηνθξαηηθή θαη ζπληεξεηηθή λνκνζεζία, πνπ ζεσξείηαη ην αξραηφηεξν γξαπηφ δίθαην ηεο Βπξψπεο. Γαιίθε (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Ο Γνδβυνζμξ Γαθίηδξ ή Γαθίημβθμο (1785-1827) απφ ηε Θεζζαινλίθε, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ Βθθδκυβθςζζμο Ξεκμδμπείμο ζην Παξίζη, ην 1809. Σν Βιιελφγισζζν Ξελνδνρείν ήηαλ κηα κπζηηθή νξγάλσζε κε ζηφρν ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο θαη ζεσξείηαη πξφδξνκνο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο. Γαιφγγνπ (Γεσ-Εζη) Κάληγγνο : Σν Γάθμββμ είλαη βνπλφ ηεο Δπείξνπ βφξεηα ηεο Πξέβεδαο. Έκεηλε ζηελ ηζηνξία ηνλ Αεθέκβξην 1803, φηαλ 53 γπλαίθεο ηνπ ΢νπιίνπ θπλεγεκέλεο απφ ηνλ ζηξαηφ ηνπ Ώιή παζά, πξνθεηκέλνπ λα γιηηψζνπλ απφ ηελ αηρκαισζία θαη ηελ αηίκσζε, πξνηίκεζαλ λα πέζνπλ κε ηα παηδηά ηνπο ζηνλ γθξεκφ. Γαινθψζηα (Βπα-Και) ΢χληαγκα : * Ο αγσληζηήο θαη πνηεηήο Γεχνβζμξ Γαθμηχζηαξ (1805-58), ζπνχδαδε θηινινγία ζηελ Εηαιία, φηαλ μέζπαζε ε Βπαλάζηαζε ηνπ ‘21. Άθεζε ηηο ζπνπδέο ηνπ, ήξζε ζηελ Διεία θαη έιαβε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ. Έγξαςε ιπξηθά θαη παηξησηηθά πνηήκαηα ζηελ θαζαξεχνπζα θαη ηε δεκνηηθή γιψζζα. Μεξηθνί ηίηινη: Ο ΐυηζανδξ, Σμ Μεζμθυββζμκ, Δ πανμηαιέκδ, Δ πένδζηα θ.ά. Ο Γεψξγηνο Γαινθψζηαο

Ξππλψ θαη κνπ είπαλ, έθπγε ε θφξε πνπ αγαπνχζα θαη θαηεβαίλσ ζην γηαιφ - ηε ζάιαζζα παξαθαιψ ηελ πηθξνθπκαηνχζα Γαινθψζηα : Δ ακαπχνδζίξ ηδξ

* Ο Βοβέκζμξ Γαθμηχζηαξ (1855-1929) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ιφγηνο, δηπισκάηεο θαη δηεηέιεζε ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ. Γακπέιηνπ (Βπα-Λνγ) Κππξηάδνπ : * Ο Εςάκκδξ Γαιπέθζμξ (1787-1856) απφ ηε Λεπθάδα, ππήξμε θηιηθφο, λνκνκαζήο, δηθαζηηθφο θαη πνηεηήο. ΐνήζεζε νηθνλνκηθά ηνλ αγψλα ηνπ ’21, δηελεξγψληαο εξάλνπο. Βπίζεο εμφπιηζε ζεκαληηθφ αξηζκφ ζπκπαηξησηψλ ηνπ. Ώζρνιήζεθε κε ηε ιπξηθή πνίεζε, κεηέθξαζε έξγα αξραίσλ πνηεηψλ θαη έγξαςε πνηήκαηα θαη ηξαγσδίεο (Σζιμθέςκ, Ρήβαξ, Αζάημξ, Οδ. θ.ά.). * Ο ΢πονίδςκ Γαιπέθζμξ (1815-81) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ ππήξμε δεκνζηνγξάθνο θαη βνπιεπηήο ηεο Ενλίνπ ΐνπιήο. Ώζρνιήζεθε κε ηελ ηζηνξηθή έξεπλα θαη ζεσξείηαη ζεκαληηθφο βπδαληηλνιφγνο. Έξγα ηνπ ΐογακηζκαί ιεθέηαζ, Κνδηζημί βάιμζ, Άζιαηα δδιμηζηά ηδξ Βθθάδμξ θ.ά.

166

Γαλ Μσξεάο (Λνγ) Κνπθάθη : Γακ Μςνεάξ ή Μμνεάξ ήηαλ ην ςεπδψλπκν ηνπ πνηεηή Εςάκκδ Παπαδζαιακηυπμοθμο (1856-1910). ΢πνχδαζε λνκηθά ζηε Γεξκαλία θαη ζηε Γαιιία αιιά ηνλ θέξδηζε ε πνίεζε. Σν 1878 δεκνζίεπζε ηε κνλαδηθή πνηεηηθή ηνπ ζπιινγή ζηα ειιεληθά Σνοβυκεξ ηαζ έπζδκαζ. Ώπφ ην 1880 έδεζε θαη έγξαθε ζηε Γαιιία θαη ηα πνηήκαηά ηνπ ήηαλ γξακκέλα ζηα γαιιηθά. Απφςε ε πιαλεξή λπρηηά κε κέζπζε πνιχ ψξα! ΢ην παξαζχξη ζθεθηηθφο, σ γιπθχηαηε απγή, αγξππλψ λα ζε πξνζκέλσ ηψξα, κε αξγήζεηο λα θαλείο, σ θσο! Γαλ Μνξεάο : L’ insideuse nuit (κεηάθξαζε Μαξία Πνιπδνχξε)

Γάππα (Βπα-Βζλ) ΢ηάδην : ΋λνκα δπν εμαδέιθσλ θαη εζληθψλ επεξγεηψλ: * Ο Βοαββέθδξ Γάππαξ (1800-65) απφ ηελ ΐ. Ήπεηξν, πήξε κέξνο ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη αγσλίζηεθε κε ηνλ Μπφηζαξε, ηνλ Καξατζθάθε θαη άιινπο, ην δε 1824 πξνήρζε ζε ηαμίαξρν. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εγθαηαζηάζεθε ζην ΐνπθνπξέζηη, ζπλεηαηξίζηεθε κε ηνλ εμάδειθφ ηνπ Κςκζηακηίκμ θαη γξήγνξα εμειίρζεθαλ ζε πινχζηνπο γαηνθηήκνλεο κε ηεξάζηηα πεξηνπζία. Σν 1865 ν Βπαγγέιεο πξφηεηλε ζην βαζηιηά ΋ζσλα ηελ αλαβίσζε ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ κε δηθά ηνπ ρξήκαηα. Πξηλ πεζάλεη άθεζε ηελ πεξηνπζία ηνπ ζηελ Βπηηξνπή ησλ Οιπκπίσλ. Ο Βπαγγέιεο Γάππαο

* Ο Κςκζηακηίκμξ Γάππαξ (1814-92) δηαρεηξίζηεθε ηα ρξήκαηα ηνπ Βπαγγέιε κε ζσθξνζχλε. Ώγφξαζε κεγάια ηζηθιίθηα ζηε Θεζζαιία θαη θξφληηζε γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ Γαππείμο Μεβάνμο. Ίδξπζε ην Γάππεζμ πανεεκαβςβείμ ζηελ Πφιε θαη πνιιά εθπαηδεπηήξηα ζηελ Ήπεηξν θαη ζηε Θξάθε. Οη δπν εμάδειθνη ηηκνχληαη σο κεγάινη επεξγέηεο θαη νη αλδξηάληεο ηνπο έρνπλ ζηεζεί κπξνζηά ζην Γάππεην. Γαξίθε (Βζλ) Γθχδε : Ο Γεχνβζμξ Γανίθδξ (1807-84) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε είλαη έλαο αθφκα εζληθφο επεξγέηεο. Ίδξπζε ηξάπεδα θαη έγηλε ηζρπξφο παξάγνληαο ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Έδσζε κεγάια πνζά γηα ηελ ίδξπζε εθπαηδεπηεξίσλ ζηελ Φηιηππνχπνιε θαη ζηελ Πξνχζα, παηδαγσγηθή αθαδεκία ζηελ Ώιεμαλδξνχπνιε θαη πνιιά ηδξχκαηα ζηελ γελέηεηξά ηνπ. Σν έξγν ηνπ ζπλέρηζε ν γηνο ηνπ Κςκζηακηίκμξ Γανίθδξ. Γάξθνπ (Γεσ) Κνισλφο : Σν Γάνημ ή Γάνημξ είλαη ρσξηφ ησλ Σξηθάισλ. ΢ηελ αξραηφηεηα ην φλνκά ηνπ ήηαλ Φαυηηφο θαη ηε βπδαληηλή πεξίνδν ήηαλ γλσζηφ σο Γαξδίθη. Γαξληηλίδε Ν. (Πνι) ΐνηαληθφο : Ο Νζηυθαμξ Γανκηζκίδδξ ήηαλ επηρεηξεκαηίαο θαη πνιηηηθφο απφ ηε Θεζζαινλίθε. Βμειέγε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη επξσβνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο Αεκνζίσλ Έξγσλ. Γαθεηξνπνχινπ (Βπα-Βζλ) Άγηνο Βιεπζέξηνο : Οη αγσληζηέο ηνπ ’21: * Ώεακάζζμξ Γαθεζνυπμοθμξ απφ ηε Ναχπαθην, *Ώκαβκχζηδξ Γαθεζνυπμοθμξ απφ ηνπο Αειθνχο, * Πακαβζχηδξ Γαθεζνυπμοθμξ απφ ηε Κπλνπξία, * Λοιπένδξ Γαθεζνυπμοθμξ απφ ηελ Ώλδξίηζαηλα. * Ο εζληθφο επεξγέηεο θαη ηξαπεδίηεο ΢ηέθακμξ Γαθεζνυπμοθμξ (; - 1892) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, δψξηζε ρξήκαηα γηα ηελ ίδξπζε ζρνιείσλ θαη εθπαηδεπηεξίσλ θαζψο θαη γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ λνζνθνκείνπ Βοαββεθζζιυξ. Γαραξία Παπαλησλίνπ Σξεηο Γέθπξεο : βιέπε Παπακηςκίμο Γαπανία Γαραξίηζα (Βπα-Πνι) Κνπθάθη : * Ο Πακαβήξ Γαπανίηζαξ ήηαλ κέινο ηεο επαλαζηαηηθήο επηηξνπήο ηεο Ώζήλαο θαηά ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο.

167

* Ο ΢οιεχκ Γαπανίηζαξ, γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ,. έπεζε ζηε Μάρε ηνπ Ώλαιάηνπ. * Ο Νζηυθαξ Γαπανίηζαξ ήηαλ δεκνγέξνληαο ηεο Ώζήλαο θαη δηεηέιεζε θαη δήκαξρφο ηεο. * Ο ΢πονίδςκ Γαπανίηζαξ δηεηέιεζε λνκάξρεο Ώηηηθνβνησηίαο θαη δήκαξρνο Ώζελαίσλ. Γαράξσθ (Πξν) Ώκπειφθεπνη : Ο κεγαινεπηρεηξεκαηίαο ΐαζίθεζμξ Γαπάνςθ (18491936) γελλήζεθε ζηε Μηθξά Ώζία. Οη γνλείο ηνπ κεηαλάζηεπζαλ ζηελ Οδεζζφ θαη άιιαμαλ ην επψλπκν απφ Γαραξίαο ζε Γαράξσθ. Ο ΐαζίιεο δνχιεςε ζε δηάθνξεο επηρεηξήζεηο θαη ην 1877 έγηλε αληηπξφζσπνο κηα κεγάιεο ζνπεδηθήο εηαηξίαο φπισλ. Βθκεηαιιεχηεθε ζην έπαθξν ηηο ζπρλέο πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο εθείλεο ηεο επνρήο θαη πνπινχζε ηεξάζηηεο πνζφηεηεο φπισλ ζε Ρσζία, Βιιάδα αιιά θαη Σνπξθία(!). Με ην μέζπαζκα ηνπ Ώ’ Παγθνζκίνπ πνιέκνπ ν Γαράξσθ έδσζε δσξεάλ πνιεκηθφ πιηθφ ζηε Βιιάδα θαη πξνζέθεξε ζηνπο ΢πκκάρνπο 50 εθαηνκκχξηα ιίξεο. Κέξδηζε βέβαηα πνιχ πεξηζζφηεξα πνπιψληαο φπια ζε δεθάδεο εκπφιεκα θξάηε. ΋ηαλ ηειείσζε ν πφιεκνο ήηαλ απφ ηνπο πινπζηφηεξνπο αλζξψπνπο ηεο Γεο, θαηείρε ήδε ηξάπεδα, λαππεγεία, δηπιηζηήξηα, θαδίλα θ.ά. Γαρία (;) Πιαηεία Ώηηηθήο : Άγλσζην πνηα πξνζσπηθφηεηα κε ην φλνκα Γαπίαξ ηηκά ν δξφκνο απηφο ηεο Ώζήλαο. Γάρνπ Ώξ. (Βπη) Ειίζηα : Ο αξρηηέθηνλαο Ώνζζημηέθδξ Γάπμξ (1872-1939) απφ ηε Μαθεδνλία, ζεσξείηαη ν αλαλεσηήο ηεο ειιεληθήο αξρηηεθηνληθήο. Βθπφλεζε ηα ξπκνηνκηθά ζρέδηα ηεο Θεζζαινλίθεο, ηεο Σξίπνιεο θαη ηεο Μπηηιήλεο. Ώζρνιήζεθε κε ηελ απνθαηάζηαζε ηνπ λανχ ηνπ Ώγίνπ Αεκεηξίνπ ηεο Θεζζαινλίθεο. Βπίζεο ζηα έξγα ηνπ ζπγθαηαιέγνληαη πνιινί λανί ζην ΐφιν θαη ηε ΢ηάηηζηα. Γέξβα Ναπ. (Πιαηεία) (΢ηξ-Ώγσ) Άγηνο Βιεπζέξηνο : Ο Ναπμθέςκ Γένααξ (18911957) απφ ηελ Άξηα, ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο, έλαο απφ ηνπο εγέηεο ηεο Βζληθήο Ώληίζηαζεο. Πνιέκεζε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη ζην Μαθεδνληθφ κέησπν, φληαο θαλαηηθφο βεληδειηθφο. Βπί θαηνρήο ίδξπζε ηελ αληηζηαζηαθή νξγάλσζε ΒΑΒ΢ (Βεκζηυξ Αδιμηναηζηυξ Βθθδκζηυξ ΢φκδεζιμξ) κε επίηηκν αξρεγφ ηνλ Πιαζηήξα. Ο Γέξβαο θαη ν ΒΑΒ΢ ζπλεξγάζηεθαλ κε ηνλ Άξε ΐεινπρηψηε θαη ηνλ (ππφ ηνλ έιεγρν ηεο Ώξηζηεξάο) ΒΛΏ΢ γηα ηελ αλαηίλαμε ηεο γέθπξαο ηνπ Γνξγνπνηάκνπ. Ώξγφηεξα νη δπν νξγαλψζεηο ήξζαλ ζε ζχγθξνπζε θαη ν ΒΑΒ΢ (ππάξρνπλ θαηεγνξίεο φηη ζπλεξγάζηεθε κε ηνπο Γεξκαλνχο γηα λα ρηππήζεη ηνλ ΒΛΏ΢) δηαιχζεθε κεηά απφ αηκαηεξέο κάρεο. Ο Ναπνιέσλ Γέξβαο

Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ν Γέξβαο ίδξπζε δηθφ ηνπ θεληξνδεμηφ θφκκα. Γεξβνχ Διία (Λνγ-Πνι) Άγ. Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο λνκηθφο, ζπγγξαθέαο θαη πνιηηηθφο Δθίαξ Γεναυξ-Εαηςαάημξ (1814-94) απφ ηελ Κεθαινληά, ππήξμε έλαο απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο έλσζεο ησλ Ενλίσλ λήζσλ κε ηελ Βιιάδα. Σν 1849 εμέδσζε ζηελ παηξίδα ηνπ ηελ εθεκεξίδα Φζθεθεφεενμξ κε ζεξκή αξζξνγξαθία ππέξ ηεο έλσζεο. Οη Άγγινη ηνλ εμφξηζαλ ζηνπο Παμνχο θαη ζηα Κχζεξα. Βμειέγε βνπιεπηήο ηεο Ενλίνπ ΐνπιήο, αιιά θαη απφ θεη ζπλέρηζε ηνλ αγψλα κε πείζκα. Ώπηή ηε θνξά εμνξίζηεθε ζηα Ώληηθχζεξα γηα έμη ρξφληα. Βπαλεμειέγε βνπιεπηήο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. ΋ηαλ πξαγκαηνπνηήζεθε ε έλσζε (1864) ν βαζηιηάο Γεψξγηνο Ώ’ ηνπ πξφζθεξε ηε ζέζε ηνπ ζπκβνχινπ Βπηθξαηείαο. Παξάιιεια ν Γεξβφο έγξαςε ηζηνξηθέο πξαγκαηείεο, πνηήκαηα θαη έλα δξάκα. Γεξβνπδάθε (Βπα) Κ. Παηήζηα : Ο Πακαβζχηδξ Γεναμοδάηδξ (1790-1849), ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ην Μαιεβχδη Δξαθιείνπ. Σα έηε 1822-24 δηεηέιεζε γεληθφο αξρεγφο ησλ επαλαζηαηψλ ηεο Κξήηεο.

168

Γεξιέληε (Βπη) Άλσ Παηήζηα : Ο Πενζηθήξ Γενθέκηδξ (1852-1925) απφ ηε ΢χξν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο ηζηνξηνδίθεο. ΢πνχδαζε ζηε Γαιιία θαη ζηελ Ώγγιία, αιιά γξήγνξα αθνζηψζεθε ζηε κειέηε θαη ζηελ έξεπλα ηεο κεζαησληθήο θαη λεψηεξεο ηζηνξίαο ηεο Βιιάδαο. Έγξαςε πεξηζζφηεξεο απφ 140 κειέηεο. Γεχμηδνο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Γεφλζξ ή Γεφλζππμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Δξάθιεηα ηεο ΢ηθειίαο, είλαη έλαο απφ ηνπο νλνκαζηνχο δσγξάθνπο ηεο αξραηφηεηαο, πεξίθεκνο γηα ηηο θσηνζθηάζεηο θαη ηα ρξψκαηά ηνπ, αιιά θαη γηα ηελ εμαηξεηηθή απφδνζε ηεο γπλαηθείαο νκνξθηάο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα ππήξμε δε καζεηήο ηνπ δσγξάθνπ Ώπνιινδψξνπ. Ο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Ώξρέιανο ηνλ θάιεζε λα δηαθνζκήζεη ην παιάηη ηνπ. Λέγεηαη φηη φηαλ ε πφιε ηνπ Κξφησλα ηνλ θάιεζε λα δσγξαθίζεη ηελ ςναία Βθέκδ, απηφο δήηεζε λα ηνπ θέξνπλ ηηο πέληε πην φκνξθεο θνπέιεο ηεο πφιεο θαη αθνχ ηηο είδε γπκλέο απνθάζηζε πνηα απ’ απηέο ζα πνδάξεη. Γλσζηνί πίλαθεο ηνπ ήηαλ: Ο Ένςηαξ ζηεθακςιέκμξ ιε νυδα, Ο Πακ, Ο δειέκμξ Μανζφαξ, Δ μζημβέκεζα Κεκηαφνςκ θ.ά. Ο Γεχμηο απνθαζίδεη πνην απφ ηα πέληε θνξίηζηα ηνπ Κξφησλα είλαη ηδαληθφ γηα λα δσγξαθίζεη ηελ Χξαία Βιέλε

Γήισλ (Εζη) Πεξηζζφο : Σα Γήθα ήηαλ πφιε ηνπ Γαιαηηθνχ Πφληνπ ηεο Μ. Ώζίαο. Σν 46 π.Υ. ν Ενχιηνο Καίζαξαο θαηαλίθεζε εθεί ηνλ βαζηιηά ηνπ ΐνζπφξνπ Φαξλάθε θαη αλήγγεηιε ηε λίθε ηνπ ζηε Ρψκε κε ηξεηο ιέμεηο: veni, vidi, vici (ήιζα, είδα, λίθεζα) Γελνδφηνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Γδκυδμημξ ή Γδκυδςνμξ, Έιιελαο γεσκέηξεο ηνπ 5νπ π.Υ. αη. έγξαςε ην Πενί ζζμιέηνςκ ζπδιάηςκ. * Ο αιεμαλδξηλφο γξακκαηηθφο Γδκυδμημξ μ Βθέζζμξ (325-260 π.Υ.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Φηιεηά ηνπ Κψνπ θαη ν πξψηνο δηεπζπληήο ηνπ Μνπζείνπ θαη ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο επί Πηνιεκαίνπ ηνπ Φηιάδειθνπ. Αεκνζίεπζε θξηηηθέο εθδφζεηο ηεο Εθζάδαξ θαη ηεο Οδφζζεζαξ ηνπ Οκήξνπ (ίζσο ζ’ απηφλ νθείιεηαη ε δηαίξεζε ησλ επψλ απηψλ ζε ξαςσδίεο), ηεο Θεμβμκίαξ ηνπ Δζίνδνπ θαη πνηεκάησλ ηνπ Ώλαθξένληα ηνπ Πηλδάξνπ θ.ά. * Ο λενπιαησληθφο θηιφζνθνο Γδκυδμημξ (5νο κ.Υ. αη.) Γελνδψξνπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : * Ο Γδκυδςνμξ μ Γεςιέηνδξ (2νο π.Υ. αη.) ήηαλ Έιιελαο καζεκαηηθφο. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ Πενί ζζμιενχκ ζπδιάηςκ * Ο Έιιελαο βθφπηδξ Γδκυδςνμξ (1νο κ.Υ. αη.) είλαη γλσζηφο απφ δπν θνινζζηαία αγάικαηα ηνπ Βξκή θαη ηνπ Ρσκαίνπ απηνθξάηνξα Νέξσλα. Γελνπνχινπ (Πνι) Γθχδε : Ο πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Γδκυπμοθμξ (1836-96) απφ ηελ Βπξπηαλία, δηεηέιεζε αξθεηέο θνξέο βνπιεπηήο ηνπ λνκνχ. Γήλσλνο (Ώξρ) Οκφλνηα : * Ο πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο Γήκςκ μ Βθεάηδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Βιέα ηεο Εηαιίαο, καζεηήο ηνπ Παξκελίδε θαη ηδξπηήο ηεο ειεαηηθήο ζρνιήο θαη ίζσο, δάζθαινο ηνπ Πεξηθιή. Ώπφ ην έξγν ηνπ έρνπλ ζσζεί ιίγα απνζπάζκαηα θαη ηα πεξηζζφηεξα πνπ γλσξίδνπκε γηα ηνλ Γήλσλα πξνέξρνληαη απφ ηνλ Ώξηζηνηέιε. * Ο ηδξπηήο ηεο ΢ηνάο θαη ζεκειησηήο ηεο ζησηθήο θηινζνθίαο Γήκςκ μ Κζηζεφξ (πεξ. 4νο3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κχπξν, ήξζε λένο ζηελ Ώζήλα φπνπ πήξε καζήκαηα θηινζνθίαο θαη παξέκεηλε εθεί σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ. ΢ε ειηθία 30 πεξίπνπ εηψλ άξρηζε λα δηδάζθεη ζηνλ ρψξν ηεο Πνηθίιεο ΢ηνάο ηεο αγνξάο ηεο Ώζήλαο, απφ φπνπ θαη πήξε ην φλνκά ηεο ε ζρνιή ηνπ. Ο θαηάινγνο ησλ αξθεηψλ έξγσλ ηνπ Γήλσλα καο είλαη γλσζηφο απφ ηνλ καζεηή ηνπ Αηνγέλε ηνλ Λαέξηην, αλ θαη έρνπλ δηαζσζεί απνζπάζκαηα κφλν: Λφζεζξ, Έθεβπμζ, Πενί θυβμο, Πενί κυιμο, Πενί ηαεήημκημξ, Πμθζηεία, Ποεαβμνζηά, Πενί παεχκ θ.ά.

169

* Ο επηθνχξεηνο θηιφζνθνο Γήκςκ μ ΢ζδχκζμξ (2νο π.Υ. αη.), δάζθαινο ηνπ Κηθέξσλα. * Ο ζησηθφο θηιφζνθνο Γήκςκ μ Σανζεφξ (2νο-1νο π.Υ. αη.), δηαδέρζεθε ηνλ Υξχζηππν ζηε δηεχζπλζε ηεο ΢ηνάο. Γεζηκνπνχινπ (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο ΢πονίδςκ Γδζζιυπμοθμξ απφ ηε Μεζζελία, πνιέκεζε ζην Μηθξαζηαηηθφ κέησπν, ζηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν θαη ζθνηψζεθε ζηνλ Βκθχιην Πφιεκν ην 1949. Γεζίνπ (Λνγ) Άλσ Παηήζηα : Ο θηιφινγνο, εθπαηδεπηηθφο θαη ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο Γήζζμξ Κςκζηακηίκμξ (1848-1928) δίδαμε ζε δηάθνξα ζρνιεία ηεο ρψξαο. ΢εκαληηθφ έξγν ηνπ : ΢φιιεζηηα, ήημζ επζβναθαί Λαηςκζηήξ, Ναοπθίαξ ηθπ. Γήηξνπ (Βζλ) Μαθξπγηάλλε : Ο Πάκμξ Γήηνμξ (18νο αηψλαο) ήηαλ αξκαηνιφο απφ ηελ Βιαζζφλα. Έδξαζε θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ησλ Οξισθηθψλ (1770) Γίλλε Ώλαζη. (Βπη) Κνπθάθη: Ο Ώκαζηάζζμξ Γίκκδξ (1829-99) απφ ηα Γηάλλελα, ήηαλ παηδίαηξνο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη ηδξπηήο ηνπ ΐξεθνθνκείνπ ηεο Ώζήλαο. Γίηζεο (Γεσ) ΢επφιηα : Δ Γίηζα είλαη γξαθηθφ παξαδνζηαθφ ρσξηφ ηεο επαξρίαο Ασδψλεο ησλ Εσαλλίλσλ. Σα θξαζηά ηεο Γίηζαο είλαη θεκηζκέλα. Γίρλεο (Γεσ) Γνπδί : Δ Νέα Γίπκδ είλαη θσκφπνιε ησλ ΢εξξψλ. Κνληά ηεο είλαη ν νηθηζκφο ηεο Παθζάξ Γίπκδξ αθαηνίθεηεο ζήκεξα. Γνιηψηε (Βζλ) Άγηνο Παληειεήκνλαο : Ο Γμθζχηδξ Νζηυθαμξ ππήξμε γξακκαηέαο ηνπ ζπγγξαθέα ηεο ηζηνξίαο ηνπ αγψλα ηνπ 1821 θαη πξσζππνπξγνχ ΢ππξίδσλνο Σξηθνχπε. Ο Ξελνθψλ Γνιψηαο

Γνιψηα (Βπη) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Ξεκμθχκ Γμθχηαξ (1904-2004) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ εμέρνπζα επηζηεκνληθή θπζηνγλσκία ηεο ζχγρξνλεο Βιιάδαο. Ήηαλ νηθνλνκνιφγνο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, αθαδεκατθφο, δηνηθεηήο ηεο Σξάπεδαο ηεο Βιιάδαο θαη ρξεκάηηζε δπν θνξέο ππνπξγφο θαη γηα κηθξφ δηάζηεκα πξσζππνπξγφο νηθνπκεληθήο θπβέξλεζεο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα, ζηε Γεξκαλία, ζηε Γαιιία θαη ζηε ΐξεηαλία θαη ζε ειηθία κφιηο 24 εηψλ ήηαλ ήδε πθεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Καηέιαβε θνξπθαίεο ζέζεηο ζε δηεζλείο νξγαληζκνχο φπσο ην Αηεζλέο Ννκηζκαηηθφ Σακείν, ηνλ ΟΔΒ, ηνλ ΟΟ΢Ώ, ηελ Οηθνλνκηθή Βπηηξνπή ηεο Βπξψπεο θαη αιινχ. Εζηνξηθνί είλαη νη δπν ιφγνη πνπ εθθψλεζε ζηνπο ζπλέδξνπο ηνπ Αηεζλνχο Ννκηζκαηηθνχ Σακείνπ θαη ηεο Αηεζλνχο Σξάπεδαο. Ήηαλ γξακκέλνη ζηελ αγγιηθή γιψζζα, αιιά κε ηελ εμαίξεζε ησλ άξζξσλ, ζπλδέζκσλ θαη πξνζέζεσλ, φιεο νη ιέμεηο πνπ ρξεζηκνπνίεζε είραλ ειιεληθή πξνέιεπζε. Ο Γνιψηαο πέζαλε 100 ρξνλψλ. Γνξκπά (΢ηξ) Κάησ Παηήζηα : Ο ζηξαηησηηθφο Νζηυθαμξ Γμνιπάξ (1844-1920) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε ν αξρεγφο ηνπ ΢ηναηζςηζημφ ΢οκδέζιμο θαη ν πξσηεξγάηεο ηνπ θηλήκαηνο ηνπ 1909. Ώπηφ ην ζηξαηησηηθφ θίλεκα απέβιεπε ζηελ αιιαγή πνξείαο ηεο ρψξαο θαη είρε σο απνηέιεζκα ηελ πξφζθιεζε ηνπ ΐεληδέινπ απφ ηελ Κξήηε, πξνθεηκέλνπ λα αλαιάβεη ηε επζχλε ηεο θπβέξλεζεο. Ο ίδηνο ν Γνξκπάο ρξεκάηηζε γηα ιίγνπο κήλεο ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη φηαλ απνζηξαηεχηεθε δεκνζίεπζε ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ. Γπγνκαιά (Βζλ-Βπα-Πνι-΢ηξ) ΢επφιηα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο λεφηεξεο ηζηνξίαο: * Ο Εςάκκδξ Γοβμιαθάξ (16νο αη.) απφ ην Ναχπιην, ήηαλ ιφγηνο θαη δάζθαινο. Τπεξέηεζε ζην παηξηαξρείν θαη ρξεκάηηζε Μέβαξ νήηςν θαη Μέβαξ ενιδκεοηήξ ηςκ Γναθχκ. * Ο Θεμδυζζμξ Γοβμιαθάξ (16νο-17νο αη.) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ππήξμε θη απηφο αμησκαηνχρνο ηνπ παηξηαξρείνπ. Ο Γπγνκαιάο αληέγξαθε πνιχηηκνπο θψδηθεο θαη ρεηξφγξαθα ηα νπνία πεξηέιαβε ζηα δηάθνξα ηζηνξηθά ηνπ έξγα.

170

* Ο Ώκδνέαξ Γοβμιαθάξ (1801-70) απφ ηε Υίν, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ’21. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε ππνπξγφο Ναπηηθψλ. * Ο πνιηηηθφο Ώκηχκζμξ Γοβμιαθάξ (1856-1930) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ρξεκάηηζε ππνπξγφο Παηδείαο θαη Αηθαηνζχλεο. * Ο αμησκαηηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ΐνξεηνεπεηξσηηθνχ αγψλα Ώκδνέαξ Γοβμιαθάξ (1890-1914) απφ ηελ Ώζήλα, ζθνηψζεθε ζε ζπκπινθή κε Ώιβαλνχο. Γπγνχξε (Βζλ-Βπα-΢ηξ) Νένο Κφζκνο : * Ο Παφθμξ Γοβμφνδξ ήηαλ πινίαξρνο ηνπ Λάκπξνπ Καηζψλε, δηαθξίζεθε ζηε λαπκαρία ηνπ Καθεξέα ην 1790. * Ο αγσληζηήο ηνπ ΄21 Εςάκκδξ Γοβμφνδξ απφ ηε Ώξάρνβα, πήξε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο ζηε ΢ηεξεά Βιιάδα. * Ο ζηξαηεγφο Υνήζημξ Γοβμφνδξ (1887-1957) απφ ηελ Βπξπηαλία, πήξε κέξνο ζε φινπο ηνπ πνιέκνπο απφ ην 1912 σο ην 1940-41. Γπκπξαθάθε (Βπα-΢ηξ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : ΋λνκα θξεηηθήο νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ θαη ζηξαηησηηθψλ: * Ο γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο Μακυθδξ Γφιπναβμξ ή Γοιπναηάηδξ, παηέξαο ηνπ Υαξάιακπνπ θαη ηνπ Εσάλλε, ζθάρηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο ακέζσο κεηά ηελ έλαξμε ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21. Δ γπλαίθα ηνπ κε ηα δπν παηδηά θαηέθπγαλ ζην Ναχπιην. * Ο Υανάθαιπμξ Γοιπναηάηδξ ή Γοιαναηάηδξ (1812-80) ήηαλ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, αδειθφο ηνπ Εσάλλε θαη παηέξαο ηνπ Βκκαλνπήι θαη ηνπ Βπακεηλψλδα. Πήξε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1841. Ώξγφηεξα σο αμησκαηηθφο ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ ππήξμε δηνηθεηήο ηεο ΢ρνιήο Βπειπίδσλ θαη επαλεηιεκκέλα ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ. Ο Υαξάιακπνο Γπκβξαθάθεο

* Ο Εςάκκδξ Γοιαναηάηδξ (1818-1913), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θη απηφο αμησκαηηθφο. ΋ηαλ εμεξξάγε ε θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866 εμειέγε γεληθφο αξρεγφο Απηηθήο Κξήηεο. Μεηά ηελ απνηπρία ηεο επαλάζηαζεο επέζηξεςε ζηελ Ώζήλα θαη θαηέιαβε δηάθνξα ζηξαηησηηθά αμηψκαηα. * Ο Βιιακμοήθ Γοιαναηάηδξ (1856-1931) γηνο ηνπ Υαξάιακπνπ, αθνινχζεζε θαη απηφο ζηξαηησηηθή θαξηέξα. Μεηείρε ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897, ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο, ζην Μαθεδνληθφ κέησπν θαη ζηε Μηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία. * Ο Βπαιεζκχκδαξ Γοιαναηάηδξ (1863-1922) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πήξε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1878 θαη αξγφηεξα σο αμησκαηηθφο ζηνλ πφιεκν ηνπ1897, ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη ζην Μαθεδνληθφ κέησπν Γπξλφβνπ (Γεσ) Ρνπθ : Γφνκμαμ είλαη ε ζιαβηθή (βνπιγαξηθή) νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ Κάησ Νεπξνθφπη ηεο Αξάκαο. Γσγξάθνπ (Βπα-Βζλ-Βπη-Και) Μεηαμνπξγείν : ΋λνκα αξθεηψλ πξνζψπσλ ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο : * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Αδιήηνζμξ Γςβνάθμξ απφ ηα Καιάβξπηα * Ο επίζεο αγσληζηήο Νζηυθαμξ Γςβνάθμξ αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ * Ο Ώκηχκζμξ Γςβνάθμξ ή Ξακεμοδίδδξ νπιαξρεγφο ηεο επαξρίαο Πεδηάδαο ηνπ Δξαθιείνπ Κξήηεο θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1866. * Ο γηαηξφο, πνιηηηθφο θαη δηπισκάηεο Κςκζηακηίκμξ Γςβνάθμξ (1796-1856) απφ ηα Καιάβξπηα, κεηείρε ζηηο πξψηεο επαλαζηαηηθέο θπβεξλήζεηο θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ήηαλ ν πξψηνο πξεζβεπηήο ηεο Βιιάδαο ζηελ Πφιε, αξγφηεξα δε ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ.

171

* Ο νηθνλνκνιφγνο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ Εςάκκδξ Γςβνάθμξ (1844-1927) απφ ηα Καιάβξπηα, αγφξαζε κεγάιε έθηαζε ζηελ αλαηνιηθή πεξηνρή ηεο Ώηηηθήο πνπ ζηαδηαθά εμειίρζεθε απφ κηθξφ ζπλνηθηζκφ ζην ζεκεξηλφ δήκν Γσγξάθνπ. * Ο ηξαπεδίηεο, επηρεηξεκαηίαο θαη επεξγέηεο Υνδζηάηδξ Γςβνάθμξ (1820-96) απφ ην Ώξγπξφθαζηξν, ππήξμε ζεκαληηθφο νηθνλνκηθφο παξάγνληαο ηεο Πφιεο. Με ρξήκαηά ηνπ ηδξχζεθαλ εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ζηελ Πφιε, εληζρχζεθε ε αλέγεξζε ηνπ Βπαγγειηζκνχ ζηε Ώζήλα θαη άιια. * Ο Γεχνβζμξ Γςβνάθμξ (1863-1920) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, εθιέρζεθε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Σν 1913 εθιέρζεθε πξφεδξνο ηεο θπβέξλεζεο ηεο βξαρχβηαο Ώοηυκμιδξ Αδιμηναηίαξ ηδξ ΐμνείμο Δπείνμο. * Ο αγηνγξάθνο θαη ιατθφο δσγξάθνο Πακαβζχηδξ Γςβνάθμξ (19νο αη.). Σν 1836 ν ζηξαηεγφο Μαθξπγηάλλεο θάιεζε ηνλ Γσγξάθν θαη ηνπ αλέζεζε ηελ απεηθφληζε ζεκαληηθψλ γεγνλφησλ ηνπ αγψλα ηνπ ’21, γηα ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ. Οινθιεξψζεθαλ ζπλνιηθά 26 πίλαθεο πνπ απνηεινχλ κλεκείν ιατθήο ηέρλεο. Παλαγηψηε Γσγξάθνπ: Η Μάρε ηωλ Μύιωλ

Γσλαξά (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Εςάκκδξ

Γςκανάξ (12νο αη.) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ ηζηνξηθφο θαη ρξνλνγξάθνο. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ε Βπζημιή Εζημνζχκ ζε 18 βηβιία ή δπν κέξε. Σν πξψην κέξνο πεξηιακβάλεη ηα 12 πξψηα βηβιία πνπ αλαπηχζζνπλ ηελ ηζηνξία απφ θηίζεσο θφζκνπ σο ηελ επνρή ηνπ Μεγάινπ Κσλζηαληίλνπ. Σα βηβιία 13-18 εμεηάδνπλ ηα γεγνλφηα σο ην 1118. Γσνδφρνπ Πεγήο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Βμάξρεηα : Δ Γςμδυπμξ Πδβή είλαη λαφο επί ηεο νδνχ Ώθαδεκίαο. Σηκά ην νκψλπκν αγίαζκα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Γσζηκάδσλ (Βζλ) Λφθνο ΢ηξέθε : Οη Γςζζιάδεξ (αδεθθμί Γςζζιά) ήηαλ εζληθνί επεξγέηεο απφ ηελ Ήπεηξν, γηνη ηνπ Πακαβή Γςζζιά εκπφξνπ ησλ Εσαλλίλσλ. Ώπηνί ήηαλ νη: Εςάκκδξ, Ώκαζηάζζμξ (1754-1828), Θεμδυζζμξ, Νζηυθαμξ(1758-1842), Μζπαήθ (1766-1809) ηαζ Γχδξ Γςζζιάξ (1764-1828). Οη ηξεηο πξψηνη εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Εηαιία θαη νη άιινη ηξεηο ζηε Ρσζία θαη απέθηεζαλ ηεξάζηηα πεξηνπζία απφ ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Εσάλλε (1771) ζπγθεληξψζεθαλ φινη ζηε Ρσζία. Μεηά ην ζάλαην θαη ηνπ Θενδνζίνπ (1793) νη ππφινηπνη ηέζζεξηο απνθάζηζαλ λα κελ παληξεπηνχλ θαη λα δηαζέζνπλ κεγάιν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπο γηα ηνλ ππφδνπιν αθφκα ειιεληθφ ιαφ. Βμέδσζαλ έξγα ησλ Θενηφθε, ΐνχιγαξε, Κνξαή θαη άιισλ θαη ηα δηέλεηκαλ δσξεάλ ζηα ζρνιεία. Υξεκαηνδφηεζαλ εθπαηδεπηήξηα θαη θηιαλζξσπηθά ηδξχκαηα ζηελ Ήπεηξν θαη ζηε Ρσζία θαη ρξεκαηνδφηεζαλ ηνλ Ώιέμαλδξν Τςειάληε φηαλ μεθίλεζε ηελ Βπαλάζηαζε. Σέινο δψξηζαλ ζην ειιεληθφ θξάηνο ηε λνκηζκαηηθή ηνπο ζπιινγή ε νπνία απνηέιεζε ηε βάζε γηα ην Ννκηζκαηηθφ Μνπζείν ηεο Ώζήλαο. Γσζίκνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο ΐπδαληηλφο Γχζζιμξ (5νο-6νο κ.Υ. αη.) ήηαλ ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο. Αελ μέξνπκε πνιιά πξάγκαηα γηα ηε δσή ηνπ, ήηαλ ειιελνξσκατθήο θαηαγσγήο θαη νπαδφο ηνπ δσδεθαζένπ. Έγξαςε ηελ ηζηνξία ηεο Ρσκατθήο Ώπηνθξαηνξίαο απφ ηνλ Ώχγνπζην σο ην Αηνθιεηηαλφ. Υξεζηκνπνίεζε πεγέο απφ αξραίνπο Έιιελεο θαη Ρσκαίνπο ηζηνξηθνχο, θπξίσο ηνλ Πνιχβην, ζεσξεί δε σο θχξηα αηηία ηεο παξαθκήο ηεο απηνθξαηνξίαο ηελ επηθξάηεζε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ.

172

Γψηνπ (Βπα-Λνγ-Και) Κπςέιε : * Ο Γχημξ Ώκαζηάζζμξ απφ ηε Λνθξίδα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21 * Ο Γχημξ Λμβμεέηδξ απφ ηα Φνπξλά Ώγξάθσλ, αγσληζηήο ηνπ ΄21 * Ο Γχημξ Πέηνμξ απφ ηελ Όδξα, αγσληζηήο ηνπ ΄21 * Ο ιφγηνο Γχημξ ΐαζίθεζμξ ή Μμθμζζυξ (1837-1912) απφ ηε ΐφξεην Ήπεηξν, έγξαςε βηβιία γεσγξαθίαο θαη αγηνγξαθίαο. * Ο πνηεηήο Γχημξ Μίκςξ (1905-32) απφ ην Νενρψξη Ώηησιίαο. Σν 1928 γλψξηζε ην κεγάιν ηνπ έξσηα ηελ πνηήηξηα Μανία Πμθοδμφνδ. Μεηά ην ζάλαηφ ηεο ε εχζξαπζηε πγεία ηνπ επηδεηλψζεθε θαη ζε δπν ρξφληα πέζαλε απφ θπκαηίσζε ζε ειηθία 27 εηψλ. Έξγα ηνπ νη ζπιινγέο ΐήιαηα θαη Ώθζένςια. …΢ηγά-ζηγά, κε βηάδεζαη δσή. Φξφληκα ηψξα Σα ζέιγεηξά ζνπ ζπάηαια θη αλ ζθφξπηδεο κπξνζηά κνπ, εγψ ζνπ ηα’ αθξηβνπιήξσζα η’ απαηειά ζνπ δψξα, κ’ φινπο, ζαξξψ ηνπο πφζνπο κνπ θαη κ’ φια ηα φλεηξά κνπ Μίλσο Γψηνο : ΢ζβά-ζζβά

Ο πμζδηήξ Μίκςξ Γχημξ

Γσρηνχ (΢ηξ-Πνι-Βπη) Νέα Φηινζέε : ΋λνκα πξνζψπσλ απφ ηελ Κέξθπξα: * Ο αμησκαηηθφο ηνπ Πνιεκηθνχ Ναπηηθνχ Γενάζζιμξ Γςπζυξ (182181), εμειέγε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη δηεηέιεζε θαη ππνπξγφο. Βίλαη απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ Ναπηηθνχ Ώπνκαρηθνχ Σακείνπ (ΝΏΣ). * Ο θαζεγεηήο θαη πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Γςπζυξ (1821-82), εμειέγε ηξεηο θνξέο βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο ζηελ θπβέξλεζε Αειεγηάλλε. * Ο ιφγηνο, γηαηξφο θαη θαζεγεηήο ηεο θπζηνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο Εςάκκδξ Γςπζυξ (1840-1912). Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηε ινγνηερλία.

173

Ήβεο (Μπζ) Φπξξή : Δ Ήαδ ήηαλ θφξε ηνπ Αία θαη ηεο Ήξαο, ζεά ηεο λεφηεηαο θαη ηεο δσληάληαο. Δ Ήβε σο νηλνρφνο, πξνζέθεξε ζηνπο ζενχο ηνπ Οιχκπνπ λέθηαξ θαη ακβξνζία πνπ ηνπο θξαηνχζε αηψληα λένπο. ΋κσο έραζε ην ξφιν ηεο νηλνρφνπ ησλ ζεψλ, φηαλ θάπνηα ζηηγκή γιίζηξεζε θη έπεζε θαη θάλεθε ε γχκληα ηεο. Οη ζενί ζνθαξίζηεθαλ κε ην ζέακα απηφ θαη ηελ αληηθαηέζηεζαλ κε ηνλ Γαλπκήδε πνπ είρε ηε θήκε ηνπ ςναζμηένμο ηςκ εκδηχκ θαη ήηαλ αγαπεκέλνο ηνπ Αία. ΢ηε ΢ηθπψλα ηελ ιάηξεπαλ θαη κε ην φλνκα Γαλπκήδα. Παληξεχηεθε ηνλ Δξαθιή κεηά ην ζάλαηφ ηνπ, φηαλ αλήιζε ζηνλ ΋ιπκπν σο εκίζενο θαη απέθηεζαλ δπν γηνπο. Δγήκνλνο (Ώξρ) Γνπδί : Ο ζεαηξηθφο πνηεηήο Δβήιςκ μ Θάζζμξ (5νο π.Υ. αη.) έδξαζε ζηελ Ώζήλα. Θεσξείηαη ν πξψηνο πνηεηήο θσκσδηψλ πνπ έγξαςε παξσδίεο. * Ο Ώζελαίνο ξήηνξαο θαη πνιηηηθφο Δβήιςκ (4νο π.Υ. αη.), θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην καδί κε ηνλ Φσθίσλα. * Ο Δβήιςκ, επηθφο πνηεηήο ηεο αιεμαλδξηλήο επνρήο Δγεζάλδξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Δβήζακδνμξ ή Ώβήζακδνμξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηνπο Αειθνχο ήηαλ ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ, ηα Τπμικήιαηα. Δγίνπ (Ώξρ) Θεζείν : Σξία πξφζσπα ηεο αξραηφηεηαο κ’ απηφ ην φλνκα: * Ο επηθφο πνηεηήο Δβίαξ ή Ώβίαξ (8νο-7νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Σξνηδήλα, έγξαςε πνίεκα γηα ηελ αξπαγή ηεο ακαδφλαο Εππνιχηεο απφ ηνλ Θεζέα. Βπίζεο έγξαςε ην επηθφ έξγν Νυζημζ κε ζέκα ηελ επάλνδν ησλ Βιιήλσλ απφ ηνλ πφιεκν ηεο Σξνίαο. * Ο Ώζελαίνο δσγξάθνο θαη γιχπηεο Δβίαξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) ππήξμε δάζθαινο ηνπ Φεηδία. ΐξέζεθε πηλάθην κε παξάζηαζε ηεο Ώζελάο θαη ηελ επηγξαθή Δβίαξ έβναθζεκ * Ο λενπιαησληθφο θηιφζνθνο Δβίαξ (5νο κ.Υ. αη.), καζεηήο ηνπ Πξφθινπ θαη δηεπζπληήο ηεο λενπιαησληθήο ζρνιήο ηεο Ώζήλαο. Δγνπκελίηζεο (Γεσ) Πξ. Ααληήι : Δ Δβμοιεκίηζα θαη πξσηεχνπζα ηεο Θεζπξσηίαο θαη ρεξζαίνο θαη ζαιάζζηνο ζπγθνηλσληαθφο άμνλαο. Ώπφ εθεί μεθηλά ε Βγλαηία νδφο πνπ θαηαιήγεη ζηα ειιελνηνπξθηθά ζχλνξα. Βπίζεο ην ιηκάλη ηεο είλαη ε αθεηεξία γηα ηελ Πάηξα, ηελ Κέξθπξα θαη ηηο πφιεηο ηεο Ώδξηαηηθήο. Διέθηξαο (Μπζ) Κνισλφο : * Δ Δθέηηνα ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Μπθελψλ Ώγακέκλνλα θαη ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη αδειθή ηνπ Οξέζηε, ηεο Εθηγέλεηαο θαη ηεο Υξπζνζέκηδαο. ΋ηαλ ε Κιπηαηκήζηξα θαη ν εξαζηήο ηεο Ώίγηζζνο δνινθφλεζαλ ηνλ Ώγακέκλνλα, ε Διέθηξα έβαιε ζθνπφ ηεο ηελ εθδίθεζε. Γηα ην ιφγν απηφ θπγάδεπζε ηνλ κηθξφ ηεο αδειθφ Οξέζηε, ψζπνπ λα ελειηθησζεί. Δ ίδηα παξέκεηλε ζηηο Μπθήλεο θαη πθίζηαην ηνπο εμεπηειηζκνχο θαη ηηο ηαπεηλψζεηο απφ ην δεπγάξη πνπ ζθεηεξίζηεθε ηελ εμνπζία ηνπ παηέξα ηεο. Δ Διέθηξα ζηνλ ηάθν ηνπ Ώγακέκλνλα (Frederic Leighton)

΋ηαλ ν Οξέζηεο κεγάισζε, ήξζε ζηηο Μπθήλεο κε ηνλ θίιν ηνπ Ππιάδε γηα λα εθδηθεζεί ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ. Δ Διέθηξα ηνπο ζπλέδξακε ζηε δνινθνλία ηεο κεηέξαο ηεο θαη ηνπ εξαζηή ηεο. Ώξγφηεξα παληξεχηεθε ηνλ Ππιάδε. Ο κχζνο ηεο Διέθηξαο ηζηνξήζεθε ζε νκψλπκεο ηξαγσδίεο ηνπ ΢μθμηθή θαη ηνπ Βονζπίδδ, φπσο θαη ζηελ ηξηινγία Ονέζηεζα ηνπ Ώζζπφθμο. Πνιινί ζχγρξνλνη θαιιηηέρλεο θαη ζπγγξαθείο αζρνιήζεθαλ κε απηφ ην ζέκα. * Δ Δθέηηνα κηα απφ ηηο ΑαλαΎδεο, θφξε ηνπ Ααλανχ θαη ηεο Πνιπμψο παληξεχηεθε ηνλ Πεξηζζέλε (έλα απφ ηνπο Ώηγππηηάδεο) θαη ηνλ δνινθφλεζε ηελ πξψηε λχρηα ηνπ γάκνπ.

174

* Δ Δθέηηνα, πξνειιεληθή ζεφηεηα ηνπ θσηφο, κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο, θφξεο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Παληξεχηεθε ηνλ Θαχκαληα θαη απέθηεζαλ ηελ Ίξηδα, θαη ηηο Άξππηεο * Δ Δθέηηνα ή Δθεηηνοχκδ ήηαλ κηα απφ ηηο Πιεηάδεο, θφξε ηνπ Άηιαληα θαη ηεο Πιεηφλεο. Ώπφ ηελ έλσζή ηεο κε ηνλ Αία απέθηεζε ηέζζεξα παηδηά Ήιηδνο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : * Δ αξραία Ήθζξ ήηαλ πφιε-θξάηνο, απφ ηελ νπνία πήξε ην φλνκά ηεο ε Διεία. Εδξχζεθε απφ ηνλ ΋μπιν θαη γλσζηνί βαζηιηάδεο ηεο ήηαλ ν Πέινπαο θαη ν Ίθηηνο. Ήηαλ ε ηεξή πφιε ηνπ Αία θαη γηα ην ιφγν απηφ ήηαλ αηείρηζηε. Σελ θνζκνχζαλ αγάικαηα, νηθνδνκήκαηα, λανί, γπκλάζην, ζέαηξν θ.ά. Δ πφιε ήηαλ ε έδξα ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ, αιιά παξήθκαζε κεηά ηελ απαγφξεπζή ηνπο απφ ηνλ Θενδφζην. Διηνδψξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Δθζυδςνμξ (2νο π.Υ. αη.), ήηαλ ππνπξγφο ηνπ ΢ειεχθνπ ΐ΄ Φηινπάηνξα. Ο ΢έιεπθνο ην 175 π.Υ. έζηεηιε ηνλ Διηφδσξν ζηελ Εεξνπζαιήκ γηα λα θαηάζρεη ηνπο ζεζαπξνχο ηνπ Νανχ ηνπ ΢νινκψληα. Ο Διηφδσξνο φκσο βξήθε ηζρπξή αληίζηαζε απφ ηνπο Ββξαίνπο, νη νπνίνη ηνλ έδησμαλ θαθήλ-θαθψο. ΋ηαλ επέζηξεςε δνινθφλεζε ηνλ ΢έιεπθν θαη αλέβεθε απηφ ζην ζξφλν ησλ ΢ειεπθηδψλ. Με ηε ζεηξά ηνπ αλαηξάπεθε απφ ηνλ Ώληίνρν Α’, αδειθφ ηνπ ΢έιεπθνπ. * Ο γξακκαηηθφο Δθζυδςνμξ μ Μεηνζηυξ (1νο κ.Υ. αη.) ζεσξείηαη ν θχξηνο ηδξπηήο ηεο ειιεληθήο κεηξηθήο. Έγξαςε έξγν (απνηειείηαη απφ 48 βηβιία) πεξί κέηξσλ θαζψο επίζεο θαη κεηξηθά ζρφιηα γηα ηηο θσκσδίεο ηνπ Ώξηζηνθάλε θαη ηνπ Ώξηζηνθάλε ηνπ ΐπδαληίνπ. * Ο ρεηξνπξγφο Δθζυδςνμξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώίγππην. Έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηε Ρψκε. Έγξαθε ην βηβιίν: Σα πεζνμονβμφιεκα. * Ο Ώζελαίνο Δθζυδςνμξ μ Πενζδβδηήξ (2νο π.Υ. αη.) έγξαςε έξγν γηα ηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο θαη ηα αλαζήκαηα πνπ ππήξραλ εθεί. * Ο ζπγγξαθέαο Δθζυδςνμξ μ Βιεζδκυξ (3νο κ.Υ. αη.) απφ ηε ΢πξία, γλσζηφο απφ ην εξσηηθφ κπζηζηφξεκά ηνπ ΢φκηαβια ηςκ ηαηά Θεαβέκδκ ηαζ Υανίηθεζακ Ώζεζμπζηχκ ην νπνίν είρε επξχηαηε απήρεζε αθφκα θαη κεηά απφ αξθεηνχο αηψλεο. Ο Διηφδσξνο ήηαλ νπαδφο ηεο ειηνιαηξίαο θαη ησλ ππζαγνξείσλ, αξγφηεξα αζπάζηεθε ηνλ ρξηζηηαληζκφ. Διηνπνχινπ (Βπα-Βπη-Και) Σξεηο Γέθπξεο : * Ο νπιαξρεγφο Γεχνβζμξ Δθζυπμοθμξ απφ ηελ Ώξθαδία, δηαθξίζεθε ζε κάρεο θαηά ηνπ Αξάκαιε θαη ηνπ Εκπξαήκ. * Ο νπιαξρεγφο θαη αγσληζηήο ηνπ ‘21 Δθζυπμοθμξ Ώκαζηάζζμξ απφ ηελ Καξχηαηλα. * Ο ηεξέαο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21 Δθζυπμοθμξ Ώκηχκζμξ απφ ηελ Ώξθαδία. * Ο Πακαβζχηδξ Δθζυπμοθμξ απφ ηε Αεκεηζάλα, πξνζέθεξε κεγάιεο ππεξεζίεο ζηνλ αγψλα, παξάγνληαο ην απαξαίηεην κπαξνχηη γηα ηνλ πφιεκν. * Ο δηθαζηηθφο θαη πνιηηηθφο Δθζυπμοθμξ Βοζηάεζμξ (1816-81) απφ ηνλ Πχξγν Διείαο, δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο. * Ο θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ Δθζυπμοθμξ Σζιμθέςκ (18561932) δηεηέιεζε βνπιεπηήο, ππνπξγφο θαη αθαδεκατθφο. ΢πγγξαθέαο ηνπ έξγνπ ΢φζηδια πμζκζημφ δζηαίμο. Ο Νηίλνο Διηφπνπινο

* Ο εζνπνηφο Νηίκμξ Δθζυπμοθμξ (1913-2001) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, έλαο απφ ηνπο ζπνπδαίνπο θσκηθνχο ηνπ ζεάηξνπ θαη θηλεκαηνγξάθνπ Διηνχ Διία (Πνι) Νένο Κφζκνο : Ο Δθίαξ Δθζμφ (1904-1985) απφ ηε Λήκλν, ππήξμε λνκηθφο θαη πνιηηηθφο, έλα απφ ηα επηθαλέζηεξα ζηειέρε ηεο ειιεληθήο αξηζηεξάο. Ώπφ θνηηεηήο αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη εληάρζεθε ζην θφκκα ηνπ Παπαλαζηαζίνπ. ΢ηελ Καηνρή νξγαλψζεθε ζην ΒΏΜ θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε κέινο ηνπ ΚΚΒ. Γηα ηηο πνιηηηθέο ηνπ ζέζεηο δηψρζεθε θαη εμνξίζηεθε απφ ην ‘47 σο ην ‘51. Ώπφ ηφηε εθιεγφηαλ ζπλερψο βνπιεπηήο θαη ήηαλ κφληκνο θνηλνβνπιεπηηθφο εθπξφζσπνο ηεο ΒΑΏ. Ώπφ ηελ

175

δηθηαηνξία θπιαθίζηεθε γηα ηξία ρξφληα θαη κεηά ηε κεηαπνιίηεπζε εθιέρζεθε αθφκα δπν θνξέο βνπιεπηήο. Γηνο ηνπ ήηαλ ν γλσζηφο ηζηνξηθφο Φίιηππνο Διηνχ. Διίνπ (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Ήθζμξ ήηαλ ζεφηεηα πξνζσπνπνίεζε ηνπ νπξαλίνπ ζψκαηνο. Λαηξεχηεθε απφ φινπο ηνπο ιανχο ηεο γεο κε δηάθνξα νλφκαηα. Ήηαλ γηνο ησλ Σηηάλσλ Τπεξίσλα θαη Βπξπθάεζζαο θαη αδειθφο ηεο ΢ειήλεο θαη ηεο Δνχο. Ώπεηθνλίδεηαη κε θσηνζηέθαλν θαη θάζε πξσί μεθηλά απφ ην παιάηη ηνπ ηεο Ώλαηνιήο θαη νδεγεί ην άξκα ηνπ, πνπ ην ζέξλνπλ ηέζζεξα θηεξσηά άινγα, πάλσ απφ ηε γε. ΢ηo ηέξκα ηεο δηαδξνκήο ηνπ ζηακαηά ζην παιάηη ηνπ ηεο Αχζεο πνπ βξίζθεηαη ζηελ άθξε ηνπ Χθεαλνχ. Σν βξάδπ ν Ήιηνο ηαμηδεχεη πάλσ ζε έλα θηεξσηφ θξεβάηη θαη θζάλεη θαη πάιη ζην παιάηη ηεο Ώλαηνιήο, γηα λα μεθηλήζεη ην πξσί ην ίδην ηαμίδη. Ο πην γλσζηφο κχζνο πνπ αθνξά ηνλ Ήιην είλαη απηφο ηνπ γηνπ ηνπ Φαέεμκηα πνπ πήξε ην άξκα ηνπ παηέξα ηνπ, αιιά απφ ηνπο αδέμηνπο ρεηξηζκνχο ηνπ θφληεςε λα θαηαζηξέςεη ηνλ θφζκν. ΋ηαλ πιεζίαζε πνιχ θνληά ζηε γε ν Αίαο γηα λα απνθχγεη ηα ρεηξφηεξα θεξαπλνβφιεζε ηνλ λεαξφ Φαέζνληα, ν νπνίνο γθξεκίζηεθε ζηνλ πνηακφ Δξηδαλφ. Ο Ήιηνο πνπ ζπρλά ηαπηίδεηαη κε ηνλ Ώπφιισλα ιαηξεπφηαλ ζε φιε ηελ Βιιάδα, ηδηαίηεξα ζηε Ρφδν πνπ ζεσξείηαη ην λεζί ηνπ θαη νη Ρφδηνη έζηεζαλ ηνλ Κμθμζζυ, έλα απφ ηα Βπηά Θαφιαηα ημο Κυζιμο, ν νπνίνο παξηζηά ηνλ Ήιην. * Ο Ήθζμξ είλαη ην γλσζηφ νπξάλην ζψκα πνπ γχξσ ηνπ πεξηζηξέθνληαη νη πιαλήηεο, έλαο απφ ηνπο νπνίνπ είλαη θαη ε Γε καο. Ο Ήιηνο είλαη γηα ηε Γε θαη δσνδφηεο θαη θσηνδφηεο. Διηνππφιεσο (Εζη-Γεσ) Νένο Κφζκνο : * Δ Δθζμφπμθδ ήηαλ πφιε ηεο Ώηγχπηνπ, ιαηξεπηηθφ θέληξν ηνπ ζενχ Ήιηνπ ή Ρα. ΢ηελ πφιε ππήξρε ζπνπδαία ηεξαηηθή ζρνιή ζηελ νπνία θνίηεζαλ κεηαμχ άιισλ θαη ν ΢φισλ, ν Πιάησλ, ν Βχδνμνο θαη ν Ππζαγφξαο. * Δ Δθζμφπμθδ θαηά ηελ αξραηφηεηα ήηαλ πφιε ηεο Κνίιεο ΢πξίαο (ε πεξηνρή κεηαμχ ησλ βνπλψλ Ληβάλνπ θαη Ώληηιηβάλνπ). ΢ηελ πφιε απηή ππήξρε κεγαινπξεπήο λαφο ηνπ Αία. * Δ Δθζμφπμθδ είλαη δήκνο ηεο Ώηηηθήο ζηηο ππψξεηεο ηνπ Τκεηηνχ, 8 ρηιηφκεηξα απφ ηελ Ώζήλα. Δ πφιε αλαπηχρζεθε κεηά ηελ άθημε ζηελ Ώζήλα ησλ πξνζθχγσλ απφ ηε Μ. Ώζία. Δνχο (νδφο & πιαηεία) (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Δχξ ή Έςξ ήηαλ ζεφηεηα ηεο απγήο, ε ηνμηυπεπθμξ, θεοηυπηενμξ, νμδμδάπηοθδ θαη νμδμζηεθήξ, θφξε ησλ Σηηάλσλ Τπεξίσλα θαη Θείαο θαη αδειθή ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο ΢ειήλεο. Αηαζρίδεη κε ην άξκα ηεο ηνλ νπξαλφ αθνινπζψληαο ηνλ γην ηεο Βσζθφξν ή Ώπγεξηλφ θαη αλνίγνληαο ην δξφκν γηα ηνλ Ήιην. Η Ηώο, πίλαθαο ηνπ William-Adolphe Bouguereau

Δ Δψο ήηαλ πνιχ φκνξθε θαη ηξάβεμε ηα βιέκκαηα ηνπ Άξε πνπ θνηκήζεθε καδί ηεο πξνθαιψληαο ηελ νξγή ηεο Ώθξνδίηεο. Δ Ώθξνδίηε ηελ θαηαξάζηεθε λα έρεη πνιινχο εξαζηέο, αιιά λα κε βξίζθεη απφ θαλέλα ηθαλνπνίεζε. Πξάγκαηη νη εξσηηθέο πεξηπέηεηεο ηεο Δψο είλαη πνιιέο, κε πξψην ηνλ Ώζηξαίν, απφ ηνλ νπνίν έγηλε κεηέξα ηνπ Βσζθφξνπ θαη ησλ ηεζζάξσλ αλέκσλ. Ώθνινχζεζε ν φκνξθνο λένο Σηζσλφο ηνλ νπνίν απήγαγε ε Δψο. Γήηεζε απφ ηνλ Αία λα ηνλ θάλεη αζάλαην, αιιά δελ δήηεζε παξάιιεια κε ηελ αζαλαζία, λα ηνπ ραξίζεη θαη ηελ αηψληα λεφηεηα. Έηζη παξφιν πνπ ε Δψ έηξεθε ηνλ Σηζσλφ κε ακβξνζία, ηα καιιηά ηνπ άξρηζαλ λα ιεπθαίλνπλ θαη νη ξπηίδεο λα γεκίδνπλ ην πξφζσπφ ηνπ. ΢πξξηθλψζεθε πνιχ θαη δηαηήξεζε κφλν ηελ σξαία ηνπ θσλή. Δ Δψο σο αζάλαηε δελ κπνξνχζε λα βιέπεη έηζη ηνλ γέξνληα Σηζσλφ θαη δήηεζε θαη πάιη απφ ηνλ Αία λα κεηακνξθψζεη ζε ηδηηδίθη. Βξαζηέο ηεο επίζεο ήηαλ θαη νη Κέθαινο, Γαλπκήδεο, Χξίσλ, Κιείηνο θ.ά.

176

Δπείξνπ (Γεσ-Εζη) ΢ηαζ. Λαξίζεο-Μνπζείν (θαη ζηνλ Οηθηζκφ Παπαλδξένπ, Σνπξθνβνχληα): Δ Ήπεζνμξ είλαη έλα απφ ηα γεσγξαθηθά δηακεξίζκαηα ηεο Βιιάδαο ζην νπνίν ππάγνληαη νη λνκνί Εσαλλίλσλ, Άξηαο, Πξέβεδαο θαη Θεζπξσηίαο. ΢ηελ επξχηεξε γεσγξαθηθή πεξηνρή ηεο Δπείξνπ αλήθεη θαη ζεκαληηθφ ηκήκα ηεο Νφηηαο Ώιβαλίαο, πνπ απνθαιείηαη ΐφξεηα Ήπεηξνο. Δ Ήπεηξνο ήηαλ γλσζηή απφ ηα αξραία ρξφληα θαη εθεί ππήξραλ ζεκαληηθά ηεξά φπσο ην καληείν ηεο Ασδψλεο. Καηά ηε κπζνινγία, εθεί βξηζθφηαλ ν πνηακφο Ώρέξνληαο, ηνλ νπνίν έπξεπε λα δηαβνχλ νη λεθξνί γηα λα θηάζνπλ ζηνλ Άδε. Δπίηνπ (Βπα) Πιάθα : Ο γηαηξφο θαη θηιφζνθνο Πέηνμξ Δπίηδξ (1795-1861) ζπνχδαζε ζηελ Βπξψπε θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ Οδεζζφ. Βθεί κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε βνήζεζε ηνλ αγψλα εμνπιίδνληαο έλα πινίν. Σν 1830 ήξζε ζηε Βιιάδα, φπνπ άζθεζε ην επάγγεικα ηνπ γηαηξνχ θαη έγηλε έλαο απφ ηνπο πξψηνπο δεκνηηθνχο ζπκβνχινπο ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε ηαηξηθά έξγα. Δξαίσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Δναία νλνκάδνληαλ νη γηνξηέο πνπ γίλνληαλ θαηά ηελ αξραηφηεηα ζε πνιιέο πφιεηο θαη ηηκνχζαλ ηε Ήξα. Δναία επίζεο νλνκάδνληαλ νη λανί πνπ είραλ θηηζηεί πξνο ηηκή ηεο ζεάο. Δξαία ππήξραλ ζην Άξγνο, ζηε ΢άκν, ζηελ Διεία θ.α. Δξαθιεηδψλ (Μπζ) Θεζείν : Δναηθείδεξ ήηαλ ε νλνκαζία πνπ ραξαθηήξηδε ηνπο απνγφλνπο ηνπ Δξαθιή. Εδίσο φκσο ραξαθηεξίδεη εθείλνπο ηνπο απνγφλνπο πνπ εηζέβαιαλ ζηελ Πεινπφλλεζν (πξάγκα πνπ ζρεδφλ επζέσο ζρεηίδεηαη κε ηελ θάζνδν ησλ Ασξηέσλ). Μεηά ην ζάλαην ηνπ Δξαθιή, ν βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ Βπξπζζέαο ζέιεζε λα εμνληψζεη ηνπο Δξαθιείδεο. Ώπηνί δήηεζαλ άζπιν ζηελ Ώζήλα ηνπ Θεζέα. Ο Βπξπζζέαο δήηεζε απφ ηνπο Ώζελαίνπο λα δηψμνπλ ηνπο Δξαθιείδεο, θαη φηαλ απηνί αξλήζεθαλ ηνπο θήξπμε ηνλ πφιεκν. ΢ηε κάρε ν Βπξπζζέαο εηηήζεθε θαη αηρκαισηίζηεθε θαη ζθνηψζεθαλ θαη νη πέληε ηνπ γηνη. Παξαδφζεθε ζηελ κεηέξα ηνπ Δξαθιή Ώιθκήλε, ε νπνία ηνλ ηχθισζε. Ο Δξαθιήο κε έλα απφ ηνπο Δξαθιείδεο, ηνλ γην ηνπ Σήιεθν

Δξαθιείνπ (ιεσθφξνο) (Γεσ) Άλσ Παηήζηα-Πεξηζζφο : * Δ πφιε ηνπ Δναηθείμο ηεο Κξήηεο είλαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ επίλεην ηεο Κλσζνχ. Σνλ 9ν αηψλα ήηαλ ππφ αξαβηθή θαηνρή θαη νλνκάζηεθε Υάλδαθαο. Ώξγφηεξα πέξαζε ππφ ηελ θαηνρή ησλ Βλεηψλ νη νπνίνη ηελ πεξηηνίρηζαλ κε κεγαινπξεπή ηείρε θαη νλνκάζηεθε Μεγάιν Κάζηξν. Σειεπηαίνη θαηαθηεηέο ήηαλ νη Σνχξθνη. Σελ ζεκεξηλή νλνκαζία ηελ πήξε κεηά ηελ απειεπζέξσζε. * Ο δήκνο ηεο Ώηηηθήο Δνάηθεζμ, βξίζθεηαη αλάκεζα ζηε Νέα Εσλία θαη Μαξνχζη. Καηνηθήζεθε απφ ΐαπαξνχο ζηξαηηψηεο ηνπ ΋ζσλα, νη νπνίνη κεηά ηελ απνζηξάηεπζή ηνπο παξέκεηλαλ ζηελ Βιιάδα ζηελ πεξηνρή πνπ νλνκάζηεθε Παθζυ Δνάηθεζμ. Ώξγφηεξα ε πφιε επεθηάζεθε θαη θαηνηθήζεθε θαη απφ Έιιελεο θαη νλνκάζηεθε Νέμ Δνάηθεζμ. Δξαθιείηνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο θηινζφθνπο, αιιά θαη ηνπο θνξπθαίνπο δηαλννχκελνπο φισλ ησλ επνρψλ ήηαλ ν Δνάηθεζημξ μ Βθέζζμξ (πεξ.

544-484 π.Υ.). Μνξθψζεθε πνιχ θαη γλψξηζε ηελ πνίεζε ηνπ Οκήξνπ, ηε ζενινγία ηνπ Ξελνθάλε, ηε θηινζνθία ηνπ Παξκελίδε θαη ηηο επηζηεκνληθέο παξαθαηαζήθεο ηνπ Θαιή, ηνπ Ππζαγφξα θαη ηνπ Βθαηαίνπ. Έκεηλε ζηελ ηζηνξία ηεο θηινζνθίαο σο μ ζημηεζκυξ θζθυζμθμξ ιφγσ ηνπ δπζλφεηνπ ηνπ έξγνπ ηνπ. Σν κνλαδηθφ έξγν ηνπ πνπ δηαζψδεηαη είλαη ην Πενί θφζεςξ, γξακκέλν ζηελ ησληθή δηάιεθην θαη ρσξίδεηαη ζε ηξία κέξε: γηα ην ζχκπαλ, γηα ηελ πνιηηηθή θαη γηα ηε ζενινγία. Σν έξγν ήηαλ θαηαλνεηφ κφλν απφ ιίγνπο κνξθσκέλνπο αλζξψπνπο. ΋ηαλ ν ΢σθξάηεο δηάβαζε ην έξγν ηνπ, είπε: αοηά πμο ηαηάθααα

177

είκαζ ζδιακηζηά, αθθά κμιίγς πςξ ελ ίζμο ζπμοδαία είκαζ αοηά πμο δεκ ηαηάθααα. Πνέπεζ κα είζαζ ηαθυξ ημθοιαδηήξ βζα κα ιδκ πκζβείξ ιέζα ζημ ηείιεκυ ημο. ΢ε κεγάιε ειηθία έθπγε απφ ηνπο αλζξψπνπο, γηα λα δήζεη ζηα βνπλά ηξψγνληαο ρφξηα. ΋κσο αξξψζηεζε απφ πδξσπηθία, θαη ρψζεθε ζηελ θνπξηά ελφο βνπζηαζίνπ, λνκίδνληαο φηη ε δέζηε ηεο θνπξηάο ζα ηξαβήμεη ηελ πγξαζία απφ πάλσ ηνπ. Φπζηθά ε αγσγή απέηπρε θαη ν Δξάθιεηηνο πέζαλε. Δξαθιένπο (Μπζ) Κπλνζάξγνπο : Ο Δναηθήξ είλαη ν δεκνθηιέζηεξνο ήξσαο ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο. Γελλήζεθε απφ ηελ έλσζε ηνπ Αία κε ηελ Ώιθκήλε, ζχδπγν ηνπ Ώκθηηξχσλα. Ο Αίαο αλήγγεηιε φηη ην πξψην παηδί πνπ ζα πξνεξρφηαλ απφ ηε γεληά ηνπ Πεξζέα ζα γηλφηαλ θάπνηε βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ. Βλλννχζε βέβαηα ηνλ αλακελφκελν γην ηεο Ώιθκήλεο. Δ δειφηππε Ήξα φκσο, θξφληηζε λα θαζπζηεξήζεη ηε γέλλεζε ηνπ κηθξνχ κπαζηάξδηθνπ ηνπ άληξα ηεο, ζηέιλνληαο ηελ ζεά ηνπ ηνθεηνχ Βηιείζπηα λα ην ξπζκίζεη. Παξάιιεια επέζπεπζε ηε γέλλεζε ηνπ Βπξπζζέα, εγγνλνχ ηνπ Πεξζέα. Σν παηδί γελλήζεθε εθηακελίηηθν, αιιά πήξε δηθαησκαηηθά ην ζξφλν ησλ Μπθελψλ. Μαδί κε ηνλ Δξαθιή γελλήζεθε ν δίδπκνο αδειθφο ηνπ ν Εθηθιήο, αιιά απηφο απφ ην ζπέξκα ηνπ Ώκθηηξχσλα. Σελ εθπαίδεπζε ηνπ λεαξνχ Δξαθιή ζηελ ηππαζία αλέιαβε ν Ώκθηηξχσλ, ζηε κνπζηθή ν Λίλνο, ζηελ ηνμνβνιία ν Βχξπηνο θαη ζηηο επηζηήκεο ν Υείξσλ. Δ Ήξα πάληα θαηαδίσθε ηνλ Δξαθιή. Έηζη ηνπ πξνθάιεζε καλία θαη απηφο ζθφησζε ηα παηδηά ηνπ. ΋ηαλ ζπλήιζε, ξψηεζε ην καληείν ησλ Αειθψλ λα ηνπ πεη πψο ζα εμαγληζηεί απφ ηνλ θφλν. Σν καληείν έδσζε εληνιή λα ππεξεηήζεη ηνλ Βπξπζζέα γηα δψδεθα ρξφληα. Έηζη θάζε ρξφλν ν Βπξπζζέαο έδηλε εληνιή ζηνλ Δξαθιή λα πξαγκαηνπνηήζεη έλα θαηφξζσκα (Άζιν). Οη πεξίθεκνη Αχδεηα Άεθμζ ηνπ Δξαθιή είλαη: Σμ θζμκηάνζ ηδξ Νειέαξ, Δ Λενκαία Όδνα, Δ Κενοκίηζξ Έθαθμξ, Ο Κάπνμξ ημο Βνοιάκεμο, Δ ηυπνμξ ημο Ώοβεία, Οζ ΢ηοιθαθίδεξ ΋νκζεεξ, Ο Σαφνμξ ηδξ Κνήηδξ, Σα άθμβα ημο Αζμιήδδ, Δ γχκδ ηδξ Εππμθφηδξ, Σα αυδζα ημο Γδνουκδ, Σα ιήθα ηςκ Βζπενίδςκ θαη Ο Κέναενμξ. Ο Ηξαθιήο κε ην ξόπαιν θαη ηε ιενληή, έξγν ηνπ Λπζίππνπ

Σα θαηνξζψκαηα ηνπ Δξαθιή είλαη άθζνλα θαη ε εμηζηφξεζή ηνπο γεκίδεη νιφθιεξνπο ηφκνπο Βπίζεο νη έξσηέο ηνπ θαη ηα παηδηά πνπ έζπεηξε ζε φιε ηε ρψξα ήηαλ πάξα πνιιά. Ο βαζηιηάο ησλ Θεζπηψλ ηεο ΐνησηίαο Θέζπηνο είρε πελήληα παηδηά, φια θνξίηζηα ηηο γλσζηέο Θεζπηάδεο θαη επηζπκνχζε ζθνδξά ηνπιάρηζηνλ έλα αγφξη.. Κάπνηε ήξζε ζηελ πεξηνρή ν Δξαθιήο πνπ είρε αλαιάβεη λα ζθνηψζεη έλα ιηνληάξη. Ο Θέζπηνο έζηειλε θάζε βξάδπ ζην θξεβάηη ηνπ Δξαθιή κηα θφξε ηνπ. Σν απνηέιεζκα ήηαλ λα βξεζεί ν Θέζπηνο, κεηά απφ ελλέα κήλεο, κε 50 αξζεληθά εγγφληα (!) απφ ηα γνλίδηα ηνπ Δξαθιή. Παληξεχηεθε ηελ Αεηάλεηξα θαη απέθηεζε ηνλ Όιιν. Κάπνηε ην δεπγάξη ρξεηάζηεθε λα πεξάζεη έλα πνηάκη ζην νπνίν ρξέε πεξακαηάξε έθαλε ν θέληαπξνο Νέζζνο ν νπνίνο κπνξνχζε λα κεηαθέξεη ζηελ πιάηε ηνπ, έλα άηνκν θάζε θνξά. Πέξαζε πξψηνο ν Δξαθιήο, αιιά φηαλ ήξζε ε ζεηξά ηεο Αεηάλεηξαο, ν Νέζζνο επηρείξεζε λα ηελ βηάζεη. Ο Δξαθιήο ηφηε ηνλ ζθφησζε κε ην ηφμν ηνπ. Ο Νέζζνο πεζαίλνληαο έδσζε ζηελ Αεηάλεηξα ιίγν απφ ην αίκα ηνπ θαη ηεο είπε φηη αλ ηελ πξφδηδε ν Δξαθιήο ζα ηνλ μαλάθεξλε θνληά ηεο αιείθνληαο ην ρηηψλα ηνπ κε ην αίκα απηφ πνπ ήηαλ εξσηηθφ θίιηξν. ΋ηαλ αξγφηεξα ε Αεηάλεηξα έκαζε φηη ν Δξαθιήο είρε εξσηεπζεί ηελ Εφιε, αθνινχζεζε ηε ζπκβνπιή ηνπ Νέζζνπ θαη άιεηςε ην ρηηψλα ηνπ Δξαθιή κε ην αίκα. Μφιηο φκσο ν Δξαθιήο θφξεζε ηνλ ρηηψλα ηνπ, θαηειήθζε απφ αθφξεηνπο πφλνπο. Ώιιφθξσλ αλέβεθε ζηελ θνξπθή ηεο Οίηεο θαη παξαθάιεζε ηνλ Φηινθηήηε λα αλάςεη κηα ππξά, πάλσ ζηελ νπνία αλέβεθε θαη θάεθε. Δ Αεηάλεηξα φηαλ έκαζε ηελ απηνθηνλία ηνπ ζπδχγνπ ηεο, απηνθηφλεζε θαη απηή.

178

Ήξαο (Μπζ) Κπλνζάξγνπο : Δ Ήνα ήηαλ κηα απφ ηηο κεγάιεο ζεέο ηεο κπζνινγίαο, πξνζηάηηδα ηνπ γάκνπ θαη ησλ γπλαηθψλ. Ήηαλ θφξε ηνπ Κξφλνπ θαη ηεο Ρέαο θαη κεηά ηε γέλλεζή ηεο, είρε ηελ ηχρε ησλ αδειθψλ ηεο πνπ πξνεγήζεθαλ, δειαδή ηελ θαηάπηε ν Κξφλνο. Σελ απειεπζέξσζε ν αδειθφο ηεο ν Αίαο, ν νπνίνο θαη αλέιαβε ηελ εμνπζία ησλ ζεψλ θαη ησλ αλζξψπσλ θαη ζηε ζπλέρεηα ηελ παληξεχηεθε.. Με ηνλ Αία έθαλαλ ζρεηηθψο ιίγα παηδηά, ηνλ Άξε, ηελ Ήβε, ηελ Βηιείζπηα, ηελ Άγγειν θαη ηνλ Ήθαηζην. Δ Ήξα απεηθνλίδεηαη ζαλ κηα φκνξθε γπλαίθα πνπ θξαηά ζηα ρέξηα ηεο έλα ξφδη, ζχκβνιν γνληκφηεηαο. Θεσξείηαη εξηζηηθφο θαη δειφηππνο ραξαθηήξαο θαη ε δήιηα ηεο - θπζηθά φρη αδηθαηνιφγεηε - πξνμέλεζε πνιιέο θνξέο ηξαγσδίεο ζηηο δηάθνξεο θαηά θαηξνχο εξσκέλεο ηνπ ζπδχγνπ ηεο, αιιά φρη ιίγεο θνξέο θαη ζηα παηδηά ηνπο. Οη ζεκαληηθφηεξνη κχζνη πνπ αλαθέξνληαη ζηελ Ήξα είλαη: Δ βέκκδζδ ημο Δθαίζημο: ΋ηαλ ε Ήξα είδε πφζν άζρεκν κσξφ ήηαλ ν Ήθαηζηνο, δελ δίζηαζε λα ηνλ πεηάμεη απφ ηνλ ΋ιπκπν. Σν κσξφ πεξηζψζαλε ε Θέηηο θαη νη αδειθέο ηεο. Δ εηδίηδζδ ημο Δθαίζημο: Αψξηζε ζηε κεηέξα ηνπ έλα ζξφλν, απηή θάζηζε πάλσ ηνπ, αιιά δηαπίζησζε φηη είρε δεζεί κε ηζρπξά αφξαηα δεζκά. Ο Ήθαηζηνο ηελ ειεπζέξσζε κφλν φηαλ ε Ήξα ηνπ ππνζρέζεθε φηη ζα ηνλ πάληξεπε κε ηελ πην φκνξθε ζεά, ηελ Ώθξνδίηε. Δ απδκήξ ηαηαδίςλδ ηςκ ενςιέκςκ ημο Αία, ηεο Ώίγηλαο, ηεο Ώιθκήλεο, ηεο Εψο, ηεο Λεηψο θαη ηεο ΢εκέιεο θ.ά. είλαη ραξαθηεξηζηηθά δείγκαηα ηνπ ραξαθηήξα ηεο. Οζ ζοκεπείξ δζχλεζξ ημο Δναηθή, ηνπ πην αγαπεκέλνπ απφ ηα δεθάδεο κπαζηάξδηθα ηνπ Αία. Δ Ήξα, ξσκατθφ αληίγξαθν ειιεληζηηθνχ αγάικαηνο (Λνχβξν)

Ο Σνςζηυξ Πυθειμξ, φπνπ φινη νη ζενί ηάρζεθαλ κε ηελ κηα ή ηελ άιιε πιεπξά ησλ εκπνιέκσλ. Φπζηθά ε Ήξα ηάρζεθε κε ηνπο Έιιελεο, κηαο θαη ε Ώθξνδίηε, ν Ώπφιισλαο θαη ε Άξηεκε ήηαλ κε ηελ πιεπξά ησλ Σξψσλ. Δ ιαηξεία ήηαλ δηαδεδνκέλε ζε φιν ηνλ ειιαδηθφ ρψξν. Ολνκαζηνί είλαη αξθεηνί λανί ηεο πνπ νλνκάδνληαλ Δναία. Σα πξνζσλχκηά ηεο ήηαλ εθαηνληάδεο. Δξηδαλνχ (Μπζ-Γεσ) Υίιηνλ : * Ο Δνζδακυξ ήηαλ πνηάκηνο ζεφο ηεο Ώηηηθήο γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. * Ο Δνζδακυξ είλαη παξαπφηακνο ηνπ Ειηζνχ θαη πεγάδεη απφ ηελ Πεληέιε. Δ θνίηε ηνπ – ζηελ αζηηθή πεξηνρή ηεο Ώζήλαο - έρεη ζθεπαζηεί απφ ηνπο ξσκατθνχο ρξφλνπο. Σκήκα ηεο εθηίζεηαη θαη κπνξεί θαλείο λα ην δεη ζην ζηαζκφ ηνπ Μεηξφ ζην Μνλαζηεξάθη. Δξνδφηνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο Δνυδμημξ (484- πεξ. 421 π.Υ.) απφ ηελ Ώιηθαξλαζζφ, απεθιήζε Παηέναξ ηδξ Εζημνίαξ. Έρεη αλαγλσξηζζεί φρη κφλν σο πξσηνπφξνο ηζηνξηθφο, αιιά θαη σο ζπνπδαίνο γεσγξάθνο, εζλνγξάθνο θαη αλζξσπνιφγνο. Βξγάζηεθε πην πνιχ σο ξεπφξηεξ δεκνζηνγξάθνο, ζπιιέγνληαο πιεξνθνξίεο, απφςεηο θαη αθεγήζεηο ηηο νπνίεο κεηαθέξεη ζρεδφλ πάληα κε επηθπιάμεηο. Σαμίδεςε ζηα πεξηζζφηεξα κέξε ηνπ γλσζηνχ ηφηε θφζκνπ θαη ην 450 ήξζε ζηελ Ώζήλα, φπνπ γλσξίζηεθε κε ηνπο επηθαλείο άλδξεο ηεο επνρήο φπσο ν Πεξηθιήο, ν Πξσηαγφξαο θαη ν ΢νθνθιήο. Οη ηζηνξίεο ηνπ Δξνδφηνπ (ηηο νλφκαζε «Εζηνξίεο απφδεημηο»), είλαη ρσξηζκέλεο (απφ ηνπο Ώιεμαλδξηλνχο) ζε ελλέα βηβιία θαη θαζ’ έλα απφ απηά θέξεη ην φλνκα κηαο απφ ηηο Μνχζεο. ΢ηα βηβιία απηά πεξηγξάθεη: 1. Σελ ηζηνξία ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ πεξζηθνχ θξάηνπο. 2. Σελ εθζηξαηεία ησλ Πεξζψλ ζηελ Ώίγππην θαη ηελ ηζηνξία ηεο Ώηγχπηνπ. 3. Σε βαζηιεία ηνπ Ααξείνπ. 4. Σελ εθζηξαηεία ηνπ Ααξείνπ θαηά ησλ ΢θπζψλ. 5. Σελ θαηάιεςε ηεο Θξάθεο απφ ηνπο Πέξζεο θαη ηελ Εσληθή επαλάζηαζε. 6. Σελ πξψηε εηζβνιή ησλ Πεξζψλ ζηελ Βιιάδα θαη ηε κάρε ηνπ Μαξαζψλα Σα βηβιία 7, 8 θαη 9 πεξηγξάθνπλ ηελ δεχηεξε εηζβνιή ησλ Πεξζψλ ζηελ Βιιάδα.

179

Δξνχο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Ο κχζνο ηεο Δνχξ θαη ηνπ Λέαλδξνπ είλαη απφ ηηο πην ζπγθηλεηηθέο εξσηηθέο ηζηνξίεο ηεο κπζνινγίαο. Δ Δξψ ήηαλ ηέξεηα ηεο Ώθξνδίηεο θαη θαηνηθνχζε ζηε ΢εζηφ. Ο Λέαλδξνο, ήηαλ έλαο λεαξφο πνπ δνχζε ζηε Άβπδν, απέλαληη απφ ηε ΢εζηφ ζηελ αζηαηηθή πιεπξά ηνπ ΐνζπφξνπ. Βίδε ηελ Δξψ θαη ηελ εξσηεχηεθε. Κάζε βξάδπ ν Λέαλδξνο πεξλνχζε θνιπκπψληαο ηνλ Βιιήζπνλην θαη ζηελ άιιε φρζε ηνλ πεξίκελε ε Δξψ πνπ είρε πάληα έλα ιπρλάξη αλακκέλν γηα λα θαζνδεγεί ηνλ αγαπεκέλν ηεο. Πξηλ μεκεξψζεη, ν Λέαλδξνο έθαλε μαλά θνιπκπψληαο ηε δηαδξνκή ηεο επηζηξνθήο. Σνλ ρεηκψλα ε ζάιαζζα ήηαλ ηαξαγκέλε θαη δπν εξαζηέο ζπκθψλεζαλ λα ηδσζνχλ θαη πάιη ηελ άλνημε. Κάπνην βξάδπ, ε ππεξέηξηα μεράζηεθε θαη ην ιπρλάξη άλαςε θαη πάιη. Ο Λέαλδξνο κφιηο ην είδε ην εμέιαβε σο εξσηηθή πξφθιεζε θαη ξίρηεθε ζηε ζάιαζζα. ΋κσο ν αέξαο, έζβεζε ην ιπρλάξη θαη ν λένο ράζεθε θαη πλίγεθε. Σν πξσί ην ζψκα μεβξάζηεθε ζηελ αθηή θαη ε Δξψ απφ ηελ απειπηζία ηεο έπεζε ζηε ζάιαζζα θαη ζθνηψζεθε. Πνιινί θαιιηηέρλεο πνηεηέο θαη ζπγγξαθείο αξραίνη θαη ζχγρξνλνη έγξαςαλ χκλνπο γηα ην άηπρν δεπγάξη θαη ηελ ηζηνξία ηνπ, φπσο μ Οαίδζμξ, μ ΐζνβίθζμξ, μ ΢αίλπδν (κε άιια νλφκαηα εξψσλ), ν Λυνδμξ ΐφνςκ θαη άιινη. Δξνθίιεο (Μπζ) Πεηξάισλα: Δ κπζηθή Δνμθίθδ ήηαλ κάληηζζα Σξσαδίηηζζα θφξε ηεο Νχκθεο Εδαίαο θαη ηνπ βνζθνχ Θενδψξνπ. Ήηαλ ε πξψηε πνπ πξφβιεςε φηη ε Σξνία ζα θαηαζηξεθφηαλ εμ αηηίαο κηαο γπλαίθαο απφ ηε ΢πάξηε. Σαμίδεςε ζε πνιιά κέξε φπσο ζηε ΢άκν, ζηε Αήιν θαη ζηνπο Αειθνχο. Υξεζκνδνηνχζε αλεβαζκέλε πάλσ ζε κηα πέηξα, πνπ ηελ θνπβαινχζε πάληα καδί ηεο. Δξνθίινπ (Ώξρ) Λπθαβεηηφο : Ο Δνυθζθμξ (331-280 π.Υ.) απφ ηε Υαιθεδφλα ηεο ΐηζπλίαο, ήηαλ Έιιελαο γηαηξφο, πνπ ζεσξείηαη ν ηδξπηήο ηεο αλαηνκίαο. Βξγάζηεθε ζηελ Ώιεμάλδξεηα καδί κε ηνλ άιιν ζπνπδαίν γηαηξφ ηεο επνρήο ηνπ ηνλ Βξαζίζηξαην. Ο Δξφθηινο ήηαλ παζνιφγνο, γπλαηθνιφγνο, καηεπηήξαο, θαξκαθνιφγνο θαη απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο θπζηνινγίαο θαη ηεο αλαηνκηθήο. Έγξαςε πνιιά έξγα (Πενί αζηζχκ, Ώκαημιζηά, Πενί ζθοβιχκ, Μαζεοηζηυκ, Πενί μθεαθιχκ, Αζαζηδηζηυκ θαη άιια) ηα νπνία έρνπλ ραζεί, αιιά αλαθέξνληαη εθηελψο απφ ηνλ Γαιελφ. Πξνηνκή ηνπ Δξψδε Ώηηηθνχ (Λνχβξν)

Δξψδνπ ηνπ Ώηηηθνχ (Ώξρ) Γάππεην : Ο Δνχδδξ

Σζαένζμξ Κθαφδζμξ Ώηηζηυξ (2νο κ.Υ. αη.) ππήξμε επηθαλήο Ώζελαίνο ζνθηζηήο. Βίρε δαζθάινπο ηνπ ηνλ Θεαγέλε ηνλ Κλίδην, ην Σαχξν ηνλ Σχξην, ηνλ ζνθηζηή Πνιέκσλα θαη άιινπο. Ο ίδηνο δίδαμε θηινζνθία, ξεηνξηθή θαη ειιεληθή γιψζζα ζε πνιινχο δηάζεκνπο ηεο επνρήο ηνπ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη νη Ρσκαίνη απηνθξάηνξεο Μάξθνο Ώπξήιηνο θαη Λεχθηνο ΐήξνο. Ο Δξψδεο ήηαλ γλσζηφο θαη γηα ηνλ κεγάιν πινχην, αιιά θαη ηελ γελλαηνδσξία ηνπ. Με δηθά ηνπ ρξήκαηα ρηίζηεθαλ ην Πακαεδκασηυ ΢ηάδζμ (απηφ πνπ 18 αηψλεο αξγφηεξα αλαθαηλίζηεθε απφ ηνλ Γ. Ώβέξσθ γηα λα γίλνπλ νη πξψηνη ζχγρξνλνη Οιπκπηαθνί αγψλεο), ην Χδείμ Δνχδμο ημο Ώηηζημφ (γηα λα ηηκήζεη ηελ λεθξή γπλαίθα ηνπ Ρεγίιια), ην εέαηνμ ηεο Κνξίλζνπ, ην Νοιθαίμ ζηελ Οιπκπία, ζηάδην ζηνπο Αειθνχο, ηακαηηθά ινπηξά ζηηο Θεξκνπχιεο, πδξαγσγείν ζηελ Ώιεμάλδξεηα ηεο Σξσάδαο θαη πνιιά άιια. Δξψλδα (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Δνχκδαξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κσ, ήηαλ γλσζηφο κηκνγξάθνο. Οη κίκνη ήηαλ ινγνηερληθφ είδνο κε ζθελέο ηεο θαζεκεξηλφηεηαο πξννξηζκέλν γηα απαγγειία. Έγηλε γλσζηφο ην 1891 φηαλ εθδφζεθαλ ζην Λνλδίλν νθηψ αθέξαηνη κίκνη θαη απνζπάζκαηα απφ άιινπο. Έξγα ηνπ Ο πμνκμαμζηυξ, Ο δζδάζηαθμξ, Δ γδθυηοπμξ, Οζ Φζθζάγμοζαζ θαη άιια.

180

Ήξσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Έιιελαο καζεκαηηθφο, γεσκέηξεο θαη κεραληθφο Ήνςκ μ Ώθελακδνεφξ (10-70 κ.Υ.) ππήξμε δηεπζπληήο ηεο αλψηαηεο ηερληθήο ζρνιήο ηεο Ώιεμάλδξεηαο πνπ ήηαλ ην πξψην πνιπηερλείν. Ήηαλ ζπγγξαθέαο πνιιψλ έξγσλ θαη εθεπξέηεο. Μηα απφ ηηο ζεκαληηθέο ηνπ εθεπξέζεηο ήηαλ ε αζμθυζθαζνα ή αηιμζηνυαζθμξ πνπ ζεσξείηαη ε πξψηε αηκνκεραλή ηεο ηζηνξίαο. Βθεπξέζεηο ηνπ επίζεο ήηαλ ην μδυιεηνμ, ε φδναοθζξ θαη άιιεο. Ώπφ ηα βηβιία ηνπ ζψδνληαη πέληε έξγα, ηα δπν ζηα ειιεληθά (Πκεοιαηζηά, Ώοηυιαηα) θαη ηα ηξία ζε αξαβηθή κεηάθξαζε (Μδπακζηή, Μεηνζηή θαη Αίμπηνα). Δξψσλ (πιαηεία) (Αηα) Φπξξή : Δ θεληξηθή πιαηεία ηνπ Φπξξή νλνκάδεηαη Πθαηεία Δνχςκ. Ήξσαο είλαη ν ειεχζεξνο άλδξαο, ν πνιεκηζηήο, απηφο πνπ έρεη δηαθξηζεί γηα ηηο γελλαίεο πξάμεηο ηνπ. Ήξσαο επίζεο απνθαιείηαη ν πξσηαγσληζηήο ελφο έπνπο ή κπζηζηνξήκαηνο. Δ κπζνινγία είλαη γεκάηε απφ ήξσεο φπσο ν Δξαθιήο, ν Θεζέαο, ν Ώρηιιέαο θαη πνιινί άιινη. Βπίζεο νη αγσληζηέο ηεο Βπαλάζηαζεο απνθαινχληαη ήξσεο, ΔζαΎα ΢αιψλσλ (Βπα) Γθχδε : Ο ηεξάξρεο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ‘21 ΔζαΎαξ (1778-1821) απφ ηε Αεζθίλα Φσθίδαο, πήγε ζηελ Πφιε θαη εθεί κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Σν 1818 ρεηξνηνλήζεθε επίζθνπνο ΢αιψλσλ (Άκθηζζαο). Σνλ Μάξηην ηνπ 1821 κε ηνλ Ώζαλάζην Αηάθν θήξπμαλ ηελ επαλάζηαζε ζηε ΐνησηία θαη ζηε Φσθίδα. Πάιη καδί κε ηνλ Αηάθν πνιέκεζαλ ζηελ Ώιακάλα θαη ζηε κάρε απηή ν ΔζαΎαο ζθνηψζεθε. Δζηφδνπ (Ώξρ) Βζληθφο Κήπνο : Ο επηθφο πνηεηήο θαη ξαςσδφο Δζίμδμξ (πεξ. 730680 π.Υ.) απφ ηελ Άζθξα ηνπ Βιηθψλα θαη έδεζε πεξίπνπ ηελ ίδηα επνρή κε ηνλ ΋κεξν. Καηά ηελ παξάδνζε ζηνλ Βιηθψλα δνχζαλ νη Μνχζεο, νη νπνίεο θαη ηνπ ράξηζαλ ην δψξν ηεο πνηεηηθήο έκπλεπζεο. Σελ ηέρλε ηεο ζηηρνπξγηθήο, πξέπεη λα ηελ έκαζε απφ ηνπο επαγγεικαηίεο ξαςσδνχο πνπ γχξηδαλ ηφηε ζε φιε ηελ Βιιάδα. Ο Δζίνδνο έιαβε κέξνο ζ’ έλα αγψλα πνίεζεο ζηε Υαιθίδα, φπνπ ηνλ βξάβεπζαλ κε έλα ηξίπνδν. Ο Δζίνδνο θαη ν ΋κεξνο απνηεινχλ ην αλαγλσξηζκέλν πξσηνπφξν ‘δίδπκν’ ηνπ αξραίνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Ο Δζίνδνο

Σν καληείν ησλ Αειθψλ, πξνεηδνπνίεζε ηνλ Δζίνδν φηη ζα πέζαηλε ζηε Νεκέα, θη έηζη θαηέθπγε ζηε Λνθξίδα, φπνπ δνινθνλήζεθε ζηνλ λαφ ηνπ Νεκαίνπ Αηφο θαη ζάθηεθε εθεί. Σα έξγα ηνπ Δζηφδνπ είλαη: ε Θεμβμκία, εμ νινθιήξνπ ζσδφκελν έπνο, πνπ αζρνιείηαη κε ηελ δεκηνπξγία ηνπ θφζκνπ (θνζκνγνλία) θαη ησλ ζεψλ (ζενγνλία), αξρίδνληαο απφ ην Υάνο θαη ηε Γαία, ηε Νχθηα θαη ηνλ Έξσηα θαη θαηαιήγεη ζην Αία. Σηο Μνχζεο αο αξρίζνπκε λα ηξαγνπδάκε πξψηεο, πνπ θαηνηθνχλ η’ άγην βνπλφ, ηνλ κέγαλ Διηθψλα, θαη ζηελ βαζχηεξε πεγή θαη ζην βσκφ ηξηγχξσ ηνπ παληνδχλακνπ Γηφο κ’ αβξά ρνξεχνπλ πφδηα. Δζίνδνο : Θεμβμκία (κεηάθξαζε ΢, Μελάξδνο)

΢ην θαη’ εμνρήλ δηδαθηηθφ έπνο ηνπ Ένβα ηαζ Διέναζ, ν Δζίνδνο παξαζέηεη κχζνπο πνπ αλαθέξνληαη ζηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπνπ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ θαη θαηαιήγεη ζην ζπκπέξαζκα φηη ε εξγαζία είλαη κηα απφ ηηο ηάζεηο ηνπ αλζξψπνπ. Βπίζεο δίλεη νδεγίεο ζηνπο αλζξψπνπο γηα ηηο αζρνιίεο ηνπο ζχκθσλα κε ην εκεξνιφγην. Έξγα πνπ απνδίδνληαη ζην Δζίνδν, είλαη ε Ώζπίξ ημο Δναηθέμοξ, πνπ δηαζψζεθε νιφθιεξν, ν Γοκαζηχκ ηαηάθμβμξ, ε Μεθαιπμδία, θαη μζ Εδαίμζ Αάηηοθμζ ησλ νπνίσλ ζψζεθαλ απνζπάζκαηα. Δζηφλεο (Μπζ) Πεηξάισλα : * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ή Δζζυκδ ήηαλ ζπγαηέξα ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Λανκέδνληα θαη αδειθή ηνπ Πξηάκνπ. Ο Λανκέδσλ δελ ήηαλ ζπλεπήο ζηελ ππφζρεζε γηα ακνηβή πνπ είρε δψζεη ζηνπο ζενχο Πνζεηδψλα θαη Ώπφιισλα φηαλ ηνλ 181

βνήζεζαλ ζην ρηίζηκν ησλ ηεηρψλ ηεο Σξνίαο. Ο Ώπφιισλαο έζηεηιε παλνχθια ζηελ πφιε θαη ν Πνζεηδψλαο έλα ζαιάζζην θήηνο πνπ έηξσγε ηνπο πνιίηεο. Σν Μαληείν απεθάλζε φηη έπξεπε λα δνζεί σο βνξά ζην ηέξαο ε Δζηφλε. Ο Λανκέδσλ κε πφλν αλαγθάζηεθε λα δερζεί λα δέζνπλ ηελ θφξε ηνπ ζηελ αθηή, αιιά ππνζρέζεθε φηη ζα ηελ έδηλε γπλαίθα ζε φπνηνλ ζθφησλε ην θήηνο. Σφηε πέξαζε απφ θεη ν Δξαθιήο, ν νπνίνο αλέιαβε λα ζθνηψζεη ην θήηνο αιιά φηαλ ην πέηπρε, ν Λανκέδσλ αξλήζεθε αθφκε κηα θνξά λα ηεξήζεη ην ιφγν ηνπ. Ο Δξαθιήο κε ζηξαηφ θπξίεπζε ηελ Σξνία, ζθφησζε ηνλ Λανκέδνληα θαη έδσζε ζηνλ ζχληξνθφ ηνπ ηνλ Σειακψλα ηελ Δζηφλε σο γπλαίθα ηνπ. Ο κχζνο ηνπ Δξαθιή θαη ηεο Δζηφλεο είλαη παξφκνηνο κε απηφλ ηνπ Πεξζέα θαη ηεο Ώλδξνκέδαο. * Δζζυκδ είλαη ην φλνκα κηαο απφ ηηο Χθεαλίδεο, θφξεο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Δθαίζηνπ (Μπζ) Μνλαζηεξάθη-Θεζείν : Ο Ήθαζζημξ κέινο ηνπ Ασδεθάζενπ, ν ζεφο ηεο θσηηάο, ηεο κεηαιινπξγίαο, πξνζηάηεο ησλ ζηδεξνπξγψλ. Ήηαλ γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Ήξαο. Μφιηο γελλήζεθε, ε Ήξα είδε έλα άζρεκν θαη θαθνθηηαγκέλν πιάζκα θαη πεξηθξνλεηηθά ην πέηαμε απφ ηνλ ΋ιπκπν, κε απνηέιεζκα λα ζπάζεη ην πφδη ηνπ θαη λα κείλεη ρσιφ. Σν κσξφ ην πεξηκάδεςαλ ε Θέηηο θαη ε Βπξπλφκε θαη ν λεαξφο έδεημε ηνλ ελδηαθέξνλ ηνπ γηα ηε ζηδεξνπξγία θαη ηελ θαηεξγαζία ησλ κεηάιισλ εηδηθφηεξα. Έζηεζε έλα εξγαζηήξη ζην λεζί Λήκλν θαη θαηαζθεχαδε ηα πάληα, απφ φπια σο θνζκήκαηα. Σν εξγαζηήξη ηνπ Ηθαίζηνπ, έξγν ηνπ ΐειάζθεζ

΢ηα ζεκαληηθφηεξα δεκηνπξγήκαηά ηνπ πεξηιακβάλνληαη νη θεξαπλνί ηνπ Αία, ην άξκα ηνπ Ήιηνπ, ν ζψξαθαο ηνπ Δξαθιή, ε παλνπιία ηνπ Ώρηιιέα, ν ράιθηλνο γίγαληαο Σάισο θ.ά. Ο Ήθαηζηνο ήηαλ ν κφλνο εξγαδφκελνο (ρεηξσλαθηηθά κάιηζηα!) ζεφο. Ώθφκα θαη ηα πξνζσλχκηά ηνπ είραλ ζρέζε κε ηε δνπιεηά ηνπ: Κθοημηέπκδξ, Πμθοηέπκδξ, Πμθφθνςκ, Υαθηεφξ, Σν εξγαζηήξη ηνπ ήηαλ ζηε Λήκλν ή ζηελ Ώίηλα ή ζηνλ ΐεδνχβην ή γεληθψο θάησ απφ εθαίζηεηα ηα νπνία έβγαδαλ θαπλφ θαη θσηηά θαη αθνχγνληαλ βξνληέο. Άιισζηε ην φλνκα ηνπ ζενχ ήηαλ ζπλπθαζκέλν κε ην δθαίζηεζμ. Ο Ήθαηζηνο έπηαζε ζηα πξάζα ηελ γπλαίθα ηνπ Ώθξνδίηε κε ηνλ εξαζηή ηεο Άξε θαη ηνπο ηχιημε γπκλνχο ζην θξεβάηη κε έλα κεηαιιηθφ δίθηπ, γηα λα ηνπο δνπλ νη ζενί θαη λα ηνπο πεξηγειάζνπλ. ΢ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν ήηαλ απφ ηνπο ζενχο πνπ ηάρζεθαλ κε ηελ πιεπξά ησλ Βιιήλσλ.

182

Θαινχ (Ώξρ) Πιάθα: (Δ γεληθή ηνπ νλφκαηνο Θαιήο είλαη Θαιή ή Θαινχ ή Θάιεηνο). Ο Θαθήξ μ Μζθήζζμξ (636-546 π.Υ.) ήηαλ πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο θαη επηζηήκνλαο, ν ηδξπηήο ηεο ησληθήο θηινζνθηθήο ζρνιήο θαη ν αξραηφηεξνο γλσζηφο θηιφζνθνο ηεο Αχζεο. Ήηαλ επίζεο αζηξνλφκνο θαη καζεκαηηθφο. Ο Δξάθιεηηνο έγξαςε γη’ απηφλ: Θαθήξ πνχημξ αζηνμθμβήζαζ. Βίλαη έλαο απφ ηνπ Βπηά ΢μθμφξ ηεο αξραίαο Βιιάδαο θαη ζεσξείηαη ν παηέναξ ηδξ δοηζηήξ θζθμζμθίαξ. Πξαγκαηνπνίεζε ηαμίδηα ζηελ Ώίγππην θαη ζε άιιεο ρψξεο θαη απέθηεζε ζεκαληηθέο γλψζεηο ηεο αηγππηηαθήο κπζνινγίαο, αζηξνλνκίαο, γεσκεηξίαο θαη καζεκαηηθψλ Πξνζπάζεζε λα εμεγήζεη θπζηθά θαηλφκελα, φπσο ν ζεηζκφο θαη ε αζηξαπή, πνπ σο ηφηε απνδίδνληαλ ζε ζετθέο πξάμεηο θη έγηλε έηζη ν πξψηνο γλσζηφο «πιηζηήο». Ο Δξφδνηνο αλαθέξεη επίζεο, φηη ν Θαιήο πξνέβιεςε ηελ έθιεηςε ηνπ Διίνπ ηνπ 585 π.Υ., πνπ ζηακάηεζε κηα κάρε κεηαμχ Λπδψλ θαη Μήδσλ. Οη απφςεηο ηνπ Θαιή είραλ βαζηά επίδξαζε ζηε ζθέςε ησλ Βιιήλσλ θηινζφθσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ηεο Αχζεο. Αελ άθεζε γξαπηά ηνπ, φκσο πνιιέο αλαθαιχςεηο θαη ζεσξίεο απνδίδνληαη ζ’ απηφλ, αλ θαη απηφ δελ έρεη απνδεηρζεί. ΋ξηζε ηελ ηξηγσλνκεηξία ζαλ έλα απφ ηα βαζηθά ζηνηρεία ησλ καζεκαηηθψλ, δίδαμε φηη: μζ βςκίεξ ημο ζζμζηεθμφξ ηνζβχκμο είκαζ ίζεξ, δ δζάιεηνμξ δζπμημιεί ημκ ηφηθμ. Βπίζεο ιέγεηαη φηη κέηξεζε ην χςνο ησλ Ππξακίδσλ, κεηξψληαο ην χςνο ηνπο, αθξηβψο ηε ζηηγκή πνπ ν δηθφο ηνπ ίζθηνο ήηαλ ίζνο κε ην πξαγκαηηθφ ηνπ χςνο. Σνπ απνδίδεηαη ε αλαθάιπςε ηεο Μηθξήο Άξθηνπ, είπε πξψηνο φηη ε ΢ειήλε θσηίδεηαη απφ ηνλ Ήιην θαη ππνζηήξημε φηη ηα νπξάληα ζψκαηα έρνπλ ηελ ίδηα ζχζηαζε κε ηε Γε. Σε θηινζνθία θαη ηηο δηδαζθαιίεο ηνπ, ηηο δηέδσζαλ νη καζεηέο ηνπ θαη νη κεηαγελέζηεξνη θηιφζνθνη φπσο ν Ώξηζηνηέιεο. ΢εκαληηθά ζηνηρεία γηα ηε θηινζνθία ηνπ βξίζθνκε ζην έξγν ηνπ Αηνγέλε ηνπ Λαέξηηνπ ΐίμζ Φζθμζυθςκ. Ο Θαιήο ν Μηιήζηνο

Θαξχπνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Θανφπαξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ν πξψηνο βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ ηεο Δπείξνπ. Νένο αθφκα βξέζεθε ζηελ Ώζήλα θαη γλψξηζε ηελ αζελατθή παηδεία θαη αξγφηεξα ζπλέδεζε πνιηηηθά θαη πνιηηηζηηθά ην θξάηνο ηνπ κε ηελ Ώζήλα. Βηζήγαγε ζηελ Ήπεηξν ηε γξαθή θαη επέβαιε ην αηηηθφ αιθάβεην. Βπίζεο λνκνζέηεζε θαη έθνςε λνκίζκαηα. Θάζνπ (Γεσ) Κπςέιε : Σν λεζί Θάζμξ βξίζθεηαη ζην ΐφξεην Ώηγαίν, ζε απφζηαζε κφιηο 18 κηιίσλ απφ ηελ πφιε ηεο Καβάιαο. Θαχκαληνο (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Ο Θαφιαξ ή Θαφιακηαξ ήηαλ ζεφηεηα ηνπ πγξνχ ζηνηρείνπ, γηνο ηνπ Πφληνπ θαη ηεο Γαίαο θαη αδειθφο ηνπ Νεξέα θαη ηεο Κεηψο. Ώπφ ηελ έλσζή ηνπ κε ηελ Χθεαλίδα Διέθηξα γελλήζεθαλ ν Τδάζπεο, ε Ίξηο, θαη νη Άξππηεο. Θεαγέλνπο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ηχξαλλνο ησλ Μεγάξσλ Θεαβέκδξ (7νο π.Υ. αη.). ΋ηαλ θεξχρζεθε πφιεκνο ησλ Μεγάξσλ θαηά ηεο Ώζήλαο ν Θεαγέλεο ππνζηήξημε ηνλ (πεζεξφ ηνπ) Κχισλα. Δ πξάμε ηνπ απηή πξνθάιεζε ηελ θαηαδίθε ηνπ ζε ζάλαην. * Ο Θεαβέκδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θάζν, ήηαλ νιπκπηνλίθεο ην 480 ζηελ ππγκαρία θαη ην 476 ζην παγθξάηην. Νίθεζε επίζεο ηξεηο θνξέο ζηα Πχζηα, ελλέα ζηα Νέκεα θαη δέθα ζηα Ίζζκηα. Ο κεγάινο απηφο αζιεηήο θέξδηζε ζπλνιηθά 1400 ζηεθάλνπο(!) ζηε δσή ηνπ. * Ο ζπγγξαθέαο Θεαβέκδξ μ Ρδβίκμξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ην Ρήγην ηεο Εηαιίαο, είλαη ν πξψηνο πνπ αζρνιήζεθε κε ηελ αιιεγνξηθή εμήγεζε ησλ νκεξηθψλ επψλ. Θεαλνχο (Μπζ-Ώξρ) Πεηξάισλα : Μπζηθά θαη ηζηνξηθά πξφζσπα κε ην φλνκα απηφ: * Δ κπζηθή Θεακχ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Θξάθεο Κηζζέα θαη ζχδπγνο ηνπ Σξσαδίηε Ώληήλνξα. Μεηέξα 11 γησλ απφ ηνπο νπνίνπο νη 7 ζθνηψζεθαλ ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν.

183

* Δ άιιε Θεακχ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Εθαξίαο. Ήηαλ άηεθλε θαη πηνζέηεζε δπν δίδπκα αγφξηα πνπ ηεο παξέδσζε έλαο βνζθφο. ΋ηαλ αξγφηεξα ε Θεαλψ απέθηεζε δηθά ηεο παηδηά ζέιεζε λα ζθνηψζεη ηα μέλα. Οη δπν δίδπκνη απεθάιπςαλ ηελ αιήζεηα ζηνλ βαζηιηά, ν νπνίνο ηελ θαηαδίθαζε ζε ζάλαην. * Δ ηξίηε κπζηθή Θεακχ ήηαλ κηα απφ ηηο ΑαλαΎδεο θφξε ηνπ Ααλανχ, παληξεχηεθε ηνλ Φάληε (έλα απφ ηνπο Ώηγππηηάδεο) θαη ηνλ δνινθφλεζε ηελ πξψηε λχρηα ηνπ γάκνπ ηνπο, φπσο θαη νη ππφινηπεο 48 ΑαλαΎδεο. * Δ δηαζεκφηεξε καζεκαηηθφο θαη αζηξνλφκνο ηεο αξραηφηεηαο ήηαλ Θεακχ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηνπο Θνπξίνπο ηεο Εηαιίαο. Δ Θεαλψ ήηαλ ζχδπγνο θαη καζήηξηα ηνπ Ππζαγφξα. Αίδαμε ζηηο ζρνιέο ηνπ Ππζαγφξα ζηνλ Κξφησλα θαη ζηε ΢άκν. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ζπδχγνπ ηεο, απηή θαη ηα παηδηά ηεο αλέιαβαλ λα δηδάμνπλ ην έξγν ηνπ. * Δ Θεακχ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πάξηεο Κιεφκβξνηνπ θαη κεηέξα ηνπ Παπζαλία, ν νπνίνο θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην γηα πξνδνζία. Ο Παπζαλίαο θαηέθπγε ηθέηεο ζην λαφ ηεο Ώζελάο. Βπεηδή νη ΢παξηηάηεο δελ κπνξνχζαλ λα παξαβηάζνπλ ην άζπιν γηα λα ζπιιάβνπλ ηνλ Παπζαλία, έρηηζαλ ηελ πφξηα ηνπ λανχ θαη άθεζαλ ηνλ ηθέηε λα πεζάλεη απφ πείλα. Δ κεηέξα ηνπ Θεαλψ ήηαλ εθείλε πνπ έβαιε ηελ πξψηε πέηξα. Θεάηξνπ (νδφο θαη Πιαηεία) (Αηα) Ώγνξά : Σν εέαηνμ είλαη ν ηφπνο δηεμαγσγήο ζεαηξηθψλ παξαζηάζεσλ. Μεηαθνξηθά έρεη ηε ζεκαζία ηνπ ηφπνπ φπνπ πξαγκαηνπνηήζεθαλ ζεκαληηθά γεγνλφηα π.ρ. ην ζέαηξν κάρεο θιπ. Κνληά ζην ζεκείν ηεο πθαηείαξ Θεάηνμο ζηελ Ώζήλα ζηελ νδφ Μελάλδξνπ, είρε ρηηζηεί ην πέηξηλν θηίξην πνπ ζηέγαζε ην πξψην αζελατθφ ζέαηξν. Θεηξζίνπ (Πξν) Πι. Ώηηηθήο : Ο Βζνδκαίμξ Θείνζζμξ (Friedrich Thiersch, 1784-1860) ήηαλ Γεξκαλφο θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, ειιεληζηήο θαη θηιέιιελαο. ΢πγθηλήζεθε απφ ηνλ αγψλα ησλ Βιιήλσλ θαη ζπλέβαιε ζηελ αλάπηπμε ηνπ γεξκαληθνχ θηιειιεληθνχ θηλήκαηνο θαη κε ηελ νξγάλσζε εξάλσλ θαη απνζηνιήο εζεινληψλ ζηελ Βιιάδα. Ήηαλ ζηελφο θίινο ηνπ ΐαπαξνχ βαζηιηά Λνπδνβίθνπ Ώ’ (παηέξα ηνπ ΋ζσλα) θαη ζπκκεηείρε ζηηο πξνζπάζεηεο αλάδεημεο ΐαπαξνχ εγεκφλα ζηελ Βιιάδα. Έγξαςε αξθεηά βηβιία γηα ηελ αξραία ειιεληθή ηέρλε, επηζηεκνληθά θ. ά. Θέκειε (Βπα) Βμάξρεηα : * Ο Αδιήηνζμξ Θέιεθδξ (1785-1825) απφ ηελ Πάηκν, ήηαλ κέινο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο ζηελ Μνιδαβία, φπνπ ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Ώιέμαλδξν Τςειάληε. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη ζπκκεηείρε ζηηο ερζξνπξαμίεο, αιιά ζθνηψζεθε ζην Μεζνιφγγη. Δ ζεά Θέκηο

Θέκηδνο (Μπζ) Μνλαζηεξάθη : Δ Θέιζξ ήηαλ Σηηαλίδα θφξε ηεο Γαίαο θαη ηνπ Οπξαλνχ, αδειθή ηεο Μλεκνζχλεο θαη ησλ άιισλ Σηηάλσλ. Ήηαλ ε ζεά ηνπ λφκνπ, ηεο εζηθήο ηάμεο θαη ηνπ αλζξψπηλνπ θαη ζείνπ δηθαίνπ. Ώπεηθνλίδεηαη κε δεκέλα κάηηα λα θξαηά δπγαξηά θαη ζπαζί, γηα λα κπνξεί λα απνλέκεη δηθαηνζχλε αθξηβνδίθαηα. Βίρε ην ράξηζκα ηεο καληηθήο θαη κάιηζηα ην καληείν ησλ Αειθψλ ήηαλ δηθφ ηεο πξηλ πεξηέιζεη ζηε δηθαηνδνζία ηνπ ζενχ Ώπφιισλα. Ήηαλ ε δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ Αία (κεηά ηελ θαηάπνζε απφ ηνλ ίδην ηεο πξψηεο ηνπ ζπδχγνπ Μήηηδαο θαη ηε γέλλεζε ηεο Ώζελάο). Ο γάκνο απηφο ζεκαηνδφηεζε ηε ζηαζεξνπνίεζε ηεο βαζηιείαο ηνπ Αία πάλσ ζηνπο ζενχο θαη ηνπο αλζξψπνπο. Κφξεο ηεο Θέκηδαο θαη ηνπ Αία ήηαλ νη ΍νεξ (δειαδή ε Βπλνκία, ε Αίθε θαη ε Βηξήλε) πνπ λνηάδνληαη γηα ηηο αλζξψπηλεο πξάμεηο, νη Μμίνεξ (δειαδή ε Άηξνπνο, ε Κισζψ θαη ε Λάρεζηο) πνπ δίλνπλ ζηνπο αλζξψπνπο ην Καιφ θαη ην Καθφ θαη ε παξζέλα Ώζηναία ε πξνζσπνπνίεζε ηεο Αηθαηνζχλεο.

184

Θεκηζθχξαο (Εζη-Μπζ) Κνισλφο : Δ Θειίζηονα ήηαλ παξάιηα πφιε ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ. Καηά ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηε βαζίιηζζα Λπζζίππε θαη ήηαλ ε πξσηεχνπζα ηνπ θξάηνπο ησλ Ώκαδφλσλ. Θεκηζηνθιένπο (Ώξρ) Οκφλνηα-Βμάξρεηα : Ο Θειζζημηθήξ (525-461 π.Υ.) ήηαλ ν εγέηεο ηεο αζελατθήο Αεκνθξαηίαο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ 2 νπ Πεξζηθνχ Πνιέκνπ θαη θχξηνο ζπληειεζηήο ηεο ειιεληθήο λίθεο. Σν 493 εμειέγε επψλπκνο άξρσλ γηα έλα ρξφλν. Πξέπεη λα ζπκκεηείρε ζηε κάρε ηνπ Μαξαζψλα θαη ιέγεηαη φηη είπε ην πεξίθεκν: Οοη εά ιε ηαεεφδεζκ ημ ημο Μζθηζάδμο ηνυπαζμκ. Δ εκκνλή ηνπ ζηελ αχμεζε ηεο λαπηηθήο δχλακεο ηεο Ώζήλαο θαη ε αληίζεζε ηνπ Ώξηζηείδε, είρε σο απνηέιεζκα ηνλ νζηξαθηζκφ ηνπ ηειεπηαίνπ. Με πξσηνβνπιία ηνπ άξρηζε ακέζσο ε θαηαζθεπή 200 ηξηήξεσλ θαη νη ελέξγεηεο γηα ηελ επίηεπμε εληαίαο ζηάζεο ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ απέλαληη ζηελ πεξζηθή απεηιή. ΢πγθάιεζε ζπλέδξην ζηνλ Εζζκφ πνπ νδήγεζε ζηε δεκηνπξγία ηεο ειιεληθήο ζπκκαρίαο θαη δήηεζε ην ρξεζκφ ηνπ καληείνπ ησλ Αειθψλ. Δ απάληεζε ήηαλ φηη, ε Ώζήλα ζα ζσζεί απφ ηα «μχιηλα ηείρε» θαη ν Θεκηζηνθιήο έδσζε ηελ εξκελεία φηη ηα μχιηλα ηείρε ηεο Ώζήλαο ήηαλ ηα πινία ηεο. Βιιεληθή ηξηήξεο ζηε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο

Δ θάζνδνο ησλ Πεξζψλ κεηά ηε κάρε ησλ Θεξκνππιψλ (480 π.Υ.), πξνο ηελ Ώζήλα ζπλάληεζε εγθαηαιεηκκέλα ρσξηά, θακέλε γε θαη ζθαγκέλα δψα. Οη Ώζελαίνη κε ηάμε εγθαηέιεηςαλ ηελ πφιε ηνπο θαη εγθαηέζηεζαλ ηνπο άκαρνπο ζηα λεζηά.. Ο ειιεληθφο ζηφινο αξηζκνχζε 366 πινία, απφ ηα νπνία ηα 180 ήηαλ αζελατθά. Δ ΢πάξηε ζπκκεηείρε κε 16 πινία. Ώξρεγφο ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ ήηαλ ν ΢παξηηάηεο Βπξπβηάδεο θαη ν Θεκηζηνθιήο πξνζπάζεζε λα ηνλ πείζεη λα παξακείλνπλ ζηα ζηελά ηεο ΢αιακίλαο θαη λα πνιεκήζνπλ εθεί ηνλ πνιππιεζέζηεξν πεξζηθφ ζηφιν. Ο Πινχηαξρνο αλαθέξεη φηη ππήξμε ζθνδξή δηαθσλία ηνπ Βπξπβηάδε θαη θάπνηα ζηηγκή ζέιεζε λα ρηππήζεη ην Θεκηζηνθιή, ν νπνίνο ηνπ απάληεζε: Πάηαλμκ ιεκ, άημοζμκ δε. Σειηθά ε επηκνλή ηνπ Θεκηζηνθιή δηθαηψζεθε θαη ε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο θαηέιεμε ζε ειιεληθή λίθε Μεηά ηνπο πεξζηθνχο πνιέκνπο ν Θεκηζηνθιήο θαηεγνξήζεθε γηα αιαδνλεία θαη θηινρξεκαηία θαη ην 471 νζηξαθίζηεθε. Καηέθπγε ζην Άξγνο, κεηά ζηελ Κέξθπξα, ζηελ Ήπεηξν θαη ηειηθψο δήηεζε ηελ πξνζηαζία ηνπ Πέξζε βαζηιηά Ώξηαμέξμε (γηνπ ηνπ Ξέξμε). Ώπηφο ηνπ παξαρψξεζε ζηε Μ. Ώζία, ηξεηο πφιεηο γηα λα δεη απφ ηα εηζνδήκαηά ηνπο. Δ Ώζήλα ηνλ θαηεγφξεζε σο πξνδφηε θαη δήκεπζε ηελ πεξηνπζία ηνπ. Θεφγληδνο (Ώξρ) Άγηνο ΢ψζηεο : Ο Θέμβκζξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηα Μέγαξα ήηαλ ειεγεηαθφο πνηεηήο. Ώξηζηνθξαηηθήο θαηαγσγήο ν ίδηνο, ήηαλ ερζξφο ησλ δεκνθξαηηθψλ κεηαξξπζκίζεσλ θαη γηα ην ιφγν απηφ εμνξίζηεθε απφ ηελ παηξίδα ηνπ θαη γχξηζε πνιινχο ηφπνπο. ΢ψδνληαη αξθεηά απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ. Νηά δελ ηαηξηάδεη γπλαίθα ηνπ γέξνληα’ κνηάδεη κε βάξθα πνπ νχηε ηηκφλη αγξνηθά θη νχηε βαξηέο ηελ θξαηνχλ άγθπξεο’ ρίιηεο θνξέο κεο ηεο λχρηαο απηή ην ζθνηάδη ζπάεη ηα ζθνηληά ηεο θη αιινχ ηξέρεη ιηκάλη λα βξεη Θένγληο : Δ κζά ηζ μ βένμξ (κεηάθξαζε Θξ. ΢ηαχξνπ)

Θενδσξήηνπ ΐξεζζέλεο Κπλνζάξγνπο : βιέπε ΐνεζεέκδξ Θεμδςνήημο Θενδψξνπ Γεσκέηξνπ Κπλνζάξγνπο : βιέπε Γεςιέηνμο Θεμδχνμο Θενθιήηνπ Αεπηέξνπ (Θξε) Άγηνο ΢ψζηεο : Ο Θευηθδημξ ΐ’ (1890-1962) απφ ηε Αεκεηζάλα, ήηαλ αξρηεπίζθνπνο ηεο Ώζήλαο απφ ην 1957 σο ην ζάλαηφ ηνπ.

185

Θενθξίηνπ (Ώξρ) Άγηνο ΢ψζηεο : Ο Θευηνζημξ (πεξ. 315- πεξ. 250 π.Υ.), απφ ηελ Κσ ή ηελ Υίν, ήηαλ ν ζεκαληηθφηεξνο ίζσο Έιιελαο πνηεηήο ηεο ειιεληζηηθήο πεξηφδνπ, ν πξσηνπφξνο ηεο βνπθνιηθήο πνίεζεο. Έδεζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα, ηε ΢ηθειία θαη ηελ Κσ. Έγξαςε ζηε δσξηθή δηάιεθην βνπθνιηθά εηδχιιηα, χκλνπο, επηγξάκκαηα, ειεγείεο θαη ηάκβνπο. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Κχιμξ, Νμιείξ, ΐμοημθίζημξ, Ώθζείξ, Κδνζμηθέπηδξ, Δναηθίζημξ, Δθαηάηδ, Παζδζηά θ.ά. Ζ Δπλίθε πσο ηεο δήηεζα θηιί, ηα γέιηα πήξε, θνξφηδεπε θαη κνχ ΄θξελε: «Γηα ζχξε ζην θαιφ είζαη βνζθφο θαη κνπ δεηάο θηιί, θαεκέλε; ΢χξε, ρσξηάηηθα δελ έκαζα, πνιίηηθα θηιψ…» Θεφθξηηνο : ΐμοημθίζημξ (κεηάθξαζε ΢ηκ. Μελάξδνπ)

Θενιφγνπ Εσαλλίδε Νέα Φηινζέα : βιέπε Εςακκίδδ Θεμθυβμο Θενπφκπνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Βπί επνρήο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πάξηεο Θευπμιπμο (8νο π.Υ. αη.), έγηλε ν Ώ’ Μεζζεληαθφο πφιεκνο θαη ε επηδξνκή ησλ ΢παξηηαηψλ ζηελ Ώξθαδία. * Ο θσκηθφο πνηεηήο Θευπμιπμξ μ Ώεδκαίμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.), ζπλέγξαςε θσκσδίεο κπζηθνχ θαη πνιηηηθνχ πεξηερνκέλνπ (Άδιδηημξ, Πδκεθυπδ, Βζνήκδ, Παιθίθδ, Παίδεξ θ.ά.) * Ο ηζηνξηθφο θαη ξήηνξαο Θευπμιπμξ μ Υίμξ (4νο π.Υ. αη.), εμνξίζηεθε καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ απφ ηελ Υίν, ιφγσ ηεο θηινιαθσληθήο ηνπο ζέζεο. ΢πνχδαζε ξεηνξηθή ζηελ Ώζήλα κε δάζθαιν ηνλ Εζνθξάηε θαη απέθηεζε θήκε σο ζπνπδαίνο ξήηνξαο. Βπί Μ. Ώιεμάλδξνπ επέζηξεςε ζηελ παηξίδα ηνπ θαη έγηλε εγέηεο ηνπ αξηζηνθξαηηθνχ θφκκαηνο, φπσο κεηά ην ζάλαην ηνπ Μαθεδφλα βαζηιηά, εμνξίζηεθε θαη πάιη θαη θαηέθπγε ζηελ Ώίγππην, ζηελ απιή ηνπ Πηνιεκαίνπ Ώ’. Ο Θεφπνκπνο έγξαςε έξγα ηζηνξηθά ηα νπνία έρνπλ ραζεί, εθηφο απφ νξηζκέλα απνζπάζκαηα. Έξγα ηνπ ηα Βθθδκζηά θαη ηα Φζθζππζηά. Θενηφθε Κσλ. (Λνγ) Άλσ Παηήζηα : Ο Κςκζηακηίκμξ Θεμηυηδξ (1872-1923), γφλνο αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κέξθπξαο, ήηαλ δηεγεκαηνγξάθνο, πνηεηήο θαη κεηαθξαζηήο. Ώπφ λεαξή ειηθία πξνζρψξεζε ζην θίλεκα ηνπ δεκνηηθηζκνχ καδί κε ηνλ θίιν ηνπ πνηεηή Λνξέληδν Μαβίιε. Σνλ ηξάβεμαλ νη ζνζηαιηζηηθέο ηδέεο θαη έγηλε ηδξπηηθφ κέινο ηνπ ΢νζηαιηζηηθνχ Οκίινπ. ΢πκκεηείρε ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1896, ζηνλ πφιεκν ηνπ 1897 θαη ζην Μαθεδνληθφ Μέησπν. Έξγα ηνπ: Σν πάζνο, Οη ζθιάβνη ζηα δεζκά ηνπο, Δ γςή ηαζ μ εάκαημξ ημο Κανααέθα, Δ ηζιή ηαζ ημ πνήια, ΢μκέηα θαη άιια. Βπίζεο κεηέθξαζε έξγα ησλ: ΐηξγηιίνπ, ΢αίμπεξ, Γθαίηε, Φινκπέξ, ην ηλδηθφ έπνο Μαρακπαξάηα θαη άιια. Ο Κσλζηαληίλνο Θενηφθεο

Θενηφθε Ν. (Θξε) Μεηο : Ο θιεξηθφο Νζηδθυνμξ Θεμηυηδξ (1731-1800), γφλνο αξρνληηθήο θεξθπξατθήο νηθνγέλεηαο, αθνινχζεζε απφ λεαξφο ηελ ηεξνζχλε. Παξάιιεια ζπνχδαζε ζηελ Εηαιία θαη απέθηεζε επξχηαηε κφξθσζε. Αίδαμε ζηελ Κέξθπξα, ζην Εάζην, ζηε Λεηςία, ζηε ΐηέλλε θαη αιινχ. Αηαδέρζεθε ηνλ Βπγέλην ΐνχιγαξε ζηε ζέζε ηνπ κεηξνπνιίηε Υεξζψλαο θαη αξγφηεξα έγηλε κεηξνπνιίηεο ΢ηαπξνχπνιεο Ρσζίαο. Έγξαςε βηβιία θπζηθήο θαη ζξεζθεπηηθνχ πεξηερνκέλνπ. Θενηνθνπνχινπ (Βζλ) Άγηνο Λνπθάο Παηεζίσλ : Ο Αμιήκζημξ Θεμημηυπμοθμξ (1541-1614) δελ είλαη άιινο απφ ηνλ δσγξάθν Βθ Γηνέημ (μ Έθθδκαξ), πνπ ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο θαιιηηέρλεο θαη φρη κφλν ηεο Ώλαγέλλεζεο. Ο Ανκήληθνο γελλήζεθε ζηνλ Υάλδαθα (Δξάθιεην) ηεο Κξήηεο πνπ ήηαλ βελεηζηάληθε θηήζε. Δ θιίζε ηνπ γηα ηε δσγξαθηθή, ψζεζε ηνλ παηέξα ηνπ λα ηνλ ζηείιεη ζε έλα εξγαζηήξη αγηνγξαθίαο ηνπ λεζηνχ. Σν 1566, εγθαηαζηάζεθε ζηε ΐελεηία θαη πηζαλφηεηα εξγάζηεθε κε ηνλ Σζζζακυ, πνπ ήηαλ αξθεηά ειηθησκέλνο ηφηε. Σν 1577 αλαρψξεζε γηα ηελ Εζπαλία.

186

Δ Εζπαλία ήηαλ ηφηε πνιχ ηζρπξή θαη πινχζηα, απφ ηηο απνηθίεο ηεο ζηελ Ώκεξηθή θαη ήηαλ πφινο έιμεο θαιιηηερλψλ. Έκεηλε γηα ιίγν ζηε Μαδξίηε θαη δεκηνχξγεζε εθεί κηα ζεηξά πνξηξέησλ, φπσο ηνλ Εππυηδ ιε ημ πένζ ζημ ζηήεμξ, ηνλ Πμιπέμ Λευκζ, ηελ Πνμζςπμβναθία βοκαίηαξ, ηελ Γοκαίηα ιε ηδκ ενιίκα θαη ηε Μεηακμμφζα Μαβδαθδκή. Σειηθά εγθαηαζηάζεθε ζην Σνιέδν θαη εθεί άξρηζε λα παίξλεη ζνβαξέο παξαγγειίεο φπσο ηελ εηθνλνγξάθεζε ηνπ κνλαζηεξηνχ ηνπ Ώγίνπ Ανκελίθνπ θαη ν πεξίθεκνο πίλαθαο πνπ βξίζθεηαη ζηνλ θαζεδξηθφ λαφ ηνπ Σνιέδν Ο Αζαιμζναζιυξ ηςκ ζιαηίςκ ημο Υνζζημφ. Σν 1586 δσγξάθηζε έλα ηεξάζηην πίλαθα πνπ ζεσξείηαη ην αξηζηνχξγεκά ηνπ, ηελ Σαθή ημο Κυιδ Ονβηάε. Ο πίλαθαο απηφο ήηαλ ε αθνξκή λα δνζνχλ ζην δσγξάθν δεθάδεο παξαγγειίεο θαη γηα ηα επφκελα ρξφληα εξγάζηεθε εληαηηθά θαη δεκηνχξγεζε πνιιέο πξνζσπνγξαθίεο, αγίσλ (Πέηνμξ, Αμιήκζημξ, Εςζήθ, θ.ά.), ζξεζθεπηηθέο ζπλζέζεηο, (Δ πνμζηφκδζδ ηςκ πμζιέκςκ, Δ ΐάπηζζδ, Ο Βοαββεθζζιυξ) πίλαθεο γηα εηθνλνζηάζηα θ.ά. Ο Ανκήληθνο αζρνιήζεθε θαη κε ηελ αξρηηεθηνληθή θαη ηε γιππηηθή. Δ πην ελδηαθέξνπζα δνπιεηά ηνπ ήηαλ ε αλέγεξζε ηνπ λανχ ηνπ Ώγίνπ Ανκελίθνπ ηνπ Πξεζβπηέξνπ, ηνλ νπνίν δηαθφζκεζε κε δηθά ηνπ γιππηά θαη δσγξαθηθά έξγα. Η κεηαλννύζα Μαξία Μαγδαιελή, έξγν ηνπ Βι Γθξέθν

Ο θαιιηηέρλεο ππέγξαθε πάληα ηα έξγα ηνπ Αμιήκζημξ Θεμημηυπμοθμξ μ Κνήξ, επμίεζ, ζεκάδη φηη δελ μέραζε ηελ θαηαγσγή ηνπ, αλ θαη αζπάζηεθε ηνλ θαζνιηθηζκφ. Πέζαλε ζηηο 7 Ώπξηιίνπ 1614 θαη ηάθεθε ζην λαφ ηνπ Ώγίνπ Ανκελίθνπ. Θενθάλνπο (Ώξρ-Θξε-ΐπδ-Βζλ-Και-Βπα) Ώκπειφθεπνη : * Ο ηζηνξηθφο θαη ζηξαηησηηθφο Θεμθάκδξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μπηηιήλε. Ήηαλ ζηελφο θίινο ηνπ Πνκπήηνπ θαη έγξαςε ηελ ηζηνξία ηνπ Γ’ Μηζξηδαηηθνχ πνιέκνπ. * Ο παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Θεμθάκδξ Ώ’ μ Κανφηδξ (16νο αη.) απφ ηελ Ώζήλα. * Ο παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Θεμθάκδξ ΐ’ (17νο αη.) * Θεμθάκδξ είλαη επίζεο φλνκα ηξηψλ παηξηαξρψλ Εεξνζνιχκσλ. * Ο Θεμθάκδξ μ Γναπηυξ (7νο αη.) ήηαλ βπδαληηλφο πκλνγξάθνο. * Ο Θεμθάκδξ μ Ώπμθμβδηήξ (8νο-9νο αη.) ήηαλ βπδαληηλφο ρξνλνγξάθνο * Ο αγηνγξάθνο θαη κηθξνγξάθνο Θεμθάκδξ μ Έθθδκαξ (14νο-15νο αη.) εξγάζηεθε ζηε Ρσζία θαη ε ηερληθή ηνπ επεξέαζε ηελ ξσζηθή αγηνγξαθία. * Ο αγηνγξάθνο Θεμθάκδξ (Μπαεάξ-΢ηνεθίηγαξ) μ Κνήξ (16νο αη.) απφ ην Δξάθιεην, είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο εθπξφζσπνο ηεο Κξεηηθήο ΢ρνιήο ηεο ηνηρνγξαθίαο. Άθεζε ζπνπδαίεο ηνηρνγξαθίεο θαη εηθφλεο ζε κνλαζηήξηα ησλ Μεηεψξσλ θαη ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο. * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Θεμθάκδξ μ Παθααμβζάκκδξ απφ ηε Ναχπαθην. Θενθηιά (Βπί) Παηήζηα : Ο Ώκαζηάζζμξ Θεμθζθάξ (1830-1901) απφ ηα Εσάλληλα, ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη κεραληθφο. Τπεξέηεζε θαη σο δηεπζπληήο ηνπ Β.Μ. Πνιπηερλείνπ. Θενθηινπνχινπ (Βπα) Ν. Κφζκνο : Ο Εςάκκδξ Θεμθζθυπμοθμξ ή Κανααμβζάκκδξ απφ ηε Γνξηπλία, εξγαδφηαλ σο λαχηεο ζηα Φαξά, φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε. Βληάρζεθε σο ηηκνληέξεο ππξπνιηθψλ θαη πήξε κέξνο ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Βπίζεο ζπκκεηείρε ζηελ ππξπφιεζε ηνπξθηθνχ πινίνπ ζηελ Βξεζζφ θαη ηεο ηνπξθηθήο λαπαξρίδαο ζηε Υίν. Ώξγφηεξα πνιέκεζε θαη ζηελ μεξά θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε νλνκάζηεθε αξρεγφο ηεο πνιηηνθπιαθήο ηεο Σξίπνιεο. Θενθίινπ (Θξε-ΐπδ-Και) Λπθαβεηηφο : ΋λνκα πνιιψλ αγίσλ, ηεξσκέλσλ, επηζθφπσλ θαη παηξηαξρψλ. Βπίζεο αξθεηψλ άιισλ πξνζσπηθνηήησλ: * Ο Θευθζθμξ μ Ώκηζμπεφξ (2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ επίζθνπνο Ώληηνρείαο θαη ζπγγξαθέαο έξγσλ θαηά ησλ αηξεηηθψλ θαη ησλ εζληθψλ.

187

* 2 παηξηάξρεο Ώιεμαλδξείαο, 2 Εεξνζνιχκσλ θαη πνιινί επίζθνπνη κε ην φλνκα Θευθζθμξ. * Ο θαζεγεηήο ηεο Ννκηθήο ζρνιήο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Θευθζθμξ μ Ώκηζηήκζςν (6νο αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο βαζηθνχο ζπληάθηεο ηεο λνκνζεζίαο ηνπ Ενπζηηληαλνχ. * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Θευθζθμξ ήηαλ γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ Μηραήι ΐ’ θαη ζχδπγνο ηεο Θενδψξαο (ηελ νπνία πξνηίκεζε απφ ηελ πκλσδφ Καζζηαλή). Ήηαλ θαλαηηθφο εηθνλνκάρνο θαη θαηαδίσμε αιχπεηα ηνπο κνλαρνχο πνπ αληηδξνχζαλ ζηελ πνιηηηθή ηνπ. Βπί βαζηιείαο ηνπ (829-842) εληάζεθαλ νη πφιεκνη θαηά ησλ Ώξάβσλ. * Ο ιατθφο δσγξάθνο Θευθζθμξ Υαηγδιζπαήθ (1873-1934) απφ ηε Μπηηιήλε, ζεσξείηαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηεο λεφηεξεο ιατθήο ειιεληθήο ηέρλεο. Εδηφκνξθνο ραξαθηήξαο εξγάζηεθε ζηε ΢κχξλε, ζηελ Ώζήλα θαη πέξαζε πνιιά ρξφληα ζην Πήιην δσγξαθίδνληαο ηνηρνγξαθίεο ζηα γχξσ ρσξηά, γηα κηθξή ακνηβή ή κφλν γηα έλα πηάην θαΎ. Ώξγφηεξα γχξηζε ζηε Μπηηιήλε θαη παξέκεηλε εθεί. Σν έξγν ηνπ αλαγλσξίζηεθε κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Τπάξρνπλ ζήκεξα κνπζείν έξγσλ ηνπ Θεφθηινπ ζηε Μπηηιήλε θαη κνπζείν Θεφθηινπ ζην ΐφιν. Ο Κνξαήο θαη ν Ρήγαο βνεζνύλ ηελ Διιάδα, ηνπ Θεφθηινπ

Θενθξάζηνπ (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο Θευθναζημξ (372-286 π.Υ.) απφ ηε Μπηηιήλε, ήηαλ θηιφζνθνο, καζεηήο ηνπ Λεπθίππνπ θαη ηνπ Πιάησλα θαη δηάδνρνο ηνπ Ώξηζηνηέιε ζηε δηεχζπλζε ηεο Πενζπαηδηζηήξ ζπμθήξ. Παξέκεηλε ζηε ζέζε απηή 25 ρξφληα θαη ζην δηάζηεκα απηφ δίδαμε ζε πεξηζζφηεξνπο απφ 2000 καζεηέο, κεηαμχ απηψλ θαη νη βαζηιείο ηεο Μαθεδνλίαο Φίιηππνο θαη Κάζζαλδξνο θαη ν βαζηιηάο ηεο Ώηγχπηνπ Πηνιεκαίνο Ώ΄. Ο Θεφθξαζηνο ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο, έγξαςε πεξίπνπ 240 βηβιία (Πενί θοηχκ, Πενί θίεςκ, Πενί ροπήξ, Πενί δδμκήξ, Πενί ιμοζζηήξ, Πενί κμιμεεηχκ θαη άιια). Θενράξε Ππξπνιεηνχ Άγηνο Ώξηέκηνο : βιέπε Πονπμθδημφ Θεμπάνδ Θεξαπεηψλ (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Σα Θεναπεζά (ηνπξθηθά Tarabya) είλαη πξνάζηηνζέξεηξν ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ζηελ επξσπατθή αθηή ηνπ ΐνζπφξνπ. ΢ηελ αξραηφηεηα νλνκάδνληαλ Φαξκαθέα. Βπί ΐπδαληίνπ πήξαλ ηελ ζεκεξηλή νλνκαζία Θεξαπεηά, επεηδή ιφγσ θιίκαηνο, πήγαηλαλ εθεί πνιινί αζζελείο γηα λα ζεξαπεπζνχλ. Θεξεηαλνχ Α. (Λνγ) Γθχδε : Ο ιφγηνο, δεκνζηνγξάθνο θαη θηιφινγνο Αζμκφζζμξ Θενεζακυξ (1834-97) απφ ηε Γάθπλζν έδεζε ζηελ Σεξγέζηε. Βθεί εμέδηδε ηελ εθεκεξίδα Κθεζχ θαη έγξαθε θηινινγηθά θαη ηζηνξηθά έξγα. ΢εκαληηθφηεξν απφ απηφ ην ηξίηνκν Ώδαιάκηζμξ Κμναήξ. Θεξίζζνπ (Γεσ-Εζη) Σξεηο Γέθπξεο : Δ Θένζζζμξ ή Θένζζμξ ή ημ Θένζζμ είλαη ρσξηφ ησλ Υαλίσλ. Σν ρσξηφ έκεηλε ζηελ ηζηνξία φηαλ ηνλ Μάξηην ηνπ 1905 ζπλήιζε εθεί, ε ππφ ηνλ Βιεπζέξην ΐεληδέιν ζπλέιεπζε ησλ θξεηηθψλ επαλαζηαηψλ θαηά ηνπ αξκνζηή ηεο Κξήηεο Γεσξγίνπ θαη θήξπμε ηελ έλσζε ηνπ λεζηνχ κε ηελ Βιιάδα. Θεξκνππιψλ (Γεσ-Εζη) Κεξακεηθφο : Οη Θενιμπφθεξ πήξαλ ην φλνκά ηνπο απφ ηηο πεγέο ζεξκνχ λεξνχ πνπ βξίζθνληαη εθεί θνληά. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ έλα ζηελφ πέξαζκα κεηαμχ ηνπ φξνπο Καιιίδξνκν θαη ηνπ Μαιηαθνχ θφιπνπ πνπ νδεγνχζε απφ ηελ Λνθξίδα ζηελ Φζηψηηδα. ΢ήκεξα ην πέξαζκα απηφ έρεη ζεκαληηθά δηεπξπλζεί ιφγσ ησλ πξνζρψζεσλ ηνπ ΢πεξρεηνχ πνηακνχ. Οη Θεξκνπχιεο πέξαζαλ ζηελ ηζηνξία φηαλ ην 480 π.Υ. έλα κηθξφο αξηζκφο 1000 πεξίπνπ Βιιήλσλ (300 ΢παξηηάηεο ππφ ηνλ Λεσλίδα θαη 700 Θεζπηείο ππφ ηνλ Αεκφθηιν) αλέιαβε λα εκπνδίζεη ηελ θάζνδν ηεο πεξζηθήο ζηξαηηάο. Ώλ θαη αγσλίζηεθαλ κε απηαπάξλεζε θαη γελλαηφηεηα, έπεζαλ φινη ζην πεδίν ηεο κάρεο, φηαλ νη Πέξζεο ηνπ θχθισζαλ κεηά

188

απφ ηελ πξνδνζία ηνπ Βθηάιηε. Δ κάρε θαη ην ηέινο ησλ ππεξαζπηζηψλ ησλ ζηελψλ ησλ Θεξκνππιψλ, ζεσξείηαη σο παξάδεηγκα παηξησηηζκνχ θαη ππνηαγήο λφκνπο. Σηκή ζ’ εθείλνπο φπνπ ζηε δσή ησλ ψξηζαλ – θαη θπιάγνπλ Θεξκνπχιεο ……………………………… Καη πεξηζζφηεξε ηηκή ηνπο πξέπεη - φηαλ πξνβιέπνπλ (θαη πνιινί πξνβιέπνπλ) πσο ν Δθηάιηεο ζα θαλεί ζην ηέινο, - θ’ νη Μήδνη επηηέινπο ζα δηαβνχλε. Κσλζηαληίλνο Καβάθεο : Θενιμπφθεξ

Θεξξηθιεηδψλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Θεννζηθείδεξ ήηαλ κηα απφ ηηο θαηξίεο ηεο Ώηηηθήο.

Θέζπηδνο (Ώξρ) Γθχδε : Ο Θέζπζξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Εθαξία (Αηφλπζν) Ώηηηθήο, ζεσξείηαη ν δεκηνπξγφο θαη ζεκειησηήο ηεο δξακαηηθήο ηέρλεο. Ήηαλ ν πξψηνο πνπ ην 536 έβαιε ηνλ πξψην ππνθξηηή (εζνπνηφ) ζε παξάζηαζε ηξαγσδίαο, αλεμάξηεηα απφ ην ρνξφ. Ο εζνπνηφο δελ εθθσλνχζε κφλν κνλνιφγνπο, αιιά θαη δηαιεγφηαλ κε ηνλ θνξπθαίν ηνπ ρνξνχ. Ο Θέζπηο εηζήγαγε θαη ηε ρξήζε ηεο κάζθαο θαη ρξσκάησλ γηα ηνπο εζνπνηνχο. Πεξηφδεπε ηνπο δήκνπο ηεο Ώηηηθήο κε ην ζίαζν ηνπ πάλσ ζε έλα άξκα (Άξκα Θέζπηδνο) θαη έδηλε παξαζηάζεηο. Άξκα Θέζπηδνο

Θεζπηέσλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Οη Θεζπζείξ ήηαλ θάηνηθνη ησλ Θεζπζχκ ηεο κφλεο βνησηηθήο πφιεο πνπ φηαλ ην 480 π.Υ. νη Πέξζεο εηζέβαιαλ ζηελ Βιιάδα, φρη κφλν δελ ‘εκήδηζε’, αιιά κεηείρε κε έλα ζψκα 700 αλδξψλ ζηελ άκπλα πνπ πξνέβαιαλ νη Έιιελεο ζηηο Θεξκνπχιεο. ΋ηαλ θάλεθε φηη ν αγψλαο ήηαλ ρακέλνο, νη κφλνη πνπ έκεηλαλ γηα λα απνθξνχζνπλ ηελ πεξζηθή ζηξαηηά ήηαλ 300 ΢παξηηάηεο κε επηθεθαιήο ηνλ Λεσλίδα θαη νη 700 Θεζπηείο κε επηθεθαιήο ηνλ Αεκφθηιν. Καη νη ρίιηνη απηνί άλδξεο έπεζαλ σο ηνλ ηειεπηαίν πξνηηκψληαο ηνλ ζάλαην απφ ηελ παξάδνζε ή ηελ αηίκσζε. Θεζπξσηέσο (Βπα) Νεάπνιε : Ο θηιηθφο Εςζήθ Θεζπνςηεφξ ήηαλ δάζθαινο απφ ηελ Ήπεηξν. Σα κφλα ζηνηρεία πνπ έρνκε γη’ απηφλ είλαη φηη ζπνχδαζε ζηελ Ώζσληάδα ΢ρνιή ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο θαη δίδαμε ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Θεζπξσηίαο (Μπζ-Γεσ) Κνισλφο : * Ο κπζηθφο Θεζπνςηυξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο γηνπο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Λπθάνλα. Βγθαηέιεηςε ηελ Ώξθαδία θαη πήγε ζηελ Ήπεηξν, φπνπ εγθαηαζηάζεθε θαη νλφκαζε ηελ πεξηνρή Θεζπνςηία θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο Θεζπξσηνχο. Ώπέθηεζε έλα γην ηνλ Άκβξαθα. * Δ Θεζπνςηία είλαη πεξηνρή ηεο Δπείξνπ πνπ θαηνηθείηαη εδψ θαη ρηιηάδεο ρξφληα θαη ε πην γλσζηή αξραία πφιε ηεο ήηαλ ε Ώκβξαθία. ΢ηε Θεζπξσηία βξηζθφηαλ ην Νεθξνκαληείν ηνπ πνηακνχ Ώρέξνληα. ΢ήκεξα ε Θεζπξσηία είλαη έλαο απφ ηνπο ηέζζεξηο λνκνχο ηεο Δπείξνπ κε πξσηεχνπζα ηελ Δγνπκελίηζα. Θεζζαιίαο (Γεσ) Βιαηψλαο : Δ Θεζζαθία είλαη έλα απφ ηα γεσγξαθηθά δηακεξίζκαηα ηεο Βιιάδαο, πνπ πεξηιακβάλεη ηνπο λνκνχο Σξηθάισλ, Καξδίηζαο, Λάξηζαο θαη Μαγλεζίαο. Βίλαη θπξίσο πεδηλή θαη ζπλεπψο αγξνηηθή πεξηνρή, αιιά πεξηβάιιεηαη απφ βνπλά εθηφο ηεο αλαηνιηθήο ηεο πιεπξάο πνπ βξέρεηαη απφ ην Ώηγαίν Πέιαγνο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Θεζζαιφ, γην ηνπ Γξαηθνχ απφ ηελ Θεζπξσηία. Σν Πήιην ήηαλ ε πεξηνρή πνπ δνχζαλ νη κπζηθνί Κέληαπξνη. Θεζζαινλίθεο (Γεσ-Εζη) Κεξακεηθφο-φξηα Α. Σαχξνπ : Δ Θεζζαθμκίηδ είλαη ε δεχηεξε ζε κέγεζνο πφιε ηεο Βιιάδαο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ Θεζζαθμκίηδ, εηεξνζαιή αδειθή ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαη ζχδπγν ηνπ ηδξπηή ηεο πφιεο Καζζάλδξνπ, ν νπνίνο ζπλέλσζε 26 κηθξέο πφιεηο θαη ρσξηά γχξσ απφ ηνλ Θεξκατθφ θφιπν. ΋πσο θαη ε ππφινηπε Βιιάδα πέξαζε ππφ ηελ θπξηαξρία ησλ Ρσκαίσλ, ησλ ΐπδαληηλψλ θαη ησλ 189

Οζσκαλψλ θαη απειεπζεξψζεθε ην 1912. Δ πφιε είρε αθκάδνπζα εβξατθή θνηλφηεηα, αιιά απηή εμνληψζεθε ζρεδφλ νινθιεξσηηθά απφ ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα θαηνρήο. Θεζζαινχ (Μπζ) Νεάπνιε : * Ο Θεζζαθυξ γηνο ηνπ Γξαηθνχ κε θαηαγσγή απφ ηε Θεζπξσηία. Καηέθηεζε ηε Θεζζαθία θαη ηεο έδσζε ην φλνκά ηνπ. * Ο Θεζζαθυξ βαζηιηάο ηεο Κσ, γηνο ηνπ Δξαθιή θαη ηεο Ώζηπφρεο. Έλαο απφ ηνπο γηνπο ηνπ ν Ώιεχαο ή Ππξξφο, νξγάλσζε ηε Θεζζαιία ζε θξάηνο.. * Ο Θεζζαθυξ γηνο ηνπ Εάζνλα θαη ηεο Μήδεηαο, θαηάθεξε λα γιηηψζεη απφ ηα δνινθνληθά ρέξηα ηεο κεηέξαο ηνπ θαη θαηέθπγε ζηελ Εσιθφ, φπνπ κεηά ην ζάλαην ηνπ Ώθάζηνπ πήξε ηελ εμνπζία. * Ώθφκα έλαο Θεζζαθυξ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ ν γηνο ηνπ Ώίκσλα θαη παηέξαο ηνπ Ώίζνλα. Θέηηδνο (Μπζ) Ειίζηα : Δ Θέηζξ ήηαλ ζαιάζζηα ζεφηεηα κηα απφ ηηο Νεξείδεο. Ο Αίαο ηελ εξσηεχηεθε αιιά φηαλ έκαζε απφ ηε Θέκηδα φηη ε κνίξα ηεο Θέηηδαο ήηαλ λα γελλήζεη έλα γην πνπ ζα γηλφηαλ ν βαζηιηάο ηνπ νπξαλνχ, ηελ πάληξεςε κε ηνλ βαζηιηά ησλ Μπξκηδφλσλ Πειέα. ΢ηνπο γάκνπο ηνπ Πειέα θαη ηεο Θέηηδαο παξαβξέζεθαλ φινη νη ζενί, εθηφο ηεο Έξηδνο. Ώπηή πξνζβεβιεκέλε, δεκηνχξγεζε ηελ αηηία ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ. Δ Θέηηο γέλλεζε ηνλ Ώρηιιέα, ηνλ νπνίν ζέιεζε λα θάλεη αζάλαην θαη γηα λα ην πεηχρεη βνχηεμε ην βξέθνο ζηα λεξά ηεο ΢ηπγφο. Σν ζψκα ηνπ κηθξνχ Ώρηιιέα έγηλε αζάλαην, εθηφο απφ ην ζεκείν πνπ ηνλ θξαηνχζε ε κεηέξα ηνπ γηα λα ηνλ βνπηήμεη ζηνλ λεξφ, ηελ θηέξλα (Ώπίθθεζμξ πηένκα) πνπ ήηαλ θαη ην κφλν ηξσηφ ζεκείν ηνπ ήξσα. Δ Θέηηο βνπηά ην κηθξφ Ώρηιιέα ζηα χδαηα ηεο ΢ηπγφο θξαηψληαο ηνλ απφ ηε θηέξλα

Θέσλνο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Θέςκ (νλνκάζηεθε θαη

Αίδοιμξ ηςκ Ώθελακδνζκχκ πμζδηχκ) (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα ζπλέηαμε ιεμηθφ ηξαγηθψλ θαη θσκηθψλ ιέμεσλ. * Ο Ώιεμαλδξηλφο ζνθηζηήο θαη ζπγγξαθέαο Θέςκ μ Ώίθζμξ (2νο κ.Υ. αη.), έγξαςε εγρεηξίδην ξεηνξηθήο πνπ εκπεξηέρεη ζηνηρεία γηα ηνπο ιφγνπο θαη ην χθνο ησλ Ώζελαίσλ ξεηφξσλ. Βπίζεο έγξαςε ζρφιηα γηα ηνλ Ξελνθψληα, ηνλ Εζνθξάηε θαη ηνλ Αεκνζζέλε. * Ο πιαησληθφο θηιφζνθνο θαη καζεκαηηθφο Θέςκ μ ΢ιονκαίμξ (2νο κ.Υ. αη.), έγξαςε ην: Σα ηαηά ημ ιαεδιαηζηυκ πνήζζια εζξ ηδκ Πθάηςκμξ ακάβκςζζκ, πνπ είλαη εξκελεπηηθφ ηεο αξηζκεηηθήο, αζηξνλνκίαο θαη κνπζηθήο πνπ πεξηέρνληαη ζηελ πιαησληθή ζεσξία. * Ο καζεκαηηθφο, αζηξνλφκνο θαη γξακκαηηθφο Θέςκ μ Ώθελακδνεφξ (335-405 κ.Υ.), ήηαλ ν ηειεπηαίνο δηεπζπληήο ηεο ΐηβιηνζήθεο θαη ηνπ Μνπζείνπ ηεο Ώιεμάλδξεηαο, πξηλ απηά θαηαζηξαθνχλ (σο κε ρξηζηηαληθά!) απφ δηαηαγή ηνπ απηνθξάηνξα Θενδνζίνπ Ώ’. Ο Θέσλ ήηαλ ν παηέξαο ηεο πεξίθεκεο καζεκαηηθνχ θαη θηινζφθνπ Τπαηίαξ. Βπίζεο εμέδσζε ηα ΢ημζπεία ηνπ Βπθιείδε θαη ηελ Ώθιαβέζηδ ηνπ Κιαχδηνπ Πηνιεκαίνπ, πξνζθέξνληαο έηζη κεγάιε ππεξεζία ζηελ επηζηήκε κε ηελ δηάζσζε απηψλ ησλ έξγσλ. Θεσξίαο (Εζη-Αηα) Ώθξφπνιε : Δ ιέμε εεςνία επηδέρεηαη αξθεηέο εξκελείεο: * ΢ηελ αξραηφηεηα εεςνία νλνκαδφηαλ ε απνζηνιή πξεζβείαο ή αληηπξνζσπείαο κηα πφιεο ζε κεγάια ζξεζθεπηηθά ή εζληθά γεγνλφηα, εηήζηεο γηνξηέο ή παλεγχξηα. * Δ εεςνία ε ζέα ή ε παξαηήξεζε κε ηα κάηηα * Δ εεςνία είλαη έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα δηαηχπσζεο ηδεψλ θαη πξνηάζεσλ, πάλσ ζε έλα θηινζνθηθφ ή επηζηεκνληθφ δήηεκα π.ρ. ε ζεσξία ηνπ ΢σθξάηε * Δ εεςνία, κηα ππφζεζε πνπ πξνζπαζεί λα δψζεη ιχζε ζε έλα πξφβιεκα. * Δ εεςνία πνπ αληηδηαζηέιιεηαη πξνο ηελ πξάμε, δειαδή ην ζθεπηηθφ κηαο νινθιεξσκέλεο πξφηαζεο πνπ πξέπεη λα επηβεβαησζεί θαη πξαθηηθά.

190

Θεβψλ (Γεσ-Μπζ-Εζη) Γνπδί : Δ Θήαα είλαη πφιε ηεο ΐνησηίαο, κηα απφ ηηο αξραηφηεξεο ηεο Βιιάδαο κε αλαθνξέο ηφζν ζηε κπζνινγία φζν θαη ηελ ηζηνξία. Υηίζηεθε απφ ηνλ Κάδκν, γην ηνπ βαζηιηά ηεο Φνηλίθεο Ώγήλνξα. Με ηε Θήβα ζρεηίδεηαη ν κπζηθφο ζεβατθφο θχθινο (Οηδίπνπο, Ενθάζηε, Εζκήλε, Ώληηγφλε, Βηενθιήο, Πνιπλείθεο, Βπηά επί Θήβαο) αιιά θαη ν Αηφλπζνο, ε Νηφβε θαη ν Δξαθιήο. ΢ηνπο ηζηνξηθνχο ρξφλνπο ε Θήβα ήηαλ κηα απφ ηηο πξσηαγσλίζηξηεο πφιεηο κεηά ηελ Ώζήλα θαη ηε ΢πάξηε, επηθαλή δε ηέθλα ηεο ήηαλ ν Πίλδαξνο, ν Βπακεηλψλδαο, ν Πεινπίδαο θαη άιινη. Θελαίαο (Γεσ-Μπζ) Κνισλφο : Δ Θδκαία είλαη πεξηνρή ηεο Κεθαιιελίαο, ζηελ νπνία θαιιηεξγείηαη ε πνηθηιία ζηαθπιηνχ ξνκπφια απφ φπνπ θαη ην νκψλπκν θξαζί. ΢χκθσλα κε ην κχζν, ε πνηθηιία απηή πξνεξρφηαλ απφ ηελ Ώζήλα θαη ηελ έθεξε ζην λεζί ν Κέθαινο, ν νπνίνο ηνλ θχηεςε θαη ηελ θαιιηέξγεζε ζηελ πεξηνρή πνπ νλνκάζηεθε Ώζελαία γε. Παξαθζνξά απηήο ηεο νλνκαζίαο είλαη ε Θελαία. Θεξακέλνπο (Ώξρ) Φηινπάππνπ : Ο Θδναιέκδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ νιηγαξρηθφο ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο. Σν 411 ήηαλ έλαο απφ ηνπο 400 πνπ θαηέιπζαλ ηε δεκνθξαηία. Πξνζπάζεζε λα ζπλδηαιιαγεί κε ηνπο δεκνθξαηηθνχο θαη φηαλ απέηπρε, εγθαηέιεηςε ηνπο ηεηξαθφζηνπο. Μεηά ηελ ήηηα ηεο Ώζήλαο απφ ηε ΢πάξηε ν Θεξακέλεο ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηνπ ηπξαλληθνχ θαζεζηψηνο ησλ Σξηάθνληα πνπ επέβαιαλ νη ληθεηέο. ΋κσο θαη πάιη επέδεημε κεηξηνπάζεηα θαη ν ζθιεξνππξεληθφο Κξηηίαο ηνλ παξέπεκςε ζε δίθε κε ηελ θαηεγνξία φηη ήηαλ ερζξφο ηνπ θαζεζηψηνο. Ο Θεξακέλεο θαηαδηθάζηεθε θαη ππνρξεψζεθε λα πηεη ην θψλεην. Ο Θεξακέλεο

Θήξαο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Σν λεζί Θήνα ή ΢ακημνίκδ αλήθεη ζηηο Κπθιάδεο θαη είλαη έλαο απφ ηνπο πην ειθπζηηθνχο ηνπξηζηηθνχο πξννξηζκνχο. Σν φλνκα Θήξα πξνέξρεηαη απφ ηνλ ΢παξηηάηε Θήξα πνπ απνίθηζε πξψηνο ην λεζί. Σν φλνκα ΢αληνξίλε πξνέξρεηαη απφ παξαθζνξά ησλ ιέμεσλ ΢άληα Βηξήλε πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ νη Λαηίλνη. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ έλα λεζί πνπ νλνκαδφηαλ ΢ηξνγγχιε. Σν 1613 π.Υ. κηα ηξνκεξή εθαηζηεηαθή έθξεμε ην ρψξηζε ζε ηξία κηθξφηεξα ηε Θήξα, ηε Θεξαζηά θαη ην Ώζπξνλήζη, ζηε κέζε δε ησλ λεζηψλ απηψλ δεκηνπξγήζεθε ε θαιδέξα. Δ έθξεμε απηή θαηέζηξεςε ηνλ πνιηηηζκφ φρη κφλν ηεο Θήξαο αιιά θαη ηνλ Μηλσηθφ ηεο Κξήηεο. Θήξσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ηχξαλλνο ηνπ Ώθξάγαληα ηεο ΢ηθειίαο Θήνςκ (525-471 π.Υ.) ήηαλ ζπλεηφο θαη δίθαηνο εγεκφλαο . Βπί επνρήο ηνπ άλζεζαλ ζηελ πφιε ηα γξάκκαηα θαη νη ηέρλεο. Καζνξηζηηθή ζεσξείηαη ε λίθε ηνπ επί ησλ ΢πξαθνπζίσλ ζηελ Εκέξα ην 480 (ηελ ίδηα επνρή πνπ νη Έιιελεο ληθνχζαλ ηνπο Πέξζεο ζηε ΢αιακίλα). Ώπφ ηα ιάθπξα ηεο λίθεο ην Θήξσλαο κπφξεζε λα θαηαζθεπάζεη ζεκαληηθά δεκφζηα έξγα ζηελ πφιε ηνπ θαη λα επελδχζεη ζηελ αλάπηπμε ηεο γεσξγίαο θαη ηεο βηνηερλίαο. Θεζείνπ (Γεσ-Εζη) Θεζείν : * Σν Θδζείμ είλαη κηα κηθξή ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο κεηαμχ ηνπ ιφθνπ ηνπ Ώζηεξνζθνπείνπ, ησλ Πεηξαιψλσλ θαη ηεο αξραίαο Ώγνξάο. * Σν Θδζείμ ή ν λαφο ηνπ Δθαίζηνπ είλαη ν πην θαινδηαηεξεκέλνο λαφο – δσξηθνχ ξπζκνχ - ηεο Βιιάδαο. Υηίζηεθε ηνλ 5ν αη. Ο δηάθνζκφο ηνπ απεηθνλίδεη ηνπο άζινπο ηνπ Δξαθιή, επεηζφδηα απφ θαηνξζψκαηα ηνπ Θεζέα θαζψο θαη κάρεο Λαπηζψλ θαη Κεληαχξσλ. Ώπφ ηνλ 7ν αηψλα σο ην 1834 ήηαλ ρξηζηηαληθφο λαφο (Άγηνο Γεψξγηνο ν Ώθακάηεο). Θεζέσο (Μπζ) ΢χληαγκα : Ο Θδζεφξ απφ ηνπο πην δεκνθηιείο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο θαη ν κεγαιχηεξνο ήξσαο ηεο Ώηηηθήο, ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Ώηγέα. Μεγάισζε ζηελ Σξνηδήλα θαη εθπαηδεχηεθε απφ ηνλ Κέληαπξν Υείξσλα. Ώξγφηεξα

191

μεθίλεζε γηα ηελ Ώζήλα γηα λα βξεη ηνλ παηέξα ηνπ. ΢ην δξφκν ηνπ ζπλάληεζε ηέζζεξηο ιεζηέο: Σνλ Πενζθήηδ πνπ κε έλα ξφπαιν ζθφησλε φπνηνλ δηαβάηε πεξλνχζε απφ θεη. Σνλ ΢ίκδ, πνπ έπηαλε ηνπο πεξαζηηθνχο θαη ηνπο έδελε ζηηο ιπγηζκέλεο θνξπθέο δπν πεχθσλ, ηηο νπνίεο άθελε ειεχζεξεο θαη ν δεκέλνο ζ’ απηέο άλζξσπνο ζρηδφηαλ ζηα δχν. Σνλ ΢ηίνςκα πνπ θισηζνχζε ηνπο πεξαζηηθνχο θαη ηνπο έξηρλε ζηνλ γθξεκφ. Καη ηνλ Πνμηνμφζηδ πνπ μάπισλε ηνπο δηαβάηεο ζε έλα θξεβάηη (ηελ πνμηνμφζηεζμ ηθίκδ) θαη αλ ην ζχκα ήηαλ ςειφ, έθνβε φηη πεξίζζεπε, αλ φκσο ήηαλ θνληφ, ηέλησλε ηα κέιε ηνπ ψζηε λα θηάζνπλ ην κήθνο ηνπ θξεβαηηνχ. Ο Θεζέαο ζθφησζε θαη ηνπο ηέζζεξηο ιεζηέο κε ηνλ ίδην ηξφπν πνπ ζθφησλαλ ηα ζχκαηά ηνπο Ο βαζηιηάο ηεο Κξήηεο Μίλσαο είρε ππνρξεψζεη ηελ ππνηειή ηνπ Ώζήλα, λα ηνπ ζηέιλεη ηαθηηθά εθηά αγφξηα θαη εθηά θνξίηζηα, βνξά ζηνλ Μηλψηαπξν. Ο Θεζέαο αλέιαβε λα ιπηξψζεη ηελ πφιε απφ απηφλ ην θφξν αίκαηνο θαη γηα ην ζθνπφ πήξε ηε ζένε ελφο απφ ηνπο λένπο ηεο απνζηνιήο. ΢ηελ Κξήηε ν Θεζέαο γλψξηζε ηελ Ώξηάδλε, θφξε ηνπ Μίλσα, ε νπνία ηνλ εξσηεχηεθε θαη ηνλ βνήζεζε λα ζθνηψζεη ηνλ Μηλψηαπξν. Καηάθεξε λα κπεη θαη λα βγεη απφ ην Λαβχξηλζν ράξηο ζην ιίημ ηδξ Ώνζάδκδξ. Ο Θεζέαο ζθνηψλεη ηνλ Μηλψηαπξν

Χο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο ζπκκεηείρε ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία θαη ζην Κπλήγη ηνπ Καιπδψληνπ Κάπξνπ. Βπίζεο πήξε κέξνο ζηελ εθζηξαηεία ηνπ Δξαθιή θαηά ησλ Ώκαδφλσλ. Βθεί αηρκαιψηηζε ηελ Ώληηφπε ηελ νπνία έθεξε ζηελ Ώζήλα θαη απέθηεζε καδί ηεο ηνλ Εππφιπην. Ώξγφηεξα ν Θεζέαο παληξεχηεθε ηελ Φαίδξα, θαη απέθηεζε καδί ηεο δπν γηνπο, ηνλ Αεκνθψληα θαη ηνλ Ώθάκαληα. Δ Φαίδξα εξσηεχηεθε ηνλ Εππφιπην, γην ηνπ Θεζέα θαη ηεο Ώληηφπεο. ΋ηαλ φκσο απηφο απέθξνπζε ηνλ έξσηά ηεο, ε Φαίδξα ηνλ ζπθνθάληεζε ζηνλ Θεζέα θαη απηφο βέβαηνο γηα ηελ εηιηθξίλεηα ηεο θαηαγγειίαο ηεο Φαίδξαο, θξφληηζε λα πεζάλεη ν Εππφιπηνο. Μεηά απφ απηφ ε Φαίδξα απηνθηφλεζε απφ ηχςεηο. Θίζβεο (Μπζ-Εζη) Λακπξηλή : * Δ Θίζαδ ήηαλ Νατάδα Νχκθε, θφξε ηνπ πνηακνχ Ώζσπνχ, πξνζσπνπνίεζε νκψλπκεο πεγήο ηεο ΐνησηίαο. Έδσζε ην φλνκά ηεο ζηε βνησηηθή πφιε Θίζαδ (παηξίδα ηνπ Δζζυδμο). Δ Θίζβε αγάπεζε έλα λέν ηνλ Πχξακν. ΋ηαλ φπσο έκεηλε έγθπνο, απηνθηφλεζε επεηδή θνβήζεθε ηελ αληίδξαζε ηνπ παηέξα ηεο. Σελ αθνινχζεζε ζηελ απηνθηνλία θαη ν Πχξακνο. Οη ζενί ηνπο κεηακφξθσζαλ ηελ Θίζβε ζε πεγή θαη ηνλ Πχξακν ζε πνηακφ. Σν λεξφ ηεο πεγήο ζπλαληνχζε ηνλ πνηακφ αησλίσο. * Δ Θίζαδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο ΐνησηίαο, ζηελ νπνία ιαηξεπφηαλ ηδηαίηεξα ν Δξαθιήο, πξνο ηηκή ηνπ νπνίνπ ππήξρε κεγάινο λαφο θαη γίλνληαλ εθεί εηήζηνη αγψλεο ηα Δξάθιεηα. Κνληά ζηα εξείπηα ηεο αξραίαο πφιεο ππάξρεη ζήκεξα ζηε ΐνησηία ην ρσξηφ Θίζαδ. Θφινπ (Αηα-Εζη) Πιάθα : * Ο ευθμξ είλαη ε θακππιφγξακκε νξνθή (ηξνχινο) ελφο θηηξίνπ. Υξεζηκνπνηείηαη θαη κεηαθνξηθά φπσο ν νπξάληνο ζφινο ηνπ, θξεβάηη κε ζφιν θιπ * Δ Θυθμξ ή ΢ηζάξ ηεο αξραίαο Ώζήλαο ήηαλ έλα θπθιηθφ νηθνδφκεκα ζην νπνίν ζηηίδνληαλ νη πξπηάλεηο, δειαδή νη αηξεηνί άξρνληεο ηεο πφιεηο. Θνξηθίσλ (Εζη) Θεζείν : Οη Θμνίηζμζ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ Θνξηθνχ, αξραίνπ δήκνπ ηεο Ώηηηθήο θνληά ζην Λαχξην, πνπ αλήθε ζηελ Ώθακαληίδα θπιή. Βθεί ήηαλ ην ζπνπδαηφηεξν θαη κεγαιχηεξν κεηαιιεπηηθφ θαη κεηαιινπξγηθφ θέληξν ηνπ ηφηε θφζκνπ. Σνλ 5ν π.Υ. αη. νη Ώζελαίνη είραλ νρπξψζεη ηνλ Θνξηθφ. ΢ήκεξα ζψδνληαη ηα εξείπηα ηνπ ζεάηξνπ, ηνπ λανχ ηνπ Αηνλχζνπ, ζνισηνί ηάθνη θιπ. Θνπθπδίδνπ (Ώξρ) Πιάθα : Ώλ ν Δξφδνηνο ζεσξείηαη ν παηέναξ ηδξ Εζημνίαξ, ν Θμοηοδίδδξ (460-399 π.Υ.) απφ ηνλ Άιηκν, ινγίδεηαη σο ν ζεκειησηήο ηεο. Ο Δξφδνηνο

192

ήηαλ πξσηνπφξνο, αιιά ζηηο ηζηνξίεο ηνπ πεξηιάκβαλε θήκεο, δηεγήζεηο, αλαθνξέο ζε κπζνινγίεο, ελψ ν Θνπθπδίδεο θαηέγξαθε κφλν επηβεβαησκέλα θαη δηαζηαπξσκέλα γεγνλφηα, απφ θείκελα ή απφ ζπλνκηιίεο κε αλζξψπνπο πνπ ζπκκεηείραλ ζηα γεγνλφηα . Βίλαη ν πξψηνο ηζηνξηθφο πνπ πξνζπάζεζε λα είλαη αληηθεηκεληθφο θαη αλαδεηνχζε ηα βαζχηεξα αίηηα ησλ γεγνλφησλ. Σν έξγν ηνπ Εζημνία (ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ Πνιέκνπ), είλαη ρσξηζκέλν ζε νθηψ βηβιία θαη ζηακαηά ζηνλ 21ν ρξφλν ηνπ πνιέκνπ. Ο Θνπθπδίδεο εθπαηδεχηεθε θνληά ζηνπο ζνθηζηέο θηινζφθνπο ηεο Ώζήλαο θαη έκαζε λα κε δέρεηαη ηα πξάγκαηα φπσο είλαη θαη λα ακθηζβεηεί ηηο θαζηεξσκέλεο αιήζεηεο. Βθάξκνζε νξζνινγηζηηθή ζθέςε θαη γη’ απηφ απνπζηάδεη απφ ηελ Εζηνξία ηνπ ην κεηαθπζηθφ ή ην ζετθφ ζηνηρείν. ΢ηελ έλαξμε ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ ήηαλ 28-29 εηψλ. Σν 424 ζηάιζεθε λα ππεξαζπίζεη ηελ Ώκθίπνιε, αιιά ε εθζηξαηεία απέηπρε, ν Θνπθπδίδεο ζεσξήζεθε ππεχζπλνο θαη θαηαδηθάζηεθε ζε εμνξία. Δ εμνξία ηνλ δηεπθφιπλε λα ηαμηδεχεη αλάκεζα ζηνπο αληηκαρφκελνπο θαη λα δεη ηα γεγνλφηα απφ ηελ νπηηθή γσλία θαη ησλ δχν ζηξαηνπέδσλ. Καζψο είρε νηθνλνκηθή άλεζε είρε ηε δπλαηφηεηα λα πεξηέξρεηαη ζηνπο ηφπνπο ησλ ζπγθξνχζεσλ θαη λα ζπιιέγεη ζηνηρεία γηα ηελ ζπγγξαθή ηνπ έξγνπ ηνπ. Βπέζηξεςε ζηελ Ώζήλα ην 404, ιίγν κεηά ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ. Αηπιή πξνηνκή δπν ηζηνξηθψλ, Δξνδφηνπ θαη Θνπθπδίδε

Παξφιν φκσο πνπ έδεζε ηνλ πφιεκν σο ην ηέινο ηνπ, δελ πξφιαβε λα νινθιεξψζεη ηελ Εζηνξία ηνπ. Δ αθήγεζε ηειεηψλεη ζην κέζν ηνπ 411, πξάγκα πνπ ζεκαίλεη φηη πέζαλε θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζπγγξαθήο. Σελ ηζηνξία ηνπ πνιέκνπ ζα ζπλερίζεη ν Ξεκμθχκ, αθξηβψο απφ ην ζεκείν πνπ ηελ ζηακάηεζε ν Θνπθπδίδεο. Θξάθεο (Γεσ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Θνάηδ είλαη ηζηνξηθή θαη γεσγξαθηθή πεξηνρή ησλ ΐαιθαλίσλ πνπ εθηείλεηαη απφ ηε ΐνπιγαξία (βφξεηα Θξάθε),ηελ Σνπξθία (αλαηνιηθή Θξάθε θαη ηελ Βιιάδα (δπηηθή Θξάθε). ΢ηελ ειιεληθή Θξάθε αλήθνπλ νη λνκνί Έβξνπ, Ρνδφπεο θαη Ξάλζεο. ΢ηελ αξραηφηεηα ηελ θαηνηθνχζαλ νη Θξάθεο, ιαφο ηλδνεπξσπατθήο θαηαγσγήο πνπ δελ κηινχζαλ ειιεληθά. Σα ζξαθηθά θχια ήηαλ πνιπάξηζκα εθηείλνληαλ απφ ηνλ Ανχλαβε σο ηε Μηθξά Ώζία ΢ηα νκεξηθά έπε νη Θξάθεο είλαη ζχκκαρνη ησλ Σξψσλ. ΋ηαλ άξρηζε ν απνηθηζκφο ησλ Βιιήλσλ, ηδξχζεθαλ πνιιέο απνηθίεο ζηα ζξαθηθά εδάθε, φπσο ην ΐπδάληην, ε ΢εζηφο, ε ΢ειπβξία, ε Μεζεκβξία, ηα Άβδεξα θαη άιιεο. Δ πεξηνρή ήηαλ εχθνξε θαη ηξνθνδνηνχζε ηνπο Έιιελεο κε γεσξγηθά πξντφληα, αιιά θαη κε κεηαιιεχκαηα. ΋πσο θαη ζηελ Εσλία θαη ζηηο άιιεο απνηθίεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, έηζη θαη ζηε Θξάθε, δηαθξίζεθαλ πνιινί Έιιελεο θαιιηηέρλεο, θηιφζνθνη θαη επηζηήκνλεο. Έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ήηαλ ν Αδιυηνζημξ. Θξαζπβνχινπ (Ώξρ) Πιάθα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο ηχξαλλνο ηεο Μηιήηνπ Θναζφαμοθμξ (640-570 π.Υ.) πέηπρε λα ακπλζεί ε πφιε ηνπ απφ ηελ επίζεζε ησλ Λπδψλ θαη λα επηβάιεη αμηνπξεπή εηξήλε. Ήηαλ θίινο κε ηνλ ζπκπαηξηψηε ηνπ Θαιή θαη κε ηνλ ηχξαλλν ηεο Κνξίλζνπ Πεξίαλδξν. * Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο Θναζφαμοθμξ (πεξ. 455-388 π.Υ.), βξηζθφηαλ ζηε ΢άκν φηαλ ην 411 επεβιήζε ζηελ Ώζήλα ην θαζεζηψο ησλ 400 πνπ θαηέιπζε ηε δεκνθξαηία. Οη δεκνθξαηηθνί ζηξαηηψηεο αγαλαθηηζκέλνη εμέιεμαλ ζηξαηεγνχο ηνλ Θξαζχβνπιν θαη ηνλ Θξάζπιιν νη νπνίνη απνθάζηζαλ λα ζπλερίζνπλ ηνλ αγψλα θαηά ηεο ΢πάξηεο. Οη δπν ζηξαηεγνί είραλ αιιεπάιιειεο λαπηηθέο επηηπρίεο επί ηνπ ζπαξηηαηηθνχ λαπηηθνχ κε απνθνξχθσκα ηε λίθε ζηηο Ώξγηλνχζεο.

193

Μεηά ηελ ήηηα ηεο Ώζήλαο ε ΢πάξηε επέβαιε ην θαζεζηψο ησλ Σξηάθνληα ηπξάλλσλ θαη ν Θξαζχβνπινο εμνξίζηεθε, θαηέθπγε ζηελ Θήβα θαη απφ θεί νξγάλσζε ηελ αλαηξνπή ηνπ νιηγαξρηθνχ θαζεζηψηνο ηεο Ώζήλαο. Σν 403 θαηάθεξε λα απαιιάμεη ηελ πφιε απφ ηνπο ηπξάλλνπο θαη λα επαλαθέξεη ηε δεκνθξαηία. * Ο ηχξαλλνο ησλ ΢πξαθνπζψλ Θναζφαμοθμξ (5νο π.Υ. αη.) αλαηξάπεθε απφ ηνπο δεκνθξαηηθνχο εμ αηηίαο ηεο ζθιεξήο δηαθπβέξλεζήο ηνπ. Θξαζχιινπ (Ώξρ) Πιάθα : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο Ώζελαίνο ζηξαηησηηθφο ν Θνάζοθθμξ (5νο π.Υ. αη.), βξηζθφηαλ ζηε ΢άκν ην 411 θαη εμειέγε ζηξαηεγφο καδί κε ηνλ Θξαζχβνπιν Βίρε αιιεπάιιειεο επηηπρίεο επί ηνπ ζπαξηηαηηθνχ λαπηηθνχ κε απνθνξχθσκα ηε λίθε ζηηο Ώξγηλνχζεο. ΋κσο νη ζηξαηεγνί ηεο λαπκαρίαο ησλ Ώξγηλνπζψλ θαηεγνξήζεθαλ φηη δελ πεξηζπλέιεμαλ ηνπο λεθξνχο. Αηθάζηεθαλ θαη νη έμη απφ απηνχο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν Θξάζπιινο θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην. * Ο Ώζελαίνο Θνάζοθθμξ (4νο π.Υ. αη.) είλαη γλσζηφο γηα ην ρνξεγηθφ κλεκείν πνπ αλήγεηξε ζηε ζπειηά πνπ βξίζθεηαη πάλσ απφ ην ζέαηξν ηνπ Αηνλχζνπ ζηηο πιαγηέο ηεο Ώθξφπνιεο. Ο ιφξδνο Έιγηλ απέζπαζε απφ ην κλεκείν ην άγαικα ηνπ Αηνλχζνπ, ην νπνίν ζήκεξα βξίζθεηαη ζην ΐξεηαληθφ Μνπζείν. ΢ήκεξα ζψδνληαη κφλν δπν θνιψλεο θαη ε ζπειηά ζηεγάδεη έλα ρξηζηηαληθφ εθθιεζάθη. * Ο θηιφζνθνο, αζηξνιφγνο θαη γξακκαηηθφο Θνάζοθθμξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ήηαλ θίινο ηνπ Σηβέξηνπ θαη φηαλ απηφο αλαθεξχρζεθε απηνθξάηνξαο ηνλ θάιεζε ζηε Ρψκε. Ο Θξάζπιινο εμέδσζε ηνπο δηαιφγνπο ηνπ Πιάησλα ηνπο νπνίνπο θαηέηαμε ζε ηεηξαινγίεο. Θξαζπκάρνπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο ζνθηζηήο θαη ξήηνξαο απφ ηε ΐηζπλία ηεο Μ. Ώζίαο Θναζφιαπμξ μ Υαθηδδυκζμξ (5νο π.Υ. αη.) ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο ξεηνξηθήο ηέρλεο. Βίλαη γλσζηνί δπν απφ ηνπο ιφγνπο ηνπ, ν Πενί πμθζηείαξ θαη ν Τπέν Λανζζαίςκ θαζψο θαη έλα θείκελν ξεηνξηθήο κε ηίηιν Μεβάθδ ηέπκδ. Θξάζσλνο (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο Θνάζςκ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ραιθνπιάζηεο, γλσζηφο απφ ην ζχκπιεγκα Οδπζζέα, Πελειφπεο θαη Βπξχθιεηαο πνπ βξηζθφηαλ ζην λαφ ηεο Βθεζίαο Ώξηέκηδνο. Θξηαζίσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Θνζάζζμζ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ Θξηαζίνπ πεδίνπ, κηαο πεδηάδαο πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ηεο Βιεπζίλαο θαη ηνπ αξραίνπ αηηηθνχ δήκνπ ηεο Θξίαο ή Θξηνχληνο. Σν φλνκά ηνπ ην νθείιεη ζηνλ ηνπηθφ ήξσα Θξηάζην. Υξπζά ραξαθηηθά κε γπλαίθεο-κέιηζζεο, πηζαλψο νη Νχκθεο Θξίεο (ΐξεηαληθφ Μνπζείν)

Θξίσλ (Μπζ) Κπςέιε: Οη Θνίεξ (Θξίαη) ήηαλ ηξεηο κάληηζζεο Νχκθεο ηνπ Παξλαζζνχ, θφξεο ηνπ Αία. Ώλαθάιπςαλ ηελ ηέρλε ηεο καληηθήο κε ηε ξίςε κηθξψλ ιίζσλ (ζξηψλ) κέζα ζε κηα ιήθπζν. Σαπηίδνληαη κε ηηο Κσξχθεηεο θαη κνηάδνπλ κε ηηο Μέιηζζεο Νχκθεο, γηαηί αγαπνχζαλ ην κέιη θαη φζνη πήγαηλαλ λα ηηο ζπκβνπιεπηνχλ ηνπο πξφζθεξαλ κέιη. Θπάκηδνο (Γεσ) Κνισλφο : Θφαιζξ ήηαλ ην φλνκα ηνπ πνηακνχ ηεο Δπείξνπ Καθαιά. Πεγάδεη απφ ηα ζχλνξα ησλ Εσαλλίλσλ κε ηελ Ώιβαλία θαη εθβάιιεη ζην Εφλην Πέιαγνο. Θπαηείξσλ (Γεσ-Εζη) Λακπξηλή : Σα Θοάηεζνα ήηαλ πφιε ηεο Λπδίαο ζηε Μηθξά Ώζία (ζήκεξα ε ηνπξθηθή Akhisar). Σα Θπάηεηξα ήηαλ ζεκαληηθφ εκπνξηθφ θέληξν ηελ επνρή ησλ δηαδφρσλ ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ.

194

Θπκαξαθίσλ (πιαηεία)

(Αηα) Θπκαξάθηα : Σν επίζεκν φλνκα ηεο πιαηείαο Θοιαναηίςκ είλαη Ώζαλαζίνπ Αηάθνπ. Δ πεξηνρή Θοιανάηζα πηζαλψο πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην γλσζηφ ζάκλν ζπκάξη πνπ θχηξσλε εθεί. Θπκβξίνπ (Εζη-Μπζ) Πεξηζζφο : * Δ αξραία Θφιανζξ ή Θφιανα ή Θφιανζμ ήηαλ πφιε ηεο Σξσάδαο ζηε Μηθξά Ώζία. Βθεί βξηζθφηαλ ν λαφο ηνπ Θπκβξαίνπ Ώπφιισλα. * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, ζην Θφιανζμ ηεο Φξπγίαο βξηζθφηαλ ε πεγή ζηελ νπνία ν ΢εηιελφο ζπλάληεζε ηνλ βαζηιηά Μίδα θαη επραξηζηεκέλνο απφ ηε θηινμελία ηνπ θαη ην θέξαζκα ηνπ θξαζηνχ, ηνλ πξνίθηζε κε ην ράξηζκα υηζ πζάκεζ κα βίκεηαζ πνοζάθζ. Θπκνράξνπο (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Θοιμπάνδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο, πνιέκεζε ζηνλ Χξσπφ. Θχζζνπ (Εζη) Λακπξηλή : ΢ηελ αξραηφηεηα ε Θφζζμξ ήηαλ πφιε πνπ βξηζθφηαλ ζηε ρεξζφλεζν ηνπ Άζσ. Οη θάηνηθνη ηεο Θχζζνπ ππνρξεψζεθαλ απφ ηνπο Πέξζεο λα εξγαζηνχλ γηα ηελ δηάλνημε ηεο δηψξπγαο ηνπ Άζνπ (θνληά ζηελ ΢άλε), γηα λα πεξάζεη ν πεξζηθφο ζηφινο θαηά ηελ εθζηξαηεία ηνπ Ξέξμε ζηελ Βιιάδα. ΘσκαΎδνπ (Βζλ) Βιιελνξψζσλ : Ο Αδιήηνζμξ ΘςιαΎδδξ (19νο αη.) απφ ηελ Ήπεηξν, αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην ζηε Ρσζία. Με δαπάλεο ηνπ ζεζπίζηεθαλ βξαβεία γηα απνθνίηνπο ηεο ΢ρνιήο Καιψλ Σερλψλ θαη ηνπ Πνιπηερλείνπ. Σν κλεκείν ηνπ Ώγλψζηνπ ΢ηξαηηψηνπ ΢χληαγκα είλαη έξγν ηνπ Θσκφπνπινπ

ζην

Θσκνπνχινπ (Και) Μεηο : Ο Θωμάρ Θωμόποςλορ (1873-1937) απφ ηελ Κχπξν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο γιχπηεο θαη δσγξάθνπ θαη θαζεγεηήο ηεο Ώ΢ΚΣ. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα κε δαζθάινπο ηνλ ΐξνχην θαη ηνλ Λχηξα θαη αξγφηεξα ζηε Γεξκαλία θαη ζηελ Εηαιία. Έξγν ηνπ είλαη ην Μλεκείν ηνπ Ώγλψζηνπ ΢ηξαηηψηνπ, ζηελ πιαηεία ΢πληάγκαηνο.

195

Εάθρνπ (Μπζ) Ρνπθ : Ο κπζηθφο Ίαηπμξ ήηαλ γηνο ηεο Αήκεηξαο θαη ηνπ Εαζίνλα θαη ιαηξεπφηαλ καδί κε ηελ ζεά θαη ηελ θφξε ηεο Πεξζεθφλε. Βίλαη ε ρζφληα ζεφηεηα ή ην δαηκφλην πνπ νδεγεί ηελ πνξεία ησλ κπεκέλσλ πξνο ηα Βιεπζίληα Μπζηήξηα. Πξνο ηηκή ηνπ νη Ώζελαίνη έθαλαλ θάζε ρξφλν πνκπή, ηελ νπνία πεξηγξάθεη ν Ώνζζημθάκδξ ζηνπο ΐαηνάπμοξ. Οη Οξθηθνί ηνλ ηαχηηδαλ κε ηνλ Γαγξέα ή ηνλ Αηφλπζν. Εαθσβάησλ (Θξε-Βπη-Πνι) Κάησ Παηήζηα : Οη Εαηςαάημζ είλαη θιάδνο ηεο παιηάο αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κεθαιιελίαο, ησλ Σππάιδσλ : * Ο Κςκζηακηίκμξ Εαηςαάημξ-Σοπάθδμξ (1795-1868) απφ ην Λεμνχξη, ήηαλ θιεξηθφο θαη ιφγηνο. Υξεκάηηζε κεηξνπνιίηεο ΢ηαπξνχπνιεο, πξψηνο δηεπζπληήο ηεο ηεξαηηθήο ζρνιήο ηεο Υάιθεο θαη πξσηνπφξνο ηεο ζενινγηθήο επηζηήκεο ζηελ Βιιάδα. * Οη αδειθνί ηνπ πξνεγνχκελνπ ν Γεχνβζμξ λνκηθφο, ν Υανάθαιπμξ επίζεο λνκηθφο θαη πνιηηηθφο θαη ν Νζηυθαμξ γηαηξφο θαη πνιηηηθφο, ήηαλ γλσζηνί θαη σο Εαηςαάημζ. Βμειέγεζαλ επαλεηιεκκέλα βνπιεπηέο Κεθαιιελίαο. Εαθσβίδνπ (Και) Άγηνο Βιεπζέξηνο : Ο Γεχνβζμξ Εαηςαίδδξ (1853-1932) απφ ηε Μπηηιήλε, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζχγρξνλνπο δσγξάθνπο. ΢πνχδαζε ζην ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ (Ώ΢ΚΣ) θαη έλαο απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπ ήηαλ ν Νηθεθφξνο Λχηξαο. ΢πλέρηζε κε ζπνπδέο ζην Μφλαρν, φπνπ κεηά απφ ηελ απνθνίηεζή ηνπ ίδξπζε εξγαζηήξην θαη ζρνιή δσγξαθηθήο. Έγηλε επξχηεξα γλσζηφο θαη βξαβεχηεθε ζε αξθεηέο εθζέζεηο. Σν ρηέληζκα ηεο εγγνλήο, έξγν ηνπ Γ. Εαθσβίδε

Σν 1900 αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηεο Βζληθήο Πηλαθνζήθεο θαη αξγφηεξα ηεο Ώ΢ΚΣ. Σν 1926 εμειέγε κέινο ηεο λεντδξπζείζαο Ώθαδεκίαο. Ο Εαθσβίδεο ζεσξείηαη ν εηζεγεηήο ηνπ βενιακζημφ ειπνεζζμκζζιμφ ζηελ Βιιάδα θαη δηαθξίζεθε σο δσγξάθνο παηδηθψλ ζθελψλ θαη πνξηξέησλ. Σα έξγα ηνπ ππεξβαίλνπλ ηα 200 θαη βξίζθνληαη ζηελ Βζληθή Πηλαθνζήθε θαη ζε πνιιέο άιιεο πηλαθνζήθεο επξσπατθψλ πφιεσλ. Εαιέκνπ (Μπζ-Λνγ) Λακπξηλή : * Ο κπζηθφο Εάθειμξ ήηαλ γηνο ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Μνχζαο Καιιηφπεο. Πέζαλε πνιχ λένο θαη απηφ ήηαλ ε αθνξκή ηα ζιηβεξά ηξαγνχδηα λα απνθαινχληαη ζάθειμζ θαη ε πέλζηκε κνπζηθή Εαθέιμο ςδή. * Ο Οδοζζέαξ Εάθειμξ (; - 1899) ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο απφ ηε Μπηηιήλε. Βμειέγε αληηπξφζσπνο ηεο ΢κχξλεο ζηελ Βζλνζπλέιεπζε ηνπ 1863. Εάκβεο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Δ Εάιαδ ή ΐαοχ ήηαλ θφξε ηεο Δρνχο θαη ηνπ Πάλα, ζεξαπαηλίδα ησλ αξρφλησλ ηεο Βιεπζίλαο ηνπ Κειενχ θαη ηεο Μεηαλείξαο. ΋ηαλ νη θφξεο ηνπ Κειενχ θηινμελνχζαλ ηελ ζεά Αήκεηξα ε νπνία ήηαλ ζιηκκέλε απφ ηελ αξπαγή ηεο Πεξζεθφλεο, ε Εάκβε πξνζπάζεζε λα δηαζθεδάζεη ηε ζεά, θάλνληαο ρνληξνθνκκέλα ρσξηάηηθα αζηεία θαη μεδηάληξνπεο ρεηξνλνκίεο. Πξνθάιεζε ηειηθά ην γέιην ηεο ζεάο θαη ε γε μαλάγηλε γφληκε. Δ Εάκβε έγηλε ε πξψηε ηέξεηα ηεο Αήκεηξαο θαη ιαηξεχηεθε σο ε ζεφηεηα ηνπ μεδηάληξνπνπ θαη ζθσπηηθνχ ζηίρνπ. Ώπφ ην φλνκά ηεο πξνήιζε ν ίαιαμξ θαη ην ζαιαίγεζκ δειαδή νη αηζρξνινγίεο ζε νξηζκέλεο γηνξηέο ηεο Αήκεηξαο. Εαπεηνχ (Μπζ) Κπςέιε : Ο κπζηθφο Εαπεηυξ ήηαλ Σηηάλαο, γηνο ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο, αδειθφο ηνπ Χθεαλνχ, ηνπ Κξφλνπ, ηεο Ρέαο, ηνπ Τπεξίσλνο, ηεο Σεζχνο θαη ησλ άιισλ Σηηάλσλ. ΢χδπγνο ηεο Χθεαλίδαο Κιπκέλεο θαη παηέξαο ηνπ Άηιαληα, ηνπ Πξνκεζέα, ηνπ Βπηκεζέα θαη ηνπ Μελνίηηνπ θαη κέζσ απηψλ ν γελάξρεο ηνπ γέλνπο ησλ ζλεηψλ αλζξψπσλ. Σα παηδηά ηνπ Εαπεηνχ απνθαινχληαη Εαπεηίδεξ θαη πνιέκεζαλ (εθηφο 196

ηνπ Πξνκεζέα) ζηε Γηγαληνκαρία ελαληίνλ ησλ ζεψλ ηνπ Οιχκπνπ. Ο Εαπεηφο θαη ν Μελνίηηνο θαηαθξεκλίζηεθαλ ζηα Σάξηαξα απφ ηνλ Αία θαη ν Άηιαο ηηκσξήζεθε λα θνπβαιά ζηνπο ψκνπο ηνπ ηνλ νπξάλην ζφιν. Πνιινί ζπζρεηίδνπλ ηνλ Εαπεηφ κε ηνλ Εάθεε ηεο εβξατθήο κπζνινγίαο θαη πηζηεχνπλ φηη ε ζαπεηζηή θπιή πξνέξρεηαη απφ απηφλ. Εαζίνπ (Γεσ-Εζη) Βπαγγειηζκφο : Σν Εάζζμ είλαη πφιε ηεο Ρνπκαλίαο. ΢ην παξειζφλ ήηαλ πξσηεχνπζα ηεο εγεκνλίαο Μνιδνβιαρίαο θαη θέληξν δξαζηεξηφηεηαο πνιιψλ Βιιήλσλ εκπφξσλ, ινγίσλ θαη θηιηθψλ. Ο Ώιέμαλδξνο Τςειάληεο απνθάζηζε λα αξρίζεη ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21 απφ ηελ πφιε ηνπ Εαζίνπ, ππνινγίδνληαο ζηε ζηήξημε ηεο Ρσζίαο θαη ηνπ ληφπηνπ πιεζπζκνχ. ΋κσο εηηήζεθε ζην Αξαγαηζάλη θαη ε ζθαγή πνπ αθνινχζεζε, έπλημε θάζε πξνζπάζεηα ζπλέρηζεο ηνπ αγψλα ζηε Ρνπκαλία. Εάζνλνο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Ο Εάζςκ είλαη έλαο απφ ηνπο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο, γηνο ηνπ Ώίζνλνο. Ο Ώίζσλ ήηαλ ν λφκηκνο βαζηιηάο ηνπ ζξφλνπ ηεο Εσιθνχ, αιιά παξακεξίζηεθε απφ ηνλ αδειθφ ηνπ Πειία. ΋ηαλ ν Εάζσλ απαίηεζε ην ζξφλν, ν Πειίαο, ηνπ έζεζε σο φξν λα θέξεη ην Υξπζφκαιιν Αέξαο απφ ηελ Ώία ηεο Κνιρίδαο. Ο Εάζσλ βξήθε ηνλ Άξγν ν νπνίνο θαηαζθεχαζε έλα πινίν ην νπνίν νλφκαζε Ώξγψ. Μεηά έβαιε θήξπθεο νη νπνίνη δηέηξεμαλ ηελ Βιιάδα θαη αλάγγεηιαλ φηη γηα ηελ επεξρφκελε (Ώξγνλαπηηθή) εθζηξαηεία, ήηαλ δεθηνί, φζνη ήζειαλ λα ζπκκεηάζρνπλ. Πξάγκαηη ήξζαλ φινη νη γλσζηνί ήξσεο ηεο επνρήο φπσο νη Ώιθζάναμξ, Ώζηθδπζυξ, ΐεθθενμθυκηδξ, Θδζεφξ, Κάζηςν, Πμθοδεφηδξ, Λαένηδξ, Πδθεφξ, Σεθαιχκ θαη άιινη. Ο Εάζσλ θξαηά ην Υξπζφκαιιν Αέξαο

Δ Ώξγψ κεηά απφ πνιιέο πεξηπέηεηεο έθηαζε ζηελ Ώία. Βθεί εγεκφλαο ήηαλ ν Ώηήηεο, έλαο ζθιεξφο θαη βίαηνο άλζξσπνο. Δ θφξε ηνπ ε Μήδεηα πξφηεηλε ζηνλ Εάζνλα λα ηνλ βνεζήζεη λα πάξεη ην Υξπζφκαιιν Αέξαο, αλ απηφο ηελ παληξεπφηαλ. Πξάγκαηη ν Εάζσλ άξπαμε ην δέξαο θαη έθπγε απφ ηελ Κνιρίδα κε ηε Μήδεηα. Δ επηζηξνθή ησλ Ώξγνλαπηψλ ήηαλ πεξηπεηεηψδεο θαη ζπκίδεη αξθεηά ηελ Οδχζζεηα. Μέζσ ηνπ Ίζηξνπ (Ανχλαβε) πέξαζαλ απφ ηελ Ώδξηαηηθή ζηε Γαιιία, ηελ Εηαιία, ηελ Ληβχε, ηελ Κξήηε θαη ηέινο έθζαζαλ πίζσ ζηελ Εσιθφ! Βθεί ν Εάζσλ παξέδσζε ην Αέξαο ζηνλ Πειία θαη θαηά κηα εθδνρή έδεζε ήζπρα κε ηελ Μήδεηα. Καηά άιινπο ην δεπγάξη θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ Κξένληα ζηελ Κφξηλζν. Βθεί έδεζαλ 10 ρξφληα θαη απέθηεζαλ πέληε παηδηά. ΋κσο ν Εάζσλ εξσηεχηεθε ηελ Γιαχθε, θφξε ηνπ Κξένληα θαη εγθαηέιεηςε ηελ Μήδεηα. Δ Μήδεηα εθδηθήζεθε ηνλ Εάζνλα ζθνηψλνληαο ρσξίο νίθην ηα παηδηά ηνπο. Γηα λα απνθχγεη ηελ νξγή ηνπ Εάζνλα, ε Μήδεηα θαηέθπγε ζηελ Ώζήλα. Σν ηέινο ηνπ Εάζνλα είλαη ζπλδεδεκέλν κε ηελ Ώξγψ. ΢ε κεγάιε πηα ειηθία θάζηζε ζηελ πξχκλε ηνπ πινίνπ γηα λα μεθνπξαζηεί, φκσο απφ ην γέξηθν επίζεο πινίν απνζπάζηεθε έλα δνθάξη θαη έπεζε πάλσ ηνπ θαη ηνλ ζθφησζε. Εαηξίδνπ Κσλ. (Βπα) Λπθαβεηηφο : Ο Κςκζηακηίκμξ Εαηνίδδξ απφ ηελ Βπξπηαλία ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢θνηψζεθε θαηά ηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ ην 1826 Εαηξίδνπ Μ. (΢ηξ) Ώκπειφθεπνη : Ο Μίθηςκ Εαηνίδδξ(1906-60) απφ ηελ Κνξηλζία, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Πνιεκηθνχ Ναπηηθνχ. Σνλ Αεθέκβξην ηνπ 1940 σο θπβεξλήηεο ηνπ ππνβξπρίνπ Παπακζημθήξ, επηηέζεθε ελαληίνλ ηηαιηθήο λενπνκπήο θαη πέηπρε λα βπζίζεη ηξία ερζξηθά νπιηηαγσγά πνπ κεηέθεξαλ φπια θαη ππξνκαρηθά ζηηο ηηαιηθέο δπλάκεηο ζην κέησπν ηεο Ώιβαλίαο. Γηα ηελ πξάμε ηνπ απηή παξαζεκνθνξήζεθε.

197

Εβήξσλ (Θξε) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ κνλή Εαήνςκ είλαη έλα απφ ηα κνλαζηήξηα ηνπ

Ώγίνπ ΋ξνπο. Εδξχζεθε ηνλ 7ν αη. θαη είλαη αθηεξσκέλν ζηελ Κνίκεζε ηεο Θενηφθνπ. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνπο Ίβεξεο (Γεσξγηαλνχο ηνπ Καπθάζνπ) κνλαρνχο πνπ ην 980 ηελ επεμέηεηλαλ πεξίπνπ ζηα ζεκεξηλά ηεο φξηα. Εβχθνπ (Ώξρ) ΢ηάδην : Ο Ίαοημξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο απφ ην Ρήγην ηεο Εηαιίαο. Βπεξεάζηεθε απφ ηνλ πνηεηή ΢ηεζίρνξν θαη εξγάζηεθε ηα πξψηα ρξφληα ηεο ζηελ Εηαιία. Ώξγφηεξα έδεζε ζην πεξηβάιινλ ηνπ ηπξάλλνπ ηεο ΢άκνπ Πνιπθξάηε. Λέγεηαη φηη ζθνηψζεθε απφ ιεζηέο ζηελ Κφξηλζν. Ο Ίβπθνο πεζαίλνληαο επηθαιέζηεθε ηελ καξηπξία ελφο ζκήλνπο γεξαλψλ πνπ πεηνχζαλ απφ πάλσ ηνπ. Ώξγφηεξα ζηελ Κφξηλζν έλαο απφ ηνπο ιεζηέο είδε θάπνηνπο γεξαλνχο θαη είπε εηξσληθά: Εδμφ μζ βενακμί ημο Εαφημο!. Ώπηφ ήηαλ αξθεηφ γηα λα ζπιιεθζνχλ θαη λα ηηκσξεζνχλ νη δνινθφλνη ηνπ πνηεηή. Ώπφ ηφηε ε θξάζε μζ βενακμί ημο Εαφημο, ελλννχζε ηελ αλαθάιπςε θαθνπνηψλ κεηά απφ ζετθή παξέκβαζε. Ο Ίβπθνο θαη νη γεξαλνί

Ώπφ ηα πνηήκαηά ηνπ πνπ ήηαλ θπξίσο εξσηηθνχ πεξηερνκέλνπ έρνπλ δηαζσζεί ειάρηζηα απνζπάζκαηα. Εγγιέζε (Βπα) Ν. Κφζκνο : Σν Εββθέζδξ είλαη επψλπκν νηθνγέλεηαο ηεο Κεθαιιελίαο. Γελάξρεο ηεο ήηαλ ν ΟπΎιιηακ Μπξάνπλ ν νπνίνο κεηά απφ λαπάγην, νπ εγθαηαζηάζεθε ζηα ηέιε ηνπ 15 αη. ζην λεζί. Οη απφγνλνί ηνπ πήξαλ ην επψλπκν Εγγιέζε απφ ην English πνπ δειψλεη ηελ θαηαγσγή ηνπ γελάξρε ηνπο. Ώξθεηνί πνιέκεζαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21: * Ο Ώκηχκζμξ Εββθέζδξ ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ. Πνιέκεζε ζηηο κάρεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ζηελ Πεινπφλλεζν. * Ο Ώκαζηάζζμξ Εββθέζδξ ήηαλ Εεξνινρίηεο θαη έπεζε ζην Αξαγαηζάλη ην 1821. * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Υανάθαιπμξ Εββθέζδξ πήξε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο (Σξίπνιε, Ναχπιην, Κφξηλζν, Ώζήλα) θαη ζθνηψζεθε ην 1827 ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ. Εγλαηίνπ Άξηεο (Θξε) Παγθξάηη : Ο κεηξνπνιίηεο Άξηαο Εβκάηζμξ (1766-1828) είλαη γλσζηφο θαη σο Εγλάηηνο ν Οπγγξνβιαρίαο. Σν 1704 ρεηξνηνλήζεθε κεηξνπνιίηεο Άξηαο, αιιά ε θηινξσζηθή ηνπ πνιηηηθή πξνθάιεζε ηελ νξγή ηνπ Ώιή παζά θαη ν Εγλάηηνο θαηέθπγε ζηελ Κέξθπξα. Ώξγφηεξα εμειέγε κεηξνπνιίηεο Οπγγξνβιαρίαο, αιιά θαη απφ εθεί ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηε ΐηέλλε, φπνπ έγηλε ηδξπηηθφ κέινο ηεο Φηινκνχζνπ Βηαηξείαο θαη πηζαλψο κπήζεθε ζηελ Φηιηθή Βηαηξεία. Πέζαλε ζηελ Πίδα ηεο Εηαιίαο. Ίδα (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Ο Ίδαξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Μεζζελίαο Ώθαξέα Με ηνλ δίδπκν αδειθφ ηνπ Λπγθέα (Ώθαξεηίδεο) θαη κε ηνπο άιινπο δηδχκνπο ηνπο εμαδέιθνπο ηνπο Αηφζθνπξνπο (Κάζηνξα θαη Πνιπδεχθε), πήξαλ κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή εθζηξαηεία. Ο Ίδαο αγάπεζε ηελ Μάξπεζζα θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώηησιίαο Βπήλνπ. Παξά ηε ζέιεζε ηνπ παηέξα ηεο ν Ίδαο απήγαγε ηελ Μάξπεζζα θαη έθπγε κε ην θηεξσηφ ηνπ άξκα θαη πήγε ζηε Μεζζήλε. Βθεί ν Ώπφιισλ είδε ηελ Μάξπεζζα θαη ηελ εξσηεχηεθε. Θέιεζε λα ηελ αξπάμεη, αιιά ν Ίδαο ηνλ πξνθάιεζε ζε κνλνκαρία. Σφηε παξελέβε ν Αίαο ν νπνίνο ξψηεζε ηελ Μάξπεζζα πνηφλ απφ ηνπο δπν πξνηηκνχζε. Δ θνπέια ζθέθηεθε φηη ν Ώπφιισλ σο ζεφο ζα ηελ βαξηφηαλ γξήγνξα θαη απνθάζηζε φηη ζχδπγφο ηεο ζα γηλφηαλ ν ζλεηφο Ίδα. Λφγσ εξσηηθήο αληηδειίαο νη δπν αδειθνί Ώθαξεηίδεο ήξζαλ ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο Αηφζθνπξνπο θαη ζηε κάρε πνπ αθνινχζεζε έραζαλ ηε δσή ηνπο. Ίδεο (Γεσ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ Ίδδ ή Φδθμνείηδξ είλαη κεγάιε νξνζεηξά ηεο Κξήηεο. ΢ηελ Ίδε βξηζθφηαλ ην Εδαίνλ Άληξνλ ζην νπνίν έθξπςε ε Ρέα ηνλ λενγέλλεην Αία γηα λα ηνλ πξνζηαηεχζεη απφ ηνλ παηέξα ηνπ Κξφλν.

198

Εδνκελέσο (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο Εδμιεκεφξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Κξήηεο, εγγνλφο ηνπ Μίλσα, θαη παηέξαο ηνπ Εθίθινπ θαη ηνπ Οξζηιφρνπ. ΢πκκεηείρε ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν επηθεθαιήο 80 θξεηηθψλ πινίσλ. ΢ηελ Σξνία δηαθξίζεθε γηα ηε θξφλεζε, ηελ νκνξθηά θαη ηελ γελλαηφηεηά ηνπ. Βπηζηξέθνληαο απφ ηελ Σξνία έπεζε ζε θαηαηγίδα θαη ηξνκαγκέλνο έθαλε ηάκα ζηνλ Πνζεηδψλα φηη κφιηο έθζαλε ζψνο ζηελ Κξήηε, ζα ζπζίαδε ζηνλ ζεφ ηνλ πξψην άλζξσπν πνπ ζα ζπλαληνχζε.. ΋κσο ν πξψηνο άλζξσπνο πνπ είδε ζην λεζί ήηαλ ν γηνο ηνπ Οξζίινρνο. Ο Εδνκελέαο αξλήζεθε λα ζπζηάζεη ην παηδί ηνπ θαη ν Πνζεηδψλ νξγηζκέλνο έζηεηιε ινηκφ ζηελ Κξήηε. Εέξαθνο (Ώξρ-Βζλ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Εέναλ (6νο π.Υ. αη.) απφ ην Άξγνο, ήηαλ απιεηήο θαη κνπζηθνζπλζέηεο. Ώπηφο ζπλέζεζε ηε κεισδία πνπ παηδφηαλ ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο θαηά ηελ δηεμαγσγή ηνπ αγσλίζκαηνο πέληαζιν. * Ο Εέναλ (17νο αη.) ήηαλ Μέγαο Λνγνζέηεο ηνπ Οηθνπκεληθνχ παηξηαξρείνπ θαη ζπγγξαθέαο ηνπ έξγνπ Υνμκζηυκ ζφκημιμκ. Εεξά Οδφο (Εζη-Γεσ) Κεξακεηθφο-Ώηγάιεσ : Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ ζχγρξνλνπ δξφκνπ πνπ μεθηλά απφ ηνλ Κεξακεηθφ θαη ζπλαληά ηελ εζληθή νδφ ζην Ααθλί, είλαη ηκήκα ηεο αξραίαο Εενάξ Οδμφ πνπ ζπλέδεε ηελ πφιε ηεο Ώζήλαο κε ην Θξηάζην Πεδίν. Ώπφ ηελ Εεξά Οδφ πεξλνχζε θάζε ρξφλν ε πνκπή ησλ Βιεπζηλίσλ Μπζηεξίσλ. Ο δξφκνο απηφο ήηαλ δηάζπαξηνο κε λανχο, βσκνχο, αγάικαηα, κλεκεία, εξγαζηήξηα, λεθξνηαθεία θαη ηαθηθά κλεκεία. Εεξεκίνπ Παηξηάξρνπ Νεάπνιε-Γθχδε : βιέπε Παηνζάνπμο Εενειίμο Εεξνζένπ (Θξε) Μεηαμνπξγείν : Ο Ώζελαίνο Εενυεεμξ (1νο κ.Υ. αη.) ήηαλ ν πξψηνο επίζθνπνο ηεο Ώζήλαο. Ώπηφο ρεηξνηφλεζε σο δηάδνρφ ηνπ ηνλ Αζμκφζζμ ημκ Ώνεμπαβίηδ. Εεξνζνιχκσλ (Γεσ-Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Σα Εενμζυθοια ή Εενμοζαθήι είλαη ε ηεξή πφιε ηξηψλ ζξεζθεηψλ, ηεο Ββξατθήο, ηεο Υξηζηηαληθήο θαη ηνπ Εζιάκ. Γηα ηνπο Ββξαίνπο είλαη ε πφιε ηνπ Ααβίδ, παιηά πξσηεχνπζα ηνπ εβξατθνχ θξάηνπο φπνπ έρηηζε ν ΢νινκψληαο ηνλ πεξίθεκν λαφ ηνπ. Δ πφιε πέξαζε δηαδνρηθά ππφ ηελ θαηνρή ησλ Υαιδαίσλ, Πεξζψλ, Μαθεδφλσλ, Ρσκαίσλ, ΐπδαληηλψλ, Ώξάβσλ, Φξάγθσλ, Μακεινχθσλ, Σνχξθσλ, ΐξεηαλψλ, Ενξδαλψλ θαη κεηά ην 1967 ηνπ Εζξαήι. Γηα ηνπο Υξηζηηαλνχο ε Εεξνπζαιήκ είλαη ε πφιε πνπ καξηχξεζε, ζηαπξψζεθε θαη αλαζηήζεθε ν Εεζνχο θαη γηα ηνπο Μσακεζαλνχο είλαη ε δεχηεξε κεηά ηελ Μέθθα ηεξή πφιε. Εεξνχ Λφρνπ (πιαηεία) (Εζη) Ώζελάο-Κιαπζκψλνο : * Ο Εενυξ Λυπμξ ηεο Θήβαο ζπγθξνηήζεθε ηνλ 5ν π.Υ. αηψλα απφ 300 επίιεθηνπο Θεβαίνπο (ιέγεηαη φηη ήηαλ 150 δεπγάξηα εξαζηψλ) γηα λα αληηκεησπίζνπλ ηνπο ΢παξηηάηεο. Σν 388 ζηε κάρε ηεο Υαηξψλεηαο θαηά ηνπ Μαθεδφλα Φηιίππνπ ΐ’ ζθνηψζεθαλ θαη νη ηξηαθφζηνη. ΢ην ζεκείν πνπ έπεζαλ ζηήζεθε ην πεξίθεκν κλεκείν ν Λέςκ ηδξ Υαζνςκείαξ. Οη Ιεξνινρίηεο κάρνληαη ζην Γξαγαηζάλη, ηνπ Πέηεξ θνλ Βο

* Ο Εενυξ Λυπμξ ήηαλ ην πξψην ειιεληθφ ηαθηηθφ ζηξαηησηηθφ ζψκα πνπ ζπγθξφηεζε ζηηο αξρέο ηνπ 1821 ν Ώιέμαλδξνο Τςειάληεο. Σν ζψκα απνηεινχζαλ πεξίπνπ 500 λεαξνχο, θπξίσο Έιιελεο ζπνπδαζηέο ηεο Μνιδαβίαο, ΐιαρίαο θαη Ρσζίαο. Ο Εεξφο Λφρνο εηηήζεθε θαη απνδεθαηίζηεθε ζηε κάρε ηνπ Αξαγαηζαλίνπ. * Ο Εενυξ Λυπμξ πνπ ζπγθξνηήζεθε ζηε Θήβα ην 1877 ήηαλ ζψκα απνηεινχκελν απφ πεξίπνπ 300 εζεινληέο θαη ρξεζηκνπνηήζεθε ζε κάρεο θαηά ησλ Σνχξθσλ ζηε Θεζζαιία. * Ο Εενυξ Λυπμξ ήηαλ ζψκα πνπ ζπγθξνηήζεθε ην 1942 ζηελ Ώθξηθή απφ 180 πεξίπνπ αμησκαηηθνχο θαη ζπκκεηείρε ζε πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο ζηε ΐ. Ώθξηθή θαη ζην Ώηγαίν.

199

Εεξνθαληψλ (Εζη) Ρνπθ : Εενμθάκηδξ είλαη αοηυξ πμο θακενχκεζ ηα ζενά. Οη ηεξνθάληεο ήηαλ νη αλψηαηνη ηεξείο ησλ Βιεπζηλίσλ Μπζηεξίσλ θαη πξνέξρνληαλ πάληνηε απφ ην γέλνο ησλ Βπκνιπηδψλ, γελάξρεο ησλ νπνίσλ ήηαλ ν Βφιμθπμξ ν νπνίνο ίδξπζε ηα Μπζηήξηα κεηά απφ ζπλάληεζή ηνπ κε ηε Αήκεηξα. Ο ηεξνθάληεο έςαιε ηνπο ηεξνχο χκλνπο, θήξπηηε εθερεηξία, θαη εμεγνχζε ζηνπο κχζηεο ηα ηεξά απφξξεηα. Εέξσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Ώζελαίνο αγγεηνγξάθνο Εένςκ (5νο π.Υ. αη.) αλήθε ζηελ νκάδα ηνπ Βπθξνλίνπ. Έρνπλ βξεζεί 29 αγγεία κε ηελ ππνγξαθή Εένςκ επμίδζεκ. * Ο ηχξαλλνο θαη βαζηιηάο ησλ ΢πξαθνπζψλ Εένςκ Ώ’ (5νο π.Υ. αη.), ήηαλ αδειθφο ηνπ Γέισλνο ηπξάλλνπ ηεο Γέιαο. Ώξγφηεξα ν Γέισλ έγηλε θαη ηχξαλλνο ησλ ΢πξαθνπζψλ, ηνλ νπνίν δηαδέρζεθε ν Εέξσλαο. Ώπεδείρζε ζπλεηφο θαη θαιφο εγεκφλαο, θαη πξνψζεζε ηε θηινζνθία, ηηο ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα. ΢ηελ απιή ηνπ ζχρλαδε ε αθξφθξεκα ησλ πνηεηψλ θαη ησλ δξακαηνπξγψλ (Πίλδαξνο, ΢ηκσλίδεο, ΐαθρπιίδεο, Ώηζρχινο Ξελνθάλεο θ.ά.). Πέηπρε ζεκαληηθέο λίθεο θαηά ησλ Βηξνχζθσλ θαη ησλ Σπξξελψλ. * Ο ηχξαλλνο θαη βαζηιηάο ησλ ΢πξαθνπζψλ Εένςκ ΐ’ (4νο –3νο π.Υ. αη.) ζπκκάρεζε κε ηνπο Ρσκαίνπο θαηά ηνπο Καξρεδνληαθνχο πνιέκνπο θαη απηνί αλαγλψξηζαλ ηελ πφιε ηνπ σο ην κφλν αλεμάξηεην θξάηνο ηεο ΢ηθειίαο. Κπβέξλεζε επί 60 ρξφληα ηηο ΢πξαθνχζεο θαη ηελ έθαλε κηα απφ ηηο σξαηφηεξεο θαη πην ζεκαληηθέο πφιεηο ηεο ειιεληζηηθήο επνρήο. Πξνζηάηεπζε ηηο ηέρλεο θαη ηηο επηζηήκεο (ν Ώνπζιήδδξ ήηαλ κέινο ηεο απιήο ηνπ). Εζάθεο (Γεσ) Παγθξάηη : Δ Εεάηδ είλαη λεζί ηνπ Ενλίνπ κεηαμχ ηεο Λεπθάδαο θαη ηεο Κεθαιιελίαο, ζην λνκφ ηεο νπνίαο αλήθεη. Καηά ηε κπζνινγία ην λεζί πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ Ίζαθν γην ηνπ Πηεξειάνπ. ΐαζηιηάο ηεο Εζάθεο ηελ επνρή ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ ήηαλ ν Οδπζζέαο. ΢ηελ Οδφζζεζα ηνπ Οκήξνπ πεξηγξάθεηαη ε κυζημξ ηνπ Οδπζζέα γηα ηελ Εζάθε θαη ην πεξηπεηεηψδεο δεθάρξνλν ηαμίδη ηνπ, κεηά ηνλ πφιεκν. Εζψκεο (Εζη) Γθχδε : Δ Εεχιδ ήηαλ αξραίν νρπξφ ζηελ θνξπθή ηνπ νκψλπκνπ βνπλνχ ηεο Μεζζελίαο. Σν βνπλφ ήηαλ αθηεξσκέλν ζηνλ Αία θαη ζηελ θνξπθή ηνπ ππήξρε ηεξφ θαη λαφο ηνπ. Σν θξνχξην ηεο Εζψκεο έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ Μεζζεληαθφ πφιεκν (7νο π.Υ. αη.). ΋ηαλ ην θαηέιαβαλ νη ΢παξηηάηεο ην ηζνπέδσζαλ. Εθαξίαο (Γεσ-Μπζ) Γθχδε : Δ Εηανία είλαη έλα απφ ηα λεζηά ηνπ Ώλαηνιηθνχ Ώηγαίνπ, θνληά ζηε ΢άκν. ΢ηελ αξραηφηεηα ην λεζί νλνκαδφηαλ Αηνιίρε, αιιά πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ κπζηθφ Ίηανμ, γην ηνπ Ααηδάινπ. Εθαξηέσλ (Εζη) Ρνπθ : Οη Εηανζείξ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ αξραίνπ αηηηθνχ δήκνπ Εηανία (ζεκεξηλφο Αηφλπζνο). Ώλαγλψξηδαλ σο γελάξρε ηνπο ηνλ κπζηθφ Εθάξην, ν νπνίνο δηδάρζεθε ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ακπειηνχ θαη ηελ παξαγσγή ηνπ θξαζηνχ απφ ηνλ ζεφ Αηφλπζν, ηνλ νπνίν είρε θηινμελήζεη. Ο Ααίδαθμξ θμνά ηα ηένζκα θηενά ζημ βζμ ημο Ίηανμ

Εθάξνπ (Μπζ) Κπςέιε : Ο Ίηανμξ ήηαλ γηνο ηνπ πνιπηερλίηε θαη εθεπξέηε Ααηδάινπ. Ο παηέξαο ηνπ βξηζθφηαλ ζηελ ππεξεζία ηνπ Μίλσα, φκσο έπεζε ζηε δπζκέλεηα ηνπ βαζηιηά φηαλ θαζνδήγεζε ηελ Ώξηάδλε λα βνεζήζεη ηνλ Θεζέα λα ζθνηψζεη ηνλ Μηλψηαπξν. Ο Ααίδαινο ηφηε θαηαζθεχαζε απφ θεξί δπν δεπγάξηα θηεξά θαη θαηάθεξε λα πεηάμεη κε ην γην ηνπ καθξηά απφ ηελ Κξήηε. ΋κσο ν Ίθαξνο παξάθνπζε ηελ εληνιή ηνπ παηέξα ηνπ θαη πέηαμε πνιχ ςειά, κε απνηέιεζκα ν Ήιηνο λα ιηψζεη ηα θέξηλα θηεξά ηνπ θαη λα γθξεκηζηεί ζηε ζάιαζζα. Σν ζεκείν πνπ έπεζε ν Ίθαξνο νλνκάζηεθε Εηάνζμ Πέιαγνο. Ο Ώρηιιέαο βξήθε ην ζψκα ηνπ Ίθαξνπ θαη ην έζαςε ζην λεζί Εηανία. Εθέηηα (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : * Ο ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο Εηέηαξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηηο ΢πξαθνχζεο, πίζηεπε φηη ε Γε πεξηζηξεθφηαλ πεξί ηνλ άμνλά ηεο θαη ν Ήιηνο, ε ΢ειήλε θαη νη πιαλήηεο βξίζθνληαλ ζε αθηλεζία.

200

* Ο ζηξαηεγφο ησλ ΢πξαθνπζψλ Εηέηαξ μ Πνεζαφηενμξ (4νο π.Υ. αη.) έγηλε ηχξαλλνο ησλ Λενληίλσλ. Πνιέκεζε ηνλ ηχξαλλν ησλ ΢πξαθνπζψλ Αηνλχζην, αιιά απέηπρε. * Ο ηχξαλλνο ησλ ΢πξαθνπζψλ Εηέηαξ μ Νευηενμξ (3νο π.Υ. αη.) πξνζπάζεζε λα εκπνδίζεη ηελ επέθηαζε ησλ Καξρεδνλίσλ ζηε ΢ηθειία, αιιά εηηήζεθε θαη αλαηξάπεθε. Εθνλίνπ (Γεσ-Εζη) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Σν Εηυκζμ (ηνπξθηθά Konya) είλαη πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Βπί ΐπδαληηλψλ ήηαλ πνιηηηθφ θαη εθθιεζηαζηηθφ θέληξν. Ώπφ ην 1097 σο ην 1243 ήηαλ ε έδξα ηνπ ΢νπιηαλάηνπ ησλ ΢ειηδνχθσλ, αξγφηεξα ησλ Οζσκαλψλ. Εθηίλνπ (Ώξρ) Πιαηεία Κνηδηά : Ο Εηηίκμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο αξρηηέθηνλαο, θίινο ηνπ γιχπηε Φεηδία θαη ζπλεξγάηεο ηνπ Καιιηθξάηε. Οη δπν αξρηηέθηνλεο εξγάζηεθαλ γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ Παξζελψλα ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο. Βπίζεο ν Εθηίλνο έθαλε ηα ζρέδηα ηνπ Σειεζηεξίνπ ηεο Βιεπζίλαο (ν ρψξνο ηέιεζεο ησλ Βιεπζηλίσλ Μπζηεξίσλ) θαη ηνπ λανχ ηνπ Βπηθνχξεηνπ Ώπφιισλα. Ώλαθέξεηαη επίζεο φηη έγξαςε κηα κειέηε γηα ηνλ λαφ ηνπ Παξζελψλα, ε νπνία φπσο δελ ζψδεηαη. Ειηάδνο (Εζη) Άγηνο Ώξηέκηνο : Δ Εθζάδα είλαη έλα απφ ηα έπε ηνπ Οκήξνπ, έλα απφ ηα παιαηφηεξα θείκελα (8νο π.Υ. αη.) ηεο ειιεληθήο γξακκαηείαο θαη απφ ηα αξηζηνπξγήκαηα ηεο παγθφζκηαο ινγνηερλίαο. Βίλαη γξακκέλε ζε δαηηοθζηυ ελάιεηνμ ζε 15.692 ζηίρνπο θαη δηαηξείηαη ζε 24 ξαςσδίεο. Σν έπνο μεθηλά κε ηελ νξγή ηνπ Ώρηιιέα θαηά ηνπ Ώγακέκλνλα θαη πεξηγξάθεη ηηο ηειεπηαίεο πελήληα κέξεο ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ θαη ηελ άισζε θαη θαηαζηξνθή ηεο Σξνίαο. Δ ζεκαληηθφηεξε έθδνζε ηεο Ειηάδαο θαηά ηελ αξραηφηεηα έγηλε απφ ηνλ Ώξηζηνηέιε θαη ε πξψηε έληππε έθδνζε έγηλε ην 1488 ζηε Φισξεληία απφ ηνλ Α. Υαιθνθνλδχιε Δ Θέηηο δίλεη ζην γην ηεο Ώρηιιέα ηελ παλνπιία πνπ θαηαζθεχαζε ν Ήθαηζηνο

Σε κάλεηα, ζεά, ηξαγνχδα καο ηνπ μαθνπζηνχ Αρηιιέα, αλάζεκά ηε, πίθξεο πνχ δσθε ζηνπο Αραηνχο πεξίζζηεο, θαη πιήζνο αληξεησκέλεο έζηεηιε ςπρέο ζηνλ Άδε θάησ παιεθαξηψλ, ζηνπο ζθχινπο ξίρλνληαο λα θάλε ηα θνξκηά ηνπο….. Οκήξνπ : Εθζάδα (Ώ’ ναρςδία) – Μεηάθξαζε Καδαληδάθε-Καθξηδή

Ειηζίσλ (Εζη) Ειίζηα : Εθίζζα νλνκάδεηαη ε πεξηνρή γχξσ απφ ηελ θνίηε ηνπ πνηακνχ Ειηζνχ. Δ δνχθηζζα ηεο Πιαθεληίαο νλφκαδε Ειίζηα ην κέγαξφ ηεο ζηελ νδφ ΐαζ. ΢νθίαο (ζήκεξα ζηεγάδεηαη ην ΐπδαληηλφ Μνπζείν). Ειιπξίαο (Εζη) Κπςέιε : ΢ηελ αξραηφηεηα ε Εθθονία ήηαλ ε πεξηνρή πνπ θαηαιάκβαλε ηα δπηηθά παξάιηα ηεο ΐαιθαληθήο βφξεηα ηεο Δπείξνπ (πεξίπνπ ε ζεκεξηλή Ώιβαλία). ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Ειιπξηφ, γην ηνπ Κάδκνπ. Ίκβξνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Ίιανμξ είλαη λεζί ηεο Σνπξθίαο θαη βξίζθεηαη ζηελ είζνδν ηνπ Βιιεζπφληνπ. Δ Ίκβξνο θαη ε Σέλεδνο ήηαλ λεζηά πνπ κε ηε ζπλζήθε ησλ ΢εβξψλ παξαρσξήζεθαλ ζηελ Βιιάδα. ΋κσο κεηά ηελ ήηηα ηνπ 1922 θαη ηελ ζπλζήθε ηεο Λνδάλλεο αλήθνπλ ζηελ Σνπξθία. ΢ήκεξα δνπλ ζην λεζί ιηγφηεξνη απφ 200 Έιιελεο. Εκεξαίνπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Ο Ώζελαίνο ξήηνξαο Ειέναζμξ (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ νπαδφο ηεο αληηκαθεδνληθήο παξάηαμεο. Μεηά ηνλ Λακηαθφ πφιεκν ην 422, εθηειέζηεθε θαηφπηλ δηαηαγήο ηνπ Ώληηπάηξνπ. Εκίσλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα Ίιζα είλαη δπν αθαηνίθεηεο βξαρνλεζίδεο αλαηνιηθά ηεο Καιχκλνπ θαη δπηηθά ησλ αθηψλ ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Έγηλαλ γλσζηά ηνλ Εαλνπάξην ηνπ 1996, φηαλ έγηλαλ αθνξκή λα μεζπάζεη ζνβαξφηαηε θξίζε ζηηο ζρέζεηο Βιιάδαο θαη Σνπξθίαο, ε ιεγφκελε ηνίζδ ηςκ Ειίςκ. Δ Σνπξθία ακθηζβεηεί ηελ ειιεληθή θπξηφηεηα επί 201

ησλ λεζίδσλ απηψλ, αλ θαη ην πξσηφθνιιν παξάδνζεο ησλ Ασδεθαλήζσλ ζηελ Βιιάδα ην 1947, ηηο πεξηιακβάλεη ζηελ ειιεληθή επηθξάηεηα θαη ζηα ειιεληθά ρσξηθά χδαηα. Ελνχο (Μπζ) Κνισλφο: Δ Εκχ ήηαλ θφξε ηνπ Κάδκνπ θαη ηεο Ώξκνλίαο, ε δεχηεξε ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηνπ Οξρνκελνχ Ώζάκαληα θαη κεηέξα ηνπ Λέαξρνπ θαη ηνπ Μειηθέξηε. Δ κεηξηά Ελψ ζέινληαο λα απαιιαγεί απφ ηνλ Φξίμν θαη ηελ Έιιε (παηδηά ηνπ Ώζάκαληα θαη ηεο πξψηεο ζπδχγνπ ηνπ Νεθέιεο) έβξαδε ηνπο ζπφξνπο ησλ δεκεηξηαθψλ θαη θπζηθά δελ θαξπνθνξνχζαλ. Έηζη πξνθάιεζε ρξεζκφ ηνπ καληείνπ ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν έπξεπε λα ζπζηαζηεί ν Φξίμνο. Λίγν πξηλ ηε ζπζία, ε Νεθέιε έζσζε ηα παηδηά ηεο ζηέιλνληαο ην Υξπζφκαιιν Κξηάξη. ΋ηαλ ν Ώζάκαο έκαζε ηελ απάηε πξνζπάζεζε λα δνινθνλήζεη ηελ Ελψ, ε νπνία έπεζε καδί κε ην γην ηεο Μειηθέξηε ζηε ζάιαζζα. ΢ε κηα παξαιιαγή ηνπ κχζνπ ν Αίαο δεπγάξσζε κε ηελ ΢εκέιε, αδειθή ηεο Ελψο θαη γελλήζεθε ν Αηφλπζνο. Ο Αίαο παξέδσζε ηνλ γην ηνπ ζηνλ Ώζάκαληα θαη ηελ Ελψ γηα λα ηνλ αλαζξέςνπλ. ΋κσο ε δειφηππε Ήξα ηνπο έζηεηιε ηξέια. Ο Ώζάκαο ζθφησζε ηνλ πξσηφηνθν γην ηνπ Λέαξρν θαη ε Ελψ έπεζε κε ηνλ γην ηεο Μειηθέξηε ζηε ζάιαζζα. Ο Αίαο ηνπο ζενπνίεζε θαη ε Ελψ έγηλε ζαιάζζηα ζεφηεηα κε ην φλνκα Λεοημεέα θαη ν γηνο ηεο Παθαίιςκ. Οη αζιεηηθνί αγψλεο Ίζειζα θαζηεξψζεθαλ πξνο ηηκή ηνπο. Δ Ελψ κε ηνλ κηθξφ Αηφλπζν

Ενθάζηεο (Μπζ) Κνισλφο- Λφθνο ΢θνπδέ : Δ Εμηάζηδ ή Βπζηάζηδ ήηαλ αδειθή ηνπ Κξένληα θαη ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο ΛαΎνπ. Βπεηδή ην δεπγάξη δελ έθαλε παηδηά ν Λάηνο ξψηεζε ην καληείν ην νπνίν απεθάλζε φηη ην παηδί πνπ ζα γελλεζεί ζα ηνλ ζθνηψζεη. Μεηά απφ απηφ ν Λάηνο απέθεπγε ηε ζπλεχξεζε κε ηελ γπλαίθα ηνπ. ΋κσο ε Ενθάζηε έλα βξάδπ κέζπζε ηνλ Λάην θαη θνηκήζεθε καδί ηνπ, κε απνηέιεζκα λα γελλεζεί έλα αγφξη, ν Οηδίπνπο, πνπ ν Λάηνο έδησμε καθξηά απφ ηε Θήβα. ΋κσο ν κηθξφο Οηδίπνπο επέδεζε θαη κεγάισζε. Μεηά απφ αξθεηά ρξφληα ν Λάηνο ζθνηψζεθε θαηά ιάζνο απφ ηνλ Οηδίπνδα. Δ Ενθάζηε παληξεχηεθε ηνλ γην ηεο, αγλνψληαο ηελ ζρέζε κεηέξαο-γηνπ. Σν λέν βαζηιηθφ (θαη άζειά ηνπ αηκνκηθηηθφ) δεπγάξη απέθηεζε ηέζζεξα παηδηά, ηνπο δηδχκνπο Βηενθιή θαη Πνιπλείθε θαη ηα θνξίηζηα Ώληηγφλε θαη Εζκήλε. Μεηά απφ ιίγα ρξφληα ζηε Θήβα μέζπαζε ινηκφο, ν νπνίνο απνδεθάηηδε ηνλ πιεζπζκφ ηεο. ΋ηαλ ξσηήζεθε ν κάληεο Σεηξεζίαο είπε φηη γηα ην ινηκφ επζχλεηαη ν Οηδίπνπο αηκνκίθηεο κε ηε κεηέξα ηνπ. Ο Οηδίπνπο απειπηζκέλνο έβγαιε ηα κάηηα ηνπ θαη εγθαηέιεηςε ηε Θήβα, ελψ ε Ενθάζηε απαγρνλίζηεθε. Ενιάνπ (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα: Ο Ευθαμξ ήηαλ γηνο ηνπ Εθηθιή θαη αληςηφο, θίινο θαη ζχληξνθνο ηνπ Δξαθιή. Ήηαλ καδί ηνπ ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία θαη ζην θπλήγη ηνπ Καιπδψληνπ Κάπξνπ. Βπίζεο βνήζεζε ηνλ Δξαθιή ζηελ επίηεπμε πνιιψλ απφ ηνπο άζινπο ηνπ, φπσο ζηελ Κφπξν ηνπ Ώπγεία, ζηα Μήια ησλ Βζπεξίδσλ θαη ζηε ζχιιεςε ηνπ Κέξβεξνπ. Δ ζπκβνιή ηνπ ζηελ εμφλησζε ηεο Λεξλαίαο Όδξαο ήηαλ ζεκαληηθή. Ώθφκα ν Εφιανο ζεσξείηαη ν πξψηνο Οιπκπηνλίθεο, κηαο θαη λίθεζε ζηελ αξκαηνδξνκία ηεο πξψηεο Οιπκπηάδαο πνπ ιέγεηαη φηη νξγαλψζεθε απφ ηνλ Δξαθιή. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Δξαθιή, βνήζεζε ηνπο Δξαθιείδεο ζηελ θάζνδφ ηνπο ζηελ Πεινπφλλεζν. Μάιηζηα επεηδή ήηαλ ήδε ειηθησκέλνο, ε ζεά ηεο λεφηεηαο Ήβε, θξφληηζε λα μαλαληψζεη γηα αληηκεησπίζεη ηνπο ερζξνχο ησλ Δξαθιεηδψλ. Εφιεο (Μπζ) Μεηο : Δ Ευθδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Οηραιίαο Βπξχηνπ. Ο Δξαθιήο ηελ εξσηεχηεθε αιιά ν Βχξπηνο αξλήζεθε λα ηνπ δψζεη ηελ θφξε ηνπ. Ο Δξαθιήο αξγφηεξα θαηέιαβε ηελ Οηραιία, ζθφησζε ηνλ Βχξπην θαη άξπαμε ηελ Εφιε. Δ ζχδπγνο ηνπ Δξαθιή Αεηάλεηξα, φηαλ πιεξνθνξήζεθε ην γεγνλφο, άιεηςε ην ρηηψλα ηνπ κε ην αίκα ηνπ Κεληαχξνπ Νέζζνπ, ν νπνίνο ηεο είρε πεη πξηλ πεζάλεη φηη αλ θάπνηε ηελ πξνδψζεη ν

202

Δξαθιήο ζα ηνλ μαλάθεξλε θνληά ηεο αιείθνληαο ην ρηηψλα ηνπ κε ην αίκα απηφ. Μφιηο φκσο ν Δξαθιήο θφξεζε ηνλ ρηηψλα ηνπ, θαηειήθζε απφ αθφξεηνπο πφλνπο. Ώιιφθξσλ παξαθάιεζε ηνλ Φηινθηήηε λα αλάςεη κηα ππξά, πάλσ ζηελ νπνία αλέβεθε θαη θάεθε.. Ο Δξαθιήο πξηλ πεζάλεη έδσζε εληνιή ζηνλ γην ηνπ Όιιν λα παληξεπηεί ηελ Εφιε. Ίνπ (Γεσ) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ Ίμξ ή Νζμ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ. ΐξίζθεηαη αλάκεζα ζηε Νάμν θαη ζηε ΢αληνξίλε. Ο Δξφδνηνο αλαθέξεη φηη ην λεζί ήηαλ ε παηξίδα ηεο κεηέξαο ηνπ Οκήξνπ, θαη εθεί βξηζθφηαλ θαη ν ηάθνο ηνπ πνηεηή. Ενπιηαλνχ (Ρσκ) Μνπζείν-΢η. Λαξίζεο : Ο Εμοθζακυξ (4νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ειιπξία, ήηαλ απηνθξάηνξαο ηεο Ρψκεο, δηάδνρνο ηνπ Κσλζηάληηνπ (γηνπ ηνπ Μ. Κσλζηαληίλνπ). Πξνζπάζεζε λα αλαβηψζεη ηελ αξραία ζξεζθεία θαη γηα ην ζθνπφ απηφ δηέηαμε ηελ επαλαιεηηνπξγία ησλ λαψλ ησλ Οιχκπησλ ζεψλ, ηνπο νπνίνπο εκθάληζε θαη ζηα λνκίζκαηα, αληηθαηέζηεζε ηνπο ρξηζηηαλνχο δεκφζηνπο ιεηηνπξγνχο κε εεκζημφξ θαη απαγφξεπζε ηε δηδαζθαιία ηεο ρξηζηηαληθήο ζξεζθείαο ζηα ζρνιεία. Ήηαλ δηαλννχκελνο θαη είρε κειεηήζεη θηινζνθία θαη ξεηνξηθή. Έγξαςε κάιηζηα θαη ζεβαζηφ αξηζκφ βηβιίσλ. Έθαλε ζεκαληηθέο κεηαξξπζκίζεηο, ζεβάζηεθε ηε ΢χγθιεην, πξνψζεζε ηελ απνθέληξσζε θαη ηελ αμηνθξαηία θαη αληηκεηψπηζε ηνπο εηζβνιείο ζηε Αχζε θαη Ώλαηνιή. ΢ε κηα εθζηξαηεία θαηά ησλ Πεξζψλ, ζθνηψζεθε ζε ειηθία κφιηο 32 εηψλ θαη αθνχ είρε βαζηιεχζεη δπν κφιηο ρξφληα. Οη ρξηζηηαλνί απέδσζαλ ην ζάλαηφ ηνπ ζε ζεία επέκβαζε. Δ Βθθιεζία, εμ αηηίαο ηεο πξνζπάζεηάο ηνπ λα επαλαθέξεη ηελ παιηά ζξεζθεία, ηνλ απεθάιεζε μ Ώπμζηάηδξ. Ενπιίνπ ΢κηζ (Πξν) Θεζείν : βιέπε ΢ιζε Εμοθίμο Ενπζηηληαλνχ (ΐπδ) Λφθνο ΢ηξέθε : Ο Εμοζηζκζακυξ (483-565) ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εγεκφλεο ηνπ ΐπδαληίνπ. Έκεηλε ζηελ ηζηνξία: Ώλάγιπθν κε ηνλ Ενπζηηληαλφ, πνπ βξίζθεηαη ζην ακεξηθαληθφ Καπηηψιην, κεηαμχ ησλ κεγάισλ λνκνζεηψλ ηεο ηζηνξίαο.

- Γηα ηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα αλαθαηαιάβεη ηα ρακέλα εδάθε ηεο Αχζεο απφ ηνπο βαξβάξνπο θαη λα αλαζπζηήζεη ηελ εληαία ξσκατθή απηνθξαηνξία (πξάγκα πνπ ην πέηπρε ζε κεγάιν βαζκφ).

- Γηα ηελ επηηπρία ηνπ εγρεηξήκαηνο λα επηβάιεη ηε ρξηζηηαληθή ζξεζθεία, έζησ θαη κε ηε βία, ζε φιε ηελ επηθξάηεηα.

- Γηα ην ηεξάζηην λνκνζεηηθφ θαη δηνηθεηηθφ ηνπ έξγν. Γελλήζεθε ζηελ Ειιπξία θαη φηαλ ν ζείνο ηνπ Ενπζηίλνο έγηλε απηνθξάηνξαο ην 518, ν Ενπζηηληαλφο ήξζε ζηελ πξσηεχνπζα. Οη γλψζεηο ηνπ, ε νμπδέξθεηά ηνπ θαη νη νξγαλσηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο, εθηηκήζεθαλ απφ ην ζείν ηνπ, ν νπνίνο ηνλ πηνζέηεζε θαη δηαδνρηθά αλήιζε ηα αμηψκαηα παηξίθηνο, χπαηνο, θαίζαξαο θαη ζπλαπηνθξάηνξαο. ΋ηαλ ν Ενπζηίλνο πέζαλε θαη ν Ενπζηηληαλφο έκεηλε κφλνο απηνθξάηνξαο. Ήηαλ ηθαλφο, βαζηά κνξθσκέλνο θαη εξγαδφηαλ αθαηάπαπζηα, είρε δε ηελ ηθαλφηεηα επηινγήο ζπνπδαίσλ ζπλεξγαηψλ. Σν έξγν ηνπ πινχζην, νθείιεηαη θαηά κεγάιν κέξνο θαη ζ’ απηνχο: ΢ηνπο ζηξαηεγνχο ΐειηζάξην θαη Ναξζή νη νπνίνη έθεξαλ μαλά ζηελ απηνθξαηνξία ηηο επαξρίεο ηεο Εηαιίαο, ηεο Εζπαλίαο θαη ηεο Ώθξηθήο. ΢ηνλ λνκνκαζή Σξηβσληαλφ πνπ πξαγκαηνπνίεζε ηελ θσδηθνπνίεζε ησλ λφκσλ ηνπ θξάηνπο, ηεξάζηην λνκνζεηηθφ έξγν πνπ πεξηιάκβαλε ηνλ Κχδζηα (αζηζημφ δζηαίμο), ηηο Βζζδβήζεζξ ηνπο Πακδέηηεξ θαη ηηο Νεανέξ. ΢ηνλ άιιν λνκνκαζή Εσάλλε Καππαδφθε, ν νπνίνο εηζήγαγε κηα ζεηξά κεηαξξπζκίζεσλ ζηε δηνηθεηηθή δνκή ηνπ θξάηνπο. ΢ηνπο αξρηηέθηνλεο Ώλζέκην θαη Εζίδσξν πνπ νινθιήξσζαλ ηελ θαηαζθεπή ηνπ αξρηηεθηνληθνχ ζαχκαηνο, ηνπ λανχ ηεο Ώβίαξ ημο Θεμφ ΢μθίαξ, ελφο εληππσζηαθνχ ηφζν γηα ηνλ φγθν θαη ηνλ πινχην ηνπ, φζν θαη γηα ηνλ ηεξάζηην ηξνχιν θαη ηε κεγαινπξέπεηα ηνπ νηθνδνκήκαηνο, πνπ θαη ζήκεξα εμαθνινπζεί λα ζαπκάδεηαη.

203

Καη ηέινο ζηε γπλαίθα ηνπ, ηελ απηνθξάηεηξα Θενδψξα, ε νπνία απνδείρηεθε κηα πνιχηηκε ζχληξνθνο ζην πιεπξφ ηνπ απηνθξάηνξα. ΢πλεηή αιιά θαη απνθαζηζηηθή, θηιφδνμε θαη δίθαηε, παλέμππλε θαη κε πνιηηηθφ αηζζεηήξην, απέδεημε ηηο ηθαλφηεηέο ηεο ζπκβνπιεχνληαο ην ζχδπγφ ηεο, φπσο απέδεημε ζηελ πεξίθεκε ΢ηάζδ ημο Νίηα. Ο Ενπζηηληαλφο ζπλέρηζε λα θπβεξλά επί 17 ρξφληα κεηά ην ζάλαην ηεο Θενδψξαο. Ενθψληνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώζελαίνο ηξαγηθφο πνηεηήο Εμθχκ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηνο ηνπ κεγάινπ επίζεο ηξαγηθνχ πνηεηή ΢νθνθιή θαη ηεο Νηθνζηξάηεο. Σν 428 ζπλαγσλίζηεθε ηνλ Βπξηπίδε θαη πήξε ην δεχηεξν βξαβείν. Έγξαςε πεξί ηηο 50 ηξαγσδίεο, απφ ηηο νπνίεο γλσξίδνκε κφλν κεξηθνχο ηίηινπο.. Ιππάρτοσ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : * Ο Ίππανπμξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ ν λεφηεξνο γηνο ηνπ ηπξάλλνπ ηεο Ώζήλαο Πεηζίζηξαηνπ. Με ηνλ αδειθφ ηνπ Εππία δηαδέρζεθαλ ηνλ παηέξα ηνπο ζηελ εγεκνλία ηεο πφιεο. ΢πλέρηζαλ ην πνιηηηζηηθφ έξγν ηνπ παηέξα ηνπο, επλφεζαλ ηελ αλάπηπμε ησλ ηερλψλ θαη θξφληηζαλ λα θαηαγξαθνχλ ηα νκεξηθά έπε. Ο Ίππαξρνο ζθνηψζεθε ην 514 απφ ηνπο ηπξαλλνθηφλνπο Ώξκφδην θαη Ώξηζηνγείηνλα. * Ο θηιφζνθνο Ίππανπμξ (4νο π.Υ.) εθδηψρζεθε απφ ηνπο Ππζαγφξεηνπο επεηδή δελ ηεξνχζε ηελ κπζηηθφηεηα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπο. * Ο Ώζελαίνο πνηεηήο ηεο λέαο αηηηθήο θσκσδίαο Ίππανπμξ (3νο π.Υ. αη.) * Ο αζηξνλφκνο, γεσγξάθνο, καζεκαηηθφο θαη ραξηνγξάθνο Ίππανπμξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηε Νίθαηα ηεο ΐηζπλίαο, απνθαιείηαη ν παηέναξ ηδξ αζηνμκμιίαξ θαη ζεκειησηήο ηεο ηξηγσλνκεηξίαο. Βίλαη έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο γεσγξάθνπο θαη ραξηνγξάθνπο φισλ ησλ επνρψλ. Βξγάζηεθε ζηε Νίθαηα, ζηε Ρφδν (απνθαιείηαη θαη Ρφδηνο) θαη ζηελ Ώιεμάλδξεηα. Ο Ίππαξρνο ππνιφγηζε ηε δηάκεηξν ηεο ΢ειήλεο θαη κέηξεζε ηελ απφζηαζε ηεο ΢ειήλεο απφ ηε Γε κε εθπιεθηηθή αθξίβεηα, ρξεζηκνπνίεζε ην γεσγξαθηθφ κήθνο θαη πιάηνο γηα ηε ραξηνγξάθεζε ηεο Γεο, δεκηνχξγεζε ηνλ πξψην (ζηε Αχζε) θαηάινγν αζηέξσλ θαη ηαμηλφκεζε ηα αζηέξηα ζε ηάμεηο ιακπξφηεηαο. Βπηλφεζε έλα καζεκαηηθφ ζχζηεκα γηα ηελ πξφβιεςε ησλ πιαλεηηθψλ θηλήζεσλ, κε βάζε φηη φια ηα νπξάληα ζψκαηα θηλνχληαλ γχξσ απφ ηε Γε. Σέινο ππνιφγηζε ην δθζαηυ έημξ ζε 365,242 κέξεο! Ο Ίππαξρνο

΢ηνλ Ίππαξρν απνδίδεηαη ε εθεχξεζε ηνπ αζηξνιάβνπ. (Καηά άιινπο ν αζηξνιάβνο ήηαλ εθεχξεζε ηνπ Θέςκα ή ηεο θφξεο ηνπ Τπαηίαξ ηδξ Ώθελακδνζκήξ). Έγξαςε πεξί ηα 16 βηβιία ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα νπνία θάεθαλ κε ηε ΐηβιηνζήθε ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Αηαζψδεηαη κφλν έλα πιήξεο θαη πεξηθνπέο απφ ηα άιια.

Ηπποδάμος

(Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Εππυδαιμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μίιεην, ήηαλ θηιφζνθνο, αξρηηέθηνλαο, θπζηθφο, καζεκαηηθφο θαη ζχκθσλα κε ηνλ Ώξηζηνηέιε ήηαλ ν πξσηνπφξνο ηεο πνιενδνκίαο. ΢ρεδίαζε κηα ηδαληθή πφιε 10.000 πνιηηψλ κε γπλαηθφπαηδα θαη δνχινπο ρσξηζκέλνπο ζε ηξεηο ηάμεηο (αγξφηεο, ζηξαηηψηεο θαη ηερλίηεο). Δ πφιε ρσξίζηεθε ζε ηξεηο θαηεγνξίεο: ηεξή δεκφζηα θαη ηδησηηθή. Ο Πεξηθιήο ηνπ αλέζεζε ην ζρεδηαζκφ ηεο πφιεο ηνπ Πεηξαηά θαη απηφ απνηέιεζε πξφηππν γηα πνιιέο πφιεηο ηεο επνρήο εθείλεο. Βπίζεο ν Εππφδακνο εθπφλεζε ηε ξπκνηνκηθή κειέηεο ηεο αζελατθήο απνηθίαο ησλ Θνπξίσλ ηεο Εηαιίαο. Ιπποθονηιδών (Εζη) Πεηξάισλα : Δ Εππμεςκηίξ ή Εππμεμςκηίξ θπιή ήηαλ θπιή ηεο αξραίαο Ώζήλαο. Γελάξρεο ηεο θπιήο ήηαλ ν κπζηθφο Εππνζφσλ, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα. Ιπποκραηείοσ (πιαηεία) (Αηα) Ώκπειφθεπνη : Βίλαη ε πιαηεία κεηαμχ ηνπ Εππμηνάηεζμο Ννζνθνκείνπ θαη ηνπ Πχξγνπ ησλ Ώζελψλ.

204

Ηπποκπάηοςρ

(Ώξρ) Παλεπηζηεκίνπ - Λ. Ώιεμάλδξαο : Ο παηέναξ ηδξ Εαηνζηήξ ν Εππμηνάηδξ (460-377 π.Υ.) είλαη ν πξψηνο πνπ αζρνιήζεθε επηζηεκνληθά κε ηελ ηαηξηθή θαη εθάξκνζε κεζνδεπκέλεο ζεξαπείεο ησλ αζζελεηψλ. Δ βαζηθή ζεσξία ηνπ Εππνθξάηε, ήηαλ φηη θάζε αζζέλεηα έρεη κφλν θπζηθά αίηηα. Ήηαλ ν πξψηνο πνπ είδε ηελ ηαηξηθή ζαλ θάηη μερσξηζηφ απφ ηε ζξεζθεία. ΢πνχδαζε ζην Ώζθιεπηείν ηεο Κσ, πνπ ήηαλ θαη ε πην δηάζεκε ηαηξηθή ζρνιή ηεο επνρήο ηνπ. Αάζθαινί ηνπ ήηαλ νη πην γλσζηνί γηαηξνί ηνπ λεζηνχ κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν παηέξαο ηνπ. Πξάγκαηη έγηλε γηαηξφο κε αθηηλνβνιία θαη θχξνο, γλσζηφο ζε φιεο ηηο ειιεληθέο πφιεηο αθφκα θαη ζηελ Πεξζία. Σαμίδεςε ζηε Ώίγππην, ζηε ΢θπζία, ηε Θξάθε θαη ηε Θεζζαιία. Πέζαλε ζηε Λάξηζα ζε κεγάιε ειηθία. Ο Εππνθξάηεο γλψξηδε επίζεο θαη θηινζνθία. ΢χκθσλα κε ηνλ Γαιελφ (ηνλ κεγαιχηεξν κεηά ηνλ Εππνθξάηε γηαηξφ ηεο αξραηφηεηαο, πνπ έδεζε ηνλ 2ν αηψλα κ.Υ.), ν Εππνθξάηεο είλαη ν κέγηζηνο ησλ γηαηξψλ θαη ν πξψηνο ησλ θηινζφθσλ. Σα έξγα ηνπ είλαη 59, γξακκέλα ζηελ ησληθή δηάιεθην, θαη ζεσξνχληαη ηα αξραηφηεξα επηζηεκνληθά θείκελα ηαηξηθήο. Ώλάκεζά ηνπο ζπγγξάκκαηα Ώκαημιίαξ, παεμθμβίαξ, Πνμβκςζηζηήξ, Θεναπεοηζηήξ, Υεζνμονβζηήξ, Παζδζαηνζηήξ θαη άιια. Οη ηδέεο ηνπ Εππνθξάηε πέξαζαλ κέζσ ηνπ Γαιελνχ ζηελ ξσκατθή απηνθξαηνξία θαη ζηε ζπλέρεηα, ζηνπο γηαηξνχο ηεο Ώλαγέλλεζεο. Σν ζχγρξνλν ηαηξηθφ νηθνδφκεκα έρεη ζεκειησζεί ζην έξγν ηνπ. Καη ζήκεξα νη λένη γηαηξνί, πξηλ πάξνπλ ην πηπρίν ηνπο νξθίδνληαη ηνλ ΋νημ ημο Εππμηνάηδ. Γξακκαηφζεκν κε ηνλ φξθν ηνπ Εππνθξάηε

Ιππολύηοσ

(Μπζ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Ο Εππυθοημξ ήηαλ παηδί ηνπ Θεζέα θαη ηεο ακαδφλαο Ώληηφπεο. Ο λένο ηηκνχζε ηελ Άξηεκε θαη παξακεινχζε ηε ιαηξεία ηεο Ώθξνδίηεο. Ώπηφ εμφξγηζε ηε ζεά ηνπ έξσηα, πνπ γηα λα ηνλ ηηκσξήζεη ελέπλεπζε γη’ απηφλ ζθνδξφ έξσηα ζηελ Φαίδξα, γπλαίθα ηνπ Θεζέα θαη κεηξηά ηνπ Εππνιχηνπ. ΋ηαλ ν λένο απέθξνπζε ηνλ έξσηά ηεο, ε Φαίδξα ηνλ ζπθνθάληεζε ζηνλ Θεζέα φηη ν γηνο ηνπ ήζειε λα ηε βηάζεη. Ο Θεζέαο βέβαηνο γηα ηελ εηιηθξίλεηα ηεο θαηαγγειίαο ηεο Φαίδξαο, παξαθάιεζε ηνλ Πνζεηδψλα λα ηηκσξήζεη ηνλ Εππφιπην. Ο ζεφο έζηεηιε έλα ηαχξν, ν νπνίνο θφβηζε ηα άινγα ηνπ άξκαηνο ηνπ Εππνιχηνπ, κε απνηέιεζκα λα αλαηξαπεί ην άξκα θαη λα ζθνησζεί ν αλαβάηεο ηνπ. Μεηά απφ απηφ ε Φαίδξα απηνθηφλεζε απφ ηχςεηο. Ιππομέδονηος (Μπζ-Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Εππμιέδςκ ήηαλ γηνο ηνπ Ώξηζηνκάρνπ θαη ηεο Μεηηδίθεο, έλαο απφ ηνπο Βπηά επί Θήβαο. Ήηαλ γλσζηφο γηα ην ηεξάζηην αλάζηεκά ηνπ θαη ηελ ππεξθπζηθή ηνπ δχλακε. ΢ηηο κάρεο πνπ έγηλαλ κπξνζηά ζηηο πχιεο ηεο Θήβαο ν Εππνκέδσλ ζθφησζε ηνλ Φάιαλζν, αιιά ζθνηψζεθε απφ ηνλ Ίζκαξν. Ο γηνο ηνπ Πνιχδσξνο ήηαλ έλαο απφ ηνπο Βπηγφλνπο πνπ εθδηθήζεθαλ ηνπο Θεβαίνπο γηα ηελ ήηηα θαη ην ζάλαην ησλ Βπηά * Ο ΢παξηηάηεο ζηξαηεγφο Εππμιέδςκ μ Λαηεδαζιυκζμξ (3νο π.Υ. αη.) ζπλέβαιιε απνθαζηζηηθά ζηηο πξνζπάζεηεο ηνπ βαζηιηά Άγε γηα πνιηηεηαθέο κεηαξξπζκίζεηο ηεο πφιεο ηνπ. Μεηά ηελ ζαλαηηθή θαηαδίθε ηνπ βαζηιηά, αλαγθάζηεθε λα απηνεμνξηζζεί ζηελ Ώίγππην.

Ιππονίκοσ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Ώζελαίνο Εππυκζημξ (5νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Καιιία θαη ηεο Βιπηλίθεο ήηαλ έλαο απφ ηνπο πινπζηφηεξνπο Έιιελεο. Ήηαλ επίζεο μαθνπζηφο γηα ηε θηιαξγπξία ηνπ γηα ηελ νπνία δηαθσκσδήζεθε απφ ηνπο πνηεηέο ηεο επνρήο. Ιππώνακηος (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο πνηεηήο θαη ηακβνγξάθνο Εππχκαλ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Έθεζν, έδεζε εμφξηζηνο θαη θησρφο ζηηο Κιαδνκελέο δησγκέλνο απφ ηνπο ηπξάλλνπο ηηο παηξίδαο ηνπ. Έγξαςε ζθσπηηθά θαη ζαηηξηθά πνηήκαηα, δηαθσκψδεζε ηελ αλεζηθφηεηα θαη ηελ πνιπηέιεηα ησλ ζπκπνιηηψλ ηνπ, αιιά θαη ηελ ίδηα ηνπ άζιηα δσή.

205

΢ε κέλα ν Πινχηνο – επεηδή ζηξαβφο είλαη πεξίζζα θαζφινπ, ειζφληαο ζπίηη κνπ δελ είπε: «Ηππψλαρηά κνπ, ζνπ δίλσ θαηνζηάξηθα ηξηάληα, νιαζεκέληα θη αθφκ’ άιια πνιιά», επεηδή κπαιφ δελ έρεη ν δφιηνο. Εππψλαθηαο : Πμίδια (κεηάθξαζε Δι. ΐνπηηεξίδεο)

Ίξηδνο (Μπζ) Παγθξάηη : Ή Ίνζξ ήηαλ ζεφηεηα, πξνζσπνπνίεζε ηνπ νπξάληνπ ηφμνπ, θφξε ηνπ Θαχκαληα θαη αδειθή ησλ ηεξάησλ Ώξππηψλ πνπ είλαη θαη ζεφηεηεο ησλ αλέκσλ θαη ηεο ζχειιαο. Ήηαλ ε αγγειηνθφξνο ησλ ζεψλ θαη ηελ παξίζηαλαλ κε ρηηψλα, ρξπζά ζαλδάιηα θαη θηεξά ζηνπο ψκνπο (φπσο νη άγγεινη ηνπ ρξηζηηαληζκνχ), ηδνφηεζμ ζην ρέξη θαη γξήγνξε ζαλ ζχειια. Σν επηάρξσκν νπξάλην ηφμν ήηαλ ν δξφκνο πνπ αθνινπζνχζε ε Ίξηο γηα λα κεηαθέξεη ην φδςν ηδξ ΢ηοβυξ πνπ ρξεζίκεπε γηα ηνπο φξθνπο ησλ ζεψλ. Ώλάκεζα ζηα θαζήθνληά ηεο ήηαλ θαη ην ζηξψζηκν ηνπ θξεβαηηνχ θαη ν θαιισπηζκφο ηεο Ήξαο. Βπίζεο παξαζηέθεηαη ζε γακήιηεο πνκπέο, φπσο απηέο ηνπ Αία κε ηελ Ήξα θαη ηνπ Πειέα κε ηελ Θέηηδα. Ο ΋κεξνο αλαθέξεη φηη ν Αίαο ηελ έζηεηιε ζηνλ Πνζεηδψλα γηα λα ηνλ πείζεη λα ζηακαηήζεη λα βνεζά ηνπο Έιιελεο. Βπίζεο ε Ήξα έζηεηιε ηελ Ίξηδα ζηνλ Ώρηιιέα γηα λα ηνπ πεη λα κπεη ζηνλ πφιεκν θαη λα απνθεπρζεί ή ειιεληθή ήηηα. ΋ηαλ ν Ώρηιιέαο παξαθαιεί ηνπο αλέκνπο λα θπζήμνπλ γηα λα αλάςεη ε λεθξηθή ππξά ηνπ Παηξφθινπ, ε Ίξηο κεηαθέξεη ην αίηεκά ηνπ ζηνλ ΐνξέα θαη ζηνλ Γέθπξν. Δ Ίξηο

Εζαγφξνπ (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Εζαβυναξ

(6νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο πνιηηηθφο, αξρεγφο ηεο αξηζηνθξαηηθήο παξάηαμεο. Ήηαλ ν θπξηφηεξνο αληίπαινο ηνπ Κιεηζζέλε. Με ηε βνήζεηα ησλ Λαθεδαηκνλίσλ θαηέιαβε ηελ εμνπζία ηεο Ώζήλαο θαη πξνζπάζεζε λα θαηαιχζεη ηνπο δεκνθξαηηθνχο λφκνπο ηνπ ΢φισλα. ΋κσο ε αληίδξαζε ησλ δεκνθξαηηθψλ ήηαλ ηζρπξή θαη ν Εζαγφξαο εγθαηέιεηςε ηελ πφιε θαη θαηέθπγε ζηε ΢πάξηε. ΢ηελ Ώζήλα θαηαδηθάζηεθε εξήκελ ζε ζάλαην. Εζαίνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Δζαίμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υαιθίδα, έδξαζε ζηελ Ώζήλα θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο πην επηθαλείο ξήηνξεο θαη ζπγγξαθείο δηθαληθψλ ιφγσλ ηεο αξραηφηεηαο. Ήηαλ καζεηήο ηνπ Εζνθξάηε, ίζσο δάζθαινο ηνπ Αεκνζζέλε θαη ηδξπηήο ζρνιήο ξεηνξηθήο ζηελ Ώζήλα. Ώπφ ηνπο πάλσ απφ 50 ιφγνπο ηνπ δηαζψδνληαη νη 11. Εζαπξίδε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Γήκςκ Εζαονίδδξ απφ ηελ Κχπξν, έπεζε ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ ηεο Ώζήλαο ην 1827. Εζαχξσλ (ΐπδ) Νεάπνιε : Δ δπλαζηεία ησλ Εζαφνςκ θπβέξλεζε ην ΐπδάληην απφ ην 717 σο ην 802. Οη ζεκαληηθφηεξνη απηνθξάηνξεο ηεο δπλαζηείαο ήηαλ: * Ο Λέςκ Γ΄ μ Ίζαονμξ (717-741), ήηαλ ν πξψηνο εηθνλνκάρνο απηνθξάηνξαο. * Ο γηνο ηνπ Κςκζηακηίκμξ Β’ μ Κμπνχκοιμξ ή Καααθίκμξ (741-775), νλνκάζηεθε έηζη απφ ηνπο εηθνλνιάηξεο, γηαηί πήξε ζθιεξά κέηξα θαηά ηεο ιαηξείαο ησλ εηθφλσλ. * Ο γηνο ηνπ Λέςκ Α΄ μ Υάγανμξ (775-780) αλ θαη εηθνλνκάρνο, παληξεχηεθε ηελ εηθνλφθηιε Βζνήκδ ηδκ Ώεδκαία ε νπνία ζπκβαζίιεπζε απφ ην 780 σο ην 790 κε ην γην ηεο Κςκζηακηίκμ ΢η’ (780-797). Δ Βηξήλε πξνζπάζεζε λα αλαηξέςεη ηελ πνιηηηθή ηνπ Λένληα θαηά ηεο εηθνλνιαηξίαο θαη ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο εηθνλνκάρνπο, αθφκα θαη κε ηνλ γην ηεο ηνλ νπνίν θαηαδίθαζε ζε ηχθισζε θαη έκεηλε κνλνθξάηεηξα απφ ην 797 σο ην 802, νπφηαλ αλαηξάπεθε θαη εμνξίζηεθε. Εζηδψξνπ (ΐπδ) Λφθνο ΢θνπδέ : Ο ΐπδαληηλφο αξρηηέθησλ θαη κεραληθφο Εζίδςνμξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μίιεην, έκεηλε ζηελ ηζηνξία σο ν έλαο απφ ηνπο δπν δεκηνπξγνχο ηνπ λανχ ηεο Ώγίαο ΢νθίαο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε (ν άιινο ήηαλ ν κεραληθφο Ώλζέκηνο). Σν 206

έξγν νινθιεξψζεθε ην 437 θαη είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο βπδαληηλήο αιιά θαη παγθφζκηαο αξρηηεθηνληθήο. Λέγεηαη φηη ζηα εγθαίληα, ν Ενπζηηληαλφο εληππσζηαζκέλνο απφ ηνλ φγθν θαη ηε κεγαινπξέπεηα ηνπ λανχ ςηζχξηζε: ΢ε κίηδζα ΢μθμιχκ. Εζκήλεο (Μπζ) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ κπζηθή Εζιήκδ ήηαλ ηέθλν ηεο αηκνκηθηηθήο ζρέζεο ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο Οηδίπνδα θαη ηεο Ενθάζηεο, αδειθή ηεο Ώληηγφλεο θαη ησλ δηδχκσλ Βηενθιή θαη Πνιπλείθε. ΋ηαλ απνθαιχθζεθε ε παηξνθηνλία θαη ε αηκνκημία πνπ είρε δηαπξάμεη ν Οηδίπνδαο, ε Εζκήλε έγηλε κάξηπξαο ηεο απηνθηνλίαο ηεο κεηέξαο ηεο θαη ηεο απηνηχθισζεο ηνπ παηέξα ηεο. Έδεζε ηελ πνιηνξθία ηεο πφιεο ηεο απφ ηνπο Βπηά επί Θήβαο θαη είδε ηνπο αδειθνχο ηεο λα αιιεινζθνηψλνληαη. ΋ηαλ ν ζείνο ηεο Κξέσλ πνπ θαηείρε ην ζξφλν ηεο Θήβαο, απαγφξεπζε ηελ ηαθή ηνπ Πνιπλείθε, δελ είρε ην ζζέλνο ηεο Ώληηγφλεο λα αληηηαρζεί ζηελ απαγφξεπζε. Δ Ώληηγφλε έζαςε ηνλ αδειθφ ηεο θαη ππέζηε ηεο ζπλέπεηεο ηεο κε ππαθνήο ηεο, παξά ηηο παξαθιήζεηο ηεο Εζκήλεο ζην Κξένληα λα ηε ζπγρσξήζεη. Δ Εζκήλε ήηαλ ηέξεηα ηεο Ώζελάο, αιιά ηφικεζε θαη ήξζε ζε εξσηηθή πεξίπηπμε κέζα ζηε λαφ, κε ηνλ Πεξηθιχκελν. Δ ζεά νξγίζηεθε γηα ηελ ηεξνζπιία θαη παξφηξπλε ηνλ Σπδέα λα κπεη ζην λαφ θαη λα ζθνηψζεη ην δεπγάξη. Ο Πεξηθιχκελνο πξφιαβε θαη ην έζθαζε, αθήλνληαο ηελ άκνηξε Εζκήλε κφλε ζην έιενο ηνπ Σπδέα πνπ ηελ έζθαμε αλειέεηα.. Δ Εζκήλε θαη ε Ώληηγφλε

Εζνθξάηνπο (Ώξρ) Άγηνο Λνπθάο : Ο Εζμηνάηδξ (436-338 π.Υ.) ήηαλ Ώζελαίνο ξήηνξαο θαη δάζθαινο επηθαλψλ ξεηφξσλ θαη ηζηνξηθψλ. Ώπφ ην έξγν ηνπ δηαζψζεθαλ 21 ιφγνη θαη 10 επηζηνιέο θαη απνζπάζκαηα απφ ην ζχγγξακκά ηνπ Ρδημνζηή ηέπκδ. Ήηαλ αληίπαινο ηνπ άιινπ κεγάινπ Ώζελαίνπ ξήηνξα, ηνπ Αεκνζζέλε ν νπνίνο ήηαλ δεδεισκέλνο ερζξφο ησλ Μαθεδφλσλ θαη ηνπ Φηιίππνπ. ΢ηνπο ιφγνπο ηνπ Εζνθξάηε ήηαλ εκθαλήο ε άπνςή ηνπ φηη φινη νη Έιιελεο έπξεπε λα ελσζνχλ ππφ έλα εγέηε (ηνλ Βπαγφξα ηεο Κχπξνπ, ή ηνλ Αηνλχζην ησλ ΢πξαθνπζψλ ή ηέινο, ηνλ Φίιηππν ηεο Μαθεδνλίαο) γηα λα αληηκεησπίζνπλ ελσκέλνη ηνπο βαξβάξνπο. ΋κσο αξγφηεξα απνγνεηεχηεθε απφ ηνλ Φίιηππν θαη κεηά ηελ ζπληξηβή ησλ Ώζελαίσλ θαη ησλ ζπκκάρσλ ηνπ ηνπο ζηε Υαηξψλεηα απφ ηνπο Μαθεδφλεο, απηνθηφλεζε απφ αζηηία. Οη ζεκαληηθφηεξνη ιφγνη ηνπ: Πακδβονζηυξ, Φίθζππμξ, Πνμξ Αδιυκζημκ, Πνμξ Νζημηθέα, Βοαβυναξ θ.ά. Εζηξίαο (Γεσ-Εζη) Πεξηζζφο : * Δ Εζηνία είλαη ρεξζφλεζνο πνπ βξίζθεηαη ζην κπρφ ηεο Ώδξηαηηθήο ζάιαζζαο. Μεηά ηνλ ΐ’ Παγθφζκην πφιεκν ε Εζηξία (εθηφο ηεο πφιεο Σεξγέζηε), πέξαζε ζηελ θπξηφηεηα ηεο Γηνπγθνζιαβίαο. ΢ήκεξα αλήθεη ζηελ Κξναηία θαη ε θπξηφηεξε πφιε ηεο είλαη ε Ρηγηέθα. * ΢ηελ αξραηφηεηα Εζηνία νλνκαδφηαλ κηα απνηθία ησλ Μηιεζίσλ πνπ ηδξχζεθε ηνλ 7ν π.Υ. αηψλα ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Ίζηξνπ (Ανχλαβε) Ίζηξνπ (Εζη-Μπζ) Πεξηζζφο : Ίζηνμξ νλνκαδφηαλ ζηελ αξραηφηεηα ν πνηακφο Ανχλαβεο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Ίζηνμξ ήηαλ γηνο ηνπ Ελάρνπ θαη ηεο Θεκηζηψο (ή ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο), πξνζσπνπνίεζε ηνπ νκψλπκνπ πνηακνχ. Εηέαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : * Δ Εηέα είλαη ην δέληξν γλσζηφηεξν σο ζηζά. Με ην φλνκα Εηέα είλαη γλσζηά αξθεηά ρσξηά ηεο Βιιάδαο ζηελ Άξηα, ζηα Γξεβελά, ζηνλ Έβξν, ζηελ Βπξπηαλία, ηα Εσάλληλα, ζηελ Καξδίηζα, ζηε Λάξηζα θαη αιινχ. * Δ πην γλσζηή Εηέα είλαη θσκφπνιε ηεο Φσθίδαο,. Βίλαη ιηκάλη θαη επίλεην ηεο Άκθηζζαο.

207

Εθηγελείαο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Δ Εθζβέκεζα ήηαλ θφξε βαζηιηά ησλ Μπθελψλ Ώγακέκλνλα θαη ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη αδειθή ηεο Διέθηξαο θαη ηνπ Οξέζηε. ΢χκθσλα κε ηνλ κχζν (πνπ έγηλε επξχηεξα γλσζηφο απφ ηηο ηξαγσδίεο ηνπ Βπξηπίδε, Εθζβέκεζα δ εκ Ώοθίδζ θαη Εθζβέκεζα δ εκ Σαφνμζξ) ν αξρεγφο ησλ Βιιήλσλ Ώγακέκλσλ, ππνρξεψζεθε λα ζπζηάζεη ηελ θφξε ηνπ, γηα λα πλεχζεη μφνζμξ άκεινο θαη λα κπνξέζεη ν ζηφινο λα αλαρσξήζεη απφ ηελ Ώπιίδα γηα ηελ Σξνία. Δ παξαηεηακέλε λελεκία νθεηιφηαλ ζηελ νξγή ηεο Άξηεκεο επεηδή ν Ώγακέκλσλ είρε θαπρεζεί φηη ήηαλ θαιχηεξνο ηνμφηεο απφ ηελ ίδηα. Γηα λα εμεπκεληζηεί ε ζεά έπξεπε λα ζπζηαζηεί ε Εθηγέλεηα. Σελ ηειεπηαία ζηηγκή φκσο ν Άξηεκε αληηθαηέζηεζε ηελ Εθηγέλεηα κε έλα ειάθη θαη ηελ θνπέια ηελ πήγε ζηελ Σαπξίδα (Κξηκαία) φπνπ ηελ έθαλε ηέξεηα ηνπ εθεί λανχ ηεο. Κάπνηε έθηαζαλ ζηελ Σαπξίδα - θπλεγεκέλνη απφ ηηο Βξηλχεο γηα ην θφλν ηεο Κιπηαηκλήζηξαο - ν Οξέζηεο θαη ν θίινο ηνπ Ππιάδεο. Βίραλ βξεζεί εθεί γηα λα αξπάμνπλ ην μφαλν ηεο Αήκεηξαο θαη λα ην κεηαθέξνπλ ζηε ΐξαπξψλα ηεο Ώηηηθήο. Φπζηθά ε Εθηγέλεηα γλψξηζε ηνλ Οξέζηε, πήξε ην μφαλν ηεο ζεάο θαη θαηάθεξε λα ην ζθάζεη καδί ηνπο. Δ Εθηγέλεηα πέζαλε ζηελ Ώηηηθή σο ηέξεηα ηεο ΐξαπξσλίαο Ώξηέκηδνο θαη ζάθηεθε εθεί. Δ Άξηεκε ηελ έθαλε αζάλαηε κε ην φλνκα Οξεηινρία. Ο ηεξέαο εηνηκάδεηαη λα ζπζηάζεη ηελ Εθηγέλεηα. Δ ζεά Αήκεηξα έξρεηαη γηα λα αληηθαηαζηήζεη ηελ θφξε κε έλα ειάθη

Εθηθξάηνπο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο

Εθζηνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) δηαθξίζεθε γηα ηελ πνιεκηθή ηνπ ηθαλφηεηα, αιιά θπξίσο γηα ηηο κεγάιεο ζηξαηησηηθέο κεηαξξπζκίζεηο θαη θαηλνηνκίεο ηφζν ζηελ ηαθηηθή φζν θαη ζηα φπια. Βίλαη ν πξψηνο πνπ δεκηνχξγεζε ην ζηξαηησηηθφ ζψκα πεδηθνχ, ηνπο πειηαζηέο. Πέηπρε δπν ζεκαληηθέο λίθεο θαηά ηεο ΢πάξηεο, ζηελ Κφξηλζν θαη ζηελ Άβπδν. Ώξγφηεξα πνιέκεζε σο κηζζνθφξνο ησλ Πεξζψλ θαηά ησλ Ώηγππηίσλ. Εσαθείκ Παηξηάξρνπ (Θξε) Κνισλάθη : βιέπε Παηνζάνπμο Εςαηείι Εσαλλίδε Θενιφγνπ (Θξε) Νέα Φηινζέε : Ο ζενιφγνο ΐαζίθεζμξ Εςακκίδδξ (18061963) απφ ηε ΐφξεην Ήπεηξν, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο εξκελείαο ηεο Καηλήο Αηαζήθεο ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Ώζήλαο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο θαη κέινο ηνπ Παγθνζκίνπ ΢πκβνπιίνπ Βθθιεζηψλ. Έγξαςε ην Ο Ώπυζημθμξ Παφθμξ ηαζ μζ ζηςζημί θζθυζμθμζ. Εσαλλίλσλ (Γεσ) Κνισλφο-΢επφιηα : Σα Εςάκκζκα ή Γζάκκεκα είλαη ε πξσηεχνπζα θαη ε κεγαιχηεξε πφιε ηεο Δπείξνπ. Δ πφιε είλαη ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηεο ιίκλεο Πακβψηηδαο, ζην κέζν ηεο νπνίαο ππάξρεη θαη έλα γξαθηθφ λεζάθη κε ην αξρνληηθφ ηνπ Ώιή παζά. Δ πφιε απειεπζεξψζεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη ελψζεθε κε ηελ Βιιάδα ην 1913. ΢ην παλεπηζηήκην ησλ Εσαλλίλσλ ζπνπδάδνπλ 20.000 θνηηεηέο. Εσάλλνπ Νηθνιάνπ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Νζηυθαμξ Εςάκκμο ήηαλ αγσληζηήο ηνπ θππξηαθνχ αγψλα, ζθνηψζεθε ην 1958. Εσάλλνπ ΢ηξαηεγνχ (΢ηξ) Παγθξάηη : βιέπε ΢ηναηδβμφ Εςάκκμο Εσλίαο (Εζη & Γεσ) (Λεσθφξνο) Πιαηεία Ώηηηθήο σο Ρηδνχπνιε : Δ Εςκία ζηελ αξραηφηεηα, ήηαλ ν γεσγξαθηθφο ρψξνο πνπ θαηαιάκβαλε ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ παξαιίσλ ηεο δπηηθήο Μηθξάο Ώζίαο. ΢ηελ Εσλία αλαπηχρζεθε ιακπξφο πνιηηηζκφο θαη εθεί θαιιηεξγήζεθαλ ε θηινζνθία, ηα γξάκκαηα θαη νη ηέρλεο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνπο Ίσλεο, Έιιελεο απνίθνπο απφ ηελ Ώηηηθή. ΢εκαληηθέο πφιεηο ηεο ήηαλ: Δ Φψθαηα, ε ΢κχξλε, νη Βξπζξαί, νη Κιαδνκελέο, ν Κνινθψλ, ε Έθεζνο, ε Πξηήλε θαη ε Μίιεηνο. Οη ησληθέο πφιεηο, είραλ ζρεκαηίζεη κηα πνιηηηζηηθή θαη ζξεζθεπηηθή νκνζπνλδία θαη θάζε ρξφλν έπαηξλαλ κέξνο ζηα Πακζχκζα, κηα γηνξηή πνπ γηλφηαλ ζην φξνο Μπθάιε θαη ήηαλ

208

αθηεξσκέλε ζην ζεφ Πνζεηδψλα. ΋κσο νη πφιεηο ήηαλ αλεμάξηεηεο θαη παξφιν πνπ ηηο έλσλαλ θνηλά ζπκθέξνληα, πνηέ δελ ελψζεθαλ ζε πνιηηηθή νκνζπνλδία, θάηη πνπ είρε πξνηείλεη ν Θαιήο ν Μηιήζηνο, αιιά δελ έγηλε δεθηφ. Δ Μίιεηνο ήηαλ ε πφιε πνπ γέλλεζε ηνλ ηζηνξηθφ θαη γεσγξάθν Βηαηαίμ θαη ηνπο πξψηνπο κεγάινπο Έιιελεο θηινζφθνπο, φπσο ηνλ Ώκαλίιακδνμ ηνλ Ώκαλζιέκδ θαη ηνλ Θαιή. Εσληδψλ (Μπζ-Βζλ) Νέα Φηινζέε : * Οη Εςακκίδεξ ήηαλ Νχκθεο ζηηο νπνίεο απέδηδαλ ηθαλφηεηεο επνχισζεο πιεγψλ. Οθείινπλ ην φλνκά ηνπο ζηνλ Ίσλα γην ηνπ Γαξγεηηνχ, ν νπνίνο ίδξπζε απνηθία ησλ Ώζελαίσλ ζηε Ήιηδα. ΢ηελ πεξηνρή πνπ ππήξρε ην ηεξφ ηνπο ππήξραλ αξθεηέο ηακαηηθέο πεγέο. Οη Εσλίδεο Νχκθεο ήηαλ ε Καιιηθαία, ε ΢πλαιιαζίο, ε Πεγαία θαη ε Ίαζηο. * Οη Εςκίδεξ ήηαλ νηθνγέλεηα Βιιήλσλ εθνπιηζηψλ, εγθαηεζηεκέλσλ ζην Λνλδίλν. Ο γλσζηφηεξνο είλαη ν Κςκζηακηίκμξ Εςκίδδξ ή Επθζλήξ (1775-1852) επεξγέηεο ηεο πφιεο ηνπ Πεηξαηά αιιά θαη ρξεκαηνδφηεο ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. Ίσλνο Αξαγνχκε Άιζνο ΢πγγξνχ : βιέπε Αναβμφιδ Ίςκμξ Εψλσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Ίςκεξ καδί κε ηνπο Ασξηείο ηνπο Ώραηνχο θαη ηνπο Ώηνιείο ήηαλ έλα απφ ηα ηέζζεξα ειιεληθά θχια πνπ θαηέθιπζαλ ηελ Βιιάδα θαηά ηε δεχηεξε π.Υ. ρηιηεηία θαη δηακφξθσζαλ ην έζλνο ησλ Βιιήλσλ. Οη Ίσλεο ήηαλ εγθαηεζηεκέλνη θπξίσο ζηελ Ώηηηθή, ζηηο Κπθιάδεο θαη ζηελ παξάιην πεξηνρή ηεο δπηηθήο Μηθξάο Ώζίαο πνπ νλνκάζηεθε Εσλία. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Ίσλ ήηαλ γηνο ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Κξένπζαο, ζπδχγνπ ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Ξνχζνπ. Δ Κξένπζα εγθαηέιεηςε ην βξέθνο, ην νπνίν βξήθε ν Βξκήο θαη ην παξάδσζε ζηνπο Αειθνχο φπνπ ην αλέζξεςε κηα ηέξεηα. Ώξγφηεξα ε Κξένπζα απέθηεζε κε ηνλ Ξνχζν έλα άιιν αγφξη ηνλ Ώραηφ. Οη δπν εηεξνζαιείο αδειθνί έγηλαλ γελάξρεο ησλ ειιεληθψλ θχισλ Ίσλεο θαη Ώραηνί. Εσζήθ Αακαζθελνχ (Θξε) Λπθαβεηηφο : Δ νδφο αλαθέξεηαη ζηνλ βπδαληηλφ κνλαρφ θαη πκλνγξάθν Εςάκκδ ημκ Ααιαζηδκυ (676-749) απφ ηε ΢πξία. Ήηαλ θαλαηηθφο ερζξφο ησλ εηθνλνκάρσλ, έγξαςε έξγα δνγκαηηθά, ηζηνξηθά θαη θηινζνθηθά θαη ην πκλνγξαθηθφ Οηηχδπμξ. Ο Εσζήθ ησλ Ρσγψλ

Εσζήθ ησλ Ρσγψλ (Βπα) Μαθξπγηάλλε : Ο Εςζήθ ηςκ Ρςβχκ (1776-1826) ήηαλ επίζθνπνο Άξηαο (Ρσγψλ θαη Κνδχιεο) θαη κηα απφ ηηο κνξθέο ηνπ αγψλα ηνπ ‘21. Ο Εσζήθ είρε απφ λσξίο κπεζεί ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη κφιηο μέζπαζε ε Βπαλάζηαζε, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ ζπκκεηείρε ζηνλ αγψλα. ΐξέζεθε ζηελ Αεχηεξε πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη θαηά ηελ Έμνδν ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη απαγρνλίζηεθε.

209

Καβαιιφηη (Πξν) Ώθξφπνιε: Ο Φήιημ-Κάξνινο-Δκκαλνπήι Καβαιιόηη (Cavalloti, 1842-98) ήηαλ Εηαιφο πνιηηηθφο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο. Τπήξμε νπαδφο ηνπ Γαξηβάιδε θαη ζεξκφο θηιέιιελαο. Έξγα ηνπ Γδηζάκμζ, Ώθηζαζάδδξ θαη άιια. Καβάζηια (Θξε-ΐπδ) Νεάπνιε : ΋λνκα θιεξηθψλ θαη βπδαληηλψλ αμησκαηνχρσλ: * Ο Κςκζηακηίκμξ Κααάζζθαξ (11νο αη.) ήηαλ δνκέζηηρνο ηεο Αχζεο (αξρηζηξάηεγνο Βπξψπεο) ηεο απηνθξάηεηξαο Γσήο. * Ο Νζηδθυνμξ Κααάζζθαξ (11νο αη.) ήηαλ δηνηθεηήο ηνπ Θέκαηνο Θεζζαινλίθεο επί ΐαζηιείνπ ΐ’ ΐνπιγαξνθηφλνπ. * Ο Νείθμξ Κααάζζθαξ (14νο αη.) ήηαλ κεηξνπνιίηεο Θεζζαινλίθεο, δηάδνρνο ηνπ Γξεγνξίνπ Παιακά. * Ο θιεξηθφο θαη ιφγηνο Νζηυθαμξ Κααάζζθαξ (14νο αη.) αληςηφο ηνπ Νείινπ, δηαδέρζεθε ην ζείν ηνπ ζηε κεηξφπνιε Θεζζαινλίθεο. Έγξαςε εθθιεζηαζηηθά θαη δνγκαηηθά έξγα. * Ο Νζηυδδιμξ Κααάζζθαξ (1595-1652) απφ ηελ Άκθηζζα, ήηαλ επίζθνπνο ΢αιψλσλ θαη ειιελνδηδάζθαινο. * Ο ιφγηνο θαη θιεξηθφο ΢οιεχκ Κααάζζθαξ (17νο αη.) απφ ηελ Ώθαξλαλία, ήηαλ θαζεγεηήο ζηελ παηξηαξρηθή Ώθαδεκία Κσλζηαληηλνχπνιεο. Καβάθε Κσλ. (Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο Κςκζηακηίκμξ Κααάθδξ (18631933) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ππήξμε πνηεηήο κε παγθφζκηα αθηηλνβνιία. Πξηλ θιείζεη ηα 20 ρξφληα ηνπ είρε κειεηήζεη αξραία θαη κεζαησληθή ειιεληθή θηινινγία θαη άξρηζε λα γξάθεη ηα πξψηα ηνπ πνηήκαηα. Ο Κσλζηαληίλνο Καβάθεο

΢ηελ Ώιεμάλδξεηα εξγάζηεθε ζην ρξεκαηηζηήξην. Σν 1891 δεκνζίεπζε ην πξψην ηνπ πνίεκα κε ηίηιν Κηίζηαζ. Σαμίδεςε ζην Παξίζη, ζην Λνλδίλν θαη ζηελ Ώζήλα, φπνπ γλψξηζε ζεκαληηθνχο ινγνηέρλεο ηεο επνρήο (Πνιέκεο, Ξελφπνπινο, Πνξθχξαο). Πνιχ αξγφηεξα γλψξηζε θαη ηνλ κεγάιν πεδνγξάθν Νίημ Καγακηγάηδ. Γξάθεη ζπλερψο θαη κεξηθά απφ ηα πξψηα πνηήκαηά πνπ αγαπήζεθαλ είλαη: Σα ηενζά, Έκαξ βένμξ, Πενζιέκμκηαξ ημοξ ααναάνμοξ, Σμ πνχημ ζηαθί, Θενιμπφθεξ, Δ Πυθζξ, Σείπδ, Βπζεοιίεξ, Φςκέξ, Σα άθμβα ημο Ώπζθθέςξ, Δ Εεάηδ, Βκ ης ιδκί Ώεήν, Δ δζμνία ημο Νένςκμξ, ΋ζμ ιπμνείξ θαη άιια. Κη αλ δελ κπνξείο λα θάκεηο ηελ δσήλ ζνπ φπσο ηε ζέιεηο, ηνχην πξνζπάζεζε ηνπιάρηζηνλ - φζν κπνξείο λα κελ ηελ εμεπηειίδεηο κεο ζηελ πνιιή ζπλάθεηα ηνπ θφζκνπ - κεο ζηεο πνιιέο θηλήζεηο θη νκηιίεο. Κσλζηαληίλνο Καβάθεο : ΋ζμ ιπμνείξ

Ο ίδηνο ν Καβάθεο ρσξίδεη ην έξγν ηνπ ζε ηξεηο πενζμπέξ ή θχθινπο: Σνλ ζζημνζηυ, ηνλ θζθμζμθζηυ θαη ηνλ δδμκζηυ ή αζζεδζζαηυ. Ο ηειεπηαίνο εθδειψλεηαη κεηά ην 1918, φηαλ, απνθαζίδεη λα απειεπζεξσζεί απφ ηηο θνηλσληθέο πξνθαηαιήςεηο, απνζαθελίδνληαο ηελ ηδηνξξπζκία ησλ εξσηηθψλ ηνπ πνηεκάησλ. Υαξαθηεξηζηηθά πνηήκαηα απηήο ηεο πεξηφδνπ είλαη: Αομ κέμζ 23 έςξ 24 εηχκ, Μένεξ ημο 1908, Βκ Μεβάθδ Βθθδκζηή Ώπμζηία, θαη άιια. Ο πνηεηήο δελ εμέδσζε πνηέ ζπγθεληξσκέλν ην έξγν ηνπ ζε ζπιινγή. Ώπηφ έγηλε κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Σν έξγν ηνπ ζπλνιηθά απνηειείηαη απφ 256 πνηήκαηα, απφ ηα νπνία ηα 154 είλαη ηα ακαβκςνζζιέκα, ηα 27 ηα δεκνζίεπζε κελ, αιιά ηα ‘απνθήξπμε’ ν ίδηνο (ηα απμηδνοβιέκα) θαη άιια 75 βξέζεθαλ ζην αξρείν ηνπ κεηά ην ζάλαηφ ηνπ θαη δεκνζηεχηεθαλ σο ην 1968. Έγξαςε επίζεο θαη πεδά

210

Καβειάξε (Βπα) Άγηνο ΢ψζηεο : Ο Κααεθθάνδξ ή Κααεθθανυπμοθμξ Κςκζηακηίκμξ απφ ηελ Ώξθαδία, πνιέκεζε ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Καδκείαο (Εζη) ΐνηαληθφο : Καδιεία νλνκαδφηαλ ζηελ αξραηφηεηα ε αθξφπνιε ηεο Θήβαο, θηηζκέλε ζε έλα ιφθν, ζην θέληξν ηνπ νπνίνπ βξηζθφηαλ ηα αλάθηνξα ηνπ βαζηιηά. Σα εξείπηά ηεο ζψδνληαη σο ζήκεξα. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Κάδιμ ηνλ κπζηθφ ηδξπηή ηεο πφιεο Κάδκνπ (Μπζ) Κνισλφο : Ο Κάδιμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σχξνπ Ώγήλνξα θαη ηεο Σειεθάεζζαο θαη αδειθφο ηνπ Φνίληθα, ηνπ Κίιηθα, θαη ηεο Βπξψπεο. ΋ηαλ ν Αίαο κεηακνξθσκέλνο ζε ηαχξν άξπαμε ηελ Βπξψπε, ν Ώγήλσξ δηέηαμε ηνπο γηνπο ηνπ λα βξνπλ ηελ αδειθή ηνπο, δηαθνξεηηθά λα κελ γπξίζνπλ πίζσ. Ο Κάδκνο χζηεξα απφ πνιιέο πεξηπιαλήζεηο ξψηεζε ην καληείν ησλ Αειθψλ ηη λα θάλεη θαη απηφ ηνπ είπε φηη έπξεπε λα αθνινπζήζεη κηα αγειάδα πνπ αλήθε ζην βαζηιηά ηεο Φσθίδαο θαη φπνπ απηή ζηακαηήζεη, εθεί λα ηδξχζεη κηα πφιε. Δ αγειάδα ζηακάηεζε ζην ζεκείν πνπ αξγφηεξα ρηίζηεθε ε Θήβα. Ο Αίαο ηνπ έδσζε γηα ζχδπγν ηελ Ώξκνλία, θφξε ηνπ Άξε θαη ηεο Ώθξνδίηεο. ΢ην γάκν ηνπο ήξζαλ φινη νη ζενί ηνπ Οιχκπνπ θαη νη Μνχζεο ηξαγνχδεζαλ ην λπθηθφ ηξαγνχδη. Ο Ήθαηζηνο έθαλε δψξν ζηελ Ώξκνλία έλα πεξηδέξαην θαη ε Ώθξνδίηε έλα πέπιν. Δ Ώξκνλία θαη ν Κάδκνο (Λνχβξν)

Σα παηδηά ηνπ Κάδκνπ θαη ηεο Ώξκνλίαο ήηαλ γνλείο ζεκαληηθψλ πξνζσπηθνηήησλ ηεο κπζνινγίαο: Δ Ώγαχε έγηλε κεηέξα ηνπ Πελζέα, ε ΢εκέιε ηνπ Αηνλχζνπ, ε Ελψ ηνπ Μειηθέξηε, ε Ώπηνλφε ηνπ Ώθηαίσλα θαη ν Πνιχδσξνο πξφγνλνο ηνπ Οηδίπνδα. Ο Κάδκνο είλαη ν ηδξπηήο θαη πξψηνο βαζηιηάο ηεο Θήβαο, αιιά ηνπ απνδίδεηαη θαη κεηαηξνπή ηνπ θνηληθηθνχ αιθαβήηνπ ζην ειιεληθφ. ΢ην ηέινο ηεο δσήο ηνπο ν Άξεο κεηακφξθσζε ην δεπγάξη ζε δξάθνληεο ή θίδηα θαη ηνπο κεηέθεξε ζηα Διχζηα Πεδία. Καδάδε (Βπη) Θπκαξάθηα : Ο Νεμηθήξ Καγάγδξ (1849-1936) απφ ηε Μπηηιήλε, ήηαλ θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ. Τπήξμε ηδξπηήο ηεο Βηαζνείαξ ημο Βθθδκζζιμφ, πνπ ππνζηήξηδε ηελ ππφζεζε ηνπ αιχηξσηνπ Βιιεληζκνχ. Έγξαςε αξθεηά βηβιία θαη δεκνζίεπζε πνιιά άξζξα επηζηεκνληθνχ, θηινζνθηθνχ θαη θνηλσληθνχ πεξηερνκέλνπ. Καδάλε (Βπα) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Βπψλπκν δπν νηθνγελεηψλ, αγσληζηψλ ηνπ ’21: * Οη αδειθνί ΐαζίθεζμξ, Γεχνβζμξ ηαζ Βιιακμοήθ Καγάκδξ απφ ην Λαζίζη ηεο Κξήηεο θαζψο θαη ν γηνο ηνπ πξψηνπ Γεχνβζμξ ή ΐαζζθαημβζχνβδξ Καγάκδξ, δηαθξίζεθαλ ζε κάρεο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. * Δ καξηπξηθή νηθνγέλεηα Καγάκδ απφ ηα ΢ηχξα ηεο Βχβνηαο. Οη αδειθνί Γεχνβζμξ θαη Αδιήηνζμξ Καγάγδξ θαη νη γηνη ηνπο Πεηνμθίκμξ (ηνπ πξψηνπ), Εςάκκδξ θαη Κςκζηακηίκμξ (ηνπ δεχηεξνπ) εθηειέζηεθαλ απφ ηνπο Σνχξθνπο. Αηέθπγε κφλν ν Θευδςνμξ, ηξίηνο γηνο ηνπ Αεκεηξίνπ. Καδαληδή (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Ώζήλα. Σξία αδέιθηα ηεο νηθνγέλεηαο, νη Εςάκκδξ, Λάιπνμξ θαη Νζηυθαμξ Καγακηγήξ ζθνηψζεθαλ ζηε κάρε ηεο Ώθξφπνιεο ηεο Ώζήλαο. Καδλέδε (Βπα) Άγηνο ΢ψζηεο : βιέπε Καζκέγδ Καζεκείαο (Αηα) Κνισλφο : Πηζαλψο ε ιέμε Καζεκεία είλαη παξαθζνξά ηεο ιέμεο Ώθαδεκία, γηαηί ζην ζεκείν απηφ βξηζθφηαλ ζηελ αξραηφηεηα ε Ώθαδεκία ηνπ Πιάησλα ΚαΎξε Βπαλζίαο (Λνγ) Κπςέιε : Δ δηαπξεπήο ινγία Βοακεία ΚαΎνδ (1799-1866) απφ ηελ Άλδξν, ήηαλ αδειθή θαη καζήηξηα ηνπ δαζθάινπ ηνπ γέλνπο Θευθζθμο ΚαΎνδ. Αηδάρζεθε θηινζνθία θαη έκαζε αξραία ειιεληθά, γαιιηθά θαη ηηαιηθά. Αηαηεξνχζε

211

αιιεινγξαθία κε ηνλ Κνξαή θαη ην έξγν ηεο εθηηκνχζαλ πνιινί ιφγηνη ηεο επνρήο φπσο ν Γάιινο εθδφηεο Νηηληφ (Αηδφηνο), ν Άλζηκνο Γαδήο, ν Ώι. ΢νχηζνο θαη άιινη. Έθαλε κεηαθξάζεηο θαη έγξαςε ην ζεαηξηθφ Νζηήναημξ, κηα ζχληνκε Εζημνία ηδξ Βθθάδαξ θ.ά. ΚαΎξε (Ώγσ-Βπη) Κεληξηθή Ώγνξά : Ο θηιφζνθνο, θιεξηθφο, δάζθαινο ηνπ γέλνπο θαη θηιηθφο Θευθζθμξ ΚαΎνδξ (1784-1853), απφ ηελ Άλδξν, ζπνχδαζε θηινζνθία, καζεκαηηθά θαη θπζηθέο επηζηήκεο ζηελ Πάηκν, Υίν, Εηαιία θαη Γαιιία. ΢ην Παξίζη έθαλε ηε γλσξηκία ηνπ Κνξαή, κε ην νπνίν ζπλδέζεθε κε θηιία. Αίδαμε ζηελ Βπαγγειηθή ΢ρνιή ηεο ΢κχξλεο θαη ζηελ Ώθαδεκία ησλ Κπδσληψλ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ην 1821 πήγε ζηα Φαξά θαη κεηά ζηελ Άλδξν φπνπ ζήθσζε ηε ζεκαία ηεο επαλάζηαζεο. Πνιέκεζε ζηνλ ΋ιπκπν θαη ζπκκεηείρε ζηηο δπν πξψηεο Βζληθέο ΢πλειεχζεηο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ν ΋ζσλαο ηνπ πξφζθεξε ζέζε ζην λενζχζηαην παλεπηζηήκην, αιιά ν ΚαΎξεο δελ ηελ απνδέρζεθε, φπσο θαη αξλήζεθε ην παξάζεκν ηνπ βαζηιηά, επεηδή δελ θπβεξλνχζε ζπληαγκαηηθά. Ο ΚαΎξεο ζπλέρηζε λα δηδάζθεη ζηελ Άλδξν θαη αλέπηπμε δηθή ηνπ ζξεζθεπηηθή-θηινζνθηθή ζεσξία ηελ Θεμζέαεζα. Γη’ απηήλ θαηεγνξήζεθε σο αξλεηήο ηεο πίζηεο, αηξεηηθφο θαη επηθίλδπλνο θαη δηθάζηεθε απφ εθθιεζηαζηηθφ δηθαζηήξην. Καηαδηθάζηεθε, εμνξίζηεθε θαη απειάζεθε ζην εμσηεξηθφ. Γχξηζε κεηά ηελ επαλάζηαζε ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ θαη ηε ζέζπηζε λφκνπ ‘πεξί ειεπζεξίαο ηεο ζπλείδεζεο’. ΋κσο θαηεγνξήζεθε θαη πάιη γηα αίξεζε θαη ην 1852 θαηαδηθάζηεθε ζε θπιάθηζε 10 εηψλ. Πέζαλε ζηε θπιαθή ηνλ επφκελν ρξφλν θαη ιίγεο κέξεο αξγφηεξα ν Άξεηνο Πάγνο ηνλ απάιιαμε απφ ηηο θαηεγνξίεο. Ο ΚαΎξεο, αγσλίζηεθε γηα ηελ ειεχζεξε δηαθίλεζε ησλ ηδεψλ

Καηζαξείαο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Δ Καζζάνεζα (ηνπξθηθά Kaysen) ηεο Καππαδνθίαο, είλαη πφιε πνπ ζηελ αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Μάδαθα, αξγφηεξα νλνκάζηεθε Βπζέβεηα θαη νη Ρσκαίνη ηεο έδσζαλ ην φλνκα απηφ. Σελ επνρή ησλ Ρσκαίσλ ήηαλ κεγάιν εκπνξηθφ θέληξν. Βπί ΐπδαληίνπ ήηαλ θαη ζξεζθεπηηθφ θέληξν έδξα επηζθνπήο. Ο πην επηθαλήο επίζθνπνο ηεο πφιεο ήηαλ ν Μέγαο ΐαζίιεηνο. Καθαβάθε (Βπα) Άγηνο ΢ψζηεο : ΋λνκα αγσληζηψλ ηνπ ’21: * Ο Καηααάηδξ Ώκηχκζμξ απφ ηελ Ώίγηλα θαη * ν Καηααάηδξ Μδκάξ απφ ηελ Κξήηε * Ο Καηααάηδξ Υανάθαιπμξ απφ ηε ΐπηξηλίηζα, ζθνηψζεθε ζην Μαξαζψλα ην 1824 Κάθαξε ΢π. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο Κάηηανδξ ΢πονίδςκ, έπεζε ζηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν 1940-41. Καθιακάλνπ (Βπα) Νένο Κφζκνο : * Ο Πακαβζχηδξ Καηθαιάκμξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21, απφ ηε ΐπηίλα Ώξθαδίαο. Καθνπξγνδηθείνπ (Αηα) Φπξξή : * Σν Καημονβζμδζηείμ είλαη δηθαζηήξην πνπ δηθάδεη ππνζέζεηο θαηεγνξηψλ γηα εγθιήκαηα ζε βαζκφ θαθνπξγήκαηνο. * Ο δξφκνο απηφο ηνπ Φπξξή δηαζηαπξψλεηαη κε ηελ νδφ Ώγίαο Βιενχζαο. Βθεί βξηζθφηαλ ν νκψλπκνο λαφο ν νπνίνο ιεηηνπξγνχζε σο ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ρξεζηκνπνηήζεθε σο ην πξψην Καημονβζμδζηείμ ηεο λέαο πξσηεχνπζαο. Ώξγφηεξα ζηεγάζηεθε αζηπλνκηθφο ζηαζκφο, ιεμηαξρείν θαη απφ ην 1935 ήηαλ απνζήθε. Καιαβξχησλ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σα Καθάανοηα είλαη πφιε ηεο ΏραΎαο. ΢ηα αμηνζέαηα ηεο πεξηνρήο ησλ Καιαβξχησλ βξίζθνληαη ηα χδαηα ηεο ΢ηπγφο, ην θαξάγγη ηνπ ΐνπξατθνχ, ν νδνλησηφο ζηδεξφδξνκνο Αηαθνθηνχ-Καιαβξχησλ, νη κνλέο ηεο Ώγίαο Λαχξαο θαη ηνπ Μεγάινπ ΢πειαίνπ θαη ην ρηνλνδξνκηθφ θέληξν. ΢ηελ πφιε απηή ζπληειέζηεθε ε ΢θαβή ηςκ Καθαανφηςκ, έλα απφ ηα κεγαιχηεξα εγθιήκαηα θαηά ακάρνπ πιεζπζκνχ, απφ ηα γεξκαληθά ζηξαηεχκαηα θαηνρήο. ΢ηηο 13 Αεθεκβξίνπ 1943, νη Γεξκαλνί εθηέιεζαλ κε ξηπέο πνιπβφισλ 1258 πνιίηεο.

212

Καιακά (Γεσ) ΢επφιηα : Ο Καθαιάξ είλαη ν κεγαιχηεξνο πνηακφο ηεο Δπείξνπ, γλσζηφο απφ ηελ αξραηφηεηα κε ην φλνκα Θφαιζξ. Βθβάιεη θνληά ζηα ειιελναιβαληθά ζχλνξα θαη ζην ζεκείν εθείλν απνθξνχζηεθε γηα πξψηε θνξά ε ηηαιηθή εηζβνιή ηνπ 1940. Καιακαξά (Βπα) Νένο Κφζκνο : ΋λνκα δπν αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Κξήηε: * Ο Γεχνβζμξ Καθαιανάξ (1765-1823) απφ ην Μνλνθάηζη, ππεξέηεζε ζην ξσζηθφ λαπηηθφ θαη θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 πνιέκεζε ζηε Ρνπκαλία θαη ζηελ Πεινπφλλεζν, * Ο Γεχνβζμξ Καθαιανάξ απφ ηνλ Μνλνθάηζη, πνιέκεζε ζηελ Κξήηε, ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ ζηελ Ώζήλα ην 1827. Καιακίδα (Βπα) Φπξξή : Καθαιίδαξ είλαη επψλπκν νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21. Ο Αδιήηνζμξ Καθαιίδαξ ήηαλ νπιαξρεγφο θαη πνιέκεζε ζηε Θεζζαιία. Μαδί ηνπ πνιέκεζαλ θαη νη γηνη ηνπ Ώθέλζμξ, Ώπυζημθμξ, Γεχνβζμξ θαη ΢ηέθακμξ Καθαιίδαξ. Καιάκηδνο (Ώξρ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Κάθαιζξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο γιχπηεο, θεκηζκέλνο γηα ηελ ιεπηφηεηα θαη ηε ράξε ησλ έξγσλ ηνπ. Γλσζηά έξγα ηνπ ήηαλ ε Άπηεξνο Νίθε θαη ην ρξπζειεθάληηλν άγαικα ηνπ Ώζθιεπηνχ ζηελ Οιπκπία, θαζψο θαη ην άγαικα ηνπ Ώιεμηθάθνπ Ώπφιισλα ζηελ Ώζήλα. Καιακηψηνπ (Βπα) Καπληθαξέα : Ο Εςάκκδξ Καθαιζχηδξ (; - 1822) απφ ηνλ Κάιακν Ώηηηθήο πνιέκεζε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Σν ζπίηη ηνπ βξηζθφηαλ ζηνλ δξφκν απηφλ. Καιακψλ (Γεσ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Καθάιαζ ήηαλ ε θαζαξεπνπζηάληθε νλνκαζία ηεο πφιεο ηεο Καθαιάηαξ. Βίλαη ε δεχηεξε κεγάιε πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ (κεηά ηελ Πάηξα), πξσηεχνπζα ηεο Μεζζελίαο. Βίλαη ρηηζκέλε ζηε ζέζε ησλ αξραίσλ Φαξψλ. Βίλαη ε πξψηε πφιε πνπ απειεπζεξψζεθε κε ην μεθίλεκα ηεο Βπαλάζηαζεο (23 Μαξηίνπ 1821). Καιαπξίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Καιαπξία ή Καιάβξεηα (φρη Καιαβξία) ήηαλ ε νλνκαζία ηνπ λεζηνχ Πφξνο θαηά ηελ αξραηφηεηα (νλνκαδφηαλ επίζεο Ώλζεδνλία θαη Όπεξηο). Τπήξρε ζην λεζί λαφο ηνπ Ώπφιισλα Καθαονεάηδ θαη ζήκεξα ππάξρεη ε κνλή Καθαονίαξ ή Γσνδφρνπ Πεγήο. Ο Ώλδξέαο Κάιβνο, ζθίηζν ηνπ Οδπζζέα Βιχηε

Κάιβνπ Ώλδξέα (Λνγ) Γθχδε : Ο Ώκδνέαξ Κάθαμξ (17921869), είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζχγρξνλνπο Έιιελεο πνηεηέο. Γελλήζεθε ζηελ Γάθπλζν αιιά κεγάισζε ζηελ Εηαιία. Δ γλσξηκία ηνπ κε ηνλ Εηαιφ πνηεηή θαη ιφγην Οχγν Φψζθνιν ζα ηνλ επεξεάζεη θαη ζα ηνλ κπήζεη ζηνλ θηιειεπζεξηζκφ. Έγξαςε πνηήκαηα θαη ηξεηο ηξαγσδίεο ζηα ηηαιηθά. Δ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ηνλ ζπγθιφληζε θαη έγξαςε ην ζεκαληηθφηεξν (γξακκέλν ζηα ειιεληθά) έξγν ηνπ ηηο Χδέξ. Δ γιψζζα πνπ ρξεζηκνπνίεζε ήηαλ ηδηφκνξθε θαζαξεχνπζα θαη ζεσξείηαη δηθφ ηνπ δεκηνχξγεκα. ΋ζνη ην ράιθενλ ρέξη - βαξχ ηνπ θφβνπ αηζζάλνληαη, - δπγφλ δνπιείαο αο έρσζη’ ζέιεη αξεηήλ θαη ηφικελ - ε ειεπζεξία. Απηή (θαη ν κχζνο θξχπηεη λνπλ αιεζείαο) επηέξσζε - ηνλ Ίθαξνλ θαη αλ έπεζελ - ν πηεξσζείο θ’ επλίγε ζαιαζζσκέλνο’ - αθ’ πςειά φκσο έπεζε, - θαη απέζαλελ ειεχζεξνο.

Ώλδξέαο Κάιβνο : Βζξ ΢άιμκ Καιηλφβνπ (Γεσ) Κπςέιε : Καθίκμαμ είλαη ε ζιαβηθή νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ ΢νπιηνγηαλλαίηθα ηνπ Κηιθίο. Σν 1913 έγηλε κάρε κεηαμχ ειιεληθψλ θαη βνπιγαξηθψλ ζηξαηεπκάησλ. Υσξηά κε ηελ νλνκαζία Καιίλνβν ππάξρνπλ ζηελ ΢ινβαθία θαη ηε Ρσζία. Καλίπποσ (Ώξρ) Μνλαζηεξάθη : Δ ζσζηή γξαθή είλαη Κάθθζππμξ : * Ο πνιηηηθφο Κάθθζππμξ μ Ώεδκαίμξ (4νο π.Υ. αη.) καζεηήο ηεο αθαδεκίαο ηνπ Πιάησλα, ν νπνίνο ζπλσκφηεζε θαηά ηνπ ηπξάλλνπ ησλ ΢πξαθνπζψλ Αίσλα θαη ην 353 θαηέιαβε ηελ αξρή ηεο πφιεο. ΋κσο ηνλ επφκελν ρξφλν δνινθνλήζεθε απφ αμησκαηηθνχο ηνπ.

213

* Ο Έιιελαο αζηξνλφκνο θαη καζεκαηηθφο Κάθθζππμξ μ Κογζηδκυξ (370-300 π.Υ.) ππήξμε καζεηήο ηνπ Βπδφμνπ. Ο Κάιιηππνο βειηίσζε ην αζηξνλνκηθφ ζχζηεκα ηνπ Βπδφμνπ ζρεηηθά κε ηηο θηλήζεηο ηνπ Ήιηνπ, ησλ πιαλεηψλ θαη ησλ αζηέξσλ. Καζφξηζε επίζεο ην εκεξνιφγην, πξνζδηνξίδνληαο ην έηνο ζε 365,5 κέξεο θαη ππνιφγηζε φηη θάζε 76 ρξφληα πξέπεη λα παξαιείπεηαη κηα κέξα. Σα 76 έηε νλνκάζηεθε ηφηθμξ ημο Καθθίππμο. * Ο ηζηνξηνγξάθνο Κάθθζππμξ μ Κμνίκεζμξ (1νο κ.Υ. αη.) ηνπ νπνίνπ ζψζεθαλ δπν ζπγγξάκκαηα: ΢οββναθή εξ Ονπμιεκίμοξ θαη Λυβμξ έπςκ εξ Ονπμιεκίμοξ. Κάιθνπ (Πξν) Γθχδε : Δ γεξκαληθήο θαηαγσγήο ΛμοΎγα Κάθημο (19νο –20φο αη.), ήηαλ ζχδπγνο ελφο κέινπο ηεο αζελατθήο νηθνγέλεηαο ησλ Κάθηςκ. ΢πλέδεζε ην φλνκά ηεο κε θηιαλζξσπίεο θαη επεξγεζίεο ζε εθθιεζίεο. Κάιθσλ (Βπα-Βπη) Κπλνζάξγνπο : Βπψλπκν αζελατθήο νηθνγέλεηαο: * Ο ΐαζίθεζμξ, Γεχνβζμξ, Μζπαήθ θαη ΢πονίδςκ Κάθημξ πνιέκεζαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Ο Μηραήι ζθνηψζεθε ηνλ πξψην ρξφλν ζηελ Ώθξφπνιε. * Ο Πακαβήξ Κάθημξ (; - 1875), γηνο ηνπ Μηραήι ππήξμε αξρηηέθηνλαο. ΢πνχδαζε ζηε Γαιιία θαη Γεξκαλία θαη εξγάζηεθε ζηελ Ώζήλα. Μεηαμχ ησλ έξγσλ πνπ ζρεδίαζε είλαη ε Παιηά ΐνπιή, ην ΐαξβάθεην, ην Αεκαξρείν, ην ΐξεθνθνκείν θαη άιια.. Καιιαίζρξνπ (Ώξρ) Μαθξπγηάλλε : Ο Κάθθαζζπνμξ ήηαλ ν έλαο απφ ηνπο αξρηηέθηνλεο πνπ ζρεδίαζαλ θαη έθηηζαλ ην λαφ ηνπ Οιπκπίνπ Αηφο ζηελ Ώζήλα. Καιιάξε ΢ηξαηεγνχ (΢ηξ) Κάησ Παηήζηα : βιέπε ΢ηναηδβμφ Καθθάνδ Καιιέξγε (Βζλ-Βπα-΢ηξ-Λνγ-Και) Μεηαμνπξγείν : Καθθένβδξ ή θαη Καθθζένβδξ είλαη επψλπκν παιηάο αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κξήηεο: * Ο Ώθέλζμξ Καθθένβδξ (13νο αη.) αξρηθά νξγάλσζε απνηπρεκέλν επαλαζηαηηθφ θίλεκα. ΋κσο πέηπρε θνξνινγηθέο ειαθξχλζεηο θαη ζξεζθεπηηθή αλνρή γηα ηνλ θξεηηθφ ιαφ. * Ο ΐάνδαξ Καθθένβδξ (14νο αη.) εγήζεθε επαλάζηαζεο θαηά ησλ ΐελεηψλ ζηνλ Υάλδαθα (Δξάθιεην) ην 1333, αιιά ζπλειήθζε θαη απνθεθαιίζηεθε. * Ο Εςάκκδξ Καθθένβδξ θαη νη αδειθνί ηνπ Ώθέλζμξ θαη Γεχνβζμξ (14νο αη.), εγήζεθαλ επαλάζηαζεο ζην Λαζίζη ην 1365. Δηηήζεθαλ, θαηαδηθάζηεθαλ θαη θαξαηνκήζεθαλ. * Ο Γαπανίαξ Καθθένβδξ (15νο αη.) ίδξπζε ην πξψην ειιεληθφ ηππνγξαθείν ζηε ΐελεηία. * Ο νπιαξρεγφο Μαηεαίμξ Καθθένβδξ (17νο αη.) πνιέκεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ ην 1645. * Ο αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ Βιιακμοήθ Καθθένβδξ πνιέκεζε ζηνλ αγψλα ηνπ ’21 θαη ζθνηψζεθε ζηνλ Πεηξαηά ην 1827. * Οη νπιαξρεγνί Μπινπνηάκνπ Νζηυθαμξ, Γεχνβζμξ θαη Βιιακμοήθ Καθθένβδξ, ζπκκεηείραλ ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1869. Ο εθ ησλ εγεηψλ ηεο Γ΄ ΢επηεκβξίνπ, Αεκήηξηνο Καιιέξγεο

Ο Αδιήηνζμξ Καθθένβδξ (1803-65) απφ ηνλ Μπινπφηακν, ζπνχδαζε ζηε Ρσζία θαη ζηελ Ώπζηξία. Σν 1821 ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πνιέκεζε ζηελ Ώηηηθή. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ήηαλ απφ ηνπο εγέηεο ηνπ ξσζηθνχ θφκκαηνο. ΢πκκεηείρε ζην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ γηα ηελ ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο. Σν 1845 παχζεθε απφ ηελ Ώπιή θαη πήγε ζηε Γαιιία. Ώπφ ηφηε θαη έγηλε νπαδφο ηνπ γαιιηθνχ θφκκαηνο. Υξεκάηηζε γηα ιίγν ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ. * Ο δεκνζηνγξάθνο ΢ηαφνμξ Καθθένβδξ (1865-1926), ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ησλ ζνζηαιηζηηθψλ ηδεψλ ζηελ Βιιάδα, καδί κε ηνλ Ρφθν Υντδά θαη ηνλ Πιάησλα Αξαθνχιε. Ήηαλ εθδφηεο ηεο εθεκεξίδαο ΢μζζαθζζηήξ θαη παηέξαο ηνπ εζνπνηνχ Λοημφνβμο Καθθένβδ. Καιιηγά Π. (νδφο θαη πιαηεία) (Βπη-Πνι) Γθχδε & Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο Πέηνμξ Καθθζβάξ (1856-1960) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γηνο ηνπ λνκνκαζή, ινγνηέρλε θαη πνιηηηθνχ

214

Παφθμο Καθθζβά. Ο Πέηξνο ήηαλ αξρηηέθηνλαο θαη πξφεδξνο ηεο επηηξνπήο ζρεδίνπ πφιεο ηεο Ώζήλαο. Αηεηέιεζε ππνπξγφο Γεσξγίαο, Βζληθήο Οηθνλνκίαο, θαη Οηθνλνκηθψλ. Καιιηδξνκίνπ (Γεσ-Εζη) Νεάπνιε : Σν Καθθζδνυιζμ ή ζσζηφηεξα Καθθίδνμιμ (ή θαη ΢αξψκαηα) είλαη βνπλφ ηεο Φζηψηηδαο, ηκήκα ηεο νξνζεηξάο Οίηεο. Σν βνπλφ απνιήγεη θνληά ζηηο Θεξκνπχιεο. Ώπφ κηα ζηελσπφ ηνπ Καιιηδξφκνπ νδήγεζε ν Βθηάιηεο ηνπο Πέξζεο θαηά ηνπ Λεσλίδα θαη ησλ ππεξαζπηζηψλ ησλ Θεξκνππιψλ. Καιιηθιένπο (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : * Ο αλδξηαληνπνηφο Καθθζηθήξ μ Μεβανεφξ (4νο π.Υ. αη.), θαηαζθεχαζε ράιθηλνπο αλδξηάληεο θηινζφθσλ θαη αζιεηψλ. * Ο δσγξάθνο θαη ζπνπδαίνο κηθξνγξάθνο Καθθζηθήξ (4νο π.Υ. αη.) * Ο θηιφζνθνο Καθθζηθήξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηε Λάξηζα, ήηαλ καζεηήο ηνπ Καξλεάδε. * Ο Πιάησλαο ζηνλ δηάινγφ ηνπ Γμνβίαξ, αλαθέξεη έλα ζνθηζηή Καθθζηθή, ν νπνίνο ζεσξνχζε ηε δχλακε σο πεγή δηθαίνπ. Καιιηθξαηίδνπ (Ώξρ) Κνισλφο : Ο Καθθζηναηίδαξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ΢παξηηάηεο λαχαξρνο, πνπ αληηθαηέζηεζε ηνλ Λχζαλδξν ζηε δηνίθεζε ηνπ ζηφινπ. Ώληίζεηα κε ηνλ πξνθάηνρφ ηνπ πνπ ήζειε ζπλεξγαζία κε ηνπο Πέξζεο γηα λα πιήμνπλ ηελ Ώζήλα, ν Καιιηθξαηίδαο επρφηαλ ηελ έλσζε ησλ Βιιήλσλ θαηά ησλ βαξβάξσλ. Ώχμεζε ζεκαληηθά ηε δχλακε ηνπ ζηφινπ ηνπ θαη ζηνλ πφιεκν θαηά ηνπ αζελατθνχ ζηφινπ είρε ζεκαληηθέο επηηπρίεο. Σν 406 ζηηο Ώξγηλνχζεο έγηλε ε κεγαιχηεξε λαπκαρία κεηαμχ ειιεληθψλ ζηφισλ. ΋κσο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο λαπκαρίαο ν Καιιηθξαηίδαο έπεζε ζηε ζάιαζζα θαη ε βαξηά παλνπιία ηνπ ηνλ έπλημε. Μεηά απφ απηφ νη ΢παξηηάηεο παληθνβιήζεθαλ θαη νη Ώζελαίνη λίθεζαλ θαηά θξάηνο. Ο Παξζελψλαο ζρεδηάζηεθε απφ ηνπο Καιιηθξάηε θαη Εθηίλν

Καιιηθξάηνπο (Ώξρ) Νεάπνιε : Ο Καθθζηνάηδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο δηαζεκφηεξνπο αξρηηέθηνλεο, θίινο ηνπ κεγάινπ γιχπηε Φεηδία θαη ζπλεξγάηεο ηνπ Εθηίλνπ. Οη δπν αξρηηέθηνλεο εξγάζηεθαλ γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ λανχ ηνπ Παξζελψλα ζηελ Ώθξφπνιε. Βπίζεο εξγάζηεθε γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ Μαθξψλ Σεηρψλ πνπ έλσλαλ ηελ Ώζήλα κε ηνλ Πεηξαηά. Καιιηκάρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο γιχπηεο Καθθίιαπμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ή ηελ Κφξηλζν. ΢’ απηφλ απνδίδεηαη ε εθεχξεζε ηνπ θνξηλζηαθνχ θηνλφθξαλνπ, ην νπνίν εκπλεχζηεθε βιέπνληαο έλα θαιάζη κε ινπινχδηα ζηνλ ηάθν ελφο θνξηηζηνχ ζηελ Κφξηλζν. * Ο ζηξαηεγφο Καθθίιαπμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Ώθίδλεο, πνιέκεζε ην 490 π.Υ. ζηνλ Μαξαζψλα θαη είρε ηελ δηνίθεζε ηνπ δεμηνχ θέξαηνο ησλ Ώζελαίσλ. Ο Καιιίκαρνο έπεζε φηαλ πηα ήηαλ θαλεξφ φηη ε πιάζηηγγα ηεο λίθεο είρε γείξεη ππέξ ησλ Ώζελαίσλ. * Ο ιφγηνο, θηιφινγνο θαη πνηεηήο Καθθίιαπμξ μ Κονδκαίμξ (305-240 π.Υ.), ζπνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη έδεζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα, πξνζθέξνληαο ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηελ απιή ησλ Πηνιεκαίσλ. ΢πλέζεζε χκλνπο, επηγξάκκαηα, ειεγείεο (Δ ηυιδ ηδξ ΐενεκίηδξ), πνηήκαηα (Ώίηζα, Ίαιαμζ, Βηάθδ). Βπίζεο ην ζχγγξακκά ηνπ Πίκαηεξ ηςκ εκ πάζεζ παζδεία δζαθαιράκηςκ ηθπ, είλαη ε πξψηε επηζηεκνληθή ηζηνξία ηεο ινγνηερλίαο ζε 120 βηβιία. Δθείλνο πνπ ηνπ Απείξνπ είδε ηα θψηα – θαη μέξεη πφηε βγαίλνπλ, πφηε ζβήλνπλ, πψο ν Ήιηνο ζθνηεηληάδεη θαη η’ αζηέξηα – ζηνπο γχξνπο ησλ σξψλ αιιάδνπλ δξφκνπο θη ν Έξσηαο πψο ζηε Λάηκν θξπθνθξάδεη – απ’ ηνλ αηζέξην θχθιν ηελ Σξηνδίηε’ είδε θη εκέ ςειά ζην νπξάλην θέγγνο, - ιακπξφκνξθε ηεο Βεξελίθεο θφκε

Καιιίκαρνο : Δ ηυιδ ηδξ ΐενεκίηδξ (κεηάθξαζε Μαξίλνο ΢ηγνχξνο) * Ο γηαηξφο Καθθίιαπμξ (2νο π.Υ. αη.) έγξαςε ηηο πξαγκαηείεο Βνςηήιαηα ζαηνζηά θαη Πενί ζηεθάκςκ θαζψο θαη έλα ιεμηθφ ηνπ Εππνθξάηε.

215

Καιιηλίθνπ (ΐπδ) Κνιηάηζνπ : Ο βπδαληηλφο αξρηηέθηνλαο θαη κεραληθφο Καθθίκζημξ

(7νο αη.) ζεσξείηαη ν εθεπξέηεο ηνπ ηζρπξνχ ακπληηθνχ φπινπ ηνπ ΐπδαληίνπ, ηνπ οβνμφ πονυξ. Υξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ην 673, θαηά ηελ πνιηνξθία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο απφ ηνπο Άξαβεο θαη ην πγξφ ππξ θαηέζηξεςε ηνλ αξαβηθφ ζηφιν. Ώξγφηεξα ρξεζηκνπνηήζεθε θαη πάιη. Δ ζχλζεζε ηνπ πγξνχ ππξφο ήηαλ θξαηηθφ κπζηηθφ. Καιιηπφιεσο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο-Λφθνο ΢θνπδέ : Δ πφιε Καθθίπμθδ (ηνπξθηθά Gelibolu) βξίζθεηαη ζηελ νκψλπκε ρεξζφλεζν ηεο Ώλαηνιηθήο Θξάθεο ζηελ Σνπξθία, γλσζηή ζηελ αξραηφηεηα θαη σο Θξαθηθή ρεξζφλεζνο. Δ Καιιίπνιε έγηλε γλσζηή φηαλ ζηνλ Ώ’ Παγθφζκην Πφιεκν ηα ζπκκαρηθά ζηξαηεχκαηα έθαλαλ απφβαζε, κε ζηφρν ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Δ επίζεζε απέηπρε, αιιά έραζαλ ηε δσή ηνπο πεξηζζφηεξνη απφ 400.000 θαη απφ ηηο δπν κεξηέο. Καιιίπνπ Μνλαζηεξάθη : βιέπε Καθίππμο Καιιηξξφεο (Μπζ-Γεσ) Κπλνζάξγνπο: * Δ Χθεαλίδα Καθθζννυδ, θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, ζχδπγνο ηνπ Υξπζάνξα θαη κεηέξα ηνπ Γεξπφλε θαη ηεο Έρηδλαο. Βίρε εξσηηθνχο ζπληξφθνπο ηνλ Πνζεηδψλα, ηνλ βαζηιηά ηεο Λπδίαο Μάλε θαη ηνλ Νείιν. * Δ Νχκθε Καθθζννυδ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Νέζηνπ. Με ηνλ Άξε απέθηεζε ηέζζεξηο γηνπο πνπ έγηλαλ γελάξρεο ηζάξηζκσλ ζξαθηθψλ θχισλ. * Δ πνηάκηα Νχκθε Καθθζννυδ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώρειψνπ θαη ηεο Μειπνκέλεο θαη ζχδπγνο ηνπ Ώιθκαίσλα. Σνλ κχζν απηήο ηεο Καιιηξξφεο δηεθηξαγσδεί ν Βπξηπίδεο ζηελ ρακέλε ηξαγσδία ηνπ Ώθηιαίςκ δζα Φςθίδμξ. Νύκθε ηωλ πνηακώλ, ηνπ Herbert James Draper

* Δ Νχκθε Καθθζννυδ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ ΢θακάλδξνπ θαη ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Σξψα κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ ηέζζεξα παηδηά: ηνλ Γαλπκήδε, ηνλ Ώζζάξαθν, ηνλ Ίιιν θαη ηελ Κιενπάηξα. Ο Ίιινο δηαδέρζεθε ηνλ Σξψα ζην ζξφλν. * Δ παξζέλα Καθθζννυδ απφ ηελ Καιπδψλα, ηελ νπνία εξσηεχηεθε ν ηεξέαο ηνπ Αηνλχζνπ Κφξεζνο, αιιά απηή ηνλ απέθξνπζε. Ο Κφξεζνο παξαπνλέζεθε ζην Αηφλπζν θη απηφο έζηεηιε ζηνπο θαηνίθνπο ηεο πφιεο ηξέια. Σν καληείν ηεο Ασδψλεο απεθάλζε φηη νη Καιπδψληνη έπξεπε λα ζπζηάζνπλ ηελ παξζέλα ζηνλ Αηφλπζν. Ο Κφξεζνο δελ άληεμε λα πξαγκαηνπνηήζεη απηή ηε ζπζία θαη απηνθηφλεζε. Δ Καιιηξξφε απφ ληξνπή θαη ηχςεηο έπεζε κέζα ζηε ιίκλε κηαο πεγήο, ε νπνία απφ ηφηε θέξεη ην φλνκά ηεο. * Δ Καθθζννυδ θφξε ηνπ Λχθνπ βαζηιηά ηεο Ληβχεο. Ο Αηνκήδεο, επηζηξέθνληαο απφ ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν βξέζεθε ζηηο αθηέο ηεο Ληβχεο, εμ αηηίαο κηαο ηξηθπκίαο. Ο Λχθνο ηνλ θπιάθηζε γηα λα ηνλ ζπζηάζεη, αιιά ε εξσηεπκέλε καδί ηνπ Καιιηξξφε ηνλ απειεπζέξσζε. ΋κσο ν αράξηζηνο Αηνκήδεο ηελ εγθαηέιεηςε. Δ Καιιηξξφε απειπηζκέλε απηνθηφλεζε. * Δ Καθθζννυδ ήηαλ ε ζεκαληηθφηεξε πεγή ηεο Ώζήλαο θαηά ηελ αξραηφηεηα. Δ πφιε πδξεπφηαλ απφ ηελ πεγή απηή. Καιιηζζέλνπο (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Καθθζζεέκδξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ηζηνξηθφο απφ ηε Υαιθηδηθή, ζπγγελήο θαη καζεηήο ηνπ Ώξηζηνηέιε. Ώθνινχζεζε ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Ώζία θαη αλέιαβε λα εμηζηνξήζεη ηα γεγνλφηα ηνπ πνιέκνπ σο απηφπηεο κάξηπξαο. ΢ην έξγν ηνπ Ώθελάκδνμο Πνάλεζξ (έκεηλε εκηηειέο), εμηζηνξεί ηα γεγνλφηα αιιά ηαπηφρξνλα θνιαθεχεη, θαη δνμάδεη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ Ώιεμάλδξνπ. ΋κσο ηφικεζε λα θξηηηθάξεη ηνλ βαζηιηά γηα κεγαινκαλία, φηαλ ζέζπηζε ην έζηκν ηεο πνμζηφκδζδξ γηα ηνπο ζηξαηηψηεο ηνπ. Καηεγνξήζεθε γηα ζπλνκσζία, βαζαλίζηεθε θαη εθηειέζηεθε κε ιηζνβνιηζκφ (ή κε ζηαχξσζε) καδί κε ηνπο πέληε ‘ζπλελφρνπο’ ηνπ.

216

Σνλ 3ν κ.Υ. αηψλα θπθινθφξεζε έλα βηβιίν κε ηίηιν Μοεζζημνία ημο Ώθέλακδνμο, πνπ απνδφζεθε ζην Καιιηζζέλε. Ο πξαγκαηηθφο ζπγγξαθέαο είλαη άγλσζηνο θαη απνθαιείηαη Φεοδμηαθθζζεέκδξ. Καιιηζπέξε (Βπα) Μαθξπγηάλλε : * Ο Νζηυθαμξ Καθθζζπένδξ (ή Καιεζπέξεο) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 απφ ηα Ασδεθάλεζα. Καιιίζηεο (Μπζ) Γθχδε : * Δ Καθθίζηδ ήηαλ ζαιάζζηα Νχκθε, θφξε ηνπ Σξίησλα θαη ζεά ηνπ νκψλπκνπ κπζηθνχ λεζηνχ. * Καθθίζηδ ήηαλ πξνζσλχκην ή επίθιεζε ηεο ζεάο Άξηεκεο ζηελ Ώξθαδία θαη ζηελ Ώζήλα Καιιηθξνλά (Βπα-Πνι) Κπςέιε : ΋λνκα παιηάο αζελατθήο νηθνγέλεηαο: * Ο Εςάκκδξ Καθθζθνμκάξ (1798-1826), ζηξαηεχηεθε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 κε ην ζψκα ηνπ Κξηεδψηε. ΢θνηψζεθε ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο. * Ο Αδιήηνζμξ Καθθζθνμκάξ (1805-97) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πνιέκεζε ππφ ηνλ Φαβηέξν θαη ηξαπκαηίζηεθε ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο θαη ζπκκεηείρε ζην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ. Ώξγφηεξα ρξεκάηηζε βνπιεπηήο, ππνπξγφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Ο αγσληζηήο θαη δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο Αεκήηξηνο Καιιηθξνλάο

* Ο πνιηηηθφο Λάιπνμξ Καθθζθνμκάξ (1856-1950) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο φηαλ έγηλαλ νη πξψηνη Οιπκπηαθνί Ώγψλεο ηνπ 1896. Αηεηέιεζε δπν θνξέο ππνπξγφο. * Ο Αδιήηνζμξ Καθθζθνμκάξ (; - 1902) ήηαλ εμάδειθνο ηνπ Αεκεηξίνπ, λνκηθφο θαη παξάιιεια δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο.

Καιινλήο (Γεσ) Κνισλφο : * Καθθμκή είλαη φλνκα αξθεηψλ ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο ζηε Ναππαθηία, Σξνηδελία, Άξηα, Δξάθιεην, Γξεβελά, Σήλν θαη Λαθσλία. * Δ Καθθμκή Λέζαμο είλαη γξαθηθή θσκφπνιε ρηηζκέλε πνιχ θνληά ζηνλ νκψλπκν θφιπν ηνπ λεζηνχ, φπνπ ππάξρεη θαη ην επίλεηφ ηεο ε ΢ηάθα Καθθμκήξ. Καινγεξά (Βπα) Κπςέιε : * Ο νπιαξρεγφο Πακαβζχηδξ Καθμβενάξ απφ ηε Μνλεκβαζία, δηεηέιεζε ην 1821 κέινο ηεο πεινπνλλεζηαθήο Γεξνπζίαο. * Ο Γεχνβζμξ Καθμβενάξ απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία, αγσληζηήο ηνπ ’21. * Ο θηιηθφο Εςάκκδξ Καθμβενάξ απφ ηελ Άξηα, πνιέκεζε ζηελ Πχιν θαη ζηελ Ώηηηθή φπνπ θαη ηξαπκαηίζηεθε. Καινγήξνπ ΢ακνπήι (Βζλ) Κνπκνπλδνχξνπ : Ο ηεξνκφλαρνο θαη αγσληζηήο ΢αιμοήθ ( ; - 1803) απφ ηελ Παξακπζηά, εγθαηαζηάζεθε ηε δεθαεηία ηνπ 1790 ζηελ πεξηνρή ηνπ ΢νπιίνπ θαη κφλαδε ζε κηα ζπειηά. ΋ηαλ άξρηζε ε πνιηνξθία ηνπ ΢νπιίνπ απφ ηνλ Ώιή παζά, ν ΢ακνπήι νρπξψζεθε καδί κε άιινπο πνιεκηζηέο ζην θξνχξην Κνχγθη. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ ΢νπιίνπ ην Κνχγθη πνιηνξθήζεθε απφ ηνπο Ώιβαλνχο θαη ην ηέινο ήηαλ βέβαην. Ο ΢ακνπήι έδησμε ηα γπλαηθφπαηδα θαη έκεηλε κε πέληε κφλν ζπληξφθνπο ηνπ. ΋ηαλ νη Ώιβαλνί κπήθαλ ζην θξνχξην, ν ΢ακνπήι έβαιε θσηηά ζηε ππξηηηδαπνζήθε θαη ηηλάρηεθε ζηνλ αέξα καδί κε ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ θαη πνιινχο ερζξνχο. Καινγξηψλε (Βζλ) Πιάθα : Καθμβνζχκδ ήηαλ ην επψλπκν παιηάο αζελατθήο νηθνγέλεηαο, ηεο νπνίαο ηδηνθηεζία ήηαλ ε πεξηνρή πνπ βξίζθεηαη ε νκψλπκε νδφο. Καινκνίξε (Και) Κπςέιε : Ο κνπζηθνζπλζέηεο Μακυθδξ Καθμιμίνδξ (1883-1961) απφ ηελ ΢κχξλε, ζεσξείηαη ν πξσηνπφξνο ηεο εζληθήο κνπζηθήο ζρνιήο. Τπήξμε θαζεγεηήο, ηδξπηήο θαη δηεπζπληήο ηνπ Βζληθνχ Χδείνπ, ηνπ Βιιεληθνχ Χδείνπ, ηεο Βζληθήο Λπξηθήο ΢θελήο θαη αθαδεκατθφο. ΢πλέζεζε πνιιά έξγα κεηαμχ απηψλ φπεξεο, ζπκθσλίεο, θνλζέξηα, κνπζηθή δσκαηίνπ, πάλσ απφ 200 ηξαγνχδηα θαη πνιιά άιια. Έξγα 217

ηνπ: Ο Πνςημιάζημναξ θαη ν Κςκζηακηίκμξ Παθαζμθυβμξ, φπεξεο βαζηζκέλεο ζε έξγα ηνπ Καδαληδάθε, Σμ δαπηοθίδζ ηδξ ιάκαξ, φπεξα εκπλεπζκέλε απφ νκψλπκν έξγν ηνπ Κακπχζε, Δ ζοιθςκία ηδξ θεαεκηζάξ, Δ Παθαιζηή ζοιθςκία, Νοπηζάηζημ, Μπαθάκηεξ θ.ά.. Καινζγνχξνπ (Και-Λνγ) Κππξηάδνπ : * Ο αξρηηέθηνλαο θαη γιχπηεο Εςάκκδξΐαπηζζηήξ Καθμζβμφνμξ (17νο αη.) απφ ηελ Κέξθπξα. * Ο Γεχνβζμξ Καθμζβμφνμξ (1849-1902) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ ιφγηνο ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο. Μεηάθξαζε απφ ηα ηηαιηθά ζηα ειιεληθά ηελ Κυθαζδ ηνπ Αάληε, θαη πνηήκαηα ηνπ ΢νισκνχ θαη ηνπ Οχγν Φψζθνινπ. Βπίζεο έγξαςε βηνγξαθίεο θαη ην έξγν Πενί εεκζηήξ βθχζζδξ ηαζ εεκζηήξ ζζημνίαξ. Καιηεδψλ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο: Οη Καθηεγέξ είλαη νξεηλφ ρσξηφ ηεο Μαληηλείαο ζηελ Ώξθαδία. ΢ην ηνπηθφ κνλαζηήξη ζπλήιζε ην Μάην ηνπ 1821 – κεηά ηε κάρε ζην ΐαιηέηζη – ε πξψηε ζπλέιεπζε αγσληζηψλ ππφ ηελ πξνεδξία ηνπ Πεηξφκπεε Μαπξνκηράιε θαη εμέιεμε ηελ επηακειή Πεθμπμκκδζζαηή Γενμοζία. Καιπδψλνο (Μπζ-Εζη) Λακπξηλή : * Ο κπζηθφο Καθοδχκ ήηαλ γηνο ηνπ Ώηησινχ θαη ηεο Πξνλφεο θαη αδειθφο ηνπ Πιεπξψλνο. Εδξπηήο ηεο νκψλπκεο πφιεο ηεο Ώηησιίαο. Παληξεχηεθε ηελ Ώηνιία θαη απέθηεζαλ δπν θφξεο. * Ο άιινο Καθοδχκ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ γηνο ηνπ Άξε. Ο Καιπδψλ αληίθξηζε γπκλή ηελ Άξηεκε ηελ ψξα πνπ ινπδφηαλ θαη ε ζεά νξγηζκέλε ηνλ κεηακφξθσζε ζε βξάρν. * Δ αξραία Καθοδχκ ήηαλ ζεκαληηθή πφιε ηεο Ώηησιίαο, θνληά ζηνλ πνηακφ Βχελν. Ήηαλ απηφλνκε πφιε-θξάηνο αιιά κεηά ηνλ 3ν π.Υ. αηψλα πεξηήιζε ζηνπο Ώηησινχο. Καηαζηξάθεθε ηειείσο απφ ηα ζηξαηεχκαηα ηνπ Ώπγνχζηνπ ην 30 π.Υ.. ΢ψδνληαη κφλν εξείπηα ησλ ηεηρψλ, ηνπ ζεάηξνπ θαη ησλ λαψλ ηεο. Καιχκλνπ (Γεσ) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ Κάθοικμξ είλαη λεζί ηεο Ασδεθαλήζνπ, κεηαμχ Λέξνπ θαη Κσ. Βίλαη απφ ηα πην ππθλνθαηνηθεκέλα λεζηά ηεο ρψξαο. ΢ην παξειζφλ ε Κάιπκλνο ήηαλ ην κδζί ηςκ ζθμοββανάδςκ, ζήκεξα ππάξρνπλ εθεί ηξία κνπζεία γηα ηελ ζπνγγαιηεία θαη ηνπο ζθνπγγαξάδεο. Καιπςνχο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Δ κπζηθή Καθορχ ήηαλ Νχκθε, θφξε ηνπ Άηιαληα. Γνχζε κφλε ηεο κε ηηο ππεξέηξηέο ηεο ζε έλα ζπήιαην ηνπ λεζηνχ Χγπγία (πηζαλψο θνληά ζην Γηβξαιηάξ ή ηε Μάιηα ή ηελ Γαχδν ηεο Κξήηεο), θιψζνληαο θαη πθαίλνληαο. Ο Οδοζζέαξ ηαζ δ Καθορχ ΢ην ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο ζηελ Εζάθε, ν Οδπζζέαο έθηαζε θάπνηε λαπαγφο ζην Νδζί ηδξ Καθορχξ. Ώπηή ηνλ δέρηεθε, ηνλ εξσηεχηεθε, ηνλ θξάηεζε καδί ηεο επηά νιφθιεξα ρξφληα θαη απέθηεζαλ ηξεηο γηνπο. Ώλ θαη ε Καιπςψ ηνπ ππνζρέζεθε φηη αλ έκελε καδί ηνπ ζα ηνλ έθαλε αζάλαην, ν Οδπζζέαο πάληα επηζπκνχζε λα γπξίζεη ζην λεζί ηνπ. Σνλ έβδνκν ρξφλν πηα, ν Αίαο ηνλ ιππήζεθε θαη παξάγγεηιε ηεο Καιπςψο λα ηνλ βνεζήζεη λα θχγεη. Πξάγκαηη, αλ θαη ιππεκέλε, ε Καιπςψ πξνκήζεπζε ζηνλ Οδπζζέα μπιεία θαη παλί γηα λα θαηαζθεπάζεη έλα ζθάθνο, ηνπ έδσζε πξνκήζεηεο γηα ην ηαμίδη θαη ηνπ ππέδεημε πνηα αζηέξηα λα παξαθνινπζεί γηα λα ξπζκίδεη ηελ πνξεία ηνπ. Κακαξηψηνπ (ΐπδ) Νέα Φηινζέε : Ο Μαηεαίμξ Καιανζχηδξ (15νο αη.) απφ ηελ Θεζζαινλίθε (ή Κσλζηαληηλνχπνιε), ήηαλ ιφγηνο θαη δάζθαινο ηνπ Γελλαδίνπ (Γεψξγηνπ ΢ρνιάξηνπ), πξψηνπ νηθνπκεληθνχ παηξηάξρε κεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο. Κακαηεξνχ (Γεσ) Πιαηεία ΐάζεο : Σν Καιαηενυ είλαη έλα πεξηνρή ηεο Ώηηηθήο, ρηηζκέλν ζηηο παξπθέο ηνπ Πνηθίινπ ΋ξνπο. Βληάζζεηαη ζηα δπηηθά πξνάζηηα ηεο Ώζήλαο. Πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ην Καιαηενυξ, επψλπκν αζελατθήο νηθνγέλεηαο πνπ πξσηνθαηνίθεζε ζηελ πεξηνρή.

218

Κακβνπλίσλ (Γεσ) Κνισλφο : Σα Καιαμφκζα είλαη νξνζεηξά πνπ απνηειεί ην θπζηθφ ζχλνξν ηεο Θεζζαιίαο κε ηε Μαθεδνλία. ΢ηα Κακβνχληα αλήθεη θαη ε ηζηνξηθή ζηελσπφο ηνπ ΢αξαληαπφξνπ, γλσζηή απφ κάρε πνπ έγηλε εθεί θαηά ηνλ Ώ΄ ΐαιθαληθφ Πφιεκν. Κακπάλε (Eπα-΢ηξ-Λνγ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * Απν αδειθνί αγσληζηέο ηνπ ’21 απφ ηελ Άλδξν, ν Νζηυθαμξ θαη ν Μζπαήθ Καιπάκδξ. * Ο ζπληαγκαηάξρεο Ώκηχκζμξ Καιπάκδξ, απφ ηελ Άλδξν, ζπκκεηείρε ζηνλ πφιεκν ηνπ 1897 θαη ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ ΢θξα ην 1913. * Ο ινγνηέρλεο, δεκνζηνγξάθνο θαη εθδφηεο Άνζζημξ Καιπάκδξ (1883-1956) απφ ηελ Ώζήλα, έγξαςε κε πνιιέο εθεκεξίδεο. ΢πλεξγάζηεθε κε ην θαζεζηψο ηεο 4εο Ώπγνχζηνπ θαη εμέδηδε ηελ εθεκεξίδα Σμ κέμκ Κνάημξ, επίζεκν φξγαλν ηεο δηθηαηνξίαο. Κακπνχξνγινπ (Λνγ) Άγηνο Λνπθάο Παηεζίσλ : Ο Εςάκκδξ Καιπμφνμβθμο (18511903) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ ινγνηέρλεο, κεηαθξαζηήο θαη δεκνζηνγξάθνο. Ήηαλ εθδφηεο ηεο Βθδιενίδαξ θαη ηεο Νέαξ Βθδιενίδαξ. Κακπνχξνγινπ Α. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ: Ο Αδιήηνζμξ Καιπμφνμβθμο (1852-1942) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ινγνηέρλεο, πνηεηήο, ηζηνξηνδίθεο θαη αθαδεκατθφο. Έγηλε γλσζηφο σο Ώεδκαζμβνάθμξ γηα ηε ζπζηεκαηηθή ηνπ εξγαζία ζηελ ηζηνξία ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε βηβιία γηα ηελ Ώζήλα ηεο Σνπξθνθξαηίαο, γηα ηηο νηθνγέλεηεο θαη ηα κλεκεία ηεο πφιεο. Βπίζεο αζρνιήζεθε κε ηελ πνίεζε, ην δηήγεκα, ην ρξνλνγξάθεκα, ηε ιανγξαθία θαη άιια. Δηο ην ιαηκφ ηνπ - έλα θνξίηζη – είρε θξεκάζεη – έλα ζηαπξφ δηαηί ηάρα - λα πξνζθπλήζσ – λα ηνλ θηιήζσ – λα κε κπνξψ; Γηαηί ν καχξνο; – ηη θηαίσ; κήπσο - θη εγψ δελ είκαη – Υξηζηηαλφο; Κη αλ θάκσ ιάζνο – εηο ηα θηιηά κνπ, - ηα ρείιε θηαίλε – ή ν ιαηκφο;

Αεκήηξηνο Κακπνχξνγινπ : Ο ζηαονυξ ημο θαζιμφ ηδξ Κακπχζε (Λνγ) Άλσ Παηήζηα : Ο Γζάκκδξ Καιπφζδξ (1872-1901) απφ ηε Μεζζελία, ππήξμε πεδνγξάθνο, πνηεηήο, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο. Ώλ θαη πέζαλε ζηα 29 ηνπ, ην έξγν πνπ άθεζε είλαη ζεκαληηθφ. Πεξηιακβάλεη κηα λνπβέια, δηεγήκαηα, ζεαηξηθά έξγα, 2 πνηεηηθέο ζπιινγέο θαη αξθεηά πνηήκαηα, κειέηεο, θξηηηθέο θαη κεηαθξάζεηο. Ο Κσλζηαληίλνο Καλάξεο

Καλάξε (νδφο θαη πιαηεία) (Βπα-Πνι) Κνισλάθη & Κπςέιε: Ο Κςκζηακηίκμξ Κακάνδξ (1790-1877) απφ ηα Φαξά, πξσηαγσλίζηεζε ζηνλ θαηά ζάιαζζα αγψλα ηνπ ’21. Μφιηο θεξχρζεθε ε επαλάζηαζε, εληάρζεθε σο κπνπξινηηέξεο ζην ζηφιν ηνπ Φαξηαλνχ λαπάξρνπ Ώπνζηφιε. Σν κεγαιχηεξν θαηφξζσκά ηνπ (καδί κε ηνλ Πηπίλν) ήηαλ ε ππξπφιεζε ηεο ηνπξθηθήο λαπαξρίδαο (Ενχληνο 1822) κε απνηέιεζκα ην ζάλαην ηνπ λαπάξρνπ θαη 2.000 λαπηψλ. Δ πξάμε απηή εληππσζίαζε ηνπο Βπξσπαίνπο θηιέιιελεο θαη βνήζεζε επηθνηλσληαθά ηνλ αγψλα. Ώξγφηεξα ζπλερίζηεθαλ νη ππξπνιήζεηο ηνπξθηθψλ πινίσλ κε απνθνξχθσκα ην επηρείξεκα λα επηηεζεί, ρσξίο επηηπρία, ζηα ερζξηθά πινία κέζα ζην ιηκάλη ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ν Καλάξεο δηνξίζηεθε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα δηνηθεηήο κνίξαο θαη επί ΋ζσλα πξνβηβάζηεθε ζε λαχαξρν θαη ρξεκάηηζε δπν θνξέο ππνπξγφο Ναπηηθψλ. Σέινο επί βαζηιείαο Γεσξγίνπ Ώ’ ν Καλάξεο έγηλε ηξεηο θνξέο πξσζππνπξγφο. Καλδάλνπ (Γεσ-Εζη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Δ Κάκδακμξ ή Κάκηακμξ είλαη ρσξηφ ησλ Υαλίσλ. Σν φλνκά ηεο πξνέξρεηαη απφ ην αξραίν Καληαλία. Σνλ Μάην ηνπ 1941 θαηά ηε κάρε ηεο Κξήηεο νη θάηνηθνη ηεο Καλδάλνπ πνιέκεζαλ ηνπο Γεξκαλνχο αιεμηπησηηζηέο. ΢ε αληίπνηλα ζηηο 3 Ενπλίνπ, νη θαηαθηεηέο πξαγκαηνπνίεζαλ κηα βάξβαξε πξάμε. ΋ηαλ κπήθαλ ζηελ Κάλδαλν, ζθφησζαλ φζνπο θαηνίθνπο βξήθαλ εθεί θαη ηζνπέδσζαλ ην ρσξηφ.

219

Καλειινπνχινπ Ώζ. (πιαηεία) (Πνι) Ώκπειφθεπνη: Ο Ώεακάζζμξ Κακεθθυπμοθμξ (1923-94) απφ ηελ Διεία, ήηαλ παλεπηζηεκηαθφο, δεκνζηνγξάθνο θαη πνιηηηθφο. Υξεκάηηζε πνιιέο θνξέο ππνπξγφο. Έγξαςε ρξνλνγξαθήκαηα θαη επηζηεκνληθά έξγα. Καλειινπνχινπ Παλ. (ιεσθφξνο) (Πνι) Βιιελνξψζσλ-φξηα Καηζαξηαλήο : Ο πνιηηηθφο, ιφγηνο, θηιφζνθνο, αθαδεκατθφο θαη πνιηηηθφο Πακαβζχηδξ Κακεθθυπμοθμξ (1902-86) απφ ηελ Πάηξα, ρξεκάηηζε δπν θνξέο πξσζππνπξγφο (1945 θαη 1967) θαη πνιιέο θνξέο ππνπξγφο. Παξάιιεια είρε πινπζηφηαην ζπγγξαθηθφ έξγν. Έγξαςε πνηήκαηα, πεδά, ζέαηξν, κειέηεο, θηινζνθηθά, θνηλσληνινγηθά θαη ηζηνξηθά έξγα θαη άιια. Κάληγγνο (νδφο θαη πιαηεία) (Πξν) Πιαηεία Κάληγγνο: Ο Άγγινο πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Κάκζβη (George Canning, 1770-1827), ήηαλ πνιηηηθφο θαη θηιέιιελαο. Ώλ θαη πξνεξρφηαλ απφ νηθνγέλεηα επγελψλ, νη απφςεηο ηνπ ήηαλ θηιειεχζεξεο γηα ηελ επνρή ηνπ. Σάρζεθε ππέξ ηεο θαηάξγεζεο ηνπ δνπιεκπνξίνπ θαη ηεο ζξεζθεπηηθήο ειεπζεξίαο ησλ Εξιαλδψλ. Χο ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ ππέγξαςε ηε ζπλζήθε γηα ηελ αλεμαξηεζία ηεο Βιιάδαο. Σν Ώπξίιην ηνπ 1827 αλέιαβε ηελ πξσζππνπξγία, αιιά πέζαλε ηξεηο κήλεο αξγφηεξα. Καληαθνπδελνχ (ΐπδ-Βζλ-Βπα) Πιαηεία Κάληγγνο : * Ο Εςάκκδξ ΢η΄ Κακηαημογδκυξ, απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ, βαζίιεπζε 1341-54. ΢ηα ηέιε ηεο δσήο ηνπ εθάξε κνλαρφο θαη πήγε ζην Άγην ΋ξνο. Ο Εσάλλεο ΢η΄ Καληαθνπδελφο, έγηλε κνλαρφο ζην Άγην ΋ξνο

* Ο Μακμοήθ Κακηαημογδκυξ, γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ν πξψηνο Αεζπφηεο ηνπ Μπζηξά (1349-80). Αεκηνχξγεζε ηζρπξφ θξάηνο πνπ απνηέιεζε ην ηειεπηαίν νρπξφ ηνπ θαηά ηεο νζσκαληθήο επέθηαζεο. * Ο Μαηεαίμξ Κακηαημογδκυξ ζπκβαζίιεςε ην 1354 κε ηνλ παηέξα ηνπ Εσάλλε ΢η’ θαη αξγφηεξα δηαδέρζεθε ηνλ αδειθφ Μακμοήθ Κακηαημογδκυ ζηε δεζπνηεία ηνπ Μπζηξά. * Ο Ώκδνυκζημξ Κακηαημογδκυξ Παθαζμθυβμξ (; -1453) ήηαλ ν ηειεπηαίνο δνκέζηηρνο ηνπ ΐπδαληίνπ, κεηά ηελ πηψζε ηεο Πφιεο εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. * Ο Αδιήηνζμξ Κακηαημογδκυξ ή Αδιδηνέζημξ, εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο (1674-85) * Ο ΢ηέθακμξ Κακηαημογδκυξ, εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο (1714-16) απνθεθαιίζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. * Ο Ώθέλακδνμξ Κακηαημογδκυξ, ζπκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε. Έθηαζε ζηελ Όδξα ηνλ Ενχλην ηνπ 1821 καδί κε ηνλ Τςειάληε θαη έιαβε κέξνο ζηελ πνιηνξθία ηεο Μνλεκβαζηάο. * Ο Γεχνβζμξ Κακηαημογδκυξ, αμησκαηηθφο ηνπ Ρσζηθνχ ζηξαηνχ, ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Ώιέμαλδξν Τςειάληε ζηε ζπγθξφηεζε ηνπ πξψηνπ επαλαζηαηηθνχ ζψκαηνο. Καληνχλε (Και) Νέα Φηινζέε : Ο Νζηυθαμξ Κακημφκδξ (1767-1834) απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ απηνδίδαθηνο δσγξάθνο, απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο Βπηακδζζαηήξ ΢πμθήξ. Γσγξάθηζε ζπλζέζεηο ζε εθθιεζίεο ηεο Γαθχλζνπ, θαζψο θαη πξνζσπνγξαθίεο. Έξγα ηνπ βξίζθνληαη ζηελ Βζληθή Πηλαθνζήθε, ζην Μνπζείν Μπελάθε θαη αιινχ. Καπαλέσο (Μπζ) Κνισλφο : Ο Καπακεφξ ήηαλ απφ ηνπο γελλαηφηεξνπο καρεηέο ησλ Βπηά επί Θήααξ, αιιά θαη απφ ηνπο γλσζηφηεξνπο αιαδφλεο ηεο κπζνινγίαο. ΢ηελ πνιηνξθία ηεο Θήβαο, θαηέιαβε κηα απφ ηηο πχιεο ηεο πφιεο, αλαξξηρήζεθε ζην ηείρνο θαη δήηεζε έλα δαπιφ γηα λα ππξπνιήζεη ηελ πφιε ‘αηυια ηαζ πανά ηδκ εέθδζδ ηςκ εεχκ’ φπσο είπε. Ο Αίαο εμνξγίζηεθε γηα απηή ηνπ ηελ απνθνηηά θαη ηνλ θεξαπλνβφιεζε πάλσ ζηηο επάιμεηο. Ο Ώζθιεπηφο θαηάθεξε θαη αλάζηεζε ηνλ Καπαλέα, αιιά θεξαπλνβνιήζεθε κε ηε ζεηξά ηνπ απφ ηνλ Αία, γηαηί ε επαλαθνξά ζλεηψλ αλζξψπσλ ζηε δσή ήηαλ ζετθφ πξνλφκην.

220

Ο γηνο ηνπ ΢ζέλεινο ήηαλ έλαο απφ ηνπο Βπηγφλνπο πνπ εθδηθήζεθαλ ηελ ήηηα ησλ Βπηά. Καπεηάλ ΐάξδα (΢ηξ) Νένο Κφζκνο : Σν Καπεηάκ ΐάνδαξ ήηαλ ην ςεπδψλπκν ηνπ αμησκαηηθνχ θαη καθεδνλνκάρνπ Γεσξγίνπ Σζφληνπ (1871-1942) απφ ηελ Κξήηε. Ώπνθνίηεζε απφ ηε ΢ρνιή ησλ Βπειπίδσλ θαη έιαβε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1896. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο νξγαλσηέο ηνπ Μαθεδνληθνχ Κνκηηάηνπ κε πινχζηα δξάζε ζηνλ καθεδνληθφ αγψλα. Ώξγφηεξα πήξε κέξνο ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. Καπεηάλ Γχπαξε Παχινπ (πιαηεία) (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο ζηξαηησηηθφο θαη καθεδνλνκάρνο Παφθμξ Γφπανδξ ή Καπεηάκ Γφπανδξ (1880-1966) απφ ηελ Κξήηε, ήηαλ απφ ηνπο νπιαξρεγνχο πνπ πήξαλ κέξνο ζηνλ καθεδνληθφ αγψλα. Βπίζεο ζπκκεηείρε ζηνπο ΐαιθαληθνχο θαη ζηνλ Ώ’ Παγθφζκην πφιεκν. Χο δηνηθεηήο ‘δεκνθξαηηθνχ’ ηάγκαηνο αζθαιείαο ζηελ Ώζήλα επζχλεηαη γηα ηε δνινθνλία ηνπ Ίσλα Αξαγνχκε, πνπ έγηλε σο αληίπνηλα γηα ηελ απφπεηξα δνινθνλίαο θαηά ηνπ ΐεληδέινπ ηνλ Ενχλην 1920. Ώκθηιεγφκελε πξνζσπηθφηεηα ν Γχπαξεο - εθηφο ηεο δνινθνλίαο ηνπ Αξαγνχκε - θαηεγνξήζεθε γηα άζθνπε ρξήζε βίαο ζηε Μαθεδνλία, θαη αξγφηεξα ζηελ Κξήηε, φηαλ ακέζσο κεηά ηελ Καηνρή αλέιαβε θξνχξαξρνο Ρεζχκλνπ. Ο Παχινο Γχπαξεο

Καπεηάλ Λαραλά (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Ο Κςκζηακηίκμξ Λαπακάξ ή Καπεηάκ Λαπακάξ (1769-1842) απφ ηε ΢άκν, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ γαιιηθνχ ζηξαηνχ, φηαλ ν Ναπνιέσλ θαηέιαβε ηελ Ώίγππην. Ώξγφηεξν ν Λαραλάο κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε, ν εγέηεο ησλ ΢ακίσλ Λπθνχξγνο Λνγνζέηεο, ηνλ δηφξηζε ρηιίαξρν. Πνιέκεζε ζηε ΢άκν, ζηα κηθξαζηαηηθά παξάιηα, ζηε Υίν θαη άιινχ. Καπεηάλ Πεηξνχηζνπ (;) Ώκπειφθεπνη : Σν φλνκα Καπεηάκ Πεηνμφηζμξ δελ ππάξρεη ζε θαλέλα ιεμηθφ ή ζην δηαδίθηπν. Ίζσο είλαη θάπνηνο καθεδνλνκάρνο. Καπεηάλ Ρέκπεινπ (΢ηξ) Νένο Κφζκνο : Σν Καπεηάκ Ρέιπεθμξ είλαη ην ςεπδψλπκν ηνπ αμησκαηηθνχ θαη καθεδνλνκάρνπ Υξήζηνπ Σζνιαθφπνπινπ απφ ην Ναχπιην. Πνιέκεζε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. Σν 1919 ήηαλ δηνηθεηήο ζπληάγκαηνο ηνπ ειιεληθνχ εθζηξαηεπηηθνχ ζψκαηνο ζηελ Οπθξαλία (θαηά ησλ Μπνιζεβίθσλ). Καπεηάλ Υξνλά (Βζλ-Βπα) Βιιελνξψζσλ : * Ο Καπεηάκ Υνμκάξ (17νο αη.) απφ ηελ Ώξθαδία, ήηαλ πξφθξηηνο ηεο Πεινπνλλήζνπ, ΐνήζεζε ηνλ Βλεηφ Φξαγθίζθν Μνξνδίλε, ζηνλ αγψλα ηνπ γηα ηελ θαηάιεςε ηεο Πεινπνλλήζνπ απφ ηνπο Σνχξθνπο, * Ο Καπεηάκ Υνμκάξ απφ ηε Μεζζελία ήηαλ αγσληζηήο πήξε κέξνο ζε κάρεο ηνπ ‘21. Καπηδάθε (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Ο νπιαξρεγφο ησλ ΢θαθίσλ ΢ανάκημξ Καπζδάηδξ, έιαβε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866. Καπιαλψλ (Βπα-Βζλ) Παλεπηζηήκην : Καπθάκδξ είλαη επίζεην νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ΄21 απφ ηελ Ήπεηξν: * Ο Ώεακάζζμξ Καπθάκδξ, ζθνηψζεθε ζην Υάλη ηεο Γξαβηάο ην 1821. * Ο Γεχνβζμξ Καπθάκδξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, έιαβε κέξνο ζε δηάθνξεο κάρεο. * Ο Κςκζηακηίκμξ Καπθάκδξ ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηεο Ώθξφπνιεο ην1827. * Ο Γχδξ Καπθάκδξ (1736-1806), απφ ην Γξακκέλν Εσαλλίλσλ, ήηαλ έκπνξνο ζηε Ρσζία. Αηέζεζε κεγάια πνζά γηα ηελ ίδξπζε ηεο Καπιαλείνπ ΢ρνιήο ζηα Γηάλλελα, γηα ην λνζνθνκείν ηεο ίδηα πφιεο θαη γηα άιια ηδξχκαηα. Καπληθαξέαο (νδφο θαη πιαηεία) (Αηα) Καπληθαξέα : Δ Καπκζηανέα είλαη κηθξή βπδαληηλή εθθιεζία πνπ βξίζθεηαη ζηελ νδφ Βξκνχ θαη είλαη αθηεξσκέλε ζηα Βηζφδηα ηεο Θενηφθνπ. Δ εθθιεζία ρηίζηεθε ηνλ 11ν αηψλα ζηε ζέζε παιαηφηεξεο εθθιεζίαο πνπ είρε

221

ρηίζεη ε απηνθξάηεηξα Βπδνθία. Βθείλε ε εθθιεζία είρε ρηηζηεί πάλσ ζηα ζεκέιηα αξραίνπ ειιεληθνχ λανχ ηεο Ώζελάο ή ηεο Αήκεηξαο. Καπλνθνπηεξίνπ (Αηα) Πιαηεία ΐάζεο : * Σν ηαπκμημπηήνζμ ή θαπλεξγνζηάζην είλαη βηνκεραληθφο ρψξνο ζηνλ νπνίν γίλεηαη ε θνπή, ε επεμεξγαζία θαη ε ζπζθεπαζία θαπλνχ. Δ νδφο απηή πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην παιηφ θξαηηθφ θαπλεξγνζηάζην, ην νπνίν θαηαζηξάθεθε απφ θσηηά. Καπνδηζηξίνπ (Πνι) Πιαηεία ΐάζεο-Πνιπηερλείν: Ο Εςάκκδξ Καπμδίζηνζαξ (17761831) ήηαλ ν πξψηνο θπβεξλήηεο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. Ώλέιαβε θαζήθνληα ηνλ Εαλνπάξην 1828, φηαλ ε θαηάζηαζε ηεο ρψξαο ήηαλ απειπηζηηθή. Πνιιέο πεξηνρέο ηεο βξηζθφηαλ αθφκα ζηα ρέξηα ηνπ ερζξνχ. Δ ρψξα ηεινχζε ζρεδφλ ππφ πηψρεπζε θαη δελ ππήξρε θακηά πνιηηηθή ή θξαηηθή δνκή. Βπηθξαηνχζαλ ε αλαξρία, ε ιεζηεία θαη ε πεηξαηεία. Ο πφιεκνο είρε θαηαζηξέςεη ηα πεξηζζφηεξα θηίξηα θαη ηηο, έζησ θαη ππνηππψδεηο, ππνδνκέο ησλ πφιεσλ. Δ ρψξα είρε πιεζπζκφ κφιηο 600.000, ελψ νη Έιιελεο πνπ δνχζαλ ππφ ηνλ ΢νπιηάλν, μεπεξλνχζαλ ηα 2.500.000. Ο Καπνδίζηξηαο γελλήζεθε ζηελ Κέξθπξα, ζπνχδαζε ζηελ Εηαιία, ππεξέηεζε σο δηπισκάηεο ηνπ Σζάξνπ Ώθέλακδνμο Ώ’ θαη δηεηέιεζε ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ ηεο Ρσζίαο (1816-22). Τπήξμε κέινο ηεο Φηιηθήο Βηαηξίαο. ΋ηαλ ε Βζληθή ΢πλέιεπζε ηεο Σξνηδήλαο ηνπ πξφηεηλε λα αλαιάβεη θπβεξλήηεο, παξαηηήζεθε θαη έθηαζε ζηελ Βιιάδα. Οη κεγάιεο Απλάκεηο ππφγξαςαλ ην Πξσηφθνιιν ηνπ Λνλδίλνπ ηνπ 1830, ην νπνίν θαζφξηδε ηα ζχλνξα ηεο Βιιάδαο ζηε γξακκή ΐφινπ-Άξηαο, θαινχζε ην ΢νπιηάλν θαη ηελ Βιιεληθή θπβέξλεζε λα απνζχξνπλ ηα ζηξαηεχκαηα ηνπο, πέξαλ ησλ νξίσλ απηψλ θαη νπζηαζηηθά ήηαλ ε δηπισκαηηθή πξάμε ηεο ίδξπζεο ηνπ Βιιεληθνχ Κξάηνπο. Ο Εσάλλεο Καπνδίζηξηαο

Ο λένο θπβεξλήηεο έδεημε ηθαλφηεηα θαη εμαηξεηηθή δξαζηεξηφηεηα. Έδσζε έκθαζε ζηελ αλάπηπμε ηεο νηθνλνκίαο, ηνλ εθζπγρξνληζκφ ηεο γεσξγίαο, ηελ δηαλνκή γαηψλ (πξψελ νζσκαληθέο ηδηνθηεζίεο) ζηνπο αθηήκνλεο θαη ζηνπο βεηεξάλνπο ηεο επαλάζηαζεο. Πξνζπάζεζε γηα ηε δεκηνπξγία βηνκεραλίαο. Άξρηζε λα νξγαλψλεη ηελ παηδεία, ηε δηθαηνζχλε θαη ηε δεκφζηα δηνίθεζε θαηά ηα επξσπατθά πξφηππα. Οξγάλσζε ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη ζηφιν. Ώπνθαηέζηεζε ην αίζζεκα αζθαιείαο θαη επλνκίαο κε ηελ πάηαμε ηεο ιεζηείαο θαη ηεο πεηξαηείαο. Φξφληηζε γηα ηελ πεξίζαιςε ησλ ζπκάησλ πνιέκνπ θαη ηελ εμαγνξά ησλ αηρκαιψησλ. ΋κσο νη πξνζπάζεηέο ηνπ απηέο ζπλάληεζαλ ηελ αληίδξαζε ησλ κεγάισλ γαηνθηεκφλσλ θαη ησλ ηνπηθψλ αξρφλησλ, κε απνηέιεζκα ηελ δνινθνλία ηνπ, ηνλ ΢επηέκβξην 1831, απφ ηνπο Μαπξνκηραιαίνπο. Δ δνινθνλία ηνπ δηέθνςε ην πξνγξακκαηηζκέλν απφ ηνλ ίδην, νηθνλνκηθφ, θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ εθζπγρξνληζκφ ηεο ρψξαο. Ίζσο αλ δνχζε, ε πνξεία ηεο ρψξαο λα ήηαλ δηαθνξεηηθή. Καππαδνθίαο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Καππαδμηία (ηνπξθηθά Kapadokya) είλαη πεξηνρή ηεο θεληξηθήο Σνπξθίαο. Δ νλνκαζία ηεο πξνέξρεηαη απφ ηελ πεξζηθή ιέμε Καηπαηνχθα πνπ ζεκαίλεη ε ρψξα ησλ φκνξθσλ αιφγσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ πεξηνρή πνπ δνχζαλ νη Υεηηαίνη, εθεί δε ππάξρνπλ πνιιά κλεκεία θαη εξείπηα πφιεσλ θαη λαψλ. Καξαβαγγέιε Γεξκαλνχ Ώκπειφθεπνη : βιέπε Γενιακμφ Καναααββέθδ Καξαβία Βπγελίνπ (Θξε) Κάησ Παηήζηα : Ο Βοβέκζμξ Κανααίαξ (1752-1821) απφ ηελ Εζάθε ήηαλ κεηξνπνιίηεο Φηιηππνππφιεσο απφ ην 1808 θαη Ώγρηάινπ απφ ην 1813. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. ΋ηαλ μέζπαζε ε Βπαλάζηαζε ηνπ ’21, ν παηξηάξρεο Γξεγφξηνο Β’ εμέδσζε εγθχθιην αθνξηζκνχ ηεο αιιά ν Βπγέληνο αξλήζεθε λα ηελ δηαβάζεη δεκνζίσο. ΢πλειήθζε θαη ην Πάζρα ηνπ 1821 απαγρνλίζηεθε καδί κε ηνλ παηξηάξρε θαη ηνπο κεηξνπνιίηεο Βθέζνπ Αηνλχζην θαη Νηθνκεδείαο Ώλαζηάζην.

222

Καξαγηάλλε Λέιαο (νδφο θαη πιαηεία) (Ώγσ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Λέθα Καναβζάκκδ (1898-1944) ήηαλ ε αξρεγφο ηεο αληηζηαζηαθήο νξγάλσζεο Μπμοιπμοθίκα. Δ νξγάλσζε απηή, πεξηέζαιπε θαη θπγάδεπε Έιιελεο θαη ΐξεηαλνχο πνιεκηζηέο ζηε Μ. Ώλαηνιή. Δ Καξαγηάλλε πξνρψξεζε θαη ζε θαηαζθνπεπηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη πέηπρε λα κεηαδίδεη ζηνπο ΢πκκάρνπο πιεξνθνξίεο γηα ηηο κεηαθηλήζεηο γεξκαληθψλ ζηξαηεπκάησλ θαη πινίσλ θαη γηα ηε δξαζηεξηφηεηα πξαθηφξσλ ηνπ Άμνλα. Οη Γεξκαλνί ηελ ζπλέιαβαλ ηνλ Ενχλην ηνπ ’44 θαη αθνχ ηελ βαζάληζαλ, ηελ εθηέιεζαλ ζηηο 8 ΢επηεκβξίνπ. Καξαγηψξγε ΢εξβίαο (Πξν) ΢χληαγκα : Ο ΢έξβνο Σγυνηγε Πέηνμαζηξ ή Καναβζυνβεαζηξ ή Καναβζχνβδξ (1768-1817), είλαη ν εγέηεο ηνπ απειεπζεξσηηθνχ θηλήκαηνο ησλ ΢έξβσλ θαηά ηνπ νζσκαληθνχ δπγνχ. Σν 1804, νη ΢έξβνη κε εγέηε ηνπο ηνλ Καναβζχνβδ, επαλαζηάηεζαλ θαη απειεπζέξσζαλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο ρψξαο ηνπο, αληηκεησπίδνληαο κε επηηπρία ηηο ηνπξθηθέο επηζέζεηο. ΋κσο ε Ρσζία, δελ βνήζεζε ηνπο ΢έξβνπο θαη νη Οζσκαλνί ην 1813, έζεζαλ πάιη ηε ρψξα ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπο, αλαγθάδνληαο ηνλ Καξαγηψξγε λα θαηαθχγεη ζηε ΐεζζαξαβία. Βθεί έγηλε κέινο ηεο Φζθζηήξ Βηαζνείαξ, κε ζηφρν λα βνεζήζεη ζην μεζεθσκφ ησλ ιαψλ ηεο ΐαιθαληθήο. Σν 1815, ηδξχζεθε ην ππνηειέο ζηνπο Οζσκαλνχο, απηφλνκν πξηγθηπάην ηεο ΢εξβίαο, κε πξψην εγεκφλα ηνλ Μίινο Οκπξέλνβηηο, ν νπνίνο κεζφδεπζε ηε δνινθνλία ηνπ Καξαγηψξγε θαη ίδξπζε ηνλ νίθν ησλ Οκπξέλνβηηο. Μάιηζηα ν Οκπξέλνβηηο έζηεηιε ην θεθάιη ηνπ Καξαγηψξγε ζην ΢νπιηάλν, σο ‘έλδεημε θαιήο ζέιεζεο’. Καξαζενδσξή (Βπη) Βιιελνξψζσλ : Ώπφ ηνπο καζεκαηηθνχο παγθνζκίνπ θχξνπο ν Κςκζηακηίκμξ Καναεεμδςνή (1873-1950), ζπνχδαζε κεραληθφο, εξγάζηεθε ζηελ θαηαζθεπή ηνπ θξάγκαηνο ηνπ Ώζζνπάλ θαη έθαλε κεηξήζεηο ζηελ ππξακίδα ηνπ Υένπα. Βθεί θαηάιαβε φηη ηα καζεκαηηθά ήηαλ ε κεγάιε ηνπ αγάπε, εγθαηέιεηςε ην επάγγεικα ηνπ κεραληθνχ θαη ζπνχδαζε καζεκαηηθά ζην ΐεξνιίλν. Ώπφ ην 1909 δίδαμε ζε αξθεηά παλεπηζηήκηα θαη γλσξίζηεθε κε ζεκαληηθνχο καζεκαηηθνχο. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ Ώτλζηάηλ θαη ιέγεηαη φηη ν κεγάινο καζεκαηηθφο δήηεζε αξθεηέο θνξέο ηε ζπλδξνκή ηνπ. Ώζρνιήζεθε κε φινπο ηνπο ζρεδφλ ηνπο θιάδνπο ησλ καζεκαηηθψλ θαη ηελ αζηξνλνκία. Βηδηθφηεξα ε κειέηε ηνπ ζην Λνγηζκφ ησλ Μεηαβνιψλ άλνημε ην δξφκν γηα ηε Θεσξία ηεο ΢ρεηηθφηεηαο, πξάγκα πνπ πξνθάιεζε ηελ αλαγλψξηζε ηνπ Ώτλζηάηλ. Ο Κσλζηαληίλνο Καξαζενδσξή

Αηέθνςε ηελ αθαδεκατθή ηνπ θαξηέξα ζηε Γεξκαλία, φηαλ κεηά απφ πξφζθιεζε ηνπ ΐεληδέινπ αλέιαβε ηελ νξγάλσζε ηνπ Εσλίνπ παλεπηζηεκίνπ. Πξάγκαηη ην πξψην ζηε ΢κχξλε παλεπηζηήκην ηδξχζεθε θαη ν Καξαζενδσξή έκεηλε εθεί σο ηελ θαηάξξεπζε ηνπ κεηψπνπ ηνλ Ώχγνπζην ηνπ ’22. Καηφξζσζε φκσο λα δηαζψζεη ηελ βηβιηνζήθε θαη πνιιά επηζηεκνληθά φξγαλα θαη λα ηα δσξίζεη ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. ΢ήκεξα απηή ε δσξεά εθηίζεηαη ζην Μνπζείν Φπζηθψλ Βπηζηεκψλ ηνπ παλεπηζηεκίνπ. Αηνξίζηεθε θαζεγεηήο ζην ΒΜΠ. Σν 1924 απνγνεηεπκέλνο απφ ηε κηδέξηα ησλ ειιεληθψλ ζρνιψλ δέρζεθε λα αλαιάβεη θαζεγεηηθή έδξα ζην Μφλαρν. Σν ‘26 αλαγνξεχηεθε αθαδεκατθφο ζηε λεντδξπζείζα Ώθαδεκία ηεο Ώζήλαο θαη ην ‘30 αλέιαβε ηελ αλαδηνξγάλσζε ηνπ παλεπηζηεκίνπ Ώζελψλ θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ παλεπηζηεκίνπ Θεζζαινλίθεο. Πέζαλε ζην Μφλαρν. Τπήξμε θαη κέινο ησλ αθαδεκηψλ ΐεξνιίλνπ, Μνλάρνπ, Κνινλίαο, Ρψκεο θ.ά.. Καξατζθάθε (νδφο & πιαηεία) (Βπα) Φπξξή & Μεηαμνπξγείν : Ο Γεχνβζμξ Κανασζηάηδξ (1782-1827) ήηαλ έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο ζηξαηησηηθνχο εγέηεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ΄21. ΢ηε λεαληθή ηνπ ειηθία ν βζμξ ηδξ ηαθμβνζάξ φπσο ήηαλ γλσζηφο, ππεξέηεζε σο αξκαηνιφο ζην ζηξαηφ ηνπ Ώιή παζά. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε

223

αλαγλσξίζηεθε σο θαπεηάληνο ησλ Ώγξάθσλ. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ Μεζνινγγίνπ δηνξίζηεθε αξρηζηξάηεγνο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο. Γηα λα αληηκεησπίζεη ηηο ηνπξθηθέο δπλάκεηο πνπ είραλ εηζβάιεη ζηελ Ώηηηθή, ν Καξατζθάθεο εγθαηέζηεζε ζηξαηφπεδν ζηελ Βιεπζίλα. Ώπφ εθεί λίθεζε ζε αξθεηέο κάρεο (Αφκβξαηλα, Αίζηνκν, Ώξάρνβα) θαη αθνινχζσο θηλήζεθε θαηά ηεο Ώζήλαο, γηα λα αλαθνπθίζεη ηνπο Έιιελεο πνπ πνιηνξθνχζε ν Κηνπηαρήο ζηελ Ώθξφπνιε. ΢ηελ επίζεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ ηεο 22 Ώπξηιίνπ 1827, ν Καξατζθάθεο ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα θαη ηελ επνκέλε πέζαλε. Καξακαλιάθε (Λνγ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο Ώθέλακδνμξ Καναιακθάηδξ (1884-1912) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ δεκνζηνγξάθνο, εθδφηεο ηεο εθεκεξίδαο Ώκελάνηδημξ. Έγηλε γλσζηφο σο εξαζηηέρλεο αεξνπφξνο θαη απέθηεζε ην πξψην ηδησηηθφ αεξνπιάλν ζηελ Βιιάδα. Βπηρείξεζε πηήζε απφ Ώζήλα γηα Πάηξα αιιά ιφγσ ησλ θαθψλ θαηξηθψλ ζπλζεθψλ έραζε ηνλ έιεγρν ηνπ αεξνζθάθνπο θαη θαηέπεζε ζηε ζάιαζζα έμσ απφ ην Ξπιφθαζηξν. Ήηαλ ην πξψην ζχκα αεξνπνξηθνχ αηπρήκαηνο ζηελ Βιιάδα. Καξακάλνπ (πιαηεία) (Βπα) Κνισλφο : * Βπψλπκν νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Κπλνπξία. Αηαθξίζεθαλ νη αδειθνί Γζακκμφθδξ θαη Αδιήηνζμξ Καναιάκμξ θαη νη γηνη ηνπ δεχηεξνπ Βιιακμοήθ θαη Πακαβζχηδξ Καναιάκμξ. Καξακήηζα (Βπη) Άγηνο Λνπθάο Παηεζίσλ : Ο Γεχνβζμξ Καναιήηζαξ (1834-1904) απφ ηε Μπηηιήλε, δηεηέιεζε θαζεγεηήο ηεο λνζνινγίαο θαη πξχηαλεο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έξγν ηνπ ην Ββπεζνίδζμ ηδξ θοζζμθμβίαξ ημο ακενχπμο. Καξανιή & Αεκεηξίνπ (Ώγσ) Κνισλάθη : Ο Μζπαθάηδξ Καναμθήξ ((1933-56) θαη ν Ώκδνέαξ Αδιδηνίμο (1934-1956) ήηαλ αγσληζηέο ηνπ θππξηαθνχ αγψλα γηα ηελ αλεμαξηεζία ηνπ λεζηνχ. ΢πλειήθζεζαλ θαη - ήηαλ νη πξψηνη - θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην, ν Καξανιήο γηα ηε εθηέιεζε Κχπξηνπ ζπλεξγάηε ησλ ΐξεηαλψλ θαη ν Αεκεηξίνπ γηα ηελ εθηέιεζε ΐξεηαλνχ ζηξαηησηηθνχ. Βθηειέζηεθαλ κε απαγρνληζκφ ην Πάζρα ηνπ 1956. Δ ζαλάησζή ηνπο πξνθάιεζε ζεηξά αληηδξάζεσλ θαη δηαδειψζεσλ ζε φιεο ηηο ειιεληθέο πφιεηο. Ο Μ. Καξανιήο θαη ν Ώ. Αεκεηξίνπ

Καξαπαλαγηψηνπ (Λνγ) Γθχδε : Ο Ώπυζημθμξ Καναπακαβζχηδξ (1858-1941) απφ ηε Μπηηιήλε ήηαλ εθπαηδεπηηθφο, ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο. Έγξαςε ηελ Οιδνζηή βναιιαηζηή θαη κεηάθξαζε αξραίνπο Έιιελεο πνηεηήο θαη ζπγγξαθείο. Καξαζνχηζα (Λνγ) Κππξηάδνπ: Ο Καναζμφηζαξ Εςάκκδξ (1824-73) απφ ηελ ΢κχξλε ήηαλ κεηαθξαζηήο θαη πνηεηήο. Μεηάθξαζε ηελ Πακαβία ηςκ Πανζζίςκ ηνπ Οπγθψ θαη ηελ Καθφαα ημο Μπάνιπα-Θςιά. Δ πνίεζή ηνπ ζε ηδηφκνξθε θαζαξεχνπζα, κνηάδεη κε απηή ηνπ Ώλδξέα Κάιβνπ. Έξγα: Βςεζκαί ιεθςδίαζ, Νμζηαθβία, Πμζδηζηυ απάκεζζια θ.ά. Καξαηάζε Σζάκε (Βπα) Κνπθάθη : Ο Αδιήηνζμξ ή Σζάιδξ Καναηάζδξ (17981861) απφ ηελ Νάνπζα ήηαλ γηνο θαη πξσηνπαιίθαξν ηνπ εγέηε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ζηελ πεξηνρή ηεο Απηηθήο Μαθεδνλίαο Γεξν-Καξαηάζνπ. Ο Σζάκεο ζπκκεηείρε ζε κάρεο ζηε ΢ηεξεά θαη ηελ Πεινπφλλεζν θαη αξγφηεξα δηεηέιεζε ππαζπηζηήο ηνπ βαζηιηά ΋ζσλα Καξαηδά (Βζλ- Βπα) Κνπθάθη : * Ο ΢ηανθάημξ Καναηγάξ (1697-1780) απφ ην Φαλάξη, ήηαλ γηαηξφο, πνιηηηθφο, δηπισκάηεο θαη Μέγαο Λνγνζέηεο ηεο Βθθιεζίαο. * Ο Γεχνβζμξ Καναηγάξ (1724-65) γηνο ηνπ ΢θαξιάηνπ ήηαλ επίζεο γηαηξφο, Μέγαο Λνγνζέηεο θαη δηπισκάηεο. * Ο πξίγθηπαο Εςάκκδξ ή βενμ-Καναηγάξ (1760-1845) γηνο ηνπ Γεσξγίνπ, ήηαλ εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο (1812-18) θαη ππνζηήξημε ηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο. Αηαθξίζεθε γηα ηελ ζέζπηζε λνκνζεζίαο. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία, αιιά δελ πνιέκεζε (ήηαλ ήδε 60). * Οη αγσληζηέο ηνπ ’21 Αδιήηνζμξ θαη Πακαβζχηδξ Καναηγάξ απφ ηελ Πάηξα.

224

* Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Γεχνβζμξ Καναηγάξ (1803-82) πνιέκεζε ππφ ηνλ Φαβηέξν θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε δηνηθεηήο ηνπ ππξνβνιηθνχ θαη ηεο ζρνιήο Βπειπίδσλ. Καξαρξήζηνπ (Βπα) Λπθαβεηηφο : Βπψλπκν αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηνλ ΐάιην Ώηησιναθαξλαλίαο. Ήηαλ νη αδειθνί ΐθάζζμξ ηαζ Γεχνβζμξ θαη ν εμάδειθφο ηνπο Υνίζημξ Καναπνήζημξ. Καξδίηζεο (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Κανδίηζα είλαη πφιε ηεο Θεζζαιίαο θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Καξέα (Θξε) Μεηο : Ο δξφκνο είλαη αθηεξσκέλνο ζηελ κνλή Ώγίνπ Εσάλλνπ Κανέα πνπ βξίζθεηαη ζηηο ππψξεηεο ηνπ Τκεηηνχ. Βθεί αλαπηχρζεθε ν νηθηζκφο Κανέα. Καξέξ (Και) Κνπθάθη : βιέπε Καννέν Καξζαίνπ (Λνγ) Κπςέιε : Κχζηαξ Κανεαίμξ (1878-1955) είλαη ην ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ηνπ πνηεηή θαη κεηαθξαζηή Κθέακδνμο Λάηςκα. Ώθνινχζεζε ζηξαηησηηθή θαξηέξα θαη πήξε κέξνο ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη ζηε κηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία. Ώξγφηεξα δηεηέιεζε δηεπζπληήο ηνπ Βζληθνχ ζεάηξνπ θαη ηεο δξακαηηθήο ηνπ ζρνιήο. Πνηεηηθέο ζπιινγέο ηνπ: Σναβμφδζα ημο κδζζμφ ιμο, Κδθζζζχηζηεξ ιεθςδίεξ θαη Soto voce. ΢ψπαζαλ φια’ ε ψξα πξνρσξεί, - θη έγηλε ε ζχκεζε φλεηξν. Ο βαξθάξεο ζην κφιν θάησ, θαξηεξεί’ - θαη ηίπνηε καδί ζνπ δελ ζα πάξεηο. Σν θχκα απνθνηκήζεθε’ ζακπφο - έρεη ππθλψζεη αγάιη αγάιη ν αέξαο. Υσξίο λα θαηαιάβεηο πψο, - ζε πξφθηαζε ην ηέινο ηεο εκέξαο

Κψζηα Καξζαίνο : ΢μφνμοπμ ζημ βζαθυ Καξίνπ Άλσ Κπςέιε : βιέπε Κανφμο Ώκδν. Καξηηαίλεο (Γεσ) Θπκαξάθηα : Δ Κανίηαζκα ή Κανφηαζκα είλαη γξαθηθφ νξεηλφ ρσξηφ ηεο Ώξθαδίαο, γλσζηφ γηα ην επηβιεηηθφ θξάγθηθν θάζηξν ηνπ. Καξθαβίηζα (νδφο θαη πιαηεία) (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Ώκδνέαξ Κανηααίηζαξ (1865-1922) απφ ηελ Διεία, ήηαλ απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο ειιεληθήο εζνγξαθίαο. ΢πνχδαζε γηαηξφο θαη ζπκκεηείρε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο σο ζηξαηησηηθφο γηαηξφο. Έξγα ηνπ: Δ θοβενή, μ Γδηζάκμξ, Λυβζα ηδξ πθχνδξ, Ο ανπαζμθυβμξ θαη άιια. Ο Ώλδξέαο Καξθαβίηζαο

Καξθεζίαο (Εζη) Λακπξηλή : Κανηδζία ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Ώκνξγνχ. Ώξγφηεξα νη άπνηθνη Κξήηεο ηελ νλφκαζαλ Μηλψα. Καξλεάδνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : * Ο Κανκεάδδξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κπξήλε, ήηαλ ζθεπηηθηζηήο θηιφζνθνο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη έγηλε ν ζρνιάξρεο (δηεπζπληήο) ηεο αθαδεκίαο ηνπ Πιάησλα. Οη δηδαζθαιίεο ηνπ ήηαλ πξνθνξηθέο θαη δελ ζπλέγξαςε ηίπνηε. Ήηαλ πνιέκηνο ησλ ζησηθψλ δνγκάησλ θαη ηδηαίηεξα ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ Υξπζίππνπ θαη ηνπ Αηνγέλε. * Ο θηιφζνθνο Κανκεάδδξ μ Νευηενμξ (2νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Καξλεάδε ηνπ Κπξελαίνπ θαη δηάδνρφο ηνπ ζηελ Ώθαδεκία ηνπ Πιάησλα. Καξνιίδνπ Π. (Βπη) Γθχδε : Ο Παφθμξ Κανμθίδδξ (1849-1930) απφ ηελ Καππαδνθία, ήηαλ ηζηνξηθφο. Έγξαςε έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Καππαδμηία, Εζημνία Καεμθζηή ή Παβηυζιζμξ, Εζημνία ηδξ Βθθάδμξ απυ ηδξ Ώθχζεςξ ιέπνζ ημο Γεςνβίμο Ώ’. Καξφινπ (Πξν) Μεηαμνπξγείν : Δ νδφο ηηκά ηνλ ηειεπηαίν ΐνπξβφλν βαζηιηά ηεο Γαιιίαο Κάνμθμ Ε΄ (1757-1836), λεφηεξν αδειθφ ηνπ Λνπδνβίθνπ Ε΢Σ’ (πνπ θαξαηφκεζε ε γαιιηθή επαλάζηαζε) θαη ηνπ Λνπδνβίθνπ ΕΔ’ ηνλ νπνίν δηαδέρζεθε ην 1824. Ο Κάξνινο άζθεζε απηαξρηθή πνιηηηθή, πξάγκα πνπ πξνθάιεζε ηελ εθζξφληζή ηνπ ην 1830. Βπί

225

βαζηιείαο ηνπ ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν γαιιηθφ εθζηξαηεπηηθφ ζψκα θαη αληηκεηψπηζε ηνλ Εκπξαήκ. Βπίζεο ν γαιιηθφο ζηφινο ζπκκεηείρε ζηε λαπκαρία ηνπ Ναπαξίλνπ. Καξφξε (Βπα) Μνλαζηεξάθη : Βπψλπκν αζελατθήο νηθνγέλεηαο: * Ο Ώκηχκζμξ Κανυνδξ (1788-1823) ήηαλ δεκνγέξνληαο θαη λνηάξηνο ηεο Ώζήλαο * Ο Αδιήηνζμξ Κανυνδξ, εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο κφιηο θεξχρζεθε ε επαλάζηαζε * Ο Εςάκκδξ Κανυνδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. * Ο Νζηυθαμξ Κανυνδξ βνήζεζε ηνπο πνιηνξθεκέλνπο Ώζελαίνπο ζηελ Ώθξφπνιε, απφ ηνλ Κηνπηαρή. Έγξαςε εκεξνιφγην ησλ γεγνλφησλ απφ 29/6/1826 σο 11/41827, ην νπνίν εθδφζεθε αξγφηεξα απφ ηνλ Γηάλλε ΐιαρνγηάλλε. Καξπάζνπ (Γεσ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Κάνπαεμξ είλαη λεζί ησλ Ασδεθαλήζσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα ην λεζί νλνκαδφηαλ Ώλεκφεζζα ή Ώλεκνχζα. Πέξαζε δηαδνρηθά ππφ ηελ θπξηαξρία ησλ Ρσκαίσλ, ησλ ΐπδαληηλψλ, ησλ Ώξάβσλ, ησλ Φξάγθσλ, ησλ Σνχξθσλ θαη ησλ Εηαιψλ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ 1944 νη θάηνηθνη ηεο Καξπάζνπ έδησμαλ ηνπο Εηαινχο θαη δηαθήξπμαλ ηελ έλσζε ηνπ λεζηνχ κε ηελ Βιιάδα. Καξπελεζίνπ (Γεσ) ΢επφιηα : Σν Κανπεκήζζ είλαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Βπξπηαλίαο. Βίλαη ρηηζκέλν ζηηο πιαγηέο ηνπ Σπκθξεζηνχ, ζε πςφκεηξν 1000 κέηξσλ. Λφγσ ηεο ζέζεο ηεο ε πφιε έγηλε ζέαηξν πνιεκηθψλ ζπγθξνχζεσλ ηφζν θαηά ηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21, φζν θαη θαηά ηελ πεξίνδν ηεο θαηνρήο. Καξπελεζηψηε (Βπα-Γεσ) Νέα Φηινζέε : * Ο Ώεακάζζμξ Κανπεκδζζχηδξ (17701821) απφ ηελ Βπξπηαλία, ήηαλ αγσληζηήο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Τπεξέηεζε ζην ξσζηθφ ζηξαηφ, αιιά ακέζσο κεηά ηελ άθημε ηνπ Ώιέμαλδξνπ Τςειάληε ζην Εάζην, εληάρζεθε ζηνλ επαλαζηαηηθφ ζηξαηφ κε ην βαζκφ ηνπ ρηιίαξρνπ. Αηαθξίζεθε ζε κάρεο ζην Γαιάηζη ηεο Ρνπκαλίαο θαη βξήθε ην ζάλαην ζηε κάρε ηνπ ΢θνπιελίνπ ην 1821. * Κανπεκδζζχηδξ νλνκάδεηαη έλαο πνηακφο ηεο Βπξπηαλίαο. Κάξπνπ (Ώξρ & Βπα) Κπλνζάξγνπο : * Ο Έιιελαο καζεκαηηθφο Κάνπμξ μ ιδπακζηυξ (1νο ή 2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώληηφρεηα, ζπλέγξαςε πξαγκαηεία γηα ηελ αζηξνλνκία. * Ο Κάνπμξ Παπαδυπμοθμξ απφ ηνλ Ώίλν ηεο Θξάθεο ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Πνιέκεζε ππφ ηηο δηαηαγέο ηνπ Οδπζζέα Ώλδξνχηζνπ. Ώξγφηεξα έγξαςε ηελ ηζηνξία ηεο ειιεληθήο επαλάζηαζεο. Ο Παχινο Καξξέξ

Καξξέξ (Και) Κνπθάθη : Ο Παφθμξ Καννέν (1829-96) απφ ηε Γάθπλζν είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο ζπλζέηεο θαη κνπζνπξγνχο. ΢πνχδαζε κνπζηθή ζην Μηιάλν θαη εθεί παξνπζίαζε ηηο πξψηεο κνπζηθέο δεκηνπξγίεο ηνπ: ηηο φπεξεο Αάκηδξ ηαζ ΐεαηνίηδ, Εζααέθθα ημο Άζπεκ, ρνξνχο γηα πηάλν θαη άιιεο ζπλζέζεηο. ΋ηαλ γχξηζε ζηε Γάθπλζν έγξαςε ηηο φπεξεο Μάνημξ Μπυηζανδξ, Κονά Φνμζφκδ, Μανία Ώκημοακέηα, Αέζπς θαη άιιεο. Έγξαςε επίζεο πνιιά ηξαγνχδηα θαη κνπζηθέο ζπλζέζεηο. Καξηάιε (Βπα-Πνι) Ώκπειφθεπνη : Βπψλπκν ηζηνξηθήο νηθνγέλεηαο απφ ηνλ ΐφιν: * Ο Κχζηαξ Κανηάθδξ, αγσληζηήο ηνπ ’21, ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Φαιήξνπ ην 1827. * Ο Ώκηχκζμξ Κανηάθδξ, αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ηεο ζεζζαιηθήο επαλάζηαζεο ηνπ 1854 * Ο πνιηηηθφο Ώκηχκζμξ Κανηάθδξ (1867-1923) ρξεκάηηζε έμη θνξέο βνπιεπηήο θαη δπν θνξέο ππνπξγφο ησλ θπβεξλήζεσλ Γνχλαξε. * Ο Γεχνβζμξ Κανηάθδξ, πνιέκεζε ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1868 θαη δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη δήκαξρνο ΐφινπ. * Ο δηθεγφξνο, νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Κανηάθδξ (1908-57), ίδξπζε ηελ αληηζηαζηαθή νξγάλσζε Β.Κ.Ώ. (κε ηνλ Α. Φαξξφ) θαη ζπκκεηείρε ζην ζπλέδξην ηνπ

226

Ληβάλνπ θαη ζηελ θπβέξλεζε εζληθήο ελφηεηαο. Ίδξπζε κε ηνλ Ώι. ΢βψιν ην θφκκα ΑΚΒΛ θαη αλέιαβε επαλεηιεκκέλα ππνπξγηθέο ζέζεηο. Καξηεξίαο (Εζη) Κπςέιε : Κανηενία ήηαλ ην φλνκα ηνπ πξψηνπ αηκνθίλεηνπ ειιεληθνχ πνιεκηθνχ πινίνπ. Καηαζθεπάζηεθε ζηελ Ώγγιία ην 1825 κε έμνδα ηνπ θηιέιιελα Φξαγθίζθνπ Άζηηγγνο (Hastings), ν νπνίνο ήηαλ θαη ν πξψηνο θπβεξλήηεο ηνπ. Σν πινίν έιαβε κέξνο ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Καξπάηηδσλ (Εζη) Ώθξφπνιε : Οη Έιιελεο νλφκαδαλ Κανοάηζδεξ ηηο θφξεο πνπ ήηαλ ηέξεηεο ηεο Άξηεκεο ζηελ πφιε Κανοέξ ηεο Λαθσλίαο, αιιά θαη ηα γιππηά πνπ παξίζηαλαλ απηέο ηηο θφξεο. Οξηζκέλα απφ απηά ηα γιππηά ηα ρξεζηκνπνηνχζε ε αξρηηεθηνληθή σο ζηήξηγκα ζθεπήο, δσθφξνπ ή νηθνδνκήκαηνο αληί γηα θίνλεο. Οη πην γλσζηέο είλαη νη εθηά Κανοάηζδεξ πνπ βξίζθνληαλ ζην Βξερζείν ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο. Βπίζεο Καξπάηηδεο ππήξραλ ζηνπο Αειθνχο, ηελ Βιεπζίλα θαη αιινχ. Καξπάηηδα

Καξχδε (Λνγ-Και) Θεζείν : Ο δεκνζηνγξάθνο θαη πνηεηήο ΢μθμηθήξ Κανφδδξ (19νο αη.), εθδφηεο ηεο ζαηηξηθήο εθεκεξίδαο Φςξ. Πήξε κέξνο ζηνπο αγψλεο θαηά ηνπ ΋ζσλα θαη θπιαθίζηεθε. Σχπσζε πνιιέο πνηεηηθέο ζπιινγέο.

΋ια έρσ η’ αγαζά κνπ σο Απιάξρεο ζην παιάηη, θαη σο ρξεσθφπνο κφλν ραίξσ έμσ θαθήλ θήκελ. Σν ηζηκπνχθη κνπ θνπκάξσ μαπισκέλνο ζην θξεβάηη, - πιήλ δελ είκαη φηη ήκελ!… Ση επηπρηζκέλνη ρξφλνη ήζαλ νη επί Σνπξθίαο! Ήζν κπέεο θαη αθέληεο φιεο ζνπ ηεο Δπαξρίαο:..

΢νθνθιήο Καξχδεο : Ο Πακαβζχηδξ Νμηανάξ * Ο αξρηκνπζηθφο Μζθηζάδδξ Κανφδδξ (1923-98) απφ ηνπο πην επηθαλείο Έιιελεο κνπζηθνχο κεηά ηνλ Μεηξφπνπιν. Αηεηέιεζε δηεπζπληήο νξρήζηξαο πνιιψλ πφιεσλ. * Ο πνηεηήο, ν Νίημξ Κανφδδξ (1917-84) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε παξάιιεια θαη εθδφηεο ησλ εθδφζεσλ Γιάξνο θαη Ίηανμξ. Ήηαλ επίζεο ηδξπηηθφ κέινο ηνπ Θεάηξνπ Σέρλεο. Πνηεηηθέο ζπιινγέο ηνπ: Δ ηεθεοηαία εάθαζζα, Δ παιέκδ ανμπή, Σα πνχιαηα θαη άιια. Καξχνπ Ώλδξ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κάνομξ Ώκδνέαξ (1926-58) ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ θαη καρεηήο ηνπ θππξηαθνχ αγψλα. Ώπφ ην 1955 αζρνιήζεθε κε επάλδξσζε ηεο νξγάλσζεο. ΢θνηψζεθε ζε κάρε κε ηνπο Άγγινπο ηνλ ΢επηέκβξην ηνπ ’58. Καξπνθχιιε (Βζλ-Βπη) Γνπδί : * Ο ιφγηνο θαη θιεξηθφο Μαηεαίμξ-Εςάκκδξ Κανομθφθθδξ (1566-1655) απφ ηα Υαληά, πξνζρψξεζε ζηελ θαζνιηθή Βθθιεζία θαη έγηλε επίζθνπνο Κξήηεο (επί Βλεηνθξαηίαο). * Ο Εςάκκδξ Κανομθφθθδξ (17νο αη.) ήηαλ κέγαο ινγνζέηεο ηνπ παηξηαξρείνπ θαη δηεπζπληήο ηεο παηξηαξρηθήο Ώθαδεκίαο. ΢πλέγξαςε ηελ Εζημνία ηδξ Κςκζηακηζκμφπμθδξ. * Ο Γεχνβζμξ Κανομθφθθδξ (1848-1928) απφ ηελ Κνξηλζία, ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη ζπγγξαθέαο ηνπ Λελζημφ ηδξ ζαηνζηήξ θαη άιισλ έξγσλ. Καξχζηνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Κάνοζημξ είλαη ιηκάλη ηεο Βχβνηαο. Καηά ηε κπζνινγία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ Κάνοζημ, γην ηνπ Κεληαχξνπ Υείξσλα. Καξπηαίλεο Θπκαξάθηα : βιέπε Κανζηαίκδξ Καξχηζε (Θξε) Κιαπζκψλνο : Ο Θεμθάκδξ Κανφηζδξ ή Κανφηδξ (16νο αη.) απφ επηθαλή νηθνγέλεηα ηεο Ώζήλαο, ήηαλ θιεξηθφο. Αηεηέιεζε κεηξνπνιίηεο Φηιηππνππφιεσο θαη αξγφηεξα Ώζήλαο. Σν 1597 αλέβεθε ζηνλ παηξηαξρηθφ ζξφλν ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, αιιά πέζαλε κεηά απφ εθηά κήλεο. Ο Καξχθεο ήηαλ θαη ζπλζέηεο εθθιεζηαζηηθψλ χκλσλ. Κνληά ζηελ νδφ βξίζθεηαη ε εθθιεζία ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ Καξχηζε, ρηηζκέλε ζηα εξείπηα βπδαληηλνχ λανχ πνπ αλήθε ζηελ νηθνγέλεηα Κανφηζδ.

227

Καξπψλ (Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : * Υσξηά κε ην φλνκα Κανοέξ ππάξρνπλ ζηνπο λνκνχο Εσαλλίλσλ, Μεζζελίαο, Σξηθάισλ, Πηεξίαο, Φζηψηηδαο, Φιψξηλαο, Υίνπ θαη αιινχ. * Γλσζηή απφ ηελ αξραηφηεηα ήηαλ ε πφιε ηεο Λαθσλίαο Κανοαί, ζηελ νπνία ππήξρε λαφο ηεο Ώξηέκηδαο. Οη ηέξεηεο ηνπ λανχ απηνχ νλνκάδνληαλ Κανοάηζδεξ. * Δ Κανοέξ ηεο Υαιθηδηθήο, είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο απηνδηνίθεηεο πεξηνρήο ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο. Βθεί εδξεχεη ν δηνηθεηήο ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο θαη ε Ώζσληάο Ώθαδεκία. Καξπσηάθε Κσλ. (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Κχζηαξ Κανοςηάηδξ (1896-1928) απφ ηελ Σξίπνιε, είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο πνηεηέο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. Ώπφ ηελ εθεβηθή ειηθία είρε ινγνηερληθέο ηάζεηο θαη έγξαθε πνηήκαηα. ΢πνχδαζε ζηε λνκηθή θαη παξάιιεια ζπλέρηζε λα γξάθεη. Χο δεκφζηνο ππάιιεινο ππεξέηεζε ζηε Θεζζαινλίθε, ΢χξν, Άξηα θαη Ώζήλα. Ώλ θαη ε πξψηε ηνπ πνηεηηθή ζπιινγή Ο πυκμξ ημο ακενχπμο ηαζ ηςκ πναβιάηςκ δελ εληππσζίαζε, ζπλέρηζε κε ηα Νδπεκεή θαη ην Βθεβεία ηαζ ΢άηζνεξ. Καζνξηζηηθφ ξφιν ζηε δσή ηνπ έπαημε ε εξσηηθή ηνπ ζρέζε κε ηελ πνηήηξηα Μαξία Πνιπδνχξε. Ο Κψζηαο Καξπσηάθεο

Σν 1928 κεηαηέζεθε ζηελ Πξέβεδα. Δ θαηαζιηπηηθή επαξρηαθή δσή, ν απαηζηφδνμνο ραξαθηήξαο ηνπ ίδηνπ θαη ε ζχθηιε απφ ηελ νπνία έπαζρε (ηφηε ήηαλ αλίαηε), ηνλ νδήγεζαλ ζηελ απηνθηνλία. Σν Μηραιηφ ηνλ πήξαλε ζηξαηηψηε - θακαξσηά μεθίλεζε θη σξαία κε ην Μαξή θαη κε ηνλ Παλαγηψηε. - Γελ κπφξεζε λα κάζεη θαλ ην «επ’ ψκνπ». ΋ιν κνπξκνχξηδε : «Κπξ-δεθαλέα, - άζε κε λα γπξίζσ ζην ρσξηφ κνπ»

Κψζηαο Καξπσηάθεο : Ο Μζπαθζυξ Καζλέδε (Βπα) Άγηνο ΢ψζηεο : Καζκέγδ ή Καγκέγδ ήηαλ ην επψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηε Υεηκάξξα ηεο ΐνξείνπ Δπείξνπ, πνιιά κέιε ηεο νπνίαο ππήξμαλ αγσληζηέο ηνπ ’21. Μεηαμχ απηψλ ν Θςιάξ, Γάπμξ ηαζ ΢πφνμξ Καγκέγδξ. Τπήξμαλ θαη ηξεηο κε ην φλνκα Κςκζηακηίκμξ Καγκέγδξ, ν πξψηνο ζθνηψζεθε ζην Μεζνιφγγη, ν δεχηεξνο ζηελ Πιάθα θαη ν ηξίηνο ζηελ Άξηα. Καζνκνχιε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Νζηυθαμξ Καζμιμφθδξ (1795-1872) απφ ηελ Κνδάλε, ππήξμε έλαο απφ ηνπο νξγαλσηέο ηεο επαλάζηαζεο ζηελ βφξεηα Βιιάδα. Ο παηέξαο ηνπ έπεζε ζηε κάρε ηεο Νάνπζαο. ΋ηαλ απέηπρε ε επαλάζηαζε ζηε Μαθεδνλία, ν Καζνκνχιεο θαηέβεθε ζην λφην θαη ζπκκεηείρε ζε αξθεηέο κάρεο. Βπέδεζε απφ ηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ, ζηελ νπνία ζθνηψζεθε ν αδειθφο ηνπ Μήηξνο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ρξεζηκνπνηήζεθε ζε δηάθνξεο δεκφζηεο ζέζεηο απφ ηνλ Καπνδίζηξηα θαη απφ ηνλ ΋ζσλα. Έγξαςε ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ κε ηίηιν Βκεοιήιαηα ζηναηζςηζηά ηδξ Βπακαζηάζεςξ ηςκ Βθθήκςκ 1821-1833. Κάζνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Κάζμξ είλαη ην λνηηφηεξν λεζί ησλ Ασδεθαλήζσλ, κεηαμχ Καξπάζνπ θαη Κξήηεο. Σελ πεξίνδν ηεο Σνπξθνθξαηίαο ην λεζί είρε 12.000 θαηνίθνπο πνπ δνχζαλ θπξίσο απφ ηελ αθκάδνπζα λαπηηιία ηνπ. ΢ηελ Βπαλάζηαζε ν ζηφινο ηεο Κάζνπ βνήζεζε ζεκαληηθά ηνλ λαπηηθφ αγψλα. Σν 1824 νη Σνχξθνη θαηέζηξεςαλ ην λεζί θαη εμφλησζαλ φινπο ζρεδφλ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ. Καζζαβέηε (Βπα-Πνι) Παηήζηα : * Ο Ώθέλακδνμξ Καζζααέηδξ απφ ηελ Βιαζζφλα, εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο ην 1828 γηαηί ππνζηήξημε ηελ ειιεληθή επαλάζηαζε. * Ο Εενχκοιμξ Καζζααέηδξ ήηαλ εγέηεο ηνπ επαλαζηαηηθνχ θηλήκαηνο ηεο Θεζζαιίαο. Μεηά ηελ πξνζάξηεζε έγηλε βνπιεπηήο ηνπ ειιεληθνχ θνηλνβνπιίνπ ην 1861. Καζζάλδξαο (Μπζ-Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : * Δ Καζζάκδνα ή Ώθελάκδνα ήηαλ ε πην φκνξθε θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Πξηάκνπ θαη ηεο Βθάβεο. Ο ζεφο Ώπφιισλαο ηελ εξσηεχηεθε, απηή φκσο γηα λα αληαπνθξηζεί ζηνλ έξσηά ηνπ, ηνπ έζεζε σο φξν λα ηεο

228

ραξίζεη ηελ ηθαλφηεηα ηεο καληηθήο. Ώλ θαη ν ζεφο ην έθαλε, ε Καζζάλδξα ππαλαρψξεζε θαη ν ζεφο ηελ θαηαξάζηεθε, νη πξνθεηείεο ηεο λα κελ γίλνληαη πηζηεπηέο. Οη πην γλσζηέο πξνθεηείεο ηεο ήηαλ: ΋ηαλ ν αδειθφο ηεο ν Πάξηο έθεξε ηελ Χξαία Βιέλε ζηελ Σξνία, ε Καζζάλδξα πξφβιεςε φηη ε γπλαίθα απηή ζα έθεξλε ηελ θαηαζηξνθή ηεο πφιεο. Αελ ηελ πίζηεςαλ θαη μέζπαζε ν πφιεκνο. Πξφβιεςε επίζεο φηη αλ νη Σξψεο έθεξλαλ κέζα απφ ηα ηείρε ηνλ Ανχξεην Ίππν, ε Σξνία ζα ραλφηαλ. Καλείο δελ ηελ πίζηεςε αιιά θπζηθά ε πξνθεηεία ηεο επαιεζεχηεθε. ΋ηαλ έπεζε ε Σξνία ε Καζζάλδξα θαηέθπγε ζην λαφ ηεο Ώζελάο φκσο απηφ δελ εκπφδηζε ηνλ Ώίαληα Λνθξφ λα πξνζπαζήζεη λα ηελ βηάζεη. ΋ηαλ ην άγαικα ζείζηεθε απφ ηε βάζε ηνπ, νη Έιιελεο ζέιεζαλ λα ζθνηψζνπλ ηνλ Ώίαληα γηα ηελ ηεξνζπιία ηνπ. Ώξγφηεξα ζηε δηαλνκή ησλ ιαθχξσλ, ε Καζζάλδξα έηπρε ζηνλ Ώγακέκλνλα ν νπνίνο ηελ πήξε καδί ηνπ. ΋ηαλ ε Κιπηαηκλήζηξα θαη ν Ώίγηζζνο ζθφησζαλ ηνλ Ώγακέκλνλα, δνινθφλεζαλ καδί θαη ηελ Καζζάλδξα. * Δ Καζζάκδνα είλαη ε δπηηθφηεξε θαη πην ππθλνθαηνηθεκέλε ρεξζφλεζνο ηεο Υαιθηδηθήο, κε έληνλε ηνπξηζηηθή αλάπηπμε. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ γλσζηή σο Παιιήλε. Καζζηαλήο (ΐπδ) Λπθαβεηηφο : Δ Καζζζακή ή Βζηαζία (9νο αη.) ήηαλ πνηήηξηα, ζπλζέηξηα θαη πκλνγξάθνο. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε ε Καζζηαλή, σο κέινο αξηζηνθξαηηθήο νηθνγέλεηαο ηνπ ΐπδαληίνπ, ήηαλ κηα απφ ηηο ππνςήθηεο ζπδχγνπο ηνπ απηνθξάηνξα Θεφθηινπ. Ο Θεφθηινο θξαηνχζε έλα κήιν, ην νπνίν ζα έδηλε ζε εθείλε πνπ ηειηθά ζα επέιεγε γηα γπλαίθα ηνπ. ΋ηαλ έθηαζε ζηελ Καζζηαλή ηεο είπε Βη βοκαζηυξ ηα πείνς θαη απηή – παλέμππλε θαη εηνηκφινγε – απάληεζε: Καζ δζα βοκαζηυξ ηα ηνείηης. Δ απάληεζε απηή αηθληδίαζε ηνλ απηνθξάηνξα πνπ πεηζκσκέλνο έδσζε ην κήιν ζηελ επφκελε θνπέια ηε Θενδψξα (απηή πνπ αξγφηεξα αλαζηήισζε ηηο εηθφλεο). Δ Καζζηαλή ε πκλσδφο

Ώλεμάξηεηα απφ ην κχζν ε Καζζηαλή ίδξπζε κνλαζηήξη θαη έγηλε εγνπκέλε ηνπ. Πέξαζε ηε δσή ηεο ζπλζέηνληαο θαη γξάθνληαο χκλνπο, ηδηφκεια, γλσκηθά θαη ηξνπάξηα. Ώπφ ηνπο πεξίπνπ 50 χκλνπο ζψδνληαη νη 23, πνιινί δε απφ απηνχο πεξηιακβάλνληαη ζηα ιεηηνπξγηθά βηβιία ηεο Βθθιεζίαο. Σν πην γλσζηφ ηνμπάνζμ ηδξ Καζζζακήξ είλαη απηφ πνπ ςάιιεηαη ηε Μεγάιε Σξίηε: Κφνζε, δ εκ πμθθαίξ αιανηίαζξ πενζπεζμφζα βοκή… Καζηαιίαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Καζηαθία ήηαλ Νχκθε, θφξε ηνπ πνηακνχ Ώρειψνπ θαη ζχδπγνο ηνπ Αειθνχ κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ ηνλ Καζηάιην, ηνλ Πχζε θαη ηελ Φεκνλφε. Δ Καζηαιία γηα λα απνθχγεη ηελ θαηαδίσμε ηνπ Ώπφιισλα πνπ ηελ είρε εξσηεπζεί, ξίρηεθε ζε κηα πεγή ηνπ Παξλαζζνχ, ν νπνία πήξε ην φλνκά ηεο.. Δ Καζηαθία ήηαλ ε ηεξή πεγή ηνπ ζενχ ζηνπο Αειθνχο. ΢ηελ πεγή απηή εκθαλίδνληαλ ζπρλά νη Βλλέα Μνχζεο Καζηειιίνπ (Γεσ) Άλσ Κπςέιε : Σν Καζηέθθζ είλαη φλνκα πνιιψλ ρσξηψλ θαη ηνπνζεζηψλ ηεο Βιιάδαο (Δξάθιεην, Λαζίζη, ΏραΎα, Φσθίδα θαη αιινχ). Σν πην γλσζηφ είλαη ε θσκφπνιε Καζηέθθζ 35 ρηιηφκεηξα δπηηθά απφ ηα Υαληά. Σν Καζηέιιη είλαη ρηηζκέλν ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Κηζζάκνπ. Καζηειινξίδνπ (Γεσ Κπςέιε : Σν Καζηεθθυνζγμ είλαη έλα λεζί ηνπ ζπκπιέγκαηνο ησλ Ασδεθαλήζσλ πνπ βξίζθεηαη ζην λνηηναλαηνιηθφηεξν άθξν ηεο Βιιάδαο, κφιηο 1,25 λαπηηθά κίιηα απφ ηηο ηνπξθηθέο αθηέο. Πεξηιακβάλεη θαη ηηο λεζίδεο Άγηνο Γεψξγηνο, ΢ηξνγγπιή, Φσκί, Ρσ θαη άιιεο. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ γλσζηφ σο Μεγίζηε, φπσο είλαη ην ζεκεξηλφ φλνκα ηνπ κεγαιχηεξνπ νηθηζκνχ ηεο. Καζηνξηάο (Γεσ) Πξ. Ααληήι : Δ Καζημνζά είλαη πφιε ηεο Μαθεδνλίαο, πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Βίλαη ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηεο ιίκλεο Οξεζηηάδαο. Βπί ΐπδαληίνπ πήξε ην φλνκα Ενπζηηληαλνχπνιε. Σν ζεκεξηλφ ηεο φλνκα ην νθείιεη ζηνπο θάζηνξεο πνπ 229

δνπλ ζηε ιίκλε ηεο. Άιισζηε ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ εηζνδήκαηνο ηεο πφιεο νθείιεηαη ζηηο βηνηερλίεο γνχλαο πνπ παξάγνληαη απφ ηνπο θάζηνξεο. Καζηξηζηαλάθε Υαξ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αλζππνινραγφο Υανάθαιπμξ Καζηνζζζακάηδξ ζθνηψζεθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ 1949 ζηε Φιψξηλα, θαηά ηε δηάξθεηα ζπγθξνχζεσλ ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ. Καζηξηψηνπ Γ. (Πξν) Γθχδε : Ο Γεχνβζμξ Καζηνζχηδξ ή ΢ηεκηένιπεδξ (Gjergj Kastrioti, 1405-68) είλαη εζληθφο ήξσαο ησλ Ώιβαλψλ θαη ζχκβνιν ηνπ αγψλα ηνπο γηα αλεμαξηεζία. Γηνο Ώιβαλνχ επγελή, δφζεθε ζε κηθξή ειηθία σο φκεξνο ζηνπο Σνχξθνπο ηεο Ώδξηαλνχπνιεο. Βθεί κνξθψζεθε, αζπάζηεθε ην Εζιάκ θαη βαθηίζηεθε Εζθεληέξ (Ώιέμαλδξνο). Σν 1443 εγθαηέιεηςε ηνπο Σνχξθνπο, επέζηξεςε ζηελ παηξίδα ηνπ, επαλήιζε ζηνλ ρξηζηηαληζκφ, ηέζεθε επηθεθαιήο Ώιβαλψλ πξηγθίπσλ θαη απειεπζέξσζε ηε ρψξα ηνπ απφ ηνλ ηνπξθηθφ δπγφ. ΢ηελ ζπλέρεηα θαηάθεξε λα απνθξνχζεη κε επηηπρία, πάλσ απφ 13 νζσκαληθέο εηζβνιέο. ΋κσο νη απηέο επηηπρίεο ζηακάηεζαλ κεηά ην ζάλαην ηνπ Καζηξηψηε θαη σο ην 1506, φιε ε Ώιβαλία πέξαζε ππφ ηνπξθηθή θαηνρή. Καηαθνπδελνχ Πιαηεία Κάληγγνο : βιέπε Κακηαημογδκμφ Καηαξηδή (Βζλ-Βπα) Νέα Φηινζέε : * Ο λνκηθφο, γισζζνκαζήο, ιφγηνο θαη παηδαγσγφο Αδιήηνζμξ Καηανηγήξ (1730-1807) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, είλαη έλαο απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ ειιεληθνχ Αηαθσηηζκνχ θαη πξσηνπφξνο ηνπ δεκνηηθηζκνχ. ΢πνχδαζε ζηελ Πφιε, ζηαδηνδξφκεζε ζηηο απιέο ηεο Μνιδνβιαρίαο θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο ηνπ αλσηάηνπ δηθαζηεξίνπ ηεο ΐιαρίαο. Άξρηζε λα γξάθεη ζηίρνπο ζε αξραΎδνπζα γιψζζα, αιιά γξήγνξα μεθαζάξηζε φηη ε γιψζζα πνπ πξέπεη λα γξάθεηαη είλαη ή ίδηα κε απηήλ πνπ κηιηέηαη, δειαδή ε δεκνηηθή. Πίζηεπε φηη ηα θείκελα ηεο γλψζεο ζα γίλνπλ θηήκα ηνπ ιανχ, κφλν φηαλ είλαη γξακκέλα ζηε γιψζζα ηνπ. * Ο θαξαβνθχξεο Θευδςνμξ Καηανηγήξ απφ ηελ Κάζν, θήξπμε ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ζην λεζί ηνπ θαη ζπκκεηείρε ζηηο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ αγψλα. Καηεξίλεο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ Καηενίκδ είλαη πφιε ηεο Μαθεδνλίαο, αλάκεζα ζηα Πηέξηα φξε θαη ζην Θεξκατθφ θφιπν, πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Πηεξίαο. Καηεράθε (Βπα-΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : * Ο Ώπυζημθμξ Καηεπάηδξ (1837-1904) απφ ην Δξάθιεην Κξήηεο, κεηείρε επηθεθαιήο εθίππνπ ζψκαηνο, ζηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο απφ ην 1858 θαη κεηά. Υξεκάηηζε επίζεο πιεξεμνχζηνο ηνπ λεζηνχ θαη βνπιεπηήο. Ο Γεψξγηνο Καηεράθεο ή θαπεηάλ-Ρνπβάο

* Ο Γεχνβζμξ Καηεπάηδξ ή Ώπμζηυθμο (1881-1938) απφ ηελ Πφκπηα Δξαθιείνπ ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη απφ ηνπο ζεκαίλνληεο Μαθεδνλνκάρνπο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Π. Μειά νξίζηεθε αξρεγφο ηνπ αγψλα κε ην ςεπδψλπκν Καπεηάκ Ρμοαάξ, ζηελ πεξηνρή ηνπ Μνλαζηεξίνπ κε ππαξρεγφ ηνλ Παχιν Γχπαξε. ΢πκκεηείρε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο ην 1918 νξίζηεθε γεληθφο δηνηθεηήο Θξάθεο. Ώξγφηεξα δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Καηδαληψλε Π. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Πνμηυπζμξ Καηγακηχκδξ ή Καηζακηχκδξ απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢θνηψζεθε ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. Καηξακή (Θξε) Νέα Φηινζέε : Ο ηεξέαο θαη ιφγηνο Νζηυθαμξ Καηναιήξ (1820-66) απφ ηε Γάθπλζν, ρξεκάηηζε θαη επίζθνπνο ηνπ λεζηνχ. Έγξαςε ηζηνξηθά έξγα. Καηξηβάλνπ (Βζλ-Βπα-Πνι) Πι. ΐηθησξίαο : * Ο θιέθηεο θαπεηάλ-Ώθέλδξ Καηνζαάκμξ, πνιέκεζε κε ηνπο Κνινθνηξσλαίνπο θαη ζθνηψζεθε ην 1804. * Οη Ώθέλζμξ θαη Πακαβζχηδξ Καηνζαάκμξ, γηνη ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αγσληζηέο ηνπ ’21. Ο πξψηνο ζθνηψζεθε ζηε Αξακπάια.

230

* Ο Ώεακάζζμξ Καηνζαάκμξ (1827-1912) απφ ηε Μεγαιφπνιε, δηεηέιεζε βνπιεπηήο επί 50 ρξφληα θαη ρξεκάηηζε θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. * Ο Υνήζημξ Καηνζαάκμξ (; -1949) απφ ηελ Ώζήλα δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη λνκάξρεο. Βπίζεο ίδξπζε καδί κε ηνλ Παπαλαζηαζίνπ ην θφκκα ηεο Αεκνθξαηηθήο Έλσζεο. * Ο Θευδςνμξ Καηνζαάκμξ (1919-2004) απφ ηελ Ώξθαδία, ήηαλ κέινο ηνπ ΒΏΜ θαη ζπκκεηείρε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε. Βμειέγε δεκνηηθφο ζχκβνπινο ηεο Ώζήλαο, λνκάξρεο Ώηηηθήο θαη ππεξλνκάξρεο Ώζήλαο-Πεηξαηά. Καηζαληψλε (Βζλ) Πεδίν Άξεσο : Ο Ώκηχκδξ Καηζακηχκδξ (1770;-1809) απφ ηε Λεπελνχ Βπξπηαλίαο, ήηαλ νλνκαζηφο θιέθηεο ησλ Ώγξάθσλ θαη ηνπ ΐάιηνπ. Σν επίζεηφ ηνπ ήηαλ Μαθξπγηάλλεο, αιιά ην Καηζαληψλεο πξνέξρεηαη απφ ηελ πξνηξνπή ηεο κάλαο ηνπ Κάηζε Ώκηχκδ, πνπ πξνζπαζνχζε λα απνηξέςεη ην γην ηεο λα αθνινπζήζεη ηελ δσή ηνπ θιέθηε. Βπίζεο θιέθηεο έγηλαλ θαη νη δπν ηνπ αδειθνί. Δ δξάζε ηνπ Καηζαληψλε πξνθάιεζε ηελ νξγή ηνπ Ώιή παζά ν νπνίνο ην 1803, ζπλέιαβε θαη εθηέιεζε ηνπο γνλείο ηνπ. ΋κσο απηφο ζπλέρηζε ην αληάξηηθν θαη ζηελ νκάδα ηνπ εληάρζεθαλ ν Γεψξγηνο Καξατζθάθεο θαη ν Αήκνο Σζέιηνο. Σν 1808 αξξψζηεζε θαη ελψ λνζειεπφηαλ ζε έλα κνλαζηήξη ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη κεηαθέξζεθε ζηα Γηάλλελα. Βθεί βαζαλίζηεθε άγξηα θαη εθηειέζηεθε απφ ηνπο ζηξαηηψηεο ηνπ Ώιή παζά. Καηζαληψλε Π. Νένο Κφζκνο : βιέπε Καηγακηχκδ Καηζηθνγηάλλε (Βζλ-Βπα-΢ηξ) Φπξξή : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ θαη ζηξαηησηηθψλ απφ ηνλ ΐάιην: * Ο γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο Καηζζημβζάκκδξ, πνιέκεζε ζηελ Πξέβεδα ππφ ηνλ Βλεηφ ζηξαηεγφ Μνξνδίλε ην 1684. * Ο βενμ-Καηζζημβζάκκδξ, γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ αξκαηνιφο ην ΐάιηνπ, κεηά απφ ζθιεξνχο αγψλεο, έραζε ην αξκαηνιίθη ππέξ ηεο νηθνγέλεηαο ησλ Γξηβαίσλ. * Οη Ώπυζημθμξ θαη Υνήζημξ Καηζζημβζάκκδξ, γηνη ηνπ πξνεγνχκελνπ, πνιέκεζαλ ελαληίνλ ηνπ Ώιή παζά. * Οη Βοζηάεζμξ θαη Μίκζμξ Καηζζημβζάκκδξ γηνη ηνπ Υξήζηνπ, πνιέκεζαλ κε ηνλ Οδ. Ώλδξνχηζν θαη ηνλ Γθνχξα.. Ο Μίληνο ζθνηψζεθε ην 1829 ζηε κάρε ηνπ Ώλεθνξίηε. * Οη Ώπυζημθμξ, Κςζημφθαξ θαη Πνέααξ Καηζηθνγηάλλεο γηνη ηνπ Ώπνζηφινπ, πνιέκεζαλ ζηελ επαλάζηαζε. Ο Ώπφζηνινο ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηεο Ώθξφπνιεο ην 1827 θαη ν Κσζηνχιαο ζην Αξαγαηζάλη ην 1821. * Ο ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο Υνήζημξ Καηζζημβζάκκδξ, ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο έμσζεο ηνπ ΋ζσλα. Βθιέρζεθε πέληε θνξέο βνπιεπηήο Ξεξνκέξνπ. * Ο ππνζηξάηεγνο Βοζηάεζμξ Καηζζημβζάκκδξ (1869-1928) πνιέκεζε ζην Μηθξαζηαηηθφ κέησπν σο δηνηθεηήο κεξαξρίαο. Ο Λάκπξνο Καηζψλεο

Καηζψλε Λάκπξνπ (Βζλ) Νεάπνιε : Ο ήξσαο ηνπ ειιεληθνχ απειεπζεξσηηθνχ θηλήκαηνο Λάιπνμξ Καηζχκδξ (17521804) απφ ηε Λεηβαδηά , ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ λαπηηθνχ. ΋ηαλ μέζπαζε ν ξσζνηνπξθηθφο πφιεκνο ην 1787 πήγε ζηε Σεξγέζηε, φπνπ ζηξαηνιφγεζε πνιινχο Έιιελεο θαη κε ην ζηφιν ηνπ άξρηζε επηζέζεηο θαηά ηνπξθηθψλ πινίσλ ζην Εφλην θαη αξγφηεξα ζην Ώηγαίν Πέιαγνο. Σν 1788 θαηαλίθεζε ηνλ ηνπξθηθφ ζηφιν ζηα αλνηρηά ηεο Καξπάζνπ θαη γηα ην ιφγν απηφ ν ζηφινο ηνπ νλνκάζηεθε ζηυθμξ ηδξ Ρςζζηήξ αοημηναημνίαξ. ΋κσο ζηελ Άλδξν ν ζηφινο ηνπ εηηήζεθε θαη ν ίδηνο θαηέθπγε ζηελ Εζάθε φπνπ άξρηζε λα εμνπιίδεη λέν ζηφιν. ΋ηαλ ππνγξάθεθε ζπλζήθε εηξήλεο κεηαμχ Ρσζίαο θαη Σνπξθίαο, ν Καηζψλεο δελ ζπκκνξθψζεθε κε ηηο δηαηαγέο λα πάςεη ηηο ερζξνπξαμίεο, αιιά ζπλέρηζε λα πνιεκά ηνπο Σνχξθνπο έρνληαο ζην πιάη ηνπ ηνλ Ώλδξέα Ώλδξνχηζν (παηέξα ηνπ Οδπζζέα). ΋κσο εηηήζεθε αθφκα κηα θνξά 231

θαη αλαγθάζηεθε λα επηζηξέςεη ζηε Ρσζία. Δ Μεγάιε Ώηθαηεξίλε ηνπ δψξηζε κεγάιε έθηαζε ζηε Κξηκαία, ηελ νπνία ν Καηζψλεο νλφκαζε Λεηβαδηά. Καπθάζνπ (Γεσ) Κπςέιε : Ο Καφηαζμξ είλαη νξεηλή πεξηνρή ηεο Βπξψπεο κεηαμχ ηνπ Βπμείλνπ θαη ηεο Καζπίαο. Δ πεξηνρή θαιχπηεηαη απφ ηνλ νξεηλφ φγθν ηνπ Καοηάζμο. Ο Καχθαζνο είλαη έλα εζληθφ θαη γισζζηθφ ζπλνλζχιεπκα, πνπ θαιχπηεη εμ νινθιήξνπ ηηο ρψξεο Ώξκελία, Γεσξγία (κε ηηο απηφλνκεο Ώκπραδία θαη Ν. Οζεηία) θαη Ώξδεκπατδάλ θαη ηκήκαηα ηεο Σνπξθίαο, ηνπ Εξάλ θαη ηεο Ρσζίαο (κα αξθεηέο απηφλνκεο πεξηνρέο φπσο ΐ. Οζεηία, Σζεηζελία, Οπγθνπζεηία, Νηαγθεζηάλ θ.ά.). Οη γιψζζεο πνπ κηιηνχληαη ζηελ πεξηνρή μεπεξλνχλ ηηο 20, ρσξίο ηηο παξαιιαγέο θαη ηηο δηαιέθηνπο ηνπο. Καπηαληδφγινπ (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Λφζακδνμξ Καοηακηγυβθμο (1811-85) απφ ηε Θεζζαινλίθε, ππήξμε έλαο απφ ηνπο εμέρνληεο Έιιελεο αξρηηέθηνλεο. ΢πνχδαζε ζηελ Εηαιία θαη ην 1844 δηνξίζηεθε δηεπζπληήο ηνπ πξψηνπ Πνιπηερλείνπ (ηφηε ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ) ηεο Ώζήλαο. Έξγα ηνπ είλαη ην θηίξην ηνπ Πνιπηερλείνπ, ην Ώξζάθεην, ην Οθζαικηαηξείν, νη εθθιεζίεο ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ Καξχηζε, ηνπ Ώγίνπ Κσλζηαληίλνπ, ηεο Ώγίαο Βηξήλεο, ηνπ Ώγίνπ Αηνλπζίνπ ησλ Καζνιηθψλ θαη άιια. Καθαληάξε (Πνι) Γνχβα : Ο λνκηθφο, νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Καθακηάνδξ (1873-1946) απφ ηελ Βπξπηαλία ήηαλ αξρεγφο ηνπ Πξννδεπηηθνχ θφκκαηνο θαη δηεηέιεζε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο θαη γηα κηθξφ δηάζηεκα (Φεβξνπάξηνο-Μάξηηνο 1924) πξσζππνπξγφο. Ήηαλ απφ ηνπο ζεξκνχο ππνζηεξηθηέο ησλ ιατθψλ ειεπζεξηψλ θαη έλαο απφ ηνπο ιακπξφηεξνπο θνηλνβνπιεπηηθνχο ξήηνξεο. Ο Υξήζηνο Καςάιεο βάδεη θσηηά ζην κπαξνχηη

Καςάιε (Βπα) Κνισλάθη : Ο Υνήζημξ Καράθδξ (1751-1826) απφ ην Μεζνιφγγη, ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ζηε Ρνχκειε. ΐξηζθφηαλ ζην Μεζνιφγγη θαηά ηε δεχηεξε πνιηνξθία ηεο πφιεο. ΋ηαλ απνθαζίζηεθε ε Έμνδνο, ν Καςάιεο πνπ ήηαλ ηφηε 75 ρξνλψλ απνθάζηζε λα κείλεη ζηελ νρπξσκέλε κπαξνπηαπνζήθε καδί κε 400 πεξίπνπ γπλαηθφπαηδα θαη αξξψζηνπο. ΋ηαλ εηζφξκεζαλ νη Σνχξθνη, ν Καςάιεο έβαιε θσηηά θαη φινη ηηλάρηεθαλ ζην αέξα. Σν νινθαχησκα ηνπ Μεζνινγγίνπ κε ηνλ Καςάιε, πξνθάιεζε έληνλε ζπγθίλεζε ζηνπο ιανχο ηεο Βπξψπεο θαη ελίζρπζε ην θηιειιεληθφ ξεχκα. Καςακπέιε Γηαλ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο ηεο Ώεξνπνξίαο Γζάκκδξ Καραιπέθδξ απφ ηελ Ώζήλα, ζθνηψζεθε ζηνλ Βιιελντηαιηθφ πφιεκν θαηά ηε δηάξθεηα πηήζεο ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1940. Κέαο (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ Κέα ή Σγζά είλαη ην δπηηθφηεξν (θαηνηθεκέλν) λεζί ησλ Κπθιάδσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ γλσζηή σο Τδξνχζα θαη ππήξραλ ηέζζεξηο πφιεηο, ε Ενπιίο, ε Καξζαία, ε Πνηήεζζα θαη ε Κνξεζζφο, εξείπηα ησλ νπνίσλ ππάξρνπλ αθφκα. Καηά ηε βπδαληηλή πεξίνδν θαη ηελ ηνπξθνθξαηία ε Κέα ήηαλ νξκεηήξην πεηξαηψλ. Κέβεηνο (Ώξρ) Μνλαζηεξάθη : Ο θηιφζνθνο Κέαδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θήβα, ήηαλ αξρηθά καζεηήο ηνπ Φηινιάνπ θαη αξγφηεξα έλαο απφ ηνπο πηζηνχο καζεηέο ηνπ ΢σθξάηε. Βίλαη ν ζπγγξαθέαο ησλ δηαιφγσλ: Βαδυιδ, Φνφκζπμξ θαη Πίκαλ (ζψδεηαη ην ηξίην). Κεδξελνχ (ΐπδ) Ώκπειφθεπνη : Ο Γεχνβζμξ Κεδνδκυξ (11νο-12νο αη.) ήηαλ βπδαληηλφο ηζηνξηθφο θαη ρξνλνγξάθνο. Έγξαςε ην έξγν ΢φκμρζξ ζζημνζχκ πνπ θαιχπηεη ηελ ηζηνξία απφ θηίζεσο θφζκνπ σο ηε βαζηιεία ηνπ Εζαάθηνπ Ώ’ Κνκλελνχ. Σν έξγν είλαη ζπξξαθή πνιιψλ παιαηφηεξσλ ηζηνξηθψλ θεηκέλσλ. Βηδηθφηεξα γηα ηα γεγνλφηα ηεο πεξηφδνπ 8111057 ν Κεδξελφο αληηγξάθεη ζρεδφλ απηνιεμεί ηελ Υνμκμβναθία ηνπ ΢θπιίηζε.

232

Κεηξηαδψλ (Εζη) Πεηξάισλα : Οη Κεζνζάδεξ ήηαλ δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο θνληά ζην ιφθν ησλ Νπκθψλ. Ο δήκνο αλήθε ζηελ Εππνζνσληίδα θπιή. Κέθξνπνο (Μπζ) Πιάθα : Ο Κέηνμρ ήηαλ ρζφληα ζεφηεηα, κηζφο άλζξσπνο θαη κηζφο θίδη, γηνο ηεο Γαίαο, ν νπνίνο ζεσξείηαη ν πξψηνο θάηνηθνο ηεο Ώηηηθήο θαη ηδξπηήο ηεο πφιεο ηεο Ώζήλαο. Σνπ απνδίδεηαη ε ζέζπηζε ησλ θνηλσληθψλ θαη πνιηηηθψλ ζεζκψλ, ησλ λφκσλ ηεο πφιεο, ε θαζηέξσζε ηεο γξαθήο θαη ε θαηάξγεζε ησλ αλζξσπνζπζηψλ. Ήηαλ δηαηηεηήο ζηε δηακάρε ησλ ζεψλ Ώζελάο θαη Πνζεηδψλα γηα ηελ νλνκαζία θαη ηελ αλάιεςε ηεο πξνζηαζίαο ηεο πφιεο. Πξνηίκεζε ηελ Ώζελά γηαηί ζεψξεζε φηη ην δψξν ηεο (έλα δέληξν ειηάο γεκάην θαξπφ) ήηαλ ππφζρεζε πινχηνπ, επηπρίαο θαη δφμαο. Παληξεχηεθε ηελ Άγιαπξν θφξε ηνπ πξψηνπ γεγελνχο βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Ώθηαίνπ θαη απέθηεζαλ ηελ Άγιαπξν, ηελ Έξζε, ηελ Πάλδξνζν θαη ηνλ Βξπζίρζνλα. Κειαηλνχο (Μπζ) Κπςέιε : * Δ Κεθαζκχ ή Θοία ήηαλ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Κεθηζζνχ. Καηά κηα εθδνρή ήηαλ κεηέξα ηνπ Αειθνχ απφ ηνλ Ώπφιισλα. * Δ Κεθαζκχ, κηα απφ ηηο ΑαλαΎδεο θφξε ηνπ Ααλανχ θαη ηεο Κξηλψο. Παληξεχηεθε ηνλ Τπέξβην, (έλα απφ ηνπο Ώηγππηηάδεο) θαη ηνλ δνινθφλεζε ηελ πξψηε λχρηα ηνπ γάκνπ. * Δ Κεθαζκχ, κηα απφ ηηο επηά Πιεηάδεο θφξεο ηνπ Άηιαληα θαη ηεο Πιεηφλεο. Ώλαθέξεηαη σο ζχδπγνο ηνπ Πνζεηδψλα κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ ηνλ Σξίησλα θαη ηνλ Βπξχππιν. * Δ Κεθαζκχ ήηαλ κηα απφ ηηο Άξππηεο θφξε ηνπ Βξγέσο. Σν φλνκά ηεο ζπκβφιηδε ην κειαλφ ρξψκα ηεο θνπξηνπληαζκέλεο ζάιαζζαο. ΢ηηο ΢ηξνθάδεο ηελ ζπλάληεζε ν Ώηλείαο θαη απηή ηνπ πξνθήηεπε ηα ηαμίδηα πνπ ζα έθαλε ζην κέιινλ. Κειενχ (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : * Ο Κεθευξ μ Κνήξ πξνζπάζεζε κε άιινπο ηξεηο ζπληξφθνπο ηνπ λα θιέςνπλ κέιη απφ ην Εδαίν Άληξν, ην ηεξφ ζπήιαην πνπ αλαηξάθεθε ν Αίαο. Δ ζπειηά ήηαλ άβαην αθφκα θαη γηα ηνπο ζενχο. Ο Αίαο νξγηζκέλνο εηνηκάζηεθε λα ηνπο θεξαπλνβνιήζεη, αιιά παξελέβεζαλ νη Μνίξεο θαη νη ΍ξεο νη νπνίεο ηφληζαλ ζην Αία φηη ν ηεξφο ρψξνο δελ έπξεπε λα κηαλζεί κε αλζξσπνθηνλία. Σφηε ν Αίαο κεηακφξθσζε ηνπο θιέθηεο ζε πνπιηά. * Ο βαζηιηάο ηεο Βιεπζίλαο Κεθευξ, ήηαλ γηνο ηνπ Ράξα θαη ζχδπγνο ηεο Μεηαλείξαο. Ώπέθηεζε ηξεηο γηνπο, ηνλ Σξηπηφιεκν, ηνλ Αηνθιή θαη ηνλ Αεκνθψληα θαη ηέζζεξηο θφξεο. Ώπηέο ζπλάληεζαλ ηελ ζεά Αήκεηξα πνπ πεξηπιαληφηαλ κεηακνξθσκέλε ζε ζλεηή γπξεχνληαο ηελ ρακέλε ηεο θφξε ηελ Πεξζεθφλε θαη ηελ θηινμέλεζαλ. Ο Κειεφο ν Βιεπζίληνο

Δ ζεά ζε αληαπφδνζε, κχεζε ηνλ Κειεφ ζηα Βιεπζίληα Μπζηήξηα θαη έγηλε ν πξψηνο ηεξέαο ηεο. ΢ηνλ γην ηνπ Κειενχ ηνλ Σξηπηφιεκν, ε Αήκεηξα έκαζε ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ζίηνπ θαη ηνπ αλέζεζε λα ηελ δηδάμεη ζηνπο αλζξψπνπο Ο άιινο γηνο ν Αηνθιήο κπήζεθε θη απηφο απφ ηε ζεά ζηα Βιεπζίληα Μπζηήξηα θαη δηαδέρζεθε ηνλ παηέξα ηνπ ζην ζξφλν. Ο Κειεφο θαη ε Μεηάλεηξα ιαηξεπφηαλ ζηελ Βιεπζίλα κε κεγάιεο ηηκέο. Κειεηζέθε ΢ηπι. ΢κελαγνχ (΢ηξ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο αμησκαηηθφο ηεο Ώεξνπνξίαο ΢ηοθζακυξ Κεθεηζέηδξ (1961-93) απφ ηελ Ώζήλα, έπεζε κε ην ππξνζβεζηηθφ ηνπ αεξνπιάλν ζηελ πεξηνρή ηεο Ώηγηαιείαο θαη ζθνηψζεθε ηνλ Ώχγνπζην ηνπ 1993. Κέιιε Υξ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ Υνήζημξ Κέθθδξ, ζθνηψζεθε ην 1957 ζε ζχγθξνπζε ηεο νξγάλσζεο κε βξεηαληθέο δπλάκεηο. Κέιζνπ (Ώξρ) Μεηο : Ο πιαησληθφο θηιφζνθνο Κέθζμξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, είλαη γλσζηφο απφ ην έξγν ηνπ Ώθδεήξ θυβμξ, ηνπ νπνίνπ γλσξίδνκε κφλν απνζπάζκαηα απφ ην βηβιίν ηνπ ρξηζηηαλνχ ζενιφγνπ Χξηγέλε Καηά Κέθζμο. Ο Κέιζνο κε ην βηβιίν ηνπ πήξε ζέζε ππέξ ηεο ειιεληθήο θηινζνθίαο θαη θαηά ησλ ρξηζηηαληθψλ θαη

233

ηνπδατθψλ δνμαζηψλ πνπ άξρηζαλ λα δηαδίδνληαη επξέσο ηελ επνρή ηνπ. Πίζηεπε φηη ν ρξηζηηαληθφο ιφγνο δελ ήηαλ ζπκβαηφο κε ηνλ ειιεληθφ θαη ηελ πιαησληθή θηινζνθία. Κεξακεηθνχ (Εζη) Μεηαμνπξγείν-Κεξακεηθφο : Σν φλνκα Κεναιεζηυξ έθεξαλ δπν ζπλνηθίεο ηεο αξραίαο Ώζήλαο, ν Έζς Κεναιεζηυξ πνπ βξηζθφηαλ κέζα θαη ν Έλς Κεναιεζηυξ πνπ βξηζθφηαλ έμσ απφ ηα ηείρε ηεο πφιεο. Σηο δπν ζπλνηθίεο ρψξηδε ην Θειζζηυηθεζμ Σείπμξ θαη ηηο έλσλε ην Αίποθμ, ε κεγάιε δηπιή πχιε απφ ηελ νπνία μεθηλνχζε ν δξφκνο πξνο ηελ Ώγνξά θαη ηελ Ώθξφπνιε. Οη ζπλνηθίεο απηέο απνηεινχζαλ ηνλ δήκν ησλ Κεξακέσλ πνπ αλήθε ζηελ Ώθακαληίδα θπιή. Ο δήκνο πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ κπζηθφ Κέξακν, γην ηνπ Αηνλχζνπ. ΋κσο ην πηζαλφηεξν είλαη φηη ζηελ πεξηνρή είραλ ηα εξγαζηήξηά ηνπο νη θεξακείο (αγγεηνπιάζηεο, αγγεηνγξάθνη θαη θεξακνπνηνί). ΢ηελ πεξηνρή ηνπ ζπλέθιηλαλ νη ηξεηο νδνί πνπ θαηεπζχλνληαλ: πξνο ηνλ Πεηξαηά, ε Εεξά Οδφο πνπ είρε θαηεχζπλζε ηελ Βιεπζίλα θαη ε νδφο πνπ πήγαηλε πξνο ηελ Ώθαδεκία ηνπ Πιάησλα. ΢ηνλ Έμσ Κεξακεηθφ βξίζθνληαλ ηα λεθξνηαθεία, ηα κεγάια ηαθηθά κλεκεία θαη νη ηάθνη ησλ πεζφλησλ ζηνπο πνιέκνπο. Ώλαπαξάζηαζε ηεο πεξηνρήο ηνπ Κεξακεηθνχ κε ην Αίππιν θαη ηελ νδφ ησλ Παλαζελαίσλ

Κεξακέσλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Οη Κεναιείξ ήηαλ δήκνο ηεο αξραίαο Ώζήλαο πνπ αλήθε ζηελ Ώθακαληίδα θπιή θαη θαηνηθνχζε ζηελ πεξηνρή ηνπ Κεξακεηθνχ. Σν πηζαλφηεξν είλαη φηη ην φλνκά ηνπο πξνήιζε απφ ηνπο πνιινχο επαγγεικαηίεο θεξακνπνηνχο πνπ εξγάδνληαλ ζ’ απηφλ ην δήκν. Κεξαζνχληνο (Γεσ) Ειίζηα : Δ Κεναζμφξ ή Κεναζμφκηα (ηνπξθηθά Giresun) είλαη πφιε ηεο Σνπξθίαο ζηα παξάιηα ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ. Εδξχζεθε απφ θαηνίθνπο ηεο ΢ηλψπεο ηνλ 2ν π.Υ. αη. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηηο θεξαζηέο πνπ επδνθηκνχλ ζηελ πεξηνρή. Ήηαλ ε ηξίηε πφιε ηνπ Πφληνπ κεηά ηελ Σξαπεδνχληα θαη ηε ΢ακςνχληα. Ο πιεζπζκφο ηεο σο ην 1922 ήηαλ θαηά πιεηνςεθία ειιεληθφο, αιιά ππνρξεψζεθε λα εθπαηξηζηεί. Κεξαηζηλίνπ (Γεσ) Κνισλφο : Σν Κεναηζίκζ είλαη πξνάζηην θαη δήκνο ηνπ Πεηξαηά. Δ πεξηνρή ήηαλ ζρεδφλ έξεκε θαη θαηνηθήζεθε κεηά ην 1922 απφ πξφζθπγεο ηεο Μ. Ώζίαο. ΢ήκεξα είλαη ην δεχηεξν ιηκάλη ηνπ Πεηξαηά θαη ζεκαληηθή βηνκεραληθή δψλε. Κεξθίλεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Κενηίκδ είλαη ιίκλε ησλ ΢εξξψλ. Δ ιίκλε είλαη ηερλεηή θαη ηξνθνδνηείηαη απφ ηα λεξά ηνπ πνηακνχ ΢ηξπκφλα. Βίλαη ζεκαληηθφο πδξνβηφηνπνο κε κεγάιε πνηθηιία ςαξηψλ, πνπιηψλ θαη θπηψλ. ΢ηηο φρζεο ηεο ιίκλεο βξίζθεηαη θαη ε θσκφπνιε Κενηίκδ. Κεξθχξαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Κένηονα είλαη λεζί ηνπ Ενλίνπ, πνιχ θνληά ζηηο επεηξσηηθέο αθηέο θαη ζηα αιβαληθά ζχλνξα. Ήηαλ θαηνηθεκέλν απφ ηελ παιαηνιηζηθή επνρή. Ο ΋κεξνο ηελ νλνκάδεη ΢ρεξία θαη νη πξψηνη θάηνηθνί ηεο ήηαλ θνηληθηθήο θαηαγσγήο. Δ δηακάρε ηεο Κέξθπξαο κε ηελ Βπίδακλν απνηέιεζε ηελ αθνξκή ηεο έθξεμεο ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ. Σν λεζί κεηά ην ΐπδάληην πέξαζε ππφ βελεηηθή, ξσζηθή, γαιιηθή θαη αγγιηθή θαηνρή, σο ην 1864, φηαλ ηα Βπηάλεζα ελψζεθαλ κε ηελ Βιιάδα. Κεθαιά Νηθ. (Βζλ) Γθχδε : Ο Νζηυθαμξ Κεθαθάξ ή ηαπεηάκ Κεθαθάξ (1770-1850) απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ ζαιαζζνπφξνο, ραξηνγξάθνο, ζπγγξαθέαο θαη ηπρνδηψθηεο. Σελ πξψηε δεθαεηία ηνπ 19νπ αηψλα ν Κεθαιάο επηδίσμε (κε αγγιηθή πξνηξνπή) λα εθδηψμεη ηνπ Γάιινπο απφ ηνπο Παμνχο. Ώξγφηεξα νη Άγγινη ηνλ θαηεγφξεζαλ γηα λαπηαπάηεο θαη ηνλ θαηαδίθαζαλ ζε εμνξία απφ ηα Βπηάλεζα. Σαμίδεςε ζηελ Ώκεξηθή θαη ζηελ Βπξψπε θαη έθαλε γλσξηκία κε ζεκαληηθνχο Έιιελεο (Κνξαήο, Κάιβνο, Φψζθνινο) αιιά θαη Βπξσπαίνπο εγέηεο αθφκα θαη κε ηνλ ίδην ηνλ Ναπνιένληα. Ώξγφηεξα ηαμίδεςε ζηελ Ελδία

234

θαη ηελ Πεξζία θαη κεηά ηελ έθξεμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ΄21 πήγε ζηε Ρσζία θαη ηελ Πνξηνγαιία δεηψληαο ππνζηεξηθηέο ηεο ειιεληθήο ππφζεζεο. Έγξαςε ηέζζεξα βηβιία, δχν λαπηηθά, έλα κε ηηο πεξηπέηεηέο ηνπ θαη έλα ηαμηδησηηθφ. Κεθαιιελίαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Κεθαθθδκία ή Κεθαθμκζά είλαη λεζί ηνπ Ενλίνπ, κεηαμχ Γαθχλζνπ θαη Εζάθεο. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζην ήξσα ηεο Ώηηηθήο Κέθαιν. ΋πσο φια ηα Βπηάλεζα θαηαθηήζεθε απφ Βλεηνχο, Γάιινπο, ΐξεηαλνχο θαη ελψζεθε κε ηελ Βιιάδα ην 1864. Σν 1953 ε Κεθαινληά φπσο θαη ε Γάθπλζνο, θαηαζηξάθεθαλ απφ κεγάιν ζεηζκφ πνπ ηζνπέδσζε ζρεδφλ φια ηα θηίξηα ησλ πφιεσλ θαη ησλ νηθηζκψλ. Κεθάινπ (Μπζ-Ώξρ) Μεηο : Έλα κπζηθφ θαη δπν ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο κπζηθφο Κέθαθμξ ήηαλ βαζηιηάο ηνπ Θνξηθνχ Ώηηηθήο, γηνο ηνπ Βξκή θαη ηεο Έξζεο θαη ζχδπγνο ηεο Πξνθξίδνο. ΋ηαλ ήηαλ λένο ηνλ αγάπεζε ε Δψο θαη απέθηεζε καδί ηνπ ηνλ Ώψν θαη ηνλ Φαέζνληα. Μεηά απφ πνιιά ρξφληα, ε Δψο έπεηζε ηνλ Κέθαιν λα γπξίζεη ζηε γπλαίθα ηνπ. Ο Κέθαινο ζπκθηιηψζεθε κε ηελ Πξνθξίδα , αιιά απηή ήηαλ δειηάξα θαη ηνλ παξαθνινχζεζε φηαλ πήγε γηα θπλήγη. Κάπνηα ζηηγκή ν Κέθαινο είδε λα θηλείηαη ν ζάκλνο θαη λνκίδνληαο φηη εθεί θξπβφηαλ έλα ζήξακα έξημε ην αθφληηφ ηνπ θαη ζθφησζε ηελ γπλαίθα ηνπ. Γηα ην θφλν απηφ δηθάζηεθε ζην Άξεην Πάγν θαη ππνρξεψζεθε λα εγθαηαιείςεη ηελ Ώηηηθή. Με ηε βνήζεηα ηνπ Ώκθηηξχσλα εγθαηαζηάζεθε κε ηνλ ιαφ ηνπ ζηελ Κεθαιιελία δίδνληαο κάιηζηα ην φλνκά ηνπ ζην λεζί. Δ Δψο εξσηεχηεθε ηνλ Κέθαιν

Κάπνηε ν Κέθαινο ξψηεζε ην καληείν πψο ζα απνθηήζεη δηάδνρν. Ώπηφ απεθάλζε φηη έπξεπε λα δεπγαξψζεη κε ην πξψην ζειπθφ πιάζκα πνπ ζα ζπλαληνχζε ζην δξφκν ηνπ. Ο Κέθαινο ζπλάληεζε κηα αξθνχδα, ε νπνία αθνχ δεπγάξσζε καδί ηνπ κεηακνξθψζεθε ζε κηα πνιχ φκνξθε γπλαίθα πνπ πήξε ην φλνκα Λπζίππε θαη παληξεχηεθε κε ηνλ Κέθαιν. Ώπφ ην γάκν απηφ γελλήζεθε ν Ώξθείζηνο, παηέξαο ηνπ Λαέξηε θαη παππνχο ηνπ Οδπζζέα. * Ο Κέθαθμξ μ Καθθοκεφξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ νλνκαζηφο Ώζελαίνο ξήηνξαο, γλσζηφο γηα ηα δεκνθξαηηθά ηνπ θξνλήκαηα.. Έγξαςε εγθψκηα θαη πξνζσπνγξαθίεο. * Ο Κέθαθμξ απφ ηηο ΢πξαθνχζεο (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ξήηνξαο θαη παηέξαο ηνπ επίζεο ξήηνξα Λπζία. Καη νη δπν εγθαηαζηάζεθαλ θαη έδξαζαλ ζηελ Ώζήλα. Κήπσλ (Ρνκ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Δ νδφο απηή νθείιεη ηελ νλνκαζία ηεο ζηνπο ηήπμοξ πνπ ππήξραλ παιαηφηεξα ζηελ πεξηνρή, πξηλ γίλεη ππθλνθαηνηθεκέλε. Κεξπθείνπ (Εζη) Μνλαζηεξάθη : Καηά ηελ αξραηφηεηα, ην ηδνφηεζμ ή ηδνοηείμ ήηαλ ην ξαβδί πνπ απνηεινχζε ζήκα ησλ θεξχθσλ θαη ησλ πξέζβεσλ. ΋ηαλ ην θξαηνχζαλ ήηαλ πξνζηαηεπκέλνη απφ ερζξηθέο ελέξγεηεο. Σν θεξχθεην ήηαλ επίζεο ην έκβιεκα ηνπ Βξκή. Κεθέσο (Μπζ) ΢επφιηα : * Ο Κδθεφξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σεγέαο Ώξθαδίαο Ώιένπ, ζχδπγνο ηεο Σεγέαο κε ηελ νπνία είρε δπν θφξεο θαη 20 γηνπο. Μαδί κε ηνπο γηνπο ηνπ βνήζεζε ηνλ Δξαθιή ζηε κάρε θαηά ηνπ Εππνθφνληνο θαη ππέξ ηνπ Σπλδάξεσ γηα ην ζξφλν ηεο ΢πάξηεο. Δ κάρε θεξδήζεθε αιιά ν Κεθεχο θαη ηα παηδηά ηνπ ζθνηψζεθαλ * Ο Κδθεφξ θαηαγφηαλ απφ ηελ αρατθή πφιε Κεξχλεηα. Μαδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Πξάμαλδξν ίδξπζαλ ηελ πφιε Κεξχλεηα ηεο Κχπξνπ * Ο ηξίηνο Κδθεφξ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ ν βαζηιηάο ηεο Ώηζηνπίαο, γηνο ηνπ ΐήινπ θαη ηεο Ώγρηλφεο, ζχδπγνο ηεο Καζζηφπεο θαη παηέξαο ηεο Ώλδξνκέδαο, Κεθηζίαο (ιεσθφξνο) (Γεσ) Ώκπειφθεπνη σο φξηα Υαιαλδξίνπ : Δ Κδθζζζά είλαη πξνάζηην ηεο Ώζήλαο θαη δήκνο, πνπ βξίζθεηαη ζηηο ππψξεηεο ηεο Πεληέιεο. ΢ηελ αξραηφηεηα επίζεο ήηαλ δήκνο ηεο Βξερζείδνο θπιήο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ πνηακφ

235

Κεθηζφ, ηνπ νπνίνπ νη πεγέο ήηαλ θνληά ζηελ πεξηνρή (ζεκεξηλφ Κεθαιάξη). Δ Κεθηζηά ήηαλ πάληα δεκνθηιέο ζέξεηξν, αιιά θαη ζήκεξα είκαη έλα θαηάθπην πξνάζηην κε πνιπηειείο βίιεο θαη θαηνίθνπο πςεινχ θπξίσο εηζνδήκαηνο Κεθηζνδφηνπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : ΋λνκα ηξηψλ πξνζψπσλ ηεο αξραηφηεηαο: * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Κδθζζυδμημξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) έιαβε κέξνο ζηε λαπκαρία ζηνπο Ώηγφο Πνηακνχο θαη είλαη απφ ηνπο ιίγνπο πνπ δηαζψζεθαλ απφ ηελ ηξνκεξή ήηηα ησλ Ώζελαίσλ απφ ηνπο ΢παξηηάηεο. * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Κδθζζυδμημξ μ πνεζαφηενμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.), παηέξαο ηνπ κεγάινπ γιχπηε Πξαμηηέιε θαη παππνχο ηνπο επίζεο γιχπηε Κεθηζφδνηνπ ηνπ λεφηεξνπ. Σν γλσζηφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ην άγαικα ηεο Βηξήλεο πνπ θξαηά ζηελ αγθαιηά ηεο ηνλ κηθξφ Πινχην. Σν πξσηφηππν έρεη ραζεί αιιά ππάξρνπλ αξθεηά αληίγξαθά ηνπ. Δ Βηξήλε θξαηά ζηελ αγθαιηά ηεο ηνλ κηθξφ Πινχην, έξγν ηνπ Κεθηζνδφηνπ (Γιππηνζήθε Μνλάρνπ)

* Ο γιχπηεο Κδθζζυδμημξ μ κευηενμξ (4νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ Πξαμηηέιε θαη εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ είλαη ην ζχκπιεγκα ηνπ Αία ΢αηχξνπ θαη ηνπ Βξκαθξφδηηνπ ζηελ Πέξγακν. Κεθηζνχ (ιεσθφξνο) (Γεσ-Μπζ) Κνινθπλζνχ-Σξεηο Γέθπξεο : * ΋λνκα πνηακψλ ηεο Ώηηηθήο, ηεο ΐνησηίαο, ηεο Φσθίδαο θαη ηεο Βιεπζίλαο. * Ο Κδθζζυξ πνηακφο ηεο Ώηηηθήο πεγάδεη βφξεηα ηεο Κεθηζηάο θαη εθβάιεη ζην Φάιεξν. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ (απφ ηηο Σξεηο Γέθπξεο σο ηελ ζάιαζζα) είλαη ζθεπαζκέλν θαη θαιχπηεηαη απφ ηελ νκψλπκε ιεσθφξν. * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Κδθζζυξ ήηαλ πνηάκηα ζεφηεηα, πξνζσπνπνίεζε ηνπ νκψλπκνπ πνηακνχ ηεο Ώηηηθήο, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Κηάθαο (Γεσ-Εζη) Πιαηεία Κάληγγνο : Δ Κζάθα ήηαλ έλα απφ ηα ηέζζεξα απηφλνκα ρσξηά πνπ απνηεινχζαλ ηελ νκνζπνλδία ηνπ ΢νπιίνπ. Σα άιια ηξία ήηαλ ην ΢νχιη, ν Ώβαξίθνο θαη ΢ακνλίβα. Δ Κηάθα ήηαλ ρηηζκέλε ζε ςειφ θαη δχζβαην ζεκείν θαη απνηεινχζε θξνχξην, ην νπνίν κφιηο ην 1813 θαηέιαβε ν Ώιή παζάο. Κηζαηξψλνο (Γεσ-Μπζ) Κπςέιε : Ο Κζεαζνχκαξ είλαη βνπλφ, πνπ απνηειεί ην θπζηθφ ζχλνξν κεηαμχ ηεο Ώηηηθήο θαη ηεο ΐνησηίαο. Καηά ηε κπζνινγία πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηνλ Κηζαηξψλα, βαζηιηά ησλ Πιαηαηψλ. Ώπηφο είρε ηε θήκε πνιχ ζνθνχ αλζξψπνπ θαη ν ίδηνο ν Αίαο δεηνχζε ηηο ζπκβνπιέο ηνπ. ΢χκθσλα κε άιιε παξάδνζε ν Κηζαηξψλαο ήηαλ άπιεζηνο θαη θαθφο άλζξσπνο. ΢θφησζε ηνλ παηέξα ηνπ θαη απνπεηξάζεθε λα ζθνηψζεη ηνλ αδειθφ ηνπ Βιηθψλα. Οη ζενί κεηακφξθσζαλ ηνπο δπν αδειθνχο ζε βνπλά. Ο πξάνο Βιηθψλαο έγηλε ε θαηνηθία ησλ Μνπζψλ θαη ν άγξηνο Κηζαηξψλαο ε θαηνηθία ησλ Βξηλχσλ. Ο Κηζαηξψλαο ήηαλ επίζεο ε θαηνηθία ησλ Κηζαηξσλίδσλ Νπκθψλ. Κηιηθίαο (Γεσ-Εζη) Άλσ Παηήζηα : Δ Κζθζηία είλαη ηκήκα ηεο Σνπξθίαο πνπ βξίζθεηαη ζηα λνηηναλαηνιηθά ηεο Μ. Ώζίαο, απέλαληη απφ ηελ Κχπξν θαη δπηηθά ηεο ΢πξίαο. Σελ θαηνηθνχζε ν πνιεκηθφο ιαφο ησλ Κηιίθσλ. Δ ρψξα απνηεινχζε ηκήκα ηεο ρηηηηηηθήο απηνθξαηνξίαο θαη ελ ζπλερεία θαηαθηήζεθε απφ ηνπο Ώζζχξηνπο, Πέξζεο θαη Μαθεδφλεο. Οη θάηνηθνί ηεο, θαηά ηε δηάξθεηα ησλ ειιεληζηηθψλ βαζηιείσλ εμειιελίζηεθαλ ζηε γιψζζα θαη ζηε γξαθή. Σν 67 π.Υ. έγηλε ξσκατθή επαξρία θαη ε Σαξζφο (γελέηεηξα ηνπ Παφθμο, ημο Ώπμζηυθμο ηςκ Βεκχκ) έγηλε ε πξσηεχνπζά ηεο. Ώθνινχζεζαλ νη ΐπδαληηλνί θαη νη Άξαβεο. Καηά ηε δηάξθεηα ησλ ΢ηαπξνθνξηψλ, ε ρψξα ειεγρφηαλ απφ ην Ώξκεληθφ ΐαζίιεην ηεο Κηιηθίαο, πνπ αξγφηεξα νλνκάζζεθε Μηθξά Ώξκελία. Ώπηφ ην θξάηνο, θηιηθφ

236

ζηνπο ΢ηαπξνθφξνπο, ερζξηθφ πξνο ην ΐπδάληην άληεμε 300 ρξφληα, πξηλ γίλεη ηκήκα ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Κηιθίο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σν Κζθηίξ είλαη πφιε θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ ηεο Μαθεδνλίαο. Καηά ηελ πεξίνδν ηεο ξσκατθήο θπξηαξρίαο ε πφιε νλνκαδφηαλ Κάιιηθνπκ. Ώπφ ην φλνκα απηφ ν πνηακφο πνπ πεξλά απφ θεη νλνκάζηεθε Γαιιηθφο. ΢ην Κηιθίο έγηλαλ αηκαηεξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ θαηά ηνλ ΐ΄ ΐαιθαληθφ Πφιεκν, κε ρηιηάδεο ζχκαηα θαη απφ ηηο δπν πιεπξέο. Κηκψινπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Κίιςθμξ είλαη λεζί πνπ βξίζθεηαη ζην λνηηναλαηνιηθφ άθξν ηνπ ζπκπιέγκαηνο ησλ Κπθιάδσλ κεηαμχ ΢ίθλνπ θαη Μήινπ. Κίκσλνο (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο Κίιςκ μ Κμάθειμξ (6νο π.Υ. αη.) παηέξαο ηνπ καξαζσλνκάρνπ Μηιηηάδε, δνινθνλήζεθε απφ ηνπο γηνπο ηνπ ηπξάλλνπ Πεηζηζηξάηε. * Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο Κίιςκ (506-450 π.Υ.) ήηαλ γηνο ηνπ ληθεηή ηεο κάρεο ηνπ Μαξαζψλα Μηιηηάδε θαη εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Πήξε θαιή κφξθσζε θαη νη θίινη ηνπ ήηαλ επηθαλείο Ώζελαίνη φπσο νη Ώηζρχινο, Ίσλ, Πνιχγλσηνο θ.ά. Πνιέκεζε ζηε ΢αιακίλα θαη δηαθξίζεθε. Ώλήθε ζηελ αξηζηνθξαηηθή παξάηαμε θαη δηαδέρζεθε ηνλ Ώξηζηείδε ζηελ εγεζία ηεο. Χο ζηξαηεγφο ηεο αζελατθήο ζπκκαρίαο, πέηπρε ζεκαληηθέο λίθεο ζηηο Κπθιάδεο, Θεζζαιία θαη Βχβνηα, έγηλε πνιχ δεκνθηιήο θαη πέηπρε ηνλ νζηξαθηζκφ ηνπ Θεκηζηνθιή. Οη επηηπρίεο ηνπ πξνθάιεζαλ ην θζφλν ηεο δεκνθξαηηθήο παξάηαμεο θαη νη εγέηεο ηεο πέηπραλ ηνλ νζηξαθηζκφ θαη ηελ εμνξία ηνπ Κίκσλα. Μεηά απφ ρξφληα επέζηξεςε ζηελ Ώζήλα θαη αζρνιήζεθε θπξίσο κε ηελ επίηεπμε εηξήλεο κε ηελ ΢πάξηε. Δγήζεθε εθζηξαηεπηηθνχ ζψκαηνο γηα λα πξνζηαηεχζεη ηελ Κχπξν απφ ηνπο Πέξζεο, αιιά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο πνιηνξθίαο ηνπ Κηηίνπ ν Κίκσλ αξξψζηεζε θαη πέζαλε. Ο ζάλαηφο ηνπ έκεηλε θξπθφο σο ηελ ηειηθή ήηηα ησλ Πεξζψλ. Οη Ώζελαίνη αιιά θαη νη Κχπξηνη ηίκεζαλ ηε κλήκε ηνπ κεγάινπ ζηξαηεγνχ. ΋ζηξαθν κε ηελ επηγξαθή: Κίκωλ Μηιηηάδνπ (Μνπζείν Ώξραίαο Ώγνξάο ζηελ Ώζήλα)

Κίλγθ ΟπΎιιηακ (Πξν) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Ο ΐξεηαλφο Κάνμθμξ-ΟοΎθθζαι Κζκβη (Charles William King, 1818-88) ήηαλ αξραηνιφγνο, ζπγγξαθέαο θαη ζπιιέθηεο πνιχηηκσλ ιίζσλ θαη λνκηζκάησλ. Γλψξηδε θαιά ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη κεηέθξαζε έξγα ηνπ Πινπηάξρνπ θαη ηνπ Ενπιηαλνχ. Κίνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Κίμξ (ηνπξθηθά Gemlik) είλαη παξάιηα πφιε ζηε κηθξαζηαηηθή αθηή ηνπ θφιπνπ ηεο Πξνπνληίδαο, ζηελ πεξηνρή ηεο ΐηζπλίαο. Εδξχζεθε ηνλ 8ν π. Υ. αη. απφ Μηιεζίνπο απνίθνπο θαη ήηαλ ζπνπδαίν εκπνξηθφ θέληξν κέρξη θαη ηελ ξσκατθή επνρή. Σν 1919 είρε 5000 θαηνίθνπο, ην 95% ησλ νπνίσλ ήηαλ ειιεληθήο θαηαγσγήο. Μεηά ηελ ήηηα ηνπ 1922 απηνί ππνρξεψζεθαλ λα κεηαθεξζνχλ ζηελ Βιιάδα. Κίξξαο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Κίννα ήηαλ αξραία παξάιηα πφιε ηεο Φσθίδαο ζηνλ θφιπν ηεο Εηέαο. Σν 590 π.Υ. ε πφιε θαηαζηξάθεθε απφ ηελ Αειθηθή Ώκθηθηπνλία. Ώξγφηεξα αλνηθνδνκήζεθε θαη ήηαλ ην επίλεην ηεο Άκθηζζαο θαη ησλ Αειθψλ. ΢ήκεξα ζψδνληαη εξείπηα ησλ ηεηρψλ ηεο θαη νξηζκέλσλ νηθνδνκεκάησλ, Κηζζάκνπ (Εζη) ΢επφιηα : Δ Κίζζαιμξ ή (νξζφηεξα) Κίζαιμξ ήηαλ αξραία παξάιηα πφιε ηεο Κξήηεο, ρηηζκέλε θνληά ζην ζεκεξηλφ Καζηέιη ηεο επαξρίαο Κηζάκνπ. Ήηαλ ε αξραηφηεξε δσξηθή πφιε ηνπ λεζηνχ, λαπηηθφ θαη εκπνξηθφ ηνπ θέληξν. Κηηίνπ (Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Σν Κίηζμ ήηαλ πφιε-θξάηνο ηεο Κχπξνπ θνληά ζηε Λάξλαθα. Εδξχζεθε ηνλ 9ν π.Υ. αη. απφ Φνίληθεο. Ώξγφηεξα ηελ θαηέθηεζαλ νη Ώζζχξηνη,

237

Πέξζεο, Μαθεδφλεο θαη Ρσκαίνη, νπφηε θαη ππήξμε έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ιηκάληα ηνπ λεζηνχ. Σέθλν ηεο πφιεο ήηαλ ν ζησηθφο θηιφζνθνο Γήλσλ. Κηηζίθε Νηθ. (πιαηεία) (Βπη-Πνι) Λπθαβεηηφο : Ο κεραληθφο θαη πνιηηηθφο Νίημξ Κζηζίηδξ (1887-1978) απφ ην Ναχπιην, ήηαλ θαζεγεηήο ηνπ ΒΜΠ θαη ην έξγν ηνπ ΢ηαηζηή ζεσξείηαη θιαζζηθφ. Οξγαλψζεθε ζηελ εζληθή αληίζηαζε θαη ππέζηε δηψμεηο γηα ηα θξνλήκαηά ηνπ. Βμειέγε 5 θνξέο βνπιεπηήο ηεο αξηζηεξάο. ΢ηηο δεκνηηθέο εθινγέο ηνπ 1964 ε παξάηαμή ηνπ πήξε ηε ζρεηηθή πιεηνςεθία, αιιά ην δεκνηηθφ ζπκβνχιην ςήθηζε γηα δήκαξρν ηνλ Γ. Πιπηά. Κίηζνπ Γ. (Βπα) Γθχδε : Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη νπιαξρεγφο Γεχνβζμξ Κίηζμξ απφ ηελ Ήπεηξν, ππεξέηεζε ηνλ Ώιή Παζά, ν νπνίνο είρε παληξεπηεί ηελ αδειθή ηνπ ΐαζηιηθή. Πνιέκεζε ζε αξθεηέο κάρεο θαη αξγφηεξα ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. Κιαδά (ΐπδ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Εςάκκδξ Κθαδάξ (14νο –15νο αη.) ήηαλ επηθαλήο ΐπδαληηλφο κνπζηθφο θαη ζπλζέηεο εθθιεζηαζηηθψλ χκλσλ. * Ο Κνμηυδεζθμξ ή Κνμηυκδζθμξ ή Κμνηυκδοθμξ Κθαδάξ (1425-1490) ήηαλ βπδαληηλφο αμησκαηνχρνο ζηελ ππεξεζία ησλ Παιαηνιφγσλ. Κιεξνλφκεζε απφ ηνλ παηέξα ηνπ ην θξνχξην ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ ζηε Μάλε θαη αξγφηεξα ζπκκάρεζε κε ηνπο ΐελεηνχο θαηά ησλ Σνχξθσλ. ΋κσο φηαλ ππνγξάθεθε ζπλζήθε εηξήλεο ΐελεηψλ θαη ησλ Σνχξθσλ, νη πξψηνη απνθήξπμαλ ηνλ Κιαδά. Ώπηφο αξγφηεξα πνιέκεζε ηνπο Σνχξθνπο ζηελ Ήπεηξν θαη ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ γην ηνπ Ώιβαλνχ ήξσα ΢θεληέξκπεε, Εσάλλε Καζηξηψηε. Βπέζηξεςε ζηελ Πεινπφλλεζν θαη εξγάζηεθε γηα ηελ πξνεηνηκαζία εμέγεξζεο θαηά ησλ Σνχξθσλ. ΋κσο ζπλειήθζε απφ ηνπο ηειεπηαίνπο θαη εθηειέζηεθε κε θξηρηφ ηξφπν. * Ο Θευδςνμξ Κθαδάξ, γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δηνξίζηεθε απφ ηνπο ΐελεηνχο αλψηαηνο δηνηθεηήο ηεο Κεθαιιελίαο. Κιάδνπ (νδφο θαη πιαηεία) (Βπα-Βπη) Πιάθα : * Ο Εςάκκδξ Κθάδμξ ήηαλ γηαηξφο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εξγάζηεθε σο αζηίαηξνο θαη γηαηξφο ηνπ λνζνθνκείνπ Βθπίξ. * Ο γηαηξφο ΢πονίδςκ Κθάδμξ (1856-1914) απφ ηε ΢κχξλε, ζπνχδαζε θαη εξγάζηεθε ζην Παξίζη. Βξγάζηεθε σο εξεπλεηήο θαη ην φλνκά ηνπ θέξεη έλα βαθηήξην. Ο θιλόζοθορ Αναξαγόπαρ από ηιρ Κλαζομενέρ

Κιαδνκελψλ

(Γεσ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Οη Κθαγμιεκέξ ήηαλ κηα ζεκαληηθή πφιε ησλ Εψλσλ ζηα παξάιηα ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Ήηαλ εχπνξε θαη πνιπάλζξσπε θαη ίδξπζε δηθέο ηεο απνηθίεο (Άβδεξα ζηε Θξάθε θαη Ναχθξαηηο ζηε Ληβχε). Σν ίδην φλνκα έθεξε θαη έλα κηθξφ λεζί, ην νπνίν αξγφηεξα έλσζε κε ηελ πφιε ν Μέγαο Ώιέμαλδξνο. Ώπφ ηελ πφιε θαηαγφηαλ ν θηιφζνθνο Ώλαμαγφξαο. Δ θξάζε ελέζηζ Κθαγμιεκίμζξ αζπδιμκείκ, πξνήιζε απφ ηελ απξεπή θαη αζεβή ζπκπεξηθνξά ησλ θαηνίθσλ ηεο πφιεο. Κιαπάδνπ (Γεσ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο Κθάπαδμξ είλαη ρσξηφ ηεο Λέζβνπ. Κιαπδίνπ Πηνιεκαίνπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : βιέπε Πημθειαίμο Κθαοδίμο Κιαπζκψλνο (πιαηεία) (Αηα) Κιαπζκψλνο : Δ πιαηεία Κθαοειχκμξ πνπ βξίζθεηαη ζηελ νδφ ΢ηαδίνπ, πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ επνρή πνπ δελ ππήξρε ε κνληκφηεηα ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ (19νο αηψλαο). Σφηε κφιηο άιιαδε ε θπβέξλεζε, νη δηνξηζκέλνη απφ ηελ πξνεγνχκελε απνιχνληαλ, γηα λα παξαρσξήζνπλ ηε ζέζε ηνπο ζηα παζδζά ηεο λέαο. Οη απνιπκέλνη καδεχνληαλ ζηελ πιαηεία απηή θαη έθιαηγαλ ηελ θαθή ηνπο ηχρε. Κιεάλζνπο (Ώξρ) Ρνπθ : Ο Κθεάκεδξ μ Άζζζμξ (331-232 π.Υ.) απφ ηνλ Άζζν ηεο Σξσάδαο, ήηαλ ζησηθφο θηιφζνθνο, καζεηήο θαη δηάδνρνο ηνπ Γήλσλα ζηε δηεχζπλζε ηεο ΢ηνάο. Αηαθξίζεθε γηα ηε ιηηφηεηα αιιά θαη γηα ηε ζσκαηηθή ηνπ ξψκε. ΢χκθσλα κε ηνλ 238

Αηνγέλε Λαέξηην έγξαςε πάλσ απφ 50 έξγα, φπσο Πμθζηζηυξ, Πενί εθεοεενίαξ, Πενί κυιςκ, Πενί ηαεήημκημξ θαη άιια. ΢ψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα θαη έλαο χκλνο ζην Αία. Κιεάλζνπο ΢. (Βπα-Βπη) ΢ηάδην : Ο ΢ηάιαηζμξ Κθεάκεδξ (1802-62) απφ ηελ Κνδάλε, ήηαλ θηιηθφο θαη αγσλίζηεθε ην ‘21 ζην Αξαγαηζάλη, φπνπ ζπλειήθζε αηρκάισηνο. Αξαπέηεπζε θαη ζπνχδαζε αξρηηεθηνληθή ζην ΐεξνιίλν. Γχξηζε ζηελ Βιιάδα επί Καπνδίζηξηα θαη κε ηνλ ζπλάδειθφ ηνπ ΢άνπκπεξη αλέιαβαλ ην ζρεδηαζκφ δεκνζίσλ θηηξίσλ. Καηαζθεχαζαλ νξηζκέλα έξγα ζην Ναχπιην θαη επί ΋ζσλα ήξζαλ ζηελ Ώζήλα θαη αλέιαβαλ ηνλ πνιενδνκηθφ ζρεδηαζκφ ηεο πφιεο. Ώλ θαη ην ζρέδην εγθξίζεθε, ιφγσ ησλ αληηδξάζεσλ ησλ νηθνπεδνχρσλ αιιά θαη ηνπ κεγάινπ ηνπ θφζηνπο δελ πινπνηήζεθε, Ώλάκεζα ζηα έξγα πνπ ζρεδίαζε θαη θαηαζθεχαζε ν Κιεάλζεο ήηαλ: Ο Ώγγιηθαληθφο λαφο ηεο Φηιειιήλσλ, ην κέγαξν ηεο Ανχθηζζαο ηεο Πιαθεληίαο (ζήκεξα ΐπδαληηλφ Μνπζείν), ν πχξγνο ηεο ίδηαο ζηελ Πεληέιε θ.ά. ΢ην ζπίηη ηνπ Κιεάλζε ζηελ Πιάθα ζηεγάζηεθε γηα ιίγα ρξφληα ην πξψην Παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Κιεηδήκνπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Κθείδδιμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο αηζηδνγξάθνο. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ε Ώηείξ ή Λυβμξ Ώηηζηυξ. Κιεηνχο (Μπζ) Κνισλφο : Δ Κθεζχ ήηαλ κηα απφ ηηο Βλλέα Μνχζεο, θφξεο ηνπ Αία θαη ηεο Μλεκνζχλεο, πξνζηάηηδα ηεο επηθήο πνίεζεο, ηεο ξεηνξηθήο θαη ηεο Εζηνξίαο. Ώπεηθνλίδεηαη κε δάθληλν ζηεθάλη θαη θξαηά ζην ρέξη πεξγακελέο. Σν φλνκα ηεο πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα ηθείς πνπ ζεκαίλεη αθεγνχκαη, θάλσ γλσζηφ. Ήηαλ ε κεηέξα ηνπ Ταθίλζνπ (απφ ηνλ Πίεξν) θαη ηνπ Τκελαίνπ (απφ ηνλ Ώπφιισλα). Κιεηζζέλνπο (Ώξρ) Πιαηεία Κνηδηά : Ο πνιηηηθφο θαη λνκνζέηεο Κθεζζεέκδξ (570500 π.Υ.), κεηά ηελ πηψζε ηεο ηπξαλλίαο ηνπ Πεηζηζηξάηνπ θαη ησλ γησλ ηνπ αλέιαβε λα κεηαξξπζκίζεη ην πνιίηεπκα ηεο Ώζήλαο. Θέζπηζε κηα ζεηξά λφκσλ δίδνληαο ζε φινπο ηνπο ειεχζεξνπο πνιίηεο ίζα δηθαηψκαηα πνπ νδήγεζαλ ζηελ Ώεδκασηή δδιμηναηία. Ώλαγλψξηζε σο πνιίηεο φινπο ηνπο άλδξεο άλσ ησλ 20 εηψλ πνπ δνχζαλ ζηελ Ώζήλα. Αηαηήξεζε ηελ Βθθιεζία ηνπ Αήκνπ. Υψξηζε ηνπο θαηνίθνπο ζε δέθα θπιέο. Κάζε θπιή επέιεγε κε θιήξσζε 50 βνπιεπηέο πνπ απεηέιεζαλ ηελ ΐνπιή ησλ πεληαθνζίσλ ε νπνία ήηαλ ην δηαξθέο ηκήκα ηεο Βηηθδζίαξ ημο Αήιμο. Κάζε κέξα ε ΐνπιή εμέιεγε έλα επζζηάηδ ηςκ πνοηάκεςκ, ν νπνίνο ήηαλ ν αλψηαηνο άξρσλ. Κάζε θπιή εμέιεγε έλα ζηναηδβυ θαη νη δέθα ζηξαηεγνί ήηαλ ην αλψηαην πνιεκηθφ ζπκβνχιην κε αξρηζηξάηεγν ηνλ πμθέιανπμ. Ο Κιεηζζέλεο

Δ επηινγή ησλ βνπιεπηψλ κε θιήξν ήηαλ θαη’ εμνρήλ δεκνθξαηηθή πξάμε, γηαηί φινη είραλ ίζεο επθαηξίεο λα ιάβνπλ κέξνο ζηελ εμνπζία θαη κ’ απηφ ηνλ ηξφπν απνθιείνληαλ νη επαγγεικαηίεο πνιηηηθνί. Ο πνιίηεο πνπ επηιεγφηαλ ιάκβαλε κηζζφ απφ ην θξαηηθφ ηακείν θη έηζη αθφκα θαη νη θησρφηεξνη πνιίηεο κπνξνχζαλ λα ζπκκεηάζρνπλ ζηα θνηλά. Σέινο θαζηεξψζεθε ν ζεζκφο ηνπ μζηναηζζιμφ, δειαδή ε ΐνπιή κπνξνχζε λα ςεθίζεη ηελ εμνξία θάπνηνπ, γηα ηνλ νπνίν ππήξρε ε ππνςία φηη επηβνπιεχεηαη ηελ εμνπζία ηεο πφιεο. Ώξθεηνί θαη ζεκαληηθνί επηθαλείο Ώζελαίνη ππέζηεζαλ ηελ πνηλή ηνπ νζηξαθηζκνχ (Ξάκεζππμξ, Ώνζζηείδδξ, Κίιςκ, Θειζζημηθήξ θ.ά.) Κιεηζφβεο (Γεσ-Εζη) Πιαηεία Κάληγγνο : Δ Κθείζμαα είλαη λεζίδα πνπ βξίζθεηαη ζηε ιηκλνζάιαζζα ηνπ Μεζνινγγίνπ. Σν λεζάθη έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ άκπλα ηεο πφιεο θαηά ηε δεχηεξε πνιηνξθία ηεο απφ ηνπο Σνχξθνπο. Αεθαπέληε κέξεο πξηλ ηελ Έμνδν, ε θξνπξά ηεο Κιείζνβαο άληεμε κε επηηπρία ζε έληεθα ερζξηθέο επηζέζεηο

239

Κιεηζνχξαο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Υσξηά κε ην φλνκα Κθεζζμφνα ππάξρνπλ ζηνπο λνκνχο Καζηνξηάο, Λάξηζαο, Μεζζελίαο θαη Θεζπξσηίαο. * Δ Κθεζζμφνα, ρσξηφ ηεο Ώιβαλίαο, ζεκαδεχηεθε απφ δπν ζεκαληηθέο κάρεο πνπ έγηλαλ εθεί: Σν 1913 κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ θαη ην 1941 κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Εηαιψλ. Κιεηζφθνπ (Ώξρ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κθείζμθμξ (6νο π.Υ. αη.) πηζαλψο απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ αγγεηνγξάθνο. ΢ην αξραηνινγηθφ κνπζείν ηεο Ώζήλαο ππάξρεη κειαλφκνξθν αγγείν (νηλνρφε) εμαηξεηηθήο νκνξθηάο. Κιεηηίνπ (Ώξρ) Καπληθαξέα : Ο Κθεζηίαξ ήηαλ Ώζελαίνο αγγεηνγξάθνο (6ν π.Υ. αη.). Βίλαη γλσζηφο απφ πέληε αγγεία θαη δπν θχπειια θαη θάπνηα ζξαχζκαηα. Σν γλσζηφηεξν έξγν ηνπ είλαη ιεγφκελν αββείμ ημο Francois πνπ θαηαζθεπάζηεθε απφ ηνλ Βξγφηηκν θαη δσγξαθίζηεθε απφ ηνλ Κιηηία θαη ζην νπνίν απεηθνλίδνληαη πάλσ απφ 200 πξφζσπα. Κιεηηνκάρνπ (Ώξρ) Μεηο : Ο θηιφζνθνο Κθεζηυιαπμξ μ Κανπδδυκζμξ (2νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Καξλεάδε. Αίδαμε ζηελ Ώζήλα θαη δηαδέρζεθε ηνλ δάζθαιφ ηνπ ζηε δηεχζπλζε ηεο ζρνιήο. Φέξεηαη σο ν ζπγγξαθέαο πεξηζζφηεξσλ απφ 400 πξαγκαηείεο. * Ο αζιεηήο Κθεζηυιαπμξ απφ ηε Θήβα (2νο π.Υ. αη.) λίθεζε ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο θαη ζηα Ίζζκηα, ζηελ πάιε, ζηελ ππγκαρία θαη ζην παγθξάηην. Κιεκαλζψ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο ζπγγξαθέαο, δεκνζηνγξάθνο θαη πνιηηηθφο Γςνγ Κθειακζχ (Georges Glemencaeu, 1841-1929), κηα απφ ηηο πην επηθαλείο πνιηηηθέο πξνζσπηθφηεηεο ηεο Γαιιίαο, ρξεκάηηζε δπν θνξέο πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο ηνπ. ΋ηαλ ην 1914 μέζπαζε ν πφιεκνο επέθξηλε εθείλνπο πνπ δεηνχζαλ εηξήλε κε θάζε ζπζία. Σν Ννέκβξην ηνπ 1917, ζην πην θξίζηκν ζηάδην ηνπ πνιέκνπ αλέιαβε πξσζππνπξγφο θαη ππνπξγφο Πνιέκνπ θαη αλαζπγθξφηεζε ην ζηξάηεπκα. Παξά ηελ ειηθία ηνπ επηζθεπηφηαλ ην κέησπν θαη εθθσλνχζε ιφγνπο πνπ εκςχρσλαλ ηνπο απνγνεηεπκέλνπο θαληάξνπο ησλ ραξαθσκάησλ. Δ ζπκβνιή ηνπ ζηε ηειηθή λίθε ζεσξείηαη απνθαζηζηηθή θαη νλνκάζηεθε Ο παηέναξ ηδξ κίηδξ. Τπνζηήξημε ηηο βαξχηαηεο θπξψζεηο θαηά ηεο εηηεκέλεο Γεξκαλίαο θαη ήξζε ζε αληίζεζε κε ηνλ πξφεδξν ησλ ΔΠΏ ΟοΎθζμκ ηνλ νπνίν ζεσξνχζε πνιχ ηδεαιηζηή. Τπήξμε ζεξκφο θίινο ηνπ Έιιελα πξσζππνπξγνχ Βιεπζέξηνπ ΐεληδέινπ. Ο Γσξδ Κιεκαλζψ

Σν 1920 έραζε ηηο εθινγέο θαη απνζχξζεθε νξηζηηθά απφ ηελ πνιηηηθή. Ο ΐξεηαλφο πξσζππνπξγφο Λφπλη Σδσξηδ ζρνιίαζε εηξσληθά ηελ εθινγηθή ήηηα ηνπ Κιεκαλζψ: Ώοηή ηδ θμνά, δ Γακ κη’ Ώνη ηάδηε απυ Γάθθμοξ. Έγξαςε αξθεηά βηβιία θαη ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ. Κιεφβηδνο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Ο κπζηθφο Κθέμαζξ ήηαλ γηνο ηεο Κπδίππεο, ηέξεηαο ηεο Ήξαο θαη αδειθφο ηνπ ΐίησλα. ΋ηαλ ζε κηα γηνξηή ηεο Ήξαο, ηα βφδηα πνπ επξφθεηην λα ζχξνπλ ηελ άκαμα ηεο κεηέξαο ηνπο αξγνχζαλ λα έξζνπλ, νη δπν γηνη ηεο Κπδίππεο δεχηεθαλ ηελ άκαμα θαη ηελ ηξάβεμαλ σο ηνλ λαφ ζε απφζηαζε 45 ζηαδίσλ (πεξίπνπ 8 ρηιηφκεηξα). Δ ηέξεηα ζπγθηλεκέλε δήηεζε απφ ηε ζεά λα δψζεη ην θαιχηεξν ζετθφ δψξν ζηα παηδηά ηεο. Καη ε Ήξα ηνπο έζηεηιε έλα γξήγνξν ζάλαην. (Ο ζάλαηνο ζε επηπρηζκέλε ζηηγκή ήηαλ ην θαιχηεξν δψξν γηα ηνπο ζλεηνχο). Κιενβνχινπ (Ώξρ-Μπζ) Κπλνζάξγνπο : Έλα ηζηνξηθφ θαη έλα κπζηθφ πξφζσπν: * Ο πνιηηηθφο θαη πνηεηήο Κθευαμοθμξ μ Ρυδζμξ (6νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Βπαγφξα, ήηαλ ηχξαλλνο ηεο πφιεο Λίλδνπ ηεο Ρφδνπ θαη αλαθέξεηαη σο έλαο απφ ηνπο Βπηά ΢νθνχο ηεο αξραηφηεηαο. Σαμίδεςε ζηελ Ώίγππην θαη αλαζηήισζε ην λαφ ηεο Ώζελάο. Έγξαςε πνηήκαηα θαη επηγξάκκαηα. ΢ηνλ Κιεφβνπιν απνδίδνληαη ηα γλσκηθά ιέηνμκ άνζζημκ θαη δδμκήξ ηνάηεζ. ΢ψδεηαη έλα επίγξακκά ηνπ πνπ πξννξηδφηαλ λα ραξαρζεί ζηνλ ηάθν ηνπ

240

βαζηιηά ηεο Φξπγίαο Μίδα. Δ θφξε ηνπ Κιενβνπιίλα ζπλέζεζε αηλίγκαηα ζε εμάκεηξν ζηίρν θαη ζεσξείηαη εμ ίζνπ ηθαλή κε ηνλ παηέξα ηεο. * Ο κπζηθφο Κθευαμοθμξ ήηαλ καρεηήο ησλ Σξψσλ. ΢θνηψζεθε απφ ηνλ Ώίαληα Λνθξφ. Κιενκβξφηνπ (Ώξρ) Κεξακεηθφο : * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κθευιανμημξ Ώ’, βαζίιεπζε 380-391 π.Υ.. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ησλ Λεχθηξσλ πνπ έγηλε ην 391 κεηαμχ ΢παξηηαηψλ θαη Θεβαίσλ θαη έιεμε κε λίθε ηεο Θήβαο. * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κθευιανμημξ ΐ΄, ζπκβαζίιεπζε ηα έηε 243-241 π.Υ. καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Άγη θαη εθδηψρζεθε απφ ηνλ πεζεξφ ηνπ Λεσλίδα ΐ΄. Κιενκέλνπο (Ώξρ) Κνισλάθη : * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κθεμιέκδξ Ώ’ (βαζίιεπζε 519-487 π.Υ.), εηεξνζαιήο αδειθφο ηνπ ήξσα ησλ Θεξκνππιψλ Λεσλίδα, ηνλ νπνίν δηαδέρζεθε ζην ζξφλν. Βθζηξάηεπζε θαηά ηεο Ώζήλαο θαη πέηπρε ηελ πηψζε ηνπ ηπξάλλνπ Εππία. Λέγεηαη φηη θαηαιήθζεθε απφ παξαθξνζχλε θαη απηνθηφλεζε. * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κθεμιέκδξ ΐ’ (βαζ. 370-309 π.Υ.), γηνο ηνπ Κιεφκβξνηνπ Ώ’. Ώλ θαη βαζίιεπζε ζρεδφλ 60 ρξφληα ε ηζηνξία δελ αλαθέξεη ηίπνηα ζεκαληηθφ γη’ απηφλ. * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κθεμιέκδξ Γ’ (βαζ. 235-222 π.Υ.), επέβαιε κηα ζεηξά κεηαξξπζκίζεσλ ζηελ ΢πάξηε, φπσο ε θαηάιπζε ηεο αξρήο ησλ εθφξσλ, ε αλαδηαλνκή ησλ γαηψλ, ε κεηαηξνπή πνιιψλ πεξηνίθσλ ζε πνιίηεο ηεο ΢πάξηεο, ε αλαδηνξγάλσζε ηνπ ζηξαηνχ θ.ά. Πξνζπάζεζε λα ελψζεη ηνπο Έιιελεο ππφ ηελ εγεζία ηεο ΢πάξηεο θαη πνιέκεζε θαηά Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο. ΋κσο ζηελ απνθαζηζηηθή κάρε ηεο ΢ειιαζίαο ν Κιενκέλεο εηηήζεθε θαη ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Ώίγππην. * Ο Κθεμιέκδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ναχθξαηε, ήηαλ ζαηξάπεο ηεο Ώηγχπηνπ επί Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ θαη αλέιαβε ηελ επίβιεςε ηεο νηθνδφκεζεο ηεο Ώιεμάλδξεηαο. . * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Κθεμιέκδξ μ Ώπμθθμδχνμο (1νο π.Υ. αη.), είλαη γλσζηφο απφ ηελ ππνγξαθή ηνπ πνπ βξίζθεηαη ζηε βάζε ηνπ αγάικαηνο ηεο Ώθνμδίηδξ ηςκ Μεδίηςκ. * Ο Ώζελαίνο γιχπηεο Κθεμιέκδξ μ Κθεμιέκμοξ (1νο π.Υ. αη.), είλαη γλσζηφο απφ ην άγαικα ηνπ Γεξκαληθνχ πνπ βξίζθεηαη ζην Λνχβξν. Κιενκήδνπο (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο Κθεμιήδδξ μ Κμζιμβνάθμξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηε Λπζηκάρεηα ηνπ Πφληνπ ήηαλ Έιιελαο αζηξνλφκνο. Έγηλε γλσζηφο απφ ηελ πξαγκαηεία ηνπ Κοηθζηή εεςνία ιεηεχνςκ, φπνπ κεηαμχ ησλ άιισλ πεξηγξάθεη ηελ κέηξεζε ηεο πεξηκέηξνπ ηεο Γεο απφ ηνλ Βξαηνζζέλε. Κιεςχδξα πνπ βξίζθεηαη ζην Μνπζείν ηεο αξραίαο Ώγνξάο

Κιεςχδξαο (Εζη) Πιάθα : Δ ηθερφδνα ήηαλ φξγαλν κέηξεζεο ηνπ ρξφλνπ ζηελ αξραηφηεηα. ΢πλήζσο ήηαλ έλα πήιηλν αγγείν γεκάην λεξφ. Ώπφ κηα ηξχπα ηνπ αγγείνπ ην λεξφ έπεθηε ζε έλα άιιν (ζην νπνίν ήηαλ ραξαγκέλεο νη ψξεο) θαη ην άδεηαζκά ηνπ αληηζηνηρνχζε ζε νξηζκέλν ρξφλν. Δ θιεςχδξα ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά απφ ηνπο Ώηγππηίνπο θαη αξγφηεξα ζηελ Βιιάδα γηα λα κεηξάλε ηνλ ρξφλν αγφξεπζεο ησλ ξεηφξσλ. ΢ηε βνξεηνδπηηθή πιεπξά ηεο Ώθξφπνιεο ππήξρε πεγή κε ηελ νλνκαζία Κθερφδνα. Σν 1826 ην λεξφ ηεο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα χδξεπζε ησλ πνιηνξθεκέλσλ Βιιήλσλ. Κιεψλεο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Νχκθε Κθεχκδ ήηαλ κηα απφ ηηο θφξεο ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώζσπνχ. Έδσζε ην φλνκά ηεο ζηελ πφιε Κθεςκέξ ηεο αξραίαο Ώξγνιίδαο Κιεσλψλ (Μπζ) Λακπξηλή : Οη Κθεςκέξ (Κιεσλαί) ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Ώξγνιίδαο, νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηε κπζηθή Νχκθε Κιεψλε. Σν 460 θαηειήθζε απφ ηνπο Ώξγείνπο. Κιήκεληνο (Ώξρ) Πεηξάισλα : Ο Σίημξ Φθάαζμξ Κθήιδξ μ Ώθελακδνεφξ (πεξ. 150πεξ. 216 κ.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα (;), ήηαλ θηιφζνθνο, ζενιφγνο θαη ζπγγξαθέαο. Μπήζεθε ζην ρξηζηηαληζκφ θαη έγηλε δηεπζπληήο ηεο Καηδπδηζηήξ ΢πμθήξ ηδξ Ώθελάκδνεζαξ. Βίλαη

241

έλαο απφ ηνπο δαζθάινπο θαη Παηέξεο ηεο ρξηζηηαληθήο Βθθιεζίαο. Έγξαςε βηβιία κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Πνμηνεπηζηυξ πνμξ Έθθδκαξ, Παζδαβςβυξ, ΢ηνςιαηείξ θαη άιια. Κιηηίνπ Κνισλφο : βιέπε Κθεζηίμο Κιπκέλεο (Μπζ) Πι. Ώκεξηθήο : * Δ Χθεαλίδα Κθοιέκδ ζχδπγνο ηνπ Ήιηνπ θαη κεηέξα ηνπ Φαέζνληα θαη ησλ πέληε θνξηηζηψλ Διηαδψλ. * Δ Κθοιέκδ ήηαλ κηα απφ ηηο Νεξείδεο, θφξεο ηνπ Νεξέα θαη ηεο Ασξίδαο. * Δ Κθοιέκδ ήηαλ ε Νχκθε πνπ καδί κε ηνλ ςαξά Αίθηπ έζσζαλ ηελ Ααλάε θαη ηνλ Πεξζέα, φηαλ απηνί είραλ παξαζπξζεί απφ ηα θχκαηα. * Δ Κθοιέκδ ήηαλ θφξε ηνπ Καηξέα, ζχδπγνο ηνπ Ναππιίνπ θαη κεηέξα ηνπ Παιακήδε. * Δ Κθοιέκδ ήηαλ ζεξαπαηλίδα ηεο Χξαίαο Βιέλεο, ηελ νπνία αθνινχζεζε ζηελ Σξνία * Δ Κθοιέκδ κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο, θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. ΢χδπγνο ηνπ Εαπεηνχ κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ ηνπο: Άηιαληα, Πξνκεζέα, Βπηκεζέα θαη Μελνίηην. * Δ Κθοιέκδ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ Παξζελνπαίνπ, ελφο απφ ηνπο Βπηά επί Θήβαο θαη κεηέξα ηνπ Πξνκάρνπ, ελφο απφ ηνπο Βπηγφλνπο. * Δ Κθοιέκδ ζχδπγνο ηνπ Φπιάθνπ βαζηιηά Θεζζαιίαο θαη κεηέξα ηνπ Εθίθινπ. Κιπηίαο (Μπζ) Λφθνο ΢θνπδέ : * Δ Κθοηία θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Κσ Μέξνπα, ζχδπγνο ηνπ Βπξππχινπ θαη κεηέξα ηνπ Υάιθσλα, ηνπ Ώληαγφξα θαη ηεο Υαιθηφπεο. * Δ Κθοηία ή Κθοηίδ ήηαλ κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο, θφξεο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Ήηαλ εξσκέλε ηνπ Ήιηνπ, αιιά ν ζεφο ηελ εγθαηέιεηςε γηαηί αγάπεζε ηελ Λεπθνζέα.. Δ Κιπηίε «θάξθσζε» ζηνλ ΋ξρακν παηέξα ηεο Λεπθνζέαο, φηη ν Ήιηνο είρε δηαθζείξεη ηελ θφξε ηνπ. Ώπηφο νξγηζκέλνο έζαςε δσληαλή ηε Λεπθνζέα. Μεηά απφ απηφ ε Κιπηίε έθαηζε γπκλή ζηελ άκκν θαη γηα ελλέα κέξεο δελ έηξσγε θαη δελ έπηλε, θιαίγνληαο θαη πεξηκέλνληαο ηελ επηζηξνθή ηνπ εξαζηή ηεο. Σελ έλαηε κέξα ν ζεφο ηελ κεηακφξθσζε ζε ειηνηξφπην, ην άλζνο πνπ ζηξέθεηαη ζπλερψο πξνο ηνλ ήιην. * Δ Κθοηία, θφξε ηνπ Ώκθηδάκαληα, ζχδπγνο ηνπ Σάληαινπ θαη κεηέξα ηνπ Πέινπα. Κλίδνπ (Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Κκίδμξ ήηαλ αξραία ειιεληθή πφιε ηεο Καξίαο, έδξα ηεο δσξηθήο εμάπνιεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Ήηαλ ζεκαληηθή λαπηηθή δχλακε θαη επίζεο ιαηξεπηηθφ θέληξν ηεο Ώθξνδίηεο. ΢ην λαφ ηεο ζεάο ππήξρε ην δηάζεκν άγαικα ηνπ Πξαμηηέιε Κκζδία Ώθνμδίηδ. Ώζεκέλην λφκηζκα ηεο Κλσζνχ κε ηνλ Λαβχξηλζν

Κλσζνχ (Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Κκςζυξ ή Κκςζζυξ είλαη ε ζεκαληηθφηεξε πφιε ηεο αξραίαο Κξήηεο Βίρε 100.000 θαηνίθνπο θαη ήηαλ ε έδξα ηνπ αξραηφηεξνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ, ηνπ Μηλσηθνχ. Σα εξείπηα ηνπ εμαηξεηηθήο νκνξθηάο αλαθηφξνπ ηεο Κλσζνχ, ήξζαλ ζην θσο ην 1900 κεηά απφ αλαζθαθέο ηνπ Μίλσα Καινθαηξηλνχ θαη θπξίσο ηνπ Άγγινπ Άξζνπξ Έβαλο. Με ην αλάθηνξν ηεο Κλσζνχ ζπλδένληαη νη κχζνη ηνπ Μηλψηαπξνπ, ηνπ Θεζέα, ηεο Ώξηάδλεο, ηνπ Ααηδάινπ, ηνπ Ίθαξνπ θαη άιινη. Σα ίρλε ηεο πξψηεο νίθεζεο ηνπ ρψξνπ θηάλνπλ ζηελ λενιηζηθή επνρή 3-6000 ρξφληα π.Υ. Σν αλάθηνξν θαηαζηξάθεθε ην 1700 απφ ζεηζκφ, ην 1450 θαη ην 1350 απφ ππξθαγηά. Ήηαλ πνιπψξνθν, είρε 1200 δηακεξίζκαηα θαη βνεζεηηθνχο ρψξνπο, ηεξά, ζέαηξν, απνζήθεο, εξγαζηήξηα θαη άιια. Τπήξραλ ζαπκάζηεο ηνηρνγξαθίεο θαη πεξίηερλεο δηαθνζκήζεηο, ΐξέζεθαλ επίζεο πηλαθίδεο γξακκέλεο ζηε γξακκηθή ΐ γξαθή. Κνδξάηνπ (Θξε) Μεηαμνπξγείν : Ο Άβζμξ Κμδνάημξ μ Ώπυζημθμξ (1νο-2νο κ.Υ. αη.), ήηαλ επίζθνπνο ηεο Ώζήλαο. Μαξηχξεζε επί απηνθξάηνξα Ώδξηαλνχ. Κνδξηγθηψλνο (Πξν) Πεδίν Άξεσο : Ο Βδμοάνδμξ Κυδνζβηηςκ (sir Edward Codrington, 1770-1851) ήηαλ Άγγινο λαχαξρνο, ήξσαο ηεο λαπκαρίαο ηνπ Σξαθάιγθαξ. Ώπηφ πνπ έρεη ηδηαίηεξν ειιεληθφ ελδηαθέξνλ είλαη ε ζπκκεηνρή ηνπ ζηελ θξίζηκε

242

λαπκαρία ηνπ Ναπαξίλνπ, ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1827. Ο Κφξληηλγθηνλ ήηαλ επηθεθαιήο ηνπ βξεηαληθνχ ζηφινπ, πνχ καδί κε ηνπο ζηφινπο Γαιιίαο θαη Ρσζίαο θαηαλίθεζαλ ηνλ ηνπξθναηγππηηαθφ ζηφιν θαη άλνημαλ ηνλ δξφκν γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο. Κνδξηθά (Βζλ) Φπξξή : Ο Πακαβζχηδξ Κμδνζηάξ (1762-1827) ήηαλ γφλνο επηθαλνχο αζελατθήο νηθνγέλεηαο πνπ είρε δεζκνχο κε ηνπο Υαιθνθνλδχιεδεο θαη Παιαηνιφγνπο. Έγηλε γξακκαηέαο ησλ εγεκφλσλ ηεο ΐιαρίαο Μαπξνγέλε θαη ΢νχηζνπ. Ώξγφηεξα εγθαηαζηάζεθε ζην Παξίζη σο κέινο ηεο ηνπξθηθήο πξεζβείαο. Βθεί ήξζε ζε ζθνδξή ζχγθξνπζε κε ηνλ Κνξαή ζρεηηθά κε ην γισζζηθφ δήηεκα. Ο Κνδξαθάο ήηαλ ππέξκαρνο ηεο ρξήζεο ηεο αξραΎδνπζαο ζε αληίζεζε κε ηνλ Κνξαή πνπ ππνζηήξηδε ηελ ρξήζε ηεο λενειιεληθήο. Έγξαςε δηαηξηβέο θαη κειέηεο. Κφδξνπ (Μπζ) Πιάθα : Ο Κυδνμξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο, γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ Μειάλζνπ, απφγνλνο ηνπ βαζηιηά ηεο Πχινπ Νειέα. Ήηαλ παηέξαο ηνπ Μέδσλνο, ηνπ Ώλδξφθινπ, ηνπ Αακαζίρζνλα θαη άιισλ. Μαδί κε άιινπο απνγφλνπο ηνπ Νειέα έθηαζαλ ζηελ Ώζήλα δησγκέλνη απφ ηνπο Δξαθιείδεο. Σελ επνρή εθείλε ήξζαλ ζηελ Ώηηηθή νη Ίσλεο, ζηνπο νπνίνπο ν βαζηιηάο έδσζε ηφπν λα εγθαηαζηαζνχλ, γηαηί θνβφηαλ εηζβνιή ησλ Ασξηέσλ Πεινπνλλεζίσλ. Πξάγκαηη νη Πεινπνλλήζηνη επηηέζεθαλ ζηελ Ώηηηθή θαη πνιηφξθεζαλ ηελ Ώζήλα. Πξνεγνπκέλσο είραλ ξσηήζεη ην καληείν ησλ Αειθψλ πψο ζα θαηαιάκβαλαλ ηελ πφιε. Σν καληείν απάληεζε πσο απηφ ζα ζπλέβαηλε κφλν αλ δελ έραλε ηε δσή ηνπ ν βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο. ΋ηαλ ην έκαζε ν Κφδξνο, ληχζεθε θησρηθά θαη βγήθε έμσ απφ ηελ πφιε θαη κάδεπε μχια. ΋ηαλ ηνλ πιεζίαζαλ δπν ζηξαηηψηεο ηνπ ερζξνχ ν Κφδξνο ζθφησζε ηνλ έλα, αιιά ν άιινο ηνλ ζθφησζε. Οη Ώζελαίνη δήηεζαλ απφ ηνπο Πεινπνλλήζηνπο ην ζψκα ηνπ βαζηιηά ηνπο γηα λα ην ζάςνπλ θαη νη ηειεπηαίνη θαηάιαβαλ ηη είρε ζπκβεί, έιπζαλ ηελ πνιηνξθία θαη απνζχξζεθαλ . Δ Ππζία θαη ν Κφδξνο

Σνλ Κφδξν δηαδέρζεθε ν γηνο ηνπ Μέδσλ, αλ θαη κεηά ηε ζπζία ηνπ Κφδξνπ, νη Ώζελαίνη απνθάζηζαλ λα θαηαξγήζνπλ ηε βαζηιεία, γηαηί θαλείο δελ κπνξνχζε λα θηάζεη ηε κεγαινζχλε ηνπ. Έηζη ν Μέδσλ νλνκάζηεθε Άξρσλ θαη φρη βαζηιηάο. Οη ππφινηπνη γηνη ηνπ Κφδξνπ απνίθεζαλ ηελ Μηθξά Ώζία φπνπ ίδξπζαλ ηελ Εςκζηή Αςδεηάπμθδ. Κνδάθε-Σππάιδνπ (Θξε-Βπα) Κ. Παηήζηα : Βπψλπκν θεθαιινλίηηθεο νηθνγέλεηαο * Ο Ώβαεάββεθμξ Κμγάηδξ-Σοπάθδμξ (1771-1865) κεηξνπνιίηεο Κεθαινληάο, πξνζέθεξε κεγάιεο ππεξεζίεο ζηνλ αγψλα ηνπ ’21 κε ηελ ζπγθέληξσζε θαη απνζηνιή εζεινληψλ. * Ο γηαηξφο θαη ιφγηνο Γεχνβζμξ-Κμγάηδξ Σοπάθδμξ (1790-1867) πνιέκεζε ζηελ επαλάζηαζε ζην πιεπξφ ηνπ Α. Τςειάληε θαη αξγφηεξα (1861) εμειέγε γεξνπζηαζηήο. Έγξαςε ηα βηβιία Πενί Εππμηνάημοξ θαη Πενί ηςκ ςθεθεζχκ ηδξ παζδείαξ. Κνδάλεο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ Κμγάκδ είλαη πφιε ηεο Απηηθήο Μαθεδνλίαο θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Βίλαη έδξα ηνπ παλεπηζηεκίνπ Απηηθήο Μαθεδνλίαο. Βπί ηνπξθνθξαηίαο ήηαλ ην κεγαιχηεξν εκπνξηθφ θέληξν ηεο Μαθεδνλίαο. Δ δεκνηηθή ΐηβιηνζήθε ηεο Κνδάλεο, είλαη ε δεχηεξε κεγαιχηεξε ηεο Βιιάδαο θαη δηαζέηεη πάλσ απφ 155.000 ηφκνπο θαη ζπάληα ρεηξφγξαθα θαη θψδηθεο. Κνίιεο (νδφο θαη πιαηεία) (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Δ Κμίθδ ήηαλ δήκνο ηεο αξραίαο Ώζήλαο πνπ αλήθε ζηελ Εππνζνσληίδα θπιή. ΐξηζθφηαλ δπηηθά ηεο Ώζήλαο ζην ζεκείν πνπ άξρηδαλ ηα Μαθξά Σείρε. Κφθθαιε Π. (Βπη-Πνι) Πιαηεία Μαβίιε : Ο Πέηνμξ Κυηηαθδξ (1886-1962) απφ ηε Λεηβαδηά, ζπνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Ώζήλα θαη ζηελ Βιβεηία, εξγάζηεθε γηα ιίγα ρξφληα ζηε

243

Γεξκαλία θαη ην 1935 έγηλε θαζεγεηήο ηεο Εαηξηθήο ΢ρνιήο ηεο Ώζήλαο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο γεξκαληθήο θαηνρήο ζπκκεηείρε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε θαη έγηλε ππνπξγφο ηεο θπβέξλεζεο πνπ ειεγρφηαλ απφ ην ΒΏΜ (ΠΒΒΏ). Μεηά ηελ απειεπζέξσζε θαη ιφγσ ηεο πνιηηηθήο ηνπ ηνπνζέηεζεο αλαγθάζηεθε λα εγθαηαιείςεη ηελ Βιιάδα θαη λα εγθαηαζηαζεί ζηελ Ώλαηνιηθή Γεξκαλία φπνπ ζπλέρηζε ηελ παλεπηζηεκηαθή ηνπ θαξηέξα. Κνθθεξέι (Πξν) Άλσ Κπςέιε : Ο Κυηηενεθ (Gharles Robert Cockerell, 1788-1863) ήηαλ βξεηαλφο αξρηηέθηνλαο, πεξηεγεηήο, αξραηνιφγνο θαη ζπγγξαθέαο. Σν 1810 ηαμίδεςε ζηελ Βιιάδα, ηελ Εηαιία θαη ηε Μηθξά Ώζία. ΢ηελ Ώίγηλα απεθάιπςε ηα γιππηά ηνπ λανχ ηεο Ώθαίαο θαη ζηε Φπγαιία έθεξε ζην θσο ηηο πιάθεο ηεο δσθφξνπ ηνπ Βπηθνχξηνπ Ώπφιισλα. Φηινηέρλεζε θαη εμέδσζε αλαπαξαζηάζεηο ηνπ Παξζελψλα θαη αξθεηψλ κλεκείσλ ηεο Ρψκεο. Έγξαςε πνιιά βηβιία θαη εθιέρζεθε αθαδεκατθφο. Κνθθηλάθε (Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο : Ο Κςκζηακηίκμξ Κμηηζκάηδξ (1781-1831) απφ ηε Υίν ήηαλ πνηεηήο, ζπγγξαθέαο θαη δεκνζηνγξάθνο. Έδεζε ζηε ΐηέλλε φπνπ εμέδηδε ην πεξηνδηθφ Λυβζμξ Βνιήξ. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ζηελ Βιιάδα, νη απζηξηαθέο αξρέο ηνλ ζπλέιαβαλ θαη ηνλ θπιάθηζαλ γηα ηελ δξάζε ηνπ. Γχξηζε ην 1825 ζηελ Βιιάδα θαη αλέιαβε ηελ νξγάλσζε ηεο εθπαίδεπζεο ηνπ λενζχζηαηνπ θξάηνπο. Μεηέθξαζε πνιιά παηδαγσγηθά βηβιία , θσκσδίεο θαη έγξαςε πξαγκαηείεο θαη πνηήκαηα. Κνθθίλε (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο κεραληθφο Μζπαήθ Κμηηίκδξ απφ ηε Υίν, ζπκκεηείρε ζηελ Βπαλάζηαζε ηνπ ’21. Σν 1824 θαηαζθεχαζε ηα νρπξσκαηηθά έξγα ηνπ Μεζνινγγίνπ. ΢θνηψζεθε ην 1826 θαηά ηελ Έμνδν. Κνθθίλνπ Νηθ. (Και) Κππξηάδνπ : Ο Νζηυθαμξ Κυηηζκμξ (1861-1918) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ζπλζέηεο ιατθψλ ηξαγνπδηψλ. Σα ηξαγνχδηα ηνπ είραλ ειιεληθφ ρξψκα θαη ήηαλ απαιιαγκέλα απφ επξσπατθέο ή αλαηνιίηηθεο επηδξάζεηο. Μεξηθνί ηίηινη: Ο Μάδξ, Πεηαθμφδα, Ώκ ι’ αβαπμφζεξ θαη άιια. Ο Αεκήηξηνο Κφθθνο

Κφθθνπ (Λνγ) Άγηνο Λνπθάο Παηεζίσλ

: Ο Αδιήηνζμξ Κυηημξ (1856-91) απφ ηελ Διεία, ήηαλ πνηεηήο θαη απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ζεαηξηθνχο ζπγγξαθείο ηνπ 19νπ αη. Έγξαςε πνηήκαηα θαη θσκεηδχιιηα θαη ζπλεξγάζηεθε κε ηηο ζαηηξηθέο εθεκεξίδεο Ραιπαβάξ θαη Ρςιδυξ. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Μπάνιπα Λζκάνδμξ, Δ κφθδ ημο πςνζμφ, Μζα βοκή, Δ θφνα ημο βενμ-Νζηυθα. Σν ηειεπηαίν ήηαλ ε αθνξκή ηεο δνινθνλίαο ηνπ απφ έλα ινρία πνπ λφκηζε φηη δηέζπξε ηνλ παππνχ ηνπ πνπ ηνλ απνθαινχζε γεξν-Νηθφια. …θη εγψ κνλάρνο εζηεθφκνπλ ζηνλ αγέξα, ηφζν φπνπ κνπ εμέθπγε, θη είπα - Γ ν ο κ ν η π α ζ η σ, θαη λα θνπλήζσ νχιν ηνλ αηζέξα! Δίπα ηνλ ίδην ιφγν κε ηνλ Αξρηκήδε - κα θηνο ην είπε κφλν γηα ηεο γεο η’ αζηξείδη

Αεκήηξηνο Κφθθνο : Βίδα έκα υκεζνμ Κνιηάηζνπ (πιαηεία) (Βπα-Πνι) Πι. Κνιηάηζνπ : Σν Κμθζάηζμξ είλαη φλνκα παιηάο αζελατθήο νηθνγέλεηαο, κέιε ηεο νπνίαο έδξαζαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Οη πην γλσζηνί είλαη: Ο ΢ηοθζακυξ Κμθζάηζμξ, ν νπνίνο αγσλίζηεθε γηα ηελ έμσζε ηνπ ΋ζσλα θαη αξγφηεξα εμειέγε βνπιεπηήο θαη νη πνιηηηθνί Εζίδςνμξ θαη Κςκζηακηίκμξ Κμθζάηζμξ. Κνινθάζε (Ώγσ) Νέα Κπςέιε : Οη αγσληζηέο ηεο ΒΟΚΏ Κονζάημξ Κμθμηάζδξ θαη Εςκάξ Κονζάημο ζθνηψζεθαλ ηνλ Ώχγνπζην ηνπ 1956 απφ βξεηαληθά ππξά, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα απειεπζεξψζνπλ ηνλ θξαηνχκελν Πνιχθαξπν Γεσξγάηδε. Κνινθνηξψλε (νδφο θαη πιαηεία) (Βπα) Κέληξν : Ο Θευδςνμξ Κμθμημηνχκδξ (1770-1843) ήηαλ απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 θαη γηνο ηνπ

244

αγσληζηή ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 Κσλζηαληή Κνινθνηξψλε πνπ ζθνηψζεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. Ο Θνδσξήο ζε λεαξή ειηθία, ππεξέηεζε ζηνλ αγγιηθφ ζηξαηφ ζηε Γάθπλζν θαη κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξία. ΋ηαλ μέζπαζε ε Βπαλάζηαζε, βξέζεθε απφ ηελ αξρή ζηε πξψηε γξακκή ηνπ αγψλα. ΢πκκεηείρε ζε θξίζηκεο επηρεηξήζεηο, φπσο ε θαηάιεςε ηεο Καιακάηαο, ε άισζε ηεο Σξίπνιεο, νη λίθεο ζην ΐαιηέηζη θαη ζηα Αεξβελάθηα θαη αλαδείρζεθε ζε αξρηζηξάηεγν ηεο Πεινπνλλήζνπ. ΢ηνλ εκθχιην πφιεκν ηνπ 1823-5, ζθνηψζεθε έλαο γηνο ηνπ θαη ν ίδηνο θπιαθίζηεθε ζην Ναχπιην. Ώπνθπιαθίζηεθε γηα λα αληηκεησπίζεη ηα ζηξαηεχκαηα ηνπ Εκπξαήκ πνπ είραλ θαηαθιχζεη ηελ Πεινπφλλεζν θαη είραλ θέξεη ζηα πξφζπξα δηάιπζεο ηελ επαλάζηαζε. Ώληηκεηψπηζε κε θιεθηνπφιεκν ηνλ ερζξφ σο ην 1827, φηαλ ν Εκπξαήκ αλαγθάζηεθε λα εγθαηαιείςεη ηελ Βιιάδα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ππήξμε έλζεξκνο νπαδφο ηνπ Εσάλλε Καπνδίζηξηα. Μεηά ηε δνινθνλία ηνπ θπβεξλήηε, ππνζηήξημε ηελ εθινγή ηνπ βαζηιηά ΋ζσλα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο αληηβαζηιείαο - ν ΋ζσλ ήηαλ αλήιηθνο - θαηεγνξήζεθε γηα εζράηε πξνδνζία θαη θαηαδηθάζηεθε (καδί κε ηνλ Πιαπνχηα) ζε ζάλαην. Μεηά ηελ ελειηθίσζε ηνπ ΋ζσλα, νλνκάζηεθε ζηξαηεγφο θαη δηνξίζηεθε κέινο ηνπ ΢πκβνπιίνπ ηεο Βπηθξαηείαο. ΋ληαο αγξάκκαηνο, ππαγφξεπζε ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ ζην Γεψξγην Σεξηζέηε, θαη θπθινθφξεζαλ κε ηίηιν Αζήβδζζξ ζοιαάκηςκ ηδξ Βθθδκζηήξ θοθήξ. Σα γεγνλφηα πνπ πεξηγξάθνληαη ζην βηβιίν απηφ, απνηεινχλ πνιχηηκε ηζηνξηθή πεγή. Ο Θεφδσξνο Κνινθνηξψλεο

Κνινθνηξψλε Γελλαίνπ (Βπα-΢ηξ-Πνι) Κνπθάθη : Ο Γεκκαίμξ (Εςάκκδξ) Κμθμημηνχκδξ (1806-68) ήηαλ γηνο ηνπ Θεφδσξνπ. Μφιηο 16 εηψλ είρε δηθφ ηνπ έλνπιν ζψκα θαη ζπκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε (γη’ απηφ απνθιήζεθε Γελλαίνο). Σν 1830 ήηαλ ζπληαγκαηάξρεο θαη επί ΋ζσλα ππνζηξάηεγνο θαη ππαζπηζηήο ηνπ βαζηιηά. Σν 1862 δηνξίζηεθε πξσζππνπξγφο, αιιά εγθαηέιεηςε ηε ρψξα ιφγσ ηεο έμσζεο ηνπ ΋ζσλα. Ώξγφηεξα επέζηξεςε ζηελ Βιιάδα, αιιά απνρψξεζε νξηζηηθά απφ ηελ πνιηηηθή. Κνινθπλζνχο (Γεσ) Μεηαμνπξγείν : Δ Κμθμηοκεμφ είλαη ζπλνηθία ηεο δπηηθήο Ώζήλαο θαη ζπλνξεχεη κε ηνλ Κνισλφ, ηελ Ώθαδεκία Πιάησλνο θαη ην Ώηγάιεσ. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηα πεξηβφιηα κε θνινθχζηα πνπ ππήξραλ εθεί πξηλ γίλεη αζηηθή πεξηνρή. Κνινθψλνο (Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * Ο Κμθμθχκαξ (ή Κμθμθχκ) ήηαλ ειιεληθή πφιε ηεο Λπδίαο, θνληά ζηελ Έθεζν. Ήηαλ πινχζηα κε κεγάιε γεσξγηθή θαη βηνηερληθή παξαγσγή θαη απέθηεζε ζεκαληηθή δχλακε ζηε Μηθξά Ώζία. Σν 430 π.Υ. έγηλε ηκήκα ηεο πεξζηθήο απηνθξαηνξίαο θαη ην 188 π.Υ. ελζσκαηψζεθε ζην βαζίιεην ηεο Πεξγάκνπ. ΢ψδνληαη εξείπηα ησλ ηεηρψλ, ηνπ ζεάηξνπ θαη άιια, θαζψο θαη λνκίζκαηα. * Κμθμθχκαξ επίζεο ζεκαίλεη: ε πςειφηεξε θνξπθή, ε θνξσλίδα, ην αλψηαην ζεκείν δφμαο, θήκεο θαη ηζρχνο. Κνιρίδνο (Μπζ) Ώκπειφθεπνη : Δ Κμθπίδα (Κμθπίξ) ήηαλ αξραία ρψξα ηνπ Καπθάζνπ, θνληά ζηε ζεκεξηλή Γεσξγία. Βθεί βξηζθφηαλ ην κπζηθφ βαζίιεην ηεο Ώίαο, ηεο νπνίαο βαζηιηάο ήηαλ ν Ώηήηεο. Ο βαζηιηάο είρε ζηελ θαηνρή ηνπ ην Υξπζφκαιιν Αέξαο, γηα ηελ αξπαγή ηνπ νπνίνπ ν Εάζνλαο νξγάλσζε ηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. Κνισλαθίνπ (πιαηεία) Κνισλάθη : βιέπε πιαηεία Φζθζηήξ Βηαζνείαξ. Κνισλνχ (νδφο θαη πιαηεία) (Εζη) Μεηαμνπξγείν & Κνισλφο : Κμθςκυξ ζηελ αξραηφηεηα ζήκαηλε χςσκα γεο ή ιφθνο. Ήηαλ επίζεο νλνκαζία δήκσλ ηεο Ώζήλαο: - Σνπ Ώβμναίμο ή Μζζείμο ή Βνβαηζημφ Κμθςκμφ, πνπ βξηζθφηαλ θνληά ζην λαφ ηνπ Δθαίζηνπ (Θεζείν) θαη ήηαλ ν πνιππιεζέζηεξνο δήκνο θαη αλήθε ζηελ Ώηγείδα θπιή. Βθεί βξηζθφηαλ ην πεξίθεκν Διηνηξφπην ηνπ Μέησλνο.

245

- Σνπ Εππείμο Κμθςκμφ πνπ βξηζθφηαλ θνληά ζηελ Ώθαδεκία Πιάησλνο θαη αλήθε ζηελ Λενληίδα θπιή. Βθεί βξηζθφηαλ ν λαφο ηεο Εππείαο Ώζελάο. Ο δήκνο απηφο έγηλε δηάζεκνο απφ ηελ ηξαγσδία ηνπ ΢νθνθιή Οζδίπμοξ επί Κμθςκχ. Κφκαλνπ (Γεσ) Κπςέιε : Ο Κυιακμξ είλαη ρσξηφ ηεο Κνδάλεο, θνληά ζηελ ΠηνιεκαΎδα. Βθεί έγηλε ζεκαληηθή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ θαηά ηνλ Πξψην ΐαιθαληθφ Πφιεκν, ηνλ Ννέκβξην 1912. Κφκαλσλ (Εζη) Πεξηζζφο : Τπήξραλ ζηελ αξραηφηεηα δπν πφιεηο ηεο Μηθξάο Ώζίαο κε ην φλνκα Κφκαλα: Δ πξψηε ήηαλ ε Κυιακα Πμκηζηή πφιε ηνπ Πφληνπ, ηεο νπνίαο νη θάηνηθνη ιάηξεπαλ ηε ρηηηηηηθή ζεά Μα. Ώξγφηεξα επί Ρσκαίσλ ε πφιε νλνκάζηεθε Εεξνθαηζάξεηα. Δ δεχηεξε ήηαλ ε Κμιάκα ή Κμιιαβδκή, πφιε ηεο Καππαδνθίαο. Δ πφιε αλήθε ζηε ΢πξία, αξγφηεξα ζηελ Πεξζία θαη κεηά ζηνπο Μαθεδφλεο, ζηνπο Ρσκαίνπο, ζηνπο ΐπδαληηλνχο θαη ηέινο ζηνπο Σνχξθνπο. Κνκκέλνπ Άξηεο (Γεσ-Εζη) Άλσ Κπςέιε : Σν Κμιιέκμ Άνηαξ βξίζθεηαη ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Ώξάρζνπ. Σν ρσξηφ ζεκαδεχηεθε φηαλ ζηηο 16 Ώπγνχζηνπ 1943, νη Γεξκαλνί έζθαμαλ ηνπο πεξηζζφηεξνπο θαηνίθνπο ηνπ, μεθιήξηζαλ νινθιεξσηηθά πάλσ απφ 20 νηθνγέλεηεο θαη άθεζαλ πίζσ ηνπο 317 λεθξνχο, απφ ηνπο νπνίνπο 97 παηδηά! Κνκλά Σξάθα (Βπα) Κπςέιε : Ο Κνκλάο Σξάθαο ή Κνκλελόο Σξάθαο (17861840) απφ ηα Καιάβξπηα, δηέζεζε φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ γηα ηνλ αγψλα ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε κε ηνλ Ώζαλάζην Αηάθν, ηνλ Ώλδξνχηζν θαη κε άιινπο νπιαξρεγνχο. Μεηά ηε απειεπζέξσζε έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. Κνκλελψλ (ΐπδ) Βμάξρεηα : Οη Κμικδκμί ήηαλ απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο δπλαζηείεο ηνπ ΐπδαληίνπ. Εδξπηήο ηεο ήηαλ ν Εζαάηζμξ Ώ΄ Κμικδκυξ (1057-59). Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ, αθνινχζεζαλ ηέζζεξηο απηνθξάηνξεο θαη ε δπλαζηεία ζπλερίζηεθε θαη πάιη κε ηνλ Ώθέλζμ Ώ΄ Κμικδκυ (1081-1118), ν νπνίνο πξνζπάζεζε λα αλαζπγθξνηήζεη ηελ απηνθξαηνξία θαη λα αληηκεησπίζεη ηνπο εηζβνιείο Ννξκαλδνχο, Κνπκάλνπο, ΢ειηδνχθνπο Σνχξθνπο θαη άιινπο. Βπί βαζηιείαο ηνπ έγηλε ε Πξψηε ΢ηαπξνθνξία. Δ θφξε ηνπ, ε ηζηνξηθφο Άκκα Κμικδκή, έγξαςε ηελ Ώθελζάδα. Δ πξψηε γπλαίθα ηζηνξηθφο, ε Άλλα Κνκλελή

Ώθνινχζεζε ν Εςάκκδξ ΐ΄ Κμικδκυξ ή Καθμσςάκκδξ (1118-43) γηνο ηνπ Ώιέμηνπ θαη ν Μακμοήθ Ώ΄ Κμικδκυξ (1143-80) γηνο ηνπ Εσάλλε. Ο Μαλνπήι ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηθαλφηεξνπο βπδαληηλνχο εγεκφλεο, αιιά ζεκαδεχηεθε απφ ηελ ζπληξηπηηθή ήηηα ηνπ απφ ηνπο Σνχξθνπο ζην Μπξηνθέθαιν. Σνλ δηαδέρζεθε ν γηνο ηνπ Ώθέλζμξ ΐ’ Κμικδκυξ (118083) θαη κεηά απφ απηφλ βαζίιεπζε ν Ώκδνυκζημξ Ώ’ Κμικδκυξ (1183-85). Ο Ώλδξφληθνο ήηαλ ν ηειεπηαίνο ηεο δπλαζηείαο. Ανινθνλήζεθε (ή εμνξίζηεθε) θαη ηνλ δηαδέρζεθε ν Εζζαάθηνο ΐ΄ Άγγεινο, ν νπνίνο ζεκειίσζε ηελ δπλαζηεία ησλ Ώγγέισλ. Κνκνηελήο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Κμιμηδκή είλαη πφιε ηεο Θξάθεο, πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Ρνδφπεο θαη έδξα ηνπ Αεκνθξίηεηνπ παλεπηζηεκίνπ. Μεγάιν κέξνο ησλ θαηνίθσλ ηεο είλαη κνπζνπικάλνη (ηνπξθηθήο θαη πνκαθηθήο θαηαγσγήο) θαη Έιιελεο απφγνλνη πξνζθχγσλ ηεο Μ. Ώζίαο.. Κνλδάθε (Βπα) Πνιχγσλν : Ο Ώκδνέαξ Κμκδάηδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21. Κνλδπιάθε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο ζπγγξαθέαο θαη δεκνζηνγξάθνο Εςάκκδξ Κμκδοθάηδξ (1862-1920) απφ ηε ΐηάλλν ηεο Κξήηεο, θαηαγφηαλ απφ νηθνγέλεηα αγσληζηψλ ηνπ ’21. Ο ίδηνο δηέθνςε ηηο γπκλαζηαθέο ζπνπδέο ηνπ ζηελ Ώζήλα γηα λα γπξίζεη ζηελ Κξήηε θαη ζπκκεηάζρεη ζε κηα αθφκα θξεηηθή επαλάζηαζε. Ώξγφηεξα ζπλεξγάζηεθε κε ηηο αζελατθέο εθεκεξίδεο Άζηο, Βιπνυξ θαη Βζηία ηηο νπνίεο έγξαθε

246

ρξνλνγξαθήκαηα κε ην ςεπδψλπκν Αζααάηδξ. Παξάιιεια εκθαλίζηεθε θαη ζηε ινγνηερλία κε ην πξψην ηνπ κπζηζηφξεκα Οζ άεθζμζ ηςκ Ώεδκχκ. Ώθνινχζεζαλ : ΋ηακ ήιμοκ δάζηαθμξ, Παημφπαξ, Πνχηδ αβάπδ θαη άιια. Κνλεκέλνπ (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο Νζηυθαμξ Κμκειέκμξ (1832-1906) απφ ηελ Πξέβεδα ήηαλ ινγνηέρλεο θαη πνηεηήο, απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο ρξήζεο ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο θαη ξηδνζπαζηηθψλ πνιηηηθψλ απφςεσλ. Έγξαςε πνηήκαηα, πξαγκαηείεο, δνθίκηα θαη κπζηζηνξήκαηα, φπσο: Δ θακηαζία ιμο, Δ δζαεήηδ θαη άιια. Κφληαξε (Πνι) Λπθαβεηηφο : Ο Εςάκκδξ Κυκζανδξ (1801-72) ήηαλ λνκηθφο, ινγνηέρλεο θαη δηεηέιεζε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο απφ ην 1851 σο ην 1854. Κνλίηζεο (Γεσ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Δ Κυκζηζα είλαη γξαθηθή θσκφπνιε ηεο Δπείξνπ, πνπ βξίζθεηαη πνιχ θνληά ζηελ ειιελναιβαληθή κεζφξην θαη ζην θαξάγγη ηνπ ΐίθνπ. Κνλνπηζνπνχινπ (Βπη) Νέα Φηινζέε : Ο Γεχνβζμξ Κμκμπζζυπμοθμξ (1867-1919) απφ ηελ Ώζήλα, ζπνχδαζε κεραλνινγία ζηε Γεξκαλία θαη έγηλε θαζεγεηήο ηνπ Πνιπηερλείνπ θαη ηεο ΢ρνιήο Βπειπίδσλ. Κνληνγηαλλαίσλ (Βπα) Γθχδε : Δ νηθνγέλεηα ησλ Κμκημβζακκαίςκ απφ ηε Τπάηε ηεο Φζηψηηδνο, έδσζε πνιιά κέιε ηεο ζην αγψλα θαηά ησλ Σνχξθσλ είηε πξηλ (σο αξκαηνινί) είηε θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Γελάξρεο ηεο ζεσξείηαη ν Γζάκκδξ, πνπ πήξε ην παξαηζνχθιη Κμκημβζάκκδξ ιφγσ ηνπ χςνπο ηνπ. Έδξαζε σο αξκαηνιφο ζηα κέζα ηνπ 18νπ αη. Ώξκαηνιφο ήηαλ θαη ν γηνο ηνπ ν Κςκζηακηήξ Κμκημβζάκκδξ ν νπνίνο ζθνηψζεθε ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο Σνχξθνπο ην 1810. Οη γηνη ηνπ Κσλζηαληή ν Γζχνβμξ, ν ΢πφνμξ θαη ν Νζημθυξ Κμκημβζάκκδξ πνιέκεζαλ ζηελ επαλάζηαζε θαη ηειεπηαίνο ζθνηψζεθε ην 1825 ζηελ πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ. Ο άιινο γηνο ηνπ Γηάλλε ν Μήηζμξ Κμκημβζάκκδξ πνιέκεζε ζηελ ΢ηεξεά θαη δηαθξίζεθε ζην Μεζνιφγγη. Παηδηά ηνπ Μήηζνπ ήηαλ ν Νζηυθαμξ, ν ΐαββέθδξ θαη ν Γζακκάηδξ Κμκημβζάκκδξ. Ο πξψηνο ζθνηψζεθε ην 1823 ζηελ Βπξπηαλία θαη νη άιινη δπν κεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλαλ αμησκαηηθνί ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. Κνληνγηαλλάθε (Βζλ) Βιιελνξψζσλ : Ο Ιωάλλεο Κνληνγηαλλάθεο (1817-88) απφ ηελ ΢κχξλε, ήηαλ επεξγέηεο ηεο Ώζήλαο. Με δηθέο ηνπ δαπάλεο θηίζηεθε ην Αεκνηηθφ Ννζνθνκείν, ην ΐξεθνθνκείν θαη απνπεξαηψζεθε ην Αεκαξρείν ηεο Ώζήλαο. Ώπηνπξνζσπνγξαθία ηνπ Φψηε Κφληνγινπ

Κφληνγινπ Φ. (Και-Λνγ) ΢επφιηα : Ο Φχηδξ Κυκημβθμο (18951965) απφ ην Ώτβαιί (Κπδσληέο) ήηαλ ζεκαληηθφο ζχγρξνλνο δσγξάθνο, αγηνγξάθνο θαη ινγνηέρλεο. Γξάθηεθε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ ηεο Ώζήλαο, δελ ηελ ηειείσζε θαη πήγε ζην Παξίζη φπνπ αζρνιήζεθε κε ηε δσγξαθηθή. Σν 1919 ήξζε ζηελ Ώζήλα φπνπ έθαλε ηε γλσξηκία γλσζηψλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ φπσο νη Καδαληδάθεο, Πνιίηεο, Πξεβειάθεο θ.ά. ΢ε ηαμίδη ηνπ ζην Άγην ΋ξνο αλαθάιπςε ηελ βπδαληηλή δσγξαθηθή. Βξγάζηεθε σο ζπληεξεηήο εηθφλσλ ζε κνπζεία, σο αγηνγξάθνο ζε λανχο θαη έθαλε ηελ εηθνλνγξάθεζε ηνπ δεκαξρείνπ ηεο Ώζήλαο. Παξάιιεια έγξαςε βηβιία φπσο ΐαζάκηα, Ώζηνμθάαμξ, Ώσααθί, Πέδνμ Κάγαξ θ.ά. Κνληνγφλε (Βπη) Γθχδε : Ο Κςκζηακηίκμξ Κμκημβυκδξ (1812-78) απφ ηελ Σεξγέζηε, ζπνχδαζε ζενινγία θαη θηινζνθία ζηε Γεξκαλία. Αηνξίζηεθε θαζεγεηήο ζην λενζχζηαην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο, ζην νπνίν δίδαμε επί 40 ρξφληα. Έγξαςε: Βηηθδζζαζηζηή Εζημνία, Ββπεζνίδζμ εανασηήξ ανπαζμθμβίαξ θαη άιια. Κνληνζθαιίνπ (Βπα) Νέα Κπςέιε : Σν Κμκημζηάθζ είλαη ζπλνηθία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, ζηελ νπνία σο ην 1955 θαηνηθνχζαλ πνιινί Έιιελεο.

247

Κφληνπ Κ. (Βπη)

Άγηνο Λνπθάο Παηεζίσλ : Ο θηιφινγνο θαη ειιεληζηήο Κςκζηακηίκμξ Κυκημξ (1834-1909) απφ ηελ Άκθηζζα, ήηαλ θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ. Παξάιιεια εμέδηδε θηινινγηθά πεξηνδηθά φπσο ν Λυβζμξ Βνιήξ θαη Ώεδκά θαη ζπλεξγάζηεθε κε άιια. Αεκνζίεπε πξαγκαηείεο ηνπ κε θξηηηθέο θαη δηνξζψζεηο θεηκέλσλ αξραίσλ ζπγγξαθέσλ. Βπίζεο ζεσξνχζε ηελ ειιεληθή γιψζζα σο έλα ζχλνιν αδηάζπαζην απφ ηελ επνρή ηνπ Οκήξνπ σο ηνλ 19ν αη. Κνληνχιε ΢ηξαηεγνχ) Κνπθάθη : βιέπε ΢ηναηδβμφ Κμκημφθδ Κφλσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Ώζελαίνο λαχαξρνο Κυκςκ (5νο-4νο π.Υ. αη.), γηνο ηνπ Σηκνζένπ, αλέιαβε ην 413 ηελ εγεζία ζηφινπ απφ 20 ηξηήξεηο. Πέληε ρξφληα αξγφηεξα εθιέρζεθε ζηξαηεγφο. Χο αξρεγφο ηνπ ζηφινπ εηηήζεθε απφ ηνπο ΢παξηηάηεο ζηνπο Ώηγφο Πνηακνχο. Ο ίδηνο θαηάθεξε λα δηαθχγεη θαη γηα λα γιηηψζεη απφ ηελ νξγή ησλ Ώζελαίσλ θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο Κχπξνπ Βπαγφξα. Ο Πέξζεο βαζηιηάο Ώξηαμέξμεο πξφηεηλε ζηνλ Κφλσλα λα αλαιάβεη ηελ εγεζία ηνπ πεξζηθνχ ζηφινπ. Έηζη ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ ζπαξηηαηηθφ ζηφιν ηνλ νπνίν θαηαλίθεζε θαη θαηάθεξε λα δηαιχζεη ηε ιαθσληθή ζπκκαρία. Βπέζηξεςε ζηελ Ώζήλα ζξηακβεπηήο θαη νη Ώζελαίνη ηνλ ηίκεζαλ. * Ο αζηξνλφκνο θαη καζεκαηηθφο Κυκςκ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢άκν, αλαθάιπςε λέν αζηεξηζκφ ηνλ νπνίν νλφκαζε Πθυηαιμ ηδξ ΐενεκίηδξ. * Ο αηηηθηζηήο κπζνγξάθνο Κυκςκ (1νο κ.Υ. αη.), έγξαςε ην έξγν Αζδβήζεζξ. Κνξαή (Λνγ) Κιαπζκψλνο : Ο δάζθαινο ηνπ γέλνπο Ώδαιάκηζμξ Κμναήξ (1748-1833) απφ ηε ΢κχξλε, ήηαλ ιφγηνο θαη πνηεηήο. ΢πνχδαζε ζηελ Γαιιία θαη έδεζε εθεί πνιιά ρξφληα. Μεηέθξαζε ζηα γαιιηθά Έιιελεο θιαζζηθνχο. Ήζειε λα απμηαεάνεζ ηελ ειιεληθή γιψζζα, απφ ηηο ηνπξθηθέο αιιά θαη απφ ηηο πνηθίιεο επηδξάζεηο πνπ επέθεξαλ ζ’ απηήλ νη γιψζζεο πνπ ρξεζηκνπνηνχζαλ νη Έιιελεο ηεο δηαζπνξάο. Πξνψζεζε γηα ην ζθνπφ απηφ, ηε δεκηνπξγία κηαο ιφγηαο γιψζζαο, ηεο ηαεανεφμοζαξ, φπσο απνθιήζεθε. Βηνίκαδε κάιηζηα έλα ιεμηθφ κε ηνλ ηίηιν Άηαηηα, απφ ην νπνίν εθδφζεθαλ 5 ηφκνη θαη άιινη 2 κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Ο Ώδακάληηνο Κνξαήο

Βπεξεαζκέλνο απφ ηηο απφςεηο ηνπ Αηαθσηηζκνχ, θαπηεξίαδε ηε ζηάζε ηεο Βιιεληθήο Βθθιεζίαο, πνπ θπβεξλνχζε ην εθθδκζηυ ιζθζέηζ πξνο φθεινο ησλ Οζσκαλψλ. Ήηαλ παξψλ ζην μέζπαζκα ηεο γαιιηθήο επαλάζηαζεο θαη ηνλ επεξέαζαλ ηα θηιειεχζεξα ηεο θεξχγκαηα. Ολεηξεπφηαλ ηελ αλαζχζηαζε ηεο ειιεληθήο δεκνθξαηίαο παξφκνηαο κε απηήλ ηνπ Πεξηθιή, κε πξφεδξφ ηεο ηνλ Γάιιν επαλαζηάηε Λαθαγηέη. Θαχκαδε ηνλ εθ ησλ πξσηεξγαηψλ ηεο ακεξηθαληθήο επαλάζηαζεο Συιαξ Σγέθενζμκ, κε ηνλ νπνίν δηαηεξνχζε αιιεινγξαθία. ΋ηαλ μέζπαζε ε ειιεληθή επαλάζηαζε, παξά ηε κεγάιε ηνπ ειηθία, θηλεηνπνηήζεθε θαη αιιεινγξαθνχζε κε επηθαλείο Βπξσπαίνπο λα βνεζήζνπλ ηνλ αγψλα. Έγξαςε θαη ελζνπζηψδεηο ζηίρνπο. Δ Γ’ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Σξνηδήλαο αλαθήξπμε ηνλ Κνξαή άλζμ ηδξ Παηνίδαξ. Κφξαθα Μηρ. (Βπα) Θπκαξάθηα : Ο Μζπαήθ Κυναηαξ (1797-1882) απφ ηελ Πφκπηα Δξαθιείνπ ήηαλ καρεηήο θαη νπιαξρεγφο φισλ ησλ θξεηηθψλ επαλαζηάζεσλ. Κνξγηαιελίνπ (Βζλ) Βιιελνξψζσλ : Ο Μανίκμξ Κμνβζαθέκζμξ (1830-1911) απφ ην Ώξγνζηφιη, ήηαλ εζληθφο επεξγέηεο. Ώπέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία θαη θιεξνδφηεζε κεγάια πνζά γηα ηελ ίδξπζε ηεο Κνξγηαιελείνπ ΢ρνιήο ζηηο ΢πέηζεο, ην αζηεξνζθνπείν ηεο Ώζήλαο, ην λνζνθνκείν Παίδσλ, ηνλ Βπαγγειηζκφ θαη άιια ηδξχκαηα. Κνξζίνπ (Γεσ) Κνιηάηζνπ : Σν Κυνεζμ είλαη ρσξηφ ηνπ λεζηνχ Άλδξνπ Κπθιάδσλ.

248

Κνξίλεο (Ώξρ) Πιαηεία Κνπκνπλδνχξνπ : Δ Κυνζκκα (φρη Κφξηλα) ήηαλ ιπξηθή

πνηήηξηα απφ ηελ Σαλάγξα ηνπ 5νπ π.Υ. αη. Έγξαςε πνίεζε ζηε βνησηηθή δηάιεθην θαη ιέγεηαη φηη επέθξηλε ηνλ (επίζεο ΐνησηφ) Πίλδαξν γηα ηε ρξήζε ηεο αηηηθήο γιψζζαο ζηα πνηήκαηά ηνπ. Σα πνηήκαηα ηεο Κφξηλλαο έρνπλ σο ζέκα θπξίσο ηε βνησηηθή παξάδνζε θαη κπζνινγία ν αγψλαο ηνπ Κηζαηξψλα κε ηνλ Βιηθψλα, ν Δξαθιήο, ν Οηδίπνδαο θιπ). Κνξηλζίαο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Κμνζκεία είλαη πεξηνρή θαη λνκφο ηεο Πεινπνλλήζνπ κε πξσηεχνπζα ηελ πφιε ηεο Κνξίλζνπ. ΐξέρεηαη απφ ηνλ ΢αξσληθφ θαη ηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν θαη ρσξίδεηαη απφ ηελ επεηξσηηθή Βιιάδα κε ηνλ Εζζκφ ηεο Κνξίλζνπ θαη ηε Αηψξπγα ηεο Κνξίλζνπ πνπ ζπλδέεη ηνπο δπν απηνχο θφιπνπο. Κνξίλζνπ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Κυνζκεμξ είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο Πεινπνλλήζνπ, πξσηεχνπζα ηνπ λ. Κνξηλζίαο. Εδξπηήο ηεο ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία ήηαλ ν ΢ίζπθνο. Σνλ 7ν π.Υ. αη. ε πφιε ππφ ηνπο ηπξάλλνπο Κχςειν θαη Πεξίαλδξν (έλαλ απφ ηνπο Βπηά ΢νθνχο) ήηαλ ηζρπξή θαη αθκαία, αλέπηπμε ηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο θαη ίδξπζε απνηθίεο ζηελ Κέξθπξα θαη ζηηο ΢πξαθνχζεο. Έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν. Σν 146 π.Υ. θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ην Ρσκαίν χπαην Μφκκην θαη ρηίζηεθε μαλά απφ ηνλ Ενχιην Καίζαξα. Κνξλάξνπ (Βζλ) ΢χληαγκα : Ο ΐζηζέκηγμξ Κμνκάνμξ (1553-1614) γηνο ηνπ βελεηνθξεηηθνχ Εάθσβνπ Κνξλάξνπ, απφ ηε ΢εηεία, είλαη ν ζεκαληηθφηεξνο πνηεηήο ηεο θξεηηθήο ινγνηερλίαο. Σν 10.000 ζηίρσλ εξσηηθφ πνηεηηθφ κπζηζηφξεκά ηνπ ν Βνςηυηνζημξ, ζεσξείηαη απφ ηα αξηζηνπξγήκαηα ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, γξακκέλν ζηελ θξεηηθή δηάιεθην. Ο Κνξλάξνο έδεζε θαη πέζαλε ζηνλ Υάλδαθα (Δξάθιεην). Σνπ απνδίδεηαη θαη ε ζπγγξαθή ελφο αθφκα κλεκεηψδνπο έξγνπ, ηεο Θοζίαξ ημο Ώαναάι. Ώθνπ, ηξνκάξα κε θξαηεί, δάιε κεγάιελ έρσ, θνηκνχκελνο ή μππλεηφο αλ είκαη δελ θαηέρσ. Ίληα καληάην κνχ θεξεο, άγγειε, απφ ην ζξφλν η’ αθέληε καο, θη ψξηζε λα θάκσ ην δε ζψλσ;

ΐ. Κνξλάξνο : Δ Θοζία ημο Ώαναάι Κνξνίβνπ (Μπζ -Ώξρ) Παγθξάηη : Απν κπζηθά θαη δπν ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο Κυνμζαμξ ήηαλ ήξσαο ηνπ Άξγνπο, ν νπνίνο γηα λα απαιιάμεη ηελ πφιε ηνπ απφ ινηκφ πνπ είρε ζηείιεη ν Ώπφιισλαο, ζθφησζε ην ηέξαο Πνηλή. * Ο άιινο κπζηθφο Κυνμζαμξ ήηαλ γηνο ηνπ Μχγδσλα θαη κλεζηήξαο ηεο Καζζάλδξαο ηεο Σξνίαο. Πνιέκεζε ζην πιεπξφ ησλ Σξψσλ, αιιά ζθνηψζεθε απφ ηνλ Νενπηφιεκν. * Ο αζιεηήο Κυνμζαμξ (8νο π.Υ. αη.) απφ ηε Ήιηδα, είλαη ν πξψηνο θαηαγεγξακκέλνο νιπκπηνλίθεο. Νίθεζε ζηνλ αγψλα δξφκνπ ελφο ζηαδίνπ ζηελ πξψηε Οιπκπηάδα ηνπ 776 π.Υ. ΢ηηο πξψηεο 13 Οιπκπηάδεο ν αγψλαο ελφο ζηαδίνπ ήηαλ ην κνλαδηθφ αγψληζκα. * Ο αξρηηέθηνλαο Κυνμζαμξ (5νο π.Υ. αη.) ζρεδίαζε θαη άξρηζε ηελ θαηαζθεπή ηνπ Σειεζηεξίνπ ηεο Βιεπζίλαο.. Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ ζπλέρηζαλ ν Ξελνθιήο θαη ν Μεηαγέλεο. Ο Λάκπξνο Κνξνκειάο

Κνξνκειά (Βζλ-Βπα-Λνγ-΢ηξ) Νένο Κφζκνο : * Ο Υαηγή Λάιπνμξ Κμνμιδθάξ (1750-99) ήηαλ δεκνγέξνληαο ηεο Ώζήλαο * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Υαηγδθάιπνμξ Κμνμιδθάξ (1780-1826), απφ ηελ Ώζήλα δηέζεζε ηελ πεξηνπζία ηνπ ζηνλ αγψλα. ΢ε κάρε ζηελ Ώηηηθή, ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη εθηειέζηεθε. * Ο δεκνζηνγξάθνο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο Αδιήηνζμξ Κμνμιδθάξ (1850-98) ήηαλ απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ θηινινγηθνχ ζπιιφγνπ Πανκαζζυξ θαη ηνπ Βζληθνχ Θεάηξνπ. Θεσξείηαη

249

ν δεκηνπξγφο ηνπ θσκεηδπιιίνπ θαη έγξαςε πνιιά ζεαηξηθά έξγα φπσο Παβηάζηδ, Έθαβεξ αθίηα, Ο ιίημξ ηδξ Ώνζάδκδξ, Ο αβαπδηζηυξ ηδξ αμζημπμφθαξ, Δ ηφπδ ηδξ Μανμφθαξ θ.ά. * Ο Λάιπνμξ Κμνμιδθάξ (1867-1923), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ δεκνζηνγξάθνο, νηθνλνκνιφγνο θαη δηπισκάηεο. Έιαβε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1896 θαη ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. Χο πξφμελνο ζηε Θεζζαινλίθεο ήηαλ απφ ηνπο βαζηθνχο νξγαλσηέο ηνπ Μαθεδνληθνχ αγψλα. Ώξγφηεξα έγηλε ππνπξγφο θαη πξεζβεπηήο. * Ο αμησκαηηθφο ηνπ ππξνβνιηθνχ Ώκδνέαξ Κμνμιδθάξ (1867-1913), έπεζε ζην ΐ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν, ζηε κάρε ηνπ Λαραλά Κνξπδαιιέσο (Βζλ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο ιφγηνο, θιεξηθφο θαη θηιφζνθνο Θευθζθμξ Κμνοδαθθεφξ (1570-1645) απφ ηελ Ώζήλα, ζπνχδαζε ζηελ Εηαιία θαη δίδαμε ζηε ΐελεηία, Γάθπλζν θαη Ώζήλα θαη αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηεο παηξηαξρηθήο Ώθαδεκίαο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Έγξαςε πξαγκαηείεο θαη ζρφιηα γηα ηνλ Ώξηζηνηέιε. Κνξπδή (Πνι) Μαθξπγηάλλε : Ο Ώθέλακδνμξ Κμνογήξ ή Κμνζγήξ (1885-1941) απφ ηνλ Πφξν, ήηαλ λνκηθφο, νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο. Βξγάζηεθε ζηελ Βζληθή Σξάπεδα θαη ην 1929 πξσηνζηάηεζε ζηελ ίδξπζε ηεο Ώγξνηηθήο Σξάπεδαο θαη έγηλε ν πξψηνο πξφεδξφο ηεο. Υξεκάηηζε ππνπξγφο ζηε θπβέξλεζε Μεηαμά θαη κεηά ην ζάλαην ηνπ δηθηάηνξα (29/1/41), ν βαζηιηάο Γεψξγηνο ηνπ αλέζεζε ην ζρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο. Χο πξσζππνπξγφο απέξξηςε ην γεξκαληθφ ηειεζίγξαθν γηα ηελ ζπλζεθνιφγεζε ηεο Βιιάδαο. ΋ηαλ ην κέησπν θαηέξξεπζε, ν Κνξπδήο απηνθηφλεζε ζηηο 18 Ώπξηιίνπ ηνπ ’41. Ο Ώιέμαλδξνο Κνξπδήο

Κνξπηζάο (Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : Δ Κμνοηζά (αιβαληθά Korce) είλαη αιβαληθή πφιε. Βίρε αθκάδνπζα ειιεληθή θνηλφηεηα, κε πνιιά ζρνιεία θαη πλεπκαηηθά ηδξχκαηα. ΢ηνλ Ώ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν 1913, ε πφιε θαηειήθζε απφ ειιεληθά ζηξαηεχκαηα, αιιά ηειηθά απνηέιεζε ηκήκα ηεο Ώιβαλίαο. Σν 1941 νη Εηαινί ππνρξεψζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηελ πφιε ζηνλ Βιιεληθφ ζηξαηφ, αιιά κεηά ηελ εηζβνιή ησλ Γεξκαλψλ ζηελ Βιιάδα, ε Κνξπηζά παξέκεηλε ζηελ Ώιβαλία Κνξσλείαο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη & Λακπξηλή : Δ Κμνχκεζα ή Κμκημιμοθά είλαη ρσξηφ ηεο ΐνησηίαο. ΐξίζθεηαη πνιχ θνληά ζηελ αξραία πφιε Κνξψλεηα ε νπνία ηδξχζεθε απφ ηνλ Κφξσλν, γην ηνπ Θεξζάλδξνπ θαη εγγνλφ ηνπ ΢ίζπθνπ. Ο αδειθφο ηνπ Κφξσλνπ ν Ώιίαξηνο ίδξπζε ηελ νκψλπκε βνησηηθή πφιε. ΢χκθσλα κε ηνλ ΋κεξν ε Κνξψλεηα πήξε κέξνο ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν. ΢ηελ πφιε ππήξραλ νη λανί ηνπ Βξκή θαη ηεο Ώζελάο. Δ Κνξψλεηα θαηαζηξάθεθε ηειείσο απφ ηνπο Ρσκαίνπο Κνξψλεο (Γεσ) Νεάπνιε : Κμνχκδ είλαη φλνκα πφιεσλ θαη ρσξηψλ ησλ λνκψλ Ώξγνιίδαο, Γαθχλζνπ Πξέβεδαο θαη Μεζζελίαο. Δ Κμνχκδ ηεο Μεζζελίαο είλαη παξαιηαθή θσκφπνιε πνιχ θνληά ζηα εξείπηα ηεο αξραίαο νκψλπκεο πφιεο. Ώπφ ην 1205 ηελ θαηείραλ νη Φξάγθνη θαη αξγφηεξα νη Βλεηνί νη νπνίνη έρηηζαλ έλα ηζρπξφ θαη επηβιεηηθφ θξνχξην. Σελ επνρή εθείλε ε Κνξψλε ήηαλ ζεκαληηθφ εκπνξηθφ θαη λαπηηθφ θέληξν. Σν 1500 ηελ θαηέιαβαλ νη Σνχξθνη . Κνξσπίνπ (Γεσ) Γνπδί : Σν Κμνςπί είλαη πφιε ηεο πφιε ηεο Ώλαηνιηθήο Ώηηηθήο, ζηα Μεζφγεηα., θνληά ζην αεξνδξφκην ησλ ΢πάησλ. Κνζκά Ώηησινχ (Θξε) Λπθαβεηηφο : Ο ιφγηνο θαη κνλαρφο Κμζιάξ μ Ώζηςθυξ ή Παηνμημζιάξ (1714-79) απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία, έγηλε γλσζηφο απφ ηα ζεξκά θεξχγκαηά ηνπ, αιιά θαη γηα ηηο πξνθεηηθέο θαη ζαπκαηνπξγηθέο ηθαλφηεηεο πνπ (φπσο πίζηεπαλ νη νπαδνί ηνπ) δηέζεηε. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζσληάδα ζρνιή ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο θαη έγηλε κνλαρφο. Σν 1579 άξρηζε πεξηνδείεο ζηα ρσξηά ηεο Απηηθήο Βιιάδαο θαη ηεο Δπείξνπ θαη κε ηνπο ιφγνπο ηνπ παξαθηλνχζε ηνπο νξζφδνμνπο Έιιελεο λα ρηίδνπλ ζρνιεία γηα λα

250

κε ραζεί ε ρξήζε ηεο γιψζζαο ηνπο, πνπ θηλδχλεπε απφ ηελ αιβαληθή, ηε βιάρηθε θαη ηελ ηνπξθηθή. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770 ν Κνζκάο ζεσξήζεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο επηθίλδπλνο γηα ηελ αζθάιεηα ηνπ θξάηνπο. ΢πλειήθζε θαη εθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ Δ Οξζφδνμε Βθθιεζία ηνλ αλαθήξπμε άγην. Κνζκά Κίηζνπ & Πάλνπ (Βπα) Νένο Κφζκνο : Οη Κίηζμξ ηαζ Πάκμξ Κμζιάξ ήηαλ αγσληζηέο ηνπ ’21 θαη έπεζαλ ην 1827 ζηελ Ώζήλα. Κνζκά Μεισδνχ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο πνηεηήο θαη θιεξηθφο Κμζιάξ μ Μεθςδυξ (πεξ.

685-πεξ. 752) απφ ηε Αακαζθφ, είλαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πκλνγξάθνπο ηεο Βθθιεζίαο. Ώλαηξάθεθε απφ ηνλ ΢έξγην Μαλζνχξ (παηέξα ηνπ Εσάλλε Αακαζθελνχ) θαη αξγφηεξα έγηλε επίζθνπνο. Με ηνλ Εσάλλε Αακαζθελφ ζεσξνχληαη νη θαη’ εμνρήλ εθπξφζσπνη ηεο πνηεηηθήο πκλνγξαθίαο, Πνιινί απφ ηνπο ζαπκάζηνπο χκλνπο ηνπ ελζσκαηψζεθαλ ζην ιεηηνπξγηθφ ηεο Βθθιεζίαο, φπσο: Υνζζηυξ βεκκάηαζ δμλάζαηε, Κφιαηζ εαθάζζδξ, ΐοεμφ ακεηάθορε ποειέκα θ.ά. Κχκαηη ζαιάζζεο, ηνλ θξχςαληα πάιαη, δηψθηελ ηχξαλλνλ, ππφ γεο έθξπςαλ, ησλ ζεζσζκέλσλ νη Παίδεο’ αιιά εκείο σο αη Νεάληδεο ησ Κπξίσ άζσκελ Κνζκά ηνπ Μεισδνχ : Κφιαηζ εαθάζζδξ

Κφζζνπ (Και) Άγηνο Βιεπζέξηνο : Ο γιχπηεο Εςάκκδξ Κυζζμξ (1830-73) απφ ηελ Σξίπνιε, ήηαλ ν πξψηνο αλδξηαληνπνηφο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη Φισξεληία. Φηινηέρλεζε πξνηνκέο θαη αλδξηάληεο, έξγα εκπλεπζκέλα απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ΄21. Αεκηνπξγήκαηά ηνπ είλαη νη αλδξηάληεο ηνπ Ρήγα, ηνπ Παηξηάξρε Β’, ηνπ Γάππα, ηνπ Καπνδίζηξηα, ηνπ Βυλάξδνπ θαη άιια. Κνηδηά (πιαηεία) (Πνι) Οκφλνηα : * Ο Κχζηαξ Κμηγζάξ (1892-1951) ζπνχδαζε λνκηθά θαη ην 1934 εμειέγε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. Ήηαλ ελζνπζηψδεο ζαπκαζηήο ηνπ Μνπζνιίλη θαη ηνπ Υίηιεξ θαη κεηά ηελ θήξπμε ηεο δηθηαηνξίαο ηνπ ’36, ν Μεηαμάο ηνλ δηφξηζε ππνπξγφ Πξσηεπνχζεο. Σν 1951 εμειέγε θαη πάιη δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. * Ο πεδνγξάθνο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο Κχζηαξ Κμηγζάξ (1921-79) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ αδειθφο ηνπ επίζεο ζπγγξαθέα Ώθέλακδνμο Κμηγζά. ΢ηελ Καηνρή εληάρζεθε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε θαη κεηά εξγάζηεθε σο δεκνζηνγξάθνο θαη θξηηηθφο ζε εθεκεξίδεο. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Ο ηαπκζζιέκμξ μονακυξ, Γαθανία, Ο πανάκμιμξ, θ.ά. * Ο κπζηζηνξεκαηνγξάθνο, θξηηηθφο θαη κεηαθξαζηήο Ώθέλακδνμξ Κμηγζάξ (1926-92), ήηαλ αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Έξγα ηνπ: Δ πμθζμνηία, Ο Βςζθυνμξ, Ο βεκκαίμξ Σδθέιαπμξ, Ώκηζπμίδζδ ανπήξ η.ά. * Ο Γεχνβζμξ Κμηγζάξ (1918-77) απφ ηα Υαληά, ππήξμε δηάζεκνο γηαηξφο, εξεπλεηήο κε έξγν δηεζλψο αλαγλσξηζκέλν. Ήηαλ γηνο ηνπ Κχζηα Κμηγζά. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζηηο ΔΠΏ φπνπ ζπλδέζεθε θαη ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ ζπνπδαίν επηζηήκνλα Γεψξγην Παπαληθνιάνπ. Βξγάζηεθε ζε κεγάια λνζνθνκεία θαη εξεπλεηηθά θέληξα ηεο Ώκεξηθήο θαη ην ζπγγξαθηθφ έξγνπ ππεξβαίλεη ηηο 200 δεκνζηεχζεηο θαη κειέηεο. Ζ Μαπίκα Κοηοπούλη

Κνηνπνχιε Μαξίθαο (Και) Οκφλνηα : Μηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο εζνπνηνχο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο είλαη ε Μανίηα Κμημπμφθδ (1187-1954). Ήηαλ θφξε εζνπνηψλ θαη εκθαλίζηεθε ζην ζέαηξν ζε ειηθία κφιηο 40 εκεξψλ! ΢ηα έμη ηεο έπαηδε κηθξνχο ξφινπο θαη αθνινπζνχζε ηνπο γνλείο ηεο ζηηο πεξηνδείεο ηνπο ζηελ Βιιάδα θαη ηε ΢κχξλε. Ώπφ ην 1908 δεκηνχξγεζε ην δηθφ ηεο ζίαζν ηνλ νπνίν δηαηήξεζε σο ην ηέινο. ΢ην ζέαηξν πνπ έθεξε ην φλνκά ηεο - ζηελ Οκφλνηα - ελζάξθσζε δεθάδεο ξφισλ. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ ΐεάθε θαη κε ηνλ Μπξάη, φπσο θαη κε ηελ ‘αληίπαιφ’ ηελ Κπβέιε.

251

Ώλέδεημε έξγα Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ φπσο νη Ξελφπνπινο, Νηξβάλαο, Υνξλ, Υξηζηνκάλνο, Φαζάο, Σεξδάθεο θαη Μειάο. Ώπφ ην ζέαηξφ ηεο πέξαζαλ θαη αλαδείρζεθαλ πξνζσπηθφηεηεο ηνπ ζεάηξνπ φπσο νη Παπάο, Λακπέηε, Ώξψλε, Κσλζηαληάξαο, Φσηφπνπινο θαη πνιινί άιινη. Δ Κνηνπνχιε έπαημε φια ηα ζεαηξηθά είδε, φπσο εζνγξαθία, βνπιεβάξην, θσκεηδχιιην, επηζεψξεζε, αξραία θσκσδία θαη ξνκαληηθφ ζέαηξν. Δ ηειεπηαία ηεο εκθάληζε ζηε ζθελή ήηαλ ζηελ Ονέζηεζα ην 1949. Κφηζηθα (Βζλ) Πεδίν Άξεσο : Οη αδειθνί Θεμπάνδξ (1857-1936) θαη Πμθοπνυκδξ Κυηζζηαξ (1859-1932) απφ ηελ Βχβνηα ήηαλ εζληθνί επεξγέηεο. Μεηαλάζηεπζαλ ζηελ Ώίγππην θαη αζρνιήζεθαλ κε ην εκπφξην, απφ ην νπνίν απέθηεζαλ κεγάιε πεξηνπζία. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο απηήο ην δηέζεζαλ ζην ειιεληθφ θξάηνο (επηζθεπή ζσξεθηνχ Ώβέξσθ, αγνξά δπν αεξνπιάλσλ, θαηαζθεπή ιηκαληνχ θαη εξγνζηαζίνπ ειεθηξνθσηηζκνχ ηεο Καξχζηνπ θαη ίδξπζε λνζνθνκείνπ ζηελ Ώιεμάλδξεηα θαη άιια. Κνηπαίνπ (Γεσ) Λπθαβεηηφο : Σν Κμηφαζμκ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ε ζεκεξηλή ηνπξθηθή πφιε Κηνπηάρεηα (Κutahya). ΢ψδνληαη καξκάξηλνη ιένληεο θαη κεξηθά αλάγιπθα ηεο αξραίαο επνρήο θαη βπδαληηλφο λαφο. Κνηπιαίνπ (Γεσ) Κπςέιε : Σν Κμηφθαζμ είλαη βνπλφ ηεο Βχβνηαο Κνπγθίνπ (Γεσ-Εζη) Γθχδε : Σν Κμφβηζ είλαη έλαο ιφθνο ηνπ ΢νπιίνπ ζηνλ νπνίν ππάξρεη θξνχξην. Σν 1803 ν ζηξαηφο ηνπ Ώιή παζά θπξίεπζε ην ΢νχιη θαη πνιηφξθεζε ην Κνχγθη. ΋ηαλ θάλεθε φηη ε πηψζε ηνπ θξνπξίνπ ήηαλ αλαπφθεπθηε, ν θαιφγεξνο ΢ακνπήι έδησμε ηνπο ΢νπιηψηεο θαη ηα γπλαηθφπαηδα θαη έκεηλε κε πέληε κφλν ζπληξφθνπο ηνπ. ΋ηαλ νη Ώιβαλνί κπήθαλ ζην θξνχξην, ν ΢ακνπήι έβαιε θσηηά ζηε ππξηηηδαπνζήθε θαη ηηλάρηεθε ζηνλ αέξα καδί κε ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ θαη πνιινχο ερζξνχο. Κνχδε (Βπη) Ώκπειφθεπνη : Ο γηαηξφο Ώνζζημηέθδξ Κμφγδξ (1872-1961) απφ ηελ Ώζήλα, ζπνχδαζε ζηελ Ώζήλα, Γεξκαλία θαη Γαιιία. Χο θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ εξγάζηεθε ζηελ έξεπλα θαηά ησλ αζζελεηψλ ηεο θπκαηίσζεο, ηεο εινλνζίαο θαη ηνπ θαξθίλνπ. Έγξαςε ηαηξηθέο θαη ηζηνξηθέο πξαγκαηείεο θαη άιια ζπγγξάκκαηα. Κνπθαθίνπ (πιαηεία) (Γεσ) Κνπθάθη : Σν Κμοηάηζ είλαη ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο, πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ηνπ ιφθνπ Φηινπάππνπ, ησλ Πεηξαιψλσλ θαη ηεο ιεσθφξνπ ΢πγγξνχ. Κνπθνπιάξε (;) Ρηδνχπνιε: Πηζαλψο ην Κμοημοθάνδξ, είλαη επψλπκν νηθνγέλεηαο πνπ δνχζε ζηελ πεξηνρή απηή. Κνχινπξεο (πιαηεία) (Γεσ) Ρνπθ : Δ Κμφθμονδ είλαη θσκφπνιε ηεο ΢αιακίλαο. Κνχκα (Βζλ) Λπθαβεηηφο : Ο εθπαηδεπηηθφο θαη ιφγηνο Κςκζηακηίκμξ Κμφιαξ (17771836) απφ ηε Λάξηζα, ήηαλ δάζθαινο ηνπ γέλνπο θαη πξσηεξγάηεο ηνπ λενειιεληθνχ δηαθσηηζκνχ. ΢ηελ ΐηέλλε ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Άλζηκν Γαδή γηα ηε ζχληαμε ηνπ Βθθδκζημφ Λελζημφ. Αίδαμε καζεκαηηθά, θπζηθή θαη ρεκεία ζε ειιεληθά ζρνιεία ηεο ΢κχξλεο θαη ηεο Πφιεο. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε θαηέθπγε ζηελ Σεξγέζηε θαη αξγφηεξα δηνξίζηεθε δηεπζπληήο ηνπ εθεί ειιεληθνχ ζρνιείνπ. Ο Κνχκαο έγξαςε αξθεηά επηζηεκνληθά θαη δηδαθηηθά βηβιία θαη έθαλε πνιιέο κεηαθξάζεηο. Ο ΢ηέθαλνο Κνπκαλνχδεο

Κνπκαλνχδε (Βπη) Γθχδε : Ο θηιφινγνο, πνηεηήο, αξραηνιφγνο θαη εθπαηδεπηηθφο ΢ηέθακμξ Κμοιακμφδδξ (1818-99) απφ ηελ Ώδξηαλνχπνιε, ζπνχδαζε θηινζνθία, ιαηηληθά θαη γεξκαληθά θαη έγηλε θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Πξσηνζηάηεζε ζηηο αλαζθαθέο ησλ αξραηνινγηθψλ ρψξσλ ηεο Ώζήλαο, νξγάλσζε ηελ αξραηνινγηθή ππεξεζία θαη ζπλέβαιε ζηελ ίδξπζε ηνπ Ώξραηνινγηθνχ Μνπζείνπ. Έγξαςε: πνηήκαηα θαη ηα έξγα Βθθδκζηέξ επζβναθέξ, ΢οκαβςβή αεδζαονίζηςκ θέλεςκ θ.ά.

252

Κνπκαξηαλνχ (Βπα) Βμάξρεηα : Ο Γζάκκδξ Κμοιανζακυξ ήηαλ ππξπνιεηήο απφ ηελ Άλδξν θαη έδξαζε καδί κε ηνλ Πηπίλν. Κνπκνπλδνχξνπ (νδφο θαη πιαηεία) (Πνι) Κεξακεηθφο : Έλαο απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο Έιιελεο πνιηηηθνχο ηνπ 19νπ αηψλα, ππήξμε ν – δέθα θνξέο πξσζππνπξγφο - Ώθέλακδνμξ Κμοιμοκδμφνμξ (1814-83) απφ ηε Μάλε. ΢πνχδαζε λνκηθά θαη άζθεζε δηθεγνξία ζηελ Καιακάηα. Βπηθεθαιήο ζψκαηνο εζεινληψλ απφ ηε Λαθσλία, πήξε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1841. Ώξγφηεξα πνιηηεχηεθε θαη εμειέγε βνπιεπηήο Μεζζελίαο. Ώλέιαβε επαλεηιεκκέλα ππνπξγεία θαη ρξεκάηηζε πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Σν 1865 ίδξπζε δηθφ ηνπ θφκκα θαη απφ ηφηε σο ην ζάλαηφ ηνπ ζρεκάηηζε δέθα θπβεξλήζεηο!. Ο Κνπκνπλδνχξνο δηαθξίζεθε γηα ηελ ξεηνξηθή ηνπ δεηλφηεηά θαη ηελ κεηξηνπάζεηα ηνπ. ΢ηα ζεηηθά ηνπ θαηαγξάθνληαη ε ζπκβνιή ηνπ ζηελ ςήθηζε ηνπ ΢πληάγκαηνο 1864, νη λφκνη πεξί θαηαπνιέκεζεο ηεο ιεζηείαο θαη πεξί επζχλεο ππνπξγψλ, ε ζέζπηζε θαζνιηθήο ςεθνθνξίαο (ησλ αλδξψλ) θαη ε έλσζε ηεο Θεζζαιίαο θαη ηεο Άξηαο κε ηελ Βιιάδα Κνπκπάξε (Βζλ) Κνισλάθη : Ο Κονζαηυξ Κμοιπάνδξ (1777-1860) απφ ηε Θξάθε, δξαζηεξηνπνηήζεθε ζην εκπφξην. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη εξγάζηεθε γηα ηελ εμάπισζή ηεο. ΋ληαο απζηξηαθφο ππήθννο βνήζεζε πνιινχο απφ ηνπο Έιιελεο ηεο Πφιεο λα γιηηψζνπλ ηε ζθαγή κεηά ην μέζπαζκα ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. ΋κσο θηλδχλεπζε θαη ν ίδηνο θαη αλαγθάζηεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Οδεζζφ ηεο Ρσζίαο. Κνχλδνπξνπ (Βπα-Πνι) Γθχδε : * Ο Ρμφζμξ Κμφκδμονμξ (1823-1907) απφ ηα ΢θαθηά, ήηαλ νπιαξρεγφο θαη ζπκκεηείρε ζε φιεο ζρεδφλ ηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο. * Ο Μακμφζμξ Κμφκδμονμξ (1860-1933) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο. Ώληηηάρζεθε ζηελ ηδέα ηεο έλσζεο ηεο Κξήηεο κε ηελ Βιιάδα θαη πξφηεηλε ηελ ιχζε ηεο απηνλνκίαο ηνπ λεζηνχ. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο πέληε ππνπξγνχο ηνπ χπαηνπ αξκνζηή Κξήηεο πξίγθηπα Γεψξγηνπ θαη κεηά ηελ έλσζε ηεο Κξήηεο αλαδείρζεθε βνπιεπηήο ησλ Φηιειεπζέξσλ ζηελ ειιεληθή ΐνπιή. Υξεκάηηζε γεληθφο δηνηθεηήο Κξήηεο. Ο Μαλνχζνο Κνχλδνπξνο

* Ο Εςζήθ Κμφκδμονμξ (1885-1942) απφ ηνλ Άγην Νηθφιαν, ήηαλ δηθεγφξνο θαη πνιηηηθφο. Βθιέρζεθε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο. * Ο δηθεγφξνο θαη πνιηηεπηήο Ρμφζμξ Ώ. Κμφκδμονμξ (1891-1944), ήηαλ εγεηηθφ κέινο ηεο Βζληθήο Ώληίζηαζεο. ΢πλειήθζε θαη εθηειέζηεθε απφ ηνπο Γεξκαλνχο ην 1944. * Ο ζθελνζέηεο ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ Νίημξ Κμφκδμονμξ (1926- ) είλαη γηνο ηνπ Εσζήθ. ΢πνχδαζε δσγξαθηθή θαη γιππηηθή, αιιά αζρνιήζεθε κε ηνλ θηλεκαηνγξάθν. Σν 1954 γχξηζε ηελ πξψηε ηνπ ηαηλία Μαβζηή πυθδ. Σνλ θαζηέξσζε ε επφκελε ηαηλία ηνπ Ο δνάημξ θαη αθνινχζεζαλ: Οζ πανάκμιμζ, Σμ πμηάιζ, Μζηνέξ Ώθνμδίηεξ, 1922, Μπάτνμκ θαη άιιεο. Κνπληνπξηψηνπ (νδφο θαη πιαηεία) (Βζλ-Βπα-΢ηξ-Πνι) Νεάπνιε & Κνπθάθη : ΋λνκα νηθνγέλεηαο απφ ηελ Όδξα: * Ο Ώκαβκχζηδξ Υαηγδ-Γεςνβίμο Κμοκημονζχηδξ (18νο-19νο) ήηαλ θαξαβνθχξεο θαη άθεζε ζηα παηδηά ηνπ ηα θαξάβηα ηνπ θαη ζεκαληηθή αθίλεηε πεξηνπζία. * Ο Λάγανμξ Κμοκημονζχηδξ (1769-1852) ήηαλ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Παξά ηηο επηθπιάμεηο ηνπ γηα ην ρξφλν ηεο επαλάζηαζεο, ακέζσο κφιηο απηή μέζπαζε, καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Γεψξγην δηέζεζαλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο πεξηνπζίαο ηνπο θαη ηα θαξάβηα ηνπο γηα ηνπο ζθνπνχο ηνπ αγψλα. Ώλ θαη δελ αλαθαηεχηεθε κε ηελ πνιηηηθή ήηαλ ζθνδξφο αληίπαινο ηνπ Καπνδίζηξηα. ΋ ΋ζσλαο γηα λα ηνλ ηηκήζεη ηνλ δηφξηζε γεξνπζηαζηή, ζέζε πνπ θξάηεζε σο ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ.

253

* Ο Γεχνβζμξ Κμοκημονζχηδξ (1782-1858), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ζεκαληηθή κνξθή ηνπ αγψλα. Πήξε κέξνο ζηελ ΐ’ Βζλνζπλέιεπζε θαη ην 1823 ήηαλ πξφεδξνο ηνπ Βθηειεζηηθνχ (θπβέξλεζεο). Δ ζχγθξνπζή ηνπ κε ηνλ Κνινθνηξψλε ήηαλ ζνβαξφ πιήγκα γηα ηελ πνξεία ηνπ αγψλα. Μεηά ηε δνινθνλία ηνπ Καπνδίζηξηα, ν ΋ζσλαο ηνλ δηφξηζε ζχκβνπιν Βπηθξαηείαο. Ώξγφηεξα έγηλε ππνπξγφο θαη ην 1848 πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο. * Ο Ώκδνέαξ Κμοκημονζχηδξ (1820-95) δηεηέιεζε πξεζβεπηήο, βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. * Ο Γεχνβζμξ Ώ. Κμοκημονζχηδξ (1851-1908), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ λαπηηθνχ θαη ππαζπηζηήο ηνπ βαζηιηά Γεψξγηνπ Ώ’. * Ο Παφθμξ Κμοκημονζχηδξ (1855-1935) ήηαλ ζπνπδαία ζηξαηησηηθή θαη πνιηηηθή θπζηνγλσκία ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. Χο αμησκαηηθφο ηνπ Ναπηηθνχ πξαγκαηνπνίεζε ην πξψην ππεξαηιαληηθφ ηαμίδη ειιεληθνχ πνιεκηθνχ πινίνπ. ΢ηνλ Ώ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν ήηαλ θπβεξλήηεο ηνπ ζσξεθηνχ Ώαένςθ πέηπρε ζεκαληηθέο λίθεο ζηηο λαπκαρίεο ηεο Έιιεο θαη ηεο Λήκλνπ, θαηάθεξε λα ειέγμεη ηελ πεξηνρή ηνπ Ώηγαίνπ θαη λα απειεπζεξψζεη ηα λεζηά Ίκβξν, Σέλεδν, Θάζν θαη ΢ακνζξάθε. ΋ηαλ μέζπαζε ν Ώ’ Παγθφζκηνο Πφιεκνο ζπληάρζεθε κε ηηο απφςεηο ηνπ ΐεληδέινπ γηα ηελ είζνδν ηεο ρψξαο ζηνλ πφιεκν ζην πιεπξφ ηεο Ώληάλη. Με ηνλ ΐεληδέιν θαη ηνλ Ααγθιή απνηέιεζαλ ηελ επαλαζηαηηθή ηξηαλδξία θαη φηαλ εθζξνλίζηεθε ν Κσλζηαληίλνο, ν Κνπληνπξηψηεο έγηλε ππνπξγφο Ναπηηθψλ ηεο λέαο θπβέξλεζεο. Σν 1920 κεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιέμαλδξνπ, νξίζηεθε αληηβαζηιηάο, κεηά ηελ απνκάθξπλζε ηνπ Γεσξγίνπ ΐ΄ πξνζσξηλφο πξφεδξνο ηεο Αεκνθξαηίαο θαη ηνλ Μάην ηνπ 1929 έγηλε ν πξψηνο πξφεδξνο ηεο Βιιεληθήο Αεκνθξαηίαο. Ο Παχινο Κνπληνπξηψηεο πξφεδξνο ηεο Βιιεληθήο Αεκνθξαηίαο

* Ο Θευδςνμξ Κμοκημονζχηδξ (1898-1953) ήηαλ θη απηφο αμησκαηηθφο ηνπ Ναπηηθνχ. ΢πκκεηείρε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε θαη θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην απφ ηηαιηθφ δηθαζηήξην. Καηάθεξε λα δξαπεηεχζεη θαη λα πάεη ζηελ Μέζε Ώλαηνιή θαη λα πνιεκήζεη. Κνχπα Γεξ. (Βπα) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Γεξάζηκνο Κνύπαο απφ ηελ Κεθαινληά, έιαβε κέξνο ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ αγψλα ηνπ ’21. Κνχξκα (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Ο Κμφνιαξ (17νο-18νο αη.) ήηαλ νλνκαζηφο αξκαηνιφο απφ ηελ Παξλαζζίδα Κνπξκνχιε (Βπα-Βπη) Σξεηο Γέθπξεο : Σν Κμονιμφθδξ είλαη επψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηε Μεζζαξά ηεο Κξήηεο, απφ ηελ επνρή ηεο ΐελεηνθξαηίαο. Βπί Σνπξθνθξαηίαο ην 1680 εμηζιακίζηεθαλ αιιά δηαηήξεζαλ θξπθά ηελ πίζηε ηνπο (θξππηνρξηζηηαλνί). * Ο Μζπάθδξ Κμονιμφθδξ (1765-1824) ππεξεηνχζε ζηνλ ηνπξθηθφ ζηξαηφ κε ην φλνκα ΥνπζεΎλ κπέεο. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε, απνθάιπςε ηελ αιεζηλή ηνπ πίζηε θαη πξσηνζηάηεζε ζηνλ αγψλα, επηθεθαιήο νκάδαο αγσληζηψλ, νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο νπνίνπο ήηαλ Κνπξκνχιεδεο. ΋ηαλ νη Ώηγχπηηνη θαηέπλημαλ ηελ επαλάζηαζε ν Κνπξκνχιεο θαηέθπγε ζηελ Όδξα, φπνπ πέζαλε. * Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Αδιήηνζμξ Κμονιμφθδξ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, κεηά ηελ θαηαζηνιή ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Κξήηε, πνιέκεζε ζηελ Κάζν, ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ζηελ Ώηηηθή. ΢θνηψζεθε ην 1827 ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ. * Ο Γεχνβζμξ Κμονιμφθδξ (1907-77) απφ ην Ρέζπκλν, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο γισζζνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. ΐηβιία ηνπ : Δ βθχζζα ημο Κάθαμο, Γθχζζα ηαζ θαηνεία, Πενί ηδξ ηαηαβςβήξ ηδξ νμδζαηήξ δζαθέηημο, Ώκηίζηνμθμ Λελζηυ ηδξ Νέαξ Βθθδκζηήξ θ.ά. Κνπξηίδνπ Ώξ. (Λνγ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο παηδαγσγφο θαη ινγνηέρλεο Ώνζζημηέθδξ Κμονηίδδξ (1858-1928) απφ ην Μπξηφθπην Θξάθεο, εξγάζηεθε ζηελ Ώζήλα σο δηεπζπληήο ηνπ Αηδαζθαιείνπ Θειέσλ Πεηξαηά θαη αξρηζπληάθηεο ηεο Αζάπθαζδξ ηςκ Παίδςκ.

254

Κνπξηίνπ Βξλ. (Πξν) Κπςέιε : Ο Γεξκαλφο γισζζνιφγνο, αξραηνιφγνο θαη ηζηνξηθφο Βνκέζημξ Κμφνηζμξ (Ernst Curtius, 1812-96), είλαη ν αλαγελλεηήο ηεο αξραίαο Οιπκπίαο θαη ζπλέβαιε νπζηαζηηθά ζηηο εθεί αλαζθαθέο. Ώλαθαιχθζεθαλ ν βσκφο ηνπ Αία, ν λαφο ηεο Ήξαο, ε ζέζε ηνπ αξραίνπ ζηαδίνπ, ν Βξκήο ηνπ Πξαμηηέιε θαη πνιιά άιια κλεκεία, λνκίζκαηα θαη αληηθείκελα. Έγξαθε πνιιά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Οη αλαζθαθέο ζηελ Οθοιπία, Βθθδκζηή ζζημνία, Αεθθζηά ακέηδμηα θ.ά.. Κνπζηαλφθζθη (Βπα) Βιιελνξψζσλ: Ο Ώθέλακδνμξ Κμοζζακυθζηζ ήηαλ Πνισλφο θηιέιιελαο. Μαδί κε άιινπο δψδεθα ζπκπαηξηψηεο ηνπ πνιέκεζαλ ζηελ άηπρε κάρε ηνπ Πέηα ηνλ Ενχιην ηνπ 1822 ππφ ηηο δηαηαγέο ηνπ Εηαινχ Ώληξέα Αάληα. Κνπηνπιά (;) Μεηο : Σν φλνκα Κμοημοθάξ δελ αλαθέξεηαη ζε θάπνηα εγθπθινπαίδεηα ή ζην δηαδίθηπν. ΢ην βηβιίν Οδςκοιζηά (ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε) αλαθέξεηαη φηη ήηαλ Έιιελαο αζιεηήο ηεο Μεζνιπκπηάδαο ηνπ 1906. ΋κσο ζηε ιίζηα ησλ (ρξπζψλ, αξγπξψλ, ράιθηλσλ) κεηαιιίσλ ησλ αγψλσλ απηψλ δελ γίλεηαη θακηά αλαθνξά ζηνλ Κνπηνπιά. Κνπηζαθηά (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Μζπαήθ Κμοηζυθηαξ (θαη φρη Κνπηζαθηάο) απφ ηελ Κχπξν, εληάρζεθε ζηελ ΒΟΚΏ. Σνλ Μάην ηνπ 1956 ν Κνπηζφθηαο καδί κε ηνλ Ώλδξέα Παλαγίδε θαη ηνλ Παξαζθεπά Υνηξνπνχιε επηηέζεθαλ ζην αεξνδξφκην ηεο Λεπθσζίαο θαη ζθφησζαλ έλα Άγγιν ζκελαγφ. ΢πλειήθζεθαλ θαη ν Κνπηζφθηαο κε ηνλ Παλαγίδε θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαη απαγρνλίζηεθαλ. Ο Μηραήι Κνπηζφθηαο απαγρνλίζηεθε ζε ειηθία 22 εηψλ

Κνχηζηα (΢ηξ) Κπςέιε : Ο Αδιήηνζμξ Κμφηζζαξ (1919-1941) απφ ηα Σξίθαια, ήηαλ δεπηεξνεηήο καζεηήο ηεο ΢ρνιήο ησλ Βπειπίδσλ. ΋ηαλ νη Γεξκαλνί εηζέβαιαλ ζηελ Βιιάδα, ε κνλάδα κεηαθέξζεθε ζηελ Κξήηε. ΢θνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ Γεξκαλψλ αιεμηπησηηζηψλ ζηα Υαληά, ηνλ Μάην ηνπ 1941. Κνπηζίθαξε (Πνι) Γθχδε : Ο Μζπαήθ Κμοηζίηανδξ (1812-65) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ κεγαινθηεκαηίαο (νη εθηάζεηο πνπ θαηείρε ζηνλ Κνξπδαιιφ θέξνπλ αθφκα ην φλνκά ηνπ) θαη θαξκαθνπνηφο. Αηεηέιεζε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο (1862-65) Κνπηζνδήκνπ Εσάλλε (;) Μεηο : Σν φλνκα Κμοηζμδήιμξ Εςάκκδξ δελ αλαθέξεηαη ζε εγθπθινπαίδεηα ή ζην δηαδίθηπν. Βηθάδεηαη φηη πξφθεηηαη γηα αγσληζηή ηνπ ’21 Κνπηζνλίθα (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Λάιπνμξ Κμοηζμκίηαξ θαη ν αδειθφο ηνπ Ώεακάζζμξ Κμοηζμκίηαξ ήηαλ αγσληζηέο ηνπ ’21 απφ ην ΢νχιη. . Ο Λάκπξνο δηνξίζηεθε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. Έγξαςε ην δίηνκν έξγν Γεκζηή ζζημνία ηδξ Βθθδκζηήξ Βπακαζηάζεςξ. Κξαλανχ (Μπζ) Φπξξή : Ο Κνακαυξ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο ηελ επνρή ηνπ Καηαθιπζκνχ ηνπ Αεπθαιίσλα. ΢χδπγνο ηεο Πεδηάδαο θαη παηέξαο ηνπ Ράξα, ηεο Κξαλάεο, ηεο Κξελαίρκεο θαη ηεο Ώηζίδνο. Δ Ώηζίδα πέζαλε ζε κηθξή ειηθία θαη ν παηέξαο ηεο άιιαμε ην φλνκα ηεο πφιεο απφ Ώηηαία ή Κεηνμπία ζε Ώηείξ. (Καη ζήκεξα νη Ώζελαίεο θαινχληαη θαη αηείδεξ). ΢ηνλ Κξαλαφ (φπσο θαη ζην Κέθξνπα) απνδίδεηαη ν ξφινο ηνπ δηαηηεηή ζηε δηακάρε ησλ ζεψλ Ώζελάο θαη Πνζεηδψλα ζρεηηθά κε ην πνηνο ζα ήηαλ ν πξνζηάηεο θαη πνιηνχρνο ηεο Ώζήλαο. Σνλ Κξαλαφ έδησμε κε ηε βία απφ ηελ εμνπζία ν γακπξφο ηνπ (είρε παληξεπηεί ηελ Κξαλάε) ν Ώκθηθηχσλ ν νπνίνο ήηαλ ν επφκελνο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο. Κξαλησηάθε (Βπα-Λνγ) Ν. Φηινζέε: * Ο Βιιακμοήθ Κνακζςηάηδξ ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηελ Κξήηε. ΢θνηψζεθε ην 1868.

255

* Ο Νζηυθαμξ Κνακζςηάηδξ (1891-1958) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη αξζξνγξάθνο ζε δηάθνξεο εθεκεξίδεο. Βμειέγε ηξεηο θνξέο βνπιεπηήο, δηεηέιεζε πθππνπξγφο θαη απφ ην 1947 ήηαλ πξφεδξνο ηεο Β΢ΔΒΏ. Κξαζζά (Βπη) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Ο Ώθηζαζάδδξ Κναζζάξ (1940-1912) απφ ην Ναχπιην, ήηαλ λνκνκαζήο θαη θαζεγεηήο ηνπ Ρσκατθνχ Αηθαίν ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έξγα ηνπ: Οζημβεκεζαηυ Αίηαζμ, Κθδνμκμιζηυ Αίηαζμ, Γεκζηαί δζδαζηαθίαζ θ.ά. Κξάηεηνο (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : * Ο Κνάηδξ μ ηςιζηυξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ πνηεηήο θαη ζπγγξαθέαο θσκσδηψλ. Κέξδηζε ηξεηο λίθεο ζηα Αηνλχζηα. Έγξαςε έμε θσκσδίεο απφ ηηο νπνίεο ζψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα: Γείημκεξ, ΢άιζμζ, Θδνία, Ήνςεξ, Λαιία, Πμδήηδ. * Ο κεραληθφο Κνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υαιθίδα, πέηπρε λα απνμεξάλεη κεγάιν ηκήκα ηεο ιίκλεο ΚσπαΎδαο. * Ο θπληθφο θηιφζνθνο Κνάηδξ μ Θονεπακμίηηδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θήβα , ήηαλ καζεηήο ηνπ Αηνγέλε θαη δάζθαινο ηνπ ζησηθνχ Γήλσλα ηνπ Κηηηέα. Μνίξαζε φιε ηε κεγάιε ηνπ πεξηνπζία θαη έδεζε ζε κεγάιε θηψρεηα, καδί κε ηε γπλαίθα ηνπ Εππαξρία.. Σν παξαηζνχθιη Θπξεπαλνίθηεο ην απφθηεζε γηαηί ηνπ άξεζε λα αλνίγεη ηηο πφξηεο θαη λα κπαίλεη ζε μέλα ζπίηηα γηα λα δηαδψζεη ηηο δηδαζθαιίεο ηνπ. Ο Γήλσλ ν Κηηηεχο ήηαλ καζεηήο ηνπ Κξάηεηνο

* Ο θηιφζνθνο Κνάηδξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ καζεηήο ηνπ Πνιέκσλα θαη ηνλ δηαδέρζεθε ζηε δηεχζπλζε ηεο Ώθαδεκίαο. * Ο θηιφζνθνο θαη γξακκαηηθφο Κνάηδξ μ Μαθθχηδξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κηιηθία, ήηαλ ηδξπηήο ηεο ΢ρνιήο ηεο Πεξγάκνπ θαη ν πξψηνο δηεπζπληήο ηεο ΐηβιηνζήθεο ηεο πφιεο. ΢εκαληηθά ηνπ έξγν ήηαλ ε δηφξζσζε ηεο Ειηάδαο θαη Οδχζζεηαο ηνπ Οκήξνπ. Κξαηίλνπ (Ώξρ) Οκφλνηα : * Ο Κναηίκμξ (519-421 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, ζεσξείηαη ν κεγαιχηεξνο θσκσδηνγξάθνο κεηά ηνλ Ώξηζηνθάλε. Δ ζάηηξά ηνπ ήηαλ θαπζηηθή θαη πηθξή θαη ε βσκνινρία πην ρνληξνθνκκέλε θαη απξεπήο απφ απηή ηνπ Ώξηζηνθάλε. ΋ηαλ δηαθσκψδεζε ηνλ Πεξηθιή απαγνξεχηεθε γηα ηξία ρξφληα ε αλαθνξά ππαξθηψλ πξνζψπσλ ζηηο θσκσδίεο ηνπ. ΢ψδνληαη 28 ηίηινη έξγσλ ηνπ (Ποηίκδ, Υίνςκεξ, Νέιεζζξ, Αζυκοζμξ, ΍ναζ θ.ά,) θαη πνιιά απνζπάζκαηα. Κέξδηζε έμη δηνλπζηαθέο θαη ηξεηο ιελαητθέο λίθεο. * Ο Κναηίκμξ μ κευηενμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ πνηεηήο ηεο κέζεο θσκσδίαο. Έξγα ηνπ Γίβακηεξ, Θδναιέκδξ θ.ά. Κξαηχινπ (Ώξρ) Κνισλφο : Ο Κναηφθμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ θηιφζνθνο νπαδφο ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ Δξάθιεηηνπ. Σα ειάρηζηα πνπ μέξνπκε γηα ηνλ Κξαηχιν, πεξηέρνληαη ζηνλ νκψλπκν δηάινγν ηνπ Πιάησλα. Κξεββαηά (Βζλ-Βπα) Πιάθα : Βπίζεην επηθαλνχο νηθνγέλεηαο ηεο Λαθσλίαο: * Ο Πακαβζχηδξ Κνεαααηάξ (18νο αη.) απφ ηνλ Μπζηξά ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξνθξίηνπο ηεο Πεινπνλλήζνπ πνπ ην 1768 ππέγξαςαλ έθθιεζε πξνο ηελ Μεγάιε Ώηθαηεξίλε γηα ηελ απνζηνιή εληζρχζεσλ. Ήηαλ επίζεο απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ 1770. * Ο Μπεκζγέθμξ Κνεαααηάξ, αδειθφο ηνπ Παλαγηψηε, θαηέθπγε ζηελ Κξήηε κεηά ηελ απνηπρία ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770. Ο γηνο ηνπ Πέηξνο απέθηεζε πέληε γηνπο κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηνλ Κπξηάθν, παηέξα ηνπ Βθεοεένζμο ΐεκζγέθμο. * Ο Πακαβζχηδξ Κνεαααηάξ (1785-1822) εγγνλφο ηνπ Παλαγηψηε, αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην θαη απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη πήξε ελεξγφ κέξνο ζηελ θήξπμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. ΢πκκεηείρε κε δηθφ ηνπ ζψκα αγσληζηψλ ζηελ πνιηνξθία θαη ηελ άισζε ηεο Σξίπνιεο θαη ηεο Πάηξαο. Πήξε κέξνο ζηελ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Βπηδαχξνπ θαη έγηλε κέινο ηνπ ΐνπιεπηηθνχ. ΢ηελ εκθχιηα δηακάρε

256

κεηαμχ ησλ Βιιήλσλ, ηάρζεθε ζην πιεπξφ ηνπ Κνινθνηξψλε, αιιά απηφ είρε σο απνηέιεζκα ηε δνινθνλία ηνπ. Κξέκνπ (Λνγ) Άλσ Παηήζηα : Ο Γεχνβζμξ Κνέιμξ (1839-1926) απφ ηε ΐνησηία, ήηαλ ηζηνξηθφο θαη θαζεγεηήο ηεο Εζηνξίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε έξγα φπσο Εζημνζηή βεςβναθία ηδξ ανπαίαξ, ιεζαζςκζηήξ ηαζ κέαξ Βθθάδμξ θ.ά. Κξένληνο (Μπζ) ΢επφιηα : * Ο Κνέςκ ήηαλ γηνο ηνπ Μελνηθέα, θαη αδειθφο ηεο Ενθάζηεο. Με ηε ζχδπγφ ηνπ Βπξπδίθε απέθηεζαλ ηνλ Ώίκσλα, ηνλ Μεγαξέα, ηελ Δληφρε, θαη ηε Μεγάξα. Ώξγφηεξα ε Μεγάξα παληξεχηεθε κε ηνλ Δξαθιή. ΋ηαλ ν βαζηιηάο ηεο Θήβαο Λάηνο δνινθνλήζεθε, ν Κξέσλ αλέιαβε πξνζσξηλά ην ζξφλν σο αδειθφο ηεο Ενθάζηεο. Σελ επνρή εθείλε ηελ πεξηνρή ηαιάληδε ε ΢θίγγα ε νπνία ζθφησλε φπνηνλ δελ απαληνχζε ζε έλα αίληγκά ηεο. Ο Κξέσλ δηαθήξπμε φηη φπνηνο ζθφησλε ηελ ΢θίγγα ζα γηλφηαλ βαζηιηάο θαη ζα παληξεπφηαλ ηελ Ενθάζηε. Ώπηφ ην θαηφξζσζε ν Οηδίπνπο θαη δηθαησκαηηθά αλέβεθε ζην ζξφλν θαη παληξεχηεθε ηελ Ενθάζηε (κε γλσξίδνληαο φηη ήηαλ ε κεηέξα ηνπ). Κάπνηε μέζπαζε ινηκφο ν νπνίνο απνδεθάηηδε ηνλ πιεζπζκφ ηεο Θήβαο. ΋ηαλ ξσηήζεθε ν κάληεο Σεηξεζίαο είπε φηη γηα ην ινηκφ επζχλεηαη ν Οηδίπνπο πνπ ήηαλ παηξνθηφλνο θαη αηκνκίθηεο. Ο Οηδίπνπο απειπηζκέλνο έβγαιε ηα κάηηα ηνπ θαη εγθαηέιεηςε ηε Θήβα, ελψ ε Ενθάζηε απαγρνλίζηεθε. Οη δηάδνρνη ηνπ ζξφλνπ ήηαλ ν Βηενθιήο θαη ν Πνιπλείθεο, δίδπκνη γηνη ηνπ Οηδίπνδα θαη ηεο Ενθάζηεο. Δ δηακάρε ηνπο γηα ηνλ ζξφλν έθεξε λέα ζπκθνξά γηα ηελ Θήβα. Ο Πνιπλείθεο νξγάλσζε κεγάιε εθζηξαηεία θαη κε ηνπο Βπηά επί Θήβαο επηηέζεθε ζηελ πφιε, γηα λα πάξεη ην ζξφλν πνπ θξαηνχζε εηζηζειηθά ν Βηενθιήο Οη δπν αδειθνί ζθνηψζεθαλ ζε κνλνκαρία κεηαμχ ηνπο θαη ν Κξέσλ αλέιαβε θαη πάιη βαζηιηάο. ΋κσο ελψ θήδεςε κε ηηκέο ηνλ Βηενθιή, απαγφξεπζε ηελ ηαθή ηνπ Πνιπλείθε επί πνηλή ζαλάηνπ. Δ αδειθή ησλ δηδχκσλ ε Ώληηγφλε, δελ ππάθνπζε ζηε βαζηιηθή απαγφξεπζε θαη θήδεςε ηνλ Πνιπλείθε. Ο Κξένληαο ηελ θαηαδίθαζε λα θιεηζηεί δσληαλή ζε κηα ζπειηά ρσξίο ηξνθή θαη λεξφ. Ο κλεζηήξαο ηεο ν Ώίκσλ (γηνο ηνπ Κξένληα) κάηαηα πξνζπάζεζε λα πείζεη ηνλ παηέξα ηνπ λα αλαθαιέζεη ηελ απφθαζή ηνπ. Ο κάληεο Σεηξεζίαο πξνεηδνπνίεζε ηνλ Κξένληα φηη θάηη θαθφ ζα ζπκβεί, αιιά φηαλ ν Κξέσλ κεηάλησζε γηα ηελ ζθιεξφηεηα πνπ επέδεημε ήηαλ πηα αξγά. Δ Ώληηγφλε πέζαλε ν Ώίκσλ απηνθηφλεζε θαη ηνλ αθνινχζεζε ζηελ απηνθηνλία θαη ε κεηέξα ηνπ ε Βπξπδίθε. Δ Ώληηγφλε θαη ν Κξέσλ, ζε παξάζηαζε ηεο ηξαγσδίαο ηνπ ΢νθνθιή

* Ο άιινο κπζηθφο Κνέςκ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Κνξίλζνπ, παηέξαο ηνπ Εππφηε θαη ηεο Γιαχθεο. ΢ηελ απιή ηνπ θαηέθπγαλ ν Εάζνλαο θαη ε Μήδεηα δησγκέλνη απφ ηνλ Άθαζην. Ο Εάζνλαο αγάπεζε ηελ Γιαχθε θαη ηελ παληξεχηεθε πξνθαιψληαο ηελ νξγή ηεο Μήδεηαο, ε νπνία ηεο ράξηζε έλα πέπιν. ΋κσο κφιηο ε Γιαχθε ην θφξεζε, θάεθε ην ζψκα ηεο θαη γηα λα ην αλαθνπθίζεη έπεζε ζηελ πεγή Γθαφηδ, θαη πέζαλε. Δ Μήδεηα ζθφησζε ηα παηδηά ηεο θαη ηνλ Κξένληα. Κξενχζεο (Μπζ) Ρνπθ : Δ Κνέμοζα, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Βξερζέα, πξηλ ην γάκν ηεο είρε κείλεη έγθπνο απφ ηνλ Ώπφιισλα θαη γέλλεζε έλα γην ηνλ Ίσλα ηνλ νπνίνλ εγθαηέιεηςε ζηελ Ώθξφπνιε. Σνλ βξήθε ν Βξκήο θαη ηνλ παξέδσζε ζηνπο Αειθνχο φπνπ ηνλ αλέζξεςε κηα ηέξεηα. Ώξγφηεξα ε Κξένπζα αλαγλψξηζε ηνλ Ίσλα, παληξεχηεθε ηνλ Ξνχζν θαη απέθηεζε καδί ηνπ ηελ Αηνκήδε, ηε Λανδίθε, ηνλ Κφζν, θαη ηνλ Ώραηφ. Ο Ίσλ θαη ν Ώραηφο έγηλαλ νη γελάξρεο ησλ ειιεληθψλ θχισλ Ίςκεξ θαη Ώπαζμί. * Δ Κνέμοζα, θφξε ησλ βαζηιέσλ ηεο Σξνίαο Πξηάκνπ θαη Βθάβεο. Παληξεχηεθε ηνλ Ώηλεία θαη απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Ώζθάλην. Καηά ηελ άισζε θαη ππξπφιεζε ηεο Σξνίαο απφ ηνπο Έιιελεο δηαζψζεθε ράξε ζηελ επέκβαζε ηεο Ώθξνδίηεο.

257

Κξέζλαο (Γεσ-Εζη) Πνιχγσλν : Δ Κνέζκα είλαη πφιε πνπ βξίζθεηαη ζηε βνπιγαξηθή Μαθεδνλία. ΢εκαδεχηεθε απφ κηα πνιχλεθξε κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ, πνπ έγηλε ηνλ Ενχιην ηνπ 1913 (ΐ’ ΐαιθαληθφο Πφιεκνο). Κξεζηέλσλ (Γεσ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Σα Κνέζηεκα ή Κναίζηεκα είλαη θσκφπνιε ηεο Διείαο, πνιχ θνληά ζηελ αξραία πφιεο ηεο Ήιηδαο ΢ειηλνχληα. Κξήλεο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Κνήκδ είλαη φλνκα ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο, ζηελ ΏραΎα Λαθσλία, Σξίθαια, Λάξηζα, Αξάκα, Καβάια, Κέξθπξα θαη αιινχ. Βπίζεο Κνήκδ ήηαλ ην φλνκα πφιεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, απέλαληη απφ ηε Υίν πνπ ηελ θαηνηθνχζαλ θπξίσο Έιιελεο, νη νπνίνη έθπγαλ απφ εθεί κεηά ην 1922. ΢ήκεξα ιέγεηαη Σζεζκέο, Κξεζίια (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Κνδζίθαξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Κπδσλίεο Κξήηεο ήηαλ ραιθνπξγφο θαη γιχπηεο. Βξγάζηεθε ζην επηηειείν ηνπ Φεηδία γηα ηελ δηαθφζκεζε ηεο Ώθξφπνιεο. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: ν αλδξηάληαο ηνπ Πεξηθιή θαη έλα άγαικα ηεο Ώζελάο. Κξήηεο (Γεσ-Μπζ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Κνήηδ είλαη ην κεγαιχηεξν λεζί ηεο Βιιάδαο θαη απνηειεί δηνηθεηηθφ δηακέξηζκα κε ηέζζεξηο λνκνχο: Δξαθιείνπ, Λαζηζίνπ, Ρεζχκλνπ θαη Υαλίσλ. Δ κεγαιχηεξε πφιε ηνπ λεζηνχ είλαη ην Δξάθιεην. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ε πξψηνο βαζηιηάο ηεο Κξήηεο ήηαλ ν Κνδξ γηνο ηνπ Αία θαη παηέξαο ησλ Κνπξεηψλ. Άιινο κχζνο φκσο ηζρπξίδεηαη φηη ν πξψηνο βαζηιηάο ηεο Κξήηεο ήηαλ ν Ώζηέξηνο ή Ώζηεξίσλαο θαη ε θφξε ηνπ Κνήηδ έδσζε ην φλνκά ηεο ζην λεζί. Δ Κξήηε έρεη ηδηαίηεξε ζέζε ζηελ Βιιεληθή κπζνινγία κε ηνπο κχζνπο ησλ Μίλσα, Παζηθάεο, Αία, Βπξψπεο, Ώκάιζεηαο, Ώξηάδλεο, Μηλψηαπξνπ, Θεζέα, Ααηδάινπ, Εθάξνπ, Ραδάκαλζπ, Σάισ, Εδνκελέα θαη έλα ζσξφ άιισλ. Ο Θεζέαο ζθνηψλεη ηνλ Μηλψηαπξν

΢ην λεζί αλαπηχρζεθε ν παιαηφηεξνο επξσπατθφο πνιηηηζκφο, ν Μηλσηθφο κε ηα επηβιεηηθά αλάθηνξα ηεο Κλσζνχ θαη ηεο Φαηζηνχ, θαη ηηο πινχζηεο θαη ηζρπξέο πφιεηο ηεο. Ο πνιηηηζκφο απηφο θαηαζηξάθεθε (ίζσο) απφ παιηξξντθά θχκαηα πνπ πξνήιζαλ απφ ηελ έθξεμε ηνπ εθαηζηείνπ ηεο Θήξαο, γχξσ ζην 1600 π.Υ.. Ώθνινχζεζαλ νη εηζβνιέο ησλ Ώραηψλ, ησλ Ασξηέσλ θαη αξγφηεξα ην λεζί πέξαζε ππφ ηελ θαηνρή Ώξάβσλ, ΐπδαληηλψλ, Βλεηψλ θαη Σνχξθσλ. Ώλ θαη ε Κξήηε επαλαζηάηεζε φπσο θαη ε ππφινηπε Βιιάδα ην 1821, ην λέν αλεμάξηεην ειιεληθφ θξάηνο δελ πεξηιάκβαλε ην λεζί. Ώθνινχζεζαλ ζπλερείο επαλαζηάζεηο ψζπνπ ην 1912 ε Κξήηε ελψζεθε κε ηελ Βιιάδα. Κξεηψλ (Αηα) Νένο Κφζκνο : Κνήηεξ νλνκάδνληαη νη θάηνηθνη ηεο Κξήηεο θαη απηνί πνπ θαηάγνληαη απφ ην λεζί Κξηάξε (Βπα & ΢ηξ) Θπκαξάθηα : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ην ΢έιηλν ηεο Κξήηεο: * Ο νπιαξρεγφο Γεχνβζμξ Κνζάνδξ (1745-1824) γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο, ζπκκεηείρε ζηηο επαλαζηάζεηο ηνπ 1770 (ππφ ηνλ Ααζθαινγηάλλε) θαη ηνπ 1821. Σέζζεξηο απφ ηνπο έμη γηνπο ηνπ έπεζαλ έραζαλ ηε δσή ηνπο ζηηο κάρεο ησλ θξεηηθψλ επαλαζηάζεσλ : * Ο Φναβηζυξ Κνζάνδξ (1792-1822) θαη ν Νζηυθαμξ Κνζάνδξ (1794-1822) ζθνηψζεθαλ ζε κάρε κε ηνπο Σνχξθνπο ζηελ επαξρία ΢ειίλνπ. Ο Θευδςνμξ Κνζάνδξ (1800-66) θαη ν ΐανδήξ Κνζάνδξ (1802-67) ζθνηψζεθαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1866-67 * Ο Κςκζηακηίκμξ Κνζάνδξ (1798-1884), ν πέκπηνο γηνο ηνπ Γεσξγίνπ πνιέκεζε ζηελ επαλάζηαζε σο ην 1824. Ώξγφηεξα ήξζε ζην Ναχπιην θαη έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ειιεληθνχ ζηξαηνχ. ΢πκκεηείρε ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε 1866-79, ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο, αιιά απειεπζεξψζεθε. Παξά ηελ ειηθία ηνπ ζπκκεηείρε θαη ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1878 επηθεθαιήο αγσληζηψλ απφ ην ΢έιηλν.

258

* Ο Πακαβζχηδξ Κνζάνδξ (1866-1940) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ θαη ζπκκεηείρε ζηνπο ΐαιθαληθνχο Πνιέκνπο. Έγξαςε ηζηνξηθά θαη ζηξαηησηηθά ζπγγξάκκαηα Κξηεδή (Βζλ-Βπα-Πνι) Φπξξή : * Ο Αδιήηνζμξ Κνζεγήξ (18νο αη.) ήηαλ θαξαβνθχξεο θαη πξνεζηφο ηεο Όδξαο. Ο ζηφινο ηνπ ζπλέβαιε ζεκαληηθά ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ηνπ λεζηνχ θαη θαηά ηελ επαλάζηαζε ρξεζηκνπνηήζεθε ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο ηνπ αγψλα. Απν απφ ηνπο γηνπο ηνπ έραζαλ ηε δσή ηνπο ζε κάρεο ηεο επαλάζηαζεο. * Ο Ώκηχκζμξ Κνζεγήξ (1796-1865) απφ ηελ Όδξα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Πήξε κέξνο ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο ζηε ΢άκν, ζηηο ΢πέηζεο θαη ζπκκεηείρε ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ Καλάξε λα ππξπνιήζεη ηνλ αηγππηηαθφ ζηφιν ζηελ Ώιεμάλδξεηα. Ο Καπνδίζηξηαο ηνλ νλφκαζε κνίξαξρν, ν βαζηιηάο ΋ζσλαο αληηλαχαξρν θαη ν βαζηιηάο Γεψξγηνο Ώ’ ηνλ δηφξηζε ππαζπηζηή ηνπ. Αηεηέιεζε ππνπξγφο Ναπηηθψλ θαη πξσζππνπξγφο. Κξηεδψηνπ (Βπα) ΢χληαγκα : Ο νπιαξρεγφο Νζηυθαμξ Κνζεγχηδξ (1785-1853) απφ ηελ Βχβνηα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ‘21. Πνιέκεζε ππφ ηνλ Ώλδξνχηζν θαη ηνλ Καξατζθάθε. ΢πκκεηείρε ζηηο κάρεο ηεο Άκθηζζαο, ηνπ Υατδαξίνπ ηεο Ώθξφπνιεο θαη ηεο Πέηξαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ζηξαηνχ θαη έιαβε κέξνο ζην θίλεκα ηεο 3 εο ΢επηεκβξίνπ 1843. Γηα ηελ αληηκνλαξρηθή ηνπ δξάζε ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηε ΢κχξλε, φπνπ πέζαλε. Ο Νηθφιανο Κξηεδψηεο

Κξίθνπ Ώλ. (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο Ώκδνέαξ Κνίημξ ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ζηξαηνχ. Πήξε κέξνο ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο, ζηνλ Πξψην Παγθφζκην Πφιεκν θαη ζηε Μηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία φπνπ έραζε ηε δσή ηνπ ην 1922. Κξηκαίαο (Γεσ-Εζη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Δ Κνζιαία βξίζθεηαη ζηελ νκψλπκε ρεξζφλεζν ηνπ Βπμείλνπ. Πξσηεχνπζά ηεο είλαη ε ΢πκθεξφπνιε. Οη αξραίνη Έιιελεο ηελ νλφκαδαλ Σαπξίδα θαη ππήξραλ αξθεηέο ειιεληθέο απνηθίεο ζηελ επξχηεξε πεξηνρή. Δ Κξηκαία ήηαλ ζέξεηξν ηνπ αηκαηεξνχ Κξηκατθνχ πνιέκνπ (1853-56) θαη κεηά ηε ξσζηθή επαλάζηαζε ήηαλ πξνπχξγην ησλ Λεπθψλ-αληηκπνιζεβίθσλ. Μεηά ηελ ήηηα ησλ Λεπθψλ έγηλε απηφλνκε ζνβηεηηθή δεκνθξαηία. ΢ήκεξα αλήθεη ζηελ Οπθξαλία. Κξηλαγφξνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Κνζκαβυναξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μπηηιήλε, ήηαλ πνηεηήο θαη επηγξακκαηνπνηφο. Αηεηέιεζε πξεζβεπηήο ηνπ λεζηνχ ηνπ ζηε Ρψκε θαη έγηλε θίινο απηνθξαηφξσλ θαη άιισλ ηζρπξψλ παξαγφλησλ ηεο απηνθξαηνξίαο. Ώξθεηνχο απφ απηνχο χκλεζε κε πνηήκαηά ηνπ, απφ ηα νπνία ζψδνληαη απνζπάζκαηα. Κξίζζεο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Κνίζζα ή Κνίζα ήηαλ αξραηφηαηε πφιε ηεο Φσθίδαο, ρηηζκέλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ Παξλαζζνχ λφηηα ησλ Αειθψλ, θνληά ζην ζεκεξηλφ ρσξηφ Υξηζζφ, ηνπ νπνίνπ ε νλνκαζία είλαη παξαθζνξά ηεο Κξίζαο. Κξηηίνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο πνιηηηθφο, ξήηνξαο, πνηεηήο θαη ζνθηζηήο Κνζηίαξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε θαη ηνπ Γνξγία, αιιά απφ ππέξκεηξε θηινδνμία, απνκαθξχλζεθε απφ ηε θηινζνθία γηα λα αζρνιεζεί κε ηελ πνιηηηθή. Μεηά ηελ ήηηα ηεο Ώζήλαο ζηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν (404), ν Κξηηίαο ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηνζάημκηα ηονάκκμοξ. Βπέβαιε ηξνκνθξαηία θαη επζχλεηαη γηα εθηειέζεηο πνιιψλ Ώζελαίσλ πνιηηψλ. Μεηαμχ άιισλ απαγφξεπζε ηε δηδαζθαιία ησλ απφςεσλ ηνπ ΢σθξάηε. ΢θνηψζεθε ζε ζχγθξνπζε νιηγαξρηθψλ κε δεκνθξαηηθνχο ην 403. ΢ηνλ νκψλπκν δηάινγν ηνπ Πιάησλα ν Κξηηίαο πεξηγξάθεη σο ηδαληθφ ην πνιίηεπκα ηεο κπζηθήο Ώηιαληίδαο. Κξηηνβνπιίδνπ (Βπα & Λνγ) Κάησ Παηήζηα : * Ο Γεχνβζμξ Κνζημαμοθίδδξ ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηνλ Ώπνθφξσλα Υαλίσλ θαη δηαθξίζεθε ζηε επαλάζηαζε ηνπ ’21.

259

*Ο Καθθίκζημξ Κνζημαμοθίδδξ (1792-1868) απφ ηα Υαληά, ήηαλ θηιηθφο, αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζπγγξαθέαο. Πήξε ελεξγφ κέξνο ζηελ εμέγεξζε ηνπ ΄21 θαη κεηά ηελ απνηπρία ηεο θαηέθπγε ζηελ Πεινπφλλεζν. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εγθαηαζηάζεθε ζην λενζχζηαην θξάηνο θαη δηνξίζηεθε ζε δηάθνξεο ππεξεζίεο. Έγξαςε ηα Ώπμικδιμκεφιαηα ημο πενί ηδξ αοημκμιίαξ ηδξ Βθθάδμξ πμθέιμο ηςκ Κνδηχκ, ΐίμξ ημο ΐαζζθείμο Υάθδ θαη άιια. Κξηηνιάνπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : * Ο Κνζηυθαμξ (2νο π.Υ. αη.), ήηαλ ζηξαηεγφο ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο θαη εγήζεθε (κε έλα άιιν ζηξαηεγφ, ηνλ Αίαην) ηνπ πνιέκνπ θαηά ησλ Ρσκαίσλ. Δηηήζεθαλ απφ ηνλ ζηξαηεγφ Μφκκην ην 146 π.Υ. θαη θαηεγνξήζεθαλ γηα ηελ ήηηα σο δηεθζαξκέλνη. * Ο θηιφζνθνο Κνζηυθαμξ (2νο 0.Υ. αη.) απφ ηελ Φαζήιηδα ηεο Λπθίαο, δηεηέιεζε ζρνιάξρεο ηεο Πεξηπαηεηηθήο ζρνιήο ηεο Ώζήλαο. Μεηείρε (κε ηνλ Καξλεάδε θαη ηνλ Αηνγέλε) ζηελ απνζηνιή θηινζφθσλ ζηε Ρψκε ην 155 π.Υ. Κξίησλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο πινχζηνο Ώζελαίνο Κνίηςκ (5νο-4νο π.Υ. αη.) θίινο θαη καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε, γλσζηφο απφ ηνλ νκψλπκν δηάινγν ηνπ Πιάησλα. Ο Κξίησλ πξνζέθεξε πνιιά ρξήκαηα γηα λα πξαγκαηνπνηήζεη απφδξαζε απφ ηε θπιαθή ηνπ θαηαδηθαζκέλνπ ζε ζάλαην ΢σθξάηε. ΋ηαλ επηζθέθζεθε ηνλ κεγάιν θηιφζνθν ζην θειί ηνπ θαη πξνζπάζεζε λα ηνλ πείζεη λα δξαπεηεχζεη, ν ΢σθξάηεο απέξξηςε ηελ πξφηαζε ηνπ θίινπ ηνπ γηα ιφγνπο αξρήο θαη ππαθνήο ζηνπο λφκνπο. Λέγεηαη φηη ν Κξίησλ ήηαλ κέρξη ηηο ηειεπηαίεο ζηηγκέο θνληά ζηνλ δάζθαιφ ηνπ θαη ηνπ έθιεηζε ηα κάηηα. * Ο Ώζελαίνο θσκηθφο πνηεηήο Κνίηςκ (2νο π.Υ. αη.). Έξγα ηνπ Βθέζζμζ, Ώζηςθυξ θ.ά. * Ο ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο Κνίηςκ (1νο κ.Υ. αη.), έξγν ηνπ Πενί θνμκήζεςξ ηαζ εοηοπίαξ. Κξνθεψλ (Γεσ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Οη Κνμηεέξ είλαη θσκφπνιε ηεο Λαθσλίαο, λφηηα ηεο ΢πάξηεο. Βίλαη ρηηζκέλε πνιχ θνληά ζηα εξείπηα ηεο αξραίαο πφιεο Κνμηεαί. Κξνθηδά (Βπα-Βπί-Πνι) Θπκαξάθηα : * Ο Ώζδιάηδξ Κνμηζδάξ ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο δψδεθα πνπ απνηέιεζαλ ηε Φηιηθή Βηαηξεία. Ήηαλ απεζηαικέλνο ηνπ ΢θνπθά ζηε Ήπεηξν, γηα λα δνπιέςεη γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο νξγάλσζεο. * Ο ΢ςηήνζμξ Κνμηζδάξ (1852-1924) απφ ηελ Κνξηλζία, ήηαλ λνκηθφο θαη θαζεγεηήο ηνπ Ώζηηθνχ δηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην. Βίλαη πην γλσζηφο γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ ζηαδηνδξνκία. Αηεηέιεζε δήκαξρνο ΢ηθπψλαο, βνπιεπηήο Κνξηλζίαο, γεληθφο δηνηθεηήο Κξήηεο. Μεηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ε επαλαζηαηηθή επηηξνπή (Πιαζηήξαο θαη άιινη) ηνλ δηφξηζε πξσζππνπξγφ. ΋κσο ζε δπν κήλεο παξαηηήζεθε γηαηί δηαθψλεζε κε ηελ εθηέιεζε ηεο ζαλαηηθήο θαηαδίθεο ησλ ‘Έμη’ θαηαδηθαζζέλησλ σο ππεχζπλσλ γηα ηελ ήηηα. Κξφλνπ (Μπζ) Κπςέιε : Ο Κνυκμξ ήηαλ ν αξρέγνλνο ζεφο ηνπ νπξαλνχ, βαζηιηάο ησλ ζεψλ, γηνο ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο, ζχδπγνο ηεο αδειθήο ηνπ Ρέαο θαη παηέξαο ησλ ζεψλ Πνζεηδψλα, Άδε, Βζηίαο, Ήξαο, Αήκεηξαο θαη Αία. Δ Ρέα παξαδίλεη ζηνλ Κξφλν λα θαηαπηεί ηελ θαζθησκέλε πέηξα αληί ηνπ λενγέλλεηνπ Αία

Ο Οπξαλφο πξνθάιεζε ηελ ερζξφηεηα ηεο Γαίαο φηαλ έθξπςε ζηα Σάξηαξα ηα παηδηά ηεο, Βθαηφγρεηξεο θαη Κχθισπεο. Δ Γαία έθηηαμε έλα δηακαληέλην δξεπάλη θαη θάιεζε ηνλ γην ηεο Κξφλν λα επλνπρίζεη ηνλ παηέξα ηνπ. Ο Κξφλνο έθνςε ηα γελλεηηθά φξγαλα ηνπ Οπξαλνχ θαη απφ ηηο ζηαγφλεο ηνπ αίκαηνο πνπ έπεζαλ ζηε Γε γελλήζεθαλ νη δαίκνλεο ηεο εθδίθεζεο θαη ηεο βηαηφηεηαο, νη Βξηλχεο, νη Γίγαληεο θαη νη Μειηάδεο Νχκθεο. Καη απφ ηνλ αθξφ πνπ δεκηνχξγεζαλ ηα θνκκέλα γελλεηηθά φξγαλα ηνπ Οπξαλνχ γελλήζεθε ε Ώθξνδίηε.

260

Ο Οπξαλφο πξνθήηεπζε φηη, ν Κξφλνο κε ηε ζεηξά ηνπ ζα ράζεη ηελ εμνπζία απφ θάπνην απφ ηα παηδηά ηνπ. Ο Κξφλνο γηα λα απνθχγεη ηελ ηχρε ηνπ παηέξα ηνπ άξρηζε λα θαηαπίλεη φζα παηδηά γελλνχζε ε Ρέα. Ώθνχ θαηάπηε πέληε ζηε ζεηξά, ε Ρέα απεπδηζκέλε απνθάζηζε λα γιηηψζεη ην έθην ηεο παηδί ηνλ Αία θαη έδσζε ζηνλ Κξφλν λα θαηαπηεί κηα θαζθησκέλε πέηξα. ΋ηαλ κεγάισζε ν Αίαο, αλέηξεςε ηνλ Κξφλν, απειεπζέξσζε ηνπο αδειθνχο ηνπ απφ ην ζηνκάρη ηνπ παηέξα ηνπο θαη έγηλε απηφο ν λένο άξρνληαο ησλ ζεψλ θαη ησλ αλζξψπσλ. Κξφησλνο (Εζη) Γνχβα : Ο Κνυηςκ ήηαλ απφ ηηο παιαηφηεξεο ειιεληθέο απνηθίεο ζηελ πεξηνρή ηεο Καιαβξίαο ζηελ Μεγάιε Βιιάδα . Εδξχζεθε ην 710 π.Υ. απφ Ώραηνχο. Μεηά ηε λίθε ηνπ Κξφησλα επί ηεο ΢χβαξεο ε πφιε έθζαζε ζην απφγεην ηεο αθκήο ηεο. ΋κσο αθνινχζεζε ε ήηηα απφ ηνπο Λνθξνχο θαη ε θαηάιεςε ηεο πφιεο απφ ηνλ ηχξαλλν ησλ ΢πξαθνπζψλ Αηνλχζην. Σν 194 έγηλε ηκήκα ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο. Κξνπαδέ (Πξν) Γθχδε : Οη Γάιινη αδειθνί Ώθθνέδμξ Κνμοαγέ (Alfred Croiset, 18451923) θαη Μαονίηζμξ Κνμοαγέ (1845-1935) ήηαλ θηιφινγνη θαη ειιεληζηέο. Έγξαςαλ ην έξγν Εζημνία ηδξ εθθδκζηήξ θμβμηεπκίαξ. Κξνπζίνπ (Πξν) Άλσ Κπςέιε : Βμειιεληζκέλν φλνκα δπν Γεξκαλψλ ειιεληζηψλ: * Ο Μανηίκμξ Κνμφζζμξ (Martin Kraus, 1526-1607) ήηαλ ιφγηνο, θηιφινγνο θαη ζεξκφο ειιεληζηήο. Αίδαμε ειιεληθά θαη ιαηηληθά θαη ζρνιίαζε αξραίνπο Έιιελεο ζπγγξαθείο. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ Turcograecia (Σμονημβναζηία). * Ο άιινο Γεξκαλφο θηιφινγνο θαη ειιεληζηήο ήηαλ ν ΋εςκ Κνμφζζμξ (1857-1918). ΢εκαληηθφηεξν έξγν ηνπ Κνζηζηά ακάθεηηα ζημοξ Έθθδκεξ πανμζιζμβνάθμοξ. Κξνπζφβνπ (Γεσ) Ειίζηα : Σν Κνμφζμαμ είλαη θσκφπνιε ηεο ΐ. Μαθεδνλίαο (΢θφπηα) θνληά ζηελ ιίκλε Ώρξίδα. Ο ηξαγνπδηζηήο ηνπ ρωξηνύ θαη ηεο ζηάλεο Κψζηαο Κξπζηάιιεο

Κξπζηάιιε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Κχζηαξ Κνοζηάθθδξ (1868-94) απφ ηελ Ήπεηξν ήηαλ βνπθνιηθφο θαη ιπξηθφο πνηεηήο θαη πεδνγξάθνο. ΢ην έξγν ηνπ γηλφηαλ πξνζπάζεηα κίκεζεο ησλ δεκνηηθψλ ηξαγνπδηψλ, πξάγκα πνπ ζπλέβαιε ζην θίλεκα επηβνιήο ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο ζηε ινγνηερλία. Ο ηίηινο κηαο πνηεηηθήο ζπιινγήο ηνπ Ο ηναβμοδζζηήξ ημο πςνζμφ ηαζ ηδξ ζηάκδξ, ραξαθηεξίδεη ηνλ ίδην ηνλ πνηεηή. Άιια έξγα ηνπ: Ώβνμηζηά, Δ πμδζά ηδξ Μανζχξ, Ο ηνφβμξ θ.ά. Πέζαλε ζε ειηθία 27 εηψλ απφ θπκαηίσζε. Πιέλεη ε Μαξηψ ζηνλ πνηακφ, πιέλεη ηεο θνξεζηέο ηεο θη νη νκνξθηέο ηεο ιάκπνπλε, θη αζηξάθηνπλ ζην θνξκί ηεο αξάδεο η’ αζεκφθνπκπα θη αξάδεο ηα γηνπξληάληα, θαη ζηα θαζάξηα ηα λεξά ηα πφδηα ηεο αζπξίδνπλ ζά λάηαλ κε ηξηαληάθπιια θαη γάια δπκσκέλα. Κψζηαο Κξπζηάιιεο : Δ πμδζά ηδξ Μανζχξ

Κξψκλεο (Γεσ-Εζη) Πεξηζζφο : * Δ Κνχικδ είλαη έλα γξαθηθφ ρσξηφ ηεο Πέιιαο, αλαγλσξηζκέλν σο παξαδνζηαθφο νηθηζκφο. Σν ρσξηφ είλαη ζρεδφλ αθαηνίθεην θαη γίλεηαη πξνζπάζεηα λα δσληαλέςεη θαη πάιη. * Δ αξραία Κνχικα ή Κνχικδ ήηαλ απνηθία ησλ Φνηλίθσλ ζηε ΐηζπλία ηεο Μ. Ώζίαο. ΢ηαδηαθά εμειιελίζηεθε θαη κέρξη ην 1922 φινη ζρεδφλ νη θάηνηθνί ηεο ήηαλ Έιιελεο, νη νπνίνη αλαγθάζηεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ πξνο ηελ Βιιάδα. Κξσπίαο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : ΢ηε δπηηθή Ώηηηθή, κεηαμχ ηεο Πάξλεζαο θαη ηνπ Ώηγάιεσ βξηζθφηαλ ζηελ αξραηφηεηα ε Κνςπία ε νπνία ήηαλ δήκνο πνπ αλήθε ζηε Λενληίδα θπιή. ΢ψδνληαη αθφκα ηα εξείπηα ηνπ ηείρνπο πνπ είραλ ρηίζεη νη Ώζελαίνη

261

Κηελά (νδφο & πιαηεία) (Βπα-Βπη) Κέληξν : * Οη αδειθνί Πακαβήξ θαη ΢πφνμξ Κηεκάξ απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αγσληζηέο ηνπ ΄21. Ο Παλαγήο ήηαλ θξνχξαξρνο ηεο Ώθξφπνιεο θαη φηαλ ζθνηψζεθε ν ΢πχξνο νξίζηεθε ν δηάδνρνο ηνπ. Κηεζηβίνπ (Ώξρ) ΢ηάδην : * Ο θηιφζνθνο, ιφγηνο θαη ηζηνξηθφο Κηδζίαζμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Υαιθίδα. ήηαλ καζεηήο ηνπ θπληθνχ Μελεδήκνπ. Ήηαλ γλσζηφο γηα ηα πλεπκαηψδε αζηεία θαη ινγνπαίγληά ηνπ. Αελ δηαζψζεθε θαλέλα απφ ηα έξγα ηνπ. * Ο Κηδζίαζμξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ήηαλ εθεπξέηεο θαη κεραληθφο, απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ηεο επνρήο ηνπ. Καηαζθεχαζε πνιεκηθέο κεραλέο, έλα πδαηηθφ ξνιφη γλσζηφ σο ηθερφδνα θαη ηελ φδναοθμ, ε νπνία ζεσξείηαη ν πξφδξνκνο ηνπ αξκνλίνπ. Ώλαθέξνληαη ηα έξγα ηνπ Μδπακζηή θαη Τπμικήιαηα ιδπακζηά, ην νπνία δελ ππάξρνπλ πηα. Κηεζίνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Κηδζίαξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κλίδν, ππεξέηεζε σο γηαηξφο ζηελ απιή ηνπ Πέξζε βαζηιηά Ώξηαμέξμε ηνπ Μλήκνλα. Ο Κηεζίαο ζεξάπεπζε ηα ηξαχκαηα ηνπ βαζηιηά απφ ηε κάρε ζηα Κνχλαμα (ελαληίνλ ηνπ αδειθνχ ηνπ Κχξνπ). Έγξαςε ηζηνξηθά έξγα: Πενζζηά θαη Εκδζηά θαη άιια. Κηεζηθψληνο (Εζη) Ά. Πεηξάισλα : * Δ Κηδζζθχκ πφιε ηεο Μεζνπνηακίαο ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηνπ Σίγξε, θνληά ζηε ζεκεξηλή ΐαγδάηε. Σνλ 1ν π.Υ. αη. έγηλε ε πξσηεχνπζα ηεο δπλαζηείαο ησλ ΢αζζαληδψλ. ΢ψδνληαη ηα εξείπηα ησλ ηεηρψλ θαη ηνπ αλαθηφξνπ. * Ο Κηδζζθχκ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ πνιηηηθφο θαη θίινο ηνπ Αεκνζζέλε. ΋ηαλ πξφηεηλε ζηελ εθθιεζία ηνπ Αήκνπ ηελ απνλνκή ρξπζνχ ζηεθάλνπ ζηνλ Αεκνζζέλε (γηα ηελ αληηκαθεδνληθή ηνπ πνιηηηθή), ε πξφηαζή ηνπ έγηλε δεθηή. Ο άιινο κεγάινο Ώζελαίνο ξήηνξαο Ώηζρίλεο, δήηεζε ηελ παξαπνκπή ηνπ Κηεζηθψληα ζε δίθε. ΢ηε δίθε απηή αθνχζηεθαλ νη κλεκεηψδεηο ιφγνη ηνπ Ώηζρίλε Καηά Κηδζζθχκημξ θαη ε αληίθξνπζε ηνπ Αεκνζζέλε κε ηνλ Πενί ζηεθάκμο. Κπβέιεο (Μπζ) Μνπζείν : Δ Κοαέθδ ήηαλ αλδξφγπλε ζεά ηεο Μ. Ώζίαο πνπ ιαηξεπφηαλ σο ε Μεβάθδ εεά ή Μεβάθδ ιδηένα ηςκ εεχκ αληίζηνηρε κε ηελ Ρέα, ηε Γε ή ηε Αήκεηξα. ΢χκθσλα κε έλα κχζν ε Κπβέιε ήηαλ γέλλεκα ηεο γεο απφ ηπραία εθζπεξκάησζε ηνπ Αία ελψ απηφο θνηκφηαλ. Βίρε αξζεληθή θαη ζειπθή ππφζηαζε, δηπιά γελλεηηθά φξγαλα θαη ηξνκεξή δχλακε. Γηα λα πεξηνξίζνπλ ηελ δχλακή ηεο νη ζενί ηελ επλνχρηζαλ. Ώπφ ηα θνκκέλα γελλεηηθά ηεο φξγαλα θχηξσζε κηα ακπγδαιηά πνπ ν θαξπφο ηεο γνληκνπνίεζε ηελ Νάλα, ε νπνία γέλλεζε έλα παλέκνξθν αγφξη, ηνλ Άηηη ή Άηηε. Δ Κπβέιε ήζειε ηνλ λεαξφ απνθιεηζηηθά δηθφ ηεο θαη φηαλ απηφο εξσηεχηεθε ηελ ΢αγαξίηηδα, ηνπ πξνθάιεζε παξαθξνζχλε πνπ θαηέιεμε ζηνλ απηνεπλνπρηζκφ θαη ζην ζάλαηφ ηνπ. Δ ζεά παξαθάιεζε ην Αία λα αλαζηήζεη ηνλ Άηηη, φκσο απηφο έθαλε ηελ κνλαδηθή παξαρψξεζε λα κελ αιινησζεί πνηέ ην ζψκα ηνπ. Δ Κπβέιε

Άιινο κχζνο εκθαλίδεη ηνλ Άηηη σο έλα φκνξθν λέν απφ ηε Λπδία πνπ ήηαλ ηεξέαο ηεο Κπβέιεο. Ο Αίαο ελνριεκέλνο απφ ηηο κεγάιεο ηηκέο πνπ απέδηδαλ ζηνλ Άηηη, έζηεηιε έλα αγξηνγνχξνπλν θαη ηνλ ζθφησζε. Δ Κπβέιε πέλζεζε ηνλ ζάλαην ηνπ αγαπεκέλνπ εξαζηή θαη εξσκέλνπ ηεο θαη ην πέλζνο απηφ είλαη ν ππξήλαο ηεο ιαηξείαο ηεο Κπβέιεο Κπδαζελαίσλ (Εζη) Πιάθα : Ο Αήκνο Κοδαεδκαίςκ ήηαλ έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο ηεο αξραίαο Ώζήλαο θαη αλήθε ζηελ Παλδηνλίδα θπιή Κπδαληηδψλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Ο δήκνο Κοδακηζδχκ ήηαλ έλαο κηθξφο δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο, αλήθε ζηελ Ώηγείδα θπιή θαη βξηζθφηαλ ζηα Μεζφγεηα. Κπδσληψλ (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Οη Κοδςκίεξ είλαη παξάιηα πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ην γλσζηφ Ώτβαιί (ηνπξθηθά Ayvalik) θαη βξίζθεηαη απέλαληη απφ ηε Μπηηιήλε. Εδξχζεθε

262

απφ θαηνίθνπο ηεο Μπηηιήλεο ηνλ 17ν π.Υ. αη. Δ πφιε κε πιεζπζκφ ζρεδφλ εμ νινθιήξνπ ειιεληθφ, άθκαζε επί ηνπξθνθξαηίαο θαη δηέζεηε ζρνιεία, λνζνθνκεία θαη ηελ πεξίθεκε Ώθαδεκία ζηελ νπνία δίδαμε επηθαλείο δάζθαινη φπσο ν Θεφθηινο ΚαΎξεο θ.ά. Γλσζηά ηέθλα ηεο πφιεο ήηαλ νη ζπγγξαθείο ΢ηξαηήο Ανχθαο, ΐελέδεο θαη Κφληνγινπ. Κπδίθνπ (Εζη) Άγηνο Παληειεήκσλ Ώραξλψλ : Δ Κφγζημξ ήηαλ πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο, θνληά ζηελ Πξνπνληίδα. Ήηαλ απνηθία ησλ Μηιεζίσλ, ζεκαληηθφ θαη πινχζην εκπνξηθφ θέληξν ηεο επνρήο. Μεηείρε ζηε ησληθή επαλάζηαζε θαηά ησλ Πεξζψλ θαη αξγφηεξα εληάρζεθε ζηελ αζελατθή ζπκκαρία. Καηά ηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο ππέζηε αιιεπάιιειεο ζενκελίεο θαη επηδξνκέο θαη ην 1064 θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ζεηζκφ. Κπζήξσλ (Γεσ) Κπςέιε : Σα Κφεδνα ( ή Σζζνίβμ) είλαη ην λνηηφηεξν λεζί ησλ Ενλίσλ θαη αλήθεη δηνηθεηηθά ζην λνκφ Ώηηηθήο. Καηά ηε κπζνινγία ε ζεά Ώθξνδίηε γελλήζεθε ζηνλ αθξφ ηεο ζάιαζζαο ησλ Κπζήξσλ, φηαλ έπεζαλ εθεί ηα θνκκέλα γελλεηηθά φξγαλα ηνπ ζενχ Οπξαλνχ. Ώπφ απηφ ηνλ κχζν ε ζεά πήξε ηελ πξνζσλπκία Κπζεξεία Ώθξνδίηε. Σν λεζί ήηαλ αξρηθά απνηθία ησλ Φνηλίθσλ, αξγφηεξα θαηειήθζε απφ ηνπο Ώξγείνπο, ηνπο Λάθσλεο. Βμ αηηίαο ζπλερψλ πεηξαηηθψλ επηδξνκψλ, ήηαλ έξεκν γηα πνιινχο αηψλεο. Σν Μεζαίσλα θαηαιήθζεθε απφ ηνπο ΐελεηνχο θαη αξγφηεξα απφ ηνπο Γάιινπο. Κχζλνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Κφεκμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ, αλάκεζα ζηε Κέα θαη ζηελ ΢έξηθν. Ολνκάδεηαη θαη Θεξκηά απφ ηηο ζεξκέο πεγέο πνπ ππάξρνπλ εθεί. Κπθιάδσλ (Γεσ) Κπςέιε : Οη Κοηθάδεξ είλαη λεζησηηθφ ζχκπιεγκα ηνπ Ώηγαίνπ. Ολνκάζηεθαλ έηζη επεηδή βξίζθνληαη ζε θπθιηθή δηάηαμε γχξσ απφ ην λεζί ηεο Αήινπ, γελέηεηξα ησλ ζεψλ Ώπφιισλα θαη Άξηεκεο. Σα λεζηά είλαη δεθάδεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Κέα, Κχζλνο, ΢ίθλνο, Άλδξνο, Σήλνο, Μχθνλνο, Νάμνο Πάξνο, Μήινο, Θήξα, ΢ίθηλνο, Αήινο, Ίνο θ.ά. Κπθιαδίηηθν εηδψιην

΢ηηο Κπθιάδεο αλαπηχρζεθε θαη άλζεζε (απφ ην 3000 σο ην 1100 π.Υ.) ν Κοηθαδζηυξ Πμθζηζζιυξ, ν δεχηεξνο - κεηά ην Μηλσηθφ - πνιηηηζκφο ηεο Βπξψπεο. ΢ε πνιιά απφ ηα λεζηά ππάξρνπλ εξείπηα ησλ νηθηζκψλ απηήο ηεο πεξηφδνπ, πνπ δηέζεηαλ εμαηξεηηθήο νκνξθηάο ηνηρνγξαθίεο. Ώληηπξνζσπεπηηθά αληηθείκελα απηνχ ηνπ πνιηηηζκνχ είλαη ηα θπθιαδίηηθα εηδψιηα, κηθξά αλζξσπφζρεκα αγαικαηίδηα, θηηαγκέλα θπξίσο απφ κάξκαξν. Πνιιά απφ απηά απεηθφληδαλ ηελ ζεά Μεγάιε Μεηέξα. Κπθιψπσλ (Μπζ) Ά. Πεηξάισλα: Οη Κφηθςπεξ ήηαλ κπζνινγηθά ηέξαηα κε έλα κφλν κάηη ζην κέησπν. Άιισζηε ην φλνκά ηνπο πξνθχπηεη απφ ηηο ιέμεηο ηφηθμξ θαη μθεαθιυξ. Οη Κχθισπεο ήηαλ δπν νκάδεο. Μηα απφ απηέο είλαη νη γηνη ηνπ Πνζεηδψλα πνπ θαηνηθνχζαλ ζε έλα λεζί ηεο Μεζνγείνπ (΢ηθειία;) θαη ήηαλ άγξηνη θαη απνιίηηζηνη. έηξσγαλ φπνηνλ μέλν πεξλνχζε απφ ηα κέξε ηνπο. Ο πην γλσζηφο Κχθισπαο απηήο ηεο θαηεγνξίαο ήηαλ ν Πμθφθδιμξ, ν νπνίνο ηπθιψζεθε απφ ηνλ Οδπζζέα, φηαλ γπξλνχζε κε ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ απφ ηελ Σξνία. Δ άιιε θαηεγνξία Κπθιψπσλ ζχκθσλα κε ηνλ Δζζυδμ, είλαη ηξία παηδηά ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο, νη Ώζηεξφπεο, Άξγεο θαη ΐξφληεο. Λφγσ ηεο ηεξάζηηαο δχλακήο ηνπο θπιαθίζηεθαλ ζηα Σάξηαξα θαη απφ ηνλ παηέξα ηνπο Οπξαλφ θαη απφ ηνλ δηάδνρφ ηνπ ηνλ Κξφλν. Σνπο απειεπζέξσζαλ νη Οιχκπηνη ζενί γηα λα ηνπο βνεζήζνπλ ζηελ Σηηαλνκαρία. Πξάγκαηη θαηαζθεχαζαλ κέζα ζηελ Ώίηλα, ππφ ηελ επίβιεςε ηνπ Δθαίζηνπ, ηα φπια ηνπ Αία, ηνλ θεξαπλφ θαη ηελ βξνληή. ΋ηαλ νη ζενί λίθεζαλ αλάζεζαλ ζηνπο Κχθισπεο ηε θχιαμε ησλ Σηηάλσλ ζηα Σάξηαξα. Κπκαίσλ (Αηα) Θεζείν: Οη Κοιαίμζ είλαη νη θάηνηθνη ηεο Κχκεο.

263

Κχκεο (Γεσ-Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : * Δ Κφιδ είλαη ιηκάλη ηεο Βχβνηαο θαη βξίζθεηαη ζηε κέζε ηεο αλαηνιηθήο πιεπξάο ηνπ λεζηνχ. Οη αξραίνη θάηνηθνη ηεο Κχκεο ίδξπζαλ ηηο νκψλπκεο απνηθίεο ζηελ Ώηνιίδα ηεο Μηθξάο Ώζίαο θαη ζηε Μεγάιε Βιιάδα (Εηαιία). * Δ απνηθία ησλ Κπκαίσλ Κφιδ, ήηαλ ε ζεκαληηθφηεξε πφιε ηεο Ώηνιίδαο ζηελ Ώλαηνιηθή Μηθξά Ώζία. ΢πκκεηείρε ζηελ Εσληθή Βπαλάζηαζε θαηά ησλ Πεξζψλ θαη αξγφηεξα ήηαλ κέινο ηεο αζελατθήο ζπκκαρίαο. Καηαζηξάθεθε απφ ζεηζκφ ην 17 κ.Υ. * Δ Κφιδ ηεο Κακπαλίαο, ήηαλ επίζεο απνηθία ησλ Κπκαίσλ θαη ζεσξείηαη ε αξραηφηεξε απφ ηηο ειιεληθέο απνηθίεο. Σν 337 θαηαιήθζεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο. Ώπφ ηελ Κχκε νη Ρσκαίνη πηνζέηεζαλ ηε ιαηξεία ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Αήκεηξαο. Κπλαηγείξνπ (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Κοκέβεζνμξ (απφ ην : μ ημοξ ηφκαξ εβείνςκ) θαη φρη Κοκαίβεζνμξ, ήηαλ αδειθφο ηνπ ηξαγσδνχ Ώηζρχινπ. Οη δπν αδειθνί πνιέκεζαλ ζην Μαξαζψλα ην 490 π.Υ. Μεηά ηε λίθε ηνπο νη Ώζελαίνη θαηαδίσμαλ ηνπο Πέξζεο, νη νπνίνη έηξεμαλ ζηα θαξάβηα ηνπο. Ο Κπλέγεηξνο πξνζπάζεζε λα θξαηήζεη κε ην ρέξη έλα απφ απηά ηα πινία, αιιά έλαο Πέξζεο ηνπ έθνςε κε ηζεθνχξη ην ρέξη ηνπ. Ο Κπλέγεηξνο πέζαλε απφ αηκνξξαγία. Οη Ώζελαίνη ηνλ ηίκεζαλ σο ήξσα θαη ν δσγξάθνο Πνιχγλσηνο απαζαλάηηζε απηφ ην γεγνλφο κε πίλαθά ηνπ ζηελ Πνηθίιε ΢ηνά ηεο Ώζήλαο. Κπλέηνπ (Πξν) Θεζείν : Ο Κοκέημξ (Edgar Quinet, 1803-75) ήηαλ Γάιινο θηιέιιελαο, ηζηνξηθφο θαη δηαλννχκελνο. Έγξαςε δεθάδεο βηβιία έξγα γηα ηελ ηζηνξία, ηνλ ρξηζηηαληζκφ, ηελ πνίεζε ηνπ Οκήξνπ θαη νδνηπνξηθά. Αηεηέιεζε θαζεγεηήο θαη βνπιεπηήο. Ο Βληγθάξ Κπλέ ή Κπλέηνο

Κπλίζθαο (Ώξρ) Παγθξάηη : Δ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πάξηεο Ώξρίδακνπ Κοκίζηα, είρε εθηξνθείν αιφγσλ θαη ήηαλ ε πξψηε γπλαίθα πνπ θέξδηζε ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο θαη κάιηζηα δπν θνξέο : ην 396 θαη ην 392 π.Υ. Μεηά απφ απηήλ αξθεηέο γπλαίθεο (φιεο ζρεδφλ απφ ηε ΢πάξηε), ζπκκεηείραλ θαη θέξδηζαλ νιπκπηαθέο λίθεο. Κπλνζάξγνπο (πιαηεία) (Εζη) Κπλνζάξγνπο : Σν Κοκυζανβεξ ήηαλ πεξηνρή ηεο Ώζήλαο ζηελ αξηζηεξή φρζε ηνπ Ειηζνχ (πεξίπνπ εθεί βξίζθεηαη ε ζεκεξηλή ζπλνηθία) γλσζηή θπξίσο γηα ην νκψλπκν γπκλαζηήξην θαη ην Λχθεην. Σν γπκλαζηήξην ήηαλ αθηεξσκέλν ζην Δξαθιή θαη δερφηαλ κφλν κε γλήζηα παηδηά Ώζελαίσλ πνιηηψλ (απφ κεηέξα ή παηέξα αιινδαπφ). Κπλνπξίαο (Γεσ-Εζη) Πεηξάισλα : Δ Κοκμονία είλαη επαξρία ηεο Ώξθαδίαο, κε ζεκαληηθφηεξνπο νηθηζκνχο ην Λεσλίδην, ην Άζηξνο, ηνλ Σπξφ θ.ά. ΢ηελ αξραηφηεηα νη θάηνηθνί ηεο νλνκάδνληαλ νλνκάδνληαλ Κοκμονείξ, πειαζγηθήο ή ησληθήο θαηαγσγήο. Πέξαζε ππφ ηελ θπξηαξρία ησλ Ώξγείσλ θαη ΢παξηηαηψλ. Δ πεξηνρή νλνκάδεηαη θαη Σζαθσληά θαη κηιηέηαη επξχηαηα ε ηζαθσληθή δηάιεθηνο, ε νπνία είλαη θαηάινηπν ηεο αξραίαο δσξηθήο γιψζζαο. Κππαξίζζνπ ΢ηεθ. (Βπη) Άγ. Λνπθάο Παηεζίσλ : Ο ΢ηέθακμξ Κοπάνζζζμξ (18571917) ήηαλ θαζεγεηήο καζεκαηηθψλ θαη γεσκεηξίαο ζην παλεπηζηήκην. Κππξηαλνχ (Θξε) Γθχδε : ΋λνκα αμησκαηνχρσλ ηεο ρξηζηηαληθήο Βθθιεζίαο: * Ο επίζθνπνο Καξρεδφλαο Κοπνζακυξ (3νο αη.), ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο Παηέξεο ηεο Βθθιεζίαο. Έγξαςε ιφγνπο θαη ζξεζθεπηηθά ζπγγξάκκαηα. Βθηειέζηεθε ην 258. * Ο Κοπνζακυξ μ Μάβμξ (3νο αη.) απφ ηελ Ώληηφρεηα ήηαλ εζληθφο, αιιά πξνζρψξεζε ζην ρξηζηηαληζκφ θαη έγηλε επίζθνπνο. Ώπνθεθαιίζηεθε επί Αηνθιεηηαλνχ. * Ο αξρηεπίζθνπνο Κχπξνπ Κοπνζακυξ (1756-1821) ίδξπζε εθπαηδεπηήξηα ζην λεζί. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ζηελ επεηξσηηθή Βιιάδα,

264

νη Σνχξθνη ζέινληαο λα απνηξέςνπλ ηελ εμάπισζή ηεο ζηελ Κχπξν, εθηέιεζαλ ηνλ Κππξηαλφ καδί κε άιινπο ηεξσκέλνπο θαη πξνθξίηνπο ηνπ λεζηνχ. Κππξίσλ Βζλνκαξηχξσλ (πιαηεία) (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Δ πιαηεία ηηκά ηνπο Κφπνζμοξ Βεκμιάνηονεξ, φπσο ραξαθηεξίδνληαη νη πεζφληεο θαη εθηειεζζέληεο θαηά ηνλ απειεπζεξσηηθφ αγψλα ηεο Κχπξνπ (1955-59) θαηά ηεο βξεηαληθήο θαηνρήο. Κχπξνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Κφπνμξ είλαη ην ηξίην ζε κέγεζνο λεζί ηεο Μεζνγείνπ. Ώλ θαη γεσγξαθηθά αλήθεη ζηελ Ώζία, ιφγσ ησλ ηζηνξηθψλ ζρέζεψλ ηεο κε ηελ Βιιάδα, ζεσξείηαη ην αλαηνιηθφηεξν άθξν ηεο Βπξψπεο. Βίλαη λεζί κε παλάξραηα ηζηνξία πνπ ππέθεξε απφ πάκπνιιεο θαηαθηήζεηο (Πέξζεο, Ώηγχπηηνη, Ρσκαίνη, Μαθεδφλεο, Φξάγθνη, ΝαΎηεο ηππφηεο, ΐελεηνί, Οζσκαλνί, ΐξεηαλνί). Ο θππξηαθφο ιαφο ήζειε αλεμαξηεζία θαη ηελ ηξηεηία 1956-59 αληηζηάζεθε νξγαλσκέλα ζηε βξεηαληθή θαηνρή. Ώθνινχζεζε ε αλαθήξπμε ηεο Κππξηαθήο Αεκνθξαηίαο ην 1960 κε πξψην πξφεδξν ηνλ αξρηεπίζθνπν Μαθάξην. ΋κσο νη (ππνδαπιηδφκελεο απφ ηηο θπβεξλήζεηο ηεο Σνπξθίαο θαη ηεο ρνχληαο ηεο Βιιάδαο) δηακάρεο θαη νη ζπλερείο αηκαηεξέο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ Βιιελνθππξίσλ πνπ απνηεινχζαλ ηελ πιεηνςεθία θαη ησλ Σνπξθνθππξίσλ, είραλ σο απνηέιεζκα ηελ εηζβνιή ηεο Σνπξθίαο (1974) ζηε λεζί θαη ηελ απφζπαζε ηνπ 40% ησλ εδαθψλ ηνπ. ΢ήκεξα είλαη ρσξηζκέλε ζηα δπν: ηελ Κππξηαθή Αεκνθξαηία πνπ ειέγρεηαη απφ Βιιελνθχπξηνπο θαη είλαη κέινο ηεο Βπξσπατθήο Έλσζεο θαη ηελ νλνκαδφκελε Σνπξθηθή Αεκνθξαηία ηεο ΐφξεηαο Κχπξνπ, πνπ αλαγλσξίδεηαη κφλν απφ ηελ Σνπξθία. Κπξελείαο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Κονήκεζα ή Κενφκεζα είλαη ιηκάλη ηεο Κχπξνπ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνπο αδειθνχο Κεθέα θαη Πξάμαλδξν, νη νπνίνη έδσζαλ ζηελ πφιε ην φλνκα ηεο γελέηεηξάο ηνπο Κεξχλεηαο ηεο ΏραΎαο. Σν ιηκάλη ηεο ήηαλ ν ηφπνο απνβίβαζεο ησλ ηνπξθηθψλ ζηξαηεπκάησλ ην 1974. Κπξηαθνχ (νδφο & πιαηεία) ΐηθηψξηα : βιέπε ΐζηηςνίαξ Κπξηαθνχ Ώγθσλίηνπ Θπκαξάθηα : βιέπε Ώβηςκίημο Κονζαημφ Κπξηαθνχ Αηνκήδνπο (Βπη-Πνι) Θπκαξάθηα : * Ο Αζμιήδδξ Κονζαηυξ (1811-68) απφ ηηο ΢πέηζεο, ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο. Ώξρηθά αθνινχζεζε δηθαζηηθή θαξηέξα, αιιά ηελ άθεζε γηα λα κπεη ζηελ πνιηηηθή. Βθιέρζεθε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ζπλέβαιε ζηελ ζχληαμε ηνπ ζπληάγκαηνο ηνπ 1843. Ήηαλ θαζεγεηήο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο θαη γηα κηθξφ δηάζηεκα πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο. Γηνη ηνπ ήηαλ ν Νηθφιανο θαη Ώιέμαλδξνο. Ο Ώθέλακδνμξ Κονζαηυξ ρξεκάηηζε επίζεο πξσζππνπξγφο. Ο Αηνκήδεο Κπξηαθφο

* Ο ζενιφγνο, ζπγγξαθέαο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ Κονζαηυξ-Αζμιίδδξ Ώκαζηάζζμξ (1843-1923), έγξαςε δεθάδεο ζενινγηθά θαη επηζηεκνληθά ζπγγξάκκαηα. Κπξηαθνχ Παλ. (Πνι) Ώκπειφθεπνη : Ο Πακαβήξ Κονζαηυξ (1829-1901) ήηαλ πνιηηεπηήο θαη αλαδείρζεθε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο γηα δπν ζεηείεο ζηα έηε 1870-79. Ήηαλ δξαζηήξηνο δήκαξρνο, θξφληηζε γηα ηελ χδξεπζε, ηνλ λπρηεξηλφ θσηηζκφ θαη ην πξάζηλν ηεο πφιεο. Βπί ζεηείαο ηνπ ρηίζηεθαλ ην Αεκαξρείν, ην Αεκνηηθφ ΐξεθνθνκείν θαη άιια δεκνηηθά θαηαζηήκαηα. Κπξίιινπ Λνπθάξεσο (Θξε-Βζλ) Γθχδε-Ώκπειφθεπνη : Ο ιφγηνο, ζπγγξαθέαο θαη θιεξηθφο Κφνζθθμξ Λμφηανζξ (1572-1638) απφ ην Δξάθιεην ζπνχδαζε ζενινγία θαη ζε ειηθία 29 εηψλ ρξίζηεθε παηξηάξρεο Ώιεμαλδξείαο. Ώπφ ηε ζέζε απηή πνιέκεζε κε φια ηα κέζα ηελ Καζνιηθή Βθθιεζία ελψ επέδεημε κεηξηνπάζεηα έλαληη ησλ πξνηεζηαληψλ. Σν 265

1620 εθιέρζεθε παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, αιιά αληηκεηψπηζε ηηο ζπλερείο θαηαγγειίεο ησλ πξεζβεπηψλ ησλ θαζνιηθψλ ρσξψλ πξνο ηνλ ΢νπιηάλν ελαληίνλ ηνπ. Σέζζεξηο θνξέο απνιχζεθε θαη άιιεο ηφζεο αλέβεθε θαη πάιη ζηνλ παηξηαξρηθφ ζξφλν. Σν 1638 θαηεγνξήζεθε φηη πξνεηνηκάδεη επαλάζηαζε ησλ Βιιήλσλ θαηά ηεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο, ζπλειήθζεθε, ζηξαγγαιίζηεθε θαη ην πηψκα ηνπ ξίρζεθε ζην ΐφζπνξν. Κχξνπ Ώδ. (Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο Άδςκζξ Κφνμο (1872-1918) απφ ηελ Κχπξν ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη πξνζσπηθφηεηα ηνπ ειιεληθνχ ηχπνπ. ΢πλεξγάζηεθε κε ηελ Ώηνυπμθδ ηνπ Γαβξηειίδε θαη ηελ Βζηία ηνπ Αξνζίλε. Σν 1898 έγηλε ν δηεπζπληήο ηεο Βζηίαο. Ώλακφξθσζε ηελ εθεκεξίδα ε νπνία γξήγνξα απφθηεζε ην ζεβαζκφ ησλ αλαγλσζηψλ ηεο. Δ έθθξαζε Δ Βζηία έπεζ ηφνμξ βζαηί ηδ βνάθεζ μ Κφνμξ, δείρλεη ηελ αμηνπηζηία ησλ εηδήζεσλ θαη ησλ άξζξσλ πνπ δεκνζίεπε. Σν 1916 φηαλ μέζπαζε ν Αηραζκφο, ν φρινο ησλ θηινβαζηιηθψλ θαηέζηξεςε ηα πηεζηήξηα θαη ν Κχξνπ αλέζηεηιε ηελ έθδνζε ηεο εθεκεξίδαο. Κχξνπ Ώρ. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο δεκνζηνγξάθνο, εθδφηεο θαη ινγνηέρλεο Ώπζθθέαξ Κφνμο (1898-1950), ήηαλ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ θαη ζπλερηζηήο ηεο έθδνζεο ηεο εθεκεξίδαο Βζηία. Με ηνλ αδειθφ ηνπ Κχξν Κχξνπ, αθνινχζεζαλ θηινβαζηιηθή πνιηηηθή, αιιά κε ζπλέπεηα ζηελ αξζξνγξαθία ηεο θαη ζεβαζκφ ηεο εθεκεξίδαο πξνο ηνπο αλαγλψζηεο ηεο. Γηα ηηο πνιηηηθέο ζέζεηο ηεο εθεκεξίδαο ν Ώρηιιέαο θαη ν Κχξνο ππέζηεζαλ δηψμεηο, θπιαθίζεηο θαη εμνξίεο. Έγξαςε αξθεηά βηβιία φπσο: ΐδζζανίςκ μ Έθθδκ, Αμιήκζημξ Θεμημηυπμοθμξ,, ΢ηθααςιέκμζ κζηδηαί θ.ά. Κπξξήζηνπ (Ώξρ) Πιάθα: Σνλ Ώκδνυκζημ Κοννίζηδ (1νο π.Υ. αη.) ζπλαληήζακε ζην ιήκκα Ώκδνυκζημξ βιέπε ιέμε). Κπςέιεο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ) Κπςέιε : Με ην φλνκα Κορέθδ ππάξρνπλ ρσξηά θαη νηθηζκνί ζηελ Άξηα, Πξέβεδα, Γάθπλζν, Ώηησιναθαξλαλία, Ώίγηλα, Σξνηδελία, Βπξπηαλία (νη γλσζηέο Κνξπζράδεο), Καξδίηζα, Καζηνξηά, Λάξηζα, θαη αιινχ. * Σνλ 19ν αηψλα ε Κορέθδ ήηαλ αγξνηηθή πεξηνρή ηεο Ώζήλαο, δεμηά ηνπ δξφκνπ πνπ νδεγνχζε ζηα Παηήζηα. ΢ήκεξα είλαη κηα απφ ηηο πην ππθλνθαηνηθεκέλεο πεξηνρέο φρη κφλν ηεο Ώζήλαο, αιιά θαη ηεο Βπξψπεο. Δ πιαηεία Κπςέιεο είλαη γλσζηή θαη σο Κακάνδ. Κσ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Κςξ είλαη ην ηξίην ζε κέγεζνο λεζί ησλ Ασδεθαλήζσλ θαη βξίζθεηαη πνιχ θνληά ζηηο ηνπξθηθέο αθηέο. Οη πξψηνη άπνηθνη ηνπ λεζηνχ ήηαλ Κάξεο θαη αθνινχζεζαλ νη Ασξηείο. Καηαθηήζεθε απφ ηνπο Πέξζεο, ειεπζεξψζεθε ην 479 π.Υ. θαη έγηλε κέινο ηεο αζελατθήο ζπκκαρίαο. Βίλαη ε παηξίδα ηνπ Εππνθξάηε, παηένα ηδξ Εαηνζηήξ θαη κεηά ην ζάλαηφ ηνπ ηδξχζεθε ην πεξίθεκν Ώζθιεπηείν ηεο Κσ. Σν 366 θαηαιήθζεθε απφ ηνλ Ώιέμαλδξν θαη αθνινχζεζαλ νη Ρσκαίνη, ΐπδαληηλνί, ΐελεηνί, Εσαλλίηεο, Οζσκαλνί θαη Εηαινί. Ο Εσάλλεο Κσιέηηεο

Κωλέηηη

(Βπα-Πνι) Βμάξρεηα : Ο Εςάκκδξ Κςθέηηδξ (17731847) απφ ηελ Ήπεηξν, ζπνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Εηαιία. ΋ηαλ γχξηζε ζηελ Ήπεηξν, άζθεζε ηελ ηαηξηθή θαη πξνζειήθζε σο γηαηξφο ηνπ Ώιή παζά. Σν 1819 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ην 1821 θήξπμε ηελ επαλάζηαζε ζηα ρσξηά ηεο Δπείξνπ. ΋ηαλ ε επαλάζηαζε ζηε Ήπεηξν απέηπρε, ν Κσιέηηεο θαηέθπγε ζηελ Πεινπφλλεζν. ΢πκκεηείρε ζηελ Ώ’ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Βπηδαχξνπ θαη ζηε ζχληαμε ηνπ Πνμζςνζκμφ Πμθζηεφιαημξ. Ώλέιαβε δηάθνξα δηνηθεηηθά θαη ππνπξγηθά αμηψκαηα θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε δεκηνχξγεζε δηθφ ηνπ θφκκα ην ιεγφκελν Γαθθζηυ ή ΢οκηαβιαηζηυ γηαηί ππνζηήξηδε ηε ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο γηα ηε ρψξα. Μεηά ην θίλεκα ηεο 3εο ΢επηεκβξίνπ ν Κσιέηηεο σο ππνπξγφο ζπκκεηείρε ζηελ εθπφλεζε ηνπ ΢πληάγκαηνο. Σν 1844

266

πξνθεξχρζεθαλ νη πξψηεο εθινγέο πνπ ηνλ έθεξαλ ζηελ πξσζππνπξγία κε ηελ ππνζηήξημε ηνπ Γαιιηθνχ θαη ηνπ Ρσζηθνχ θφκκαηνο. Ήηαλ ν πξψηνο ζπληαγκαηηθφο πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο. Σν 1847 επαλεθιέρζεθε αιιά ιίγν αξγφηεξα πέζαλε. Κσλζηαληά (Βζλ) Άλσ Παηήζηα : Ο θιεξηθφο θαη ιφγηνο Γνδβυνζμξ Κςκζηακηάξ (1758-1844) απφ ην Πήιην, ζπνχδαζε ζηελ Βπξψπε θαη φηαλ επαλήιζε ζηελ Βιιάδα δίδαμε ζε ρσξηά ηνπ Πειίνπ. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο εθπξνζψπεζε ην Πήιην ζηελ Ώ΄ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Βπηδαχξνπ. Ήηαλ ππέξκαρνο ηεο νκηινχκελεο γιψζζαο φηαλ αθφκα δελ είραλ θαζηεξσζεί νη φξνη δδιμηζηή θαη ηαεανεφμοζα. Έγξαςε (κε ηνλ εμάδειθφ ηνπ Ααληήι Φηιηππίδε) ην έξγν Γεςβναθία Νεςηενζηή, πνπ ζεσξείηαη απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηνπ λενειιεληθνχ δηαθσηηζκνχ. Κσλζηαληηλίδε (Βπη) Κπςέιε : Ο ηζηνξηθφο θαη εθπαηδεπηηθφο Γεχνβζμξ Κςκζηακηζκίδδξ απφ ηε Νάνπζα, ρξεκάηηζε δηεπζπληήο πνιιψλ εθπαηδεπηεξίσλ. Έξγα ηνπ Οιδνζηή εεμθμβία, Σα αίηζα ηδξ πηχζεςξ ηδξ ΐογακηζκήξ αοημηναημνίαξ, Εζημνία ηςκ Ώεδκχκ, Πθαηςκζημί δζάθμβμζ θ.ά. Κσλζηαληηλίδνπ ΋ιγαο (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Δ ΋θβα Κςκζηακηζκίδμο, αλαθέξεηαη ζηνπο θαηαιφγνπο ηεο νξγάλσζεο ΒΟΚΏ σο έλα απφ ηα ζχκαηα ηνπ θππξηαθνχ αγψλα. Κσλζηαληίλνπ Παιαηνιφγνπ (ΐπδ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Κςκζηακηίκμξ ΕΏ’ Παθαζμθυβμξ (1405-53) ήηαλ ν ηειεπηαίνο απηνθξάηνξαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. ΋ηαλ ην 1448 ζηέθζεθε απηνθξάηνξαο, ε πφιε ήηαλ γεκάηε εξείπηα, είρε ειάρηζηνπο θαηνίθνπο θαη ε απηνθξαηνξία πεξηιάκβαλε κφλν ιίγεο πεξηνρέο ζηελ Πξνπνληίδα θαη ηνλ Βχμεηλν. Ο λένο απηνθξάηνξαο, γλσξίδνληαο ηνλ θίλδπλν επίζεζεο ησλ Σνχξθσλ, έθαλε έθθιεζε ζηε Αχζε γηα βνήζεηα. Οη Απηηθνί πξφηεηλαλ πξψηα ηελ έλσζε ηεο Ώλαηνιηθήο κε ηε Ρσκατθή Βθθιεζία. Ο Κσλζηαληίλνο ηελ απνδέρζεθε, αιιά ε έλσζε απνξξίθζεθε νκφζπκα απφ ην ιαφ, ηνλ θιήξν θαη ηνπο επγελείο. Δ θξάζε πνπ απνδίδεηαη ζηνλ Μέγα Ανχθα θαη αξρεγφ ηνπ ζηφινπ Λμοηά Νμηανά: ‘Καθφηενα ημφνηζημ θαηζυθζ, πανά θαηζκζηή ηαθφπηνα’ είλαη ελδεηθηηθή ηνπ αληηδπηηθνχ θιίκαηνο πνπ επηθξαηνχζε ηφηε ζην ΐπδάληην. Μηθξνγξαθία κε ηνλ Κσλζηαληίλν ΕΏ’ Παιαηνιφγν

Σν 1452 πέζαλε ν Μνπξάη ΐ’ θαη ηνλ δηαδέρζεθε ν γηνο ηνπ Μςάιεε ΐ’ ν νπνίνο γηα ηελ αθφκα κεγαιχηεξε απνκφλσζε ηεο Πφιεο, έρηηζε έλα ηεξάζηην θξνχξην, ζηελ αζηαηηθή αθηή ηνπ ΐνζπφξνπ. Ο Κσλζηαληίλνο ηθέηεπζε θαη πάιη ηε Αχζε γηα βνήζεηα. Ώπηή ηε θνξά ν Πάπαο έζηεηιε 200 πνιεκηζηέο καδί κε ηνλ Έιιελα θαξδηλάιην Εζίδσξν. Ο θαξδηλάιηνο ιεηηνχξγεζε ζηελ Ώγία ΢νθία θαη ν απηνθξάηνξαο θνηλψλεζε θαη νκνιφγεζε πίζηε ζηνλ Πάπα. Δ ηζρπξή παξάηαμε ησλ αλζελσηηθψλ, ππφ ηνλ Γεχνβζμ ΢πμθάνζμ αληέδξαζε κε θαλαηηθέο ιατθέο εθδειψζεηο ζηνπο δξφκνπο ηεο Πφιεο. ΋κσο αλαθέξεη ν ηζηνξηθφο Φνακηγήξ πνπ ήηαλ παξψλ εθείλεο ηηο δξακαηηθέο ζηηγκέο, ην ζχλνιν ησλ ππεξαζπηζηψλ, ήηαλ 5000 βπδαληηλνί θαη 2000 μέλνη. Ο Μσάκεζ παξάηαμε πνιπάξηζκν ζηξάηεπκα (Πξφζθαηεο εθηηκήζεηο ιέλε γηα 80.000 άληξεο, θαη 5.000 γελίηζαξνπο – εμηζιακηζζέληεο ρξηζηηαλνχο), βαξηά ηειεβφια θαη ηζρπξφ ζηφιν. ΢ηηο 23 ΜαΎνπ, ν Μσάκεζ ΐ’ πξφηεηλε ζηνλ Κσλζηαληίλν λα κεηαθέξεη ηελ έδξα ηνπ ζηνλ Μπζηξά θαη λα ηνλ αλαγλσξίζεη σο εγεκφλα ηεο Πεινπνλλήζνπ, κε αληάιιαγκα ηελ παξάδνζε ηεο Πφιεο. Ώπηφο φκσο αξλήζεθε, πξνηηκψληαο λα πεζάλεη πνιεκψληαο γηα ηελ ηηκή απηνθξαηνξίαο. Πξάγκαηη, ζηηο 29 ΜαΎνπ 1453, ν Πφιε έπεζε ζηα ρέξηα ησλ Σνχξθσλ. Λέγεηαη φηη φηαλ ν Παιαηνιφγνο αληηιήθζεθε φηη ηα πάληα ήηαλ ρακέλα θψλαμε: Δ Πυθδ πάεδηε, αθθά εβχ γς. Καλείο δελ επέδεζε λα πεη αλ ηνλ είδε ζηηο ηειεπηαίεο ηνπ ζηηγκέο.

267

Δ πηψζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη ζάλαηνο ηνπ Κσλζηαληίλνπ ζπλδέζεθαλ κε δηάθνξνπο ζξχινπο θαη θαληαζηηθέο ηζηνξίεο πνπ άληεμαλ αηψλεο. Δ ιατθή παξάδνζε κηιά γηα ηνλ «καξκαξσκέλν ΐαζηιηά» πνπ ζα δσληαλέςεη φηαλ ε Πφιε μαλαγίλεη ρξηζηηαληθή. Δ ηζηνξία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ηειείσζε φπσο μεθίλεζε, κε έλα Κσλζηαληίλν. Κσλζηαληηλνππφιεσο (Γεσ-Εζη) ΢η. Λαξίζεο-Πεηξάισλα: Δ Κςκζηακηζκμφπμθδ ή Νέα Ρχιδ ή Πυθδ (ηνπξθηθά Istanbul) είλαη ε κεγαιχηεξε πφιε θαη ιηκάλη ηεο Σνπξθίαο κε πιεζπζκφ πνπ ππεξβαίλεη ηα 12 εθαηνκκχξηα. Βίλαη ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο απνηθίαο ησλ Μεγαξέσλ ΐπδάληην. ΢ήκεξα εθηείλεηαη θαη ζηηο δπν πιεπξέο ηνπ ΐνζπφξνπ θαη απνηειεί ηελ κνλαδηθή πφιε ζηνλ θφζκν πνπ ζπλδέεη δπν επείξνπο, Βπξψπε θαη Ώζία. Ο Μ. Κσλζηαληίλνο ηελ επέιεμε σο πξσηεχνπζα ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο θαη ε πφιε θέξεη ην φλνκά ηνπ. Δ ίδξπζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ζηηο 11 ΜαΎνπ ηνπ 330, ήηαλ θαζνξηζηηθή γηα ηελ επηβνιή θαη εμέιημε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ, αιιά θαη γεληθφηεξα ηνπ ηφηε θφζκνπ. Δ επηινγή ηεο λέαο πξσηεχνπζαο έγηλε θπξίσο ιφγσ ηεο θαίξηαο ζηξαηεγηθήο ζέζεο ηεο. Δ Πφιε έγηλε αξγφηεξα ε πξσηεχνπζα ηεο Ώλαηνιηθήο Ρσκατθήο Ώπηνθξαηνξίαο (ΐπδαληηλήο) πνπ δηήξθεζε πεξίπνπ δέθα αηψλεο. Μεηά ηελ πηψζε ηεο ην 1453 έγηλε ε πξσηεχνπζα αθφκα κηαο απηνθξαηνξίαο ηεο Οζσκαληθήο σο ην 1922. Δ Κσλζηαληηλνχπνιε είλαη γεκάηε απφ ηζηνξηθά θηίξηα, λανχο, αλάθηνξα θαη άιια κλεκεία ησλ ηξηψλ απηνθξαηνξηψλ, κε ραξαθηεξηζηηθφ ηεο ηνλ επηβιεηηθφ λαφ ηεο Ώγίαο ΢νθίαο. Κσζηή (Βπη) Κνισλφο : * Ο Κςκζηακηίκμξ Κςζηήξ (1833-99) απφ ην Ναχπιην ζπνχδαζε θηινζνθία θαη λνκηθή ζηελ Ώζήλα θαη ζην ΐεξνιίλν. Αηεηέιεζε θαζεγεηήο ηνπ Πνηληθνχ Αηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε λνκηθά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηελ Βνιδκεία ημο Πμζκζημφ Νυιμο. * Ο Νζηυθαμξ Κςζηήξ (1805-61) απφ ηε ΢κχξλε ζπνχδαζε ηαηξηθή ζηε Γεξκαλία θαη Γαιιία θαη ρξεκάηηζε θαζεγεηήο Μαηεπηηθήο θαη Φαξκαθνινγίαο ζην λενζχζηαην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Ίδξπζε θαη νξγάλσζε ην δεκφζην Μαηεπηήξην θαη ηε ΢ρνιή Μαηψλ, ελψ ζεσξείηαη πξσηνπφξνο ζην ζέκα ηεο λάξθσζεο, Σν 1854 πξσηνζηάηεζε ζηε ζεζζαιηθή επαλάζηαζε. Κσζηή Παιακά Κππξηάδνπ : βιέπε Παθαιά Κςζηή Ο θαπεηάλ Κψηηαο

Κψηηα Κ. (Ώγσ) Βιιελνξψζσλ : Ο Κςκζηακηίκμξ ή Κχηηαξ Υνήζημο ή Καπεηάκ Κχηηαξ (1863-1905) ήηαλ ζιαβφθσλνο Μαθεδφλαο νπιαξρεγφο θαη γελλήζεθε ζην ρσξηφ Ρνχιηα (ζεκεξηλφ Κχηηαξ) ηεο Φιψξηλαο. ΢πκκεηείρε ζην θίλεκα ησλ ΐνπιγάξσλ ελαληίνλ ησλ Σνχξθσλ, αιιά δηαθψλεζε κε ηηο ελέξγεηεο ησλ θνκηηαηδήδσλ θαηά ησλ Βιιήλσλ ηεο Μαθεδνλίαο. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ Παχιν Μειά, αιιά νη πεξηζζφηεξνη Έιιελεο ήηαλ δχζπηζηνη, ιφγσ ηεο ζιαβηθήο θαηαγσγήο ηνπ. ΢πλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη απαγρνλίζηεθε ζην Μνλαζηήξη, Ο ζάλαηφο ηνπ ζπγθίλεζε ηνπο Μαθεδφλεο, ην ρσξηφ ηνπ πήξε ην φλνκά ηνπ θαη ζηελ πιαηεία ηνπ ζηήζεθε ε πξνηνκή ηνπ.

268

Λαγθαδά (Γεσ) ΐνηαληθφο : Ο Λαβηαδάξ είλαη θσκφπνιε ηνπ λνκνχ Θεζζαινλίθεο. Πήξε ην φλνκά απηφ απφ ηε ζέζε πνπ βξίζθεηαη (ζε ιαγθάδη). Λαγνπκηηδή (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Κςκζηακηίκμξ Λαβμοιζηγήξ (1781-1827) απφ ηε ΐ. Ήπεηξν, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Σν πξαγκαηηθφ ηνπ επίζεην ήηαλ Νηαιαξφπνπινο ή Υνξκνβίηεο, αιιά έγηλε γλσζηφο σο Λαγνπκηηδήο γηαηί δηαθξίζεθε ζηελ θαηαζθεπή ιαγνπκηψλ (ππφγεησλ ζεξάγγσλ). Πνιέκεζε ζηελ πξψηε πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. Καηφξζσζε κάιηζηα λα ζψζεη ηελ Ώθξφπνιε απφ ηελ αλαηίλαμε πνπ ζρεδίαδαλ νη Σνχξθνη. ΢θνηψζεθε ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ ην 1827. Λαδά Υξήζηνπ (Πνι) Πιαηεία Κιαπζκψλνο : Ο Υνήζημξ Λαδάξ (1891-1948) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο. Βθιέρζεθε πέληε θνξέο βνπιεπηήο κε ην θφκκα ησλ Φηιειεπζέξσλ. Σν 1947 θαη ελψ καηλφηαλ ν Βκθχιηνο πφιεκνο αλέιαβε ην ππνπξγείν Αηθαηνζχλεο ζηελ θπβέξλεζε ζπλαζπηζκνχ ηνπ Θεκηζηνθιή ΢νθνχιε. Ώπφ ηε ζέζε απηή ππέγξαςε πνιιέο δηθαζηηθέο απνθάζεηο γηα εθηειέζεηο θνκκνπληζηψλ. Ώπηέο νη ππνγξαθέο θαη νη ζπλερείο εθηειέζεηο πξνθάιεζαλ νξγή θαη ν Λαδάο δνινθνλήζεθε ηελ 1ε ΜαΎνπ 1948. Δ δνινθνλία ηνπ Λαδά ήηαλ ε αθνξκή γηα ηελ άκεζε εθηέιεζε 154 θαηαδίθσλ θνκκνπληζηψλ ζε φιε ηε ρψξα θαη ηελ θήξπμε ζηξαηησηηθνχ λφκνπ. Λαέξηηνπ Αηνγέλνπο Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : βιέπε Αζμβέκμοξ Λαένηζμο Λαέξηνπ (Μπζ) Παγθξάηη : Ο Λαένηδξ ήηαλ κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Εζάθεο, γηνο ηνπ Ώξθεηζίνπ, ζχδπγνο ηεο Βπξχθιεηαο θαη παηέξαο ηνπ Οδπζζέα θαη ηεο Κηεκέλεο. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο Ώξγνλαχηεο θαη έιαβε κέξνο θαη ζην θπλήγη ηνπ Καιπδψληνπ Κάπξνπ. Ο Λαέξηεο θαη ν Οδπζζέαο

΋ηαλ ν Οδπζζέαο έθπγε γηα ηελ Σξνία, ζηνλ ζξφλν ηεο Εζάθεο ηνλ αλαπιήξσζε ν Λαέξηεο. ΋κσο κεηά απφ αξθεηά ρξφληα, γέξνο πηα, άθεζε ηελ εμνπζία ζηνλ εγγνλφ ηνπ Σειέκαρν θαη απνζχξζεθε ζηα θηήκαηά ηνπ. ΋ηαλ γχξηζε ν Οδπζζέαο θαη κεηά ηνλ θφλν ησλ κλεζηήξσλ, ζπκπαξαζηάζεθε ζηνλ γην θαη ηνλ εγγνλφ ηνπ θαηά ησλ ζπγγελψλ ησλ κλεζηήξσλ πνπ μεζεθψζεθαλ δεηψληαο εθδίθεζε. Πέζαλε ζε βαζηά γεξάκαηα Λαδαίσλ (Βζλ-Βπα) Κνπθάθη : Λαγαίμζ ή Λάγμζ είλαη επψλπκν θιεθηαξκνηνιίηηθεο νηθνγέλεηαο απφ ηνλ ΋ιπκπν. Ο γελάξρεο ηεο ν βένμ-Λάγμξ κε έδξα ηε Μειηά ηεο Καηεξίλεο πήξε κέξνο ζηελ εμέγεξζε ηνπ 1770. Οη γηνη ηνπ νη Λαγαίμζ ή Λαγυπμοθα (φπσο ηνπο απνθαινχζαλ) Γζάκκδξ, Λζυθζμξ, Αήιμξ θαη Κχζηαξ ζπλέρηζαλ γηα αξθεηά ρξφληα ηελ δξάζε ηνπ παηέξα ηνπο θαη πνιέκεζαλ ηνλ Ώιή παζά. ΋κσο ν 1813 ν γηνο ηνπ Ώιή, ν ΐειή παζάο ρηχπεζε ην ρσξηφ ηνπο ηε Μειηά θαη εμφλησζε ηα πεξηζζφηεξα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο. Ο γηνο ηνπ Γηάλλε, ν Συθζμξ Λάγμξ (1800-38) πνιέκεζε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21 θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. Λαδαξάδσλ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Οη Λαγανάδεξ είλαη ρσξηφ ηεο Κνδάλεο. Λαζαρέηηοσ (Πιαηεία) (Αηα-Γεσ) Μαθξπγηάλλε: Λαγανέηημ είλαη ηηαιηθή ιέμε πνπ δήισλε παξαζαιάζζην λνζνθνκείν ζην νπνίν απνκνλψλνληαλ νη πάζρνληεο απφ ινηκψδεηο λφζνπο ή ιέπξα (ινηκνθαζαξηήξην). Σέζζεξηο ειιεληθέο λεζίδεο νλνκάδνληαη θαγανέηημ, ζηε ΢χξν, ζηελ Κέξθπξα, ζηνλ Πφξν θαη ζηελ Εζάθε. Λαδαξίκνπ Ε. (Βπη) Νέα Φηινζέε : Ο Εςάκκδξ Λαγανίιμξ (1849-1913) απφ ηνλ Πεηξαηά, ήηαλ αξρηηέθηνλαο θαη θαζεγεηήο ηεο ΢ρνιήο Ανθίκσλ θαη ηνπ Πνιπηερλείνπ. Έξγν ηνπ : Μαεήιαηα ημπμβναθίαξ.

269

ΛαΎνπ ΢η. (Βπη) Ώκπειφθεπνη : Ο ΢ηοθζακυξ Λάσμξ σο θπβεξλεηηθφ ζηέιερνο πέηπρε ηελ έθδνζε δηθαζηηθψλ απνθάζεσλ, κε ηηο νπνίεο δεκηνπξγήζεθαλ νηθηζκνί γηα ηνπο πξφζθπγεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. ζηελ πεξηνρή ησλ Ώκπεινθήπσλ. Λαθεδαίκνλνο (Μπζ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Ο Λαηεδαίιςκ ήηαλ γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Σαυγέηεο, βαζηιηάο ηεο Λαθσλίαο θαη δηάδνρνο ηνπ Βπξψηα, ζχδπγνο ηεο ΢πάξηεο θαη παηέξαο ηνπ Ώκχθια, ηεο Κιενδίθεο θαη ηεο Βπξπδίθεο. Οη θάηνηθνη ηεο Λαθσλίαο νλνκάζηεθαλ Λαηεδαίιμκεξ, ε πφιε ηνπο ΢πάνηδ θαη ην βνπλφ ηεο Λαθσλίαο Σαΰβεημξ. Λαηεδαίιςκ επίζεο νλνκαδφηαλ θαηά ηελ αξραηφηεηα ε πεξηνρή ηεο Λαθσλίαο θαη νη θάηνηθνί ηεο Λαηεδαίιμκεξ ή Λαηεδαζιυκζμζ. Λαθείνπ (Μπζ) Φηινπάππνπ : Ο κπζηθφο Λάηζμξ (φρη Λάθεηνο) ήηαλ αηηηθφο ήξσαο πξνο ηηκή ηνπ νπνίνπ ππήξρε βσκφο ζην δξφκν πξνο ηελ Βιεπζίλα. Λαθξάηνπο (Ώξρ) Νέα Φηινζέε : * Ο Λαηνάηδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢πάξηε ήηαλ Οιπκπηνλίθεο. ΢θνηψζεθε ζηα πεξίρσξα ηεο Ώζήλαο ζε κάρε κεηαμχ ΢παξηηαηψλ θαη Ώζελαίσλ ην 403 θαη ζάθηεθε ζην Κεξακεηθφ. * Ο Λαηνάηδξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ησλ Ώηησιψλ. Σν 479 π.Υ. νη Ώηησινί κε ηνπο ΐνησηνχο, Φσθαείο, Λνθξνχο θαη ιίγνπο Μεγαξείο, αληηκεηψπηζαλ ηνπο Γαιάηεο ηνπ ΐξέλλνπ ζηηο Θεξκνπχιεο θαη ηνπο θαηαλίθεζαλ. Λαθσλίαο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Λαηςκία είλαη λνκφο ηεο Πεινπνλλήζνπ, κεηαμχ ηεο Μεζζελίαο θαη ηεο Ώξθαδίαο. Πξσηεχνπζα ηεο είλαη ε ΢πάξηε θαη άιιεο πφιεηο είλαη ην Γχζεην, νη Μνιάνη, ε Ώξεφπνιε, ε Μνλεκβαζηά θ.ά. Οη παιαηφηαηνη θάηνηθνη ηεο Λαθσλίαο ήηαλ νη Λέιεγεο, αιιά κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο πεξηνρήο απφ ηνπο Ασξηείο, ε ηζηνξία ηεο ηαπηίδεηαη κε απηή ηεο ΢πάξηεο. Μεηά ηελ ππνηαγή ηεο Βιιάδαο ζηε Ρψκε, αθνινχζεζαλ νη ΐπδαληηλνί θαη νη Φξάγθνη. Οη ηειεπηαίνη έρηηζαλ ηα θάζηξα ηεο Μνλεκβαζηάο, ηνπ Μπζηξά θαη άιια. Οη Παιαηνιφγνη ίδξπζαλ αξγφηεξα ην Αεζπνηάην ηνπ Μπζηξά, ην νπνίν πέξαζε ην 1470 ππφ νζσκαληθή θπξηαξρία. Οη Λάθσλεο ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ αγψλα ηνπ ’21. Ο ΐαζίιεηνο Λάθσλ

Λάθσλνο (Βπη) Νέα Φηινζέε : * Ο ΐαζίθεζμξ Λάηςκ (18301900) απφ ηελ Κέα, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο Βθεξκνζκέλεο Μαζεκαηηθήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Ώζρνιήζεθε επίζεο κε ηελ αξραηνινγία θαη ήηαλ ζπγγξαθέαο εθπαηδεπηηθψλ έξγσλ. Γηνο ηνπ ήηαλ ν Κθεάκεδξ Λάηςκ (Καξζαίνο). * Ο ινγνηέρλεο Κθεάκεδξ Λάηςκ (1878-1955) απφ ηελ Ώζήλα γηνο ηνπ ΐαζηιείνπ, έγηλε γλσζηφο κε ην θαιιηηερληθφ ηνπ ςεπδψλπκν Κθεάκεδξ Κανεαίμξ. Μεηάθξαζε έξγα ΢αίμπεξ θαη Θεξβάληεο, θαη έγξαςε δηεγήκαηα θαη πνηεηηθέο ζπιινγέο. Λακάρνπ (Ώξρ) Πιάθα : Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Λάιαπμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο εγέηεο ηεο εθζηξαηείαο ηεο Ώζήλαο θαηά ηεο ΢ηθειίαο (νη άιινη δπν ήηαλ ν Νηθίαο θαη ν Ώιθηβηάδεο). Ο Λάκαρνο δηαθξίζεθε γηα ηελ γελλαηφηεηα θαη αληδηνηέιεηά ηνπ. ΢θνηψζεθε πνιεκψληαο ζηηο ΢πξαθνχζεο θαη ν ζάλαηφο ηνπ ήηαλ βαξχ πιήγκα γηα ην αζελατθφ ζηξάηεπκα, ην νπνίν εηηήζεθε αξγφηεξα απφ ηνπο ΢πξαθνχζηνπο. Λακίαο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Λαιία είλαη πφιε ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο θαη πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Φζηψηηδαο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Λάκν ή Λάκην, γην ηνπ Δξαθιή θαη ηεο Οκθάιεο. ΢ηελ αξραηφηεηα ν πφιε άθκαζε απφ ηνλ 4 ν σο ηνλ 2ν π.Υ., αιιά θαηαζηξάθεθε θαη ιεειαηήζεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο ην 190 π.Υ. Βπί Φξαγθνθξαηίαο νλνκαδφηαλ Γεηνχλη θαη ήηαλ έδξα βαξνλίαο, θαηάινηπν ηεο νπνίαο είλαη ην πεξίθεκν θάζηξν ηεο.

270

Λακπάθε Γ. (Βπη) Άλσ Παηήζηα : Ο Γεχνβζμξ Λαιπάηδξ (1854-1914) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ βπδαληηλνιφγνο θαη ζενιφγνο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζηελ Γεξκαλία. Αίδαμε ρξηζηηαληθή αξραηνινγία ζην παλεπηζηήκην θαη πξσηνζηάηεζε ζηελ ίδξπζε ηνπ ΐπδαληηλνχ Μνπζείνπ ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε πνιιέο κειέηεο θαη βηβιία. Λακπάξδε (Βζλ) Λπθαβεηηφο : Ο Ώκακίαξ Λαιπάνδδξ (1710-67) απφ ηε Αεκεηζάλα ήηαλ κεηξνπνιίηεο Λαθεδαηκνλίαο θαη ιίγα ρξφληα πξηλ ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770 δεκηνχξγεζε ζηε παηξίδα ηνπ ηε Αεκεηζάλα ηνπο πξψηνπο δπν κπαξνπηφκπινπο. Σν 1767 ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη απνθεθαιίζηεθε. Λακπειέη (Και) Κνισλφο : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο κνπζηθψλ απφ ηελ Κέξθπξα: * Ο ζπλζέηεο Βοηφπζμξ Λαιπεθέη (18νο αη.) απφ ηελ Βιβεηία, εξγάζηεθε ζηε ΢θάια ηνπ Μηιάλνπ θαη δίδαμε σδηθή ζηε Φηιαξκνληθή Βηαηξία ηεο Κέξθπξαο. * Ο Βδμοάνδμξ Λαιπεθέη (1820-1903) ήηαλ κνπζηθνζπλζέηεο, ΢πλέζεζε ρνξνχο, κεισδίεο, κεινδξάκαηα θ.ά. Ο Ναπνιέσλ κνπζηθνχο

Λακπειέη,

απφ

ηνπο

δηαζεκφηεξνπο

Έιιελεο

* Ο Ναπμθέςκ Λαιπεθέη (1864-1932) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ζπλζέηεο, πηαλίζηαο, καέζηξνο θαη δάζθαινο ηεο κνπζηθήο, ν δηαζεκφηεξνο ησλ Λακπειέη. Αίδαμε ζην Χδείν ηεο Ώζήλαο, δηεηέιεζε δηεπζπληήο νξρήζηξαο ζην Λνλδίλν θαη ίδξπζε ζρνιή ηξαγνπδηνχ. Τπήξμε απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ ειιεληθνχ κεινδξάκαηνο. ΢πλέζεζε ηξαγνχδηα, κεινδξάκαηα, έξγα γηα πηάλν θαη άιια. * Ο ζπλζέηεο θαη κνπζηθνιφγνο Γεχνβζμξ Λαιπεθέη (1875-1945), γηνο ηνπ Βδνπάξδνπ, κεινπνίεζε πεξηζζφηεξα απφ εθαηφ δεκνηηθά ηξαγνχδηα θαη πνηήκαηα γλσζηψλ πνηεηψλ. Γλσζηά έξγα ηνπ Μμοζζηή ηαζ πμίδζδ, Σμ δδιμηζηυ ηναβμφδζ θαη άιια. Λακπέηε (Βζλ-Και) Γθχδε : * Ο ηαπεηάκ Λαιπέηδξ (18νο αη.) ήηαλ έλα απφ ηα παιηθάξηα ηνπ αξκαηνινχ Ώζηξαπφγηαλλνπ. ΢ε κηα έλνπιε ζχγθξνπζε κε ηνπο Σνχξθνπο, ν Ώζηξαπφγηαλλνο πιεγψζεθε άζρεκα θαη γηα λα κελ ηνλ πηάζνπλ δσληαλφ, δήηεζε απφ ηνλ Λακπέηε, λα ηνπ θφςεη ην θεθάιη. Ώπηφ ην πεξηζηαηηθφ έδσζε έκπλεπζε ζην Ώξηζηνηέιε ΐαιασξίηε, λα γξάςεη ην πνίεκά ηνπ Ώζηναπυβζακκμξ. * Έθθδ Λαιπέηδ ήηαλ ην θαιιηηερληθφ ςεπδψλπκν ηεο εζνπνηνχ θαη πξσηαγσλίζηξηαο Έιιεο Λνχθνπ (1926-83) απφ ηα ΐίιηα. Πξσηνεκθαλίζηεθε ζε ειηθία 16 κφιηο εηψλ ην 1942 ζηελ θσκσδία Σμ ηαλίδζ ημο βάιμο, ζηελ νπνία πξσηαγσληζηνχζε θαη ν λεαξφο ηφηε Αεκήηξεο Υφξλ. Ώθνινχζεζαλ δεθάδεο εκθαλίζεηο κε κεγάινπο εζνπνηνχο ηεο επνρήο ηεο (Κνηνπνχιε, Μνπζνχξεο, Κνπλ, Παππάο θ.ά.). Μεγάινη ηεο έξσηεο ήηαλ ν Ώιεμαλδξάθεο, ν Πισξίηεο, ν Υνξλ, ν Καξάο θαη άιινη. Ώλ θαη ρηππεκέλε απφ ηνλ θαξθίλν απφ ην 1969 ζπλέρηζε λα παίδεη ζην ζέαηξν σο ηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ ’80. Πξσηαγσλίζηεζε ζε δεθάδεο ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο θαη ζε πνιιέο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο. Λακπφβνπ (Γεσ) ΢επφιηα : Σν Λάιπμαμ είλαη ρσξηφ ηεο Ώιβαλίαο ιίγα ρηιηφκεηξα βφξεηα ηνπ Ώξγπξνθάζηξνπ, παηξίδα ησλ εζληθψλ επεξγεηψλ Γάππα. Λάκπξνπ ΢π. (Βπη-Πνι) Άγ. Λνπθάο Παηεζίσλ: Ο ΢πονίδςκ Λάιπνμξ (1851-1919) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ ηζηνξηθφο, ζπγγξαθέαο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο εξεπλεηέο ηεο κεζαησληθήο θαη λεφηεξεο ειιεληθήο ηζηνξίαο. Καηά ηελ πεξίνδν ηνπ εζληθνχ δηραζκνχ, ν Λάκπξνο ζπληάρζεθε κε ηνλ βαζηιηά Κσλζηαληίλν, ν νπνίνο ηνπ αλέζεζε ην ζρεκαηηζκφ θπβέξλεζεο ην 1916. Μεηά ηελ επηθξάηεζε ηνπ ΐεληδέινπ, ν Λάκπξνπ δηθάζηεθε απφ εηδηθφ δηθαζηήξην, θαηαδηθάζηεθε ζε εμνξία θαη ε πεξηνπζία ηνπ δεκεχηεθε. Σν ζπγγξαθηθφ έξγν ήηαλ ηεξάζηην, δεκνζίεπζε πάλσ απφ 750 εξγαζίεο θαη πξαγκαηείεο θαη έγξαςε ηζηνξηθά βηβιία.

271

Λάκπσλνο (Ώξρ) Πξνκπνλά : Ο Λάιπςκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ κάληεο θαη ζεκαληηθφο πνιηηηθφο, αληίπαινο ηνπ Κίκσλα. Δγήζεθε απνζηνιήο Ώζελαίσλ απνίθσλ γηα ηελ ίδξπζε ηεο λέαο ΢χβαξεο ζηελ Μεγάιε Βιιάδα. Λάκςα (Πξν) Νέα Φηινζέε : Ο Βοζηάεζμξ Λάιραξ (1849-1926) απφ ηε Ρσζία δηαθξίζεθε σο αξρηκάγεηξνο ησλ αλαθηφξσλ. Βξγάζηεθε ζην μελνδνρείν Μεβάθδ ΐνεηακία θαη έγηλε ν ηδηνθηήηεο θαη αλακνξθσηήο ηνπ. Ήηαλ ν ζεκαληηθφηεξνο δσξεηήο ηνπ Γεξνθνκείνπ ηεο Ώζήλαο. Λακςάθνπ (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Δ Λάιραημξ ήηαλ αξραία πφιε ζηα αζηαηηθά παξάιηα ηνπ Βιιεζπφληνπ, απνηθία ησλ Μηιεζίσλ θαη ησλ Φσθαέσλ. Σν 464 π.Υ. θπξηεχηεθε απφ ηνπο Πέξζεο θαη ην 410 απφ ηνπο Ώζελαίνπο. Βπί ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο γλψξηζε ηε κεγαιχηεξε αθκή θαη πινχην ηεο ηζηνξίαο ηεο. ΢ήκεξα είλαη κηα ηνπξθηθή θσκφπνιε. Λαλίηε (Πξν) Άλσ Κπςέιε : Ο λνκηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο Νζηυθαμξ Λακίηδξ (18721952) απφ ηε Λεπθσζία, ήηαλ απφ ηνπο ππέξκαρνπο ηεο έλσζεο ηεο Κχπξνπ κε ηελ Βιιάδα. Υξεκάηηζε ηέζζεξηο θνξέο βνπιεπηήο θαη γηα ηελ δξάζε ηνπ θπιαθίζηεθε θαη εμνξίζηεθε. ΢ηελ Ώζήλα θαη ζην Λνλδίλν αζρνιήζεθε κε ηε δεκνζηνγξαθία. Λάληδα (Και) Κππξηάδνπ : Ο Βηθέληηνο Λάκηζαξ - φρη Λάληδαο - (1822-1902) απφ ηε ΐελεηία, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο δσγξάθνπο-ηνπηνγξάθνπο ηεο επνρήο ηνπ. ΢πκκεηείρε ζηελ ηηαιηθή επαλάζηαζε ηνπ 1848 θαηά ηεο απζηξηαθήο θαηνρήο θαη θαηέθπγε σο πνιηηηθφο εμφξηζηνο ζηελ Βιιάδα. Αηαθφζκεζε ηελ εμνρηθή θαηνηθία ηεο Ώκαιίαο θαη κε εληνιή ηνπ ΋ζσλα αγηνγξάθεζε ηε ξσζηθή εθθιεζία. Αίδαμε ζην ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ θαη ζηε ΢ρνιή Βπειπίδσλ. Σηκήζεθε απφ ηελ παηξίδα ηνπ Εηαιία γηα ηνπο αγψλεο ηνπ γηα ηελ ειεπζεξία. Οη ζηήιεο, πίλαθαο ηνπ ΐηθέληηνπ Λάληζα

Λανδάκαληνο (Μπζ) Λφθνο ΢θνπδέ : * Ο Λαμδάιαξ μ Φαίαλ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ησλ Φαηάθσλ Ώιθηλφνπ θαη ηεο Ώξήηεο, αδειθφο ηεο Ναπζηθάο. Ο ΋ιδνμξ ηνλ πεξηγξάθεη σο επγεληθφ λέν πνπ παξαρψξεζε ζηνλ Οδπζζέα ην θάζηζκά ηνπ δίπια ζην βαζηιηά. * Ο Λαμδάιαξ μ Ώιθζκεφξ ήηαλ γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο Βηενθιή (πνπ ζθνηψζεθε ζε κνλνκαρία κε ηνλ αδειθφ ηνπ Πνιπλείθε). ΋ηαλ νη Βπίγνλνη, δηάδνρνη ησλ Βπηά επηηέζεθαλ μαλά ζηε Θήβα, βαζηιηάο ηεο ήηαλ πιένλ ν Λανδάκαληαο. Πνιέκεζε ελαληίνλ ηνπο θαη ζθφησζε ηνλ Ώηγηαιέα. Λέγεηαη φηη ζθνηψζεθε απφ ηνλ Ώιθκαίσλα. Άιιε εθδνρή ιέεη φηη κεηά ηελ ήηηα απφ ηνπο Βπηγφλνπο, αλαρψξεζε κε άιινπο Θεβαίνπο πξνο ηελ Ειιπξία. Λανδηθείαο (Εζη) Νέα Φηινζέε : * Δ Λαμδίηεζα δ Πάναθμξ είλαη ε ζεκεξηλή Λαηηάθεηα ηεο ΢πξίαο. Υηίζηεθε ηνλ 4ν π.Υ. αη. απφ ηνλ ΢έιεπθν Ώ’ ηνλ Νηθάηνξα πνπ ηεο έδσζε ην φλνκα ηεο κεηέξαο ηνπ Λανδίθεο (φπσο θαη ζε ηέζζεξηο αθφκα πφιεηο). Τπήξμε επίλεην ηεο Ώληηφρεηαο. * Δ Λαμδίηεζα ή ηαηά Λίαακμκ ήηαλ αξραία νρπξή πφιε ηνπ Ληβάλνπ. * Δ Λαμδίηεζα ηδξ Φνοβίαξ, πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Μαίαλδξνπ (ην ζεκεξηλφ Βζθί ΢ερίξ ηεο Σνπξθίαο). Ολνκάζηεθε έηζη απφ ηνλ Ώληίνρν ΐ΄ πξνο ηηκή ηεο γπλαίθαο ηνπ Λανδίθεο.. Δ πφιε θαηαζηξάθεθε ην 66 π.Υ. απφ ζεηζκφ θαη αλνηθνδνκήζεθε απφ ηνλ Ρσκαίν απηνθξάηνξα Μάξθν Ώπξήιην. ΢ήκεξα ζψδνληαη ηα εξείπηα ηνπ ζεάηξνπ, ηνπ σδείνπ, ηνπ ζηαδίνπ θαη άιισλ νηθνδνκεκάησλ. * Δ Λαμδίηεζα δ Καηαηεηαοιέκδ ήηαλ απνηθία ηνπ ΢ειεχθνπ Ώ΄ Νηθάηνξα (πήξε θη απηή ην φλνκα ηεο κεηέξαο ηνπ), θνληά ζηα ζχλνξα Πηζηδίαο-Λπθανλίαο ζηε Μηθξά Ώζία.

272

Ολνκάζηεθε θαηαθεθαπκέλε γηαηί θάεθε απφ ππξθαγηά. Βπί απηνθξάηνξα Κιαπδίνπ νλνκάζηεθε ζε Κιαπδηνιανδίθεηα. * Δ Λαμδίηεζα ηδξ Μεζμπμηαιίαξ ήηαλ ειιεληζηηθή πφιε ηεο Μεζνπνηακίαο. * Δ Λαμδίηεζα ηδξ Μδδείαξ, πφιε ηνπ δπηηθνχ Εξάλ. * Δ Λαμδίηεζα ηδξ Πενζίδαξ, πφιε ηνπ λφηηνπ Εξάλ. Εδξχζεθε απφ ηνλ Ώληίνρν Ώ’ ηνλ ΢σηήξα γηα λα ηηκήζεη ηελ θφξε ηνπ Λανδίθε. Λαξίζεο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη & ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Λάνζζα είλαη ε κεγαιχηεξε ζεζζαιηθή πφιε, πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ Λάνζζα, εξσκέλε ηνπ ζενχ Πνζεηδψλα θαη κεηέξα ηνπ Πειαζγνχ. Ήηαλ ε πξψηε ζεζζαιηθή πφιε πνπ έθνςε λνκίζκαηα. ΢ηνπο Πεξζηθνχο πνιέκνπο ‘κήδηζε’ (ζπκπαξαηάρζεθε κε ηνπο Πέξζεο) θαη νη Λαξηζαίνη πνιέκεζαλ θαηά ησλ άιισλ Βιιήλσλ. Ώξγφηεξα ε Λάξηζα ππεηάγε ζηνπο Μαθεδφλεο, ζηνπο Ρσκαίνπο θαη κεηά ηελ θαηάιπζε ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο, ζηνπο Σνχξθνπο, Βλψζεθε κε ηελ Βιιάδα ην 1881. Λάξλαθνο (Γεσ) Πι. Ώκεξηθήο : Δ Λάνκαηα είλαη παξάιηα πφιε ηεο Κχπξνπ, ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο πφιεο Κίηην. Σν Κίηην, έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα βαζίιεηα ηνπ λεζηνχ ήηαλ απνηθία ησλ Φνηλίθσλ. Βπηθαλέο ηέθλν ηεο ήηαλ ν θηιφζνθνο Γήλσλ ν Κηηηεχο. ΢ήκεξα ε Λάξλαθα είλαη ην θέληξν ησλ αεξνπνξηθψλ ζπγθνηλσληψλ ηεο Κχπξνπ, γηαηί ην αεξνδξφκην ηεο Λεπθσζίαο δελ ιεηηνπξγεί απφ ηελ ηνπξθηθή εηζβνιή ηνπ 1974. Λάξλεσο (Ηζη) Πεξηζζφο : Δ Λάνκζξ ήηαλ αξραία ειιεληθή απνηθία ζηα ηεο Κξηκαίαο. Λαξχκλεο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Λάνοικα είλαη θσκφπνιε ηεο Λνθξίδαο ζηε Φζηψηηδα, γλσζηή γηα ηα κεηαιιεχκαηα ζηδεξνληθειίνπ θαη ρξσκίνπ. Δ αξραία Λάνοικα ήηαλ επίλεην ηνπ Οξρνκελνχ. ΢ψδνληαη εξείπηα ησλ ηεηρψλ ηεο. Λαζεζίνπ (Γεσ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο: Σν Λαζήεζ ή Λαζίεζ είλαη πεξηνρή ηεο Κξήηεο θαη απνηειεί έλα απφ ηνπο ηέζζεξηο λνκνχο ηνπ λεζηνχ. Πφιεηο ηεο είλαη ν Άγηνο Νηθφιανο (πξσηεχνπζα), ε Εεξάπεηξα θαη ε ΢εηεία. Σν Λαζίζη είλαη νξεηλή πεξηνρή ζηελ νπνία δεζπφδεη ην φξνο Αίθηε. Βπίζεο είλαη έλα κηα απφ ηηο πην ειθπζηηθέο ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο ηεο ρψξαο. Ώμηνζεκείσην θαη γξαθηθφ είλαη ην νξνπέδην ηνπ Λαζηζίνπ. Ο Ώλδξέαο Λαζθαξάηνο

Λαζθαξάηνπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Ώκδνέαξ ΛαζηανάημξΣοπάθδμξ (1811-1901) απφ ηελ Κεθαινληά ππήξμε πεδνγξάθνο θαη ζαηηξηθφο πνηεηήο. ΢πνχδαζε λνκηθά θαη γλσξίζηεθε κε ηνλ ΢νισκφ, ηνλ Κάιβν θαη άιινπο. ΋κσο δελ εμάζθεζε ην επάγγεικα, αιιά αζρνιήζεθε κε ηελ πνίεζε θαη ηε πεδνγξαθία. Μεηά απφ κηα απνηπρεκέλε πξνζπάζεηα λα αζρνιεζεί κε ηελ πνιηηηθή, έγξαςε Σα ιοζηήνζα ηδξ Κεθαθμκζάξ, έξγν πνπ πξνθάιεζε ηελ θαηαθξαπγή θαη ηνλ αθνξηζκφ ηνπ. Σν 1857 εγθαηαζηάζεθε ζηε Γάθπλζν. Βθεί εμέδηδε κηα εθεκεξίδα απφ ηελ νπνία εμαπέιπε κχδξνπο θαηά ηεο Βθθιεζίαο, ηεο δεηζηδαηκνλίαο, ηεο κνηξνιαηξίαο θαη ηεο πνιηηηθήο δηαθζνξάο. Αηθάζηεθε θαη θαηαδηθάζηεθε αξθεηέο θνξέο γηα δηάθνξα ιηβεινγξαθήκαηά ηνπ. Σν 1886 εθδφζεθε ην ζεκαληηθφηεξν ίζσο πεδφ ηνπ ην Εδμφ μ άκενςπμξ ζην νπνίν πεξηέγξαθε δηάθνξνπο αλζξψπηλνπο ραξαθηήξεο.

«- ΢πκπάζεην, ιέεη ν Γηάνινο, θπξά κνπ Γηαβάηεο είκαη’ πεγαίλσ ζηε δνπιεηά κνπ, Μφλε ζαλ άθνπζ’ ε Δχα πξακαηείεο, Ώλδξέαο Λαζθαξάηνο :

γηαηί δελ ήξζα κε θαθφ ζθνπφ. θαη βαζηψ πξακαηείεο θαη πνπιψ». ηφθακε κηα ρηιηάδα επραξηζηίεο. Ο Αζάαμθμξ πναιαηεοηήξ

Λαζθάξεσο (ΐπδ) Νεάπνιε : ΋λνκα βπδαληηλψλ απηνθξαηφξσλ θαη αμησκαηνχρσλ:

273

* Ο Θευδςνμξ Ώ΄ Λάζηανζξ (1175-1222) ζηέθζεθε απηνθξάηνξαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ηε λχρηα ηεο 12εο πξνο 13ε Ώπξηιίνπ 1204, φηαλ νη Φξάγθνη είραλ ήδε εηζέιζεη ζηελ πφιε. Ώκέζσο θαηέθπγε ζηελ Μηθξά Ώζία φπνπ ίδξπζε ηελ Ώπηνθξαηνξία ηεο Νίθαηαο ηεο νπνίαο αλαθεξχρζεθε εγεκφλαο. Σνλ δηαδέρζεθε ν Εσάλλεο Γ΄ ΐαηάηδεο. * Ο απηνθξάηνξαο ηεο Νίθαηαο Θευδςνμξ ΐ΄ Λάζηανζξ (1222-58), εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ηθαλφο θαη δίθαηνο εγεκφλαο. Βπίζεο ήηαλ θαη ιφγηνο θαη έγξαςε δηάθνξα ζενινγηθά θαη άιια έξγα. * Ο Ώθέλζμξ Λάζηανζξ μ ΢εααζημηνάηςν (13νο αη.) αδειθφο ηνπ Θενδψξνπ Ώ’, ζπκκάρεζε κε ηνπο Φξάγθνπο γηα λα αλαηξέςεη ηνλ δηάδνρν ηνπ αδειθνχ ηνπ Εσάλλε ΐαηάηδε, αιιά απέηπρε. * Ο Μζπαήθ Λάζηανζξ (14νο αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηνπ Ώλδξφληθνπ Γ’ Παιαηνιφγνπ. Λάζθαξε (Λνγ) Κάησ Παηήζηα : Ο Νζηυθαμξ Λάζηανδξ (1868-1945) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο θαη ηζηνξηθφο ηνπ ζεάηξνπ. Έγξαςε δεθάδεο θσκσδίεο, επηζεσξήζεηο, ιηκπξέηα, νπεξέηεο θαη κνλφπξαθηα. Έξγα ηνπ: Εζημνία ημο ανπαίμο εθθδκζημφ εεάηνμο, Εζημνία ημο νςιασημφ εεάηνμο θαη Εζημνία ημο κεμεθθδκζημφ εεάηνμο. Λαζθαξίδνπ (Λνγ- Και) Ώκπειφθεπνη : * Δ Ώζηαηενίκδ Λαζηανίδμο-Υνδζημιάκμο (1842-1916), ήηαλ παηδαγσγφο θαη ινγία. Ίδξπζε ην Βιιεληθφ Παξζελαγσγείν, ην Αηδαζθαιείν Νεπηαγσγψλ θαη εξγαζηήξηα απφξσλ γπλαηθψλ. Έγξαςε βηβιία γηα ηελ εθπαίδεπζε ησλ παηδηψλ. Κφξεο ηεο ήηαλ ε Βζνήκδ ηαζ δ ΢μθία Λαζηανίδμο. * Δ Βζνήκδ Λαζηανίδμο (1889-1958), αθηέξσζε ηε δσή ηεο ζηελ εθπαίδεπζε ησλ ηπθιψλ. Με δηθά ηεο ρξήκαηα ηδξχζεθε ε ΢ρνιή Σπθιψλ ζηελ Καιιηζέα. Έγξαςε βηβιία γηα ηπθινχο κε ην ζχζηεκα Μπξάηγ. Δ δσγξάθνο ΢νθία Λαζθαξίδνπ

* Δ εκπξεζηνλίζηξηα δσγξάθνο ΢μθία Λαζηανίδμο (18821965) ήηαλ ε πξψηε γπλαίθα πνπ έζπαζε ην άβαην ησλ γπλαηθψλ ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ ηεο Ώζήλαο. Καζεγεηέο ηεο ήηαλ ν Ρντιφο, ν ΐηθάηνο θ.ά. ΢πνχδαζε ζηε Γεξκαλία θαη Γαιιία θαη ζπκκεηείρε ζε πνιιέο εθζέζεηο ζηελ Ώζήλα θαη ζην εμσηεξηθφ. Λάζθνπ ΐ. (΢ηξ) Παγθξάηη : Ο ΐαζίθδξ Λάζημξ (1899-1943) απφ ηελ Βιεπζίλα ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Ναπηηθνχ. Βπί δηθηαηνξίαο ηνπ Μεηαμά ν Λάζθνο βξηζθφηαλ ζε απνζηξαηεία, ιφγσ ησλ πνιηηηθψλ ηνπ ζέζεσλ. ΋ηαλ θεξχρζεθε ν ειιελντηαιηθφο πφιεκνο επαλήιζε θαη αλέιαβε δηάθνξεο ζέζεηο σο θπβεξλήηεο πνιεκηθψλ πινίσλ. Με ην ππνβξχρην Καηζχκδξ θαηάθεξε λα ηνξπηιίζεη θαη λα βπζίζεη ερζξηθά πινία πξηλ βξεη ην ζάλαην απφ γεξκαληθά ππξνβφια αλνηρηά ηεο ΢θηάζνπ. Λαζπά (Βπα) Νεάπνιε :Ο Νζηυθαμξ Λαζπάξ (19νο αη.) ήηαλ θηιηθφο απφ ηε Μαθεδνλία Λαζζάλε (Βπα-Λνγ) Κπλνζάξγνπο : Ο ιφγηνο, πνιηηηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21 Γεχνβζμξ Λαζζάκδξ (1793-1870) απφ ηελ Κνδάλε, ήηαλ ζπλεξγάηεο ηνπ Ώιέμαλδξνπ Τςειάληε θαη βνήζεζε ζηελ πξνεηνηκαζία ηεο επαλάζηαζεο ζηε Μνιδαβνβιαρία. Πνιέκεζε κε ηνλ Εεξφ Λφρν θαη κεηά ηελ ήηηα ζπλειήθζε απφ ηνπο Ώπζηξηαθνχο θαη θπιαθίζηεθε. Ήξζε ζηε Βιιάδα θαη ζπκκεηείρε ζηηο ηειεπηαίεο κάρεο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ρξεκάηηζε ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ. Έγξαςε ζεαηξηθά θαη ηζηνξηθά έξγα. Λάηα Αηνλ. (Θξε) Νένο Κφζκνο : Ο Αζμκφζζμξ Λάηαξ (1835-94) απφ ηελ Γάθπλζν, ρξεκάηηζε επίζθνπνο Γαθχλζνπ. Έγξαςε βηβιία ζενινγηθνχ πεξηερνκέλνπ. Λάηξε (Βπα) Γθχδε : Ο Εηέζζμξ Λάηνδξ (1799-1881) απφ ηε ΢κχξλε, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Τπεξέηεζε ζηελ λαπαξρίδα ηνπ Μηανχιε. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηνξίζηεθε δηνηθεηήο ζε λεζηά ησλ Κπθιάδσλ.

274

Λαπξάγθα (Και) Κνισλφο : Ο Αζμκφζζμξ Λαονάβηαξ (1860-1941) απφ ην Ώξγνζηφιη ήηαλ κνπζηθνζπλζέηεο θαη ηδξπηήο ηνπ Βθθδκζημφ Μεθμδνάιαημξ, πνπ πξνψζεζε ηελ αλάπηπμε ηεο φπεξαο ζηε ρψξα.. ΢πλέζεζε κνπζηθή φισλ ζρεδφλ ησλ εηδψλ, ρνξσδηαθή, φπεξεο, νπεξέηεο, ζπκθσληθά έξγα, κνπζηθή δσκαηίνπ, δεθάδεο ηξαγνχδηα θαη άιια. Έγξαςε επίζεο βηβιία ζρεηηθά κε ηε κνπζηθή. Λαπξίνπ (πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Οκφλνηα : Σν Λαφνζμ είλαη πφιε-ιηκάλη πνπ βξίζθεηαη θνληά ζην ΢νχλην. ΢ηελ αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Θνξηθφ. Ήηαλ γλσζηφ γηα ηα νξπρεία αξγχξνπ πνπ δηέζεηε, θαη πνπ απνηεινχζαλ ζεκαληηθή πεγή εζφδσλ ηεο Ώζήλαο, γηα ηελ θαηαζθεπή λνκηζκάησλ θαη θπξίσο γηα ηελ ρξεκαηνδφηεζε θαηαζθεπήο πινίσλ. Ώπηφ θάλεθε θαζαξά θαηά ηνπο Πεξζηθνχο Πνιέκνπο, φηαλ κεηά απφ επηκνλή ηνπ Θεκηζηνθιή, λαππεγήζεθε ηθαλφο αξηζκφο πνιεκηθψλ πινίσλ, πνπ ζπλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηε έθβαζε ηεο λαπκαρίαο ηεο ΢αιακίλαο. Ώπφ ην 1885 σο ην 1957 ιεηηνπξγνχζε ζηδεξνδξνκηθή γξακκή Ώζήλαο-Λαπξίνπ. Ώζελατθφ ηεηξάδξαρκν απφ αζήκη ηνπ Λαπξίνπ

Λαραλά (Εζη-Βπα) Κπςέιε : * Ο Κςκζηακηίκμξ Λαπακάξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21 (βιέπε Καπεηάκ Λαπακάξ). * Ο Λαπακάξ είλαη ρσξηφ ηεο επαξρίαο Λαγθαδά ηεο Θεζζαινλίθεο. Καηά ηνλ ΐ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν ηνλ Ενχλην ηνπ1913, έγηλαλ ζηε γξακκή Κηιθίο-Λαραλά ζθνδξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ πνπ έθξηλαλ ηνλ πφιεκν. Λάρεηνο (Ώξρ) Πιαηεία Μαβίιε : Ο ζηξαηεγφο Λάπδξ (471-418 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θίινο ηνπ ΢σθξάηε θαη έγηλε γλσζηφο απφ ηνλ δηάινγν ηνπ Πιάησλα Λάπδξ ή πενί ακδνείαξ. Ήηαλ νπαδφο ηνπ θηιεηξεληθνχ θφκκαηνο ηνπ Νηθία θαη ζπληέιεζε ζηελ ππνγξαθή ηεο πεξίθεκεο Νζηζείμο Βζνήκδξ ην 421 κεηαμχ ηεο Ώζήλαο θαη ηεο ΢πάξηεο. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηεο Μαληηλείαο θαηά ησλ ΢παξηηαηψλ. Λαρνχξε (Βζλ) Κπλνζάξγνπο : Ο Γεχνβζμξ Λαπμφνδξ (18νο αη.) ήηαλ νπιαξρεγφο ηεο Ώηησιίαο θαη ζθνηψζεθε ζηηο ερζξνπξαμίεο θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770. Λεάγξνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Λέαβνμξ (520-464 π.Υ.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο θίινο ηνπ Θεκηζηνθιή. Ήηαλ ηφζν φκνξθνο πνπ αξθεηνί αγγεηνγξάθνη ηνλ απεηθφληζαλ ζε πδξίεο θαη ακθνξείο. Σέζεθε επηθεθαιήο 10.000 Ώζελαίσλ επνίθσλ ζηελ Ώκθίπνιε, αιιά ζπλάληεζε κεγάιε αληίζηαζε απφ ηνπο ληφπηνπο. ΢ηε κάρε κεηαμχ ησλ Ώζελαίσλ θαη ησλ Δδσλψλ, ν Λέαγξνο θαη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο 10.000 Ώζελαίνπο ζθαγηάζηεθαλ. Λεάλδξνπ (Μπζ) Κνισλφο : Ο κχζνο ηεο Δξψο θαη ηνπ Λέακδνμο είλαη απφ ηηο πην ζπγθηλεηηθέο εξσηηθέο ηζηνξίεο ηεο κπζνινγίαο. ΐιέπε ιήκκα Δνχ Λεβαδείαο (Γεσ-Εζη) Γνπδί : Δ Λεαάδεζα ή Λεζααδζά ή Λζααδεζά είλαη πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ ΐνησηίαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ γλσζηή γηα ην πεξίθεκν καληείν ηνπ ΢νθξσλίνπ πνπ βξηζθφηαλ εθεί, φπσο θαη γηα ηελ πεγή ηεο Έξθπλαο, ζηελ νπνία ινχδνληαλ φζνη ήζειαλ ηνλ ρξεζκφ ηνπ καληείνπ. Λεβέληε (Βπα) Κνισλάθη : Ο Γεχνβζμξ Λεαέκηδξ (1790-1847) απφ ηελ Κπλνπξία, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ κπήζεθαλ ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Τπεξέηεζε σο δηπισκαηηθφο ππάιιεινο ηεο Ρσζίαο ζην Εάζην θαη ζην ΐνπθνπξέζηη. Ώπφ ηε ζέζε απηή εξγάζηεθε γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο Βηαηξείαο θαη γηα ηελ πλεπκαηηθή πξφνδν ησλ λέσλ Βιιήλσλ ηεο πεξηνρήο. Βπίζεο εξγάζηεθε γηα ηελ έληαμε ηνπ Καξαγηψξγε ηεο ΢εξβίαο ζηελ Βηαηξεία κε ζηφρν ηνλ μεζεθσκφ ησλ ιαψλ ησλ ΐαιθαλίσλ. ΋κσο ν ζάλαηνο ηνπ Καξαγηψξγε καηαίσζε ην ζρέδην. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζηελ ειιεληθή δηπισκαηία.

275

Λεβίδε (Βπα-Λνγ-Πνι-Και) Κ. Παηήζηα: Βπψλπκν επηθαλνχο νηθνγέλεηαο ηεο Πφιεο: * Ο γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο Άββεθμξ Λεαίδδξ (1655-1738) ππεξέηεζε σο αμησκαηνχρνο ηελ Τςειή Πχιε. * Ο Άββεθμξ-Σζαθίηδξ Λεαίδδξ (1725-1810) ήηαλ θαη απηφο αμησκαηνχρνο ηεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. * Ο Ώθέλακδνμξ Λεαίδδξ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζθαγηάζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21. * Ο Αδιήηνζμξ Λεαίδδξ (1768-1821) θαη ν Πακημθέςκ Λεαίδδξ απνθεθαιίζηεθαλ απφ ηνπο Σνχξθνπο κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21. * Ο ιφγηνο Νζηυθαμξ Λεαίδδξ (1765-1852) ελδηαθέξζεθε γηα ηε δηάδνζε ησλ ειιεληθψλ γξακκάησλ θαη ρξεκαηνδφηεζε ηελ έθδνζε βηβιίσλ. Δ επαλάζηαζε ηνλ βξήθε ζηελ Μνιδαβία, αιιά πνιιά κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ εθηειέζηεθαλ ζηελ Πφιε. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εξγάζηεθε ζην Ννκηζκαηνθνπείν ηεο Ώίγηλαο. * Ο Ώθέλακδνμξ Λεαίδδξ (1790-1848) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πνιέκεζε ζηνλ Εεξφ Λφρν θαη αξγφηεξα ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ΢ηεξεά Βιιάδα, πνιέκεζε ππφ ηνλ Φαβηέξν. * Ο ΢ηαιάηζμξ Λεαίδδξ (1790-1867) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήξζε ζηελ επαλαζηαηεκέλε Βιιάδα θαη πξνζέθεξε ζεκαληηθά πνζά γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ ηεηρψλ ηνπ Μεζνινγγίνπ. Πνιέκεζε επίζεο ζηε ΢θαθηεξία θαη ζην Νεφθαζηξν. Ο ηεξνινρίηεο, ηζηνξηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο Κσλ. Λεβίδεο

* Ο αγσληζηήο, ιφγηνο, ηζηνξηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο Κςκζηακηίκμξ Λεαίδδξ (1790-1868) ππεξέηεζε θη απηφο ζηνλ Εεξφ Λφρν. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εμέδσζε ηελ εθεκεξίδα Βθπίξ θαη απνθιήζεθε παηξηάξρεο ηεο ειιεληθήο δεκνζηνγξαθίαο. ΐηβιία ηνπ Εζημνία ηδξ Φζθζηήξ Βηαζνείαξ θαη Εζημνία ημο Οεςιακζημφ ηνάημοξ. * Ο Αδιήηνζμξ Λεαίδδξ (1806-93) ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1828 θαη πνιέκεζε ζηηο ηειεπηαίεο κάρεο ηνπ αγψλα. Ώξγφηεξα δηεηέιεζε ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ (1862 θαη 1877) * Ο πνιηηηθφο Νζηυθαμξ Λεαίδδξ (1848-1942) δηεηέιεζε έληεθα (!) θνξέο βνπιεπηήο, ηέζζεξηο θνξέο ππνπξγφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. * Ο κνπζηθνζπλζέηεο Αδιήηνζμξ Λεαίδδξ (1886-1951) ζπνχδαζε κνπζηθή ζηελ Ώζήλα, ζηε Λνδάλλε θαη ζην Μφλαρν. Βγθαηαζηάζεθε θαη εξγάζηεθε ζηε Γαιιία θαη ηα έξγα ηνπ παξνπζηάζηεθαλ ζε δηάθνξεο ζπλαπιίεο. Ώξγφηεξα δίδαμε ζηε Βιιεληθφ Χδείν θαη ίδξπζε ην Φαιεξηθφ Χδείν. Έγξαςε κπαιέηα, νξρεζηηθά, κνπζηθή δσκαηίνπ θαη άιια. Λεβηδίνπ (Γεσ) Κνισλφο : Σν Λεαίδζ είλαη νξεηλή θσκφπνιε ηεο Μαληηλείαο ζηελ Ώξθαδία, ρηηζκέλε ζηηο παξπθέο ηνπ φξνπο Μαίλαιν θαη ζε πςφκεηξν 850 κέηξσλ. Λεγθξάλ (Πξν) ΢επφιηα : Ο Γάιινο Ώζιίθζμξ Λεβηνάκ (Emile Legrand, 1841-1903) ήηαλ ειιεληζηήο θαη ζπγγξαθέαο πνιιψλ βηβιίσλ ζρεηηθψλ κε ηελ ειιεληθή ινγνηερλία. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ είλαη ε πνιχηνκε Βθθδκζηή αζαθζμβναθία. Λεηβαδά Κάησ Παηήζηα : βιέπε Λζααδά Λέθθα (Βπα) ΢χληαγκα : * Οη αδειθνί Ώκαζηάζζμξ, Γεχνβζμξ, Αδιήηνζμξ θαη ν ηεξέαο ΠαΎζζμξ Λέηηαξ απφ ην Μελίδη Ώηηηθήο, ήηαλ αγσληζηέο ηνπ ΄21. Ο πξψηνο ζθνηψζεθε ζην Υαιάλδξη ην 1821, ν Γεψξγηνο θαη ΠαΎζηνο ζηελ Ώθξφπνιε ην 1826 θαη ν νπιαξρεγφο ηνπ Καξατζθάθε - Αεκήηξηνο εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο ζηε Υαιθίδα. * Οη αδειθνί Ώκδνέαξ θαη Γεχνβζμξ Λέηηαξ απφ ην Μαξνχζη Ώηηηθήο. * Ο Πακαβήξ Λέηηαξ, μάδειθνο ησλ πξνεγνχκελσλ, ζθνηψζεθε ζηε Λακία ην 1823. * Ο νπιαξρεγφο Κςκζηακηίκμξ Λέηηαξ απφ ηελ Κξήηε, ζθνηψζεθε ζην Υάξαθα ην 1830. * Ο ππξπνιεηήο Πεηνήξ ή Καναιαθήξ Λέηηαξ απφ ηελ Άλδξν. Λέθθα Βπέιπηδνο Λακπξηλή : βιέπε Βοέθπζδμξ Λέηηα 276

Λεθθάθε Κ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο Λεηηάηδξ Κςκζηακηίκμξ ζθνηψζεθε ζηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν ηνπ 40-41. Λέιαο Κξαγηάλλε Πιαηεία Ώκεξηθήο : βιέπε Καναβζάκκδ Λέθαξ Λεινχδα Α. (Βπα) ΐνηαληθφο : Ο Αδιήηνζμξ Λεθμφδαξ απφ ηελ Εζάθε, πήξε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. ΢θνηψζεθε πνιεκψληαο ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο. Λεκεζνχ (Γεσ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Λειεζυξ είλαη πφιε θαη ην κεγαιχηεξν ιηκάλη ηεο Κχπξνπ. Εδηαίηεξα κεηά ηελ θαηάιεςε ηεο Ώκκνρψζηνπ απφ ηνπο Σνχξθνπο ην 1974, ην ιηκάλη ηεο Λεκεζνχ έγηλε έλα απφ ηα πην πνιπζχρλαζηα ηεο Ώλαηνιηθήο Μεζνγείνπ. ΢ηε βπδαληηλή επνρή νλνκαδφηαλ Νεάπνιε. Λεκπέζε (Βπα-Και) Μαθξπγηάλλε : ΋λνκα αγσληζηψλ ηνπ ’21 θαη ελφο δσγξάθνπ: * Ο θαξαβνθχξεο Ώκάνβονμξ Λειπέζδξ, έιαβε κέξνο κε δπν δηθά ηνπ πινία ζηε λαπκαρία ηνπ Γέξνληα θαη ζε άιιεο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. * Ο Γεχνβζμξ Λειπέζδξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πήξε θη απηφο κέξνο ζηηο ζαιάζζηεο επηρεηξήζεηο ηνπ αγψλα. * Ο νπιαξρεγφο Γεχνβζμξ Λειπέζδξ απφ ην Κξαλίδη, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο λεθξνχο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Σν θνξίηζη κε ηα πεξηζηέξηα, έξγν ηνπ Πνιπρξφλε Λεκπέζε

* Ο Πμθοπνυκδξ Λειπέζδξ (1848-1913) απφ ηε ΢αιακίλα, ήηαλ έλαο απφ ηνπο δσγξάθνπο ηεο ιεγφκελεο ΢πμθήξ ημο Μμκάπμο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζην Μφλαρν, φπνπ έθαλε ηε γλσξηκία ηνπ - γλσζηνχ ήδε - Νηθνιάνπ Γχδε. Σα πεξηζζφηεξα ζέκαηά ηνπ ήηαλ αγηνγξαθίεο, ηνπία, γεγνλφηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο θαη πξνζσπνγξαθίεο. Πέζαλε άζεκνο θαη πάκθησρνο θαη γηα λα θαιπθζνχλ ηα έμνδα ηεο θεδείαο ηνπ, ρξεηάζηεθε λα πνπιεζνχλ αξθεηνί πίλαθέο ηνπ ζε εμεπηειηζηηθή ηηκή. Λέλνξκαλ (Πξν) Μεηαμνπξγείν-Κνισλφο: Ο Γάιινο αξραηνιφγνο θαη λνκηζκαηνιφγνο Κάνμθμξ Λεκμνιάκ (Charles Lenormant, 1802-59), κεηά απφ έλα ηαμίδη ηνπ ζηελ Εηαιία έδεημε ελδηαθέξνλ γηα ηελ αξραηνινγηθή έξεπλα. Σν 1828 πήγε καδί κε ηνλ ΢ακπνιηφλ (απηφο πνπ απνθξππηνγξάθεζε ηα αηγππηηαθά ηεξνγιπθηθά) ζηελ Ώίγππην, φπνπ κειέηεζε ηηο αξραηφηεηεο. Καηφπηλ επηζθέθηεθε ηελ Πεινπφλλεζν θαη αθνινχζεζαλ θαη άιια ηαμίδηα ζηελ Βιιάδα θαη ηε Μηθξά Ώζία. ΢ην ηειεπηαίν ηαμίδη ζηελ Βιιάδα αξξψζηεζε θαη πέζαλε. Σάθεθε ζην Λφθν ηνπ Κνισλνχ, θνληά ζηελ νδφ πνπ θέξεη ην φλνκά ηνπ. Λενλλάηνπ (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Λεμκκάημξ (356-322 π.Υ.) ήηαλ ζπλνκήιηθνο θαη έλαο απφ ηνπο θίινπο θαη ζηξαηεγνχο ηνπ Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ. Ήηαλ θη απηφο καζεηήο ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη αθνινχζεζε ηνλ Ώιέμαλδξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Ώζία. Πήξε κέξνο ζηελ πνιηνξθία θαη θαηάιεςε ηεο Σχξνπ θαη νλνκάζηεθε ζσκαηνθχιαθαο ηνπ βαζηιηά. Ώλ θαη ήξζε ζε ξήμε κε ηνλ Ώιέμαλδξν γηα ην ζέκα ηεο πνμζηφκδζδξ θέξδηζε θαη πάιη ηελ εχλνηά ηνπ φηαλ ηνπ έζσζε ηε δσή ζε κάρε ζηηο Ελδίεο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιεμάλδξνπ ν Λενλλάηνο αλέιαβε ηε Φξπγία ηνπ Βιιεζπφληνπ. ΢ην Λακηαθφ Πφιεκν έζπεπζε ζε βνήζεηα ηνπ Ώληηπάηξνπ θαη ζθνηψζεθε απφ ηνπο Έιιελεο (θαη’ άιινπο απηνθηφλεζε) ην 322. Λενληίνπ (ΐπδ) Νένο Κφζκνο : ΋λνκα βπδαληηλψλ αμησκαηνχρσλ: * Ο Λευκηζμξ (5νο αη.) ήηαλ θηιφζνθνο απφ ηελ Ώζήλα, γλσζηφο γηα ηηο ξεηνξηθέο ηνπ επηδφζεηο. Ήηαλ ν παηέξαο ηεο ΏζελαΎδαο, ζπδχγνπ ηνπ απηνθξάηνξα Θενδφζηνπ ΐ΄. * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Λευκηζμξ (βαζίιεπζε 695-8) αλέηξεςε κε επαλάζηαζε ηνλ Ενπζηηληαλφ ΐ΄ θαη αλήιζε ζην ζξφλν. Γξήγνξα αλαηξάπεθε κε ηε ζεηξά ηνπ απφ ηνλ Σηβέξην θαη αξγφηεξα απνθεθαιίζζεθε απφ ηνλ Ενπζηηληαλφ, ν νπνίνο επαλήιζε ζην ζξφλν.

277

* Ο Λευκηζμξ (5νο αη.) ζηξαηεγφο ηνπ απηνθξάηνξα Γήλσλα, απηναλαθεξχρζεθε απηνθξάηνξαο. Μεηά απφ ηέζζεξα ρξφληα πνιέκνπ κε ηα βπδαληηλά ζηξαηεχκαηα, εηηήζεθε, ζπλειήθζε θαη απνθεθαιίζηεθε. * Ο ζενιφγνο Λευκηζμξ (6νο αη.) πξνζπάζεζε λα εηζαγάγεη ζηνλ Υξηζηηαληζκφ ηε θηινζνθία ηνπ Ώξηζηνηέιε. Γηα ην ιφγν απηφ θεξχρζεθε αηξεηηθφο. Λένληνο ΢γνπξνχ (ΐπδ) Νεάπνιε : Σελ επνρή ηεο Φξαγθνθξαηίαο, ζηα εδάθε ηνπ ΐπδαληίνπ ήηαλ δηάζπαξηα κηθξά πξηγθηπάηα, βαξσλάηα θαη δεζπνηάηα. Ο Λέςκ ΢βμονυξ (13νο αη.) ήηαλ εγεκφλαο ηεο Ώξγνιίδαο, ηεο Ναππιίαο θαη ηεο Κνξηλζίαο. Ήηαλ δπλακηθφο θαη θαηάθεξε λα επεθηείλεη ηελ εγεκνλία ηνπ σο ηελ Βχβνηα θαη ηε Θήβα. ΋κσο ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ Φξάγθν βαζηιηά ηεο Θεζζαινλίθεο ΐνληθάηην ηνλ Μνκθεξαηηθφ θαη ν ΢γνπξφο αλαγθάζηεθε λα ππνρσξήζεη θαη λα νρπξσζεί ζηελ Ώθξνθφξηλζν. Ώληηζηάζεθε εξσηθά, αιιά νη δπλάκεηο ησλ Λαηίλσλ ήηαλ ηζρπξφηεξεο. ΋ηαλ θαηάιαβε φηη ν αγψλαο δελ είρε θακηά ειπίδα, έπεζε έθηππνο απφ ηα ηείρε ηεο Ώθξνθνξίλζνπ θαη απηνθηφλεζε. Ο Κψζηαο Λεπεληψηεο

Λεπεληψηνπ (Βζλ) Φπξξή : Ο Κχζηαξ Λεπεκζχηδξ (17851815) απφ ηε Λεπελνχ, ήηαλ αδειθφο θαη ζπλαγσληζηήο ηνπ Καηζαληψλε. Μεηά ην ζάλαην ηνπ αδειθνχ ηνπ (1809), ηνλ δηαδέρζεθε ζην αξκαηνιίθη. Πνιέκεζε ελαληίνλ ηνπ Ώιή παζά θαη κε ηνλ Κνινθνηξψλε ζπλππεξέηεζαλ ζηνλ αγγιηθφ ζηξαηφ ζηα Βπηάλεζα. Ώξγφηεξα δηνξίζηεθε αξκαηνιφο ησλ Ώγξάθσλ απφ ηνλ Ώιή παζά., αιιά ζθνηψζεθε απφ Σνπξθαιβαλνχο ην Πάζρα ηνπ 1815 ή 1819. Λέξνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Λένμξ είλαη λεζί ηεο Ασδεθαλήζνπ κεηαμχ Πάηκνπ θαη Καιχκλνπ. ΢ηελ αξραηφηεηα ε Λέξηνη είραλ εληαρζεί ζηελ αζελατθή ζπκκαρία. Μεηά ηνπο Ρσκαίνπο θαη ηνπο ΐπδαληηλνχο, ην λεζί πέξαζε ζηελ θπξηαξρία ηεο Γέλνβαο, ηεο ΐελεηίαο, Εσαλληηψλ θαη ησλ Οζσκαλψλ. Σν 1912 νη Εηαινί θαηέιαβαλ ηα Ασδεθάλεζα θαη ην 1948 ελψζεθαλ κε ηελ Βιιάδα. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ρνχληαο ην Παξζέλη ηεο Λέξνπ ήηαλ ηφπνο ζπγθέληξσζεο πνιηηηθψλ θξαηνπκέλσλ. Λεξνπά (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Γάιινο Λενμοά (Le Roy Jules-David, 81νο-19νο αη.) ήηαλ αξρηηέθηνλαο θαη πεξηεγεηήο. Σαμίδεςε ζηελ Ώλαηνιηθή Μεζφγεην θαη έγξαςε βηβιία γηα ηα κλεκεία ηεο Βιιάδαο θαη άιια. Λέζβνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Λέζαμξ είλαη λεζί ηνπ βνξείνπ Ώηγαίνπ, ην ηξίην κεηά ηελ Κξήηε θαη ηελ Βχβνηα. Βίλαη θαηνηθεκέλε απφ ην 3000 π.Υ. απφ Πειαζγνχο θαη Κάξεο. Οη Ώηνιείο εγθαηαζηάζεθαλ εθεί ηνλ 10ν αηψλα. Δ Λέζβνο είλαη πεξήθαλε γηα ηνπο κεγάινπο πνηεηέο ΢απθψ, Ώιθαίν θαη Ώξίσλα, θαζψο θαη ηνλ Πηηηαθφ, έλαλ απφ ηνπο επηά ζνθνχο ηεο αξραηφηεηαο. Καηαθηήζεθε απφ ηνπο Πέξζεο, Μαθεδφλεο, Ρσκαίνπο, ΐπδαληηλνχο, Γελνβέδνπο θαη Οζσκαλνχο. ΢ην ΢ηγξί βξίζθεηαη ην απνιηζσκέλν δάζνο, πνπ ζάθηεθε απφ ιάβα εθαηζηείνπ πξηλ εθαηνκκχξηα ρξφληα. ΢εκαληηθφηεξεο πφιεηο είλαη ε πξσηεχνπζα Μπηηιήλε, ε Καιινλή, ην Πισκάξη, ν Πνιηρλίηνο θ.ά. Λεπθάδνο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Λεοηάδα (παιηφηεξε νλνκαζία Ώγία Μαχξα) είλαη λεζί ηνπ Ενλίνπ θαη βξίζθεηαη λφηηα ηεο Κέξθπξαο. Ώπνηειεί ηδηαίηεξν λνκφ κε πξσηεχνπζα ηελ πφιε ηεο Λεπθάδαο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ην φλνκα ηεο Λεπθάδαο νθείιεηαη ζηνλ Λεπθάδην, γην ηνπ Εθάξηνπ ηνπ Λαθεδαηκφληνπ θαη αδειθφ ηεο Πελειφπεο. Λεσκίπποσ (Ώξρ-Μπζ) Παγθξάηη : Έλα ηζηνξηθφ θαη αξθεηά κπζηθά πξφζσπα: * Ο Λεφηζππμξ (5νο π.ρ. αη.) απφ ηα Άβδεξα ή ηε Μίιεην, ήηαλ θηιφζνθνο, καζεηήο ηνπ Γήλσλα ηνπ Βιεάηε θαη δάζθαινο ηνπ Αεκνθξίηνπ. Δ πξαγκαηηθή ηνπ χπαξμε ακθηζβεηείηαη κηα θαη ε αηνκηθή ηνπ ζεσξία είλαη ηαπηφζεκε κε απηή ηνπ Αεκνθξίηνπ

278

* Ο Λεφηζππμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Φαηζηνχ Λάκπξνπ θαη ηεο Γαιάηεηαο. Ο Λάκπξνο επηζπκνχζε πνιχ έλα αγφξη. ΋ηαλ ε ζχδπγνο ηνπ έκεηλε έγθπνο ηε δηέηαμε λα ζθνηψζεη ην κσξφ αλ ήηαλ θνξίηζη. Ώλ θαη ε Γαιάηεηα γέλλεζε θνξίηζη ην παξνπζίαζε ζαλ αγφξη κε ην φλνκα Λεχθηππνο. ΋ηαλ κεγάισζε θαη ππήξρε θφβνο φηη ζα απνθαιπθζεί ην θχιν ηνπ, ε Γαιάηεηα παξαθάιεζε ηε Λεηψ λα κεηακνξθψζεη ηελ θφξε ηεο ζε αγφξη, γηα λα απνθχγεη ηελ νξγή ηνπ Λάκπξνπ. Δ ζεά εηζάθνπζε ηελ παξάθιεζε ηεο Γαιάηεηαο. * Ο Λεφηζππμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Πίζαο Οηλνκάνπ. Ώγάπεζε ηελ παξζέλα, ηέξεηα θαη ζπλνδφ ηεο Άξηεκεο Νχκθε Αάθλε αιιά γηα θαθή ηνπ ηχρε είρε αληίδειφ ηνπ ηνλ Ώπφιισλα. Ο Λεχθηππνο γηα λα είλαη θνληά ζηελ αγαπεκέλε ηνπ ληχζεθε κε γπλαηθεία ξνχρα θαη κπήθε ζηελ παξέα ηεο. Ο Ώπφιισλαο ηφηε ελέπλεπζε ζηε Αάθλε ηελ ηδέα λα θάλνπλ ηα θνξίηζηα κπάλην ζηνλ πνηακφ Λάδσλα. Καζψο ν Λεχθηππνο αξληφηαλ λα γδπζεί, νη θνπέιεο ηνλ έγδπζαλ κε ην δφξη θαη φηαλ αλαθάιπςαλ ην θχιν ηνπ, ηνλ ζθφησζαλ. Λεπθνζέαο (Μπζ) Παγθξάηη : Απν γπλαηθείεο κνξθέο ηεο κπζνινγίαο: * Δ Λεοημεέα ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Πεξζίαο Οξράκνπ θαη ηεο Βπξπλφκεο. ΋ηαλ ν παηέξαο ηεο έκαζε ηελ εξσηηθή ζρέζε ηεο κε ηνλ Ώπφιισλα, ηελ έζαςε δσληαλή. Ο Ώπφιισλ πφηηζε ηνλ ηάθν ηεο κε λέθηαξ θαη βιάζηεζε ε ιηβαλσηή θαη ηελ Κιπηίε ηελ κεηακφξθσζε ζε ειηνηξφπην. ΢χκθσλα κε άιιε παξαιιαγή ν εξαζηήο ηεο Λεπθνζέαο ήηαλ ν Ήιηνο. Δ Λεπθνζέα, άγαικα ηνπ Jean-Jules Allasseur (Λνχβξν)

* Δ Λεοημεέα ήηαλ ζαιάζζηα ζεφηεηα γλσζηή κε ην φλνκα Εκχ (βιέπε ζην ιήκκα απηφ ην κχζν ηεο). Λεχθηξσλ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σα Λεφηηνα είλαη ρσξηφ ηεο ΐνησηίαο. Δ αξραία πφιε Λεφηηνα, ρηηζκέλε θνληά ζηηο πεγέο ηνπ Ώζσπνχ, είλαη γλσζηή γηα ηελ κάρε πνπ έγηλε ην 371 π.Υ. Οη αληίπαινη ήηαλ νη ΢παξηηάηεο ππφ ηνλ βαζηιηά Κιεφκβξνην θαη νη Θεβαίνη ππφ ηνπο Πεινπίδα θαη Βπακεηλψλδα. ΢ηε κάρε απηή αλαδείρζεθαλ νη ζηξαηησηηθέο ηθαλφηεηεο ηνπ Βπακεηλψλδα πνπ νδήγεζαλ ηνπο Θεβαίνπο ζε ζπνπδαία λίθε Λεπθσζίαο (Γεσ-Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Λεοηςζία είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Κχπξνπ. Μεηά ηελ έλσζε ηνπ δπηηθνχ κε ην αλαηνιηθφ ΐεξνιίλν, ε Λεπθσζία παξακέλεη ε κφλε δηρνηνκεκέλε πφιε ηνπ θφζκνπ. Δ πφιε ήηαλ γλσζηή ζηελ αξραηφηεηα σο Λήδξα θαη ήηαλ έδξα ηνπ Φξαγθηθνχ βαζηιείνπ ηεο Κχπξνπ. Οη θαηαθηεηέο ηνπ λεζηνχ κεηά ηνπο Φξάγθνπο ήηαλ νη Γελνπάηεο, νη ΐελεηνί, νη Οζσκαλνί θαη νη ΐξεηαλνί. Δ Κχπξνο αλεμαξηνπνηήζεθε ην 1960, αιιά νη δηακάρεο κεηαμχ ηεο ειιεληθήο πιεηνςεθίαο θαη ηεο ηνπξθηθήο κεηνςεθίαο, νδήγεζαλ ην 1974 ηελ Σνπξθία ζε εηζβνιή. Ώπφ ηφηε ην βφξεην ηκήκα ηνπ λεζηνχ θαη ε κηζή Λεπθσζία θαηέρνληαη απφ ηνπο Σνχξθνπο Λεθέβξ (Βπα-Πξν) Ν. Κφζκνο: * Ο ζηξαηάξρεο ηνπ Ναπνιένληα Φναβηίζημξ-Εςζήθ Λεθέαθ (1755-1820), δηαθξίζεθε ζηηο κάρεο ηεο Εέλαο θαη ηνπ Νηάληζηρ. * Ο Εππυθοημξ Λεθέαν (Lefebvre) ήηαλ θηιέιιελαο θαη πνιέκεζε ζηελ Ώζήλα. Σν 1827 ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ θαη εθηειέζηεθε. * Ο αηγππηηνιφγνο θαη κέινο ηεο Γαιιηθήο Ώξραηνινγηθήο ΢ρνιήο ηεο Ώζήλαο Γμοζηαφμξ Λεθέαν (1879- ;), ήηαλ ν πξψηνο πνπ εμέδσζε ηηο θσκσδίεο ηνπ Μελάλδξνπ Λερφβνπ (Γεσ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Σν Λέπμαμ είλαη θσκφπνιε ηεο Φιψξηλαο, ρηηζκέλν ζηνπο πξφπνδεο ηνπ φξνπο ΐίηζη. Σα ρξφληα ηνπ καθεδνληθνχ αγψλα ην Λέρνβν ήηαλ νξκεηήξην καθεδνλνκάρσλ φπσο ν Μειάο, ν ΢ετκέλεο, ν Καηεράθεο θαη άιινη. Σν 1943 νη Γεξκαλνί ππξπφιεζαλ ην Λέρνβν θαη εθηέιεζαλ πνιινχο απφ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ. Λεσθνξίνπ (Εζη-Μπζ) Φπξξή : Σν Λεςηυνζμκ (απφ ην Λεχξ+ηυνδ) ήηαλ κλεκείν πνπ έρηηζαλ νη Ώζελαίνη γηα λα ηηκήζνπλ ηε κλήκε ησλ ζπγαηέξσλ ηνπ κπζηθνχ ήξσα Λέσ (ε

279

αηηηθή Λεμκηίξ θπιή ηνπ νθείιεη ην φλνκά ηεο) πνπ ζπζηάζηεθαλ γηα ηελ πφιε ηνπο. ΢χκθσλα κε ην κχζν φηαλ ε Ώζήλα ππέθεξε απφ ινηκφ, ην καληείν ησλ Αειθψλ απεθάλζε φηη έπξεπε λα ζπζηαζζνχλ νη θφξεο ηνπ Λέσ, ε Πξαμηζέα, ε Θεφπε θαη ε Βπβνχιε. Λεσλίδνπ (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Λεςκίδαξ Ώ’ (540-480 π.Υ.) έγηλε βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο ην 487 φηαλ δηαδέρζεθε ηνλ αδειθφ ηνπ Κιενκέλε ζην ζξφλν. Σν 480 ν Λεσλίδαο σο ζηξαηεγφο ησλ Βιιήλσλ, αλάιαβε λα ζηακαηήζεη ηελ πξνέιαζε ηεο πεξζηθήο ζηξαηηάο ηνπ Ξέξμε πξνο ην λφην. Ορπξψζεθε ζηα ζηελά ησλ Θεξκνππιψλ κε 10.000 Έιιελεο θαη αληηκεηψπηζε κε επηηπρία ηνπο εηζβνιείο. ΋κσο νη Πέξζεο θαηάθεξαλ κεηά απφ πξνδνζία λα θπθιψζνπλ ηνπο Έιιελεο. Ώλ θαη ε έθβαζε ηεο επηθείκελεο κάρεο ήηαλ πηα βέβαηε, ν Λεσλίδαο θαη 300 ΢παξηηάηεο καδί κε 700 Θεζπηείο, απνθάζηζαλ λα αληηζηαζνχλ θαη λα πέζνπλ εξσηθά. Πξάγκαηη φινη έπεζαλ ζηε κάρε, φκσο ε ζπζία ηνπο έγηλε δηαρξνληθφ ζχκβνιν εξσηζκνχ θαη πξνζήισζεο ζηνπο λφκνπο. ΢ην κλεκείν πνπ ζηήζεθε γηα ηνλ Λεσλίδα θαη ηνπο άληξεο ηνπ ν ΢ηκσλίδεο έγξαςε: Χ ΞΔΗΝ’, ΑΓΓΔΛΔΗΝ ΛΑΚΔΓΑΗΜΟΝΗΟΗ΢ ΟΣΗ ΣΖΓΔ ΚΔΗΜΔΘΑ, ΣΟΗ΢ ΚΔΗΝΧΝ ΡΖΜΑ΢Η ΠΔΗΘΟΜΔΝΟΗ

Λεσζζέλνπο (Ώξρ) Γνχβα : * Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο θαη ξήηνξαο

Λεωζζέλεο (4νο

π.Υ. αη.), ην 360 ζηάιζεθε ζηελ ζπκκαρηθή Πεπάξεζν (ζεκεξηλή ΢θφπειν) γηα λα ηελ ππεξαζπίζεη απφ ηηο λαπηηθέο δπλάκεηο ηνπ ηπξάλλνπ ησλ Φεξψλ Ώιεμάλδξνπ. ΋κσο ν Ώιέμαλδξνο θαηέιαβε πέληε αζελατθά πινία θαη έπιεπζε κέρξη ηνλ Πεηξαηά θαη ηνλ ιεειάηεζε. Γηα ηελ απνηπρία ηνπ απηή ν Λεσζζέλεο θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην, αιιά απηφο θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο Φηιίππνπ ΐ’, * Ο ζηξαηεγφο Λεωζζέλεο (; - 322) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ έλαο απφ ηνπο εηαίξνπο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαη δηαθξίζεθε ζηηο κάρεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο σο επηθεθαιήο ησλ Βιιήλσλ κηζζνθφξσλ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιέμαλδξνπ εγήζεθε ηεο ζπκκαρίαο ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ θαηά ησλ Μαθεδφλσλ. ΢ηνλ ‘Λακηαθφ Πφιεκν’ κεηαμχ ησλ Μαθεδνληθψλ δπλάκεσλ ππφ ηνλ Ώληίπαηξν θαη ησλ ζπκκάρσλ, ν Λεσζζέλεο πιεγψζεθε ζαλάζηκα. Σν άγαικα ηεο ζεάο Άξηεκεο ζην Λνχβξν, είλαη ξσκατθφ αληίγξαθν ηνπ πξσηφηππνπ έξγνπ ηνπ Λεσράξε

Λεσράξνπο (Ώξρ) Πιαηεία Κιαπζκψλνο : Ο Λεςπάνδξ (4νο αη.) ήηαλ ζπνπδαίνο γιχπηεο, πηζαλψο Ώζελαίνο. Ανχιεςε κε κάξκαξν, ραιθφ, ειεθαληφδνλην θαη ρξπζφ. Ώλαθέξνληαη δεθάδεο έξγσλ ηνπ αλ θαη ζψδνληαη ειάρηζηα. Μεηαμχ απηψλ αγάικαηα ηνπ Ώπφιισλα, έλα θνινζζηαίν άγαικα ηνπ Άξε, ράιθηλνη αλδξηάληεο ηνπ Εζνθξάηε θαη ηνπ νιπκπηνλίθε Ώπηφιπθνπ, ζχκπιεγκα ηνπ Αία κε ηνλ Γαλπκήδε θαη άιια. Σα αγάικαηα ηνπ Ώπφιισλα ηνπ Μπειβεληέξε, ηεο Άξηεκεο θαη ηεο Αήκεηξαο ηεο Κλίδνπ πνπ βξίζθνληαη ζην ΐαηηθαλφ, ζην Λνχβξν θαη ζην ΐξεηαληθφ Μνπζείν ζεσξνχληαη αληίγξαθα έξγσλ ηνπ Λεσράξε. Βπίζεο ζηνλ Λεσράξε απνδίδεηαη ην Μκδιείμ ημο Λοζζηνάηδ ζηελ Ώζήλα. Λήδαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Λήδα ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Πιεπξψλαο Θεζηίνπ θαη ηεο Βπξπζέκηδνο. Παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ηεο ΢πάξηεο Σπλδάξεσ θαη απέθηεζε καδί ηνπ ηελ Κιπηαηκλήζηξα, ηελ Σηκάλδξα, ηελ Φηινλφε θαη ηελ Φνίβε. Ο Αίαο είδε ηε Λήδα θαη ηελ εξσηεχηεθε. Παξαθάιεζε ηελ Ώθξνδίηε θαη απηή ηνλ κεηακφξθσζε ζε θχθλν, ελψ ε ίδηα κεηακνξθψζεθε ζε αεηφ θαη θακψζεθε πσο θπλεγά ηνλ θχθλν. Δ Λήδα έηξεμε λα ζψζεη ηνλ θχθλν θαη ηνλ πήξε ζηελ αγθαιηά ηεο. Ώπφ ηελ έλσζή ηεο κε ηνλ Αία, ε Λήδα γέλλεζε δπν απγά. Ώπφ ην πξψην γελλήζεθε ε Χξαία Βιέλε θαη απφ ην δεχηεξν νη δίδπκνη Αηφζθνπξνη, ν Κάζησξ θαη ν Πνιπδεχθεο.

280

Λήζεο (Μπζ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Λήεδ ήηαλ ζεφηεηα ή δαηκφλην, θφξε ηεο Νχρηαο, πξνζσπνπνίεζε ηεο θήεδξ, δειαδή ηεο θδζιμκζάξ θαη αδειθή ηνπ Θαλάηνπ θαη ηνπ Όπλνπ. Σν φλνκά ηεο πήξε κηα απφ ηηο δπν πεγέο πνπ ππήξραλ ζηνλ Άδε (Κάησ Κφζκν). Ώπφ απηήλ έπηλαλ νη λεθξνί γηα λα ιεζκνλνχλ ηελ επίγεηα δσή ηνπο. Δ άιιε πεγή ήηαλ ε Μλεκνζχλε απφ ηελ νπνία έπηλαλ νη κχζηεο ησλ Μπζηεξίσλ. Λεηνχο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Λδηχ ήηαλ ζέα κηθξαζηαηηθήο πξνέιεπζεο, θφξε ησλ Σηηάλσλ Κνίνπ θαη Φνίβεο, εξσκέλε ηνπ Αία θαη κεηέξα ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Άξηεκεο. ΋ηαλ ε Λεηψ επξφθεηην λα θέξεη ζηνλ θφζκν ηα δίδπκα παηδηά ηνπ Αία, θαηέθπγε ζηε Αήιν, γηα λα απνθχγεη ηελ νξγή ηεο Ήξαο, ζπδχγνπ ηνπ εξαζηή ηεο. Δ ζεά ηνπ ηνθεηνχ Βηιείζπηα, αξλήζεθε (κεηά απφ πξνηξνπή ηεο Ήξαο) λα κεηαβεί ζηε Αήιν. Πήγε κφλν φηαλ ηεο ππνζρέζεθαλ έλα πεξηδέξαην κήθνπο ελλέα κέηξσλ πεξαζκέλν κε ρξπζή θισζηή. Ο κχζνο ηεο Λεηψο ζπλδέεηαη ηξαγηθά κε ηελ βαζίιηζζα ηεο Θήβαο Νηφβε. Κάπνηε ε Νηφβε θαπρήζεθε φηη ήηαλ εοηεηκυηενδ ηδξ Λδηχξ γηαηί ε Λεηψ είρε θάλεη κφλν δπν παηδηά, ελψ ε ίδηα 14. Δ Λεηψ νξγηζκέλε παξαθάιεζε ηα παηδηά ηεο ηα παηδηά ηεο, Ώπφιισλα θαη Άξηεκε λα ηηκσξήζνπλ ηελ «βιάζθεκε». Ο Ώπφιισλαο ηφμεπζε κε ηα βέιε ηνπ ηα αγφξηα θαη ζθφησζε έμη απφ απηά θαη ε Άξηεκε ζθφησζε έμη απφ ηα θνξίηζηα. Οη ζενί άθεζαλ ηα παηδηά άηαθα γηα ελλέα κέξεο θαη απνιίζσλαλ φπνηνλ επηρεηξνχζε λα ηα εληαθηάζεη. Σελ δέθαηε κέξα ηα έζαςαλ νη ίδηνη. Δ Λεηψ

Ληαθαηαίσλ (Βπα) Γθχδε : Οη Λζαηαηαίμζ ήηαλ νηθνγέλεηα ΢αξαθαηζάλσλ απφ ηελ Θεζζαιία. Γελάξρεο ηεο είλαη ν Θφιζμξ Λζαηαηάξ θαη παηδηά ηνπ ν αξκαηνιφο Γνδβυνδξ (1799-1826) θαη ηα αδέξθηα ηνπ Μήηνμξ, ΢ςηήνδξ θαη Κχζηαξ Λζαηαηάξ. Ο Γξεγφξεο ήηαλ παζίγλσζηνο γηα ηελ νκνξθηά ηνπ θαη φηαλ ην 1824 έραζε ην έλα ηνπ κάηη, ήηαλ απαξεγφξεηνο. ΢ηελ δεχηεξε πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ, ν Γξεγφξεο κε ηνπο αδειθνχο ηνπ θαη 300 αθφκα ΢αξαθαηζάλνπο (νη πεξηζζφηεξνη ζπγγελείο ηνπ), ππεξαζπηδφηαλ κηα λεζίδα ηεο πφιεο. ΢ηε κάρε πνπ έγηλε ζηηο 26 Φεβξνπαξίνπ 1826 ν Γξεγφξεο θαη φινη νη αδειθνί ηνπ θαζψο θαη 39 αθφκα Ληαθαηαίνη, έραζαλ ηε δσή ηνπο. Ληάθνπ (Βπα) Κνπθάθη : Ο Νζηυθαμξ Λζάημξ απφ ηελ Βχβνηα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Ληβαδά (Βπα-Λνγ-Πνι) Κ. Παηήζηα : * Ο Γενάζζιμξ Λζααδάξ (1789-1876) ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη πξσηνπφξνο ηνπ θηλήκαηνο γηα ηελ απειεπζέξσζε ησλ Ενλίσλ. Ήηαλ θηιηθφο, βνήζεζε νηθνλνκηθά ηελ επαλάζηαζε θαη πεξηέζαιςε πνιινχο πξφζθπγεο. Γηα ηνπο αγψλεο ηνπ θαηά ηεο βξεηαληθήο θαηνρήο ηνπ Ενλίνπ, δηθάζηεθε αξθεηέο θνξέο, θπιαθίζηεθε θαη εμνξίζηεθε. Υξεκάηηζε βνπιεπηήο ηεο Ενλίνπ θαη ηεο ειιεληθήο ΐνπιήο. * Ο Θεαβέκδξ Λζααδάξ (1827-1903) ήηαλ ιφγηνο θαη δεκνζηνγξάθνο. Έγξαςε: Πενί ηδκ κοκ εθθδκζηή βθχζζα, Βζζαβςβή εζξ ηδκ ιεθέηδκ ηδξ πμζήζεςξ θά.. * Ο Μζπαήθ Λζααδάξ (1857-1931) ήηαλ απφ ηνπο δηαπξεπέζηεξνπο λνκνκαζείο θαη θαζεγεηήο ηνπ Ώζηηθνχ Αηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο * Ο θηιφινγνο θαη θαζεγεηήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ Νζηυθαμξ Λζααδάξ. Έξγα ηνπ: Λελζηυκ ηδξ Λαηζκζηήξ βθχζζδξ, Κεθαθθδκζαηυκ βθςζζάνζμκ, Αδιχδδ άζιαηα ηδξ Κεθαθθδκίαξ θ.ά. Ληβαζνχο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Λζααεχ ή Λεζααεχ ή Λεαακεχ είλαη πεξηνρή ηεο Κεθαινληάο. ΢ηελ αξραηφηεηα ππήξμε ζεκαληηθφ κπθελατθφ θέληξν. Ληβίλε (Βζλ) Λπθαβεηηφο : Ο ηαπεηάκ Λζαίκδξ ήηαλ (17νο αη.) ήηαλ αξκαηνιφο ηνπ Καξπελεζίνπ. ΋ηαλ νη ΐελεηνί απφ ηα Βπηάλεζα μεζήθσζαλ ηνπο Έιιελεο, ν Ληβίλεο εγήζεθε επαλάζηαζεο θαηά ησλ Σνχξθσλ θαη ζθνηψζεθε ην 1685 ζηελ Ώξάρνβα.

281

Ληζαθηάο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν ρσξηφ Λζεαηζά είλαη απφ ηα παιαηφηεξα ηεο Γαθχλζνπ θαη βξίζθεηαη θνληά ζηνλ θφιπν ηνπ Λαγαλά. Αελ είλαη ηνπξηζηηθφ θαη ην γεγνλφο απηφ ην βνεζά λα δηαηεξεί ην παξαδνζηαθφ ηνπ χθνο θαη ηε θπζηθή ηνπ νκνξθηά. Λίκπνλα (Βζλ) ΢χληαγκα: Ο ιφγηνο Λίιπμκαξ Μζπαήθ (17νο αη.) ήηαλ γφλνο αξρνληηθήο αζελατθήο νηθνγέλεηαο. ΢πνχδαζε ζηε ΐελεηία θαη φηαλ γχξηζε ζηελ Ώζήλα αζρνιήζεθε κε ηα δεκφζηα πξάγκαηα. Με ηε κεζνιάβεζή ηνπ πέηπρε λα εθδνζεί ζνπιηαληθφ δηάηαγκα κε ην νπνίν νη Σνχξθνη θαινχληαλ λα ζεβαζηνχλ ηα πξνλφκηα πνπ είραλ παξαρσξεζεί θαηά θαηξνχο απφ ηελ Τςειή Πχιε. Οη Σνχξθνη ηεο Ώζήλαο εμαγξηψζεθαλ θαη ηνλ ζαλάησζαλ. Λίλδνπ (Εζη) Γθχδε : Δ Λίκδμξ ήηαλ ζεκαληηθή πφιε ηεο αξραίαο Ρφδνπ πνπ ηδξχζεθε – θαηά ηε κπζνινγία – απφ ηνλ Ααλαφ. Ήηαλ κέινο ηεο Ασξηθήο Βμάπνιεο θαη ζπκκεηείρε ζηνλ πφιεκν θαηά ηεο Σξνίαο. ΢ψδνληαη ηα εξείπηα ηνπ λανχ ηεο Ώζελάο Ληλδίαο. Βπίζεο ζηελ αθξφπνιε ηεο Λίλδνπ ζψδεηαη ζηνά δσξηθνχ ξπζκνχ. Ληφπεζε (Αηα) Γθχδε : Λζυπεζδξ είλαη ην επψλπκν αξβαλίηηθεο νηθνγέλεηαο πνπ είρε εγθαηαζηαζεί ζηα Μεζφγεηα θαη απφ ηελ νπνία πήξε ην φλνκά ηεο ην ρσξηφ Ληφπεζη (Παηαλία). Ώξβαλίηηθα νλφκαηα είραλ επίζεο ηα ΢πάηα, ηα Ληφζηα, ε Μαιαθάζα θαη άιια ρσξηά ηεο Ώηηηθήο. Ληνζίσλ (Γεσ) Πιαηεία ΐάζεο-Σξεηο Γέθπξεο : Λζυζα, ή Λζχζα (Ljoshe) ήηαλ ην φλνκα κεγάιεο αξβαλίηηθεο θάξαο πνπ εγθαηαζηάζεθε ππφ ηνλ αξρεγφ ηεο Πέηξν Ληφζα, ηνλ 14ν αηψλα ζηελ Απηηθή Βιιάδα. Ώξγφηεξα εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Ώηηηθή θαη απφ απηνχο πήξε ην φλνκά ηνπ ην ρσξηφ Ληφζηα. Με ηελ νηθηζηηθή αλάπηπμε ηεο Ώηηηθήο ηα Ληφζηα ρσξίζηεθαλ ζηνπο δήκνπο Άκς Λζμζίςκ θαη Νέςκ Λζμζίςκ (Ίιην). Λνγγίλνπ (Ώξρ) Μεηο : Ο Κάζζζμξ Λμββίκμξ (210-273 κ.Υ.) ήηαλ θηιφζνθνο θαη ζρνιάξρεο ηεο Ώθαδεκίαο ηνπ Πιάησλα. Σν 266 απνδέρζεθε πξφζθιεζε ηεο Γελνβίαο, βαζίιηζζαο ηεο Παικχξαο θαη έγηλε ζχκβνπιφο ηεο. Τπνζηήξημε ηε αληηξσκατθή πνιηηηθή ηεο θαη απηφο ήηαλ ν ιφγνο πνπ εθηειέζηεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο. Ένβα ημο Πενί ηέθμοξ, Ώπμνήιαηα μιδνζηά, Πνμαθήιαηα Οιήνμο, θαη ην κνλαδηθφ ζσδφκελν Δ νδημνζηή ηέπκδ. Ο Λπθνχξγνο Λνγνζέηεο

Λνγνζέηε (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο Λοημφνβμξ Λμβμεέηδξ (1772-1850) απφ ηε ΢άκν ππήξμε θεληξηθή κνξθή ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ζην λεζί ηνπ. Σν πξαγκαηηθφ ηνπ επίζεην ήηαλ Παπισκαηάο θαη ην άιιαμε φηαλ δηνξίζηεθε ινγνζέηεο (αμησκαηνχρνο) ηνπ εγεκφλα ηεο ΐιαρίαο Ώιεμάλδξνπ ΢νχηζνπ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη αλέιαβε απφ απηήλ ηελ εληνιή λα εγεζεί ηεο επαλάζηαζεο ζηε ΢άκν. ΋ια ηα ρξφληα ηεο επαλάζηαζεο ην λεζί θξαηήζεθε ειεχζεξν, ράξηο ζηελ θαιή ακπληηθή νξγάλσζε πνπ ήηαλ έξγν ηνπ Λνγνζέηε. Δ πξνζπάζεηα ηνπ φκσο λα βνεζήζεη ζηελ απειεπζέξσζε ηεο Υίνπ, είρε σο απνηέιεζκα ηελ θαηαζηξνθή θαη ηελ ζθαγή ησλ θαηνίθσλ ηνπ λεζηνχ απηνχ. ΋ηαλ ην 1832 απνθαζίζηεθε φηη ε ΢άκνο δελ βξηζθφηαλ κέζα ζηα φξηα ηνπ λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο, ν Λνγνζέηεο εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα φπνπ θαη πέζαλε. Λνγνζεηίδε ΐαζ. (Και) Νέα Φηινζέε : Ο Βαζίιεο Λνγνζεηίδεο (1898-1960) απφ ηε Θξάθε, ππήξμε έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο θσκηθνχο εζνπνηνχο ηνπ ζχγρξνλνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ. Βκθαλίζηεθε γηα πξψηε θνξά ην 1919 κε ην ζίαζν ηεο Κνηνπνχιε θαη σο ην 1946 είρε ελζαξθψζεη δεθάδεο ξφινπο εξψσλ θιαζζηθψλ θαη ζχγρξνλσλ έξγσλ. Ώπφ ην 1946 σο ην ζάλαηφ ηνπ εξγάζηεθε κε ην πξνζσπηθφ ηνπ ζίαζν θσκσδίαο θαη αλέβαζε πάκπνιια έξγα (Φαζά, ΢αθειιάξηνπ, Γηαλλαθφπνπινπ, Ρνχζζνπ θ.ά.) Παξάιιεια πνιιά απφ απηά ηα έξγα ηα γχξηζε ζε θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο νη νπνίεο

282

έγηλαλ δεκνθηιέζηαηεο, φπσο: Οζ Γενιακμί λακάνπμκηαζ, Έκα αυηζαθμ ζηδ θίικδ, ΢άκηα Σζζηίηα, Κάθπζηδ θίνα, Αεζπμζκίξ εηχκ 39 θ.ά. Λνθξίδνο (Γεσ-Εζη) Γθχδε : Δ Λμηνίδα είλαη πεξηνρή ηεο ΢ηεξεάο θαηνηθεκέλε αξρηθά απφ Λέιεγεο θαη αξγφηεξα απφ ηνπο Λνθξνχο. Δ Λνθξίδα ήηαλ ρσξηζκέλε ζε δπν ηκήκαηα: Σελ Βχα ή Οπμοκηία Λμηνίδα πνπ εθηεηλφηαλ θαηά κήθνο ηεο παξαιίαο ηνπ Βπβντθνχ σο ηνλ ζεκεξηλφ Θενιφγν. Πξσηεχνπζά ηεο ήηαλ ε Οπνχο (ζεκεξηλή Ώηαιάληε) θαη νη θάηνηθνί ηεο ήηαλ νη Οπνχληηνη Λνθξνί. Καη ε Βζπενία ή Ογμθία Λμηνίδα πνπ βξερφηαλ απφ ηνλ Κνξηλζηαθφ θαη θαηαιάκβαλε πεξίπνπ ηε πεξηνρή ηεο ζεκεξηλήο Φσθίδαο. Πξσηεχνπζα ήηαλ ε Άκθηζζα θαη θάηνηθνί ηεο νη Οδνινί Λνθξνί. Δ ζεκεξηλή Λμηνίδα είλαη πεξηνρή ηνπ λνηηαλαηνιηθνχ ηκήκαηνο ηνπ λνκνχ Φζηψηηδαο. Λνκβάξδνπ (Πνι) Γθχδε : Ο γηαηξφο θαη πνιηηηθφο Κςκζηακηίκμξ Λμιαάνδμξ (182088) απφ ηε Γάθπλζν, ππήξμε έλαο απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ επηαλεζηαθνχ ξηδνζπαζηηζκνχ θαη απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο έλσζεο ησλ Ενλίσλ κε ηελ Βιιάδα. Υξεκάηηζε πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο ησλ Βιιήλσλ θαη πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Λφληνπ (Βζλ-Βπα-Πνι) Βμάξρεηα : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηελ ΏραΎα: * Ο ΢ςηδνάηδξ ή Μςνμβζάκκδξ Λυκημξ (1750-1812) απφ ηε ΐνζηίηζα, ζπκκεηείρε ζηελ απνηπρεκέλε επαλάζηαζε ηνπ 1770. Υξεκάηηζε επίηξνπνο ησλ Πεινπνλλεζίσλ ζηνλ παζά ηεο Σξίπνιεο. Βθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο κε απνθεθαιηζκφ ην 1812. * Ο Νζηυθαμξ Λυκημξ (1770-1824) πξνεζηφο ηεο Πάηξαο, νπιαξρεγφο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 θαη αληηπξφζσπνο ηεο ΏραΎαο ζηελ Βζλνζπλέιεπζε ηνπ Άζηξνπο. * Ο Ώκδνέαξ ΢. Λυκημξ (1784-1846) απφ ηε ΐνζηίηζα (Ώίγην) γηνο ηνπ ΢σηεξάθε, ήηαλ αγσληζηήο θαη πνιηηηθφο ηνπ λενζχζηαηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη εξγάζηεθε απφ ηε ζέζε ηνπ πξνχρνληα ηεο πφιεο ηνπ γηα ηελ επηηπρία ησλ ζθνπψλ ηεο. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε έδησμε ηνπο Σνχξθνπο απφ ηελ ΐνζηίηζα θαη απειεπζέξσζε ηελ Πάηξα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Καιιέξγε γηα ην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ θαη ηελ ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο. Αηεηέιεζε ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη πξφεδξνο ηεο Βζληθήο ζπλέιεπζεο πνπ ςήθηζε ην πξψην ΢χληαγκα ηεο ρψξαο. Ο Ώλδξέαο ΢. Λφληνο

* Ο Αλαζηάζηνο (1791-1856) θαη ν Λμοηάξ Λυκημξ (17951861) αδειθνί ηνπ Ώλδξέα, αγσλίζηεθαλ ζηελ επαλάζηαζε θαη αξγφηεξα δηεηέιεζαλ γεξνπζηαζηέο θαη ππνπξγνί. * Ο Ώκδνέαξ Υ. Λυκημξ (1811-81), ρξεκάηηζε δήκαξρνο Παηξψλ θαη βνπιεπηήο. Λνπδία (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ο Λμοδίαξ ή Λοδίαξ ή Μαονμκένζ είλαη πνηακφο ηεο Μαθεδνλίαο. Πεγάδεη απφ ην ΐέξκην θαη ρχλεηαη ζηνλ Θεξκατθφ θφιπν. Λφπδ Σδσξηδ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Λυοδ Σγχνηγ (David Lloyd George, 18631945), ήηαλ νπαιηθήο θαηαγσγήο ΐξεηαλφο πνιηηηθφο ηνπ θφκκαηνο ησλ Φηιειεπζέξσλ θαη πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο ηνπ θαηά ηνλ Ώ’ Παγθφζκην Πφιεκν. Βπί πξσζππνπξγίαο ηνπ ζεζκνζεηήζεθε ε θνηλσληθή αζθάιηζε, ε ηαηξηθή πεξίζαιςε ησλ εξγαδνκέλσλ θαη ην επίδνκα αλεξγίαο. Δ ζπκβνιή ηνπ ζηελ δηεμαγσγή θαη ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ ήηαλ θαζνξηζηηθή. ΢πλέβαιε ζεκαληηθά ζηελ είζνδν ησλ ΔΠΏ ζην πφιεκν πνπ επηηάρπλε ηελ ήηηα ηεο Γεξκαλίαο θαη ηε ιήμε ηνπ πνιέκνπ. Ο Λφπδ Σδψξηδ ελζάξξπλε ηελ απνζηνιή ειιεληθψλ ζηξαηεπκάησλ ζηε Μηθξά Ώζία θαη έζεζε ηηο βάζεηο ηεο ΢πλζήθεο ησλ ΢εβξψλ. Έγξαςε ηα Ώπμικδιμκεφιαηα ημο Πμθέιμο θ.ά..

283

Λνχε ΢πχξνπ (Βπη) Παγξάηη : Ο ΢πφνμξ ή ΢πονίδςκ Λμφδξ (1873-1940) απφ ην Μαξνχζη ήηαλ ν Έιιελαο ληθεηήο ηνπ Μαξαζσλίνπ ζηνπο πξψηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηεο Ώζήλαο ην 1896. Σν αγψληζκα απηφ δελ είρε δηεμαρζεί πνηέ σο ηφηε θαη ε απφθαζε λα ζπκπεξηιεθζεί ζηα νιπκπηαθά αγσλίζκαηα (εηο κλήκε ηνπ αγγειηαθφξνπ ηεο κάρεο ηνπ Μαξαζψλα) ελζνπζίαζε ην ειιεληθφ - θίιαζιν θαη κε - θνηλφ. Ο Λνχεο έηξεμε ηε δηαδξνκή ησλ 42 πεξίπνπ ρηιηνκέηξσλ ζε 2 ψξεο 58΄ θαη 2΄΄ θαη ηεξκάηηζε πξψηνο ελψπηνλ 100.000 ζεαηψλ πνπ ηνλ απνζέσλαλ. Ο Λνχεο δελ έηξεμε πνηέ μαλά θαη ηελ ηειεπηαία ηνπ εκθάληζε ηελ έθαλε ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηνπ ΐεξνιίλνπ ην 1936 πνπ παξέιαζε κε θνπζηαλέια επηθεθαιήο ηεο ειιεληθήο νιπκπηαθήο απνζηνιήο. ΛνπΎδεο Ρηαλθνχξ (Πξν) Ώκπειφθεπνη : Δ ΛμοΎγα Ρζακημφν (Louise Riencourt, 1846-1941) ήηαλ Γαιιίδα, ζαπκάζηξηα ηεο Βιιάδαο. ΢ε λεαξή ειηθία ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη ζπλδέζεθε κε ζεκαληηθνχο Ώζελαίνπο . Ώξγφηεξα πήγε ζηελ παηξίδα ηεο, παληξεχηεθε ηνλ θφκε Ρηαλθνχξ θαη ζπλέρηζε λα ππνζηεξίδεη ηα ειιεληθά ζέκαηα. Λνπθά Νίθα (Βπα) Φπξξή : ΐιέπε Νίηα Λμοηά Λνπθά Μπέιινπ (Βπη-Πνι) Ν. Φηινζέε : βιέπε Μπέθθμο Λμοηά Λνπθάξεσο Κπξίιινπ Γθχδε-Ώκπειφθεπνη : βιέπε Κονίθθμο Λμοηάνεςξ Λνπθηαλνχ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο Λμοηζακυξ μ ΢αιμζαηεφξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηε ΢πξία ήηαλ εμειιεληζκέλνο ζνθηζηήο θηιφζνθνο, ξήηνξαο, πνηεηήο θαη ζπγγξαθέαο. Ώπφ κηθξφο έδεημε αγάπε ζηα γξάκκαηα, έκαζε ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη δηδάρζεθε ηε ξεηνξηθή ηελ νπνία εμάζθεζε ζε πνιιέο πφιεηο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ηεο Βιιάδαο, ηεο Γαιαηίαο θαη ηεο Εηαιίαο. ΢ε ειηθία 40 εηψλ ζηξάθεθε ζηε θηινζνθία. Ο Λνπθηαλφο ν ΢ακνζαηεχο

Σν 165 εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα θαη αζρνιήζεθε κε ηε ζπγγξαθή. Σν έξγν ηνπ είλαη ηεξάζηην, 82 βηβιία απνδίδνληαη ζηε δξαζηεξηφηεηά ηνπ, αλ θαη αξθεηά απφ απηά απνθαινχληαη λφζα. Σα βηβιία ηνπ είλαη ξεηνξηθά (Σονακκμηηυκμξ, Φάθανζξ θ.ά.), θσκηθνί θαη ζαηηξηθνί δηάινγνη (Θεχκ δζάθμβμζ, Νεηνζημί δζάθμβμζ, Σίιςκ ή ιζζάκενςπμξ θ.ά.), θηινζνθηθά (Νζβνίκμξ, Αδιχκαηηαξ,, ΢ηφεδξ θ.ά.), πνηεηηθά (Σναβμπμδάβνα, Οηφπμοξ θ.ά.), επηγξάκκαηα, επηζηνιέο θαη άιια. ΢ηνλ Πνζεηδψλα, ηελ Ηλψ, ην Γιαχθν, ηε Γσξίδα, ζηνλ Μαιηθέξηε, ηελ Σηζχλ, Νεξέα θαη παηδηά, πνπ λαπαγφ κ’ εζψζαηε, μνχξηζα ηελ θαζίδα θαη λά ηα καιιηνθέθαια’ δε κνχ ‘κεηλ’ άιιν πηά. Λνπθηαλνχ: Ώθζένςια καοαβμφ (κεηάθξ. ΢ηκ. Μελάξδνο)

Λνπθνπνχινπ (Λνγ-Και) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : * Ο Ώθέλζμξ Λμοηυπμοθμξ απφ ηα Φηιηαηξά, ελίζρπζε νηθνλνκηθά ηνλ αγψλα ηνπ ’21. Αηνξίζηεθε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα πξψηνο δηεπζπληήο ησλ Σαρπδξνκείσλ ηνπ λένπ θξάηνπο. * Ο ιανγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο Αδιήηνζμξ Λμοηυπμοθμξ (1874-1943) απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία, ήηαλ ν ζπληάθηεο ηνπ ιανγξαθηθνχ αξρείνπ ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε έξγα ιανγξαθηθά, ηαμηδησηηθά θαη ηζηνξηθά. * Ο γιχπηεο Κθέανπμξ Λμοηυπμοθμξ (1908-95) απφ ην Θέξκν Ώηησιίαο, θηινηέρλεζε αξθεηά έξγα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηελ πξνηνκή ηνπ Πιαζηήξα ζηα Σξίθαια, ην άγαικα ηεο Μαξίθαο Κνηνπνχιε, γιππηά ζην Μεηξφ ηεο Ώζήλαο θαη άιια. Λνχξνπ Κσλ. (Βπη) Ειίζηα : Ο Κςκζηακηίκμξ Λμφνμξ (1864-1957) απφ ηε Ναχπαθην, ήηαλ ζεκαληηθή πξνζσπηθφηεηα ζην ρψξν ηεο καηεπηηθήο θαη γπλαηθνινγίαο. ΢πνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Ώζήλα θαη Βπξψπε. Ίδξπζε ηδησηηθή καηεπηηθή θιηληθή θαη αλέζεζε ηελ δηεχζπλζή ηεο ζηνλ επίζεο γηαηξφ γην ηνπ Νζηυθαμ Λμφνμ. Ο Λνχξνο έγηλε θαζεγεηήο ηνπ

284

παλεπηζηεκίνπ θαη ήηαλ πξσηνπφξνο ζηελ εθαξκνγή αληηζεπηηθήο αγσγήο κε ηελ νπνία κεηψζεθε δξαζηηθά ε ζλεζηκφηεηα ησλ επηηφθσλ γπλαηθψλ θαη ησλ λενγλψλ. Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη ρξεκάηηζε γεξνπζηαζηήο, βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Άθεζε πινχζην ζπγγξαθηθφ επηζηεκνληθφ έξγν. Λνχηδε (Λνγ-Πνι) Νέα Φηινζέε : Λμφηγδ ή Λμφκηγδ είλαη επψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Γαθχλζνπ. Οη ζεκαληηθφηεξνη ήηαλ: * Ο Νζηυθαμξ Λμφκηγδξ (1798-1885) ήηαλ πνηεηήο * Ο Βνιάκκμξ Λμφκηγδξ (1806-68) ζπνχδαζε θηινινγία θαη λνκηθή ζηε Γαιιία, Εηαιία θαη Γεξκαλία. Ώζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη ρξεκάηηζε ξηδνζπάζηεο βνπιεπηήο. Ήηαλ επίζεο ζπγγξαθέαο θαη έγξαςε έξγα ηαμηδησηηθά, ινγνηερληθά θαη αμηφινγα ηζηνξηθά. * Ο θηιφινγνο θαη πνιηηηθφο Ώκαζηάζζμξ Λμφκηγδξ (1841-1913) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, εμειέγε δήκαξρνο Γαθχλζνπ βνπιεπηήο. Έγξαςε πνηήκαηα θαη θηινινγηθέο κειέηεο. Λπγθέσο (Μπζ-Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Απν κπζηθά θαη έλα ηζηνξηθφ πξφζσπν: * Ο βαζηιηάο ηνπ Άξγνπο Λπγθεύο, ζχδπγνο ηεο ΑαλαΎδαο Τπεξκήζηξαο θαη παηέξαο ηνπ Άβαληα. Ο Λπγθέαο είλαη ν κφλνο απφ ηνπο 50 γηνπο ηνπ Ώηγχπηνπ πνπ παληξεχηεθαλ ηηο 50 θφξεο ηνπ Ααλανχ θαη γιίησζε ηελ ζθαγή ηεο πξψηεο λχρηαο ηνπ γάκνπ ηνπο, γηαηί ε γπλαίθα ηνπ ηνλ είρε πξάγκαηη εξσηεπζεί. * Ο άιινο Λπγθεύο ήηαλ έλαο απφ ηνπο Ώθαξεηίδεο, ηέθλα ηνπ βαζηιηά ηεο Μεζζελίαο Ώθαξέα. Φεκηδφηαλ γηα ηελ νμχηαηε φξαζή ηνπ, έιεγαλ κάιηζηα φηη κπνξνχζε λα δεη θάησ απφ ηε γε ή θάηη πνπ βξηζθφηαλ πίζσ απφ πέηξεο ή δέληξα. Με ηνλ δίδπκν αδειθφ ηνπ Ίδα θαη κε ηνπο δηδχκνπο εμαδέιθνπο ηνπο Αηφζθνπξνπο (Κάζηνξα θαη Πνιπδεχθε), απειεπζέξσζαλ ηελ Χξαία Βιέλε απφ ηηο Ώθίδλεο, πνπ ηελ είρε θπιαθίζεη ν Θεζέαο. Ώπνθαζηζηηθή ήηαλ ε κάρε ησλ δπν δηδχκσλ δεπγαξηψλ, ηελ απαγσγή ησλ αξξαβσληαζηηθψλ ηνπ Ίδα θαη Λπγθέα, ηεο Ειάεηξαο θαη Φνίβεο απφ ηνπο Αηφζθνπξνπο. ΢ηε κάρε απηή νη Ώθαξεηίδεο θαη ν Κάζησξ απφ ηνπο Αηφζθνπξνπο έραζαλ ηε δσή ηνπο. * Ο Λοβηεφξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢άκν, ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο ηεο λέαο αηηηθήο θσκσδίαο. ΢ψδνληαη κφλν ιίγνη ζηίρνη απφ ην έξγν ηνπ Κέκηαονμξ. Δ Λπδία είλαη ε πξψηε θξαηηθή νληφηεηα ζηελ ηζηνξία πνπ έθνςε κεηαιιηθφ λφκηζκα.

Λπδίαο (Εζη) Ειίζηα & Άλσ Κπςέιε : Δ Λοδία ήηαλ ρψξα ηεο Μ. Ώζίαο γλσζηή απφ ηνλ ΋κεξν σο Μδζςκία. ΐξίζθεηαη κεηαμχ ηεο Εσλίαο θαη ηεο Μπζίαο. Ήδε απφ ηνλ 13ν αη. π.Υ., ηελ θαηνηθνχζαλ νη Λπδνί, ιαφο ηλδνεπξσπατθήο θαηαγσγήο. Ο Δξφδνηνο απνδίδεη ηελ νλνκαζία ηνπο ζηνλ πξψην ηνπο βαζηιηά ηνλ Λπδφ, απφγνλν ηνπ Δξαθιή. Λφγσ ηεο ζέζεο ηεο, αλέπηπμε ην εκπφξην κε φιεο ηηο ρψξεο ηεο Ώλαηνιίαο θαη γξήγνξα ζπγθέληξσζε ζεκαληηθφ πινχην θαη δχλακε. Δ Λπδηθή Ώπηνθξαηνξία, απιψζεθε ζε φιε ηε Απηηθή Μ. Ώζία κέρξη ηνλ Βχμεηλν Πφλην. Ήηαλ ε πνχηδ πχνα ζημκ ηυζιμ πμο έημρε κμιίζιαηα. Δ πξσηεχνπζά ηεο νη ΢άξδεηο ήηαλ νλνκαζηή γηα ηελ επεκεξία ηεο θαη γηα ηελ πξνψζεζε ησλ ηερλψλ (πνίεζεο, κνπζηθήο, ρνξνχ). Βπί Κξνίζνπ (560-546), ε επεκεξία ηεο ρψξαο έθζαζε ζην απφγεηφ ηεο. Σν φλνκα ηνπ Κξνίζνπ έγηλε ζπλψλπκν ηνπ πινχηνπ. Πεξί ην 550, ν Κξνίζνο πιήξσζε γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ Νανχ ηεο Ώξηέκηδνο ζηελ Έθεζν, ελφο απφ ηα Βπηά Θαχκαηα ηνπ Κφζκνπ. Βπίζεο έθαλε άθζνλα δψξα ζην λαφ ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αειθνχο. Δ ρψξα θαηαθηήζεθε ην 334 απφ ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν, έγηλε ηκήκα ηνπ θξάηνπο ησλ ΢ειεπθηδψλ, ελ ζπλερεία ηνπ βαζηιείνπ ηεο Πεξγάκνπ θαη ην 133 π.Υ., ε Λπδία έγηλε Ρσκατθή θαη αξγφηεξα βπδαληηλή επαξρία θαη ηέινο ηκήκα ηεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο.

285

Λπθαβεηηνχ (νδφο & πιαηεία) (Γεσ) Κνισλάθη : Ο Λοηααδηηυξ είλαη έλαο απφ ηνπο ιφθνπο ηεο Ώζήλαο, ζηνπο πξφπνδεο ηνπ νπνίνπ έρεη αλαπηπρζεί ε νκψλπκε ζπλνηθία. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, ν Λπθαβεηηφο δεκηνπξγήζεθε απφ έλα βξάρν πνπ θξαηνχζε ζηα ρέξηα ηεο ε ζεά Ώζελά θαη άθεζε λα ηεο πέζεη φηαλ έλα θνξάθη ηεο έθεξε κηα δπζάξεζηε είδεζε (απφ ηφηε ηα θνξάθηα είλαη καχξα). ΢ηελ θνξπθή ηνπ ιφθνπ βξίζθεηαη έλα εθθιεζάθη ηνπ Ώγίνπ Γεσξγίνπ θαη ιίγν ρακειφηεξα, ζθακκέλν ζην βξάρν, ην εθθιεζάθη ησλ Ώγίσλ Εζηδψξσλ. ΢ην Λπθαβεηηφ ην θνηλφ κπνξεί λα αλέβεη κε ηειεθεξίθ θαη λα θηάζεη ζηνλ θνξπθή ηνπ φπνπ ιεηηνπξγνχλ αλαςπθηήξηα θαη εζηηαηφξηα. Λπθαίνπ (Γεσ) Γθχδε : Σν φξνο Λφηαζμ βξίζθεηαη ζηα φξηα ησλ λνκψλ Ώξθαδίαο, Διείαο θαη Μεζζελίαο. Σν φξνο απηφ ήηαλ ηεξφ γηα ηνπο Ώξθάδεο γηαηί πίζηεπαλ φηη εθεί γελλήζεθε ν Αίαο, ππήξρε δε θαη λαφο ηνπ Λοηαίμο Αζυξ. Λπθανλίαο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Λοηαμκία ήηαλ ρψξα ηεο Μ. Ώζίαο θαη πεξηζηνηρίδεηαη απφ ηε Λπδία, ηε Φξπγία, ηελ Καππαδνθία θαη ηελ Πηζηδία. Ώπφ ηνπο ηζηνξηθνχο, ηελ αλαθέξεη ν Ξελνθψλ πνπ ηελ δηέζρηζε κε ηνλ Κχξν ην Νεφηεξν ζηελ εθζηξαηεία ηνπ θαηά ηνπ Ώξηαμέξμε θαη ν ΢ηξάβσλ πνπ ηελ πεξηγξάθεη ζαλ κηα θξχα πεξηνρή κε νξνπέδηα θαη βνζθνηφπηα γηα άγξηα γατδνχξηα θαη πξφβαηα. Πξάγκαηη είλαη έλα νξνπέδην ζε κεγάιν πςφκεηξν πνπ ζε πνιιά κέξε είλαη άλπδξν θαη ζρεδφλ γπκλφ. Δ ρψξα, ίζσο επεηδή δελ είρε νηθνλνκηθφ ελδηαθέξνλ, ήηαλ ζεκαληηθά πην αλεμάξηεηε απφ ηε πεξζηθή απηνθξαηνξία. Ο ΢ηξάβσλ ζεσξνχζε ηνπο Λπθάνλεο σο ρσξηζηή εζληθφηεηα. Γίλεηαη ιφγνο γηα Λπθανληθή γιψζζα. Πηζαλψο ήηαλ κηα παξαιιαγή ηεο ειιεληθήο, ηα απνκεηλάξηα ηεο νπνίαο βξίζθνκε ζηελ γιψζζα ηεο Καππαδνθίαο, ε νπνία ζεσξείηαη σο μερσξηζηή ειιεληθή δηάιεθηνο. Λπθείνπ (Γεσ-Εζη) Ώλάθηνξα : Σν Λφηεζμ ήηαλ γπκλάζην ηεο αξραίαο Ώζήλαο πνπ ίδξπζε ν Πεηζίζηξαηνο. Ολνκάζηεθε έηζη γηαηί ζηνλ πεξίβνιφ ηνπ ππήξρε λαφο ηνπ Λπθείνπ Ώπφιισλα. Ώξγφηεξα ν Ώξηζηνηέιεο δίδαζθε εθεί ηνπο καζεηέο ηνπ, βαδίδνληαο θαη γη’ απηφ νλνκάζηεθε πενζπαηδηζηυ Λφηεζμ. Ώξραίνη ηάθνη ζηε Λπθία

Λπθίαο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Λοηία ήηαλ ρψξα ηεο Μ. Ώζίαο, δπηηθά ηεο Πακθπιίαο. Οη θάηνηθνη ηεο ήηαλ νη Λχθηνη, νη νπνίνη θαηά κε ηνλ Δξφδνην πήξαλ ην φλνκά ηνπο απφ ηνλ Λχθν, βαζηιηά ηεο Ώζήλαο. Οη Υηηηίηεο ηνπο απνθαινχζαλ Λνχθα, αιιά δελ θαηάθεξαλ λα ηνπο ππνηάμνπλ, φπσο έθαλαλ κε φιε ζρεδφλ ηελ Μ. Ώζία. Δ ρψξα, νξεηλή θαη απνκνλσκέλε, δελ θαηαθηήζεθε νχηε απφ ηε Λπδία, νχηε απφ ηελ Φξπγία. ΋κσο ην 546, ηελ θπξίεπζε ν ζηξαηεγφο ηνπ Κχξνπ Άνπαβμξ, νη απφγνλνη ηνπ νπνίνπ θπβέξλεζαλ ηε ρψξα σο θφξνπ ππνηειείο ησλ Πεξζψλ δηαηεξψληαο ηελ θνηλσληθή δνκή ηνπο, ηελ γιψζζα ηνπο θαη ηελ ειιεληθή γξαθή ηνπο. Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ ε ρψξα πέξαζε ζηνπο ΢ειεπθίδεο θαη ε Λπθία εμειιελίζηεθε ηειείσο. Λπθνκηδψλ (Εζη) Θεζείν : Οη Λοημιίδεξ ήηαλ αξραίν αηηηθφ γέλνο επγελψλ κε θέληξν ηε Φιχα (Υαιάλδξη) Λπθνχδε Βκκ. (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο πεδνγξάθνο Βιιακμοήθ Λοημφδδξ (1849-1925) απφ ην Ναχπιην ζπνχδαζε λνκηθά, αιιά έγξαςε θαη δεκνζίεπζε πιήζνο δηεγεκάησλ, ηαμηδησηηθψλ εληππψζεσλ, αιιά θαη επηζηεκνληθψλ ζεκάησλ. Λπθνχδε Ναπάξρνπ (΢ηξ) ΢επφιηα : Ο αληηλαχαξρνο θαη αθαδεκατθφο ΢ηοθζακυξ Λοημφδδξ (1878-1958) σο δηεπζπληήο ηεο ππεξεζίαο Φάξσλ ηνπ ππνπξγείνπ Ναπηηθψλ, εθζπγρξφληζε ην ειιεληθφ δίθηπν θάξσλ. Ίδξπζε πεξί ηνπο 300 λένπο θάξνπο θαη

286

νξγάλσζε ην θσηηζηηθφ δίθηπν ησλ αθηψλ. Έγξαςε εθαηνληάδεο άξζξα κε λαπηηθφ πεξηερφκελν θαη βηβιία ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξία ησλ θάξσλ. Λπθνχξγνπ (Μπζ-Ώξρ) Οκφλνηα : 2 κπζηθά θαη 2 ηζηνξηθά πξφζσπα : * Ο βαζηιηάο ησλ Δδσλψλ ηεο Θξάθεο Λοημφνβμξ, έγηλε γλσζηφο γηα ηηο δηψμεηο ηνπ θαηά ηεο ιαηξείαο ηνπ Αηνλχζνπ. Ώπφ ηε καλία ηνπ θαηά ηνπ ζενχ, ν Λπθνχξγνο ηξειάζεθε θαη είδε ην γην ηνπ Αξχα ζαλ βιαζηφ θηζζνχ (ηεξφ θπηφ ηνπ Αηνλχζνπ) θαη ηνπ έθνςε απηηά, κχηε θαη δάρηπια θαη ηειηθά ηνλ ζθφησζε. Οξγηζκέλνο ν Αηφλπζνο θαηαξάζηεθε θαη ε γε ηεο Θξάθεο μεξάζεθε. Έλαο κάληεο είπε φηη ε γε ζα παξέκελε μεξή φζν δνχζε ν Λπθνχξγνο. Σφηε ν ιαφο μεζεθψζεθε θαη έβαιε άινγα λα ηνλ δηακειίζνπλ θαη ακέζσο κεηά ε Θξαθηθή γε έγηλε γφληκε. * Ο Λοημφνβμξ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Ώιένπ. Ο Λπθνχξγνο ζθφησζε κε ην αθφληηφ ηνπ ηνλ βαζηιηά ηεο ΐνησηίαο Ώξείζα πνπ νλνκαδφηαλ θαη ημνοκήηδξ γηαηί πνιεκνχζε κε κφλν φπιν ην ξφπαιν (θνξχλε). * Δ χπαξμε ηνπ λνκνζέηε ηεο ΢πάξηεο Λοημφνβμο (9νο ή 8νο π.Υ. αη.) ακθηζβεηείηαη, γηαηί πνιινί απφ ηνπο ζεζκνχο πνπ απνδίδνληαη ζ’ απηφλ θαζηεξψζεθαλ πξηλ απφ ηελ επνρή ηνπ. Λέγεηαη φηη ηαμίδεςε ζηελ Κξήηε, ηελ Ώίγππην, ηε Ληβχε θαη αιινχ θαη φηαλ επέζηξεςε ζηε ΢πάξηε, κεηαξξχζκηζε ην πνιίηεπκά ηεο. Ώθνχ φξθηζε ηνπο ΢παξηηάηεο λα κελ αιιάμνπλ ηνπο λφκνπο πξηλ ηελ επηζηξνθή ηνπ, έθπγε απφ ηελ πφιε θαη δελ γχξηζε πνηέ πηα. Οη ζεκαληηθφηεξεο κεηαξξπζκίζεηο ηνπ Λπθνχξγνπ ήηαλ: 1. Δ θνηλή κφξθσζε αγνξηψλ θαη θνξηηζηψλ.

2. Δ ζηξαηησηηθή εθπαίδεπζε ησλ λέσλ θαη ε επηβνιή απζηεξήο πεηζαξρίαο.

3. Δ επηβνιή ζηδεξέλησλ λνκηζκάησλ θαη ε απαγφξεπζε ηεο ρξήζεο ρξπζνχ ή αξγχξνπ θαη 4. Δ ππνρξέσζε ππνηαγήο ησλ λενηέξσλ ζηνπο ειηθησκέλνπο θαη ε απζηεξή ηήξεζε ησλ λφκσλ ηνπ θξάηνπο. Ώλάγιπθν ηνπ Λπθνχξγνπ ζηε ΐνπιή ησλ Ώληηπξνζψπσλ ησλ ΔΠΏ

* Ο Ώζελαίνο πνιηηηθφο θαη ξήηνξαο Λοημφνβμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Εζνθξάηε, θαη απφ ηνπο πηζηνχο ζπλεξγάηεο ηνπ Αεκνζζέλε ζηελ αληηκαθεδνληθή παξάηαμε. Αηαθξηλφηαλ γηα ηελ εληηκφηεηα θαη ηελ εζηθή ηνπ θαζψο θαη γηα ηε ιηηή δσή ηνπ. Ώπφ ηε ζέζε ηνπ ηακία ηεο πφιεο θξφληηζε λα αλαγεξζνχλ ζεκαληηθά δεκφζηα έξγα φπσο ην Παλαζελατθφ ζηάδην, σδείν, ε επαλαθαηαζθεπή κε κάξκαξν ηνπ μχιηλνπ ζεάηξνπ ηνπ Αηνλχζνπ θαη άιια.. ΢πλέγξαςε πεξί ηνπο 15 ιφγνπο απφ ηνπο νπνίνπο ζψδεηαη κφλν ν Καηά Λεςπάνμοξ. Λπθφθξνλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Λοηυθνςκ (4νο-5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ηχξαλλνο ηεο πφιεο ησλ Φεξψλ ηεο Θεζζαιίαο. Με ηελ ππνζηήξημε ηεο ΢πάξηεο ζέιεζε λα επεθηείλεη ηελ θπξηαξρία ηνπ ζηε Θεζζαιία, θαηάθεξε λα ληθήζεη ηνπο Λαξηζαίνπο θαη λα θάλεη ηελ πφιε ηνπ ηζρπξή θαη ζεβαζηή. * Ο Λοηυθνςκ (4νο π.Υ. αη.) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ηχξαλλνο θη απηφο ησλ Φεξψλ, ζε πφιεκν κε ηελ Λάξηζα εηηήζεθε θαη εθδηψρζεθε. * Ο ιφγηνο, πνηεηήο θαη ηξαγσδφο Λοηυθνςκ μ Υαθηζδεφξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ θηιφζνθνπ Μελέδεκνπ απφ ηελ Βξέηξηα. Βγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην θαη ν Πηνιεκαίνο ΐ΄ ν Φηιάδειθνο ηνλ ηνπνζέηεζε ζηε ΐηβιηνζήθε ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Έγξαςε 64 ηξαγσδίεο απφ ηηο νπνίεο γλσξίδνπκε ηνπο ηίηινπο ησλ 20, θαη ην ζαηηξηθφ δξάκα Μεκέδδιμξ. ΢ην επηθφ δξάκα ηνπ Ώθελάκδνα, ε Καζζάλδξα πξνθεηεχεη ηελ θαηαζηξνθή ηεο Σξνίαο. Λχθσλνο (Ώξρ) Γνχβα : * Ο Λφηςκ (5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηξεηο θαηεγφξνπο ηνπ ΢σθξάηε. * Ο Λφηςκ (4νο π.Υ. αη.) δηάζεκνο εζνπνηφο απφ ηε Λνθξίδα, ηηκήζεθε γηα ηελ ηέρλε ηνπ.

287

* Ο ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο Λφηςκ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Σξσάδα, έδεζε ηνπο ρξφλνπο ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο επηθξηηέο ησλ ζεσξηψλ ηνπ. Αηαδέρζεθε ηνλ ΢ηξάησλα σο ζρνιάξρεο ηεο πεξηπαηεηηθήο ζρνιήο. Οξγάλσλε πνιπηειή δείπλα, δνχζε επηδεηθηηθά θαη δηαθξίζεθε γηα ην θίιαζιν πλεχκα ηνπ. ΢πλέγξαςε επηξάπεια έξγα, ειάρηζηα απνζπάζκαηα ησλ νπνίσλ ζψδνληαη. Λπκπεξνπνχινπ (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο αμησκαηηθφο Μανίκμξ Λοιπενυπμοθμξ (1875-1905) απφ ηελ Εζψκε Μεζζελίαο, ήηαλ Μαθεδνλνκάρνο γλσζηφο σο ηαπεηάκ Κνυιπαξ. ΢θνηψζεθε ζην Πεηαιίλν ηεο Μαθεδνλίαο απφ ΐνχιγαξνπο θνκηηαηδήδεο. Λπζάλδξνπ (Ώξρ) Πι. Ώηηηθήο : Ο ΢παξηηάηεο πνιηηηθφο, λαχαξρνο θαη ζηξαηεγφο Λφζακδνμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ Πνιέκνπ θαη ζπλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηε λίθε ηεο ΢πάξηεο. Ήηαλ ηθαλφο ζηξαηησηηθφο αιιά θαη ππέξκεηξα θηιφδνμνο. Λέγεηαη φηη είπε ηε θξάζε: ΋πμο δεκ θεάκεζ δ ακδνεία, θηάκεζ δ πμκδνζά. Με ηε βνήζεηα ηνπ Πέξζε Κχξνπ ηνπ Νεφηεξνπ, ν Λχζαλδξνο πέηπρε κεγάιε λίθε ζηνπο Ώηγφο Πνηακνχο ην 405. Ώηρκαιψηηζε φιν ζρεδφλ ηνλ αζελατθφ ζηφιν θαη κε δηαηαγή ηνπ εθηειέζηεθαλ θαη νη 3000 Ώζελαίνη αηρκάισηνη. Καηέιαβε ηηο πεξηζζφηεξεο πφιεηο-ζπκκάρνπο ηεο Ώζήλαο ζηελ Εσλία θαη ακέζσο κεηά πνιηφξθεζε ηνλ Πεηξαηά ελψ ν ΢παξηηάηεο βαζηιηάο Παπζαλίαο επηηέζεθε ζηελ Ώζήλα ε νπνία ζπλζεθνιφγεζε. Ο Λχζαλδξνο ηνπνζέηεζε ζπαξηηαηηθή θξνπξά ζηελ Ώθξφπνιε θαη επέβαιε ην θαζεζηψο ησλ Σξηάθνληα ηπξάλλσλ. ΢θνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ ΐνησηψλ ζηνλ Ώιίαξην, ην 395. Πξνηνκή ηνπ Λπζάλδξνπ

νο

Λπζηθξάηνπο (νδφο & πιαηεία) (Ώξρ) Πιάθα : Ο

Λοζζηνάηδξ (4 π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο, κέινο ηεο Ώθακαληίδαο θπιήο. Ήηαλ ρνξεγφο κηαο παηδηθήο νκάδαο ρνξνχ ηεο θπιήο ηνπ θαη γηα λα ηηκήζεη ηελ λίθε ηεο έθηηζε έλα θνκςφ κλεκείν, πνπ ζήκεξα ζψδεηαη ζε ζρεηηθά θαιή θαηάζηαζε, ζηελ νδφ Σξηπφδσλ ζηελ Πιάθα. Βίλαη ην γλσζηφ Μκδιείμ ημο Λοζζηνάημοξ (απνθαιείηαη θαη Φακάνζ ημο Αζμβέκδ). ΢ην κλεκείν ππάξρνπλ θνξηλζηαθνί θίνλεο θαη ζηελ θνξπθή ηνπ θέξεη ηνλ ράιθηλν ηξίπνδα, δειαδή ην έπαζιν ηεο λίθεο ηεο νκάδαο ηνπ Λπζηθξάηε. Λπζηκαρίαο (Γεσ-Εζη) Νένο Κφζκνο : * Δ Λοζζιαπία είλαη ιίκλε ηεο Ώηησιίαο, βφξεηα ηνπ Ώγξηλίνπ θαη δπηηθά ηεο ιίκλεο Σξηρσλίδαο. * Δ Λοζζιάπεζα ήηαλ πφιε ηεο Ώηησιίαο θαη έθεξε ην φλνκα ηνπ βαζηιηά Λπζίκαρνπ. * Δ Λοζζιάπεζα ήηαλ πφιε ηεο Θξάθεο πνπ ρηίζηεθε απφ ηνλ βαζηιηά Λπζίκαρν ηνλ 4ν π.Υ. αη. θαη ρξεζηκνπνηήζεθε σο πξσηεχνπζά ηνπ. Λπζηκάρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Λοζίιαπμξ (πεξ. 361-281 π.Υ.) απφ ηελ Πέιια, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Μαθεδφλεο ζηξαηεγνχο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιέμαλδξνπ ν Λπζίκαρνο έγηλε βαζηιηάο ηεο Θξάθεο, κηαο πεξηνρήο δχζθνιεο, νη θάηνηθνη ηεο νπνίαο δελ ζέιεζαλ πνηέ λα ππνηαρζνχλ ζηελ θπξηαξρία ησλ Μαθεδφλσλ. Γηα λα εδξαηψζεη ηελ θπξηαξρία ηνπ πξαγκαηνπνίεζε πνιιέο εθζηξαηείεο. Έθηηζε λέα πξσηεχνπζα ηε Λοζζιάπεζα. Ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ ΢έιεπθν (έλα απφ ηνπο δηαδφρνπο ηνπ Ώιέμαλδξνπ) θαη ζηε κάρε πνπ έγηλε κεηαμχ ηνπο ν Λπζίκαρνο ζθνηψζεθε θαη ην βαζίιεηφ ηνπ ελζσκαηψζεθε ζε απηφ ηνπ ΢έιεπθνπ. Λπζίνπ (Ώξρ) Πιάθα : * Ο Λοζίαξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο αγγεηνπιάζηεο. * Ο Λπζίαο (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ έλαο απφ ηνπο δέθα ζηξαηεγνχο ληθεηέο ηεο λαπκαρίαο ησλ Ώξγηλνπζψλ. Ώλ θαη λίθεζαλ, νη νθηψ απφ απηνχο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν Λπζίαο, θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην γηαηί δελ θξφληηζαλ λα πεξηζπιιέμνπλ ηνπο λεθξνχο Ώζελαίνπο πνπ έπεζαλ ζηελ λαπκαρία.

288

* Ο Λπζίαο (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηηο ΢πξαθνχζεο ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ξήηνξεο ηεο Ώζήλαο. Ώλήθε ζηε δεκνθξαηηθή παξάηαμε θαη ππέζηε δηψμεηο απφ ην θαζεζηψο ησλ Σξηάληα ηπξάλλσλ θαη ν αδειθφο ηνπ εθηειέζηεθε. Μεηά ηελ απνθαηάζηαζε ηεο δεκνθξαηίαο, άζθεζε ην επάγγεικα ηνπ ινγνγξάθνπ, αιιά επεηδή δελ ήηαλ Ώζελαίνο πνιίηεο δελ κπνξνχζε λα παξίζηαηαη ζηα δηθαζηήξηα σο δηθεγφξνο. Έγξαςε πάλσ απφ 230 ιφγνπο απφ ηνπο νπνίνπο έρνπλ δηαζσζεί κφλν νη 34 θαη κεξηθά απνζπάζκαηα. Μεξηθνί ηίηινη: Καηά Βναημζεέκμοξ, Βπζηάθζμξ, Βνςηζηυξ,, Οθοιπζαηυξ, Καηά ζζημπςθχκ, Τπέν αδοκάημο, Τπέν Μακηζεέμο, Καηά Νζημιάπμο θ.ά. * Ο γιχπηεο Λοζίαξ (1νο π.Υ.-1νο κ.Υ. αη.) απφ ηε Υίν, γλσζηφο απφ έλα καξκάξηλν ηέζξηππν πνπ ην νδεγνχζαλ ν Ώπφιισλαο θαη ε Άξηεκε. Λσζίπποσ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Λφζζππμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα ήηαλ ραιθνπιάζηεο, απφ ηνπο ηειεπηαίνπο κεγάινπο θαιιηηέρλεο ηεο θιαζζηθήο Βιιάδαο. Γελλήζεθε πεξί ην 390 θαη ήηαλ απηνδίδαθηνο. Τπήξμε ν επλννχκελνο θαιιηηέρλεο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ ηνπ νπνίνπ θαηαζθεχαζε πνιιέο πξνηνκέο. Ήηαλ παξαγσγηθφηαηνο θαη ιέγεηαη φηη δεκηνχξγεζε πεξηζζφηεξα απφ 1500 έξγα φια απφ ραιθφ. Καλέλα απφ απηά δελ ζψδεηαη, φκσο ππάξρνπλ αξθεηά αληίγξαθα, φπσο ν Ώπμλουιεκμξ, δ πμζήηνζα Πνάλζθθα ηδξ ΢ζηοχκμξ, μ Καζνυξ, μ παβηναηζζηήξ Ώβίαξ, μ έθζππμξ Μέβαξ Ώθέλακδνμξ, μ Ένςξ ιε ηυλμ, ηα ηέζζενα πάθηζκα άθμβα πνπ θνζκνχζαλ ηνλ Εππφδξνκν ηδξ Κσλζηαληηλνχπνιεο (ζήκεξα ζηελ ΐελεηία), Ο Πμζεζδχκαξ ηαζ ημ δεθθίκζ ηαζ άθθα. Λχηξα Νηθεθφξνπ (Και) Γθχδε : Ο Νζηδθυνμξ Λφηναξ (1832-1904) απφ ηελ Σήλν, είλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο δσγξάθνπο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο, εθπξφζσπνο ηεο ζρνιήο ηνπ Μνλάρνπ θαη κεγάινο δάζθαινο ηεο δσγξαθηθήο. Γηνο καξκαξνγιχπηε, ζπνχδαζε ζην ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ ζηελ Ώζήλα θαη ζην Μφλαρν κε θξαηηθή ππνηξνθία, φπνπ γλψξηζε θαη ζπλδέζεθε κε θηιία κε ηνλ Νηθφιαν Γχδε. ΋ηαλ γχξηζε ζηελ Βιιάδα δηνξίζηεθε θαζεγεηήο δσγξαθηθήο ζηε ΢ρνιείν Σερλψλ, φπνπ δίδαμε επί 38 ρξφληα. Πνιινί απφ ηνπο καζεηέο ηνπ έγηλαλ αξγφηεξνη δηάζεκνη φπσο ν Ρντιφο, ν Ώιηακνχξαο, ν ΐηθάηνο, ν Εαθσβίδεο, ν ΐψθνο θ.ά. Ώπνθιήζεθε μ παηέναξ ηδξ εθθδκζηήξ γςβναθζηήξ. Νηθεθφξνπ Λχηξα : Ο Γαιαηάο (αξηζηεξά) θαη Πξνζκνλή (δεμηά)

Ήηαλ παξαγσγηθφηαηνο θαη δσγξάθηζε εθαηνληάδεο πίλαθεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Δ Πδκεθυπδ δζαθφεζ ημκ ζζηυ ηδξ, Δ Ώκηζβυκδ ιπνμζηά ζημ κεηνυ Πμθοκείηδ, Ο απαβπμκζζιυξ ημο Παηνζάνπδ Γνδβμνίμο Β’, Ο βαθαηάξ, Πνμζιμκή, Παζδί πμο ζηνίαεζ ηζζβάνμ, Σμ θίθδια, Σα ηάθακηα, Ο ηαηυξ εββμκυξ θ.ά. Γηνο ηνπ ήηαλ ν επίζεο δσγξάθνο Νζηυθαμξ Λφηναξ. Λσ Βδνπάξδνπ Κιαπζκψλνο : βιέπε Βδμοάνδμο Λς Λψξε Κσλ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο Κςκζηακηίκμξ Λχνδξ (1837-86) απφ ην Πξνκχξην Θεζζαιίαο, ήηαλ ζηξαηησηηθφο πνπ έραζε ηε δσή ηνπ ζε κάρε θαηά ησλ Σνχξθσλ ζηε Θεζζαιία ην 1886.

289

Μαβίιε (νδφο & πιαηεία) (Λνγ) Ά. Παηήζηα & Πι. Μαβίιε: Ο Λμνέκηγμξ Μααίθδξ (1860-1912) απφ ηελ Εζάθε, ήηαλ πνηεηήο, κεηαθξαζηήο, θηιφινγνο, θαη ζεξκφο παηξηψηεο. ΢πνχδαζε ζηε Γεξκαλία, έκαζε πνιιέο γιψζζεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ζαλζθξηηηθά θαη κεηέθξαζε ην ηλδηθφ έπνο Μαρακπαξάηα. Μεηέθξαζε επίζεο θαη μέλνπο θιαζζηθνχο. Σν 1896 θαηέβεθε ζηελ Κξήηε θαη ζπκκεηείρε ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε. Έιαβε επίζεο κέξνο θαη ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. Βμειέγε βνπιεπηήο θαη αγσλίζηεθε γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο δεκνηηθήο. Ώθφκα θνξά ζπκκεηείρε σο εζεινληήο κε ην ζψκα ησλ γαξηβαιδηλψλ, ζηνλ Ώ’ ΐαιθαληθφ Πφιεκν. ΢θνηψζεθε ζην Αξίζθν ησλ Εσαλλίλσλ ιίγν πξηλ ηελ απειεπζέξσζε ηεο πφιεο. Ώπφ ην πνηεηηθφ ηνπ έξγν μερσξίδνπλ ηα ζνλέηα ηνπ. Μεξηθνί ηίηινη: Λήεδ, Καθθζπάηεζνα, Βίδςθα, Βθζά, Κνήηδ, Φάθδνμ θ.ά. Καιφηπρνη νη λεθξνί πνπ ιεζκνλάλε – ηελ πίθξα ηεο δσήο. ΋ληαο βπζίζεη ν ήιηνο θαη ην ζνχξνππν αθινπζήζεη – κελ ηνπο θιαηο ν θαυκφο ζνπ φζνο θαη λα ‘λαη. …… Αλ δελ κπνξείο παξά λα θιαηο ην δείιη, ηνπο δσληαλνχο ηα κάηηα ζνπ αο ζξελήζνπλ: ζέινπλ – κα δε βνιεί λα ιεζκνλήζνπλ Λνξέληδνπ Μαβίιε: Λήεδ

Μαγγίλα (Πνι-Βπη) Νένο Κφζκνο : Αχν πξφζσπα ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο: * Ο πνιηηηθφο ηεο Βπαλάζηαζεο ηνπ ’21 Ώκαζηάζζμξ ή Σάηγδξ Μαββίκαξ (1792-1880) απφ ηνλ Ώζηαθφ, ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Κσιέηηε θαη ηνλ Μαπξνθνξδάην θαη θαηέιαβε κηα ζεηξά δηνηθεηηθψλ ζέζεσλ. Ώλ θαη ην 1825, ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Κηνπηαρή θαη θάιεζε ηνπο νπιαξρεγνχο ηεο ΢ηεξεάο λα παξαδνζνχλ, φηαλ ζπλειήθζε απφ ηνλ Καξατζθάθε φρη κφλν δελ ηηκσξήζεθε αιιά δηνξίζηεθε πιεξεμνχζηνο ζηελ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Σξνηδήλαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε γεξνπζηαζηήο, ζχκβνπινο Βπηθξαηείαο θαη δπν θνξέο ππνπξγφο. Ο ΢ππξίδσλ Μαγγίλαο

* Ο ΢πονίδςκ Μαββίκαξ (1839-1919) απφ ηελ Ώζήλα γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπνχδαζε ηαηξηθή ζηελ Ώζήλα, ζην Παξίζη θαη ζηε ΐηέλλε. Αηεηέιεζε θαζεγεηήο ηεο Υεηξνπξγηθήο παζνινγίαο θαη δηεπζπληήο ηνπ Ώξεηαίεηνπ Ννζνθνκείνπ. Άθεζε ηελ πεξηνπζία ηνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε αξθεηά βηβιία κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηα : Βί ΋ιδνμξ ηοθθυξ;. Γεκζηή πεζνμονβζηή, Βζδζηή Υεζνμονβζηή θ.ά. Μάγεξ (Βπα) Πιαηεία ΐάζεο : Ο θηιέιιελαο Εςάκκδξ-Εάηςαμξ Μάβεν (Johann-Jacob Meyer, 1798-1826) απφ ηελ Βιβεηία, δηέθνςε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηελ ηαηξηθή θαη ήξζε ζηελ επαλαζηαηεκέλε Βιιάδα γηα λα ζπκβάιιεη ζηνλ αγψλα ηνπ ‘21. Βγθαηαζηάζεθε ζην Μεζνιφγγη θαη εξγάζηεθε σο θαξκαθνπνηφο θαη ηαπηφρξνλα έδηλε ηαηξηθέο ζπκβνπιέο. Ώπφ ην 1824 άξρηζε λα εθδίδεη ηελ εθεκεξίδα Βθθδκζηά Υνμκζηά. Παξάιιεια ν Μάγεξ βνεζνχζε ηνλ αγψλα, πεξηζάιπνληαο ηξαπκαηίεο θαη ζπκκεηέρνληαο ζηε δηνίθεζε ηεο πνιηνξθεκέλεο πφιεο ηνπ Μεζνινγγίνπ. Ο ίδηνο, ε γπλαίθα ηνπ θαη ηα δπν ηνπο κηθξά θνξηηζάθηα, ζθνηψζεθαλ ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ ζηηο 10 Ώπξηιίνπ 1826. Μαγλεζίαο (Εζη-Γεσ) Άγηνο Παληειεήκνλαο : * Δ Μαβκδζία ήηαλ πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ζηηο φρζεο Μαηάλδξνπ. Αφζεθε απφ ηνπο Πέξζεο, δψξν ζηε Ώζελαίν Θεκηζηνθιή. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ ππήρζε ζηελ Πέξγακν θαη αξγφηεξα επί Ρσκαίσλ θεξχρζεθε ειεχζεξε πφιε. ΢ψδνληαη εξείπηα λαψλ, ηεο αγνξάο θαη ηνπ γπκλαζίνπ. * Δ άιιε Μαβκδζία ηεο Μηθξάο Ώζίαο ήηαλ πφιε ρηηζκέλε ζηελ αξηζηεξή φρζε ηνπ πνηακνχ Έξκνπ. Καηαθηήζεθε δηαδνρηθά απφ ηνπο Λπδνχο, Πέξζεο Μαθεδφλεο θαη Ρσκαίνπο. Βπί ΐπδαληίνπ ε πφιε έθηαζε ζηελ αθκή ηεο.

290

* Δ Μαβκδζία είλαη λνκφο ηεο Βιιάδαο ζηε Θεζζαιία κε πξσηεχνπζα ην ΐφιν. ΢ηελ αξραηφηεηα, ηελ πεξηνρή ηελ θαηνηθνχζαλ νη Μάγλεηεο πνπ ηεο ράξηζαλ θαη ην φλνκά ηεο. ΢ην Πήιην, ην γξαθηθφ βνπλφ ηεο Μαγλεζίαο θαηνηθνχζαλ – ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία νη Κέληαπξνη. Βπίζεο ε Μαγλεζία ζπλδέεηαη κε ζεκαληηθά πξφζσπα ηεο κπζνινγίαο φπσο ν Φξίμνο, ε Έιιε, ν Πειίαο, ν Εάζσλ θαη ε Ώξγνλαπηηθή εθζηξαηεία θαη άιια. Μαδάξσλ (Γεσ) Βιαηψλαο : Μαδάνα είλαη ε γπκλή απφ δέληξα πεξηνρή, θαηάιιειε γηα βνζθή. Μαδάνα ή ιακηάνα είλαη ε εξήκσζε, ε θαηαζηξνθή (ηα έηακε ιακηάνα = έθενε ηδκ ηαηαζηνμθή). Βπίζεο Μαδάνεξ νλνκάδνληαη ηα Λεπθά ΋ξε ηεο Κξήηεο Μαδνπξήο (Γεσ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ Μαδμονή είλαη θαηαπξάζηλν λεζάθη ηνπ Ενλίνπ πνπ βξίζθεηαη ζηνλ θφιπν ηεο Λεπθάδαο, απέλαληη απφ ην Νπδξί. Δ Μαδνπξή είλαη ν ηφπνο πνπ γελλήζεθε θαη κεγάισζε ν Ώξηζηνηέιεο ΐαιασξίηεο. ΢ήκεξα ην λεζί αλήθεη ζηελ νηθνγέλεηα ηνπ πνηεηή θαη πάλσ ηνπ βξίζθεηαη ην αξρνληηθφ ηνπ. Μαδξίηεο (πιαηεία) (Γεσ) Υίιηνλ : Δ Μαδνίηδ (Madrid) είλαη ε πξσηεχνπζα ηεο Εζπαλίαο. Σνλ 10 αηψλα ήηαλ αξαβηθφ θξνχξην κε ην φλνκα Μαηδξίη. Ο βαζηιηάο Φίιηππνο ΐ’ ηελ έθαλε πξσηεχνπζα ηεο Καζηίιεο θαη αξγφηεξα φιεο ηεο Εζπαλίαο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ ε πφιε έγηλε ζέαηξν άγξησλ ζπγθξνχζεσλ. ΢ηελ Μαδξίηε ππάξρνπλ πνιιά κνπζεία κεηαμχ απηψλ θαη έλα απφ ηα πην γλσζηά ηνπ θφζκνπ, ην Πξάδν. Μαδχηνπ (Εζη) Κνισλφο : Δ Μάδοημξ ή Μάδζξ ήηαλ παξάιηα πφιε ηεο Θξάθεο, ζηνλ Βιιήζπνλην θνληά ζηε ΢εζηφ. ΢ηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο ήηαλ έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ιηκάληα ηεο Θξάθεο. Ο ειιεληθφο πιεζπζκφο ηεο εθδηψρζεθε ην 1922. Μαηάλδξνπ (Μπζ-Γεσ) Ειίζηα : ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Μαίακδνμξ ήηαλ πνηάκηνο ζεφο, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, πξνζσπνπνίεζε ηνπ νκψλπκνπ πνηακνχ ηεο Μ. Ώζίαο. Ο πνηακφο Μαίακδνμξ (ηνπξθηθά Menderes) πεγάδεη απφ ηα φξε ηεο Φξπγίαο θαη ρχλεηαη ζην Ώηγαίν. ΢ηηο φρζεο ηνπ ήηαλ ρηηζκέλεο νη αξραίεο πφιεηο Μίιεηνο θαη Πξηήλε. Ώπφ ην φλνκα ηνπ πνηακνχ, πήξαλ ην φλνκά ηνπο ιαίακδνμζ, δειαδή νη νθηνεηδείο δηαδξνκέο ησλ πνηακψλ. Σέινο ιαίακδνμξ είλαη έλα δηαθνζκεηηθφ ζρήκα, πνπ έρεη εθαξκνγή ζηελ αξρηηεθηνληθή, γιππηηθή, δσγξαθηθή θαη αιινχ. Μαηαλδξνππφιεσο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ειιεληθήο θαηνρήο ηεο Εσλίαο, ε πφιε ΢ψθηα ηεο Μηθξάο Ώζίαο, κεηνλνκάζζεθε ζε Μαζακδνμφπμθδ, γηαηί βξηζθφηαλ ζηηο φρζεο ηνπ Μαηάλδξνπ. Μεηά ηελ ήηηα ε ηερλεηή απηή νλνκαζία μεράζηεθε. Ο ζηξαηάξρεο Μαηδψλ

Μαηδψλνο (Πξν) Πι. ΐάζεο : Ο Νζηυθαμξ-Εςζήθ Μαζγχκ (Nicolas-Joseph Maison, 1770-1949) ήηαλ Γάιινο ζηξαηησηηθφο. Έιαβε κέξνο ζηνπο λαπνιεφληεηνπο πνιέκνπο. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ Ναπνιένληα ππεξέηεζε ηνλ βαζηιηά, ν νπνίνο ην 1828 ηνπ αλέζεζε ηε δηνίθεζε ησλ γαιιηθψλ δπλάκεσλ ηεο Πεινπνλλήζνπ, κε ζηφρν ηελ εθδίσμε ησλ ηνπξθναηγππηηαθψλ δπλάκεσλ. Πξάγκαηη απειεπζέξσζε πνιιά θξνχξηα θαη έζεζε ππφ ηνλ έιεγρφ ηνπ φιε ηελ Πεινπφλλεζν. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ Καπνδίζηξηα θαη κε εληνιή ηνπ ν γαιιηθφο ζηξαηφο θαηαζθεχαζε ηνπο πξψηνπο ακαμσηνχο δξφκνπο ηεο Βιιάδαο θαη δηάθνξα άιια δεκφζηα ηερληθά έξγα. ΋ηαλ επέζηξεςε ζηε Γαιιία, ν βαζηιηάο ηνπ απέλεηκε ην βαζκφ ηνπ ζηξαηάξρε. Μαηλεκέλεο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Μαζκειέκδ ήηαλ πφιε ηεο Μ Ώζίαο θνληά ζηε ΢κχξλε. Δ πφιε είρε πνιινχο Έιιελεο θαηνίθνπο, κε ζρνιεία θαη εθπαηδεπηήξηα. Μεηά ηε ήηηα ηνπ 1922, νη Έιιελεο πξφζθπγεο, ίδξπζαλ ηε Νέα Μαηλεκέλε ζηε Θεζζαινλίθε. Μαηψηηδνο (Εζη) Πνιχγσλν : Μαζχηζξ ήηαλ ε νλνκαζία ηεο Ώδνθηθήο ζάιαζζαο (ζηνλ Βχμεηλν Πφλην, κεηαμχ ηεο Οπθξαλίαο θαη ηεο Ρσζίαο) θαηά ηελ αξραηφηεηα. ΢ηελ πεξηνρή απηή ππήξραλ αξθεηέο ειιεληθέο απνηθίεο.

291

Μαθεδνλίαο (Γεσ-Εζη) Μνπζείν : Δ Μαηεδμκία είλαη πεξηνρή ησλ ΐαιθαλίσλ κεηαμχ ηεο Θεζζαιίαο, Δπείξνπ, ΢εξβίαο, ΐνπιγαξίαο, Θξάθεο θαη ηνπ Ώηγαίνπ. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ Μαθεδφλα ή Μαθεδλφ, γην ηνπ Αία θαη ηεο Θπίαο. Ο Μαθεδφλαο ήηαλ παηέξαο ησλ Πίλδνπ, ΐέξε, Ήκαζνπ θαη Πίεξνπ, νη νπνίνη έδσζαλ ην φλνκά ηνπο ζηηο πεξηνρέο Πίλδνπ, ΐέξνηαο, Δκαζίαο θαη Πηεξίαο. ΢ήκεξα ε πεξηνρή απηή είλαη ηκήκα ηξηψλ θξαηψλ ηεο Βιιάδαο, ηεο ΐνπιγαξίαο θαη ηεο ΠΓΑΜ (ή ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο). Σν κεγαιχηεξν ηκήκα ηεο είλαη ην ειιεληθφ κε πξσηεχνπζα ηε Θεζζαινλίθε. Σηο δπν ηειεπηαίεο δεθαεηίεο ππάξρεη ζνβαξή δηακάρε κεηαμχ ηεο Βιιάδαο θαη ηεο ΠΓΑΜ γηα ηελ νλνκαζία ηεο ρψξαο απηήο, ε νπνία δηεθδηθεί ηελ πνιηηηζηηθή θαη ηζηνξηθή θιεξνλνκηά ηεο Μαθεδνλίαο. Δ Μαθεδνλία ήηαλ θαηνηθεκέλε απφ ηνπο λενιηζηθνχο ρξφλνπο (ν άλζξσπνο ησλ Πεηξαιψλσλ Υαιθηδηθήο, ππήξμε πξηλ απφ ηνπιάρηζηνλ 70000 ρξφληα). Οη πξψηνη Έιιελεο θάηνηθνί ηεο ήηαλ δσξηθήο θαηαγσγήο θαη ν πξψηνο ηεο βαζηιηάο Πεξδίθαο Ώ΄ ζεκειίσζε ην καθεδνληθφ θξάηνο ηνλ 7ν π.Υ. αηψλα. Σν θξάηνο απηφ κε βαζηιηά ηνλ Φίιηππν ΐ΄ θαηέθηεζε φιε ζρεδφλ ηελ Βιιάδα θαη επί Μ. Ώιεμάλδξνπ έθηαζε κέρξη ηηο Ελδίεο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιεμάλδξνπ, ην θξάηνο θαηαθεξκαηίζηεθε απφ ηνπο Βπηγφλνπο θαη ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα βαζίιεηα πνπ δεκηνπξγήζεθαλ πέξαζαλ ζηαδηαθά ππφ ηελ θαηνρή ησλ Ρσκαίσλ, ησλ ΐπδαληηλψλ θαη ησλ Οζσκαλψλ. Δ Μαθεδνλία απειεπζεξψζεθε απφ ηηο ηξεηο ζχκκαρεο ρψξεο ηνπ Ώ’ ΐαιθαληθνχ Πνιέκνπ, Βιιάδα, ΢εξβία θαη ΐνπιγαξία, πνπ κνίξαζαλ ηελ πεξηνρή, ζηα ζεκεξηλά ηεο ζχλνξα. Ο Ώιέμαλδξνο θαη ν Ώξηζηνηέιεο, ππήξμαλ νη επηθαλέζηεξνη Μαθεδφλεο ηεο αξραηφηεηαο

Μαθεδνλνκάρνπ Πξαληνχλα (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο Υνήζημξ Πνακημφκαξ (1873-1906) απφ ηα Λεραηλά Διείαο, ήηαλ αμησκαηηθφο (αλζππίιαξρνο) ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ θαη έιαβε κέξνο ζηνλ καθεδνληθφ αγψλα κε ην ςεπδψλπκν ηαπεηάκ Καράθδξ. ΢θνηψζεθε απφ ΐνχιγαξνπο θνκηηαηδήδεο ζηε ιίκλε ησλ Γηαλληηζψλ. Μαθεδφλσλ (Εζη) Πιαηεία Μαβίιε : Μαηεδυκεξ νλνκάδνληαη νη θάηνηθνη ηεο Μαθεδνλίαο. ΢ηελ αξραηφηεηα νη Μαηεδυκεξ ήηαλ έλα απφ ηα ειιεληθά θχια δσξηθήο θαηαγσγήο πνπ θαηνίθεζαλ ηελ πεξηνρή θαη ππέηαμαλ ή έδησμαλ ηνπο ιανχο (Παίνλεο, Δδσλνχο, Βνξδαίνπο, Ειιπξηνχο θ.ά.) πνπ δνχζαλ σο ηφηε εθεί. Μαθθά Μαζηνχ (Βπη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Μαεζυξ Μαηηάξ (1879-1965) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γφλνο νηθνγέλεηαο επηθαλψλ γηαηξψλ. Ο παππνχο, ν παηέξαο θαη ν αδειθφο ηνπ ήηαλ θαζεγεηέο ηεο ηαηξηθήο ζην παλεπηζηήκην. Ο Μαζηφο ζπνχδαζε ζηε Γεξκαλία θαη έγηλε πθεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο ΐφλλεο. ΢ηελ Ώζήλα αλέιαβε ηελ δηεχζπλζε ησλ ρεηξνπξγηθψλ θιηληθψλ ηνπ Βπαγγειηζκνχ θαη ηνπ Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ. Σν φλνκά ηνπ ζπλδέζεθε κε ηελ νξγάλσζε ηεο αηκνδνζίαο ζχκθσλα κε ηηο ηφηε δηεζλείο πξνδηαγξαθέο. Σν επηζηεκνληθφ έξγν αλαγλσξίζηεθε απφ ηελ επξσπατθή ηαηξηθή νηθνγέλεηα. Μαθ Μίιαλ (Βπη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : * Ο Υάνμθκη Μαη Μίθθακ (Harold Macmillan, 1894-1986) ήηαλ ΐξεηαλφο πνιηηηθφο, εγέηεο ηνπ ΢πληεξεηηθνχ θφκκαηνο, πνιιέο ππνπξγφο θαη πξσζππνπξγφο ηελ πεξίνδν 1957-63. * ΢χκθσλα κε ην βηβιίν ηνπ Κ. Μπίξε Σα ημπςκοιζηά ηςκ Ώεδκχκ ε νδφο απηή νλνκάζηεθε γηα λα ηηκεζεί ν ΐξεηαλλφο αξραηνιφγνο Γεχνβζμξ Μαη Μίθθακ. Αελ έρνπκε άιια ζηνηρεία γηα ηε δσή θαη ηε δξάζε απηνχ ηνπ πξνζψπνπ. Μαθξή (Βπα-Και-Βπη) Μαθξπγηάλλε : ΋λνκα πξνζψπσλ ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο: * Ο Ώκαβκχζηδξ Μαηνήξ απφ ηα Καιάβξπηα θαη νη γηνη ηνπ Κςκζηακηίκμξ θαη Υνήζημξ Μαηνήξ ήηαλ αγσληζηέο ηνπ ’21. Ο Υξήζηνο ζθνηψζεθε ζε κάρε ην 1825.

292

* Ο Αδιήηνζμξ Μαηνήξ (1772-1841) απφ ηελ Βπξπηαλία, ήηαλ θηιηθφο θαη απφ ηνπο επηθαλείο νπιαξρεγνχο ηεο επαλάζηαζεο ηνπο ’21. Πξσηαγσλίζηεζε ζηηο θαηαιήςεηο ηνπ Μεζνινγγίνπ, ηνπ Ώηησιηθνχ θαη ηνπ Ώγξηλίνπ. Πνιέκεζε κε ηνλ Καξατζθάθε θαη ήηαλ έλαο απφ ηνπο αξρεγνχο ηεο Βμφδνπ ηνπ Μεζνινγγίνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε, ν Μαθξήο δελ απνδέρζεθε θαλέλα ηηκεηηθφ αμίσκα θαη παξέκεηλε έμσ απφ ηε δεκφζηα δσή. * Ο Μέιμξ Μαηνήξ (1913-1993) απφ ηε Πάηξα ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο γιχπηεο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώ΢ΚΣ θαη θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο θαηνρήο ζπκκεηείρε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε. Αηψρζεθε ιφγσ ησλ πνιηηηθψλ ηνπ πεπνηζήζεσλ θαη βξήθε πνιηηηθφ άζπιν ζηελ Οπγγαξία φπνπ εξγάζηεθε θαη έδεζε γηα αξθεηά ρξφληα. Έξγα ηνπ πνπ μερσξίδνπλ, είλαη ην κλεκείν ησλ ζπκάησλ ηνπ Πνιπηερλείνπ, ν αλδξηάληαο ηνπ Μαθαξίνπ, ην κλεκείν ησλ ζπκάησλ ηνπ Μάνπηράνπδελ, νη πξνηνκέο ησλ Βιχηε, Πσι Βιπάξ, Μέιπσο Ώμηψηε, Μπέια Μπάξηνθ θ.ά. Σν κλεκείν ηωλ ζπκάηωλ ηνπ Μάνπηράνπδελ είλαη έξγν ηνπ Μέκνπ Μαθξή

* Ο ιανγξάθνο Κίηζμξ Μαηνήξ (1917-1988) απφ ηε Λάξηζα, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο κειεηεηέο ηνπ έξγνπ ηνπ ιατθνχ δσγξάθνπ Θεφθηινπ. * Ο Ονέζηδξ Μαηνήξ (1899-1975) απφ ηε Υαιθίδα ήηαλ εζνπνηφο ηνπ ζεάηξνπ θαη ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ. Πξσηαγσλίζηεζε ζε πνιιέο ηαηλίεο, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο ζεκάδεςαλ ηνλ ειιεληθφ θηλεκαηνγξάθν φπσο: Ο ιεεφζηαηαξ, Δ ηάθπζηδ θίνα, Δ εεία απυ ημ ΢ζηάβμ. Μαθξή Π. (;) Άλσ Παηήζηα : Σν φλνκα Μαηνήξ Π. (Παληειήο) δελ αλαθέξεηαη ζε θακηά εγθπθινπαίδεηα, ζην δηαδίθηπν ή ζε θάπνηα άιιε πεγή. Μάθξεο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : * Δ Μάηνδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο, απέλαληη απφ ηε Ρφδν. * Δ επίζεο αξραία πφιε Μάηνδ δπηηθά απφ ηελ Ώιεμαλδξνχπνιε, ήηαλ - πηζαλψο – απνηθία ησλ Βιιήλσλ ηεο ΢ακνζξάθεο θαη άθκαζε θαηά ηελ βπδαληηλή πεξίνδν. * Τπάξρνπλ επίζεο ηξία ρσξηά κε ην φλνκα Μάηνδ ζηε Φζηψηηδα, Έβξν θαη Εζάθε. Μαθξνρσξίνπ (Γεσ) Ά. Κπςέιε: Σν Μαηνμπχνζ είλαη ρσξηφ ηνπ λνκνχ Δκαζίαο. * Βπίζεο Μαθξνρώξη είλαη έλα πξνάζηην ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο Μαθξπγηάλλε ΢ηξαηεγνχ (Βπα-Λνγ) Μαθξπγηάλλε : Ο Γζάκκδξ Μαηνοβζάκκδξ (1797-1864) απφ ην Ληδνξίθη Φσθίδαο, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζηξαηησηηθνχο εγέηεο ηνπ ’21. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ζηάιζεθε απφ ηηο αξρέο ηνπ 1821 ζηελ Πάηξα γηα λα πξνεηνηκάζεη ηελ εμέγεξζε. Πήξε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο (Σδνπκέξθα, Πέηα, Άξηα, Ώζήλα, Μχινη, Ώλάιαηνο θαη αιινχ). Αηνξίζηεθε θξνχξαξρνο ηεο Ώθξφπνιεο θαη ηξαπκαηίζηεθε ηξεηο θνξέο. Ώλ θαη ππνδέρζεθε ζεξκά ηνλ ΋ζσλα σο βαζηιηά ηεο Βιιάδαο, γξήγνξα απνγνεηεχηεθε απφ ηελ απηαξρηθή δηαθπβέξλεζε ηνπ κνλάξρε. Ο Μαθξπγηάλλεο ήηαλ έλαο απφ ηνπο εγέηεο ηνπ θηλήκαηνο ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ κε ην νπνίν επέβαιαλ ζην βαζηιηά λα απνδερζεί ηε ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο. Σν 1853 θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην κε ηελ θαηεγνξία ηεο εζράηεο πξνδνζίαο, αιιά πήξε ράξε κε ηε κεζνιάβεζε ηνπ Αδι. Καθθένβδ. Έξγν δσήο ηνπ ζηξαηεγνχ ήηαλ ε ζπγγξαθή ησλ Ώπμικδιμκεοιάηςκ ηνπ. Σν έξγν απηφ γξάθηεθε κεηαμχ 1829 θαη 1850 θαη ν ζπγγξαθέαο ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ ιατθφ δσγξάθν Πακαβζχηδ Γςβνάθμ ν νπνίνο θηινηέρλεζε ηηο ζθελέο ηνπ αγψλα. Σν βηβιίν είλαη γξακκέλν ζε γλήζηα ιατθή γιψζζα (ν Μαθξπγηάλλεο ήηαλ ζρεδφλ αγξάκκαηνο) αιιά απνηειεί ζεκαληηθή ηζηνξηθή πεγή γηα ηα γεγνλφηα ηεο επαλάζηαζεο.

293

Μαθξπλείαο (Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Δ αξραία Μαηνοκεία ήηαλ πφιε ηεο Ώηησιίαο θνληά ζην Μεζνιφγγη. Μαθξπλίηζαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Μαηνοκίηζα ή Μαηνζκίηζα είλαη ρσξηφ ηνπ Πειίνπ, 17 ρηιηφκεηξα απφ ην ΐφιν. Ώπνθαιείηαη θαη ιπαθηυκζ ημο Πδθίμο γηαηί απφ θεη κπνξεί θαλείο λα ζαπκάζεη ηε ζέα ηεο πφιεο θαη φινπ ηνπ Παγαζεηηθνχ. Μαιαθάζε (Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ: Ο Μζθηζάδδξ Μαθαηάζδξ (1869-1943) απφ ην Μεζνιφγγη, ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο θαη πεδνγξάθνο. Ώπφ νηθνγέλεηα αγσληζηψλ ηνπ ’21, μεθίλεζε λνκηθέο ζπνπδέο, αιιά δελ ηηο ηειείσζε, γηαηί ηνλ γνήηεπζε ε ελαζρφιεζε κε ηε ινγνηερλία θαη κε ηελ πνίεζε ηδηαίηεξα. Τπεξέηεζε σο ππάιιεινο ηεο ΐνπιήο θαη παξάιιεια έγξαθε. ΢εκαληηθέο ζπιινγέο ηνπ: ΢οκηνίιιαηα, Ώζθυδεθμζ, Μπαηανζάξ, Βνςηζηυ, Ώκηίθςκα θ.ά. Παίδεη απφςε ην θεγγάξη – κέζα ζηελ θιεκαηαξηά, πνχλαη λα ην πηεηο, αιήζεηα, - ζην πνηήξη Κη φρη ηφζν γηαηί παίδεη - ζηελ θιεκαηαξηά ΋ζν γηαηί θέγγεη δίπια - ζ’ έλα παξαζχξη Μηιηηάδε Μαιαθάζε : Παίγεζ απυρε ημ θεββάνζ Ο Μηιηηάδεο Μαιαθάζεο

Μαιάκνπ (Βπα-Βπη- Και) Μεηο : * ΢νπιηψηηθε νηθνγέλεηα, πνιιά κέιε ηεο νπνίαο πνιέκεζαλ θαηά ηνπ Ώιή παζά θαη ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Γλσζηφηεξνη είλαη νη αδειθνί Νζηυθαμξ θαη Αζαιάκηδξ θαη νη γηνη ηνπο Γεχνβζμξ θαη Κςκζηακηίκμξ Μαθάιμξ. * Ο θαζεγεηήο ηεο ηαηξηθήο θαη αθαδεκατθφο ΐαζίθεζμξ Μαθάιμξ (1909-73). Σν φλνκά ηνπ ζπλδέζεθε κε ηελ επηζηεκνληθή αλάπηπμε θαη έξεπλα. Θεσξείηαη πξσηνπφξνο ηεο ππξεληθήο ηαηξηθήο ζηελ Βιιάδα θαη άθεζε πινχζην ζπγγξαθηθφ έξγν * Ο Κχζηαξ Μαθάιμξ (1914-2007) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα ηεο Ώηγχπηνπ ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο δσγξάθνπο ηνπ 20νχ αηψλα. Ίδξπζε ηελ Πηλαθνζήθε ΢χγρξνλεο Σέρλεο ζηα Εσάλληλα θαη έδεζε ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο δσήο ζηελ Ώζήλα. Υαξαθηεξηζηηθά έξγα ηνπ είλαη νη πίλαθεο κε λενθιαζηθά ζπίηηα θαη νη απεηθνλίζεηο ζθελψλ απφ ηελ θαηνρή. Μαιαμνχ (Βζλ) Νέα Φηινζέε : * Ο ιφγηνο θαη ζπγγξαθέαο Μακμοήθ Μαθαλυξ (16νο αη.). Βγθαηέιεηςε ηελ πφιε ηνπ ην 1540 θαη έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηε ΐελεηία. ΢εκαληηθφ ηνπ έξγν είλαη ν Νμιαηάκςκ γξακκέλν αξρηθά ζε αξραΎδνπζα γιψζζα θαη μαλαγξακκέλν απφ ηνλ ίδην ζηελ θνηλή (δεκψδε) γιψζζα. * Ο ιφγηνο Γνδβυνζμξ Μαθαλυξ (16νο αη.), γηνο ηνπ ηεξέα ΢ηαπξάθηνπ. Πνιέκεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ φηαλ απηνί πνιηφξθεζαλ ην Ναχπιην θαη ην 1540 θαηέθπγε κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζηελ Κξήηε. Βξγάζηεθε σο δηνξζσηήο βηβιίσλ ζηε ΐελεηία. * Ο πξσηνπαπάο ηνπ Ναππιίνπ Μαθαλυξ Νζηυθαμξ (16νο αη.), αδειθφο ηνπ Γξεγνξίνπ θαη πηζαλψο μάδειθνο ηνπ Μαλνπήι. ΋πσο θαη ηα άιια κέιε ηεο νηθνγέλεηαο, φηαλ νη Σνχξθνη θαηέιαβαλ ην Ναχπιην ην 1540, θαηέθπγε ζηε ΐελεηία θαη αξγφηεξα ζηελ Κξήηε. Ο Μαιαμφο ζπλέζεζε πνιιά ηξνπάξηα, θαλφλεο, ηδηφκεια , πκλνινγηθά θείκελα θαη άιια. Μαιέα (Και) Νένο Κφζκνο : Ο Κςκζηακηίκμξ Μαθέαξ (1879-1928) απφ ηελ Πφιε, ήηαλ απφ ηνπο δεκνθηιέζηεξνπο Έιιελεο δσγξάθνπο κε μερσξηζηή επίδνζε ζηα ηνπία. ΢πνχδαζε αξρηηεθηνληθή θαη δσγξαθηθή θαη ην 1913 εγθαηαζηάζεθε ζηελ Βιιάδα. Δ δνπιεηά ηνπ επεξεάζηεθε απφ ηα ξεχκαηα ηνπ ηκπξεζηνληζκνχ, ηνπ θσβηζκνχ θαη ηνπ ζπκβνιηζκνχ. Ο ίδηνο ραξαθηεξίζηεθε κεηα-ηκπξεζηνληζηήο. Μακάε (Αηα) Ώραξλψλ-Πιαηεία ΐηθησξίαο : Ο Εςάκκδξ Μαιάδξ απφ ηελ Άλδξν, εξγάζηεθε γηα ηελ αλακαξκάξσζε ηνπ Παλαζελατθνχ ΢ηαδίνπ, πξνεηνηκάδνληάο ην γηα ηνπο πξψηνπο ζχγρξνλνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο ηεο Ώζήλαο.

294

Μακνχξε (Βπα) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Εςάκκδξ Μαιμφνδξ (17971867) απφ ηελ Παξλαζζίδα, πνιέκεζε ππφ ηνλ Γηάλλε Γθνχξα ζηε Γξαβηά θαη ζηελ Ώζήλα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ. Μαλδξνθιένπο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο αξρηηέθηνλαο Μακδνμηθήξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢άκν, ήηαλ κέινο ηνπ επηηειείνπ ηνπ Πέξζε βαζηιηά Ααξείνπ. Σν 513-2 ζηελ εθζηξαηεία ηνπ βαζηιηά θαηά ησλ ΢θχζσλ θαη πέηπρε ηε δεχμε ησλ δπν αθηψλ ηνπ ΐνζπφξνπ, κέζσ ηεο νπνίαο θαηφξζσζε λα πεξάζεη ν ζηξαηφο ζηελ επξσπατθή αθηή. Ώπηφ ήηαλ κεγάιν ηερλνινγηθφ επίηεπγκα γηα ηελ επνρή ηνπ γηαηί ν Μαλδξνθιήο εθηφο απφ ην βάζνο έπξεπε λα αληηκεησπίζεη θαη ηα ηζρπξά ζαιάζζηα ξεχκαηα. Μάλεζε (Βπα) Κππξηάδνπ : Ο Μάκεζδξ απφ ηελ Κξήηε, είλαη γλσζηφο σο ν εγνχκελνο ηεο κνλήο Ώξθαδίνπ Γαανζήθ. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1866, ζην κνλαζηήξη είραλ ζπγθεληξσζεί 260 πνιεκηζηέο θαη πεξίπνπ 700 γπλαίθεο θαη παηδηά. πνιηνξθήζεθαλ απφ πνιιαπιάζηνπο Σνχξθνπο θαη ν Γαβξηήι έπεζε καρφκελνο. Ώκέζσο κεηά, φζνη απέκεηλαλ ζπγθεληξψζεθαλ ζηελ ππξηηηδαπνζήθε θαη φηαλ φξκεζαλ νη Σνχξθνη, ν Γηακπνπδάθεο έβαιε θσηηά ζην κπαξνχηη θαη αλαηηλάρζεθαλ φινη ζην αέξα. Μάλεο (Γεσ-Εζη) Βμάξρεηα : Δ Μάκδ είλαη πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ, θαη θαιχπηεη κέξνο ησλ λνκψλ Λαθσλίαο θαη Μεζζελίαο. Οη παιαηφηεξνη θάηνηθνη ηεο Μάλεο ήηαλ νη Λέιεγεο θαη αθνινχζεζαλ νη Ώραηνί θαη νη Ασξηείο. Δ Μάλε ήηαλ ε ηειεπηαία ειιεληθή πεξηνρή πνπ πξνζειπηίζηεθε ζην ρξηζηηαληζκφ (ηνλ 9ν αηψλα) θαη επίζεο απφ ηηο ηειεπηαίεο πνπ ππνηάρζεθαλ ζηνπο Οζσκαλνχο. Οπζηαζηηθά φκσο (ιφγσ ηνπ νξεηλνχ θαη δχζβαηνπ εδάθνπο ηεο θαη ησλ αηίζαζσλ θαηνίθσλ ηεο) ε Μάλε ήηαλ απηνθπβέξλεηε, ππφ ηε δηνίθεζε ελφο Έιιελα Μπέε, κε κφλε ππνρξέσζε ηελ θαηαβνιή θφξσλ ζην ΢νπιηάλν. Παξαδνζηαθνί πχξγνη ηεο Μάλεο

Μαληαθίνπ (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Σν Μακζάηζ είλαη ρσξηφ ηεο Μεζζελίαο. Έκεηλε ζηελ ηζηνξία ηελ 20ή ΜαΎνπ 1825, φηαλ πεξί πεξίπνπ 300 Έιιελεο επαλαζηάηεο ππφ ηνλ Γνδβυνζμ Αζηαίμ ή Παπαθθέζζα, αληηκεηψπηζαλ ηνλ Εκπξαήκ κε 6000 Ώηγχπηηνπο. Δ κάρε ήηαλ άληζε θαη ε έθβαζή ηεο βέβαηε. Ο Παπαθιέζζαο θαη 200 απφ ηνπο άληξεο ηνπ έπεζαλ ζε έλα αγψλα πνπ ζχκηδε πνιχ ηε κάρε ησλ Θεξκνπχιεο κε ηνλ Λεσλίδα θαη ηνπο 300. Μαληηάθε (΢ηξ-Βπη) ΢επφιηα : Ο Βιιακμοήθ Μακζηάηδξ (1809-83) απφ ηα Υαληά, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ κεραληθνχ θαη κε ηελ εξγαζία ηνπ ζπλέβαιε νπζηαζηηθά ζηελ εθηέιεζε έξγσλ γηα ηελ χδξεπζε ηεο Ώζήλαο. Μάλνπ Κ. (Βπα-Βπη-΢ηξ-Λνγ) Παγθξάηη : * Ο δξαγνπκάλνο ηνπ νζσκαληθνχ ζηφινπ Μζπαήθ Μάκμξ (1775-1821), εθηειέζηεθε φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ζηελ Βιιάδα. * Ο Θναζφαμοθμξ Μάκμξ (1835-1922) ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη ζπκκεηείρε ελεξγά ζην αληηνζσληθφ θίλεκα. Σν 1866 πήγε ζηελ Κξήηε λα ζπλδξάκεη ζε κηα αθφκα θξεηηθή επαλάζηαζε. Ώξγφηεξα πήξε κέξνο ζηνλ πφιεκν ηνπ 1897. * Ο Γνδβυνζμξ Μάκμξ (1850-1929) ήηαλ δηπισκάηεο θαη ζπιιέθηεο έξγσλ αλαηνιηθήο ηέρλεο, Καηά ηε δηάξθεηα ηεο ππεξεζίαο ηνπ ζε δηάθνξεο πξσηεχνπζεο ηνπ θφζκνπ απέθηεζε πνιιά αληηθείκελα θηλέδηθεο θαη ηαπσληθήο ηέρλεο, αλεθηίκεηεο αμίαο,. Σε ζπιινγή απηή ηελ δψξηζε ζην ειιεληθφ θξάηνο. * Ο ζηξαηησηηθφο Πέηνμξ Μάκμξ (1871-1918) γηνο ηνπ Θξαζχβνπινπ, ζπκκεηείρε ζηνλ πφιεκν ηνπ 1897, ζηνλ καθεδνληθφ αγψλα (κε ην ςεπδψλπκν θαπεηάλ ΐέξγαο) θαη ζηνπο ΐαιθαληθνχο Πνιέκνπο. Ήηαλ παηέξαο ηεο Ώζπαζίαξ Μάκμο (ζπδχγνπ ηνπ βαζηιηά Ώιέμαλδξνπ) θαη ηεο ρνξνγξάθνπ Ραθθμφξ Μάκμο.

295

* Ο Κςκζηακηίκμξ Μάκμξ (1869-1913) γηνο ηνπ Θξαζχβνπινπ θαη αδειθφο ηνπ Πέηξνπ, ήηαλ πνηεηήο θαη πνιηηηθφο. ΢πνχδαζε ζηε Γεξκαλία θαη Ώγγιία θαη ζπκκεηείρε ζηελ δηνξγάλσζε ησλ Οιπκπηαθψλ Ώγψλσλ ηνπ 1896. Σελ ίδηα ρξνληά επηθεθαιήο εζεινληψλ θαηέβεθε ζηελ Κξήηε θαη έιαβε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ ΐεληδέιν ζην θίλεκα ηνπ Θεξίζνπ θαη αξγφηεξα πήξε κέξνο ζην ζηξαηησηηθφ θίλεκα ηνπ 1909. ΢θνηψζεθε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο φηαλ θαηέπεζε ην αεξνπιάλν ηνπ. Παξάιιεια ν Μάλνο έγξαςε θαη πνίεζε θαη αγσλίζηεθε κε ηνλ Μαβίιε γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο.. Βμέδσζε κηα ζπιινγή ηα Λυβζα ηδξ ηανδζάξ. Μάλνπ Ραιινχο (πιαηεία) Γάππεην : βιέπε Ραθθμφξ Μάκμο Μαλνπζνγηάλλε (Βπα) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Ο νπιαξρεγφο Ώκαβκχζηδξ Μακμοζμβζάκκδξ ή Μακμοζμβζακκάηδξ (1790-1881) απφ ηα ΢θαθηά, ζπκκεηείρε ζε φιεο ζρεδφλ ηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο, 1821, 1841, 1858 θαη 1866 Μαλνπηίνπ Άιδνπ Ώκπειφθεπνη : βιέπε Άθδμο Μακμοηίμο Μαληδαβειάθε (;) Λπθαβεηηφο : * Ο Μζπαήθ Μακηγααεθάηδξ απφ ηα Υαληά, ήηαλ ηδηνθηήηεο ηππνγξαθείνπ ζηελ Ώζήλα. Αελ ππάξρνπλ άιια ζηνηρεία γηα ηηο δξαζηεξηφηεηέο ηνπ νχηε γηαηί ν δξφκνο απηφο θέξεη ην φλνκά ηνπ.. * Ο Ώκηχκδξ Μακηγααεθάηδξ ππήξμε πξφεδξνο ηνπ Παλαζελατθνχ Μαληδάθνπ (Πξν) Νεάπνιε : Ο Μακηγάημξ ΢πονίδςκ (;- 1912) ήηαλ δσγξάθνο. ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε Μαληδάθνο ήηαλ επψλπκν παιηάο αζελατθήο νηθνγέλεηαο. Ο Νηθφιανο Μάληδαξνο

Μαληδάξνπ (Και) Κνισλάθη : Ο κνπζηθνζπλζέηεο Νζηυθαμξ Υαθζηζυπμοθμξ Μάκηγανμξ (1795-1893) απφ ηελ Κέξθπξα, είλαη ν ζπλζέηεο ηνπ εζληθνχ χκλνπ θαη ζεσξείηαη ν γελάξρεο ηεο ειιεληθήο έληερλεο κνπζηθήο. Έγξαςε κνπζηθή γηα ην ζέαηξν, ζηελ νπνία πεξηιακβάλεηαη ε αξραηφηεξε ειιεληθή φπεξα Νημκ Ρεπμφζημθμ, άξηεο, θαληάηεο, ιεηηνπξγίεο, ζπκθσλίεο, κεινπνηεκέλε πνίεζε. Ήηαλ θίινο ηνπ Αηνλ. ΢νισκνχ θαη κεινπνίεζε πνιιά απφ ηα πνηήκαηά ηνπ ( Δ Ξακεμφθα, δ Βονοηυιδ, θ.ά.). Απζηπρψο κεγάιν κέξνο απφ ην πινπζηφηαην ζπλζεηηθφ έξγν ηνπ Μάληδαξνπ έρεη ραζεί. Μαληδνπξάθε (;) Νέα Φηινζέε : Πιεξνθνξίεο θαη ζηνηρεία γηα ηνλ Μακηγμονάηδ δελ αλαθέξνληαη ζε εγθπθινπαίδεηα ή ζην δηαδίθηπν ή ζε άιιε πεγή. ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ε ζσζηή νλνκαζία είλαη Ώνζζηυδδιμξ Μακηγμονάκδξ θαη ήηαλ αμησκαηηθφο πνπ εθηειέζηεθε ηνλ Αεθέκβξε ηνπ 1944. ΢ην δηαδίθηπν αλαθέξεηαη ν αξρηηέθηνλαο Ώνζζηυδδιμξ Μακηγμονάκδξ σο έλαο απφ απηνχο πνπ εξγάζηεθαλ γηα ηελ αλακφξθσζε ηνπ Μεγάξνπ Μαμίκνπ. Μάληηθα Υξ. (Πξν) Κπςέιε : Ο Υνήζημξ Μάκηζηαξ (1906-60) απφ ηε Υίν, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο αζιεηέο ζηίβνπ ηεο πξνπνιεκηθήο Βιιάδαο. Ώλαθεξχρζεθε επαλεηιεκκέλα πξσηαζιεηήο Βιιάδαο ζηα αγσλίζκαηα δξφκνπ κηθξψλ απνζηάζεσλ. ΢ηέθζεθε 10 θνξέο βαιθαληνλίθεο θαη ήηαλ 6νο νιπκπηνλίθεο ζην ΐεξνιίλν ην 1936. Μαληηλείαο (Εζη) Κνισλφο : Δ Μακηζκεία είλαη πφιε ηεο Ώξθαδίαο, πνπ πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Μαληηλέα, γην ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ησλ Ώξθάδσλ Λπθάνλα. Ο ΋κεξνο ηελ αλαθέξεη κεηαμχ ησλ πφιεσλ πνπ έζηεηιαλ ζηξαηφ ζηελ Σξνία. Σν 385 π.Υ. νη ΢παξηηάηεο ηελ θαηέζηξεςαλ, αιιά ηελ επαλίδξπζε ν Βπακεηλψλδαο κεηά ηελ κάρε ησλ Λεχθηξσλ ην 371. Βθεί έγηλε ην 362 ε νκψλπκε κάρε ζηελ νπνία νη Θεβαίνη λίθεζαλ ηνπο ΢παξηηάηεο, αιιά ζθνηψζεθε ν Βπακεηλψλδαο. ΢ήκεξα ζψδνληαη ηα εξείπηα ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ, ηνπ λανχ ηνπ Αία, ηεο αγνξάο θαη άιισλ νηθνδνκεκάησλ.

296

Μαληνχβαινπ (Βπα-΢ηξ) Άλσ Παηήζηα : Βπψλπκν καληάηηθεο νηθνγέλεηαο: * Ο νπιαξρεγφο Νζηυθαμξ Μακημφααθμξ, πήξε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. * Ο αμησκαηηθφο Νζηυθαμξ Μακημφααθμξ (;-1952) ζπκκεηείρε ζην Μαθεδνληθφ αγψλα, κε ην ςεπδψλπκν ηαπεηάκ Νίημξ. Βπίζεο έιαβε κέξνο θαη ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. * Ο αμησκαηηθφο Θευδςνμξ Μακημφααθμξ (;-1945) ζπκκεηείρε ζην Μαθεδνληθφ αγψλα, κε ην ςεπδψλπκν ηαπεηάκ Σαΰβεημξ. Ώθφκα έιαβε κέξνο θαη ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. * Ο αμησκαηηθφο πεδηθνχ Πακαβζχηδξ Μακημφααθμξ (1898-1940) πνιέκεζε ζηνλ Ώ’ Παγθφζκην πφιεκν, ζηε κηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία θαη ζηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν κε ην βαζκφ ηνπ ηαγκαηάξρε. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηνλ Ννέκβξηνπ ηνπ ΄40. Μάληξα Παηδίλε (Αηα) Άλσ Κπςέιε : ΢ηελ πεξηνρή ησλ Σνπξθνβνπλίσλ ππήξρε παιηφηεξα κηα ιάκηνα (κε θάξβνπλα; νηθνδνκηθά πιηθά; δψα;) πνπ αλήθε ζε θάπνηνλ Παηγίκδ. Πηζαλφηαηα ν δξφκνο απηφο πήξε ην φλνκα απφ απηή ηελ ιάκηνα Παηγίκδ. Μαληψο Μαπξνγέλνπο (Βπα) Άγ. Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ: Δ αγσλίζηξηα ηνπ ’21 Μακηχ Μαονμβέκμοξ (1796-1840), γελλήζεθε ζηελ Σεξγέζηε, φπνπ είρε ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ ν Μπθνληάηεο παηέξαο ηεο. ΋ηαλ θεξχρζεθε ε επαλάζηαζε ε Μαληψ πήγε ζηελ Μχθνλν θαη μεζήθσζε ηνπο θαηνίθνπο ηεο. Αηέζεζε φιε ηεο ηελ πεξηνπζία γηα ηνλ αγψλα θαη κε δηθά ηεο έμνδα εμφπιηζε θαη επάλδξσζε δπν θαξάβηα. Λέγεηαη φηη πνιέκεζε ζηελ Κάξπζην θαη ζπκκεηείρε ζε κάρεο ζηε Λεηβαδηά θαη ζηε Φζηψηηδα. Ο εξσηηθφο ηεο δεζκφο κε ηνλ Αεκήηξην Τςειάληε ζθαλδάιηζε ηνπο εγέηεο ηεο επαλάζηαζεο πνπ ηελ ππνρξέσζαλ λα θαηαθχγεη ζηε Μχθνλν. Ο Καπνδίζηξηαο ηεο απέλεηκε ην βαζκφ ηνπ αληηζηξαηήγνπ, πξάγκα κνλαδηθφ γηα ηελ επνρή θαη γηα γπλαίθα. Δ Μαληψ Μαπξνγέλνπο

Μαλσιηάζαο (Γεσ) Ειίζηα : Δ Μακςθζάζα ή Μακμθζάζα είλαη ρσξηφ ηεο Ασδψλεο, ζηα πςψκαηα ηνπ νπνίνπ δφζεθαλ ζθιεξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ην 1912. Μάνπξεξ (Πξν) Ν. Κφζκνο: Ο Γεχνβζμξ Λμοδμαίημξ Μάμονεν (Georg Ludwig Maurer, 1790-1872), ήηαλ ΐαπαξφο λνκηθφο, κέινο ηεο ηξηκεινχο αληηβαζηιείαο κέρξη ηεο ελειηθίσζεο ηνπ ΋ζσλα (1833-4). ΢πνχδαζε ζηελ Υατδειβέξγε θαη ζην Παξίζη θαη έγηλε θαζεγεηήο θαη κέινο ηεο αθαδεκίαο ηνπ Μνλάρνπ. Οη ηνκείο ησλ θαζεθφλησλ ηνπ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ππεξεζίαο ηνπ ζηελ Βιιάδα ήηαλ ε Αηθαηνζχλε, ε Παηδεία θαη ε Βθθιεζία. Σν έξγν ηνπ – παξά ε ζχληνκε ζεηεία ηνπ – ήηαλ ηεξάζηην: Ίδξπζε δηθαζηήξηα ζε πνιιέο πφιεηο, ζπλέηαμε ηνλ Πνηληθφ θψδηθα, ηνλ θψδηθα Πνηληθήο δηθνλνκίαο, ηνλ θψδηθα Πνιηηηθήο δηθνλνκίαο, δεκνζίεπζε ηνλ θαλνληζκφ δηθαζηεξίσλ θαη ζπκβνιαηνγξάθσλ. Ξεθίλεζε ηε ζχληαμε Ώζηηθνχ θψδηθα θαη ηελ εθαξκνγή ηνπ Βκπνξηθνχ θψδηθα. Πξνρψξεζε ζηελ αλαθήξπμε ηνπ απηνθέθαινπ ηνπ Βιιαδηθήο Βθθιεζίαο. Βπίζεο εηζεγήζεθε ηελ δηάθξηζε ησλ ηξηψλ βαζκίδσλ ηεο εθπαίδεπζεο (ζηνηρεηψδνπο, κέζεο, αλσηάηεο), θαζηέξσζε ην ζεζκφ ησλ θξαηηθψλ ππνηξνθηψλ θαη ηέινο, πξνεηνίκαζε ηα ζρέδηα γηα ηελ ίδξπζε Παλεπηζηεκίνπ, Ώθαδεκίαο Βπηζηεκψλ, ηεο Βζληθήο ΐηβιηνζήθεο θαη άιισλ πλεπκαηηθψλ ηδξπκάησλ. Σν 1934 επέζηξεςε ζηε ΐαπαξία θαη αλέιαβε ππνπξγηθά αμηψκαηα. Έγξαςε πνιιά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη έλα πνπ αθνξά ζηα ειιεληθά έζηκα. Μαξαζσλνκάρσλ (Εζη) Ώθαδ. Πιάησλνο: Δ νδφο Μαναεςκμιάπςκ ηηκά ηνπο πνιεκηζηέο (Ώζελαίνπο θαη Πιαηαηείο) ηεο κάρεο ηνπ Μαξαζψλα θαη απηνχο πνπ έπεζαλ ζηε κάρε απηή. Γηα ηνπο Ώζελαίνπο πεζφληεο ζηήζεθε ν Σχκβνο ηνπ Μαξαζψλα.

297

Μαξαζψλνο (Γεσ-Εζη) Μεηαμνπξγείν : Ο Μαναεχκαξ είλαη θσκφπνιε ηεο Ώηηηθήο. Δ αξραία πφιε Μαναεχκ ήηαλ αηηηθφο δήκνο πνπ καδί κε ηξεηο άιινπο γεηηνληθνχο δήκνπο απεηέιεζαλ ηελ ζςκζηή ηεηνάπμθδ. ΢ηελ πεδηάδα ηνπ Μαξαζψλα έγηλε ην 490 π.Υ. ε πεξίθεκε θαη ηζηνξηθή ιάπδ ημο Μαναεχκα θαηά ηελ νπνία πεξίπνπ 10.000 Ώζελαίνη θαη 1000 Πιαηαηείο θαηαλίθεζαλ ην πνιππιεζέζηεξν πεξζηθφ ζηξαηφ ππφ ηνλ Αάηη. Μαξαζιή (Βζλ) Κνισλάθη : Ο εζληθφο επεξγέηεο Γνδβυνζμξ Μαναζθήξ (1831-1907) απφ ηελ Οδεζζφ θαη ήηαλ γηνο κεγαιέκπνξνπ θαη θηιηθνχ Γνδβμνίμο Μαναζθή. ΢πλέρηζε ηηο παηξηθέο επηρεηξήζεηο θαη απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία. Αηεηέιεζε ζχκβνπινο ηνπ Σζάξνπ Ώιεμάλδξνπ ΐ΄ θαη επί 18 ρξφληα δήκαξρνο ηεο Οδεζζνχ, ηελ νπνία θφζκεζε κε ζεκαληηθά έξγα, ζρνιεία, βηβιηνζήθεο θαη άιια. Με δηθά ηνπ ρξήκαηα ηδξχζεθαλ ζηελ Ώζήλα ε Μαξάζιεηνο Παηδαγσγηθή Ώθαδεκία, ε Μαξάζιεηνο Βκπνξηθή ΢ρνιή (αξγφηεξα Ώ΢ΟΒΒ) θαη ε Μαξάζιεηνο βηβιηνζήθε. Μάξγαξε Αεκ. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : * Ο Αζμκφζζμξ Μάνβανδξ απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ πνηεηήο ηνπ 19νπ αηψλα. * Ο Αήιδηνζμξ Μάνβανδξ (1879-1963) ήηαλ ιφγηνο απφ ηε Γάθπλζν. Τπήξμε γηα πνιιά ρξφληα δηεπζπληήο ηεο Βζληθήο ΐηβιηνζήθεο. Μαξγαξίηε (Βζλ- Βπα- Και) Κπλνζάξγνπο: Βπψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηελ Ήπεηξν. * Ο έκπνξνο Πεηιεγμφθζαξ ή Φνάβημξ Μανβανίηδξ (18νο αη.) εγθαηαζηάζεθε ζηνλ Σχξλαβν, ζεσξείηαη ν γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο. * Ο Φίθζππμξ Μανβανίηδξ (1771-1863) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηε ΢κχξλε. * Ο Αδιήηνζμξ Μανβανίηδξ (1804-63) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, επίζεο αγσληζηήο ηνπ ‘21 Ο Φίιηππνο Μαξγαξίηεο

* Ο Φίθζππμξ Μανβανίηδξ (1810-92) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, γελλήζεθε ζηε ΢κχξλε θαη ππήξμε δσγξάθνο, ηδξπηήο ηεο ΢ρνιήο Καιψλ Σερλψλ θαη θαζεγεηήο ηεο επί 25 ρξφληα. Ήηαλ ν πξψηνο επαγγεικαηίαο Έιιελαο θσηνγξάθνο θαη απαζαλάηεζε αγσληζηέο ηνπ ’21, κέιε ηεο βαζηιηθήο νηθνγέλεηαο, πνιηηηθνχο, θιεξηθνχο θαη άιια κέιε ηεο αζελατθήο θνηλσλίαο. * Ο Γεχνβζμξ Μανβανίηδξ (1814-84) απφ ηε ΢κχξλε ήηαλ δσγξάθνο, θαζεγεηήο ηεο ΢ρνιήο Βπειπίδσλ. Γσγξάθηζε ήξσεο ηνπ ΄21 θαη πίλαθεο θαη ηνηρνγξαθίεο γηα ηα αλάθηνξα ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Ώ΄ (ζεκεξηλή ΐνπιή ησλ Βιιήλσλ). Μαξηδάθε Γ. (Βπα-Βπη-΢ηξ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : * Ο Γεχνβζμξ Μανζδάηδξ ήηαλ νπιαξρεγφο ηεο Κξήηεο πνπ έδξαζε θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ1869. * Ο Γεχνβζμξ Μανζδάηδξ (1890-1979) απφ ηε ΢ίθλν, ήηαλ δηαθεθξηκέλνο λνκνκαζήο, θαζεγεηήο ηνπ Αηεζλνχο δηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο, αθαδεκατθφο, πξφεδξνο ηεο Ώθαδεκίαο Ώζελψλ θαη κέινο ηνπ Αηεζλνχο Αηθαζηεξίνπ ηνπ ΢ηξαζβνχξγνπ. Άθεζε πινπζηφηαην ζπγγξαθηθφ έξγν. * Ο αμησκαηηθφο ηνπ Πνιεκηθνχ Ναπηηθνχ Γεχνβζμξ Μανζδάηδξ, ππεξεηνχζε ζην ππνβξχρην Πνςηεφξ θαηά ηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν. Πλίγεθε φηαλ ην ππνβξχρην βπζίζηεθε αχηαλδξν, ηνλ Αεθέκβξην 1940. Μαξηνππφιεσο (Γεσ-Εζη) Νέα Κπςέιε : Δ Μανζμφπμθδ είλαη νπθξαληθή πφιε θαη ιηκάλη ηεο Ώδνθηθήο. Σνλ 18ν θαη 19ν αηψλα είρε κεγάιε ειιεληθή θνηλφηεηα. Μαξθφλη (Πξν) Πξ. Ααληήι : Ο Γμοθζέθιμ Μανηυκζ (Guglielmo Marconi, 1874-1937) απφ ηελ Μπνιφληα, ππήξμε έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο επηζηήκεο. Ώπφ λσξίο έδεημε ελδηαθέξνλ γηα ηε θπζηθή. ΢ε ειηθία 20 εηψλ έκαζε γηα ηα πεηξάκαηα ηνπ Γεξκαλνχ

298

θπζηθνχ Υάζκνζπ Υένηξ γηα ηα ειεθηξνκαγλεηηθά θχκαηα. ΢πλέιαβε ηελ ηδέα ηεο ρξήζεο ησλ θπκάησλ απηψλ γηα ηελ αζχξκαηε απνζηνιή ζεκάησλ, φπσο γηλφηαλ κε ηνλ ηειέγξαθν θαη άξρηζε ακέζσο λα πεηξακαηίδεηαη πάλσ ζ’ απηφ. Ώπνηέιεζκα ησλ πεηξακάησλ ηνπ ήηαλ ε θαηαζθεπή ελφο αζπξκάηνπ ηειεγξάθνπ θαη ην 1895, θαηφξζσζε λα επηθνηλσλήζεη κε έλα δέθηε, πνπ βξηζθφηαλ ζε απφζηαζε 2 ρηιηνκέηξσλ. Ώξγφηεξα ήξζε ζηελ Ώγγιία, φπνπ έιαβε δίπισκα επξεζηηερλίαο. Σν 1898 έζηεηιε κήλπκα ζηελ άιιε αθηή ηεο Μάγρεο. ΢πλέρηζε λα βειηηψλεη ηε ζπζθεπή ηνπ θαη ην 1901 έζηεηιε ην πξψην αζχξκαην κήλπκα απφ ηε ΐξεηαλία ζηελ Ώκεξηθή. Ίδξπζε ηελ εηαηξία Ώζφνιαημξ Σδθεβναθζηή Βηαζνία Μανηυκζ, αξγφηεξα ζηηο ΔΠΏ ηε Αζεεκή Βηαζνία Μανηυκζ θαη εγθαζηζηνχζε ζηαζκνχο γηα ηελ επηθνηλσλία κε πινία. Δ απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο εθεχξεζεο απηήο, απνδείρζεθε φηαλ βπζίζηεθε ην πινίν Αδιμηναηία. Υάξε ζηε ρξήζε ηνπ αζχξκαηνπ, νη ζσζηηθέο δπλάκεηο έθηαζαλ έγθαηξα θαη έζσζαλ ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ πιεξψκαηνο. Σν 1909 ηηκήζεθε κε ην βξαβείν Νφκπει Φπζηθήο. ΋ηαλ ν Μαξθφλη πέζαλε, φινη νη ξαδηνθσληθνί ζηαζκνί ηνπ θφζκνπ ζίγεζαλ γηα δπν ιεπηά, γηα λα ηηκήζνπλ ηε κλήκε ηνπ. Αελ έρεη μαλαγίλεη πνηέ θάηη παξφκνην. Μαξθνπνπιηψηε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Νηθόιανο Μαξθνπνπιηώηεο απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΐξήθε λσξίο ην ζάλαην φηαλ ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη εθηειέζηεθε. Ο Γεξάζηκνο Μαξθνξάο ζε πίλαθα ηνπ Νηθεθφξνπ Λχηξα

Μαξθνξά (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο πνηεηήο Γεξάζηκνο Μαξθνξάο (1826-1911) απφ ηελ Κεθαινληά ήηαλ καζεηήο ηνπ Αηνλπζίνπ ΢νισκνχ θαη αλήθεη ζηε ιεγφκελε Βπηακδζζαηή ΢πμθή ηεο πνίεζεο. ΢πνχδαζε λνκηθά φκσο πξνηίκεζε λα αθνζησζεί ζηελ πνίεζε. Πξσηνεκθαλίζηεθε κε ην πνίεκα Σμ πνχημ Φοπμζάαααημ αθηεξσκέλν ζην λεθξφ ΢νισκφ. ΋κσο απηφ πνπ ηνπ έδσζε αλαγλψξηζε ήηαλ Ο υνημξ, επηθφ πνίεκα γξακκέλν ζηε δεκνηηθή γηα ηνπο επαλαζηάηεο ηεο Κξήηεο θαη ην νινθαχησκα ηνπ Ώξθαδίνπ. Βμέδσζε δπν πνηεηηθέο ζπιινγέο: Πμζδηζηά ένβα θαη Μζηνά ηαλίδζα. Έζηξσζε, ηδέο ην πέιαγν, θη είλαη ηεο αχξαο θιίλε! ΋ιν ην βάζνο ηνπ εκπνξεί! αλζξψπνπ κάηη λα ραξεί ζε ηέηνηα σξαία γαιήλε. Γεξάζηκνο Μαξθνξάο : ΐναδζάηζηδ βαθήκδ

Μάξθνπ Ώπξειίνπ (Ρσκ) Πιάθα : Ο Μάνημξ Ώονήθζμξ (121-180) ήηαλ ν ηειεπηαίνο απφ ηνπο Πέκηε Καθμφξ Ώοημηνάημνεξ πνπ ε δηαδνρηθή βαζηιεία ηνπο ζεκάδεςε ηνλ πνοζυ αζχκα ηδξ Ρςιασηήξ Ώοημηναημνίαξ. Αηδάρζεθε ηελ ιαηηληθή θαη ειιεληθή θηινζνθία, ξεηνξηθή θαη ηζηνξία θαη είρε δάζθαιν ηνλ ζνθηζηή Δνχδδ ημκ Ώηηζηυ. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηεο βαζηιείαο ηνπ βξηζθφηαλ ζπλερψο ζηα ζχλνξα, πνιεκψληαο ζηε Γεξκαλία, ζηελ Ώγγιία, ζηελ Ώθξηθή θαζψο θαη ηνπο Πάξζνπο ζηελ Ώλαηνιή. Σν 180 πέζαλε ζηε ΐηληνκπφλα (ΐηέλλε). Ο Μάξθνο Ώπξήιηνο ππήξμε ν ηειεπηαίνο εθπξφζσπνο ησλ ζησηθψλ. Έγξαςε, ελψ βξηζθφηαλ ζε πφιεκν, ηνπο Αζαθμβζζιμφξ ηνπ ζηα ειιεληθά, κε ηίηιν Σα εζξ εαοηυκ, αληηπξνζσπεπηηθέο ζθέςεηο ηεο ζησηθήο θηινζνθίαο θαη πλεχκαηνο. Οη Αηαινγηζκνί ηνπ δηαζψζεθαλ θαη γηα πνιιέο γεληέο ήηαλ αληηθείκελν κειέηεο θαη ζαπκαζκνχ γηα ηελ πξαθηηθή θαη πνιηηηθή ηνπο ζνθία. Τπήξμε θαιφο εγεκφλαο. Μείσζε ηνπο αγψλεο ησλ κνλνκάρσλ θαη λνκνζέηεζε γηα ηελ θαιχηεξε κεηαρείξηζε ησλ δνχισλ. Αελ έθαλε ν ίδηνο δηψμεηο θαηά ησλ ρξηζηηαλψλ, αιιά θαη δελ ηηο παξεκπφδηζε, γηαηί πίζηεπε φηη ν ζθνπφο ηνπο ήηαλ λα θαηαζηξέςνπλ ην θξάηνο

299

Μάξθνπ Βπγεληθνχ Νεάπνιε : βιέπε Βοβεκζημφ Μάνημο Μάξθνπ Μνπζνχξνπ (ΐπδ) Μεηο : βιέπε Μμοζμφνμο Μάνημο Μάξθνπ Μπφηζαξε (Βπα) Φηινπάππνπ-Κνπθάθη : βιέπε Μπυηζανδ Μάνημο Μαξκαξά (Γεσ) Πνιχγσλν : Μανιανάξ είλαη άιιε νλνκαζία ηεο Πξνπνληίδαο θαη ηεο λεζίδαο Πξνθνλλήζνπ, πνπ βξηζθφηαλ ζηε ζάιαζζά ηνπ. Οη Έιιελεο θάηνηθνί ηνπ εθδηψρζεθαλ θαη ίδξπζαλ ηνλ Νέμ Μανιανά ζηε Υαιθηδηθή. Μάξλε (Γεσ-Εζη) Πιαηεία ΐάζεο-Μνπζείν : Ο Μάνκδξ είλαη πνηάκη ηεο Γαιιίαο πνπ ελψλεηαη κε ην ΢εθνπάλα θνληά ζην Παξίζη. ΢ηνλ Μάξλε έγηλαλ δπν αηκαηεξέο κάρεο (1914 θαη 1918) θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ Ώ΄ Παγθνζκίνπ πνιέκνπ. Μαξζχα (Μπζ) Πξνκπνλά : Ο ζάηπξνο απφ ηε Φξπγία Μανζφαξ ήηαλ αδειθφο ηνπ εθεπξέηε ηνπ κνλνχ απινχ ΐάβπνο θαη δάζθαινο ηνπ Οιχκπνπ ζηνλ απιφ. Γλσζηφο είλαη ν κχζνο ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ν Μαξζχαο πνπ έπαηδε ηνλ απιφ πξνθάιεζε ζε κνπζηθή κνλνκαρία ηνλ Ώπφιισλα πνπ έπαηδε ηελ ιχξα. ΢ην δηαγσληζκφ νξίζηεθαλ θξηηέο πνπ ήηαλ νη Μνχζεο απφ ηελ πιεπξά ηνπ Ώπφιισλα θαη ν βαζηιηάο ηεο Φξπγίαο Μίδαο απφ ηελ πιεπξά ηνπ Μαξζχα. Οη θξηηέο αλάδεημαλ ληθεηή ηνλ Ώπφιισλα θαη ζχκθσλα κε ηνπο φξνπο ηεο κνλνκαρίαο, ν Μαξζχαο δέζεθε ζε έλα δέληξν θαη ν ζεφο ηνλ έγδαξε δσληαλφ! Σν αίκα ηνπ ζρεκάηηζε ηνλ νκψλπκν πνηακφ. Δ ιαηξεία ηνπ Μαξζχα ήηαλ εληαγκέλε ζηε ιαηξεία ηεο Κπβέιεο. Ο Μαξζχαο θαη ν Ώπφιισλαο δηαγσλίδνληαη

Μαξηειάνπ (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο Ώκηχκζμξ Μανηέθαμξ (1754-1817) απφ ηε Γάθπλζν ήηαλ πνηεηήο. ΢πνχδαζε θηινινγία θαη ήηαλ δάζθαινο ηνπ ΢νισκνχ θαη ηνπ Οχγνπ Φψζθνινπ. Ήηαλ ζεξκφο ζαπκαζηήο ηεο γαιιηθήο επαλάζηαζεο θαη έγηλε ν θήξπθαο ησλ ηδεψλ θαη ησλ αξρψλ ηεο ζην λεζί. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία, αιιά πέζαλε πξηλ ηελ Βπαλάζηαζε. Μαξηδψθε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ώθφκα δπν - απφ ηνπο πνιινχο - Βπηαλήζηνη πνηεηέο : * Ο Ώκδνέαξ Μανηγχηδξ (1849-1923) απφ ηε Γάθπλζν, γηνο ηνπ ηηαιηθήο θαηαγσγήο Λμοδμαίημο Μανηγχηδ θαη αδειθφο ηνπ επίζεο πνηεηή ΢ηέθακμο Μανηγχηδ. Ήηαλ γλσζηφο κε ην ςεπδψλπκν Τάθηλζνο. Έξγα ηνπ: Νοπημθμφθμοδα, Ο Αζάημξ, Ο θθμίζαμξ θ.ά. * Ο ΢ηέθακμξ Μανηγχηδξ (1855-1913) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ν ηειεπηαίνο ιπξηθφο πνηεηήο ηεο επηαλεζηαθήο ζρνιήο. ΢πνχδαζε ειιεληθή θαη ηηαιηθή θηινινγία θαη εξγάζηεθε γηα θάπνην δηάζηεκα σο θαζεγεηήο ησλ ηηαιηθψλ. Ώξγφηεξα εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα θαη εξγάζηεθε σο δεκνζηνγξάθνο. Αεκνζίεπε πνηήκαηά ηνπ ζε δηάθνξα έληππα. Πνηεηηθέο ηνπ ζπιινγέο: Πμίδζδ, ΍νεξ ααζακζζιχκ, Μπαθάκηεξ, ΢μκέηα θ.ά. Χ, πσο γεινχλε ηα καχξα κάηηα ζνπ κεο ζηνλ θαζξέθηε πνπ θαζξεθηίδεζαη, ζαλ ηνλ ήιην πνπ ζηέξλεη κηα αρηίδα ζηα λεξά ηα θαζάξηα ηεο ιίκλεο. ΢ηέθαλνπ Μαξηδψθε : Πςξ βεθμφκε ηα ιάηζα ζμο

Μαξηηλέγθνπ (Βζλ-Λνγ-Λνγ) Νέα Φηινζέε : * Ο γαηνθηήκνλαο, θηιηθφο θαη πνιηηηθφο Ώκηχκζμξ Μανηζκέβημξ (1754-1836) απφ ηελ Γάθπλζν, έδξαζε θαηά ησλ Ρψζσλ πνπ είραλ θαηαιάβεη ηα Βπηάλεζα. Ώξγφηεξα επηρείξεζε λα απνζπάζεη ηε Γάθπλζν απφ ηελ Πμθζηεία ηδξ Βπηακήζμο θαη λα ηελ θαηαζηήζεη απηφλνκε πνιηηεία, αιιά απέηπρε. Ώγσλίζηεθε θαη θαηά ηεο αγγιηθήο θπξηαξρίαο θαη δηψρζεθε θαη θπιαθίζηεθε . * Μηα απφ ηηο πξψηεο Βιιελίδεο ζπγγξαθείο, ε Βθζζάαεη Μμοηγάκ-Μανηζκέβημο (180132) έγηλε γλσζηή θπξίσο απφ ηελ Ώοημαζμβναθία ηεο πνπ εθδφζεθε πνιιά ρξφληα κεηά ην ζάλαηφ ηεο απφ ηνλ γην ηεο Βθζζααέηζμ Μανηζκέβημ.

300

Δ Βιηζάβεη κνξθψζεθε ζρεδφλ κφλε ηεο, έκαζε αξραία ειιεληθά, μέλεο γιψζζεο θαη κειέηεζε θηινζνθία, ξεηνξηθή θαη πνίεζε. Έθαλε κεηαθξάζεηο θαη παξάιιεια έγξαθε πνηήκαηα, ηξαγσδίεο, δξάκαηα, πξαγκαηείεο θαη άιια. Κάπνηνη ηίηινη: Δ ιδηνζά, Ώζ Θήααζ εθεοεενςιέκαζ, Ο ηαθυξ παηήν, Πενί πμζδηζηήξ. Δ απηνβηνγξαθία ηεο ζεσξείηαη ζπνπδαίν ινγνηερληθφ έξγν, αιιά θαη πεγή ζεκαληηθψλ πιεξνθνξηψλ γηα ηελ θνηλσλία ηεο επνρήο ηεο θαη ηε ζέζε ηεο γπλαίθαο ζ’ απηήλ. Δ Βιηζάβεη πέζαλε 31 εηψλ, ηξεηο κήλεο κεηά ηε γέλλεζε ηνπ γηνπ ηεο. * Ο Βθζζααέηζμξ Μανηζκέβημξ (1832-1885) γηνο ηεο Βιηζάβεη, ήηαλ κνπζνπξγφο θαη ζηηρνπξγφο. Έκαζε ειιεληθά, ιαηηληθά, ηηαιηθά, γαιιηθά, γεξκαληθά θαη αγγιηθά. Μεηέθξαζε πνιινχο θιαζζηθνχο αιιά θαη ζχγρξνλνχο ηνπ πνηεηέο θαη ζπγγξαθείο. Βπίζεο έγξαςε ιπξηθά θαη επηθά πνηήκαηα θαζψο θαη ιηκπξέηα γηα φπεξεο. Μαξσλείαο (Εζη) Κνισλφο : * Δ Μανχκεζα ήηαλ πφιε ηεο Θξάθεο πνπ ηδξχζεθε – ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία – απφ ηνλ Μάξσλα ηεξέα ηνπ Ώπφιισλα, εγγνλφ ηνπ Αηνλχζνπ θαη ηεο Ώξηάδλεο. Δ πφιε κάιινλ θηίζηεθε απφ Υίνπο απνίθνπο. ΢ψδνληαη εξείπηα ηνπ ηείρνπο ηεο θαη ηνπ αξραίνπ ζεάηξνπ. * Δ Μανχκεζα ήηαλ ηνπνζεζία ζην Λαχξην Ώηηηθήο. Βθεί αλαθαιχθζεθαλ ηνλ 5ν αηψλα ζεκαληηθά θνηηάζκαηα αξγχξνπ. Μαζζαιίαο (Γεσ-Εζη) Κέληξν : Δ Μαζζαθία (γαιιηθά Marseille) είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ιηκάληα ηεο Γαιιίαο θαη ε δεχηεξε ζε πιεζπζκφ γαιιηθή πφιε. Δ αξραία Μαζζαθία ήηαλ απνηθία ησλ Φσθαέσλ θαη ηδξχζεθε ηνλ 7ν π.Υ. αηψλα. Ήηαλ ζεκαληηθφ θέληξν ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ ζηε δπηηθή Μεζφγεην. Σνλ 4 ν π.Υ. αηψλα, μεθίλεζε ν Ππζέαο απφ ηελ Μαζζαιία, γηα ην ηζηνξηθφ ζαιάζζην ηαμίδη ηνπ έμσ απφ ηα γλσζηά ηφηε ζχλνξα ηνπ θφζκνπ, πέξαζε ηα ζηελά ηνπ Γηβξαιηάξ, ηα ΐξεηαληθά λεζηά θαη έθηαζε (φπσο πηζαλνινγείηαη) σο ηελ αξραία Θνχιε (Εζιαλδία;, Ννξβεγία; ή λεζηά Φεξφεο;). Ο Φξαγθηφο Μαζηξαράο

Μαζηξαρά (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Φναβηζυξ Μαζηναπάξ (1792-1868) ήηαλ νπιαξρεγφο Δξαθιείνπ. Πνιέκεζε ζε φιεο ηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο (1821, 1841, 1858 θαη 1866). ΢πλνιηθά έιαβε κέξνο ζε 120(!) κάρεο. ΢θνηψζεθε πνιεκψληαο – παξά ηελ ειηθία ησλ 76 ρξφλσλ ηνπ – ζε κάρε ζηηο Ώζίηεο, θνληά ζην ΓνξγνιαΎλη. Μαηξφδνπ (Βπα) Κνπθάθη : Βπψλπκν δπν αγσληζηψλ ηνπ ’21: * Ο Εςάκκδξ Μαηνυγμξ απφ ηελ Όδξα, πήξε κέξνο ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. * Ο Λέηηαξ Μαηνυγμξ απφ ηηο ΢πέηζεο, ήηαλ ππξπνιεηήο θαη δηαθξίζεθε ζηελ λαπκαρία ηνπ Γέξνληα. Ο πνηεηήο Γεψξγηνο ΢ηξαηήγεο έγξαςε γηα ηνλ Μαηξφδν έλα πνίεκα ζην νπνίν ν θησρφο θαη αγλνεκέλνο γέξν-ππξπνιεηήο πάεη λα ζπλαληήζεη ηνλ ζπκπνιεκηζηή ηνπ θαη πξσζππνπξγφ πιένλ Κσλζηαληίλν Καλάξε: «Δδψ ηη ζέιεηο γέξνληα; ξσηά ηνλ θαπεηάλην ζην ππνπξγείνλ εκπξνζηά θάπνηνο ζαιαζζηλφο ληπκέλνο ζηα ρξπζά, «Παηδί κνπ είλαη πάλσ ν Κσλζηαληήο;» «Πνηνο Κσλζηαληήο;». «Απηφο ν Φαξηαλφο». «Γελ ιέλ θαλέλα Φαξηαλφ, εδψ είλαη Τπνπξγείν, λα δεηηαλέςεηο πήγαηλε κεο ζην θησρνθνκείν». Γεσξγίνπ ΢ηξαηήγε : Ο Μαηνυγμξ

Μάηζε (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κονζάημξ Μάηζδξ (1926-58) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ θππξηαθνχ αγψλα γηα απηνδηάζεζε ηνπ λεζηνχ θαη κέινο ηεο ΒΟΚΏ. ΋ηαλ αλαθαιχθζεθε ην θξεζθχγεην ηνπ πξνηίκεζε λα ζθνησζεί παξά λα ζπιιεθζεί.

301

Μαηζνχθα ΢π. (Λνγ) Άλσ Παηήζηα : Ο ΢πφνμξ Μαηζμφηαξ (1873-1928) απφ ηελ Τπάηε, ζπνχδαζε λνκηθή, αιιά δελ εμάζθεζε ην επάγγεικα πξνηηκψληαο λα αθνζησζεί ζηελ πνίεζε. Έξγα ηνπ Γθοημπανάιαηα, Παηνζςηζηά ηναβμφδζα, ΢αθπίζιαηα θ.ά. Μαπξηθίνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Φθάαζμξ Μαονίηζμξ Σζαένζμξ Ώφβμοζημξ (539-602), απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ (582-602), ήηαλ ηθαλφο εγεκφλαο θαη θέξδηζε ηελ εηξήλε κε ηνπο Πέξζεο ηεξκαηίδνληαο έλα πνιπεηή πφιεκν. Καηάθεξε λα απσζήζεη ηνπο Ώβάξνπο θαη ηνπο ΢ιάβνπο πνπ απεηινχζαλ ηελ απηνθξαηνξία. Θέζπηζε ηνλ ηίηιν ηνπ Οηθνπκεληθνχ παηξηάξρε γηα ηνλ εθάζηνηε αξρηεξέα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, πξνθαιψληαο ηελ νξγή ηνπ πάπα ηεο Ρψκεο θαη ζέηνληαο ηηο βάζεηο γηα ην κειινληηθφ ζρίζκα ησλ Βθθιεζηψλ. Βπίζεο ζπλέγξαςε ην βηβιίν ζηξαηησηηθήο ηερληθήο ΢ηναηδβζηυκ πνπ απνηέιεζε ην νξγαλσηηθφ εγρεηξίδην ηνπ βπδαληηλνχ ζηξαηνχ γηα αηψλεο. Ώλαηξάπεθε θαη εθηειέζηεθε απφ εμέγεξζε ηνπ ζηξαηνχ. Μαπξνβνπληψηε (Βπα) Κνπθάθη : Ο νπιαξρεγφο ΐάζμξ Μαονμαμοκζχηδξ (17971847) απφ ην Μαπξνβνχλην, ήξζε ην1821 ζηελ Βιιάδα θαη καδί κε ηνλ Κξηεδψηε πήξε κέξνο ζηηο κάρεο ηεο Καξχζηνπ, ησλ ΢ηχξσλ θαη αιινχ. Με ην βαζκφ ηνπ ρηιίαξρνπ πνιέκεζε καδί κε ηνλ Καξατζθάθε ζηελ Ώηηηθή θαη αξγφηεξα θαηά ηνπ Εκπξαήκ ζηελ Πεινπφλλεζν. ΢πκκεηείρε ζε κάρεο σο ην 1829. Βληάρζεθε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη έγηλε ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα. Μαπξνγέλνπο Μαληψο Άγ. Παληειεήκνλαο Ώρ. : βιέπε Μακηχξ Μαονμβέκμοξ Μαπξνθνξδάηνπ (νδφο & πιαηεία) (Βζλ-Βπα-Πνι) Γσνδφρνο Πεγή : Βπψλπκν θαλαξηψηηθεο νηθνγέλεηαο, κέιε ηεο νπνίαο ππήξμαλ εγεκφλεο θαη πνιηηηθνί: * Ο Ώθέλακδνμξ Μαονμημνδάημξ μ ελ Ώπμννήηςκ (1636-1709), ιφγηνο, ηαηξνθηιφζνθνο, κέγαο δηεξκελέαο ζηελ Τςειή Πχιε θαη εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο. Άθεζε πινχζην ζπγγξαθηθφ έξγν. * Ο Νζηυθαμξ Μαονμημνδάημξ (1670-1730), Μέγαο Λνγνζέηεο ηεο Βθθιεζίαο, δηεηέιεζε δηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο θαη εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο θαη ηεο Οπγγξνβιαρίαο. * Ο Εςάκκδξ Μαονμημνδάημξ (1689-1720) δηεηέιεζε δηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο θαη εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο θαη ηεο Οπγγξνβιαρίαο. * Ο Κςκζηακηίκμξ Μαονμημνδάημξ (1711-1819), ρξεκάηηζε έμη θνξέο εγεκφλαο ηεο ΐιαρίαο θαη ηέζζεξηο ηεο Μνιδαβίαο. Καηάξγεζε ηελ δνπινπαξνηθία θαη θαηάζηξσζε ζρέδην γηα ηε δεκηνπξγία κπζηηθήο εηαηξείαο γηα ηελ επαλάζηαζε. * Ο Ώθέλακδνμξ Μαονμημνδάημξ μ Φζνανήξ (-1819), δηεηέιεζε Μέγαο Αηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο θαη εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο. Καηεγνξήζεθε γηα θηινξσζηθά αηζζήκαηα θαη θαηέθπγε ζηε Ρσζία ην 1786, εμ νπ θαη ην πξνζσλχκην θηξαξήο (θπγάο). Ο Ώιέμαλδξνο Μαπξνθνξδάηνο

* Ο Ώθέλακδνμξ Μαονμημνδάημξ (1791-1865) ήηαλ εμέρσλ πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ήξζε κε νκάδα θίισλ ηνπ θαη θηιειιήλσλ ζην Μεζνιφγγη θαη εθιέρζεθε πξφεδξνο ηεο Γεξνπζίαο ηεο Απη. Βιιάδαο. Ώλ θαη ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ Αεκ. Τςειάληε θαη ηνπο ζηξαηησηηθνχο ηεο Πεινπνλλήζνπ, θαηφξζσζε λα αλαδεηρζεί πξφεδξνο ηεο Ώ’ Βζλνζπλέιεπζεο ζηε Βπίδαπξν. Ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο πνιηηηθνχο εγέηεο θαη ν αξρεγφο ηνπ αββθζημφ ηυιιαημξ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε θξάηεζε ερζξηθή ζηάζε πξνο ηνλ Καπνδίζηξηα θαη επί ΋ζσλα αλέιαβε ην ππνπξγείν Βμσηεξηθψλ. Μεηά ην θίλεκα ηεο Γ΄ ΢επηεκβξίνπ έγηλε πξσζππνπξγφο. ΢πλνιηθά ρξεκάηηζε ηέζζεξηο θνξέο πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο.

302

Μαπξνκηράιε (Βζλ-Βπα-Πνι) Νεάπνιε : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο απφ ηε Μάλε: * Ο Εςάκκδξ ή ΢ηοθμβζάκκδξ Μαονμιζπάθδξ (1726-69) αλ θαη δηαθψλεζε κε ηελ ππνθηλνχκελε απφ ηνπο Ρψζνπο επαλάζηαζεο (Οξισθηθά), αληηζηάζεθε ζηε ηνπξθηθή επίζεζε θαη ζθνηψζεθε φηαλ νη Σνχξθνη έθαςαλ ηνλ πχξγν ηνπ. * Ο Δθίαξ Πζένμξ Μαονμιζπάθδξ (1730-1800), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ θαη παηέξαο ησλ Δθία, Πεηνυιπεδ, Σγακή, Κςκζηακηίκμο θαη Κονζαημφθδ Μαονμιζπάθδ. * Ο Ώκηχκδξ Μαονμιζπάθδξ (1792-1873) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Πνιέκεζε ζηελ Καιακάηα θαη ζην ΐαιηέηζη, θαη πήξε ην βαζκφ ηνπ ζηξαηεγνχ. Τπεξέηεζε σο ππαζπηζηήο ην ΋ζσλα θαη ρξεκάηηζε γεξνπζηαζηήο. * Ο Πέηνμξ ή Πεηνυιπεδξ Μαονμιζπάθδξ (1765-1848), γηνο ηνπ Διία, ζηηο 23 Μαξηίνπ 1821, επηθεθαιήο 5.000 Μαληαηψλ θαηέιαβε ηελ Καιακάηα θαη θήξπμε ηελ επαλάζηαζε. Πήξε κέξνο ζηελ άισζε ηεο Σξίπνιεο θαη ζε πνιιέο κάρεο. Βθιέρζεθε αληηπξφζσπνο ζηηο ηξεηο πξψηεο Βζληθέο ΢πλειεχζεηο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ήξζε ζε ξήμε κε ηνλ Καπνδίζηξηα, πξνζπάζεζε λα μεζεθψζεη ηε Μάλε ελαληίνλ ηνπ θαη γη’ απηφ θπιαθίζηεθε. Ο αδειθφο ηνπ Κσλζηαληίλνο θαη ν γηνο ηνπ Γεψξγηνο δνινθφλεζαλ ηνλ θπβεξλήηε ην 1831. Ο Πεηξφκπεεο Μαπξνκηράιεο

Ο Πεηξφκπεεο ηηκήζεθε κε ην βαζκφ ηνπ αληηζηξαηήγνπ θαη έγηλε γεξνπζηαζηήο. * Ο Κςκζηακηίκμξ Μαονμιζπάθδξ (1797-1831) ήηαλ αδειθφο ηνπ Πεηξφκπεε θαη αγσληζηήο ηνπ ΄21. Πήξε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο θαη δηαθξίζεθε. ΋κσο ζηελ ηζηνξία έκεηλε σο έλαο απφ ηνπο δνινθφλνπο ηνπ Καπνδίζηξηα. Μαδί κε ην αληςηφ ηνπ Γεψξγην δνινθφλεζαλ ηνλ θπβεξλήηε ην 1831. Καηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε. * Ο Δθίαξ Μαονμιζπάθδξ (1795-1822) γηνο ηνπ Πεηξφκπεε ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Έιαβε κέξνο ζε κάρεο ζηελ Ώζήλα, Σξίπνιε θαη Βχβνηα. ΢θνηψζεθε ζηα ΢ηχξα. * Ο Εςάκκδξ Μαονμιζπάθδξ (1804-25) γηνο ηνπ Πεηξφκπεε, παξά ηε λεαξή ηνπ ειηθία έιαβε κέξνο ζηηο κάρεο ηνπ ΐαιηεηζίνπ θαη ηνπ Νηνθάζηξνπ, φπνπ θαη ζθνηψζεθε. * Ο Ώκαζηάζζμξ Μαονμιζπάθδξ (1799-1870) γηνο ηνπ Πεηξφκπεε θαη αγσληζηήο ηνπ ΄21. Βληάρζεθε ζην ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη αξγφηεξα δηεηέιεζε γεξνπζηαζηήο θαη ππνπξγφο. * Ο Γεχνβζμξ Μαονμιζπάθδξ (1798-1831) γηνο ηνπ Πεηξφκπεε αγσληζηήο ηνπ ΄21, είλαη γλσζηφο σο ν έλαο απφ ηνπο δνινθφλνπο ηνπ Καπνδίζηξηα. Μαδί κε ην ζείν ηνπ Κσλζηαληίλν δνινθφλεζαλ ηνλ θπβεξλήηε. Καηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε. Μαπξνκκαηαίσλ (Βζλ-Βπα-Πνι) Πεδίν Άξεσο : Μαονμιιάηδξ είλαη επψλπκν νηθνγέλεηαο ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο. * Ο Μήηζμξ Μαονμιιάηδξ, πξνεζηφο ηεο Ώθαξλαλίαο, δηψρζεθε απφ ηνλ Ώιή παζά θαη εθηειέζηεθε απφ ηνπο Ώιβαλνχο ην 1792. * Ο ιφγηνο θαη ειιεληζηήο Νζηυθαμξ Μαονμιιάηδξ (1770-1817) απφ ηελ Ώθαξλαλία, ήηαλ απφ ηνπο ηδξπηέο θαη δάζθαινο ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο. * Ο Γεχνβζμξ Μαονμιιάηδξ (1771-1836) απφ ην Ξεξφκεξν, αγσληζηήο ηνπ ’21, δηεηέιεζε κέινο εζλνζπλειεχζεσλ, γξακκαηέαο νηθνλνκηθψλ θαη ζχκβνπινο επηθξαηείαο. * Ο Βπαιεζκχκδαξ Μαονμιιάηδξ (1846-1928) δηπισκάηεο θαη πνιηηηθφο, δηεηέιεζε ηέζζεξηο θνξέο βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. * Ο γηαηξφο θαη πνιηηεπηήο Ξεκμθχκ Μαονμιιάηδξ (1869-1940), ρξεκάηηζε βνπιεπηήο ΐφληηζαο θαη επαλεηιεκκέλα αληηπξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Μαπξνκκάηε ΢. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κχπξηνο ΢ηέθζμξ Μαονμιιάηδξ (1932-56) ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ θαη καρεηήο γηα ηελ απηνδηάζεζε ηνπ λεζηνχ. ΢πλειήθζε γηα 303

‘ηξνκνθξαηηθέο’ ελέξγεηεο θαηά ηνπ βξεηαληθνχ ζηξαηνχ θαη εθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ καδί κε ηνπο ζπλαγσληζηέο ηνπ Ώλδξέα Παλαγίδε θαη Μηράιε Κνπηζφθηα. Μάρεο Ώλαιάηνπ (νδφο & πιαηεία) (Εζη) Νένο Κφζκνο : Ώκάθαημξ νλνκαδφηαλ ηνπνζεζία ηεο Ώηηηθήο θνληά ζηε Νέα ΢κχξλε. Βθεί ηνλ Ώπξίιην ηνπ 1827 νη Έιιελεο επαλαζηάηεο κε εγέηε ηνλ Γεψξγην Καξατζθάθε πξνεηνηκάζηεθαλ γηα επίζεζε θαηά ηεο Ώθξφπνιεο πνπ ππεξάζπηδαλ νη Σνχξθνη ηνπ Κηνπηαρή. Σε παξακνλή ηεο κάρεο ν Καξατζθάθεο ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα. Σελ επφκελε ζηε Μάπδ ημο Ώκαθάημο νη Έιιελεο εηηήζεθαλ. Μάρεο Εβάλ (Εζη) ΢επφιηα : Σνλ Ννέκβξην 1940 ζηελ πεξηνρή ηνπ φξνπο Εαάκ ηεο Νφηηαο Ώιβαλίαο δηεμήρζε κάρε κεηαμχ ειιεληθψλ θαη ηηαιηθψλ δπλάκεσλ πνπ έιεμε κε λίθε ησλ πξψησλ. Δ Μάπδ ημο Εαάκ άλνημε ην δξφκν γηα ηελ θαηάιεςε ηεο Κνξπηζάο . Μάρεο Πφγξαδεηο (Εζη) ΢επφιηα : Δ Μάπδ ημο Πυβναδεηξ ήηαλ αθφκα κηα ζχγθξνπζε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Εηαιψλ πνπ έγηλε θνληά ζηελ αιβαληθή πφιε Πφγξαδεηο ζηηο αξρέο Αεθεκβξίνπ 1940. Μέγα Ε. (Βπη-΢ηξ) Νέα Φηινζέε : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθαΜεγαξίδε (έθδνζε Αήκνπ Ώζελαίσλ) ν Εςάκκδξ Μέβαξ ήηαλ έθεδξνο αμησκαηηθφο πνπ ζθνηψζεθε ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Βκθπιίνπ Πνιέκνπ ην 1948. Μεγαθιένπο (Ώξρ) Πξνκπνλά : * Ο επψλπκνο άξρσλ Μεβαηθήξ (7νο π.Υ. αη.) πξσηνζηάηεζε ζηε ζθαγή ησλ νπαδψλ ηνπ Κχισλα. * Ο Μεβαηθήξ (600-529 π.Υ.), παηέξαο ηνπ ζεκειησηή ηεο αζελατθήο δεκνθξαηίαο Κθεζζεέκδ θαη πξνπάππνο ηνπ Πενζηθή. Ήηαλ κεηξηνπαζήο πνιηηηθφο θαη ήξζε ζε αληίζεζε κε ηνλ Πεηζίζηξαην. ΋ηαλ ν ηειεπηαίνο επέβαιε ηελ ηπξαλλία ηνπ, ν Μεγαθιήο θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ εμνξίζηεθαλ ζηνπο Αειθνχο. Μεγάιεο ηνπ Γέλνπο ΢ρνιήο (πιαηεία) (Εζη) Βπαγγειηζκφο : Δ Μεβάθδ ημο Γέκμοξ ΢πμθή είλαη ην αξραηφηεξν εθπαηδεπηήξην ηεο Πφιεο. Εδξχζεθε ην 1454 (έλα ρξφλν κεηά ηελ άισζε) απφ ηνλ παηξηάξρε Γεψξγην ΢ρνιάξην. Ώπφ ηε ζρνιή απηή πέξαζαλ δεθάδεο επηθαλείο Φαλαξηψηεο θαη θάηνηθνη ηεο Πφιεο (αθφκα θαη Σνχξθνη), νη νπνίνη έγηλαλ παηξηάξρεο, ιφγηνη ή ζηειέρσζαλ ηνλ νζσκαληθφ θξαηηθφ νξγαληζκφ (δηεξκελείο, εγεκφλεο ησλ παξαδνπλάβησλ ρσξψλ, αμησκαηνχρνη ηεο Τςειήο Πχιεο θιπ.). Δ Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ΢ρνιή

Μεγαινπφιεσο (Γεσ) Γθχδε: Δ Μεβαθυπμθδ είλαη πφιε ηεο Ώξθαδίαο, πξσηεχνπζα ηεο νκψλπκεο επαξρίαο. Εδξχζεθε ην 370 π.Υ. απφ ηνλ Βπακεηλψλδα, κε ζηφρν λα απνηειέζεη ηνλ θέληξν ησλ Ώξθάδσλ θαη αληίπαιν δένο γηα ηε ΢πάξηε. Σν 223 ν βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κιενκέλεο Γ’ θπξίεπζε ηε Μεγαιφπνιε θαη ηελ έθαςε, αλνηθνδνκήζεθε φκσο θαη πάιη απφ ηνλ Φηινπνίκελα. Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Μέβαξ Ώθέλακδνμξ (356-323 π.Υ.), ήηαλ βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο, γηνο ηνπ Φηιίππνπ ΐ’ ηνλ νπνίν δηαδέρζεθε ζην ζξφλν ζε ειηθία κφιηο 20 εηψλ. Ώκέζσο κφιηο έγηλε βαζηιηάο, έζεζε ζε εθαξκνγή ην ζρέδην ηνπ παηέξα ηνπ γηα ηελ θαηάθηεζε ηεο Ώζίαο. Σφηε ε Πεξζία, ήηαλ ε κεγαιχηεξε θαη ηζρπξφηεξε απηνθξαηνξία ηεο επνρήο. Με ζηξαηεγνχο ηνλ Παξκελίσλα, ηνπο γηνπο ηνπ Παξκελίσλα, Νηθάλνξα θαη Φηιψηα θαη ηνπο Πεξδίθα, Κξαηεξφ, Πηνιεκαίν, Ώληίγνλν θαη άιινπο θέξδηζε γξήγνξα ηελ πξψηε κάρε ηνπ Γξαληθνχ κε ηελ νπνία θαηάθηεζε φιε ηε Μ. Ώζία θαη ηηο εθεί ειιεληθέο πφιεηο. Ώθνινχζεζε ε κάρε ηεο Εζζνχ θαη ε δεχηεξε λίθε ηνπ κε ηελ νπνία επεθηάζεθε ζηελ Φνηλίθε, ηελ Παιαηζηίλε θαη ηελ Ώίγππην. ΋πνηαο πφιεο νη θάηνηθνη ηνικνχζαλ λα ηνπ αληηζηαζνχλ έλνησζαλ βαξχ ηνλ αλειέεην πέιεθπ ηεο

304

εθδίθεζεο θαη ηεο θαηαθηεηηθήο καλίαο ηνπ Ώιέμαλδξνπ. Δ Σχξνο πνπ άληεμε εξσηθά επί εθηά κήλεο, θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο, νη θάηνηθνί ηεο εμαλδξαπνδίζηεθαλ θαη 2.000 λένη ηεο ζηαπξψζεθαλ γηα παξαδεηγκαηηζκφ. Δ ηειεπηαία κάρε δφζεθε ζηα Γαπγάκεια ζηελ νπνία δηαιχζεθε ν πεξζηθφο ζηξαηφο. Ο Ώιέμαλδξνο θαηέιαβε ηηο πινχζηεο πφιεηο ΐαβπιψλα, ΢νχζα, Πεξζέπνιε. Δ φκνξθε Πεξζέπνιε ιεειαηήζεθε, θαηαζηξάθεθε ζπζέκεια θαη νη θάηνηθνί ηεο ζθάρηεθαλ αλειεψο. ΢ηνπο ηίηινπο ηνπ Ώιεμάλδξνπ πξνζηέζεθε θαη απηφο ηνπ Μεγάινπ ΐαζηιηά ησλ Πεξζψλ. ΋κσο ε δίςα ηνπ γηα θαηαθηήζεηο ήηαλ πνιχ δπλαηή. Ώθνχ πξνρψξεζε πξνο ην Ώθγαληζηάλ, κπήθε ζηελ Ελδία. ΢ε φιε ηελ πνξεία ίδξπε πφιεηο κε ην φλνκά ηνπ. ΋πνπ ζπλάληεζε αληίζηαζε, λίθεζε αιιά νη ζηξαηηψηεο ηνπ είραλ πιένλ εμαληιεζεί απφ ηηο ζπλερείο πνξείεο θαη κάρεο θη έηζη αλαγθάζηεθε λα γπξίζεη πίζσ ζηελ Πεξζία. Ο Ώιέμαλδξνο πηνζέηεζε ηα πεξζηθά έζηκα θαη ππνρξέσζε ρηιηάδεο απφ ηνπο ζηξαηηψηεο ηνπ λα παληξεπηνχλ κε Πεξζίδεο κε πεξζηθφ ηειεηνπξγηθφ. Ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνπο ζηξαηεγνχο ηνπ φηαλ ζέιεζε λα επηβάιεη ηελ ‘πξνζθχλεζε ηνπ βαζηιηά’ έλα πεξζηθφ έζηκν, πνπ νη Έιιελεο ην ζεψξεζαλ ηαπεηλσηηθφ θαη αληέδξαζαλ ζηελ εθαξκνγή ηνπ. Ο Ώιέμαλδξνο

Σν αραλέο θξάηνο πνπ δεκηνχξγεζε ν Ώιέμαλδξνο εθηεηλφηαλ απφ ηελ Ώδξηαηηθή σο ηελ Ελδία θαη απφ ηνλ Βχμεηλν σο ηελ Ώίγππην. Πξνγξακκάηηδε ηε ζπλέρηζε ησλ θαηαθηήζεψλ ηνπ, φκσο, ηνλ Ενχλην ηνπ 323 ζηε ΐαβπιψλα, κεηά απφ νξγηψδε νηλνπνζία, πξνζβιήζεθε απφ ςειφ ππξεηφ θαη ζε δέθα κέξεο πέζαλε ζε ειηθία κφιηο 33 εηψλ. Ώπνθιήζεθε Μέγαο γηα πνιινχο ιφγνπο. Ήηαλ πξάγκαηη κέγαο ζηξαηησηηθφο, πνιηηηθφο, αιιά θαη ξεαιηζηήο εγέηεο. Ώληηιήθζεθε πην γξήγνξα απφ ηνπο άιινπο φηη θάζε κε Έιιελαο δελ ήηαλ βάξβαξνο θαη ππήξραλ ζπνπδαίνη πνιηηηζκνί εθηφο ηνπ ειιεληθνχ. Ο πνιηηηζκφο απηφο πινπηίζηεθε κε ηνπο πνιηηηζκνχο ησλ θαηαθηεκέλσλ ρσξψλ θαη γηα αηψλεο κεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιέμαλδξνπ, ν εθθδκζζηζηυξ πμθζηζζιυξ φπσο απνθιήζεθε, θπξηαξρνχζε ζηελ πεξηνρή θαη επεξέαζε θαη ηνλ Ρσκατθφ θαη αξγφηεξα ηνλ ΐπδαληηλφ. ΋κσο απφ ηελ άιιε, ππήξμε θαη έλαο ζηπγλφο θαη αδίζηαθηνο θαηαθηεηήο. Καηέιαβε ρψξεο νη νπνίεο δελ ηνλ είραλ πξνθαιέζεη, φπσο ε Φνηλίθε, ε Ώίγππηνο, ή ΐαθηξηαλή θαη ε Ελδία θαη κάιηζηα πέξαζε δηα ππξφο θαη ζηδήξνπ, ηνπο ιανχο πνπ ηφικεζαλ λα αληηζηαζνχλ. Σέινο, δνινθφλεζε αδίζηαρηα θίινπο θαη ζηξαηεγνχο ηνπ (Κιείηνο, Φηιψηαο, Παξκελίσλ, Καιιηζζέλεο θ.ά.). Μεγάινπ ΐαζηιείνπ (Θξε) Ρνπθ : βιέπε ΐαζζθείμο ημο Μεβάθμο Μεγαινππφιεσο (Γεσ) Γθχδε : βιέπε Μεβαθμπυθεςξ Μεγάινπ ΢πειαίνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ κνλή ηνπ Μεβάθμο ΢πδθαίμο είλαη έλα επηβιεηηθφ νθηαφξνθν νηθνδφκεκα, θνιιεκέλν ζε έλα βξάρν ηνπ Υεικνχ ζε πςφκεηξν 850 κέηξσλ, θνληά ζηα Καιάβξπηα. Βίλαη απφ ηηο αξραηφηεξεο κνλέο, ρηίζηεθε ην 362. Μεγάξσλ (Γεσ-Μπζ) Κεξακεηθφο : Σα Μέβανα είλαη πφιε ηεο Ώηηηθήο. Πήξαλ ην φλνκά ηνπο απφ ηνλ κπζηθφ Μεγαξέα, γην ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Οηλφπεο. Έλαο άιινο γηνο ηνπ Πνζεηδψλα, ν ΐχδαο, ήηαλ ε εγέηεο ησλ Μεγαξέσλ πνπ έθηηζαλ ηελ απνηθία ΐπδάληην. Ο κχζνο ιέεη φηη πξηλ μεθηλήζνπλ ην ηαμίδη ηνπ απνηθηζκνχ ξψηεζαλ ην καληείν ησλ Αειθψλ. Ώπηφ απάληεζε φηη πξέπεη λα ρηίζνπλ ηελ απνηθία ηνπο ζηε πχνα ηςκ ηοθθχκ. Σν καληείν ελλννχζε ηνπο Μεγαξείο πνπ είραλ ηδξχζεη πξηλ αξθεηά ρξφληα ηελ πφιε Υαιθεδφλα ζηελ αζηαηηθή αθηή ηνπ ΐνζπφξνπ, αγλνψληαο ηελ θαίξηα γεσπνιηηηθή ζέζε ηεο πεξηνρήο φπνπ ν ΐχδαο έρηηζε ηε λέα πφιε.

305

Μεγαζζέλνπο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Μεβαζεέκδξ (8νο π.Υ. αη.) ήηαλ λαχαξρνο απφ ηελ Βχβνηα. Μαδί κε ηνλ Εππνθιέα ηνλ Κπκαίν, νδήγεζαλ πνιίηεο ηεο Υαιθίδαο θαη ηεο Κχκεο ζηελ Εηαιία φπνπ ίδξπζαλ ηελ απνηθία Κχκε ηεο Κακπαλίαο. * Ο ηζηνξηθφο θαη εζλνγξάθνο Μεβαζεέκδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Εσλία, έδεζε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο ΢πξίαο ΢ειεχθνπ Ώ’. Σαμίδεςε αξθεηέο θνξέο σο απεζηαικέλνο ηνπ βαζηιηά ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ΢αληξαπνχηξα ηεο Ελδίαο θαη γλψξηζε θαιά ηε ρψξα θαη ηνπο θαηνίθνπο ηεο. ΢ην βηβιία ηνπ Εκδζηά πεξηέγξαςε φζα είδε ζηα ηαμίδηα ηνπ θπξίσο ζηε βφξεηα Ελδία σο ηα Εκαιάηα θαη θαηέγξαςε ηνλ Ελδφ, ηνλ Γάγγε, ηνλ Τδάζπε θαη άιινπο πελήληα πνηακνχο ηεο ρψξαο απηήο. Μεγίζηεο (Γεσ) Κπςέιε : Μεβίζηδ είλαη ε αξραία νλνκαζία ηνπ λεζηνχ Καζηειφξηδν ησλ Ασδεθαλήζσλ. Ώπέρεη κφιηο 1,25 κίιηα απφ ηηο ηνπξθηθέο αθηέο. Οη πξψηνη άπνηθνη ηνπ λεζηνχ ήηαλ Ασξηείο, θαη ν ΋κεξνο αλαθέξεη φηη ζπκκεηείραλ ζηελ εθζηξαηεία θαηά ηεο Σξνίαο κε δηθά ηνπο πινία. ΢ήκεξα ν δήκνο ηνπ λεζηνχ νλνκάδεηαη Μεγίζηεο. Μεγίζηεο Λαχξαο (Αηα) Κνισλφο : Δ κνλή ηεο Μεβίζηδξ Λαφναξ είλαη ην πξψην ζε ηάμε κνλαζηήξη ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο θαη ην κεγαιχηεξν ζε έθηαζε. Εδξχζεθε ην 963 απφ ηνλ Άγην Ώζαλάζην ησλ Ώζσλίηε. Μεζάλσλ (Γεσ) Γθχδε : Σα Μέεακα είλαη παξαιηαθή θσκφπνιε ηεο Σξνηδελίαο θαη βξίζθεηαη ζηε πενζυκδζμ ηςκ Μεεάκςκ. Δ ρεξζφλεζνο είλαη πινχζηα ζε εθαίζηεηα, (ππάξρνπλ πεξίπνπ 30) θαη ζε ηακαηηθέο πεγέο. Μεζψλεο (Γεσ-Εζη) Βμάξρεηα : Δ Μεεχκδ είλαη θσκφπνιε ηεο Μεζζελίαο. Σελ πεξίνδν ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ νλνκαδφηαλ Πήδαζνο, πήξε δε ην ζεκεξηλφ ηεο φλνκα απφ ηελ Μεεχκδ, θφξε ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ηεο Καιπδψλαο Οηλέα. Δ πφιε έθηαζε ζηελ αθκή ηεο ην 13ν σο ηνλ 15ν αηψλα νπφηαλ ηελ θαηάθηεζαλ νη Φξάγθνη θαη νη Βλεηνί Μετληάλε (Βζλ) Κνπθάθη : Ο Πάκμξ Μεσκηάκδξ ή Μεβδάκδξ (18νο αη.) ήηαλ θιέθηεο απφ ηελ Κνδάλε. Έδξαζε ζηελ Μαθεδνλία θαη πξνζηάηεπε ηα ρσξηά ηεο πεξηνρήο απφ ηνπο θνξνεηζπξάθηνξεο ησλ Οζσκαλψλ. Ώξγφηεξα ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ληφπηνπο Σνχξθνπο θαη θαηέθπγε ζηελ πεξηνρή ηνπ ΐάιηνπ ηεο Ώθαξλαλίαο. Βθεί ζπλεξγάζηεθε κε ηνπο ΐελεηνχο ζηηο πνιεκηθέο ηνπο επηρεηξήζεηο θαηά ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Σν 1714 νη Σνχξθνη ηνλ ζπλέιαβαλ θαη ηνλ εθηέιεζαλ. Μειά Μηραήι (Πνι) Λπθαβεηηφο: Ο Μζπαήθ Μεθάξ (1833-97) απφ ηε ΢χξν, ήηαλ γηνο ηνπ θηιηθνχ Γεσξγίνπ Μειά. Ώζρνιήζεθε κε ην εκπφξην θαη απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία. Βγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα θαη αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή. Βθιέρζεθε βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. Ήηαλ παηέξαο ηνπ Παφθμο Μεθά. Ο Παχινο Μειάο ζε πίλαθα ηνπ Θεφθηινπ

Μειά Παχινπ (πιαηεία) (΢ηξ) Βπαγγειηζκφο : Ο αμησκαηηθφο ππξνβνιηθνχ Παφθμξ Μεθάξ (1870-1904) ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ καθεδνληθνχ αγψλα. Δ ήηηα ηεο Βιιάδαο απφ ηελ Σνπξθία ην 1897 ηνλ απνγνήηεπζε θαη απνθάζηζε λα ζπκκεηάζρεη ζην Μαηεδμκζηυ ημιζηάημ πνπ ηδξχζεθε γηα λα αληηκεησπίζεη ηε δξάζε ησλ ΐνπιγάξσλ θνκηηαηδήδσλ ζηε Μαθεδνλία. Με ην ςεπδψλπκν Μίηδξ Γέγαξ θαη επηθεθαιήο 35 αλδξψλ κπήθε ζηα εδάθε ηεο Μαθεδνλίαο θαη άξρηζε δξάζε. ΋κσο πξνδφζεθε θαη ελψ βξηζθφηαλ ζηε ΢ηάηηζηα πεξηθπθιψζεθε απφ ηνπξθηθφ απφζπαζκα θαη ζθνηψζεθε Μειάκπνδνο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Ο κπζηθφο Μεθάιπμοξ ήηαλ κάληεο, γηαηξφο θαη βαζηιηάο ηνπ Άξγνπο. Βπίζεο είρε ηελ ηθαλφηεηα λα θαηαιαβαίλεη ηε γιψζζα ησλ πνπιηψλ θαη ησλ άιισλ πιαζκάησλ. ΋ηαλ ν αδειθφο ηνπ ν ΐίαο ζέιεζε λα παληξεπηεί ηελ θφξε ηνπ

306

βαζηιηά ηεο Πχινπ Νειέα, ν ηειεπηαίνο δέρζεθε κε φξν λα ηνπ θέξεη ν ΐίαο ηηο αγειάδεο ηνπ Θεζζαινχ βαζηιηά Εθίθινπ. Σνλ φξν απηφ αλέιαβε λα θέξεη ζε πέξαο ν Μειάκπνπο γηα ινγαξηαζκφ ηνπ αδειθνχ ηνπ. Ώιιά ν Εθίθινο ηνλ ζπλέιαβε θαη ηνλ θπιάθηζε. ΋κσο ν Μειάκπνπο είρε αθνχζεη απφ ηνπο ηεξκίηεο φηη ε ζηέγε ηεο θπιαθήο ήηαλ ζάπηα θαη ην είπε εγθαίξσο ζηνλ Ίθηθιν. ΋ηαλ ε ζηέγε πξάγκαηη έπεζε, ν Ίθηθινο εληππσζηάζηεθε απφ ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ Μειάκπνδα θαη ηνπ δήηεζε λα ηνλ ζεξαπεχζεη απφ ηε ζεμνπαιηθή ηνπ αληθαλφηεηα. Ο Μειάκπνπο ηνλ ζεξάπεπζε θαη ν Ίθηθινο ηνπ ράξηζε ηηο αγειάδεο ηνπ. ΢ε έλα άιιν κχζν ν Μειάκπνπο ζεξάπεπζε απφ ηε ηξέια ηηο Πξνηηίδεο θφξεο ηνπ βαζηιηά ηεο Σίξπλζνο Πξνίηνπ. Δ κηα - ε Εθηλφε - πέζαλε, ε δεχηεξε ε Εθηάλαζζα παληξεχηεθε ηνλ Μειάκπνδα θαη ε ηξίηε ε Λπζίππε ηνλ ΐίαληα. Μειαλδξχνπ (Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Σν Μεθάκδνομ ήηαλ πεξηνρή ηεο αξραίαο Λπθανλίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Μειαλζίνπ (Μπζ-Ώξρ) Φπξξή : Έλα κπζηθφ θαη ηξία ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο Μεθάκεζμξ ήηαλ γηδνβνζθφο, γηνο ηνπ Ανιίνπ, θεπνπξνχ ησλ αλαθηφξσλ ηνπ βαζηιηά ηεο Εζάθεο Οδπζζέα θαη αδειθφο ηεο δνχιεο Μειαλζψο. Μεηά ηελ επηζηξνθή ηνπ Οδπζζέα ζηελ Εζάθε, πήξε ην κέξνο ησλ κλεζηήξσλ θαη πξνζπάζεζε λα ηνπο πξνκεζεχζεη κε φπια. Μεηά ηελ εμφλησζή ησλ κλεζηήξσλ, ν Οδπζζέαο ηνλ ηηκψξεζε, δηαηάζζνληαο λα ηνπ θφςνπλ ηα άθξα, ηε κχηε θαη ηα απηηά θαη θπζηθά ν Μειάλζηνο πέζαλε. * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Μεθάκεζμξ (6νο π.Υ. αη.), ζηάιζεθε ζηελ Εσλία γηα λα ππνζηεξίμεη ηελ επαλάζηαζε ησλ Εψλσλ θαηά ηεο πεξζηθήο θαηνρήο. * Ο Μεθάκεζμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ ηξαγηθφο πνηεηήο, θίινο ηνπ Κίκσλα. * Ο Μεθάκεζμξ ή Μέθακεμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα, ήηαλ δσγξάθνο, καζεηήο ηνπ Πακθίινπ. Ο Πιίληνο ηνλ αλαθέξεη σο ‘δηαπξεπέζηεξν ηνπ Ώπειιή’ θαη ν Αηνγέλεο ν Λαέξηηνο καο πιεξνθνξεί φηη ν Μειάλζηνο είρε ζπγγξάςεη έλα έξγν πεξί δσγξαθηθήο. Μειαληίαο (Γεσ) Γνχβα : * Δ Μεθακηία είλαη ρσξηφ ηεο Πάθνπ ζηελ Κχπξνπ. * Μεθακηία νλνκαδφηαλ απφ ηνπο Έιιελεο ην πξνάζηην ηεο ΢κχξλεο Καξαηάζη Μειεάγξνπ (Μπζ) Βζληθφο Κήπνο: Ο Μεθέαβνμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Καιπδψλαο Οηλέα θαη ηεο Ώιζαίαο. ΋ηαλ ήηαλ βξέθνο εκθαλίζηεθαλ νη Μνίξεο γηα λα πνπλ ην κέιινλ ηνπ. Δ Κισζψ είπε φηη ζα έρεη γελλαία ςπρή, ε Λάρεζηο φηη ζα είλαη αλδξείνο θαη ε Άηξνπνο φηη ζα πέζαηλε φηαλ θαηγφηαλ ηειείσο ην θνχηζνπξν πνπ έθαηγε εθείλε ηελ ψξα ζην ηδάθη. Σξνκαγκέλε ε Ώιζαία, άξπαμε ην μχιν, ην έζβεζε θαη ην έθξπςε ζε έλα κπανχιν. Ο Μειέαγξνο

Ώξθεηά ρξφληα αξγφηεξα, ν Οηλέαο ζπζίαζε ζηνπο ζενχο θαη μέραζε ηελ Άξηεκε. Δ ζεά νξγηζκέλε έζηεηιε ζηελ πεξηνρή έλα αγξηνγνχξνπλν, πνπ πξνμελνχζε θνβεξέο θαηαζηξνθέο ηνλ γλσζηφ Καθοδχκζμ Κάπνμ. Ο Οηλέαο θάιεζε φινπο ηνπο ήξσεο ηεο επνρήο εθείλεο θαη ππνζρέζεθε φηη φπνηνο ζθφησλε ηνλ θάπξν ζα έπαηξλε θαη ην ηνκάξη ηνπ. Πήξαλ κέξνο πξάγκαηη νη πην νλνκαζηνί ήξσεο. Ώλάκεζά ηνπο θαη ε κνλαδηθή γπλαίθα, ε Ώηαιάληε, ε νπνία ήηαλ θαη ε πξψηε πνπ ρηχπεζε ην ζεξίν. ΋κσο ην ζαλάζηκν ρηχπεκα ην έδσζε ν Μειέαγξνο. Ώπηφο έγδαξε ην δψν θαη έδσζε ην ηνκάξη ηνπ ζηελ Ώηαιάληε. Ώπηφ εμαγξίσζε ηνπο αδειθνχο ηεο κεηέξαο ηνπ θαη ζείνπο ηνπ, ηνλ Βχηππν θαη ηνλ Βπξχππιν, νη νπνίνη άξπαμαλ ην ηνκάξη ιέγνληαο φηη απηφ αλήθεη ζηελ νηθνγέλεηα, αθνχ ν Μειέαγξνο είρε ζθνηψζεη ηνλ θάπξν. ΢ηε ζπκπινθή πνπ αθνινχζεζε ν Μειέαγξνο ζθφησζε ηνπο ζείνπο ηνπ. Δ Ώιζαία εμνξγηζκέλε γηα ην ζάλαην ησλ αδειθψλ ηεο άλνημε ην κπανχιν θαη έθαςε ηειείσο ην θνχηζνπξν πνπ είρε θπιάμεη. Ο Μειέαγξνο θπζηθά πέζαλε ακέζσο θαη ε Ώιζαία κεηαλνησκέλε απηνθηφλεζε.

307

Μειελίθνπ (Γεσ-Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Σν Μεθέκζημ είλαη πφιε ηεο βνπιγαξηθήο

Μαθεδνλίαο. Σν 11ν αηψλα ηελ πεξηνρή έγηλαλ κάρεο κεηαμχ ΐπδαληηλψλ θαη ΐνπιγάξσλ Μειεηίνπ ΐαζηιείνπ (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Μεθέηδξ ΐαζζθείμο ήηαλ θηιηθφο θαη νπιαξρεγφο, απφ ηε Υαζηά Ώηηηθήο. Πνιέκεζε κε ηνπο αδειθνχο ηνπ, ζηελ Ώθξφπνιε, ζην Υαιάλδξη, ζην Ααδί θαη ζε άιιεο κάρεο,. Ανινθνλήζεθε απφ ζπκπαηξηψηεο ηνπ ην 1826. Μειεηίνπ Πεγά (Θξε) Μεηο : Ο παηξηάξρεο Ώιεμαλδξείαο Μεθέηζμξ Πδβάξ (15491601) απφ ηνλ Υάλδαθα (Δξάθιεην) ηεο Κξήηεο, εξγάζηεθε γηα ηελ παξεκπφδηζε ηεο επηξξνήο ηεο Καζνιηθήο Βθθιεζίαο ζηε Ρσζία θαη ζηηο άιιεο ρψξεο ηεο Ώλαηνιήο. Μειηδφλε (Βπα) Κεξακεηθφο : Μεθζδυκδξ ή Αάκδμθμξ είλαη επψλπκν έμη αδειθψλ αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ην ρσξηφ Μειηδφλη ηεο Κξήηεο: * Ο Ώκηχκζμξ Μεθζδυκδξ κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία, ε νπνία ην 1821 ηνπ αλέζεζε ηελ απνζηνιή λα πάεη ζηε ΢κχξλε θαη λα μεζεθψζεη ηνπο Έιιελεο ηεο Εσλίαο. ΋κσο ε εθζηξαηεία απέηπρε θαη ν Ώληψλεο επέζηξεςε ζηελ Κξήηε, φπνπ αγσλίζηεθε θαηά ησλ Σνχξθσλ. ΐξήθε ην ζάλαην απφ ην ρέξη ελφο άιινπ Κξεηηθνχ νπιαξρεγνχ ην 1822. * Ο Γεχνβζμξ Μεθζδυκδξ εξγάζηεθε γηα ηελ επαλάζηαζε σο γξακκαηέαο ηνπ Αεκεηξίνπ Τςειάληε. Με δαπάλεο ηνπ ζπληεξνχζε ζψκα έλνπισλ Κξεηηθψλ. Πέζαλε ην 1866. * Οη άιινη αδειθνί νπιαξρεγνί ηνπ Μπινπνηάκνπ ήηαλ νη: Ώκηνίημξ, Δθίαξ, Νζηυθαμξ θαη Υανάθαιπμξ Μεθζδυκδξ. Μειίζζνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Μέθζζζμξ μ ΢άιζμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο θαη ν εθπξφζσπνο ηεο ειεαηηθήο ζρνιήο. Έγξαςε ην Πενί θφζεςξ ή πενί υκημξ ζην νπνίν ππνζηήξηδε φηη ππάξρεη κφλν ην Οκ ην νπνίν ηαπηίδεηαη κε ην ΢χκπαλ ην νπνίν είλαη ην ίδην πξάγκα κε ηνλ Θεφ. Μεζαησληθή εηθφλα ηνπ θηινζφθνπ Μειίζζνπ

Μειηηαίσλ

(Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Μεθζηαίμζ νλνκάδνληαλ νη θάηνηθνη ηεο Μειίηεο, ελφο απφ ηνπο δήκνπο ηεο αξραίαο Ώζήλαο. Μειίηεο (Εζη) Κπςέιε : Δ Μεθίηδ ήηαλ δήκνο ηεο Κεθξνπίαο θπιήο ηεο αξραίαο Ώζήλαο. Μεισδνχ Κνζκά (ΐπδ) Νεάπνιε : βιέπε Κμζιά Μεθςδμφ Μεισδνχ Ρσκαλνχ (ΐπδ) Νεάπνιε : βιέπε Ρςιακμφ Μεθςδμφ Μελάγηα (Βπη) Νέα Φηινζέε : Ο Εςάκκδξ Μεκάβζαξ (1811-70) απφ ην Ώξγνζηφιη, ήηαλ ν εηζεγεηήο ηεο εγειηαλήο θηινζνθίαο ζηελ Βιιάδα. ΢πνχδαζε καζεκαηηθά, λνκηθά θαη θηινζνθία ζηελ Εφλην Ώθαδεκία ηεο Κέξθπξαο, ζηελ Πίδα θαη ζηε Γεξκαλία. Μελαίρκνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο γεσκέηξεο θαη αζηξνλφκνο Μέκαζπιμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Πξνπνληίδα, ήηαλ αδειθφο ηνπ καζεκαηηθνχ Αεζκμζηνάημο. Καη νη δπν ήηαλ καζεηέο ηνπ Βπδφμνπ ζηε ζρνιή ηεο Κπδίθνπ. Ήηαλ ν πξψηνο πνπ κειέηεζε θαη αλαθάιπςε ηηο ‘θσληθέο ηνκέο’ (έιιεηςε, ππεξβνιή, παξαβνιή). Τπήξμε γηα θάπνην δηάζηεκα θαη δάζθαινο ηνπ Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ. Μελάλδξνπ (Ώξρ) Οκφλνηα : Ο Μέκακδνμο (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε πνηεηήο ηεο Νέαξ Ώηηζηήξ Κςιςδίαξ (δειαδή δελ αζρνιήζεθε κε κπζνινγηθά ζέκαηα). Ήηαλ καζεηήο ηνπ Θεφθξαζηνπ θαη θίινο ηνπ Βπίθνπξνπ. Ώλ θαη δέρζεθε δειεαζηηθέο πξνηάζεηο απφ ηνλ Πηνιεκαίν λα εγθαηαζηαζεί ζηελ Ώίγππην, δελ έθπγε πνηέ απφ ηελ Ώζήλα. Πλίγεθε θνιπκπψληαο ζηε ζάιαζζα. Έγξαςε πεξί ηηο 100 θσκσδίεο θαη πξψηεπζε ζε νθηψ δξακαηηθνχο αγψλεο. Ώπφ ηα έξγα ζψδνληαη νιφθιεξε ν θσκσδία Αφζημθμξ θαη απνζπάζκαηα απφ ηηο άιιεο (Βπζηνέπμκηεξ, ΢αιία, Γεςνβυξ, Πενζηεζνμιέκδ, Ήνςκ θ.ά.).

308

Φησρφο ζαλ είζαη, ζ’ αςεθνχλ Γνξγία, θαη δίθην λά ΄ρεηο ζε φζα ιεο’ ζαξξνχλ πσο κηιείο γη’ απηφ κνλάρα : γηα λα πάξεηο. Παιηφζθνπην αλ θνξάο, ζε θξάδνπλ φινη ζηξεςφδηθν, θη αο ζ’ έρνπλ αδηθήζεη. Μελάλδξνπ : Ο θηςπυξ (κεηάθξαζε Θξ. ΢ηαχξνπ)

Μέλδεο (Γεσ-Εζη) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ αξραία Μέκδδ ήηαλ παξάιηα πφιε ηεο

Παιιήλεο Υαιθηδηθήο θαη ηδξχζεθε ηνλ 8ν π.Υ. αη. απφ απνίθνπο ηεο Βξέηξηαο. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζην θπηφ κίλζε έλα είδνο κέληαο πνπ επδνθηκεί θαη ζήκεξα εθεί. Σν 6ν αηψλα ε Μέλδε ήηαλ νηθνλνκηθά ηζρπξή θαη αξγφηεξα εληάρζεθε ζηελ Ώζελατθή ζπκκαρία. Μελεδήκνπ (Ώξρ) Κνισλφο : Ο Μεκέδδιμξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Βξέηξηα ήηαλ θπληθφο θηιφζνθνο, ν ηδξπηήο ηεο ιεγφκελεο Βξεηξηαθήο ζρνιήο. Ώζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη ππεξάζπηζε φζν κπνξνχζε ηα δεκνθξαηηθά δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ. ΋ηαλ ν Βξέηξηα έραζε ηελ αλεμαξηεζία ηεο ην 285, ν Μελέδεκνο απηνθηφλεζε. Μελεθξάηνπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο γηαηξφο Μεκεηνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηηο ΢πξαθνχζεο, έδεζε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά Φίιηππνπ ΐ΄ ηεο Μαθεδνλίαο. * Ο γεσγξάθνο Μεκεηνάηδξ μ ΒθαΎηδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Βιαία ηεο Μηθξάο Ώζίαο έγξαςε: Βθθδζπμκηζαηή πενίμδμξ θαη Πενί ηηίζεςκ. * Ο πνηεηήο θαη γξακκαηηθφο Μεκεηνάηδξ μ Βθέζζμξ (3νο π.Υ. αη.), δάζθαινο ηνπ Ώξάηνπ. * Ο Μεκεηνάηδξ μ Νοζαεφξ (2νο κ.Υ. αη.) έγξαςε ηελ ηζηνξία ηεο Νίθαηαο ηεο ΐηζπλίαο. Μελειάνπ (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Μεκέθαμξ, ήηαλ γηνο ηνπ Ώηξέα, αδειθφο ηνπ Ώγακέκλνλα θαη ζχδπγνο ηεο Χξαίαο Βιέλεο, κε ηελ νπνία απέθηεζαλ κηα θφξε, ηελ Βξκηφλε. Δ αξπαγή ηεο Βιέλεο απφ ηνλ Πάξε ηεο Σξνίαο ήηαλ ε αθνξκή γηα ηελ θήξπμε ηνπ δεθαεηνχο Σξσηθνχ Πνιέκνπ. Ο Μελέιανο φηαλ έκαζε ην δπζάξεζην λέν δήηεζε ηε ζπλδξνκή ησλ κλεζηήξσλ ηεο Βιέλεο, νη νπνίνη είραλ αλαιάβεη ηελ ππνρξέσζε λα πξναζπίζνπλ ηελ ηηκή ηνπ. Βίδε ηνλ Ώγακέκλνλα, ηνλ Νέζηνξα, ηνλ Οδπζζέα θαη άιινπο θαη ηειηθά απνθαζίζηεθε ν πφιεκνο. Ώξρηζηξάηεγνο νξίζηεθε ν Ώγακέκλνλαο θαη ν Μελέιανο ηέζεθε επηθεθαιήο 60 πινίσλ. Ώπνδείρζεθε γελλαίνο πνιεκηζηήο. Μνλνκάρεζε κε ηνλ αληίδειφ ηνπ Πάξε θαη ζα ηνλ ζθφησλε αλ δελ ηνλ απνκάθξπλε ε πξνζηάηηδά ηνπ Ώθξνδίηε. ΢πκκεηείρε ζηε κάρε γηα ην ζψκα ηνπ Παηξφθινπ θαη βέβαηα ήηαλ έλαο απφ απηνχο πνπ βξέζεθαλ κέζα ζην Ανχξεην Ίππν. Πξνηνκή ηνπ Μελέιανπ

΋ηαλ έπεζε ε Σξνία ν Μελέιανο εηζέβαιε ζην ζπίηη ηνπ Αεηθφβνπ (ηνπ λένπ ηεο ζπδχγνπ ηεο Βιέλεο κεηά ην ζάλαην ηνπ Πάξε) θαη ηνλ ζθφησζε. Ώιιά φηαλ επηρείξεζε λα ζθνηψζεη θαη ηελ Βιέλε, απηή γχκλσζε ην ζηήζνο ηεο θαη ν Μελέιανο γνεηεπκέλνο απφ ηελ νκνξθηά ηεο, ηε ζπγρψξεζε. Σν ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο, θξάηεζε νθηψ νιφθιεξα ρξφληα, γηαηί ν ζηφινο έπεζε ζε ηξηθπκία πνπ ηνλ νδήγεζε ζηελ Κξήηε φπνπ ηα πεξηζζφηεξα θαξάβηα ηνπ ηζαθίζηεθαλ ζηα βξάρηα Σειηθά γχξηζε ζηελ παηξίδα ηνπ ηε ΢πάξηε θαη έδεζε εηξεληθά σο ην ζάλαηφ ηνπ. Μελεκάρνπ (Ώξρ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Ο Μεκέιαπμξ (1νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηαηξφο ηεο κεζνδηθήο ζρνιήο. Ήηαλ εθεπξέηεο θαξκάθνπ θαηά ηνπ νδνληφπνλνπ. Μελεζζέσο (Μπζ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Ο Μεκεζεεφξ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ. ΢θεηεξίζηεθε ηνλ ζξφλν κε ηε βνήζεηα ησλ Αηνζθνχξσλ, φηαλ απνπζίαδε ν λφκηκνο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο ν Θεζέαο. ΋ηαλ ν ηειεπηαίνο γχξηζε ζηελ Ώζήλα, βξήθε φηη ηνλ ζξφλν ηνπ ηνλ είρε αξπάμεη ν Μελεζζέαο θαη νξγηζκέλνο, θαηαξάζηεθε ηνπο Ώζελαίνπο θαη θαηέθπγε ζηε ΢θχξν. Ο Μελεζζέαο ήηαλ

309

απφ ηνπο κλεζηήξεο ηεο Χξαίαο Βιέλεο, θαη ζπκκεηείρε ζηνλ πφιεκν Καηά κηα εθδνρή ζθνηψζεθε ζηελ Σξνία θαη ζην ζξφλν αλήιζαλ νη γηνη ηνπ Θεζέα, Αεκνθψλ θαη Ώθάκαο. ΢χκθσλα κε άιιε εθδνρή γχξηζε ζψνο ζηελ Ώζήλα θαη κάιηζηα ππνζηήξημε ζηνλ Άξεην Πάγν ηελ αζσφηεηα ηνπ Οξέζηε πνπ θαηεγνξήζεθε γηα ην θφλν ηεο κεηέξαο. Μέληνξνο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : * Ο Μέκηςν ήηαλ γηνο ηνπ Ώιθίκνπ απφ ηελ Εζάθε, ζηνλ νπνίνλ ν Οδπζζέαο, φηαλ αλαρσξνχζε γηα ηνλ πφιεκν ηεο Σξνίαο, εκπηζηεχηεθε ηελ θξνληίδα ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ θαη ηελ αλαηξνθή ηνπ γηνπ ηνπ Σειέκαρνπ. * Ο Μέκηςν ήηαλ γηνο ηνπ Δξαθιή θαη Ώζσπίδνο, κηαο απφ ηηο 50 Θεζπηάδεο. * Ο Μέκηςν ήηαλ έλαο απφ ηνπο γηνπο ηνπ βαζηιηά ησλ Μπθελψλ Βπξπζζέα, ζθνηψζεθε καδί κε ηνπο αδειθνχο ηνπ ζηε κάρε θαηά ησλ Δξαθιεηδψλ. Μέλσλνο (Ώξρ) Γνχβα : * Ο Μέκςκ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Λάξηζα, ήηαλ ζνθηζηήο καζεηή ηνπ Γνξγία. ΢’ απηφλ αλαθέξεηαη ν νκψλπκνο δηάινγνο ηνπ Πιάησλα. * Ο γηαηξφο Μέκςκ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Ώξηζηνηέιε. Βίλαη ν ζπγγξαθέαο ηνπ έξγνπ Εαηνζηή ζοκαβςβή ή Μεκχκεζα. Μέμε Υαηδεγηάλλε (Βπα) Υίιηνλ : Ο Γζάκκδξ ή Υαηγδβζάκκδξ Μέλδξ (1754-1844) ήηαλ πξφθξηηνο ησλ ΢πεηζψλ, θαξαβνθχξεο θαη ηδηνθηήηεο λαππεγείνπ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε, εμφπιηζε ηέζζεξα απφ ηα θαξάβηα ηνπ θαη ηα έζεζε ζηε δηάζεζε ηνπ αγψλα. Σα θαξάβηα απηά κε θπβεξλήηεο ηνπο γηνπο ηνπ πήξαλ κέξνο ζε πνιιέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Ο Μέμεο ζπκκεηείρε ζηηο δπν πξψηεο Βζληθέο ΢πλειεχζεηο θαη ην 1835 δηνξίζηεθε ζχκβνπινο επηθξαηείαο. Μεξθνχξε Μειίλαο (Πιαηεία) (Και-Πνι) Πεηξάισλα : Δ Ώιαθία ή Μεθίκα Μενημφνδ (1920-94) ήηαλ πξνζσπηθφηεηα δηεζλνχο αθηηλνβνιίαο θαη ραξαθηεξίζηεθε δ ηεθεοηαία Βθθδκίδα εεά. Ο παππνχο ηεο ήηαλ δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο θαη ν παηέξαο ηεο βνπιεπηήο. ΢πνχδαζε ζέαηξν θαη πξσηνεκθαλίζηεθε ην 1944 κε ην ζίαζν Γζχνβμο Παππά. Ώθνινχζεζε ε ζπκκεηνρή ηεο ζε δεθάδεο έξγα κε δηάθνξνπο ζηάζνπο κεηαμχ ησλ νπνίσλ ην Θέαηξν Σέρλεο ηνπ Κνπλ. Έπαημε ζέαηξν ζηε Γαιιία θαη Ώκεξηθή θαη πξσηαγσλίζηεζε ζε πνιιέο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο, φπσο: ΢ηέθθα, Πμηέ ηδκ Κονζαηή, Φαίδνα, Σμπ Καπί, θαη πνιιέο άιιεο. Βπίζεο ππήξμε θαη ηξαγνπδίζηξηα. Μηα απφ ηηο πξψηεο ηεο εθηειέζεηο ήηαλ Υάνηζκμ ημ θεββανάηζ ηνπ Υαηδηδάθη, πνπ ηξαγνχδεζε ζε παξάζηαζε ηνπ έξγνπ Λεςθμνείμ μ πυεμξ. Πξαγκαηνπνίεζε επίζεο θαη αξθεηέο εθηειέζεηο ηξαγνπδηψλ δηάζεκσλ ζπλζεηψλ φπσο ησλ Θενδσξάθε, Ξαξράθνπ, Μαξθφπνπινπ, Κνπξη ΐάηι θ.ά.. Δ Μειίλα Μεξθνχξε

Ώληηηάρζεθε ζηε δηθηαηνξία δηνξγαλψλνληαο ζπγθεληξψζεηο θαη δηαδειψζεηο ζην εμσηεξηθφ θαη ε ρνχληα ηεο αθαίξεζε ηελ ππεθνφηεηα. Μεηά ηε δηθηαηνξία επέζηξεςε ζηελ Βιιάδα θαη νξγαλψζεθε πνιηηηθά ζην ΠΏ΢ΟΚ ηνπ Ώλδξέα Παπαλδξένπ. Σν 1981 αλέιαβε ην ππνπξγείν Πνιηηηζκνχ, ζέζε πνπ δηαηήξεζε (εθηφο ησλ εηψλ 89-93) σο ην ζάλαηφ ηεο. Δ απψιεηά ηεο πξνθάιεζε παγθφζκηα ζπγθίλεζε. Κεξχρζεθε εζληθφ πέλζνο θαη ρηιηάδεο άλζξσπνη παξαθνινχζεζαλ ηελ θεδεία ηεο, ελψ ηελ ίδηα ψξα ηα ζέαηξα θαη ηα θαηαζηήκαηα ηνπ Broadway ήηαλ θιεηζηά. Δ Unesco θήξπμε ηελ 6ε Μαξηίνπ (εκεξνκελία ηνπ ζαλάηνπ ηεο), σο Παγθφζκηα Δκέξα Πνιηηηζκνχ θαηά ηελ νπνία απνλέκεηαη θαη ην βξαβείν Μειίλα Μεξθνχξε. ΢ηελ Βιιάδα ηδξχζεθε ην Πνιηηηζηηθφ Ίδξπκα Μειίλα Μεξθνχξε, κε ζηφρν ηελ επηζηξνθή ησλ Βιγηλείσλ απφ ην ΐξεηαληθφ Μνπζείν, πνπ ήηαλ έλα φλεηξφ ηεο. Γηα ηελ επηηπρία απηνχ ηνπ ζθνπνχ θηίζηεθε ην λέν κνπζείν ηεο Ώθξφπνιεο.

310

Μεξθνχξε ΢πχξνπ (Πνι) Παγθξάηη : Ο ΢πφνμξ Μενημφνδξ (1856-1939) απφ ηελ Βξκηφλε, ήηαλ γηαηξφο θαη δηεηέιεζε επί 20 ρξφληα δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο ηηο πεξηφδνπο 1899-1914 θαη 1929-34. ΢ηα 20 ρξφληα ηεο ζεηείαο ηνπ αλαζπγθξφηεζε ηηο δεκνηηθέο ππεξεζίεο, αληηκεηψπηζε ηα πξνβιήκαηα χδξεπζεο θαη θσηηζκνχ, εγθαηέζηεζε ηε ιεηηνπξγία ηνπ ηξακ, άξρηζε ηελ αζθαιηφζηξσζε ησλ δξφκσλ ηεο πφιεο θ.ά. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Βζληθνχ Αηραζκνχ ππνζηήξημε ην βαζηιηά κε απνηέιεζκα ην 1917 λα εμνξηζηεί θαη αξγφηεξα λα θαηαδηθαζηεί ζε ζάλαην. Δ απφθαζε δελ εθηειέζηεθε γηαηί ην 1920 έπεζε ν ΐεληδέινο. Γηνο ηνπ ήηαλ ν βνπιεπηήο ΢ηακάηεο Μεξθνχξεο θαη εγγνλή ηνπ ε εζνπνηφο θαη πνιηηηθφο Μεθίκα Μενημφνδ. Μεξιηέ Οθηαβίνπ (Πξν) Νεάπνιε : Ο Οηηάαζμξ Μενθζέ (Octave Pierre Merlier, 1897-1976) ήηαλ Γάιινο ειιεληζηήο θαη θίινο ηεο Βιιάδαο. Τπήξμε επί 15 ρξφληα δηεπζπληήο ηνπ Γαιιηθνχ Ελζηηηνχηνπ ηεο Ώζήλαο θαη ζπληδξπηήο κε ηε ζχδπγφ ηνπ Μέθπς ηνπ Κέληξνπ Μηθξαζηαηηθψλ ΢πνπδψλ. Μεηά ηελ θαηνρή κεξίκλεζε γηα ηελ απνζηνιή ζηε Γαιιία αξθεηψλ λέσλ Βιιήλσλ φπσο νη Ξελάθεο, Καζηνξηάδεο, ΢βνξψλνο, Κνλδχιεο θ.ά. Παξάιιεια ήηαλ ζπγγξαθέαο θαη έγξαςε έξγα ζρεηηθά κε ηελ ειιεληθή ινγνηερλία. Μέξιηλ (Πξν) Κνισλάθη : Ο δξφκνο απηφο πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ηελ νηθνγέλεηα ηνπ Σζανθξ ΟοΎθθζαι ΛμοΎ Μένθζκ (Charles William Louis Merlin) πνπ εγθαηαζηάζεθε ζηελ Βιιάδα σο ΐξεηαλφο δηπισκάηεο ην 1839 θαη αξγφηεξα έγηλε δηεπζπληήο ηεο Ενληθήο Σξάπεδαο. Δ Σζαξιο θαη ε νηθνγέλεηα επέζηξεςαλ ζηε ρψξα ηνπο αιιά παξέκεηλε ζηελ Ώζήλα ν γηνο Πνάσμν Μένθζκ (1850-98) θαη ε νδφο απηή ραξάρηεθε γηα λα ρσξίζεη ηα θηήκαηα ηεο νηθνγέλεηαο Μέξιηλ. Ο γηνο ηνπ Πξάηνξ, ν γεσπφλνο ΢ίκηκετ Μένθζκ εγθαηαζηάζεθε ζηελ Κέξθπξα ζην θηήκα ηεο νηθνγέλεηαο θαη εθεί αλέπηπμε ηε γλσζηή πνηθηιία ησλ πνξηνθαιηψλ ιένθζκ. Βπίζεο έθεξε απφ ηελ Εαπσλία ην νπσξνθφξν δέληξν θνπκ θνπάη, απφ ηνπο θαξπνχο ηνπ νπνίνπ παξαζθεπάδεηαη ην νκψλπκν ιηθέξ. ΢ηελ νδφ Μέξιηλ ζηεγάδνληαλ ζηε θαηνρή νη ππεξεζίεο ηεο γεξκαληθήο Γθεζηάπν. ΢ηα ππφγεηα ηνπ θηηξίνπ βαζαλίζηεθαλ θαη καξηχξεζαλ εθαηνληάδεο Έιιελεο αληηζηαζηαθνί. Μέξκεγθα (Βπη-Πνι) Πιαηεία ΐηθησξίαο : Ο γηαηξφο θαη θηιφζνθνο Κςκζηακηίκμξ Μένιδβηαξ (1874-1942) απφ ηε Λαθσλία, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο ρεηξνπξγηθήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Βπίζεο δηεηέιεζε θαη βνπιεπηήο αιιά θαη γηα έλα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα (δηνξηζκέλνο απφ ηηο αξρέο Καηνρήο) δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο ην 1941. Μέξκπαθα (Γεσ) Ειίζηα : Δ Μένιπαηα είλαη ε παιαηφηεξε νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ ηεο Ώξγνιίδαο Ώγία Σξηάδα. Σν φλνκα απηφ πηζαλψο πξνέξρεηαη απφ ηνλ Οιιαλδφ ηεξέα θαη θηιέιιελα Γνπιηέικν Μέξκπαθν (William Moerbeke) πνπ έδεζε εθεί. Δ ρακέλε Πιεηάδα, πίλαθαο ηνπ William-Adolph Bougueraeu

Μεξφπεο (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : * Δ Μενυπδ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Κνξίλζνπ Πφιπβνπ. Σν δεπγάξη ήηαλ άηεθλν θαη πηνζέηεζε ηνλ κηθξφ Οηδίπνδα πνπ είρε βξεη έλαο βνζθφο ζην Κηζαηξψλα, επεηδή ηνλ εγθαηέιεηςαλ νη γνλείο ηνπ. * Δ Μενυπδ ή Ώενχ ήηαλ κηα απφ ηηο Πιεηάδεο θφξε ηνπ Άηιαληα θαη ηεο Πιεηφλεο, ζχδπγνο ηνπ ΢ίζπθνπ θαη κεηέξα ηνπ Γιαχθνπ θαη ηνπ Οξηίσλα. Ήηαλ ε κφλε απφ ηηο Πιεηάδεο πνπ παληξεχηεθε ζλεηφ θαη γη’ απηφ ζηνλ νκψλπκν αζηεξηζκφ είλαη ην αζηέξη κε ηε κηθξφηεξε ιάκςε. * Δ Μενυπδ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Μεζζελίαο Κξεζθφληε. Οη Μεζζήληνη κε επηθεθαιήο ηνλ Πνιπθφληε επαλαζηάηεζαλ θαη ζθφησζαλ ηνλ Κξεζθφληε θαη ηνπο γηνπο ηνπ, εθηφο απφ ηνλ Ώίππην ηνλ νπνίν έθξπςε ν Μεξφπε. Ο Πνιπθφληεο παληξεχηεθε ηε Μεξφπε. Ώξγφηεξα ν Ώίππηνο εθδηθήζεθε ηε δνινθνλία ηνπ παηέξα ηνπ, ζθφησζε ηνλ Πνιπθφληε θαη πήξε ην ζξφλν ηεο Μεζζελίαο. Ο Βονζπίδδξ έγξαςε ηελ ηξαγσδία Κνεζθυκηδξ πνπ βαζηδφηαλ πάλσ ζ’ απηφ ηνλ κχζν.

311

Μεξζίλεο (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Μενζίκδ ή Μενζίκα (ηνπξθηθά Mersin) είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο ΝΏ Σνπξθίαο, ρηηζκέλε θνληά ζηελ ζέζε ηεο αξραίαο πφιεο Γεθχξην. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηηο κεξζίλεο (κπξηηέο) πνπ επδνθηκνχζαλ ζηελ πεξηνρή. Μεζαξηάο (Γεσ) Κάησ Παηήζηα : Δ Μεζανζά είλαη φλνκα ρσξηψλ ζηε ΢αληνξίλε, ζηελ Άλδξν θαη ζηε ΢χξν ησλ Κπθιάδσλ, ζηελ Κέξθπξα θαη αιινχ. Μεζεκβξίαο (Εζη) Γθχδε : * Δ αξραία πφιε Μεζδιανία βξίζθεηαη ζηε δπηηθή αθηή ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ, ε ζεκεξηλή βνπιγαξηθή Νέδεκπαξ. Ήηαλ πφιε ησλ Θξαθψλ θαη πέξαζε απφ πνιινχο θαηαθηεηέο. Δ πφιε ζήκεξα δηαζέηεη άθζνλα κλεκεία ηεο αξραίαο, ξσκατθήο, βπδαληηλήο θαη κεζαησληθήο επνρήο θαη ζεσξείηαη πφιε-κνπζείν. * Δ Μεζδιανία ήηαλ κηθξή πφιε ηεο Θξάθεο, θνληά ζηε Μάθξε ηνπ Έβξνπ θαη απέλαληη απφ ηε ΢ακνζξάθε. Εδξχζεθε απφ ΢ακνζξάθεο ηνλ 8ν ή 9ν π.Υ. αηψλα. Μεζνγείσλ (Λεσθφξνο) (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα Μεζυβεζα είλαη πεδηλή πεξηνρή ηεο Απηηθήο Ώηηηθήο πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ηνπ Τκεηηνχ, Βπβντθνχ θφιπνπ θαη Λαπξεσηηθήο. ΢ηα Μεζφγεηα ππάξρνπλ πνιιέο πφιεηο θαη ρσξηά, φπσο ηα ΢πάηα, ε Παηαλία, ην Μαξθφπνπιν, ην Κνξσπί, ε Ραθήλα θαη άιια. Βθηφο ησλ πνιιψλ παξαζεξηζηηθψλ ζεκείσλ ηνπο, ε εγθαηάζηαζε ηνπ αεξνδξνκίνπ ηεο Ώζήλαο ζηελ πεξηνρή ησλ ΢πάησλ έδσζε ζεκαληηθή νηθνλνκηθή θαη νηθηζηηθή ψζεζε ζηελ πεξηνρή. Μεζνινγγίνπ (νδφο & πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Βμάξρεηα & Παγθξάηη : Σν Μεζμθυββζ είλαη πξσηεχνπζα ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο. Βίλαη ρηηζκέλν ζηηο φρζεο ιηκλνζάιαζζαο θαη ε αιηεία είλαη κηα απφ ηηο πεγέο πινχηνπ ηνπ. Οη θάηνηθνί ηνπ ζπκκεηείραλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770, αιιά εηηήζεθαλ. Δ ζπκκεηνρή ηνπ Μεζνινγγίνπ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ήηαλ ζεκαληηθή θαη ηζηνξηθέο νη δπν πνιηνξθίεο ηεο πφιεο. Σνλ Ώπξίιην 1826, θαηά ηελ ηειεπηαία πνιηνξθία, νη απειπηζκέλνη - απφ ηελ πείλα θαη ηηο ειιείςεηο - πνιηνξθεκέλνη απνθάζηζαλ ηελ έμνδφ ηνπο. Βίλαη ε πεξίθεκε Έλμδμξ ημο Μεζμθμββίμο θαηά ηελ νπνία έραζαλ ηε δσή ηνπο νη πεξηζζφηεξνη καρεηέο αιιά θαη γπλαηθφπαηδα ηεο πφιεο. Ώπφ ην γεγνλφο απηφ ην Μεζνιφγγη έρεη ραξαθηεξηζηεί Εενή πυθδ. Σελ πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη ηελ έμνδν χκλεζαλ πνιινί πνηεηέο Έιιελεο θαη μέλνη. Ο Αηνλχζηνο ΢νισκφο έγξαςε ην πνίεκα ηνπ Βθεφεενμζ Πμθζμνηδιέκμζ. Δ Ώζελά Μεζνισξά

Μεζνισξά Ώζελάο (πιαηεία) (΢ηξ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Δ Ώεδκά Μεζμθςνά (1890-1965) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ δηπισκαηνχρνο αδειθή λνζνθφκνο. Τπεξέηεζε σο εζειφληξηα ζε φινπο ηνπο πνιέκνπο απφ ην 1912 σο ην 1922. Ίδξπζε ηε ΢ρνιή Ννζνθφκσλ ηνπ Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ. Βπίζεο πξνζέθεξε πνιχηηκεο ππεξεζίεο ζηνπο ηξαπκαηίεο ηνπ ειιελντηαιηθνχ πνιέκνπ 1940-41. ΢ην κέησπν νη θαληάξνη ηελ απνθαινχζαλ Μεβάθδ αδεθθή. Μεζζαπίνπ (Γεσ) Πεηξάισλα : * Σν Μεζζάπζμ υνμξ ή Κηοπάξ είλαη βνπλφ ηεο ΐνησηίαο θνληά ζηνλ πνξζκφ ηνπ Βπξίπνπ (ρσξίδεη ηηο πεξηνρέο ηεο Θήβαο θαη ηεο Υαιθίδαο) κε πςφκεηξν κφιηο 1020 κέηξα. * Βπίζεο Μεζζάπζμκ νλνκαδφηαλ ζηελ αξραηφηεηα ην βνπλφ ΐιαρίηζα ηεο Μαθεδνλίαο. Μεζζήλεο (Μπζ-Εζη-Γεσ) Νένο Κφζκνο : * Δ κπζηθή Μεζζήκδ ήηαλ ζχδπγνο ηνπ Πνιπθάνλα γηνπ ηνπ βαζηιηά ηεο Λαθσλίαο. ΋ηαλ ν αδειθφο ηνπ ζπδχγνπ ηεο ν Μχιεο δηαδέρζεθε ζην ζξφλν ηεο Λαθσλίαο ηνλ παηέξα ηνπ, ε θηιφδνμε Μεζζήλε, κε ζηξαηφ Ώξγείσλ θαηέιαβαλ έλα ηκήκα ηνπ βαζηιείνπ ηεο Λαθσλίαο θαη ίδξπζαλ λέν βαζίιεην κε βαζηιηά ηνλ Πνιπθάνλα. Σν βαζίιεην απηφ νλνκάζηεθε Μεζζδκία, απφ ηελ Μεζζήλε.

312

* Δ Μεζζήκδ (ηηαιηθά Messina) είλαη αξραία απνηθία ηεο ΢ηθειίαο, πνπ ηδξχζεθε σο Γάγθιε απφ θαηνίθνπο ηεο Υαιθίδαο θαη ηεο Κχκεο Βπβνίαο. ΢ήκεξα είλαη ε ηξίηε κεγαιχηεξε πφιε ηνπ λεζηνχ θαη πξσηεχνπζα ηεο νκψλπκεο επαξρίαο. * Δ Μεζζήκδ είλαη αξραία πφιε ηεο Μεζζελίαο ε νπνία ηδξχζεθε απφ ηνλ Θεβαίν ζηξαηεγφ Βπακεηλψλδα ην 369 π.Υ. Πξνζηαηεπφηαλ απφ ηζρπξά ηείρε πνπ ζψδνληαη σο ζήκεξα. Δ αξραία πφιε θαηαζηξάθεθε απφ ηνπο ΐεζηγφηζνπο ηνπ Ώιάξηρνπ ην 400 κ.Υ. θαη νη θάηνηθνί ηεο ίδξπζαλ ηελ ζεκεξηλή Μεζζήκδ. Μεζζελίαο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Μεζζδκία είλαη λνκφο ηεο Πεινπνλλήζνπ κε πξσηεχνπζα ηελ Καιακάηα. Βίλαη πεξηνρή κε αξραηφηαηε ηζηνξία. Ο ΋κεξνο αλαθέξεη φηη νη Μεζζήληνη ζπκκεηείραλ ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν κε επηθεθαιήο ηνλ κπζηθφ βαζηιηά ηεο Πχινπ Νέζηνξα. Δ Πχινο ήηαλ έλα απφ ηα θέληξα ηνπ κπθελατθνχ πνιηηηζκνχ, ηνλ νπνίν θαηέιπζαλ νη Ασξηείο ηνλ 12ν π.Υ. αη. Οη Μεζζήληνη έδεζαλ ππφ ηελ ζθηά ησλ ηζρπξψλ γεηηφλσλ ηνπο ΢παξηηαηψλ, απειεπζεξψζεθαλ απφ ηνλ Βπακεηλψλδα ηεο Θήβαο, αιιά ην 183 π.Υ. θαηαθηήζεθαλ – φπσο θαη ε ππφινηπε Βιιάδα – απφ ηνπο Ρσκαίνπο. Ώθνινχζεζαλ νη ΐπδαληηλνί, νη Φξάγθνη θαη ηέινο νη Σνχξθνη. Μεηαγέλνπο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Κξεηηθφο αξρηηέθηνλαο Μεηαβέκδξ μ Κκχζζμξ (6νο π.Υ. αη.) θαη ν παηέξαο ηνπ Υενζίθνςκ ήηαλ νη δπν θαηαζθεπαζηέο ηνπ λανχ ηεο Άξηεκεο ζηελ Έθεζν, ελφο απφ ηα Βθηά Θαχκαηα ηεο αξραηφηεηαο. Ο Μεηαγέλεο επίζεο επηλφεζε ηε κέζνδν πξνζαξκνγήο ηξνρψλ ζηα άθξα ησλ καξκάξηλσλ ζηειψλ γηα λα γίλεηαη επθνιφηεξε ε κεηαθνξά ηνπο. Ο λαφο ηεο Ώξηέκηδαο ζηελ Έθεζν ήηαλ έξγν ηνπ Μεηαγέλε ηνπ Κλψζηνπ θαη ηνπ παηέξα ηνπ Υεξζίθξνλα, ζε λφκηζκα ηνπ Ρσκαίνπ απηνθξάηνξα Γνξδηαλνχ Γ΄

Μεηαλείξαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Μεηάκεζνα ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Βιεπζίλαο Κειενχ θαη κεηέξα ηνπ Σξηπηνιέκνπ, ηνπ Αηνθιή θαη ηνπ Αεκνθψληα θαη ηεζζάξσλ θνξηηζηψλ: Αεκψο, Καιιηδίθεο, Καιιηζφεο θαη Κιεηζηδίθεο. Οη ηέζζεξηο αδειθέο βξήθαλ ηελ Αήκεηξα πνπ πεξηπιαληφηαλ κεηακνξθσκέλε ζε ζλεηή γπλαίθα γπξεχνληαο ηελ ρακέλε ηεο θφξε ηελ Πεξζεθφλε θαη ηελ θηινμέλεζαλ ζην ζπίηη ηνπο. ΢ε αληαπφδνζε ε Αήκεηξα κχεζε ηνλ Κειεφ ζηα Βθεοζίκζα Μοζηήνζα θαη ηνλ έθαλε ηνλ πξψην ηεξέα ηεο. Βπίζεο πξνζπάζεζε λα θάλεη αζάλαην ηνλ Αεκνθψληα, αιιά ηελ εκπφδηζε ε Μεηάλεηξα πνπ ηξφκαμε φηαλ είδε ηε ζεά λα βάδεη ην γην ηεο πάλσ ζηε θσηηά. ΢ηνλ Σξηπηφιεκν ε Αήκεηξα έκαζε ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ζίηνπ θαη ηνπ αλέζεζε λα ηελ δηδάμεη ζηνπο αλζξψπνπο. Ο ηξίηνο γηνο ν Αηνθιήο δηαδέρζεθε ηνλ παηέξα ηνπο ζην ζξφλν ηεο Βιεπζίλαο. Δ Μεηάλεηξα θαη ν Κειεφο ιαηξεπφηαλ ζηελ Βιεπζίλα κε κεγάιεο ηηκέο. Μεηαμά Ώγακ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο Ώβαιέικςκ Μεηαλάξ ήηαλ ζηξαηησηηθφο. Πήξε κέξνο ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο, ζηνλ Ώ΄ Παγθφζκην πφιεκν, ζην Μηθξαζηαηηθφ Μέησπν θαη ζηνλ Βιιελντηαιηθφ πφιεκν 1940-41. Βθηειέζηεθε ζηα Αεθεκβξηαλά ην 1944. Μεηαμά Ώλδξ. (Βπα-Πνι) Βμάξρεηα : Ο Ώκδνέαξ Μεηαλάξ (1790-1860) ήηαλ γφλνο αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κεθαινληάο θαη έθεξε ηνλ ηίηιν ηνπ θφκε. Ήηαλ θηιηθφο θαη ην 1821 καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Ώλαζηάζην ζπγθξφηεζε ζψκα 350 εζεινληψλ απφ ηνλ λεζί ηνπ θαη απνβηβάζηεθαλ ζηελ Πεινπφλλεζν. Πνιέκεζε ζην Λάια θαη ζηελ Σξίπνιε θαη ζπκκεηείρε ζε επαλαζηαηηθέο θπβεξλήζεηο. Πξσηνζηάηεζε ζηελ εθινγή ηνπ Καπνδίζηξηα σο θπβεξλήηε ηνπ λένπ θξάηνπο. Υξεκάηηζε ζχκβνπινο Βπηθξαηείαο θαη αξρεγφο ηνπ νςζζημφ ηυιιαημξ. Μαδί κε ηνλ Μαθξπγηάλλε θαη ηνλ Καιιέξγε εγήζεθαλ ηνπ θηλήκαηνο ηεο Γ΄ ΢επηεκβξίνπ 1843 θαη ακέζσο κεηά αλέιαβε ηελ πξσζππνπξγία ηεο ρψξαο. Μεηαμά Νενθχηνπ ΢ηαζκφο Λαξίζεο : βιέπε Νεμθφημο Μεηαλά

313

Μεηαμνπξγείνπ (πιαηεία) (Αηα) Μεηαμνπξγείν : Σν Μεηαλμονβείμ είλαη ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο, ιίγα ιεπηά απφ ηελ Οκφλνηα. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηα πνιιά εξγαζηήξηα επεμεξγαζίαο κεηαμηνχ πνπ βξίζθνληαλ ζηελ πεξηνρή. Μεηεψξσλ (Γεσ-Εζη) Γνχβα : Σα Μεηέςνα είλαη ζχκπιεγκα ηεξάζηησλ απφθξεκλσλ βξάρσλ, θνληά ζηελ Καιακπάθα ησλ Σξηθάισλ. ΢ηηο θνξθέο αξθεηψλ απφ απηνχο ηνπο βξάρνπο βξίζθνληαη ρηηζκέλα κνλαζηήξηα. Ώπφ ηνλ 10ν αηψλα ρηίζηεθαλ πεξίπνπ 30 κνλαζηήξηα απφ ηα νπνία ζήκεξα ιεηηνπξγνχλ ηα έμη. Σα Μεηέσξα απνηεινχλ ην δεχηεξν – κεηά ην Άγην ΋ξνο – κνλαζηηθφ ζπγθξφηεκα ζηελ Βιιάδα θαη πεξηιακβάλνληαη ζηνλ θαηάινγν ησλ κλεκείσλ ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζηηθήο θιεξνλνκηάο ηεο Unesco. Μεηνρίηε (ΐπδ) Κνινθπλζνχ : Ο Θευδςνμξ Μεημπίηδξ (1270; 1332) απφ ηε Νίθαηα ηεο ΐηζπλίαο, απφ ηνπο πην αμηφινγνπο ΐπδαληηλνχο ζπγγξαθείο. Μπήθε ζηελ ππεξεζία ηνπ απηνθξάηνξα Ώλδξφληθνπ ΐ’ θαη αλαξξηρήζεθε ζηα πςειά αμηψκαηα σο ηνλ ηίηιν ηνπ Μέγα Λνγνζέηε, Έγξαςε έξγα ξεηνξηθά, θηινζνθηθά, αζηξνλνκηθά, θ.ά. Μέηξσλ (Γεσ-Εζη) Λφθνο ΢θνπδέ : Μέηναζ ήηαλ ε βπδαληηλή νλνκαζία ηεο ηνπξθηθήο πφιεο Σζαηάιηδαο. Δ πφιε απηή βξίζθεηαη θνληά ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη εθεί ήηαλ ηα φξηα ηεο Βιιάδαο κε ηε ζπλζήθε ησλ ΢εβξψλ. Μεηά ηελ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ν ειιεληθφο πιεζπζκφο ηεο πφιεο ππνρξεψζεθε λα ηελ εγθαηαιείςεη. Μεηζφβνπ (Γεσ) Μνπζείν : Σν Μέηζμαμ είλαη νξεηλή θσκφπνιε ηνπ λ. Εσαλλίλσλ ζε πςφκεηξν 1100-1300 κέηξα ζηε κέζε ηνπ δξφκνπ Εσαλλίλσλ-Καιακπάθαο. Οη Μεηζνβίηεο είλαη βιάρηθεο θαηαγσγήο θαη αζρνινχληαη θπξίσο κε ηελ θηελνηξνθία θαη ηε γεσξγία θαη νλνκαζηά είλαη ηα ηπξηά θαη ην θξαζί ηνπο. Σν Μέηζνβν είλαη ρεηκεξηλφ ηνπξηζηηθφ θέληξν θαη δηαζέηεη ρηνλνδξνκηθφ θέληξν. Μέησλνο (Ώξρ) Πιαηεία Κνπκνπλδνχξνπ : Ο Μέηςκ μ Ώεδκαίμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο καζεκαηηθφο, γεσκέηξεο, κεραληθφο θαη αζηξνλφκνο. Έγηλε γλσζηφο απφ ηελ επηλφεζε ηνπ Μεηςκζημφ Κφηθμο πνπ είλαη κηα πεξίνδνο 19 εηψλ θαηά ηελ νπνία νη ζειεληαθνί θχθινη επαλαιακβάλνληαη ζηα ίδηα ρξνληθά δηαζηήκαηα θαη εκεξνκελίεο. Ο Μέησλ θαηαζθεχαζε επίζεο παξαηεξεηήξην ζηνλ Κνισλφ θαη ειηαθφ ξνιφη ζηελ Πλχθα. Μεδείαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Μήδεζα ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Κνιρίδνο Ώηήηε θαη αληςηά ηεο Κίξθεο απφ ηελ νπνία έκαζε ηελ ηέρλε ηεο καγείαο θαη ήμεξε θαιά απφ δειεηήξηα, γηαηξνζφθηα θαη καληείεο.. Δ Μήδεηα ζθνηψλεη ηα παηδηά ηεο

΋ηαλ νη Ώξγνλαχηεο έθηαζαλ ζηελ Κνιρίδα γηα λα πάξνπλ ην Υξπζφκαιιν Αέξαο, ε Μήδεηα εξσηεχηεθε ηνλ αξρεγφ ηνπο Εάζνλα θαη ηνλ βνήζεζε λα πεηχρεη ην ζθνπφ ηνπ. Έηζη ν Εάζσλ άξπαμε ην δέξαο θαη έθπγε καδί κε ηε Μήδεηα. ΋ηαλ έθζαζαλ ζηελ Εσιθφ, ν Εάζσλ παξέδσζε ην δέξαο ζηνλ Πειία. ΋κσο ηελ εμνπζία είρε αλαιάβεη ν Άθαζηνο γηνο ηνπ Πειία, ν νπνίνο έδησμε ην δεπγάξη πνπ θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ Κξένληα ζηελ Κφξηλζν. Βθεί ν Εάζσλ εξσηεχηεθε ηελ Γιαχθε, θφξε ηνπ Κξένληα θαη εγθαηέιεηςε ηελ Μήδεηα. Δ Μήδεηα αθνχ πξνζπάζεζε ρσξίο επηηπρία λα πείζεη ηνλ Εάζνλα λα ηεο κείλεη πηζηφο ζπκήζεθε φηη ήηαλ κάγηζζα. Γηα λα εθδηθεζεί ηελ Γιαχθε ηεο ράξηζε έλα πέπιν, ην νπνίν κφιηο απηή ην θφξεζε έθαςε ην ζψκα ηεο θαη γηα λα αλαθνπθηζηεί έπεζε ζε κηα πεγή, θαη πέζαλε κέζα ζε θξηρηνχο πφλνπο. Δ Μήδεηα εθδηθήζεθε ηνλ Εάζνλα πνιχ ζθιεξφηεξα, αθνχ ζθφησζε κε ηα ίδηα ηεο ηα ρέξηα θαη ρσξίο νίθην ηα παηδηά ηνπο. Γηα λα απνθχγεη ηελ νξγή ηνπ Εάζνλα, ε Μήδεηα θαηέθπγε ζηελ Ώζήλα, φπνπ ελψζεθε κε ηνλ βαζηιηά ηεο Ώηγέα θαη απέθηεζε έλα γην ηνλ Μήδν. Πξνζπάζεζε επίζεο λα δειεηεξηάζεη θαη ηνλ γην ηνπ Ώηγέα, ηνλ Θεζέα. Ο Ώηγέαο

314

νξγηζκέλνο ηελ έδησμε απφ ηελ Ώζήλα θαη ε Μήδεηα θαη ν γηνο ηεο θαηέθπγαλ ζηε Μηθξά Ώζία. Δ ρψξα πνπ θαηέθπγαλ νλνκάζηεθε Μδδία. Ο κχζνο ηεο Μήδεηαο ελέπλεπζε ηελ επψλπκε ηξαγσδία ζηνλ Βονζπίδδ. Μεζχκλεο (Γεσ-Εζη) Πι. Ώκεξηθήο: Δ Μήεοικα ή Μυθοαμξ είλαη παξαζαιάζζηα θσκφπνιε ηεο Λέζβνπ. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ κπζηθή Μήεοικα θφξε ηνπ Μάθαξνο θαη ζχδπγν ηνπ Λέζαμο. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ ε Μήζπκλα ήηαλ ζχκκαρνο ηεο Ώζήλαο θαη γη’ απηφ ιεειαηήζεθε απφ ηνπο ΢παξηηάηεο ην 407 π.Υ. Μειέσλ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Μδθζέξ είλαη φλνκα αξθεηψλ ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο: * Οη Μδθζέξ Διείαο, Βπβνίαο, Άξηαο, Λέζβνπ, Καξδίηζαο, Εσαλλίλσλ θαη αιινχ. * Οη πην γλσζηέο είλαη νη Μδθζέξ Μαγλεζίαο. Έλα γξαθηθφ ρσξηφ ηνπ Πειίνπ πνπ πήξε ην φλνκά ηνπ απφ ην γλσζηφ νπσξνθφξν δέληξν. Λέγεηαη φηη ηδξχζεθε απφ θαηνίθνπο ησλ Μειηψλ ηεο Βχβνηαο πνπ έθπγαλ απφ θεη γηα λα γιηηψζνπλ απφ ηηο επηζέζεηο πεηξαηψλ. ΢ην ρσξηφ θαηέιεγε ην παξαδνζηαθφ ηξελάθη ΐφινπ-Μειεψλ, ν γλσζηφο Μνπληδνχξεο. Μειηαξάθε (Λνγ-Βπη) Σξεηο Γέθπξεο : * Ο ιφγηνο Ώκηχκζμξ Μδθζανάηδξ (18411905) απφ ηελ Ώζήλα, επηδφζεθε ζε γεσγξαθηθέο θαη ηζηνξηθέο κειέηεο. Ήηαλ απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Εζηνξηθήο θαη Λανγξαθηθήο Βηαηξίαο. Έξγα ηνπ Κοηθαδζηά, ΐαζίθεζμξ Αζβεκήξ Ώηνίηαξ, Εζημνία ημο ααζζθείμο ηδξ Νζηαίαξ ηαζ ημο Αεζπμηάημο ηδξ Δπείνμο θ.ά. * Ο αδειθφο ηνπ, βνηαλνιφγνο ΢πονίδςκ Μδθζανάηδξ (1852-1919) αλ θαη ζπνχδαζε ηαηξηθή ηνλ γνήηεπζε ν βνηαληθή. ΢πνχδαζε ζηε Γεξκαλία θαη φηαλ γχξηζε ζηελ Βιιάδα, δηνξίζηεθε δηεπζπληήο ηνπ ΐνηαληθνχ κνπζείνπ ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο Μειηψλε (Βζλ) Κνισλάθη : Ο Υνήζημξ Μδθζχκδξ ή Μδθζυκδξ (18νο αη.) απφ ηε Ασξίδα ήηαλ ζξπιηθφο θιεθηαξκαηνιφο ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο θαη ηεο Δπείξνπ. Δ δξάζε ηνπ θαηά ησλ Οζσκαλψλ, ηδηαίηεξα ε απαγσγή ηνπ θαδή ηεο Άξηαο εμφξγηζε ηνπο Σνχξθνπο νη νπνίνη απνθάζηζαλ λα ηνλ εμνληψζνπλ, πξάγκα πνπ πέηπραλ ηειηθά. Δ ιατθή κνχζα εμχκλεζε ηα θαηνξζψκαηα ηνπ Μειηψλε. Δ Ώθξνδίηε ηεο Μήινπ

Μήινπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Μήθμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ. Οη πξψηνη θάηνηθνί ηνπ ήηαλ Φνίληθεο θαη αθνινχζεζαλ νη Ασξηείο απφ ηε Λαθσλία. Οη Μήιηνη έιαβαλ κέξνο ζηε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο ζην πιεπξφ ησλ Βιιήλσλ ελψ ηα πεξηζζφηεξα λεζηά ηνπ Ώηγαίνπ είραλ κεδίζεη. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ Πνιέκνπ νη Ώζελαίνη θαηέθηεζαλ κε ηε βία ην λεζί θαη θαηάζθαμαλ ηνλ αξζεληθφ πιεζπζκφ. Δ σκή ζθαγή ησλ θαηνίθσλ ηεο Μήινπ πεξηγξάθεηαη παξαζηαηηθά απφ ηνλ Θνπθπδίδε ζηε Εζημνία ηνπ. Σν 1820 αλαθαιχθζεθε απφ έλα Μήιην γεσξγφ ην πεξίθεκν άγαικα ηεο Ώθνμδίηδξ ηδξ Μήθμο. Δ Γαιιηθή Ώξραηνινγηθή Τπεξεζία ην αγφξαζε ζε γεινία ηηκή θαη ην κεηέθεξε ζην Παξίζη. Ώπνηειεί ην πην ιακπξφ έθζεκα ηνπ Μνπζείνπ ηνπ Λνχβξνπ. Μεληάηε (Βζλ) Μεηο : Ο Δθίαξ Μδκζάηδξ (1669-1714) απφ ην Λεμνχξη, ππήξμε θιεξηθφο, ζπγγξαθέαο θαη δηαπξεπήο ξήηνξαο. Αίδαμε θαη θήξπμε ζηελ Κεθαιιελία, ζηε Γάθπλζν, ζηε Κέξθπξα θαη ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε. Σν 1711 έγηλε κεηξνπνιίηεο Καιαβξχησλ θαη ηξία ρξφληα αξγφηεξα πέζαλε. Σα έξγα ηνπ γξακκέλα ζηελ απινειιεληθή γιψζζα εθδφζεθαλ κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. ΢εκαληηθφηεξα: Αζδαπαί θαη Πέηνα ζηακδάθμο. Μελνδφηνπ (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο πεξηεγεηήο θαη ηζηνξηνγξάθνο Μδκυδμημξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢άκν. Έξγα ηνπ: Σςκ ηαηά ΢άιμκ εκδυλςκ ακδνχκ ακαβναθή θαη Πενί ηςκ ηαηά ημ ζενυκ ηδξ ΢αιίαξ Ήναξ. * Ο γηαηξφο θαη θηιφζνθνο Μδκυδμημξ απφ ηε Νηθνκήδεηα ηεο ΐηζπλίαο (2νο κ.Υ.αη.). Καλέλα έξγν ηνπ δελ δηαζψζεθε.

315

Μεξηφλνπ (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ κπζηθφο Μδνζυκδξ ήηαλ ήξσαο ηεο Κξήηεο, γηνο ηνπ Μψινπ θαη αληςηφο ηνπ Εδνκελέα. Πήξε κέξνο καδί κε ηνλ Εδνκελέα ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν θαη δηαθξίζεθε ζθνηψλνληαο αξθεηνχο Σξψεο φπσο ν Φέξεθινο, ν Ώξπαιίσλ θαη άιινη. Έιαβε κέξνο ζηνπο ηαθηθνχο αγψλεο πξνο ηηκή ηνπ Πάηξνθινπ θαη πξψηεπζε ζηελ ηνμνβνιία. ΐξέζεθε κέζα ζην Ανχξεην Ίππν πνπ άλνημε ην δξφκν γηα ηελ άισζε ηεο Σξνίαο. Με ηνλ Εδνκελέα επέζηξεςαλ κεηά ηελ άισζε ζηελ Κξήηε θαη ηηκήζεθαλ σο ήξσεο. ΢ηνλ Μεξηφλε απνδίδεηαη ε ίδξπζε ηεο πφιεο Κνήζζα ζηελ Παθιαγνλία. Μεηξνδψξνπ (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : * Ο Μδηνυδςνμξ μ Υίμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηαηξφο, καζεκαηηθφο θαη θηιφζνθνο, πηζαλψο καζεηήο ηνπ Αεκφθξηηνπ ή ηνπ Ώλαμάξρνπ. Θεσξείηαη πξφδξνκνο ηεο θηινζνθηθήο ζρνιήο ησλ ΢θεπηηθψλ. Βλδηαθέξνλ έρεη ην καζεκαηηθφ ηνπ ζχγγξακκα κε ηίηιν Βθθδκζηή Ώκεμθμβία. νο * Ο θηιφζνθνο Μδηνυδςνμξ (5 π.Υ. αη.) απφ ηε Λάκςαθν, ήηαλ καζεηήο ηνπ Ώλαμαγφξα * Έλαο άιινο θηιφζνθνο ν Μδηνυδςνμξ μ Λαιραηδκυξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απνθιήζεθε απφ ηνλ Κηθέξσλα Αεφηενμξ Βπίημονμξ. Έξγα ηνπ : Πενί αζζεήζεςκ, Πενί εοβεκείαξ, Πενί πθμφημο, Πενί Βπζημφνμο εονςζηίαξ θ.ά. Μεηξνκάξα (Βζλ) Μαθξπγηάλλε : Ο αιβαληθήο θαηαγσγήο αξκαηνιφο Μήηνμξ Λέηαξ ή Μδηνμιάναξ (Σξεινδεκήηξεο ) απφ ην Μελίδη Ώηηηθήο, έδξαζε θαηά ηελ επαλάζηαζε ησλ Ονθςθζηχκ (1769-70) ζηε Μεγαξίδα. ΋ηαλ θάλεθε φηη ε επαλάζηαζε απέηπρε, πήγε ζηελ ΢αιακίλα εμφπιηζε έλα θαΎθη θαη άξρηζε πεηξαηηθέο επηδξνκέο ζηα παξάιηα ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη ηεο Ώηηηθήο, κε ζχκαηα Σνχξθνπο αιιά θαη Έιιελεο ζπλεξγάηεο ηνπο. Οη Σνχξθνη αλεζχρεζαλ θαη έζηεηιαλ απνζπάζκαηα αλαγθάδνληαο ηελ Μεηξνκάξα λα θαηαθχγεη ζην λεζάθη Ώγγίζηξη (θνληά ζηελ Ώίγηλα). Βθεί ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα θαη νη Σνχξθνη θαηέιαβαλ ην λεζάθη, εθηέιεζαλ ηνπο άληξεο θαη πνχιεζαλ ηηο γπλαίθεο ζθιάβεο. Μεηξνπέηξνβα (Βπα) Γθχδε : Ο Μήηνμξ Πέηνμααξ ή Μδηνμπέηνμααξ (1745-1838) ήηαλ νπιαξρεγφο ηεο Μεζζελίαο θαη - καδί κε ηνλ Κσλζηαληίλν Κνινθνηξψλε - απφ ηνπο εγέηεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 1770 ζηελ Πεινπφλλεζν. Παξά ηε κεγάιε ηνπ ειηθία θήξπμε ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ζηε Μεζζελία θαη πνιέκεζε ζηελ Σξίπνιε ζην ΐαιηέηζη θαη άιινχ. Σν 1834 θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζε θίλεκα θαηά ηνπ ΋ζσλα, φκσο πήξε ράξε ιφγσ ηεο ειηθίαο ηνπ θαη ηεο πξνζθνξάο ηνπ ζηνλ αγψλα. Ο Μεηξνπέηξνβαο

Μεηξνπφιεσο (νδφο & πιαηεία) (Αηα) ΢χληαγκαΜνλαζηεξάθη : Δ Μδηνυπμθδ ηεο Ώζήλαο είλαη ν θαζεδξηθφο λαφο ηεο πφιεο θαη είλαη αθηεξσκέλνο ζηνλ Βπαγγειηζκφ ηεο Θενηφθνπ. Δ θαηαζθεπή ηνπ άξρηζε ην 1842 θαη νινθιεξψζεθε κεηά απφ 20 ρξφληα. Γηα ηελ νινθιήξσζή ηνπ εξγάζηεθαλ νη αξρηηέθηνλεο Υάλζελ, Γέδαο, Μπνπιαλδέ θαη Κάιθνο, νη δσγξάθνη Γηαιιηλάο θαη Φαλέιιεο θαη ν γιχπηεο Φηηάιεο. ΢ην εζσηεξηθνχ λανχ ππάξρνπλ ηα ζθελψκαηα ηεο Ώγίαο Φηινζέεο θαη ηνπ Παηξηάξρε Γξεγνξίνπ Β’. Μεηξψνπ (Εζη) Πιάθα : Σν Μδηνχμκ ηεο αξραίαο Ώζήλαο ήηαλ κηθξφο λαφο, ην ηεξφ ηεο Μεηξφο, δειαδή ηεο κεηέξαο ησλ ζεψλ Ρέαο. Βίρε αλαγεξζεί ηνλ 6ν π.Υ. αη. θνληά ζην παιαηφ ΐνπιεπηήξην. Βθεί θπιάζζνληαλ κηα ζεηξά απφ δεκφζηα έγγξαθα, λφκνη, αξρεία, δηθαζηηθά έγγξαθα, ςεθίζκαηα θαζψο θαη αλαζήκαηα. Σν Μεηξψν θαηέζηξεςαλ νη Πέξζεο ην 480 φηαλ κπήθαλ ζηελ πφιε ηεο Ώζήλαο. Με δαπάλεο ηνπ εγεκφλα ηεο Πεξγάκνπ Ώηηάινπ ΐ΄ ην Μεηξψν μαλαρηίζηεθε ην 140 π.Υ. ζην ίδην πεξίπνπ ζεκείν κε ην παιηφ, αθηεξσκέλν απηή ηε θνξά θαη ζηε ζεά Κπβέιε. Σν 5 ν κ.Υ. αηψλα ην Μεηξψν κεηαηξάπεθε ζε ρξηζηηαληθφ λαφ.

316

Μεηζαίσλ (Βπα-Πνι-΢ηξ) Μαθξπγηάλλε : * Οη αγσληζηέο ηνπ ’21 Εςάκκδξ θαη ΢ηαιάηζμξ Μήηζαξ απφ ην Κξαλίδη. Ο πξψηνο ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Φαιήξνπ ην 1827 θαη ν ΢ηακάηηνο κεηά ηελ απειεπζέξσζε πνιηηεχηεθε θαη δηεηέιεζε βνπιεπηήο Βξκηνλίδαο. * Ο ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο Ώκηχκζμξ Μήηζαξ (1831-97) ζπκκεηείρε ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866-9 επηθεθαιήο ζψκαηνο 450 αλδξψλ. Αηεηέιεζε έμη θνξέο βνπιεπηήο. Μεηζάθε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Μζπαήθ Μδηζάηδξ (1863-1916) απφ ηα Μέγαξα, ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο. ΢πνχδαζε ζηε λνκηθά, αιιά δελ ηειείσζε γηαηί πξνηίκεζε λα αζρνιεζεί κε ηε δεκνζηνγξαθία. Αεκνζίεπζε άξζξα ηνπ ζε πνιιέο εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά, ζηα νπνία ππέγξαθε κε πνιιά ςεπδψλπκα (Εμίσλ, Κφζνξλνο, Πιαλφδηνο, Καηξνζθφπνο, Κξαθ, ΢ηξεςηάδεο θ.ά.). Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηε ζπγγξαθή δηεγεκάησλ, δνθηκίσλ, επηγξακκάησλ, πνηεκάησλ θαη άιισλ. Ώλ θαη ππέξκαρνο ηεο δεκνηηθήο, ηα πεξηζζφηεξα απφ ηα θείκελά ηνπ είλαη γξακκέλα ζηελ θαζαξεχνπζα. Μεηζνπνχινπ Κσλ. (Βπη) Γθχδε : Ο θπζηνδίθεο θαη γεσιφγνο Κςκζηακηίκμξ Μδηζυπμοθμξ (1846-1911) απφ ηελ Πάηξα, ζπνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Γεξκαλία θαη δίδαμε Γεσινγία θαη Οξπθηνινγία ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Αεκηνχξγεκά ηνπ είλαη ην Οξπθηνινγηθφ κνπζείν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. ΢πλέγξαςε πνιπάξηζκεο κειέηεο ζρεηηθέο κε ηα κέηαιια, ηα νξπρεία, ηα νξπθηά, ηε γεσινγία θ.ά. Μηανχιε (Βπα) Φπξξή : Ο θαξαβνθχξεο Ώκδνέαξ Μζαμφθδξ-ΐχημξ (1769-1835) απφ ηελ Όδξα ππήξμε έλαο απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ΄21 θαη ηνπ αγψλα ζηε ζάιαζζα. Ώπφ κηθξφο αζρνιήζεθε κε επηηπρία ηε λαπηηιία απφ ηελ νπνία απφθηεζε κεγάιε πεξηνπζία. ΢ηηο 27 Μαξηίνπ 1821 ηελ επαλάζηαζε ζηελ Όδξα θήξπμε ν Οηθνλφκνπ θαη ν Μηανχιεο πξνζέθεξε έλα κεγάιν πνζφ γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ αγψλα. ΢πκκεηείρε ζηηο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο ζην Νηφθαζηξν θαη ζηελ Πάηξα θαη αλαγλσξίζηεθε σο λαχαξρνο ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ. Ώθνινχζεζαλ νη λαπκαρίεο ζηε Υίν, ΢θηάζν, Φαξά, Μεζψλε, Μπηηιήλε θαη αιινχ. Ο Ώλδξέαο Μηανχιεο

Σελ ζπνπδαία απηή πνιεκηθή πξνζθνξά ηνπ ακαχξσζε ε εθ κέξνπο ηνπ ππξπφιεζε ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ ζηνλ Πφξν ηελ 1ε Ώπγνχζηνπ 1831. Ώπηή ε πξάμε έγηλε γηα ιφγνπο εκπάζεηαο πξνο ην πξφζσπν ηνπ Εσάλλε Καπνδίζηξηα αιιά θαη θαηά ηνπ νςζζημφ ηυιιαημξ (ν Μηανχιεο ήηαλ νπαδφο ηνπ Μαπξνθνξδάηνπ θαη ηνπ αββθζημφ ηυιιαημξ). ΋κσο δελ ηηκσξήζεθε πνηέ γη’ απηή ηελ πξάμε γηαηί κεζνιάβεζε ε δνινθνλία ηνπ Καπνδίζηξηα. Πέζαλε ην 1835 θαη εληαθηάζηεθε ζηνλ Πεηξαηά (Ώθηή Μηανχιε). Γηνη ηνπ ήηαλ νη αγσληζηέο Αδιήηνζμξ, Ώκηχκζμξ θαη Εςάκκδξ, ν πξσζππνπξγφο Ώεακάζζμξ θαη νη λαχαξρνη ηνπ πνιεκηθνχ λαπηηθνχ Βιιακμοήθ θαη Νζηυθαμξ Μζαμφθδξ. Μηζξηδάηνπ (Ώξρ) Γνχβα : ΋λνκα βαζηιέσλ ηνπ Πφληνπ: * Ο Μζενζδάηδξ Ώ΄, ηδξπηήο ηνπ βαζηιείνπ ηνπ Πφληνπ (βαζίιεπζε 337-266 π.Υ.) * Ο Μζενζδάηδξ ΐ΄ (βαζίιεπζε ηνλ 3ν π.Υ. αη.) πνιέκεζε θαηά ηνπ Λπζηκάρνπ * Ο Μζενζδάηδξ Γ΄ (βαζίιεπζε ηνλ 2ν π.Υ. αη.), κε ηε βνήζεηα ησλ Βιιήλσλ θαηαλίθεζε ηηο γαιαηηθέο θπιέο πνπ είραλ εηζβάιεη ζηνλ Πφλην. * Ο Μζενζδάηδξ Α΄ (βαζίιεπζε ηνλ 2ν π.Υ. αη.) πνιέκεζε κε επηηπρία ηνπο Παθιαγφλεο. * Ο Μζενζδάηδξ Β΄ μ Βοενβέηδξ (βαζίιεπζε 149-146 π.Υ.) ζπκκάρεζε κε ηνπο Ρσκαίνπο θαηά ησλ Καξρεδνλίσλ θαη έιαβε σο ακνηβή ηε Φξπγία. * Ο Μζενζδάηδξ ΢η΄ μ Βοπάηςν (βαζίιεπζε 120-63 π.Υ.) είλαη ν επηθαλέζηεξνο εγεκφλαο ηνπ Πφληνπ. Σν 120 π.Υ., εμφλησζε ηε κεηέξα θαη η’ αδέιθηα ηνπ θαη θαηέιαβε ηνλ ζξφλν. Γλσξίδνληαο ηελ αγαλάθηεζε ησλ ιαψλ απφ ηελ θαηαπίεζε ησλ Ρσκαίσλ, μεθίλεζε ηνλ Πνχημ Μζενζδαηζηυ Πυθειμ (88-84) θαηαιακβάλνληαο φιε ζρεδφλ ηελ Μ. Ώζία. Έδεημε 317

ηξνκαθηηθή ζθιεξφηεηα ζθάδνληαο φινπο ηνπο Ρσκαίνπο πνπ δνχζαλ ζηα κέξε πνπ θαηαθηνχζε (πεξίπνπ 80.000 άλδξεο, γπλαίθεο θαη παηδηά). Οξγηζκέλνη νη Ρσκαίνη αληεπηηέζεθαλ θαη εμφλησζαλ ηνλ πνληηαθφ ζηξαηφ. Ο Μηζξηδάηεο ππέγξαςε ζπλζήθε, πιήξσζε απνδεκηψζεηο θαη παξέδσζε 70 πινία. Γξήγνξα ζπγθέληξσζε δπλάκεηο θαη φηαλ ε Ρψκε πξνζπάζεζε λα πξνζαξηήζεη ηε ΐηζπλία, επηηέζεθε θαη άξρηζε ν Αεφηενμξ Μζενζδαηζηυξ Πυθειμξ (83-81). Ώπφ απηφ ηνλ πφιεκν, ν Μηζξηδάηεο βγήθε ληθεηήο δηψρλνληαο ηνπο Ρσκαίνπο θαη ηνλ δηνηθεηή ηνπο. Ο Σνίημξ Μζενζδαηζηυξ Πυθειμξ (74-63), άξρηζε φηαλ νη Ρσκαίνη εηζέβαιαλ μαλά ηελ ΐηζπλία. Ο Μηζξηδάηεο αληέδξαζε αιιά ν Λνχθνπιινο ην’ζθαζε εηηεκέλνο ζηελ Ώξκελία. Ο Πνκπήηνο ηνλ θαηεδίσμε θαη ν απηφο θαηέθπγε ζηελ Κξηκαία. Αηέηαμε λα ζθνηψζνπλ ηηο γπλαίθεο θαη ηα παηδηά ηνπ έβαιε έλα δνχιν ηνπ λα ηνλ ζθνηψζεη. Απν κχζνη ζπλνδεχνπλ ηελ θήκε ηνπ Μηζξηδάηε: Ο πξψηνο είλαη φηη επεηδή θνβφηαλ κήπσο ηνλ δειεηεξηάζνπλ, έκαζε ηνλ νξγαληζκφ ηνπ λα εζίδεηαη ζην δειεηήξην, παίξλνληαο θαζεκεξηλά φιν θαη πην ηζρπξή δφζε απ’ απηφ. Ώπηφ ην θαηλφκελν νλνκάζηεθε απφ ηελ ηαηξηθή επηζηήκε ιζενζδαηζζιυξ. Ο δεχηεξνο ηνπ απνδίδεη κηα ζαπκαζηή ηθαλφηεηα κλήκεο. Λέγεηαη φηη κηινχζε είθνζη πέληε γιψζζεο θαη φηη κπνξνχζε λα απεπζχλεηαη ζε θάζε ζηξαηηψηε ηνπ ζηε γιψζζα ηνπ, απνθαιψληαο ηνλ κε ην φλνκά ηνπ. Ώξγπξφ λφκηζκα κε ηελ θεθαιή ηνπ Μηζξηδάηε ΢η’

Μηθξάο Ώζίαο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Δ Μζηνά Ώζία είλαη ε ρεξζφλεζνο πνπ απνηειεί θαη ην αλαηνιηθφηεξν ηκήκα ηεο Ώζίαο θαη ζήκεξα θαιχπηεηαη εμ νινθιήξνπ απφ ηελ Σνπξθία. Βθεί έδεζαλ πνιινί ιανί, πνπ απνηέιεζαλ ρσξηζηά θξάηε ή πφιεηοθξάηε ή ηκήκαηα απηνθξαηνξηψλ. Έλαο απφ ηνπο παιαηφηεξνπο ιανχο πνπ έδεζαλ ζηε ρεξζφλεζν ήηαλ νη Υηηηίηεο. Σν θξάηνο ηνπο θαηαζηξάθεθε απφ εηζβνιείο γλσζηνχο σο μζ Λαμί ηδξ Θάθαζζαξ πξνο ην ηέινο ηνπ 12νπ αη. π.Υ. Σελ ίδηα πεξίπνπ επνρή ζπλέβε θαη ε θαηαζηξνθή ηεο Σξνίαο, γεγνλφο πνπ αλαθέξεηαη ιεπηνκεξψο ζηελ ειιεληθή κπζνινγία θαη ηα νκεξηθά έπε. Οη ιανί πνπ έδεζαλ ζηε ρεξζφλεζν ήηαλ νη ΐηζχληνη, νη Καππαδφθεο, νη Γαιάηεο, νη Κάξεο, νη Λπθάνλεο, νη Λχθηνη, νη Παθιαγφλεο, νη Πφληηνη, νη Φξχγεο, νη Ίσλεο, νη Ώηνιείο θ.ά. Δ Εσλία θαη ε Ώηνιίδα δελ ήηαλ θξάηε, ήηαλ πεξηνρέο κε πφιεηο πνπ δεκηνπξγήζεθαλ απφ Έιιελεο απνίθνπο. ΢ηελ Εσλία, θαη ζε άιιεο πεξηνρέο ηεο Μ. Ώζίαο γελλήζεθαλ ζπνπδαίνη Έιιελεο θηιφζνθνη, ηζηνξηθνί, επηζηήκνλεο, φπσο νη: Θαιήο, Ώλαμηκέλεο, Ώλαμίκαλδξνο, Βθαηαίνο, ΐίαο,, Δξφδνηνο, Δξάθιεηηνο, Γαιελφο, Αηνγέλεο, ΢ηξάβσλ θαη πνιινί άιινη. ΋ινη ζρεδφλ νη ιανί θαη ηα θξάηε ηεο Μ. Ώζίαο αθνινχζεζαλ πεξίπνπ, ηελ ίδηα ηζηνξηθή δηαδξνκή: Σν 560 ν Κξνίζνο ηεο Λπδίαο έλσζε φιεο ηηο ειιεληθέο απνηθίεο ππφ ην ζξφλν ηνπ. ΋κσο αλαηξάπεθε απφ ηνλ Κχξν ηεο Πεξζίαο ν νπνίνο ηνλ αληηθαηέζηεζε ζηελ θπξηαξρία ηεο ρεξζνλήζνπ. Οη ρψξεο ηεο Μ. Ώζίαο, αλ θαη νη πην πνιιέο ήηαλ ζαηξαπείεο ηεο Πεξζίαο, απνιάκβαλαλ ζεκαληηθή απηνλνκία. Αηαθφζηα ρξφληα αξγφηεξα ν Ώιέμαλδξνο έθεξε ηελ Μ. Ώζία ππφ καθεδνληθφ έιεγρν. Ώπφ ηνλ 2ν π.Υ. ε Ρψκε ζα θαηαθηήζεη ζηαδηαθά ηε ρεξζφλεζν, ζα αθνινπζήζεη ην ΐπδάληην θαη νη ιανί ζα δήζνπλ αξθεηνχο αηψλεο εηξεληθά. Δ πεξηνρή ζα γίλεη θέληξν ηνπ Υξηζηηαληζκνχ θαη ζεκαηνθχιαθαο ηνπ ειιεληθνχ θαη ηνπ ξσκατθνχ πνιηηηζκνχ. ΋ηαλ ην ΐπδάληην παξάθκαζε, εηζέβαιαλ νη Άξαβεο θαη νη Μνγγφινη. Σνλ 15ν αηψλα νη Σνχξθνη θαηέιαβαλ φιε ηε ρεξζφλεζν θαη ηελ έθαλαλ ηκήκα ηεο Οζσκαληθήο Ώπηνθξαηνξίαο. Μηθξνκάλεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Μζηνμιάκδ είλαη έλα γξαθηθφ ρσξηφ ηεο Μεζζελίαο, θνληά ζην αεξνδξφκην ηεο Καιακάηαο. Μίθσλνο (Ώξρ) Φπξξή : * Ο Μίηςκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ δσγξάθνο θαη ραιθνπξγφο. Ο Πιίληνο αλαθέξεη φηη ν Μίθσλ ήηαλ δηάζεκνο γηα ηνπο αλδξηάληεο αζιεηψλ.

318

Ώλαθέξεηαη επίζεο φηη ζην Θεζείν ππήξραλ δσγξαθηθά έξγα ηνπ πνπ παξίζηαλαλ Ώκαδνλνκαρία θαη Κεληαπξνκαρία θαζψο θαη ζθελέο απφ ηνπο άζινπο ηνπ Θεζέα. * Με ην φλνκα Μίηςκ (3νο π.Υ. αη.) αλαθέξεηαη επίζεο έλαο γιχπηεο απφ ηηο ΢πξαθνχζεο, γλσζηφο απφ δπν αλδξηάληεο ηνπ ηπξάλλνπ Εέξσλα πνπ ππήξραλ ζηελ Οιπκπία. Μηιήηνπ (Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : Δ Μίθδημξ ήηαλ κεγαιχηεξε θαη ηζρπξφηεξε ειιεληθή πφιε ηεο Εσλίαο, ρηηζκέλε ζηηο εθβνιέο ηνπ πνηακνχ Μαηάλδξνπ. Καηά ηε κπζνινγία ν ήξσαο ηεο Κξήηεο Μίθδημξ ήηαλ γηνο ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Ώθαθθαιίδαο, θφξεο ηνπ Μίλσα. Ο Μίλσαο ζπκσκέλνο κε ηελ εξσηηθή ζρέζε ηεο θφξεο ηνπ εγθαηέιεηςε έθζεην ην βξέθνο Μίιεην, ην νπνίν αλαηξάθεθε απφ βνζθνχο. Ώξγφηεξα αθνινχζεζε ην ΢αξπεδψλα θαη πήγε ζηε Μηθξά Ώζία θαη ίδξπζε ηελ πφιε Μίθδημ. Πηζαλψο φκσο απηή ε Μίιεηνο είλαη πφιε ηεο Καξίαο, γηαηί ζηε κπζνινγία αλαθέξεη επίζεο φηη ηελ Μίιεην ίδξπζαλ Ίσλεο ππφ ηνλ Νειέα, γην ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κφδξνπ. Δ Μηιήζηνη ίδξπζαλ πνιιέο απνηθίεο ζηνλ Βχμεηλν θαη ζε άιια ζεκεία ηεο Μεζνγείνπ. Δ πφιε ππήξμε θέληξν γξακκάησλ θαη ηερλψλ θαη αλέδεημε ζεκαληηθνχο θηινζφθνπο φπσο ν Θαιήο, ν Ώλαμίκαλδξνο, ν Ώλαμηκέλεο θ.ά. Μηιηηάδνπ (Ώξρ) Κέληξν : Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Μζθηζάδδξ (πεξ. 554-489 π.Υ.) ήηαλ ν πξσηαγσληζηήο ηεο κεγάιεο λίθεο ησλ Ώζελαίσλ επί ησλ Πεξζψλ ζηελ ηζηνξηθή κάρε ηνπ Μαξαζψλα ην 480 π.Υ. Βίρε ήδε δηαθξηζεί γηα ηελ ζηξαηεγηθή ηνπ ηδηνθπΎα σο εγεκφλαο (ηχξαλλνο) ηεο ζξαθηθήο Υεξζνλήζνπ, ε νπνία ήηαλ ππνηειήο ησλ Πεξζψλ – φπσο φιεο νη πφιεηο ηεο Θξάθεο θαη ηεο Μηθξάο Ώζίαο – θαη γλψξηδε θαιά ηε ζηξαηησηηθή ηαθηηθή θαη ηνλ νπιηζκφ ηνπο. Ο Μηιηηάδεο πήξε κέξνο ζηελ εμέγεξζε ησλ ησληθψλ πφιεσλ θαη κάιηζηα θπξίεπζε ηελ Ίκβξν θαη ηε Λήκλν. Σελ ηειεπηαία παξαρψξεζε ζηελ Ώζήλα. Σν 493 εθιέρζεθε ζηξαηεγφο ηεο Ώζήλαο. Ο ληθεηήο ηεο κάρεο ηνπ Μαξαζψλα, Μηιηηάδεο

΋ηαλ ν Ααξείνο εηζέβαιε ζηελ Βιιάδα θαη ην ζηξάηεπκά ηνπ είρε θηάζεη ζην Μαξαζψλα, νη Ώζελαίνη αλέιαβαλ ην θχξην βάξνο ηεο άκπλαο θαη ν Μηιηηάδεο ηέζεθε επηθεθαιήο ηνπ αζελατθνχ ζηξαηνχ. Γεηήζεθε βνήζεηα απφ ηηο άιιεο ειιεληθέο πφιεηο, αιιά κφλν νη Πιαηαηέο έζηεηιαλ 1000 νπιίηεο. Δ βνήζεηα ησλ ΢παξηηαηψλ, έθηαζε κεηά ηελ θαζνξηζηηθή κάρε, νη δε άιιεο πφιεηο ή θνβήζεθαλ ή είραλ ήδε ππνηαρηεί ζηνπο Πέξζεο.. Οη δπν ζηξαηνί ζπγθξνχζζεθαλ ην 480. Δ Μάπδ ημο Μαναεχκα είλαη ε πην ζεκαληηθή κάρε ηεο ειιεληθήο, αιιά ίζσο θαη ηεο επξσπατθήο, ηζηνξίαο. Οη Ώζελαίνη πνιεκνχζαλ γηα λα απνηξέςνπλ ηνλ θίλδπλν ππνδνχισζήο ηνπο, ν πεξζηθφο ζηξαηφο πξνζπαζνχζε απιψο λα ηθαλνπνηήζεη ηεο βιέςεηο ηνπ εγεκφλα ηνπ. Ο κεγάινο ληθεηήο ηνπ Μαξαζψλα, ν Μηιηηάδεο, γξήγνξα ζεσξήζεθε χπνπηνο επηβνιήο ηπξαλλίαο, θαηεγνξήζεθε θαη ηειηθά ηνπ επηβιήζεθε έλα ηεξάζηην πξφζηηκν. ΋κσο ζην κεηαμχ πέζαλε απφ γάγγξαηλα θαη ην πξφζηηκν ην πιήξσζε ν γηνο ν Κίιςκ. Μίισλνο (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Μίθςκ μ Κνμηςκζάηδξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ θεκηζκέλνο αζιεηήο ηεο πάιεο απφ ηνλ Κξφησλα ηεο Κάησ Εηαιίαο. Κέξδηζε 6 λίθεο ζηνπο Οιπκπηαθνχο αγψλεο, άιιεο 6 ζηα Πχζηα, 10 ζηα Ίζζκηα θαη 9 ζηα Νέκεα. Παξάιιεια ιέγεηαη φηη αλήθε ζηνπο Ππζαγνξείνπο θαη έγξαςε θαη ζρεηηθά ζπγγξάκκαηα. Μηκλέξκνπ (Ώξρ) Ρεγίιιεο : Ο Μίικενιμξ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κνινθψλα, ήηαλ έλαο απφ ηνπο αξραηφηεξνπο ειεγεηαθνχο πνηεηέο. Έδεζε ζηελ ΢κχξλε θαη φηαλ ε πφιε θαηαζηξάθεθε απφ ηνπο Λεδνχο, επέζηξεςε ζηνλ Κνινθψλα. Άζθεζε παξάιιεια ην επάγγεικα ηνπ κνπζηθνχ. Ο Μίκλεξκνο θαη ε εξσκέλε ηνπ Ναλλψ έπαηδαλ απιφ. Βίλαη ηξαγνπδηζηήο ηεο ληφηεο θαη ηνπ έξσηα θαη νηθηίξεη ην γήξαο πνπ ηα ζεσξεί ρεηξφηεξν απφ ην ζάλαην. Οη Ώιεμαλδξηλνί θαη νη Ρσκαίνη πνηεηέο εθηηκνχζαλ ηδηαίηεξα ην έξγν ηνπ.

319

Γηα ζπθνξά παληνηηλή ζηνλ Σηζσλφλ ν Γίαο έδσθε ηα γεξάκαηα, πνπ αθφκα θη απ’ ην Υάξν ηνλ ηξνκεξφ, ρεηξφηεξα είλαη Μηκλέξκνπ : ΢οθμνά ηα βενάιαηα (κεηάθξ, Δι. ΐνπηηεξίδεο)

Μηληάθ (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Γάιινο θηιέιιελαο Πζέν Μζκζάη (Pierre Mignac) ήξζε κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηνπ ΄21. Πνιέκεζε θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Πέηα.. Μίλσνο (Μπζ) Κπλνζάξγνπο: Αελ είλαη γλσζηφ αλ ε ιέμε Μίκςξ ήηαλ βαζηιηθφο ηίηινο ή ην φλνκα ηνπ βαζηιηά. Γεγνλφο φκσο είλαη φηη, απφ απηφλ νλνκάζηεθε Μζκςζηυξ έλαο απφ ηνπο αξραηφηεξνπο θαη ιακπξφηεξνπο πνιηηηζκνχο ηεο Βπξψπεο. ΋ηαλ ν Αίαο απήγαγε ηελ Βπξψπε ηελ έθεξε ζηελ Κξήηε, φπνπ απέθηεζε καδί ηεο ηνλ Μίλσα, ηνλ Ραδάκαλζπ θαη ηνλ ΢αξπεδφλα. Ώξγφηεξα ν ζεφο βαξέζεθε ηελ Βπξψπε θαη ηελ πάληξεςε κε ην βαζηιηά ηεο Κξήηεο Ώζηέξην ν νπνίνο πηνζέηεζε θαη ηα παηδηά ηεο. Ο Μίλσο δηαδέρζεθε ηνλ Ώζηέξην θαη έλσζε ηηο εθαηφ πφιεηο ηεο Κξήηεο ζε έλα βαζίιεην. Με ηελ γπλαίθα ηνπ Παζηθάε απέθηεζε ηέζζεξηο γηνπο θαη ηέζζεξηο θφξεο. Ο Πνζεηδψλ, γηα λα ηηκσξήζεη ηελ Παζηθάε πνπ δελ είρε ζπζηάζεη ζ’ απηφλ, έζηεηιε ζηελ Κξήηε έλα σξαίν ιεπθφ ηαχξν. Δ Παζηθάε εξσηεχηεθε ηνλ ηαχξν θαη γηα λα ελσζεί καδί ηνπ, κπήθε ζε κηα μχιηλε αγειάδα. Ώπφ ηελ πεξίεξγε απηή έλσζε γελλήζεθε έλα ηέξαο κε ζψκα αλζξψπνπ θαη θεθάιη ηαχξνπ, ν Μηλψηαπξνο, ν νπνίνο ηξεθφηαλ κε αλζξψπηλεο ζάξθεο. Σνλ Μηλψηαπξν ηνλ έθιεηζαλ ζε κηα πνιχπινθε θαηαζθεπή ηνλ Λαβχξηλζν, πνπ είρε ρηίζεη ν Ααίδαινο. Ο Μίλσο

Ώξγφηεξα ν Μίλσαο εθζηξάηεπζε ζηελ Ώηηηθή θαη ππέηαμε ηελ Ώζήλα, ε νπνία ππνρξεψζεθε λα ζηέιλεη θάζε ρξφλν 7 αγφξηα θαη 7 θνξίηζηα ζηελ Κξήηε γηα ηξνθή ηνπ Μηλψηαπξνπ. Σελ ηηκή ηεο Ώζήλαο έζσζε ν Θεζέαο ν νπνίνο θαηέβεθε ζηελ Κξήηε καδί κε ηα ππνςήθηα ζχκαηα. Με ηε βνήζεηα ηεο θφξεο ηνπ Μίλσα, ηεο Ώξηάδλεο (πνπ είρε εξσηεπηεί ηνλ Θεζέα) θαη ηνπ Ααηδάινπ, ζθφησζε ην ηέξαο θαη απάιιαμε ηελ πφιε ηνπ απφ ηνλ θφξν αίκαηνο. Ώκέζσο έθπγε γηα ηελ Ώζήλα παίξλνληαο καδί ηνπ θαη ηελ Ώξηάδλε. Καηφπηλ απηνχ ν Ααίδαινο έπεζε ζηε δπζκέλεηα ηνπ Μίλσα θαη γηα λα γιηηψζεη έθηηαμε θηεξά απφ θεξί, πέηαμε απφ ηελ Κξήηε θαη θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηεο ΢ηθειίαο Κψθαινπ. Βθεί έθηαζε θαη ν Μίλσαο θαη κε ηέρλαζκα βεβαηψζεθε φηη βξηζθφηαλ ζην αλάθηνξν ηνπ Κψθαινπ θαη ηνπ δήηεζε λα ηνπ ηνλ παξαδψζεη. Οη θφξεο ηνπ Κψθαινπ πνπ είραλ γνεηεπηεί απφ ηα θνζκήκαηα πνπ έθηηαρλε ν Ααίδαινο, ζθφησζαλ ηνλ Μίλσα κέζα ζην ινπηξφ ξίρλνληάο ηνπ βξαζηφ λεξφ ή πίζζα. Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ νξίζηεθε σο έλαο απφ ηνπο θξηηέο ηνπ Άδε καδί κε ηνλ αδειθφ ηνπ Ραδάκαλζπ θαη ηνλ Ώηαθφ. Μηξηζηέθζθπ (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Πνισλφο θηιέιιελαο Μζνηζζέθζηο πνιέκεζε θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Πέηα ην 1822. Μηζαξαιηψηνπ (Πνι) Κνπθάθη : Ο Αδιήηνζμξ (Μζιίημξ) Μζζαναθζχηδξ ην 1835 ήηαλ κέινο ηνπ πξψηνπ εθιεγκέλνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηεο Ώζήλαο θαη ην 1841 δήκαξρνο. Ο Μαθξπγηάλλεο ζηα Ώπμικδιμκεφιαηα ηνπ αλαθέξεη φηη, θαηά ην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ, ν Μηκίθνο Μηζαξαιηψηεο δελ επέηξεςε λα ρηππήζνπλ νη θακπάλεο ησλ εθθιεζηψλ γηα λα κελ μεζεθσζεί ν ιαφο. Μηζηξάι (Πξν) Γθχδε : Ο Φνεκηενίη Μζζηνάθ (Frederic Mistral, 1841-1914) ήηαλ Γάιινο πνηεηήο θαη ζπγγξαθέαο. Σν 1904 θέξδηζε ην βξαβείν Νφκπει ινγνηερλίαο (απφ θνηλνχ κε ηνλ Εζπαλφ Υνζέ Βηζεγθαξάη π Βτδάγθηξε). Ήηαλ έλζεξκνο ππεξαζπηζηήο ηεο Ομηηαληθήο (πξνβεγηαλήο) γιψζζαο (κηιηέηαη απφ 7 εθαηνκκχξηα αλζξψπνπο ζηε Ν. Γαιιία θαη ζηελ Καηαινλία) θαη έγξαςε ηα πεξηζζφηεξα πνηήκαηά ηνπ ζ’ απηή ηε γιψζζα. Βπίζεο ήηαλ ελζνπζηψδεο θηιέιιελαο θαη ζηα πνηήκαηά ηνπ χκλεζε ηελ Βιιάδα.

320

Μηζηξηψηνπ (Βπη) Κπςέιε : Ο Γεχνβζμξ Μζζηνζχηδξ (1840-1916) απφ ηελ Σξίπνιε ζπνχδαζε θηινζνθία θαη έγηλε θαζεγεηήο ζηε θηινζνθηθή ζρνιή ηεο Ώζήλαο. Σνλ Μηζηξηψηε ζεκάδεςε ε εκκνλή ηνπ ζηελ επηβνιή ηεο θαζαξεχνπζαο θαη ε πνιεκηθή ηνπ θαηά ηεο δεκνηηθήο. Δ ζθνδξή αληίζεζή ηνπ ζηε ρξήζε ηεο δεκνηηθήο ζπλέβαιε ζηα ιεγφκελα Ονεζηεζαηά, ζηηο ηαξαρέο πνπ μέζπαζαλ φηαλ αλέβεθε παξάζηαζε ηεο ηξαγσδίαο Ονέζηδξ ηνπ Ώηζρχινπ ζηε δεκνηηθή γιψζζα. Ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο, ην ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ε Βθθδκζηή Γναιιαημθμβία, ε ηζηνξία ηεο αξραίαο ειιεληθήο ινγνηερλίαο. Μηραήι ΐφδα (Βζλ) ΢η. Λαξίζεο-Θπκαξάθηα : βιέπε ΐυδα Μζπαήθ Μηραήι Υαξ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Υανίθαμξ Μζπαήθ (1935-56) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ θππξηαθνχ αγψλα θαη κέινο ηεο ΒΟΚΏ. Βθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ απφ ηηο βξεηαληθέο δπλάκεηο θαηνρήο ην 1956, καδί κε ηνλ Ώλδξέα Γάθν θαη ηνλ Εάθσβν Παηάηζν. Μηραιαθνπνχινπ (Πνι) Ειίζηα : Ο Ώκδνέαξ Μζπαθαηυπμοθμξ (1875-1938) απφ ηελ Πάηξα ήηαλ δηπισκάηεο θαη πνιηηηθφο, δηαθξίζεθε δε ηδηαίηεξα γηα ηε ξεηνξηθή ηνπ δεηλφηεηα. Αηεηέιεζε πνιιέο θνξέο ππνπξγφο θαη πξσζππνπξγφο γηα πεξίπνπ νθηψ κήλεο. Ο Ώλδξέαο Μηραιαθφπνπινο

΢πνχδαζε λνκηθά θαη εθιέρζεθε βνπιεπηήο ην 1911. Σν 1924 ίδξπζε ην θφκκα ησλ ΢οκηδνδηζηχκ Φζθεθεοεένςκ θαη ζηηο 7/10/24 ζρεκάηηζε θπβέξλεζε ε νπνία φκσο αλαηξάπεθε κεηά απφ νθηψ κήλεο απφ ηελ δηθηαηνξία ηνπ Πάγθαινπ. Έγηλε θαη πάιη ππνπξγφο θαη εθπξνζψπεζε ηελ Βιιάδα ζηελ Κνηλσλία ησλ Βζλψλ. Δ δηθηαηνξία ηνπ Μεηαμά ηνλ εμφξηζε αιιά αξξψζηεζε θαη πέζαλε. Μηρειηδάθε (Βπα-Πνι) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Ώκηχκζμξ Μζπεθζδάηδξ (1844-1923) απφ ην Δξάθιεην, ήηαλ αγσληζηήο ησλ θξεηηθψλ επαλαζηάζεσλ ηνπ 1866 θαη ηνπ 1878. Βθιέρζεθε αληηπξφζσπνο ζηηο ζπλειεχζεηο ηεο Κξήηεο, πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο ησλ Κξεηψλ θαη πξφεδξνο ηεο επαλαζηαηηθήο θπβέξλεζεο 1912-3. Ώξγφηεξα έγηλε βνπιεπηήο Δξαθιείνπ θαη ππνπξγφο ηεο ειιεληθήο θπβέξλεζεο. Μλεζηθιένπο (Ώξρ) Πιάθα : Ο Μκδζζηθήξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ αξρηηέθηνλαο ηεο αξραηφηεηαο. Σν κφλν πνπ γλσξίδνπκε γηα ηε δσή ηνπ είλαη φηη ππήξμε ν δεκηνπξγφο ησλ Πξνππιαίσλ ηεο Ώθξφπνιεο. ΢ηνλ Μλεζηθιή απνδίδνληαη επίζεο ε θαηαζθεπή ηνπ Βξερζείνπ θαη ηεο ζηνάο ηνπ Αία ζηελ αξραία Ώγνξά. Ώιιά θαη κφλν ε θαηαζθεπή ησλ Πξνππιαίσλ, αξθεί γηα λα θαηαηαγεί κεηαμχ ησλ κεγάισλ δεκηνπξγψλ ηεο αξραηφηεηαο. Μνηζηφδαθνο (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Ο Εχζδπμξ Μμζζζυδαηαξ ή Μμζζζυδαλ (17301800) ήηαλ ιφγηνο, δάζθαινο ηνπ Γέλνπο θαη απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηνπ λενειιεληθνχ δηαθσηηζκνχ. Βπεξεάζηεθε απφ ηηο απφςεηο θηινζφθσλ φπσο ν Σδσλ Λνθ θαη ν ΐνιηέξνο θαη πίζηεπε φηη ηα παηδηά έπξεπε λα δηδάζθνληαη θηινζνθία, καζεκαηηθά θαη θπζηθή. Βπίζεο φηη ε θηινζνθία πξέπεη λα δηαρσξηζηεί απφ ηε ζενινγία θαη φηη ε γξακκαηηθή ηεο αξραίαο πξέπεη λα αληηθαηαζηαζεί κε απηή ηεο λέαο ειιεληθήο. Έγξαςε αξθεηά βηβιία κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Ώπμθμβία, Θεςνία Γεςβναθίαξ θ.ά. Μνκθεξξάηνπ (Πνι) Γθχδε: Ο Εςζήθ Μμιθεννάημξ (1816-88) απφ ηελ Κεθαινληά ζπνχδαζε λνκηθά, αιιά αθνζηψζεθε ζηελ πνιηηηθή. Ήηαλ απφ ηνπο αξρεγνχο ηνπ Ρζγμζπαζηζημφ ηυιιαημξ ησλ Ενλίσλ θαη εθδφηεο ηεο εθεκεξίδαο Ώκαβέκκδζζξ. Ώγσλίζηεθε γηα ηελ έλσζε ησλ Ενλίσλ κε ηελ Βιιάδα θαη θπιαθίζηεθε θαη εμνξίζηεθε γηα ηηο ηδέεο ηνπ. Μνλαζηεξαθίνπ (πιαηεία) (Αηα) Μνλαζηεξάθη : Σμ Μμκαζηδνάηζ είλαη αζελατθή ζπλνηθία, γχξσ απφ ηελ νκψλπκε πιαηεία. Πήξε ην φλνκα απηφ απφ ην Μνλαζηήξηνλ, κηα κηθξή παιηά εθθιεζία πνπ βξίζθεηαη ζηε δηαζηαχξσζε Βξκνχ θαη Ώζελάο. ΢ην Μνλαζηεξάθη βξίζθεηαη έλα παιηφ ηδακί πνπ ζήκεξα ζηεγάδεη κνπζείν θεξακηθήο. Βπίζεο

321

ζην Μνλαζηεξάθη θάζε Κπξηαθή ιεηηνπξγεί ην Γηνπζνπξνχκ, ην παδάξη παιηψλ αληηθεηκέλσλ, βηβιίσλ, ξνπρηζκνχ, επίπισλ θιπ. Μνλαζηεξίνπ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο-Κνινθπλζνχ : * Μμκαζηήνζ είλαη φλνκα αξθεηψλ ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο ζηα Εσάλληλα, Μεζζελία, Λάξηζα, Θεζζαινλίθε θαη αιινχ. * Μμκαζηήνζ είλαη ε ειιεληθή νλνκαζία ηεο πφιεο ηεο ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο (ΠΓΑΜ) Μπίηνια. Εδξχζεθε ηνλ 8ν ή 9ν αηψλα θαη νλνκαδφηαλ απφ ηνπο ΐπδαληηλνχο ΐνπηέιηνλ. Χο ην 1912 νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο θαηνίθνπο ηεο πφιεο ήηαλ Έιιελεο. ΢ηνλ ΐαιθαληθφ πφιεκν ην Μνλαζηήξη θαηαιήθζεθε απφ ηνπο ΢έξβνπο θαη παξέκεηλε έθηνηε ζεξβηθφ. Μνλεκβαζίαο (Γεσ) Κνπθάθη : Δ Μμκειααζία ή Μμκειααζζά ή Μμκμαάζζα είλαη κηα κηθξή ηζηνξηθή πφιε ηεο Λαθσλίαο, ρηηζκέλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ νκψλπκνπ βξάρνπ. Βίλαη ζαλ λεζί κηαο θαη ρσξίδεηαη απφ ηελ Πεινπφλλεζν απφ κηα πνιχ ζηελή ισξίδα γεο (άιισζηε θαη ην φλνκά ηεο ζεκαίλεη ιυκδ+ειααζία). ΢ηελ θνξθή ηνπ βξάρνπ δεζπφδεη ην κεζαησληθφ θξνχξην, απφ ην νπνίν πέξαζαλ νη Φξάγθνη, νη ΐελεηνί θαη νη Σνχξθνη. Μνλήο Ώξθαδίνπ (Εζη) Κνισλφο : Δ ηζηνξηθή Μμκή Ώνηαδίμο ηδξχζεθε ηνλ 5ν αηψλα απφ ηνλ απηνθξάηνξα Ώξθάδην θαη είλαη αθηεξσκέλε ζηνπο Ώγίνπο Κσλζηαληίλν & Βιέλε. ΐξίζθεηαη ζην λνκφ Ρεζχκλνπ. ΢ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1866, ζην κνλαζηήξη ήηαλ 260 πνιεκηζηέο θαη πεξίπνπ 700 γπλαηθφπαηδα. ΋ηαλ νη Σνχξθνη πνπ ηνπο πνιηνξθνχζαλ θαηάθεξαλ λα εηζέιζνπλ ζηνλ πεξίβνιν ηεο κνλήο, ν Γηακπνπδάθεο έβαιε θσηηά ζηελ ππξηηηδαπνζήθε θαη φινη ηηλάρηεθαλ ζηνλ αέξα. Σν Οθμηαφηςια ημο Ώνηαδίμο ζπγθίλεζε θαη εληππσζίαζε ηνπο ιανχο ηεο Βπξψπεο. Δ Οπλέζθν έρεη ραξαθηεξίζεη ην Ώξθάδη Βπξσπατθφ Μλεκείν Βιεπζεξίαο. Γξακκαηφζεκν γηα ην νινθαχησκα ηνπ Ώξθαδίνπ

Μνλήο Ώζηεξίνπ (Θξε) Πιάθα : Δ Μμκή Ώζηενίμο ή Σαλζανπχκ βξίζθεηαη βνξεηαλαηνιηθά ηεο Καηζαξηαλήο. Εδξχζεθε ηνλ 10ν ή 11ν αηψλα απφ ηνλ φζην Λνπθά ηνλ ΢ηεξηψηε ή Ώζηεξηψηε. Μνλήο Κχθθνπ (Θξε) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Δ Μμκή Κφηημο ζηε Κχπξν, ηδξχζεθε γχξσ ζηα 1100 απφ ηνλ ΐπδαληηλφ δηνηθεηή ηεο Κχπξνπ Μαλνπήι ΐνπηνκίηε. ΐξίζθεηαη ζην φξνο Κχθθνο πνπ είλαη ηκήκα ηεο νξνζεηξάο ΋ιπκπνο. ΢ηελ Μνλή βξίζθεηαη ν ηάθνο θαη ην κλεκείνπ ηνπ αξρηεπηζθφπνπ θαη πξψηνπ πξνέδξνπ ηεο Κχπξνπ Μαθαξίνπ. Μνλήο Πεηξάθε (Θξε) Βπαγγειηζκφο : Δ Μμκή Πεηνάηδ βξίζθεηαη πίζσ απφ ην λνζνθνκείν Βπαγγειηζκφο. Κηίζηεθε ηνλ 12ν αηψλα θαη αλαθαηλίζηεθε ηνλ 17ν κε έμνδα ηνπ γηαηξνχ θαη κνλαρνχ Παξζέληνπ Πεηξάθε, απφ ηνλ νπνίν πήξε ην φλνκά ηεο. Μνλήο Πξνδξφκνπ (Θξε) Πιαηεία ΐηθησξίαο : Δ Μμκή Πνμδνυιμο βξίζθεηαη ζηηο πξφπνδεο ηνπ Τκεηηνχ θαη είλαη αθηεξσκέλε ζηνλ Άγην Εσάλλε ηνλ Πξφδξνκν- Καξέα. Μνλήο ΢έθνπ (Θξε-Εζη) Παγθξάηη : Δ ηζηνξηθή Μμκή ΢έημο βξίζθεηαη ζηε Μνιδαβία. Μεηά ηελ ήηηα ζην Αξαγαηζάλη, ν Γεσξγάθεο Οιχκπηνο κε ιίγνπο καρεηέο θαηέθπγε εθεί. Γηα λα κελ πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνχξθσλ, ν Οιχκπηνο έβαιε θσηηά ζηελ κπαξνπηαπνζήθε θαη ηηλάρζεθε ζην αέξα καδί κε άιινπο δέθα ζπληξφθνπο ηνπ. Μνλήο ΢έιηζνπ (Θξε-Εζη) Άλσ Παηήζηα : Δ Μμκή ΢έθηζμο βξίζθεηαη ζηελ Άξηα, ηδξχζεθε ηνλ 17ν αηψλα. Σν κνλαζηήξη νθείιεη ηε θήκε ηνπ ζε έλα ηζηνξηθφ γεγνλφο. Σν 1804 κεηά ηελ παξάδνζε ηνπ ΢νπιίνπ ζηνλ Ώιή παζά, 1148 ΢νπιηψηεο κε επηθεθαιήο ηνλ Κίηζν Μπφηζαξε θιείζηεθαλ ζηελ κνλή θαη άληεμαλ ηελ πνιηνξθία ησλ Ώιβαλψλ επί έμη κήλεο. ΋κσο απφ ηελ πείλα αλαγθάζηεθαλ λα επηρεηξήζνπλ έμνδν, θαηά ηελ νπνία νη πεξηζζφηεξνη ζθνηψζεθαλ ή πλίγεθαλ ζηα λεξά ηνπ Ώιηάθκνλα.

322

Μνλήο Φηινζφθνπ (Θξε) ΢επφιηα : Δ Μμκή Φζθμζυθμο είλαη ην παιαηφηεξν κνλαζηήξη ηεο Ώξθαδίαο. Εδξχζεθε ην 963 απφ ηνλ Αεκεηζαλίηε Εσάλλε Λακπαξδφπνπιν ηνλ επνλνκαδφκελν Φζθυζμθμ. Βίλαη ρηηζκέλε ζην εζσηεξηθφ κηαο ζπειηάο. Μνξάβαο (Γεσ-Εζη) Φηινπάππνπ : * Ο Μμνάααξ είλαη παξαπφηακνο ηνπ Ανχλαβε, πνπ δηαζρίδεη ηελ Σζερία θαη ηε ΢ινβαθία. Έδσζε ηνλ φλνκά ηνπ ζηελ πεξηνρή Μνξαβία. * Μμνάααξ είλαη βνπλφ ηεο Ώιβαλίαο, θνληά ζηα ειιεληθά ζχλνξα. Σνλ Ννέκβξην 1940 ζηελ πεξηνρή πεξηνρή απηή δηεμήρζε κάρε κεηαμχ ειιεληθψλ θαη ηηαιηθψλ δπλάκεσλ . Μνζθφβε ΐαζ. (Λνγ) Κνισλφο : Ο ΐαζίθδξ Μμζηυαδξ (1914-1994) απφ ηε ΢χκε, ήηαλ εθπαηδεπηηθφο, θηιφινγνο, δνθηκηνγξάθνο θαη ζπγγξαθέαο. Αψξηζε ην ζπίηη ηνπ θαη ηε ζπιινγή ηνπ κε ζέκα ηε ιατθή παξάδνζε ηεο Ασδεθαλήζνπ ζην Αήκν Ώζελαίσλ. Μνζρνβίηε (Βπα-Λνγ) Ώκπειφθεπνη : * Ο αδειθνί Αζμβέκδξ θαη Αδιήηνζμξ Μμζπμαίηδξ νπιαξρεγνί απφ ην Ώκάξη Ρεζχκλνπ, πνιέκεζαλ ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1866 θαη ν πξψηνο ζθνηψζεθε ζηηο κάρεο. * Ο Πμθφιενμξ Μμζπμαίηδξ (1892-1950) απφ ηε Λάξηζα ήηαλ ζηξαηησηηθφο. Πήξε κέξνο ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο θαη ζην Μηθξαζηαηηθφ κέησπν. Μεηά ηελ απνζηξάηεπζή ηνπ αζρνιήζεθε κε ηε δεκνζηνγξαθία. Έγξαςε ην έξγν Δ επμπμζία ημο ΢αββανίμο. Μνζρνλεζίσλ (Γεσ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Σα Μμζπμκήζζα είλαη λεζάθηα θαη βξαρνλεζίδεο πνπ βξίζθνληαη θνληά ζηηο Κπδσληέο (Ώτβαιί) ηεο Μηθξάο Ώζίαο, απέλαληη απφ ηε Λέζβν. ΢ηελ αξραηφηεηα νλνκάδνληαλ Βθαηφλλεζνη. Μνζρνπφιεσο (Εζη) Κάησ Παηήζηα : Δ Μμζπυπμθδ (αιβαληθά Voskopoja) ηεο λφηηαο Ώιβαλίαο ήηαλ εκπνξηθφ θαη πλεπκαηηθφ θέληξν ηνπ 18νπ αη. Σελ επνρή ηεο αθκήο ηνλ νλφκαδαλ Νέα Ώζήλα. Σν 1730 ε πφιε είρε 60.000 θαηνίθνπο θπξίσο Έιιελεο θαη ΐιάρνπο θαη δηέζεηε ζπνπδαία εθπαηδεπηήξηα θαη ζρνιέο. Μνζρνπνχινπ (ΐπδ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Μακμοήθ Μμζπυπμοθμξ (1265-1316) απφ ηελ Κξήηε, ππήξμε καζεκαηηθφο, θηιφινγνο θαη ζπγγξαθέαο. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Βνςηήιαηα βναιιαηζηά, Οκμιάηςκ αηηζηχκ ζοθθμβή, Αζάθελδ πνμξ Λαηίκμοξ θ.ά. Μφζρνπ Δι. (Βζλ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Δθίαξ Μυζπμξ ή Μυζημξ (1649-87) απφ ην Ρέζπκλν ήηαλ θαξαβνθχξεο θαη έκπνξνο. Αηαθξίζεθε σο δσγξάθνο θαη αγηνγξάθνο. Μνχδξνπ (Γεσ) Κπςέιε : Ο Μμφδνμξ είλαη ρσξηφ ηεο Λήκλνπ θαη έγηλε γλσζηφ απφ ηνπο ΐαιθαληθνχο Πνιέκνπο, φηαλ ν φξκνο ηνπ έγηλε ε βάζε ηνπ ειιεληθνχ ζηφινπ. Βπίζεο ζην Μνχδξν ππνγξάθεθε ε νκψλπκε ζπλζήθε κεηαμχ ησλ ληθεηψλ ηνπ Ώ’ Παγθνζκίνπ πνιέκνπ θαη ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Μνχξαηε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Κάνμθμξ Μμφναζδ ή Μμφνναζο (Charles Murray) ήηαλ ΐξεηαλφο θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα κε ηνλ ΐχξσλα, αιιά αξξψζηεζε θαη πέζαλε ην 1824. Ο Ώιέμαλδξνο Μνπξνχδεο

Μνπξνχδε (Βζλ-΢ηξ) Ρεγίιιεο : * Ο Ώκηίμπμξ Μμονμφγδξ

(17νο αη.) ζεσξείηαη ν γελάξρεο ηεο θαλαξηψηηθεο νηθνγέλεηαο * Ο Κςκζηακηίκμξ Μμονμφγδξ (1735-88), ήηαλ δηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο θαη εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο. * Ο Πακαβζχηδξ Μμονμφγδξ (1766-1812) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ δξαγνπκάλνο ηνπ νζσκαληθνχ ζηφινπ. Θεσξήζεθε ξσζφθηινο θαη απνθεθαιίζηεθε. * Ο Ώθέλακδνμξ Μμονμφγδξ (1760-1816), ήηαλ εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο, ηεο ΐιαρίαο. * Ο Κςκζηακηίκμξ Ώ. Μμονμφγδξ (1788-1821) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ν ηειεπηαίνο Έιιελαο δηεξκελέαο ηεο Τςειήο Πχιεο. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21 ν Μνπξνχδεο ζπλειήθζε θαη απνθεθαιίζηεθε.

323

* Ο Νζηυθαμξ Μμονμφγδξ (1790-1821) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη – φπσο ν αδειθφο ηνπ – απνθεθαιίζηεθε φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε. Μνπζαίνπ (Μπζ-Ώξρ) Πιάθα : * Ο Μμοζαίμξ, κπζηθφο ιπξηθφο πνηεηήο απφ ηε Θήβα, γηνο ηνπ κνπζηθνχ θαη πνηεηή Φηιάκκσλα θαη ηεο Θακχξαο θαη παηέξαο ηεο Ώζηπάλαζζαο, * Ο άιινο κπζηθφο Μμοζαίμξ, ήηαλ ζπνπδαίνο ζπλζέηεο θαη κνπζηθφο, γηνο ηνπ Οξθέα ή ηνπ Βπκφιπνπ θαη ηεο ΢ειήλεο. ΢ηνλ Μνπζαίν απνδίδνληαη αξθεηνί γλσζηνί χκλνη. * Ο Μμοζαίμξ μ Γναιιαηζηυξ (5νο –6νο κ.Υ. αη.), ραξαθηεξίδεηαη ν πμζδηήξ ημο ηεθεοηαίμο εθθδκζημφ έπμοξ. Αελ μέξνπκε ηίπνηα γηα ηε δσή ηνπ. Έγξαςε ην πνιχζηηρν αθεγεκαηηθφ πνίεκα Σα ηαε’ Δνχ ηαζ Λέακδνμκ, κηα ζπγθηλεηηθή εξσηηθή ηζηνξία (βιέπε Λέακδνμξ) πνπ είρε κεγάιε επηηπρία φρη κφλν ζηελ επνρή ηνπ αιιά θαη αξθεηνχο αηψλεο αξγφηεξα Αληηθξπλέο γεηηφληζζεο ΢εζηφο θαη Άβπδνο ήηαλ θαηάγηαια. Σν ηφμν πνπ ηάλπζ’ επάλσ ν Έξσο θαη κεο ζηηο ρψξεο θαη ηηο δπν κηαλ ηφμεςε ζαγίηα θαη κηα θνξαζηάλ έθαςε θαη ληφ ‘λα παιεθάξη. Λέαλδξν ηνλ νκνξθνληφ θαη Ζξψ ηελ θφξε ειέγαλ… Μνπζαίνπ : Σα ηαε’ Δνχ ηαζ Λέακδνμκ (απφδνζε ΢ηκ. Μελάξδνο)

* Ο επηθφο πνηεηήο Μμοζαίμξ απφ ηελ Έθεζν, γλσζηφ ηνπ έξγν ε Πενζζάδα. Μνπζείνπ (πιαηεία) (Αηα) Μνπζείν : ΐξίζθεηαη κπξνζηά ζην Ώνπαζμθμβζηυ Μμοζείμ Μνχζθνπ Υ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Υανάθαιπμξ Μμφζημξ (1932-55) ήηαλ μάδειθνο ηνπ αξρηεπηζθφπνπ Μαθαξίνπ. ΢πκκεηείρε ζε κηα απφ ηηο πξψηεο επηρεηξήζεηο ηεο ΒΟΚΏ θαηά ησλ ΐξεηαλψλ θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε. Μνπζνχξνπ Μάξθνπ (Βζλ) Μεηο : Ο Μάνημξ Μμοζμφνμξ (1470-1517) απφ ηελ Κξήηε, ππήξμε ζεκαληηθφο θηιφινγνο ηεο Ώλαγέλλεζεο θαη εθδφηεο αξραίσλ Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ. ΢πνχδαζε ζηε Φισξεληία θνληά ζηνλ Εαλφ Λάζθαξη. Ώξγφηεξα εξγάζηεθε ζην ηππνγξαθείν ηνπ Άιδνπ Μαλνπηίνπ ζηε ΐελεηία. Αίδαμε ειιεληθά ζηελ Πάληνβα θαη ζηε ΐελεηία θαη αλάκεζα ζηνπο αθξναηέο ηνπ ήηαλ θαη ν Οιιαλδφο αλζξσπηζηήο Έξαζκνο. ΢ηελ ΐελεηία εμέδσζε ηα Άπαληα ηνπ Πιάησλα, 17 ηξαγσδίεο ηνπ Βπξηπίδε θαη ελλέα θσκσδίεο ηνπ Ώξηζηνθάλε. Μνπζηνμχδε (Λνγ) Πεδίν Άξεσο : Ο θηιφινγνο θαη ηζηνξηθφο θαη ζπγγξαθέαο Ώκδνέαξ Μμοζημλφδδξ (1785-1860) απφ ηελ Κέξθπξα, έδεζε πνιιά ρξφληα ζηελ Εηαιία θαη δηαθξίζεθε γηα ηηο επηζηεκνληθέο ηνπ επηδφζεηο. Σν 1808 επέζηξεςε έγηλε κέινο ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο θιήζεθε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα θαη αλέιαβε ηελ νξγάλσζε ησλ εθπαηδεπηεξίσλ ηεο Ώίγηλαο. Οη ΒλλέαΜνχζεο (ζρέδην απφ νπ ξσκατθή ζαξθνθάγν ηνπ 2 κ.Υ. αη.

Μνπζψλ (Μπζ) Φηινπάππνπ & Νέα Φηινζέε: Οη Μμφζεξ ήηαλ ζεφηεηεο, πξνζηάηηδεο ησλ ηερλψλ θαη ησλ επηζηεκψλ. Καζνδεγνχληαη απφ ηνλ Μμοζδβέηδ Ώπφιισλα, κε ηα ηξαγνχδηα ηνπο ζπληξνθεχνπλ ηνπο ζενχο θαη εκθαλίδνληαη ζπρλά ζηελ πεγή ηεο Εππνθξήλεο ζηνλ Βιηθψλα θαη ζηελ πεγή ηεο Καζηαιίαο ζηνλ Παξλαζζφ. Παξαβξέζεθαλ θαη ηξαγνχδεζαλ ζηνπο γάκνπο ηνπ Κάδκνπ κε ηελ Ώξκνλία θαη ηνπ Πειέα κε ηελ Θέηηδα. Ήηαλ ζθιεξέο κε φπνηνλ ηηο αληαγσληδφηαλ, φπσο ν ανηδφο Θάκπξηο πνπ έραζε ην θσο ηνπ θαη ηελ ηθαλφηεηά ηνπ λα ηξαγνπδά. Ήηαλ ελλέα θφξεο ηνπ Αία θαη ηεο Μλεκνζχλεο θαη θάζε κηα ηνπο είρε αξκνδηφηεηα ζε θάπνηα κνξθή ηεο ηέρλεο ή ηεο επηζηήκεο: ε Καιιηφπε γηα ηελ επηθή πνίεζε θαη ηε ξεηνξηθή, ε Βπηέξπε γηα ηε κνπζηθή θαη ηε ιπξηθή πνίεζε, ε Κιεηψ γηα ηελ ηζηνξία, ε 324

Βξαηψ γηα ην ρνξφ θαη ην ηξαγνχδη, ε Μειπνκέλε γηα ηελ ηξαγσδία θαη ην κέινο, ε Πνιχκληα γηα ηε γεσκεηξία θαη ηελ επγισηηία, ε Σεξςηρφξε γηα ηνλ ρνξφ, ε Θάιεηα γηα ηελ θσκσδία θαη ε Οπξαλία γηα ηελ Ώζηξνλνκία. Μπατξαθηάξε (΢ηξ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Αδιήηνζμξ Μπασναηηάνδξ (1833-1900) απφ ην Ώγξίλην ήηαλ ζηξαηησηηθφο. Πήξε κέξνο ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866 θαη ην 1893 δηνξίζηεθε ν πξψηνο αζηπλνκηθφο δηεπζπληήο ηεο Ώζήλαο. Έγηλε δηάζεκνο γηα ηελ απαιιαγή ηεο πφιεο απφ ηε κάζηηγα ησλ ςεπηνληαήδσλ ηνπ ππφθνζκνπ ησλ ιεγφκελσλ ημοηζααάηδδςκ πνπ ηξνκνθξαηνχζαλ ηνπο πνιίηεο. Ώπηφ ην πέηπρε ρξεζηκνπνηψληαο αλνξζφδνμεο κεζφδνπο (θφςηκν ηνπ κνπζηαθηνχ θαη ηεο ιαδσκέλεο αθέιεηαο, θφςηκν ηνπ ελφο καληθηνχ απφ ηα ζαθάθηα ηνπο πνπ θξεκφηαλ πξνθιεηηθά θ.ά.) πνπ ηνπο γεινηνπνηνχζαλ ζηα κάηηα ησλ θίισλ ηνπο αιιά θαη ησλ πνιηηψλ. Μπαθλαλά (Βζλ) Νένο Κφζκνο : Ο Μζπαήθ Μπαηκακάξ ή Παηκακάξ (1753-71) ήηαλ έλαο αγξάκκαηνο λένο ηεο Ώζήλαο πνπ θαιιηεξγνχζε θεπεπηηθά. Καηεγνξήζεθε φηη πξνκήζεπε κε ηξφθηκα ή κπαξνχηη ηνπο επαλαζηάηεο ηνπ 1770. Ώλ θαη νη θαηεγνξίεο δελ απνδείρζεθαλ ν λένο θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην θαη απνθεθαιίζηεθε. Δ Οξζφδνμε Βθθιεζία ηνλ αλαθήξπμε άγην. Σν 2003 αλαθεξχρζεθε πξνζηάηεο ησλ δηαηξνθνιφγσλ θαη ησλ δηαηηνιφγσλ. Μπαθνγηάλλε Παχινπ (πιαηεία) (Πνι) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο δεκνζηνγξάθνο θαη πνιηηηθφο Παφθμξ Μπαημβζάκκδξ (!935-89) απφ ηελ Βπξπηαλία, ζπνχδαζε πνιηηηθέο επηζηήκεο θαη δίδαμε δεκνζηνγξαθία ζην παλεπηζηήκην ηνπ Μνλάρνπ. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο δηθηαηνξίαο ήηαλ ππεχζπλνο ηνπ ειιεληθνχ πξνγξάκκαηνο ηεο βαπαξηθήο ξαδηνθσλίαο. Παληξεχηεθε ηελ Νηφξα, θφξε ηνπ Μεηζνηάθε θαη απέθηεζαλ δπν παηδηά. Σν 1974 ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη εξγάζηεθε ζε πεξηνδηθά θαη εθεκεξίδεο. Βθιέρζεθε βνπιεπηήο, αιιά ηελ 26ε Ννεκβξίνπ 1989 έπεζε λεθξφο απφ ζθαίξεο ηεο νξγάλσζεο 17 Νμέιανδ. Ο ζάλαηφο ηνπ ζπγθιφληζε ηελ θνηλσλία θαη ηνλ πνιηηηθφ θφζκν. Ο Παχινο Μπαθνγηάλλεο

Μπάθνπ (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο ζηξαηησηηθφο Γεχνβζμξ Μπάημξ (1892-1945) απφ ηελ Ώζήλα, ππεξέηεζε ζηνπο ΐαιθαληθνχο Πνιέκνπο, ζηε Μηθξαζηαηηθή Βθζηξαηεία θαη ζηνλ ειιελντηαιηθφ πφιεκν. Ήηαλ ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ ζηελ θαηνρηθή θπβέξλεζε Σζνιάθνγινπ. Βθηειέζηεθε ζηα Αεθεκβξηαλά απφ ηνλ ΒΛΏ΢. Μπαιάλνπ Κ. (Βζλ-Βπη-Πνι) Μεηο : * Ο Μπαθάκμξ ΐαζζθυπμοθμξ (1694-1760) απφ ηα Γηάλλελα ήηαλ θιεξηθφο, καζεκαηηθφο, εθπαηδεπηηθφο, ζπγγξαθέαο θαη έλαο απφ ηνπο δαζθάινπο ηνπ Έζλνπο. Αηεηέιεζε επί 37 ρξφληα δηεπζπληήο ηνπ αξρηγπκλαζίνπ Εσαλλίλσλ (Μπαθακαία ΢πμθή). ΢εκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ε Οδυξ Μαεδιαηζηή. Σα επφκελα ρξφληα νη γηνη ηνπ Κμζιάξ, Ώκαζηάζζμξ θαη Κςκζηακηίκμξ Μπαθάκμξ, δηεηέιεζαλ δηεπζπληέο ηεο ΢ρνιήο. Ο Κμζιάξ έγξαςε θαη έλα καζεκαηηθφ βηβιίν γηα ηελ άιγεβξα. * Ο Αδιήηνζμξ Μπαθάκμξ (1877-1959) απφ ηελ Ήπεηξν ήηαλ ζενιφγνο, θαζεγεηήο ηεο παηξνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Αηεηέιεζε αθαδεκατθφο θαη ηξεηο θνξέο ππνπξγφο. Έγξαςε πνιιά έξγα ζξεζθεπηηθνχ θαη ζενινγηθνχ πεξηερνκέλνπ. Μπαιάζθα Κίηζνπ (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Ο Κίηζμξ Μπαθάζηαξ απφ ηελ Κξήηε ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21. Μπαιή Γεσξγίνπ (Βπη) Νένο Κφζκνο : Ο Γεχνβζμξ Μπαθήξ (1879-1957) απφ ηελ Κνξηλζία ππήξμε απφ ηνπο θνξπθαίνπο Έιιελεο λνκνκαζείο, θαζεγεηήο ηνπ Ώζηηθνχ δηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη αθαδεκατθφο. Ήηαλ ν αλακνξθσηήο θαη

325

ζπληάθηεο ηνπ ηζρχνληνο ζήκεξα Ώζηηθνχ Κψδηθα. Θεσξείηαη ν παηέξαο ηνπ Ώζηηθνχ δηθαίνπ θαη ηα βηβιία ηνπ (Γεκζηαί Ώνπαί, Βιπνάβιαημ Αίηαζμ ηαζ Κθδνμκμιζηυ Αίηαζμ θ.ά.) επεξέαζαλ θαη επεξεάδνπλ αθφκα ηελ ειιεληθή λνκηθή επηζηήκε. Μπαξκπάλνπ (Βπα) Νένο Κφζκνο : Βπψλπκν παιηάο αζελατθήο νηθνγέλεηαο. Μεηά ελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο, ν πξνεζηφο Γεχνβζμξ Μπάνιπακμξ ζπλειήθζε θαη εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο ηνλ Μάην ηνπ 1821. Μπαξκπάηζε (Βπα) Θπκαξάθηα : Ο Κμζιάξ Μπανιπάηζδξ (1792-1887) απφ ηηο ΢πέηζεο αθνινχζεζε απφ κηθξφο ην λαπηηθφ επάγγεικα. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη έιαβε κέξνο ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Καζνξηζηηθή ήηαλ ε ζπκβνιή ηνπ ζηε λαπκαρία ησλ ΢πεηζψλ ην ΢επηέκβξην ηνπ 1822, φηαλ ππξπφιεζε ηελ ηνπξθηθή λαπαξρίδα πνπ βνχιηαμε κέζα ζην ιηκάλη. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ν Μπαξκπάηζεο ηηκήζεθε κε ην βαζκφ ηνπ ππνπινηάξρνπ. Μπαηαξηά (Και) Γθχδε : Ο Θακάζδξ (ή Γζςνβήξ) Μπαηανζάξ (1835-1917) απφ ην Βπελνρψξη Ώηησιίαο, ήηαλ θεκηζκέλνο βηνιηζηήο θαη ιατθφο ηξαγνπδηζηήο ηεο πεξηνρήο ηνπ Μεζνινγγίνπ. Έπαηδε επίζεο εμαίξεηα ην ιανχην θαη ηνλ ηακπνπξά θαη είρε δηθή ηνπ θνκπαλία. Σν Μπαηαξηά κλεκνλεχνπλ νη πνηεηέο Παιακάο, Μαιαθάζεο, Καξθαβίηζαο, Νφβαο θαζψο θαη ν ΢πχξνο Μειάο. Μπέθα (Βπα) Ν. Κφζκνο : Ο Γεχνβζμξ Μπέηαξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 απφ ηα ΢πάηα. Μπέθα ΢. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 ΢πφνμξ Μπέηαξ ζθνηψζεθε ζηελ Ώθξφπνιε ην 1827. Μπειέ (Πξν) Άλσ Παηήζηα : Ο Κάνμθμξ Βνκέζημξ Μπεθέ (Charles Ernest Beule, 182674) ήηαλ Γάιινο αξραηνιφγνο θαη πνιηηηθφο. Ώζρνιήζεθε κε ηε κειέηε ησλ αξραηνηήησλ ηεο Ώθξφπνιεο. Ήηαλ κέινο ηεο γαιιηθήο Ώξραηνινγηθήο ζρνιήο ηεο Ώζήλαο. Αηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο ηεο ρψξαο ηνπ. Έξγα ηνπ: Δ Ώηνυπμθδ ηςκ Ώεδκχκ. Εζημνία ηδξ εθθδκζηήξ ηέπκδξ πνμ ημο Πενζηθέμοξ θ.ά. Μπέιεο (Γεσ) Φηινπάππνπ : Σν Μπέθεξ είλαη νξνζεηξά ηεο Μαθεδνλίαο κεηαμχ ησλ θνηιάδσλ ΢ηξπκφλα θαη Ώμηνχ. Βθεί έγηλαλ ζθιεξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ ηνλ Ενχλην ηνπ 1913. Ο Λνπθάο Μπέιινο

Μπέιινπ Λ. (Βπη-Πνι) Ν. Φηινζέε : Ο Λμοηάξ Μπέθθμξ (1870-1913) απφ ηε Θήβα, ήηαλ γηαηξφο, ζπγγξαθέαο θαη πνιηηηθφο. Βξγάζηεθε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ πξψησλ ζχγρξνλσλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ ζηελ Ώζήλα. Υξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη αληηπξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Έξγα ηνπ: Ώζ ηνεζξ δζάθεηημζ ηδξ αθαακζηήξ βθχζζδξ, ΘδααΎξ θ.ά. Μπελάθε ΐηξγηλίαο (Βζλ) Μεηαμνπξγείν : Δ ΐζνβζκία Μπεκάηδ (ην γέλνο Υσξέκε) ήηαλ ζχδπγνο ηνπ αιεμαλδξηλνχ επηρεηξεκαηία θαη εζληθνχ επεξγέηε Βιιακμοήθ Μπεκάηδ. Με ην ζχδπγφ ηεο ίδξπζαλ ην Μπελάθεην Παηδηθφ άζπιν ζηελ Κεθηζηά. Σν δεχγνο απέθηεζε πέληε παηδηά, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν ηδξπηήο ηνπ νκψλπκνπ κνπζείνπ Ώκηχκζμξ Μπεκάηδξ θαη ε ζπγγξαθέαο Πδκεθυπδ Αέθηα. Μπελάθε Βκκ. (Βζλ-Πνι) Νεάπνιε-΢ηξέθε : Ο Βιιακμοήθ Μπεκάηδξ 1843-1029) απφ ηε ΢χξν, ήηαλ κεγαινεπηρεηξεκαηίαο, εζληθφο επεξγέηεο θαη πνιηηηθφο. Βξγάζηεθε ζηελ Ώίγππην θαη παληξεχηεθε ηε ΐζνβζκία Υςνέιδ (Μπεκάηδ), θφξε κεγαιεκπφξνπ ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Με ηνλ πεζεξφ αλέπηπμαλ αθφκα πεξηζζφηεξν ηηο επηρεηξήζεηο ηνπο θαη ν Μπελάθεο απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία. Σν 1910 εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα, ζπλδέζεθε κε θηιία κε ηνλ ΐεληδέιν. Υξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο θαη ην 1914 εθιέρζεθε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. Λφγσ ηεο ζρέζεο ηνπ κε ηνλ ΐεληδέιν παξαηηήζεθε θαη αξγφηεξα 326

θπιαθίζηεθε. Με ηελ ζχδπγφ ηνπ ρξεκαηνδφηεζαλ πνιιά θνηλσθειή ηδξχκαηα ζηελ Ώίγππην θαη ηελ Βιιάδα. Ώπέθηεζαλ πέληε παηδηά, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν ηδξπηήο ηνπ νκψλπκνπ κνπζείνπ Ώκηχκζμξ Μπεκάηδξ θαη ε ζπγγξαθέαο Πδκεθυπδ Αέθηα. Μπελάθε Παλ. (Βζλ) Σέξκα Εππνθξάηνπο : Ο Πακαβζχηδξ Μπεκάηδξ (18νο αη.) ήηαλ πξφθξηηνο ηεο Καιακάηαο. Ώζρνιήζεθε κε ην εκπφξην θαη απέθηεζε ηεξάζηηα πεξηνπζία. Ήηαλ έλζεξκνο ππνζηεξηθηήο ηεο αλεμαξηεζίαο ηεο Βιιάδαο θαη ην 1767 – κεηά απφ ζπλελλφεζε κε ηνπο απεζηαικέλνπο ηεο ηζαξίλαο Ώηθαηεξίλεο – ρξεκαηνδφηεζε θαη εμφπιηζε δπν έλνπια ζψκαηα 1400 αλδξψλ, ηα νπνία πήξαλ κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770. Μεηά ηελ απνηπρία ηεο επαλάζηαζεο ν Μπελάθεο θαηέθπγε ζηελ Εηαιία, φπνπ πέζαλε ην 1771. Λέγεηαη φηη ν ζάλαηφο ηνπ νθείιεηαη ζε δειεηεξίαζε απφ Ρψζνπο. Ο Παλαγηψηεο Μπελάθεο

Μπεληδέινπ Παιαηνιφγνπ (Πξν) Μεηξφπνιε : βιέπε Παθαζμθυβμο Μπεκζγέθμο

Μπέλζε ΐιαδίκεξνπ : (Βπη) Βπαγγειηζκφο : Ο ΐθαδίιδνμξ Μπέκζδξ (1877-1950) ππήξμε γηαηξφο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ. Μπεξαληδφθζθπ (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Εςζήθ Μπενακηγυθζηο ήηαλ Πνισλφο θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πνιέκεζε ζην Πέηα θαη ζηελ Κξήηε. Μπεξφβνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Μπένμαμ είλαη ε παιηά νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ ΐεξηίζθν ηεο επαξρίαο Λαγθαδά. ΢ην Μπέξνβν έγηλαλ θνληθέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ ην 1913 (ΐ’ ΐαιθαληθφο Πφιεκνο). Μπηγιίζηαο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Μπζβθίζηα ή ΐζβθίζηα είλαη ρσξηφ ηεο Ώιβαλίαο θνληά ζηα ειιεληθά ζχλνξα. Καηαιήθζεθε απφ ειιεληθέο δπλάκεηο ην 1940. Μπηδαλίνπ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σν Μπζγάκζ είλαη ρσξηφ αιιά θαη βνπλφ ησλ Εσαλλίλσλ. Βθεί ην Φεβξνπάξην ηνπ 1913 έγηλε απνθαζηζηηθή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ, πνπ είρε σο απνηέιεζκα ηελ απειεπζέξσζε ησλ Εσαλλίλσλ θαη ηνπ κεγαιχηεξνπ ηκήκαηνο ηεο Δπείξνπ. ΢ην ρσξηφ Μπζγάκζ βξίζθεηαη ην κνπζείν θέξηλσλ νκνησκάησλ. Μπηληάξε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Μήηνμξ Μπζκζάνδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Μπηξκπίιε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Μπζνιπίθδ ή ΐζναίθδ είλαη φλνκα νηθνγέλεηαο ηνπ Πφξνπ θαη ηεο ΢αιακίλαο. Γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο ήηαλ ν Κυθζαξ (Νζηυθαμξ) ΐζναίθδξ επνλνκαδφκελνο θαη Ώλαγλψζηεο γηαηί γλψξηδε γξαθή θαη αλάγλσζε. Γηνη ηνπ ήηαλ νη αγσληζηέο ηνπ ‘21: Ώκαβκχζηδξ (Εςάκκδξ) (1774-1853), πνιέκεζε ζηελ Ώθξφπνιε θαη ηηκήζεθε κε αξηζηείν αλδξείαο θαη ν Ώκηχκζμξ Μπζνιπίθδξ (1778-1854) θηιηθφο. Αηέζεζε κεγάια πνζά γηα ηνλ αγψλα. Αηεηέιεζε δήκαξρνο ΢αιακίλαο. Μπιέζζα Μ. (Βζλ) Γθχδε : Ο Μακχθδξ Μπθέζζαξ ή Μπθέζδξ (16νο αηψλαο) απφ ην Ναχπιην ήηαλ ειιελναιβαλφο επγελήο κε θαηαγσγή απφ ηνλ Λένληα ΢γνπξφ. Πνιέκεζε ζηε Ααικαηία ζην πιεπξφ ησλ ΐελεηψλ θαηά ησλ Σνχξθσλ (1560) θαη πήξε κέξνο ζηελ άκπλα ηεο πνιηνξθεκέλεο απφ ηνπο Οζσκαλνχο Λεπθσζίαο (1570). Σηκήζεθε γηα ηηο ππεξεζίεο πνπ πξφζθεξε ζηε Αεκνθξαηία ηεο ΐελεηίαο. Ο ίδηνο έγξαςε πνηήκαηα γηα ηελ πνιηνξθία ηεο Λεπθσζίαο. Μπνζηαληδφγινπ Γ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο Γεχνβζμξ Μπμζηακηγυβθμο ζθνηψζεθε ην 1945 απφ έθξεμε λάξθεο θαηά ηε δηάξθεηα ππεξεζίαο εθθαζάξηζεο λαξθνπεδίνπ. Μπφηαζε (Βζλ-Βπα) Βμάξρεηα : Βπψλπκν ηζηνξηθήο νηθνγέλεηαο ησλ ΢πεηζψλ επεηξψηηθεο (αιβαληθήο;) θαηαγσγήο : * Ο γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο Νζηυθαμξ Μπυηαζδξ (1730-1812) απφ Κξαλίδη, νδήγεζε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζηηο ΢πέηζεο κεηά ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ. Ώζρνιήζεθε κε ην 327

εκπφξην θαη ηε λαπηηιία θαη ζπκκεηείρε ζηελ εμέγεξζε ηνπ 1770. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21, ε νηθνγέλεηα Μπφηαζε δηέζεζε κεγάια πνζά γηα ηελ ελίζρπζε ηεο λαπηηθήο δχλακεο ησλ ΢πεηζψλ. * Ο Γηίηαξ Μπυηαζδξ (1766-1831) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζπκκεηείρε ζε ρεξζαίεο θαη λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Ήηαλ κέινο Βζλνζπλειεχζεσλ. * Ο Πακαβζχηδξ Μπυηαζδξ (1784-1824) γηνο ηνπ πξψηνπ, ήηαλ θηιηθφο θαη καδί κε ηνλ Παπαθιέζζα μεζήθσζε ηηο ΢πέηζεο ην ΄21. Αηέζεζε δπν πινία ζηνλ ειιεληθφ ζηφιν, ΢πκκεηείρε ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο θαη δηεηέιεζε αληηπξφεδξνο ηνπ Βθηειεζηηθνχ. * Ο Αδιήηνζμξ-Ώκαβκχζηδξ Μπυηαζδξ (1782-1819) γηνο ηνπ πξψηνπ, ζπλέρηζε ηηο επηρεηξεκαηηθέο δξαζηεξηφηεηεο ηεο νηθνγέλεηαο. Πέζαλε πξηλ ηελ επαλάζηαζε. * Ο Θεμδυζζμξ Μπυηαζδξ (1794-1836) γηνο ηνπ Γθίθα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ‘21. * Ο Νζηυθαμξ Μπυηαζδξ (1792-1842) γηνο ηνπ Γθίθα, ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ΄21 θαη δηαθξίζεθε ζηηο επηρεηξήζεηο ηνπ Νενθάζηξνπ θαη ηεο Μνλεκβαζίαο, Μεηά ελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ. * Ο Νζηυθαμξ Μπυηαζδξ (1806-67) εμάδειθνο ησλ πξνεγνχκελσλ, ρξεκάηηζε βνπιεπηήο ΢πεηζψλ θαη αληηπξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Μπφηζαξε Μάξθνπ (Βπα) Κνπθάθη : Ο Μάνημξ Μπυηζανδξ (1790-1823) απφ ην ΢νχιη, ππήξμε κηα απφ ηηο εγεηηθέο κνξθέο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Λέγεηαη φηη έκαζε ηα πξψηα ηνπ γξάκκαηα απφ ηνλ θαιφγεξν ΢ακνπήι ζην ΢νχιη θαη αξγφηεξα ζην Γαγφξη. ΋ηαλ βξηζθφηαλ ζηελ Κέξθπξα (1809) ζπλέηαμε ην Βθθδκμαθαακζηυ Λελζηυ. Ο Μάξθνο Μπφηζαξεο

Με ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο ν Μάξθνο επηθεθαιήο κηθξήο νκάδαο αληηκεηψπηζε κε επηηπρία ηνπο Σνχξθνπο ζην Κνκπφηη Άξηαο θαη ζηε Αεξβίδαλα. Ώξγφηεξα ζπκκεηείρε ζηελ αηπρή κάρε ηνπ Πέηα ζηελ νπνία απνδεθαηίζηεθε ην ζψκα ησλ Φηιειιήλσλ. Σνλ Οθηψβξην ηνπ ‘22 νξίζηεθε αξρηζηξάηεγνο ηεο Απηηθήο ΢ηεξεάο θαη βξέζεθε ζην Μεζνιφγγη, φπνπ θαη ζπληφληδε ηελ άκπλα ηεο πφιεο. Σνλ Ενχιην ηνπ 1823 επηρείξεζε αηθληδηαζηηθή επίζεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ ζην Καξπελήζη, αιιά ζηε κάρε απηή έραζε ηε δσή ηνπ. Ο ζάλαηφο ηνπ ζπγθιφληζε ηελ ειιεληθή θαη επξσπατθή θνηλή γλψκε. Μπφηζαξε Νφηε (Βπα) Κνπθάθη : Ο Νυηδξ Μπυηζανδξ (1756-1841) απφ ην ΢νχιη ήηαλ ζείνο ηνπ Μάξθνπ ήηαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο ππεξαζπηζηέο ηνπ ΢νπιίνπ απφ ηηο επηδξνκέο ησλ Σνπξθαιβαλψλ ηνπ Ώιή Παζά. ΢πκκεηείρε – παξά ηε κεγάιε ηνπ ειηθία – ζε κάρεο ηεο επαλάζηαζεο ζηε Γαζηνχλε θαη ζην Μεζνιφγγη (φπνπ εηέζε επηθεθαιήο θάιαγγαο θαηά ηελ Έμνδν ησλ πνιηνξθεκέλσλ), ζην Αίζηνκν θαη αιινχ. Σηκήζεθε απφ ηνλ ΋ζσλα κε ην βαζκφ ηνπ ππνζηξαηήγνπ. Βλλέα απφ ηα παηδηά ηνπ ζθνηψζεθαλ ζηνλ αγψλα. Μπφηζαξε Σνχζα (Βπα) Κνπθάθη : Ο Σμφζζαξ (Ώεακάζζμξ) Μπυηζανδξ (17921827) μάδειθνο ηνπ Μάξθνπ ήηαλ θη απηφο αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢πκκεηείρε κε ην ζψκα ηνπ Μάξθνπ ζην Καξπελήζη. Ώξγφηεξα πνιέκεζε ζην Μεζνιφγγη θαη ζηελ Ώζήλα. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Φαιήξνπ ην 1927. Μπνπαίσλ (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Σν Μπμφαξ ή ΐμφαξ (14νο –15νο αη.) είλαη επίζεην αιβαληθήο νηθνγέλεηαο (θάξαο) κε θαηαγσγή απφ ηα ΢θφδξα ηεο ΐφξεηαο Ώιβαλίαο, πνιιά κέιε ηεο νπνίαο δηαθξίζεθαλ σο πνιέκαξρνη θαη stratioti (κηζζνθφξνη Απηηθψλ εγεκφλσλ). Οη Μπμοαίμζ εγθαηαζηάζεθαλ αξρηθά ζηελ Ήπεηξν θαη αξγφηεξα ζηελ Ώηησιναθαξλαλία, φπνπ ίδξπζαλ αιβαληθά πξηγθηπάηα ζηα θξαγθηθά θάζηξα πνπ θαηέιαβαλ. Ώπφγνλνη ησλ Μπνπαίσλ ήηαλ νηθνγέλεηεο κε νλφκαηα ΢πάηαξ, Μενημφνδξ, Γνίααξ, Λζυζδξ θ.ά.:

328

* Ο Γηίκμξ ή Γηίκδξ Μπμφαξ ΢πάηαξ (14νο αη.) θαηέιαβε ηκήκαηα ηεο Δπείξνπ θαη ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο. * Ο Μαονίημξ Μπμφαξ ΢βμονυξ (14νο-15νο αη.) αδειθφο ηνπ Γθίλε θαη δηάδνρφο ηνπ ζηελ αξρεγία ηεο θάξαο. * Ο Θευδςνμξ Μπμφαξ (15νο αη.) έιαβε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηεο Μάλεο ππφ ηνλ Κνμηυδεζθμ Κθαδά. * Ο Παφθμξ Μπμφαξ ΢πάηαξ (15νο αη.) πνχιεζε ηε Ναχπαθην ζηνπο Βλεηνχο. * Ο Μενημφνδξ Μπμφαξ (16νο αη.) πηζαλψο γηνο ηνπ Θεφδσξνπ, ππεξέηεζε σο κηζζνθφξνο ηνπο Βλεηνχο, ηνλ Γεξκαλφ απηνθξάηνξα Μαμηκηιηαλφ, ηνλ Γάιιν βαζηιηά Λνπδνβίθν Εΐ’, θαη θέξδηζε ηίηινπο επγελείαο. Ήηαλ δηάζεκνο ζηνπο ζηξαηησηηθνχο θχθινπο ηεο Βπξψπεο. * Ο Πέηνμξ Μπμφαξ μ Υςθυξ (15νο αη.) ζθνηψζεθε πνιεκψληαο ηνπο Σνχξθνπο ζηε λαπκαρία ηεο Ναππάθηνπ ην 1560. Μπνπγηνπθιή (Βπα-Και) Νέα Φηινζέε : * Ο αγσληζηήο ηνπ ΄21 Σνζακηάθοθθμξ ΐμοβζμοηθήξ ή Μπμοβζμοηθήξ απφ ηε Λεηβαδηά, πνιέκεζε κε ηνλ Ώζαλάζην Αηάθν. * ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ε νδφο ηηκά ηνλ αγσληζηή ηνπ ’21, ζηηρνπξγφ θαη κνπζνπξγφ ΢πφνμ Μπμοβζμοηθή ή ΐμοβζμοηθή. Μπνπδίθε (Βπα) Νέα Φηινζέε : ΋λνκα δπν αδειθψλ αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Ώζήλα: Ο πξφθξηηνο ηεο πφιεο Μζπαήθ Μπμογίηδξ ή ΐμογίηδξ θαη ν ΢ςηήνζμξ Μπμογίηδξ ή ΐμογίηδξ πνπ ζθνηψζεθε ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο ην 1821. Μπνπθνπβάια (Βζλ) Ώκπειφθεπνη-Γθχδε : ΋λνκα αξκαηνιψλ πηζαλφηαηα αιβαληθήο θαηαγσγήο απφ ηα Άγξαθα: * Ο γεξν Αήιμξ Μπμοημοαάθαξ (17νο αη.) είλαη ν γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο, ζξπιηθφο αξκαηνιφο πνπ ηνλ χκλεζε ε δεκνηηθή πνίεζε. * Οη αληςηνί ηνπ Λάιπνμξ θαη Κχζηαξ Μπμοημοαάθαξ, δηάδνρνη θαη ζπλερηζηέο ηνπ αξκαηνιηθηνχ θαη ν γεξν-Γζάκκδξ Μπμοημοαάθαξ πνπ αλέιαβε ην αξκαηνιίθη κεηά. * Ο Αήιμξ Μπμοημοαάθαξ ν λεφηεξνο, γηνο ηνπ Γηάλλε, ζθνηψζεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. * Ο Γζάκκδξ Μπμοημοαάθαξ ν λεφηεξνο (18νο αη.) γηνο ηνπ Αήκνπ, είλαη ν πην γλσζηφο απφ ηνπο Μπνπθνπβαιαίνπο κε πινχζηα δξάζε θαηά ησλ Σνχξθσλ. Δ Μπνπκπνπιίλα

Μπνπκπνπιίλαο

(Βπα) Μνπζείν : Δ Λαζηανίκα Μπμοιπμοθίκα (1771-1825) ήηαλ κηα απφ ηηο εμέρνπζεο κνξθέο ηεο ειιεληθήο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Τδξαίηθεο θαηαγσγήο, κεγάισζε θαη έδεζε ζηηο ΢πέηζεο. Παληξεχηεθε ηνλ Αεκήηξε Γηάλλνπδα θαη κεηά ηνλ ζάλαηφ ηνπ, μαλαπαληξεχηεθε ηνλ θαξαβνθχξε Αεκήηξε Μπνχκπνπιε. ΋ηαλ ν δεχηεξνο ζχδπγφο ηεο ζθνηψζεθε απφ πεηξαηέο, ε Μπνπκπνπιίλα θιεξνλφκεζε ηελ ηεξάζηηα πεξηνπζία ηνπ θαη αζρνιήζεθε κε ηε λαπηηιία. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε, ε Μπνπκπνπιίλα μεζήθσζε ηηο ΢πέηζεο θαη δηέζεζε φιε ηεο ηελ πεξηνπζία γηα ηνλ αγψλα. Ναππήγεζε ηνλ Ώβαιέικμκα, ην πξψην ειιεληθφ πνιεκηθφ πινίν πνπ δηέζεηε 18 θαλφληα θαη ηξία αθφκα κηθξφηεξα πινία. Με ην ζηφιν ηεο έιαβε κέξνο ζηελ πνιηνξθία ηνπ Ναππιίνπ θαη ε ίδηα ζπκκεηείρε ζηελ άισζε ηεο Σξίπνιεο. Σνλ Ώπξίιην 1821 ζθνηψζεθε ν γηνο ηεο Γηαλλάθεο Γηάλλνπδαο. Δ θήκε ηεο Μπνπκπνπιίλαο μεπέξαζε ηα φξηα ηεο Βιιάδαο θαη ζηελ Βπξψπε ην φλνκά ηεο ζεσξήζεθε ηζάμην κε απηφ ηεο Γαλ λη’ Ώξθ. Δ ΢πεηζηψηηζζα θαπεηάληζζα ελέπλεπζε αξθεηνχο πνηεηέο, ζπγγξαθείο θαη θαιιηηέρλεο. Μπνχζγνπ (Βπα) Πεδίν Άξεσο : Ο ΐαζίθδξ Μπμφζβμξ (1796-1860) απφ ηε Ναππαθηία ήηαλ αξκαηνιφο ζπλεξγάηεο ηνπ Ώλδξνχηζνπ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία 329

θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε μεζήθσζε ηνπο θαηνίθνπο ηεο Ώξάρνβαο. Πνιέκεζε κε ην Θαλάζε Αηάθν ζηε Λεηβαδηά θαη ζηελ Ώιακάλα θαη κεηά ηνλ ζάλαην ηνπ Αηάθνπ, πνιέκεζε κε ηνλ Ώλδξνχηζν, ηνλ Γθνχξα, ηνλ Λφλην θαη ηνλ Καξατζθάθε. Μπνπζίνπ (Πνι) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Μπμφζζμξ (1875-1929) απφ ηα Γξεβελά, ππήξμε απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηνπ Μαθεδνληθνχ αγψλα. Ήηαλ βνπιεπηήο ΢εξβίσλ ζην νζσκαληθφ θνηλνβνχιην θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο Μαθεδνλίαο βνπιεπηήο Κνδάλεο ηνπ ειιεληθνχ θνηλνβνπιίνπ. Μπφραιε (Βζλ) Ν. Φηινζέε : Δ Μπυπαθδ είλαη πξνάζηην θαη ιφθνο θνληά ζηελ πφιε ηεο Γαθχλζνπ κε εμαηξεηηθή ζέα. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ αιβαληθήο θαηαγσγήο Έιιελα Κ. Μπυπαθδ, ν νπνίνο ππεξέηεζε σο κηζζνθφξνο-stratioti ππφ ηνπο ΐελεηνχο. Μπθάιεο (Γεσ-Εζη) Μεηαμνπξγείν : Δ Μοηάθδ είλαη ρεξζφλεζνο ηεο Μηθξάο Ώζίαο απέλαληη απφ ηε ΢άκν. Έκεηλε ζηελ ηζηνξία απφ ηελ πεξίθεκε κάρε ηεο Μπθάιεο πνπ έγηλε εθεί ην 479. Μεηά ηε λαπκαρία ηεο ΢αιακίλαο, ηα ειιεληθά πινία θπλήγεζαλ ηα πεξζηθά ηα νπνία θαηέθπγαλ ζηε Μπθάιε. Βθεί είραλ παξαηαρζεί θαη 40.000 Πέξζεο ζηξαηηψηεο ππφ ηνλ Σηγξάλε. ΢ηε κάρε πνπ έγηλε (ηελ ίδηα κέξα πνπ νη Πέξζεο ζπληξίβνληαλ ζηηο Πιαηαηέο) νη Έιιελεο λίθεζαλ ηνλ πεξζηθφ ζηξαηφ, ζθφησζαλ ηνλ Σηγξάλε θαη έθαςαλ ηα πεξζηθά πινία, κε απνηέιεζκα ηελ απειεπζέξσζε ηεο Εσλίαο. Μπθελψλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Οη Μοηήκεξ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ ζηελ θνηιάδα ηεο Ώξγνιίδαο. Καηά ηε κπζνινγία ε πφιε ρηίζηεθε απφ ηνλ Πεξζέα, εγγνλφ ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώθξίζηνπ. Ο γηνο ηνπ Πέινπα Ώηξέαο ίδξπζε ηελ δπλαζηεία ησλ Ώηξεηδψλ. Γηνη ηνπ Ώηξέα ήηαλ ν βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Μελέιανο θαη ν βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ Ώγακέκλνλαο πνπ εγήζεθε ηεο εθζηξαηείαο ησλ Βιιήλσλ θαηά ηεο Σξνίαο. Ο Ώγακέκλσλ βαζηιηάο ησλ Μπθελψλ, ήηαλ ν αξρηζηξάηεγνο ησλ Βιιήλσλ ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν

Ώπφ ηηο Μπθήλεο πήξε ην φλνκά ηνπ ν Μοηδκασηυξ Πμθζηζζιυξ πνπ έθηαζε ζηελ αθκή ηνπ ηνλ 13ν π.Υ. αηψλα. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πνιηηηζκνχο ηεο αξραίαο Βπξψπεο. Δ πφιε θαηαζηξάθεθε πεξί ην 1200 φηαλ νη πνιεκνραξείο Ασξηείο θαηέιαβαλ ηελ Πεινπφλλεζν θαη αξγφηεξα ηελ Κξήηε. Μεηά απφ αλαζθαθέο ηνπ Βξξίθνπ ΢ιήκαλ ηνλ 19ν αηψλα, αλαθαιχθζεθαλ ηα αλάθηνξα ηεο πφιεο, ηα ηείρε θαη νη πχιεο ηεο (Πχιε ησλ Λεφλησλ), αγγεία, φπια, θνζκήκαηα, ρξπζέο πξνζσπίδεο θαη πνιιά άιια αληηθείκελα Μπθνλίνπ (Βπα-΢ηξ) Νένο Κφζκνο : Δ ζσζηή γξαθή είλαη Νζηυθαμξ Μοηχκζμξ. Ο Μπθψληνο (1803-90) απφ ηελ Νάμν ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Ο γηνο ηνπ ζηξαηεγφο Βθεοεένζμξ Μοηχκζμξ ρξεκάηηζε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο Κπθιάδσλ. Μχθσλνο Φπξξή : βιέπε Μίηςκμξ Μχιιεξ (Πξν) Κνισλφο : Ο Κάνμθμξ Μφθθεν (Karl Otfried Muller, 1797-1840) ήηαλ Γεξκαλφο θηιφινγνο θαη αξραηνιφγνο, ιάηξεο ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο θαη κειεηεηήο ησλ θιαζζηθψλ ζπγγξαθέσλ. Σν 1837 επηζθέθζεθε ηελ Βιιάδα, θαη πξαγκαηνπνίεζε πεξηνδεία. Άξρηζε αλαζθαθέο ζηνπο Αειθνχο, αιιά αξξψζηεζε θαη πέζαλε. Σάθεθε ζην ιφθν ηνπ Κνισλνχ δίπια ζηνλ ηάθν ηνπ Λελνξκάλ. Έξγα ηνπ: Εζημνία ηδξ εθθδκζηήξ θζθμθμβίαξ, Εζημνία ηςκ εθθδκζηχκ θφθςκ ηαζ πυθεςκ, Πενί ηδξ βθχζζδξ ηςκ ανπαίςκ Βθθήκςκ θ.ά. Μπιιέξνπ (Πξν) Μεηαμνπξγείν : Ο Γμοθζέθιμξ Μοθθένμξ (Wilhelm Muller, 17941827), ήηαλ Γεξκαλφο πνηεηήο θαη θηιέιιελαο γλσζηφο σο ν Έθθδκαξ Μφθθεν. ΢πνχδαζε θηινινγία θαη απφ λσξίο θάλεθε ε θιίζε ηνπ γηα ηελ πνίεζε. ΢ε έλα ηαμίδη ηνπ ζηε ΐηέλλε

330

γλψξηζε αξθεηνχο Έιιελεο ηεο παξνηθίαο. Αίδαμε ιαηηληθά θαη ειιεληθά ζηε Γεξκαλία. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ν Μχιιεξ ππνζηήξημε κε πάζνο ηνλ αγψλα ηεο αλεμαξηεζίαο θαη ηα πνηήκαηά ηνπ ζπλέβαιαλ ζεκαληηθά ζηελ άλνδν ηνπ θηιειιεληθνχ πλεχκαηνο . Έξγα ηνπ: Δ υιμνθδ ιοθςκμφ, Υεζιςκζάηζημ ηαλίδζ, Ο Εενυξ Λυπμξ, Δ εθπίδα ηδξ Βθθάδαξ, Ο ιζηνυξ Τδναίμξ, Ο ελυνζζημξ ηδξ Εεάηδξ, Δ πανεέκα ηςκ Ώεδκχκ θαη άιια. Έρσ ζπλεζίζεη ην δξφκν κνπ λα ράλσ έηζη θη αιιηψο φια ηα κνλνπάηηα θάπνπ νδεγνχλ. Έλα θσο απαηειφ πνπ αλαβνζβήλεη είλαη φια: θη νη ιχπεο θαη νη ραξέο: ΐίιρεικ Μχιιεξ : Ώπαηδθυ θςξ (απφδνζε Ώιέμαλδξνο Ίζαξεο) Ο Γεξκαλφο πνηεηήο ΐίιρεικ Μχιιεξ

Μπινπνηάκνπ (Γεσ-Εζη) Βιιελνξψζσλ : Μοθμπυηαιμξ είλαη νλνκαζία πφιεσλ θαη ηνπνζεζηψλ ζην Πήιην, ηε Αξάκα, ηα Κχζεξα, ηνλ Άζσ, ηα Κχζεξα ηελ Κέα θαη αιινχ. Μοθμπυηαιμξ επίζεο είλαη ην φλνκα επαξρίαο ηνπ Ρεζχκλνπ, πνπ ηελ δηαζρίδεη ν πνηακφο Γεξνπφηακνο. Πξσηεχνπζά ηεο επαξρίαο είλαη ην Πέξακα θαη ζεκαληηθή πφιε ηα Ώλψγεηα. Μχισλ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Μφθμζ είλαη νλνκαζία πνιιψλ ρσξηψλ ζε δηάθνξα κέξε ηεο Βιιάδαο. Σν γλσζηφηεξν είλαη νη Μφθμζ ηεο Ώξγνιίδαο , φπνπ εγθαηαζηάζεθε ην 1822 ε Κπβέξλεζε θαηά ηελ δηάξθεηα ηεο πνιηνξθίαο ηνπ Ναππιίνπ. Βπίζεο ζηνπο Μχινπο έγηλε ην 1825 κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ ππφ ηνπο Τςειάληε θαη Μαθξπγηάλλε θαη Σνχξθσλ. Μπισλά Υξπζ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κχπξηνο αγσληζηήο Υνφζακεμξ Μοθςκάξ (1939-57) ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ. Βθηεινχζε απνζηνιέο ηξνθνδφηεζεο ησλ αληαξηηθψλ νκάδσλ θαη έραζε ηε δσή ηνπ φηαλ ππξνβνιήζεθε απφ έμσ απφ έλα θαηαθχγην. Μπξκηδφλσλ (Μπζ) Θεζείν : Οη Μονιζδυκεξ ήηαλ αξραίνο ειιεληθφο πνιεκηθφο ιαφο πνπ θαηνηθνχζε ζηε Φζία (Θεζζαιία). Καηά ηε κπζνινγία ν ιαφο απηφο δεκηνπξγήζεθε απφ ηνλ Αία, ν νπνίνο - θαηά παξάθιεζε ηνπ Ώηαθνχ ν νπνίνο ήζειε λα απνθηήζεη πνιινχο ππεθφνπο - κεηακφξθσζε ηα κπξκήγθηα ζε αλζξψπνπο. Γελάξρεο ηνπ ήηαλ ν Μονιζδχκ, γηνο ηνπ Αία. Ήξσαο ησλ Μπξκηδφλσλ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ηνπο Ώρηιιέαο. Μπξξηλνπζίσλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Μοννζκμφζζμζ νλνκάδνληαλ νη θάηνηθνη ηνπ Μπξηλνχληνο, δήκνπ ηεο αξραίαο Ώηηηθήο (θνληά ζην ζεκεξηλφ Μαξθφπνπιν) Μχξσλ (Εζη) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Σα Μφνα ήηαλ αξραία πφιε ηεο Λπθίαο ζηε Μηθξά Ώζία, ζηε ζέζε ηεο ζεκεξηλή ηνπξθηθήο πφιεο Καιέ. Μπξσλίδνπ (Ώξρ) Κεξακεηθφο : Ο Μονςκίδδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο. Έιαβε κέξνο ζηε κάρε ησλ Πιαηαηψλ (479 π.Υ.) ππφ ηηο δηαηαγέο ηνπ Ώξηζηείδε. Σν 456 λίθεζε ηνπο Θεβαίνπο θαη ΢παξηηάηεο ζηα Οηλφθπηα ΐνησηίαο. Μπζηαθίδνπ (Βπη) Βιιελνξψζσλ : Ο ΐαζίθεζμξ Μοζηαηίδδξ (1859-1933) ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο βπδαληηλνιφγνπο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο θαη γεσγξάθνο. Αίδαμε ζηελ Καηζάξεηα, ζηε Μεγάιε ηνπ Γέλνπο ΢ρνιή ηεο Πφιεο θαη ζηε Θεζζαινλίθε. Έξγα ηνπ : Δ ανπαζμθμβία ηςκ ακαημθζηχκ εεκχκ, Υάνηδξ ηδξ Ώκαημθζηήξ Σμονηίαξ θ.ά. Έγξαςε επίζεο πνιιά άξζξα θαη κειέηεο γηα ηε ΐπδαληηλή απηνθξαηνξία. Μπζηξά (Γεσ-Εζη) Γθχδε : Ο Μοζηνάξ ήηαλ κεζαησληθή πνιηηεία-θάζηξν ηεο Πεινπνλλήζνπ πνπ βξίζθεηαη ζηηο ππψξεηεο ηνπ Σαυγέηνπ, 6 ρηιηφκεηξα απφ ηελ πφιε ηεο ΢πάξηεο. Υηίζηεθε ηνλ 13ν αηψλα απφ ηνλ Γνπιηέικν ΐηιιαξδνπΎλν ζηελ θνξπθή ελφο πςψκαηνο πνπ νλνκαδφηαλ Μογδενάξ. Λίγα ρξφληα αξγφηεξα παξαρσξήζεθε ζηνλ ΐπδαληηλφ απηνθξάηνξα Μηραήι Δ’ Παιαηνιφγν. Γχξσ απφ ην θάζηξν εγθαηαζηάζεθαλ ζηαδηαθά θάηνηθνη ηεο γχξσ πεξηνρήο θαη ν Μπζηξάο έγηλε νιφθιεξε πνιηηεία, έδξα ηνπ

331

νκψλπκνπ Αεζπνηάηνπ θαη πξσηεχνπζα ηεο βπδαληηλήο Πεινπνλλήζνπ. Βθεί θπβέξλεζαλ πνιινί ζεκαληηθνί εγεκφλεο φπσο Μαλνπήι Καηαθνπδελφο θαη ν Κσλζηαληίλνο Παιαηνιφγνο (ν ηειεπηαίνο βπδαληηλφο απηνθξάηνξαο), αιιά θαη ζπνπδαίνη θαιιηηέρλεο θαη ιφγηνη φπσο ν Γεψξγηνο Πιήζσλ ή Γεκηζηφο. Μεηά ηελ πηψζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ν Μπζηξάο έπεζε ζηα ρέξηα ησλ Οζσκαλψλ. ΢ήκεξα ν Μπζηξάο είλαη κηα λεθξή πνιηηεία, φκσο απνηειεί έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα βπδαληηλά κλεκεία ηεο Βιιάδαο. Σα εξεηπσκέλα ηείρε, αλάθηνξα, λανί, κνλαζηήξηα θαη άιια θηίζκαηα καξηπξνχλ ην πεξαζκέλν κεγαιείν ηνπ. Μχζσλνο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Βιάρηζηα πξάγκαηα γλσξίδνκε γηα ηνλ αξραίν Έιιελα ζνθφ Μφζςκα ημκ Υδκέα ή Μαθζέα ή Οζηαία (7νο π.Υ. αη.). Δ θαηαγσγή ηνπ ήηαλ απφ ηε Υήλα Λαθσλίαο ή ηε Υήλα ηεο Οίηεο ή απφ ηελ Δηεία ή ΢εηεία ηεο Κξήηεο ή ηε Θεζζαιία. Λέγεηαη φηη ήηαλ ζηξπθλφο, κνλφρλνηνο θαη εζσζηξεθήο ραξαθηήξαο. Ο Πιάησλαο ηνλ αλαθέξεη σο έλα απφ ηνπο Βπηά ΢νθνχο αληί ηνπ Πεξίαλδξνπ. Μπηηιήλεο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Μοηζθήκδ είλαη πφιε, πξσηεχνπζα ηνπ λεζηνχ Λέζβνο, ρηηζκέλε ζην ΝΏ άθξν ηνπ λεζηνχ, απέλαληη απφ ηε Μ. Ώζία. Πνιιέο θνξέο ην ίδην ην λεζί απνθαιείηαη θαη Μπηηιήλε. Καηά ηε κπζνινγία ε πφιε νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηε Μοηζθήκδ θφξε ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ηεο Λέζβνπ Μάθαξνο θαη εξσκέλε ηνπ Πνζεηδψλα. Δ Μπηηιήλε είλαη αξραηφηαηε πφιε, κηα απφ ηηο κεγαιχηεξεο ηεο Ώηνιίδαο. ΜσξαΎηε Ώλδξέα (Βζλ) Νεάπνιε : Ο Ώκδνέαξ ΜςναΎηδξ ή Παππμφθδξ (18νο αη.) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ θιεξηθφο θαη ιφγηνο. ΜσξαΎηε Μηραήι (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο ζηξαηησηηθφο Μζπαήθ ΜςναΎηδξ (18561905) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ Μαθεδνλνκάρνο, γλσζηφο κε ην ςεπδψλπκν Καπεηάκ Κυδνμξ. Πνιέκεζε επηθεθαιήο δηθνχ ηνπ ζψκαηνο θαη ζθνηψζεθε ζε κάρε θνληά ζηελ Έδεζζα. ΜσξαΎηίλε (Βπη-΢ηξ-Λνγ) Θπκαξάθηα : Βπίζεην πξνζψπσλ ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο: * Ο λνκνκαζήο θαη πνιηηηθφο Ώνζζηείδδξ Μςνασηίκδξ (1806-75) απφ ηε ΢κχξλε ζπνχδαζε λνκηθά. Πξνζθιήζεθε απφ ηνλ Καπνδίζηξηα θαη ππεξέηεζε ηε Αηθαηνζχλε θζάλνληαο ζην βαζκφ ηνπ πξνέδξνπ ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ. Αηεηέιεζε γηα κηθξφ δηάζηεκα πξσζππνπξγφο. Ο λνκνκαζήο θαη πνιηηηθφο Ώξηζηείδεο Μσξατηίλεο

* Ο αμησκαηηθφο ηνπ Ναπηηθνχ Ώνζζηείδδξ Μςνασηίκδξ (1891-1918) ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο αεξνπφξνπο ηεο Βιιάδαο. Οξγάλσζε ηελ πξψηε κνίξα ηεο λαπηηθήο αεξνπνξίαο. Βμαθαλίζηεθε κε ην αεξνπιάλν ηνπ ζε πηήζε απφ Θεζζαινλίθε πξνο Ώζήλα, * Ο Σίιμξ Μςνασηίκδξ (1875-1952) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ πεδνγξάθνο, ρξνλνγξάθνο, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο. Βξγάζηεθε ζηηο πεξηζζφηεξεο αζελατθέο εθεκεξίδεο θαη παξάιιεια έγξαςε 20 πεξίπνπ ζεαηξηθά έξγα θαη επηζεσξήζεηο. Έξγα ηνπ νη ηςιςδίεξ Ο εφεοιμξ πήνμξ, ΐαιπίν, δ ηονία ημνμσδεφεζ, ην κπζηζηφξεκα Οθυηθδνδ γςή, ηα πνηήκαηα Φεζκμπςνζκά, επηζεσξήζεηο Ξζθίν Φαθέν, Κανκααάθζ ηδξ Νίηζαξ, δηεγήκαηα, επζπκνγξαθήκαηα, ηαμηδησηηθά θ.ά. Μσξεάο Γαλ : Κνπθάθη : βιέπε Γακ Μςνεάξ

332

Ναδηαλδνχ (Εζη) Παγθξάηη : ΢ηελ αξραηφηεηα ε Ναγζακγυξ (ηνπξθηθά Νεδελί) ήηαλ πφιε ηεο Καππαδνθίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Βίλαη γλσζηή σο ε παηξίδα ηνπ Γξεγνξίνπ Θενιφγνπ (ηνπ Ναδηαλδελνχ). Ο παηέξαο ηνπ ήηαλ επίζθνπνο ηεο πφιεο κε ην ίδην φλνκα. Νάδνπ Γεσξγ. (Και) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Γεχνβζμξ Νάγμξ ((1862-1934) απφ ηελ Σήλν ζπνχδαζε κνπζηθή θαη αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηνπ Χδείνπ ηεο Ώζήλαο ην νπνίν νξγάλσζε ζχκθσλα κε ηα επξσπατθά πξφηππα. Αίδαμε πηάλν, ρνξσδία θαη ζεσξία ηεο κνπζηθήο. Ίδξπζε ζπκθσληθή νξρήζηξα πνπ εμειίρζεθε ζηε ζεκεξηλή Κξαηηθή Οξρήζηξα Ώζελψλ, γπλαηθεία ρνξσδία, ην ζέαηξν ηνπ Χδείνπ, ΢ρνιή ΐπδαληηλήο Μνπζηθήο θαη άιια. Νατάδσλ (Μπζ) Παγθξάηη : Οη Νασάδεξ ήηαλ Νχκθεο ησλ γιπθψλ λεξψλ (πνηακψλ, θξελψλ, ιηκλψλ θιπ), θφξεο ηνπ Αία. Έθεξαλ επίζεο θαη άιιεο νλνκαζίεο φπσο Πνηακίδεο, Λεκλίδεο, Κξελίδεο, Τδξηάδεο θ.ά., αλάινγα κε ηνλ ηφπν θαηνηθίαο ηνπο. Πξφζθεξαλ ηνλ έξσηά ηνπο ζε ζενχο θαη αλζξψπνπο θαη γέλλεζαλ πνιινχο ήξσεο, θαιιηηέρλεο θαη ζνθνχο. Ώπνηεινχζαλ – καδί κε ηνπο ΢αηχξνπο θαη ηνπο ΢εηιελνχο - ηελ ηηκεηηθή ζπλνδεία ηνπ Αηνλχζνπ. Νατάδα Νχκθε

Νάθνπ (Βπα-Βπη) Μαθξπγηάλλε : * Νάημξ είλαη επψλπκν αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηε Ληβαδεηά. Μεηαμχ απηψλ ν Νζηυθαμξ Νάημξ θαη νη γηνη ηνπ Εςάκκδξ θαη Λάιπνμξ Νάημξ. * Ο Λμοηάξ Νάημξ 1865-1933) απφ ηε Λεηβαδηά ήηαλ θνηλσληνιφγνο θαη πνιηηηθφο, ζηελφο ζπλεξγάηεο ηνπ Ώιέμαλδξνπ Παπαλαζηαζίνπ. Υξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο Βηαζνείαξ Αζηαζςιάηςκ ημο ακενχπμο. Νάμνπ (Γεσ-Εζη) Κνιηάηζνπ : Δ Νάλμξ είλαη ην κεγαιχηεξν λεζί ησλ Κπθιάδσλ. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Νάλμ, γην ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Ώθαθθαιίδαο, θφξεο ηνπ Μίλσα. ΢ηε Νάμν εγθαηέιεηςε ν Θεζέαο ηελ Ώξηάδλε πνπ αξγφηεξα ηελ παληξεχηεθε ν Αηφλπζνο Τπάξρεη δε αθφκα θαη ζήκεξα πεγή κε ην φλνκα Ώξηάδλε. Σν λεζί έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηνλ Κπθιαδηθφ πνιηηηζκφ θαη πάκπνιια εηδψιηα εθηίζεληαη ζην κνπζείν ηεο. Δ Νάμνο θαηνηθήζεθε απφ Κάξεο, Κξήηεο θαη Ίσλεο θαη κεηά ηελ ήηηα ησλ Πεξζψλ έγηλε κέινο ηεο Ώζελατθήο ΢πκκαρίαο. Σν 13ν κ.Υ. αηψλα – καδί κε άιια γεηηνληθά λεζηά - έγηλε ελεηηθφ δνπθάην ππφ ηνλ Μάξθν ΢αλνχδν. Δ ελαιιαζζφκελε θπξηαξρία Οζσκαλψλ θαη Βλεηψλ θξάηεζε πάλσ απφ πέληε αηψλεο θαη ζεκάδεςε ηε Νάμν θαη ηηο Κπθιάδεο γεληθφηεξα. Νανχζεο (Γεσ-Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Δ Νάμοζα είλαη πφιε ηεο Μαθεδνλίαο, ρηηζκέλε ζηνπο πξφπνδεο ηνπ ΐεξκίνπ. Σα κεζαησληθά ρξφληα ήηαλ ην εκπνξηθφ θέληξν ηεο δπηηθήο Μαθεδνλίαο. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21, αιιά ην 1822 νη Σνχξθνη ιεειάηεζαλ ηελ πφιε θαη έζθαμαλ ή εμαλδξαπφδηζαλ ηνλ πιεζπζκφ ηεο (Οθμηαφηςια ηδξ Νάμοζαξ). Ναξθίζζνπ (Μπζ) Κπςέιε : Ο κπζηθφο Νάνηζζζμξ ήηαλ έλαο λένο εμαηξεηηθήο νκνξθηάο απφ ηε ΐνησηία, γηνο ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Κεθηζνχ θαη ηεο Νχκθεο Ληξηφπεο, γηα ηνλ νπνίν ππάξρνπλ αξθεηνί κχζνη, φπσο : - Κάπνηε θαζηζκέλνο δίπια ζε κηα πεγή, είδε ην είδσιφ ηνπ λα θαζξεθηίδεηαη ζην λεξφ. Ώπηφ πνπ έβιεπε ηνλ ηξάβεμε ηφζν πνιχ πνπ δελ κπνξνχζε λα πάξεη ηα κάηηα απφ πάλσ ηνπ. Παξέκεηλε έηζη γηα ψξεο θαη κέξεο ζαπκάδνληαο ηνλ εαπηφ ηνπ ψζπνπ πέζαλε απφ καξαζκφ. ΢ηελ ζέζε ηνπ θχηξσζε ην νκψλπκν άλζνο.

333

- Ο Νάξθηζζνο αλίθαλνο λα εξσηεπηεί άιινλ εθηφο απφ ηνλ εαπηφ ηνπ, φρη κφλν απέθξνπζε ηνλ έξσηα ελφο λένπ ηνπ Ώκεηλία, αιιά ηνπ έζηεηιε έλα ζπαζί, κε ην νπνίν ν λένο απηνθηφλεζε ζηελ πφξηα ηνπ αγαπεκέλνπ ηνπ.

- ΢χκθσλα κε άιιν κχζν ε Νχκθε Δρψ ζπλάληεζε ζην δάζνο ηνλ Νάξθηζζν θαη ηνλ εξσηεχηεθε. Πξνζπάζεζε λα ηνλ ζαγελεχζεη, αιιά απηφο ήηαλ ηφζν απνξξνθεκέλνο κε ηελ νκνξθηά ηνπ, πνπ αδηαθφξεζε γηα ηε Νχκθε. Ώπηή απνγνεηεπκέλε απνηξαβήρηεθε ζηα δάζε θαη ζηγά-ζηγά ε θπζηθή ηεο ππφζηαζε εμαθαλίζηεθε θαη έκεηλε κφλν ε θσλή ηεο πνπ αθνχγεηαη σο επαλάιεςε ιέμεσλ άιισλ. Οη ζενί ηελ κεηακφξθσζαλ ζε βξάρν, ν νπνίνο δηαηήξεζε ηελ ηδηφηεηα ηεο επαλάιεςεο ησλ ηειεπηαίσλ ιέμεσλ άιισλ. Ο Νάξθηζζνο δε, θαηαδηθάζηεθε λα πεζάλεη θνηηάδνληαο κε ζαπκαζκφ ην είδσιφ ηνπ ζην λεξφ. Ο Νάξθηζζνο ζεσξείηαη ζεφηεηα ή δαίκνλαο ηνπ χπλνπ θαη ηνπ ζαλάηνπ θαηά ζπλέπεηα ρζφληνο ζεφο. Τπήξρε ε άπνςε φηη ην ινπινχδη λάξθηζζνο πξνθαιεί χπλν θαη ην θχηεπαλ πάλσ ζε ηάθνπο ή ην ρξεζηκνπνηνχζαλ γηα ζηεθάληα γηα ηνπο λεθξνχο. Ναξζή (ΐπδ) Νεάπνιε : * Ο επλνχρνο Ώξκέληνο Νανζήξ (490-574), ππεξέηεζε ηνλ Ενπζηηληαλφ Ώ΄. Έγηλε γλσζηφο γηα ηηο λίθεο ηνπ επί ησλ Γφηζσλ ηεο Εηαιίαο, κεηά απφ εηθνζαεηή ζθιεξφ πφιεκν θαη γηα ηε ζπκβνιή ηνπ ζηελ θαηαζηνιή ηεο ΢ηάζεο ηνπ Νίθα θαηά ηελ νπνία θαηάζθαμε ρηιηάδεο ζηαζηαζηέο ζηνλ Εππφδξνκν ηεο Πφιεο. * Ο επίζεο Ώξκέληνο Νανζήξ Καιζαναηάκ (6νο αη.), ππεξέηεζε ππφ ηνλ ΐειηζάξην ζηελ Εηαιία θαη ππφ ηνλ ΐαιεξηαλφ ζην κέησπν ηεο αλαηνιήο φπνπ ζθνηψζεθε ζηε κάρε. * Ο Νανζήξ, ζηξαηεγφο ησλ απηνθξαηφξσλ Ενπζηίλνπ ΐ’, Σηβέξηνπ ΐ’, Μαπξίθηνπ θαη Φσθά. Καηαδηθάζηεθε απφ ηνλ ηειεπηαίν σο ζηαζηαζηήο θαη εθηειέζηεθε ζηελ ππξά. Ναπαξίλνπ (Γεσ-Εζη) Βμάξρεηα : Σν Ναοανίκμ ή Νααανίκμ ή Πφθμξ (δελ έρεη ζρέζε κε ηελ αξραία Πχιν) είλαη θσκφπνιε θαη θφιπνο ηεο Μεζζελίαο. Έκεηλε ζηελ ηζηνξία απφ ηελ καοιαπία ημο Ναοανίκμο θαηά ηελ νπνία νη ζηφινη ηεο Ώγγιίαο, Γαιιίαο θαη Ρσζίαο θαηαλαπκάρεζαλ ηνλ ηνπξθναηγππηηαθφ ζηφιν ηνπ Οθηψβξην ηνπ 1827. Δ λαπκαρία απηή επηζθξάγηζε ηελ αλεμαξηεζία ηνπ ζχγρξνλνπ ειιεληθνχ θξάηνπο. Ναπάξρνπ Ώπνζηφιε Φπξξή : βιέπε Ώπμζηυθδ Ναοάνπμο Ναπάξρνπ ΐφηζε (΢ηξ) Κάησ Παηήζηα : βιέπε ΐυηζδ Ναοάνπμο Ναπάξρνπ ΐνχιγαξε (΢ηξ) Πεηξάισλα : βιέπε ΐμφθβανδ Ναοάνπμο Ναπάξρνπ Λπθνχδε (΢ηξ) ΢επφιηα : βιέπε Λοημφδδ Ναοάνπμο Ο λαχαξρνο Νηθφδεκνο

Ναπάξρνπ

Νηθνδήκνπ (Βπα) Πιάθα : Ο Κςκζηακηίκμξ Νζηυδδιμξ (1795-1879) απφ ηα Φαξά ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Πήξε κέξνο ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο σο θπβεξλήηεο ππξπνιηθνχ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζην πνιεκηθφ λαπηηθφ. Ώζρνιήζεθε θαη κε ηελ ζπγγξαθή ησλ απνκλεκνλεπκάησλ ηνπ. Ναππιίνπ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σν Ναφπθζμ είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη πξσηεχνπζα ηεο Ώξγνιίδαο. Καηά ηε κπζνινγία ηδξπηήο θαη πξψηνο βαζηιηάο ηεο πφιεο ήηαλ ν Ναφπθζμξ, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο ΑαλαΎδαο Ώκπκψλεο. Δ πφιε είλαη νλνκαζηή γηα ηα δπν βελεηζηάληθα θξνχξηα ηεο, ην Παιακήδη πνπ δεζπφδεη ηεο πφιεο θαη ην Μπνχξηδη πνπ είλαη ρηηζκέλν ζηελ νκψλπκε λεζίδα πνπ βξίζθεηαη κέζα ζην ιηκάλη. ΢ην ηξνκεξφ Παιακήδη θπιαθίζηεθαλ νη Κνινθνηξψλεο, Πιαπνχηαο θαη άιινη αγσληζηέο. Σν Ναχπιην ππήξμε ε πξψηε πξσηεχνπζα ηεο λένπ ειιεληθνχ θξάηνπο ηα ρξφληα 1828-33.

334

Ναπηηθνχ (Αηα) Πξνθ. Ααληήι : Ο νδφο απηή ηηκά ην Πνιεκηθφ Ναοηζηυ ηεο ρψξαο ην νπνίν είρε ζηξαηφπεδν θαη εγθαηαζηάζεηο ζηελ πεξηνρή ηνπ ΐνηαληθνχ-Πξνθήηε Ααληήι. Νεαπφιεσο (πιαηεία) (Γεσ) Νεάπνιε : * Δ Νεάπμθδ είλαη ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο, κεηαμχ ησλ ιφθσλ ΢ηξέθε θαη Λπθαβεηηνχ θαη ησλ νδψλ Ώθαδεκίαο θαη Ώιεμάλδξαο. * Βπίζεο ρσξηά κε ην φλνκα Νεάπμθδ ππάξρνπλ ζηελ Λαθσλία, ηα Εσάλληλα, ην Λαζίζη, ηελ Κνδάλε, ηε Μεζζελία, ηελ Διεία θαη αιινχ. Νεάξρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Νέανπμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κξήηε, ήηαλ λαχαξρνο θαη θίινο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Αηνξίζηεθε ζαηξάπεο ηεο Λπθίαο θαη Πακθπιίαο. Έγηλε γλσζηφο γηα ηνλ πενίπθμο ηδξ Εκδζηήξ, δειαδή ηελ εμεξεχλεζε ησλ παξαιίσλ απφ ηηο εθβνιέο ηνπ Ελδνχ πνηακνχ σο ηα ΢νχζα ζηνλ Πεξζηθφ. Ο Νέαξρνο επηθεθαιήο 150-160 πινίσλ έθεξε ζε πέξαο ηελ απνζηνιή απηή θαη ηηκήζεθε απφ ηνλ Μαθεδφλα βαζηιηά. Σελ απνζηνιή απηή πεξηέγξαςε ν ίδηνο ζην ζχγγξακκά ηνπ Σα αιθί ης πανάπθς. Νέγξε Θ. (Βπα-Πνι) Μαθξπγηάλλε : Ώκθηιεγφκελε πξνζσπηθφηεηα ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21, ν Θευδςνμξ Νέβνδξ (1790-1824) θαηαγφηαλ απφ θαλαξηψηηθε νηθνγέλεηα. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ιίγν πξηλ ηελ επαλάζηαζε δηνξίζηεθε επηηεηξακκέλνο ηεο νζσκαληθήο θπβέξλεζεο ζην Παξίζη. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε νη Σνχξθνη απνθεθάιηζαλ ηνλ παηέξα ηνπ θαη ν ίδηνο έζπεπζε ζηελ Βιιάδα. ΋κσο ν θηιφδνμνο ραξαθηήξαο ηνπ ηνλ νδεγνχζε ζε εηεξφθιεηεο ζπκκαρίεο θαη επηθίλδπλεο αληηπαιφηεηεο. ΢ηξάθεθε θαηά ηνπ Τςειάληε, ηνπ Μαπξνθνξδάηνπ θαη άιισλ θαη ζπκκάρεζε θαηά θαηξνχο κε ηνλ Κνινθνηξψλε, Ώλδξνχηζν. Οη ελέξγεηέο ηνπ απηέο ηνλ νδήγεζαλ ζε απνκφλσζε. Σν 1824 πέζαλε απφ ηχθν. Ο Φσθίσλ Νέγξεο

Νέγξε Φσθίσλνο (Βπη-Πνι) Κπςέιε : Ο Φςηίςκ Νέβνδξ (1846-1928) απφ ηελ Ώζήλα ζπνχδαζε κεηαιιεηνινγία. ΢ηελ Βιιάδα δηνξίζηεθε δηεπζπληήο ησλ Μεηαιιείσλ Λαπξίνπ. Ώξγφηεξα εμειέγε δήκαξρνο Λαπξίνπ θαη κεξίκλεζε γηα ηνλ ειεθηξνθσηηζκφ θαη ηελ χδξεπζε ηεο πφιεο, θαζψο θαη ηελ ζηδεξνδξνκηθή ηεο ζχλδεζε κε ηελ Ώζήλα. Υξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Σν 1926 εθιέρζεθε αθαδεκατθφο θαη δηεηέιεζε πξψηνο πξφεδξνο ηεο Ώθαδεκίαο. Άθεζε πινχζην ζπγγξαθηθφ έξγν. Νέδαο (Μπζ) Γθχδε : Δ Νέδα ήηαλ Νχκθε ηεο Ώξθαδίαο, θφξε ηνπ Χθεαλνχ, πξνζσπνπνίεζε νκψλπκνπ πνηακνχ ηεο Μεζζελίαο. ΢χκθσλα κε ηελ αξθαδηθή παξάδνζε ήηαλ κηα απφ ηηο Νχκθεο ζηηο νπνίεο αλάζεζε ε Ρέα ηελ θχιαμε ηνπ βξέθνπο Αηφο. Νέδεξ Υξηζηφθνξνπ (Πξν-Και) Μαθξπγηάλλε : * Ο ΐαπαξφο αμησκαηηθφο Υνζζηυθμνμξ Νέγεν (Neezer, 1808-83) ήξζε ζηελ Βιιάδα κε ηνλ βαζηιηά ΋ζσλα θαη ήηαλ ν πξψηνο θξνχξαξρνο ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ ηα νπνίν απνηεινχλ πεγή γλψζεο γηα ηελ πεξίνδν ηεο αληηβαζηιείαο ζηελ Βιιάδα. * Ο Υνζζηυθμνμξ Νέγεν (1889-1970) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο εζνπνηνχο ηνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ. Έπαημε επί 50 ρξφληα κε πνιινχο ζηάζνπο ζε πξσηαγσληζηηθνχο θαη κε ξφινπο. ΢εκαληηθή ήηαλ ε πξνζθνξά ηνπ ζην αξραίν ειιεληθφ ζέαηξν θαη ηδηαίηεξα ζηηο θσκσδίεο ηνπο Ώξηζηνθάλε. Παξάιιεια ζπκκεηείρε θαη ζε δεθάδεο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο. * Ο επίζεο εζνπνηφο, εμάδειθνο θαη ζπλνλφκαηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, Υνζζηυθμνμξ Νέγεν (1903-96) έπαημε ζε πνιιέο θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο. Νετγχ (Γεσ) Άλσ Παηήζηα : Σν Νεσβφ είλαη πξνάζηην ηνπ Παξηζηνχ. Βίλαη γλσζηφ απφ ηελ νκψλπκε ζπλζήθε πνπ ππνγξάθεθε εθεί απφ ηηο ληθήηξηεο δπλάκεηο ηνπ Ώ’

335

Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Βιιάδα) θαη ηεο εηηεκέλεο ΐνπιγαξίαο. ΢χκθσλα κε ηνπο φξνπο ηεο ζπλζήθεο, ε Βιιάδα θέξδηδε απφ ηε ΐνπιγαξία ηηο πεξηνρέο ηεο Θξάθεο πνπ ζήκεξα απνηεινχλ ηνπο λνκνχο Αξάκαο θαη Έβξνπ Νεθηαξίνπ (Θξε) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * Ο Νεηηάνζμξ (4νο αη.) απφ ηελ Σαξζφ ήηαλ ζπγθιεηηθφο θαη εζληθφο. Παξφι’ απηά κε εληνιή ηνπ Θενδνζίνπ Ώ΄, αλέιαβε ηελ πξνεδξία ηεο ΐ΄ Οηθνπκεληθήο ΢πλφδνπ. Ώπζεκεξφλ βαθηίζηεθε, ρεηξνηνλήζεθε θαη ρξίζηεθε αξρηεπίζθνπνο (παηξηάξρεο) Κσλζηαληηλνχπνιεο! Δ εθθιεζία ηνλ αλαθήξπμε άγην. * Ο Νεηηάνζμξ (17νο αη.) απφ ηα Υαληά ήηαλ παηξηάξρεο Εεξνζνιχκσλ (1661-9) θαη έγγξαςε αξθεηά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ ηελ Βπζημιή ηδξ ζενμημζιζηήξ ζζημνίαξ. * Ο Νεηηάνζμξ (1846-1920) απφ ηε Θξάθε ρξεκάηηζε κεηξνπνιίηεο Πεληαπφιεσο θαη δηεπζπληήο ηεο Ρηδαξείνπ ΢ρνιήο. Ίδξπζε ην γπλαηθείν κνλαζηήξη ηεο Ώγίαο Σξηάδαο ζηελ Ώίγηλα, φπνπ δηέκελε ηα ηειεπηαία ρξφληα ηεο δσήο ηνπ. Έγξαςε πιήζνο ζξεζθεπηηθψλ θαη θηινζνθηθψλ έξγσλ. Ώλαθεξχρζεθε ν άβζμξ (Νεηηάνζμξ ηδξ Ώίβζκαξ) ημο 20μφ αζχκα. Νεκέαο (Γεσ-Εζη) ΢επφιηα : Δ Νειέα είλαη θσκφπνιε ηεο Κνξηλζίαο. Δ αξραία Νεκέα ήηαλ πεξηνρή ηεο Ώξγνιίδαο, ζηε νπνία ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία, δνχζε ν ηξνκεξφο Λέςκ ηδξ Νειέαξ, ηνλ νπνίν ζθφησζε ν Δξαθιήο πξαγκαηνπνηψληαο έλα απφ ηνπο άζινπο ηνπ. Βπίζεο ζηε Νεκέα δηεμαγφηαλ θάζε δπν ρξφληα παλειιήληνη αζιεηηθνί αγψλεο ηα Νέιεα, κηα απφ ηηο ηέζζεξηο κεγάιεο αζιεηηθέο νξγαλψζεηο ησλ αξραίσλ Βιιήλσλ. Οη άιιεο ηξεηο ήηαλ ηα Οιχκπηα, ηα Πχζηα θαη ηα Ίζζκηα. Νεκέζεσο (Μπζ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Σν φλνκά ηεο πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα κέις δειαδή έρεη ηελ έλλνηα ηεο απνλνκήο δηθαηνζχλεο. Δ Νέιεζζξ ήηαλ ζεφηεηαπξνζσπνπνίεζε ηεο εζηθήο αληίιεςεο ηνπ δηθαίνπ, ηεο ηηκσξίαο θάζε θαθνχ ή αλάμηνπ πινπηηζκνχ, ηεο δπζαξέζθεηαο ησλ αλζξψπσλ θαηά εθείλσλ πνπ δηαπξάηηνπλ αδηθίεο θαη παξακέλνπλ αηηκψξεηνη. Βίλαη ε ηηκσξφο ηεο αιαδνλείαο θαη ηεο αζέβεηαο. Μνίξαδε ηελ επηπρία θαη ηελ δπζηπρία δίθαηα θαη δηφξζσλε ηηο αδηθίεο πνπ επέθεξε ε Σχρε. Γεληθά ζεσξείηαη εθδηθεηηθή θαη ηηκσξφο ζεφηεηα. Βίλαη ζπγαηέξα ηεο Νχρηαο, αδειθή ηεο Λήζεο, ηνπ Όπλνπ, ηεο Έξηδνο θαη άιισλ. Οη ζεφηεηεο Νέκεζηο θαη Σχρε

Ο Δζίνδνο αλαθέξεη φηη φηαλ ε Νέκεζηο θαη ε Ώηδψο εγθαηαιείςνπλ ηε γε, ην αλζξψπηλν είδνο δελ πξέπεη λα ειπίδεη ζε ηίπνηα πηα. Νενθιένπο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Νεμηθήξ (6νο π.Υ. αη.), αλήθε ζηελ νηθνγέλεηα ησλ Λπθνκεδψλ, κηαο απφ ηηο παιαηφηεξεο ηεξαηηθέο νηθνγέλεηεο ηεο Ώζήλαο. Βπίζεο ήηαλ ν παηέξαο ηνπ ήξσα ηεο ΢αιακίλαο Θεκηζηνθιή. * Νεμηθήξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ ν ηχξαλλνο ηεο ΢ηθπψλαο, ν νπνίνο αλαηξάπεθε απφ ηνλ Άξαην ην 251 π.Υ.

Νεοπηολέμοσ (Μπζ-Εζη) Παγθξάηη : * Ο κπζηθφο Νεμπηυθειμξ ή Πφννμξ ήηαλ ήξσαο ηεο Θεζζαιίαο γηνο ηνπ Ώρηιιέα θαη ζχδπγνο ηεο Βξκηφλεο, θφξεο ηνπ Μελειάνπ. ΋ηαλ ζθνηψζεθε ν Ώρηιιέαο, ν κάληεο Έιελνο ρξεζκνδφηεζε φηη ε Σξνία ζα έπεθηε κφλν αλ έκπαηλε ζηε κάρε ν Νενπηφιεκνο. Οη Έιιελεο ηνπ ππνζρέζεθαλ φηη ζα ηνπ θνξέζνπλ ηελ παλνπιία ηνπ παηέξα ηνπ θαη ζα ηνπ δψζνπλ σο ζχδπγν ηελ Βξκηφλε θαη έηζη ηνπο αθνινχζεζε. ΋ηαλ έπεζε ε Σξνία έδεημε πξσηνθαλή αγξηφηεηα. Έζθαμε ηνλ βαζηιηά ηεο Πξίακν (αλ θαη είρε θαηαθχγεη ηθέηεο ζην βσκφ ηνπ Αία), γθξέκηζε απφ ηα ηείρε ηνλ κηθξφ γην ηνπ Έθηνξα, ηνλ Ώζηπάλαθηα θαη ζπζίαζε πάλσ ζην ηάθν ηνπ Ώρηιιέα ηε κηθξφηεξε θφξε ηνπ Πξίακνπ, ηελ Πνιπμέλε. Πήξε αηρκάισηε-παιιαθίδα ηνπ ηελ ρήξα ηνπ Έθηνξα

336

Ώλδξνκάρε. Δ ζχδπγφο ηνπ ε Βξκηφλε δελ έθαλε παηδηά. Με ηελ Ώλδξνκάρε απέθηεζαλ ηνλ Μνινζζφ θαη ηνλ Πέξγακν. Δ Βξκηφλε πξνζπάζεζε λα δνινθνλήζεη ηελ Ώλδξνκάρε, αιιά φηαλ απέηπρε ην έζθαζε κε ηνλ Οξέζηε θαη πήγαλ ζηνπο Αειθνχο. Βθεί βξηζθφηαλ ν Νενπηφιεκνο. Σφηε ην δεπγάξη Βξκηφλε θαη Οξέζηεο, πιήξσζαλ δνινθφλν ν νπνίνο έζθαμε ηνλ Νενπηφιεκν πάλσ ζην ηεξφ ηνπ Ώπφιισλα (φπσο είρε θάλεη ν ίδηνο φηαλ έζθαμε ηνλ Πξίακν πάλσ ζην ηεξφ ηνπ Αία). Δ γηαγηά ηνπ Νενπηφιεκνπ ε Θέηηο, ζέιεζε λα δνζεί ζπλέρεηα ζηε γεληά ηεο. Ώθνχ ηνλ έζαςε ζην ηεξφ ηνπ Ώπφιισλα, πξφζηαμε ηνλ Έιελν λα πάξεη ηελ Ώλδξνκάρε θαη ηνλ γην ηεο ηνλ Μνινζζφ θαη λα εγθαηαζηαζνχλ ζηελ Ήπεηξν, φπνπ έγηλαλ νη βαζηιείο ησλ Μνινζζψλ. Οη κεηέπεηηα εγεκφλεο ησλ Μνινζζψλ ηεο Δπείξνπ ππεξεθαλεχνληαλ γηα ηελ θαηαγσγή ηνπο θαη ζπρλά έπαηξλαλ ηελ νλνκαζία Πχξξνο (ην πξψην φλνκα ηνπ Νενπηφιεκνπ). Ο Νενπηφιεκνο ζπζηάδεη ηελ Πνιπμέλε, πάλσ ζην ηάθν ηνπ Ώρηιιέα

* Ο βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ Νεμπηυθειμξ Ώ’ (4νο π.Υ. αη.) παηέξαο ηνπ Ώιεμάλδξνπ Ώ’ θαη ζείνο ηεο Οιπκπηάδαο. * Ο βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ Νμεπηυθειμξ ΐ’ (4νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Ώιεμάλδξνπ Ώ’ θαη ηεο Κιενπάηξαο (θφξεο ηνπ Φηιίππνπ ΐ΄ ηεο Μαθεδνλίαο). Ανινθνλήζεθε απφ ηνλ Πχξξν. * Ο γξακκαηηθφο ησλ αιεμαλδξηλψλ ρξφλσλ Νεμπηυθειμξ απφ ηε ΐηζπλία έγξαςε κεηαμχ άιισλ : Πενί βθςζζχκ, Αζμκοζζάξ, Βνζπεμκίξ θ.ά. Νεφθξνλνο (Ώξρ) Ειίζηα : Ο Νευθνςκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα ήηαλ ηξαγηθφο πνηεηήο. Έγξαςε πεξίπνπ 120 έξγα, απφ ηα νπνία ζψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα. Νενθχηνπ ΐάκβα Κνισλάθη : βιέπε ΐάιαα Νεμθφημο Νενθχηνπ Ανχθα Κνισλάθη : βιέπε Αμφηα Νεμθφημο Νενθχηνπ Μεηαμά (Θξε) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Νέμθοημξ Μεηαλάξ μ Σαθακηίμο (1762-1861) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ηεξσκέλνο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Υξεκάηηζε δηαδνρηθά επίζθνπνο Σαιαληίνπ (Ώηαιάληεο), Πάξνπ & Νάμνπ θαη Ώηηηθήο θαη ηειηθά κεηξνπνιίηεο ηεο Ώζήλαο. Έπαημε ελεξγφ ξφιν ζηελ επαλάζηαζε, πξνζπάζεζε λα ζψζεη ηνλ Ώζαλάζην Αηάθν ζηελ Ώιακάλα θαη ζπκκεηείρε ζηελ Ώ’ Βζλνζπλέιεπζε ζηελ Βπίδαπξν. Νενρσξίνπ (Γεσ) Ν. Κπςέιε : Σν Νεμπχνζ είλαη φλνκα πνιιψλ ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο (Άξηα, Γξεβελά, Λαθσλία, Δκαζία, ΐνησηία, ΏραΎα, Υίν, Κέξθπξα, Διεία θαη αιινχ). * Νεμπχνζ επίζεο νλνκαδφηαλ έλα πξνάζηην ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Νέξε Κσλ. (΢ηξ) Μεηο : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ν Κςκζηακηίκμξ Νένδξ (1884-1921) ήηαλ αμησκαηηθφο απφ ηελ Ώζήλα θαη έραζε ηε δσή ηνπ ζηε κάρε ηνπ ΢αγγάξηνπ. Νεξνπινχ Ρίδνπ (Λνγ-Πνι) Κππξηάδνπ : βιέπε Ρίγμο Νενμοθμφ Νεξνχηζνπ (Βπη-Λνγ) Πι. Ώηηηθήο : Ο Σάζμξ (Μπέδξ) Αδιήηνζμξ Νενμφηζμξ (182692) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ γηαηξφο. Παξάιιεια επηδφζεθε θαη ζηελ αξραηνινγία θαη αζρνιήζεθε κε ηε κειέηε ηεο ειιεληθήο επηγξαθηθήο ηεο Ώηγχπηνπ. Δ αηγππηηαθή θπβέξλεζε ηνπ νλφκαζε ηηκήο έλεθελ Μπέε. Έξγα ηνπ: Δ ανπαία Ώθελάκδνεζα, Ώνπαζμθμβζηέξ ακαζηαθέξ ηαζ εονήιαηα ζηδκ Ώίβοπημ θ.ά. Νέζηνξνο (Μπζ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Ο Νέζηςν ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Πχινπ, γηνο ηνπ Νειέα θαη ηεο Υισξίδαο. Ο ΋κεξνο ηνλ αλαθέξεη σο ζνθφ γέξνληα, ζπλεηφ πνιηηηθφ θαη δεηλφ νκηιεηή πνπ ελέπλεε ζεβαζκφ ζηνπο πάληεο. Νένο αθφκα, έιαβε κέξνο ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. Βπίζεο ζπκκεηείρε ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν κε ηνπο γηνπο ηνπ

337

Ώληίινρν θαη Θξαζπκήδε. Ο Νέζησξ ήηαλ ηφηε 70 ρξνλψλ, αιιά ηέζεθε επηθεθαιήο ηνπ ζηφινπ 90 πινίσλ ηεο Πχινπ Με ηε βνήζεηα ηνπ Οδπζζέα έπεηζε ηνλ Ώρηιιέα θαη ηνλ Πάηξνθιν λα ζπκκεηάζρνπλ ζηνλ πφιεκν. Βπίζεο ν Νέζησξ θαηάθεξε λα ζπκθηιηψζεη ηνλ Ώγακέκλνλα κε ηνλ Ώρηιιέα. Νέζηνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Ο Νέζημξ είλαη πνηακφο ηεο Μαθεδνλίαο πνπ πεγάδεη απφ ηε ΐνπιγαξία θαη ρχλεηαη απέλαληη απφ ηε Θάζν. Ο πνηακφο απνηειεί ην θπζηθφ ζχλνξν κεηαμχ Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο. Νεπξνθνπίνπ (Γεσ-Εζη) ΐνηαληθφο : Σν (Άλσ) Νεονμηυπζ (βνπιγαξηθά Γθφηζε Νηέιηζεθ) είλαη πφιε ηεο ΐνπιγαξίαο θνληά ζηα ειιεληθά ζχλνξα. Παιαηφηεξα ηελ πφιε θαηνηθνχζαλ θπξίσο Έιιελεο. Μεηά ηνπο ΐαιθαληθνχο Πνιέκνπο πεξηήιζε ζηε ΐνπιγαξία θαη νη Έιιελεο θάηνηθνί ηνπ ήξζαλ ζηε Αξάκα θαη ίδξπζαλ ην Κάης Νεονμηυπζ. Δ πφιε είλαη γλσζηή γηα ηηο πνιχ ρακειέο ζεξκνθξαζίεο πνπ ζεκεηψλνληαη εθεί ην ρεηκψλα. Νεθέιεο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Νεθέθδ ήηαλ Νχκθε, θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Κάπνηε ν Αίαο θάιεζε ζηνλ ΋ιπκπν ηνλ βαζηιηά ηεο Θεζζαιίαο Εμίσλα ν νπνίνο είδε ηελ Ήξα θαη ηελ πφζεζε. Ο Αίαο ην αληηιήθζεθε θαη γηα λα δηαπηζηψζεη σο πνχ ζα έθζαλε ην ζξάζνο ηνπ, έδσζε εληνιή ζηε Νεθέιε θαη πήξε ηε κνξθή ηεο Ήξαο. Ο Εμίσλ έζκημε κε ηελ Νεθέιε/Ήξα θαη απφ ηελ έλσζε απηή γελλήζεθε ν Κέληαπξνο, γελάξρεο ησλ Κεληαχξσλ. ΋κσο ν Εμίσλ είρε ηελ αιαδνλεία λα θαπρεζεί φηη θνηκήζεθε κε ηελ Ήξα. Οξγηζκέλνο πηα ν Αίαο ηνλ θεξαπλνβφιεζε θαη δηέηαμε λα ηνλ ξίμνπλ ζηα Σάξηαξα. Η Νεθέιε , ν Φξίμνο θαη ε Έιιε

Δ Νεθέιε παληξεχηεθε ηνλ Ώζάκαληα, βαζηιηά ηνπ Οξρνκελνχ θαη γέλλεζε ηνλ Φξίμν θαη ηελ Έιιε. Ο Ώζάκαο ηελ ρψξηζε θαη παληξεχηεθε ηελ Ελψ κε ηελ νπνία απέθηεζε άιια δπν παηδηά. Δ Ελψ κηζνχζε ηα παηδηά ηεο Νεθέιεο θαη κε δηάθνξα ηερλάζκαηα πξνθάιεζε ρξεζκφ απφ ην καληείν, πνπ δήηεζε ηε ζπζία ηνπ Φξίμνπ. Δ Νεθέιε έζηεηιε ζηα παηδηά ηεο έλα πνοζυιαθθμ ηνζάνζ ην νπνίν θαβάιεζαλ θαη δηέθπγαλ. Δ Έιιε έπεζε θαη πλίγεθε ζηα ζηελά πνπ νλνκάζηεθαλ Βθθήζπμκημξ θαη ν Φξίμνο έθηαζε ζηελ Ώία (Κνιρίδα), φπνπ ν βαζηιηάο ηεο ν Ώηήηεο ηνλ δέρζεθε θαη ηνπ έδσζε ηελ θφξε ηνπ Υαιθηφπε σο ζχδπγν. Ο Φξίμνο ζε αληάιιαγκα ην θξηάξη ζηνλ Αία θαη δψξηζε ζηνλ Ώηήηε ην ηνκάξη ηνπ δψνπ, ην Υνοζυιαθθμ Αέναξ. Γηα ην δέξκα απηφ έγηλε αξγφηεξα ε Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. Νειέσο (Μπζ) Θεζείν : * To φλνκά ηνπ ζεκαίλεη αδάιαζημξ. Ο Νδθεφξ ήηαλ γηνο ηεο Σπξψο θαη ηνπ Πνζεηδψλα θαη δίδπκνο αδειθφο ηνπ Πειία. Σα δπν αδέξθηα εγθαηαιείθζεθαλ απφ ηε κεηέξα ηνπο θαη αλαηξάθεθαλ απφ έλα βνζθφ. Ώξγφηεξα θηινλίθεζαλ γηα ην ζξφλν ηεο Εσιθνχ. Βπηθξάηεζε ν Πειίαο θαη ν Νειέαο πήγε ζηε Μεζζελία φπνπ ίδξπζε ηελ Πχιν. Έγηλε ζχδπγνο ηεο Υισξίδαο θαη παηέξαο ηεο Πεξψο θαη δψδεθα γησλ (ΝειεΎδσλ), κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Ώιάζησξ, ν Άιθηκνο, ν Πεξηθιχκελνο θαη ν επηθαλέζηεξνο φισλ ν Νέζησξ. Καηά ηελ άισζε ηεο Πχινπ απφ ηνλ Δξαθιή ζθνηψζεθε ν Νειέαο θαη νη γηνη ηνπ, εθηφο απφ ηνλ Νέζηνξα. * Ο άιινο Νδθεφξ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κφδξνπ, αδειθφο ηνπ Μέδσλα κε ηνλ νπνίνλ ήξζαλ ζε ξήμε γηα ηε δηαδνρή ηνπ ζξφλνπ. Ώλαγθάζηεθε λα εγθαηαιείςεη ηελ Ώζήλα θαη λα πάεη ζηε Μηθξά Ώζία. Σν καληείν ηνπ είρε ρξεζκνδνηήζεη φηη ε λέα παηξίδα ηνπ ζα βξηζθφηαλ ζην ζεκείν φπνπ κηα θνπέια ζα ηνπ έδηλε αλάκηθηα λεξφ θαη γε. ΢ηελ πεξηνρή ηεο Μηιήηνπ ζπλάληεζε ηελ Κάεηξα, θφξε ελφο αγγεηνπιάζηε.

338

Ο Νειέαο ηεο δήηεζε ιίγε ιάζπε γηα λα θηηάμεη κηα ζθξαγίδα, ε Κάεηξα ηνπ έδσζε θη έηζη εθπιεξψζεθε ν ρξεζκφο. Ήηαλ ν ηδξπηήο ηεο ησληθήο πφιεο Μηιήηνπ. Νεξέσο (Μπζ) Κπςέιε : Ο Νδνεφξ ήηαλ ζαιάζζηα ζεφηεηα, πξνγελέζηεξε ηνπ Πνζεηδψλα. Ήηαλ γηνο ηνπ Πφληνπ θαη ηεο Γαίαο. Παξνπζηάδεηαη απφ ηνπο Έιιελεο ζπγγξαθείο θαη θαιιηηέρλεο σο αγαζφο, ζπκπαζήο θαη κεηιίρηνο γέξνληαο θαη απνθαιείηαη θαη Άθζμξ βένςκ. Γπλαίθα ηνπ ήηαλ ε Χθεαλίδα Ασξίο κε ηελ νπνία απέθηεζαλ πελήληα θφξεο, ηηο Νδνδίδεξ. Ο Νεξέαο είρε ην ράξηζκα ηεο καληηθήο θαη ιέγεηαη φηη πξνεηδνπνίεζε ηνλ Πάξε φηη ε απαγσγή ηεο Χξαίαο Βιέλεο ζα θέξεη φιεζξν ζηελ παηξίδα ηνπ ηελ Σξνία. Νεξείδσλ (Μπζ) Παγθξάηη : Οη Νδνδίδεξ ήηαλ πελήληα ζαιάζζηεο Νχκθεο, θφξεο ηνπ Νεξέα θαη ηεο Χθεαλίδαο Ασξίδαο. Οη Νεξείδεο πξνζσπνπνηνχζαλ ηα ραξαθηεξηζηηθά θαη ηηο θαηαζηάζεηο ηεο ζάιαζζαο. Βίραλ ηε δπλαηφηεηα λα γαιελεχνπλ αιιά θαη λα αγξηεχνπλ ηελ ζάιαζζα. Γνχζαλ ζην παιάηη ηνπ παηέξα ηνπο ζην βπζφ ηεο ζάιαζζαο θαη έπαηδαλ κε ηα δειθίληα, ηξαγνπδνχζαλ θαη θαιισπίδνληαλ, γηαηί δελ επέηξεπαλ ζε θακηά ζλεηή λα παξαβιεζεί ζε νκνξθηά καδί ηνπο. Δ πην γλσζηέο Νεξείδεο ήηαλ ε Ώκθηηξίηε (γπλαίθα ηνπ Πνζεηδψλα θαη κεηέξα ηνπ Σξίησλα), ε Θέηηο (κεηέξα ηνπ Ώρηιιέα) θαη ε Φακάζε (γπλαίθα ηνπ Ώηαθνχ). Νεξείδεο θαη Σξίησλ

Νεζαίαο (Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : Δ Νίζαζα (θαη φρη Νήζαηα) ήηαλ ιηκάλη ηεο Ώηηηθήο, επίλεην ησλ Μεγάξσλ (θνληά ζηελ Πάρε), κε ηα νπνία είρε ζπλδεζεί κε ηα ιεγφκελα Μεβανζηά ζηέθδ. Εδξπηήο ηεο πφιεο ήηαλ ν βαζηιηάο ησλ Μεγάξσλ Νίζνο, γηνο ηνπ Παλδίνλα. Νεθάθνπ (Λνγ) Ν. Φηινζέε : Ο Νζηήηαξ Νήθμξ ή Νδθάηδξ ή Νζθάημξ (1748-1818), απφ ηε Μάλε, ζε κηθξή ειηθία ζπλειήθζε απφ Σνπξθαιβαλνχο νη νπνίνη ηνλ πνχιεζαλ ζηνλ παζά ηνπ Ναππιίνπ θαη απηφο αξγφηεξα ζηνλ παζά ηεο Θεζζαινλίθεο. Βμηζιακίζηεθε βίαηα θαη πήξε ην φλνκα Εζκπίξ. ΋κσο θαηάθεξε λα ην ζθάζεη θαη λα θαηαθχγεη ζηε Ρνπκαλία, φπνπ ζπνχδαζε ζηελ ειιεληθή αθαδεκία ηνπ ΐνπθνπξεζηίνπ θαη απέθηεζε γλψζε ηεο θιαζζηθήο παηδείαο θαη ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο. Γχξηζε ζηελ παηξίδα ηνπ θαη έγηλε δάζθαινο αιιά θαη ζεκαληηθφο ζηηρνπξγφο. Σα έξγα ηνπ, φρη ζπνπδαία ινγνηερληθά, παξνπζηάδνπλ ιανγξαθηθφ, θνηλσληθφ θαη εζλνγξαθηθφ ελδηαθέξνλ. Σν έξγν ηνπ Νεθάθνπ (πεξίπνπ 3.000 ζηίρνη) δεκνζηεχηεθε ην 1946 απφ ηελ Ώθαδεκία Ώζελψλ. Νηγξίηεο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Νζβνίηα είλαη θσκφπνιε ησλ ΢εξξψλ. Νηθαίαο (Μπζ-Γεσ-Εζη) Πιαηεία ΐηθησξίαο : * Δ Νίηαζα ήηαλ Νατάδα Νχκθε, θφξε ηνπ πνηακνχ ΢αγγάξηνπ. Ήηαλ πνιχ φκνξθε αιιά απερζαλφηαλ ηνλ έξσηα θαη ηελ ελδηέθεξε κφλν ην θπλήγη. Ο βνζθφο Όκλνο ηελ εξσηεχηεθε, αιιά απηή ηνλ ζθφησζε γηα λα κελ ηελ ελνριεί. Ο ζεφο Έξσο γηα λα ηελ ηηκσξήζεη, ελέπλεπζε ζθνδξφ έξσηα ζηνλ Αηφλπζν γη’ απηήλ, αιιά ε Νίθαηα απέθξνπζε αθφκα θαη ηνλ ζεφ. Ο Αηφλπζνο ηελ θαηέθηεζε κεηαηξέπνληαο ην λεξφ ηεο πεγήο ζε θξαζί. Ώπφ ηελ έλσζή ηνπο γελλήζεθαλ ε Σειεηή θαη ν ΢άηπξνο. Ο ζεφο γηα λα ηελ ηηκήζεη ίδξπζε ηελ πφιε Νίηαζα ηεο ΐηζπλίαο. * Δ Νίηαζα ηεο ΐηζπλίαο ηδξχζεθε σο Ώληηγφλεηα ηνλ 4ν π.Υ. αη. απφ ηνλ βαζηιηά Ώληίγνλν ηνλ Μνλφθζαικν, αιιά κεηνλνκάζζεθε απφ ηνλ βαζηιηά Λπζίκαρν πξνο ηηκή ηεο ζπδχγνπ ηνπ Νίηαζαξ. ΢ηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο ήηαλ ζεκαληηθφ αζηηθφ θέληξν. Βθεί ζπλήιζε ε Ώ’ Οηθνπκεληθή ΢χλνδνο θαη κεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο απφ ηνπο Λαηίλνπο έγηλε ε έδξα ηεο Ώπηνθξαηνξίαο ηεο Νηθαίαο. Σν 1261 ν Μζπαήθ Παθαζμθυβμξ αλαθαηέιαβε ηελ Πφιε

339

θαη ζηέθζεθε απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ. Σν 1331 ε Νίθαηα θαηειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη έγηλε γηα ιίγα ρξφληα πξσηεχνπζα ηεο νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. * Δ Νίηαζα είλαη έλαο απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο δήκνπο ηεο Ώηηηθήο. Καηνηθήζεθε θπξίσο απφ πξφζθπγεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο. Νίθα Λνπθά (Βπα) Φπξξή : Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη νπιαξρεγφο Λμοηάξ Νίηαξ απφ ηελ Ώζήλα, ζθνηψζεθε ην 1822 ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. Νηθάλδξνπ (Ώξρ) Παγξάηη : * Ο γξακκαηηθφο Νίηακδνμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηα Θπάηεηξα ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ζπλέγξαςε ηα: Πενί ηςκ Αήιςκ ηδξ Ώηηζηήξ, Ώηηζηά μκυιαηα. * Ο γηαηξφο, γξακκαηηθφο θαη πνηεηήο Νίηακδνμξ μ Κμθμθχκζμξ (2νο π.Υ. αη.). Έγξαςε ηα: Θδνζαηά, Ώθελζθάνιαηα, Γεςνβζηά θ.ά. ΢ψδνληαη ειάρηζηνη ζηίρνη απφ ηα έξγα ηνπ. Σσλ ξφδσλ είλαη δπν ινγηψλ ηεο Ησλίαο ηα γέλε, θίηξηλν ηφ ’λα θαη ρξπζφ ζην ρξψκα ζα λα κνηάδεη’ θαη η’ άιια πνπ ζηεθάλη αγλφ ηα ράξηζαλ νη Νχκθεο π’ αγάπεζαλ ηνλ Ίσλα κεο ζηνπο αγξνχο ηεο Πίζαο… Νηθάλδξνπ : Γεςνβζηά (κεηάθξαζε ΢ηκ. Μελάξδνο)

Νηθάλνξνο (Ώξρ) Κπςέιε : * Ο Νζηάκςν (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ, γηνο ηνπ Παξκελίσλα. Πνιέκεζε θαη ζηηο ηξεηο κάρεο ησλ Μαθεδφλσλ θαηά ησλ Πεξζψλ (Γξαληθφο, Εζζφο θαη Γαπγάκεια). ΢θνηψζεθε ή πέζαλε θαηά ηελ θαηαδίσμε ηνπ Ααξείνπ ην 330. Λέγεηαη φηη δνινθνλήζεθε θαηά δηαηαγή ηνπ Ώιεμάλδξνπ, γηαηί ν βαζηιηάο ππνςηάζηεθε ζπλσκνζία ελαληίνλ ηνπ. Άιισζηε ηελ ίδηα ρξνληά εθηειέζηεθαλ θαη νη άιινη ζηξαηεγνί ν αδειθφο ηνπ Φηιψηαο θαη ν παηέξαο ηνπο ν Παξκελίσλαο κε ηελ θαηεγνξία ηεο ζπλσκνζίαο. * Έλα άιινο Νζηάκςν (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ εηαίξνο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαη δηνξίζηεθε ζαηξάπεο ηεο Καππαδνθίαο θαη ηεο Μεδείαο. * Ο αιεμαλδξηλφο γξακκαηηθφο Νζηάκςν (2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κεξχλε, έγξαςε αξθεηά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Πενί ηδξ παν’ Οιήνς ζηζβιήξ, Πενί ζηζβιήξ ηδξ ηαευθμο θ.ά. Δ Νίθε ηεο ΢ακνζξάθεο (Μνπζείν Λνχβξνπ)

Νίθεο (Μπζ) ΢χληαγκα : Δ Νίηδ ήηαλ ζεφηεηα, πξνζσπνπνίεζε ηεο λίθεο ζηε κάρε θαη ζηνλ αγψλα. Ήηαλ αδειθή ηεο ΐίαο, ηνπ Κξάηνπο θαη ηνπ Γήινπ. Σα αδέξθηα πνιέκεζαλ ζην πιεπξφ ηνπ Αία θαηά ηελ Σηηαλνκαρία θαη είραλ ηελ ηηκή λα είλαη κφληκνη ζπλνδνί ηνπ. Δ Νίθε ιαηξεπφηαλ ζηελ Ώηηηθή φπνπ ππήξρε ν λαφο ηεο Ώπηέξνπ Νίθεο, (ρσξίο θηεξά, γηα κελ κπνξεί λα πεηάμεη θαη λα θχγεη απφ ηελ Ώζήλα). Σν άγαικα ηεο Νίθεο ηεο ΢ακνζξάθεο είλαη έλα απφ ηα αξηζηνπξγήκαηα ηνπ κνπζείνπ ηνπ Λνχβξνπ. Νηθήηα Θ. (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο Θςιάξ Νζηήηαξ απφ ηα Σξίθαια, ήηαλ ν πξψηνο αμησκαηηθφο πνπ ηξαπκαηίζηεθε θαηά ηελ επίζεζε ησλ Εηαιψλ ηεο 28εο Οθησβξίνπ 1940. ΋ηαλ ζεξαπεχηεθε απφ ην ηξαχκα ηνπ δήηεζε λα πάεη μαλά ζην κέησπν. Ώλέιαβε ππεξεζία ζην Ρνχπει θαη ζθνηψζεθε θαηά ηελ πξψηε γεξκαληθή επίζεζε ζηηο 6 Ώπξηιίνπ 1941. Νηθεηαξά (Βπα) Οκφλνηα : Ο Νζηήηαξ ΢ηαιαηεθυπμοθμξ ή Νζηδηανάξ (1784-1849) απφ ηε Μεζζελία, ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο αγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Σελ πξψηε ηνπ κάρε ηελ έδσζε ζηα Ανιηαλά θαη επεηδή πνιινί Σνχξθνη ζθνηψζεθαλ απφ ηα ρέξηα ηνπ, ηνχ ‘κεηλε ην παξαηζνχθιη Σμονημθάβμξ. Ώθνινχζεζαλ νη ζπκκεηνρέο ηνπ ζε πνιιέο κάρεο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε πξνζρψξεζε ζην ξσζηθφ θφκκα. Θεσξήζεθε ερζξφο ηνπ ΋ζσλα θαη θπιαθίζηεθε γηα ελάκηζε ρξφλν. Πέζαλε πάκπησρνο.

340

Νηθεθφξνπ (ΐπδ) Οκφλνηα : * Ο απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Νζηδθυνμξ Ώ΄ (βαζίιεπζε 802-11), πέηπρε ηελ αλαγλψξηζε απφ ηνλ Καξινκάγλν ηεο επηθπξηαξρίαο ηνπ ΐπδαληίνπ επί ηεο ΐελεηίαο θαη Ααικαηίαο. Δηηήζεθε ζην πφιεκν θαηά ησλ Ώξάβσλ, αιιά πέηπρε εηξήλε. ΢ε εθζηξαηεία θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ έπεζε ζε ελέδξα θαη ζθνηψζεθε. * Ο Νζηδθυνμξ ΐ΄ Φςηάξ (βαζ. 963-69) σο ζηξαηεγφο ησλ απηνθξαηφξσλ Κσλζηαληίλνπ Γ΄ θαη Ρσκαλνχ ΐ΄ θαηάθεξε λα ληθήζεη ηνπο Άξαβεο θαη λα απειεπζεξψζεη ηελ Κξήηε. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ρσκαλνχ, ν Νηθεθφξνο παληξεχηεθε ηε ρήξα ηνπ Θενθαλψ θαη ζηέθζεθε απηνθξάηνξαο. ΢πλέρηζε λα πνιεκά ηνπο Άξαβεο ζηε ΢ηθειία θαη ζηε ΢πξία θαη έθηαζε ηα ζχλνξα ηεο απηνθξαηνξίαο σο ηνλ Βπθξάηε. ΋κσο δνινθνλήζεθε απφ ηνλ λέν εξαζηή ηεο Θενθαλψο, ηνλ Εσάλλε Σζηκηζθή ν νπνίν θαη ηνλ δηαδέρζεθε ζην ζξφλν. * Ο Νζηδθυνμξ Γ΄ ΐμηακζάηδξ (βαζ. 1078-81) ήηαλ ζηξαηεγφο ησλ απηνθξαηφξσλ Κσλζηαληίλνπ Θ΄, Ρσκαλνχ Α’ θαη Μηραήι Γ΄ Ανχθα. Βπαλαζηάηεζε θαηά ηνπ Μηραήι, ηνλ εθζξφληζε θαη ζηέθζεθε ν ίδηνο απηνθξάηνξαο. Με ηε ζεηξά ηνπ αλαηξάπεθε απφ πξαμηθφπεκα ηνπ Ώιέμηνπ Κνκλελνχ θαη ππνρξεψζεθε λα θιεηζηεί ζε κνλαζηήξη. Νηθεθφξνπ Λχηξα (Και) Γθχδε : βιέπε Λφηνα Νζηδθυνμο Νηθεθφξνπ Οπξαλνχ (ΐπδ) Λπθαβεηηφο : βιέπε Οονακμφ Νζηδθυνμο Νηθίνπ (Ώξρ) Μνλαζηεξάθη : * Ο πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο Νζηίαξ (489-413) απφ ηελ Ώζήλα, θαηαγφηαλ απφ πινχζηα νηθνγέλεηα. Αηαθξίζεθε γηα ηελ εληηκφηεηα, ηε κεηξηνπάζεηα θαη ζσθξνζχλε ηνπ. Ήηαλ ζηξαηεγφο θαηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν θαη κεηά ην ζάλαην ηνπ Πεξηθιή αλαδείρζεθε εγέηεο ηεο θηιεηξεληθήο παξάηαμεο. Σν 421 ππέγξαςε γηα ινγαξηαζκφ ηεο Ώζήλαο ηελ γλσζηή Νηθίεην εηξήλε, πνπ φκσο ζακπνηάξηζε ν αξρεγφο ηεο θηινπφιεκεο παξάηαμεο Ώιθηβηάδεο, ν νπνίνο πέηπρε ηε ζπλέρηζε ηνπ πνιέκνπ. Ο Νηθίαο δέρζεθε λα ζπκκεηάζρεη ζηελ απνζηνιή εθζηξαηεπηηθνχ ζψκαηνο ζηε ΢ηθειία. Βθεί νη Ώζελαίνη ππέζηεζαλ αιιεπάιιειεο ήηηεο απφ ηνπο ΢πξαθνχζηνπο θαη ηνπο ΢παξηηάηεο. Σειηθά ν Νηθίαο παξαδφζεθε θαη εθηειέζηεθε απφ ηνπο ερζξνχο ηνπ. Ο ζηξαηεγφο Νηθίαο

* Ο αγγεηνπιάζηεο Νζηίαξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα. * Ο Ώζελαίνο δηάζεκνο ζηελ επνρή ηνπ δσγξάθνο Νζηίαξ (4νο π.Υ. αη.) απέθηεζε ζεκαληηθφ πινχην απφ ηα έξγα ηνπ. Αηαθξίζεθε γηα ηε δεμηνηερλία κε ηελ νπνία ρξσκάηηδε καξκάξηλνπο αλδξηάληεο. ΢εκαληηθφηεξα αλαθέξνληαη ηα Νειέα, Τάηζκεμξ θ.ά.

Νηθνδήκνπ Ναπάξρνπ (Βπα) Πιάθα : βιέπε Ναοάνπμο Νζημδήιμο ΝηθνιαΎδνπ Ρ. (Βπί) Κάησ Παηήζηα : Ο Ρήβαξ ΝζημθαΎδδξ (1856-1926) απφ ηελ Πνξηαξηά ηνπ Πειίνπ, ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη ηδξπηηθφ κέινο ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Ήηαλ ν ηδξπηήο ηνπ εξγαζηεξίνπ ηεο πεηξακαηηθήο θπζηνινγίαο ζηελ ηαηξηθή ζρνιή θαη δηεμήγαγε πεηξάκαηα γηα αζζέλεηεο-κάζηηγεο ηεο επνρήο ηνπ φπσο ε θπκαηίσζε, ε εινλνζία, ε γξίπε, ν ερηλφθνθθνο, ε δπζεληεξία θ.ά. Νηθνιαθνπνχινπ ΢. (Πξν) Βιιελνξψζσλ : Αελ βξέζεθαλ ζηνηρεία γηα ηελ ΢υκζα Νζημθαημπμφθμο. ΋κσο ζχκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ήηαλ Ώζελαία θηιάλζξσπνο θαη ίδξπζε ζρνιή ηερλψλ γηα θνξίηζηα. Νηθνιάθνπ (Αηα) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Καη γηα ηελ Νζημθάημο Ώζπαζία δελ βξέζεθε θάπνην ζηνηρείν. ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε, ε Νηθνιάθνπ ήηαλ ηδηνθηήηξηα κεγάισλ εθηάζεσλ ζηελ πεξηνρή ηεο Ώθαδεκίαο Πιάησλνο. Νηθνιάνπ Εσάλλνπ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : βιέπε Εςάκκμο Νζημθάμο 341

Νηθνιάνπ Κ. (Και) Κπλνζάξγνπο : Ο Κςκζηακηίκμξ Νζημθάμο (19νο-20φο αη.) ήηαλ βαζχθσλνο γλσζηφο ζηελ Βπξψπε. Βκθαλίζηεθε ζηα κεγαιχηεξα ιπξηθά ζέαηξα ηεο Εηαιίαο, ΐξεηαλίαο, Ρσζίαο θ.ά. Αηεηέιεζε θαζεγεηήο ηνπ Χδείνπ Ώζελψλ. Νηθνιάνπ Ώπηνθξάηνξνο (Πνι) Νένο Κφζκνο : βιέπε Ώοημηνάημνμξ Νζημθάμο Νηθνινπνχινπ Κ. (πιαηεία) (Και-Πνι-Λνγ) Κππξηάδνπ : * Ο Κςκζηακηίκμξ Νζημθυπμοθμξ-Ώβαευθνςκ (1786-1841) απφ ηε ΢κχξλε, ζπλζέηεο, κνπζηθφο θαη ζπγγξαθέαο. Ήηαλ κέινο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο, ηνπ Βιιεληθνχ Κνκηηάηνπ θαη ηεο Φηινκνχζνπ Βηαηξείαο. Πξαγκαηνπνίεζε έξεπλεο γηα ηε κνπζηθή ησλ αξραίσλ Βιιήλσλ, κεινπνίεζε ζηίρνπο αξραίσλ πνηεηψλ θαη ηελ Οιπκπηαθή Χδή ηνπ Πηλδάξνπ. * Ο Κςκζηακηίκμξ Νζημθυπμοθμξ δηθεγφξνο απφ ηελ Ώζήλα, δηεηέιεζε δήκαξρνο Ώζελαίσλ (1951-4) θαη πθππνπξγφο ζπγθνηλσληψλ. * Ο Κςκζηακηίκμξ Νζημθυπμοθμξ (1922-98) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ εθδφηεο θαη δηεπζπληήο ηεο εθεκεξίδαο Έεκμξ, πνπ δηψρζεθε θαη θιείζηεθε απφ ηε ρνχληα. Νηθνινχδε (Βπη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Ώθέλακδνμξ Νζημθμφδδξ (1874-1944) απφ ηε Λέξν ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο αξρηηέθηνλεο. Αίδαμε ζην Πνιπηερλείν θαη παξάιιεια ζρεδίαζε πνιιά θαη ζεκαληηθά θηίξηα ηεο Ώζήλαο, φπσο ηελ Παλεπηζηεκηαθή Λέζρε. ηε Λέζρε Ώμησκαηηθψλ (΢αξφγιεην), ην θηίξην ηνπ θηλεκαηνγξάθνπ Ώηηηθφλ (΢ηαδίνπ) θαη πνιιά άιια. Ήηαλ ν παηέξαο ηεο ρνξνγξάθνπ Γμογμφξ Νζημθμφδδ. Νηθνκάρνπ (Μπζ-Ώξρ) Γνχβα : Έλα κπζηθφ θαη αξθεηά ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο κπζηθφο Νζηυιαπμξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Φαξψλ Μεζζελίαο θαη ζεξαπεπηήο, γηνο ηνπ πξνζηάηε ηεο ρεηξνπξγηθήο Μαράνλα θαη εγγνλφο ηνπ ζενχ ηεο Εαηξηθήο Ώζθιεπηνχ. * Ο ηξαγηθφο πνηεηήο Νζηυιαπμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ιέγεηαη φηη λίθεζε ηνλ Βπξηπίδε θαη ηνλ Θένγλε. * Ο ηξαγηθφο πνηεηήο Νζηυιαπμξ απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα ηεο Σξσάδαο (5νο π.Υ. αη.), αλαθέξνληαη νη ηξαγσδίεο ηνπ Βζθείεοζα, Ναοιαπία, Γδνουκδξ, Πμθολέκδ, Πένζζξ θ.ά., * Ο Νζηυιαπμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ παηέξαο ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη αξρίαηξνο ηνπ βαζηιηά Ώκχληα ΐ’ηεο Μαθεδνλίαο. Ήηαλ ζπγγξαθέαο έμη βηβιίσλ θπζηθήο θαη ελφο ηαηξηθήο. * Ο Νζηυιαπμξ (4νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Τπήξμε καζεηήο ηνπ Θεφθξαζηνπ θαη εμέδσζε (ή φπσο ιέγεηαη ζπλέγξαςε) ηα Δεζηά Νζημιάπεζα. * Ο δσγξάθνο Νζηυιαπμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θήβα. Γλσζηά έξγα ηνπ: Δ ανπαβή ηδξ Πενζεθυκδξ, Δ Νίηδ μδδβμφζα ηέενζππμ άνια, ΐάηπαζ, ΢ηφθθα θ.ά. * Ο ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο θαη καζεκαηηθφο Νζηυιαπμξ μ Γεναζδκυξ (1νο-2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Γεξαζφ (ζεκεξηλή Ενξδαλία) ζπλέγξαςε ην Ββπεζνίδζμ ανιμκζηήξ θαη ην Ώνζειδηζηή εζζαβςβή. Δ πξαγκαηεία ηνπ γηα ηνπο πνιχγσλνπο θαη ππξακηδηθνχο αξηζκνχο άζθεζε επίδξαζε ζηε κεζαησληθή καζεκαηηθή. Δ Νηθνκήδεηα ήηαλ έδξα ηνπ Αηνθιεηηαλνχ

Νηθνκεδείαο (Εζη) ΢ηαζκ. Λαξίζεο : Δ

Νζημιήδεζα ήηαλ πφιε ηεο ΐηζπλίαο. Εδξχζεθε ηνλ 3ν π.Υ. απφ ηνλ Νηθνκήδε Ώ΄ θαη θιεξνδνηήζεθε ζηε Ρσκατθή απηνθξαηνξία απφ ηνλ Νηθνκήδε Α΄. Έγηλε ε έδξα ηνπ αλαηνιηθνχ ηκήκαηνο ηεο ξσκατθήο απηνθξαηνξίαο επί Αηνθιεηηαλνχ ν νπνίνο ηελ θφζκεζε κε αλάθηνξα θαη λανχο. Σνλ 5ν κ.Υ. αη. θαηαζηξάθεθε απφ ζεηζκνχο. Νηθνκήδνπο (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : * Ο βαζηιηάο ηεο ΐηζπλίαο Νζημιήδδξ Ώ΄ μ Φζθέθθδκαξ (βαζίιεπζε 280-250 π.Υ.) ίδξπζε ηελ Νηθνκήδεηα.

342

* Ο Νζημιήδδξ ΐ΄ μ Βπζθακήξ (βαζίιεπζε 149-128 π.Υ.), θαηέθηεζε ην ζξφλν ηεο ΐηζπλίαο εθηειψληαο ηνλ παηέξα ηνπ πνπ είρε θαηαθχγεη ηθέηεο ζην λαφ ηνπ Αία. * Ο βαζηιηάο ηεο ΐηζπλίαο Νζημιήδδξ Γ΄ μ Βοενβέηδξ (βαζίιεπζε 127-94 π.Υ.), νλνκάζηεθε έηζη εμ αηηίαο ησλ δσξεψλ πνπ έθαλε ζε δηάθνξεο ειιεληθέο πφιεηο (Αήινο, Βπίδαπξνο θ.ά.). ΢πκκάρεζε κε ηνλ Μηζξηδάηε ηνπ Πφληνπ ελαληίνλ ησλ Ρσκαίσλ. * Ο βαζηιηάο Νζημιήδδξ Α΄ μ Φζθμπάηςν (βαζίιεπζε 94-74 π.Υ.) γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκάρεζε κε ηνπο Ρσκαίνπο θαηά ηνπ Μηζξηδάηε. Κιεξνδφηεζε ην βαζίιεην ηεο ΐηζπλίαο ζηνπο Ρσκαίνπο. * Ο καζεκαηηθφο Νζημιήδδξ μ Ώθελακδνεφξ (3νο-2νο π.Υ. αη.), πέηπρε λα ιχζεη ην πξφβιεκα ηεο ηξηρνηφκεζεο ηεο γσλίαο θαη ηνπ ηεηξαγσληζκνχ ηνπ θχβνπ κε ηελ επηλφεζε ηεο ημβπμεζδμφξ ηαιπφθδξ ημο Νζημιήδδ. Νηθνπφιεσο (Εζη) Κάησ Παηήζηα : Δ Νζηυπμθδ είλαη αξραία πφιε ηεο Δπείξνπ, 7 ρηιηφκεηξα απφ ηελ Πξέβεδα. Υηίζηεθε απφ ηνλ Ρσκαίν απηνθξάηνξα Οθηαβηαλφ Ώχγνπζην γηα λα γηνξηάζεη ηε λίθε ηνπ επί ησλ ζηφισλ ηνπ Ώλησλίνπ θαη ηεο Κιενπάηξαο, ζην Άθηην ην 31 π.Υ. Δ πφιε θνζκήζεθε κε λανχο, ινπηξά, ζέαηξν, σδείν, γπκλάζην, πδξαγσγεία θαη άιια νηθνδνκήκαηα θαη έγηλε ζέξεηξν ησλ πινχζησλ Ρσκαίσλ, Νηθνζζέλνπο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Νζημζεέκδξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αγγεηνπιάζηεο θαη ηδηνθηήηεο παξαγσγηθνχ εξγαζηεξίνπ θεξακηθήο. Τπάξρνπλ πιήζνο αγγείσλ, ακθνξέσλ πνπ άιισλ θεξακηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ θέξνπλ ηελ ππνγξαθή ηνπ. Νηθνηζάξα (Βζλ) Λπθαβεηηφο : Ο Νζημηζάναξ ή Νίημξ Σζάναξ ή Σγζάναξ (17711807) απφ ηελ Βιαζζφλα, ήηαλ θιεθηαξκαηνιφο ηνπ Οιχκπνπ. Ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε δπλάκεηο ηνπ Ώιή παζά θαη ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηε ΢θηάζν. Βθεί ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Γηάλλε ΢ηάζα θαη ζπκκεηείρε κε ην ζηφιν ηνπ ηειεπηαίνπ ζε επηδξνκέο ζηνπο παξάιηνπο νηθηζκνχο ηνπ Παγαζεηηθνχ θαη ηεο Θεζζαιίαο. Σν 1802 πήγε ζηε ΢εξβία θαη αγσλίζηεθε ζην πιεπξφ ησλ ΢έξβσλ επαλαζηαηψλ. Βπέζηξεςε ζηνλ ΋ιπκπν θαη ζπλέρηζε ηηο επηρεηξήζεηο θαηά ησλ Σνχξθσλ. ΢θνηψζεθε ζε κάρε ζην Ληηφρσξν. Νηφβεο (Μπζ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * Δ Νζυαδ ήηαλ ε πξψηε ζλεηή εξσκέλε ηνπ Αία κε ηνλ νπνίν απέθηεζε δπν γηνπο. Δ άιιε κπζηθή – θαη πην γλσζηή - Νζυαδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Φξπγίαο Σαληάινπ θαη ηεο Αηψλεο. Παληξεχηεθε ηνλ ήξσα ηεο Θήβαο Ώκθίσλα κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ επηά αγφξηα θαη επηά θνξίηζηα. Σα παηδηά απηά είλαη γλσζηά κε ην φλνκα Νζμαίδεξ. Λέγεηαη φηη νη επηά πχιεο ηεο Θήβαο έθεξαλ ηα νλφκαηα ησλ επηά θνξηηζηψλ ηεο Νηφβεο. Δ Νηφβε πξνζπαζεί λα πξνζηαηεχζεη παηδηά ηεο

Κάπνηε ε Νηφβε θαπρήζεθε φηη ήηαλ εοηεηκμηένα ηδξ εηθεηηήξ ημο Αζυξ, ηδξ Λδημφξ γηαηί ε Λεηψ είρε θάλεη κφλν δπν παηδηά, ελψ ε ίδηα 14. Σφηε ε Λεηψ νξγηζκέλε παξαθάιεζε ηα παηδηά ηεο ηα παηδηά ηεο, Ώπφιισλα θαη Άξηεκε λα ηηκσξήζνπλ ηελ βιάζθεκε. Ο Ώπφιισλαο ηφμεπζε κε ηα βέιε ηνπ ηα αγφξηα θαη ζθφησζε έμη απφ απηά θαη ε Άξηεκε ζθφησζε έμη απφ ηα θνξίηζηα. Ώπφ ηελ ηξνκεξή απηή ζθαγή γιίησζαλ κφλν ν Ώκχθιαο θαη Μειίβνηα. Οη ζενί άθεζαλ ηα παηδηά άηαθα γηα ελλέα κέξεο θαη απνιίζσλαλ φπνηνλ επηρεηξνχζε λα ηα εληαθηάζεη. Σελ δέθαηε κέξα ηα έζαςαλ νη ίδηνη νη ζενί. ΋ηαλ ν Ώκθίσλ ζέινληαο λα εθδηθεζεί ηε ζαλάησζε ησλ παηδηψλ ηνπ απνπεηξάζεθε λα γθξεκίζεη ην λαφ ηνπ Ώπφιισλα, ζθνηψζεθε θη απηφο απφ ηα ίδηα ζετθά βέιε πνπ ζθφησζαλ ηα παηδηά ηνπ. Δ Νηφβε έθπγε απφ ηελ ΐνησηία θαη πήγε ζηε ΢ίππιν ηεο Φξπγίαο, φπνπ θαζεκεξηλά έθιαηγε θαη παξαθαινχζε ηνπο ζενχο λα ζπιαρληζηνχλ ηνλ πφλν ηεο. Ο Αίαο ηελ κεηακφξθσζε ζε βξάρν, ν νπνίν ζπλερψο ζηαιάδεη ζηαγφλεο δαθξχσλ.

343

Νηξβάλα Π. (Λνγ) Σξεηο Γέθπξεο : Παφθμξ Νζναάκαξ είλαη ην ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ηνπ γηαηξνχ, ινγνηέρλε, ρξνλνγξάθνπ, πνηεηή θαη αθαδεκατθνχ Πέηξνπ Ώπνζηνιίδε (1866-1937) απφ ηε Μαξηνχπνιε ηεο Ρσζίαο. Βκθαλίζηεθε ζηα γξάκκαηα κε ηελ πνηεηηθή ηνπ ζπιινγή Αάθκαζ θαη παξάιιεια έγξαθε ρξνλνγξαθήκαηα ζε εθεκεξίδεο ηεο Ώζήλαο. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Παβά Λαθέμοζα, ΐίαθμξ βοκαζηχκ, Λυβμζ ηαζ ακηίθμβμζ, Σμ ζοκαλάνζ ημο παπα Πανεέκδ, Μανία Πεκηαβζχηζζζα, Σμ πεθζδυκζ θαη άιια. Ήηαλ κηα θνξά έλαο Γηάλλεο - ζ’ έλα πξάζηλν ρσξηφ θαη δελ είρε νχηε ραΐξη - θαη δελ είρε νχηε κπαιφ. Μα ζαλ Γηάλλεο δίρσο γλψζε, - ηνλ επφλεζε ε θαξδηά θαη ηνπ θφιιεζε κεξάθη - γηα ηελ θφξε ηνπ παπά! Παχινπ Νηξβάλα : Ήηακ ιζα θμνά έκαξ Γζάκκδξ

Νηζαίαο (Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : βιέπε Νδζαίαξ Νίζνπ (Μπζ) Μνλαζηεξάθη : Ο Νίζμξ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ γηνο ηνπ Παλδίνλα, έλαο απφ ηνπο Παλδηνλίδεο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπο, νη Παλδηνλίδεο γχξηζαλ ζηελ Ώζήλα. Ο Νίζνο παληξεχηεθε ηελ Ώβξψηε, θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Μεγάξσλ θαη θιεξνλφκεζε ην ζξφλν. Κφξεο ηνπ ήηαλ ε Εθηλφε, ε Βπξπλφκε θαη ε ΢θχιια. Ο Νίζνο ήηαλ αήηηεηνο θαη ε δχλακή ηνπ βξηζθφηαλ ζε κηα ρξπζή ηξίρα ηνπ θεθαιηνχ ηνπ. ΋ηαλ ν βαζηιηάο ηεο Κξήηεο Μίλσαο πνιηνξθνχζε ηα Μέγαξα, ε θφξε ηνπ Νίζνπ, ε ΢θχιια εξσηεχηεθε ηνλ πνιηνξθεηή θαη έθνςε ηελ ηξίρα απφ ην θεθάιη ηνπ παηέξα ηεο πνπ ηνλ έθαλε άηξσην. Έηζη ν Νίζνο έραζε ηε δχλακή ηνπ θαη καδί θαη ηε δσή ηνπ, φηαλ ν Μίλσο άισζε ηα Μέγαξα. Ο κχζνο ιέεη φηη ηάθεθε ζηελ Ώζήλα. Νηζχξνπ (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Νίζονμξ είλαη έλα απφ ηα Ασδεθάλεζα, δπηηθά ηεο Ρφδνπ, αλάκεζα ζηελ Κσ θαη ηελ Ώζηππάιαηα. Σν λεζί είλαη εθαηζηεηνγελέο θαη ζην θέληξν ηνπ ππάξρεη έλαο ηεξάζηηνο θξαηήξαο, ζηελ επηθάλεηα ηνπ νπνίνπ εθιχεηαη ζείν. Ννκηθνχ Μηρ. (Βζλ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Ο Μζπαήθ Νμιζηυξ (1840-1900) απφ ηελ Ώκνξγφ, θνίηεζε ζην πξψην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο ζηελ Πιάθα (ζην ζπίηη ηνπ Κιεάλζνπο). Ώξγφηεξα εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην φπνπ ίδξπζε ηππνγξαθείν θαη εμέδηδε ειιελφγισζζεο εθεκεξίδεο θαη βηβιία. Σε δεθαεηία ηνπ 1880 ήξζε ζηελ Ώζήλα θαη αγφξαζε κεγάιεο εθηάζεηο ζηελ πεξηνρή Παηεζίσλ. Βμειέγε δεκνηηθφο ζχκβνπινο θαη πξφεδξνο ηνπ δεκνηηθνχ ζπκβνπιίνπ ηεο Ώζήλαο. ΋ηαλ πέζαλε άθεζε φιε ηνπ ηελ πεξηνπζία ζην Αήκν ηεο Ώζήλαο θαη αλαθεξχρζεθε επεξγέηεο ηεο πφιεο. Ο Καξι θνλ Νφξκαλ

Ννξκάλνπ (Βπα) Μνλαζηεξάθη : Ο Νμνιάκμξ (Karl von Normann Ehrenfels, 1784-1822) ήηαλ Γεξκαλφο ζηξαηησηηθφο θαη θηιέιιελαο. Σν 1822 ηέζεθε επηθεθαιήο νκάδαο εζεινληψλ θαη ήξζε ζηελ Βιιάδα. Πνιέκεζε ζην Κνκπφηη θαη ηξαπκαηίζηεθε ζαλάζηκα ζηελ κάρε ηνπ Πέηα. Ννξληάνπ (Βπα) Γθχδε : Ο Ώπζηξηαθφο εβξατθήο θαηαγσγήο Μαλ Νμνκηάμο (Max Simon Nordau, 1849-1923) απφ ηε ΐνπδαπέζηε, ππήξμε γηαηξφο, ζπγγξαθέαο θαη απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηνπ ζησληζηηθνχ θηλήκαηνο. Έγηλε γλσζηφο απφ ην βηβιίν ηνπ Σα ηαηά ζοκεήηδκ ρεφδδ πνπ γλψξηζαλ παγθφζκηα απήρεζε. Έγξαςε επίζεο κπζηζηφξεκα, δηήγεκα, πνίεζε, ζέαηξν, ηαμηδησηηθά, δνθίκηα θαη άιια. Ννηαξά Ε. (πιαηεία) (ΐπδ-Βζλ-Βπα-Πνι) Βιιελνξψζσλ : Βπψλπκν ηζηνξηθήο βπδαληηλήο νηθνγέλεηαο θαη επίζεο νηθνγέλεηαο αγσληζηψλ απφ ηελ Κνξηλζία: * Ο Νζηυθαμξ Νμηανάξ (14νο αη.) ήηαλ αμησκαηνχρνο (κέγαο δηεξκελεπηήο) ηνπ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ Μαλνπήι ΐ’ Παιαηνιφγνπ.

344

* Ο Λμοηάξ Νμηανάξ (;-1453), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ν ηειεπηαίνο κέγαο δνπμ (αξρηλαχαξρνο) ηνπ ΐπδαληίνπ. ΢πλέβαιε απνθαζηζηηθά ζηελ αλάξξεζε ηνπ Κσλζηαληίλνπ Παιαηνιφγνπ ζην ζξφλν. Ήηαλ ζθνδξά αλζελσηηθφο (θαηά ηεο έλσζεο ησλ εθθιεζηψλ) θαη ιέγεηαη φηη είπε ηε θξάζε ηαθφηενα κα δς ζηδκ Πυθδ ημονηζηυ θαηζυθζ, πανά θαηζκζηή ηαθφπηνα (ηζάνα). Παξφι’ απηά αγσλίζηεθε ζζελαξά θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ηνπξθηθήο πνιηνξθίαο. Μεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο ν Ννηαξάο θαη ηα πεξηζζφηεξα κέιε ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ απνθεθαιίζηεθαλ θαηά δηαηαγή ηνπ Μσάκεζ ΐ’. * Δ Άκκα Νμηανά, θφξε ηνπ Λνπθά, θαηέθπγε ζηελ ΐελεηία, φπνπ ίδξπζε εθδνηηθφ νίθν ειιεληθψλ βηβιίσλ, απφ ηνπο πξψηνπο ζηελ Εηαιία. * Ο Ώββεθήξ Νμηανάξ, αδειθφο ηνπ Λνπθά, κεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο, θαηέθπγε ζηελ Πεινπφλλεζν θαη έγηλε ν ζπλερηζηήο ηεο νηθνγέλεηαο ησλ Ννηαξάδσλ ζηελ Κφξηλζν. * Ο ΢πονίδςκ Νμηανάξ (1708-85) ήηαλ απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο εμέγεξζεο ηνπ 1770 ζηελ Πεινπφλλεζν (νξισθηθά) θαη παηέξαο ηνπ ΢σηεξίνπ θαη ηνπ Παλνχηζνπ Ννηαξά. * Ο ΢ςηήνζμξ (΢ςηδνάηδξ) Νμηανάξ (1750-1844) απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία απφ ην εκπφξην θαη αλαδείρζεθε σο έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο πξνθξίηνπο ηεο Κνξηλζίαο. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη παξά ηε κεγάιε ηνπ ειηθία ζπκκεηείρε ζε θάπνηεο κάρεο επηθεθαιήο ζψκαηνο Κνξίλζησλ αγσληζηψλ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εθιέρζεθε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε δπν θνξέο ππνπξγφο. * Ο Εςάκκδξ (Γζακκάηδξ) Νμηανάξ (1805-27), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ ήηαλ κφιηο 16 εηψλ φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε, ζπκκεηείρε ζε αξθεηέο κάρεο, αιιά θαη ζηνλ εκθχιην πφιεκν. ΢θνηψζεθε ζηελ αηπρή κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ ηεο Ώζήλαο ζε ειηθία κφιηο 22 εηψλ. Ο Παλνχζνο Ννηαξάο

* Ο Πακμφηζμξ Νμηανάξ (1752-1849), αδειθφο ηνπ ΢σηεξίνπ απέθηεζε ζεκαληηθή κφξθσζε θαη ην 1818 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Ώξρηθά είρε αληηξξήζεηο ζηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο ηεο νπνία ζεσξνχζε πξφσξε, φκσο αξγφηεξα ζπκκεηείρε θαη ήηαλ πιεξεμνχζηνο ζηηο ηξεηο πξψηεο Βζλνζπλειεχζεηο. Μεηά ην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ, ππήξμε ν πξψηνο πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο πνπ ςήθηζε ην πξψην ΢χληαγκα. * Ο Γεχνβζμξ Νμηανάξ (1798-1852) βξηζθφηαλ ζην ΐνπθνπξέζηη γηα ζπνπδέο φηαλ κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Καηαηάρζεθε ζηνλ Εεξφ Λφρν θαη ηξαπκαηίζηεθε ζηηο πξψηεο κάρεο. Βπέζηξεςε ζηελ Κνξηλζία θαη ζπλέβαιε ζηελ πξνκήζεηα πνιεκνθνδίσλ ζηνπο αγσληζηέο ηεο επαλάζηαζεο. Ώξγφηεξα ρξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. * Ο Πακαβζχηδξ Νμηανάξ (1803-73) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πήξε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο ζηελ Πεινπφλλεζν θαη Ώηηηθή θαη θέξδηζε ην βαζκφ ηνπ αληηζηξάηεγνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη έγηλε ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα. Ννπκά Σαγθνπνχινπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : βιέπε Σαβημπμφθμο Νμοιά Νφπκαλ (Πξν) Νένο Κφζκνο : * Ο Γεξκαλφο ηζηνξηθφο θαη γεσγξάθνο Κανθ Νυτιακ (Karl Neumann, 1823-80), έγξαςε ηα : Έθθδκεξ εκ ΢ηοεία, Φοζζηή ζζημνία ηδξ Βθθάδμξ θ.ά. * Ο επίζεο Γεξκαλφο Κανθ Νυτιακ (1860-1934) ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο, αζρνιήζεθε κε ηε κειέηε ηεο ξσκατθήο θαη βπδαληηλήο ηζηνξίαο θαζψο θαη ηεο νιιαλδηθήο ηέρλεο. Ννχηζνπ Ώι. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Ώθέλζμξ Νμφηζμξ (1770-1822) απφ ηα Εσάλληλα ρξεκάηηζε πξφθξηηνο ηνπ Γαγνξίνπ θαη πξνζιήθζεθε απφ ηνλ Ώιή παζά σο δηαρεηξηζηήο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη θαηά ηε δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο πήγε ζην Μεζνιφγγη θαη επηρείξεζε – ρσξίο επηηπρία – λα πεηχρεη ζπλεξγαζία Βιιήλσλ θαη Ώιβαλψλ. ΋ηαλ πξνζπάζεζε λα βνεζήζεη ηνλ Μαπξνθνξδάην λα επηβιεζεί ζηνπο 345

νπιαξρεγνχο ηεο ΢ηεξεάο, ζπλειήθζε απφ άληξεο ηνπ Ώλδξνχηζνπ θαη εθηειέζηεθε κε ηελ θαηεγνξία φηη ζπλσκνηνχζε γηα ηε δνινθνλία ηνπ αξρεγνχ ηνπο. Ννχηζνπ Γ. (;) Νένο Κφζκνο : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία ζε εγθπθινπαίδεηεο ή ζην δηαδίθηπν γηα ηνλ Γ. Νμφηζμ, πηζαλψο αλαθέξεηαη ζην Ώθέλζμ Νμφηζζμ (παξαπάλσ). Νη’ Ώλδέ Ααπίδ Πιάθα : βιέπε Ααοίδ κη’ Ώκγέ Νηεθάξη (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Γάιινο θηιφζνθνο, καζεκαηηθφο θαη ζπγγξαθέαο Ρεκέ Νηεηάνη (Rene Descartes, 1696-1650) είλαη γλσζηφο κε ην εθιαηηληζκέλν Κανηέζζμξ. Θεσξείηαη ν ζεκειησηήο ηεο ζχγρξνλεο θηινζνθίαο αιιά θαη ησλ καζεκαηηθψλ. Δ θηινζνθηθή ηνπ άπνςε ζπκππθλψζεθε ζην απφθζεγκα cogito ergo sum (ζθέθηνκαη, άξα ππάξρσ). ΢ηελ Οιιαλδία ζπλέγξαςε ην - βαζηζκέλν ζηελ θίλεζε ηεο Γεο - έξγν ηνπ Ο ηυζιμξ ή πναβιαηεία πενί θςηυξ, αιιά δελ ηφικεζε λα ην εθδψζεη, φηαλ πιεξνθνξήζεθε ηελ θαηαδίθε ηνπ Γαιηιαίνπ, επεηδή νη απφςεηο ηνπ ήηαλ πεξίπνπ ηαπηφζεκεο κε ηηο δηθέο ηνπ. Ώθνινχζεζε ε δεκνζίεπζε ησλ πξαγκαηεηψλ ηνπ Αζμπηνζηή, Μεηέςνα θαη Γεςιεηνία. ΢ην ηειεπηαίν ν Καξηέζηνο άλνημε έλα δξφκν γηα ηελ ελνπνίεζε ηεο άιγεβξαο θαη ηεο γεσκεηξίαο θαη ζεσξείηαη ν επηλνεηήο ηεο αλαιπηηθήο γεσκεηξίαο. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ είλαη Ο Λυβμξ πενί ηδξ ιεευδμο βζα ηδκ μνεή ηαεμδήβδζδ ημο Λμβζημφ ηαζ ηδκ ακαγήηδζδ ηδξ Ώθήεεζαξ ιέζς ηδξ Βπζζηήιδξ. Βίλαη ην πην δηαβαζκέλν έξγν ηνπ θαη απηφ πνπ επέδξαζε πεξηζζφηεξν ζηε ζχγρξνλε θηινζνθηθή ζθέςε. Ο Ρελέ Νηεθάξη ή Καξηέζηνο

Σν 1641 δεκνζίεπζε ην έξγν ηνπ Μεηαθοζζημί ΢ημπαζιμί πνπ πξνθάιεζε ηηο ζεηηθέο αληηδξάζεηο θηινζφθσλ, φπσο ν Υνκπο θαη ν Γθαζζαληί, αιιά θαη ηηο αξλεηηθέο ησλ ζενιφγσλ. ΢ηελ πξνηεζηαληηθή Οιιαλδία απαγνξεχηεθε ε θπθινθνξία απηνχ ηνπ έξγνπ θαη ν ίδηνο ν Καξηέζηνο, αλ θαη βαζηά θαζνιηθφο, θαηεγνξήζεθε σο άζενο. ΢ηελ θαζνιηθή Γαιιία απαγνξεχηεθε ε δηδαζθαιία ηνπ θαη ην βηβιίν κπήθε ζην θαηάινγν απαγνξεπκέλσλ βηβιίσλ ηεο Βθθιεζίαο (Index). Σν 1649 απνδέρζεθε ηελ πξφζθιεζε ηεο βαζίιηζζαο ηεο ΢νπεδίαο Υξηζηίλαο, λα ηελ κπήζεη ζηελ θηινζνθία ηνπ. ΢ηελ ΢ηνθρφικε ηνλ ππνδέρζεθαλ κε κεγάιεο ηηκέο, φκσο ε εχζξαπζηε πγεία ηνπ δελ άληεμε ην θνβεξφ θξχν ηνπ ζνπεδηθνχ ρεηκψλα θαη ν Καξηέζηνο πέζαλε απφ πλεπκνλία, ζε ειηθία κφιηο 54 εηψλ. Νηειαθξνπά (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Γάιινο δσγξάθνο Βοβέκζμξ Νηεθαηνμοά (Eugene Delacroix, 1798-1863). θαηαηάζζεηαη ζηνπο ξνκαληηθνχο, αιιά θαη ζηνπο πξνδξφκνπο ηνπ εκπξεζηνληζκνχ. Έκεηλε γλσζηφο απφ ηα έξγα ηνπ, εκπλεπζκέλα απφ ηελ Γαιιηθή (Δ Βθεοεενία μδδβεί ημ θαυ) θαη ηελ Βιιεληθή Βπαλάζηαζε (Δ ζθαβή ηδξ Υίμο, Μεζμθυββζ), αιιά θαη άιια, φπσο νη πξνζσπνγξαθίεο ηεο Γεσξγίαο ΢άλδε θαη ηνπ ΢μπέκ. Νηφληνπει (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Βδμοάνδμξ Νηυκημοεθ (Edward Dodwell, 17671832) ήηαλ ΐξεηαλφο ιφγηνο, αξραηνιφγνο θαη πεξηεγεηήο. Ώπφ ην 1801 σο ην 1806 επηζθέθζεθε ηελ Εηαιία θαη ηελ Βιιάδα θαη ζπγθέληξσζε πινχζηα ζπιινγή ειιεληθψλ, ξσκατθψλ, εηξνπζθηθψλ θαη αηγππηηαθψλ αξραηνηήησλ πνπ ζήκεξα βξίζθεηαη ζην κνπζείν ηνπ Μνλάρνπ. Έγξαςε αξθεηά έξγα ην ζεκαληηθφηεξν: Κθαζζζηή ηαζ ημπμβναθζηή πενζήβδζδ ζηδκ Βθθάδα. Νηνπξκ (Βπη) Νένο Κφζκνο : Ο Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο Εςζήθ Νημονι (1837-1919) ηαμίδεςε ζε πνιιέο ρψξεο ηεο Βπξψπεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε Βιιάδα. Έγξαςε: Οζημδμιζηή πανά ημζξ Έθθδζζ, Βθθδκζηή ανπζηεηημκζηή θαη άιια.

346

Νηπκφλ (Βπα) Νένο Κφζκνο : * Ο Γάιινο γηαηξφο θαη θηιέιιελαο Βννίημξ Νηοιυκ (Henrie Dumont) ήξζε ζηελ επαλαζηαηεκέλε Βιιάδα θαη πξνζέθεξε ηηο ηαηξηθέο ηνπ ππεξεζίεο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε παξέκεηλε θαη ππεξέηεζε σο ζηξαηησηηθφο γηαηξφο θαη πέζαλε ην 1852 * Ο Γάιινο αξραηνιφγνο Ώθαένημξ Νηοιυκ (Albert Dumont, 1842-84) ήηαλ δηεπζπληήο ηεο γαιιηθήο αξραηνινγηθήο ΢ρνιήο ηεο Ώζήλαο θαη ζπγγξαθέαο έξγσλ γηα ηελ Βιιάδα. Νπκθαίνπ (Εζη-Γεσ) Ειίζηα : * ΢ηελ αξραηφηεηα Νοιθαίμ νλνκαδφηαλ ν ηεξφο ηφπνο ζηνλ νπνίν ιαηξεχνληαλ νη Νχκθεο. ΢πλήζσο ήηαλ ζπειηέο ή ζεκεία θνληά ζε πεγέο. * Νοιθαίμκ ήηαλ πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο θνληά ζηε ΢κχξλε. Ο απηνθξάηνξαο ηεο Νηθαίαο Εσάλλεο ΐαηάηδεο ηελ είρε νξίζεη πξσηεχνπζά ηνπ. Βπίζεο εθεί έγηλε ην 1234 εθθιεζηαζηηθή ζχλνδνο, κε ζηφρν ηελ έλσζε ησλ εθθιεζηψλ, ρσξίο φκσο απνηέιεζκα. Ο παξαδνζηαθφο νηθηζκφο Νπκθαίν ηεο Φιψξηλαο

* Νοιθαίμ είλαη έλα ρσξηφ ηεο Φιψξηλαο ρηηζκέλν ζηηο πιαγηέο ηνπ ΐίηζη ζε πςφκεηξν 1350 κέηξσλ. Σν ρσξηφ είλαη έλαο απφ ηνπο θαιχηεξα δηαηεξεκέλνπο παξαδνζηαθνχο νηθηζκνχο ηεο Μαθεδνλίαο, κε αξρνληηθά, μελψλεο θαη πεξίηερλα ιηζφζηξσηα δξνκάθηα, Νσλαθξίδνο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Νχκαηνζξ ήηαλ αξραηφηαηε πφιε ηεο Ώξθαδίαο, ζε πεξηνρή πνπ ζήκεξα αλήθεη δηνηθεηηθά ζηελ ΏραΎα. Κνληά ηεο ππήξρε ε ιίκλε Νχκαηνζξ πνπ ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ νκψλπκε Νατάδα Νχκθε, ζχδπγν ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Λπθάνλα.

347

Ξάλζεο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Ξάκεδ είλαη πφιε πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ ηεο Θξάθεο. ΢ηελ πφιε ππάξρεη ην Πνιπηερλείν ηνπ Αεκνθξίηεηνπ παλεπηζηεκίνπ Θξάθεο. ΢ην λνκφ Ξάλζεο – φπσο θαη ζηνλ φκνξν λνκφ Ρνδφπεο - θαηνηθεί ε ζπληξηπηηθή πιεηνςεθία ησλ κνπζνπικάλσλ ηεο Βιιάδαο. Ξανθίππης (Ώξρ) Πιαηεία Ώηηηθήο-Κνισλφο : Δ Ξακείππδ ήηαλ ε γπλαίθα ηνπ κεγάινπ θηιφζνθνπ ΢σθξάηε, πεξηψλπκε γηα ηνλ δχζηξνπν θαη εξηζηηθφ ραξαθηήξα ηεο. Ώξθεηνί αξραίνη ζπγγξαθείο ηελ παξνπζηάδνπλ ζαλ ζηξίγγια θαη δειηάξα θαη αλαθέξνπλ θάπνηα γεγνλφηα ζχγθξνπζήο ηεο κε ηνλ ΢σθξάηε. Πηζαλφηαηα απηά είλαη ππεξβνιέο, δεδνκέλεο ηεο κεγάιεο δηαθνξάο ειηθίαο πνπ είρε κε ηνλ ειηθησκέλν ΢σθξάηε, αιιά θαη ηελ άξλεζε ηνπ θηινζφθνπ λα εξγαζηεί γηα βηνπνξηζηηθνχο ιφγνπο ή λα πξνζθέξεη θάπνηα ππεξεζία ζην ζπίηη. νπ

Γθξαβνχξα ηνπ 17 αηψλα παξνπζηάδεη ηελ Ξαλζίππε λα πεξηινχδεη κε κηα θαλάηα λεξφ ηνλ ηαιαίπσξν ΢σθξάηε

Ξανθίπποσ

(Ώξρ) Κνισλάθη : Σξία πξφζσπα ηεο αξραηφηεηαο κε απηφ ην φλνκα: * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Ξάκεζππμξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) παηέξαο ηνπ Πεξηθιή. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Μηιηηάδε, ν Ξάλζηππνο θαη ν Ώξηζηείδεο ήηαλ νη αξρεγνί ηεο ζπληεξεηηθήο παξάηαμεο. Ο Ξάλζηππνο ήηαλ ν εγέηεο ησλ Ώζελαίσλ θαηά ηελ ειιεληθή λίθε επί ησλ Πεξζψλ ζηε λαπκαρία ηεο Μπθάιεο ην 479 π.Υ. (έγηλε ηελ ίδηα κέξα κε ηε κάρε ησλ Πιαηαηψλ). Βπίζεο θαηφξζσζε λα απειεπζεξψζεη ηα ζηελά ηνπ Βιιεζπφληνπ απφ ηνπο Πέξζεο. Οη Ώζελαίνη γηα λα ηνλ ηηκήζνπλ έζηεζαλ αλδξηάληα ηνπ ζηελ Ώθξφπνιε. * Ο Ξάκεζππμξ (5νο π.Υ. αη.) γηνο ηνπ Πεξηθιή, πέζαλε θαηά ην κεγάιν ινηκφ πνπ έπιεμε ηελ Ώζήλα θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ (430 π.Υ.). Ώπφ ηελ ίδηα επηδεκία πέζαλαλ ν αδειθφο ηνπ Πάξαινο θαη ν παηέξαο ηνπ Πεξηθιήο, ην 429. * Ο ΢παξηηάηεο κηζζνθφξνο Ξάκεζππμξ μ Λαηεδαζιυκζμξ (3νο π.Υ. αη.), πξνζέθεξε ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηνπο Καξρεδφληνπο θαηά ηνλ Πξψην Καξρεδνληαθφ Πφιεκν. Σν 255 π.Υ. ζηε Μάρε ηνπ Σχλεηα ζηελ Ώθξηθή, νη Ρσκαίνη ππέζηεζαλ ζπληξηπηηθή ήηηα απφ ηνπο Καξρεδνλίνπο νη νπνίνη πνιέκεζαλ ππφ ηελ εγεζία ηνπ Ξάλζηππνπ. Ξάλζνπ (Βπα) Κνισλάθη : Ο Βιιακμοήθ Ξάκεμξ (1772-1851) απφ ηελ Πάηκν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο. Σν 1814 ζηελ Οδεζζφ κε ηνλ Σζαθάισθ θαη ηνλ ΢θνπθά ίδξπζαλ ηε Φηιηθή Βηαηξεία κε ζηφρν ηελ πξνεηνηκαζία ησλ Βιιήλσλ γηα ηελ επαλάζηαζε. Μέρξη ην 1820 ηα κέιε ηεο νξγάλσζεο έθηαζαλ λα αξηζκνχλ αξθεηέο ρηιηάδεο κπεκέλνπο. Ο Ξάλζνο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο πξφηεηλε ηελ αξρεγία ζηνλ Καπνδίζηξηα θαη φηαλ απηφο αξλήζεθε πξνηάζεθε ζηνλ Ώιέμαλδξν Τςειάληε. Μεηά ηελ απνηπρία ηεο επαλάζηαζεο ζηε Μνιδνβιαρία, ν Ξάλζνο έθηαζε ζηελ Πεινπφλλεζν. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηνξίζηεθε γηα ιίγν ζε δηνηθεηηθέο ζέζεηο. Σα Ώπμικδιμκεφιαηά ηνπ απνηεινχλ ζεκαληηθή πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηελ Φηιηθή Βηαηξεία, δεδνκέλνπ φηη νη άιινη δπν ηδξπηέο ηεο δελ άθεζαλ θαλέλα γξαπηφ θείκελν ή καξηπξία. Ξαλζνπδίδνπ (Βπη) Άλσ Παηήζηα : Ο ΢ηέθακμξ Ξακεμοδίδδξ (1864-1928) απφ ην Ώβδνχ ηνπ Δξαθιείνπ Κξήηεο, ήηαλ αξραηνιφγνο, θηιφινγνο, κειεηεηήο ηεο κηλσηθήο θαη ηεο κεζαησληθήο ηζηνξίαο θαη ζπγγξαθέαο. Βξγάζηεθε επί πνιιά ρξφληα σο δηεπζπληήο ηνπ

348

αξραηνινγηθνχ κνπζείνπ Δξαθιείνπ θαη πξαγκαηνπνίεζε αλαζθαθέο ζε αξραηνινγηθνχο ρψξνπο. Έξγα ηνπ : Οζ εμθςημί ηάθμζ ηδξ Μεζζανάξ, Βπίημιμξ ζζημνία ηδξ Κνήηδξ θ.ά. Ξελαγφξα (Ώξρ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο Ξεκαβυναξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ ηζηνξηθφο. Ώπφ ηα έξγα ηνπ Πενί πνυκμο θαη Πενί κήζςκ ειάρηζηα απνζπάζκαηα δηαζψδνληαη. Ξελάξρνπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : * Ο Ξέκανπμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ κηκνγξάθνο γηνο ηνπ επίζεο κηκνγξάθνπ ΢φθξσλνο. Βξγάζηεθε ζηελ απιή ηνπ ηπξάλλνπ ησλ ΢πξαθνπζψλ Αηνλπζίνπ ηνπ Πξεζβχηεξνπ, φπνπ θιήζεθε λα ζαηηξίζεη ηνπο αληηπάινπο ησλ ΢πξαθνπζίσλ Ρήγηνπο σο δεηινχο. * Ο Ξέκανπμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ πνηεηήο ηεο κέζεο αηηηθήο θσκσδίαο. Έδεζε επί Μ. Ώιεμάλδξνπ. Ώπφ ηα έξγα ηνπ, Πνίαπμξ, Αίδοιμζ, ΢ηναηζχηδξ, ΢ηφεαζ, Όπκμξ, ΐμοηαθίςκ, Πέκηαεθμξ θ.ά. ζψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα. * Ο Ξέκανπμξ (2νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ησλ Ώραηψλ θαη εζηάιε σο πξεζβεπηήο ηνπο ζηε Ρψκε γηα λα αλαλεψζεη ηε ζπκκαρία ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο κε ηνπο Ρσκαίνπο. * Ο γξακκαηηθφο θαη πεξηπαηεηηθφο θηιφζνθνο Ξέκανπμξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ ΢ειεχθεηα ή ηελ Κηιηθία, δίδαμε ζηε Ώιεμάλδξεηα, ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Ρψκε. Ξελίαο (Μπζ) Ειίζηα : Ξεκία ήηαλ έλα απφ ηα πξνζσλχκηα ηεο ζεάο Ώζελάο σο πξνζηάηηδαο ηεο θηινμελίαο, φπσο αληίζηνηρα θαη Ξέκζμο ήηαλ έλα απφ ηα πξνζσλχκηα ηνπ Αία. Οη αξραίνη κε ηε ιέμε λεκία ελλννχζαλ ηελ πεξηπνίεζε θαη θηινμελία ηνπ επηζθέπηε. Ξελνθιένπο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Ξεκμηθήξ Ε (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γηνο ηνπ Καξθίλνπ ηνπ Πξεζβχηεξνπ θαη παηέξαο ηνπ Καξθίλνπ ηνπ Νεφηεξνπ. Καη νη ηξεηο ππήξμαλ ηξαγηθνί πνηεηέο. Ο επηθαλέζηεξνο ν Ξελνθιήο ν νπνίνο ην 415 λίθεζε ηνλ Βπξηπίδε κε ηελ πνηεηηθή ηνπ ηεηξαινγία, ηηο ηξαγσδίεο Οζδίπμοξ, Λοηάςκ, ΐάηπαζ θαη ην ζαηηξηθφ δξάκα Ώεάιαξ. Βιάρηζηα ηκήκαηα ηεο ηξαγσδίαο ηνπ Λοηίκζμξ ζψδνληαη. * Ο Ξεκμηθήξ ΕΕ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηνο ηνπ Καξθίλνπ ηνπ Νεφηεξνπ θαη ζπλεπψο εγγνλφο ηνπ Ξεκμηθή Ε. Τπήξμε θη απηφο φπσο θαη δπν πξφγνλνί ηνπ ηξαγηθφο πνηεηήο. * Ο αξρηηέθηνλαο Ξεκμηθήξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηνλ Υνιαξγφ, επέβιεςε – ηελ επνρή ηνπ Πεξηθιή - ηελ αλέγεξζε ηνπ λανχ ηεο Αήκεηξαο ζηελ Βιεπζίλα * Ο ζηξαηεγφο Ξεκμηθήξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢πάξηε πήξε κέξνο ζηελ εθζηξαηεία ηνπ βαζηιηά Ώγεζηιάνπ ζηε Μ. Ώζία γηα ηελ πξνζηαζία ησλ εθεί ειιεληθψλ πφιεσλ. * Ο Μαθεδφλαο Ξεκμηθήξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ θχιαθαο ηνπ ζεζαπξνχ ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαηά ηελ εθζηξαηεία ηνπ ζηελ Ελδία. Ο θηιφζνθνο Ξελνθξάηεο ν Υαιθεδφληνο

Ξελνθξάηνπο (Ώξρ) Κνισλάθη : * Ο πιαησληθφο θηιφζνθνο Ξεκμηνάηδξ μ Υαθηδδυκζμξ (394-314 π.Υ.) ήηαλ δηάδνρνο ηνπ ΢πεπζίππνπ ζηελ δηεχζπλζε ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Ήηαλ καζεηήο ηνπ Πιάησλα θαη ζπκκαζεηήο ηνπ Ώξηζηνηέιε. Δ θηινζνθία ηνπ ήηαλ κίγκα ηεο πιαησληθήο ζεσξίαο θαη ηεο ππζαγφξεηαο αξηζκνινγίαο. ΢ηνλ Ξελνθξάηε απνδίδεηαη ε δηαίξεζε ηεο θηινζνθίαο ζε ηξία κέξε: Αηαιεθηηθή, Φπζηθή θαη Δζηθή. Γλσξίδνκε 75 ηίηινπο έξγσλ ηνπ (Λμβζζηζηά, Φοζζηή αηνυαζδ, Πενί αζηνμθμβίαξ η.ά.) απφ ηα νπνία έρνπλ δηαζσζεί κφλν απνζπάζκαηα. * Ο γιχπηεο Ξεκμηνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα αλήθε ζηε ζρνιή ηνπ Λπζίππνπ. * Ο γηαηξφο Ξεκμηνάηδξ μ Ώθνμδζζεφξ (1νο κ.Υ. αη.) ήηαλ ν ζπγγξαθέαο ηνπ έξγνπ Πενί ηδξ απυ ηςκ γχςκ ηνμθήξ. Σκήκα ηνπ έξγνπ απηνχ εμέδσζε ν Ώδακάληηνο Κνξαήο. Ξελνπνχινπ Γξεγ. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, πεδνγξάθνο, θξηηηθφο θαη αθαδεκατθφο Γνδβυνζμξ Ξεκυπμοθμξ (1867-1951) γελλήζεθε ζηελ

349

Κσλζηαληηλνχπνιε, αιιά κεγάισζε ζηε Γάθπλζν. ΢ηα ειιεληθά γξάκκαηα εκθαλίζηεθε κφιηο 19 ρξνλψλ κε δηεγήκαηα θαη δνθίκηα. Ώθνινχζεζαλ πνιιά ζεαηξηθά έξγα, δηεγήκαηα, κπζηζηνξήκαηα, λνπβέιεο, παηδηθά έξγα θαη ρξνλνγξαθήκαηα. Ώπφ ην 1895 σο ην 1948 ήηαλ αξρηζπληάθηεο ηνπ ζξπιηθνχ Αζάπθαζζξ ηςκ Παίδςκ. Βπίζεο ήηαλ ν ηδξπηήο ηνπ θηινινγηθνχ πεξηνδηθνχ Νέα Βζηία πνπ εθδίδεηαη αθφκα θαη ζήκεξα θαη - κε ηνλ Καδαληδάθε, ΢ηθειηαλφ θαη Παιακά – ηδξπηήο ηεο Βηαηξείαο Βιιήλσλ Λνγνηερλψλ. Σν ζπγγξαθηθφ ηνπ έξγν είλαη ηεξάζηην. Θεαηξηθά: ΢ηέθθα ΐζμθάκηδ, Πμπμθάνμξ, Πεζναζιυξ θ.ά.. Μπζηζηνξήκαηα: Καηυξ δνυιμξ, Ο ηυηηζκμξ ανάπμξ, Ο ημζιάηδξ θ.ά. Σα έξγα ηνπ έρνπλ κεηαθξαζηεί ζε πνιιέο γιψζζεο. Ξελνπδάθε Γ. (Βπα-Πνι) Άλσ Κπςέιε : Ο Γεχνβζμξ Ξεκμοδάηδξ (1816;-1888) απφ ηα ΢θαθηά ήηαλ κφιηο νθηψ εηψλ φηαλ είδε ηνλ παηέξα ηνπ λα ζαλαηψλεηαη απφ ηνπο Σνχξθνπο θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ‘21. Ο ίδηνο πνπιήζεθε σο ζθιαβάθη ζηελ Ώίγππην θαη εμαγνξάζηεθε αξγφηεξα απφ ηνλ Καπνδίζηξηα. ΢πνχδαζε ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη ην 1843 εμειέγε βνπιεπηήο ηεο ειιεληθήο βνπιήο σο εθπξφζσπνο ησλ κεηαλαζηψλ Κξεηψλ. Ώγσλίζηεθε κε φιεο ηνπ ηηο δπλάκεηο γηα ηελ αλαγλψξηζε ησλ δηθαηψκαηνο ησλ Κξεηηθψλ γηα απηνδηάζεζε θαη πεξηφδεπζε πνιιέο επξσπατθέο πξσηεχνπζεο γηα λα καδέςεη ρξήκαηα γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ αγψλα ηνπο. Ξέλνπ ΢. (Λνγ) Κάησ Παηήζηα : Ο ζπγγξαθέαο θαη ιφγηνο ΢ηέθακμξ Ξέκμξ (1821-94) απφ ηε ΢κχξλε, έδεζε ζην Λνλδίλν φπνπ αλέπηπμε ζεκαληηθή επηρεηξεκαηηθή δξάζε κε ηδηφθηεηα πινία θαη κεηαιιεία. Παξάιιεια είρε ζπνπδαία ζπγγξαθηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ζεσξείηαη ν εηζεγεηήο ηνπ ηζηνξηθνχ κπζηζηνξήκαηνο ζηελ Βιιάδα. Σν 1877 εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα θαη αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη ηελ αξζξνγξαθία. Έξγα ηνπ: Ο δζάαμθμξ εκ Σμονηία, Δ δνςίξ ηδξ εθθδκζηήξ επακαζηάζεςξ, Σα κυεα ηέηκα, Ώθή παζάξ, Πθεηηάκδ πθεηηακχκ θαη άιια. Ο ΢ηέθαλνο Ξέλνο

Ξελνθάλνπο (Ώξρ) Μεηο : Ο Ξεκμθάκδξ μ Κμθμθχκζμξ (570-480 π.Υ.) ππήξμε πνηεηήο θαη θηιφζνθνο απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο εθπξνζψπνπο ηεο ειεαηηθήο ζρνιήο. ΋ηαλ νη Πέξζεο θαηέιαβαλ ηελ παηξίδα ηνλ Κνινθψλα ηεο Μ. Ώζίαο (545) ν Ξελνθάλεο εθπαηξίζηεθε θαη βξέζεθε ζηελ Καηάλε ηεο ΢ηθειίαο φπνπ αζρνιήζεθε κε ηελ πνίεζε ηνπ Οκήξνπ θαη ηνπ Δζηφδνπ. Καηφπηλ άξρηζε λα επηζθέπηεηαη δηάθνξεο πφιεηο κεηαμχ ησλ νπνίσλ ε Μάιηα, ε Μεζζήλε, ε Βιέα, νη ΢πξαθνχζεο θαη πνιιέο άιιεο. Έγξαςε πνηήκαηα, ξαςσδίεο, έπε, θαη έληνλα αληηζξεζθεπηηθνχο θαη ζθσπηηθνχο ζηίρνπο. Αλ είραλ ρέξηα η’ άινγα, ηα βφηδηα, ηα ιενληάξηα λα θηηάλνπλ φ,ηη νη άλζξσπνη θαη δσγξαθηέο λα γξάθνπλ, η‘ άινγα θαζψο η’ άινγα, ηα βφηδηα ζαλ ηα βφηδηα ζα δσγξαθίδαλ ηνπο ζενχο θαη ζψκαηα παξφκνηα ζαλ ηα δηθά ηνπο ζα ΄θακλαλ, ζαλ ηα θνξκηά ηνπο! Ξελνθάλε : Ώκ η’ άθμβα, ηα αυζδζα…. (κεηαθξ. ΢ηκ. Μελάξδνο)

Ξελνθίινπ (Ώξρ) Θεζείν : * Ο Ξεκυθζθμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο. * Ο Ξεκυθζθμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υαιθηδηθή ήηαλ ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο θαη δάζθαινο ηνπ Ώξηζηνμέλνπ. Ξελνθψληνο (Ώξρ) ΢χληαγκα : Ο Ξεκμθχκ (427-355 π.Υ. απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ηζηνξηθφο, ν ηξίηνο ησλ ηζηνξηθψλ ηεο αξραηφηεηαο (φρη φκσο ηνπ κεγέζνπο ηνπ Θνπθπδίδε, 350

νχηε ηνπ Δξνδφηνπ). Έγξαςε έξγα ηζηνξηθά (Κφνμο Ώκάααζζξ, Βθθδκζηά η.α.), θηινζνθηθά, δηαιφγνπο (Ώπμθμβία ΢ςηνάημοξ, ΢οιπυζζμκ η.α.) θαη δηδαθηηθά (Κφνμο παζδεία. Ώεδκαίςκ πμθζηεία θ.α.). Σα Βθθδκζηά ζεσξνχληαη ε ζπλέρεηα ηεο Εζημνίαξ ημο Πεθμπμκκδζζαημφ πμθέιμο (ηνπ Θνπθπδίδε) θαη θαιχπηνπλ ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν απφ ην 411 σο ην 361. Σν 401, ν δεπηεξφηνθνο γηνο ηνπ Ααξείνπ, ν Κχξνο ν Νεφηεξνο, εθζηξάηεπζε θαηά ηνπ αδειθνχ ηνπ θαη βαζηιηά ηεο Πεξζίαο, Ώξηαμέξμε ΐ΄. Γηα ην ζθνπφ απηφ θάιεζε θαη Έιιελεο κηζζνθφξνπο θαη κεηαμχ απηψλ θαη ηνλ Ξελνθψληα. Αελ μέξνπκε κε ηη βαζκφ ή αμίσκα ζπκκεηείρε ν Ξελνθψλ ζηνλ πεξζηθφ ζηξαηφ, φκσο είλαη βέβαην φηη ππήξμε ζπλδαηηπκφλαο θαη ζπλνκηιεηήο ηνπ Κχξνπ. ΢ηε κάρε ζηα Κνχλαμα, ν Κχξνο εηηήζεθε θαη ζθνηψζεθε, θαη νη Έιιελεο ζηξαηεγνί κε 200 νπιίηεο εθηειέζηεθαλ. Σφηε νη ιφνζμζ (10000) Έιιελεο ζηξαηηψηεο εμέιεμαλ ην Ξελνθψληα σο εγέηε ηνπο θη απηφο κε επηηπρία ηνπο νδήγεζε κέζα απφ ερζξηθή ρψξα, ζε κηα πνξεία 1500 ρηιηνκέηξσλ, ζηηο αθηέο ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ θαη επέζηξεςαλ ζηελ Βιιάδα. ΋ηαλ αληίθξηζαλ ηνλ Βχμεηλν θψλαμαλ ραξνχκελνη Θάθαζζαεάθαζζα. ΋ια απηά πεξηγξάθνληαη ζην βηβιίν ηνπ Ξελνθψληα Κφνμο Ώκάααζζξ. Οη Μύξηνη αλαθσλνχλ: Θάιαηηα-Θάιαηηα

Σα έξγα ηνπ είλαη γξακκέλα ζε απιφ πεδφ αηηηθφ ιφγν, είλαη εχθνια θαηαλνεηά, αγαπήζεθαλ απφ ηνπο Ρσκαίνπο θαη ηνπο κεηαγελέζηεξνπο θαη δηδάζθνληαη αθφκα θαη ζήκεξα ζηα ζρνιεία θαη ζηα παλεπηζηήκηα. Ξεξνβνπλίνπ (Γεσ) Σνπξθνβνχληα : Σελ νλνκαζία Ξδνμαμφκζ θέξνπλ δηάθνξα ειιεληθά βνπλά ζηελ Ήπεηξν (ζχλνξα Άξηαο-Πξέβεδαο), ζηε ΐνησηία, ζηελ Βχβνηα θαη έλα βνπλφ ηεο νξνζεηξάο ησλ Ώγξάθσλ. Ξεξνθξήλεο (Εζη) Άλσ Παηήζηα : Δ Ξδνμηνήκδ ήηαλ παξαζαιάζζην πξνάζηην ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο κε πνιινχο Έιιελεο θαηνίθνπο. Πνιινί απφ ηνπο θάηνηθνπο απηνχο εγθαηαζηάζεθαλ ζηε Θεζζαινλίθε θαη ε πεξηνρή απηή νλνκάζηεθε Ξεξνθξήλε. Ξεξνκέξνπ (Γεσ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο & Σνπξθνβνχληα : Σν Ξδνυιενμ είλαη πεξηνρή ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο, δπηηθά ηνπ Ώρειψνπ, θνληά ζηε ΐφληηζα. Ξηθίνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Νζηδθυνμξ Ξζθίαξ (10νο-11νο αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηνπ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ ΐαζηιείνπ ΐ΄ (ΐνπιγαξνθηφλνπ). Ο Ξηθίαο δηαθξίζεθε ηδηαίηεξα ζηνπο πνιέκνπο θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ, πξσηνζηάηεζε δε ζηελ κεγάιε λίθε ησλ ΐπδαληηλψλ ζην Κιεηδί, φπνπ αηρκαιψηηζε πεξίπνπ 15.000 αληηπάινπο. Ξνχζνπ (Μπζ) Οκφλνηα : Ο Ξμφεμξ ήηαλ γηνο ηνπ Έιιελα θαη ηεο Νχκθεο Οξζείδνο θαη αδειθφο ηνπ Ώηφινπ θαη ηνπ Αψξνπ. Παληξεχηεθε ηελ Κξένπζα, θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Βξερζέσο θαη ηνλ δηαδέρζεθε ζην ζξφλν. Δ Κξένπζα πξηλ ην γάκν ηεο είρε κείλεη έγθπνο απφ ηνλ Ώπφιισλα θαη γέλλεζε έλα γην ηνλ Ίσλα, ηνλ νπνίν εγθαηέιεηςε ζηελ Ώθξφπνιε. Σνλ βξήθε ν Βξκήο θαη ηνλ παξέδσζε ζηνπο Αειθνχο φπνπ ην αλέζξεςε κηα ηέξεηα. Ώξγφηεξα ε Κξένπζα αλαγλψξηζε θαη θξάηεζε ηνλ Ίσλα θαη κε ηνλ Ξνχζν απέθηεζε ηε Αηνκήδε, ηε Λανδίθε ηνλ Ώίθιν, ηνλ Κφζν, θαη ηνλ Ώραηφ. Ο Ίσλ θαη ν Ώραηφο έγηλαλ νη γελάξρεο ησλ ειιεληθψλ θχισλ Ίςκεξ θαη Ώπαζμί. Ξπδηά (Και) Κπλνζάξγνπο : Ο Νζηυθαμξ Ξοδζάξ-Σοπάθδμξ (1826-1909) απφ ην Λεμνχξη, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο δσγξάθνπο ηνπ 19νπ αηψλα. ΢πνχδαζε θαη έκεηλε θαη εξγάζηεθε ζην Παξίζη σο ηε δεθαεηία ηνπ 1890. Γσγξάθηδε θπξίσο πνξηξέηα, λεθξέο θχζεηο θαη εζνγξαθηθά ζέκαηα θαη απέθηεζε θήκε ζηελ Γαιιία θαη ζηελ Βιιάδα. Θεσξείηαη απφ ηνπο εηζεγεηέο ηνπ ξεαιηζκνχ ζηε ειιεληθή δσγξαθηθή.

351

Ξπλδά (Και) Κππξηάδνπ : Ο ΢πονίδςκ Ξφκδαξ ή Ξφκηαξ (1812-96) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ ζπλζέηεο θαη εξκελεπηήο θηζάξαο. Ήηαλ καζεηήο ηνπ Νηθνιάνπ Μάληδαξνπ (ηνπ ζπλζέηε ηνπ ειιεληθνχ εζληθνχ χκλνπ) θαη δάζθαινο ηνπ (ζπλζέηε ηνπ νιπκπηαθνχ χκλνπ) ΢πχξνπ ΢ακάξα. Τπήξμε απφ ηνπο δεκηνπξγνχο ηεο Βπηαλεζηαθήο ζρνιήο θιαζζηθήο κνπζηθήο θαη ηδξπηήο (κε ηνλ Μάληδαξν) ηεο Φηιαξκνληθήο Βηαηξείαο ηεο Κέξθπξαο, ζηελ νπνία δίδαμε ν ίδηνο εθθιεζηαζηηθή κνπζηθή. Έγξαςε έξγα γηα θηζάξα, ηξαγνχδηα, θαληάδεο θαη φπεξεο. Δ φπεξά ηνπ Ο οπμρήθζμξ αμοθεοηήξ ήηαλ ην πξψην κειφδξακα Έιιελα ζπλζέηε. Άιια έξγα ηνπ: νη φπεξεο Κυιδξ Σγμοθζάκμ, Ο Νευβαιπνμξ, Οζ ηνεζξ ζςιαημθφθαηεξ, Άκκα Γμοίκηεν, ηα ηξαγνχδηα Νάκζ-κάκζ, Σμ Φζθί, Σμ υκεζνμ θαη άιια. Σα έξγα ηνπ ράζεθαλ θαηά ηνλ βνκβαξδηζκφ ηεο Κέξθπξαο απφ ηνπο Εηαινχο ην 1940. Ο ΢ππξίδσλ Ξπλδάο

Ξπληάδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ιίκλε Ξοκζάδα βξηζθφηαλ ζην λνκφ Φζηψηηδαο, θνληά ζην Ανκνθφ ζε πςφκεηξν 400 κέηξσλ, θάιππηε έθηαζε πεξίπνπ 30.000 ζηξεκκάησλ θαη ήηαλ πινχζηα ζε ςάξηα. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ αξραία πφιε Ξπλία πνπ βξηζθφηαλ θνληά. Δ απνμήξαλζή ηεο άξρηζε ηε δεθαεηία ηνπ ’30 θαη νινθιεξψζεθε ηελ δεθαεηία ηνπ 1950. Παξαδφζεθαλ ζηνπο γεσξγνχο πνιιά θαιιηεξγήζηκα ζηξέκκαηα, αιιά δεκηνπξγήζεθαλ θαη αξθεηά πεξηβαιινληηθά πξνβιήκαηα.

352

Οβξέλνβηηο (Πξν) Φηινπάππνπ : Βπίζεην ΢έξβσλ εγεκφλσλ: * Ο Μίθμξ Οανέκμαζηξ ή Οιπνέκμαζηξ (1780-1860), ζεσξείηαη ν παηέξαο ηεο ΢εξβίαο. Ο Μίινο κεζφδεπζε ηελ δνινθνλία ηνπ ΢έξβνπ επαλαζηάηε Καξαγηφξγεβηηο (Καξαγηψξγε ηεο ΢εξβίαο) θαη ίδξπζε ηελ νκψλπκε δπλαζηεία. Δγήζεθε ηνπ επαλαζηαηηθνχ αγψλα θαηά ησλ Οζσκαλψλ θαη ηειηθψο αλαγλσξίζηεθε απφ ηνλ ΢νπιηάλν σο ν εγεκφλαο ηεο ΢εξβίαο. Σν 1821 φκσο αξλήζεθε λα βνεζήζεη ηνπο Έιιελεο επαλαζηάηεο. * Ο Μθάκμξ Οανέκμαζηξ γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, βαζίιεπζε γηα ιίγν θαη φηαλ πέζαλε ηνλ δηαδέρζεθε ν αδειθφο ηνπ Μζπαήθ Οανέκμαζηξ. * Ο Ώθέλακδνμξ Οανέκμαζηξ ν νπνίνο δνινθνλήζεθε ην 1903 θαη έηζη εμέιηπε ε δπλαζηεία. Οβξέλνβηηο Α. (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο ΢έξβνο ζπγγξαθέαο Αδιήηνζμξ Οανέκμαζηξ (1739-1811) γελλήζεθε ζηελ Οπγγαξία. Έδεζε αξθεηά ζην Άγην ΋ξνο, κνξθψζεθε θαη έκαζε ηελ ειιεληθή θαη ηε ιαηηληθή γιψζζα. Μεηέθξαζε ηνπο Μφεμοξ ημο Ώζζχπμο ζηε ζεξβηθή γιψζζα, ε νπνία αξγφηεξα έγηλε ε επίζεκε γιψζζα ηνπ λένπ ζεξβηθνχ θξάηνπο. Οδεκεζίνπ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σν Οδειήζζμ είλαη πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο θνληά ζηε ΢κχξλε. Βίρε ζπκπαγή ειιεληθφ πιεζπζκφ σο ην 1922, ν νπνίνο κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Βιιάδα. Οδεζζνχ (Γεσ-Εζη) Βιιελνξψζσλ : Δ Οδδζζυξ (ξσζηθά Οληέζζα) είλαη ιηκάλη ηεο Οπθξαλίαο ζηνλ Βχμεηλν Πφλην. Ήηαλ αξραία ειιεληθή απνηθία θαη είρε σο ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα ζεκαληηθή ειιεληθή παξνηθία θαη πνιιέο πξνζσπηθφηεηεο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο γελλήζεθαλ θαη δξαζηεξηνπνηήζεθαλ ζηελ πφιε. Βθεί ηδξχζεθε ην 1814 ε Φηιηθή Βηαηξεία απφ ηνπο ΢θνπθά, Σζαθάισθ θαη Ξάλζν. Οδπζζέσο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Ο παλέμππλνο, πνλεξφο, θαη πνιπκήραλνο Οδοζζέαξ, είλαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο, έλαο απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο ηεο Εθζάδαξ (καδί κε ηνλ Ώρηιιέα, Ώγακέκλνλα, Νέζηνξα, Αηνκήδε θ.ά.) θαη ν θχξηνο πξσηαγσληζηήο ηεο Οδφζζεζαξ. Ήηαλ βαζηιηάο ηεο Εζάθεο, γηνο ηνπ Λαέξηε, ζχδπγνο ηεο Πελειφπεο θαη παηέξαο ηνπ Σειεκάρνπ. Ο Οδπζζέαο θεχγεη γηα ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν.

Ο Οδπζζέαο ήηαλ έλαο απφ ηνπο κλεζηήξεο ηεο Χξαίαο Βιέλεο, φκσο πξφηεηλε ζηνλ παηέξα ηεο Σπλδάξεσ λα ηελ δψζεη ζηνλ Μελέιαν θαη φινη νη ππφινηπνη κλεζηήξεο λα αλαιάβνπλ ηελ ππνρξέσζε λα ππεξαζπίζνπλ ηελ ηηκή θαη ηελ ππφιεςή ηνπ Μελειάνπ, αλ θάπνηνο ηελ έζηγε. O Σπλδάξεσο βνήζεζε ηνλ Οδπζζέα λα παληξεπηεί ηελ αληςηά ηνπ Πελειφπε, θφξε ηνπ αδειθνχ ηνπ Εθάξηνπ. Μεηά ηελ άισζε ηεο Σξνίαο, ην πεξηπεηεηψδεο ηαμίδη ηεο επηζηξνθήο ζηελ Εζάθε θξάηεζε δέθα ρξφληα. Πέξαζε δηαδνρηθά απφ ηε ρψξα ησλ Λσηνθάγσλ, ην λεζηά ηνπ Κχθισπα Πνιχθεκνπ, ηνπ Ώηφινπ θαη ηεο Κίξθεο, ηηο ΢εηξήλεο, ην ζηελφ ηεο ΢θχιιαο θαη ηεο Υάξπβδεο, ηε Θξηλαθία φπνπ έβνζθαλ νη ηεξέο αγειάδεο ηνπ Διίνπ θαη ηέινο κφλνο ηνπ, κηαο θαη είραλ εμνλησζεί φινη νη ζχληξνθνί ηνπ, έθηαζε ζηελ Χγπγία, ην λεζί ηεο Καιπςνχο. Δ Νχκθε ηνλ θξάηεζε θνληά ηεο θαη ηνπ ππνζρέζεθε ηελ αζαλαζία αιιά ν Οδπζζέαο δεηνχζε λα γπξίζεη ζηελ παηξίδα ηνπ. Σνλ έβδνκν ρξφλν πηα, ε Καιπςψ, κε εληνιή ηνπ Αία, βνήζεζε ζηνλ Οδπζζέα λα θαηαζθεπάζεη κηα ζρεδία, θαη ηνλ άθεζε λα θχγεη. Ώθνχ λαπάγεζε ζηε ρψξα ησλ Φαηάθσλ, ν βαζηιηάο ηεο Ώιθίλννο – αλ θαη ήζειε λα ηνλ παληξέςεη κε ηελ θφξε Ναπζηθά – ηνλ βνήζεζε λα γπξίζεη επί ηέινπο ζην λεζί ηνπ.

353

Μφιηο έθηαζε ζην λεζί, ν ρνηξνβνζθφο Βχκαηνο ηνπ εμηζηφξεζε ηη ζπλέβε ζηα ρξφληα ηεο απνπζίαο ηνπ, ηνπ είπε γηα ηνπο ικδζηήνεξ ηδξ Πδκεθυπδξ, γηα ην θαγνπφηη ζην παιάηη θαη γηα ηελ έληηκε ζηάζε ηεο Πελειφπεο. Βθεί ήξζε θαη ν Σειέκαρνο θαη καδί θαηαζηξψζαλε ζρέδην εμφλησζεο ησλ κλεζηήξσλ. ΢ην παιάηη ν Οδπζζέαο πήγε σο δεηηάλνο θαη ε Πελειφπε έδσζε εληνιή ζηε δνχιε Βπξχθιεηα λα ηνλ πεξηπνηεζεί. Ώπηή ηνλ αλαγλψξηζε φηαλ ηνπ έπιπλε ηα πφδηα, απφ ην ζεκάδη πνπ ηνπ είρε πξνθαιέζεη ζε θπλήγη ν ραπιηφδνληαο ελφο αγξηνγνχξνπλνπ. Δ Πελειφπε αλαθνίλσζε ζηνπο κλεζηήξεο φηη ζα παληξεπηεί εθείλνλ πνπ ζα κπνξέζεη λα ηεληψζεη ην ηφμν ηνπ Οδπζζέα θαη ζα πεξάζεη ην βέινο αλάκεζα απφ δψδεθα πειέθηα. Καλείο δελ ηα θαηάθεξε θαη ηέινο δνθίκαζε ν ίδηνο ν Οδπζζέαο ν νπνίνο θπζηθά πέηπρε ην ζηφρν ηνπ. Ώκέζσο κεηά θαλεξψζεθε θαη άξρηζε καδί κε ην γην ηνπ ηελ εμφλησζε. ΢θνηψζεθαλ φινη κε πξψην ηνλ Ώληίλνν. Ώθνινχζεζαλ νη άπηζηνη ππεξέηεο Μειάλζηνο θαη Μειαλζψ θαζψο θαη νη εξσκέλεο ησλ κλεζηήξσλ. Οη ζπγγελείο ησλ κλεζηήξσλ μεζεθψζεθαλ θαη επηηέζεθαλ ζην παιάηη, φκσο ηνπο αληηκεηψπηζαλ κε επηηπρία ν Λαέξηεο, ν Οδπζζέαο θαη ν Σειέκαρνο – ηξεηο γεληέο καδί! Οδπζζέσο Ώλδξνχηζνπ (Βπα) Κνπθάθη : βιέπε Ώκδνμφηζμο Οδοζζέςξ ΋ζξπνο (Μπζ-Γεσ) Άλσ Πεηξάισλα : * ΋ ΋ενοξ ήηαλ ηεξέαο ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αειθνχο. Ήηαλ παηέξαο ηνπ Παλζφνπ. * Δ ΋ενοξ είλαη νξνζεηξά πνπ βξίζθεηαη κεηαμχ ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο θαη ηεο Θεζζαιίαο. ΋ζσλνο (Πνι) ΢χληαγκα : Μεηά ην ζάλαην ηνπ Καπνδίζηξηα, νη ηξεηο ‘Πξνζηάηηδεο’ Απλάκεηο απνθάζηζαλ ηελ εθινγή ηνπ αλήιηθνπ πξίγθηπα ηεο ΐαπαξίαο ΋εςκα (1815-67), σο βαζηιέα ηεο Βιιάδνο. Ο δεθαεπηαεηήο ΋ζσλ έθζαζε ζην Ναχπιην ζηηο 25 Εαλνπαξίνπ 1833, ζπλνδεπφκελνο απφ ηελ ηξηκειή Ώληηβαζηιεία πνπ ζα αζθνχζε ηελ εμνπζία, σο ηελ ελειηθίσζή ηνπ. Άξρηζε έηζη ε ηζηνξία ηεο ειιεληθήο κνλαξρίαο πνπ ζα θπβεξλνχζε - κε δηαιείκκαηα - ηε ρψξα, σο ηα ηέιε ζρεδφλ ηνπ 20νχ αηψλα. Δ Ώληηβαζηιεία θπβέξλεζε σο ην 1835, κε ζηξαηφ απνηεινχκελν θπξίσο απφ ΐαπαξνχο αμησκαηηθνχο. Σν 1834, ε πξσηεχνπζα κεηαθέξζεθε ζηελ Ώζήλα, κηα πφιε κφιηο 10.000 θαηνίθσλ, κε ηα πεξηζζφηεξα ζπίηηα ηεο γθξεκηζκέλα απφ ηνλ πφιεκν. Ο ΋ζσλ, πξψηνο βαζηιηάο ηεο Βιιάδαο

Σν 1836, ν ΋ζσλ παληξεχηεθε ηελ Ώιαθία (1818-75) κε ηελ νπνία δελ απέθηεζαλ παηδηά. Κπβέξλεζε απνιπηαξρηθά, δηφξηδε ΐαπαξνχο πξσζππνπξγνχο (αξρηγξακκαηείο) θαη αξλήζεθε ηε ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο, πξάγκαηα πνπ πξνθάιεζαλ δπζαξέζθεηα θαη αληηδξάζεηο. Σελ 3δ ΢επηειανίμο 1843, μέζπαζε επαλάζηαζε απφ αμησκαηηθνχο φισλ ησλ παξαηάμεσλ θαη ν ΋ζσλ ππνρξεψζεθε λα απνδερζεί ηελ ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο. Πξάγκαηη ηνλ επφκελν ρξφλν ςεθίζηεθε ΢χληαγκα θαη δηελεξγήζεθαλ εθινγέο. Δ δεκνηηθφηεηα ηνπ ΋ζσλα φκσο, έπεθηε δηαξθψο θαη ιφγσ ππεξεμνπζηψλ πνπ αζθνχζε πηζηεχνληαο πάληα ζηελ εθές Θεμφ ααζζθεία, αιιά θαη απφ ηηο ζπλερείο επεκβάζεηο μέλσλ δπλάκεσλ ζηα εζσηεξηθά. Πξφζζεηα πξνβιήκαηα ήηαλ ε έιιεηςε δηαδφρνπ θαη άξλεζε ηνπ ΋ζσλα λα αζπαζηεί ην νξζφδνμν δφγκα. Δ επαλάζηαζε άξρηζε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1862, απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία θαη γξήγνξα εμαπιψζεθε ζε φιε ηε ρψξα. Ο βαζηιηάο αλαγθάζηεθε λα παξαηηεζεί θαη επηβηβάζηεθε κε ηελ Ώκαιία, ζε έλα βξεηαληθφ πνιεκηθφ πινίν. Οηδίπνδνο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Ο Οζδίπμοξ έλα ηξαγηθφ πξφζσπν ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο, ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο ΛαΎνπ θαη ηεο Ενθάζηεο. Ο Λάηνο θαη ε γπλαίθα ηνπ δελ έθαλαλ παηδηά θαη φηαλ ξσηήζεθε ην Μαληείν απεθάλζε φηη ην παηδί πνπ ζα γελλεζεί ζα ζθνηψζεη ηνλ παηέξα ηνπ. Μεηά απφ απηφ ν Λάηνο απέθεπγε ηε ζπλεχξεζε κε ηελ γπλαίθα ηνπ. ΋κσο ε Ενθάζηε έλα βξάδπ κέζπζε ην Λάην θαη θνηκήζεθε καδί ηνπ, κε απνηέιεζκα λα γελλεζεί έλα αγφξη. Ο Λάηνο πιεξνθφξεζε ηελ Ενθάζηε γηα ην ρξεζκφ 354

θαη απνθάζηζαλ λα δέζνπλ ηα πφδηα ηνπ βξέθνπο θαη λα ην εγθαηαιείςνπλ ζην βνπλφ. Έλαο βνζθφο βξήθε ην παηδί, ην νλφκαζε Οηδίπνδα δειαδή αοηυξ ιε ηα θμοζηςιέκα πυδζα, επεηδή ηα δεκέλα πνδαξάθηα ηνπ είραλ πξεζηεί θαη ην παξέδσζε ζην βαζηιηθφ δεπγάξη ηεο Κνξίλζνπ Πφιπβν θαη Μεξφπε πνπ ην πηνζέηεζαλ θαη ην κεγάισζαλ ζαλ πξηγθηπφπνπιν. Μεηά απφ ρξφληα ν Λάηνο απνθάζηζε λα πάεη μαλά ζην καληείν γηα λα ξσηήζεη ηη έγηλε ην παηδί. ΢ην δξφκν ζπλάληεζε έλα λεαξφ, ν νπνίνο κεηά απφ έλα δηαπιεθηηζκφ ηνλ ζθφησζε καδί κε ηνλ ελίνρφ ηνπ θαη φιε ηελ αθνινπζία εθηφο απφ έλα δνχιν πνπ δηέθπγε θαη πήγε ζηε Θήβα φπνπ αλήγγεηιε ηα ζιηβεξά λέα. Ο λένο απηφο ήηαλ ν γηνο ηνπ ν Οηδίπνδαο. ΢ην ζξφλν ηεο Θήβαο αλέβεθε πξνζσξηλά ν αδειθφο ηεο Ενθάζηεο ν Κξέσλ. ΋κσο εθείλν ηνλ θαηξφ εκθαλίζηεθε ζην δξφκν πξνο ηελ πφιε, έλα ηέξαο, ε ΢θίγγα ε νπνία ππνρξέσλε ηνπο πεξαζηηθνχο λα ιχζνπλ έλα γξίθν θαη αλ δελ απαληνχζαλ ηνπο έπληγε. Ο Κξέσλ δηαθήξπμε φηη φπνηνο ζθνηψζεη ην ηέξαο, ζα γηλφηαλ βαζηιηάο ηεο Θήβαο θαη ζχδπγνο ηεο Ενθάζηεο. Ο Οηδίπνπο θαη ε ΢θίγγα

Ο Οηδίπνδαο βξήθε ηελ ΢θίγγα, έιπζε ην γξίθν θαη ην ηέξαο πέζαλε. Ο Λάηνο ηήξεζε ην ιφγν ηνπ θαη έδσζε ην ζξφλν θαη ηελ Ενθάζηε ζηνλ Οηδίπνδα. Σν λέν βαζηιηθφ (θαη άζειά ηνπ αηκνκηθηηθφ) δεπγάξη απέθηεζε ηέζζεξα παηδηά, ηνπο δηδχκνπο Βηενθιή θαη Πνιπλείθε θαη ηα θνξίηζηα Ώληηγφλε θαη Εζκήλε. Μεηά απφ ιίγα ρξφληα ζηε Θήβα μέζπαζε ινηκφο, ν νπνίνο απνδεθάηηδε ηνλ πιεζπζκφ ηεο. ΋ηαλ ξσηήζεθε ν κάληεο Σεηξεζίαο είπε φηη γηα ην ινηκφ επζχλεηαη ν Οηδίπνπο πνπ ήηαλ παηξνθηφλνο θαη αηκνκίθηεο κε ηε κεηέξα ηνπ. Ο Οηδίπνπο απειπηζκέλνο έβγαιε ηα κάηηα ηνπ θαη εγθαηέιεηςε ηε Θήβα, ελψ ε Ενθάζηε απαγρνλίζηεθε. ΢χκθσλα κε ηνλ Βονζπίδδ (Οζδίπμοξ Σφνακκμξ) ν Οηδίπνπο πεξηνξίδεηαη ζην παιάηη απφ ηνπο γηνπο ηνπ γηα λα παξακείλεη θξπθή ε ληξνπή ηνπ. ΢χκθσλα κε ηνλ ΢μθμηθή (Οζδίπμοξ επί Κμθςκχ) ν Οηδίπνπο απνπέκπεηαη απφ ηε Θήβα σο κίαζκα θαη κε θφξε ηνπ Ώληηγφλε θηάλεη ζηνλ Κνισλφ φπνπ πεζαίλεη. Ο Ώζζπφθμξ (Βπηά επί Θήααξ) ζπλερίδεη θαη πεξηγξάθεη ηε δηακάρε γηα ηε δηαδνρή ηνπ ζξφλνπ ηεο Θήβαο απφ ηνλ Βηενθιή θαη ηνλ Πνιπλείθε. Σέινο ε θνξπθαία ηξαγσδία πνπ θιείλεη ην κχζν ηεο ηξαγηθήο νηθνγέλεηαο ηνπ Οηδίπνδα είλαη ε Ώκηζβυκδ ηνπ ΢νθνθιή. Οηθνλνκίδνπ ΐ. (Βπη) Άγ. Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο ΐαζίθεζμξ Οζημκμιίδδξ (181494) απφ ηελ ΐπηίλα, ππήξμε έλαο απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο λνκηθνχο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. ΢πνχδαζε ζηελ Γεξκαλία θαη ην 1846 έγηλε θαζεγεηήο ηνπ Ρσκατθνχ Αηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Άθεζε πινχζην ζπγγξαθηθφ έξγν, κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Ββπεζνίδζμ Πμθζηζηήξ Αζημκμιίαξ, ΢ημζπεία Ώζηζημφ Αζηαίμο θ.ά. Οηθνλνκίδνπ Φηι. (Και) Νέα Φηινζέε : Ο Φζθμηηήηδξ Οζημκμιίδδξ (1889-1957) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ κνπζηθφο θαη δηεπζπληήο νξρήζηξαο. Αηεηέιεζε δηεπζπληήο ησλ σδείσλ Ώζήλαο θαη Πεηξαηά, ηεο θξαηηθήο Οξρήζηξαο θαη ηεο Βζληθήο Λπξηθήο ΢θελήο. Αηεχζπλε πνιιέο ειιεληθέο θαη μέλεο νξρήζηξεο. Οηθνλφκνπ Ώ. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Ώκηχκδξ Οζημκυιμο (1785-21) απφ ηελ Όδξα ήηαλ πινηνθηήηεο θαη θαπεηάληνο. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία απφ ηνλ Παπαθιέζζα. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε νη πξφθξηηνη ηεο Όδξαο αξλήζεθαλ λα ζπκκεηάζρνπλ. Ο Οηθνλφκνπ κε 500 άληξεο πξνέβε ζε πξαμηθφπεκα θαηά ησλ πξνθξίησλ, θήξπμε ζηηο 16 Ώπξηιίνπ 1821 ηελ επαλάζηαζε ζην λεζί θαη αλέιαβε ηελ ζηξαηησηηθή θαη πνιηηηθή ηνπ εγεζία. ΋κσο απηή ηελ ηνικεξή ηνπ πξάμε ηελ πιήξσζε κε ηε δσή ηνπ. Οη πξφθξηηνη ηνλ θπλήγεζαλ ζηελ Πεινπφλλεζν πνπ θαηέθπγε θαη ηνλ Αεθέκβξε ηνπ 1821 ηνλ δνινθφλεζαλ ζην Κνπηζνπφδη ηνπ Άξγνπο.

355

Οηθνλφκνπ Ώξ. (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Ώνζζηείδδξ Οζημκυιμο (1835-90) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ δηαπξεπήο λνκηθφο, ζπγγξαθέαο, θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη πνιηηηθφο θαζψο δηεηέιεζε δπν θνξέο βνπιεπηήο. Οηθνλφκνπ Θ. (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο Θςιάξ Οζημκυιμο (1864-1917) γελλήζεθε ζηε ΐηέλλε θαη μεθίλεζε θαξηέξα σο εζνπνηφο. ΢ηελ Βιιάδα δίδαμε ζηε ΐαζηιηθφ Θέαηξν φπνπ γλψξηζε ηελ Μαξίθα Κνηνπνχιε κε ηελ νπνία αλέπηπμε εξσηηθφ δεζκφ θαη ηελ αλέδεημε σο πξσηαγσλίζηξηα ηνπ ζεάηξνπ. Αίδαμε επίζεο ζην Χδείν ηεο Ώζήλαο θαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ ηνπ ήηαλ ν Αεκήηξεο Ρνληήξεο. Οηθνλφκνπ Κ. (Θξε) Βμάξρεηα : Ο Κςκζηακηίκμξ Οζημκυιμο μ ελ Οζημκυιςκ (17801857) απφ ηελ Σζαξίηζαλε, ήηαλ θιεξηθφο, ζενιφγνο, θηιφινγνο θαη ζπγγξαθέαο. Φνίηεζε ζηα Ώκπειάθηα φπνπ κεηαμχ άιισλ δηδάρζεθε γαιιηθά. Υεηξνηνλήζεθε ηεξέαο δίδαμε ζηελ Σζαξίηζαλε θαη ζηε ΢κχξλε, φπνπ αξρηθά ελζηεξλίζηεθε ηηο ηδέεο ηνπ Αηαθσηηζκνχ. Ώξγφηεξα θήξπμε ζηελ Πφιε θαη ζηελ Οδεζζφ θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ήξζε ζηελ Βιιάδα φπνπ ηέζεθε επηθεθαιήο ηεο ζπληεξεηηθήο κεξίδαο ησλ θιεξηθψλ απαξλνχκελνο ηηο ηδέεο ηεο Γαιιηθήο επαλάζηαζεο. Ώληηηάρζεθε ζηε κεηάθξαζε ηεο Καηλήο Αηαζήθεο ζηελ λενειιεληθή, φπσο θαη ζην απηνθέθαιν ηεο Βθθιεζίαο ηεο Βιιάδαο. Έγξαςε δεθάδεο θηινζνθηθψλ θαη εθθιεζηαζηηθψλ έξγσλ. Ο Κσλζηαληίλνο Οηθνλφκνπ ν εμ Οηθνλφκσλ

Οηλνπζζψλ (Γεσ) Κπςέιε : Οη Οζκμφζζεξ είλαη ζχκπιεγκα λεζίδσλ πνπ απέρνπλ πεξί ηα 8 λαπηηθά κίιηα απφ ην ιηκάλη ηεο Υίνπ. Σν κεγαιχηεξν θαη ην κφλν θαηνηθεκέλν είλαη ε Οηλνχζζα ή Ώηγλνχζα. Ώπφ ηελ αξραηφηεηα πήξε απηφ ην φλνκα εμ αηηίαο ηνπ θεκηζκέλνπ θξαζηνχ ηεο. Οη θάηνηθνί ηεο αζρνινχληαη κε ηε λαπηηιία, πνιινί δε εθνπιηζηέο έρνπλ γελλεζεί ζηηο Οηλνχζζεο. Οίηεο (Γεσ) Λπθαβεηηφο : Δ Οίηδ ή Οζηαία υνδ ή Καηααυενα είλαη βνπλφ ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο, ζηα ζχλνξα ηεο Φζηψηηδαο κε ηελ Φσθίδα. Ώπφ ηελ Οίηε πεγάδνπλ ν Μφξλνο θαη ν Γνξγνπφηακνο. ΢ηελ θνξπθή ηεο Οίηεο είλαη ην ζεκείν Πονά φπνπ θαηά ηε κπζνινγία θάεθε ν Δξαθιήο γηα λα γιηηψζεη απφ ηνπο πφλνπο ηνπ ρηηψλα ηεο Αεηάλεηξαο. Οηηχινπ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σν Οίηοθμ είλαη ρσξηφ ηεο Λαθσλίαο ζηε Μάλε. Οθείιεη ην φλνκά ηνπ ζηνλ κπζηθφ Οίηοθμ γην ηνπ Ώκθηάλαθηα. ΢ηελ Ειηάδα αλαθέξεηαη σο ηκήκα ηνπ βαζηιείνπ ηνπ Μελειάνπ. ΢ην Οίηπιν αγθπξνβφιεζε ν Ρψζνο λαχαξρνο Οξιψθ ην 1770, ππξνδνηψληαο ηελ απνηπρεκέλε επαλάζηαζε (νξισθηθά). Οηραιίαο (Εζη) Γθχδε : * Δ Οζπαθία ήηαλ αξραία ζεζζαιηθή πφιε επί ηνπ πνηακνχ Πελεηνχ. Καηά ηε κπζνινγία θαηαζηξάθεθε απφ ηνλ Δξαθιή. * Δ Οζπαθία ήηαλ άιιε αξραία κεζζεληαθή πφιε, ηδξχζεθε απφ ηνλ Μειαλέα θαη ηεο έδσζε ην φλνκα ηεο ζπδχγνπ ηνπ,. * Δ Οζπαθία ήηαλ αθφκα κηα αξραία πφιε ζηελ Βχβνηα. Οθηαβίνπ Μεξιηέ (Πξν) Νεάπνιε : βιέπε Μενθζέ Οηηααίμο Οιβίαο (Εζη) Λακπξηλή : Οθαία ζεκαίλεη επηπρηζκέλε. Βίλαη φλνκα αξραίσλ πφιεσλ : * Οθαία, πφιε ηεο επξσπατθήο ΢θπζίαο, ηδξχζεθε απφ Μηιήζηνπο ηνλ 7ν π.Υ. αηψλα. Έρνπλ βξεζεί ηα εξείπηα ηεηρψλ, λαψλ, ζπηηηψλ θ.ά. * Οθαία, παξάιηα πφιε-ιηκάλη ηεο ΢αξδελίαο, απνηθία ησλ Ώζελαίσλ θαη ησλ Θεζπηέσλ. Έρνπλ αλαθαιπθζεί πνιιέο ειιεληθέο επηγξαθέο. * Οθαία, πφιε ηεο Γαιαηίαο, ηδξχζεθε απφ Έιιελεο απνίθνπο ηεο Μαζζαιίαο. * Οθαία ήηαλ ην φλνκα ηεο ΐηζπληαθήο πφιεο, ε νπνία αξγφηεξα νλνκάζηεθε Νηθνκήδεηα. * Μηα αθφκα πφιε Οθαία βξηζθφηαλ ζηελ Πακθπιία ηεο Μηθξάο Ώζίαο.

356

΋ιγαο (Πνι) ΢ηάδην : βιέπε ΐαζζθίζζδξ ΋θβαξ Οινθχηνπ (Εζη) Λακπξηλή : Δ Οθυθοημξ ή Οθυθολμξ ήηαλ πφιε ηεο Υαιθηδηθήο, ηδξχζεθε απφ Λεκλίνπο απνίθνπο. Οιπκπηάδνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Οθοιπζάξ ήηαλ φλνκα γπλαηθψλ ηεο αξραηφηεηαο, αιιά θαη άιιε νλνκαζία ησλ νιπκπηαθψλ αγψλσλ. * Δ Οθοιπζάδα (374-316 π.Υ.) ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Μνινζζψλ Νενπηνιέκνπ Ώ΄, ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Φηιίππνπ ΐ΄ θαη κεηέξα ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Σν φλνκά ηεο ήηαλ Μπξηάιε αιιά πηζαλφηαηα νλνκάζηεθε Οιπκπηάο κεηά ηε λίθε ηνπ Φηιίππνπ ζηελ Οιπκπία ην 356. ΋κνξθε θαη δπλακηθή αιιά θαη εθδηθεηηθή θαη θηιφδνμε γπλαίθα, ε Οιπκπηάδα θαηεγνξήζεθε – ίζσο φρη άδηθα - φηη αλακείρζεθε ζηε δνινθνλία ηνπ ζπδχγνπ ηεο πξνθεηκέλνπ λα κελ παξαγθσληζηεί ν Ώιέμαλδξνο απφ πηζαλφ δηάδνρν πνπ ζα απνθηνχζε ν Φίιηππνο κε ηελ λέα ηνπ ζχδπγν Κιενπάηξα. Μεηά ην ζάλαην ηνπ γηνπ ηεο ε Οιπκπηάδα δνινθνλήζεθε απφ έλα απφ ηνπο Βπηγφλνπο, ηνλ Κάζζαλδξν. Δ Οιπκπηάδα, κεηέξα ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ

* Δ Οθοιπζάδα (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Δπείξνπ Πχξξνπ θαη ζχδπγνο ηνπ αδειθνχ ηεο Ώιεμάλδξνπ ΐ’. Ανινθνλήζεθε απφ ηνλ γην ηεο Πχξξν ΐ΄. * Δ Οθοιπζάδα (3νο π.Υ. αη.) απφ ηε Λάξηζα, ήηαλ κεηέξα ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Ώληίγνλνπ Γ΄ Οιπκπίαο (Εζη) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ Οθοιπία ήηαλ ην ζεκαληηθφηεξν ηεξφ ησλ αξραίσλ Βιιήλσλ, ζην νπνίν εθηφο ησλ άιισλ ππήξρε θαη ην ρξπζειεθάληηλν άγαικα ηνπ Αία, έξγν ηνπ Φεηδία, έλα απφ ηα Βπηά Θαχκαηα ην θφζκνπ. Δ Οιπκπία ήηαλ ην ζεκείν φπνπ γίλνληαλ νη Οιπκπηαθνί αγψλεο, πνπ ζπγθέληξσλαλ ην παλειιήλην θαη ην παγθφζκην – ζηα κέηξα ηεο απνρήο – ελδηαθέξνλ. Οη πξψηνη αγψλεο έγηλαλ ην 776 π.Υ. θαη ζπλερίζηεθαλ ρσξίο δηαθνπή σο ην 394 κ.Υ. φηαλ ηνπο απαγφξεπζε ν απηνθξάηνξαο Θενδφζηνο Ώ΄. Καηά ηελ δηάξθεηα ησλ αγψλσλ επηθξαηνχζε εθερεηξία ζε φιε ηελ Βιιάδα. Ο Γεσξγάθεο Οιχκπηνο

Οιπκπίνπ (Βπα) Κνπθάθη : Ο Γεςνβάηδξ Οθφιπζμξ (1772-1821) απφ ηελ Βιαζζφλα, ήηαλ αξκαηνιφο ηνπ Οιχκπνπ θαη απφ ηνπο πξψηνπο κπεζέληεο ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Σν 1804 πνιέκεζε ζην πιεπξφ ησλ ΢έξβσλ επαλαζηαηψλ θαη κεηά ηελ απνηπρία ηεο επαλάζηαζεο ππεξέηεζε ζην ξσζηθφ ζηξαηφ θαη έθηαζε ζην βαζκφ ηνπ ΢πληαγκαηάξρε. Ο Ώιέμαλδξνο Τςειάληεο ηνλ δηφξηζε αξρηζηξάηεγν ησλ επαλαζηαηηθψλ δπλάκεσλ ζηε Μνιδνβιαρία. Πνιέκεζε κε γελλαηφηεηα καδί κε Εεξφ Λφγν ζηε κάρε ηνπ Αξαγαηζαλίνπ. Μεηά ηελ ήηηα ν Οιχκπηνο κε ιίγνπο καρεηέο θαηέθπγαλ ζηε Μνλή ΢έθνπ. Γηα λα κελ πέζνπλ ζηα ρέξηα ησλ Σνχξθσλ, ν Οιχκπηνο έβαιε θσηηά ζηελ κπαξνπηαπνζήθε θαη ηηλάρζεθε ζην αέξα καδί κε άιινπο δέθα ζπληξφθνπο ηνπ (΢επηέκβξηνο 1821). Οιπκπίνπ Αηφο (Μπζ-Εζη) Πιάθα : Ο Αίαξ ήηαλ ν εγέηεο θαη παηέξαο ησλ αλζξψπσλ, βαζηιηάο ησλ ζεψλ, ν θχξηνο ηνπ νπξαλνχ. Βγθαηεζηεκέλνο ζηνλ ΋ιπκπν, πεξηζηνηρίδεηαη απφ ηνπο ππφινηπνπο ζενχο πνπ έκκεζα ή άκεζα είλαη φινη ζπγγελείο ηνπ. Οη πεξηζζφηεξνη κχζνη πνπ αλαθέξνληαη ζηνπο ζενχο θαη ζλεηνχο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο, έρνπλ θάπνηα ζρέζε κε ηνλ Αία. Σα πξνζσλχκηά ηνπ είλαη εθαηνληάδεο θαη ιαηξεχεηαη ζε νιφθιεξν ηνλ ειιαδηθφ ρψξν θαη ζηηο ειιεληθέο απνηθίεο θαη νη ιαηξεία ηνπ πέξαζε αηφθηα ζην εηξνπζθηθφ θαη ζην ξσκατθφ πάλζεν. Έλα απφ απηά ήηαλ Οθφιπζμξ Γεφξ.

357

Παηέξαο ηνπ ήηαλ ν Κξφλνο πνπ είρε εθζξνλίζεη ηνλ δηθφ ηνπ παηέξα ηνλ Οπξαλφ θαη κεηέξα ηνπ ε Ρέα. Ο Κξφλνο είρε πξνεηδνπνηεζεί φηη έλα απφ ηα παηδηά ηνπ ζα ηνλ αλαηξέςεη. Γηα λα ην απνθχγεη απηφ, απνθάζηζε λα θαηαπίλεη φια ηα παηδηά ηνπ πνπ ζα γελλνχζε ε Ρέα. Έηζη θαηάπηε κε ηε ζεηξά ηα πέληε πξψηα παηδηά. ΋ηαλ ε Ρέα απεχδεζε, απνθάζηζε λα γελλήζεη ην έθην ηεο παηδί ζηελ Κξήηε, καθξηά απφ ηνλ άληξα ηεο θαη ζηε ζέζε ηνπ λενγέλλεηνπ έδσζε ζηνλ Κξφλν λα θαηαπηεί έλα βξάρν ηπιηγκέλν ζηα ζπάξγαλα. Σν παηδί κεγάισζε θαη εθζξφληζε ηνλ παηέξα ηνπ θαη γηα λα εδξαηψζεη ηελ θπξηαξρία ηνπ λίθεζε ηνπο Σηηάλεο θαη ηνπ Γίγαληεο. Δ Ήξα ήηαλ ε νξηζηηθή θαη ζηαζεξή ηνπ ζχδπγνο κε ηελ νπνία απέθηεζε ηνλ Άξε, ηελ Βηιείζπηα, ηελ Άγγειν θαη ηελ Ήβε. Οη έξσηεο ηνπ Αία δελ έρνπλ ηειεησκφ. ΋ιε ε κπζνινγία είλαη δηάζπαξηε κε κπαζηάξδηθα ηνπ βαζηιηά ησλ ζεψλ. Αελ μερψξηζε ζεέο ή ζλεηέο, ηηο εξσηεπφηαλ φιεο. Ώθφκα θη αλ απηέο αληηζηέθνληαλ έπαηξλε δηάθνξεο κνξθέο γηα λα ηηο εμαπαηήζεη θαη κεηά λα ηηο απνπιαλήζεη. Έηζη μεγέιαζε ηελ Βπξψπε κεηακνξθσκέλνο ζε ιεπθφ ηαχξν. Γηα λα ελσζεί ηελ Καιιηζηψ πήξε ηε κνξθή ηεο Άξηεκεο. ΢ηελ Ααλάε έπεζε σο ρξπζή βξνρή. Έζκημε κε ηε Λήδα κε ηε κνξθή ελφο παλέκνξθνπ θχθλνπ θιπ. θιπ. Ο λαφο ηνπ Οθοιπίμο Αζυξ βξηζθφηαλ ζηηο φρζεο ηνπ Ειηζνχ ζηελ Ώζήλα. Δ αλέγεξζή ηνπ άξρηζε ηνλ 2ν π.Υ. θαη απνπεξαηψζεθε ηνλ 3ν κ.Υ. αηψλα. Ήηαλ απφ ηνπο κεγαιχηεξνπο λανχο ηεο επνρήο ηνπ θαη ηνλ ζηήξηδαλ 104 θίνλεο. ΢ήκεξα ζψδνληαη φξζηνη 15 απφ απηνχο, νη ιεγφκελνη ζηχινη ηνπ Οιπκπίνπ Αηφο. Ο Αίαο ζην ηέζξηππν άξκα ηνπ

Οιπκπίσλ (Εζη) Άλσ Παηήζηα : Οθφιπζα νλνκάδνληαλ νη κεγαινπξεπείο επηαήκεξεο γηνξηέο πνπ γίλνληαλ θάζε ηέζζεξα ρξφληα ζην ρψξν ηεο αξραίαο Οιπκπίαο, πξνο ηηκή ηνπ Αία. Σν ζεκαληηθφηεξν θπζηθά γεγνλφο ησλ ενξηψλ απηψλ ήηαλ νη Οιπκπηαθνί αγψλεο. Οιχκπνπ (Γεσ-Εζη) Κνινθπλζνχ : Ο ΋θοιπμξ είλαη ην ςειφηεξν βνπλφ ηεο Βιιάδαο, κεηαμχ ησλ λνκψλ Λάξηζαο θαη Πηεξίαο. Δ ςειφηεξε θνξπθή είλαη ν Μχηηθαο (2917 κ.). Ο ΋ιπκπνο ήηαλ ηεξφ βνπλφ ησλ αξραίσλ Βιιήλσλ, κηαο θαη εθεί ήηαλ ε θαηνηθία ησλ Οιχκπησλ Θεψλ. Τπάξρνπλ επίζεο βνπλά κε ηελ ίδηα νλνκαζία ζηελ Ώξθαδία (ην Λχθαην), ηελ Βχβνηα, ηε Λαθσλία, ηε Λέζβν, ηελ Κχπξν, ηε Μπζία, ηελ ΐηζπλία, ηελ Εσλία θαη αιινχ. Οιχλζνπ (Εζη) Άλσ Παηήζηα : Δ ΋θοκεμξ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Υαιθηδηθήο. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ ΋θοκεμ γην ηνπ Δξαθιή θαη ηεο ΐφιβεο. Δ πφιε ήηαλ ζχκκαρνο ηεο Ώζήλαο, αιιά δελ κπφξεζε λα αληηζηαζεί ζην Μαθεδφλα βαζηιηά Φίιηππν ΐ΄ ν νπνίνο ηελ θαηέιαβε θαη ηελ θαηέζηξεςε νινθιεξσηηθά. Οιχηζηθα (Γεσ) Ειίζηα : Ο Οθφηζζηαξ είλαη βνπλφ ηεο Δπείξνπ, (πςφκεηξν 1974 κ.), δηαθιάδσζε ηνπ Σφκαξνπ. Βθεί έγηλε ην 1913 ζθιεξή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ. Οκήξνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο πνηεηήο θαη ξαςσδφο ΋ιδνμξ (β΄ κηζφ ηνπ 8νπ π.Υ. αη.), είλαη ν δεκηνπξγφο ηνπ εξσηθνχ έπνπο. Γηα ηελ θαηαγσγή ηνπ εξίδνπλ πνιιέο ησληθέο πφιεηο, αιιά ζεσξείηαη πηζαλφηεξν φηη γελλήζεθε ζηε Υίν. Αελ μέξνπκε πνιιά γηα ηε δσή ηνπ. Τπάξρνπλ αξθεηέο παξαδφζεηο, αιιά θη απηέο ακθηζβεηνχληαη. Ώκθηζβεηείηαη αθφκα θαη ε απζεληηθφηεηα ησλ επψλ ηνπ. Πφηε θαη πνχ γξάθηεθαλ; Γξάθηεθαλ απφ ην ίδην πξφζσπν ή απφ δπν δηαθνξεηηθνχο πνηεηέο; Ώπφ ηηο παξαδφζεηο μέξνπκε φηη ν ΋κεξνο ήηαλ ηπθιφο. Αεκηνπξγήζεθε έλαο ζξχινο γχξσ απφ ην φλνκά ηνπ, πνπ ηνλ θαιιηέξγεζαλ ξαςσδνί πνπ απάγγειιαλ δεκνζίσο ηα νκεξηθά έπε ΢ηνλ ΋κεξν απνδίδνληαη θαη θάπνηα άιια εξσηθά έξγα φπσο ηα Κφηθζα έπδ, νη ΐαηναπμιομιαπίεξ (κηα παξσδία ηεο Ειηάδαο) θαη

358

κηα ζπιινγή χκλσλ ζηνπο ζενχο, αιιά νχηε θη απηφ είλαη απνδεδεηγκέλν. Πέζαλε ζε πξνρσξεκέλε ειηθία ζην λεζί ηεο Ίνπ. ΋ηη θη αλ ζπλέβε ζηελ Σξνία, ηα γεγνλφηα ήηαλ ηφζν ζπλαξπαζηηθά, πνπ νη Έιιελεο ζπλέρηζαλ λα δηεγνχληαη ηηο ηζηνξίεο ηνπο γηα πνιινχο αηψλεο. Δ ηζηνξία ηνπ πνιέκνπ δηαηεξήζεθε απφ ζηφκα ζε ζηφκα, απφ γεληά ζε γεληά. Πηζαλψο ππήξμαλ επαγγεικαηίεο δηαζθεδαζηέο, νη ξαςσδνί ή βάξδνη πνπ πκλνχζαλ ηα γεγνλφηα θαη ηνπο ήξσεο, ιέγνληαο απφ κλήκεο εθαηνληάδεο ή θαη ρηιηάδεο ζηίρσλ. (Καηά ηνπο θιαζζηθνχο ρξφλνπο, ππήξραλ άλζξσπνη πνπ ήμεξαλ απφ κλήκεο ιέμε πξνο ιέμε θαη ηα δχν νκεξηθά έπε - πάλσ απφ 28.000 γξακκέο πνίεζεο ζε δαθηπιηθνχο εμάκεηξνπο ζηίρνπο!). Σνλ άλδξα ηνλ πνιχπξαγν ηξαγνχδεζέ κνπ, ψ Μνχζα, πνπ πεξηζζά πιαλήζεθε, ζαλ θνχξζεςε ηεο Σξνίαο ην ηεξφ θάζηξν, θαη πνιιψλ αλζξψπσλ είδε ρψξεο θη έκαζε γλψκεο, θαη πνιιά ζηα πέιαα βξήθε πάζηα, γηα κηα δσή παιεχνληαο θαη γπξηζκφ ζπληξφθσλ Οκήξνπ : Οδφζζεζα (κεηάθξαζε Ώξγχξε Βθηαιηψηε)

΢ηε ζθέςε ηνπ κέζνπ πνιίηε, θαλέλα άιιν θείκελν, δελ θαηέρεη ηέηνηα θεληξηθή ζέζε γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο Αχζεο, φζν ηα δπν απηά έπε, ε Εθζάδα θαη ε Οδφζζεζα. Καη ηα δπν απηά θείκελα αθνξνχλ κηα ζεκαληηθή ζηηγκή ηεο ειιεληθήο ηζηνξίαο: ηνλ Σξσηθφ πφιεκν. Δ Ειηάδα απνηειείηαη απφ 16.000 ζηίρνπο θαη αλαθέξεηαη ζηηο ηειεπηαίεο απνθαζηζηηθέο κέξεο ηνπ δεθαεηνχο πνιέκνπ ηεο Σξνίαο. Δ Οδχζζεηα απνηειείηαη απφ 12.000 ζηίρνπο θαη πεξηγξάθεη ηηο δεθαεηείο πεξηπιαλήζεηο ηνπ βαζηιηά ηεο Εζάθεο Οδπζζέα, ζηνλ δξφκν ηεο επηζηξνθήο ηνπ ζηελ παηξίδα κεηά ηνλ πφιεκν. Ο ΋κεξνο

Σα νκεξηθά έπε, γηα 2700 ρξφληα, εμαθνινπζνχλ λα δηαηεξνχλ ηελ αθηηλνβνιία ηνπο θαη λα ηξνθνδνηνχλ ηελ παηδεία, ηελ πνίεζε, ην ζέαηξν, ηε δσγξαθηθή, ηε γιππηηθή, αθφκα θαη ηνλ θηλεκαηνγξάθν ζηηο κέξεο καο. Κιαζζηθνί ζπγγξαθείο φπσο ν ΢νθνθιήο, ν Βπξηπίδεο, θηιφζνθνη φπσο ν Ώξηζηνηέιεο θαη δεκηνπξγνί, φπσο ν κεγαιχηεξνο Ρσκαίνο πνηεηήο ΐηξγίιηνο ( πνπ έγξαςε ηελ Ώζκεζάδα, ηε ζπλέρεηα ηεο Ειηάδαο), έρνπλ επεξεαζζεί απφ ηελ νκεξηθή παξάδνζε θαη έρνπλ κε ηε ζεηξά ηνπο παξάγεη πνιηηηζηηθά αξηζηνπξγήκαηα. Οκνλνίαο (πιαηεία) (Μπζ-Αηα) Οκφλνηα : * ΢χκθσλα κε ηε Μπζνινγία ή Οιυκμζα ήηαλ ζεφηεηα ή δαηκφλην, ζπγαηέξα ηνπ ΢σηήξνο θαη ηεο Πξαμηδίθεο, πξνζσπνπνίεζε ηεο νκφλνηαο, ηεο νκνθσλίαο, ηεο ζχκπλνηαο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ θαη ηνπ αλνηρηνχ πλεχκαηνο. * Δ Οιυκμζα ζηελ Ώζήλα είλαη δεχηεξε ζεκαληηθή πιαηεία ηεο πφιεο κεηά απφ απηή ηνπ ΢πληάγκαηνο. Ώπφ απηή μεθηλνχλ αθηηλσηά έμη κεγάιεο θεληξηθέο αξηεξίεο ηεο πφιεο. Ολάηα (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο Οκάηαξ (6νο–5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο γιχπηεο, κέινο ηεο ζρνιήο γιππηψλ ηεο Ώίγηλαο. Μεηαμχ ησλ έξγσλ ηνπ αλαθέξνληαη ν Βξκήο πνπ θνπβαιά θξηάξη, κηα πεξίεξγε καχξε Αήκεηξα, ν Δξαθιήο ηεο Οιπκπίαο θαη άιια. Ομπξξχγρνπ (Εζη) Πνιχγσλν : Δ Ολφννοβπμξ είλαη πφιε ηεο αξραίαο Ώηγχπηνπ. Χο ηελ επνρή ηεο θαηάθηεζεο ηεο Ώηγχπηνπ απφ ηνπο Μαθεδφλεο ήηαλ αζήκαληε, θαηφπηλ έγηλε ιαηξεπηηθφ θέληξν ηνπ νκψλπκνπ ςαξηνχ θαη νλνκάζηεθε Ομπξξχγρνπ πφιηο. Βθεί βξέζεθε ζεκαληηθφο αξηζκφο παπχξσλ (μζ πάπονμζ ηδξ Ολοννφβπμο) κεηαμχ ησλ νπνίσλ έξγα ηνπ Ώξηζηνηέιε, ηνπ ΢νθνθιή, ηνπ Βπξηπίδε, ηνπ Μελάλδξνπ θαη πνηεηψλ φπσο ηνπ ΐαθρπιίδε, ηνπ Καιιίκαρνπ θαη ηεο ΢απθψο. Οξεηβαζίνπ (Ώξρ) Πνιχγσλν : Ο Ονεζαάζζμξ (4νο κ.Υ. αη.) ήηαλ Έιιελαο γηαηξφο, καζεηήο ηνπ Γήλσλα. Γλσξίζηεθε κε ηνλ Ενπιηαλφ θαη φηαλ απηφο έγηλε απηνθξάηνξαο, ν 359

Οξεηβάζηνο έγηλε ν πξνζσπηθφο ηνπ γηαηξφο θαη ηακίαο ηνπ θξάηνπο. Έγξαςε ηαηξηθή εγθπθινπαίδεηα κε ηίηιν Εαηνζηαί ΢οκαβςβαί. Οξεζηηάδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ονεζηζάδα είλαη πφιε ηνπ Έβξνπ, πξσηεχνπζα ηεο νκψλπκεο επαξρίαο. Βίλαη ε λεφηεξε θαη βνξεηφηεξε πφιε ηεο Βιιάδαο. Εδξχζεθε ην 1923 απφ ηνπο θαηνίθνπο ηνπ Καξαγάηο, πξναζηίνπ ηεο Ώδξηαλνχπνιεο πνπ ππνρξεψζεθαλ λα εγθαηαιείςνπλ ηηο εζηίεο ηνπο. Οξέζηνπ (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο Ονέζηδξ ήηαλ γηνο ηνπ Ώγακέκλνλα θαη ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη αδειθφο ηεο Εθηγέλεηαο θαη ηεο Διέθηξαο. Παληξεχηεθε ηελ εμαδέιθε ηνπ (θφξε ηνπ Μελειάνπ) Βξκηφλε θαη απέθηεζαλ ηνλ Σηζζακελφ νπνίνο ήηαλ ν ηειεπηαίνο ηεο ηαηαναιέκδξ βεκζάξ ησλ Ώηξεηδψλ. ΋ηαλ ε κεηέξα ηνπ θαη ν εξαζηήο ηεο Ώίγηζζνο δνινθφλεζαλ ηνλ Ώγακέκλνλα, κηα δνχιε γιίησζε ηνλ Οξέζηε. Δ Διέθηξα έβαιε ζθνπφ ηεο ηελ εθδίθεζε θαη γη’ απηφ θπγάδεπζε ηνλ Οξέζηε ζηε Φσθίδα ψζπνπ λα ελειηθησζεί. Δ ίδηα παξέκεηλε ζηηο Μπθήλεο θαη πεξίκελε κε ππνκνλή ηελ ψξα ηεο εθδίθεζεο. ΋ηαλ ν Οξέζηεο κεγάισζε ήξζε ζηηο Μπθήλεο κε ηνλ θίιν ηνπ Ππιάδε, γηα λα εθδηθεζεί ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ. Δ Διέθηξα ηνπο ζπλέδξακε ζηε δνινθνλία ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη ηνπ Ώίγηζζνπ. ΢χκθσλα κε ηελ ηξαγσδία Ονέζηεζα ημο Ώζζπφθμο, ν Οξέζηεο γηα λα μεθχγεη απφ ηηο Βξηλχεο θαηέθπγε ζηνλ καληείν ησλ Αειθψλ θαη κε ππφδεημε ηνπ Ώπφιισλα πήγε ζηελ Ώζήλα θαη δηθάζηεθε απφ ηνπο ζενχο γηα κεηξνθηνλία ζηνλ Άνεζμ Πάβμ, φπνπ κε ηελ βνήζεηα ηεο Ώζελάο θαη ηνπ Ώπφιισλα αζσψζεθε. Ο Οξέζηεο θαηαδησθφκελνο απφ ηηο Βξηλχεο, δηθάδεηαη ζηνλ Άξεην Πάγν γηα κεηξνθηνλία

΢χκθσλα κε ηελ ηξαγσδία ηνπ Εθζβέκεζα εκ Σαφνμζξ ηνπ Βονζπίδδ, ν Οξέζηεο δησθφκελνο απφ ηηο Βξηλχεο, έθηαζε ζηελ Σαπξίδα, απφ φπνπ – γηα λα εμηιεσζεί - έπξεπε λα πάξεη ην μφαλν ηεο Άξηεκεο θαη λα ην κεηαθέξεη ζηελ Ώηηηθή. ΢ηελ Σαπξίδα ππήξρε ε ζπλήζεηα ηεο ζπζίαο ησλ μέλσλ ζην βσκφ ηεο Άξηεκεο θαη ν Οξέζηεο θηλδχλεςε λα ζπζηαζηεί, αιιά ηνλ έζσζε ε αδειθή Εθηγέλεηα πνπ ππεξεηνχζε σο ηέξεηα ηεο ζεάο. Δ Εθηγέλεηα άξπαμε ην μφαλν θαη κε ηνλ Οξέζηε ην εγθαηέζηεζαλ ζηελ ΐξαπξψλα, φπνπ εγθαηληάζηεθε ε ιαηξεία ηεο ΐναονςκίαξ Ώνηέιζδμξ. Λπηξσκέλνο απφ ηηο Βξηλχεο, ν Οξέζηεο πήγε ζηνπο Αειθνχο φπνπ παληξεχηεθε ηελ Βξκηφλε. Βπίζεο πάληξεςε ηελ Διέθηξα κε ηνλ Ππιάδε. Οξέσλ (Αηα) Ώκπειφθεπνη : Δ νδφο απηή είλαη αθηεξσκέλε ζηα ΋νδ, ηα βνπλά ηεο Βιιάδαο. Τπάξρεη θαη ε άπνςε φηη ε νλνκαζία είλαη Χνεχκ θαη αθνξά ζηνπο Χξενχο, ην γξαθηθφ παξαιηαθφ ρσξηφ ηεο Βχβνηαο. Οξζνδνμίαο (πιαηεία) (Αηα) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ ιέμε Ονεμδμλία πξνέξρεηαη απφ ηηο ιέμεηο μνεή δυλα θαη ζεκαίλεη ηελ ζσζηή ζθέςε ή πίζηε. Γεληθψο ε Οξζνδνμία είλαη ην ρξηζηηαληθφ δφγκα ηεο Ώλαηνιηθήο Βθθιεζίαο πνπ παξέκεηλε κεηά ηελ απνκάθξπλζε ηεο Βθθιεζίαο ηεο Ρψκεο (Καζνιηθήο) απφ ηελ εληαία Βθθιεζία ην 1054. ΢ηελ Ώλαηνιηθή Οξζφδνμε Βθθιεζία αλήθνπλ θπξίσο νη Έιιελεο θαη νη ΢ιάβνη. Οξίσλ (Αηα) Ά. Κπςέιε : Δ νδφο Ονίςκ βξίζθεηαη ζηα υνζα δήκσλ Ώζήλαο-Γαιαηζίνπ. Οξιάλδνπ (Βπα-Πνι) Κάησ Παηήζηα : * Ο Εςάκκδξ Ονθάκδμξ ήηαλ θαξαβνθχξεο ησλ ΢πεηζψλ θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε δηέζεζε αξθεηά απφ ηα πινία ηνπ γηα ηνλ αγψλα. Ήηαλ πξφεδξνο ηνπ ΐνπιεπηηθνχ ηεο Βζλνζπλέιεπζεο ηνπ Άξγνπο. Σν 1823 ήηαλ έλαο απφ ηνπο δηαπξαγκαηεπηέο ηνπ δαλείνπ ηεο Ώλεμαξηεζίαο, πξάγκα γηα ην νπνίν ζπθνθαληήζεθε αξγφηεξα.

360

* Ο Ώκαζηάζζμξ Κ. Ονθάκδμξ (1816-82) απφ ηηο ΢πέηζεο ήηαλ γξακκαηέαο ηεο Καγθειαξίαο επί Καπνδίζηξηα. Βπίζεο έγξαςε ην ηζηνξηθφ έξγν Ναοηζηά – Δ ζζημνία ηςκ κήζςκ Όδναξ, ΢πεηζχκ, Φανχκ ηαηά ηδκ εθθδκζηή επακάζηαζδ. * Ο Ώκαζηάζζμξ Ονθάκδμξ (1887-1979) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αξρηηέθηνλαο-αξραηνιφγνο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη αθαδεκατθφο. Ώλαζηήισζε πνιιά αξραία θαη βπδαληηλά κλεκεία (λαφο ηεο Νίθεο, θηίζκαηα ηνπ Μπζηξά, ηεο ΢ηθπψλαο, ηεο Μεζζήλεο θαη άιια). Έγξαςε βηβιία ζρεηηθά κε ηελ αξρηηεθηνληθή θαη ηα βπδαληηλά κλεκεία. Οξιψθ (Πξν) Κνπθάθη : Βπψλπκν νηθνγέλεηαο Ρψζσλ επγελψλ: * Ο ζηξαηεγφο Γνδβυνζμξ Γνδβμνίεαζηξ Ονθχθ ((1734-83) νξγάλσζε ζπλνκσζία κε απνηέιεζκα λα εθζξνλίζεη ηνλ ηζάξν Πέηξν Γ’ θαη λα ελζξνλίζεη ηελ Ώηθαηεξίλε ΐ’. * Ο Ώθέλζμξ Γνδβμνίεαζηξ Ονθχθ (1737-1809) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκεηείρε ζηε ζπλνκσζία θαη ζηξαγγάιηζε κε ηα ρέξηα ηνπ ηνλ ηζάξν Πέηξν. Ήηαλ έλαο απφ ηνπο εξαζηέο ηεο ηζαξίλαο Ώηθαηεξίλεο. Ώξγφηεξα σο λαχαξρνο θαηέπιεπζε ζηα ειιεληθά παξάιηα, μεζήθσζε ηνπο Έιιελεο ζε επαλάζηαζε (1770 – Οξισθηθά), αιιά ηνπο εγθαηέιεηςε, κε απνηέιεζκα ε επαλάζηαζε λα θαηαζηαιεί αηκαηεξά απφ ηνπο Σνχξθνπο. * Ο Θευδςνμξ Γνδβμνίεαζηξ Ονθχθ, αδειθφο ησλ πξνεγνχκελσλ, ζπκκεηείρε θαη απηφο ζηε ζπλσκνζία θαηά ηνπ ηζάξνπ, φπσο θαη ζηελ ππνθίλεζε ησλ Βιιήλσλ ζε εμέγεξζε, * Ο Ώθέλζμξ Θεμδχνμαζηξ Ονθχθ (1787-1862) λφζνο γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκεηείρε ζηνπο πνιέκνπο θαηά ηνπ Ναπνιένληα θαη θαηά ησλ Σνχξθσλ. Ήηαλ απφ ηνπο δηπισκάηεο πνπ ππφγξαςαλ ηελ αλαγλψξηζε ηεο ειιεληθήο αλεμαξηεζίαο. Οξκελίνπ (Εζη) Ειίζηα : Σν Ονιήκζμκ ή Ονιίκζμκ ή Ονιέκζμκ, ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μαγλεζίαο Θεζζαιίαο, πξσηεχνπζα ησλ Ώηνιέσλ. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ ΋νιεκμ, εγγνλφ ηνπ Ήιηνπ θαη παηέξα ηνπ Ώκχληνξα. Οξθαλίδνπ (Βπη) Λακπξηλή : * Ο βνηαλνιφγνο Θευδςνμξ Ονθακίδδξ (1816-98) θαζεγεηήο θαη πξχηαλεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο, έζεζε ηηο βάζεηο ηεο επηζηήκεο ηεο βνηαληθήο ζηελ Βιιάδα. Αεκηνχξγεζε πινχζηα ζπιινγή ειιεληθψλ θαη μέλσλ θπηψλ θαη αλαθάιπςε πελήληα λέα είδε. Βπίζεο ζπλέβαιε ζηε δεκηνπξγία ησλ πξψησλ πάξθσλ ηεο Ώζήλαο. Παξάιιεια αζρνιήζεθε θαη κε ηελ πνίεζε * Ο γηαηξφο Αδιήηνζμξ Ονθακίδδξ (1820-98) θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, πξνζέθεξε ζεκαληηθέο ππεξεζίεο θαηά ηελ επηδεκία ηεο ρνιέξαο ζηελ Ώζήλα ην 1854. Οξθαλνχ (Λνγ) Νεάπνιε : Ο Μζπαήθ Ονθακυξ (1846-84) απφ ηελ Κεθαιιελία, ήηαλ ζπγγξαθέαο. Έγξαςε έξγα ζρεηηθά κε ηε δσή ησλ θαηαδίθσλ ηεο ΢ηβεξίαο. Ο Οξθέαο κε ηε ιχξα ηνπ

Οξθέσο (Μπζ) ΐνηαληθφο : Ο Ονθέαξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο κεγάινπο κνπζηθνχο, πνηεηέο, κχζηεο θαη ηεξείο ηεο κπζνινγίαο. ΢ηε Θξάθε ιαηξεπφηαλ σο ζεφο θαη ηα Ονθζηά Μοζηήνζα νλνκάζηεθαλ έηζη απφ απηφλ. Αίδαμε ζηνπο αλζξψπνπο ηε γξαθή, ηε θαξκαθεπηηθή θαη ηε γεσξγία. Θεσξείηαη απηφο πνπ ηειεηνπνίεζε ηε ιχξα, δψξν ηνπ Ώπφιισλα, ν νπνίνο θαη ηνλ δίδαμε κνπζηθή. ΋ηαλ ν Οξθέαο έπαηδε, ηα δψα γνεηεχνληαλ θαη καδεχνληαλ γχξσ ηνπ, ηα ζεξία εκέξεπαλ, ηα ςάξηα πεδνχζαλ ζηνλ αέξα γηα λα ηνλ αθνχζνπλ, ε ξνή ησλ πνηακψλ ζηακαηνχζε, αθφκα θαη ηα δέληξα έζθπβαλ πξνο ην κέξνο ηνπ, καγεκέλα απφ ηε κνπζηθή ηνπ. Ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θξάθεο Οηάγξνπ θαη κηαο Μνχζαο, ηεο Καιιηφπεο (ή ηεο Κιεηνχο). Ήηαλ ζχδπγνο ηεο Νχκθεο Βονοδίηδξ θαη παηέξαο ηνπ ήξσα ηεο Ώηηηθήο Λέσ. ΢πκκεηείρε ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία επεηδή ν Κέληαπξνο Υείξσλ είρε πεη ζηνλ Εάζνλα φηη κφλν κε ηε βνήζεηα ηνπ Οξθέα ζα πεξλνχζαλ απφ ηηο ΢εηξήλεο, πνπ 361

θαηνηθνχζαλ ζε ηξία λεζάθηα θαη κε ηα φκνξθα ηξαγνχδηα ηνπο ηξαβνχζαλ θνληά ηνπο πεξαζηηθνχο λαπηηθνχο θαη ηνπο έηξσγαλ. ΋ηαλ ε Ώξγψ πέξαζε απφ θεη ν Οξθέαο έπαημε κε ηε ιχξα ηνπ αθφκα πην φκνξθε κνπζηθή, ζθεπάδνληαο ηνλ ηξαγνχδη ησλ ΢εηξήλσλ. ΋ηαλ ε γπλαίθα ηνπ Βπξπδίθε πέζαλε απφ δάγθσκα θηδηνχ, ν πεξίιππνο Οξθέαο έπαημε ηφζν ιππεηεξά θαη ζξελεηηθά ηξαγνχδηα, πνπ νη ζενί ζπγθινληζκέλνη απφ ηνλ πφλν ηνπ, ηνλ ζπκβνχιεςαλ λα θαηέβεη ζηνλ Άδε. Πξάγκαηη ηα ηξαγνχδηα ηνπ ζπγθίλεζαλ αθφκα θαη ηνλ Κέξβεξν, ηα βαζαληζηήξηα ησλ θνιαζκέλσλ ζηακάηεζαλ θαη νη ζθηέο πεξηθχθισζαλ ηνλ Οξθέα γηα λα ηνλ αθνχζνπλ. Μεηά απ’ απηά, ν Πινχησλ θαη ε Πεξζεθφλε δέρζεθαλ ηελ επηζηξνθή ηεο Βπξπδίθεο ζηε γε κε ηνλ φξν, ν Οξθέαο λα κε γπξίζεη λα δεη ηε γπλαίθα ηνπ πξηλ πεξάζνπλ ηηο πχιεο ηνπ Άδε. Ο Οξθέαο φκσο βηάζηεθε λα δεη μαλά ηελ αγαπεκέλε ηνπ, γχξηζε θαη θνίηαμε ηελ Βπξπδίθε. Δ αζέηεζε ηνπ φξνπ απφ ηνλ Οξθέα, είρε σο απνηέιεζκα ηελ νξηζηηθή επηζηξνθή ηεο γπλαίθαο ηνπ ζηνλ Κάησ Κφζκν. Μεηά ηελ απψιεηα ηεο Βπξπδίθεο ν Οξθέαο απαξλήζεθε νξηζηηθά ηνλ έξσηα ησλ γπλαηθψλ θαη είρε κφλν άληξεο εξαζηέο. Σνπ απνδίδεηαη φηη εηζήγαγε ηνλ αληξηθφ έξσηα ζηε Θξάθε. Γηα ην ηέινο ηνπ ππάξρνπλ δηάθνξεο εθδνρέο. Δ πξψηε αλαθέξεη φηη απηνθηφλεζε. Δ δεχηεξε φηη δηακειίζηεθε απφ Μαηλάδεο γηαηί είρε εγθαηαιείςεη ηε ιαηξεία ηνπ Αηνλχζνπ ζηε Θξάθε. Καη ε ηξίηε φηη δνινθνλήζεθε απφ ηηο γπλαίθεο ηεο Θξάθεο, γηαηί νη άληξεο ηνπο ηηο εγθαηέιεηςαλ πξνηηκψληαο ηνλ νκνθπιηθφ έξσηα πνπ ηνπο δίδαμε ν Οξθέαο. ΋ηαλ πέζαλε ε ςπρή ηνπ ελψζεθε ζηνλ Άδε καδί κε απηήλ ηεο αγαπεκέλεο ηνπ Βπξπδίθεο. Δ ιχξα ηνπ κεηαθέξζεθε απφ ηηο Μνχζεο ζηνλ Οπξαλφ θαη έγηλε αζηεξηζκφο. ΋ζζεο (Γεσ) Κνισλφο : Δ ΋ζζα ή Κίζζααμξ είλαη βνπλφ ηεο Θεζζαιίαο παξαθιάδη ηνπ νπνίνπ είλαη ην Πήιην. Δ ΋ζζα ρσξίδεηαη απφ ηνλ ΋ιπκπν απφ ηα Σέκπε. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ην Πήιην ήηαλ ε θαηνηθία ησλ Κεληαχξσλ. Οζηξφβνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : ΋ζηνμαμ είλαη ε παιηά νλνκαζία ηεο θσκφπνιεο ηεο Έδεζζαο Άξληζζαο. ΢ηελ πεξηνρή απηή έγηλε αηκαηεξή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ην 1912. Βθεί θνληά βξίζθεηαη θαη ε ιίκλε Οζηνυαμο, ε βαζχηεξε ηεο Βιιάδαο. Οηξπλέσλ (Εζη) Θεζείν : Οηνοκείξ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ δήκνπ Οηξπλέσλ ηεο Ώηηηθήο. Λιθογπαθία ηος Emile Bayard, με ηην ηπωίδα ηων Ώεθίςκ Σιηίκα

Οπγθψ ΐίθησξνο (Πξν)

Πιαηεία ΐάζεο : Ο ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο ΐίηηςν Οοβηχ (Victor Hugo 180285), ήηαλ κεγάινο Γάιινο ζπγγξαθέαο ηνπ 19νπ αηψλα. Ξεθίλεζε ηε ζηαδηνδξνκία ηνπ γξάθνληαο πνίεζε θαη ζεαηξηθά έξγα (Κνυιαεθ, Βνκάκδξ). Σν 1831 κε ην κπζηζηφξεκα Δ Πακαβία ηςκ Πανζζίςκ, γλσξίδεη ηελ θαηαμίσζε θαη εθιέγεηαη κέινο ηεο Ώθαδεκίαο. Τπνζηήξημε ηνλ Λνπδνβίθν-Ναπνιένληα ζηελ αλάξξεζή ηνπ ζηελ πξνεδξία ηεο Αεκνθξαηίαο, αιιά φηαλ απηναλαθεξχρζεθε απηνθξάηνξαο, ζηξάθεθε κε κέλνο ελαληίνλ ηνπ θαη γηα λα απνθχγεη ηε ζχιιεςε θαηέθπγε ζην ΐέιγην. ΢ηε δηάξθεηα ηεο εμνξίαο ηνπ έγξαςε δπν πνιηηηθά καληθέζηα ελάληηα ζην Ναπνιένληα ηνλ νπνίν νλφκαδε Μζηνυ. Ο ραξαθηεξηζκφο απηφο (ζε αληηδηαζηνιή κε ηνλ Μεγάιν) ζα κείλεη σο πξνζσλχκην ζηνλ Ναπνιένληα Γ’. Παξάιιεια έγξαςε ηελ Εζημνία εκυξ εβηθήιαημξ ζην νπνίν εμηζηνξεί ηα γεγνλφηα ηεο επνρήο. Σν 1862 θπθινθφξεζε ην ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ Οζ Άεθζμζ πνπ αγαπήζεθε πνιχ απφ ηα ιατθά ζηξψκαηα θαη ραξαθηεξίζηεθε σο ην ημζκςκζηυ εοαββέθζμ. ΢ην βηβιίν απηφ, κέζα απφ ηελ εμηζηφξεζε ελφο κεγάινπ έξσηα, παξαζέηεη ηε γαιιηθή ηζηνξία κηζνχ αηψλα. Ο πάπαο φκσο, ην θαηαρψξηζε ζην Index.

362

Σν 1870 κε ηελ αλαθήξπμε ηεο Σξίηεο Αεκνθξαηίαο επηζηξέθεη ζην Παξίζη θαη ην 1876 αλαθεξχζζεηαη ηζφβηνο γεξνπζηαζηήο. Σελ 1ε Ενπλίνπ 1885, δπν εθαηνκκχξηα Γάιινη ζπλφδεςαλ ην λεθξφ κεγάιν ζπγγξαθέα, απφ ηελ Ώςίδα ηνπ Θξηάκβνπ σο ην Πάλζενλ. Ο Οπγθψ ππήξμε απφ ηνπο έλζεξκνπο θηιέιιελεο, έγξαςε πνηήκαηα εκπλεπζκέλα απφ ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21: Νααανίκμ, Βκεμοζζαζιυξ, Κακάνδξ, Βθθδκυπμοθμ θαη άιια. ΟπΎιιηακ Κηλγθ (Πνι) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : βιέπε Κζκβη ΟοΎθθζαι Οχκπιηαλεο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Δ Οφιπθζακδ είλαη ρσξηφ ηεο ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο (ΠΓΑΜ) ζην νπνίν έγηλαλ ζθνδξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ ην 1913. Οπξάλε Κψζηα (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο Κχζηαξ Οονάκδξ (ςεπδψλπκν ηνπ Κσλζηαληίλνπ Νηάξρνπ, 1890-1913) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ήηαλ πνηεηήο, πεδνγξάθνο θαη δεκνζηνγξάθνο. Βξγάζηεθε ζε πνιιέο εθεκεξίδεο θαη έγξαςε ηαμηδησηηθά βηβιία. Αεκνζίεπζε πνηήκαηά ηνπ ζε δεθάδεο πεξηνδηθά. ΢χδπγφο ηνπ ήηαλ ε Βιέλε Οπξάλε γλσζηή κε ην ςεπδψλπκν Άιθεο Θξχινο. Γελ νθειεί λα θαξηεξάο: αλ είλαη λα ΄ξζεη, ζε λα ΄ξζεί. Κιεηζηά φια λα ‘λαη, ζα ηε δεηο έμαθλα κπξνο ζνπ λα βξεζεί θη αλνίγνληαο ηα κπξάηζα ηεο πξψηε ζα ζ’ αγθαιηάζεη΄ εηδέ θη αλ έρεηο θσηεηλφ ην ζπίηη γηα λα ηε δερηείο θαη ζαλ θαλεί, ηξέμεηο ζ’ απηήλ θαη κπξνο ζηα πφδηα ηεο ζπξζείο, αλ είλαη λα ΄ξζεη, ζε λα ΄ξζεί - αιιηψο ζα πξνζπεξάζεη!… Κψζηα Οπξάλε : Αμκ Κζπχηδξ Ο Κψζηαο Οπξάλεο

Οπξαλνχ Νηθεθφξνπ (ΐπδ) Λπθαβεηφο : Ο Νζηδθυνμξ

Οονακυξ (10νο-1νο αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηνπ απηνθξάηνξα ΐαζηιείνπ ΐ’ ΐνπιγαξνθηφλνπ θαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζηξαηησηηθνχο ηεο επνρήο ηνπ. Αηνξίζηεθε Αμιέζηζπμξ ηςκ ζπμθχκ ηδξ Αφζδξ δειαδή ήηαλ επηθεθαιήο ησλ επξσπατθψλ ζηξαηεπκάησλ ηνπ ΐπδαληίνπ. Δ ζεκαληηθφηεξε επηηπρία ηνπ ήηαλ ε λίθε ηνπ επί ησλ ΐνπιγάξσλ ζην ΢πεξρεηφ πνηακφ. Δ λίθε απηή απνδείρζεθε θαζνξηζηηθή θαη ηελ ηειηθή ππνηαγή ηνπ θξάηνπο ησλ ΐνπιγάξσλ ζηελ βπδαληηλή απηνθξαηνξία. Οπξαλνππφιεσο (Γεσ) Λακπξηλή : Δ Οονακμφπμθδ είλαη παξαζαιάζζην ρσξηφ ηεο Υαιθηδηθήο, ν ηειεπηαίνο θνζκηθφο ζηαζκφο πξηλ ηελ είζνδν ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο. Οθηνχληνο (Εζη) Πεξηζζφο : Δ Οθζμφξ ή Οθζμφκηα ήηαλ αξραία ειιεληθή πφιε ζηελ πεξηνρή ηνπ Πφληνπ. Μέρξη ην 1923 είρε ζεκαληηθφ πνζνζηφ Βιιήλσλ θαηνίθσλ, νη νπνίνη ππνρξεψζεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ ζηε Βιιάδα. ΋ρεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ΋πδ είλαη βνπλφ ηεο λφηηαο Βχβνηα θαη θαηαιήγεη ζηε αθξσηήξην Καθεξέαο

363

Παγαλέιε (Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο δεκνζηνγξάθνο θαη ινγνηέρλεο ΢πφνμξ Παβακέθδξ (1852-1933) απφ ηε Μχθνλν, ζπλεξγάζηεθε κε πνιιέο εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά ηεο Ώζήλαο θαη άιισλ πφιεσλ. Αηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη πξφμελνο ηεο Βιιάδαο ζηε ΐνπιγαξία. Έγξαςε ζηελ θαζαξεχνπζα αξθεηά βηβιία κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Ονθεφξ ηαζ Βονοδίηδ, Δνχ ηαζ Λέακδνμξ, ΐνμφημξ μ παζδμηηυκμξ, Σμ άθια ηδξ ΢απθμφξ θ.ά. Παγαζψλ (Εζη) ΢επφιηα : Παβαζαί ήηαλ ην φλνκα αξραίαο παξάιηαο πφιεο ηεο Μαγλεζίαο, ζηελ νπνία νθείιεηαη θαη ην φλνκα ηνπ Παγαζεηηθνχ Κφιπνπ. Βθεί λαππεγήζεθε ε Ώξγψ θαη απφ θεη μεθίλεζε ε Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. Σνλ 3ν π.Υ. αηψλα ν Αεκήηξηνο ν Πνιηνξθεηήο ίδξπζε ηελ πφιε ηεο Αεκεηξηάδαο ζηελ νπνία ελζσκαηψζεθαλ θαη νη Παγαζέο. Παγγαίνπ (Γεσ) ΐνηαληθφο : Σν Παββαίμ είλαη βνπλφ πνπ εθηείλεηαη αλάκεζα ζηνπο λνκνχο ΢εξξψλ θαη Καβάιαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ππήξραλ εθεί κεηαιιεία ρξπζνχ θαη αξγχξνπ ηα νπνία εθκεηαιιεχηεθαλ νη Μαθεδφλεο βαζηιηάδεο. Πάγθα Ε. (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Ο εζληθφο επεξγέηεο Εςάκκδξ Πάβηαξ ή Μπάβηαξ (1814-95) απφ ηελ Ήπεηξν, απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία απφ επηρεηξήζεηο. Ίδξπζε ηα μελνδνρεία Μπάβηεζμκ θαη Μ. Ώθέλακδνμξ ζηελ Οκφλνηα θαη θιεξνδφηεζε φιε ζρεδφλ ηελ πεξηνπζία ηνπ ζην ειιεληθφ θξάηνο. Παγθάθε (Βπα) Νένο Κφζκνο : ΋λνκα δπν αδειθψλ αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Κέα, ησλ Βθεοεενίμο θαη Αδιδηνίμο Παβηάηδ. Παγθξαηίνπ (πιαηεία) (Εζη) Παγθξάηη : * ΢ηελ αξραηφηεηα ην παβηνάηζμκ ήηαλ έλα ζεακαηηθφ θαη δεκνθηιέο νιπκπηαθφ άζιεκα, ζπλδπαζκφο πάιεο θαη ππγκαρίαο. * Σν Παβηνάηζ είλαη ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο, θνληά ζην ΢ηάδην θαη ζπλνξεχεη κε ηελ Καηζαξηαλή θαη ηνλ ΐχξσλα. Πήξε ην φλνκά ηνπ απφ έλα ηεξφ ηνπ Παγθξαηίνπ Δξαθιή πνπ βξηζθφηαλ εθεί θαηά ηελ αξραηφηεηα. Ο ΢ηέθαλνο Πάδνβαο

Πάδνβα (Πνι) Θεζείν : Ο λνκνκαζήο θαη πνιηηηθφο ΢ηέθακμξ Πάδμααξ (1807-72) απφ ηελ Κέξθπξα, δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη πξφεδξνο ηεο ηειεπηαίαο Ενλίνπ ΐνπιήο. Ήηαλ ν εηζεγεηήο ηνπ ςεθίζκαηνο ηεο έλσζεο ησλ Βπηαλήζσλ κε ηελ Βιιάδα θαη ακέζσο κεηά δηεηέιεζε κέινο ηεο ΐνπιήο ησλ Βιιήλσλ. Παηαληέσλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Οη Παζακείξ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ δήκνπ Παηαλίαο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο. Παηάλσλ (Εζη) Άλσ Κπςέιε : Ο Παζάκ (παζάκαξ) ήηαλ ζξεζθεπηηθφ ηξαγνχδη ιαηξεπηηθνχ ραξαθηήξα, πνπ ην έςαιαλ ρνξεπηέο-ηξαγνπδηζηέο σο επραξηζηήξην χκλν πξνο ηνλ Ώπφιισλα θαη πξνο άιινπο ζενχο ή ήξσεο. ΢ηαδηαθά ν παηάλαο εμειίρζεθε ζε ζξηακβηθφ ηξαγνχδη, κεηά απφ θάπνηα επράξηζηε εμέιημε ή λίθε (παξφκνην κε ην ζεκεξηλφ εκβαηήξην). ΢εκαληηθνί πνηεηέο παηάλσλ ήηαλ ν Πίλδαξνο, ν ΢ηκσλίδεο, ν Ώιθκάλαο, ν Ώηζρχινο, ν ΢νθνθιήο θαη άιινη. Παίδσλ (πιαηεία) (Αηα) Γνπδί : Ο πιαηεία Παίδςκ πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηα παηδηά πνπ λνζειεχνληαη ζηα δπν θνληηλά Ννζνθνκεία Παίδσλ. Παησλίνπ (Ώξρ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : * Ο γιχπηεο Παζχκζμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Υαιθηδηθή, γλσζηφο θπξίσο γηα ην άγαικα ηεο θηεξσηήο Νίθεο πνπ βξηζθφηαλ ζηελ Οιπκπία θαη ήηαλ αθηέξσκα ησλ Μεζζελίσλ θαη ησλ Ναππαθηίσλ ζηε ζεά Νίθε γηα ηε λίθε ηνπο θαηά ησλ ΢παξηηαηψλ.

364

* Ο αξρηηέθηνλαο Παζχκζμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Έθεζν, ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ επίζεο αξρηηέθηνλα Αεκήηξην γηα ηελ απνπεξάησζε ηνπ λανχ ηεο Βθεζίαο Ώξηέκηδαο. Βπίζεο ζπλεξγάζηεθε γηα ηελ θαηαζθεπή ηνπ λανχ ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αηδχκνπο ηεο Μηιήηνπ. Παιαηνιφγνπ Κσλζη. ΢ηαζκφο Λαξίζεο : βιέπε Κςκζηακηίκμο Παθαζμθυβμο Παιαηνιφγνπ Μπεληδέινπ (Πξν) Μεηξφπνιε : Ο Μπεκζγέθμξ Παθαζμθυβμξ (1790-1868) θαηαγφηαλ αξρνληηθή νηθνγέλεηα ηεο Ώζήλαο. Σν 1821 ήηαλ έλαο απφ ηνπο δεκνγέξνληεο ηεο Ώζήλαο. Μφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε νη Σνχξθνη ζπλέιαβαλ ηνπο πξφθξηηνπο ηεο Ώζήλαο θαη ηνπο εθηέιεζαλ. ΋κσο ν Μπεληδέινο αλ θαη ζπλειήθζε, θαηφξζσζε λα ην ζθάζεη. Παιαηψλ Παηξψλ Γεξκαλνχ (Θξε-Βπα) Παλεπηζηήκην : Ο κεηξνπνιίηεο Παθαζχκ Παηνχκ Γενιακυξ Γ’ (1771-1826) απφ ηε Αεκεηζάλα κπήζεθε ην 1818 ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Παξά ηηο επηθπιάμεηο ηνπ γηα ην ρξφλν έλαξμεο ηεο επαλάζηαζεο, αθνζηψζεθε ζηελ επηηπρία ησλ ζθνπψλ ηεο. Σνπ απνδίδεηαη ν ζξχινο φηη απηφο επιφγεζε ην ιάβαξν ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Ώγία Λαχξα, πξάγκα πνπ δελ επηβεβαηψζεθε πνηέ απφ ηζηνξηθή πεγή,. ΢πκκεηείρε ζηελ πξψηε Βζλνζπλέιεπζε θαη δηεχζπλε ηηο εξγαζίεο ηεο ηξίηεο. Πέζαλε ζην Ναχπιην. Παιακά Κσζηή (νδφο & πιαηεία) (Λνγ) Κππξηάδνπ & Ώθαδεκίαο : Ο Κςζηήξ Παθαιάξ (1859-1943) απφ ην Μεζνιφγγη, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζχγρξνλνπο Έιιελεο πνηεηέο, γλσζηφο σο εεκζηυξ πμζδηήξ. Γξάθηεθε ζηε λνκηθή ζρνιή, αιιά γξήγνξα ηελ εγθαηέιεηςε θαη αθνζηψζεθε ζηε ινγνηερλία. Με ην θίιν ηνπ, επίζεο πνηεηή Γεψξγην Αξνζίλε άξρηζαλ λα γξάθνπλ ζε αζελατθέο εθεκεξίδεο θηινινγηθά άξζξα, θξηηηθέο, ρξνλνγξαθήκαηα, δηεγήκαηα θαη πνηήκαηα. Ήηαλ απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο θαζηέξσζεο ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο. Έγξαςε ηνλ χκλν ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ ηνπ 1896 θαη απφ ην 1926 ήηαλ αθαδεκατθφο θαη αξγφηεξα πξφεδξνο ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Ο ζάλαηφο ηνπ ην 1943 ή έδσζε ηελ αθνξκή ζε ρηιηάδεο ιανχ λα παξαθνινπζήζνπλ ηελ θεδεία ηνπ, ηξαγνπδψληαο κπξνζηά ζηνπο Γεξκαλνχο θαηαθηεηέο ηνλ εζληθφ χκλν. Ο Κσζηήο Παιακάο

Ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο, εθηφο απφ πνίεζε έγξαςε ζέαηξν, πεδνγξαθήκαηα, θξηηηθή θαη δνθίκηα. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Ίαιαμζ ηαζ ακάπεζημζ, Σάθμξ, Δ αζάθεοηδ γςή, Ο δςδεηάθμβμξ ημο Γφθημο, Δ θθμβένα ημο ααζζθζά, ΐςιμί, Οζ κφπηεξ ημο Φήιζμο θαη άιια. Αξραίν πλεχκ’ αζάλαην, αγλέ παηέξα ηνπ σξαίνπ, ηνπ κεγάινπ θαη η’ αιεζηλνχ, θαηέβα, θαλεξψζνπ θη άζηξαςε εδψ πέξα ζηε δφμα ηεο δηθήο ζνπ γεο θαη η’ νπξαλνχ. Κσζηή Παιακά : Ο Οθοιπζαηυξ φικμξ

Παιακεδίνπ (Εζη) Κνισλφο-Ώθαδεκία Πιάησλνο : Σν Παθαιήδζ είλαη θξνχξην ζην Ναχπιην. Υηίζηεθε ηνλ 1687 απφ ηνπο ΐελεηνχο φηαλ θαηέιαβαλ απφ ηνπο Σνχξθνπο έλα ιφθν χςνπο 216 κέηξσλ. Δ πξφζβαζε ζην θξνχξην γίλεηαη απφ κηα ζθάια 999 ζθαινπαηηψλ. Καηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 νη Σνχξθνη είραλ νρπξσζεί ζην Παιακήδη ην νπνίν φπσο θαηαιήθζεθε κεηά απφ ζθιεξέο κάρεο. Μεηά ηελ επαλάζηαζε ρξεζηκνπνηήζεθε σο θπιαθή. Παιακήδνπ Ρήγα (Βπα) Φπξξή : Ο Ρήβαξ Παθαιήδδξ (1794-1872) απφ ηελ Σξίπνιε ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21 θαη πνιηηηθφο. Πνιέκεζε ζην ΐαιηέηζη, ζηα Αεξβελάθηα, ζηελ Σξίπνιε θαη ζην Ναχπιην. ΢πκκεηείρε ζε φιεο ηηο Βζλνζπλειεχζεηο θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε γεξνπζηαζηήο, ππνπξγφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο.

365

Παιάζθα Λ. (΢ηξ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Ο Λεςκίδαξ Παθάζηαξ (1819-80) απφ ηα Γηάλλελα ήηαλ γηνο ηνπ αγσληζηή ηνπ ’21 Υνήζημο Παθάζηα. Ο Λεσλίδαο ππεξέηεζε πνιεκηθφ λαπηηθφ. ΢πλφδεςε ηνλ ΋ζσλα ζηελ εμνξία ηνπ θαη φηαλ επέζηξεςε δηεηέιεζε ππνπξγφο Ναπηηθψλ. Πξνο ηηκή ηνπ ην θέληξν εθπαίδεπζεο λαπηψλ νλνκάδεηαη Παθάζηαξ. Παιηγγελεζίαο (Ρνκ) Λπθαβεηηφο : Δ ιέμε παθζββεκεζία ζεκαίλεη ηελ αλαγέλλεζε. Δ επαλάζηαζε ηνπ ΄21 πήξε ην φλνκα Παιηγγελεζία γηα λα ππνδειψζεη φηη ε Βιιάδα γελλήζεθε θαη πάιη. Παιιάδνο (Μπζ) Φπξξή : Παλλάρ ήηαλ πξνζσλπκία ηεο ζεάο Ώζελάο. Δ Ώζελά θαηά ηελ Γηγαληνκαρία ζθφησζε θαη έγδαξε ηνλ Γίγαληα Πάθθακηα. Με ην δέξκα ηνπ έθηηαμε ην ζψξαθά ηεο. Ώπφ ηελ πξάμε απηή ε ζεά νλνκάζηεθε Παθθάξ Ώεδκά. Άγαικα ηεο Παιιάδνο Ώζελάο έμσ απφ ηελ Ώθαδεκία Ώζελψλ

Πάιιαληνο (Μπζ) Πεηξάισλα : * Ο Πάθθαξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Παλδίνλα θαη αδειθφο ηνπ Λχθνπ θαη ηνπ Νίζζνπ. Παηέξαο 50 γησλ, γλσζηψλ σο Παθθακηζδχκ. Οη γηνη ηνπ επαλαζηάηεζαλ ελαληίνλ ηνπ Θεζέα, αιιά εηηήζεθαλ θαη ζθνηψζεθε ν Πάιιαο θαη νη πεξηζζφηεξνη απφ ηνπο Παιιαληίδεο. * Ο Πάθθαξ ήηαλ γηνο ηνπ Σηηάλα Κξείνπ θαη ηεο Βπξπβίαο, ζχδπγνο ηεο ΢ηπγφο θαη παηέξαο ηεο ΐίαο, ηνπ Κξάηνπο, ηεο Νίθεο θαη ηνπ Γήινπ. ΢θνηψζεθε απφ ηελ Ώζελά ε νπνία ηνλ ζθφησζε, ηνλ έγδαξε θαη κε ην ηνκάξη έθηηαμε ην ζψξαθά ηεο. * Ο Πάθθαξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο 50 γηνπο ηνπ βαζηιηάο ηεο Ώξθαδίαο Λπθάνλα πνπ ηηκσξήζεθαλ απφ ηνλ Αία φηαλ ηνπ έδσζαλ λα θάεη αλζξψπηλν θξέαο. Θεσξείηαη ν ηδξπηήο ηεο αξθαδηθήο πφιεο Παθθάκηζμ. Κφξε ηνπ ήηαλ ε Υξχζε, ζχδπγνο ηνπ Ααξδάλνπ. * Ο Πάθθαξ ήηαλ γηνο ηνπ Βπάλδξνπ απφ ηελ Ώξθαδία θαη αδειθφο ηεο Ρψκεο θαη ηεο Αχλαο. Ο Βχαλδξνο ίδξπζε έλα κηθξφ νηθηζκφ ζε έλα ιφθν ζηελ πεξηνρή ηεο Ρψκεο ζηνλ νπνίν έδσζε ην φλνκα Παθθακηίκμξ. Πάιιε Ώιεμ. (Λνγ) Γθχδε : Ο Ώθέλακδνμξ Πάθθδξ (1851-1935) απφ ηνλ Πεηξαηά, ήηαλ ιφγηνο, κεηαθξαζηήο θαη πνηεηήο θαη απφ ηνπο πξσηαγσληζηέο γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο δεκνηηθήο γιψζζαο ζηε ινγνηερλία. Μεηέθξαζε έξγα ηνπ ΢αίμπεξ, ηελ Ειηάδα θαη ηελ Καηλή Αηαζήθε (ε κεηάθξαζε απηή ήηαλ αθνξκή λα μεζπάζνπλ ηα πεξηβφεηα Βπαγγειηθά κε πνιινχο λεθξνχο θαη ηξαπκαηίεο). Βπίζεο έγξαςε δηεγήκαηα θαη πνίεζε. Παιεθαξίδε (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Βοαβυναξ Παθδηανίδδξ (1838-1957) ήηαλ αγσληζηήο ηεο Κχπξνπ. ΢πλειήθζε απφ ηνπο ΐξεηαλνχο λα κεηαθέξεη φπια θαη παξά ηηο δηακαξηπξίεο θαη ηηο εθθιήζεηο απφ φιν ηνλ θφζκν, εθηειέζηεθε ζε ειηθία κφιηο 19 εηψλ. Παιελαίσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Παθθδκείξ νλνκάδνληαλ νη θάηνηθνη ηνπ δήκνπ ηεο αξραίαο Ώηηηθήο Παιιήλεο. Παινπκπηψηε (Βπα) Γθχδε : Ο Λζάημξ Λζαηυπμοθμξ Παθμοιπζχηδξ απφ ηελ Παινχκπα Ώξθαδίαο ήηαλ νλνκαζηφο θιεθηαξκαηνιφο, ζπλερηζηήο καθξάο παξάδνζεο ηεο νηθνγέλεηάο ηνπ. Έπεζε απφ ηνπο πξψηνπο ζηελ Καξχηαηλα ζηηο 27 Μαξηίνπ 1821. Πακίζνπ (Γεσ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Πάιζζμξ είλαη φλνκα πνηακψλ ηεο Βιιάδαο ζηε Μεζζελία, ηελ Σξηθπιία, ηε Θεζζαιία, ηε Λαθσλία θαη αιινχ. Πακθίιεο (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Δ Παιθίθδ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Βπίδαπξν ήηαλ θηιφζνθνο θαη ηζηνξηνγξάθνο. Γλσζηφηεξν έξγν ηεο ηα ΢φιιεζηηα ζζημνζηά οπμικήιαηα ησλ νπνίσλ ζψδνληαη απνζπάζκαηα. Πακθίινπ (Ώξρ) Γνχβα : * Ο δηάζεκνο δσγξάθνο Πάιθζθμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώκθίπνιε ή ηε ΢ηθπψλα, ήηαλ ν αξρεγφο ηεο ΢ηθπσληθήο ζρνιήο δσγξαθηθήο θαη δάζθαινο ηνπ Ώπειινχ, ηνπ Μειάλζηνπ θ.ά. Έγξαςε θαη ζεσξεηηθά βηβιία δσγξαθηθήο.

366

* Ο γιχπηεο Πάιθζθμξ (4ν2-3νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Πξαμηηέιε θαη γλσζηφο απφ ην άγαικα ηνπ Ξελίνπ Αηφο πνπ δεκηνχξγεζε. * Ο Έιιελαο γηαηξφο θαη γξακκαηηθφο Πάιθζθμξ μ Ώθελακδνεφξ (1νο κ.Υ. αη.) έγξαςε ηα έξγα Κνδηζηή ηέπκδ θαη Λεζιχκ θαζψο ην Πενί βθςζζχκ ήημζ θέλεςκ, έλα ζεκαληηθφ ιεμηθφ κε ζπάληεο ιέμεηο. Σν έξγν απηφ απνηέιεζε ηε βάζε γηα ην Λελζηυ ημο Δζφπζμο ηνλ 2ν αη. Παλά (Βζλ-Βπα-Βπη-Λνγ) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Βπψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Κεθαιιελίαο, πνιιά κέιε ηεο νπνίαο δηαθξίζεθαλ ζε δηάθνξα πεδία: * Ο Γνδβυνζμξ Πακάξ ήηαλ νπιαξρεγφο θαηά ηελ αηπρή επαλάζηαζε ηνπ 1770. * Οη Βοαββέθδξ, Γενάζζιμξ, Πέηνμξ, Δθίαξ, Νζηυθαμξ, Πακαβήξ, Υανάθαιπμξ θαη ΢πονίδςκ Πακάξ έδξαζαλ θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21 ζηελ μεξά θαη ζηε ζάιαζζα. * Ο Βοζέαζμξ Πακάξ (1798-1868) δηεηέιεζε δηεπζπληήο ηεο Μεγάιεο ηνπ Γέλνπο ΢ρνιήο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε θαη αξγφηεξα ππεξέηεζε ζην ειιεληθφ ππνπξγείν Παηδείαο. * Ο Φςηεζκυξ Πακάξ (1832-1902) ήηαλ νθζαικίαηξνο, θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ. Βίλαη ζπγγξαθέαο άλσ ησλ 300 ηαηξηθψλ πξαγκαηεηψλ. * Ο Πακαβζχηδξ Πακάξ (1832-96) ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη πνηεηήο. Βπίζεο ήηαλ αξρεγφο ηνπ Ρηδνζπαζηηθνχ Κφκκαηνο ηεο Κεθαιιελίαο. * Ο δηπισκάηεο Αδιήηνζμξ Πακάξ (1855-1931), δηεηέιεζε ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ θαη αληηπξφζσπνο ηεο Βιιάδαο ζηηο πξψηεο ζπλειεχζεηο ηεο ΚηΒ Παλαγίδε (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Ώκδνέαξ Πακαβίδδξ (1934-56) ήηαλ αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ. ΢πλειήθζε θαη εθηειέζηεθε ζηηο 21 ΢επηεκβξίνπ 1956 κε απαγρνληζκφ καδί κε ηνπο Κνπηζφθηα θαη Μαπξνκκάηε. Ο Παλαγηψηαξνο ή Παλαγησηαξάο

Παλαγησηαξά (Βζλ) Γθχδε : Ο Πακαβζχηανμξ ή Πακαβζςνάξ

ΐεκεηζακάηδξ (18νο αη.) απφ ηε Μάλε, ήηαλ θεκηζκέλνο θιέθηεο. Σν 1779 εμφλησζε ηνπο Ώιβαλνχο ηεο Πεινπνλλήζνπ. Οη Σνχξθνη ηνλ θαηαδίσμαλ θαη ηνλ ππνρξέσζαλ λα θιεηζηεί ζε πχξγνπο ηεο Μάλεο. Μεηά απφ 12 κεξψλ πνιηνξθία, νη έγθιεηζηνη επηρείξεζαλ έμνδν, αιιά ζπλειήθζεζαλ θαη εθηειέζηεθαλ. Παλαγηψηνπ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κχπξηνο Ώκδνέαξ Πακαβζχημο (1928-56) ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ. ΢πλειήθζε θαη πέζαλε απφ ηα βαζαληζηήξηα ζηηο θπιαθέο Παλάγνπ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Υνοζυζημιμξ Πακάβμο ήηαλ αθφκα έλαο Κχπξηνο αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ. Γηα ηε δξάζε ηνπ θαηαδηθάζηεθε ζε ηζφβηα δεζκά. Παλαζελατθνχ (Αηα) Ώκπειφθεπνη : Ο Πακαεδκασηυξ Ώεθδηζηυξ ΋ιζθμξ (ΠΏΟ) είλαη αζιεηηθφ ζσκαηείν πνπ ηδξχζεθε ην 1908. Σν γήπεδφ ηνπ βξίζθεηαη ζηε Λεσθφξν Ώιεμάλδξαο, θνληά ζηελ νδφ πνπ θέξεη ην φλνκά ηνπ. Βίλαη έλα απφ ηα ηζρπξφηεξα αζιεηηθά ζσκαηεία ηεο Βιιάδαο θαη έρεη θαηαθηήζεη δεθάδεο ηίηινπο ζην πνδφζθαηξν, ζην κπάζθεη θαη ζηα ππφινηπα αζιήκαηα. Παλαζελαίσλ (Εζη) Θπκαξάθηα : Σα Πακαεήκαζα ήηαλ ε ζεκαληηθφηεξε γηνξηή ησλ Ώζελαίσλ πξνο ηηκή ηεο Ώζελάο. Υσξίδνληαλ ζηα Μζηνά (πνπ γίλνληαλ θάζε ρξφλν) θαη ζηα Μεβάθα Πακαεήκαζα πνπ πξαγκαηνπνηνχληαλ θάζε ηέζζεξα ρξφληα (ηνλ ηξίην ρξφλν ηεο Οιπκπηάδαο). Σα Μεγάια Παλαζήλαηα δηαξθνχζαλ 12 κέξεο θαη θαηά ηελ δηάξθεηά ηνπο πξαγκαηνπνηνχληαλ ζπζίεο, ιακπαδεδξνκίεο θαη αγψλεο (κνπζηθνί, ηππηθνί, ρνξηθνί, λαπηηθνί θαη άιινη). Καηά ηελ παξάδνζε ηα Παλαζήλαηα ηδξχζεθαλ απφ ηνλ Βξηρζφλην. Σελ επηκέιεηά ηνπο είραλ νη δέθα επψλπκνη άξρνληεο (έλαο απφ θάζε θπιή ησλ Ώζελαίσλ). Παλαίλνπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο Ώζελαίνο Πάκαζκμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δσγξάθνο, ζπγγελήο ηνπ Φεηδία. ΢πλεξγάζηεθε κε ηνλ Πνιχγλσην θαη ηνλ Μίθσλα γηα ηελ

367

δηαθφζκεζε δηαθφξσλ νηθνδνκεκάησλ θαη εηδηθφηεξα ηεο Πνηθίιεο ΢ηνάο, Βπίζεο δσγξάθηζε ηε βάζε ηνπ πεξίθεκνπ αγάικαηνο ηνπ Οιχκπηνπ Αία. Παλαηησιίνπ (Γεσ) Φηινπάππνπ : Σν Πακζηχθζμ ή Πακαζηςθζηυ είλαη βνπλφ ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο θαη βξίζθεηαη αλαηνιηθά ηνπ λνκνχ ζηα ζχλνξα κε ηελ Βπξπηαλία. Παλδίσλνο (Μπζ) Άλσ Παηήζηα : * Ο Πακδίςκ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο, γηνο ηνπ Βξηρζνλίνπ θαη ηεο Παζηζέαο, ζχδπγνο ηεο Γεπμίππεο θαη παηέξαο ηνπ Βξερζέα, ηνπ Κέθξνπα, ηεο Πξφθλεο θαη ηεο Φηινκήιαο. Καηά ηα ρξφληα ηνπ Παλδίνλα ε Αήκεηξα δίδαμε ζηνπο Ώζελαίνπο ηελ γεσξγία θαη ν Αηφλπζνο ηελ ακπεινθαιιηέξγεηα θαη ηελ παξαζθεπή θξαζηνχ. ΋ηαλ ν Παλδίσλ βξηζθφηαλ ζε πφιεκν κε ηνλ βαζηιηά ηεο Θήβαο Λάβδαθν, θάιεζε ζε βνήζεηα ηνλ βαζηιηά ησλ Θξαθψλ Σεξέα. Χο αληάιιαγκα γηα ηε βνήζεηα απηή ν Παλδίσλ έδσζε ζηνλ Σεξέα σο ζχδπγν ηελ Πξφθλε. * Ο Πακδίςκ, βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο, κεηαγελέζηεξνο ηνπ πξνεγνχκελνπ. Ήηαλ γηνο ηνπ Κέθξνπα θαη ηεο Μεηηαδνχζεο (αδειθήο ηνπ Ααηδάινπ). Οη Μεηηνλίδεο ηνλ έδησμαλ απφ ηελ Ώζήλα θαη θαηέθπγε ζηα Μέγαξα. Βθεί παληξεχηεθε ηελ Ππιία θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Μεγάξσλ Πχιαληνο ηνλ νπνίν θαη δηαδέρζεθε ζην ζξφλν. Σα παηδηά ηνπ δεπγαξηνχ νη Παλδηνλίδεο, επέζηξεςαλ ζηελ Ώζήλα θαη αλαθαηέιαβαλ ηελ εμνπζία * Ο Πακδίςκ έλαο απφ ηνπο 50 γηνπο ηνπ Ώηγχπηνπ, παληξεχηεθε ηελ ΑαλαΎδα Καιιηδίθε ε νπνία ηνλ δνινθφλεζε ηελ πξψηε λχρηα ηνπ γάκνπ ηνπο, φπσο θαη νη ππφινηπεο ΑαλαΎδεο. Παλδνζίαο (Εζη) Πεξηζζφο : Δ Πακδμζία ήηαλ αξραία πφιε ηεο Θεζπξσηίαο ζηελ Ήπεηξν ηεο νπνίαο ζψδνληαη εξείπηα ηνπ ζεάηξνπ θαη ησλ ηεηρψλ. Παλδξφζνπ (Μπζ) Μνλαζηεξάθη : Δ Πάκδνμζμξ ήηαλ θφξε ηνπ κπζηθνχ ηδξπηή θαη βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Κέθξνπα θαη ηεο Ώγιαχξνπ. Οη Ώζελαίνη ηελ ζεσξνχζαλ ζεά ηεο βιάζηεζεο θαη ζηελ Ώθξφπνιε είραλ ηδξχζεη ην ρψξν ηεο ιαηξείαο ηεο ην Πακδνυζεζμκ. Βπίζεο πίζηεπαλ φηη κεηά απφ εξσηηθή ζρέζε κε ην ζεφ Βξκή γέλλεζε ην Κήξπθα γελάξρε ηνπ ηεξαηηθνχ γέλνπο ησλ Κδνφηςκ. Παλδψξνπ (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο Πάκδςνμξ ήηαλ γηνο ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Βξερζέα, αδειθφο ηνπ Κέθξνπα, ηνπ Μεηίσλα, ηεο Κξένπζαο θαη ηεο Χξείζπηαο. Σν Παλεπηζηήκην ζε δειηάξην ηνπ 1910

Παλεπηζηεκίνπ

(Εζη) Κέληξν : Σν Πακεπζζηήιζμ ηδξ Ώεήκαξ είλαη αλψηαην πλεπκαηηθφ ίδξπκα, πνπ ιεηηνπξγεί ζπλερψο απφ ην 1837. Εδξχζεθε ην 1837 απφ ηνλ ΋ζσλα θαη ζηεγάζηεθε ζηελ αξρή ζηελ θαηνηθία ηνπ αξρηηέθηνλα ΢ηακάηε Κιεάλζε ζηελ Πιάθα (ζήκεξα εθεί ζηεγάδεηαη ην κνπζείν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ). Σν 1841 απνπεξαηψζεθε ην θηίξην ηνπ Παλεπηζηεκίνπ πνπ βξίζθεηαη αλάκεζα ζε δπν άιια ζπνπδαία θηίξηα ηεο Ώζήλαο, ηελ ΐηβιηνζήθε θαη ηελ Ώθαδεκία. Παλφξκνπ (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : * Δ Πάκμνιμξ ήηαλ αξραία πφιε θαη ιηκάλη ηεο Πξνπνληίδαο θνληά ζηελ Κχδηθν. Μέρξη ην 1922 είρε πνιινχο Έιιελεο θαηνίθνπο, νη νπνίνη ππνρξεψζεθαλ λα έξζνπλ ζηελ Βιιάδα * Δ αξραία Πάκμνιμξ ήηαλ ιηκάλη ηεο Υαιθηδηθήο, ε ζεκεξηλή Εεξηζζφο. * Τπάξρνπλ επίζεο ρσξηά Πάκμνιμξ ζην Ρέζπκλν, ηελ Κάιπκλν ηελ Σήλν θαη αιινχ. Παλφο (Μπζ) Πιάθα : Ο Πάκ ήηαλ ζεφηεηα ζπλπθαζκέλε κε ηελ πακίδα ηεο θχζεο, πξνζηάηεο ηεο γνληκφηεηαο, απεηθνλίδεηαη ηξαγνπφδαξνο, γελεηνθφξνο, κε κπηεξά απηηά θαη θέξαηα. Βίλαη πφηεο, εξαζηήο Νπκθψλ θαη αγνξηψλ, παίθηεο ηνπ απινχ θαη αθφινπζνο ηνπ Αηνλχζνπ. Γηα ηε γέλλεζή ηνπ ππάξρνπλ πνιιέο εθδνρέο. ΢χκθσλα κ’ απηέο ήηαλ γηνο: ηνπ Αία θαη ηεο Νχκθεο Καιιηζηψο ή ηνπ Βξκή θαη ηεο Νχκθεο Πελεινπείαο ή ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο θιπ. Οη εθδνρέο δελ έρνπλ ηέινο, ππάξρεη θαη κηα άπνςε φηη δελ

368

είρε θαζφινπ γνλείο. ΋ινη φκσο ζπκθσλνχλ φηη γελλήζεθε ζην Μαίλαιν ηεο Ώξθαδίαο (γη’ απηφ ιέγεηαη θαη Μαζκαθίδδξ) θαη ε κεηέξα ηνπ κφιηο ηνλ είδε ηξηρσηφ, κε θέξαηα θαη γέλη, ηνλ εγθαηέιεηςε κε ηξφκν. Ο Βξκήο ηνλ κάδεςε θαη ηνλ πήγε ζηνλ ΋ιπκπν, φπνπ νη ζενί ηνλ δέρζεθαλ κε θαινζχλε. Σνλ αλέζξεςαλ νη Νχκθεο ηεο Ώξθαδίαο, έκαζε καδί ηνπο ρνξφ θαη έγηλε θίινο ηνπ θξαζηνχ θαη ηνπ γιεληηνχ. ΋ηαλ επηηέζεθε ζηε Νχκθε ΢χξηγγα, απηή γηα λα ηνλ απνθχγεη κεηακνξθψζεθε ζε θαιακηά. Ο Παλ έθνςε έλα θαιάκη θαη κε απηφ έθηηαμε έλα απιφ (ζφνζββα), ν νπνίνο έγηλε κφληκνο ζχληξνθφο ηνπ. Μφλν ε Δρψ ζπλαγσληδφηαλ ηνλ Πάλα ζην παίμηκν ηνπ απινχ. ΢πκκάρεζε κε ηνλ Αία θαηά ηελ Γηγαληνκαρία θαη νη άγξηεο θξαπγέο ηνπ έζπεξλαλ πακζηυ (απφ ην φλνκά ηνπ) ζηνπο αληηπάινπο ηνπ. Βπαλάιεςε ηνπ ίδηνπ κχζνπ έγηλε θαη ζηνπο Πεξζηθνχο Πνιέκνπο. ΋πσο έιεγαλ νη Ώζελαίνη ζηελ κάρε ηνπ Μαξαζψλα, νη θξαπγέο επίθιεζε πξνο ηνλ Πάλα (παλ-παλ-παλ) πακζηυααθακ ηνπο Πέξζεο. Ώπεηθνλίδεηαη ζπλήζσο κε νξζσκέλν θαιιφ Οη εξσηηθέο ζρέζεηο ηνπ ήηαλ άπεηξεο, ν ίδηνο θφκπαδε φηη δεπγάξσζε κε φιεο ηηο Μαηλάδεο ηεο αθνινπζίαο ηνπ ζενχ Αηνλχζνπ. Ο Παλ μεινγηάδεη κηα Νχκθε παίδνληαο απιφ

Ο Πάλαο είλαη ν κφλνο ζεφο ηνπ νπνίνπ αλαθέξεηαη ν ζάλαηνο. Σνλ 1ν κ.Υ. αηψλα θάπνηνη λαπηηθνί πνπ ηαμίδεπαλ πξνο ηελ Εηαιία, πεξλψληαο απφ ηα λεζηά Παμνί, άθνπζαλ ζξελεηηθέο θξαπγέο θαη ηηο θσλέο: Ο ιεβάθμξ Πακ είκαζ κεηνυξ! Πάλνπ (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο λαχαξρνο θαη θηιηθφο Γεχνβζμξ Πάκμο (1770-1863) απφ ηηο ΢πέηζεο ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21. ΢πκκεηείρε ζηελ πνιηνξθία ηεο Μνλεκβαζηάο, ζηελ άισζε ηνπ Ναππιίνπ θαη ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Έιαβε κέξνο ζηελ Βζλνζπλέιεπζε ηνπ Άζηξνπο. Παλνπξγηά (Βπα) ΢επφιηα : Ο Αδιήηνζμξ Πακμονβζάξ (1759-1834) ήηαλ αξκαηνιφο ησλ ΢αιψλσλ (Άκθηζζαο) θαη θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 είρε αμηφινγε δξάζε ζηε ΢ηεξεά Βιιάδα. Ο γηνο ηνπ Εςάκκδξ ή Νάημξ Πακμονβζάξ πνιέκεζε θη απηφο θαηά ηελ επαλάζηαζε ππφ ηηο δηαηαγέο ηνπ Καξατζθάθε. Παλζειήλνπ (ΐπδ) Κππξηάδνπ : Ο Μακμοήθ Πακζέθδκμξ ήηαλ δσγξάθνο ηνπ 13νπ ε 14νπ αηψλα. Σα πην γλσζηά ηνπ έξγα είλαη νη πεξίθεκεο ηνηρνγξαθίεο ζην λαφ ηνπ Πξσηάηνπ ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο. Θεσξείηαη ν δεκηνπξγφο ηεο ‘Μαθεδνληθήο ΢ρνιήο’. Παληαδή (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Εςάκκδξ Πακηαγήξ ήηαλ πξφθξηηνο ηεο Ώζήλαο. Ώκέζσο κεηά ηελ θήξπμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. Παληαδίδνπ (Λνγ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Εςάκκδξ Πακηαγίδδξ (1821-1900) απφ ην Κξνχζνβν ηεο Μαθεδνλίαο, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο ειιεληθήο θηινινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη ζπγγξαθέαο. ΢εκαληηθφ έξγν ηνπ ην Οιδνζηυ θελζηυ. Παληαδνπνχινπ Γ. (πιαηεία) (΢ηξ) Κνισλφο : Ο Γεχνβζμξ Πακηαγυπμοθμξ ήηαλ ινραγφο θαη ζθνηψζεθε ην 1916 ζε κάρε θαηά ησλ ΐνπιγάξσλ (Ώ΄ Παγθφζκηνο Πφιεκνο). Παληεηρίνπ (Εζη) Πνιχγσλν : Σν Πακηείπζμκ ήηαλ ρσξηφ ηεο Πξνπνληίδαο. Παληειή Μ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Μυδεζημξ Πακηεθή (1923-55) απφ ηελ Ώκκφρσζην, ήηαλ αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ. Πέζαλε απφ ειεθηξνπιεμία ηελ 1ε Ώπξηιίνπ 1955 φηαλ πξνζπαζνχζε λα πξνθαιέζεη βξαρπθχθισκα γηα λα πξνθαιέζεη ζπζθφηηζε ζηελ Ώκκφρσζην φηαλ ζα έπεθηαλ νη πξψηεο βφκβεο ηεο νξγάλσζεο. Παληνπνχινπ (Και) Κπλνζάξγνπο : Ο Βοάββεθμξ Πακηυπμοθμξ (1850-1913) απφ ηελ Ώζήλα ππήξμε θσκηθφο εζνπνηφο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο. Αηέπξεςε ηδηαίηεξα ζην θσκεηδχιιην, αιιά ππνδχζεθε θαη ξφινπο θιαζζηθψλ ζπγγξαθέσλ (΢αίμπεξ, Ίςελ θ.ά.)

369

Πάληνπ Ώι. (Πνι) Κνπθάθη : Ο Ώθέλακδνμξ Πάκημξ (1887-1930) απφ ηε Γαγνξά Πειίνπ ζπνχδαζε λνκηθά θαη πνιηηηθέο επηζηήκεο. Βπεηδή έιεηπε απφ ηελ Βιιάδα ζρνιή πνιηηηθψλ επηζηεκψλ, κε ηελ δηαζήθε ηνπ δηέζεζε φιε ηνπ ηελ πεξηνπζία γηα ηελ ίδξπζε ηεο Πακηείμο Ώκςηάηδξ ΢πμθήξ Πμθζηζηχκ Βπζζηδιχκ πνπ άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ην 1932. Παμψλ (Γεσ) Κπςέιε : Σν φλνκα Παλμί θέξνπλ δπν γξαθηθά λεζάθηα ηνπ Ενλίνπ πνπ βξίζθνληαη λφηα ηεο Κέξθπξαο. Σν κεγαιχηεξν είλαη νη Παλμί ή Παλυξ θαη ην κηθξφηεξν νη Ώκηίπαλμζ ή Ώκηίπαλμξ. Πξσηεχνπζά ηνπο είλαη ην ιηκαλάθη Γάηνο. Παπαβεξθίνπ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Γεχνβζμξ Παπααένηζμξ (1938-57) απφ ηελ Κχπξν ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ. ΢θνηψζεθε ζε επηρείξεζε θαηά ησλ ΐξεηαλψλ. Παπαγηάλλε Ώξγ. (Βπα) Λπθαβεηηφο : Ο Ώνβφνζμξ Παπαβζάκκδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21 απφ ηελ Ώζήλα. ΢θνηψζεθε ην 1827 θαηά ηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. Παπαδά (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο Γαπανίαξ Παπαδάξ ή Φμφθαξ (1876-1907) απφ ηελ Ώξθαδία, ήηαλ αμησκαηηθφο θαη δηαθξίζεθε σο Μαθεδνλνκάρνο. ΐξήθε ην ζάλαην ζε ζχγθξνπζε κε ΐνχιγαξνπο θνκηηαηδήδεο ζηελ πεξηνρή ηνπ ΐηηζίνπ. Παπαδάθε ΢η. (;) Σξεηο Γέθπξεο : ΢ηηο εγθπθινπαίδεηεο δελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν γηα ηνλ ΢η. Παπαδάηδ. ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδσλπκηθά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε πηζαλψο ν νδφο αλαθέξεηαη ζηνλ ΢ηαφνμ Παπαδάηδ, θηεκαηία ηεο πεξηνρήο. Παπαδήκα Ώγ. (΢ηξ) Λπθαβεηηφο : Ο αμησκαηηθφο Ώβδζίθαμξ Παπαδήιαξ ζθνηψζεθε ην 1912 (Ώ’ ΐαιθαληθφο Πφιεκνο). Ο Ώιέμαλδξνο Παπαδηακάληεο

Παπαδηακάληε (νδφο & πιαηεία) (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Ώθέλακδνμξ Παπαδζαιάκηδξ (1851-1911) απφ ηε ΢θηάζν, ν άβζμξ ηςκ εθθδκζηχκ βναιιάηςκ φπσο απνθαιείηαη, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο δηεγεκαηνγξάθνπο. Ήηαλ γηνο ηεξέα θαη ν ίδηνο ήηαλ βαζχηαηα ζξεζθεπφκελνο θαη απηφ είλαη εκθαλέο ζην έξγν ηνπ. Βξγάζηεθε ζε αζελατθέο εθεκεξίδεο θαη κεγάιν κέξνο ηεο ζπγγξαθηθήο ηνπ δξαζηεξηφηεηαο δεκνζηεχηεθε ζ’ απηέο θαη ζε πεξηνδηθά ηεο επνρήο. Έγξαςε κπζηζηνξήκαηα (Οζ έιπμνμζ ηςκ εεκχκ, Δ θυκζζζα, Δ βοθημπμφθα), πάλσ απφ 120 δηεγήκαηα (Δ ζηαπςιαγχπηνα, Ο Ώιενζηάκμξ, Σμ ιμζνμθυβζ ηδξ θχηζαξ θ.α.) θαη πνίεζε. Παπαδηακαληνπνχινπ (Βπα-΢ηξ-Λνγ) Ειίζηα : * Ο Παπαδζαιακηυπμοθμξ Εςάκκδξ (1766-1826) απφ ηελ Κφξηλζν, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21, ηακίαο θαη έθνξνο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο. Κήξπμε ηελ επαλάζηαζε ζηελ Πάηξα καδί κε ηνλ Ώκδνέα Λυκημ. Αηέζεζε φιε ηελ πεξηνπζία ηνπ γηα λα αγνξαζηνχλ πνιεκνθφδηα γηα ηνλ αγψλα. Πνιέκεζε ζε αξθεηέο κάρεο θαη έραζε ηε δσή ηνπ ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ ην 1826. * Ο Εςάκκδξ Παπαδζαιακηυπμοθμξ (1839-1909) απφ ηελ Πάηξα, ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη αξρεγφο ηνπ ζηξαηησηηθνχ νίθνπ ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Ώ΄. Έγξαςε ην βηβιίν Πενί ζηναηζςηζηήξ πμζκζηήξ κμιμεεζίαξ. * Ο Εςάκκδξ Παπαδζαιακηυπμοθμξ είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηφο σο ν πνηεηήο Γακ Μςνεάξ (βιέπε ζρεηηθή νδφ) Παπαδνπνχινπ-ΐξεηηνχ (Λνγ) Άλσ Κπςέιε : βιέπε ΐνεηημφ-Παπαδμπμφθμο Παπαδνπνχινπ Υξπζνζηφκνπ (Θξε) Ώκπειφθεπνη : Ο Υνοζυζημιμξ Παπαδυπμοθμξ (1868-1938) απφ ηελ Θξάθε, ήηαλ θαζεγεηήο ζηε Θενινγηθή ζρνιή ηνπ παλεπηζηεκίνπ, αθαδεκατθφο θαη αξρηεπίζθνπνο Ώζελψλ. Βπί ησλ εκεξψλ ηνπ έγηλε ε αιιαγή ηνπ εκεξνινγίνπ ζε Γξεγνξηαλφ.

370

Παπαδφιε (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Ο Γεχνβζμξ Παπαγυθδξ ή Παπαγχθδξ (1725-75) απφ ηε ΢ηάηηζηα ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ θαη πξσηεξγάηεο ηεο εμέγεξζεο ησλ Βιιήλσλ ην 1770 (Οξισθηθά). Ώπφ λεαξφο κεηαλάζηεπζε ζηελ Οδεζζφ θαη θαηαηάρηεθε ζην ξσζηθφ ππξνβνιηθφ. Βθεί γλσξίζηεθε κε ηνπο αδειθνχο Οξιψθ πνπ είραλ ζηελέο ζρέζεηο κε ηελ ηζαξίλα Ώηθαηεξίλε (ηελ Μεγάιε). Με πξνηξνπή ηνπ Παπαδφιε νη Ρψζνη απνθάζηζαλ λα ππνθηλήζνπλ ηνπο Έιιελεο θαη ίδηνο πεξηφδεπζε ηελ Βιιάδα κε ζηφρν λα μεζεθψζεη φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξνπο θαη λα ζπκκεηάζρνπλ ζηελ επαλάζηαζε. ΋κσο ε Ρσζία ππέγξαςε ζχληνκα ζπλζήθε κε ηνπο Οζσκαλνχο θαη νη επαλαζηάηεο έκεηλαλ αβνήζεηνη, κε απνηέιεζκα ηελ απνηπρία ηνπ θηλήκαηνο. Παπαζχκηνπ (Βπα) Γθχδε : Με ην φλνκα Παπαεφιζμξ είλαη πεξηζζφηεξν γλσζηφο ν θιεξηθφο θαη αξκαηνιφο Βοεφιζμξ ΐθαπάααξ (βιέπε ζρεηηθφ ιήκκα) Παπαθπξηαθνχ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Κχπξηνο Δθίαξ Παπαηονζαημφ (1938-58) ζθνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ ΐξεηαλψλ. Παπαινπθά ΢π. (πιαηεία) (Και) Κππξηάδνπ : Ο ΢πφνμξ Παπαθμοηάξ (1892-1956) απφ ηε Φσθίδα, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθνχο δσγξάθνπο θαη αγηνγξάθνπο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώ΢ΚΣ θαη είρε δαζθάινπο ηνπ ηνλ Ρντιφ θαη ηνλ Εαθσβίδε. Ήηαλ ν επίζεκνο εηθνλνγξάθνο ηνπ ζηξαηνχ θαηά ηε Μηθξαζηαηηθή εθζηξαηεία, φκσο ηα έξγα ηνπ ράζεθαλ ζηελ θαηαζηξνθή ηεο ΢κχξλεο. Ώγηνγξάθεζε πνιιέο εθθιεζίεο ζην Άγην ΋ξνο θαη ζηε Φσθίδα. Αγόξη κε ηηξάληεο, έξγν ηνπ ΢πχξνπ Παπαινπθά

Παπακαθαξίνπ Παλ. (;) ΐνηαληθφο : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηνλ Πακ. Παπαιαηάνζμ. ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδσλπκηθά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ήηαλ θεξακνπνηφο θαη θηεκαηίαο ηεο πεξηνρήο. Παπαλαζηαζίνπ Ώεξνπφξνπ (΢ηξ) Ειίζηα : βιέπε Ώενμπυνμο Παπακαζηαζίμο Παπαλαζηαζίνπ Ώιεμ. (Πνι) Κάησ Παηήζηα : Ο Ώθέλακδνμξ Παπακαζηαζίμο (1876-1936) απφ ηελ Ώξθαδία, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο πνιηηηθνχο εγέηεο ηνπ 20νχ αηψλα. ΢πνχδαζε ζηελ Βιιάδα ζηελ Βπξψπε θαη επεξεάζηεθε απφ ηηο ζνζηαιηζηηθέο ηδέεο ηεο επνρήο. Ίδξπζε ηελ Κνηλσληνινγηθή Βηαηξεία θαη αξγφηεξα ην Λατθφ Κφκκα. ΢πλνιηθά εθιέρζεθε νθηψ θνξέο βνπιεπηήο. Σν 1924 έγηλε πξσζππνπξγφο θαη ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο αλαθήξπμεο ηεο αβαζίιεπηεο Αεκνθξαηίαο. Βπίζεο δηεηέιεζε αξθεηέο θνξέο ππνπξγφο. Σν 1936 ε δηθηαηνξία Μεηαμά ηνλ έζεζε ζε πεξηνξηζκφ ζην ζπίηη ηνπ, αιιά πέζαλε ακέζσο κεηά, απφ αλαθνπή θαξδηάο. Παπαλδξένπ Γεσξγίνπ (πιαηεία) (Πνι) Σνπξθνβνχληα : Έλαο ζεκαληηθφο πνιηηηθφο ηνπ 20νχ αηψλα ήηαλ ν Γεχνβζμξ Παπακδνέμο (1888-1968) απφ ηελ ΏραΎα. ΢πνχδαζε λνκηθά θαη πνιηηηθέο επηζηήκεο ζηελ Ώζήλα θαη ζην ΐεξνιίλν. Ώλακίρζεθε ζηελ πνιηηηθή ζην πιεπξφ ηνπ Βι. ΐεληδέινπ ν νπνίνο ηνλ δηφξηζε λνκάξρε Λέζβνπ. Ώξγφηεξα ρξεκάηηζε αξθεηέο θνξέο ππνπξγφο. Δ δηθηαηνξία Μεηαμά ηνλ εμφξηζε γηα ηηο αληηκνλαξρηθέο ηνπ ηδέεο. Καηά ηελ θαηνρή ζπλεξγάζηεθε κε ηελ εμφξηζηε θπβέξλεζε θαη ήηαλ ν πξψηνο πξσζππνπξγφο ηεο ρψξαο κεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο απφ ηνπο Γεξκαλνχο, φκσο παξαηηήζεθε ιφγσ ησλ Αεθεκβξηαλψλ. Ώξγφηεξα ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Πιαζηήξα, ηνλ ΢νθ. ΐεληδέιν, ηνλ Παπάγν θαη ην 1961 ίδξπζε καδί κε άιινπο εγέηεο ηελ Έλσζε Κέληξνπ. Πέηπρε λα θεξδίζεη δπν εθινγηθέο αλακεηξήζεηο (1963 θαη ‘64) θαη λα αλαιάβεη ηελ πξσζππνπξγία, αιιά αλαηξάπεθε κε βαζηιηθφ πξαμηθφπεκα ηνλ Ενχιην ηνπ 1965. Ώπηφ ηνλ αλέβαζε ζηε ιατθή εθηίκεζε θαη ηνπ έκεηλε ην πξνζσλχκην: μ βένμξ ηδξ Αδιμηναηίαξ. Δ ρνχληα ηνπ ’67 ηνλ έζεζε ππφ

371

πεξηνξηζκφ ζην ζπίηη ηνπ φπνπ πέζαλε. Δ θεδεία ηνπ έγηλε αθνξκή γηα έλα γλήζην ιατθφ μέζπαζκα θαηά ηεο δηθηαηνξίαο. Βίλαη παηέξαο ηνπ Ώκδνέα θαη παππνχο ηνπ Γζχνβμο Παπακδνέμο, νη νπνίνη δηεηέιεζαλ επίζεο πξσζππνπξγνί. Παπαλδξηά (Βπα) Γθχδε : Ο Παπακδνζάξ ήηαλ παπάο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Έιαβε κέξνο ζε αξθεηέο κάρεο. Παπαληθνιάνπ Γ. (Βπη) Νένο Κφζκνο : Ο Γεχνβζμξ Παπακζημθάμο (1883-1962), ήηαλ έλαο ‘Έιιελαο επηζηήκνλαο πνπ γλψξηζε ηε δηεζλή θαηαμίσζε. Ήηαλ γηαηξφο, εξεπλεηήο θαη ζεκειησηήο ηνπ θιάδνπ ηεο απνθνιηδσηηθήο θπηηαξνινγίαο ν νπνίνο βνεζάεη ηελ έγθαηξε δηάγλσζε θαη πξφιεςε ηνπ θαξθίλνπ ηεο κήηξαο ΢πνχδαζε ηαηξηθή φκσο δελ άζθεζε ην επάγγεικα θαη πξνηίκεζε λα αθνζησζεί ζηελ έξεπλα. Βξγάζηεθε ζην παλεπηζηήκην Κνξλέι ησλ ΔΠΏ απφ ην 1914 σο ην 1961, απνθηψληαο δηαδνρηθά φινπο ηνπο αθαδεκατθνχο ηίηινπο. Οη έξεπλέο ηνπ επηθεληξψζεθαλ ζηελ εμέηαζε θνιπηθψλ επηρξηζκάησλ, ζηε δηεξεχλεζε ηνπ κεληαίνπ θχθινπ ηεο πεξηφδνπ θαη ζηελ ζρέζε ηνπο κε ηνλ θαξθίλν ηεο κήηξαο. Δ πξψηε ηνπ αλαθνίλσζε ην 1928, κε ηίηιν Νέα δζάβκςζδ ημο ηανηίκμο ζπλερίζηεθε κε θιηληθέο παξαηεξήζεηο, αξρηθά κε πεηξακαηφδσα θαη ζην ηειηθφ ζηάδην κε γπλαίθεο. Μηα απφ απηέο ήηαλ ε ζχδπγφο ηνπ ηελ νπνία απνθαινχζε ‘ε γπλαίθα κνπ θαη ην ζχκα κνπ’. Ώθνινχζεζαλ 160 δεκνζηεχζεηο θαη ζηαδηαθά ν Παπαληθνιάνπ αλαγλσξίζηεθε δηεζλψο σο ν «Dr. Pap μ άκενςπμξ πμο πάνζζε γςή ζε εηαημιιφνζα βοκαίηεξ υθμο ημο ηυζιμο». Δ δμηζιαζία Παπακζημθάμο ή Pap test γηα ηελ έγθαηξε δηάγλσζε ηνπ θαξθίλνπ ηεο κήηξαο θαη άιισλ θπηηαξνινγηθψλ αζζελεηψλ ηνπ γπλαηθείνπ αλαπαξαγσγηθνχ ζπζηήκαηνο θαη ζπλεπψο γηα ηελ επηηπρή αληηκεηψπηζή ηνπο, εθαξκφδεηαη αθφκα θαη ζήκεξα ζε φια ηα λνζνθνκεία ηνπ θφζκνπ. Γξακκαηφζεκν κε ηνλ Παπαληθνιάνπ ζην εξγαζηήξηφ ηνπ θαη κε έλδεημε “Early cancer detection” (έγθαηξε δηάγλσζε ηνπ θαξθίλνπ) Ο Παπαληθνιάνπ ηηκήζεθε κε πιήζνο βξαβείσλ θαη ηηκεηηθψλ δηαθξίζεσλ απφ ηηο ΔΠΏ, ηα Δλσκέλα Έζλε θαη απφ ηελ Βιιάδα. Παπαληθνιή (Βπα) Μνλαζηεξάθη : Ο Αδιήηνζμξ Παπακζημθήξ (1790-1855) απφ ηα Φαξά, ήηαλ απφ ηνπο νλνκαζηνχο ππξπνιεηέο ηνπ ’21. Αηαθξίζεθε ζηηο λαπκαρίεο ηνπ Γέξνληα, ηεο Βξεζνχ θαη αιινχ. Ώξγφηεξα, ππεξέηεζε ζην Ναπηηθφ θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο Ναπηνδηθείνπ θαη πιεξεμνχζηνο ησλ Φαξψλ. Παπαλησλίνπ Γαραξία (Λνγ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Γαπανίαξ Παπακηςκίμο (18771940) απφ ην Καξπελήζη, ζπνχδαδε ηαηξηθή αιιά ηνλ θέξδηζε ε δεκνζηνγξαθία, ε δσγξαθηθή θαη ε ινγνηερλία. Αηεηέιεζε δηεπζπληήο ηεο Βζληθήο Πηλαθνζήθεο επί 20 ρξφληα θαη αθαδεκατθφο. Έγξαςε δηεγήκαηα, δνθίκηα θαη πνηήκαηα. Μεξηθνί ηίηινη: Σα ρδθά αμοκά, Πεγμί νοειμί, Δ βοκαίηα ημο Μαθή, ΐογακηζκυξ υνενμξ θαη άιια. ΢νθέ κνπ, ην ηεηξάζνθν - πνπ ζε θσηάεη ιπρλάξη λα ηαλε, ιέεη, θεγγάξη - θη εζχ είθνζη ρξνλψ! ….Πνιχ ηελ θαηαθξφλεζεο - ηε δσή, π’ αλάζεκά ηε… θαη ηψξα; Δίλαη θεπγάηε - ζαλ φλεηξν πξσηλφ Γαραξίαο Παπαλησλίνπ : ΢ενεκάδα ζημ πανάεονμ ημο ζμθμφ

Παπαξξεγνπνχινπ ΐ. (Πνι) Νένο Κφζκνο : Ο ΐαζίθεζμξ Παπαννδβυπμοθμξ (1895-;) απφ ηα Καιάβξπηα ήηαλ δηθεγφξνο, πνιηηηθφο, βνπιεπηήο θαη δηεηέιεζε ππνπξγφο ζε δηάθνξα ππνπξγεία. Παπαξξεγνπνχινπ Εσ. (Βπα) Πι. Κιαπζκψλνο : Ο Εςάκκδξ Παπαννδβυπμοθμξ (1780-1874) απφ ηελ Νάμν, εξγάζηεθε σο δηπισκαηηθφο ππάιιεινο ηεο Ρσζίαο θαη κε ηελ ηδηφηεηά ηνπ απηή ζπλέβαιε ζηελ πξνεηνηκαζία ηεο έθξεμεο ηεο επαλάζηαζεο ζηε 372

Μνιδνβιαρία. ΢πκκεηείρε κε ηνλ ξσζηθφ ζηφιν ζηε λαπκαρία ηνπ Ναπαξίλνπ φπνπ θαη ηξαπκαηίζηεθε. Σν 1829 κε ηηο δηπισκαηηθέο ηνπ ηθαλφηεηεο πέηπρε ηελ αλαίκαθηε παξάδνζε ησλ ηνπξθηθψλ θξνπξψλ ηνπ Μεζνινγγίνπ, ηεο Ναππάθηνπ θαη ηνπ Ώληηξξίνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ρξεκάηηζε πξφμελνο ηεο Ρσζίαο ζηελ Βιιάδα επί 32 ρξφληα. Παπαξξεγνπνχινπ Κσλ. (Λνγ) Γθχδε : Ο Κςκζηακηίκμξ Παπαννδβυπμοθμξ (1815-91) απφ ηελ Πφιε, ραξαθηεξίδεηαη σο μ παηέναξ ηδξ εθθδκζηήξ ζζημνζμβναθίαξ. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε νη Σνχξθνη εθηέιεζαλ ηνλ παηέξα ηνπ, ηνλ αδειθφ ηνπ θαη αξθεηνχο ζπγγελείο ηνπ. Δ ππφινηπε νηθνγέλεηα θαηέθπγε ζηελ Οδεζζφ θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα. Ο ίδηνο έγηλε θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη ζπγγξαθέαο ηζηνξηθψλ έξγσλ. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ Δ ζζημνία ημο Βθθδκζημφ Έεκμοξ, βηβιίν πνπ ζπλέβαιε ζηελ θαζηέξσζε ηνπ Παπαξξεγφπνπινπ ζηνλ επηζηεκνληθφ ρψξν. Ο Κσλζηαληίλνο Παπαξξεγφπνπινο

Παπαξζέλε (Βπα) Γθχδε : Ο Παπανζέκδξ ή θαηά θφζκν Ώιέμαλδξνο Κξέζηαο (1770-1822) απφ ην Κξαλίδη, ήηαλ ηεξέαο, θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ΄21. Με ηελ έθξεμε ηεο επαλάζηαζεο αλαδείρζεθε ζε νπιαξρεγφ ηνπ Κξαληδίνπ θαη αξρεγφ ηεο πεξηνρήο Βξκηνλίδαο. Έιαβε κέξνο ζηελ πνιηνξθία ηνπ Ναππιίνπ θαη ζε άιιεο κάρεο. ΢θνηψζεθε ζηα Αεξβελάθηα. Παπαζηξάηνπ (Πξν) Γθχδε : Δ νηθνγέλεηα Παπαζηνάημο απφ ην Ώγξίλην είλαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο νηθνγέλεηεο επηρεηξεκαηηψλ ηεο ρψξαο. ΢πλέδεζαλ ην φλνκά ηνπο κε ηελ βηνκεραλία θαπλνχ, αιιά θαη κηα ζεηξά πξνζθνξψλ ηνπο ζην Ώγξίλην (Διεθηξηθή εηαηξεία, δεκνηηθφ πάξθν, αξραηνινγηθφ κνπζείν θ.ά.), ζηελ Ώζήλα (Παπαζηξάηεηνο ζρνιή, πεξίπηεξν ζην Ώζθιεπηείν ΐνχιαο, παηδηθέο ζηέγεο θ.ά.) θαη ζηνλ Πεηξαηά, φπνπ γχξσ απφ ην εξγνζηάζην αλαπηχρζεθε ε νκψλπκε ζπλνηθία. Οη επηθαλέζηεξνη εθπξφζσπνη ηεο νηθνγέλεηαο ήηαλ ν Βοάββεθμξ (1884-1974) θαη νη αδειθνί ηνπ Βπαιεζκχκδαξ, Εςάκκδξ θαη ΢ςηήνζμξ Παπαζηνάημξ. Παπαηζψλε (Βπα) Μεηο : * Ο Αδιήηνζμξ Παπαηζχκδξ (1798-1825) απφ ηε Μεζζελία, πήξε κέξνο ζε αξθεηέο κάρεο θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Σξίθνξθνπ. * Ο αδειθφο ηνπ Πακαβζχηδξ Παπαηζχκδξ, πνιέκεζε επίζεο θαηά ηελ επαλάζηαζε θαη αξγφηεξα έγηλε ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα. Έγξαςε ηα Ώπμικδιμκεφιαηα. Παπαηζψξε (Βπα) Σέξκα Εππνθξάηνπο : Ο Αδιήηνζμξ Παπαηζχνδξ ή Παπαηζυνδξ απφ ηε Μεζζελία, ήηαλ ηεξέαο θαη νπιαξρεγφο θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21. Παπαρξηζηνθφξνπ (Ώγσ) Νέα Κπςέιε : Ο Κχπξηνο Βοαβυναξ Παπαπνζζημθυνμο (1937-57) ήηαλ αγσληζηήο ηεο ΒΟΚΏ θαη ζθνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ Άγγισλ. Παπνχιηα Αεκ. (Βπη) Κ. Παηήζηα : Ο λνκηθφο Αδιήηνζμξ Παπμφθζαξ ή Παππμφθζαξ (1878-1932) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη αθαδεκατθφο. Έξγα ηνπ : Βζζδβήζεζξ ημο νςιασημφ Αζηαίμο θ.ά. Παππά Ώξ. (Βπα) Λπθαβεηηφο : Ο θηιηθφο Ώνζζηείδδξ Παππάξ ή Παπάξ απφ ηε Θεζζαιία ζεσξείηαη ν πξψηνο κάξηπξαο ηνπ αγψλα. Ο Τςειάληεο ηνλ έζηεηιε ζηελ ΢εξβία κε απνζηνιή λα πείζεη ηνλ εγεκφλα ηεο λα επαλαζηαηήζεη. ΢πλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη πξνηίκεζε λα απηνθηνλήζεη παξά λα ππνρξεσζεί λα νκνινγήζεη,. Παππά Βκκ. (Βπα) Άλσ Κπςέιε : Ο Βιιακμοήθ Παππάξ ή Παπάξ (1772-1821) απφ ηηο ΢έξξεο, ήηαλ πξσηεξγάηεο ηεο εμέγεξζεο ζηε Υαιθηδηθή. Με δαπάλεο ηνπ νξγάλσζε θαη εμφπιηζε 4000 καρεηέο. ΋κσο ε εμέγεξζε πλίγεθε γξήγνξα θαη ν Παππάο, πέζαλε ηνπο επφκελνπο κήλεο απφ θαξδηά. Σξεηο γηνη ηνπ ζθνηψζεθαλ θαηά ηελ επαλάζηαζε.

373

Πάπποσ

(Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο Πάππμξ μ Ώθελακδνεφξ (3νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ νλνκαζηφο Έιιελαο καζεκαηηθφο, γεσκέηξεο θαη κεραληθφο. Έγξαςε ζρφιηα επί ησλ ΢ημζπείςκ ηνπ Βπθιείδε, επί ηεο Μαεδιαηζηήξ ΢φκηαλδξ ηνπ Πηνιεκαίνπ Κιαπδίνπ θαη επί ηνπ Πενί ιεβεεχκ ηνπ Ώξίζηαξρνπ. ΋ια απηά δελ έρνπλ δηαζσζεί, αληίζεηα έρεη δηαζσζεί ην έξγν ηνπ Μαεδιαηζηή ΢οκαβςβή, ζην νπνίν έρνπλ ζπγθεληξσζεί ηα ζπνπδαηφηεξα επηηεχγκαηα ησλ Βιιήλσλ ζηελ αζηξνλνκία, ηε γεσκεηξία θαη ηα καζεκαηηθά. Παξάινπ (Εζη) Ρνπθ : Δ Πάναθμξ (απφ ηηο ιέμεηο πανά+άθςξ πνπ ζεκαίλεη παξαζαιάζζηα) ήηαλ κηα απφ ηηο δπν ηεξέο ηξηήξεηο ηεο αξραίαο Ώζήλαο (ε άιιε ήηαλ ε ΢αθαιζκία). Σα πινία απηά ηα ρξεζηκνπνηνχζαλ νη Ώζελαίνη γηα ηεξέο θαη άιιεο εηδηθέο απνζηνιέο. Σν πιήξσκά ηεο Παξάινπ, ην απνηεινχζαλ απνθιεηζηηθά Ώζελαίνη πνιίηεο. Παξακπζηάο (Γεσ) Μεηαμνπξγείν : Δ Παναιοεζά είλαη θσκφπνιε ηεο Θεζπξσηίαο ζηελ Ήπεηξν. Παξαζθεπά Ώλδξ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Ώκδνέαξ Παναζηεοάξ (1940-56) ήηαλ αγσληζηήο κέινο ηεο ΒΟΚΏ. Ήηαλ καζεηήο ηεο 4εο Γπκλαζίνπ φηαλ ζθνηψζεθε ζε ζπκπινθή κε αγγιηθή πεξίπνιν. Δ Βπαγγειία Παξαζθεπνπνχινπ

Παξαζθεπνπνχινπ Β. (Και) Κπλνζάξγνπο : Δ Βοαββεθία Παναζηεομπμφθμο (1865-1938) απφ ηελ Κξήηε, ππήξμε κηα απφ ηηο κεγάιεο θπξίεο ηνπ ειιεληθνχ ζεάηξνπ. Μεζνπξάλεζε ηελ ηειεπηαία δεθαεηία ηνπ 19νπ αηψλα θαη ήηαλ ε αηψληα αληίπαινο ηεο άιιεο κεγάιεο εζνπνηνχ ηεο επνρήο ηεο Ώηθαηεξίλεο ΐεξψλε. Παξαζθεπνπνχινπ Λ. (΢ηξ) Κάησ Παηήζηα : Ο ζηξαηεγφο Λεςκίδαξ Παναζηεουπμοθμξ (1860-1936) απφ ηελ Κχζλν, ζπκκεηείρε ζε φινπο ηνπο πνιέκνπο απφ ην 1897 σο ην 1920. Δγήζεθε ησλ ειιεληθψλ δπλάκεσλ πνπ θαηέιαβαλ ηελ Ώλαηνιηθή Θξάθε, ηελ πεξηνρή ηεο ΢κχξλεο θαη ηελ Πξνχζα (1918-20). Μεηά ηελ πηψζε ηνπ ΐεληδέινπ απνκαθξχλζεθε απφ ην ζηξαηφ. Παξάζρνπ Ώρ. (Λνγ) Γθχδε : Ο πνηεηήο Ώπζθθέαξ Πανάζπμξ (1838-95) απφ ην Ναχπιην, ππήξμε ν ηειεπηαίνο εθπξφζσπνο ηεο ιεγφκελεο αζελατθήο ξνκαληηθήο ζρνιήο. Αελ πήγε ζρνιείν θαη ηα γξάκκαηα ηα έκαζε απφ ηνλ αδειθφ ηνπ Γηψξγν. Νένο αλέπηπμε δξαζηεξηφηεηα θαηά ηνπ ΋ζσλα θαη γηα ην ιφγν απηφ θπιαθίζηεθε. Βίλαη απφ ηνπο ιίγνπο πνηεηέο πνπ δελ εξγάζηεθε θαη δνχζε απνθιεηζηηθά απφ ηνπο ζηίρνπο ηνπ. Σν 1881 εθδφζεθαλ ηα άπαληα ηνπ ζε ηξεηο ηφκνπο θαη εηζέπξαμε έλα ππέξνγθν πνζφ. Καη πάιηλ, πάιηλ έγγξαθα θαη πάιηλ βδειπγκίαη θαη πάιηλ θξάζεηο ηππηθαί, αλνχζηνη θαη θξχαη Οπνίνο κέγαο θάθειινο θιεηζηφο κε πεξηκέλεη σο έρηδλα ππφ ςπρξάλ ρηφλα θεθξπκκέλε! θαη λα ηνλ ίδσ δελ ηνικψ, νπρί λα ηνλ αλνίμσ… Ώρηιιέαο Παξάζρνο : Πμζδηήξ-Έπανπμξ

Πάξγαο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Πάνβα είλαη γξαθηθή παξαζαιάζζηα ηνπξηζηηθή θσκφπνιε ηεο Πξέβεδαο. Σν ζεκαληηθφηεξν κλεκείν ηεο πφιεο είλαη ην ελεηηθφ θάζηξν ηεο. Δ Πάξγα είρε ζπλδέζεη ηελ ηχρε κε ηα Βπηάλεζα, αιιά ην 1827 νη Άγγινη ηελ πνχιεζαλ ζηνλ Ώιή παζά. Ώπειεπζεξψζεθε ζρεδφλ έλα αηψλα κεηά, ην 1812 καδί κε ηελ ππφινηπε Ήπεηξν. Πάξγαο Αεκνπιίηζα (Βπα) Γθχδε : βιέπε Αδιμοθίηζα Πάνβαξ Παξζέλε (νδφο & πιαηεία) (Και) Νέα Φηινζέε : Ο Κςκζηακηίκμξ Πανεέκδξ (18781967) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ππήξμε έλαο απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο Έιιελεο δσγξάθνπο.

374

Ώπφ ην 1909 σο ην 1914 έδεζε θαη εξγάζηεθε ζην Παξίζη, φπνπ δηακφξθσζε δηθφ ηνπ χθνο δσγξαθηθήο θαη ζπκκεηείρε ζε εθζέζεηο, ζηηο νπνίεο δηαθξίζεθε. Ώπφ ην 1917 είλαη εγθαηεζηεκέλνο κφληκα ζηελ Ώζήλα, αζρνιήζεθε πνιχ κε αγηνγξαθίεο. Με ηνλ Λχηξα ηνλ Μαιέα θαη άιινπο δσγξάθνπο ίδξπζαλ ηελ νκάδα Σέπκδ κε ζηφρν ηελ αλαηξνπή ηεο ζπληεξεηηθήο λννηξνπίαο πνπ επηθξαηνχζε ζην ρψξν ηεο ηέρλεο. Παξζελφπεο (Μπζ) Άλσ Κπςέιε : Δ Πανεεκυπδ ήηαλ κηα απφ ηηο ΢εηξήλεο, θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώρειψνπ θαη ηεο Μνχζαο Μειπνκέλεο. ΋ηαλ νη ΢εηξήλεο γθξεκίζηεθαλ ζηε ζάιαζζα, ην θχκα έβγαιε ηελ Παξζελφπε ζε κηα αθηή ηεο Νεάπνιεο, φπνπ ηελ ηηκνχζαλ κε πξνζθνξέο θαη ζπζίεο. Παξζελψλνο (Εζη) Κνπθάθη : Ο Πανεεκχκ είλαη λαφο ρηηζκέλνο ζηελ Ώθξφπνιε θαη αθηεξσκέλνο ζηελ ζεά Ώζελά, πξνζηάηηδα ηεο πφιεο ησλ Ώζελψλ. Ώπνηειεί ην πην ιακπξφ κλεκείν ηεο αξραίαο Ώζήλαο θαη ρηίζηεθε κε πξσηνβνπιία ηνπ Πενζηθή θαηά ηα έηε 447-438 π.Υ. Ώξρηηέθηνλεο ήηαλ ν Εηηίκμξ θαη ν Καθθζηνάηδξ θαη ηνλ θαιιηηερληθφ δηάθνζκν επηκειήζεθε ν Φεζδίαξ. Ο λαφο ήηαλ δσξηθνχ ξπζκνχ θαη νιφθιεξνο θαηαζθεπαζκέλνο απφ πεληειηθφ κάξκαξν. Οη κεηφπεο ηνπ λανχ απεηθνλίδνπλ ζθελέο απφ ηελ Γηγαληνκαρία, ηελ Ώκαδνλνκαρία, ηελ Κεληαπξνκαρία θαη ηνλ Σξσηθφ πφιεκν. Δ δσθφξνο απεηθνλίδεη ζθελέο απφ ηελ πνκπή ησλ Παλαζελαίσλ ηε κεγαιχηεξε ζξεζθεπηηθή γηνξηή ηεο Ώζήλαο. Σα αεηψκαηα απεηθνλίδνπλ ζθελέο απφ ηελ κπζνινγία. Ο Παξζελψλαο πξηλ ηελ θαηαζηξνθή ηνπ

Ο Παξζελψλαο κεηά ηελ επηθξάηεζε ηνπ ρξηζηηαληζκνχ έγηλε λαφο ηεο Ώγίαο ΢νθίαο. Βπί Σνπξθνθξαηίαο κεηαηξάπεθε ζε ηδακί θαη αξγφηεξα ζε ππξηηηδαπνζήθε. Σν κεγαιχηεξν πιήγκα ππέζηε ην 1687, φηαλ νβίδα ησλ ΐελεηψλ ππφ ηνλ Μνξνδίλη έπιεμε ηνλ Παξζελψλα - ππξηηηδαπνζήθε. Ώξγφηεξα ν ιφξδνο Έιγηλ ιεειάηεζε ην κλεκείν θαη ζεκαληηθά ηκήκαηά ηνπ βξίζθνληαη ζήκεξα ζην ΐξεηαληθφ Μνπζείν. Ο Παξζελψλαο φπσο θαη φινο ν ρψξνο ηεο Ώθξφπνιεο έρεη ραξαθηεξηζηεί απφ ηελ Unesco Mκδιείμ παβηυζιζαξ πμθζηζζηζηήξ ηθδνμκμιζάξ. Παξίδε Μηρ. (Ώγσ) Ν. Κπςέιε : Ο Κχπξηνο Μζπαήθ Πανίδδξ (1932-58) ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ θαη αγσληζηήο ηνπ Κππξηαθνχ αγψλα. ΢θνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ Άγγισλ. Παξκελίδνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Πανιεκίδδξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Βιέα ηεο Εηαιίαο ήηαλ πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο θαη εγέηεο ηεο ειεαηηθήο θηινζνθηθήο ζρνιήο. Παξλαζζνχ (Γεσ-Μπζ) Πιαηεία Κιαπζκψλνο : Ο Πανκαζζυξ είλαη βνπλφ ηεο ΢η. Βιιάδαο κεηαμχ Γθηψλαο θαη Βιηθψλα. Σν κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θαιχπηεη ηε Φσθίδα. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Πανκαζζυξ ήηαλ γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Νχκθεο Κιενδψξαο, επψλπκνο ήξσαο ηνπ νκψλπκνπ βνπλνχ θαη ηδξπηήο ησλ Αειθψλ. Πάξλεζνο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Πάνκδεα είλαη βνπλφ ηεο Ώηηηθήο, βφξεηα ηεο Ώζήλαο. Πνιιέο απφ ηηο θνξπθέο ηεο ππεξβαίλνπλ ηα 1000 κέηξα. Καιχπηεηαη απφ πεχθα θαη έιαηα, κεγάιν κέξνο ηεο δε, απνηειεί εζληθφ δξπκφ. Δ Πάξλεζα είλαη βνπλφ κε θπζηθή νκνξθηά θαη δέρεηαη ρηιηάδεο επηζθέπηεο. ΢΄ απηφ ζπκβάιεη θαη ην μελνδνρείν θαη θαδίλν πνπ βξίζθνληαη εθεί θαζψο θαη ην ηειεθεξίθ πνπ κεηαθέξεη ηνπο επηζθέπηεο ηνπο. Παξνξίηε (Λνγ) Κ. Παηήζηα : Κχζηαξ Πανμνίηδξ (1878-1932) είλαη ην ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ηνπ ζπγγξαθέα Λεσλίδα ΢νπξέα απφ ην Παξφξη Λαθσλίαο. Τπήξμε ππέξκαρνο ηνπ δεκνηηθηζκνχ θαη απφ ηνπο πξψηνπο ζνζηαιηζηέο ζηελ Βιιάδα. Έξγα ηνπ: Οζ κεηνμί ηδξ γςήξ, Ο παηέναξ, Σμ ιεβάθμ παζδί, Ο ηυηηζκμξ ηνάβμξ θ.ά.

375

Πάξνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Πάνμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ ζε απφζηαζε κφιηο 3 κηιίσλ απφ ηε Νάμν. Οη πξψηνη ηεο θάηνηθνη ήηαλ νη Πειαζγνί, αξγφηεξα θαηαθηήζεθε απφ ηνπο Κξήηεο θαη νλνκάζηεθε Μηλψα. Ώπνηθίζηεθε απφ ηνπο Ώξθάδεο θαη πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ αξρεγφ ηνπο Πάνμ. Ώθνινχζεζαλ νη Ίσλεο ηελ επνρή ησλ νπνίσλ ην λεζί ήηαλ πνιχ πινχζην θαη έθνβε δηθά ηνπ λνκίζκαηα. Ώθνινχζσο θαηαθηήζεθε απφ ηνπο Μαθεδφλεο, Πηνιεκαίνπο, Ρσκαίνπο, ΐπδαληηλνχο, Φξάγθνπο θαη Σνχξθνπο. Παξξαζίνπ (Μπζ-Ώξρ) Πιαηεία Ώηηηθήο : * Ο κπζηθφο Παννάζζμξ ήηαλ γηνο ηνπ παξάλνκνπ δεζκνχ ηνπ ζενχ Άξε θαη ηεο Φηινλφκεο θαη δίδπκνο αδειθφο ηνπ Λπθάζηνπ. Δ κεηέξα ηνπο επεηδή θνβήζεθε ηελ νξγή ηνπ παηέξα ηεο, έξημε ηα δπν λενγέλλεηα ζηνλ πνηακφ Βξχκαλζν. Ο πνηακφο ηα έθξπςε ζηελ θνπθάια κηα βειαληδηάο φπνπ ηα βχδαμε κηα ιχθαηλα. Βθεί ηα βξήθε έλα βνζθφο ν Σχιηθνο θαη ηα πήξε ζην ζπίηη ηνπ. * Ο άιινο Πανάζζζμξ ηεο κπζνινγίαο ήηαλ έλαο απφ ηνπο 50 γηνπο ηνπ βαζηιηάο ηεο Ώξθαδίαο Λπθάνλα πνπ ηηκσξήζεθαλ απφ ηνλ Αία φηαλ ηνπ έδσζαλ λα θάεη αλζξψπηλν θξέαο. Λέγεηαη φηη ήηαλ παηέξαο ηνπ Πάξνπ. * Ο Παννάζζμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Έθεζν, ήηαλ νλνκαζηφο δσγξάθνο, καζεηήο ηνπ Βπήλνξα. Έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηελ Ώζήλα. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Πνμιδεέαξ, Θδζέαξ, Ο πάζπςκ Φζθμηηήηδξ θαη άιια. Δ Καιιηξξφε Παξέλ

Παξξέλ (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Δ Καθθζννυδ Παννέκ΢ζβακμφ (1861-1940) απφ ην Ρέζπκλν ήηαλ απφ ηηο πξσηνπφξεο Βιιελίδεο θεκηλίζηξηεο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη έγηλε δαζθάια ζην Ώξζάθεην. Παληξεχηεθε ηνλ ηδξπηή ηνπ Ώζελατθνχ Πξαθηνξείνπ Βηδήζεσλ Εσάλλε Παξξέλ. Με ηελ ππνζηήξημε ηνπ ζπδχγνπ ηεο αζρνιήζεθε κε ηε δεκνζηνγξαθία θαη ίδξπζε ηελ Βθδιενίδα ηςκ Κονζχκ, ζηελ νπνία έγξαθαλ απνθιεηζηηθά γπλαίθεο. ΢πκκεηείρε ζε πνιιά δηεζλή ζπλέδξηα γηα ηελ ρεηξαθέηεζε ηεο γπλαίθαο θαη αγσλίζηεθε ζηελ Βιιάδα κε δηάθνξνπο ηξφπνπο γηα λα επηηχρεη ην δηθαίσκα ςήθνπ ζηηο γπλαίθεο. Παζαγηάλλε (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : * Ο Κχζηαξ Παζαβζάκκδξ (1872-1933) απφ ηε Μεζζελία, ήηαλ δηθαζηηθφο, δεκνζηνγξάθνο θαη ινγνηέρλεο. Ώξζξνγξάθεζε ζε πνιιέο εθεκεξίδεο θαη πεξηνδηθά, εμέδσζε πνιιά ζρνιηθά βηβιία, έγξαςε ιανγξαθηθά θαη ινγνηερληθά έξγα: Μακζάηζηα ιμζνμθυβζα ηαζ ηναβμφδζα, Ο Μααίθδξ, ΢πάνηδ-Μοζηνάξ, Ώηηζημί πενίπαημζ, Σα πνχηα παναιφεζα θαη άιια. * Ο ΢πήθζμξ Παζαβζάκκδξ (1874-1910) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ πνηεηήο θαη δηεγεκαηνγξάθνο. Ώπνθιήζεθε ν πμζδηήξ ημο Σαΰβεημο. Πέζαλε ζε ειηθία 36 εηψλ κφιηο. Παζηηέινπο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Παζζηέθδξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Μεγάιε Βιιάδα, ήηαλ γλσζηφο γιχπηεο θαη ραξάθηεο. Έγξαςε ηελ Εζημνία ηδξ Σέπκδξ. Παζίσλνο (Ώξρ) Γνχβα : Σνλ Παζίςκα (4ν2 π.Υ. αη.) γλσξίδνπκε απφ ηνπο ιφγνπο ηε Αεκνζζέλε. Ήηαλ απειεχζεξνο δνχινο πνπ θαηάθεξε λα δεκηνπξγήζεη πεξηνπζία κε έλα εξγνζηάζην θαηαζθεπήο αζπίδσλ θαη αξγφηεξα κε ηε δεκηνπξγία ηξάπεδαο. Ήηαλ απφ ηνπο πην πινχζηνπο αλζξψπνπο ηεο επνρήο ηνπ. Παζζψβ (Πξν) Γθξάβα : * Ο Γεξκαλφο θηιφινγνο Ώνκυθδμξ Παζζχα (Arnold Passow, 1829-70) δεκνζίεπζε ζπιινγή ειιεληθψλ δεκνηηθψλ ηξαγνπδηψλ κε ηίηιν Σναβμφδζα νςιαίζηα. * Ο επίζεο Γεξκαλφο Φναβηίζημξ Πάζζςα (Franz Passow, 1896-1933) ήηαλ θαζεγεηήο ηεο θιαζζηθήο ειιεληθήο θηινινγίαο θαη ιεμηθνγξάθνο. Έγξαςε ην Λελζηυ ηδξ εθθδκζηήξ βθχζζαξ.

376

Παζηέξ (Πξν) Πιαηεία Μαβίιε : Ο Γάιινο Λμοί Παζηέν (Louis Pasteur, 1822-95) ήηαλ θαζεγεηήο ηεο θπζηθήο, φηαλ πξαγκαηνπνίεζε ηα πεηξάκαηα πνπ νδήγεζαλ ζηελ αλαθάιπςε πνπ αθνξνχζε ζηηο ζπκκεηξηθέο κνξθέο ησλ αιάησλ ηνπ ηξπγηθνχ νμέσο, πνπ έζεζαλ ηηο βάζεηο ηεο ΢ηεξενρεκείαο. Ώπηή ε αλαθάιπςε ηνλ θαηέηαμε απφ ηφηε, αλάκεζα ζηνπο κεγάινπο επηζηήκνλεο ηεο επνρήο. Ώξγφηεξα αζρνιήζεθε κε ην θαηλφκελν ηεο δχκσζεο, ε νπνία σο ηφηε ζεσξείην ρεκηθή δηεξγαζία. Ο Παζηέξ απέδεημε φηη ε δηαδηθαζία ηεο δχκσζεο νθείιεηαη ζηε δξάζε ζπγθεθξηκέλσλ κνλνθχηηαξσλ κηθξννξγαληζκψλ. Ώπφ απηφ έθζαζε ζην ζπκπέξαζκα φηη, νξηζκέλα είδε επηβιαβψλ γηα ηνλ άλζξσπν κηθξννξγαληζκψλ ζα κπνξνχζαλ λα θαηαζηξαθνχλ κεηά απφ βξαζκφ θαη ζχληνκε ζέξκαλζε. Ώπηή ε αλαθάιπςε απνδείρζεθε ζσηήξηα γηα ηνπο νηλνπαξαγσγνχο, αιιά νδήγεζε θαη ζε λέα κέζνδν ζπληήξεζεο ησλ ηξνθίκσλ. Δ κέζνδνο απηή, πνπ είρε ηεξάζηηεο επηπηψζεηο ζηελ ηαηξηθή, αιιά ζηε βηνκεραλία ησλ ηξνθίκσλ θαη γεληθφηεξα ζηελ νηθνλνκία, νλνκάζηεθε πξνο ηηκή ηνπ παζηενίςζδ. Ο Λνπί Παζηέξ

΢ηε ζπλέρεηα σο θαζεγεηήο ηεο ΢νξβφλεο, θαζηέξσζε ηηο έλλνηεο ησλ ‘αεξνβίσλ’ θαη ‘αλαεξνβίσλ’ κηθξννξγαληζκψλ. Ώπέδεημε φηη πξφμελνη νξηζκέλσλ αζζελεηψλ ήηαλ ηα κηθξφβηα θαη εηζήγαγε ηηο αληηζεπηηθέο κεζφδνπο ζηε ρεηξνπξγηθή. Ο αθνχξαζηνο επηζηήκνλαο επηζθξάγηζε ην έξγν ηνπ κε ηελ αλαθάιπςε ηνπ αληηιπζζηθνχ εκβνιίνπ, κεηά απφ έξεπλεο πέληε εηψλ ζε δψα. Σν 1888 ηδξχζεθε ην Εκζηζημφημ Παζηέν πνπ θαη ζήκεξα αζρνιείηαη κε ηελ ηαηξηθή έξεπλα. Δ πξνζθνξά ηνπ Παζηέξ ζηελ επηζηήκε θαη ηελ αλζξσπφηεηα είλαη ηεξάζηηα θαη δηθαίσο θαηέρεη πεξίνπηε ζέζε κεηαμχ ησλ θνξπθαίσλ επηζηεκφλσλ ηεο ηζηνξίαο. Παηαξάθε Κ. (Βζλ) Γθχδε-Πνιχγσλν : Ο Κχζηαξ Παηανάηδξ (18νο αη.) απφ ηελ Κξήηε ήηαλ ζπκπνιεκηζηήο ηνπ Λάκπξνπ Καηζψλε. Παηάηζνπ Ε. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Εάηςαμξ Παηάηζμξ (1936-56) ήηαλ Κχπξηνο αγσληζηήο ηνπ απειεπζεξσηηθνχ αγψλα 1955-59. Βθηειέζηεθε κε απαγρνληζκφ απφ ηηο βξεηαληθέο δπλάκεηο θαηνρήο ην 1956, καδί κε ηνλ Ώκδνέα Γάημ θαη ηνλ Υανίθαμ Μζπαήθ. Παηέξα Ε. (Βζλ) Κνισλάθη : Ο Εςάκκδξ Παηέναξ (1898-1979) απφ ηηο Οηλνχζεο Υίνπ, ήηαλ πινίαξρνο ηνπ εκπνξηθνχ λαπηηθνχ θαη εθνπιηζηήο θαη γηνο ηνπ επίζεο εθνπιηζηή Αηακαληή Παηέξα. Θεσξείηαη απφ ηνπο ζεκαληηθνχο εζληθνχο επεξγέηεο. Έδσζε κεγάιν κέξνο απφ ηελ πεξηνπζία ηνπ ζε δηάθνξα ηδξχκαηα φπσο ν Βπαγγειηζκφο, ζέζπηζε ππνηξνθίεο γηα ζπνπδαζηέο απφ ηε Υίν, δψξηζε ρξήκαηα γηα ηελ αγνξά πνιεκηθνχ πινίνπ θαη έθαλε αξθεηέο αθφκα ζεκαληηθέο δσξεέο. Παηδίλε κάληξα (Αηα) Άλσ Κπςέιε : βιέπε Μάκηνα Παηγίκδ Παηεζίσλ (Γεσ) Οκφλνηα-Παηήζηα : Δ Παηδζίςκ είλαη ε νδφο πνπ νδεγεί ζηα Παηήζηα. Ώπφ ηελ Οκφλνηα σο ηε Λεσθ. Ώιεμάλδξαο πήξε ηελ νλνκαζία 28δξ Οηηςανίμο, αιιά απηή δελ ρξεζηκνπνηήζεθε πνηέ, ν θφζκνο εμαθνινπζεί θαη νλνκάδεη ηελ νδφ Παηεζίσλ. Τπάξρνπλ δηάθνξεο εθδνρέο γηα ηελ εηπκνινγία ηεο νλνκαζίαο Παηεζίσλ, (π.ρ. απφ έλα Σνχξθν Παηίο αγά) αιιά θακηά δελ είλαη βέβαην φηη είλαη ε πξαγκαηηθή. Πάηκνπ (Γεσ-Εζη) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ Πάηιμξ είλαη λεζί ηεο Ασδεθαλήζνπ λφηηα ηεο Εθαξίαο θαη βφξεηα ηεο Λέξνπ. Βίλαη γλσζηή σο ην κδζί ηδξ Ώπμηαθφρεςξ, γηαηί εθεί ν Εσάλλεο ν Θενιφγνο ιέγεηαη φηη ζπλέγξαςε ηελ Ώπμηάθορδ θαη πηζαλψο θαη ην Βοαββέθζμ. Σνλ 11ν αηψλα ρηίζηεθε ην κνλαζηήξη-θάζηξν ηνπ Εσάλλε ηνπ Θενιφγνπ, πάλσ απφ ηα εξείπηα ηνπ αξραίνπ βσκνχ ηεο Άξηεκεο.

377

Παηνχζα (Βζλ) Πιαηεία Κάληγγνο : * Ο ιφγηνο θαη ηεξνκφλαρνο Γεχνβζμξ Παημφζαξ

(18νο αη.) απφ ηελ Ώζήλα, δηεηέιεζε δηεπζπληήο ηνπ Φιαγγηαλνχ Φξνληηζηεξίνπ ΐελεηίαο. * Ο επίζεο θιεξηθφο θαη ιφγηνο Εςάκκδξ Παημφζαξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δηεηέιεζε θη απηφο δηεπζπληήο ηνπ ίδηνπ ηδξχκαηνο. Βμέδσζε ζπιινγή απνζπαζκάησλ αξραίσλ Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ κε ηίηιν Βθθδκζηή Ββηοηθμπαίδεζα. Παηξηάξρνπ Γξεγνξίνπ Β’ (Θξε) Παλεπηζηεκίνπ : Ο παηνζάνπδξ Γνδβυνζμξ Β΄ (1746-1821) απφ ηε Αεκεηζάλα, ζεσξείηαη εζλνκάξηπξαο θαη έρεη αλαθεξπρζεί άγηνο απφ ηελ Βθθιεζία. ΢πνχδαζε ζηε ΢κχξλε, έγηλε κνλαρφο, αξγφηεξα ηεξέαο θαη επίζθνπνο ΢κχξλεο. Σν 1797 έγηλε παηξηάξρεο, αιιά εθζξνλίζηεθε δπν θνξέο θαη επαλήιζε ζην ζξφλν γηα ηξίηε θνξά ην 1819. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε, ν Γξεγφξηνο αλαζεκάηηζε (ηξεηο θνξέο) ηνπο επαλαζηαηεκέλνπο Έιιελεο ηεο Μνιδνβιαρίαο. Ώπηφ φκσο δελ ηνλ γιίησζε απφ ην ιηληζάξηζκα απφ ηνλ ηνπξθηθφ φριν. Κξεκάζηεθε ηελ εκέξα ηνπ Πάζρα, ζηελ θεληξηθή πχιε ηνπ παηξηαξρείνπ ε νπνία απφ ηφηε παξακέλεη θιεηζηή. Σν ζθήλσκά ηνπ θπιάζζεηαη ζε κηα ιάξλαθα ζηε Μεηξφπνιε ηεο Ώζήλαο. Παηξηάξρνπ Εεξεκίνπ (Θξε) Νεάπνιε-Γθχδε : * Ο Εενειίαξ Ώ’ απφ ηα Εσάλληλα, δηεηέιεζε παηνζάνπδξ Κσλζηαληηλνχπνιεο απφ ην 1522-26 θαη αξγφηεξα απφ 1526-45. * Ο Εενειίαξ ΐ΄ μ Σνακυξ απφ ηελ Ώγρίαιν Ρσκπιίαο, δηεηέιεζε παηνζάνπδξ ηξεηο θνξέο: 1572-79, 1580-84 θαη 1587-95. Βπί ζεηείαο ηνπ απνδέρζεθε ηνλ πξνβηβαζκφ ηνπ αξρηεπηζθφπνπ Μφζραο ζε παηξηάξρε κε αληάιιαγκα ηελ νηθνλνκηθή ελίζρπζε ηνπ παηξηαξρείνπ Κσλζηαληηλνχπνιεο απφ ηνλ Σζάξν. * Ο Εενειίαξ Γ’ απφ ηελ Πάηκν, δηεηέιεζε δπν θνξέο νηθνπκεληθφο παηνζάνπδ. * Ο Εενειίαξ Α’ απφ ηελ Κξήηε, δηεηέιεζε παηνζάνπδξ απφ ην 1809 σο ην 1813. Παηξηάξρνπ Εσαθείκ (Θξε) Κνισλάθη : ΋λνκα ηεζζάξσλ παηξηαξρψλ Κσλζηαληηλνχπνιεο, απφ ηνπο νπνίνπο νη πην ζεκαληηθνί είλαη: * Ο Εςαηείι ΐ’ απφ ηε Υίν, ρξεκάηηζε δπν θνξέο νηθνπκεληθφο παηνζάνπδξ (1860-63 θαη 1873-78). Μφιηο 25 εηψλ εθιέρηεθε επίζθνπνο Αξπτλνππφιεσο, αξγφηεξα έγηλε Εσαλλίλσλ θαη ζε ιίγα ρξφληα Κπδίθνπ. Σν 1860 αλήιζε ζηνλ παηξηαξρηθφ ζξφλν αιιά ζε ηξία ρξφληα ε νζσκαληθή θπβέξλεζε ηνλ έπαπζε. Σν 1873 έγηλε θαη πάιη παηξηάξρεο σο ην ζάλαηφ ηνπ. Με δηθέο ηνπ δαπάλεο ηδξχζεθε ζηελ Πφιε ην Εςαηείιεζμ Πανεεκαβςβείμ. Ο Παηξηάξρεο Εσαθείκ Γ΄ ν Μεγαινπξεπήο

* Ο Εςαηείι Γ’ μ Μεβαθμπνεπήξ απφ ην ΐαθεηνρψξη, ρξεκάηηζε θη απηφο δπν θνξέο παηνζάνπδξ (1878-84 θαη 1901-12). Ήηαλ πλεπκαηηθφ παηδί ηνπ Εσαθείκ ΐ’ θαη ρεηξνηνλήζεθε απφ απηφλ κεηξνπνιίηεο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ πξνζηάηε ηνπ έγηλε παηξηάξρεο. Παχζεθε ην 1884 αιιά επαλεμειέγε ην 1901. Βπί ηεο ζεηείαο ηνπ αλαγλσξίζηεθε ην απηνθέθαιν ηεο Βθθιεζίαο ηεο ΢εξβίαο, παξαρσξήζεθαλ νη κεηξνπφιεηο ηεο Θεζζαιίαο θαη ηεο Άξηαο ζηελ Βθθιεζία ηεο Βιιάδαο, εθζπγρξφληζε ην Παηξηαξρείν θαη αλαγνξεχηεθε δηδάθηνξαο ηεο ζενινγίαο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. Παηξηάξρνπ ΢εξγίνπ (Θξε) Λπθαβεηηφο : Ο ζπξηαθήο θαηαγσγήο ΢ένβζμξ Ώ’ ήηαλ παηνζάνπδξ απφ ην 610 σο ην 638. ΋ηαλ, ην 626 ν απηνθξάηνξαο Δξάθιεηνο απνπζίαδε ζε εθζηξαηεία ζηε Μηθξά Ώζία, ε Κσλζηαληηλνχπνιε δέρζεθε επίζεζε ησλ Ώβάξσλ, νη νπνίνη ηελ πνιηφξθεζαλ. Δ ΢έξγηνο αλέιαβε ηελ άκπλα ηεο πφιεο θαη θηλεηνπνίεζε ην ιαφ θαηά ησλ επηδξνκέσλ. Μηα ζθνδξή θαηαηγίδα ζθφξπηζε ηνλ ερζξηθφ ζηφιν θαη απηφ ην γεγνλφο απνδφζεθε ζε ζαχκα ηεο Παλαγίαο. Με πξσηνβνπιία ηνπ Παηξηάξρε, αλαπέκθζεθαλ επραξηζηήξηεο δεήζεηο νη νπνίεο είλαη γλσζηέο σο Ώηάεζζημξ φικμξ.

378

Παηξηάξρνπ Φσηίνπ

(Θξε) Νεάπνιε : Ο παηνζάνπδξ Κςκζηακηζκμφπμθδξ Φχηζμξ Ώ΄ (820-893), ζεσξείηαη κηα απφ ηηο κεγάιεο κνξθέο ηνπ βπδαληηλνχ θιήξνπ, θαη ζπνπδαίνο ιφγηνο. Αίδαζθε γξακκαηηθή, ξεηνξηθή θαη θηινζνθία θαη ήηαλ αμησκαηνχρνο ηνπ παιαηηνχ. Σν 858 κέζα ζε έμε κέξεο έιαβε φινπο ηνπο ηεξαηηθνχο βαζκνχο απφ κνλαρφο σο επίζθνπνο θαη ρξίζηεθε παηξηάξρεο. Βπί ησλ εκεξψλ ηνπ μέζπαζε ζθνδξή αληηπαξάζεζε (κε αθνξκή ην filioqve) κεηαμχ ηεο Ώλαηνιηθήο θαη ηεο Παπηθήο Βθθιεζίαο, απνηέιεζκα ηεο νπνίαο ήηαλ ην πξψην ΢ρίζκα ησλ δπν Βθθιεζηψλ. Παηξψλ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Πάηνα (αξραία νλνκαζία Πάηναζ) είλαη ε ηέηαξηε ζε πιεζπζκφ πφιε ηεο Βιιάδαο θαη νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ θέληξν ηεο Πεινπνλλήζνπ θαη επξχηεξα ηεο Απηηθήο Βιιάδαο. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Παηξέα, ν νπνίνο έλσζε ηηο πφιεηο Ώξφε, Άλζεηα θαη Μεζζάηηδα ζε κηα, πνπ πήξε ην φλνκά ηνπ. Καηά ηελ αξραηφηεηα ε πφιε ήηαλ γλσζηή θαη έιαβε κέξνο ζηνλ Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν πφηε σο ζχκκαρνο ηεο Ώζήλαο θαη πφηε ηεο ΢πάξηεο. Βπί επνρήο Ρσκαίσλ ή πφιε βξέζεθε ζε πεξίνδν αθκήο θαη ιακπξφηεηαο. Βπί ΐπδαληίνπ παξήθκαζε αιιά έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. Παηξψνπ (Εζη) ΢χληαγκα : Παηνχμξ ζεκαίλεη ν πξνζηάηεο ηεο παηξίδαο. Ήηαλ πξνζσλχκην ζεψλ φπσο ν Παηξψνο Γεπο, ν Παηξψνο Ώπφιισλ, ν Παηξψνο Δξαθιήο θιπ. Πάηζε ΢πχξνπ (Πνι) ΐνηαληθφο: Ο ΢πφνμξ Πάηζδξ (1862-1954) απφ ην Ναχπιην ήηαλ δηθεγφξνο, πνιηηεπηήο θαη δηεηέιεζε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο απφ ην 1920 ην 1929. Παπιή Ώι. (Βπα) Ώκπειφθεπνη : Ο Ώθέλδξ Παοθήξ απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21. Καηαζθεχαδε κπαξνχηη θαη θπζίγγηα γηα ηνλ αγψλα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε., ίδξπζε κε ηνλ γην ηνπ ΢πχξν Παοθίδδ ην πξψην εξγνζηάζην ζνθνιάηαο ζηε Βιιάδα, ηελ γλσζηή ΢μημθαημπμζΎα Παοθίδδ. Παχινπ Μειά (πιαηεία) Βπαγγειηζκφο (Ρεγίιιεο) : βιέπε Μεθά Παφθμο Ο ληθεηήο ηεο κάρεο ησλ Πιαηαηψλ ζπαξηηάηεο Παπζαλίαο

Παπζαλίνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο ΢παξηηάηεο ζηξαηεγφο

Παοζακίαξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ν αξρηζηξάηεγνο ησλ Βιιήλσλ ζηε κάρε ησλ Πιαηαηψλ ην 479, θαηά ηελ νπνία νη Πέξζεο ππέζηεζαλ αθφκα κηα ήηηα, κεηά ηε ΢αιακίλα. Ώθνινχζεζαλ νη λίθεο ηνπ ζηελ Κχπξν θαη ζην ΐπδάληην. ΋κσο ε θηινδνμία ηνπ λα θπξηαξρήζεη ζηελ Βιιάδα, ηνλ νδήγεζε ζε δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνλ βαζηιηά ηεο Πεξζίαο Ξέξμε. Ώπηφ καζεχηεθε ζηε ΢πάξηε, ν Παπζαλίαο αλαθιήζεθε θαη δηθάζηεθε γηα πξνδνζία. Ώλ θαη αζσψζεθε γηαηί δελ ππήξραλ επαξθείο απνδείμεηο, νη ζπκπαηξηψηεο ηνπ ζέιεζαλ λα ηνλ ζθνηψζνπλ. Ώπηφο θαηέθπγε σο ηθέηεο ζην λαφ ηεο Ώζελάο, φπνπ είρε αζπιία. Οη ΢παξηηάηεο – κε πξψηε φπσο ιέγεηαη ηε κεηέξα ηνπ Θεαλψ – έρηηζαλ ηελ είζνδν θαη ηα παξάζπξα ηνπ λανχ, κε απνηέιεζκα ν Παπζαλίαο λα πεζάλεη απφ αζηηία. Ώλ θαη αξγφηεξα ε κλήκε ηνπ απνθαηαζηάζεθε, ηνλ φλνκά ηνπ έγηλε ζπλψλπκν ηεο πξνδνζίαο. * Ο βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Παοζακίαξ (βαζίι. 408-395 π.Υ.) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπλζεθνιφγεζε κε ηνπο ερζξνχο ηεο ΢πάξηεο θαηά ηνλ Κνξηλζηαθφ πφιεκν. Καηεγνξήζεθε γηα δεηιία θαη πέζαλε ζηελ εμνξία. * Ο Μαθεδφλαο επγελήο Παοζακίαξ (4νο π.Υ. αη.), ήηαλ ζσκαηνθχιαθαο ηνπ βαζηιηά Φηιίππνπ ΐ΄. ΢πλσκφηεζε κε ηελ Οιπκπηάδα θαη δνινθφλεζε ηνλ Φίιηππν. * Ο γεσγξάθνο θαη πεξηεγεηήο Παοζακίαξ (110-180 κ.Υ.) απφ ηε Μαγλεζία ηεο Μ Ώζίαο, πεξηεγήζεθε πνιιέο ρψξεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Βιιάδα, Εηαιία, Ώίγππην, ΢πξία θ.ά. Σν έξγν ηνπ Βθθάδμξ πενζήβδζζξ απνηειείηαη απφ 10 βηβιία (Ώηηζηά, Κμνζκεζαηά, Λαηςκζηά, ΐμζςηζηά θ.ν.θ) δηεζψζε νιφθιεξν θαη απνηειεί πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηνπο ηφπνπο, ηνπο ιανχο, ηα έζηκα, ηελ ηζηνξία αθφκα θαη ηε κπζνινγία ησλ ρσξψλ πνπ επηζθέθζεθε.

379

* Ο ζνθηζηήο Παοζακίαξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Αακαζθφ έγξαςε γηα ηελ ηζηνξία ησλ πφιεσλ ηεο Φνηλίθεο θαη ηεο ΢πξίαο. Πάθνπ (Γεσ-Εζη) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ Πάθμξ είλαη πφιε ηεο Κχπξνπ κε αξραηφηαηε ηζηνξία θαη πνιιά αξραία κλεκεία, ηφζν πνπ φιε ε πεξηνρή ζεσξείηαη κνπζείν. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηελ πφιε έθηηζε ν Πάθμξ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Κχπξνπ Ππγκαιίσλα θαη ηεο Γαιάηεηαο. Βπίζεο ε πφιε είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηε ιαηξεία ηεο ζεάο Ώθξνδίηεο θαη έλα απφ ηα πξνζσλχκηα ηεο ζεάο ήηαλ Παθία. Καηά ηα ειιεληζηηθά θαη ξσκατθά ρξφληα ε Πάθνο ήηαλ πξσηεχνπζα ηεο Κχπξνπ. Πάθξαο (Εζη) Γνχβα : Δ αξραία Πάθνα ήηαλ πφιε ηνπ Πφληνπ ε γλσζηή Ώιχα ησλ αξραίσλ, πνπ βξηζθφηαλ κεηαμχ ΢ηλψπεο θαη Ώκηζνχ. Μέρξη ην 1914 είρε ζπκπαγή ειιεληθφ πιεζπζκφ, ν νπνίνο απνδεθαηίζηεθε θαηά ηηο ζθαγέο ηνπ Πφληνπ, νη δε δηαζσζέληεο θαηέθπγαλ ζηελ Βιιάδα. Παρπκέξε (ΐπδ) ΢επφιηα : Ο Γεχνβζμξ Παποιένδξ (1242-1310) απφ ηε Νίθαηα ηεο ΐηζπλίαο, ήηαλ βπδαληηλφο ιφγηνο, ηζηνξηθφο, καζεκαηηθφο, θξαηηθφο θαη εθθιεζηαζηηθφο αμησκαηνχρνο. Άθεζε ζεκαληηθφ έξγν ζε ζέκαηα καζεκαηηθψλ, ξεηνξηθήο θαη θπξίσο ηζηνξίαο. Δ Εζημνία ηνπ είλαη πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηνλ 13ν αηψλα ηνπ ΐπδαληίνπ. Π.Β.Ώ.Ν. (πιαηεία) (Ώγσ) Κπςέιε : Π.Β.Ώ.Ν. είλαη ηα αξρηθά ηεο θαηνρηθήο αληηζηαζηαθήο νξγάλσζεο Πακεθθήκζμξ Έκςζζξ Ώβςκζγμιέκςκ Νέςκ. Εδξχζεθε απφ ηνλ αμησκαηηθφ ηεο Ώεξνπνξίαο Κψζηα Πεξξίθν. Δ ζεκαληηθφηεξε αληηζηαζηαθή πξάμε ηεο είλαη ε αλαηίλαμε ησλ γξαθείσλ ηεο θηινλαδηζηηθήο Β΢ΠΟ. Ο Πεξξίθνο εθηειέζηεθε. Πεδνπνχινπ Θ. (΢ηξ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Θευδςνμξ Πεγυπμοθμξ (1894-1942) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Ναπηηθνχ. Ήηαλ θπβεξλήηεο ηνπ αληηηνξπηιηθνχ Όδνα θαη ζθνηψζεθε φηαλ ην πινίν ηνπ βπζίζηεθε απφ γεξκαληθά αεξνπιάλα ην 1942. Πεηξαηψο (Γεσ-Εζη) Οκφλνηα-Σαχξνο : Ο Πεζναζάξ είλαη ην κεγαιχηεξν ιηκάλη ηεο Βιιάδαο θαη επίλεην ηεο Ώζήλαο. Βίλαη βηνκεραληθφ θαη εκπνξηθφ θέληξν ηεο ρψξαο. Βθηφο ηνπ κεγάινπ ιηκαληνχ ε πφιε δηαζέηεη αθφκα δπν θπζηθά ιηκάληα ηεο Γέα θαη ην Σνπξθνιίκαλνπ (ε αξραία Μνπληρία). Σν ηεισλείν ηνπ Πεηξαηά ην 1837

Ο Πεηξαηάο άξρηζε λα αθκάδεη φηαλ νη Ώζελαίνη απνθάζηζαλ λα εληζρχζνπλ ην ζηφιν ηνπο θαη ε Ώζήλα λα γίλεη ε ζπνπδαηφηεξε λαπηηθή δχλακε ηεο επνρήο ηεο. Βπί Πεξηθιή ε πφιε ελψζεθε κε ηελ Ώζήλα κε ηα Μαθξά Σείρε θαη απέθηεζε ζηάδην, αγνξά, ζέαηξν θαη άιια νηθνδνκήκαηα. Σφηε ήηαλ ην ζεκαληηθφηεξν ιηκάλη ηεο Μεζνγείνπ. Δ πφιε θαηαζηξάθεθε ην 85 π.Υ. απφ ηνλ Ρσκαίν ζηξαηεγφ ΢χιια θαη απφ ηφηε έπεζε ζε αθάλεηα. Καηά ηνπο βπδαληηλνχο ρξφλνπο θαη ηελ πεξίνδν ηεο ηνπξθνθξαηίαο ήηαλ γλσζηή σο Πφξην Λεφλε. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε θαη ηελ κεηαθνξά ηεο πξσηεχνπζαο ζηελ Ώζήλα, ε πφιε άξρηζε θαη πάιη λα απνθηά ηε ζεκαζία πνπ είρε ζην παξειζφλ. Πεηζηζηξάηνπ (Ώξρ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Ο Πεζζίζηναημξ (600-527 π.Υ.) ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πνιηηηθνχο ηεο Ώζήλαο. Δγήζεθε ηεο πνιηηηθήο κεξίδαο (θφκκαηνο) ησλ ‘δηαθξίσλ’ δειαδή ησλ θησρψλ πνιηηψλ θαη κε δφιηα κέζα θαηάθεξε λα αξπάμεη ηελ εμνπζία ην 561. Ώλ θαη απνκαθξχλζεθε απφ απηήλ δπν θνξέο ηειηθά κε ηελ βία πέηπρε λα επαλέιζεη θαη λα γίλεη ηχξαλλνο ηεο πφιεο. Ο Πεηζίζηξαηνο πήξε γελλαία κέηξα ππέξ ησλ πην αδχλαησλ πνιηηψλ θαη επί ηεο επνρήο ηνπ ε Ώζήλα αλαπηχρζεθε νηθνλνκηθά θαη πνιηηηζηηθά. Ώλ θαη δελ θαηέιπζε ηνπο δεκνθξαηηθνχο ζεζκνχο ηνπ

380

΢φισλα, θπβέξλεζε απνιπηαξρηθά πξνσζψληαο ζε ζέζεηο-θιεηδηά αλζξψπνπο ηεο εκπηζηνζχλεο ηνπ. ΋ηαλ πέζαλε ηελ εμνπζία πήξαλ νη γηνη ηνπ Εππίαο θαη Ίππαξρνο (νη ιεγφκελνη Πεηζηζηξαηίδεο). Πειαγνλίαο (Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Δ αξραία Πεθαβμκία ήηαλ πεξηνρή- επαξρία ηεο Μαθεδνλίαο, ε ρψξα ησλ Πειαγφλσλ. ΐξηζθφηαλ ζηελ πεξηνρή ηνπ Μνλαζηεξίνπ (ΐίηνια ηεο ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο). Θεσξείηαη ε θνηηίδα ησλ Ώραηψλ θαη Ώηνιέσλ. Δ Πειαγνλία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζην Πειαγφλα, γην ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώμηνχ. Πειαζγψλ (Μπζ-Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Πεθαζβμί είλαη πξντζηνξηθφο ιαφο πνπ θαηνηθνχζε πξηλ απφ ηελ έιεπζε ησλ ειιεληθψλ θχισλ (Εψλσλ, Ώραηψλ, Ώηνιέσλ, Ασξηέσλ θαη άιισλ) ζηελ επξχηεξε πεξηνρή ηεο επεηξσηηθήο θαη λεζησηηθήο Βιιάδαο θαζψο θαη ζηελ Εηαιία, Ειιπξία θαη Μηθξά Ώζία. ΢χκθσλα κε ηε ζεζζαιηθή παξάδνζε γελάξρεο ηεο Θεζζαιίαο ήηαλ ν Πειαζγφο, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Λάξηζαο θαη παππνχο ηνπ Θεζζαινχ. Υψξηζε ηε Θεζζαιία ζε ηξεηο πεξηνρέο πνπ πήξαλ ηα νλφκαηα ησλ γησλ ηνπ Πειαζγηψηηο, Φζηψηηο θαη ΏραΎα. ΢χκθσλα κε ηελ αξθαδηθή παξάδνζε ν Πειαζγφο ήηαλ γηνο ηεο Γαίαο, ν πξψηνο άλζξσπνο, πξψηνο βαζηιηάο, γελάξρεο ησλ Πεθαζβχκ. Πειίνπ (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Πεθίαξ ήηαλ γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Σπξψο, δίδπκνο αδειθφο ηνπ Νειέα, θαη εηεξνζαιήο αδειθφο ηνπ Ώίζνλα, ηνπ Φέξεηα θαη ηεο Μπξίλεο. Σα δπν δίδπκα αδέξθηα εγθαηαιείθζεθαλ απφ ηε κεηέξα ηνπο θαη αλαηξάθεθαλ απφ κηα θνξάδα πνπ είρε ζηείιεη ν Πνζεηδψλαο θαη θαηφπηλ απφ έλα βνζθφ. Ώξγφηεξα νη δπν αδειθνί θηινλίθεζαλ γηα ην ζξφλν ηεο Εσιθνχ. Βπηθξάηεζε ν Πειίαο θαη ν Νειέαο πήγε ζηε Μεζζελία φπνπ ίδξπζε ηελ Πχιν. Ο Πειίαο παληξεχηεθε ηελ Ώλαμίβηα θαη έγηλε παηέξαο ηνπ Ώθάζηνπ, ηεο Ώιθίζηηδνο θαη άιισλ Κάπνηε έθηαζε ζηελ Εσιθφ ν Εάζνλαο, γηνο ηνπ Ώίζνλα θνξψληαο έλα κφλν ζαλδάιη, γηαηί είρε ράζεη ην άιιν ζε έλα ξπάθη. Ο Πειίαο θνβήζεθε γηαηί γλψξηδε ηνλ ρξεζκφ ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ν ζξφλνο ηνπ θηλδχλεπε απφ έλα ιμκμζάκδαθμ. Σνλ δηέηαμε ινηπφλ λα ηνπ θέξεη απφ ηελ Κνιρίδα ην Υξπζφκαιιν Αέξαο, ειπίδνληαο φηη δελ ζα γχξηδε δσληαλφο απφ απηφ ην δχζθνιν ηαμίδη. (Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία). Ο Πειίαο θαη ν Εάζσλ

Μεηά απφ αξθεηά ρξφληα ν Εάζνλαο γχξηζε θαη παξέδσζε ην δέξαο ζηνλ Πειία. Θέιεζε λα πάξεη πίζσ ην ζξφλν ηεο Εσιθνχ θαη ε γπλαίθα ηνπ ε κάγηζζα Μήδεηα θαηάθεξε λα εμνληψζεη ηνλ Πειία. ΋κσο ηελ εμνπζία είρε πιένλ αλαιάβεη ν γηνο ηνπ Πειία, ν Άθαζηνο ν νπνίνο έδησμε απφ ηελ Εσιθφ ηνλ Εάζνλα θαη ηε Μήδεηα. Καηφπηλ έθαλε κεγαινπξεπή θεδεία ζην παηέξα ηνπ θαη νξγάλσζε παλειιήληνπο αγψλεο γηα λα ηνλ ηηκήζεη, ηα Άεθα επί Πεθία ζηνπο νπνίνπο έιαβαλ κέξνο νη πεξηζζφηεξνη ήξσεο ηεο επνρήο ηνπ φπσο νη Αηφζθνπξνη, ν ΐειιεξνθφληεο, ν Οξθέαο θ.ά.. Πειιήλεο (Εζη) Πεδίν Άξεσο : Δ Πεθθήκδ ή Πεθθάκα ήηαλ ζεκαληηθή αξραία πφιε ηεο ΏραΎαο, πνπ βξηζθφηαλ θνληά ζην ζεκεξηλφ Ξπιφθαζηξν. Ο ΋κεξνο αλαθέξεη φηη ε Πειιήλε ζπκκεηείρε ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν κε 100 δηθά ηεο πινία. ΢ην Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν ήηαλ ζχκκαρνο ησλ ΢παξηηαηψλ. Ώξγφηεξα ήηαλ κέινο ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο. Πέιιεο (Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Δ Πέθθα είλαη λνκφο ηεο Μαθεδνλίαο κε πξσηεχνπζα ηελ Έδεζζα. ΢ηελ αξραηφηεηα ε Πέθθα ήηαλ πφιε πνπ ηδξχζεθε απφ ηνλ Ώξρέιαν Ώ΄ θαη έγηλε ε λέα πξσηεχνπζα ηνπ βαζηιείνπ αληί ησλ Ώηγψλ. Παξέκεηλε πξσηεχνπζα σο ηελ θαηάιπζε ηνπ θξάηνπο ηεο Μαθεδνλίαο απφ ηνπο Ρσκαίνπο.

381

Πεινπίδα (Ώξρ) Πιάθα : Ο Πεθμπίδαξ (410-362 π.Υ.) απφ ηε Θήβα,

ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζηξαηησηηθνχο θαη πνιηηηθνχο εγέηεο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Με ηνλ θίιν ηνπ Βπακεηλψλδα ζπλέβαιαλ ζηελ αλάδεημε ηεο Θήβαο σο εγέηηδαο δχλακεο ζηνλ ειιαδηθφ ρψξν. ΋ηαλ ζηελ πφιε επηθξάηεζαλ νη νιηγαξρηθνί κε ηε βνήζεηα ηεο ΢πάξηεο, ν Πεινπίδαο εγθαηέιεηςε ηελ πφιε θαη ηξία ρξφληα αξγφηεξα θαηάθεξε κε ιίγνπο ζπληξφθνπο ηνπ λα ζθνηψζεη ηνπο εγέηεο ησλ νιηγαξρηθψλ θαη λα επηβάιεη δεκνθξαηηθφ θαζεζηψο ζηελ πφιε. ΢πλέβαιε ζηελ νξγάλσζε ηνπ πεξίθεκνπ Εεξνχ Λφρνπ ν νπνίνο απνηειείην απφ 300 θαιά εθπαηδεπκέλνπο Θεβαίνπο. ΢θνηψζεθε ην 364 ζηε κάρε ζηηο Κπλφο Κεθαιέο θαηά ηνπ βαζηιηά ησλ Φεξψλ Ώιεμάλδξνπ. Πεινπνλλήζνπ (Εζη) Σνπξθνβνχληα : Δ Πεθμπυκκδζμξ είλαη έλα απφ ηα δηακεξίζκαηα ηεο Βιιάδαο θαη ε κεγαιχηεξε ρεξζφλεζνο ηεο ρψξαο. Βλψλεηαη κε ηελ επεηξσηηθή Βιιάδα κε ηνλ Εζζκφ ηεο Κνξίλζνπ. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ βαζηιηά ηεο Οιπκπίαο Πέινπα. ΢ηελ Πεινπφλλεζν αλαπηχρζεθαλ ηα θπξηφηεξα ειιεληθά θχια, νη Ίσλεο, νη Ώραηνί θαη νη Ασξηείο. Βπίζεο εθεί γελλήζεθε ν ζπνπδαίνο Μπθελατθφο πνιηηηζκφο (18νο-11νο π.Υ. αη.) θαη πφιεηο κε ζεκαληηθή ηζηνξία θαηά ηελ αξραηφηεηα φπσο ε ΢πάξηε, ε Κφξηλζνο, ην Άξγνο, ε Οιπκπία, ε ΢ηθπψλα, νη Μπθήλεο, ε Πχινο, ε Μεζζήλε αιιά θαη θαηά ηνπο βπδαληηλνχο θαη λεφηεξνπο ρξφλνπο φπσο ν Μπζηξάο, ε Πάηξα, ην Ναχπιην θαη άιιεο. Ο Πέινπαο θαη ε Εππνδάκεηα

Πέινπνο

(Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Ο Πέθμρ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Οιπκπίαο θαη έδσζε ην φλνκά ηνπ ζηελ Πεινπφλλεζν. Ήηαλ γηνο βαζηιηά ηεο Λπδίαο Σαληάινπ θαη ηεο Αηψλεο, ζχδπγνο ηεο Εππνδάκεηαο θαη παηέξαο ησλ Ώηξέα, Θπέζηε, Πηηζέα, Σξνηδήλα, Λπζηδίθεο θ.ά. Ο δπλαηφο θαη πινχζηνο Σάληαινο είρε ηελ εχλνηα ησλ ζεψλ θαη - αλ θαη ζλεηφο - ήηαλ νκνηξάπεδφο ηνπο. Θέινληαο λα δνθηκάζεη ηνπο ζενχο, έζθαμε ηνλ γην ηνπ Πέινπα θαη ηνπο ηνλ πξφζθεξε σο γεχκα. Μφλν ε Αήκεηξα έθαγε αθεξεκέλε έλα θνκκάηη απφ ηνλ ρέξη ηνπ παηδηνχ. Οη ζενί φηαλ θαηάιαβαλ ην έγθιεκα ηηκψξεζαλ ηνλ πβξηζηή θαη παηδνθηφλν κε ην γλσζηφ ιανηφνζμ ημο Σακηάθμο. Σνλ Πέινπα ζπλαξκνιφγεζε ν Βξκήο θαη ζηε ζέζε ηνπ ηκήκαηνο πνπ έθαγε ε Αήκεηξα, ν Ήθαηζηνο έβαιε αιάβαζηξν. Ο βαζηιηάο ηεο Πίζαο Διείαο Οηλφκανο δηαθήξπμε φηη ζα πάληξεπε ηελ θφξε ηνπ κε φπνηνλ ηνλ ληθνχζε ζηελ αξκαηνδξνκία, φπνηνο φκσο έραλε ζα ην πιήξσλε κε ηε δσή ηνπ. Ώθνχ θάκπνζνη λένη είραλ πεζάλεη, ν Πέινπαο θαηάθεξε θαη θέξδηζε (κε απάηε θαη ηε βνήζεηα ηνπ ελίνρνπ ηνπ Οηλφκανπ) ηνλ αγψλα θαη ηελ θνπέια. Πήγε κε ηελ ληφπαληξε γπλαίθα ηνπ Εππνδάκεηα ζηελ Οιπκπία θαη έγηλε ν βαζηιηάο ηεο. Λέγεηαη φηη νη Οιπκπηαθνί Ώγψλεο μεθίλεζαλ σο ηαθζημί αβχκεξ ζηελ κλήκε ηνπ Πέινπα. Πεληαγηψλ (Γεσ) Ειίζηα : Οη Πεκηαβζμί είλαη νξεηλφ ρσξηφ ηεο Ασξίδαο ηνπ λνκνχ Φσθίδαο. Τπάξρνπλ δηάθνξεο εθδνρέο γηα ηελ νλνκαζία ηεο, πηζαλφηεξν φκσο είλαη φηη ηελ νθείιεη ζηνπο πέληε αδειθνχο (πέληε γηνπο) Κακπέξε πνπ πξψηνη εγθαηαζηάζεθαλ ζην ρσξηφ. Οη Πεληαγηνί έγηλαλ γλσζηνί απφ ηελ Μανία ηδκ Πεκηαβζχηζζζα, πεξηψλπκε γηα ηελ νκνξθηά ηεο αιιά ηεο αιιά θαη ηα εξσηηθά ηεο ζθάλδαια. Πεληέιεο (Γεσ) ΢χληαγκα : Δ Πεκηέθδ ή Πεκηεθζηυ είλαη βνπλφ ηεο Ώηηηθήο, γλσζηφ γηα ηα κάξκαξά ηνπ. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ νκψλπκν αξραίν αηηηθφ δήκν. Βθεί βξίζθνληαη ην Ώζηεξνζθνπείν Ώζελψλ θαη ε κνλή Πεληέιεο. Πεξάκνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Πέναιμξ ήηαλ θσκφπνιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο ζηελ Πξνπνληίδα. Χο ην 1922 είρε ππθλφ ειιεληθφ πιεζπζκφ, ν πνίνο ππνρξεψζεθε λα 382

κεηαθηλεζεί ζηελ Βιιάδα. Οη πξφζθπγεο ίδξπζαλ ηελ Νέα Πέναιμ ζηελ Ώηηηθή (Μεγάιν Πεχθν). Βπίζεο νηθηζκφο κε ηελ νλνκαζία Νέα Πέναιμξ ππάξρεη θαη ζην λνκφ Καβάιαο. Πέξαλ (Γεσ) Νέα Κπςέιε : Σν Πένακ (ηνπξθηθά Beyoglu) είλαη πεξηνρή ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο θαη ρσξίδεηαη απφ απηήλ κε ην Κεξάηην. Παιηφηεξα είρε πνιινχο Έιιελεο θαηνίθνπο, αξθεηέο εθθιεζίεο θαη ζρνιεία. ΢ήκεξα ειάρηζηνη απέκεηλαλ. Πεξβαλφγινπ (Λνγ) Κάησ Παηήζηα : Ο θηιφινγνο θαη ζπγγξαθέαο Εςάκκδξ Πεναάκμβθμοξ (1831-1911) ήηαλ απφ ηα ηδξπηηθά κέιε ηνπ θηινινγηθνχ ζπιιφγνπ Πανκαζζυξ θαη ηεο Βηαζνείαξ Φίθςκ ημο Λαμφ. Πεξγάκνπ (Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : Δ αξραία Πένβαιμξ ήηαλ πφιε-θξάηνο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, απνηθία ησλ Ώξθάδσλ ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Πένβαιμ, γην ηνπ Νενπηφιεκνπ θαη εγγνλφ ηνπ Ώρηιιέα. Δ πφιε έθηαζε ζηελ αθκή ηεο ηνλ 3ν π.Υ. αηψλα φηαλ ν Άηηαινο Ώ΄ θαη αξγφηεξα ν δηάδνρφο ηνπ Βπκέλεο ΐ΄ έθηηζαλ κηα ζεηξά κεγαινπξεπψλ δεκφζησλ θηηξίσλ θαη λαψλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν θεκηζκέλνο βσκφο ηεο Πεξγάκνπ. Βπεηδή εθεί άξρηζε ε παξαγσγή ηεο πεξγακελήο, ραξηηνχ πνπ αληαγσλίζηεθε κε επηηπρία ηνλ αηγππηηαθφ πάππξν, ε πφιε είρε κηα απφ ηηο πην ζπνπδαίεο βηβιηνζήθεο ηνπ θφζκνπ, ηελ νπνία ν Μάξθνο Ώληψληνο ράξηζε ζηελ Κιενπάηξα. Μεηά ηελ ππνηαγή ηεο ζηε Ρψκε, ε πφιε πεξηέπεζε ζε παξαθκή θαη θαηαζηξάθεθε ηειείσο απφ ηνλ Σακεξιάλν. Ο βσκφο (Μνπζείν ηεο Πεξγάκνπ, ΐεξνιίλν)

Πεξδίθα

(Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : * Ο Πενδίηαξ Ώ΄ (7νο π.Υ. αη.) είλαη ν ηδξπηήο ηνπ θξάηνπο ηεο Μαθεδνλίαο. * Ο Πενδίηαξ ΐ΄ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ βαζηιηά Ώιεμάλδξνπ Ώ΄ ηνπ Φηιέιιελα (βαζίιεπζε 454-413) * Ο Πενδίηαξ Γ΄ (4νο π.Υ. αη.), ζθνηψζεθε ζε κάρε θαηά ησλ Ειιπξηψλ. * Ο ζηξαηεγφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ Πενδίηηαξ (365-321 π.Υ.), δηαθξίζεθε γηα ηελ αθνζίσζή ηνπ ζ’ απηφλ. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Ώιεμάλδξνπ αγσλίζηεθε γηα ηελ ελφηεηα ηνπ ηεξάζηηνπ θξάηνπο ηνπ. ΢θνηψζεθε ζηελ Ώίγππην ζε πφιεκν θαηά ηνπ Πηνιεκαίνπ Πεξδηθάξε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Μζπαήθ Πενδζηάνδξ (1766-1828) απφ ηελ Κνδάλε ήηαλ γηαηξφο, ιφγηνο θαη ζηηρνπξγφο. ΢πνχδαζε ηαηξηθή θαη άζθεζε ην επάγγεικα ηνπ γηαηξνχ ζε δηάθνξεο πφιεηο ηεο Βιιάδαο. Έγξαςε έκκεηξα θαη πεδά, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Βνιήθμξ ή Αδιμηνζεδνάηθεζημξ, έξγν απνηεινχκελν απφ 10.000 ζηίρνπο, ζάηηξα ηεο πνιηηηθήο, θνηλσληθήο θαη εθθιεζηαζηηθήο θαηάζηαζεο ηνπ 19νπ αηψλα. Έγξαςε επίζεο ην ζαηηξηθφ έπνο Φοθθζάδα, ην πνηεηηθφ Βνςηζηά θαη ην Ρήβαξ ή ηαηά θζθεθθήκςκ, έξγν πβξηζηηθφ γηα ηνλ Ρήγα Φεξαίν θαη θηινηνπξθηθφ. Πεξεζηάδνπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο ΢πφνμξ Πενεζζάδδξ (1854-1918) απφ ηελ ΏραΎα ήηαλ ζπγγξαθέαο θσκεηδπιιίσλ θαη παηξησηηθψλ δξακάησλ. Ώπφ κηθξφο έραζε ην έλα ηνπ κάηη ζε παηρλίδη θαη αξγφηεξα απφ αηχρεκα θαη ην άιιν. ΢εκαληηθφηεξα έξγα ηνπ ε ζξπιηθή Γηυθθς, Δ ζηθάαα, Δ Βζιέ, Ο πμνυξ ημο Γαθυββμο θαη άιια Πεξηάλδξνπ (Ώξρ) Πιάθα : Ο Πενίακδνμξ (7νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηνο θαη δηάδνρνο ηνπ ηπξάλλνπ ηεο Κνξίλζνπ Κχςεινπ θαη έλαο απφ ηνπο Βπηά ΢νθνχο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Ώλ θαη ππήξμε βίαηνο θαη σκφο (δνινθφλεζε κε θισηζηέο ηε ζχδπγφ ηνπ Λπζίδε), επί εγεκνλίαο ηνπ ε Κφξηλζνο έθηαζε ζε κεγάιε αθκή θαη έγηλε ζαιαζζνθξάηεηξα ηεο επνρήο. Τπήξμε επίζεο ζνθφο λνκνζέηεο θαη πξνζηάηεπζε ηα γξάκκαηα θαη ηηο ηέρλεο.

383

Πεξηθιένπο

(Ώξρ) ΢χληαγκα : Ο Πενζηθήξ (495-429 π.Υ.) ν επηθαλέζηεξνο ίζσο Ώζελαίνο πνιηηηθφο, ήηαλ γηνο ηνπ Ξαλζίππνπ, πνπ είρε ληθήζεη ηνπο Πέξζεο Μπθάιε ην 479. Δ πεξίνδνο 461-429 θαηά ηελ νπνία εγήζεθε πνιηηηθά ηεο Ώζήλαο, ραξαθηεξίδεηαη μ Υνοζμφξ Ώζχκαξ. Σφηε θαηαζθεπάζηεθαλ ηα κεγάια έξγα φπσο ην θφζκεκα ηεο πφιεο ν Παξζελψλαο, ην αξηζηνχξγεκα ηνπ Φεηδία ην άγαικα ηεο Πξνκάρνπ Ώζελάο θαη ρηίζηεθαλ ηα Μαθξά Σείρε πνπ έλσλαλ ηε Ώζήλα κε ηνλ Πεηξαηά πνπ έγηλε ε πην ηζρπξή λαπηηθή βάζε ηνπ ηφηε θφζκνπ. Βπίζεο άλζεζαλ νη ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα. Δ επνρή απηή αλάδεημε ζπνπδαίνπο θηινζφθνπο (΢ςηνάηδξ, Πνςηαβυναξ, Βιπεδμηθήξ), ηξαγσδνχο (Βονζπίδδξ, ΢μθμηθήξ), θσκσδνχο (Ώνζζημθάκδξ), αξρηηέθηνλεο (Εηηίκμξ), γιχπηεο (Φεζδίαξ), πνηεηέο (Ίςκ), δσγξάθνπο (Πμθφβκςημξ) θαη πνιινχο άιινπο ζεκαληηθνχο θαιιηηέρλεο θαη επηζηήκνλεο πνπ αλέδεημαλ ηελ Ώζήλα ζε πνιηηηζηηθφ θαη νηθνλνκηθφ θέληξν ηεο επνρήο. Ώλ θαη απφ αξηζηνθξαηηθή νηθνγέλεηα, ν Πεξηθιήο πξνζρψξεζε ζηε δεκνθξαηηθή παξάηαμε, πξνηηκψληαο ηνπο πνιινχο θαη θησρνχο. Βηζεγήζεθε ηελ θαηαβνιή κηζζνχ ζε φινπο ηνπο αηξεηνχο άξρνληεο, πξάγκα πνπ επέηξεςε θαη ζηνπο θησρνχο πνιίηεο λα ζπκκεηέρνπλ ζηα θνηλά. Ο Πεξηθιήο

Σν 431 μέζπαζε ν πφιεκνο κεηαμχ Ώζήλαο θαη ΢πάξηεο. Ο Πεξηθιήο αλέιαβε ηα εθθσλήζεη ηνλ επηθήδεην γηα ηνπο πξψηνπο λεθξνχο θαη ν ιφγνο ηνπ (Ο Πενζηθέμοξ επζηάθζμξ, ηνλ θαηέγξαςε ν Θνπθπδίδεο) ζεσξείηαη ηζηνξηθφ κλεκείν ξεηνξηθήο. Βθεί εθθψλεζε ην ‘ακδνχκ επζθακχκ πάζα βδ ηάθμξ’. ΋ηαλ νη ΢παξηηάηεο εηζέβαιαλ ζηελ Ώηηηθή, αλάγθαζαλ ηνπο Ώζελαίνπο λα θιεηζηνχλ ζηα ηείρε. Δ ζπξξνή ησλ θαηνίθσλ ηεο Ώηηηθήο κέζα ζηελ πφιε, πξνθάιεζε ινηκφ, απφ ηνλ νπνίν πξνζβιήζεθαλ θαη πέζαλαλ πνιινί, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν ίδηνο ν Πεξηθιήο θαη νη δπν γηνη ηνπ. Πεξξαηβνχ (Βπα) Μεηο: Ο Υνζζηυθμνμξ Πενναζαυξ (1773-1863) απφ ηε Θεζζαιία, ζπνχδαδε ηαηξηθή ζηε ΐηέλλε φηαλ γλψξηζε ηνλ Ρήγα Φεξαίν θαη έγηλε ζπλεξγάηεο ηνπ. ΢πλειήθζε καδί κε ην Ρήγα αιιά αθέζεθε ειεχζεξνο. Ώξγφηεξα έγηλε κέινο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο θαη θαηά ηελ επαλάζηαζε έδξαζε σο ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο, ζπκκεηείρε δε ζηελ Γ΄ θαη Α΄ Βζλνζπλέιεπζε. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εληάρζεθε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ. Πεξξίθνπ (Ώγσ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο ηεο αεξνπνξίαο Κχζηαξ Πεννίημξ (1906-43) αλήθε ζηελ αληηζηαζηαθή νξγάλσζε ΠΒΏΝ. ΢πλειήθζε κεηά απφ πξνδνζία απφ ηνπο Γεξκαλνχο θαη εθηειέζηεθε ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ’43. Πεξζεθφλεο (Μπζ) Ρνπθ : Δ Πενζεθυκδ ή Φενζεθυκδ ή Φενζέθαζζα ήηαλ ζεά ηνπ Κάησ Κφζκνπ, ιαηξεπφηαλ καδί κε ηε κεηέξα ηεο Αήκεηξα, ηδηαίηεξα ζηε Βιεπζίλα φπνπ ηεινχληαλ θαη ηα Βθεοζίκζα Μοζηήνζα. Ώπνθαιείηαη θαη Κυνδ. Θπγαηέξα ηνπ Αία θαη ηεο Αήκεηξαο πνπ γελλήζεθε θαηά πεξίεξγν ηξφπν. Ο Αίαο εξσηεπκέλνο κε ηελ αδειθή ηνπ Αήκεηξα κεηακνξθψζεθε ζε ηαχξν γηα λα ελσζεί καδί ηεο. ΋κσο κεηάλησζε θαη αθνχ έζθαμε έλα θξηάξη, πέηαμε ηα γελλεηηθά ηνπ φξγαλα ζηελ αγθαιηά ηεο Αήκεηξαο πνπ ζε ελλέα κήλεο απέθηεζε ηελ Πεξζεθφλε. Ο Άδεο (Πινχησλ) εληππσζηαζκέλνο απφ ηελ νκνξθηά ηεο αληςηάο ηνπ, ηελ απήγαγε θαη ηελ πήγε ζην Κάησ Κφζκν γηα λα ηελ θάλεη γπλαίθα ηνπ. Δ κάλα ηεο ε Αήκεηξα ζιηκκέλε απφ ηελ απψιεηα ηεο θφξεο, έξημε θαηάξα θαη θαλέλαο ζπφξνο δελ θχηξσλε πηα ζηε Γε. Οη άλζξσπνη ιηκνθηνλνχζαλ θαη ν Αίαο αλαγθάζηεθε λα παξέκβεη. Ο Πινχησλ δέρζεθε λα αθήζεη ηελ Πεξζεθφλε λα γπξίζεη ζηελ κεηέξα ηεο κε ηνλ φξν φηη ζα έκελε καδί ηνπ ηνπο έμη κήλεο ηνπ ρξφλνπ. Δ Αήκεηξα απνδέρζεθε ηε ζπκθσλία θαη άθεζε ηνπο ζπφξνπο λα θαξπίζνπλ. Δ Πεξζεθφλε κεηέθεξε ηηο παξαθιήζεηο ησλ ζλεηψλ ζηνλ άληξα ηεο Άδε.

384

Πεξζέσο

(Μπζ-Εζη) Πεηξάισλα : * Ο Πενζεφξ ήηαλ γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Ααλάεο, θφξεο ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώθξίζηνπ. Ο βαζηιηάο εμ αηηίαο ελφο ρξεζκνχ ηνπ Μαληείνπ, φηη ν εγγνλφο ηνπ ζα ηνλ ζθφησλε, απνκφλσζε ηε Ααλάε θαη ηελ έθιεηζε ζε έλα δσκάηην. Ο Αίαο φκσο, γνεηεπκέλνο απφ ηελ νκνξθηά ηεο, κεηακνξθψζεθε ζε πνοζή ανμπή, πέξαζε απφ ηε ζηέγε θαη ελψζεθε κε ηελ αγαπεκέλε ηνπ. Ώπφ ηελ έλσζε απηή γελλήζεθε ν Πεξζέαο, έλαο απφ ηνπο κεγάινπο ήξσεο ηεο κπζνινγίαο. Ώπφ ηα θιάκαηα ηνπ βξέθνπο ν Ώθξίζηνο πιεξνθνξήζεθε ηη είρε ζπκβεί θαη έθιεηζε ηελ κεηέξα θαη ην λενγέλλεην ζε έλα θαζφλη θαη ην έξημε ζηε ζάιαζζα, γηα λα απνθαζίζνπλ νη ζενί γηα ηελ ηχρε ηνπο. Ώπηνί ζψζεθαλ απφ ηνλ ςαξά Αίθηπ, φηαλ ην θαζφλη εθβξάζηεθε ζηε ΢έξηθν. Ο Αίθηπο - αδειθφο ηνπ βαζηιηά ηνπ λεζηνχ Πνιπδέθηε - θέξζεθε κε ζεβαζκφ ζηε Ααλάε θαη κεγάισζε ηνλ Πεξζέα ζαλ δηθφ ηνπ παηδί. Ώξγφηεξα ν Πνιπδέθηεο ζέιεζε λα θάλεη γπλαίθα ηνπ ηε Ααλάε παξά ηηο αληηξξήζεηο ηεο ίδηαο θαη ηνπ Πεξζέα πνπ είρε κεγαιψζεη πηα. Ο βαζηιηάο γηα λα μεθνξησζεί ηνλ Πεξζέα ηνπ δήηεζε λα θφςεη ην θεθάιη ηεο Μέδνπζαο, ειπίδνληαο φηη δελ ζα γχξηδε δσληαλφο. Ο Πεξζέαο κε ηε βνήζεηα ηεο Ώζελάο θαη ηνπ Βξκή έθνςε ην θεθάιη ηεο Μέδνπζαο θαη ην έβαιε ζ’ έλα ζάθν. Ώπφ ηελ ηνκή ηνπ θνκκέλνπ ιαηκνχ ηεο, μεπήδεζε ην θηεξσηφ άινγν ν Πήγαζνο, ην νπνίν ν Πεξζέαο ίππεπζε θαη δηέθπγε απφ ηελ θαηαδίσμε ησλ αδειθψλ ηεο Μέδνπζαο. ΢ην δξφκν ηνπ πέξαζε απφ ηελ Ώηζηνπία ε νπνία καζηηδφηαλ απφ έλα ζαιάζζην ηέξαο πνπ έηξσγε ηνπο αλζξψπνπο. Ο βαζηιηάο Κεθέαο είρε απνθαζίζεη λα ζπζηάζεη ζην ηέξαο ηελ θφξε ηνπ Ώλδξνκέδα. Ο Πεξζέαο είδε ηελ θνπέια δεκέλε, ζθφησζε ην ηέξαο θαη ηελ απειεπζέξσζε. Μεηά γχξηζε ζηε ΢έξηθν φπνπ ηελ παληξεχηεθε. Ο Πεξζέαο θαη ε Ώλδξνκέδα

΋ηαλ ην δεπγάξη ήξζε ζην Άξγνο, ν Ώθξίζηνο ηξνκαγκέλνο έθπγε θαη πήγε ζηε Λάξηζα. ΢ε ιίγν θαηξφ ν Πεξζέαο πήγε θη απηφο ζηε Λάξηζα γηα λα ζπκκεηάζρεη ζε αζιεηηθνχο αγψλεο. ΢ηε δηζθνβνιία φπσο πέηαμε ην δίζθν, έπεζε θαηά ιάζνο ζην θεθάιη ηνπ Ώθξίζηνπ, ν νπνίνο ζθνηψζεθε απφ ηνλ εγγνλφ ηνπ, φπσο είρε πξνβιέςεη ην καληείν. * Ο Πενζεφξ (212-168 π.Υ.) ήηαλ ν ηειεπηαίνο βαζηιηάο ηεο Μαθεδνλίαο. Δηηήζεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο ζηε κάρε ηεο Πχδλαο ην 168 θαη ην βαζίιεην ηεο Μαθεδνλίαο έγηλε ξσκατθή επαξρία. Ο Πεξζέαο θφζκεζε ην ζξίακβν ηνπ ληθεηή Ώηκίιηνπ Παχινπ.

Πέξζε (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : * Ο Πένζδξ γηνο ηνπ Πεξζέα θαη ηεο Ώλδξνκέδαο, έλαο απφ ηνπο Πεξζείδεο. Θεσξείηαη ν γελάξρεο ησλ Πεξζψλ, * Ο Πένζδξ ήηαλ γηνο ηνπ Σηηάλα Κξείνπ θαη ηεο Βπξχβηαο. Με ηελ Σηηαλίδα Ώζηεξία απέθηεζαλ έλα θνξίηζη ηελ Βθάηε. * Ο Πένζδξ ήηαλ γηνο ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο Πεξζείδαο θαη αδειθφο ηνπ Ώηήηε, ηεο Κίξθεο, ηεο Καιπςψο θαη ηεο Παζηθάεο. Βμεδίσμε απφ ην ζξφλν ηεο Κνιρίδαο (Ώίαο) ηνλ αδειθφ ηνπ Ώηήηε. Ώξγφηεξα δνινθνλήζεθε απφ ηνλ Μήδν, γην ηεο αληςηάο ηνπ Μήδεηαο. Πεζκαδφγινπ (Βπη-Πνι) Πιαηεία Κιαπζκψλνο : Ο Εςάκκδξ Πεζιαγυβθμο (18571906) απφ ηελ Ώζήλα, ίδξπζε δηθή ηνπ ηξάπεδα πνπ ζπγρσλεχηεθε κε ηελ Σξάπεδα Ώζελψλ. Γηνη ηνπ ήηαλ ν δηπισκάηεο, θαη εθδφηεο Γεχνβζμξ Πεζιαγυβθμο θαη ν δεκνζηνγξάθνο θαη εθδφηεο ΢ηέθακμξ Πεζιαγυβθμο. Βγγνλφο ηνπ (γηνο ηνπ ΢ηέθαλνπ) ήηαλ ν νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο Γζάβημξ Πεζιαγυβθμο. Πεζηψλ (Γεσ) Πνιχγσλν : Σα Πεζηά είλαη ρσξηφ ησλ Εσαλλίλσλ ζην νπνίν έγηλαλ ζθνδξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ην 1912.

385

Πέηα

(Εζη) Πιάθα : Σν Πέηα είλαη ρσξηφ ηεο Άξηαο, γλσζηφ απφ ηελ νκψλπκε κάρε (Ενχληνο 1822) κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ, πνπ θαηέιεμε ζηελ βαξηά πξψηε ήηηα ησλ ειιεληθψλ δπλάκεσλ θαη ην ζάλαην πνιιψλ αγσληζηψλ θαη θηιειιήλσλ. ΢ήκεξα ε νδφο έρεη κεηνλνκαζηεί ζε Κςκζηακηίκμο Σζάηζμο. Πεηκεδά (Βζλ-Βπα-΢ηξ-Πνι) Μαθξπγηάλλε : * Ο Ώεακάζζμξ Πεηιεγάξ ή Πεηζιεγάξ (1767-1804) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ αξρεγφο ησλ θιεθηψλ ηεο πεξηνρήο. Ανινθνλήζεθε απφ ηνλ Σνχξθν ππεξέηε ηνπ. * Ο Ώκαβκχζηδξ Πεηιεγάξ (1765-1822) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ θηιηθφο θαη απφ ηνπο πξνθξίηνπο πνπ θήξπμαλ ηελ επαλάζηαζε. Πνιέκεζε ζηα Καιάβξπηα, ζηε Σξίπνιε, ζηελ Ώθξνθφξηλζν θαη αιινχ. ΢θνηψζεθε πνιεκψληαο ηε ζηξαηηά ηνπ Αξάκαιε. * Ο Κςκζηακηίκμξ Πεηιεγάξ (1864-1825) αδειθφο ηνπ Ώζαλαζίνπ, ήηαλ θιεθηαξκαηνιφο. Σν 1819 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη θαηά ηελ επαλάζηαζε πήξε κέξνο ζε αξθεηέο κάρεο. Σν 1825 αξξψζηεζε θαη πέζαλε απφ ηχθν. * Ο ΐαζίθεζμξ Πεηιεγάξ (1785-1872) γηνο ηνπ Ώζαλαζίνπ, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21, πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο. Πνιέκεζε ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ζηελ Ώηηηθή. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζην ζηξαηφ. Έγξαςε ηελ απηνβηνγξαθία ηνπ. Ο Νηθφιανο Πεηκεδάο

* Ο Νζηυθαμξ Πεηιεγάξ (1790-1865) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε ζε δηάθνξα κέησπα. Έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ θαη αξθεηέο θνξέο βνπιεπηήο. * Ο Γεχνβζμξ Πεηιεγάξ (1816-72) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ δηθαζηηθφο θαη πνιηηηθφο, Αηεηέιεζε ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο θαη πξσηνζηάηεζε ζηελ εμέγεξζε θαηά ηνπ ΋ζσλα. * Ο Θναζφαμοθμξ Πεηιεγάξ (1874-1939) ήηαλ θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην, δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Βζσηεξηθψλ. Έγξαςε: Ναοηζηυ Αίηαζμ, Βιπμνζηυ Αίηαζμ θ.ά. Πεηξάθε (Θξε-Πνι) ΢χληαγκα : * Ο Αζμκφζζμξ Πεηνάηδξ (18νο-19νο αη.) ήηαλ εγνχκελνο ηεο κνλήο Ώγίσλ Ώζσκάησλ - Πεηξάθε (νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ κνλαρφ ηνπ 17ν αηψλα Πανεέκζμ Πεηνάηδ πνπ ηελ αλαθαίληζε). Ο γηαηξφο Ώκάνβονμξ Πεηνάηδξ (1793-1876) πξψηνο δήκαξρνο ηεο πφιεο επί βαζηιηά ΋ζσλα θαη γηα ηξεηο ζεηείεο. Βπίζεο ρξεκάηηζε ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο θαη Ναπηηθψλ. Πεηξάθε Μνλήο (Θξε) Βπαγγειηζκφο : βιέπε Μμκήξ Πεηνάηδ

Πέηξαο (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : * Πέηνα είλαη φλνκα αξθεηψλ ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο ζηελ ΐνησηία, Άξηα, Εσάλληλα, Λέζβν, Πξέβεδα, Πηεξία, Καξδίηζα, ΢εηεία θαη αιινχ. * ΢ηελ Πέηνα ΐνησηίαο έγηλε ην 1829 ε ηειεπηαία κάρε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ΄21.

Πεηξίδνπ (Πνι) Άγ. Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : * Ο Αδιήηνζμξ Πεηνίδδξ (1838-96) απφ ηελ Κνξηλζία, ήηαλ εθπαηδεπηηθφο θαη πνιηηηθφο. Αηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. * Ο Πέηνμξ (Εςάκκδξ) Πεηνίδδξ (1892-1977) απφ ηε Μηθξά Ώζία ήηαλ ζεκαληηθφο Έιιελαο κνπζηθφο, αθαδεκατθφο θαη κέινο ηεο γαιιηθήο Ώθαδεκίαο Καιψλ Σερλψλ. Έγξαςε έξγα ρνξσδηαθά, κπαιέην, νξαηφξηα, νξρεζηηθά, ζπκθσλίεο, κπαιάληεο θ.ά. Πεηξνπνπιάθε (Βπα-΢ηξ-Ώγσ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : * Ο Αδιήηνζμξ Πεηνμπμοθάηδξ (1800-70) απφ ηελ Μάλε, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21 θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε ζηξαηησηηθφο. Πήξε κέξνο ζηελ επαλάζηαζε ηεο Θεζζαιίαο ηνπ 1854 θαη (καδί κε ην γην ηνπ Λεςκίδα Πεηνμπμοθάηδ) ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε 1866-69. * Ο Λεςκίδαξ Πεηνμπμοθάηδξ (1829-87) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη έιαβε κέξνο καδί κε ηνλ παηέξα ηνπ ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866.

386

* Ο καθεδνλνκάρνο Λεςκίδαξ Πεηνμπμοθάηδξ ή Καπεηάκ Λεςκίδαξ (1880-1906) ζθνηψζεθε ζηελ Φιψξηλα ζε κάρε θαηά ησλ Σνχξθσλ. Μαδί ηνπ έπεζε θαη ν εμάδειθφο ηνπ Πακαβζχηδξ Πεηνμπμοθάηδξ. * Ο ζηξαηεγφο Πζένμξ Πεηνμπμοθάηδξ έιαβε κέξνο ζε φινπο ηνπο πνιέκνπο απφ ην 1912 σο ην 1941. ΢πκκεηείρε ζηελ Βζληθή Ώληίζηαζε θαη ήηαλ αξρεγφο ηνπ ΒΏΜ-ΒΛΏ΢ Πεινπνλλήζνπ. Αηεηέιεζε θαη βνπιεπηήο Πεηξαηψο. Πέηξνπ Ράιιε Πνι) Ρνπθ : βιέπε Ράθθδ Πέηνμο Πέηξνπια ΢ση. (πιαηεία) (Αηα) Κνισλφο : Ο ΢ςηήνδξ Πέηνμοθαξ (1943-65) ήηαλ έληνλα πνιηηηθνπνηεκέλνο θνηηεηήο (κέινο ηεο λενιαίαο ηεο ΒΑΏ θαη ηεο Νενιαίαο Λακπξάθε). ΢πκκεηείρε ζηηο δηαδειψζεηο θαηά ηνπ βαζηιηθνχ πξαμηθνπήκαηνο θαη ζθνηψζεθε ην βξάδπ ηεο 21εο Ενπιίνπ ΄65. Δ θεδεία ηνπ ήηαλ αθνξκή γηα κηα αθφκα καδηθή δηαδήισζε. Βθεί ν Θενδσξάθεο ηξαγνχδεζε έλα ηξαγνχδη αθηεξσκέλν ζην λεθξφ. Πεηξνχηζνπ Καπεηάλ Ώκπειφθεπνη : βιέπε Καπεηάκ Πεηνμφηζμο Πεηζφβνπ (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σν Πέηζμαμ είλαη πφιε ηεο ΢εξβίαο. Βθεί δηεμήρζεζαλ ην 1913 ζθνδξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ. Πεχθσλ (Ρνκ) ΐνηαληθφο & Γθχδε : Σν πεφημ είλαη δέληξν αεηζαιέο, θσλνθφξν κε βεινλνεηδή θχια Πεχθα ππάξρνπλ ζε φια ζρεδφλ ηα κέξε ηεο Βιιάδαο. Πεγά Μειεηίνπ Μεηο : βιέπε Μεθεηίμο Πδβά Πεγάζνπ (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Ο Πήβαζμξ ήηαλ ην κπζνινγηθφ θηεξσηφ άινγν γηα ηε γέλλεζε ηνπ νπνίνπ δελ ππάξρεη εληαίνο κχζνο, αιιά αξθεηέο εθδνρέο, φπσο: - ΋ηαλ ν Πεξζέαο έθνςε ην θεθάιη ηεο Μέδνπζαο απηή ήηαλ ήδε έγθπνο απφ ηνλ Πνζεηδψλα. Ώπφ ηελ ηνκή μεπήδεζαλ ν Υξπζάσξ θαη ην θηεξσηφ άινγν ν Πήγαζνο.

- Καηά ηνλ Δζίμδμ γελλήζεθε ζηηο πδβέξ ηνπ Χθεαλνχ. Σν θηεξσηφ άινγν δνχζε ζηνλ ΋ιπκπν θαη κεηέθεξε ηνπο θεξαπλνχο απφ ην εξγαζηήξη ηνπ Δθαίζηνπ ζηνλ Αία.

- ΢χκθσλα κε παξαδφζεηο ηεο Κνξίλζνπ, ν Πήγαζνο κφιηο γελλήζεθε απφ ην αίκα ηεο Μέδνπζαο πέηαμε ζηελ Ώθξνθφξηλζν θαη μεδίςαζε ζηα λεξά ηεο Πεηξήλεο πδβήξ. Σνλ ίππεπζε ν ΐειιεξνθφληεο πξνθεηκέλνπ λα εμνληψζεη ην ηέξαο Υίκαηξα. Ο Πήγαζνο

Κάπνηε νη Μνχζεο δηαγσλίδνληαλ ζην ηξαγνχδη κε ηηο Πηεξίδεο Νχκθεο ζηνλ Βιηθψλα. ΋ηαλ νη Μνχζεο άξρηζαλ ην ηξαγνχδη, φια ζηακάηεζαλ, ηα ζχλλεθα, ηα πνηάκηα, αθφκα θαη νη ζενί γηα λα ην αθνχζνπλ. Ο Βιηθψλαο απφ ηελ ππεξεθάλεηα ηνπ άξρηζε λα ςειψλεη πξνο ηνλ νπξαλφ, κέρξη πνπ κε δηαηαγή ηνπ Πνζεηδψλα, ν Πήγαζνο ζηακάηεζε ην βνπλφ κε έλα ιάθηηζκά ηνπ. Βθεί πνπ θιψηζεζε ν Πήγαζνο γελλήζεθε κηα πεγή ε Εππνθξήλε, ηεο νπνίαο ηα λεξά ελέπλεαλ ηηο Μνχζεο. Ώπφ ηνλ κχζν απηφ πεγάδεη ε ζρέζε ηνπ Πήγαζνπ κε ηηο Καιέο Σέρλεο. Σνλ Πήγαζν ηππεχνπλ λνεξά νη πνηεηέο θαη εκπλένληαη. Πειέσο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Ο Πδθεφξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Μπξκηδφλσλ, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώίγηλαο Ώηαθνχ θαη αδειθφο ηνπ Σειακψλα. Ο Πειέαο θαη ν Σειακψλαο δνινθφλεζαλ ηνλ εηεξνζαιή αδειθφ ηνπο θαη ν Ώηαθφο ηνπο εμφξηζε. Ο Πειέαο θαηέθπγε ηνλ βαζηιηά ηεο Φζίαο Βπξπηίνλα ν νπνίνο ηνπ έδσζε σο ζχδπγν ηελ θφξε ηνπ. Ώξγφηεξα ν Βπξπηίσλ θαη ν Πειέαο πήξαλ κέξνο ζην θπλήγη ηνπ Καιπδψληνπ Κάπξνπ. Βθεί ν Πειέαο ζθφησζε θαηά ιάζνο ηνλ Βπξπηίνλα θαη θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ Ώθάζηνπ. Δ ζχδπγνο ηνπ Ώθάζηνπ ε Ώζηπδάκεηα ηνλ εξσηεχζεθε θαη φηαλ ν Πειέαο απέθξνπζε ηνλ έξσηά ηεο απηή ηνλ δηέβαιε ζηνλ Άθαζην ιέγνληάο ηνπ φηη ηεο επηηέζεθε γηα λα ηε βηάζεη. Ο Άθαζηνο ζέιεζε λα ζθνηψζεη ην θίιν ηνπ. Ο Πειέαο ζψζεθε ράξηο ηε βνήζεηα ηνπ Κεληαχξνπ

387

Υείξσλα. Ώξγφηεξα επέζηξεςε ζηελ Εσιθφ, ζθφησζε ηνλ Άθαζην θαη ηελ Ώζηπδάκεηα θαη έγηλε βαζηιηάο ησλ Μπξκηδφλσλ. Ο Αίαο εξσηνηξνπνχζε κε ηε Νεξείδα Θέηηδα αιιά φηαλ ελεκεξψζεθε φηη ε κνίξα ηεο Θέηηδαο ήηαλ λα γελλήζεη έλα γην πνπ ζα γηλφηαλ ν βαζηιηάο ηνπ νπξαλνχ, παξαηηήζεθε απφ ηηο εξσηηθέο ηνπ αμηψζεηο θαη πάληξεςε κε ηνλ Πειέα. Ο Πειέαο θαη ε Θέηηο απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Ώρηιιέα, ηνλ νπνίν ε κεηέξα ηνπ ζέιεζε λα θάλεη αζάλαην. Γηα λα ην πεηχρεη βνχηεμε ην βξέθνο ζηα λεξά ηεο ΢ηπγφο. Σν ζψκα ηνπ κηθξνχ Ώρηιιέα έγηλε άηξσην, εθηφο απφ ην ζεκείν πνπ ηνλ θξαηνχζε ε κεηέξα ηνπ γηα λα ηνλ βνπηήμεη ζηνλ λεξφ, ηελ θηέξλα (Ώπίθθεζμξ πηένκα) πνπ ήηαλ θαη ην κφλν ηξσηφ ζεκείν ηνπ κεγαιχηεξνπ ήξσα ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ. Πήιηθα (Βπη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο ΢πονίδςκ Πήθζηαξ (1805-61) απφ ηελ Πφιε, ζπνχδαζε λνκηθά ζηελ Βιβεηία θαη ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1835. Αηεηέιεζε θαζεγεηήο ηνπ Ρσκατθνχ Αηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο. Πειίνπ (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Σν Πήθζμ είλαη βνπλφ ηεο Μαγλεζίαο. Βίλαη απφ ηα πην φκνξθα βνπλά ηεο Βιιάδαο, θαηαπξάζηλν απφ κεγάιε πνηθηιία δέληξσλ θαη δηάζπαξην απφ γξαθηθά ρσξηά, ρηηζκέλα κε ηελ παξαδνζηαθή πειηνξείηηθε αξρηηεθηνληθή. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ην Πήιην ήηαλ ν ηφπνο θαηνηθίαο ησλ Κεληαχξσλ, Πεινπζίνπ (Εζη) Πεξηζζφο : Σν Πδθμφζζμ ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Ώηγχπηνπ ρηηζκέλε ζην Αέιηα ηνπ Νείινπ. Τπήξμε εμαηξεηηθφ νρπξφ ησλ Ώηγππηίσλ γηα ηελ απφθξνπζε εηζβνιέσλ απφ ηελ Ώζία. Πελεηνχ (Γεσ-Μπζ) Ρνπθ : * Ο Πδκεζυξ πνηακφο ηεο Θεζζαιίαο, πεγάδεη απφ ηελ Πίλδν, δηαζρίδεη ηελ Λάξηζα, ηα ζηελά ησλ Σεκπψλ θαη ρχλεηαη ζην Θεξκατθφ θφιπν. * Ο Πδκεζυξ πνηακφο ηεο Διείαο, πεγάδεη απφ ηνλ Βξχκαλζν θαη εθβάιεη ζην Εφλην πέιαγνο, θνληά ζηε Γαζηνχλε. * Ο Πδκεζυξ, πνηάκηνο ζεφο γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, πξνζσπνπνίεζε ηνπ νκψλπκνπ πνηακνχ ηεο Θεζζαιίαο. Με ηε Νχκθε Κξένπζα απέθηεζαλ ηελ Αάθλε, ηελ Μελίππε, ηελ ΢ηίιβε, ηελ Ώζηάβε θαη έλα γην ηνλ Τςέα. Πελειφπεο (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : Σν φλνκα ηεο Πδκεθυπδξ ζπκβνιίδεη σο ζήκεξα ην ηελ πηζηή θαη αθνζησκέλε ζχδπγν. Δ Πελειφπε ήηαλ γλσζηή θαη σο Ώκεηξάθε ή Ώξλαθία ή Ώξλαία, θφξε ηνπ βαζηιηά ησλ Ώκπθιψλ Εθαξίνπ. Δ Πελειφπε

Ο βαζηιηάο ηεο Εζάθεο Οδπζζέαο έλαο απφ ηνπο κλεζηήξεο ηεο Χξαίαο Βιέλεο, φηαλ είδε φηη δελ είρε ειπίδεο, ζηξάθεθε ζηελ θαηάθηεζε ηεο φκνξθεο Πελειφπεο θαη ηελ παληξεχηεθε. Σν δεπγάξη απέθηεζε ηνλ Σειέκαρν θαη ηνλ Ώξθεζίιαν πνπ γελλήζεθε κεηά ηελ έλαξμε ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ. Δ Πελειφπε θαηά ηα είθνζη ρξφληα απνπζίαο ηνπ Οδπζζέα, ζηάζεθε πηζηή ζηνλ άληξα ηεο θαη ηνλ πεξίκελε κε ππνκνλή θαη αγάπε. ΋κσο, ε νκνξθηά θαη ν πινχηνο ηεο πξνζέιθπζαλ αξθεηνχο λένπο ηεο Εζάθεο θαη ησλ γχξσλ πεξηνρψλ, ηνπο Μκδζηήνεξ, νη νπνίνη – πηζηεχνληαο φηη ν Οδπζζέαο ήηαλ λεθξφο – ηελ πίεδαλ λα δηαιέμεη έλα απφ απηνχο γηα λα ηνλ παληξεπηεί θαη ζπλεπψο λα γίλεη απηφο ν βαζηιηάο. Οη κλεζηήξεο πνπ αλαθέξνληαη απφ ηνπο κπζνγξάθνπο ππεξβαίλνπλ ηνπο 100, κεηαμχ ησλ νπνίσλ νη : Ώληίλννο, Βπξχινρνο, Βρίσλ, Εππφδνθνο, ΋ξκελνο θαη πνιινί άιινη. Με ηνλ θαηξφ εγθαηαζηάζεθαλ ζην παιάηη, κε ηε δηθαηνινγία φηη πεξίκελαλ ηελ απφθαζε ηεο Πελειφπεο θαη έηξσγαλ, έπηλαλ θαη γιεληνχζαλ. ΋ηαλ πηα ε Πελειφπε δελ κπνξνχζε λα θάλεη δηαθνξεηηθά ηνπο είπε φηη ζα απνθάζηδε κφιηο ηειείσλε ην ζάβαλν ηνπ πεζεξνχ ηεο Λαέξηε, πνπ θάζε κέξα χθαηλε, αιιά ην βξάδπ ην μήισλε γηα λα ξνθαλίδεη ην ρξφλν. ΢ην ηέινο πξνθήξπμε (θαηά πξνηξνπή ηνπ Οδπζζέα πνπ κφιηο είρε θηάζεη θξπθά) αγψλα 388

ηνμνβνιίαο. Φπζηθά θέξδηζε ν Οδπζζέαο, πνπ καδί κε ηνλ γην ηνπ Σειέκαρν, εμφλησζε φινπο ηνπο κλεζηήξεο θαη ηηο άπηζηεο ππεξέηξηεο πνπ ήηαλ εξσκέλεο ησλ κλεζηήξσλ. Πελειφπεο Αέιηα (νδφο & πιαηεία) Βιιελνξψζσλ : βιέπε Αέθηα Πδκεθυπδξ Πηεξίαο (Γεσ-Μπζ) Κνισλφο : Δ Πζενία είλαη έλαο λνκφο ηεο Μαθεδνλίαο κε πξσηεχνπζα ηελ Καηεξίλε. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ νξνζεηξά Πηέξηα φξε. Πηθαλίδε (Πξν) Λπθαβεηηφο : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθαΜεγαξίδε ν Γεχνβζμξ Πζηακίδδξ απφ ηελ Κχπξν, ήηαλ πξφεδξνο ηνπ ΢πλεηαηξηζκνχ πξνζθχγσλ ΢ηέβδ Παηνίδμξ. Πηιάηνπ Λενλη. (ΐπδ) Θπκαξάθηα : Ο Λευκηζμξ Πζθάημξ (14νο αη.) ήηαλ ιφγηνο ηνπ ΐπδαληίνπ. Έδεζε ζηελ Εηαιία θαη ζπλδέζεθε θηιηθά κε ηνλ Πεηξάξρε θαη ηνλ ΐνθθάθην. Έθαλε κεηαθξάζεηο Βιιήλσλ θιαζζηθψλ ζηελ ιαηηληθή γιψζζα. Πηλδάξνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο Πίκδανμξ (518-418 π.Υ.) απφ ηηο Κπλφο Κεθαιέο ηεο ΐνησηίαο, είλαη έλαο απφ ηνπο ζπνπδαηφηεξνπο ρνξηθνχο θαη ιπξηθνχο πνηεηέο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Ήηαλ καζεηήο ηνπ ΢θνπειίλνπ θαη ησλ Ώζελαίσλ Ώγαζνθιή θαη Ώζελνδψξνπ. Ο Πίλδαξνο έγξαθε ζηε δσξηθή δηάιεθην θαη αζρνιήζεθε κε φια ζρεδφλ ηα είδε ηεο πνίεζεο: παηάλεο, χκλνπο δηζπξάκβνπο. επηλίθηα (γηα Οιπκπηνλίθεο, Ππζηνλίθεο, Νεκενλίθεο θαη Εζζκηνλίθεο), εγθψκηα θαη ζξήλνπο γηα ζλεηνχο θαη ζενχο. ΋ηαλ ν Μ. Ώιέμαλδξνο ηζνπέδσζε ηε Θήβα, άθεζε απείξαρην ην ζπίηη ηνπ Πηλδάξνπ. Υαίξε, ρηίζκα ζετθφ, - κπξηαγάπεην εζχ ζηα παηδηά ηεο Λεηψο ηεο ιακπξνπιέμνπδεο, - θφξε ηεο ζάιαζζαο, ηεο γεο ηεο πιαηηάο αζάιεπην ζάκα! Γήιν ζε θξάδνπλ εζέλα νη ζλεηνί, - φπσο θαη ηνπ Οιχκπνπ νη ζενί Άζηξν αιαξγφθεγγν πάλσ ζηεο γεο ηε γαιάδηα απισζηά. Πίλδαξνο : Αήθμξ (κεηάθξαζε Θξ. ΢ηαχξνπ) Ο Πτλδαξνο

Πίλδνπ (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ: Δ Πίκδμξ είλαη ε κεγαιχηεξε νξνζεηξά ηεο Βιιάδαο θαη απνηειεί ζπλέρεηα ηεο Ααικαηίαο. Βίλαη ε ξαρνθνθαιηά ηεο δπηηθήο Βιιάδαο θαη ζ’ απηήλ αλήθνπλ ηα βνπλά ΢κφιηθαο, Γξάκνο, ΐαξδνχζηα, Άγξαθα, Γθηψλα θαη άιια. Πηλφηζε (Βπα) Κνπθάθη : Ο Λάγανμξ Πζκυηζδξ (1765-1859) απφ ηελ Όδξα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢πκκεηείρε ζε αξθεηέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. Ώπφ ηελ νηθνγέλεηα Πηλφηζε θαηαγφηαλ ε Μπνπκπνπιίλα. Πηπηλέιε (Πνι) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Πακαβζχηδξ Πζπζκέθδξ (1899-1970) απφ ηνλ Πεηξαηά ήηαλ λνκηθφο, δηπισκάηεο θαη πνιηηηθφο. Τπεξέηεζε σο δηπισκάηεο ζε δηάθνξεο πφιεηο ηνπ εμσηεξηθνχ. Ώξγφηεξα ρξεκάηηζε ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ αξθεηέο θνξέο θαη ηελ πεξίνδν 17/6-18/9/63 ππεξεζηαθφο πξσζππνπξγφο. ΢πλεξγάζηεθε κε ηε ρνχληα θαη ήηαλ ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ ηεο δηθηαηνξίαο σο ην ζάλαηφ ηνπ. Σν απφθζεγκα: Ο ααζζθεφξ έπεζ δζηαίςια κα δζμνίζεζ πνςεοπμονβυκ αηυια ηαζ ημκ ηδπμονυκ ημο, είλαη δηθφ ηνπ. Πηπίλνπ (Βπα) Κπςέιε : Ο ππξπνιεηήο Ώκδνέαξ Πζπίκμξ (1780-1836) απφ ηελ Όδξα ήηαλ έλαο απφ ηνπο επηθαλείο αγσληζηέο ηνπ ’21. Αηαθξίζεθε ζε λαπηηθέο επηρεηξήζεηο θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε ππεξέηεζε ζην πνιεκηθφ λαπηηθφ. Πίζζα Βπζηξ. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Βοζηνάηζμξ Πίζζαξ (1797-1885) απφ ηηο Κπδσληέο Μηθξάο Ώζίαο, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Τπεξέηεζε ππφ ηηο δηαηαγέο ηνπ Φαβηέξνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εληάρζεθε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη αξγφηεξα δηεηέιεζε ππαζπηζηήο ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Ώ’ θαη θξνχξαξρνο ηεο Ώζήλαο. Πηηάλεο (Εζη) Λπθαβεηηφο : Δ Πζηάκδ ήηαλ πφιε θαη δήκνο ηεο αξραίαο Λαθσλίαο, ζηελ νπνία ιαηξεπφηαλ ε Πηηαλάηηο Άξηεκηο.

389

Πηηζέσο (Μπζ) Ρνπθ : Ο Πζηεεφξ ήηαλ ν κπζηθφο ηδξπηήο θαη βαζηιηάο ηεο Σξνηδήλαο, γηνο ηνπ Πέινπα θαη παηέξαο ηεο Ώίζξαο (άξα παππνχο ηνπ Θεζέα). Ο Πηηζεχο ήηαλ απφ ηνπο ζνθφηεξνπο αλζξψπνπο ηεο επνρήο ηνπ θαη είλαη ν πξψηνο πνπ δίδαμε Ρδημνζηή. Πίηηα (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Φχηδξ Πίηηαξ (1935-1958) απφ ηελ Ώκκφρσζην, ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ θαη αγσλίζηεθε γηα ηελ απειεπζέξσζε ηνπ λεζηνχ. ΢θνηψζεθε ζε κάρε . Πηηηάθε (Βπη) Μνλαζηεξάθη : Ο Κονζάημξ Πζηηάηδξ (1798-1863) απφ ηελ Ώζήλα, ζπλέβαιε ζηελ εμέιημε ηεο ειιεληθήο αξραηνινγίαο. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21 θαη ην 1824 πήγε ζηελ Κέξθπξα φπνπ ζπνχδαζε ζηελ Εφλην Ώθαδεκία. Ήηαλ απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Ώξραηνινγηθήο Βηαηξείαο ηεο Ώζήλαο. ΢ηνλ Πηηηάθε επίζεο νθείιεηαη ε απφθαζε ηεο ίδξπζεο ηνπ κνπζείνπ ηεο Ώθξφπνιεο. Πηηηαθνχ (Ώξρ) Πιάθα : Ο Πζηηαηυξ μ Μοηζθδκαίμξ (650-570 π.Υ.) ήηαλ πνιηηηθφο θαη ζηξαηησηηθφο εγέηεο ηεο Μπηηιήλεο, δηάζεκνο γηα ηελ ζχλεζε θαη ηε ζνθία ηνπ. ΢πγθαηαιέγεηαη κεηαμχ ησλ Βπηά ζνθψλ ηεο αξραίαο Βιιάδαο. ΢ηελ πνιηηηθή κπήθε φηαλ κε ηε ζπλδξνκή ηνπ πνηεηή Ώιθαίνπ θαη ησλ αδειθψλ ηνπ, αλέηξεςαλ ηελ ηπξαλλία ηνπ Μέιαγρξνπ θαη νη ζπκπαηξηψηεο ηνλ εμέιεμαλ ζηξαηεγφ. ΢ην Πηηηαθφ απνδίδνληαη πνιιέο ξήζεηο κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Καζνυκ βκχεζ, Μδ πθμφηεζ ηαηχξ, Ώνπή άκδνα δείηκοζζκ θ.ά.. Πηηπνχληνο (Εζη) Λακπξηλή : Δ Πζηομφξ ή Πζηομφκηα ήηαλ αξραία πφιε ηεο αζηαηηθήο ΢αξκαηίαο ζηνλ Βχμεηλν Πφλην, απνηθία ησλ Μηιεζίσλ. Πιαπνχηα (Βπα) Βμάξρεηα : Ο Αδιήηνδξ Πθαπμφηαξ ή Κμθζυπμοθμξ (1786-1864) απφ ηελ Ώξθαδία, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Με δηθφ ηνπ έλνπιν ζψκα ζπκκεηείρε ζε πνιιέο κάρεο θαη καδί κε ηνλ Κνινθνηξψλε αληηκεηψπηζε ηνλ Εκπξαήκ. Καη νη δπν ηνπο θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην θαηά ηα ρξφληα ηεο Ώληηβαζηιείαο. Βπί ΋ζσλα δηεηέιεζε βνπιεπηήο, γεξνπζηαζηήο θαη ππαζπηζηήο ηνπ βαζηιηά. Πιαζηήξα Νηθ. (πιαηεία) (΢ηξ-Πνι) Παγθξάηη : Ο Νζηυθαμξ Πθαζηήναξ (18831953) απφ ηελ Καξδίηζα, ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη πνιηηηθφο. ΢πκκεηείρε ζηνλ Μαθεδνληθφ, ΐαιθαληθνχο, Ώ΄ Παγθφζκην πφιεκν, ζην εθζηξαηεπηηθφ ζψκα ζηελ Οπθξαλία θαη ζηε Μηθξά Ώζία. Μεηά ηελ ήηηα έγηλε επξχηεξα γλσζηφο, φηαλ εγήζεθε θηλήκαηνο γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ βαζηιηά θαη ηελ αλαζχληαμε ηνπ ζηξαηνχ. ΢πκκεηείρε ζε δπν απνηπρεκέλα πξαμηθνπήκαηα ππέξ ηνπ ΐεληδέινπ θαη εμνξίζηεθε. Ο Νηθφιανο Πιαζηήξαο

Σν 1945 έγηλε γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα πξσζππνπξγφο, αιιά παξαηηήζεθε φηαλ δεκνζηνπνηήζεθαλ νη θηινλαδηζηηθέο ηνπ απφςεηο. Μεηά ηελ ιήμε ηνπ Βκθπιίνπ ίδξπζε ην θφκκα ΒΠΒΚ θαη κε ην ζχλζεκα Ώθθαβή ζρεκάηηζε δπν θνξέο θπβέξλεζε. ΋κσο παξά ηηο πξνζπάζεηέο γηα ζπκθηιίσζε, επί ησλ εκεξψλ ηνπ εθηειέζηεθε ν Μπεινγηάλλεο, ε ρψξα κπήθε ζην ΝΏΣΟ θαη ειιεληθφ ζψκα πνιέκεζε ζηελ Κνξέα. Σν 1952 έραζε ηηο εθινγέο απφ ηνλ Παπάγν θαη ηνλ επφκελν ρξφλν πέζαλε. Πιαηαηψλ (Εζη) Μεηαμνπξγείν : Οη Πθαηαζέξ ήηαλ πφιε ηεο ΐνησηίαο. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώζσπνχ. Οη Πιαηαηείο ήηαλ Ίσλεο θαη ζχκκαρνη ησλ Ώζελαίσλ Πθαηαία,, αιιά αληίπαινη ηεο γεηηνληθήο Θήβαο. ΢πκκεηείραλ ζηελ κάρε ηνπ Μαξαζψλα ην 490 π.Υ. θαη ην 480 ν Ξέξμεο ππξπφιεζε ηελ πφιε. Οη Πιαηαηέο έγηλαλ γλσζηέο απφ ηελ νκψλπκε κάρε ησλ Βιιήλσλ ππφ ηνλ ΢παξηηάηε ζηξαηεγφ Παπζαλία ελαληίνλ ησλ Πεξζψλ ππφ ηνλ Μαξδφλην. ΢ηε κάρε απηή νη Έιιελεο θαηαλίθεζαλ ηνπο Πέξζεο θαη νη ηειεπηαίνη δελ επηρείξεζαλ πηα άιιε εθζηξαηεία θαηά ηεο Βιιάδαο. Πιαηππφδε ΐάξδα Γθχδε : βιέπε ΐάνδα Πθαηοπυδδ

390

Πιάησλνο (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο-Κνισλφο : Ο Πθάηςκ (427-347 π.Υ.) ππήξμε έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο θηινζφθνπο ηεο αξραηφηεηαο, πνπ ζεκάδεςε ηελ πνιηηηθή θηινζνθία ηεο Αχζεο, θαζψο θαη ηε ζχγρξνλε εζηθή, πνιηηηθή θαη κεηαθπζηθή ζθέςε. Οη δηδαζθαιίεο ηνπ δηαβάδνληαη θαη κειεηνχληαη σο ζήκεξα θαη ζεσξείηαη απφ ημοξ παηένεξ ηδξ δοηζηήξ θζθμζμθίαξ. Σελ επνρή ηνπ, ε Ώζήλα ήηαλ ην νηθνλνκηθφ θαη πνιηηηζηηθφ θέληξν ηνπ ηφηε θφζκνπ θαη είρε δερζεί ηεο επηξξνέο ηεο θηινζνθίαο ησλ Βιιήλσλ ηεο Εσλίαο θαη ηεο Εηαιίαο, φκσο είρε ήδε εκπιαθεί ζηνλ θαηαζηξνθηθφ Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν. ΢ηα είθνζη ρξφληα ηνπ, επηχρεζε λα γίλεη θίινο θαη καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε ηνπ νπνίνπ παξέκεηλε καζεηήο σο ην 399, φηαλ ν ηειεπηαίνο θαηαδηθάζζεθε ζε ζάλαην. Ώπφξξνηα ηεο εθηέιεζεο θαη ηεο γεληθφηεξεο θαηάζηαζεο ηεο Ώζήλαο ήηαλ ν Πιάησλαο ήηαλ λα πάξεη αξλεηηθή πξνο ηε δεκνθξαηία πνιηηηθή ζέζε, λα θχγεη θαη λα ηαμηδέςεη ζηελ Ώίγππην, φπνπ δηδάρηεθε γεσκεηξία θαη αζηξνλνκία. ΢ηελ Εηαιία ζπλαληήζεθε κε καζεηέο ηνπ Ππζαγφξα θαη γλψξηζε ηηο ζεσξίεο ηνπο. Γχξηζε ζηελ Ώζήλα ην 387 θαη ίδξπζε κηα ζρνιή επηζηεκνληθήο θαη θηινζνθηθήο έξεπλαο, ηελ Ώηαδδιία, ε νπνία είλαη ην ιαηνμαζυηενμ πακεπζζηήιζμ ηδξ ζζημνίαξ. Θα θιείζεη ην 529 κ.Υ. κεηά απφ 916 ρξφληα ζπλερνχο ιεηηνπξγίαο, κε δηάηαγκα ηνπ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ, Ενπζηηληαλνχ πνπ ζεσξνχζε φηη ήηαλ έλα παγαληζηηθφ ίδξπκα! Ο Πιάησλ δίδαμε εθεί σο ην ζάλαηφ ηνπ. Δ δηδαζθαιία ηνπ γηλφηαλ κε κνξθή δηαιφγσλ θαη θάιππηε θηινζνθία, καζεκαηηθά, πνιηηηθή θαη επηζηήκεο. ΢ηνπο καζεηέο ηνπ ζπγθαηαιέγνληαη νη θηιφζνθνη θαη δηάδνρνί ηνπ Ξελνθξάηεο θαη ΢πεχζηππνο, ν αζηξνλφκνο Βχδνμνο, ν γηαηξφο Φηιηζηίσλ θαη ν πην δηάζεκνο, ν Ώνζζημηέθδξ, ν νπνίνο ήξζε ζηε ζρνιή ζε ειηθία δέθα επηά εηψλ, φηαλ ν Πιάησλ ήηαλ ήδε εμήληα. Ο Πιάησλ (γιππηνζήθε Μνλάρνπ)

Έγξαςε 36 βηβιία, ηα πεξηζζφηεξα ζε κνξθή δηαιφγσλ. ΢ηνπο πεξηζζφηεξνπο, θεληξηθφ πξφζσπν εκθαλίδεηαη ν ΢σθξάηεο. Οη πνιηηηθέο ηνπ ηδέεο, ζπλνςίδνληαη ζηελ Πμθζηεία ηνπ, ζηελ νπνία απνηππψλνληαη ηηο ηδέεο ηνπ γηα ηελ ηδαληθή θνηλσλία. Θεσξεί φηη ην θαιχηεξν πνιίηεπκα είλαη ην αξηζηνθξαηηθφ, φρη ε θιεξνλνκηθή αξηζηνθξαηία ή ε κνλαξρία, αιιά ε αξηζηνθξαηία ησλ αμηψλ, δειαδή ε εμνπζία ησλ θαιχηεξσλ θαη ζνθφηεξσλ πνιηηψλ. Πίζηεπε φηη φινη νη άλζξσπνη, άληξεο θαη γπλαίθεο, ζα πξέπεη λα έρνπλ ηελ επθαηξία λα δνθηκάζνπλ ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα γίλνπλ κέιε ηεο θπξίαξρεο ηάμεο. Βίλαη ν πξψηνο απφ ηνπο κεγάινπο θηινζφθνπο ηεο ηζηνξίαο (αθφκα θαη Ελδνχο ή Κηλέδνπο), πνπ πίζηεςε θαη δηαθήξπμε ηελ ηζφηεηα ησλ δχν θχισλ. Ώλ θαη ην ηδαληθφ πνιηηηθφ ζχζηεκα πνπ πξφηεηλε ν Πιάησλ δελ βξήθε πνηέ νξγαλσκέλε θνηλσληθή νκάδα (ή θφκκα) λα ην εθαξκφζεη, ε Πμθζηεία ηνπ, φπσο θαη φια ηα άιια βηβιία ηνπ δηαβάζηεθαλ θαη εμαθνινπζνχλ λα δηαβάδνληαη επί 24 αηψλεο. Πιεηάδνο (Μπζ-Ώξρ) Ά. Πεηξάισλα : * Οη Πθεζάδεξ ήηαλ θφξεο ηνπ Σηηάλα Άηιαληα (ιέγνληαη θαη Ώηιαληίδεο) θαη ηεο Χθεαλίδαο Πιεηφλεο. Γελλήζεθαλ ζην φξνο Κπιιήλε θαη είλαη ζεφηεηεο ηνπ βνπλνχ. Θέινληαο λα απαιιαγνχλ απφ ηελ εξσηηθή θαηαδίσμε ηνπ Χξίσλα, παξαθάιεζαλ ηνπο ζενχο γηα λα ηηο ζψζνπλ. Ο Αίαο ηηο κεηακφξθσζε ζε αζηέξηα (μ Ώζηενζζιυξ ηςκ Πθεζάδςκ ή Πμφθζα). ΋κσο θαη εθεί ν Χξίσλ ζπλέρηζε ηελ θαηαδίσμε, έγηλε αζηεξηζκφο θαη ηηο αθνινπζεί. Γη’ απηφ θάζε βξάδπ νη Πιεηάδεο βνπηνχλ πξψηεο ζηε ζάιαζζα. Οη Πιεηάδεο ήηαλ επηά: Δ Μαία, ε Σαυγέηε, ε Διέθηξα, ε Ώζηεξφπε, ε Κειαηλψ, ε Ώιθπφλε θαη ε Μεξφπε. * Πθεζάξ νλνκάζηεθε ε νκάδα ησλ ηξαγηθψλ πνηεηψλ πνπ έδξαζαλ ηνλ 3ν π.Υ. αηψλα ζηελ Ώιεμάλδξεηα ηεο Ώηγχπηνπ. Σελ νκάδα απηή απνηεινχζαλ νη: ΢σζίζενο, ΋κεξνο ΐπδάληηνο, Λπθφθξσλ, Ώιέμαλδξνο ν Ώηησιφο, Φηιίζθνο, Ώηαληίδεο θαη Αηνλπζηάδεο

391

Πιήζσλνο (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Γεχνβζμξ Γειζζηυξ ή Πθήεςκ (1355-1452) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ λενπιαησληθφο θηιφζνθνο θαη απφ δηαπξεπέζηεξνπο ινγίνπο ηεο επνρήο ηνπ. Σν 1400 εγθαηαζηάζεθε ζην Μπζηξά φπνπ ίδξπζε θηινζνθηθή ζρνιή θαη κεηαμχ ησλ καζεηψλ ηνπ ήηαλ ν ΐεζζαξίσλ, ν Γελλάδηνο ΢ρνιάξηνο, ν Υαιθνθνλδχιεο θ.ά.. Πήγε ζηε Φισξεληία, φπνπ έηπρε ηεο πξνζηαζίαο ησλ Μεδίθσλ θαη δίδαμε θηινζνθία, Σν 1441 επέζηξεςε ζηε ΢πάξηε θαη ζπλέγξαςε ην ζεκαληηθφ έξγν ηνπ Πενί Νυιςκ. Πινπηάξρνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο βηνγξάθνο θαη θηιφζνθνο Πθμφηανπμξ Μέζηνζμξ (πεξ. 47- πεξ. 127 κ.Υ.) απφ ηε Υαηξψλεηα, ίδξπζε θηινζνθηθή ζρνιή κε καζεηέο απ’ φια ηα κέξε ηεο Βιιάδαο. ΢πνχδαζε ξεηνξηθή θαη θηινζνθία ζηελ Ώζήλα, ηελ νπνία ζεσξεί δεχηεξε παηξίδα ηνπ. ΢ηε Ρψκε κειέηεζε ηνλ πνιηηηζκφ θαη ηελ ηζηνξία ηεο θαη γλσξίζηεθε κε ζεκαληηθά πνιηηηθά πξφζσπα φπσο νη απηνθξάηνξεο Σνασακυξ θαη Ώδνζακυξ. Ώπφ ηα αξρεία ηεο Ρψκεο, άληιεζε πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηα έξγα ηνπ. Αελ μέξνπκε πνιιά γηα δσή ηνπ, γηαηί πεξηέξγσο, θαλείο δελ βηνγξάθεζε ηε δσή ηνπ ζπγγξαθέα πνπ αθηεξψζεθε ζηηο βηνγξαθίεο ηφζσλ ζπνπδαίσλ αλδξψλ. Έγξαςε 227 έξγα, απφ ηα νπνία ζψδνληαη ηα 83. Ώπηά έρνπλ ρσξηζηεί ζε δπν θαηεγνξίεο, ηνπο ΐίμοξ θαη ηα Δεζηά. Οη ΐίμζ Πανάθθδθμζ είλαη ην πην γλσζηφ έξγν ηνπ. Πξφθεηηαη γηα βηνγξαθίεο ζπνπδαίσλ πξνζσπηθνηήησλ, Βιιήλσλ θαη Ρσκαίσλ, πνπ βηνγξαθνχληαη θαηά δεχγε, π.ρ. Θδζέαξ Ρςιφθμξ, Φζθμπμίιδκ-Σίημξ, Θειζζημηθήξ – Κάιζθμξ, Αδιμζεέκδξ-Κζηένςκ θ.ά. Ίζσο έγξαςε θαη άιιεο βηνγξαθίεο φπσο ηνπ Λεσλίδα, ηνπ Ώξηζηνθάλε, πηζαλψο θαη ηνπ Δξαθιή. Γηα ηε ζπγγξαθή φισλ απηψλ ησλ βηνγξαθηψλ, ν Πινχηαξρνο ζπκβνπιεχζεθε έξγα αξραίσλ ζπγγξαθέσλ θαη έγξαςε απηφ ην έξγν, γηα λα εθθξάζεη ηελ ππεξεθάλεηα ηνπ γηα ην έλδνμν παξειζφλ ηεο παηξίδαο ηνπ, αιιά θαη γηα λα απνδείμεη φηη νη Έιιελεο δελ πζηεξνχζαλ ζε ηίπνηε έλαληη ησλ Ρσκαίσλ. Μεζαζςκζηή απεζηυκζζδ ημο Πθμφηανπμο Δ επίδξαζε ηνπ έξγνπ ηνπ ζηνπο κεηαγελέζηεξνπο ηζηνξηθνχο ήηαλ κεγάιε. Ο Μάξθνο Ώπξήιηνο είρε πάληα καδί ηνπ έλα βηβιίν ηνπ. Βπεξέαζε ηνπο Βπξσπαίνπο ζπγγξαθείο Μνληαίλ, Ρνπζζψ. Ο ΢αίμπεξ έγξαςε ηηο ηξαγσδίεο ηνπ Εμφθζμξ Καίζαν, Κμνζμθακυξ, Σίιςκ μ Ώεδκαίμξ εκπλεπζκέλνο απφ ηα έξγα ηνπ Πινχηαξρνπ. Πινχησλνο (Μπζ) Λακπξηλή : Ο Πθμφηςκ ή Άδδξ ήηαλ ζεφο ηνπ Κάησ Κφζκνπ, γηνο ηνπ Κξφλνπ θαη ηεο Ρέαο θαη αδειθφο ησλ Πνζεηδψλα, Αία, Βζηίαο, Αήκεηξαο θαη Ήξαο. Ο παηέξαο ηνπ ηνλ θαηάπηε κεηά ηε γέλλεζή ηνπ φπσο έθαλε θαη κε ηα άιια ηνπ παηδηά γηαηί θνβφηαλ ηελ αλαηξνπή ηνπ απφ θάπνην απφ απηά. Μφλν ν Αίαο – κε ηε βνήζεηα ηεο Ρέαο – γιίησζε θαη θαηάθεξε λα αλαηξέςεη ηνλ παηέξα ηνπ θαη λα ειεπζεξψζεη ηα αδέξθηα ηνπ. Ώθνινχζεζε ε Σηηαλνκαρία γηα ηε δηεθδίθεζε ηεο εμνπζίαο. Οη Κχθισπεο έδσζαλ ζηνπο ζενχο ηα φπια κε ηα νπνία ζα πνιεκνχζαλ ηνπο Σηηάλεο, ν Γεπο πήξε ηνλ ηεναοκυ, ν Πνζεηδψλ ηελ ηνίαζκα θαη ν Πινχησλ έλα ηνάκμξ (άζδμξ ηοκή ή ηοκέδ) πνπ έθαλε αφξαην φπνηνλ ην θνξνχζε. Μεηά ηε λίθε ηνπο νη ηξεηο αδειθνί κνηξάζηεθαλ ηελ εμνπζία.. Ο Αίαο πήξε ηνλ νπξαλφ, ν Πνζεηδψλαο ην πγξφ ζηνηρείν (ζάιαζζα, πνηάκηα, ιίκλεο, πεγέο) θαη ν Πινχησλ ηνλ Κάησ Κφζκν. Ο Πινχησλ είρε επίζεο έλα άξκα πνπ ην έζεξλαλ ηέζζεξα καχξα άινγα θαη ν κφληκνο θχιαθαο ηνπ ήηαλ ν ηξηθέθαινο ζθχινο ν Κέξβεξνο. ΋ζνη εηζέξρνληαλ ζην βαζίιεηφ ηνπ δελ κπνξνχζαλ πιένλ λα γπξίζνπλ πίζσ. Οη εμαηξέζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζηε κπζνινγία ήηαλ ειάρηζηεο, φπσο ν Δξαθιήο, ν Θεζέαο, ε Άιθεζηε, ν Οδπζζέαο, θαη ν Οξθέαο (πνπ πήγε λα δεηήζεη πίζσ ηελ Βπξπδίθε ηνπ). Βξσηεχηεθε θαη απήγαγε ηελ αληςηά ηνπ Πεξζεθφλε, ηελ κεηέθεξε ζην Κάησ Κφζκν θαη ηελ παληξεχηεθε. Δ απαγσγή ηεο θφξεο βχζηζε ηε Αήκεηξα ζε βαζεηά ζιίςε, κε απνηέιεζκα λα θαηαξαζηεί ηνπο ζπφξνπο θαη ε γε λα κελ παξάγεη θαξπνχο, ψζπνπ ν Αίαο

392

δηέηαμε ηνλ Πινχησλα λα επηζηξέςεη ηελ θφξε ζηε κεηέξα ηεο. Ώπηφο ην δέρηεθε κε ηνλ φξν, ε γπλαίθα ηνπ λα πεξλά έμη κήλεο ηνπ ρξφλνπ κε απηφλ. Δ Αήκεηξα επέηξεςε μαλά ηελ θαξπνθνξία θαη έηζη έρνπκε θάζε ρξφλν ην ρεηκψλα θαη ην θαινθαίξη. Πιπηά Ώκβξνζίνπ (Πιαηεία) (Πνι) Παγθξάηη : βιέπε Ώιανμζίμο Πθοηά Πιπηά Φ. (Βπα) Γθχδε : Ο Φίθζππμξ Πθοηάξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21, ζθνηψζεθε ην 1826 θαηά ηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ Πισηίλνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Πθςηίκμξ (204-269 κ.Υ.) απφ ηελ Ώίγππην, ήηαλ θηιφζνθνο, ηδξπηήο ηεο λενπιαησληθήο ζρνιήο. Αηδάρζεθε θηινζνθία απφ ηνλ Ώκκψλην ΢αθθά, αιιά αλάπηπμε ηε δηθή ηνπ ζεσξία, αλακεηγλχνληαο ηνλ πιαησληζκφ κε ηηο αλαηνιηθέο θηινζνθίεο. ΢ε ειηθία πεξίπνπ 40 εηψλ εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ρψκε, φπνπ δίδαμε θηινζνθία, κεηαμχ δε ησλ καζεηψλ ήηαλ ν Πνξθχξηνο ν νπνίνο θαη αξγφηεξα έθαλε γλσζηφ ην έξγν ηνπ Πισηίλνπ. Πλπθφο (Εζη) Θεζείν : Δ Πκολ ή Πκφηα είλαη ν ιφθνο πνπ βξίζθεηαη απέλαληη απφ ηελ Ώθξφπνιε, κεηαμχ ησλ ιφθσλ ησλ Νπκθψλ θαη ησλ Μνπζψλ (Φηινπάππνπ). ΢ηελ αξραηφηεηα ζηελ Πλχθα ζπλεξρφηαλ ε Βθθιεζία ηνπ Αήκνπ, δειαδή ε ζπλέιεπζε ησλ Ώζελαίσλ πνιηηψλ. Βθεί βξηζθφηαλ ην βήκα απφ ην νπνίν αγφξεπζαλ φινη νη ζπνπδαίνη πνιηηηθνί θαη ξήηνξεο ηεο αξραίαο Ώζήλαο, φπσο ν Πεξηθιήο, ν Αεκνζζέλεο θαη άιινη. Πλπηαγφξα (Ώξρ) 1ν Νεθξνηαθείν : Ο Πκοηαβυναξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο ΢αιακίλαο Κχπξνπ απφ ην 351 σο ν 332 π.Υ. Ώλήιζε ζηελ εμνπζία κεηά απφ επαλάζηαζε θαηά ηεο πεξζηθήο θαηνρήο θαη ηνπ ππνηεινχο ησλ Πεξζψλ Βπαγφξα ΐ’. Ώξγφηεξα ν Πλπηαγφξαο ζπκκεηείρε κε ην ζηξαηφ ηνπ ζηελ εθζηξαηεία ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ θαηά ηεο Σχξνπ. Πνηθίιεο (Εζη) Πιάθα: Δ πην γλσζηή απφ ηηο ζηνέο ηεο αξραίαο Ώζήλαο ήηαλ ε Πμζηίθδ ΢ημά ζηελ αγνξά ηεο πφιεο. Υηίζηεθε απφ ηνλ Πεηζηάλαθηα (νλνκαδφηαλ θαη Πεζζζακάηηεζμξ) θαη είρε δηαθνζκεζεί απφ ηνηρνγξαθίεο ζπνπδαίσλ δσγξάθσλ φπσο ν Πνιχγλσηνο, θ.ά. πνπ παξίζηαλαλ ζθελέο απφ ηελ ηζηνξία θαη ηε κπζνινγία (Μαξαζψλαο, Θεζέαο, Σξσηθφο πφιεκνο θιπ.). Βθεί δίδαμαλ πνιινί θηιφζνθνη νη ιεγφκελνη ζησηθνί, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ν Γήλσλ ν Κηηηεχο. Ο Εσάλλεο Πνιέκεο

Πνιέκε Ε. (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Εςάκκδξ Πμθέιδξ (1862-1924) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο. Με ηνλ Αξνζίλε θαη ηνλ Παιακά ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ έγξαςαλ πνίεζε ζηε δεκνηηθή γιψζζα. Ήηαλ ν ηδξπηήο θαη πξψηνο πξφεδξνο ηεο Βηαηξείαο Βιιήλσλ ΢πγγξαθέσλ. Έξγα ηνπ: Υεζιχκακεμζ, Ώθάααζηνα, θ.ά. Παπά, κηα θφξε αγάπεζα - πνπ κ’ αγαπνχζε ζαλ ηξειή κηα κέξα ηελ αγθάιηαζα - πήξα ην πξψην ηεο θηιί. Παπά, ηη ζπιινγάζαη; Αλ ηελ αγάπεζεο πνιχ, - ζπρσξεκέλνο λα ‘ζαη Εσάλλεο Πνιέκεο : Βλμιμθυβδζδ

Πνιεκνθξάηνπο (Μπζ) Παγθξάηη : Ο κπζηθφο γηαηξφο Πμθειμηνάηδξ ήηαλ γηνο ηνπ επίζεο γηαηξνχ Μαράνλα θαη ζπλεπψο εγγνλφο ηνπ ζενχ ηεο ηαηξηθήο Ώζθιεπηνχ. Πνιέκσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο θηιφζνθνο Πμθέιςκ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ καζεηήο ηνπ Ξελνθξάηε θαη δηάδνρφο ηνπ ζηε δηεχζπλζε ηεο Ώθαδεκίαο. * Ο ηζηνξηθφο, γεσγξάθνο θαη πεξηεγεηήο Πμθέιςκ (3νο-2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Σξσάδα, επηζθέθζεθε αξθεηέο ρψξεο θαη έγξαςε ηελ ηζηνξία, ηελ ηνπνγξαθία, ηελ πεξηγξαθή ησλ λαψλ θ.ά. Έξγα ηνπ Πενί Αςδχκδξ, Πενζήβδζζξ Υίμο, Πενί ηςκ εκ Αεθθμίξ εδζαονχκ, Πενί ηςκ εκ Οθοιπία ικδιείςκ, Βθθδκζηή ζζημνία θ.ά.

393

* Ο βαζηιηάο ηνπ Πφληνπ Πμθέιςκ Ώ΄ μ Βοζεαήξ (65-8 π.Υ.), γηνο ηνπ ξήηνξα Γήλσλα. * Ο βαζηιηάο ηνπ Πφληνπ Πμθέιςκ ΐ΄ (15-69 κ.Υ.) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, έλσζε ην πνληηαθφ θξάηνο κε απηφ ηνπ Κηκκεξίνπ ΐνζπφξνπ. Πνιίηε Ν. (Βπη) Κππξηάδνπ : Ο θηιφινγνο Νζηυθαμξ Πμθίηδξ (1852-1921) απφ ηελ Καιακάηα, ήηαλ θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη ν ζεκειησηήο ηεο επηζηήκεο ηεο ιανγξαθίαο ζηελ Βιιάδα. Ώζρνιήζεθε κε ηε κειέηε ησλ εζίκσλ, ησλ εζψλ, ησλ παξαδφζεσλ θαη ησλ ηξαγνπδηψλ ηνπ ιανχ. Ήηαλ ν εηζεγεηήο ηεο δηδαζθαιίαο ηεο λέαο ειιεληθήο ζηα ζρνιεία θαη απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ Λαμβναθζημφ Ώνπείμο θαη ηεο Λαμβναθζηήξ Βηαζνείαξ. Έγξαςε: Βηθμβαί απυ ηα ηναβμφδζα ημο Βθθδκζημφ θαμφ θ.ά. Πνιίηε Φψηνπ (Λνγ) Κ. Παηήζηα : Ο θξηηηθφο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο Φχημξ Πμθίηδξ (1890-1934) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε νη πξψηνο ζθελνζέηεο ηνπ Βζληθνχ Θεάηξνπ. ΢πλέβαιε κε εθαηνληάδεο άξζξα ηνπ ζηελ εμέιημε ηνπ λενειιεληθνχ ζεάηξνπ. Έγξαςε ηελ ηξαγσδία Σζζιζζηήξ, ηελ θσκσδία Καναβηζυγδξ μ Μέβαξ θ.ά. Ο Φψηνο Πνιίηεο

Πνιχβηνπ (Ώξρ) Βμάξρεηα : Ο ζηξαηησηηθφο θαη ηζηνξηθφο Πμθφαζμξ (203-120 π.Υ.) απφ ηε Μεγαιφπνιε, έγηλε γλσζηφο απφ ην έξγν ηνπ Εζημνίαζ ή δ Άκμδμξ ηδξ Ρςιασηήξ Ώοημηναημνίαξ. Τπεξέηεζε ζην ζηξαηφ ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο, ηελ επνρή ηεο ήηηαο ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Πενζέα απφ ηνπο Ρσκαίνπο (ην 168). ΢πλειήθζε θαη εζηάιε ζηε Ρψκε γηα δέθα επηά ρξφληα σο φκεξνο. Βίρε ηελ ηχρε λα γίλεη θίινο κε ηνλ ΢θηπίσλα Ώηκηιηαλφ. Σαμίδεςε ζηελ Εηαιία θαη Γαιαηία καδί κε ηνλ ΢θηπίσλα ζε εθζηξαηείεο. Ήηαλ παξψλ ζηελ άισζε θαη θαηαζηξνθή ηεο Καξρεδφλαο ην 146 απφ ηνλ ΢θηπίσλα πνπ επνλνκάζηεθε ν Ώθξηθαλφο. ΢ηαδηαθά εμειίρζεθε ζε ζαπκαζηή ηεο δχλακεο θαη ηνπ κεγαιείνπ ηεο Ρψκεο. Γχξηζε ζηελ παηξίδα ηνπ θαη πξνζπάζεζε, (ιφγσ ησλ θαιψλ ζρέζεψλ ηνπ κε ηνπο Ρσκαίνπο) λα κεηξηάζεη ηελ νξκή ησλ θαηαθηεηψλ γηα εθδίθεζε πάλσ ζηνπο πνιίηεο ηεο Πεινπνλλήζνπ. Σνπ εκπηζηεχηεθαλ κάιηζηα ην δχζθνιν έξγν ηεο νξγάλσζεο ηεο δηαθπβέξλεζεο ησλ ειιεληθψλ πφιεσλ. Γηα ην έξγν ηνπ απηφ θέξδηζε ηελ αλαγλψξηζε ησλ ζπκπαηξησηψλ ηνπ. Σν ζπλνιηθφ έξγν ηνπ Πνιχβηνπ, ήηαλ ζαξάληα βηβιία. Ήηαλ πνιχ εθηεηακέλν, (πέληε θνξέο ην έξγν ηνπ Θνπθπδίδε) θαη θάιππηε ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν 264 σο 146 π.Υ. Ώπφ ηα βηβιία ηνπ, πέληε ζψδνληαη πιήξε θαη απφ ηα άιια κηθξά ή κεγάια απνζπάζκαηα. Βίρε άξηζηεο πεγέο. Σα γεγνλφηα πνπ αλαθέξεη ηα έρεη ν ίδηνο δήζεη ή ηα έρεη δηαζηαπξψζεη θαη επηβεβαηψζεη κε απηφπηεο κάξηπξεο ή πξσηαγσληζηέο ησλ γεγνλφησλ. Βίλαη απφ ηνπο πξψηνπο ηζηνξηθνχο πνπ αθεγνχληαη ηελ ηξέρνπζα ηζηνξία σο απνηέιεζκα αηηίσλ θαη πξάμεσλ, βαζηζκέλε ζε πξνζεθηηθή εμέηαζε θαη κε θξηηηθή δηάζεζε. Θεσξείηαη σο ν δηάδνρνο ηνπ Θνπθπδίδε γηα ηελ αληηθεηκεληθφηεηα θαη ηελ θξηηηθή αηηηνιφγεζε ησλ γεγνλφησλ θαη ν πξσηνπφξνο ηεο κειέηεο, ηεο επίπνλεο ηζηνξηθήο έξεπλαο κε ηε ζχγρξνλε επηζηεκνληθή έλλνηα. Πνιπγέλε (;) Άγηνο Λνπθάο : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθαΜεγαξίδε ν Κ. Πμθοβέκδξ ήηαλ θηεκαηίαο ηεο πεξηνρήο. Πνιπγλψηνπ (Ώξρ) Πιάθα : * Ο αηηηθφο αγγεηνγξάθνο Πμθφβκςημξ (5νο π.Υ. αη.), ηνπ νπνίνπ ζψδνληαη ηέζζεξα αγγεία κε ηελ ππνγξαθή Πμθφβκςημξ έβναρεκ. Τπάξρνπλ επίζεο αθφκα πεξίπνπ 60 αγγεία, ησλ νπνίσλ ε αγγεηνγξάθεζε απνδίδεηαη ζ΄ απηφλ. * Ο Πμθφβκςημξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Θάζν ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο δσγξάθνπο ηεο αξραηφηεηαο. Έδεζε ζηελ Ώζήλα θαη δηαθξίζεθε ζηε δηαθφζκεζε λαψλ θαη άιισλ δεκφζησλ θηηξίσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ ηνπ ήηαλ ε ρξεζηκνπνίεζε κφλν ηεζζάξσλ 394

ρξσκάησλ (καχξν, άζπξν, θφθθηλν θαη θίηξηλν) θαη ησλ απνρξψζεψλ ηνπο, γηα λα κπνξεί λα δεκηνπξγεί δπλαηνχο ρξσκαηηζκνχο. ΢εκαληηθά έξγα ηνπ ήηαλ ε απεηθφληζε ηνπ θφλνπ ησλ κλεζηήξσλ απφ ηνλ Οδπζζέα (ζηνπο Αειθνχο), ε παξάζηαζε ησλ Βπηά επί Θήβαο (ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο) θαη άιια. Πνιπγχξνπ (Γεσ) Γνπδί : Ο Πμθφβονμξ είλαη πφιε ηεο Μαθεδνλίαο θαη πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Υαιθηδηθήο. Πνιπδάκαληνο (Μπζ-Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο κπζηθφο Πμθοδάιαξ ήηαλ γηνο ηνπ Παλζφνπ θαη ηεο Φξνληίδαο, καρεηήο ησλ Σξψσλ θαη θίινο θαη ζχκβνπινο ηνπ Έθηνξα (γελλήζεθαλ θαη νη δπν ην ίδην βξάδπ). Μεηά ην ζάλαην ηνπ Παηξφθινπ, ζπκβνχιεπζε ηνπο Σξψεο λα απνθχγνπλ ηε κάρε, αιιά ν Έθηνξαο ηνλ αγλφεζε θαη κνλνκάρεζε κε ην Ώρηιιέα, κε απνηέιεζκα ην ζάλαηφ ηνπ. Λέγεηαη φηη ίζσο ζθνηψζεθε απφ ηνλ Ώίαληα ηνλ Λνθξφ. Οη αδειθνί ηνπ Βχθνξβνο θαη Τπεξήλσξ ζθνηψζεθαλ θαη απηνί ζηνλ πφιεκν. * Ο Πμθοδάιαξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Θεζζαιφο, αζιεηήο θαη νιπκπηνλίθεο ζην παγθξάηην, δηάζεκνο ηε ζσκαηηθή ηνπ ξψκε θαη ηνπ άζινπο ηνπ. Λέγεηαη φηη θαηάθεξε λα πηάζεη ρσξίο φπια έλα ιηνληάξη πνπ είρε επηηεζεί ζε έλα ηαχξν. Άιιε θνξά ζπγθξάηεζε κε ηα ρέξηα ηνπ έλα άξκα πνπ έηξερε. Κάπνηε βξηζθφηαλ καδί κε θίινπο ηνπ ζε κηα ζπειηά θαη έπηλαλ, φηαλ ξάγηζε ε νξνθή ηεο ζπειηάο. Ο Πνιπδάκαο θξάηεζε κε ηα ρέξηα ηνπ ηελ νξνθή, ψζπνπ βγήθαλ έμσ νη θίινη ηνπ. Μεηά ε ζπειηά θαηέξξεπζε θαη ηνλ θαηαπιάθσζε. Δ Μαξία Πνιπδνχξε

Πνιπδνχξε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Δ Μανία Πμθοδμφνδ (190230) απφ ηελ Καιακάηα, ήηαλ απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο Βιιελίδεο πνηήηξηεο. Δ δσή ηεο θαη ην έξγν ηεο ζεκαδεχηεθαλ απφ ηνλ έξσηά ηεο κε ηνλ πνηεηή Κψζηα Καξπσηάθε. Σν 1926 πξνζβιήζεθε απφ θπκαηίσζε, πέζαλε ην 1930 δπν ρξφληα κεηά ηελ απηνθηνλία ηνπ Καξπσηάθε. Έγξαςε δπν πνηεηηθέο ζπιινγέο: Οζ ηνίθθζεξ πμο ζαήκμοκ θαη Δπχ ζημ πάμξ. Κη ήξζε κνηξαία ηνπ θζηλνπψξνπ ή ψξα αλάκεζά καο ζηάζε ζθπζξσπή, καο άθεζε η’ αληαιιαγκέλα δψξα θαη ην γηαηί ρσξίο λα καο ην πεη. Μαξία Πνιπδνχξε : Κζ ήνεε ιμζναία

Πνιπδψξνπ (Μπζ-Ώξρ) Κνισλφο : Απν κπζηθά θαη δπν ηζηνξηθά πξφζσπα: * Ο Πμθφδςνμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θήβαο Κάδκνπ θαη ηεο Ώξκνλίαο, ζχδπγνο ηεο Νπθηείδνο θαη παηέξαο ηνπ Λαβδάθνπ. Ολνκάζηεθε έηζη γηαηί δέρζεθε πνιιά δψξα απφ ηνπο ζενχο ζην γάκν ηνπ. Αηαδέρζεθε ηνλ Πελζέα ζην ζξφλν ηεο Θήβαο θαη αθνινχζεζε ηελ ίδηα κνίξα κε απηφλ. Πξνζπάζεζε δειαδή λα εκπνδίζεη ηε ιαηξεία ηνπ Αηφλπζνπ ζηε Θήβα θαη ν ζεφο παξαθίλεζε ηηο κεζπζκέλεο θαη μαλακκέλεο Μαηλάδεο λα ηνλ ζθνηψζνπλ. * Ο Πμθφδςνμξ ήηαλ ν κηθξφηεξνο γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Πξηάκνπ θαη ηεο Βθάβεο. ΋ηαλ πιεζίαδε ε πηψζε ηεο Σξνίαο, ν Πξίακνο εκπηζηεχηεθε ηνλ κηθξφ Πνιχδσξν θαη έλα κεγάιν ρξεκαηηθφ πνζφ ζηνλ βαζηιηά ηεο ζξαθηθήο Υεξζνλήζνπ Πνιπκήζηνξα. Μεηά ηελ άισζε ηεο Σξνίαο ν Πνιπκήζησξ νηθεηνπνηήζεθε ηα ρξήκαηα, ζθφησζε ηνλ Πνιχδσξν θαη ηνλ πέηαμε ζηε ζάιαζζα. ΋κσο ην ζψκα ηνπ ην βξήθαλ Σξσαδίηηζζεο αηρκάισηεο κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε κεηέξα ηνπ ε Βθάβε. Δ Βθάβε εθδηθήζεθε ην ζάλαην ηνπ γηνπ ηεο ακέζσο: ΢θφησζε ηα δπν παηδηά ηνπ Πνιπκήζηνξα θαη ηχθισζε ηνλ ίδην. Σν έξγν ηνπ Βπξηπίδε Βηάαδ πεξηγξάθεη ην δξάκα ηνπ Πνιχδσξνπ θαη ηεο κεηέξαο ηνπ. * Ο Πμθφδςνμξ ΄(7νο π.Υ. αη.) ήηαλ βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο απφ ηνλ νίθν ησλ Ώηγηαδψλ. Βπί βαζηιείαο ηνπ δηεμήρζε ν Ώ΄ Μεζζεληαθφο Πφιεκνο.

395

* Ο γιχπηεο Πμθφδςνμξ (1νο π.Υ. αη.) απφ ηε Ρφδν είλαη έλαο απφ ηνπο θαιιηηέρλεο πνπ θαηαζθεχαζαλ ην πεξίθεκν ζχκπιεγκα ηνπ Λανθφσληα. Πνιπδσίδνπ (Βπη) Γθχδε : Ο Ώκαζηάζζμξ Πμθογςίδδξ (1802-73) απφ ην Μειέλνηθν, ήηαλ θνηηεηήο ζηε Γεξκαλία φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε. Ήξζε ζηελ Βιιάδα, θαηέιαβε δηάθνξεο θπβεξλεηηθέο ζέζεηο θαη ζπκκεηείρε ζηηο εζλνζπλειεχζεηο ηεο Βπηδαχξνπ (ήηαλ απφ ηνπο θχξηνπο ζπληάθηεο ηνπ ζπληάγκαηνο ηεο Βπηδαχξνπ) θαη ηεο Σξνηδήλαο. Σν 1832 δηνξίζηεθε απφ ηελ Ώληηβαζηιεία, πξφεδξνο ηνπ δηθαζηεξίνπ πνπ ζα δίθαδε ηνλ Κνινθνηξψλε θαη ηνλ Πιαπνχηα γηα πξνδνζία. Ο Πνιπδσίδεο (θαη ν δηθαζηήο Γ. Σεξηζέηεο) αξλήζεθε λα ππνγξάςεη ηελ θαηαδίθε ζε ζάλαην ησλ θαηεγνξνπκέλσλ, πξάγκα πνπ ηνπ ζηνίρηζε δηψμεηο θαη θπιάθηζε. Βπί ΋ζσλα δηνξίζηεθε αληηπξφεδξνο ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο Παηδείαο θαη Βζσηεξηθψλ. Πνιπθιείηνπ (Ώξρ) Κέληξν : Ο Πμθφηθεζημξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζπνπδαίνπο γιχπηεο θαη ραιθνπιάζηεο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Βξγάζηεθε ζην Άξγνο θαη ήηαλ (φπσο θαη ν Φεηδίαο) απφ ηνπο καζεηέο ηνπ θεκηζκέλνπ Ώγειάδα. Ώξγφηεξα έγηλε πξχηαλεο ηεο γιππηηθήο ζρνιήο ηνπ Άξγνπο. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Ο δμνοθυνμξ, Δ Ώιαγυκα, Ο δζαδμφιεκμξ, Σμ ημθμζζζαίμ άβαθια ηδξ Ήναξ θ.ά. Κεθαιή ηνπ Γνξπθόξνπ, έξγν ηνπ Πνιπθιείηνπ

Πνιπθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο Πμθοηθήξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ γιχπηεο. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ ην ράιθηλν άγαικα ηνπ Βξκαθξφδηηνπ. Πνιπθξάηνπο (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Πμθοηνάηδξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ ηχξαλλνο ηεο ΢άκνπ. Άξπαμε ηελ εμνπζία εμνληψλνληαο ηνπο πνιηηηθνχο ηνπ αληηπάινπο θαη ηνπο κεγαινγαηνθηήκνλεο ηνπ λεζηνχ. Έθηηαμε έλα ζηφιν απφ 100 πινία θαη έθαλε ηε ΢άκν ηζρπξή δχλακε ζην Ώλαηνιηθφ Ώηγαίν. Σν 522 ζπλειήθζε απφ ηνλ ζαηξάπε ησλ ΢άξδεσλ Οξνίηε ν νπνίνο δηέηαμε ηελ εθηέιεζή ηνπ κε ζηαχξσζε. Πνιπιά (Λνγ-Πνι) Κππξηάδνπ : Ο Εάηςαμξ Πμθοθάξ (1826-98) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ ινγνηέρλεο, θξηηηθφο θαη πνιηηηθφο. Βμειέγε ηέζζεξηο θνξέο βνπιεπηήο Κέξθπξαο, κεηέθξαζε έξγα ηνπ Οκήξνπ θαη ηνπ ΢αίμπεξ θαη έγξαςε ιίγα πνηήκαηα θαη πεδά. Πνιπκήηνπ (Ώξρ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Σν φλνκα Πμθφιδημξ δελ αλαθέξεηαη ζε θακηά εγθπθινπαίδεηα ή ζην δηαδίθηπν. Ίζσο ήηαλ γιχπηεο απφ ην Άξγνο. Πνιπκλίαο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Πμθφικζα ήηαλ κηα απφ ηηο Βλλέα Μνχζεο πξνζηάηηδα ηεο γεσκεηξίαο, ηεο παληνκίκαο, ηεο επγισηηίαο θαη ησλ χκλσλ πνπ ςάινληαη ζηνπο ζενχο (πμθφ + φικμξ) ή ηεο απνκλεκφλεπζεο (πμθφ + ικεία). Πνιπηερλείνπ (Αηα) Πνιπηερλείν : Σν Πμθοηεπκείμ είλαη έλα απφ ηα αξραηφηεξα εθπαηδεπηηθά ηδξχκαηα ηεο Βιιάδαο. Εδξχζεθε ην 1836 σο ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ θαη ην 1843 ρσξίζηεθε ζε δπν ηκήκαηα: ησλ βηνκεραληθψλ ηερλψλ θαη ησλ θαιψλ ηερλψλ. Σν 1873 εγθαηαζηάζεθε ζην γλσζηφ θηίξην ηεο νδνχ Παηεζίσλ, δσξεά ησλ Μεηζνβηηψλ Γ. Ώβέξσθ, Β. ΢ηνπξλάξε θαη Β. Σνζίηζα. Σν ίδξπκα νλνκάζηεθε ηφηε Βζληθφ Μεηζφβην Πνιπηερλείν, γηα λα ηηκεζεί ε γελέηεηξα ησλ δσξεηψλ. Σν Πνιπηερλείν έγηλε ζχκβνιν ηνπ αληηδηθηαηνξηθνχ αγψλα, ηνλ Ννέκβξην ηνπ 1973, φηαλ εθαηνληάδεο θνηηεηέο θιείζηεθαλ ζην ίδξπκα θαη κε ξαδηνθσληθά ηνπο κελχκαηα θαινχζαλ ην ιαφ ζε εμέγεξζε θαηά ηεο ρνχληαο, αλαγθάδνληαο ηνπο ζηξαηησηηθνχο λα επέκβνπλ θαη λα πλίμνπλ ηελ εμέγεξζε κε ηα ηαλθο. Πνιπθήκνπ (Μπζ) Πεηξάισλα : Ο Πμθφθδιμξ ήηαλ Κχθισπαο γηνο ηνπ Πνζεηδψλα. Βξσηεχζεθε ηε Νεξείδα Γαιάηεηα θαη απφ δήιηα ζθφησζε ηνλ εξαζηή ηεο Άθη. Με ηε Γαιάηεηα έγηλε παηέξαο ηνπ Ειιπξηνχ. Ήηαλ ηεξάζηηνο ζην ζψκα θαη είρε έλα κφλν κάηη

396

ζην κέησπφ ηνπ. Γνχζε ζην λεζάθη Θξηλαθία θαη έβνζθε ηα πξφβαηά ηνπ. Κάπνηε πέξαζε απφ ην λεζί ηνπ ν Οδπζζέαο κε ηνπο ζπληξφθνπο ηνπ, γπξλψληαο απφ ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν. Ο Οδπζζέαο ηνπ ζπζηήζεθε κε ην φλνκα Οφηζξ (Καλέλαο). Ο Πνιχθεκνο φρη κφλν δελ ηνπο δέρζεθε θηιφμελα, αιιά ηνπο θπιάθηζε ζηε ζπειηά ηνπ θαη έθαγε αξθεηνχο απφ απηνχο. Ο Οδπζζέαο θαηάθεξε λα κεζχζεη ηνλ Πνιχθεκν θαη φπσο απηφο έπεζε ζε χπλν, ηνλ ηχθισζε κε έλα ππξαθησκέλν παινχθη. Ώπηφο άξρηζε θσλάδεη ζε βνήζεηα ηνπο άιινπο Κχθισπεο, αιιά φηαλ απηνί ηνλ ξψηεζαλ πνηνο ηνπ θάλεη θαθφ απάληεζε : Οφηζξ, θη απηνί θπζηθά έθπγαλ. Ο Οδπζζέαο κπφξεζε λα ην ζθάζεη κε ηνπο ελαπνκείλαληεο άληξεο ηνπ δεκέλνπο ζηηο θνηιηέο ησλ πξνβάησλ ηνπ Πνιχθεκνπ. Ο Πνιχθεκνο πξνζεπρήζεθε ζηνλ παηέξα ηνπ Πνζεηδψλα λα βαζαλίζεη ηνλ Οδπζζέα. Ο ζεφο πξάγκαηη έζηεηιε αξγφηεξα αξθεηά βάζαλα ζηνλ Οδπζζέα θαη ζηνπο ζπληξφθνπο ηνπο. Ο θχθισπαο Πνιχθεκνο

Πνληνεξαθιείαο

(Εζη-Γεσ) Ώκπειφθεπνη : * Δ Πμκημδνάηθεζα ήηαλ πινχζηα πφιε ηεο ΐηζπλίαο ζηε Μηθξά Ώζία. * Δ Πμκημδνάηθεζα είλαη ρσξηφ ηνπ λνκνχ Κηιθίο. Πφληνπ (Μπζ-Εζη-Γεσ) Ειίζηα : * Ο Πυκημξ ήηαλ αξρέγνλε ζεφηεηα, πξνζσπνπνίεζε ηεο αλνηρηήο ζάιαζζαο, ν νπνίνο επηζθηάζηεθε απφ ηνλ επξχηεξφ ηνπ Χθεαλφ. Γελλήζεθε απφ ηελ έλσζε ηνπ Ώηζέξνο κε ηε Γαία ή κφλν απφ ηε Γαία ρσξίο αληξηθή κεζνιάβεζε. Ώξγφηεξα ν Πφληνο δεπγάξσζε κε ηε Γαία θαη απφ απηή ηελ έλσζε γελλήζεθαλ ν Θαχκαο, ν Νεξεχο, ε Βπξχβηα, ν Φφξθπο θαη ε Κεηψ. Ο Πφληνο δεπγάξσζε θαη κε ηε Θάιαζζα θαη γελλήζεθε ε Ώιία, νη Σειρίλεο θαη φια ηα είδε ησλ ςαξηψλ. * Ο Πυκημξ είλαη πεξηνρή ησλ βνξείσλ παξαιίσλ ηεο Μ. Ώζίαο. Οη πεξηζζφηεξεο πφιεηο ηνπ ππήξμαλ ειιεληθέο απνηθίεο φπσο: Δξάθιεηα, ΢ηλψπε, ΢ακςνχληα, Σξαπεδνχληα θ.ά. Σνλ 4ν π.Υ. αηψλα ηδξχζεθε ην βαζίιεην ηνπ Πφληνπ πνπ έθηαζε ζηελ αθκή ηνπ, αιιά θαη ζηε δηάιπζε ηνπ απφ ηνλ Μηζξηδάηε ΢η΄. Μεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο απφ ηνπο Φξάγθνπο ην 1204 ηδξχζεθε ε απηνθξαηνξία ηεο Σξαπεδνχληαο. Βπί ηνπξθνθξαηίαο ν Πφληνο είρε αθκάδνληα ειιεληθφ πιεζπζκφ, ν νπνίνο ππέζηε ζθιεξέο δηψμεηο Μεηά ηελ ήηηα, φζνη Πφληηνη ειιεληθήο θαηαγσγήο απέκεηλαλ, ππνρξεψζεθαλ λα θαηαθχγνπλ ζηελ Βιιάδα. Πνπιίνπ (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Πυπθζμξ (2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ επίζθνπνο ηεο Ώζήλαο ν νπνίνο ζαλαηψζεθε ζηνπο δησγκνχο ησλ ρξηζηηαλψλ επί Μάξθνπ Ώπξειίνπ. Πνξίλνπ (Ώξρ) Μαθξπγηάλλε : Ο Πςνίκμξ – φρη Πνξίλνο - (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αξρηηέθηνλαο. Βθπφλεζε ηα ζρέδηα ηνπ λανχ ηνπ Οιπκπίνπ Αηφο, αιιά ε αλέγεξζή ηνπ απνπεξαηψζεθε κφιηο ηνλ 2ν αηψλα απφ ηνλ Ρσκαίν απηνθξάηνξα Ώδξηαλφ. Πνξηψηε (Βπα-Λνγ) Νένο Κφζκνο : * Ο Εςάκκδξ Πμνζχηδξ απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢θνηψζεθε ην 1827 ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. * Ο Νζηυθαμξ Πμνζχηδξ (1870-1945) απφ ηελ Καιιίπνιε, ήηαλ ινγνηέρλεο θαη κεηαθξαζηήο. Μεηέθξαζε έξγα Βιιήλσλ θιαζζηθψλ θαη μέλσλ ζπγγξαθέσλ, Πφξνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Ο Πυνμξ είλαη λεζί ηνπ ΢αξσληθνχ θφιπνπ, γλσζηφ ζηελ αξραηφηεηα σο Καιαβξία. ΐξίζθεηαη ζε κηθξή απφζηαζε απφ ηνλ Γαιαηά ζηελ πεινπνλλεζηαθή αθηή. Πνξηαξηάο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Πμνηανζά είλαη έλα απφ ηα πην γξαθηθά ρσξηά ηνπ Πειίνπ. ΐξίζθεηαη ζε πςφκεηξν 650 κέηξσλ θαη κφιηο 13 ρηιηφκεηξα απφ ην ΐφιν. Πνξθχξα Λ. (Λνγ) Ά. Παηήζηα: Λάιπνμξ Πμνθφναξ είλαη ην ινγνηερληθφ ςεπδψλπκν ηνπ πνηεηή Αεκεηξίνπ ΢χςσκνπ (1879-1932) απφ ηε Υίν. ΢πνχδαζε ζηε Ννκηθή ηεο Ώζήλαο, αιιά δελ νινθιήξσζε ηηο ζπνπδέο ηνπ γηαηί αζρνιήζεθε κε ηε ινγνηερλία. Ήηαλ δεκνηηθηζηήο θαη απφ ηνπο καρφκελνπο ζνζηαιηζηέο.

397

Πηε ζηνπ γηαινχ ηε ζθνηεηλή ηαβέξλα ην θξαζί ζνπ, ζε κη’ άθξε, ηψξα π’ άξρηζαλ μαλά ηα πξσηνβξφρηα πηέην κε λαχηεο θαη ζθπθηνχο ςαξάδεο αληηθξχ ζνπ, κ’ αλζξψπνπο πνπ βαζάληδε θη ε ζάιαζζα θη ε θηψρεηα. Λάκπξνο Πνξθχξαο : Πζε ζημο βζαθμφ ηδ ζημηεζκή ηααένκα…

Πνζεηδσλίνπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο θηιφζνθνο, ηζηνξηθφο, γεσγξάθνο, θπζηθφο θαη δάζθαινο Πμζεζδχκζμξ μ Ρυδζμξ (135-51 π.Υ.) ήηαλ ν ζεκαληηθφηεξνο εθπξφζσπνο ηεο ζησηθήο θηινζνθίαο ηελ νπνία δίδαμε ζε κηα θηινζνθηθή ζρνιή ηεο Ρφδνπ. Έλαο απφ ηνπο επηθαλείο καζεηέο ηνπ ήηαλ ν Κηθέξσλ. Βθηφο απφ θηινζνθία έγξαςε θαη έξγα θπζηθήο, κεηεσξνινγίαο, αζηξνλνκίαο, γεσινγίαο, νξπθηνινγίαο, ινγηθήο, καζεκαηηθψλ, ηζηνξίαο θαη άιια. Απζηπρψο έρνπλ δηαζσζεί κφλν απνζπάζκαηα απφ ην ηεξάζηην απηφ έξγν ηνπ. Ποζιδίπποσ (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Πμζίδζππμξ ή ζσζηφηεξα Πμζείδζππμξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο απφ ηελ Υαιθηδηθή. Έγξαςε πεξίπνπ ηξηάληα θσκσδίεο απφ ηηο νπνίεο γλσξίδνπκε ηνπο ηίηινπο ησλ 17 θαη απφ νξηζκέλα κφλν απνζπάζκαηα. Πνηακηάλνπ Δι. (Λνγ-Πνι) Ειίζηα : Ο Δθίαξ Πμηαιζάκμξ (1845-1911) απφ ην Ναχπιην, ήηαλ λνκηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο. Υξεκάηηζε αξθεηέο θνξέο βνπιεπηήο. Πνηεηδαίαο (Εζη) ΐνηαληθφο : Δ Πμηείδαζα ή Πμηίδαζα ήηαλ ζεκαληηθή πφιε ηεο αξραηφηεηαο ζηε Υαιθηδηθή. Ήηαλ ζχκκαρνο ησλ Ώζελαίσλ θαη ε απνζηαζία ηεο απνηέιεζε αθνξκή γηα ηελ θήξπμε ηνπ Πεινπνλλεζηαθνχ πνιέκνπ. Καηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ηνλ Φίιηππν ΐ΄ θαη ζηε ζέζε ηεο ν Κάζζαλδξνο έρηηζε ηελ Καζζάλδξεηα. Πνηιή (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Μζπαήθ Πμηθήξ (1810-63) ζπνχδαζε λνκηθά ζηε ΐηέλλε. Βγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώζήλα θαη δηνξίζηεθε θαζεγεηήο ηνπ εθθιεζηαζηηθνχ δηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην. Αηεηέιεζε ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο θαη έγξαςε λνκηθά βηβιία. Πνπθεβίι (Πξν) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Φναβηίζημξ Πμοηεαίθ (Francois Pouqueville, 1770-1838) ήηαλ Γάιινο γηαηξφο, πεξηεγεηήο, ηζηνξηθφο θαη θηιέιιελαο. Έγξαςε αξθεηά βηβιία ζρεηηθά κε ηελ Βιιάδα θαη ζεσξείηαη πξφδξνκνο ηνπ θηιειιεληζκνχ. Έξγα ηνπ: Σαλείδζμκ εζξ Βθθάδα, Εζημνία ηδξ ακαβεκκήζεςξ ηδξ Βθθάδμξ θ.ά. Πνπιίνπ (Βζλ) Ώκπειφθεπνη : Οη αδειθνί Πμφθζμξ θαη Γεχνβζμξ Μανηίδεξ-Πμφθζμζ απφ ηελ ΢ηάηηζηα, εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ ΐηέλλε θαη εξγάζηεθαλ σο ηππνγξάθνη θαη εθδφηεο ηεο πξψηεο ειιεληθήο εθεκεξίδαο (ηεο Βθδιενίδμξ). Ήηαλ ζπλεξγάηεο ηνπ Ρήγα Φεξαίνπ θαη ηχπσζαλ ην βηβιίν ηνπ Ρήγα Σμ ζπμθείμκ ηςκ κηεθζηάηςκ εναζηχκ, ην Βπαλαζηαηηθφ καληθέζην θαη ηνλ Θνχξην. Οη απζηξηαθέο αξρέο κεηά ηε ζχιιεςε ηνπ Ρήγα έθιεηζαλ ην ηππνγξαθείν ησλ δπν αδειθψλ. Σν Βιιεληθφλ Πηινπνηείνλ ζηηο αξρέο ηνπ 20νχ αη.

Πνπινπνχινπ Δι. (Πξν) Θεζείν : Ο Δθίαξ Πμοθυπμοθμξ (1863-1917) απφ ηελ Καιακάηα, ίδξπζε ην 1886 ζηελ Ώζήλα ην εξγνζηάζην παξαγσγήο θαπέισλ Βθθδκζηυκ Πζθμπμζείμκ (γλσζηφ θαη σο Πηι-Πνπι). Δ βηνκεραλία ιεηηνπξγνχζε σο ηα κέζα ηνπ 20νχ αηψλα. ΢ήκεξα ην εξγνζηάζην έρεη αλαθαηληζηεί θαη ρξεζηκνπνηείηαη απφ ηνλ Αήκν Ώζελαίσλ σο πνιηηηζηηθφ θέληξν. Πνπιρεξίαο (ΐπδ) Βμάξρεηα : Δ απηνθξάηεηξα ηνπ ΐπδαληίνπ Πμοθπενία (5νο κ.Υ. αη.) ήηαλ θφξε ηνπ Ώξθαδίνπ θαη αδειθή ηνπ Θενδφζηνπ ΐ΄ ηνπ Μηθξνχ, ηνπ νπνίνπ ππήξμε επίηξνπνο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ αδειθνχ ηεο, ζην ζξφλν αλήιζε ν ειηθησκέλνο Μαξθηαλφο πνπ παληξεχηεθε ηελ Πνπιρεξία.

398

Πξαβίνπ (Γεσ-Εζη) Ρνπθ : Σν Πνάαζμκ (Πνάαζ) είλαη ε αξραία νλνκαζία ηεο ζεκεξηλήο θσκφπνιεο Βιεπζεξνχπνιεο ηεο Καβάιαο. ΠξαΎδνπ (Βπα-Πνι) Θπκαξάθηα: Ο Γεχνβζμξ ΠναΎδδξ (1791-1873) απφ ηα Μνπδαληά, ππήξμε θηιηθφο, αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη πνιηηηθφο. ΢πνχδαζε λνκηθά θαη κε ηελ έθξεμε ηεο επαλάζηαζεο ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη έγηλε γξακκαηέαο ηνπ Μαπξνθνξδάηνπ. ΢πλέβαιε ζηελ άκπλα ηνπ Μεζνινγγίνπ. Ώξγφηεξα έγηλε ζπλεξγάηεο ηνπ Καπνδίζηξηα. Αηεηέιεζε ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο θαη νξγάλσζε ην Βιεγθηηθφ ΢πλέδξην. Πξακάλησλ (Γεσ) Άλσ Πεηξάισλα : Σα Πνάιακηα είλαη ρσξηφ ησλ Εσαλλίλσλ ρηηζκέλν ζηηο πιαγηέο ησλ Σδνπκέξθσλ ζε πςφκεηξν 850 κέηξσλ, Πξαληνχλα Μαθεδνλνκάρνπ Βιιελνξψζσλ: βιέπε Μαηεδμκμιάπμο Πνακημφκα Πξαμαγφξνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : * Ο ηζηνξηθφο Πναλαβυναξ (4νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, έγξαςε έλα βηβιίν-εγθψκην γηα ηνλ Μ. Κσλζηαληίλν Βπίζεο ην βηβιίν: Πενί ηςκ Ώεήκδζζ ααζζθεοιάηςκ. * Ο γηαηξφο Πναλαβυναξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κσ, έγξαςε ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα (Ώκαημιή, Πενί ηςκ αθθμηνίςκ παεχκ, Φοζζηά) απφ ηα νπνία δηαζψζεθαλ απνζπάζκαηα. Πξαμίνπ (Ώξρ) Πεηξάισλα : Ο Πνάλζμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ γιχπηεο θαη αγγεηνγξάθνο. Πξαμηηέινπο (Ώξρ) Πι. Κιαπζκψλνο : Ο Πναλζηέθδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γηνο ηνπ πεξίθεκνπ γιχπηε Κεθηζφδνηνπ θαη ν ίδηνο έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο γιχπηεο ηεο αξραηφηεηαο. Ανχιεπε ζρεδφλ απνθιεηζηηθφ ην κάξκαξν θαη νξηζκέλα απφ ηα πην νλνκαζηά έξγα ηνπ είλαη: Ο Βνιήξ, Δ Κκζδία Ώθνμδίηδ, Ο Ώπυθθςκ ζαονμηηυκμξ, Δ Αήιδηνα ηαζ δ Κυνδ θ.ά.. Η Κληδία Αθξνδίηε, έξγν ηνπ Πξαμηηέιε (Γιππηνζήθε Μνλάρνπ)

Πξαζλίθα (Βζλ) Νένο Κφζκνο : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά

ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ν Πναζκίηαξ (18νο αη.) ήηαλ αξκαηνιφο πνπ έδξαζε ζηε ΐφξεηα Βιιάδα. Πξαζζά Γεσξ. (΢ηξ) Νεάπνιε : ΢χκθσλα κε ην ίδην βηβιίν, ν Γεχνβζμξ Πναζζάξ ήηαλ ζηξαηησηηθφο γηαηξφο, ζπκκεηείρε ζηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. Πέζαλε απφ ρνιέξα. Πξαηίλνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Πναηίκαξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Φιεηνχληα Ώξγνιίδαο, ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνηεηέο ηεο αξραίαο Βιιάδαο θαη ζεσξείηαη ν ηδξπηήο ηνπ ζαηπξηθνχ δξάκαηνο. Έγξαςε ιπξηθά πνηήκαηα, ηξαγσδίεο, δηζπξάκβνπο θαη σδέο. Ώπφ ην έξγν ηνπ έρνπλ δηαζσζεί ειάρηζηνη ζηίρνη. Πξεβέδεο (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ Πνέαεγα είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο Δπείξνπ θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Κνληά ζηελ πφιε, ζηηο φρζεο ηνπ Ώρέξνληα βξίζθνληαη ηα εξείπηα ηνπ Νεθξνκαληείνπ, θαζψο θαη ηεο αξραίαο ξσκατθήο Νηθφπνιεο. Πξεκεηήο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Δ Πνειεηή (αιβαληθά Permet) είλαη πφιε ηεο Ώιβαλίαο θνληά ζην Ώξγπξφθαζηξν. Καηαιήθζεθε απφ ηνλ ειιεληθφ ζηξαηφ ην Αεθέκβξην ηνπ 1940. Πξέζπαο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ Πνέζπα ή ην ζσζηφηεξα νη Πνέζπεξ είλαη δπν ιίκλεο: Δ Μεβάθδ Πνέζπα κεηαμχ Βιιάδαο, Ώιβαλίαο θαη ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο θαη ε Μζηνή Πνέζπα, ηεο νπνίαο έλα κέξνο βξίζθεηαη ζηελ Βιιάδα θαη ην άιιν ζηελ Ώιβαλία. Οη πεξηνρή ησλ Πξεζπψλ είλαη ηδηαίηεξεο νκνξθηάο θαη έρεη ραξαθηεξηζζεί εζληθφο δξπκφο. Πξεηεληέξε (Βπη) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Υανάθαιπμξ Πνεηεκηένδξ-Σοπάθδμξ (1821-86) απφ ην Λεμνχξη, ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο θαη ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. Βθιέρζεθε δπν θνξέο βνπιεπηήο ζην Εφλην Κνηλνβνχιην. ΢πλέβαιε ζηελ αληηκεηψπηζε επηδεκίαο ρνιέξαο ζηελ Κέξθπξα θαη έγξαςε αξθεηά επηζηεκνληθά έξγα.

399

Πξηγθηπνλλήζσλ (Γεσ) Γθχδε : Σα Πνζβηζπυκκδζα είλαη ζχκπιεγκα ελλέα λεζίδσλ πνπ βξίζθνληαη ζηε Θάιαζζα ηνπ Μαξκαξά, λφηηα ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Ώπνηειείηαη απφ ηέζζεξα κεγάια θαη θαηνηθεκέλα λεζηά (Πξψηε, Ώληηγφλε, Υάιθε θαη Πξίγθηπνο) θαη πέληε κηθξφηεξα θαη αθαηνίθεηα. Πξηήλεο (Εζη) Γθχδε : Δ Πνζήκδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μηθξάο Ώζίαο κηα απφ ηηο δψδεθα πφιεηο-θξάηε ηεο Εσλίαο (Εσληθή ΢πκπνιηηεία). Ώπφ ηελ Πξηήλε θαηάγεηαη ν ΐίαο ν Πξηελεχο έλαο απφ ηνπο επηά ζνθνχο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. ΢ψδνληαη ηα εξείπηα ηνπ ζηαδίνπ, ηνπ γπκλαζίνπ, ηεο αγνξάο, λαψλ θαη άιισλ δεκφζησλ θαη ηδησηηθψλ θηηξίσλ. Πξηλνπνχινπ (Και) Κπςέιε : Ο Κςκζηακηίκμξ Πνζκυπμοθμξ ήηαλ δσγξάθνο θαη αγηνγξάθνο, Ώγηνγξάθεζε αξθεηνχο λανχο κεηαμχ ησλ νπνίσλ: ε Μεηξφπνιε ηεο Ώζήλαο, ε Παληάλαζζα ζηελ Πάηξα θ.ά. Πξναηξεζίνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο επηθαλήο ξήηνξαο Πνμαζνέζζμξ (3νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Καππαδνθία ήηαλ ζνθηζηήο αιιά θαη ρξηζηηαλφο. Αίδαμε ξεηνξηθή ζηηο κεγάιεο ζρνιέο ηεο επνρήο ηνπ Ώζήλα, Ώιεμάλδξεηα, Κσλζηαληηλνχπνιε θαη ππήξμε δάζθαινο ηνπ Μεγάινπ ΐαζηιείνπ. Πξνβειεγγίνπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Ώνζζημιέκδξ Πνμαεθέββζμξ (1850-1936) απφ ηε ΢ίθλν, ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο, πνιηηηθφο, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο θαη αθαδεκατθφο. Έξγα ηνπ Θδζεφξ, Σμ ιήθμκ ηδξ Ένζδμξ, Φαίδνα, Υνοζμπδβή θ.ά. Πξνδίθνπ (Ώξρ) Κεξακεηθφο : Ο Πνυδζημξ μ Κείμξ (5νο-4νο π.Υ. αη.) ήηαλ απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζνθηζηέο ηεο αξραηφηεηαο, ζχγρξνλνο ηνπ ΢σθξάηε. ΢ηελ Ώζήλα έγηλε γλσζηφο σο ξήηνξαο θαη δάζθαινο. ΢ε θάπνηνπο απφ ηνπο πιαησληθνχο δηαιφγνπο ν Πξφδηθνο εκθαλίδεηαη σο θίινο ηνπ ΢σθξάηε. Πξνδξφκνπ Μνλήο (Θξε) Πιαηεία ΐηθησξίαο : βιέπε Μμκήξ Πνμδνυιμο Πξφθινπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο λενπιαησληθφο θηιφζνθνο Πνυηθμξ (412-485 κ.Υ.) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ηειεπηαίνπο ηεο Ώζελατθήο ζρνιήο θαη ν θπξηφηεξνο εθπξφζσπφο ηεο. ΢πνχδαζε θηινζνθία, ξεηνξηθή θαη καζεκαηηθά ζηελ Ώιεμάλδξεηα θαη ζηελ Ώζήλα. Μέρξη ην ζάλαηφ ηνπ ήηαλ δηεπζπληήο ηεο πιαησληθήο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο, ηελ νπνία έθιεηζε ιίγα ρξφληα αξγφηεξα ν Ενπζηηληαλφο. Δ Πξφθλε θξαηά ην θεθάιη ηνπ Ίηπ, ε Φηινκήια ηε ζπλνδεχεη θαη ν Σεξέαο θνηηάδεη αλαζηαησκέλνο

Πξφθλεο (Μπζ) Κπλνζάξγνπο : Δ Πνυηκδ ή Ώδδχκ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Παλδίνλα. Ο βαζηιηάο ησλ Θξαθψλ Σεξέαο ηνλ βνήζεζε ζηνλ πφιεκφ ηνπ θαηά ηεο Θήβαο θαη ν Παλδίσλ γηα λα ηνλ αληακείςεη ηνπ έδσζε ηελ Πξφθλε γηα ζχδπγφ ηνπ. Σν δεπγάξη θαη απέθηεζε έλα γην ηνλ Ίηπ ή Ίηπιν. Ο Σεξέαο φκσο, εξσηεχηεθε ηελ αδειθή ηεο Πξφθλεο, ηε Φηινκήια θαη ηελ βίαζε αιιά γηα λα κελ πεη ηίπνηα ζηελ αδειθή ηεο, ηεο έθνςε ηε γιψζζα. ΋κσο απηή θαηάθεξε λα πεξηγξάςεη ην πάζεκά ηεο ζε έλα πθαληφ θαη έηζη ε Πξφθλε έκαζε ηη ζπλέβε. Γηα εθδίθεζε, ζθφησζε ην γην ηνπο Ίηπ, ηνλ καγείξεςε θαη παξέζεζε γεχκα ζηνλ άληξα ηεο. ΋ηαλ απηφο θαηάιαβε ηη είρε ζπκβεί, άξπαμε έλα ηζεθνχξη θαη θπλήγεζε ηηο δπν αδειθέο. Ώπηέο παληθφβιεηεο παξαθάιεζαλ ηνπο ζενχο θαη απηνί κεηακφξθσζαλ ηνλ Πξφθλε ζε αεδφλη (δ Ώδδχκ), ηελ Φηινκήια ζε ρειηδφλη (δ Υεθζδχκ) θαη ηνλ Σεξέα ζε ηζαιαπεηεηλφ. Χο αεδφλη ε Πξφθλε ζξελεί ην παηδί ηεο, ε Φηινκήια σο ρειηδφλη ςεπδίδεη ην φλνκα ηνπ βηαζηή ηεο. Ο Σεξέαο σο ηζαιαπεηεηλφο ηξηγπξλά αδηάθνπα δεηψληαο ηηο δπν αδειθέο.

400

Πξνθνλήζνπ (Εζη) Άγ. Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ Πνμηυκδζμξ ή Πνμηυκκδζμξ ή λήζνο ηνπ Μαξκαξά (ηνπξθηθά Marmara Adasi), είλαη γλσζηή γηα πεξίθεκα ιεπθά ηεο κάξκαξα. Ώπφ απηήλ πήξε ηελ νλνκαζία ηεο ε ζάιαζζα ηνπ Μαξκαξά. Χο ην 1923 είρε ζεκαληηθφ ειιεληθφ πιεζπζκφ, ν νπνίνο ππνρξεψζεθε λα θαηαθχγεη ζηελ Βιιάδα. Πξνκάρνπ (Εζη-Ώξρ) Μαθξπγηάλλε : * Δ αξραία (θαη ζχγρξνλε) ιέμε πνυιαπμξ ζεκαίλεη απηφλ πνπ κάρεηαη ζηελ πξψηε γξακκή, ηνλ ππεξαζπηζηή, ηνλ ππέξκαρν. * Πνυιαπμξ ήηαλ επίθιεζε θαη πξνζσλπκία ηεο ζεάο Ώζελάο. ΢ηελ Ώθξφπνιε ππήξρε άγαικα ηεο Πξνκάρνπ Ώζελάο, έξγν ηνπ Φεηδία. * Ο Οιπκπηνλίθεο Πνυιαπμξ απφ ηελ Παιιήλε είρε ληθήζεη ην 404 π.Υ. ζην παγθξάηην αγψληζκα. Βπίζεο ήηαλ ληθεηήο ζηα Ίζζκηα θαη ζηα Νέκεα. Πξνκεζέσο (Μπζ) Κάησ Παηήζηα : Ο Πνμιδεεφξ ήηαλ Σηηάλαο, ζεφο ηεο θσηηάο θαη επεξγέηεο ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο. Ήηαλ γηνο ηνπ Εαπεηνχ θαη ηεο Κιπκέλεο, αδειθφο ηνπ Βπηκεζέα ηνπ Άηιαληα θαη ηνπ Μελνηηίνπ, θαη παηέξαο ηνπ Αεπθαιίσλα. Καηά ηελ Σηηαλνκαρία ν Πξνκεζέαο ηάρζεθε κε ηελ πιεπξά ησλ ζεψλ θαη γη’ απηφ θαη έγηλε ζχκβνπινο ηνπ Αία. Οη ζενί δεκηνχξγεζαλ ηνλ πξψην άλζξσπν θαη ηα δψα απφ πειφ θαη θσηηά. Ώκέζσο κεηά δηέηαμαλ ηνπο Πξνκεζέα θαη Βπηκεζέα λα ζηνιίζνπλ ην θάζε είδνο αλάινγα κε ηηο ηδηφηεηέο ηνπ. Σελ δηαλνκή αλέιαβε ν Βπηκεζέαο, ν νπνίνο μεράζηεθε θαη μφδεςε φια ηα ζηνιίδηα θαη ηα θπζηθά φπια ζηα δψα θαη άθεζε ην αλζξψπηλν γέλνο ρσξίο κέζα επηβίσζεο. Γηα λα δηνξζψζεη ηελ θαηάζηαζε ν Πξνκεζέαο έθιεςε απφ ηνλ Ήθαηζην ην πον θαη απφ ηελ Ώζελά ηε ζμθία θαη ηα ράξηζε ζηνπο αλζξψπνπο. Βπίζεο ηνπο δίδαμε ηηο ηέρλεο, ηηο επηζηήκεο, ηνπο αξηζκνχο, ηα γξάκκαηα, ηελ ηαηξηθή θαη ηα θάξκαθα απφ βφηαλα, ηνλ ηξφπν λα πξνκεζεχνληαη απφ ηε γε ηνλ ρξπζφ, ην ζίδεξν θαη πψο λα ηα ρξεζηκνπνηνχλ, λα θηηάρλνπλ εξγαιεία, φπια θαη ζθεχε. Ο Πξνκεζέαο δεζκψηεο

΢χκθσλα κε ηνλ – κηζνγχλε - Δζίμδμ ν Αίαο έδσζε εληνιή ζηνλ Ήθαηζην λα θαηαζθεπάζεη ηελ πξψηε γπλαίθα, ηελ Παλδψξα. Ώπηή πιάζηεθε απφ πειφ θαη πξνηθίζηεθε απφ ηηο Υάξηηεο θαη ηελ Ώθξνδίηε κε ράξε θαη νκνξθηά, απφ ηελ Ώζελά κε ηηο ηέρλεο θαη απφ ηνλ Βξκή ιε ρέιαηα ηαζ θυβζα φπμοθα, ζοιθμνά βζα ημοξ άκηνεξ, Βίρε ινηπφλ φιεο ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηα ζέιγεηξα, θαη ήηαλ ηθαλή λα γνεηεχεη ηνπο πάληεο. Δ Παλδψξα δφζεθε απφ ηνλ Αία σο ζχδπγνο ζην Πξνκεζέα, αιιά απηφο δελ ηελ δέρηεθε. ΢ηε ζπλέρεηα πξνηάζεθε σο ζχδπγνο ηνπ Βπηκεζέα. Ο Βπηκεζέαο αλ θαη είρε πξνεηδνπνηεζεί απφ ηνλ αδειθφ ηνπ, ηελ δέρζεθε. Ο Αίαο έδσζε ζηελ Παλδψξα σο δψξν γάκνπ έλα κπζηεξηψδεο θνπηί, ην πεξίθεκν Κμοηί ηδξ Πακδχναξ. Ο Πξνκεζέαο ηηκσξήζεθε γηα ηελ θινπή ηεο θσηηάο θαη ηεο ζνθίαο θαη ηελ κεηαβίβαζή ηνπο ζηνπο αλζξψπνπο. Ο Αίαο δηέηαμε θαη ηνλ έδεζαλ ζε έλα βξάρν ηνπ Καπθάζνπ. Κάζε κέξα εξρφηαλ έλαο αεηφο θαη έηξσγε ην ζπθψηη ηνπ. Χο ηελ επφκελε φκσο ην ζπθψηη μαλαγηλφηαλ θαη ν αεηφο εξρφηαλ πάιη θαη ην έηξσγε. Σν καξηχξην απηφ θξάηεζε πνιχ θαηξφ, ψζπνπ πέξαζε ν Δξαθιήο, ζθφησζε ηνλ αεηφ θαη ειεπζέξσζε ηνλ Πξνκεζέα. Πξνκπνλά (Βπη) Πξνκπνλά : Ο Αδιήηνζμξ Πνμιπμκάξ (1874-1949) απφ ηε Νάμν, ήηαλ γηαηξφο θαη θαξκαθνπνηφο κε κεγάιε πεξηνπζία. Κιεξνδφηεζε ζην δήκν ηεο Ώζήλαο έθηαζε πεξίπνπ 40 ζηξεκκάησλ γηα λα ρξεζηκνπνηεζεί σο άιζνο. ΢ήκεξα ε ζπλνηθία Πξνκπνλά είλαη ππθλνθαηνηθεκέλε πεξηνρή. Πξνλνίαο (Αηα-Γεσ) Κνισλφο : * Δ πνυκμζα είλαη ιέμε ζπλψλπκε ηεο θξνληίδαο, ηεο εθ ησλ πξνηέξσλ ζθέςεο, ηελ πξνλφεζεο γηα ηελ ζεξαπεία ή ηε πξφιεςε θάπνηνπ θαθνχ ή αζζέλεηαο.

401

* Πνυκμζα ήηαλ έλα απφ ηα πξνζσλχκηα ηεο ζεάο Ώζελάο. * Πνυκμζα είλαη ην φλνκα κηαο ζπλνηθίαο ηνπ Ναππιίνπ. Βθεί ζπλήιζε ε Βζληθή ΢πλέιεπζε πνπ επηθχξσζε ηελ εθινγή ηνπ ΋ζσλα σο βαζηιηά ηεο Βιιάδαο. Πξνπνληίδνο (Γεσ) Κνισλφο : Πνμπμκηίξ ή Πνμπμκηίδα (ηνπξθηθά Marmara denizi) είλαη ε εζσηεξηθή ζάιαζζα πνπ ζπλδέεη ηνλ Βχμεηλν Πφλην (κέζσ ηνπ ΐνζπφξνπ) κε ην Ώηγαίν Πέιαγνο (κέζσ ηνπ Βιιεζπφληνπ) θαη ρσξίδεη ηελ Ώζία απφ ηελ Βπξψπε. Πξνππιαίσλ (Εζη) Φηινπάππνπ : Σα Πνμπφθαζα είλαη ην πξψην θηίξην πνπ ζπλαληάκε φηαλ κπαίλνπκε ζην ρψξν ηεο Ώθξφπνιεο ηεο Ώζήλαο. Δ αλέγεξζή ηνπο άξρηζε ην 435 π.Υ. θαη αξρηηέθηνλαο ήηαλ ν Μκδζζηθήξ. Βίλαη έλα κλεκείν ζπνπδαίαο ηέρλεο (θαηαζθεπάζηεθε ζε επηθιηλέο έδαθνο) πνπ ζπλδπάδεη ηνλ ησληθφ κε ηνλ δσξηθφ ξπζκφ. Ώπφ ηελ θχξηα αίζνπζα ησλ Πξνππιαίσλ πεξλνχζε ν δξφκνο γηα ηελ Ώθξφπνιε, νη δε άιινη ρψξνη ρξεζηκνπνηήζεθαλ σο πηλαθνζήθε (ζεσξείηαη ε πξψηε γλσζηή πηλαθνζήθε ηεο ηζηνξίαο). Ώλαπαξάζηαζε ησλ Πξνππιαίσλ ηεο Ώθξφπνιεο

Πξνζθφπσλ (πιαηεία) (Αηα) Παγθξάηη : Οη πνυζημπμζ είλαη κέιε ηεο δηεζλνχο εζεινληηθήο νξγάλσζεο λέσλ γλσζηήο σο πνμζημπζζιυξ. Εδξχζεθε ην 1907 απφ ηνλ ΐξεηαλφ ιφξδν Πάνπει θαη ζήκεξα έρεη νξγαλψζεηο ζε φιεο ζρεδφλ ηηο ρψξεο ηνπ θφζκνπ κε πνιιά εθαηνκκχξηα κέιε. Πξνχζεο (Γεσ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Πνμφζα (ηνπξθηθά Bursa) είλαη ε ηέηαξηε πφιε ηεο Σνπξθίαο. Εδξχζεθε ηνλ 3ν π.Υ. αηψλα απφ ηνλ βαζηιηά ηεο ΐηζπλίαο Πξνχζην Ώ΄, ήηαλ ζεκαληηθή πφιε ηνπ ΐπδαληίνπ θαη απφ ην 1326 σο ην 1365 πξσηεχνπζα ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Πξνπζνχ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη: Ο Πνμοζυξ είλαη γξαθηθφ νξεηλφ ρσξηφ ηεο Βπξπηαλίαο 31 ρηιηφκεηξα απφ ην Καξπελήζη. Βίλαη γλσζηφ απφ ην πεξίθεκν κνλαζηήξη ηνπ, πνπ ζηεγάδεη ηελ εηθφλα ηεο Παλαγίαο ηεο Πξνπζηψηηζαο (απφ ηελ Πξνχζα ηεο Μ. Ώζίαο). Πξνθήηνπ Ααληήι (Θξε) Πξνθ. Ααληήι : Δ νδφο απηή πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ εθθιεζία ηνπ Πνμθήηδ Αακζήθ πνπ βξίζθεηαη εθεί. Πξνθήηνπ Διία (πιαηεία) (Θξε) Παγθξάηη : ΢ηελ πιαηεία απηή ηνπ Παγθξαηίνπ βξίζθεηαη ν λαφο ηνπ Πνμθήηδ Δθία. Πξπηαλείνπ (Εζη) Πιάθα : Καηά ηελ αξραηφηεηα ην πνοηακείμ ήηαλ δεκφζην θηίξην, πεξίπνπ ζην νπνίν ζπλεξρφηαλ νη πξπηάλεηο. Βθεί ζηηίδνληαλ κε έμνδα ηεο πφιεο νη πξέζβεηο, νη νιπκπηνλίθεο θαη νη επηθαλείο πνιίηεο. ΢ην πξπηαλείν ηεο Ώζήλαο είραλ αλαξηεζεί νη λφκνη ηνπ ΢φισλα θαη ππήξραλ ηα αγάικαηα ηεο Βηξήλεο θαη ηεο Βζηίαο. Πξσηαγφξα (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Πνςηαβυναξ (480-411 π.Υ.) απφ ηα Άβδεξα ηεο Θξάθεο (φπσο θαη ν Αεκφθξηηνο), ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ζνθηζηέο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Αίδαμε ζε πνιιέο πφιεηο θαη θαηέιεμε ζηελ Ώζήλα φπνπ εξγάζηεθε αξθεηά ρξφληα θαη έγηλε θίινο κε ηνπο επηθαλέζηεξνπο πνιίηεο ηεο πφιεο φπσο ν Πεξηθιήο θαη ν Βπξηπίδεο. ΋κσο ε δηδαζθαιία ηνπ (φπσο ε ξήζε ηνπ πάκηςκ πνδιάηςκ ιέηνμκ άκενςπμξ δειαδή ν άλζξσπνο απνηειεί ην κέηξν ηεο γλψζεο) ζθαλδάιηζαλ ηνπο Ώζελαίνπο νη νπνίν ηνλ θαηεγφξεζαλ γηα αζεΎα. Γηα λα απνθχγεη ηελ ηχρε ηνπ ΢σθξάηε, κπήθε ζ’ έλα πινίν γηα ηε ΢ηθειία, φκσο ην πινίν λαπάγεζε θη ν Πξσηαγφξαο πλίγεθε. Πξσηέσο (Μπζ) Κπςέιε : Ο Πνςηεφξ ήηαλ παλάξραηα ζεφηεηα, έλαο απφ ηνπο ζαιάζζηνπο δαίκνλεο πνπ απνθαινχληαη θαη Άιηνη Γέξνληεο, φπσο ν Νεξεχο, ν Σξίησλ, ν Γιαχθνο θαη άιινη. Ήηαλ γηνο ηνπ Πνζεηδψλα ή ηνπ Χθεαλνχ θαη κηαο Νχκθεο. Γνχζε ζ’ έλα λεζί ζηηο εθβνιέο ηνπ Νείινπ ήηαλ κάληεο θαη είρε ηελ ηθαλφηεηα λα κεηακνξθψλεηαη ζε φηη ήζειε, ηφζν πνπ ην φλνκά ηνπ έγηλε ζπλψλπκν ησλ κεηακνξθψζεσλ.

402

Έλαο κχζνο αλαθέξεη φηη ν Πξσηέαο ήξζε απφ ηελ Φνηλίθε ζπλνδεχνληαο ηνλ Κάδκν πνπ αλαδεηνχζε λα βξεη ηελ αδειθή ηνπ Βπξψπε πνπ είρε απαρζεί απφ ηνλ Αία. Βθεί γλσξίζηεθε κε ηνλ βαζηιηά ησλ ΢ηζσλψλ ηεο Θξάθεο Κιείην θαη έγηλε βαζηιηάο ζηελ Υαιθηδηθήο. Παληξεχηεθε ηελ θφξε ηνπ Κιείηνπ Υξπζνλφε κε ηελ νπνία απέθηεζε δπν γηνπο ηνλ Πνιχγσλν θαη ηνλ Σειέγσλν. ΋ηαλ πέξαζε απφ θεη ν Δξαθιήο νη δπν αδειθνί ηνλ πξνθάιεζαλ ζε αγψλα πάιεο θαη θπζηθά ην πιήξσζαλ κε ηε δσή ηνπο. Ο Πξσηέαο δελ άληεμε ην ρακφ ησλ γησλ ηνπ θαη έπεζε ζηε ζάιαζζα θαη νη ζενί ηνλ κεηακφξθσζαλ ζε ζαιάζζην δαίκνλα. ΢χκθσλα κε άιιν κχζν ν Πξσηέαο ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώηγχπηνπ θαη κε ηε γπλαίθα ηνπ Νεξείδα Φακάζε απέθηεζαλ ηνλ Θενθιχκελν θαη ηελ Θενλφε. ΢ηελ απιή ηνπ βξέζεθε ν βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Μελέιανο κε ηε γπλαίθα ηνπ ηελ Χξαία Βιέλε, φηαλ επέζηξεθαλ απφ ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν. Ο γηνο ηνπ Θενθιχκελνο απνπεηξάζεθε λα βηάζεη ηελ Βιέλε, αιιά ηελ έζσζε ε αδειθή ηνπ Θενλφε. Ο Πξσηέαο

Πξσηνγέλνπο (Ώξρ) Μνλαζηεξάθη : Ο Πνςημβέκδξ

(4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Καξία ηεο Μ. Ώζίαο, ήηαλ δσγξάθνο θαη γιχπηεο. Έδεζε θαη εξγάζηεθε ζηε Ρφδν θαη ζηελ Ώζήλα. Γλσζηφ έξγν ηνπ ήηαλ ν πίλαθαο ηνπ Εαιπζνχ, ήξσα ηεο Ρφδνπ. Αεκηνχξγεζε επίζεο αγάικαηα απφ ρξπζφ θαη έγξαςε δνθίκηα γηα ηελ ηέρλε ηεο δσγξαθηθήο. Πξσηνκαγηάο (πιαηεία) (Αηα) Πεδίν Άξεσο : Δ 1ε ΜαΎνπ ή Πνςημιαβζά γηνξηάδεηαη σο ε γηνξηή ηεο Άλνημεο θαη ησλ ινπινπδηψλ. Παξάιιεια γηνξηάδεηαη θαη ε ενβαηζηή Πνςημιαβζά, αθηεξσκέλε ζηνπο αγψλεο ηεο εξγαηηθήο ηάμεο. Ώθνξκή γηα ηελ θαζηέξσζε ηεο επεηείνπ απηήο ήηαλ νη αηκαηεξέο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ εξγαηψλ θαη αζηπλνκίαο ηνλ Μάην ηνπ 1886 ζην ΢ηθάγν. Πξσηνκάρνπ (Ώξρ) ΢επφιηα : Ο Πνςηυιαπμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζηξαηεγνχο ησλ Ώζελαίσλ πνπ λίθεζαλ ηνλ ζπαξηηαηηθφ ζηφιν ζηε λαπκαρία ησλ Ώξγηλνπζψλ. ΋κσο – αλ θαη ληθεηέο - θαηαδηθάζηεθαλ ζε ζάλαην γηαηί δελ θξφληηζαλ (παξά ηελ θαθνθαηξία) λα πεξηζπιιέμνπλ ηα πηψκαηα ησλ λεθξψλ Ώζελαίσλ. Ο Πξσηφκαρνο δελ πξνζήιζε ζηε δίθε θαη θαηαδηθάζηεθε εξήκελ. Πξσηνπαπαδάθε (Πνι) Θπκαξάθηα : Ο Πέηνμξ Πνςημπαπαδάηδξ (1860-1922) απφ ηε Νάμν, ζπνχδαζε κεραληθφο θαη δηεηέιεζε θαζεγεηήο ηνπ Πνιπηερλείνπ, ΢πκκεηείρε ζηηο εξγαζίεο δηάλνημεο ηνπ Εζζκνχ ηεο Κνξίλζνπ. Σν 1902 εμειέγε βνπιεπηήο θαη αξγφηεξα ήηαλ ζπληδξπηήο (κε ηνλ Α. Γνχλαξε) ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο. Χο ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ ζηελ θπβέξλεζε Γνχλαξε, εθάξκνζε ηελ δηρνηφκεζε ηνπ ραξηνλνκίζκαηνο. Οη πνιίηεο έθνςαλ ζηα δχν ηα ραξηνλνκίζκαηα, ην αξηζηεξφ ζπλέρηζε λα θπθινθνξεί κε ηε κηζή αμία θαη ην δεμηφ ζεσξήζεθε αλαγθαζηηθφ δάλεην. Έηζη πέηπρε ηε ζπλέρηζε ηεο ρξεκαηνδφηεζεο ηνπ Μηθξαζηαηηθνχ κεηψπνπ, ρσξίο λα εθδψζεη λέν λφκηζκα. Λίγν αξγφηεξα αλέιαβε ηελ πξσζππνπξγία. Θεσξήζεθε σο έλαο απφ ηνπο ππεχζπλνπο ηεο ήηηαο θαη ηεο Μηθξαζηαηηθήο θαηαζηξνθήο θαη παξαπέκθζεθε κε ηελ θαηεγνξία ηεο εζράηεο πξνδνζίαο ζην ζηξαηνδηθείν (Δ δίηδ ηςκ έλδ). Καηαδηθάζηεθε καδί κε άιινπο πέληε ζε ζάλαην θαη εθηειέζηεθε. Πηειέαο (Εζη-Γεσ) Πεηξάισλα : * Πηεθέα είλαη ην θπηφ γλσζηφηεξν σο θηειηά. * Δ Πηεθέα ήηαλ έλαο απφ ηνπο δήκνπο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο * Δ Πηεθέα είλαη φλνκα πνιιψλ ρσξηψλ ηεο Βιιάδαο (ζηνλ Έβξν, Καξδίηζα, Καζηνξηά, Κνδάλε, Αξάκα, Φζηψηηδα θαη αιινχ.

403

ΠηνιεκαΎδνο (Εζη-Γεσ) Πεηξάισλα : Δ ΠημθειαΎδα είλαη πφιε ηεο Κνδάλεο θαη πξσηεχνπζα ηεο επαξρίαο Βνξδαίαο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ ζηξαηεγφ ηνπ Ώιεμάλδξνπ θαη βαζηιηά ηεο Ώηγχπηνπ Πηνιεκαίν Ώ΄. ΢ην ππέδαθφο ηεο ππάξρνπλ ηεξάζηηεο πνζφηεηεο ιηγλίηε θαη γηα ηελ εθκεηάιιεπζή ηνπο έρνπλ ηδξπζεί πέληε κνλάδεο παξαγσγήο ειεθηξηζκνχ ηεο ΑΒΔ, ζηηο νπνίεο παξάγεηαη πάλσ απφ ην 50% ηεο ειεθηξηθήο ελέξγεηαο ηεο ρψξαο. Πηνιεκαίνπ Κιαπδίνπ (Ώξρ) Κνινθπλζνχ : Ο Πημθειαίμξ Κθαφδζμξ (πεξ. 90πεξ.168 κ.Υ.) απφ ηελ ΠηνιεκαΎδα ηεο Ώηγχπηνπ ήηαλ Έιιελαο γεσγξάθνο, καζεκαηηθφο, αζηξνιφγνο, αζηξνλφκνο, έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο επηζηήκνλεο ηεο αξραηφηεηαο. Ήηαλ ζπγγξαθέαο πνιιψλ ζπγγξακκάησλ, ηα νπνία είραλ κεγάιε επίδξαζε ζηε κεηαγελέζηεξε αξαβηθή θαη επξσπατθή επηζηήκε. Σν ζεκαληηθφηεξν ίζσο ζχγγξακκά ηνπ, είλαη ε Μαεδιαηζηή ΢φκηαλζξ πνπ έκεηλε γλσζηφ κε ηελ αξαβηθή ηνπ νλνκαζία Ώθιαβέζηδ (Almagest) απφ ηελ ειιεληθή ιέμε ιεβίζηδ. Πξφθεηηαη γηα κλεκεηψδεο έξγν 13 βηβιίσλ ζην νπνίν είλαη ζπγθεληξσκέλεο φιεο νη γλψζεηο απφ ηνπο αξραίνπο Έιιελεο θαη ΐαβπιψληνπο, γηα ηελ αζηξνλνκία θαη επεξεάζζεθε θπξίσο απφ ην έξγν ηνπ κεγάινπ αζηξνλφκνπ Ίππανπμο πνπ έδεζε πεξίπνπ πξηλ απφ ηξεηο αηψλεο. Πεξηιακβάλεη ηελ εξκελεία ησλ πιαλεηψλ ζηνλ νπξαλφ πνπ είλαη γλσζηή σο Πημθειασηυ ζφζηδια. Δ Ώθιαβέζηδ, ζεσξείηαη απφ ηα θιαζζηθά έξγα ηεο αζηξνλνκίαο, δηαηεξήζεθε θαη κεηαθξάζηεθε (φπσο θαη πνιιά άιια έξγα ηεο αξραίαο ειιεληθήο γξακκαηείαο) απφ ηνπο Άξαβεο ιφγηνπο θαη πέξαζε απφ απηνχο ζηελ επξσπατθή γξακκαηεία. Δ γεσθεληξηθή ζεσξία ηνπ Πηνιεκαίνπ, μεπεξάζηεθε κφλν κεηά απφ 14 αηψλεο φηαλ επηβιήζεθε ε ειηνθεληξηθή ζεσξία ηνπ Κμπένκζημο. (ηελ ειηνθεληξηθή ζεσξία ηελ είρε δηαηππψζεη πξψηνο ν Ώνίζηανπμξ μ ΢άιζμξ ηνλ 3ν π.Υ. αηψλα). Ο Πηνιεκαίνο Κιαχδηνο

Ώθφκα ν Πηνιεκαίνο ζρεδίαζε ράξηεο ηνπ γλσζηνχ ηφηε θφζκνπ. Έγξαςε επίζεο ην αζηξνινγηθφ βηβιίν Σεηνάαζαθμξ, ην καζεκαηηθφ Ώνιμκζηχκ αζαθία θαζ ηελ Οπηζηή. Πηνιεκαίσλ (Ώξρ) Παγθξάηη : Οη Πημθειαίμζ ήηαλ βαζηιηθή δπλαζηεία ηεο ειιεληζηηθήο πεξηφδνπ πνπ θπβέξλεζε ηελ Ώίγππην απφ ην 305 σο ην 30 π.Υ. Εδξπηήο ηεο ήηαλ ν ζηξαηεγφο ηνπ Ώιεμάλδξνπ Πηνιεκαίνο Ώ’ θαη αθνινχζεζαλ δψδεθα Πηνιεκαίνη κε ηειεπηαία ηελ Κιενπάηξα Γ’. Βίραλ σο πξσηεχνπζα ηνπο ηελ Ώιεμάλδξεηα ηελ νπνία θφζκεζαλ κε ηελ βηβιηνζήθε, ηνλ Φάξν (έλα απφ ηα Βθηά Θαχκαηα ηνπ αξραίνπ θφζκνπ), πνιινχο λανχο θαη άιια κεγαινπξεπή δεκφζηα θηίξηα. Πηψνπ (Mπζ-Γεσ) Φηινπάππνπ : Ο Πηχμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηνπ Οξρνκελνχ Ώζάκαληα θαη ηεο ηξίηεο ηνπ ζπδχγνπ Θεκηζηψο. Έδσζε ην φλνκά ηνπ ζηνλ βνπλφ Πηχμξ ή Πειαγία ηεο ΐνησηίαο. ΢ην φξνο απηφ ππήξρε θαη ην ηεξφ ηνπ Πηχμο Ώπφιισλα. Ππγκαιίσλνο (Μπζ) Θεζείν : Ο Ποβιαθίςκ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ΐήινπ θαη αδειθφο ηεο Αηδψο. Ήηαλ βαζηιηάο ηεο Κχπξνπ θαη γιχπηεο. ΋κσο δελ εχξηζθε αληάμηά ηνπ γπλαίθα γηα λα ηελ αγαπήζεη. Καηαζθεχαζε έλα άγαικα ηεο ηδαληθήο γπλαίθαο (θαη’ άιινπο ηεο Ώθξνδίηεο) ηφζν φκνξθν πνπ ην εξσηεχηεθε. Παξαθάιεζε ηελ Ώθξνδίηε λα ην θάλεη έκςπρν θαη πξάγκαηη ε ζεά ην κεηακφξθσζε ζε κηα φκνξθε γπλαίθα. Ο Ππγκαιίσλ ηελ νλφκαζε Γαθάηεζα, ηελ παληξεχηεθε θαη απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Πάθν, θαη κηα θφξε ηελ Μεζάξκε ε νπνία παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ηεο Πάθνπ Κηλχξα. Πχδλαο (Εζη) ΐνηαληθφο : Δ Πφδκα ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Πηεξίαο ηεο Μαθεδνλίαο. Βθεί δηεμήρζε ην 168 π.Υ. ε απνθαζηζηηθή κάρε κεηαμχ ησλ Ρσκαίσλ ππφ ηνλ Ώηκίιην Παχιν θαη ησλ Μαθεδφλσλ ππφ ηνλ Πεξζέα. Οη Ρσκαίνη πέηπραλ ζπληξηπηηθή λίθε θαη ε Μαθεδνλία έγηλε ξσκατθή επαξρία.

404

Ππζαγφξα (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Ποεαβυναξ (570-480 π.Υ.) απφ ηε ΢άκν ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξνζσθξαηηθνχο θηιφζνθνπο, θπζηθφο, καζεκαηηθφο θαη αζηξνλφκνο. Έκεηλε 20 ρξφληα ζηελ Ώίγππην θαη ζηε ΐαβπιψλα, φπνπ γλψξηζε ηνπο Πέξζεο κάγνπο θαη ηε θηινζνθία ηνπο. Πηζαλφλ ηαμίδεςε θαη ζηελ Ελδία. Βπέζηξεςε ζηε ΢άκν αιιά ιφγσ ηνπ ηπξαλληθνχ θαζεζηψηνο ηνπ Πνιπθξάηε, εγθαηέιεηςε ηελ παηξίδα ηνπ θαη εγθαηαζηάζεθε ζηνλ Κξφησλα ηεο Εηαιίαο. Βθεί ίδξπζε κηα θνηλφηεηα-ζρνιή πνπ είρε εζηθνχο, θνηλσληθνχο, ζξεζθεπηηθνχο θαη πνιηηηθνχο ζθνπνχο. Δ δηδαζθαιία ηνπ γηλφηαλ κε κπζηεξηαθφ θαη ζπκβνιηθφ ηξφπν, κε βάζε ηνπο αξηζκνχο θαη ηηο ζρέζεηο κεηαμχ ηνπο. Οη καζεηέο ηνπ έπξεπε λα είλαη ζησπεινί, λα αθνχλ ηηο δηδαζθαιίεο ηνπ (ρσξίο πνηέ λα ηνλ αληηθξίδνπλ) θαη λα ηεξνχλ κπζηηθφηεηα γηα φηη ζπλέβαηλε ζηε ζρνιή. Μφλν κεηά απφ καζεηεία πέληε εηψλ νη καζεηέο είραλ δηθαίσκα λα βιέπνπλ ηνλ Ππζαγφξα. Θεσξείηαη ν παηέναξ ηςκ ανζειχκ θαη ζεκειησηήο ηνπ Ποεαβμνείμο Θεςνήιαημξ. Έδηλε ζηνπο αξηζκνχο κπζηηθηζηηθνχο ζπκβνιηζκνχο γεκάηνπο πξνιήςεηο. Τπνζηήξηδε φηη νη αξηζκνί απνηεινχλ ζεκειηψδεο ζηνηρείν ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ ΢χκπαληνο. Πηζαλνινγείηαη φηη ήηαλ ν πξψηνο πνπ ππνζηήξημε φηη ε Γε είλαη ζηξνγγπιή. Αίδαζθε φηη ε ςπρή έρεη ζετθή θαηαγσγή θαη σο εθ ηνχηνπ είλαη αζάλαηε. Οη ζξεζθεπηηθέο ηνπ δνμαζίεο ήηαλ έληνλα επεξεαζκέλεο απφ ηνλ μνθζηυ θαη ηνλ ακαημθζηυ ιοζηζηζζιυ. Βίλαη ν ηδξπηήο ηεο θηινζνθηθήο ζρνιήο ησλ Ποεαβμνείςκ ε νπνία επεξέαζε ηα κεηαγελέζηεξα θηινζνθηθά θαη ζξεζθεπηηθά κπζηηθηζηηθά ξεχκαηα. Αελ άθεζε γξαπηά θείκελα, αιιά φ,ηη γλσξίδνκε γη’ απηφλ, ην νθείινκε ζηνπο καζεηέο ηνπ. Ώθφκα θαη ν ζάλαηφο ηνπ είλαη κπζηήξην. ΢χκθσλα κε ην Αζμβέκδ ημκ Λαένηζμ, νη θάηνηθνη ηνπ Κξφησλα, θνβνχκελνη ηελ εγθαζίδξπζε ηπξαλλίαο, έζθαμαλ ηνλ Ππζαγφξα θαη 400 καζεηέο ηνπ. Ο Αζηαίανπμξ φκσο αλαθέξεη φηη ν Ππζαγφξαο πέζαλε ζην ηεξφ ησλ Μνπζψλ, κέλνληαο 40 κέξεο λεζηηθφο. Γξακκαηφζεκν ηνπ 1955, κε ην Ππζαγόξεην Θεώξεκα

Ππζένπ (Ώξρ) Κπλνζάξρνπο : Ο γεσγξάθνο, αζηξνλφκνο θαη ζαιαζζνπφξνο Ποεέαξ μ Μαζζαθζχηδξ (380-310 π.Υ.), έγηλε γλσζηφο απφ ην ηαμίδη πνπ πξαγκαηνπνίεζε ζηηο ζάιαζζεο ηεο βφξεηαο Βπξψπεο. Σαμηδεχνληαο γηα λα βξεη θαζζίηεξν, ν Ππζέαο πέξαζε απφ ην Γηβξαιηάξ θαη έθζαζε σο ηα βξεηαληθά λεζηά θαη ηηο αθηέο ηεο Γεξκαλίαο. Λέγεηαη, θαη ζεσξείηαη πνιχ πηζαλφ, φηη έθζαζε σο ηελ Εζιαλδία (Θνχιε). Ο Ππζέαο ήηαλ ν πξψηνο άλζξσπνο πνπ πεξηέγξαςε ηνλ Ήιην ηνπ Μεζνλπρηίνπ, ην ΐφξεην ΢έιαο, ηνπο πνιηθνχο πάγνπο θαη ν πξψηνο πνπ αλέθεξε ηα νλφκαηα γεξκαληθψλ θαη βξεηαληθψλ θχισλ. Ππζίαο (Ώξρ) Κπςέιε : Ποεία νλνκαδφηαλ ε εθάζηνηε πξσζηέξεηα ηνπ καληείνπ ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αειθνχο. Δ Ππζία πξηλ ρξεζκνδνηήζεη καζνχζε θχιια δάθλεο θαη έπηλε λεξφ απφ ηελ Καζηαιία πεγή. Καηφπηλ θαζφηαλ ζε έλα ηξίπνδν θαη πξνθήηεπε, ζπλήζσο κε ιίγα δπζλφεηα θαη αηληγκαηηθά ιφγηα ή αθφκα θαη θξαπγέο. Οη ηεξείο εξκήλεπαλ ηα ιφγηα απηά ζε έκκεηξνπο ρξεζκνχο, θαηά θαλφλα δηθνξνχκελεο ζεκαζίαο. Ππζνδψξνπ (Ώξρ) Κνισλφο: Ο Ποευδςνμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηεο Ώζήλαο θαη έδξαζε θαηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν. Αηεηέιεζε επίζεο καζεηήο ηνπ Γήλσλα. Πχζσλνο (Μπζ) Κπςέιε : Ο κπζηθφο Πφεςκ ήηαλ ρζφληα ζεφηεηα, δξάθνο κε ζψκα θηδηνχ, είρε επίζεο ηα νλφκαηα Ποεχ, Ποεχκα θαη Αέθθοκα. Ήηαλ ηέθλν ηεο Γαίαο πνπ ηνλ είρε γελλήζεη απφ ηε ιάζπε ηνπ Καηαηθοζιμφ ημο Αεοηαθίςκμξ. Γνχζε ζε έλα ζπήιαην θαη πξνζηάηεπε ην ηεξφ ηεο Γαίαο. Δ Ήξα ηνλ πξνέηξεςε λα ζθνηψζεη ηελ Λεηψ, κεηέξα ηνπ Ώπφιισλα θαη ηεο Άξηεκεο απφ ηνλ Αία. ‘΋κσο ν λενγέλλεηνο Ώπφιισλαο, κε ηε βνήζεηα ηεο Άξηεκεο θαη κε ρξπζά βέιε πνπ ηνπ πξνκήζεπζε ν Ήθαηζηνο πξφιαβε θαη ζθφησζε ηνλ Πχζσλα. Σνπο δπν ζενχο εμάγληζε γηα ην θφλν ν ηεξέαο Καξκάλσξ απφ ηελ Κξήηε.

405

Μεηά απφ απηφ, ην ηεξφ ηεο Γαίαο πνπ είρε κεηαβηβαζηεί απφ ηελ Ήβε ζηελ Φνίβε, έγηλε ην Μακηείμ ηςκ Αεθθχκ, αθηεξσκέλν ζηνλ Ώπφιισλα θαη ε ηέξεηά ηνπ νλνκαδφηαλ Ποεία. Ππιάδνπ (Μπζ) Πεηξάισλα: Ο Ποθάδδξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Φσθίδαο ΢ηξνθίνπ. Ο παηέξαο ηνπ θηινμέλεζε ηνλ Οξέζηε πνπ θαηέθπγε εθεί γηα λα ζσζεί απφ ηνπο δνινθφλνπο ηνπ παηέξα ηνπ, ηελ κεηέξα ηνπ Κιπηαηκλήζηξα θαη ηνλ εξαζηή ηεο Ώίγηζζν. Ο Ππιάδεο έγηλε θίινο κε ηνλ Οξέζηε θαη κάιηζηα ηνλ παξφηξπλε λα εθδηθεζεί ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ ιέγνληαο φηη ε κεηξνθηνλία ήηαλ επηζπκία ηνπ Ώπφιισλα. ΢πλφδεςε ηνλ Οξέζηε ζηελ Σαπξίδα απφ φπνπ γχξηζαλ κε ηελ ρακέλε αδειθή ηνπ Οξέζηε ηελ Εθηγέλεηα. Σέινο καδί κε ηελ άιιε αδειθή ηνπ Οξέζηε ηελ Διέθηξα, βνήζεζαλ ηνλ Οξέζηε λα πξαγκαηνπνηήζεη ην θφλν ηεο Κιπηαηκλήζηξαο θαη ηνπ Ώίγηζζνπ. Παληξεχηεθε ηελ Διέθηξα θαη απέθηεζαλ ηνλ ΢ηξφθην, ηνλ Βιιάληθν θαη ηνλ Μέδνληα. Ππιάξνπ (Γεσ) ΢ηάδην : Δ Πφθανμξ είλαη φξκνο ηεο Κεθαιιελίαο, κέζα ζηνλ θφιπν ηεο ΢άκεο, γλσζηφο θαη σο φξκνο Ώγίαο Βπθεκίαο. Πχινπ (Γεσ-Εζη) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ Πφθμξ είλαη θσκφπνιε ηεο Μεζζελίαο. Ώπφ ηνπο αξραίνπο ζεσξείηαη ην βαζίιεην ηνπ ήξσα ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ Νέζηνξα. ΢ην Νέζηνξα κάιηζηα απνδίδεηαη θαη ην αλάθηνξν, ηα εξείπηα ηνπ νπνίνπ αλαθαιχθζεθαλ ην 1964. ΢ηνλ φξκν ηεο Πχινπ έγηλε ην 1827 ε λαπκαρία ηνπ Ναπαξίλνπ. Ππξγνηέινπο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Πονβμηέθδξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ν ζθξαγηδνπνηφο θαη επλννχκελνο ηνπ Μεγάινπ Ώιεμάλδξνπ. Πχξγνπ (Γεσ) Κνισλφο : * Ο Πφνβμξ είλαη πφιε θαη πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Διείαο, ζεκαληηθφ εκπνξηθφ θέληξν ηεο Απηηθήο Βιιάδαο. Βπίλεηφ ηνπ είλαη ην Καηάθσιν. * Πφνβμξ είλαη επίζεο φλνκα δεθάδσλ ρσξηψλ θαη θσκνπφιεσλ ζε φιε ηελ Βιιάδα Πχξια (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Εςάκκδξ Πφνθαξ-Θεμδςνυπμοθμξ (1817-1901) απφ ηελ Σξίπνιε ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο θαη εηζεγεηήο ηεο ειεθηξνζεξαπείαο ζηελ Βιιάδα. Παξάιιεια ήηαλ θαη πνηεηήο, εθδφηεο θαη θηιφζνθνο. Ππξπνιεηνχ Θενράξε (Βπα) Άγηνο Ώξηέκηνο : Ο αγσληζηήο Θεμπάνδξ Γζςνβάηδξ απφ ηελ Όδξα, ζπκκεηείρε ζε δπν ζεκαληηθέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο, ζηελ Βξεζφ ηεο Μπηηιήλεο ην 1821 θαη ζηε λαπκαρία ηνπ Γέξνληα ην 1824, φπνπ θαη πέηπρε λα ππξπνιήζεη έλα κεγάιν αηγππηηαθφ πινίν. Πχξξαο (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Δ Πφννα ήηαλ θφξε ηνπ Βπηκεζέα θαη ηεο Παλδψξαο θαη ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Θεζζαιίαο Αεπθαιίσλα. Μαδί ηνπ απέθηεζαλ ηνλ Έιιελα, ηνλ Ώκθηθηχσλα, ηνλ Οξεζζέα, ηελ Πξσηνγέλεηα, ηελ Ώηκψλε, θαη ηε Θπία. Ο Αεπθαιίσλ θαη ε Πχξξα ήηαλ νη κφλνη άλζξσπνη πνπ δηαζψζεθαλ απφ ηνλ Καηαηθοζιυ ζεσξνχληαη νη γελάξρεο ησλ ειιεληθψλ θχισλ. Ππξξή Ώγγ. (Πνι) Ώκπειφθεπνη : Ο Άββεθμξ Ποννήξ ήηαλ βηνκήραλνο, ηδηνθηήηεο ηεο εξηνπξγίαο Βνβάκδ Ώεδκά. Αηεηέιεζε δεκνηηθφο ζχκβνπινο ηεο Ώζήλαο. Ο βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ Πχξξνο

Πχξξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Πφννμξ (318-282 π.Υ.) ήηαλ βαζηιηάο ησλ Μνινζζψλ ηεο Δπείξνπ θαη έλαο απφ ηνπο ζπνπδαίνπο ζηξαηειάηεο ηεο αξραηφηεηαο. Πξαγκαηνπνίεζε κεγάιε εθζηξαηεία θαηά ηεο αλεξρφκελεο ηφηε Ρψκεο θαη πέηπρε ζεκαληηθέο λίθεο. ΋κσο παξά ηηο λίθεο νη απψιεηεο ηνπ ζηξαηνχ ηνπ ήηαλ κεγάιεο θαη δελ ήηαλ δπλαηφ λα αλαπιεξσζνχλ ιφγσ ηεο κεγάιεο απφζηαζεο απφ ηελ Ήπεηξν. (Πφννεζμξ κίηδ). Σειηθά εηηήζεθε θαη επέζηξεςε ζηελ παηξίδα ηνπ. Ώθνινχζεζε πφιεκνο θαηά ηεο Μαθεδνλίαο ηελ νπνία ππέηαμε θαη θαηφπηλ εζηξάθε ζηελ Πεινπφλλεζν. Ώπέηπρε λα ππνηάμεη ηε

406

΢πάξηε θαη εζηξάθε θαηά ηνπ Άξγνπο. ΋κσο εθεί ν Πχξξνο δέρζεθε ζην θεθάιη έλα θεξακίδη πνπ ηνπ πέηαμε κηα Ώξγείηηζζα θαη ζθνηψζεθε. Πχξξνπ Αηνλ. (Θξε) Γνπδί : Ο θιεξηθφο, γηαηξφο θαη δάζθαινο Πφννμξ Αζμκφζζμξ (1774-1853) απφ ηα Σξίθαια, ζπνχδαζε ζηελ Εηαιία. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν φπνπ πεξηέζαιπε ηξαπκαηίεο αγσληζηέο. Τπήξμε ηδξπηηθφ κέινο θαη πξφεδξνο ηεο Εαηξηθήο Βηαηξείαο ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε δνθίκηα ζξεζθεπηηθά, ηαηξηθά, γεσινγηθά, ηζηνξηθά, καζεκαηηθά θαη άιια. Πχξξσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο θηιφζνθνο Πφννςκ μ Δθείμξ (360-270 π.Υ.) ήηαλ ν ηδξπηήο ηεο ζρνιήο ηνπ ζθεπηηθηζκνχ. Ήηαλ καζεηήο ηνπ Ώλαμάξρνπ. ΢πκκεηείρε ζηελ εθζηξαηεία ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ ζηηο Ελδίεο. Ππξζφγηαλλεο (Γεσ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ Πονζυβζακκδ είλαη ρσξηφ ηεο Κφληηζαο ζην λνκφ Εσαλλίλσλ ζηελ Ήπεηξν. Δ Ππξζφγηαλλε θεκηδφηαλ γηα ηνπο ζπνπδαίνπο καζηφξνπο ηεο πέηξαο. Ππξζνχ (Αηα) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο πονζυξ είλαη ε αλακκέλε δάδα. Ππψ Ρελέ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Ρεκέ Ποχ (1878-1937) ήηαλ Γάιινο ηζηνξηθφο θαη δεκνζηνγξάθνο. Έγξαςε αξθεηά βηβιία ζρεηηθά κε ηελ Βιιάδα, ζηα νπνία είλαη εκθαλήο ν θηιειιεληζκφο ηνπ. Μεξηθνί ηίηινη: Δ Κςκζηακηζκμφπμθδ ηαζ ημ Ώκαημθζηυ γήηδια, Οζ ηεθεοηαίεξ διένεξ ηδξ ΢ιφνκδξ θαη άιια. Πσγσληαλήο (Γεσ-Εζη) Γθχδε : Δ Πςβςκζακή ή ΐμζηίκα είλαη αθξηηηθφ ρσξηφ ησλ Εσαλλίλσλ, θνληά ζηα αιβαληθά ζχλνξα. Ο Γεψξγηνο Πσπ

Πσπ Γ. (Λνγ-Πνι) Βιιελνξψζσλ : Ο Γεχνβζμξ Πςπ (1874-1946) απφ ηε ΢άκν ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη πνιηηηθφο. Υξεκάηηζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Παηδείαο. Παξάιιεια έγξαςε ζεαηξηθά έξγα, κπζηζηνξήκαηα θαη πνηήκαηα. Πσξίλνπ (Ώξρ) Μαθξπγηάλλε : βιέπε Πμνίκμο

407

Ραβηλέ (Εζη) Άγ. Βιεπζέξηνο Ώρ. & Βπαγγειηζκφο : Σν Ρααζκέ είλαη νρπξφ ηεο Μαθεδνλίαο. Βθεί έγηλαλ ζθνδξέο κάρεο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Ώ’ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ Ραγθαβά (Βζλ) Πιάθα : Ραβηααάξ είλαη φλνκα παιηάο νηθνγέλεηαο ηεο Ώζήλαο θαη ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Σν γλσζηφηεξν κέινο ηεο ήηαλ ν απηνθξάηνξαο ηνπ ΐπδαληίνπ Μζπαήθ Ραβηααάξ Ώ΄ (811-813). Σν φλνκα ηεο νηθνγέλεηαο ζπλδέζεθε κε ηνλ λαφ ηνπ Ώγίνπ Νηθνιάνπ Ραγθαβά ζηελ Πιάθα. Ραγθαβή (Βζλ-Βπη-Πνι-Λνγ) Γθχδε : Ραβηααήξ είλαη φλνκα βπδαληηλήο νηθνγέλεηαο: * Ο Ώκδνυκζημξ Ραβηααήξ (1625-1717) δηεηέιεζε Μέγαο Υαξηνθχιαθαο ηνπ παηξηαξρείνπ * Ο Εάηςαμξ-Ρίγμξ Ραβηααήξ (1716-79) ήηαλ θηιηθφο, ζπγγξαθέαο θαη αξραηνιφγνο. * Ο Γεχνβζμξ Ραβηααήξ (18νο-19νο αη.), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ινγνηέρλεο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ ηεο ΐιαρίαο. * Ο Εάηςαμξ Ραβηααήξ (1779-1885) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θη απηφο ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ ηεο ΐιαρίαο. * Ο Ώθέλακδνμξ-Ρίγμξ Ραβηααήξ (1809-1892) ήηαλ ιφγηνο, πνηεηήο, αξραηνιφγνο, πνιηηηθφο, θαη δηπισκάηεο. Ήηαλ θαζεγεηήο ηεο αξραηνινγίαο θαη δηεηέιεζε πξεζβεπηήο θαη ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ. ΢ηηο ελέξγεηέο ηνπ νθείιεηαη ε ίδξπζε ηνπ Ώζηεξνζθνπείνπ, ηνπ Γαππείνπ θαη ηνπ ΐξεθνθνκείνπ ηεο Ώζήλαο. Έξγα ηνπ: Εζημνία ηδξ εθθδκζηήξ θμβμηεπκίαξ, ζζημνία ηδξ ανπαζμθμβίαξ, Ο αοεέκηδξ ημο Μμνέςξ, ημο Κμοηνμφθδ μ βάιμξ θ.ά. * Ο Κθέςκ Ρίγμξ -Ραβηααήξ (1842-1917), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ δηπισκάηεο θαη ζπγγξαθέαο. Έξγα ηνπ: Θεμδχνα, Εμοθζακυξ, Δνάηθεζμξ, Οζ Ίζαονμζ η.ά. Ράγθνπ Εσάλ. (Βπα) Νέα Φηινζέε: Ο Εςάκκδξ (Γζακκάηδξ) Ράββμξ (1790-1865) απφ ην Ώηησιηθφ, ήηαλ ζηέιερνο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο θαη νπιαξρεγφο. Πνιέκεζε ζηελ ΢ηεξεά Βιιάδα θαη ηελ Πεινπφλλεζν. Ραδακάλζπνο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Ο Ραδάιακεοξ ήηαλ γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Βπξψπεο, αδειθφο ηνπ Μίλσα θαη ηνπ ΢αξπεδφλα. ΋ηαλ ν Αίαο άθεζε ηελ Βπξψπε, απηή παληξεχηεθε ηνλ βαζηιηά ηεο Κξήηεο Ώζηέξην ν νπνίνο πηνζέηεζε ηα παηδηά ηεο. Ο Ραδάκαλζπο, ν Μίλσο θαη ν Ώηαθφο, θξηηέο ηνπ Άδε

Ο Ραδάκαλζπο δηαθξίζεθε γηα ηελ ζνθία θαη ηε δίθαηε θξίζε ηνπ θαη ζ’ απηφλ απνδίδεηαη ε ζχληαμε ηνπ Κνδηζημφ Κχδζηα. Θέζπηζε ηξεηο θαλφλεο δηθαίνπ: 1. Ώλ ακπλφκελνο ρηππήζεηο απηφλ πνπ επηρεηξεί λα ζνπ επηηεζεί, είζαη αζψνο, 2. Ώλ θάλεηο θαθφ ζε άιινλ, λα ππνζηείο ην ίδην θαθφ θαη 3. Να κελ νξθίδεζαη γηα επνπζηψδε πξάγκαηα. Γηα ην ραξαθηήξα θαη ηελ ηηκηφηεηά ηνπ, νξίζηεθε απφ ηνπο ζενχο σο έλαο απφ ηνπο ηξεηο θξηηέο ηνπ Άδε, καδί κε ηνλ Μίλσα θαη ηνλ Ώηαθφ. ΋ηαλ πέζαλε ε κεηέξα ηνπ Δξαθιή ε Ώιθκήλε κεηαθέξζεθε απφ ηνλ Βξκή ζηα Διχζηα Πεδία θαη παληξεχηεθε ηνλ Ραδάκαλζπ. Ράδνπ (Βπα) Πιαηεία Ώηηηθήο : Ο Κςκζηακηίκμξ Ράδμξ (1785-1865) ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21 απφ ηελ Ήπεηξν. Ραδηθφηζηθα (Βπα) Μεηο : * Ο Θακάζδξ Ραγζηυηζζηαξ (1798-1826) ήηαλ νπιαξρεγφο ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη αγσλίζηεθε θαη θαηά ηηο δπν πνιηνξθίεο ηεο πφιεο ηνπ. ΢θνηψζεθε θαηά ηελ Έμνδν. * Ώγσληζηέο ηνπ ’21 ήηαλ ν αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ Εςάκκδξ ή Γζακκάηδξ Ραγζηυηζζηαξ θαη νη Γεχνβζμξ θαη Αδιήηνζμξ Ραγζηυηζζηαξ.

408

Ραηδεζηνχ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Δ Ραζδεζηυξ (ηνπξθηθά Terkirdag) είλαη πφιε ηεο Ώ.

Θξάθεο. Εδξχζεθε ηνλ 6ν π.Υ. αη. απφ ΢άκηνπο θαη ήθκαζε επί ΐπδαληίνπ. Μεηά ηελ Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή νη Έιιελεο θάηνηθνί ηεο κεηαθηλήζεθαλ ζηελ Βιιάδα. Ράιιε Αεκ. (Πνι) Κ. Παηήζηα : Ο Αδιήηνζμξ Ράθθδξ (1844-1921) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζην Παξίζη θαη έγηλε θαζεγεηήο ηνπ εκπνξηθνχ Αηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην. Αηεηέιεζε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο θαη ίδξπζε δηθφ ηνπ θφκκα. Ώλέιαβε πέληε θνξέο ηελ πξσζππνπξγία ηεο ρψξαο. Ράιιε Πέηξνπ (Πνι) Ρνπθ : Ο Πέηνμξ Ράθθδξ (1884-1945) απφ ηε ΢χξν ήηαλ πνιηηηθφο. Αηεηέιεζε θαη΄ επαλάιεςε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Ραιινχο Μάλνπ (πιαηεία) Γάππεην : Δ Ραθθμφ Μάκμο (1915-88) ππήξμε ε εηζεγήηξηα ηνπ ζχγρξνλνπ ρνξνχ ζηελ Βιιάδα. Ίδξπζε ην Βθθδκζηυ Υμνυδναια θαη ππήξμε ρνξνγξάθνο ηνπ Βζληθνχ Θεάηξνπ. Ήηαλ αδειθή ηεο Ώζπαζίαο Μάλνπ, ζπδχγνπ ηνπ βαζηιηά Ώιέμαλδξνπ. Δ Ραιινχ Μάλνπ ζε κηα εληππσζηαθή ρνξεπηηθή θηγνχξα

Δ Μάλνπ ζπλεξγάζηεθε κε πξνζσπηθφηεηεο ηεο ηέρλεο θαη ηεο κνπζηθήο φπσο ν Υαηδηδάθεο, ν Θενδσξάθεο, ν Ξελάθεο, ν Σζαξνχρεο, ν Μφξαιεο, ν Σζαξνχρεο, ν Βγγνλφπνπινο θ. ά. Ρακλνπζίσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Οη Ραικμφζζμζ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ αξραίνπ αηηηθνχ δήκνπ ηεο Ρακλνχληνο. Ράκθνπ (Βπη-Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο Κςκζηακηίκμξ Ράιθμξ (1776-1871) απφ ηε Υίν, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζπγγξαθέαο. Πνιέκεζε ζην Ναχπιην, ζηε Υίν θαη αιινχ. Έγξαςε ηζηνξηθά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Καηζακηχκδξ, Αέζπς ηδξ Δπείνμο θ.ά.

Ραπηάρτοσ

(Βπη) Βιιελνξψζσλ : * Ο ΐαζίθεζμξ Ραπηάνπδξ (1856-1921) απφ ηελ Ώδξηαλνχπνιε, αθηέξσζε ηε δσή ηνπ ζηελ κφξθσζε ησλ παηδηψλ ησλ Βιιήλσλ ηεο πφιεο ηνπ. Γηα ην ιφγν απηφ ηνπ απνλεκήζεθε ν ηίηινο ηνπ Ααζηάθμο ημο Γέκμοξ. * Ο Εςάκκδξ Ραπηάνπδξ (1812-78) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ήηαλ ιφγηνο θαη εμέδσζε αλζνινγία ηεο λέαο ειιεληθήο πνίεζεο. Ραηδηέξε (Βπα) Φηινπάππνπ : Ο Ραηγζένδξ ή Ραγζένζ (ηηαιηθά Rasieri) ήηαλ Εηαιφο θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα, πνιέκεζε θαη έραζε ηε δσή ηνπ ζην Μεζνιφγγη ην 1825. Ραθηνπνχινπ (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Υνζζηυδμοθμξ Ραθηυπμοθμξ απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη πνιέκεζε ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. Ραςάλεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Ραράκδ είλαη γξαθηθφ ρσξηφ ζηηο πιαγηέο ηνπ Οιχκπνπ. Βίλαη γλσζηή γηα ην άξηζηεο πνηφηεηαο θξαζί πνπ παξάγεη. Ρέαο (Μπζ) Πεηξάισλα : Δ Ρέα ήηαλ ε Μεγάιε ζεά, κεηέξσλ ζεψλ, θφξε ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο θαη ζχδπγνο ηνπ άξρνληα ησλ ζεψλ Κξφλνπ. Ο Κξφλνο είρε επλνπρίζεη θαη εθζξνλίζεη ηνλ παηέξα ηνπ, αιιά είρε πάληα ην θφβν φηη θάπνην απφ ηα παηδηά ηνπ ζα ηνλ αλέηξεπε κε ηε ζεηξά ηνπ. Έηζη ππνρξέσζε ηε Ρέα λα ηνπ παξαδίλεη ηα λενγέλλεηα παηδηά ηεο ηα νπνία θαηάπηλε ακέζσο. Δ Ρέα γέλλεζε ηελ Βζηία, ηελ Ήξα, ηε Αήκεηξα, ηνλ Πνζεηδψλα θαη ηνλ Άδε θαη ν παηέξαο ηνπο ηα θαηάπηλε. Ώπειπηζκέλε πηα ε κεηέξα Ρέα φηαλ γέλλεζε ηνλ Αία, ηχιημε ζε θαζθηέο κηα πέηξα ηελ έδσζε ζηνλ άληξα ηεο θαη ν αλππνςίαζηνο Κξφλνο ηελ θαηάπηε. Ο Αίαο κεγάισζε θξπθά θαη φηαλ ήξζε ε ψξα ηνπ, αλέηξεςε ηνλ παηέξα ηνπ θαη ηνλ ππνρξέσζε λα μεξάζεη ηα πέληε αδέιθηα ηνπ. Ρεγγνχθνπ Ώλζππνινραγνχ (΢ηξ) Σξεηο Γέθπξεο : βιέπε Ώκε/βμφ Ρεββμφημο

409

Ρεζχκλνπ (Γεσ-Εζη) Μνπζείν : Σν Ρέεοικμ είλαη πφιε ηεο Κξήηεο θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Βίλαη ρηηζκέλν ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Ρίζπκλαο ή Ρήζπκλαο. Οη Βλεηνί έθηηζαλ ηνλ 16ν αηψλα έλα θξνχξην, ηε γλσζηή Φνξηέηζα πνπ ζήκεξα ζψδεηαη ζε θαιή θαηάζηαζε θαη είλαη ην ζήκα θαηαηεζέλ ηεο πφιεο. Σν 1669 ε πφιε – φπσο θαη φιν ην λεζί θαηαθηήζεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο. Οη Ρεζπκληψηεο ζπκκεηείραλ ζε φιεο ηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο ηνπ 19νπ αηψλα, σο ηελ ηειηθή απειεπζέξσζε ηνπ λεζηνχ. Ρεκνχλδνπ (Βπη) Άγηνο Παληειεήκνλαο : Ο Γεχνβζμξ Ρειμφκδμξ (1878-1928) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ καζεκαηηθφο, θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο, ζην ΒΜΠ θαη ζηελ Ώ΢ΟΒΒ θαη αθαδεκατθφο. Έγξαςε επηζηεκνληθέο κειέηεο θαη άξζξα. Ρέκπεινπ θαπεηάλ (΢ηξ) Νένο Κφζκνο : βιέπε Καπεηάκ Ρέιπεθμο Ρελέ Ππψ (Πξν) Νένο Κφζκνο : βιέπε Ποχ Ρεκέ Ρεληέξε (Βπη) Άλσ Παηήζηα : Ο Μάνημξ Ρεκζένδξ (1815-97) απφ ηα Υαληά, ήηαλ λνκηθφο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο θαη πξψηνο πξφεδξνο ηνπ ειιεληθνχ Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ. Ρέληε Θ. (Βπα) Κνπθάθη : Ο Θεμπάνδξ Ρέκηδξ (1778-1825) απφ ηελ Κφξηλζν, ήηαλ πξφθξηηνο ηεο πφιεο ηνπ, θηιηθφο θαη πνιηηηθφο. ΢πκκεηείρε ζηηο εζλνζπλειεχζεηο ηνπ Άξγνπο θαη ηεο Βπηδαχξνπ. Ρήγα Παιακήδνπ (Βπα-Πνι) Φπξξή : βιέπε Παθαιήδμο Ρήβα Ρήγα Φεξαίνπ (Βζλ) Παλεπηζηήκην : Σν πξαγκαηηθφ φλνκα ηνπ Ρήβα Φεναίμο (175798) ήηαλ Ώληψληνο Κπξηαδήο απφ ην ΐειεζηίλν. Γη’ απηφ άιιαμε ην επίζεηφ ηνπ ζε ΐειεζηηλιήο. Σν ΐειεζηίλν ζηελ αξραηφηεηα νλνκαδφηαλ Φέξξαη θαη νη κεηαγελέζηεξνη ιφγηνη πξφζζεζαλ ζην φλνκά ηνπ ην Φεξαίνο κε ην νπνίν έγηλε γλσζηφο. Σαμίδεςε ζηελ ΐνπθνπξέζηη φπνπ έκαζε γηα ηε γαιιηθή επαλάζηαζε θαη άξρηζε λα πηζηεχεη φηη θάηη παξφκνην ζα κπνξνχζε λα ζπκβεί θαη κε ηνπο ιανχο ησλ ΐαιθαλίσλ, ψζηε λα πεηχρνπλ ηελ απηνδηάζεζή ηνπο. Ώξγφηεξα ν Ρήγαο πήγε ζηε ΐηέλλε, φπνπ ππήξρε ειιεληθή θνηλφηεηα. Βθεί ηχπσζε δπν βηβιία ηνπ ην ΢πμθείμκ ηςκ κηεθζηάηςκ εναζηχκ θαη ην Φοζζηήξ Ώπάκεζζια. ΢ην βηβιίν απηφ ππάξρεη θαη ε θξάζε: υπμζμξ εθεφεενα ζοθθμβάηαζ, ζοθθμβάηαζ ηαθά. Βπίζεο ηχπσζε κηα ζεηξά απφ ράξηεο θαη ηελ Υάνηα ηδξ Βθθάδαξ, πνπ είλαη γεσγξαθηθφο θαη ηζηνξηθφο ράξηεο, εκπινπηηζκέλνο κε ζηνηρεία αξραίσλ νλνκαζηψλ πφιεσλ, πνηακψλ, ρσξψλ κε επηζεκάλζεηο αξραηνινγηθψλ ρψξσλ θαη ζρεδηαγξάκκαηα καρψλ θαη λαπκαρηψλ. Ο Ρήγαρ ζε γπαμμαηόζημο ηος 1997 Ο επαλαζηαηηθφο αλαβξαζκφο ηεο Βπξψπεο θαη νη λίθεο ηνπ Ναπνιένληα ελζνπζίαζαλ ηνλ Ρήγα θαη ηνπο Έιιελεο πνπ δνχζαλ ζηελ Ώπζηξία. Βθεί ηχπσζε επίζεο ην Βπακαζηαηζηυ Μακζθέζημ θαη ηελ Πνμηήνολδ έλα είδνο ζπληάγκαηνο, ζχκθσλα κε ην νπνίν, Ώιβαλνί, Έιιελεο, ΢ιάβνη, Ώξκέληνη θαη Σνχξθνη, ρσξίο εμαίξεζε ζξεζθείαο ή γιψζζαο, είλαη ίζνη ζην λφκν, ζηε κφξθσζε θαη ζηε δηνίθεζε. ΋κσο, ζηελ Σεξγέζηε ν Ρήγαο θαη εθηά ζχληξνθνί ηνπ ζπλειήθζεζαλ απφ ηνπο Ώπζηξηαθνχο θαη αθνχ αλαθξίζεθαλ εζηάιεζαλ ζην ΐειηγξάδη θαη παξαδφζεθαλ ζηνπο Οζσκαλνχο. Καηφπηλ δηαηαγήο απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ζηηο 24 Ενπλίνπ 1798, ν Ρήγαο θαη νη επηά ζηξαγγαιίζηεθαλ θαη ηα πηψκαηά ηνπο ξίρηεθαλ ζην Ανχλαβε. Ο Ρήγαο ζεσξείηαη πξφδξνκνο ηνπ λενειιεληθνχ Αηαθσηηζκνχ θαη πξσηνκάξηπξαο ηνπ απειεπζεξσηηθνχ αγψλα ησλ ιαψλ ηεο ΐαιθαληθήο. Ο επαλαζηαηηθφο χκλνο ηνπ ν Θμφνζμξ κηιάεη γηα φινπο ηνπο ππφδνπινπο ιανχο ησλ Οζσκαλψλ θαη ηνλίδεη: Καθθίηενα ιζαξ χναξ εθεφεενδ γςή, πανά ζανάκηα πνυκζα ζηθααζά ηαζ θοθαηή.

410

Ρεγίιιεο (νδφο & Πιαηεία) (Ώξρ) Πιαηεία Ρεγίιιεο : Δ Ρήβζθθα Ώκία (2νο κ.Υ. αη.) ήηαλ Ρσκαία, ζχδπγνο ηνπ Δξψδε ηνπ Ώηηηθνχ. Μεηά ην ζάλαηφ ηεο ν Δξψδεο ίδξπζε ην νκψλπκν Χδείν ζηηο παξπθέο ηεο Ώθξφπνιεο. Ρελείαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ Ρήκεζα ή Μεγάιε Αήινο είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ, κεηαμχ ΢χξνπ θαη Αήινπ. ΢ήκεξα δελ θαηνηθείηαη θαη αλήθεη ζην δήκν ηεο Μπθφλνπ. Ρηαλθνχξ ΛνπΎδεο Ώκπειφθεπνη : βιέπε ΛμοΎγδξ Ρζακημφν Ρηγθάι (Βπα) Παγθξάηη : Ο ΢ηέθακμξ Ρζβηάθ (Etienne Rigal) ήηαλ Γάιινο θηιέιιελαο. ΢θνηψζεθε ην 1827 ζηελ πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο. Ρηδάξε (Βζλ) Πιαηεία Ρεγίιεο : ΋λνκα δπν αδειθψλ εζληθψλ επεξγεηψλ, ηνπ Μάκεμο (1764-1824) θαη ηνπ Γεςνβίμο Ρζγάνδ (1769-1842) απφ ην Γαγφξη Εσαλλίλσλ. Ώζρνιήζεθαλ κε επηρεηξήζεηο ζηε Ρσζία θαη απέθηεζαλ κεγάιε πεξηνπζία. Μπήζεθαλ ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη έδσζαλ κεγάια πνζά ζηνλ αγψλα ησλ Βιιήλσλ γηα ηελ αλεμαξηεζία. Με δαπάλεο ηνπο ηδξχζεθε ε Ρζγάνεζμξ Βθθιεζηαζηηθή ΢ρνιή ζηελ Ώζήλα. Ρίδνπ (Βπα) Πιαηεία ΐηθησξίαο : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθαΜεγαξίδε, ε νδφο ηηκά ηνλ θηιηθφ θαη αγσληζηή ηνπ ’21 Γχδ Ρίγμ. Ρίδνπ Νεξνπινχ (Πνι) Κππξηάδνπ : Ο Εάηςαμξ Ρίγμξ-Νενμοθυξ ή Jacovaky Rizo (1778-1849) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ πνιηηηθφο ηεο Μνιδαβίαο θαη ηεο ΐιαρίαο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ Καπνδίζηξηα θαη έγηλε ν πξψηνο λνκάξρεο Κπθιάδσλ. Ώξγφηεξα δηεηέιεζε ππνπξγφο Παηδείαο, Αηθαηνζχλεο θαη Βμσηεξηθψλ. Έγξαςε ζηα γαιιηθά ηελ Εζηνξία ηεο ειιεληθήο επαλάζηαζεο. Ο Εάθσβνο Ρίδνο Νεξνπιφο

Ρίδνπ Ρντινχ (Και) Κππξηάδνπ : βιέπε Ρμσθμφ Ρηθάθε (Πνι) Κάησ Παηήζηα : Ο Ώκηχκζμξ Ρζηάηδξ (18241909) απφ ηα Κχζεξα ήηαλ πνιηθφο. Αηεηέιεζε βνπιεπηήο, ππνπξγφο θαη πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο. Ρίνπ (Γεσ) Κπςέιε : Σν Ρίμ είλαη αθξσηήξην ηεο Πεινπνλλήζνπ, ζηνλ Κνξηλζηαθφ θφιπν. Με ην απέλαληη αθξσηήξην ηνπ Ώληηξξίνπ ζρεκαηίδεη έλα ζηελφ ζεκαληηθφ γηα ηελ ζπγθνηλσλία ηεο Πεινπνλλήζνπ κε ηελ ΢ηεξεά θαη ηελ Ήπεηξν. Σν Ρίν θαη ην Ώληίξξην ζπλδένληαη κε θέξη-κπνη θαη απφ ην 2004 κε ηελ πεξίθεκε γέθπξα Υανίθαμξ Σνζημφπδξ. Ρίπε Α. & Υ. (Αηα) ΐνηαληθφο : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθαΜεγαξίδε, ε νδφο απηή πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνπο αδειθνχο Ρίππδ ή Ρίπδ πνπ θαηείραλ κεγάιεο εθηάζεηο ζηελ πεξηνρή απηή ηνπ ΐνηαληθνχ. Ρνβέξηνπ Γθάιιη (Πνι) Φηινπάππνπ : βιέπε Γηάθθζ Ρμαένημο Ρνγθάθνπ Διία (΢ηξ) Λπθαβεηηφο : Ο εχειπηο Δθίαξ Ρμβηάημξ, κέινο εζληθηζηηθήο αληηζηαζηαθήο νξγάλσζεο ηεο Καηνρήο, ζθνηψζεθε απφ άλδξεο ηνπ ΒΛΏ΢, απνηέιεζκα ησλ ζθνδξψλ αληηπαξαζέζεσλ κεηαμχ εζληθηζηψλ θαη θνκκνπληζηψλ ηεο επνρήο εθείλεο. Ρνδίνπ ΢ηξαηεγνχ (΢ηξ) Μεηο : βιέπε ΢ηναηδβμφ Ρμδίμο Ρνδφπεο (Γεσ-Μπζ) ΐνηαληθφο : * Δ Ρμδυπδ είλαη νξνζεηξά πνπ νξίδεη ηα ζχλνξα Βιιάδαο-ΐνπιγαξίαο θαη θαιχπηεη ηνπο λνκνχο Αξάκαο, Ξάλζεο θαη Ρνδφπεο. * Δ Ρμδυπδ είλαη έλαο απφ ηνπο λνκνχο ηεο Ξάλζεο κε πξσηεχνπζα ηελ Κνκνηελή. * Δ κπζηθή Ρμδυπδ ήηαλ Νατάδα Νχκθε κηα πεγήο ηεο Θξάθεο πνπ παληξεχηεθε ην βαζηιηά Ώίκν θαη απέθηεζαλ ηνλ Έβξν. Σν βαζηιηθφ δεπγάξη είρε ηελ αιαδνλεία λα ζπγθξηζεί κε ηνλ Αία θαη ηελ Ήξα. Οη ζενί ηνπο ηηκψξεζαλ θαη ηνπο κεηακφξθσζαλ ζε βνπλά ην γλσζηά Ώίιμ θαη Ρμδυπδ.

411

Ρφδνπ (Μπζ-Γεσ-Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ε Ρυδμξ ήηαλ θφξε ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Ώιίαο. Ώπφ απηήλ πήξε ην φλνκά ηνπ ην λεζί Ρυδμξ. Με ηνλ Ήιην απέθηεζε 9 αγφξηα (ηνπο Διηάδεο) θαη κηα θφξε ηελ Διεθηξπψ. * Δ Ρυδμξ είλαη ην κεγαιχηεξν λεζί ηεο Ασδεθαλήζνπ θαη ε πφιε ηεο Ρυδμο είλαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λεζηνχ. Σν λεζί είλαη απφ ηα πην φκνξθα ηεο Βιιάδαο θαη κε πνιχ αλαπηπγκέλν θαη νξγαλσκέλν ηνπξηζκφ. Καηά ηελ αξραηφηεηα είρε δηάθνξα νλφκαηα φπσο Διηνχζα, Σειρηλία, Οθηνχζα, ππήξραλ δε αξθεηέο ζεκαληηθέο πφιεηο φπσο ε Λίλδνο, ε Εαιπζφο, ε Κάκεηξνο θ.ά. Δ πφιε ηεο Ρφδνπ ηδξχζεθε ην 408 π.Υ. θαη γξήγνξα έγηλε ε ζεκαληηθφηεξε θαη σξαηφηεξε ηεο αλαηνιηθήο Μεζνγείνπ. Καηαθηήζεθε δηαδνρηθά απφ ηνπο Ρσκαίνπο, ηνπο ΐπδαληηλνχο, ηνπο ΢αξαθελνχο, ηνπο ΢ηαπξνθφξνπο, ηνπο Εσαλλίηεο ηππφηεο, ηνπο Σνχξθνπο θαη ηνπο Εηαινχο. Ώπφθηεζε ηελ αλεμαξηεζία ηεο κεηά ηνλ ΐ’ Παγθφζκην Πφιεκν. Ρνδάθε (Βπη) Θπκαξάθηα : Ο Λεςκίδαξ Ρμγάηδξ ήηαλ δηθαζηηθφο απφ ηε Λαθσλία. Σν 1894 ζπλειήθζε καδί κε ηνλ επίζεο δηθαζηηθφ Γεψξγην Ώγγειή απφ ιεζηνζπκκνξίηεο, νη νπνίνη ηειηθά δνινθφλεζαλ ηνπο δπν άηπρνπο νκήξνπο. Ρνδαξφι (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Εςζήθ Ρμγανυθ ή Ρμγανυθζ (Giuseppe Rossaroli) ήηαλ Εηαιφο θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πνιέκεζε, αιιά πέζαλε ην 1825 απφ ηχθν ζην Ναχπιην. Ο Βκκαλνπήι ΡνΎδεο

ΡνΎδε Βκκ. (Λνγ) Γθχδε : Ο Βιιακμοήθ ΡμΎδδξ (1836-1904) απφ ηε ΢χξν, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο ινγνηέρλεο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. Έδεζε ζηελ Εηαιία, Ρνπκαλία, Γεξκαλία, Ώίγππην θαη Βιιάδα, φπνπ εμέδηδε ην πεξηνδηθφ Ώζιμδαίμξ. Ήηαλ νπαδφο ηεο δεκνηηθήο, αλ θαη έγξαθε ζηελ θαζαξεχνπζα. Έγξαςε κπζηζηνξήκαηα, δηεγήκαηα, δνθίκηα θαη πνηήκαηα. Σν ζεκαληηθφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ Δ πάπζζζα Εςάκκα, έξγν ζηεξηγκέλν ζε έλα ζξχιν ηεο Βπξψπεο, ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν ζηνλ παπηθφ ζξφλν αλήιζε ηα ρξφληα 855-8 κηα γπλαίθα, ε Εσάλλα. Σν βηβιίν απηφ, αλ θαη αθνξίζηεθε απφ ηελ Βθθιεζία, κεηαθξάζηεθε ζε πνιιέο γιψζζεο θαη είλαη έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα έξγα ηεο λενειιεληθήο ινγνηερλίαο. …ε δε εκεηέξα ήξσίο, ε κέιινπζα εηο ην εθθιεζηαζηηθφλ ζηάδηνλ λα δηαπξέςεη. νπδέπνηε Σεηάξηελ ή Παξαζθεπήλ εζέιεζε λα βπδάμεη, αιι’ νζάθηο πξνζεθέξεην απηή ν καζηφο θαηά λεζηήζηκνλ εκέξαλ, απέζηξεθε ηνπο νθζαικνχο κεηά θξίθεο. Άγηα ιείςαλα, ζηαπξνί θαη θνκβνιφγηα ππήξμαλ ηα πξψηα απηήο αζχξκαηα. Πξηλ θπηξψζσζηλ νη νδφληεο εγλψξηδε ην Πάηερ εκώλ αγγιηζηί, ειιεληζηί θαη ιαηηληζηί… Βκκαλνπήι ΡνΎδε : Δ πάπζζζα Εςάκκα

Ρνίθνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Ρμίημξ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢άκν ήηαλ ραιθνπιάζηεο θαη αξρηηέθηνλαο. Ήηαλ δάζθαινο ηνπ εγγνλνχ ηνπ Θενδψξνπ. Ο Δξφδνηνο αλαθέξεη φηη ν Ρνίθνο είρε θαηαζθεπάζεη ηνλ κεγαιχηεξν λαφ απ’ φζνπο είρε δεη. Ήηαλ ν λαφο ηεο Ήξαο ηνλ νπνίν νινθιήξσζε ν Θευδςνμξ. Έξγν ηνπ Ρνίθνπ ήηαλ επίζεο ην ράιθηλν άγαικα ηεο Νχρηαο πνπ ππήξρε ζην λαφ ηεο Ώξηέκηδαο ζηελ Έθεζν, θαζψο θαη ιαβχξηλζνο ηεο Λήκλνπ, κε 150 θνιψλεο. Ρντινχ (Και) Κππξηάδνπ : Ο Γεχνβζμξ Ρμσθυξ (1867-1928) απφ ηε Γνξηπλία, ππήξμε έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ζχγρξνλνπο Έιιελεο δσγξάθνπο. Μαζήηεπζε θνληά ζε κεγάινπο δαζθάινπο φπσο ν Λχηξαο θαη ν Γχδεο θαη δίδαμε ζηε Ώ΢ΚΣ. Πνιινί πίλαθέο ηνπ απεηθνλίδνπλ κάρεο απφ ηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο. Ρφκβεο (Αηα) ΢χληαγκα : Δ Ρυιαδ είλαη παξαθζνξά ηνπ επσλχκνπ ηεο παιηάο αζελατθήο νηθνγέλεηαο Ρφκπε. Με απηφ ην φλνκα είλαη γλσζηφ έλα εθθιεζάθη ζηελ νδφ Βπαγγειηζηξίαο.

412

Ρνκπέξ (Βπα) Κνπθάθη : Ο Φναβηίζημξ Ρμιπέν (Francois Robert), ήηαλ Γάιινο θηιέιιελαο. Τπεξέηεζε σο αμησκαηηθφο ππφ ηνλ Φαβηέξν. ΢θνηψζεθε ην 1826 ζηελ Ώθξφπνιε ηεο Ώζήλαο. Ρνο (Πξν) Άλσ Παηήζηα : βιέπε Ρςξ Ρνζηάλ (Πξν) Κππξηάδνπ : Ο Βδιυκδμξ Ρμζηάκ (Edmond Rostand, 1868-1918) ήηαλ Γάιινο πνηεηήο, εζνπνηφο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο. Έξγα ηνπ: ΢ονακυ κηε Μπενγενάη. Οζ μκεζνμπυθμζ, Ο αεηζδεφξ θαη άιια. Ρνζηνβίνπ (Γεσ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Σν Ρμζηυαζμ ή Ρμζηυα είλαη ξσζηθή πφιε ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηνπ Νηνλ. Πξηλ ηε ξσζηθή επαλάζηαζε δνχζαλ εθεί αξθεηνί Έιιελεο. Ρνχκειεο (Γεσ) Φηινπάππνπ : Ρμφιεθδ είλαη ε θνηλή νλνκαζία ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο ε νπνία πεξηιακβάλεη ηνπο λνκνχο Ώηησιναθαξλαλίαο, Βπξπηαλίαο, Φσθίδαο, Φζηψηηδαο, θαη ΐνησηίαο. Δ ιέμε πξνήιζε απφ ηελ ηνπξθηθή Ρνπκηιί (ε ρψξα ησλ Ρσκηψλ) πεξηνρή πνπ επί Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο θάιππηε κεγάιν κέξνο ησλ ΐαιθαλίσλ. Ρνπκπέζε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Αήιμξ Ρμοιπέζδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 απφ ηελ Ώζήλα. Σν 1821 απνπεηξάζεθε λα δνινθνλήζεη ηνλ Οκέξ ΐξπψλε, αιιά ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη εθηειέζηεθε. Ρνχκπνπ (Και) Άλσ Παηήζηα : Ο Πέηνμξ Ρμφιπμξ (1873-1941) απφ ηε Λαθσλία, ήηαλ γιχπηεο θαη δσγξάθνο. ΢πνχδαζε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ θαη είρε δαζθάινπο ηνλ γιχπηε ΐξνχην θαη ηνλ δσγξάθν Λχηξα. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ ή πξνηνκή ηνπ Μαβίιε. ΢θίηζν ηνπ Πέηξνπ Ρνχκπνπ

Ρνπζνπνχινπ Ώζ. (Βπη) Νέα Φηινζέε : Ο Ώεακάζζμξ Ρμοζυπμοθμξ (1823-98) απφ ην ΐνγαηζηθφ Καζηνξηάο, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο θηινινγίαο θαη ηεο αξραηνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έξγα ηνπ Βθθδκζηή ανπαζμθμβία, Βζζαβςβή ζημ Θμοηοδίδδ θ. ά. Ρνχζνπ Αεκ. (Βπη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Αδιμζεέκδξ Ρμφζμξ ή Ρμφζζμξ απφ ηελ Ώλαηνιηθή Θξάθε, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο βπδαληηλήο θαη ειιεληθήο θηινινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηνπ ΐνπθνπξεζηίνπ θαη ζπγγξαθέαο. Ρπζίνπ (Βζλ) Νέα Κπςέιε : Ο Αζαιακηήξ Ρφζζμξ (1670-1746) απφ ηε ΐηζπλία ήηαλ ζρνιάξρεο θαη ιφγηνο. Αηεηέιεζε δηεπζπληήο ηεο παηξηαξρηθήο Ώθαδεκίαο ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Ήηαλ παππνχο ηνπ Ώδακάληηνπ Κνξαή. Ρψκα (Βζλ-Πνι-Λνγ) Κνισλάθη : Ρχιαξ είλαη επψλπκν επηαλεζηαθήο αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο κε θαηαγσγή απφ ηε Ρψκε ηεο Εηαιίαο, κέιε ηεο νπνίαο εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Κέξθπξα ηνλ 17ν αηψλα, θαη αξγφηεξα ζηελ Κξήηε θαη ηελ Γάθπλζν. * Ο Φναβηίζημξ Ρχιαξ (1670-1742) ππεξέηεζε ζηνλ ελεηηθφ ζηξαηφ θαη θέξδηζε ηνλ ηίηιν ηνπ θφκε. * Ο Αζμκφζζμξ Ρχιαξ (1771-1857), εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δηεηέιεζε κέινο ηεο Ενλίνπ ΐνπιήο θαη ηεο Ενλίνπ Ώθαδεκίαο, θηιηθφο, θαη ζχκβνπινο ηνπ βαζηιηά ΋ζσλα. * Ο θηιφινγνο, πνηεηήο θαη πνιηηηθφο Γεχνβζμξ Κακδζάκμξ-Ρχιαξ (1828-67) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο Ενλίνπ ΐνπιήο. * Ο πνιηηηθφο ΢πονίδςκ Ρχιαξ (1826-81) δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Παηδείαο. * Ο Καίζαν Ρχιαξ (1827-92) ήηαλ ζηξαηησηηθφο θαη δηεηέιεζε δηαγγειέαο ηνπ βαζηιηά Γεσξγίνπ Ώ’ θαη βνπιεπηήο. * Ο επίζεο πνιηηηθφο Ρμαένημξ Ρχιαξ (1834-1920) δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο Παηδείαο θαη Ναπηηθψλ.

413

* Ο πνιηηηθφο Ώθέλακδνμξ Ρχιαξ (1863-1934), ρξεκάηηζε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο ΐνπιήο θαη ππνπξγφο. * Ο Αζμκφζζμξ Ρχιαξ (1906-81) απφ ηελ Ώζήλαο, ήηαλ ζπγγξαθέαο θαη δεκνζηνγξάθνο. Έξγα ηνπ Σνεζξ ηυζιμζ, Γαιπεθάηζ, Γαηοκεζκή ζενεκάδα. Ο πενίπθμοξ θαη άιια. Ρσκαλνχ Μεισδνχ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Ρςιακυξ μ Μεθςδυξ (5νο-6νο αη.) ήηαλ Ββξαίνο απφ ηε ΢πξία, πνπ αζπάζηεθε ηνλ ρξηζηηαληζκφ. Βίλαη απφ ηνπο θνξπθαίνπο πκλνγξάθνπο θαη δίθαηα έρεη νλνκαζηεί Πίκδανμξ ηδξ Υνζζηζακζηήξ Πμίδζδξ. ΢πλέζεζε πάλσ απφ 1000 ηξνπάξηα, χκλνπο θαη θνληάθηα, απφ ηα νπνία δηαζψδνληαη πεξίπνπ ηα εθαηφ. Δ πνίεζή ηνπ δηαθξίλεηαη γηα ηελ πςειή πνηφηεηα θαη ηελ θαληαζία ηεο. Ζ παξζέλνο ζήκεξνλ ηνλ ππεξνχζηνλ ηίθηεη, θαη ε γε ην ζπήιαηνλ ησ απξνζίησ πξνζάγεη άγγεινη κεηά πνηκέλσλ δνμνινγνχζη, κάγνη δε κεηά αζηέξνο νδνηπνξνχζη δη’ εκάο γαξ εγελλήζε παηδίνλ λένλ, Ο πξν αηψλσλ Θεφο. Ρσκαλφο ν Μεισδφο : Δ πανεέκμξ ζήιενμκ Οη δίδπκνη Ρψκνο θαη Ρσκχινο αλαηξάθεθαλ απφ κηα ιχθαηλα

Ρψκεο (πιαηεία) Γεξνθνκείν : Δ Ρχιδ είλαη ε κεγαιχηεξε πφιε θαη πξσηεχνπζα ηεο Εηαιίαο. Βίλαη πφιε κε ζπνπδαία ηζηνξία θαη ζχκθσλα κε ηε κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Ρσκχιν, δίδπκν αδειθφ ηνπ Ρψκνπ. Άιινο κχζνο ζέιεη ηδξπηή ηεο πφιεο ηνλ ήξσα ηεο Σξνίαο Ώηλεία, ν νπνίνο θαηέθπγε εθεί, κεηά ηελ άισζε ηεο πφιεο ηνπ απφ ηνπο Έιιελεο. Δ Ρψκε ήηαλ ε πξσηεχνπζα ηεο Ρσκατθήο απηνθξαηνξίαο, ηεο κεγαιχηεξεο ηεο αξραηφηεηαο θαη κηαο απφ ηηο κεγαιχηεξεο ηεο ηζηνξίαο. Βπίζεο είλαη ε έδξα ηνπ ΐαηηθαλνχ φπνπ εδξεχεη ν Πάπαο, πλεπκαηηθφο αξρεγφο ηεο Καζνιηθήο Βθθιεζίαο. Ρσο (Πξν) Άλσ Παηήζηα : Ο Λμοδμαίημξ Ρςξ ή Ρμξ (Ludwig Ross, 1806-59), ήηαλ Γεξκαλφο θηιέιιελαο, αξραηνιφγνο θαη πξψηνο θαζεγεηήο ηεο Ώξραηνινγίαο ζην παιηφ παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο (ην ζπίηη ηνπ Κιεάλζε ζηελ Πιάθα). Ώζρνιήζεθε κε ηελ ζπληήξεζε ηεο Ώθξφπνιεο θαη ζπλεηέιεζε ζηελ αλαζηήισζε ηνπ λανχ ηεο Νίθεο.

414

΢αβαγελψλ (Εζη) Λακπξηλή : Σα ΢ααάβδκα ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Καππαδνθίαο. ΢άββα Κ. (Βπη) Άγηνο Λνπθάο : Ο Κςκζηακηίκμξ ΢άαααξ (1861-1929) απφ ηε Υαιθίδα, ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο ηεο κηθξνβηνινγίαο ζην παλεπηζηήκην θαη αθαδεκατθφο. Βίλαη απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ Ννζνθνκείνπ Λνηκσδψλ Νφζσλ. ΢αββίδνπ (Και) Κάησ Παηήζηα : Ο ΢οιεχκ ΢αααίδδξ (1859-1927) απφ ηε Μηθξά Ώζία, ήηαλ δσγξάθνο, έλαο απφ ηνπο εθπξνζψπνπο ηεο ΢πμθήξ ημο Μμκάπμο. ΢άζα (Βπη) Άγηνο Λνπθάο : Ο Κςκζηακηίκμξ ΢άεαξ (1842-1914) απφ ην Γαιαμίδη, ήηαλ ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο θαη κειεηεηήο ηεο κεζαησληθήο ειιεληθήο ηζηνξίαο. ΢πγθαηαιέγεηαη κεηαμχ ησλ πξσηνπφξσλ ησλ βπδαληηλψλ ζπνπδψλ ζηελ Βιιάδα. ΢αθειιαξίδε (Και) Πι. Ώκεξηθήο : Ο κνπζηθνζπλζέηεο Θευθναζημξ ΢αηεθθανίδδξ (1882-1950) απφ ηελ Ώζήλα, ζεσξείηαη ν παηέναξ ηδξ εθθδκζηήξ μπενέηαξ. Σα έξγα πνπ ζπλέζεζε είλαη πέληε φπεξεο θαη πάλσ απφ 80 νπεξέηεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν δεκνθηιέζηαηνο Βαθηζζηζηυξ θαη ηα Πζη-κζη, Θέθς κα δς ημκ πάπα, Τπκμαάηδξ, Ο ηφνζμξ δήιανπμξ, Μανία δ Πεκηαβζχηζζζα, Μπέιπα, Κμνίηζζα ηδξ πακηνεζάξ θ.ά. ΢αθθά Κ (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Καθήξ ΢αηηάξ (1931-58) απφ ηελ Ώκκφρσζην ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ. ΢θνηψζεθε ζε ελέδξα ησλ Άγγισλ ην 1958. ΢αιακηλίαο (Εζη) Ρνπθ : ΢αθαιζκία είλαη ην φλνκα κηαο απφ ηηο ηεξέο ηξηήξεηο ηεο αξραίαο Ώζήλαο. Ήηαλ ηαρχηαην ζθάθνο θαη ην ρξεζηκνπνηνχζαλ γηα εηδηθέο απνζηνιέο φπσο γηα ηελ εηήζηα κεηαθνξά ησλ Θεςνζχκ ζηε Αήιν θαη αιινχ. ΢αιακίλνο (Εζη-Γεσ) Μεηαμνπξγείν : Δ ΢αθαιίκα είλαη λεζί ηνπ ΢αξσληθνχ. Καηά ηε κπζνινγία ε ΢αθαιίκα ήηαλ θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώζσπνχ. Έδσζε ην φλνκά ηεο ζην νκψλπκν λεζί. Σελ αγάπεζε ν Πνζεηδψλαο θαη θαξπφο ηνπ έξσηά ηνπο ήηαλ ν Κπρξέαο ν νπνίνο βαζίιεπζε ζην λεζί. Δ ΢αιακίλα πήξε κέξνο ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν κε ζηξαηφ θαη ζηφιν επηθεθαιήο ησλ νπνίσλ ήηαλ ν Ώίαο ν Σειακψληνο. Δ Ναπκαρία ηεο ΢αιακίλαο

Δ ΢αιακίλα είλαη γλσζηή απφ ηελ νκψλπκε λαπκαρία πνπ έγηλε ην 480 π.Υ. ζην ζηελφ κεηαμχ ηνπ λεζηνχ θαη ηεο Ώηηηθήο. Ώληίπαινη ήηαλ ν πεξζηθφο ζηφινο ππφ ηνλ βαζηιηά Ξέξμε θαη ν ελσκέλνο ειιεληθφο ζηφινο ππφ ηνλ ΢παξηηάηε λαχαξρν Βπξπβηάδε θαη ηνλ Ώζελαίν Θεκηζηνθιή. Οη Έιιελεο θαηαλαπκάρεζαλ ηνπο Πέξζεο θαη απηή ε λίθε ήηαλ – καδί κε ηε κάρε ησλ Πιαηαηψλ πνπ αθνινχζεζε – ην ηέινο ησλ πξνζπαζεηψλ ησλ Πεξζψλ λα θαηαιάβνπλ ηελ Βιιάδα. ΢αιηέιε (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Νζηυθαμξ ΢αθηέθδξ ή ΢αθηεθήξ (1810-49) απφ ην Ώτβαιί ηεο Μηθξάο Ώζίαο ήηαλ γηαηξφο θαη πνηεηήο. Πέζαλε ζε ειηθία κφιηο 39 εηψλ. ΢αιψλσλ (Γεσ) Γνπδί : Σα ΢άθςκα ήηαλ ε κεζαησληθή νλνκαζία ηεο Άκθηζζαο. ΢αιψλσλ ΔζαΎα (Βπα) Γθχδε : βιέπε ΔζαΎα ΢αθχκςκ ΢ακάξα ΢π. (Και) Κάησ Παηήζηα : Ο ΢πονίδςκ-Φζθίζημξ ΢αιάναξ (1863-1917) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο Έιιελεο κνπζηθνζπλζέηεο θαη δεκηνπξγνχο φπεξαο. Οη πεξηζζφηεξεο φπεξέο ηνπ γξάθηεθαλ θαη παξνπζηάζηεθαλ ζηελ Εηαιία. Βίλαη επίζεο ν ζπλζέηεο ηνπ Οιπκπηαθνχ Όκλνπ πνπ γξάθηεθε πάλσ ζε ζηίρνπο ηνπ Παιακά. Έγξαςε θαη νπεξέηεο θαη αξθεηά αθφκα κνπζηθά έξγα

415

΢ακάξα Υ. (Ώγσ) Κπςέιε : Ο Υνίζημξ ΢αιάναξ (1825-58) απφ ηελ Ώκκφρσζην. Ήηαλ κέινο ηεο ΒΟΚΏ. ΢θνηψζεθε ζε κάρε κε ηνπο Άγγινπο ην ΢επηέκβξην ηνπ 1958. ΢ακαξίλαο (Γεσ) ΢επφιηα : Δ ΢αιανίκα είλαη ρσξηφ ησλ Γξεβελψλ, ρηηζκέλν ζε πςφκεηξν 1500 κέηξσλ ζηνλ ΢κφιηθα ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ. ΢άκεο (Γεσ) Λακπξηλή : Δ ΢άιδ είλαη θσκφπνιε ηεο Κεθαιιελίαο ΢ακνζξάθεο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ ΢αιμενάηδ είλαη λεζί ηνπ ΐ. Ώηγαίνπ ζε απφζηαζε 23 κηιίσλ απφ ηελ Ώιεμαλδξνχπνιε. Καηνηθήζεθε αξρηθά απφ ηνπο Πειαζγνχο θαη αξγφηεξα απφ ηνπο Θξάθεο. Σειεπηαίνη άπνηθνη ήηαλ νη ΢άκηνη. Δ ΢ακνζξάθε ήηαλ γλσζηή ζηελ αξραηφηεηα γηα ηα Μπζηήξηα ησλ Καβείξσλ πνπ ηεινχληαλ εθεί. Βπίζεο είλαη γλσζηή απφ ηνλ πεξίθεκν άγαικα ηεο Νίθεο πνπ ζήκεξα βξίζθεηαη ζην Λνχβξν. ΢άκνπ (Γεσ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ ΢άιμξ είλαη λεζί ηνπ Ώηγαίνπ, πνιχ θνληά ζηηο αζηαηηθέο αθηέο. Μαδί κε ηελ Εθαξία απνηεινχλ ην λνκφ ΢άκνπ. Οη πξψηνη θάηνηθνί ηεο ήηαλ Πειαζγνί θαη Κάξεο, αξγφηεξα νη Λέιεγεο θαη νη Ίσλεο. Σν λεζί είλαη πεξήθαλν γηαηί αξθεηά απφ ηα ηέθλα ηνπ αλαδείρζεθαλ ζε ζπνπδαίεο ηζηνξηθέο πξνζσπηθφηεηεο φπσο ν Ππζαγφξαο, ν Πνιπθξάηεο, ν Μέιηζζνο ν Βπίθνπξνο, ν Ώξίζηαξρνο θαη πνιινί άιινη. ΢ακνπήι (πιαηεία) (΢ηξ) Κππξηάδνπ : Ο Γεχνβζμξ ΢αιμοήθ ήηαλ δηνηθεηήο ηνπ ΢πληάγκαηνο Υσξνθπιαθήο Μαθξπγηάλλε θαη δηαθξίζεθε ζηα Αεθεκβξηαλά ηνπ 1944. ΢ακνπήι Καινγήξνπ Κνπκνπλδνχξνπ : βιέπε Καθμβήνμο ΢αιμοήθ ΢ακνπήι Υάνπ (Βπα) ΢επφιηα : βιέπε Υάμο ΢αιμοήθ ΢ακςνχληνο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ ΢αιρμφξ ή ΢αιρμφκηα (ηνπξθηθά Samsun) είλαη ε γλσζηή αξραία ειιεληθή απνηθία ησλ παξαιίσλ ηνπ Βπμείλνπ Ώιζζυξ. Τπήξμε πξσηεχνπζα ηνπ βαζηιηά ηνπ Πφληνπ Μηζξηδάηε ΢η΄ θαη ζεκαληηθφ εκπνξηθφ ιηκάλη. ΢ηηο αξρέο ηνπ 20νχ αηψλα θαηνηθνχζαλ εθεί πάλσ απφ 1000 ειιεληθέο νηθνγέλεηεο. Ο ΢αληαξφδα

΢αληαξφδα (Βπα) Οκφλνηα : Ο Εηαιφο θηιέιιελαο ΢ακηυνε κηζ ΢ακηανυγα (Santorre di Santarosa, 1783-1825), ήηαλ έλαο απφ ηνπο αξρεγνχο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ Πεδεκνληίνπ θαη είρε θαηαδηθαζηεί ζε ζάλαην απφ ηνπο Ώπζηξηαθνχο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη ην 1825 ζθνηψζεθε ζηε ΢θαθηεξία πνιεκψληαο ηνλ Εκπξαήκ. ΢αληνβίηζεο (Γεσ) Κπςέιε : ΢ακημαίηζα είλαη ε ζιάβηθε νλνκαζία ηνπ ρσξηνχ Μάξκαξα ηνπ λνκνχ Εσαλλίλσλ. Βθεί έγηλε ην 1912 κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ. ΢άνπκπεξη (Πξν) Κππξηάδνπ : Ο Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο Βδμοάνδμξ ΢άμοιπενη (Eduard Schaubert, 1804-60) ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1828 θαη εξγάζηεθε σο θαζεγεηήο ηεο αξρηηεθηνληθήο. Ώξγφηεξα ζπλεξγάζηεθε κε ηνλ ΢ηακάηε Κιεάλζε γηα ηελ εθπφλεζε ηνπ ξπκνηνκηθνχ ζρεδίνπ ηεο πφιεο ηεο Ώζήλαο. Σν θηίξην πνπ έδεζαλ νη δπν αξρηηέθηνλεο ρξεζηκνπνηήζεθε αξγφηεξα γηα λα ζηεγαζηεί ην πξψην ειιεληθφ παλεπηζηήκην, ζηελ Πιάθα. Πνιιά θηίξηα ηεο Ώζήλαο νθείινληαη ζε ζρέδηά ηνπ. ΢απθνχο (Ώξρ) Οκφλνηα : Δ ΢απθχ δ Λεζαία (πεξ. 630-580 π.Υ.) γελλήζεθε ζηελ Βξεζφ. Μαδί κε ηνλ Ώιθαίν ήηαλ νη δπν ζπνπδαηφηεξνη Λέζβηνη πνηεηέο. Ώπνθαιείηαη θονζηή πνηήηξηα, γηαηί εθείλν ηνλ θαηξφ ε απαγγειία πνηεκάησλ ζπλνδεπφηαλ απφ ηνπο ήρνπο ιχξαο. Δ ΢απθψ ζπλέζεηε ε ίδηα ηελ κνπζηθή πνπ ζπλφδεπε ηελ πνίεζή ηεο θαη βειηίσζε θαη έδσζε δηθφ ηεο ξπζκφ ζην ιπξηθφ κέηξν, πνπ νλνκάδεηαη απφ ηφηε ζαπθζηυ ιέηνμ. Δ εξσηηθή θαη ιπξηθή πνίεζή ηεο, νδήγεζε ζε έλα αηζζεηηθφ θίλεκα πνπ μέθπγε απφ ηα ζπλεζηζκέλα ζέκαηα ησλ ζεψλ θαη ησλ εξψσλ θαη αζρνιήζεθε κε ηηο αλζξψπηλεο εκπεηξίεο θαη αηζζήκαηα, κηιψληαο γη’ απηά ζε πξψην πξφζσπν. Δ ΢απθψ ηξαγνχδεζε ηελ

416

αγάπε, ηελ επηζπκία θαη ηελ αληαπφθξηζε. ΢πρλά ην αληηθείκελν ηεο ηξπθεξφηεηάο ηεο ήηαλ ε γπλαίθα, ίζσο θάπνηα καζήηξηά ηεο. Ο έξσηαο απνηειεί ην θπξίαξρν ζέκα ζηελ πνίεζή ηεο. Ώπηά έδσζαλ αθνξκή γηα δηάθνξα ημοηζμιπμθζά, φπσο φηη είρε εξσηηθφ δεζκφ κε ηνλ λεφηεξφ ηεο Ώιθαίν ή φηη είρε νκνθπινθηιηθέο ηάζεηο. Μάιηζηα ν έξσηαο κεηαμχ γπλαηθψλ νλνκάζηεθε θεζαζαηυξ, θαη πήξε απηφ ην φλνκα απφ ηελ παηξίδα ηεο ΢απθψο. Ώπηέο νη ηάζεηο, αλ ππήξραλ, δελ θαηαδηθάζηεθαλ απφ ηνπο αλζξψπνπο ηεο επνρήο, αιιά δπζθεκίζηεθαλ άγξηα απφ ηνπο κεηαγελέζηεξνπο ηζηνξηθνχο. Οη ζχγρξνλνί ηεο ηελ ηίκεζαλ θαη έθνςαλ λνκίζκαηα κε ηελ πξνηνκή ηεο, ζηελ Ώζήλα δε ζηήζεθε άγαικά ηεο. ΋ηαλ αλαθέξνληαλ ζηνλ πμζδηή ελλννχζαλ ηνλ ΋κεξν, ελψ πμζήηνζα ελλννχζαλ ηελ ΢απθψ. Ο Πιάησλ ηελ αλαθήξπμε δεηάηδ ιμφζα, ν Ώλαθξέσλ ηελ απνθάιεζε δδοιεθή θαη ν ΢φισλ, πνηεηήο ν ίδηνο, ελζνπζηάζηεθε φηαλ άθνπζε έλα πνίεκά ηεο. Ώπφ ην έξγν ηεο έρνπλ δηαζσζεί κφλν δπν πιήξε έξγα (ν Όικμξ ζηδκ Ώθνμδίηδ θαη κηα Χδή ζε κηα σξαία θνπέια) θαη απνζπάζκαηα απφ άιια πνηήκαηά ηεο γξακκέλα ζηελ αηνιηθή δηάιεθην. Δ ΢απθψ ε Λεζβία

Οη Ώιεμαλδξηλνί ιφγηνη είραλ θαηαηάμεη ηελ πνίεζή ηεο ζε 9 βηβιία, αιιά κεηά ηελ ππξπφιεζε ησλ βηβιηνζεθψλ απφ ηνπο ρξηζηηαλνχο ηνλ 4νπ αη. ην έξγν απηφ ράζεθε. Πάλησο, παξά ην κηθξφ κέγεζνο ηνπ γλσζηνχ έξγνπ ηεο, ε ΢απθψ θαηαηάζζεηαη κεηαμχ ησλ κεγάισλ πνηεηψλ, ην έξγν ηεο δηδάζθεηαη ζε πνιιά παλεπηζηήκηα ηνπ θφζκνπ θαη δελ ππάξρεη αμηφινγε πνηεηηθή αλζνινγία πνπ λα κελ πεξηέρεη ηελ πνίεζή ηεο. Γέδπθε κέλ ά ζειάλα θαί Πιεηάδεο Έδσζε ηο θεγγάρη θη ε Πούιηα Μέζαη δέ λχθηεο, παξά δ’ έξρεη’ ψξα, Μεζάλστηα θη ε ώρα περλά εγψ δέ κφλα θαζεχδσ. θη εγώ κόλε θοηκάκαη. ΢απθψ : απφζπαζκα ιπξηθνχ ηεο πνηήκαηνο

΢αξαθηψηε Γ. (;) Γθχδε : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηνλ Γ. ΢αναηζχηδ ΢αξαληαπήρνπ (Βζλ) Λπθαβεηηφο : * ΢ανακηάπδπμξ είλαη φλνκα παιηάο αζελατθήο

αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο κέιε ηεο νπνίαο αλαθέξνληαη απφ ηνλ 8ν σο ην 18ν αηψλα. * ΢ανακηάπδπμξ επίζεο είλαη ην φλνκα κπζηθνχ ιατθνχ ήξσα (φπσο ν Αηγελήο Ώθξίηαο), γηα ηνλ νπνίν έρνπλ γξαθηεί αξθεηά ηξαγνχδηα θαη ηζηνξίεο. ΢αξαληαπφξνπ (Γεσ-Εζη) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Σν ΢ανακηάπμνμ είλαη ρσξηφ ηεο Βιαζζφλαο ζην λ. Λάξηζαο. ΢ην ζηελφ πνπ ζρεκαηίδεηαη κεηαμχ ησλ βνπλψλ Κακβνχληα θαη Πηέξηα έγηλε ζεκαληηθή κάρε κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ην 1912. ΢αξάληε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο ΐαζίθεζμξ ΢ανάκηδξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο πξνθξίηνπο ηεο Ώζήλαο, πνπ ζπλειήθζεζαλ θαη εθηειέζηεθαλ κε ηελ θήξπμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ 21. ΢άξδεσλ (Εζη) Πι. Ώηηηθήο : Οη ΢άνδεζξ ήηαλ πφιε θαη πξσηεχνπζα ηεο Λπδίαο ηεο Μ. Ώζίαο. ΢εκαληηθνί εγεκφλεο ηεο Λπδίαο ήηαλ ν Γχγεο θαη ν Κξνίζνο. Βπί πεξζηθήο θαηνρήο, ήηαλ έδξα ζαηξαπείαο. Τπεηάγε δηαδνρηθά ζηνπο Μαθεδφλεο, Ρσκαίνπο, θαη Σνχξθνπο. Τπάξρνπλ εξείπηα κλεκείσλ φισλ ζρεδφλ ησλ θαηαθηεηψλ ηεο. ΢αξηπφινπ (Βπη) Μνπζείν : Ο Νζηυθαμξ ΢ανίπμθμξ (1817-87) απφ ηε Λάξλαθα, ππήξμε απφ ηνπο επηθαλέζηεξνπο λνκηθνχο θαη θαζεγεηέο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ Αηθαίνπ. Ήηαλ απφ ηνπο εηζεγεηέο ηνπ ζπληάγκαηνο ηνπ 1864. Έγξαςε αξθεηά λνκηθά βηβιία. ΢αξθνπδίλνπ Μ. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Δ Μήηνμξ ΢ανημοδίκμξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢θνηψζεθε θαηά ηε δεχηεξε πνιηνξθία ηεο Ώθξφπνιεο ην 1826. ΢αξπεδφλνο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : * Ο ΢ανπδδχκ, ήηαλ γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Βπξψπεο θαη αδειθφο ηνπ Μίλσα. Ήξζε ζε ξήμε κε ηνλ Μίλσα, πήγε ζηε Μηθξά Ώζία θαη

417

έγηλε βαζηιηάο ηεο Λπθίαο. Δ ιαηξεία ηνπ εθηεηλφηαλ απφ ηε Θξάθε σο ηελ Ώίγππην φπνπ ηαπηίζηεθε κε ην ζεφ ΢έναπζ. * Ο άιινο κπζηθφο ΢ανπδδχκ ήηαλ θη απηφο γηνο ηνπ Αία θαη ηεο Λανδάκεηαο. Με ηνλ Λχθν θαη Γιαχθν ηέζεθαλ επηθεθαιήο ηνπ ζηξαηνχ ηεο Λπθίαο ζην πιεπξφ ησλ Σξψσλ. Πνιέκεζε γελλαία θαη ε Εθζάδα πεξηγξάθεη ηε κνλνκαρία ηνπ κε ηνλ Πάηξνθιν θαη ηνλ ζαλάζηκν ηξαπκαηηζκφ ηνπ. Πξηλ πεζάλεη παξαθάιεζε ην Γιαχθν λα εκπνδίζεη ηνπο Έιιελεο λα ηνλ ‘ζθπιεχζνπλ’ δειαδή λα ηνπ πάξνπλ ηα φπια ηνπ. Ο Γιαχθνο θάιεζε ηνπο Σξψεο λα δψζνπλ κάρε γχξσ απφ ην ζψκα ηνπ ΢αξπεδφλα θαη αληίζηνηρα ν Πάηξνθινο ηνπο Έιιελεο. Έγηλε ηξνκεξή κάρε, κέρξηο φηνπ ν Αίαο θάιπςε κε ζθνηάδη ηνλ λεθξφ. Έζηεηιε δε ηνπο δπν αδειθνχο, ηνλ Όπλν θαη ηνλ Θάλαην λα πάξνπλ ην ζψκα ηνπ λεθξνχ γηνπ ηνπ, λα ην πιχλνπλ θαη λα ην ζηείινπλ ζηε Λπθία, φπνπ ηάθεθε κε ηηκέο. ΢αξξή (Βπα) Φπξξή : ΋λνκα αγσληζηψλ ηνπ ’21: * Ο Ώκηχκζμξ ΢αννήξ (1769-1832), νπιαξρεγφο απφ ηνπο Λάθθνπο Κπδσλίαο Κξήηεο. * Ο Βιιακμοήθ ΢αννήξ (1765-1835), νπιαξρεγφο απφ ην Μεξακπέιιν Κξήηεο. * Ο Νζηυθαμξ ΢αννήξ (1794-1823) απφ ηελ Ώζήλα, πνιέκεζε θαηά ησλ Σνχξθσλ, αιιά έραζε ηε δσή απφ ηνλ Γθνχξα, ν νπνίνο ηνλ εθηέιεζε. * Ο Υνήζημξ ΢αννήξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζθνηψζεθε ην 1826 ζηελ Κάξπζην. ΢άξσλνο (Μπζ) Άλσ Παηήζηα : Ο ΢άνςκ ήηαλ ν κπζηθφο βαζηιηάο ηεο Σξνηδήλαο, ν νπνίνο έθηηζε ζηελ παξαιία έλα λαφ ηεο ΢ανςκίδμξ Ώνηέιζδμξ. Κάπνηε θαζψο θπλεγνχζε έλα ειάθη γιίζηξεζε θη έπεζε ζηε ζάιαζζα θαη πλίγεθε.. Σν ζψκα εθβξάζηεθε θνληά ζην λαφ θαη ζάθηεθε εθεί. Δ ζάιαζζα ζηελ νπνία πλίγεθε νλνκάζηεθε ΢ανςκζηυξ Κυθπμξ. ΢αηφκεο (;) Ειίζηα : Αελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν γηα ην φλνκα ΢αηυιδ. ΢αησβξηάλδνπ (νδφο & πιαηεία) (Πξν) Οκφλνηα & Υίιηνλ : Ο Φναβηίζημξ-Ρεκέ ΢αηςανζάκδμξ (Francois-Rene de Chateaubriand, 1768-1848), ήηαλ Γάιινο ζπγγξαθέαο θαη πνιηηηθφο. Τπεξέηεζε σο δηπισκάηεο θαη ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ ηεο Γαιιίαο. Ήηαλ ζεξκφο θηιέιιελαο θαη ππνζηήξημε ηελ επαλάζηαζε. Έξγα ηνπ: Οδμζπμνζηυ, Βπίζηερδ ζηδκ Ώηνυπμθδ, Ρεκέ, Σμ πκεφια ημο πνζζηζακζζιμφ θαη άιια. ΢αρίλε (Βπα) Πιαηεία ΐάζε : Ο Γεχνβζμξ ΢απίκδξ ((1789-1864) απφ ηελ Όδξα, ήηαλ θαη ζεκαληηθφο λαχαξρνο ηνπ αγψλα. Πήξε κέξνο ζε πάλσ απφ είθνζη λαπκαρίεο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εληάρζεθε ζην πνιεκηθφ λαπηηθφ θαη δηεηέιεζε ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα. Γηνο ηνπ ήηαλ ν λαχαξρνο Αδιήηνζμξ ΢απίκδξ (1827-88). Ο Γηψξγνο ΢αρηνχξεο

΢αρηνχξε (Βπα) Φπξξή : Ο Γζχνβμξ ΢απημφνδξ (17831841), ήηαλ επίζεο Τδξαίνο αγσληζηήο ηνπ ΄21. Πήξε κέξνο ζε αξθεηέο λαπκαρίεο θαη αξγφηεξα ππεξέηεζε ζην πνιεκηθφ λαπηηθφ θαη δηεηέιεζε δηνηθεηήο ηνπ Ναπζηάζκνπ Πφξνπ. ΢βάηηζεξ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Ώθαένημξ ΢αάζηζεν (Albert Schweitzer, 1875-1965) απφ ηελ Ώιζαηία, ήηαλ θηιφζνθνο, γηαηξφο, θαη ζενιφγνο. Σν 1913 εγθαηαζηάζεθε ζηε Γθακπφλ ηεο Ώθξηθήο φπνπ ίδξπζε λνζνθνκείν θαη αζρνιήζεθε κε ηελ πεξίζαιςε ησλ ηζαγελψλ. Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηε θηινζνθία, ηε κνπζηθή θαη ηε ζενινγία θαη έγξαςε αξθεηά έξγα. Σν 1953 θέξδηζε ην Νφκπει Βηξήλεο γηα ηελ δξάζε ηνπ. ΢βνξψλνπ (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Εςάκκδξ ΢αμνχκμξ (1963-1922) απφ ηε Μχθνλν, ήηαλ λνκηζκαηνιφγνο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη δηεπζπληήο ηνπ Ννκηζκαηηθνχ Μνπζείνπ ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε πάλσ απφ 150 κειέηεο θαη βηβιία. ΢βψινπ Ώι. (Πνι) Κνινθπλζνχ : Ο Ώθέλακδνμξ ΢αχθμξ (1892-1956) απφ ηελ Μαθεδνλία, ήηαλ λνκηθφο, θαζεγεηήο ηνπ ζπληαγκαηηθνχ δηθαίνπ θαη πνιηηηθφο. ΢πνχδαζε 418

λνκηθά θαη δηεηέιεζε καζεηήο ηνπ ζπληαγκαηνιφγνπ ΢αξίπνινπ. Σν 1921 ζηελ Πξνχζα ζπλέηαμε ην ΢χληαγκα ηεο Εσληθήο Πνιηηείαο. Βμνξίζηεθε αξθεηέο θνξέο γηα ηηο πνιηηηθέο ηνπ πεπνηζήζεηο. Σν 1944 έγηλε πξφεδξνο ΠΒΒΏ, δειαδή ηεο θπβέξλεζεο ηνπ βνπλνχ. ΢πκκεηείρε ζηελ θπβέξλεζε ηεο απειεπζέξσζεο ηνπ Γ. Παπαλδξένπ, αιιά παξαηηήζεθε ην Αεθέκβξην ηνπ ’44. Ίδξπζε ην Αεκνθξαηηθφ Κφκκα Βξγαδνκέλνπ Λανχ (ΑΚΒΛ). ΢γνπξνχ Λένληνο (ΐπδ) Νεάπνιε : βιέπε Λέμκημξ ΢βμονμφ ΢εβαιηέ (Βπα) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Ο ΛμοΎ ΢εααθζέ (Louis Chevalier) ήηαλ θηιέιιελαο απφ ηελ Βιβεηία. ΢θνηψζεθε ην 1822 ζηε κάρε ηνπ Πέηα. ΢εβαζηείαο (Γεσ-Εζη) Ειίζηα : Δ ΢εαάζηεζα (ηνπξθηθά Sivas) είλαη νξεηλή πφιε ηεο αλαηνιηθήο Μηθξάο Ώζίαο. Πξηλ ην 1922 δνχζαλ εθεί πεξίπνπ 1500 Έιιελεο θαη 9000 Ώξκέληνη. ΋ινη ππνρξεψζεθαλ λα ηελ εγθαηαιείςνπλ κε ηελ αληαιιαγή ησλ πιεζπζκψλ. ΢εβαζηνπνχινπ (Βζλ) Νέα Φηινζέε : Ο Κςκζηακηίκμξ ΢εααζηυπμοθμξ (18181907) απφ ηε Υίν, ήηαλ έκπνξνο θαη εζληθφο επεξγέηεο. Ίδξπζε ηε ΢εααζημπμφθεζμ Σεπκζηή ΢πμθή ηδξ Ώεήκαξ θαη ρξεκαηνδφηεζε ηνλ Βοαββεθζζιυ θαη άιια ηδξχκαηα. ΢εβαζηνππφιεσο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ ΢εααζημφπμθδ είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο Οπθξαλίαο ζηελ Κξηκαία. Βίλαη ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο ειιεληθήο απνηθίαο Υεξζψλ. ΢ήκεξα, είλαη ν κεγαιχηεξνο λαχζηαζκνο ηνπ ξσζηθνχ πνιεκηθνχ λαπηηθνχ. ΢εβξψλ (Γεσ-Εζη) Άλσ Παηήζηα : Δ ΢έανεξ (γαιιηθά Sevres) είλαη πφιε ηεο Γαιιίαο, γλσζηή γηα ηηο πνξζειάλεο ηεο. Βίλαη φπσο πεξηζζφηεξν γλσζηή απφ ηελ ΢πλζήθε ησλ ΢εβξψλ πνπ ππνγξάθηεθε εθεί ηνλ Ώχγνπζην ηνπ 1910 κεηαμχ ησλ θξαηψλ ηεο Ώληάλη θαη ηεο Σνπξθίαο. Με απηή ηε ζπλζήθε ε Βιιάδα θέξδηζε ηελ Ώ. Θξάθε, ηα λεζηά Ίκβξνο θαη Σέλεδνο θαη αλέιαβε ηελ πνιηηηθή εμνπζία ηεο πεξηνρήο ηεο ΢κχξλεο. Δ ζπλζήθε απηή αλαηξάπεθε κεηά ηελ ήηηα ησλ Βιιήλσλ θαη αληηθαηαζηάζεθε απφ απηή ηεο Λνδάλλεο. ΢εηιελνχ (Μπζ) Ειίζηα : Σν φλνκά ηνπ πξνέξρεηαη απφ ην ξήκα ζείς θαη ηνλ θήκμ (ην παηεηήξη). Ο ΢εζθδκυξ ή ΢εζθζκυξ ήηαλ ζεφο ηνπ κεζπζηνχ, αξρεγφο ησλ ΢εζθδκχκ, γηνο ηνπ Πάλα θαη ηεο Γαίαο ή ηνπ Βξκή θαη κηαο Νχκθεο. Ήηαλ κφληκνο αθφινπζνο ηνπ Αηνλχζνπ θαη αθνινπζνχζε θαζηζκέλνο πάλσ ζε έλα γατδνχξη. Ώπεηθνλίδεηαη σο πξφζραξνο ειηθησκέλνο άληξαο, ηξηρσηφο θαη θαιαθξφο κε πξνηεηακέλε θνηιηά θαη θφθθηλε κχηε. Οη άλζξσπνη ηνλ ρξεζηκνπνηνχζαλ θαη σο κάληε, αθνχ πξψηα ηνλ κεζνχζαλ. Ήηαλ ν γελάξρεο ησλ ΢εηιελψλ θαη ησλ ΢αηχξσλ. Ο Παλαγηψηεο ΢έθεξεο

΢έθεξε (Βπα) Κνισλάθη : Σξεηο αδειθνί απφ ηελ Ώξθαδία, αγσληζηέο ηνπ ΄21, νη νπνίνη άθεζαλ ηελ πεξηνπζία ηνπο γηα ηνλ αγψλα: * Ο Πακαβζχηδξ ΢έηενδξ (1785 –1846) κεηά ην ζάλαην ηνπ ΢θνπθά έγηλε εγεηηθφ ζηέιερνο ηεο Φηιηθήο Βηαηξίαο. Σν αξρείν ηνπ απνηέιεζε ζεκαληηθή πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηελ ηζηνξία ηεο Βηαηξείαο. * Ο Ώεακάζζμξ ΢έηενδξ ήηαλ ν ηέηαξηνο ζηελ ηεξαξρία ηεο Φηιηθήο εηαηξείαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη ζπκκεηείρε ζε αξθεηέο κάρεο. * Ο Γεχνβζμξ ΢έηενδξ ήηαλ ν πξψηνο απφ ηνπο αδειθνχο πνπ κπήζεθε ζηελ Φηιηθή Βηαηξία. Πνιέκεζε ζε αξθεηέο κάρεο. ΢θνηψζεθε ηελ πνιηνξθία ηνπ Ναππιίνπ ην 1822. ΢έθνπ κνλήο (Θξε-Εζη) Παγθξάηη : βιέπε Μμκήξ ΢έημο ΢εθνχλδνπ (Ώξρ) Πξνκπνλά : Ο ΢εημφκδμξ (2νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε λενππζαγφξεηνο θηιφζνθνο. ΢ειεπθείαο (Εζη) Πι. Ώηηηθήο : ΋λνκα πνιιψλ πφιεσλ ηεο Ώζίαο θαη Μεζνπνηακίαο ηηο νπνίεο ίδξπζε ν ΢έιεπθνο Ώ΄ ν Νηθάησξ θαη νη δηάδνρνί ηνπ: Δ ΢εθεφηεζα δ ΢μοζζακή (ζην Εξάλ), ε ΢εθεφηεζα ηεο Πακθπιίαο, ε ΢εθεφηεζα δ Πζενία (επίλεην ηεο Ώληηφρεηαο), ε ΢εθεφηεζα δ Σναπεία ηεο Κηιηθίαο, ε ΢εθεφηεζα επί Γεφβιαημξ (ζηνλ πνηακφ Βπθξάηε), ε 419

΢εθεφηεζα δ ΢αιμοδθζάξ (ζηελ Παιαηζηίλε) θαη ε ΢εθεφηεζα επί ημο Σίβνδ, ε πξψηε πξσηεχνπζα ησλ ΢ειεπθηδψλ. Καηαζηξάθεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο ηνλ 2ν κ.Υ. αηψλα. ΢ειεχθνπ (Ώξρ) Άγ. Παληειεήκνλαο : ΋λνκα βαζηιέσλ ηνπ βαζηιείνπ ησλ ΢ειεπθηδψλ: * Ο ΢έθεοημξ Ώ΄ μ Νζηάηςν (353-281) ήηαλ ζηξαηεγφο ηεο Μ. Ώιεμάλδξνπ, ίδξπζε ηε βαζίιεην ηνπ ζηελ Μεζνπνηακία θαη βαζίιεπζε θαη επί ηεο ειιεληζηηθήο Θξάθεο. * Ο ΢έθεοημξ ΐ΄ μ Καθθίκζημξ (βαζ. 246-226 π.Υ.) * Ο ΢έθεοημξ Γ΄ μ Κεναοκυξ (βαζ. 226-223 π.Υ.), γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, δνινθνλήζεθε απφ κέιε ηεο απιήο ηνπ. * Ο ΢έθεοημξ Α΄ μ Φζθμπάηςν (βαζ. 188-175 π.Υ.), άζεκνο βαζηιηάο. ΢ειηλνχληνο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ ΢εθζκμφκηα (΢εθζκμφξ) ήηαλ ζεκαληηθή ειιεληθή απνηθία ηεο ΢ηθειίαο. Έθηαζε ζηελ αθκή ηεο θαηά ηνπο 6ν θαη 5ν π.Υ. αηψλα, αιιά θαηαζηξάθεθε δπν θνξέο απφ ηνπο Καξρεδφληνπο θαη εμαθαλίζηεθε απφ ηελ ηζηνξία. ΢ειιαζίαο (Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ ΢εθθαζία είλαη ρσξηφ ηεο Λαθσλίαο. Σν 222 π.Υ. ζηε ΢ειιαζία έγηλε κάρε κεηαμχ ησλ ΢παξηηαηψλ ππφ ηνλ Κιενκέλε Γ’ θαη ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο. Οη ΢παξηηάηεο εηηήζεθαλ θαη εληάρζεθαλ ζηελ ΢πκπνιηηεία. ΢έιιευ (Πξν) Πιάθα : Ο Πένζο ΢έθθετ (Percy Shelley, 1792-1822) θαη ν ΐχξσλ εθπξνζσπνχλ ηελ βξεηαληθή ξνκαληηθή πνίεζε. Ο ΢έιιευ ήηαλ θίινο ηνπ ΐχξσλα, ζεξκφο θηιέιιελαο θαη ππνζηεξηρηήο ηεο ηξιαλδηθήο αλεμαξηεζίαο. Σν πξψην πνίεκά ηνπ ΐαζίθζζζα Μπαιπ, απνηειείηαη απφ 2.014 ζηίρνπο θαη επηθξίλεη ηελ αλζξψπηλε δηαθζνξά απφ ηελ πνιηηηθή, ηε ζξεζθεία θαη ηε ζπκβαηηθή εζηθή. Γηα ην έξγν ηνπ απηφ ζεσξήζεθε άζενο, επαλαζηάηεο θαη αλήζηθνο. Πέζαλε πνιχ λένο (πλίγεθε ζε βαξθάδα ζηελ Εηαιία), αιιά έγξαςε πάξα πνιιά έξγα, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ην Ώθάζημν ή ημ πκεφια ηδξ ιμκαλζάξ, Πνμιδεέαξ Λουιεκμξ (ζεσξείηαη απφ ηα θνξπθαία ηεο αγγιηθήο ινγνηερλίαο), Βθθάξ (εκπλεπζκέλν απφ ηελ Βπαλάζηαζε), ΏδςκαΎξ θαη άιια. Δ γπλαίθα ηνπ ε ζπγγξαθέαο Μαίξε ΢έιιευ, είλαη γλσζηή απφ ην κπζηζηφξεκά ηεο Φνακηεζηάζκ. Ο πνηεηήο Πέξζπ ΢έιιευ

Μηα Αξγψ αςειή ην θχκα ζθίδεη, - κε άζινπο θαηλνχξγηνπο θνξησκέλε Οξθέαο θαηλνχξγηνο θηζαξίδεη, - θαη, φινο αγάπε θιαίεη, πεζαίλεη Νένο Οδπζζέαο μαλαθήλεη ηελ Καιπςψ ζην εξκφλεζφ ηεο γηα ηεο παηξίδαο ηελ εηξήλε. Πέξζπ ΢έιιευ : Βθθάξ (κεηάθξ. Ώ. Μ. ΢ηξαηεγφπνπινο)

΢έιηζνπ κνλήο (Θξε-Εζη) Άλσ Παηήζηα : βιέπε Μμκήξ ΢έθηζμο ΢εκέιεο (Μπζ) Ειίζηα : Δ ΢ειέθδ ή Θοχκδ ήηαλ θφξε ηνπ Κάδκνπ θαη ηεο Ώξκνλίαο. Ο Αίαο ηελ εξσηεχηεθε θαη απηή έκεηλε έγθπνο ζηνλ Αηφλπζν. Δ Ήξα φηαλ έκαζε ηνλ παξάλνκν δεζκφ ηνπ ζπδχγνπ ηεο, κεηακνξθψζεθε ζε παξακάλα θαη πξφηεηλε ζηε ΢εκέιε λα δεηήζεη απφ ην Αία λα εκθαληζηεί εκπξφο ηεο κε ηε ζετθή ηνπ κνξθή. Ώπηφο απεξίζθεπηα εκθαλίζηεθε κε εθηπθισηηθφ θσο, κε ηα αζηξαπφβξνληα θαη ηνπο θεξαπλνχο ηνπ θαη ε ΢εκέιε έκεηλε ζηνλ ηφπν!. Ο Αίαο πήξε απφ ηελ θνηιηά ηεο ΢εκέιεο ην έκβξπν ηνπ Αηνλχζνπ θαη ην έξαςε ζηνλ κεξφ ηνπ, ψζπνπ λα γελλεζεί. ΢εκηηέινπ (Βπη) Ειίζηα : Ο Αδιήηνζμξ ΢ειζηέθμξ (1830-98) απφ ηελ Πάηξα ήηαλ θαζεγεηήο ηεο ειιεληθήο θηινινγίαο ζην παλεπηζηήκην. Έγξαςε πνιιά έξγα κεηαμχ ησλ νπνίσλ Πζκδάνμο ΢πυθζα, Αζμνεςηζηά εζξ Βονζπίδδ, Μεηνζηή θ.ά. ΢επνιίσλ (Γεσ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Σα ΢επυθζα είλαη ζπλνηθία ηεο Ώζήλαο. ΢εξάθε (Βζλ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Ο Ώθηζαζάδδξ ΢ενάθδξ απφ ηελ Ώζήλα, απέθηεζε πεξηνπζία ζηελ Ώκεξηθή, ηελ νπνία θιεξνδφηεζε ζην δήκν ηεο Ώζήλαο.

420

΢εξβίσλ (Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : Σα ΢έναζα είλαη πφιε ηνπ λνκνχ Κνδάλεο. Δ πφιε ηδξχζεθε απφ ηνλ απηνθξάηνξα ηνπ ΐπδαληίνπ Δξάθιεην. ΢εξγίνπ Παηξηάξρνπ (Θξε) Λπθαβεηηφο : βιέπε Παηνζάνπμο ΢ενβίμο ΢εξελνχ (Ώξρ) ΢επφιηα : Ο ΢ενδκυξ μ Ώκηζκμεφξ (3νο-4νο κ.Υ. αη.), ήηαλ καζεκαηηθφο ηεο αξραίαο Ώηγχπηνπ. Έξγα ηνπ Πενί ηοθίκδνμο ημιήξ θαη Πενί ηχκμο ημιήξ. ΢εξίθνπ (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ ΢ένζθμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ. ΢ηελ αξραηφηεηα θαηνηθήζεθε απφ Ώηνιείο θαη Ίσλεο. Ώπφ ηνλ 13ν σο ηνλ 16ν αηψλα ην λεζί ήηαλ ζηε δηθαηνδνζία θξάγθσλ επγελψλ, αξγφηεξα πέξαζε ππφ νζσκαληθή θαηνρή. ΢εξξψλ (Γεσ) Πξνθ. Ααληήι : Οη ΢έννεξ είλαη πφιε ηεο Μαθεδνλίαο, πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Δ πφιε ήηαλ γλσζηή απφ ηνλ 5ν π.Υ. αηψλα κε ην φλνκα ΢ίξηο ε Παηνληθή. Σνλ 13ν αηψλα θαηειήθζε απφ ηνπο Φξάγθνπο θαη ζηε ζπλέρεηα πέξαζε ππφ ηελ θαηνρή ησλ ΐνπιγάξσλ, ησλ ΐπδαληηλψλ θαη ησλ Σνχξθσλ. Ώπειεπζεξψζεθε ην 1913. ΢έρνπ Α. (Βζλ) Κπλνζάξγνπο : Δ Αέζπς ΢έπμο ( - 1803) ήηαλ ΢νπιηψηηζζα.. ΋ηαλ εμνληψζεθαλ νη ΢νπιηψηεο απφ ηνπο άληξεο ηνπ Ώιή Παζά, ε Αέζπσ κε ηα γπλαηθφπαηδα θιείζηεθε ζηνλ πχξγν ηεο θαη ακχλζεθε φζν κπνξνχζε. ΋ηαλ θαηάιαβε φηη ν αγψλαο ήηαλ κάηαηνο, ηηλάρηεθε ζηνλ αέξα καδί κε ηηο θφξεο, ηηο λχθεο θαη ηα εγγφληα ηεο. ΢έρνπ Ε. (΢ηξ-Πνι) Νέα Φηινζέε : Ο Εςάκκδξ ΢έπμξ (1828-1901) απφ ηελ Κέξθπξα ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Μεραληθνχ θαη θαζεγεηήο ζην Πνιπηερλείν ηεο Ώζήλαο. Παξάιιεια αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη δηεηέιεζε βνπιεπηήο. ΢ειπβξίαο (Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : Δ ΢δθοανία (ηνπξθηθά Silibri) είλαη πφιε ηεο αλαηνιηθήο Θξάθεο, θνληά ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ηεο νπνίαο ππήξμε πξνπχξγην. ΢εκαληήξα (Βπη) Κάησ Παηήζηα : * Ο Κςκζηακηίκμξ ΢διακηήναξ (1841-1927) ήηαλ δηαπξεπήο λνκηθφο θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ. *Ο Εςάκκδξ ΢διακηήναξ (1876-1916) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θη απηφο λνκηθφο θαη θαζεγεηήο ηεο πνιηηηθήο δηθνλνκίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Δ Δξψ βξίζθεη ηνλ Λέαλδξν λεθξφ

΢εζηνχ (Εζη) Πι. Ώηηηθήο: Δ ΢δζηυξ ήηαλ ειιεληθή απνηθία (ησλ Ώηνιέσλ ηεο Λέζβνπ) ηεο ρεξζνλήζνπ ηεο Καιιίπνιεο, ζην ζηελφηεξν ζεκείν ηνπ Βιιεζπφληνπ. ΢ηελ απέλαληη (αζηαηηθή πιεπξά) βξίζθεηαη ε Άβπδνο. Οη δπν πφιεηο είλαη γλσζηέο απφ ηνλ εξσηηθφ κχζν ηεο Δξψο θαη ηνπ Λέαλδξνπ (βιέπε ηελ πινθή ηνπ κχζνπ απηνχ ζηα ιήκκαηα ησλ νδψλ Δνμφξ θαη Λεάκδνμο). ΢εηείαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ΢δηεία είλαη θσκφπνιε ηεο Κξήηεο θαη πξσηεχνπζα ηεο νκψλπκεο επαξρίαο. Καηά ηε βπδαληηλή πεξίνδν ήηαλ ζεκαληηθφ εκπνξηθφ ιηκάλη. Ώξγφηεξα πέξαζε ππφ ηελ θαηνρή ησλ Βλεηψλ νη νπνίνη έρηηζαλ έλα θξνχξην πνπ ζψδεηαη σο ζήκεξα. ΢ήθαθα (Βπα) Άγ. Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : ΢ήθαηαξ είλαη ην παξαηζνχθιη ηνπ θηιηθνχ θαη αγσληζηή ηνπ ’21 ΢ήθδ Κςκζηακημοδάηδ (1770-1823) απφ ην Μειηδφλη ηεο Κξήηεο. Ήηαλ νπιαξρεγφο θαη ζπκκεηείρε ζε αξθεηέο κάρεο θαηά ησλ Σνχξθσλ. ΋κσο έραζε ηε δσή ηνπ απφ πλεπκνλία ην 1823. Ο ΢ήθαηαξ Ώκηχκζμξ, αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ νπιαξρεγφο ηνπ Ώπνθνξψλνπ θαη έιαβε κέξνο ζε φιεο ηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο ΢ηάινπ Μηρ. (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Μζπαήθ ΢ζάθμξ (1933-58) ήηαλ αγσληζηήο ηεο θππξηαθήο αληίζηαζεο. ΢θνηψζεθε απφ ηνπο Άγγινπο ζε ελέδξα. ΢ηαηίζηεο (Γεσ) Κνισλφο : Δ ΢ζάηζζηα είλαη θσκφπνιε ηνπ λνκνχ Κνδάλεο, ρηηζκέλε ζε πςφκεηξν πεξίπνπ 900 κ., γλσζηή γηα ηα γνπλαξηθά θαη ηα παξαδνζηαθά ζπίηηα ηεο.

421

΢ηβφξσλ (Εζη) Λακπξηλή: Σα ΢ίαμνα ήηαλ αξραία πφιε ηεο Καππαδνθίαο ζηε Μ. Ώζία. ΢ηγαλένπ (Εζη) Λακπξηλή : ΢ζβάκεμκ είλαη ε αξραία νλνκαζία φξκνπ ζηα αλαηνιηθά παξάιηα ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ. Βθεί βξίζθεηαη ν πφιε ΢νρνχκη ηεο ζεκεξηλήο Γεσξγίαο. ΢ηδεξνδξφκσλ (Αηα) ΢ηαζκφο Πεινπνλλήζνπ : Δ νδφο απηή βξίζθεηαη αλάκεζα ζηνπο ζζδδνμδνμιζημφξ ζηαζκνχο Πεινπνλλήζνπ θαη Λαξίζεο θαη νλνκάζηεθε έηζη γηα λα ηηκήζεη ηνπ ζζδδνμδνυιμοξ. Ο ΢ζδδνυδνμιμξ είλαη κέζν καδηθήο κεηαθνξάο ζε ζηαζεξή ηξνρηά. ΢ηελ Βιιάδα ε πξψηε ζηδεξνδξνκηθή γξακκή ιεηηνχξγεζε ην 1869 θαη ζπλέδεε ηελ Ώζήλα κε ηνλ Πεηξαηά. ΢ηδεξνθάζηξνπ (Γεσ) ΐνηαληθφο : Σν ΢ζδδνυηαζηνμ είλαη πφιε ηνπ λνκνχ ΢εξξψλ θνληά ζηα ειιελνβνπιγαξηθά ζχλνξα. ΢ηζσλίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ ΢ζεςκία είλαη κηα απφ ηηο ρεξζνλήζνπο ηεο Υαιθηδηθήο θαη βξίζθεηαη αλάκεζα ζηηο δπν άιιεο, ην Άγην ΋ξνο θαη ηελ Καζζάλδξα. ΢ηθειηαλνχ Άγγεινπ (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο Άββεθμξ ΢ζηεθζακυξ (1884-1951) απφ ηε Λεπθάδα, είλαη έλαο απφ ηνπο πην γλσζηνχο Έιιελεο πνηεηέο. Αελ ηειείσζε ηηο ζπνπδέο ηνπ γηαηί ζηξάθεθε ζηελ πνίεζε θαη ζην ζέαηξν. Με ηε βνήζεηα ηεο ακεξηθαλίδαο ζπδχγνπ ηνπ Βχαο, πξνζπάζεζε λα αλαβηψζεη ηηο Αειθηθέο ενξηέο, παξνπζηάδνληαο παξαζηάζεηο αξραίσλ ηξαγηθψλ ζην ζέαηξν ησλ Αειθψλ. Ο Άγγεινο ΢ηθειηαλφο

Έγξαςε πεδά, ζέαηξν θαη εμέδσζε αξθεηέο πνηεηηθέο ζπιινγέο (Πνυθμβμξ ζηδ γςή, Πάζπα ηςκ Βθθήκςκ, Αεθθζηυξ θυβμξ, Λονζηυξ αίμξ θ.ά.). Σν πνίεκα πνπ έγξαςε θαη εθθψλεζε ζηελ θεδεία ηνπ Παιακά ηνλ Φεβξνπάξην ηνπ ’43, ζπγθιφληζε ηελ θαηερφκελε Ώζήλα. Σν 1949 ήηαλ ππνςήθηνο γηα ην Νφκπει ηεο Λνγνηερλίαο. Απφ ηε λέα πιεγή πνπ κ’ άλνημελ ε κνίξα - έκπαηλ’ ν ήιηνο ζαξξνχζα, ζηελ θαξδηά κνπ - κε ηφζελ νξκή, θαζψο βαζίιεπε, φπσο απφ ξαγηζκαηηάλ αηθλίδηα κπαίλεη - ην θχκα ζε θαξάβη π’ νινέλα - βνπιηάδεη… Άγγεινο ΢ηθειηάλνο : Εενά Οδυξ

΢ηθειίαο (Γεσ-Εζη) Κνπθάθη: Δ ΢ζηεθία είλαη ην κεγαιχηεξν λεζί ηεο Μεζνγείνπ. Σν

ζηελφ ηεο Μεζζήλεο ην ρσξίδεη απφ ηελ Εηαιία. Ώπφ ηνλ 8ν αη. π.Υ. απνηθήζεθε απφ Φνίληθεο θαη Έιιελεο θαη αλαπηχρζεθαλ εθεί ζεκαληηθέο ειιεληθέο απνηθίεο φπσο νη ΢πξαθνχζεο, ε Γέια, ε Νάμνο, ε Καηάλε, ε Εκέξα θαη άιιεο. Οη πφιεηο απηέο καδί κε ηηο άιιεο ειιεληθέο απνηθίεο ηεο λφηηαο Εηαιίαο απνηεινχζαλ ηε Μεβάθδ Βθθάδα. Ώπφ ηνλ 5ν αη. νη Καξρεδφληνη επσθειήζεθαλ απφ ηηο δηελέμεηο ησλ ζηθειηθψλ πφιεσλ θαη θαηέιαβαλ κεγάιν κέξνο ηνπ λεζηνχ. Μεηά ηνλ 3ν αηψλα ε ΢ηθειία έγηλε ξσκατθή επαξρία. ΢ηθίλνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ ΢ίηζκμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ, κεηαμχ Φνιεγάλδξνπ θαη Ίνπ. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ κπζηθφ ΢ίηζκμ, γην ηνπ Θφαληα θαη ηεο Νχκθεο Οηλφεο. ΢ηθπψλνο (Εζη) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Δ ΢ζηοχκ ππήξμε αξραηφηαηε πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ ζην Κνξηλζηαθφ Κφιπν. Βίλαη γλσζηή θαη κε ηηο νλνκαζίεο Ώηγηαιεία, Σειρηλία θαη Μπθψλε. Καηά ηε κπζνινγία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζην ΢ζηοχκα, γην ηνπ Μεηίνλα θαη ηεο Γεπμίππεο, θφξεο ηνπ πξψηνπ βαζηιηά ηεο πφιεο Λανκέδνληα. Οη πξψηνη ηεο θάηνηθνη ήηαλ νη Πειαζγνί, νη νπνίνη αξγφηεξα δηψρζεθαλ απφ ηνπο Ώηνιείο θαη απηνί απφ ηνπο Ίσλεο. Δ πφιε είρε πνιιά θαιιηηερληθά εξγαζηήξηα, πνιινί δε νλνκαζηνί θαιιηηέρλεο ήηαλ παηδηά ηεο (Λχζηππνο, Ξελνθξάηεο, Πνιχθιεηηνο, Ώπειιήο). ΢ηιαλίσλνο (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο ΢ζθακίςκ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γιχπηεο ραιθνπιάζηεο. Γλσζηά έξγα ηνπ ηα αγάικαηα ηεο ΢απθψο θαη ηεο Ενθάζηεο.

422

΢ηκνπνχινπ (Πνι) Γθχδε : Ο Ώκάνβονμξ ΢ζιυπμοθμξ (1837-1908) απφ ηε Φσθίδα, ήηαλ νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο. Αηεηέιεζε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. ΢ηκπιηθίνπ (ΐπδ) ΢επφιηα : Ο ΢ζιπθίηζμξ (6νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Κηιηθία, ήηαλ λενπιαησληθφο θηιφζνθνο, δηάδνρνο ηνπ Πξφθινπ. ΋ηαλ κε δηάηαγκα ηνπ Ενπζηηληαλνχ έθιεηζε ε Ώθαδεκία Ώζελψλ, ν ΢ηκπιίθηνο θαηέθπγε ζηηο Κάξξεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο, φπνπ ίδξπζε ηελ ηειεπηαία λενπιαησληθή ζρνιή, ε νπνία ιεηηνπξγνχζε σο ηνλ 11ν αηψλα. Έξγα ηνπ ππνκλήκαηα γηα ηνλ Βπθιείδε, ηνλ Βπίθηεην, ηνλ Ώξηζηνηέιε θαη ηνλ Πιάησλα. ΢ηκσλίδνπ (Ώξρ) Γάππεην : * Ο πνηεηήο ΢ζιςκίδδξ μ Ώιμνβίκμξ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢άκν, νλνκάζηεθε Ώκνξγίλνο γηαηί έδεζε ζηελ Ώκνξγφ. Αελ γλσξίδνπκε πεξηζζφηεξα πξάγκαηα γηα ηε δσή ηνπ. Έγξαςε ειεγείεο θαη ηάκβνπο, απφ ηνπο νπνίνπο ζψδνληαη πεξίπνπ 200 ζηίρνη. * Ο ιπξηθφο πνηεηήο ΢ζιςκίδδξ μ Κείμξ (556-469 π.Υ.) απφ ηε Κέα, έδεζε ζηελ Ώζήλα, ζηε Θεζζαιία θαη ζηηο ΢πξαθνχζεο, ζηελ απιή ηνπ ηπξάλλνπ Εέξσλα. Έγξαςε χκλνπο, παηάλεο, εγθψκηα, ειεγείεο, επηγξάκκαηα θαη άιια. Γλσζηά είλαη ηα επηγξάκκαηά ηνπ γηα ηηο κάρεο ησλ Βιιήλσλ θαηά ησλ Πεξζψλ ζηηο Θεξκνπχιεο θαη ζην Μαξαζψλα. * Ο γεσγξάθνο θαη εμεξεπλεηήο ΢ζιςκίδδξ (4νο π.Υ. αη.), έγξαςε ηα Ώζεζμπζηά. ΢ίλα (Βζλ) Κνισλάθη : * Ο ΢ίιςκ ΢ίκαξ (1753-1822) απφ ηελ ΐ. Ήπεηξν, εγθαηαζηάζεθε ζηε ΐηέλλε, φπνπ ίδξπζε ηελ Βζληθή Σξάπεδα ηεο Ώπζηξίαο. Ο Γεψξγηνο ΢ίλαο

* Ο Γεχνβζμξ ΢σκαξ (1783-1856) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, κεγάισζε ηηο επηρεηξήζεηο ηνπ παηέξα ηνπ (ηξάπεδεο, βηνκεραλίεο, αθίλεηα, θιπ) θαη απέθηεζε θνινζζηαία πεξηνπζία. Πξνζέθεξε κεγάια πνζά ζηελ Βιιάδα γηα πλεπκαηηθά ηδξχκαηα ηεο Ώζήλαο φπσο ην Παλεπηζηήκην, ε Ώξραηνινγηθή Βηαηξεία, ην Οθζαικηαηξείν θαη ην Ώζηεξνζθνπείν. * Ο ΢ίιςκ Γ. ΢ίκαξ (1810-76) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπλέρηζε θη απηφο ην έξγν ηνπ παηέξα ηνπ. Αηεηέιεζε πξεζβεπηήο ηεο Βιιάδαο ζηελ Ώπζηξία, ΐαπαξία θαη Γεξκαλία. ΐνήζεζε νηθνλνκηθά ζηελ απνπεξάησζε ηεο Μεηξφπνιεο ηεο Ώζήλαο θαη ρξεκαηνδφηεζε ηελ αλέγεξζε ηεο ΢ζκαίαξ Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. ΢ηλνπνχινπ Σ. (Λνγ) Πεξηζζφο : Ο Σάηδξ ΢ζκυπμοθμξ (1917-81) απφ ηνλ Πχξγν Διείαο, ήηαλ ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο. ΢πνχδαζε ηαηξηθή θαη εμάζθεζε ην επάγγεικα. Μεηάθξαζε έξγα Γάιισλ πνηεηψλ θαη έγξαςε πνηεηηθέο ζπιινγέο: Σμ άζια ηδξ Εςάκκαξ ηαζ ημο Κςκζηακηίκμο, Γκςνζιία ιε ημκ Μανλ, Νφπηα ηαζ ακηίζηζλδ. Κνηηάρηε κπήθε ζηε θσηηά! είπε έλαο απφ ην πιήζνο. Γπξίζακε ηα κάηηα γξήγνξα. Ήηαλ ζη’ αιήζεηα απηφο πνπ απφζηξεςε ην πξφζσπφ, φηαλ ηνπ κηιήζακε. Καη ηψξα θαίγεηαη. Μα δε θσλάδεη βνήζεηα. Σάθεο ΢ηλφπνπινο : Ο ηαζυιεκμξ

΢ηλψπεο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ ΢ζκχπδ (ηνπξθηθά Sinop) είλαη πφιε ηεο Πακθπιίαο, ζηα παξάιηα ηνπ Πφληνπ. Εδξχζεθε απφ Μηιεζίνπο ηνλ 8ν π.Υ. αη. Καηά ηε κπζνινγία νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηε Νχκθε ΢ζκχπδ, θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώζσπνχ. Δ πφιε ππεηάγε ζηνπο Πέξζεο, Ρσκαίνπο, ΐπδαληηλνχο θαη ηέινο ζηνπο Σνχξθνπο. ΢ηζίλε Γεσξγ. (Βπα) Ειίζηα : Ο Γεχνβζμξ ΢ζζίκδξ (1769-1831) απφ ηε Γαζηνχλε, ήηαλ θηιηθφο θαη ν εγέηεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21 ζηελ Διεία. Πνιέκεζε ζηηο Μάρεο ηνπ Λάια, ηεο Πάηξαο θαη αιινχ θαη δηεηέιεζε πξφεδξνο εζλνζπλειεχζεσλ θαη γεξνπζηαζηήο. ΢ηζκάλε (Βζλ) Κπλνζάξγνπο : Ο Κςκζηακηίκμξ ΢ζζιάκδξ (18νο αη.) ήηαλ αξκαηνιφο θαη νπιαξρεγφο ηεο πεξηνρήο Ναππαθηίαο.

423

΢ηηάθεο (Εζη) Λακπξηλή : Δ ΢ζηάηδ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Μεζνπνηακίαο. ΢ίθλνπ (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ ΢ίθκμξ είλαη έλα αθφκα λεζί ησλ Κπθιάδσλ. Σν λεζί θαηνηθήζεθε απφ Κάξεο θαη Φνίληθεο θαη αξγφηεξα απφ Κξεηηθνχο θαη Ίσλεο. Ώθνινχζεζε ηελ ηχρε ησλ ππφινηπσλ λεζηψλ ησλ Κπθιάδσλ. ΢ηθνγηάλλε ΢. (΢ηξ;) Νέα Φηινζέε : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηνλ ΢. ΢ζθμβζάκδ, εηθάδεηαη φηη ήηαλ αμησκαηηθφο πνπ ζθνηψζεθε ζε θάπνηνλ απφ ηνπο πνιέκνπο ηεο λεφηεξεο ειιεληθήο ηζηνξίαο. ΢ηψθνπ (΢ηξ) ΢επφιηα : Ο αμησκαηηθφο ηνπ πνιεκηθνχ λαπηηθνχ Ώεακάζζμξ ΢ζχημξ (1895-1935) απφ ην Ναχπιην, έραζε ηε δσή ηνπ ζην θίλεκα ηεο 1εο Μαξηίνπ 1935. ΢θαιίδε (Βπα) Βιιελνξψζσλ : Ο Ώκαβκχζηδξ ΢ηαθίδδξ (1818-1901) ήηαλ νπιαξρεγφο Κηζζάκνπ Υαλίσλ θαη έιαβε κέξνο ζε φιεο ηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο κεηά ην 1840. Αηεηέιεζε πξφεδξνο ηεο Κξεηηθήο ΐνπιήο. ΢θαιηζηήξε (΢ηξ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Ο Αδιήηνζμξ ΢ηαθζζηήνδξ (1815-83) απφ ηελ Σξίπνιε, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Μεραληθνχ, θαζεγεηήο ηεο ΢ρνιήο Βπειπίδσλ θαη ηνπ Πνιπηερλείνπ θαη αθαδεκατθφο. Ο Νίθνο ΢θαιθψηαο

΢θαιθψηα (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο Νίημξ ΢ηαθηχηαξ (190449) απφ ηε Υαιθίδα, ήηαλ κνπζηθνζπλζέηεο, δηεπζπληήο νξρήζηξαο θαη δεμηνηέρλεο ηνπ βηνιηνχ θαη ηνπ πηάλνπ. ΢πλέζεζε πεξηζζφηεξα απφ 150 έξγα φπσο ζνπίηεο, θνλζέξηα, ρνξνχο, ηξαγνχδηα. Πέζαλε 45 εηψλ θαη ην έξγν ηνπ έγηλε γλσζηφ κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. ΢θαιηζά Α. (Βπα) Γθχδε : Ο Αήιμξ ΢ηαθηζάξ ή ΢ηαθηζμδήιμξ, απφ ηε Ασξίδα, ήηαλ νπιαξρεγφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21 ΢θακάλδξνπ (Μπζ-Εζη) Λφθνο ΢θνπδέ : * Ο ΢ηάιακδνμξ ή Ξάκεμξ είλαη πνηακφο ηεο Ώζίαο θνληά ζηελ Σξνία. Καηά ηελ παξάδνζε ζηνλ πνηακφ ινχδνληαλ νη παξζέλεο ηελ παξακνλή ηνπ γάκνπ ηνπο θαη αθηέξσλαλ ηελ παξζελία ηνπο ζηνλ ΢θάκαλδξν. * Ο κπζηθφο ΢ηάιακδνμξ ήηαλ πνηάκηνο ζεφο, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, πξνζσπνπνίεζε νκψλπκνπ πνηακνχ ηεο Μ. Ώζίαο. ΢χδπγνο ηεο Νχκθεο Εδαίαο, κε ηελ νπνία απέθηεζε ηελ Γιαπθία θαη ηνλ Σεχθξν, πνπ έγηλε ν πξψηνο βαζηιηάο ηεο πφιεο πνπ αξγφηεξα έγηλε γλσζηή σο Σξνία θαη ζεσξείηαη ν γελάξρεο ησλ Σξψσλ. Ο ΢θάκαλδξνο θαη ν άιινο πνηάκηνο ζεφο ν ΢ηκνήηο ηάρζεθαλ ζην πιεπξφ ηνπ Πξηάκνπ φηαλ άξρηζε ν Σξσηθφο Πφιεκνο. Οη δπν πνηακνί κνλνκάρεζαλ κε ηνλ Ώρηιιέα, αιιά ηελ θξίζηκε ζηηγκή επελέβε ν Ήθαηζηνο πνπ κε ηε θσηηά ηνπ μέξαλε ηνλ ΢θάκαλδξν θαη έζσζε ηνλ Ώρηιιέα. Ώξγφηεξα ε Ήξα παξαθάιεζε ηνλ Ήθαηζην ν νπνίνο ζπγρψξεζε ηνλ ΢θάκαλδξν θαη ακέζσο έηξεμε λεξφ ζηελ θνίηε ηνπ. ΢θακβσληδψλ (Εζη) Πεηξάισλα : Οη ΢ηαιαςκίδεξ ήηαλ δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο. ΢θαξακαγθά (Γεσ) Μνπζείν : Ο ΢ηαναιαβηάξ είλαη φξκνο θαη ρσξηφ ηεο Ώηηηθήο. Βθεί είλαη εγθαηεζηεκέλεο κνλάδεο ηνπ Πνιεκηθνχ Ναπηηθνχ θαη λαππεγεία. ΢θαξιάηνπ ΢νχηζνπ (΢ηξ) Θπκαξάθηα : βιέπε ΢μφηζμο ΢ηανθάημο ΢θηά Ώλδξ. (Βπη) Άλσ Παηήζηα : Ο Ώκδνέαξ ΢ηζάξ (1861-1922) απφ ηελ Καιακάηα, ήηαλ θηιφινγνο, αξραηνιφγνο θαη θαζεγεηήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. Ο ΢θηάο άθεζε φιε ηνπ ηελ πεξηνπζία ζην παλεπηζηήκην. ΢θηάζνπ (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ ΢ηζάεμξ είλαη λεζί ησλ ΢πνξάδσλ, θνληά ζηε Μαγλεζία. Σν λεζί θαηνηθήζεθε απφ Πειαζγνχο, αξγφηεξα απφ Κξήηεο θαη Υαιθηδένπο.

424

΢θίπε ΢ση. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο ΢ςηήνδξ ΢ηίπδξ (1881-1951) απφ ηε Λάξηζα, ήηαλ πνηεηήο, πεδνγξάθνο θαη αθαδεκατθφο. Πνηεηηθέο ηνπ ζπιινγέο: Σα ηναβμφδζα ηδξ μνθακήξ, Ο βφνμξ ηςκ ςνχκ, Δ ζμκάηα ηςκ θμοθμοδζχκ θ.ά. Έγξαςε επίζεο θαη ζεαηξηθά. ΢θφθνπ (Λνγ) Κπςέιε : Ο Κςκζηακηίκμξ ΢ηυημξ (1854-1929) απφ ηελ Ώζήλα, ζπνχδαζε λνκηθά, αιιά αζρνιήζεθε κε ηελ δεκνζηνγξαθία, θαη ηε ινγνηερλία. Έγξαςε πνίεζε, επζπκνγξαθήκαηα, εζνγξαθηθά θαη άιια. ΢θφπα (Ώξρ) ΢χληαγκα : Ο ΢ηυπαξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Πάξν, ππήξμε απφ ηνπο δηαζεκφηεξνπο γιχπηεο θαη αξρηηέθηνλεο ηεο αξραηφηεηαο, φπσο θαη νη ζχγρξνλνί ηνπ Πξαμηηέιεο θαη Λχζηππνο. Έθηηζε ην λαφ ηεο Ώιέαο Ώζελάο ζηελ Ώξθαδία θαη ζπκκεηείρε ζηε δηαθφζκεζε ηνπ Μαπζσιείνπ ηεο Ώιηθαξλαζζνχ. ΢θνπέινπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ ΢ηυπεθμξ είλαη λεζί ησλ ΢πνξάδσλ, θαηάθπην κε αλαπηπγκέλν ηνπξηζκφ. Τπέζηε νινθιεξσηηθή θαηαζηξνθή απφ ηνλ Φίιηππν ΐ΄ ηεο Μαθεδνλίαο ηνλ 4ν π.Υ. αηψλα θαη απφ ηνλ πεηξαηηθφ ζηφιν ηνπ Μπαξκπαξφζα ηνλ 16ν αη. ΢θνπεηέα (΢ηξ) Λπθαβεηηφο : Ο αμησκαηηθφο ηεο αεξνπνξίαο Λεςκίδαξ ΢ημπεηέαξ ήηαλ εθπαηδεπηήο ηεο ζρνιήο Εθάξσλ. ΢θνηψζεθε ην 1937 ζε αεξνπνξηθφ αηχρεκα. ΢θνπδέ (νδφο & πιαηεία) (Βζλ-Βπα-Πνι) Μνλαζηεξάθη & Ρεγίιιεο : ΋λνκα παιηάο θαη ηζηνξηθήο αζελατθήο νηθνγέλεηαο: * Ο Αδιήηνζμξ ΢ημογέξ (1746-94) ζαπσλνπνηφο, ζεσξείηαη ν γελάξρεο ηεο νηθνγέλεηαο * Ο Πακαβήξ ΢ημογέξ (1777-1847) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, απέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία σο θαξαβνθχξεο. Ήηαλ θηιηθφο θαη πξνζέθεξε κεγάια πνζά γηα ηνλ αγψλα. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ίδξπζε κηα απφ ηηο πξψηεο ηξάπεδεο ηνπ λένπ θξάηνπο. Έγξαςε ηα απνκλεκνλεχκαηά ηνπ πνπ πεξηέρνπλ ελδηαθέξνληα ζηνηρεία γηα ηελ Ώζήλα ηεο επνρήο. * Ο Γεςνβακηάξ ΢ημογέξ (1776-1822) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θηιηθφο θαη ζπκκεηείρε ελεξγά ζηελ επαλάζηαζε. Ανινθνλήζεθε απφ πνιηηηθνχο ηνπ αληηπάινπο. * Ο Γεχνβζμξ ΢ημογέξ (1811-84) ήηαλ γηνο ηνπ Παλαγή θαη ίδξπζε ηελ νκψλπκε ηξάπεδα πνπ ιεηηνχξγεζε σο ην 1913. Ώπέθηεζε κεγάιεο εθηάζεηο ζηελ Ώηηηθή, φπσο ν ιφθνο ΢θνπδέ ζηα ΢επφιηα θαη ρξεκάηηζε αξθεηέο θνξέο δεκνηηθφο ζχκβνπινο ηεο Ώζήλαο. * Ο Ώθέλακδνμξ ΢ημογέξ (1853-1937) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ δηπισκάηεο θαη πνιηηηθφο, εμειέγε πνιιέο θνξέο βνπιεπηήο θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο. * Ο Αδιήηνζμξ ΢ημογέξ (1891-1972) δηεηέιεζε δεκνηηθφο ζχκβνπινο θαη δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. Παξάιιεια ήηαλ θαη ζπγγξαθέαο. Έξγα ηνπ: Νμζηαθβίεξ, Δ Ώεήκα πμο έθοβε, Πχξ επακαζηάηδζακ αζ Ώεήκαζ θ.ά. ΢θνπιελίνπ (Εζη) Πιαηεία Κιαπζκψλνο : Σν ΢ημοθέκζ είλαη ρσξηφ ηεο Μνιδαβίαο, ζην νπνίν δηεμήρζε κάρε ησλ Βιιήλσλ θαη ησλ Σνχξθσλ. Οη ηειεπηαίνη απνδεθάηηζαλ ηνπο πεξίπνπ 400 Έιιελεο. Δ Βιέλε ΢θνχξα ήηαλ ε πξψηε Βιιελίδα βνπιεπηήο

΢θνχξα Βιέλεο (Πνι) Κπςέιε : Δ Βθέκδ ΢ημφνα (18961991) απφ ηνλ ΐφιν ήηαλ λνκηθφο θαη αλέπηπμε δξάζε. ΢πκκεηείρε ζηελ εζληθή αληίζηαζε. Ήηακ δ πνχηδ Βθθδκίδα αμοθεοηήξ. Βμειέγε ην 1953 κε ηνλ Βθθδκζηυ ΢οκαβενιυ. ΢θνπξηαληψηε (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Ώεακάζζμξ ΢ημονηακζχηδξ (1793-1825) απφ ηε Θήβα ήηαλ νπιαξρεγφο ηεο Ρνχκειεο θαη ζθνηψζεθε καρφκελνο ην 1825. ΢θνπθά (Βπα) Κνισλάθη : Ο Νζηυθαμξ ΢ημοθάξ (1779-1818) απφ ηελ Άξηα, ήηαλ ν έλαο απφ ηνπο ηξεηο ηδξπηέο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο (νη άιινη δχν ήηαλ ν Βκκαλνπήι Ξάλζνο θαη ν Ώζαλάζηνο Σζαθάισθ). Βγθαηέιεηςε ηελ Ήπεηξν θαη εγθαηαζηάζεθε ζηε Ρσζία φπνπ αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην ρσξίο επηηπρία. Σνλ απαζρνινχζε ε ζθέςε ηεο απειεπζέξσζεο ηεο Βιιάδαο θαη ην 1915 ηδξχζεθε κε πξσηνβνπιία ησλ ηξηψλ ε Φηιηθή

425

Βηαηξεία. Ο ΢θνπθάο εξγάζηεθε αθνχξαζηα γηα ηελ αχμεζε ησλ κειψλ ηεο εηαηξείαο θαη γηα ηελ ζπγθέληξσζε πφξσλ απφ Έιιελεο ηεο δηαζπνξάο. ΋κσο αξξψζηεζε θαη πέζαλε πξηλ πξνιάβεη λα δεη ην φξακά ηνπ λα παίξλεη ζάξθα θαη νζηά. ΢θνχθνπ (Βπα-Πνι) ΢χληαγκα : Ο Γεχνβζμξ ΢ημφθμξ (1808-73) απφ ηελ Κξήηε, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη δηεηέιεζε ππαζπηζηήο ηνπ Αεκ. Τςειάληε, Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε επί ηξεηο ζεηείεο δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. ΢θξα (Εζη) Άλσ Παηήζηα : Σν ΢ηνα είλαη ρσξηφ ηνπ λνκνχ Κηιθίο. Βθεί ην 1918 (Ώ’ παγθφζκηνο Πφιεκνο) δηεμήρζεζαλ ζθνδξέο κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ ΢θπιίηζε (Λνγ) Βμάξρεηα : Ο Εςάκκδξ ΢ηοθίηζδξ-Εζζδςνίδδξ (1819-90) ήηαλ ιφγηνο, εθδφηεο θαη δεκνζηνγξάθνο. Αηαθξίζεθε ηδηαίηεξα ζηηο κεηαθξάζεηο. ΢θχξνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ ΢ηφνμξ είλαη λεζί ησλ ΢πνξάδσλ αλαηνιηθά απφ ηελ Βχβνηα. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία, ν Ώρηιιέαο (πξνθεηκέλνπ λα απνθχγεη ηε ζηξάηεπζή ηνπ ζην Σξσηθφ Πφιεκν) θαηέθπγε ζηε ΢θχξν, ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά Λπθνκήδε. ΋κσο εθεί θαηάθεξε θαη ηνλ βξήθε ν πνιπκήραλνο Οδπζζέαο. ΢ιήκαλ Βξξ. (Πξν) Άλσ Παηήζηα : Ο Γεξκαλφο αξραηνιφγνο Βννίημξ ΢θήιακ (Heinrich Schliemann,1822-90), απφ πνιχ κηθξφο είρε ζαγελεπηεί απφ ηα νκεξηθά έπε θαη είρε ζέζεη σο ζθνπφ ηνπ ηελ αλαθάιπςε ηεο Σξνίαο. Ώπφ ην εκπφξην θαηάθεξε λα γίλεη αξθεηά πινχζηνο, πξάγκα πνπ ηνπ επέηξεςε λα αζρνιεζεί απξφζθνπηα, κε ηελ πινπνίεζε ηνπ ζηφρνπ ηνπ. Σν 1868, έθαλε έλα ηαμίδη ζηελ Βιιάδα θαη ζην Υηζαξιίθ ηεο Μ. Ώζίαο, φπνπ φπσο πίζηεπε βξηζθφηαλ ε αξραία Σξνία. Αεκνζίεπζε ηηο εληππψζεηο ηνπ ζηα βηβιία Εεάηδ, Πεθμπυκκδζμξ θαη Σνμία. Ώπφ ην 1869 εγθαηαζηάζεθε κφληκα ζηελ Ώζήλα, παληξεχηεθε ηε ΢νθία Βγθαζηξσκέλνπ κε ηελ νπνία απέθηεζαλ δπν παηδηά. Σα έηε 1870-3 πξαγκαηνπνηνχζε αλαζθαθέο ζην ιφθν Υηζαξιίθ θαη ηα επξήκαηα ηνπ έδσζαλ ηε βεβαηφηεηα φηη είρε αλαθαιχςεη ηελ Σξνία.. Σν 1873, αλαθάιπςε πιήζνο ρξπζψλ θαη αξγπξψλ θνζκεκάησλ, ηα νπνία νλφκαζε Θδζαονυ ημο Πνζάιμο. Δ γπλαίθα ηνπ ΢νθία, θσηνγξαθήζεθε θνξψληαο κέξνο ησλ θνζκεκάησλ. Σν ζεζαπξφ απηφ ηνλ δψξηζε ζην κνπζείν ηνπ ΐεξνιίλνπ, αιιά κεηά ηνλ Αεχηεξν Παγθφζκην Πφιεκν, απηφο ράζεθε κπζηεξησδψο. ΐέβαηα ν ίδηνο αλαγλψξηζε αξγφηεξα, φηη απηφ πνπ αλαθάιπςε δελ ήηαλ ε Σξνία ηνπ Πξηάκνπ, αιιά αλήθε ζε παιαηφηεξεο αθφκα επνρέο. Δ ΢νθία ΢ιήκαλ κε ην Θεζαπξό ηνπ Πξηάκνπ

Σν 1876, άξρηζε αλαζθαθέο ζηελ Βιιάδα. ΢ηηο Μπθήλεο αλαθάιπςε ηνπο βαζηιηθνχο ηάθνπο θαη ηνπο ζεζαπξνχο (κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ε πεξίθεκε ιάζηα ημο Ώβαιέικμκα), νη νπνίνη βξίζθνληαη ζην Ώξραηνινγηθφ κνπζείν ηεο Ώζήλαο. Ο ΢ιήκαλ ππνζηήξημε φηη είρε αλαθαιχςεη ηα αλάθηνξα ησλ Ώηξεηδψλ θαη ηνλ ηάθν ηνπ Ώγακέκλνλα, αλ θαη απηφ ακθηζβεηείηαη απφ ηνπο αξραηνιφγνπο. Ώθνχξαζηνο ζπλέρηζε ηηο αλαζθαθέο ζηελ Εζάθε, ζηνλ Οξρνκελφ, ζηελ Σίξπλζα (εθεί έθεξε ζην θσο ην πξψην αλάθηνξν ησλ κπθελατθψλ ρξφλσλ) θαη μαλά ζηε Μ Ώζία. Έγξαςε βηβιία ζρεηηθά κε ηηο αλαζθαθέο θαζψο θαη απηνβηνγξαθία. ΢ιήκαλ ΢νθίαο (Βπη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Δ ΢μθία ΢θήιακ (1852-1932) ην γέλνο Βγθαζηξσκέλνπ ήηαλ ε ζχδπγνο θαη βνεζφο ηνπ Βννίημο ΢θήιακ. Βίλαη γλσζηή ε θσηνγξάθεζή ηεο κε ηα θνζκήκαηα πνπ νλνκάζηεθαλ ν εδζαονυξ ημο Πνζάιμο. Μεηά ην ζάλαην ηνπ ζπδχγνπ ηεο παξαρψξεζε ζην δεκφζην ην ζπίηη ηνπο, ην Εθίμο Μέθαενμκ, θαζψο θαη ηε λνκηζκαηηθή ηνπ ζπιινγή. ΢ήκεξα εθεί ζηεγάδεηαη ην Ννκηζκαηηθφ Μνπζείν. ΢κελαγνχ Κειεζηέθε ΢ηπι. (΢ηξ) Σξεηο Γέθπξεο : ΐιέπε Κεθεζηέηδ ΢ηοθ.

426

΢κηζ Ενπιίνπ (Πξν) Θεζείν : Ο Εμφθζμξ ΢ιίε (Johann Friedriech Julius Schmidt, 182584), ήηαλ Γεξκαλφο αζηξνλφκνο. Σν 1858 αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηνπ Ώζηεξνζθνπείνπ ηεο Ώζήλαο. Παξέκεηλε ζηε ζέζε απηή επί πεξίπνπ 25 ρξφληα θαη πξαγκαηνπνίεζε πάλσ απφ 25.000 παξαηεξήζεηο θαη αλαθαιχςεηο λέσλ αζηέξσλ, κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη δπν θαηλνθαλψλ (supernova). Βπίζεο εμέδσζε ηνλ Σμπμβναθζηυ πάνηδ ηδξ ΢εθήκδξ. ΢κηζ Φξ. (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Γεξκαλφο γεσπφλνο Φνεζδενίημξ ΢ιίε (Friedriech Schmidt, εξγάζηεθε ηελ επνρή ηνπ ΋ζσλα, γηα ηελ νινθιήξσζε ηνπ Βζληθνχ θήπνπ. ΢κνιέλζθπ Κσλ. (΢ηξ) Νεάπνιε : Ο ζηξαηησηηθφο Κςκζηακηίκμξ ΢ιμθέκζηο ή ΢ιμθέκζηδξ (1843-1915) ήηαλ γηνο ηνπ Πνισλνχ θηιέιιελα Λεςκίδα ΢ιυθεκζηξ. Χο λεαξφο αμησκαηηθφο ζπκκεηείρε ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε 1866-67 θαη δηαθξίζεθε ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. Υξεκάηηζε δπν θνξέο ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ. ΢κφιηθα (Γεσ) ΢επφιηα : Ο ΢ιυθζηαξ είλαη ην δεχηεξν ςειφηεξν βνπλφ ηεο Βιιάδαο. ΐξίζθεηαη ζην λνκφ Εσαλλίλσλ θαη απνηειεί ηκήκα ηεο νξνζεηξάο ηεο Πίλδνπ ΢κπαξνχλε-Σξηθφξθνπ (Βπη) ΢επφιηα : Ο γηαηξφο Νζηυθαμξ ΢ιπανμφκδξΣνίημνθμξ (1888-1966) απφ ηε Φσθίδα ζπνχδαζε ζηελ Γεξκαλία θαη Γαιιία θαη άζθεζε ην επάγγεικα ηνπ ρεηξνχξγνπ. Βίλαη ζπληδξπηήο ηνπ Ννζνθνκείνπ ΢κπαξνχλε θαη δηεηέιεζε ηξεηο θνξέο ππνπξγφο Τγείαο. ΢κχξλεο (Εζη-Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ ΢κχξλε (ηνπξθηθά Izmir) πφιε ηεο Σνπξθίαο πνπ βξίζθεηαη απέλαληη απφ ηελ Υίν. Βίλαη πφιε κε ηζηνξία 3.000 εηψλ, κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ηεο Εσλίαο. Καηνηθήζεθε αξρηθά απφ Ώηνιείο θαη αξγφηεξα απφ Ίσλεο. Ο Μ. Ώιέμαλδξνο ηελ αλνηθνδφκεζε απφ ηελ αξρή θαη ηελ νλφκαζε Νέα ΢ιφνκδ επί ημο Πάβμο. Ώξγφηεξα νη Ρσκαίνη ηελ θφζκεζαλ κε πνιιά δεκφζηα θηίξηα, σδείν θαη ζέαηξν. Σν 1919 κε απφθαζε ησλ ληθεηψλ ηνπ Ώ’ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαηαιήθζεθε απφ ειιεληθά ζηξαηεχκαηα. Οη πιεζπζκφο ηεο πφιεο ηφηε ήηαλ 370.000 απφ ηνπο νπνίνπο νη 165.000 Έιιελεο, 80.000 Σνχξθνη, 60.000 Ββξαίνη θαη 40.000 Ώξκέληνη. ΋κσο κεηά ηε Μηθξαζηαηηθή θαηαζηξνθή, νη Έιιελεο θαη νη πεξηζζφηεξνη μέλνη ππνρξεψζεθαλ λα ηελ εγθαηαιείςνπλ. Άιισζηε ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο πφιεο είρε θαηαζηξαθεί απφ ππξθαγηά. ΢νιηψηε (Βπα) Γθχδε: Ο αγσληζηήο ηνπ ’21 Νζηυθαμξ ΢μθζχηδξ ή Γμθζχηδξ (17851841) απφ ηνπο ΢φινπο Καιαβξχησλ (ην πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Υξηζηνδνχινπ), πήξε κέξνο ζηηο πξψηεο κάρεο ηεο επαλάζηαζεο ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ηε ΢ηεξεά Βιιάδα. Ο Αηνλχζηνο ΢νισκφο

΢νισκνχ (Λνγ) Βμάξρεηα : Ο Αζμκφζζμξ ΢μθςιυξ (17981957) απφ ηε Γάθπλζν, είλαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο πνηεηέο. ΢πνχδαζε ζηελ Εηαιία θαη έγξαςε ηα πξψηα ηνπ πνηήκαηα ζηα ηηαιηθά. Μειέηεζε ηα δεκνηηθά ηξαγνχδηα θαη ηελ θξεηηθή ινγνηερλία απφ ηελ νπνία επεξεάζηεθε θαη είλαη ν πξψηνο Έιιελαο ινγνηέρλεο πνπ έγξαςε ζηελ απιή ‘δεκνηηθή’ γιψζζα. Σν 1823, εκπλεπζκέλνο απφ ηελ Βπαλάζηαζε, έγξαςε ζηε Γάθπλζν, ηνλ Όικμ ζηδκ Βθεοεενία, έλα καθξνζθειέο πνίεκα 158 ηεηξάζηηρσλ, ην νπνίν ηππψζεθε ζην Μεζνιφγγη. Σν 1828 κεινπνηήζεθε απφ ηνλ Νζηυθαμ Μάκηγανμ, θαη ην 1865 θαζηεξψζεθε σο ν ειιεληθφο εζληθφο χκλνο. Ο ΢νισκφο νλνκάζηεθε εεκζηυξ πμζδηήξ. Άθξα ηνπ ηάθνπ ζησπή - ζηνλ θάκπν βαζηιεχεη Λαιεί πνπιί, παίξλεη ζππξί, - θη ε κάλα ην δειεχεη Αηνλχζηνο ΢νισκφο : Βθεφεενμζ Πμθζμνηδιέκμζ

Μεξηθά απφ ηα έξγα ηνπ είλαη: Πμίδια ζημ Λυνδμ ΐφνςκα, Βθεφεενμζ Πμθζμνηδιέκμζ, Ο Κνδηζηυξ, Ο Πυνθοναξ, Δ ηαηαζηνμθή ηςκ Φανχκ θαη ην πεδφ Δ βοκαίηα ηδξ Γάηοκεμξ.

427

΢φισλνο (νδφο & πιαηεία) (Βπη) Πνιπηερλείν-Κνισλάθη & ΐνπιή : Ο ΢υθςκ (639559 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ έλαο απφ ηνπο Βπηά ζνθνχο ηεο αξραηφηεηαο, πνιηηηθφο κεηαξξπζκηζηήο, λνκνζέηεο θαη πνηεηήο. Βπέδεημε ζνθία φηαλ ακέζσο κεηά ηελ αλάξξεζή ηνπ ζηελ εμνπζία, θάπνηνο ηνπ πξφηεηλε λα γίλεη ηχξαλλνο θη απηφο απάληεζε φηη ε ηπξαλλία είλαη πνιχ επράξηζηε φηαλ είζαη ζηελ θνξπθή, αιιά ε πηψζε δελ είλαη πνηέ νκαιή. Σαμίδεςε ζηελ Ώίγππην, ηε Μ. Ώλαηνιή θαη ηελ Κχπξν θαη κειέηεζε ηνλ πνιηηηζκφ, ηνπο λφκνπο θαη ηα πνιηηεχκαηα ησλ πεξηνρψλ απηψλ. Ο ιαφο ηνλ αγαπνχζε γηα ην πνηεηηθφ έξγν ηνπ, αιιά θαη γηα ηηο ζέζεηο πνπ έπαηξλε πάλσ ζηα ζνβαξά πξνβιήκαηα ηεο πφιεο. Σν 594 π.Υ. ε πνιηηηθή θαηάζηαζε έθζαζε ζε επηθίλδπλν ζεκείν θαη ν Άξεηνο Πάγνο ηνλ πξφηεηλε σο επχκοιμ άνπμκηα κε επξχηαηεο δηθαηνδνζίεο ζέζπηζεο λνκνζεηηθψλ κέηξσλ γηα ηελ απνθαηάζηαζε ηεο νκαιφηεηαο, φινη ζπκθψλεζαλ ζηελ επηινγή απηή. Σα θπξηφηεξα κέηξα πνπ ζέζπηζε ήηαλ, κεηαμχ άιισλ: - Δ ζεζζάπεεζα δειαδή ε απνηίλαμε ησλ βαξψλ, κε ηελ νπνία παξαγξάθεθαλ φια ηα ρξέε ησλ πνιηηψλ, εμαγνξάζηεθαλ φζνη πνιίηεο είραλ πνπιεζεί σο δνχινη θαη απαγνξεχηεθε ν δαλεηζκφο κε ππνζήθε ηελ πξνζσπηθή ειεπζεξία ηνπ δαλεηδφκελνπ.

- Ο ρσξηζκφο ησλ πνιηηψλ ζε ηέζζεξηο ηάμεηο αλάινγα κε ην εηζφδεκά ηνπο .

- Δ ίδξπζε ηεο Βθθιεζίαο ηνπ Αήκνπ - Δ ίδξπζε ηεο Διηαίαο, δειαδή ηνπ δηθαζηεξίνπ κε ελφξθνπο - Δ ίδξπζε ηεο ΐνπιήο ησλ ηεηξαθνζίσλ - ΋ξηζε λέα κέηξα θαη ζηαζκά, αλακφξθσζε ην εκεξνιφγην θαη έθνςε λέα λνκίζκαηα Πνιινί απφ ηνπο λφκνπο ηνπ ΢φισλα πέξαζαλ ζην ξσκατθφ δίθαην, ζηελ ζπλέρεηα ζηνλ Ενπζηηληάλεην Κψδηθα θαη κέζσ απηψλ ζηε λνκνζεζία ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ. Ο ΢φισλ ζεσξείηαη ν παηέναξ ημο αζηζημφ δζηαίμο. Βηθφλα ηνπ ΢φισλα ζηελ ακεξηθαληθή ΐνπιή ησλ Ώληηπξνζψπσλ

Ο ΢φισλ ππήξμε θαη ειεγεηαθφο πνηεηήο. Έγξαςε πεξί ηνπο 5000 ζηίρνπο, απφ ηνπο νπνίνπο δηαζψδνληαη νη 280. Σα πξψηα ηα δνληάθηα ηνπ κηθξφ ζαλ ηα ‘ρεη βγάιεη η’ αιιάδεη κε νινθαίλνπξγα ην εθηάρξνλν η’ αγφξη πεηάεη θαη η’ απνδέινηπα ζ’ εθηά αθφκα ρξφλνπο φηαλ πξσηνθεγγίδνπλε ηεο ήβεο ηνπ η’ αρλάξηα. ΢φισλα : Ο εθηάθμβμξ ηδξ ακηενχπζκδξ γςήξ

΢νξβφινπ (ΐπδ) Μεηο : Ο Νζηυθαμξ ΢υναμθμξ (1400-65) απφ ην Δξάθιεην ηεο Κξήηεο, καζήηεπζε λαπηηθφο θαη εμειίρζεθε ζε έκπεηξν λαππεγφ. Σν 1438, φηαλ ε ΐελεηία πνιεκνχζε κε ην Μηιάλν, ν ΢φξβνινο πξφηεηλε ζηνπο ΐελεηνχο έλα παξάηνικν επηρείξεκα γηα λα ζσζεί ε ζχκκαρφο ηνπο πφιε Μπξέζηα: Με ηε ρξεζηκνπνίεζε 2000 βνδηψλ θαη ρηιηάδσλ αγξνηψλ, θαηάθεξε λα κεηαθέξεη απφ ηνλ πνηακφ Ώδίγε έλα νιφθιεξν ζηφιν (6 γαιέξεο θαη 25 κπξίθηα) δηα μεξάο ζηελ ιίκλε Γθάξληηα. Δ ΐελεηία αληάκεηςε ηνλ ΢φξβνιν δηνξίδνληάο ηνλ ηζφβην δηεπζπληή ησλ λαππεγείσλ ηνπ Υάλδαθα (Δξαθιείνπ). Σν 1453, νξηζκέλεο απφ ηηο γαιέξεο πνπ λαππήγεζε εθεί ν ΢φξβνινο, ζα ζηαινχλ γηα λα ζπλδξάκνπλ ζηελ άκπλα ηεο πνιηνξθεκέλεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. ΢φξνβηηο (Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : ΢υνμαζηξ είλαη ε παιηά (ζιάβηθε) νλνκαζία ηεο πφιεο Ώκχληαην ηεο Φιψξηλαο. Βθεί έγηλαλ κάρεο κεηαμχ Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ην 1912. ΢νπεδίαο (Γεσ-Εζη) Κνισλάθη : Δ ΢μοδδία είλαη ρψξα ηεο ΢θαλδηλαβίαο, κε πςειφ βηνηηθφ, κνξθσηηθφ θαη πνιηηηζηηθφ επίπεδν. Πξσηεχνπζά ηεο είλαη ε ΢ηνθρφικε θαη άιιεο κεγάιεο πφιεηο είλαη ην Γθέηεκπνξγθ θαη ε Οπςάια. Δ ρψξα βξηζθφηαλ ζπλερψο ζε εκπφιεκε θαηάζηαζε κε ηνπο γείηνλέο ηεο θαη ηδηαίηεξα κε ηε Ρσζία απφ ην 16ν σο ηνλ 18ν αηψλα. Ώπφ ην 1814 φκσο θαη κέρξη ζήκεξα δελ έρεη εκπιαθεί ζε θαλέλα πφιεκν, πξάγκα

428

πνπ ηεο επέηξεςε λα αλαπηχμεη απξφθνπα ηε βηνκεραλία θαη ην εκπφξηφ ηεο θαη ζήκεξα λα είλαη έλα απφ ηα θξάηε κε ηελ θαιχηεξε θνηλσληθή κέξηκλα γηα ηνπο πνιίηεο ηνπ. ΢νπΎδα (ΐπδ) Κνισλφο : Με ην φλνκα ΢μφδα ή ΢μοΎδα είλαη γλσζηφ έλα απφ ηα ζεκαληηθφηεξα ειιεληθά ιεμηθά ηεο βπδαληηλήο επνρήο θαη γξάθηεθε ζηελ Πφιε ηνλ 10 ν αηψλα. Πεξηέρεη πεξίπνπ 30.000 ιήκκαηα ηα νπνία καο παξέρνπλ πνιχηηκεο πιεξνθνξίεο γηα ηελ ηζηνξία θαη ηε θηινινγία ηεο επνρήο εθείλεο. Πηζαλψο ην φλνκα ΢νπΎδαο είλαη απηφ ηνπ ζπγγξαθέα ηνπ ιεμηθνχ, αλ θαη απηφ δελ έρεη απνδεηρζεί. ΢νχθα Γ. (;) Γθχδε : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηνλ Γ. ΢μφηα ΢νπιηέ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Βδμοάνδμξ ΢μοθζέ (Edouard Soulier) ήηαλ Γάιινο ηεξέαο θαη βνπιεπηήο. Σν 1922 κε ιφγν ηνπ ζηε γαιιηθή ΐνπιή δηεθηξαγψδεζε ην δξάκα ηεο δνινθνλίαο ηνπ κεηξνπνιίηε ΢κχξλεο Υξπζφζηνκνπ, απφ ηνλ ηνπξθηθφ φριν. ΢νπιίνπ (Εζη-Γεσ) Ώθαδεκίαο : Σν ΢μφθζ είλαη νξεηλή πεξηνρή ηεο Δπείξνπ ζηελ νπνία ππάξρνπλ ηα ρσξηά ΢νχιη, Κηάθα, ΢ακνλίβα, Ώβαξίλν θαη εθηά κηθξφηεξνη νηθηζκνί. ΋ια απηά ηα ρσξηά απνηεινχζαλ έλα είδνο νκνζπνλδίαο. Καηνηθήζεθε ηνλ 16ν αηψλα απφ αιβαλφθσλνπο Έιιελεο πνπ ζέιεζαλ λα απνθχγνπλ ηηο δηψμεηο ησλ Σνχξθσλ. Σν δπζπξφζηην ηεο πεξηνρήο ηνπο επέηξεςε ζηνπο ΢νπιηψηεο λα δνπλ αλεμάξηεηνη θαη κάιηζηα πέηπραλ λα εηζπξάηηνπλ θφξνπο απφ ηα θνληηλά πεδηλά ρσξηά. Δ αλεμαξηεζία ηνπο απηή θαηαιχζεθε κφιηο ην 1803, φηαλ ν Ώιή παζάο ησλ Εσαλλίλσλ, κεηά απφ δπν απνηπρεκέλεο εθζηξαηείεο, θαηάθεξε λα εθδηψμεη ηνπο θαηνίθνπο ηεο πεξηνρήο ηνπ ΢νπιίνπ. ΢νπιησηψλ (Εζη) Νένο Κφζκνο : Οη ΢μοθζχηεξ είλαη νη θάηνηθνη ηεο πεξηνρήο ηνπ ΢νπιίνπ. Ήηαλ αιβαλφθσλνη ειιεληθήο θαηαγσγήο θαη ε θχξηα αζρνιία ηνπο ήηαλ ε θηελνηξνθία θαη ε εμάζθεζε ηνπο ζηα φπια. ΢νπιηάλε (Βπα) Βμάξρεηα : Ο Γζακκάηδξ ΢μοθηάκδξ (1790-1826) απφ ηελ ΐφληηζα, ήηαλ νπιαξρεγφο ηεο Ώηησιναθαξλαλίαο. ΢ηελ επαλάζηαζε πνιέκεζε ζε αξθεηέο κάρεο ζηε Ρνχκειε θαη έραζε ηε δσή πνιεκψληαο θαηά ησλ πνιηνξθεηψλ ηνπ Μεζνινγγίνπ. ΢νπκειά (Εζη) Κπςέιε : Δ κνλή ΢μοιεθά είλαη έλα κνλαζηήξη ηνπ Πφληνπ θνληά ζηελ Σξαπεδνχληα. Καηά ηελ παξάδνζε ρηίζηεθε ην 386 απφ δπν Ώζελαίνπο κνλαρνχο θαη έθεξαλ εθεί ηελ πεξίθεκε εηθφλα ηεο Παλαγίαο ηεο Ώζεληψηηζζαο, ηελ νπνία, ιέγεηαη, φηη είρε δσγξαθίζεη ν Βπαγγειηζηήο Λνπθάο. Σν κνλαζηήξη απηφ ήηαλ γηα 16 αηψλεο ζχκβνιν ηνπ πνληηαθνχ ειιεληζκνχ. Σν 1922 νη Σνχξθνη ην έθαςαλ νινζρεξψο, αιιά νη κνλαρνί έθξπςαλ ηελ εηθφλα. Σν 1931 ε εηθφλα εγθαηαζηάζεθε ζην λέν κνλαζηήξη ΢μοιεθά, ζηηο πιαγηέο ηνπ ΐεξκίνπ θνληά ζηελ ΐέξνηα. Ο Γεψξγηνο ΢νπξήο

΢νπξή Γεσξγ. (Λνγ) ΢χληαγκα : Ο Γεχνβζμξ ΢μονήξ (1853-1919) απφ ηε ΢χξν, ήηαλ ν ζπνπδαηφηεξνο ζαηηξηθφο πνηεηήο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο θαη απνθιήζεθε ν λένο Ώξηζηνθάλεο. ΢ηελ Ώζήλα αζρνιήζεθε κε ηε δεκνζηνγξαθία θαη ήηαλ εθδφηεο ηεο ζξπιηθήο εβδνκαδηαίαο ζαηηξηθήο εθεκεξίδαο Ο Ρςιζυξ. Δ εθεκεξίδα θπθινθνξνχζε γηα 37 ζρεδφλ ρξφληα θαη ζρνιίαδε ζαηηξηθά φια ηα δεκφζηα πξφζσπα ηεο επνρήο εθείλεο. Σν έξγν ηνπ ΢νπξή ήηαλ πινπζηφηαην θαη εθηφο ησλ πνηεκάησλ ηνπ έγξαςε θαη αξθεηέο έκκεηξεο θσκσδίεο. Βπίζεο κεηέθξαζε ηηο Νεθέθεξ ηνπ Ώξηζηνθάλε. Απφ ηα κάηηα, ιέλε θακπφζνη – πηάλεηαη ν έξσο, κα εγψ ζαξξψ, πσο αλ δελ έρεηο ζηελ ηζέπε γξφζη - δελ ηνλ ηζαθψλεηο, ηνλ πνλεξφ. Ο έξσο είπαλ, θαη ιέλε θη άιινη - πσο ηξηγπξίδεη παληνχ ηπθιφο δελ ηνλ μηπάδνπλ ληάηα θαη θάιιε - θαη ζ’ φια η’ άιια είλαη βνπβφο. Γεψξγηνο ΢νπξήο : Ο ένςξ

429

΢νπξκειή (Βζλ) Πιαηεία ΐάζεο : * Ο Αζμκφζζμξ ΢μονιεθήξ (18νο αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ιφγηνο θαη ηζηνξηθφο. Έγξαςε ηελ Εζημνία ηςκ Ώεδκχκ ηαηά ημκ οπέν ηδξ εθεοεενίαξ αβχκα, Καηάζηαζζξ ζοκμπηζηή ηδξ πυθεςξ ηςκ Ώεδκχκ θαη άιια. * Ο Νζηυθαμξ ΢μονιεθήξ (1832-98) απφ ηε Μχθνλν δηαθξίζεθε γηα ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο ηνπ 1866 θαη 1879. ΢νχηζνπ Ώι. (Λνγ) Κνισλάθη : Ο Ώθέλακδνμξ ΢μφηζμξ (1803-68) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ήηαλ ξνκαληηθφο πνηεηήο θαη ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο. ΢ηε Γαιιία γλψξηζε ηνλ Κνξαή θαη επεξεάζηεθε θαη απφ ηνπο ξνκαληηθνχο πνηεηέο (Λακαξηίλνο, ΐεξαλδέξνο). ΢ηελ Εηαιία έγξαςε πέληε ηξαγσδίεο, απφ ηηο νπνίεο ζψδεηαη κφλν κηα. Ο αδειθφο ηνπ Αδιήηνζμξ ΢μφηζμξ ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο πνπ έπεζαλ ην 1821, ζηελ κάρε ηνπ Αξαγαηζαλίνπ, πξάγκα ηνπ ζπγθιφληζε ηνλ Ώιέμαλδξν. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εγθαηαζηάζεθε ζηελ Βιιάδα θαη άζθεζε δξηκεία θξηηηθή κε ηα ζαηηξηθά ηνπ πνηήκαηα ζηηο θπβεξλήζεηο ηνπ Καπνδίζηξηα θαη ηνπ ΋ζσλα, πξάγκα πνπ ηνπ ζηνίρηζε δηψμεηο, θπιαθίζεηο θαη εμνξίεο. Ο άιινο ηνπ αδειθφο Πακαβζχηδξ ΢μφηζμξ ήηαλ θη απηφο πνηεηήο. Δίλ’ ειεχζεξνο ν Σχπνο, θζάλεη κφλνλ λα κελ βιάςεηο ηεο Αξρήο ηνπο ππαιιήινπο, ηνπο θξηηάο, ηνπο Τπνπξγνχο καο θαη ησλ Τπνπξγψλ ηνπο θίινπο. Δίλ’ ειεχζεξνο ν Σχπνο, θζάλεη κφλν λα κε γξάςεηο. Ώιέμαλδξνο ΢νχηζνο : Γζα ημ ηοπμηηυκμ ρήθζζια ημο Καπμδίζηνζα

΢νχηζνπ Α. (Βπα) Πιαηεία Μαβίιε : * Ο Αδιήηνζμξ ΢μφηζμξ (1785-1821) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ απφ ηνπο ηδξπηέο ηνπ Εεξνχ ιφρνπ. Πνιέκεζε καδί κε ηνπο άλδξεο ηνπ ζην Αξαγαηζάλη θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε. * Ο Αδιήηνζμξ ΢μφηζμξ ρξεκάηηζε επί δπν ζεηείεο (1879-1887) δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο. Καηεγνξήζεθε γηα δηαθζνξά, δηθάζηεθε θαη θπιαθίζηεθε. ΢νχηζνπ Ε. (Βπη) Γθχδε : Ο Εςάκκδξ ΢μφηζμξ (1803-90) ήηαλ θαζεγεηήο ηεο πνιηηηθήο νηθνλνκίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Έγξαςε έξγα λνκηθνχ πεξηερνκέλνπ. ΢νχηζνπ ΢θαξιάηνπ (΢ηξ) Θπκαξάθηα : Ο ΢ηανθάημξ ΢μφηζμξ (1806-87) ζπνχδαζε ζηε ζηξαηησηηθή ζρνιή ηνπ Μνλάρνπ θαη επί Καπνδίζηξηα έγηλε θαζεγεηήο ηεο ππξνβνιηθήο ζηε λενζχζηαηε ΢ρνιή Βπειπίδσλ. Υξεκάηηζε ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα, ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη απιάξρεο ηνπ Γεσξγίνπ Ώ’. Ο ΢θαξιάηνο ΢νχηζνο

΢νπθιίνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν ΢μοθθί είλαη πφιε ηνπ Έβξνπ. Βίλαη γλσζηή γηα ηηο βηνηερλίεο εθηξνθήο κεηαμνζθσιήθσλ θαη παξαγσγήο εμαηξεηηθήο πνηφηεηαο κεηαμσηψλ. ΢νθηαλνπνχινπ (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Ο Πακαβζχηδξ ΢ηεθακυπμοθμξ (17861856) απφ ηα Καιάβξπηα, άζθεζε ην ηαηξηθφ επάγγεικα ζηελ Πάηξα. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη θαηά ηελ επαλάζηαζε ήηαλ ζχκβνπινο ηνπ Κσιέηηε. Ώξγφηεξα εμέδηδε δηάθνξα πεξηνδηθά, αιιά νη πξννδεπηηθέο γηα ηελ επνρή εθείλε ηδέεο ηνπ (ήηαλ απφ ηνπο πξψηνπο θεκηληζηέο θαη θαλαηηθφο αληίπαινο ηνπ ΋ζσλα), πξνθάιεζαλ δηψμεηο, θπιαθίζεηο, αθνξηζκφ θαη θαηαζρέζεηο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ. ΢νθηαλνχ (Βζλ) Κνπθάθη : Ο Νζηυθαμξ ΢μθζακυξ (16νο αη.) απφ ηελ Κέξθπξα, αζρνιήζεθε κε ηελ επηκέιεηα εθδφζεσλ θιαζζηθψλ ειιεληθψλ θεηκέλσλ. Θέιεζε λα πξνσζήζεη ηελ δηάδνζε ησλ γξακκάησλ ζηνπο Έιιελεο θαη ζπλέηαμε βηβιία γξακκέλα ζηελ απιή (δεκνηηθή) γιψζζα φπσο, Γναιιαηζηή ηδξ ημζκήξ ηςκ Βθθήκςκ βθχζζδξ, ΢διεζχζεζξ εζξ ηδκ Πημθειαίμο βεςβναθία θ.ά.

430

΢νθίαο ΐέκπν (πιαηεία) (Και) Ν. Φηινζέε : βιέπε ΐέιπμ ΢μθίαξ ΢νθνθιένπο (Ώξρ) Πι. Κνηδηά : Ο ΢μθμηθήξ (496-406) απφ ηνλ Κνισλφ ππήξμε έλαο απφ ηνπο ηξεηο κεγαιχηεξνπο ηξαγσδνχο ηεο αξραίαο Βιιάδαο (νη άιινη είλαη ν Βπξηπίδεο θαη ν Ώηζρχινο). Καηαγφηαλ απφ επηθαλή νηθνγέλεηα θαη ζπλδέζεθε κε ζεκαληηθέο πξνζσπηθφηεηεο ηεο επνρήο ηνπ φπσο ν Πεξηθιήο, ν ΢σθξάηεο, ν Πιάησλαο θαη άιινη. Έιαβε κέξνο σο ζηξαηεγφο ησλ Ώζελαίσλ ζην Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν. Έγξαςε ζπλνιηθά 120 πεξίπνπ ηξαγσδίεο θαη απφ απηέο είλαη γλσζηνί νη ηίηινη ησλ 114 θαη νη 7 απφ απηέο έρνπλ δηαζσζεί αθέξαηεο. Έξση’ αλίθεηε ζηνλ πφιεκν – πνπ θάλεηο ρηήκα ζνπ φπνπ πέζεηο, πνπ ζη’ απαιά ηα κάγνπια - ηεο θνξαζίδαο λπρηεξεχεηο θαη γπξλάο πάλσ απφ ηα πέιαγα – θαη ζηνπο πην απφκεξνπο ηνπο ηφπνπο, δελ ζνπ μεθεχγεη εζέλα νχηε Θεφο – νχηε θαλείο απ’ ηνπο ιηγφδσνπο αλζξψπνπο… ΢νθνθιήο : Δ δφκαιδ ημο ένςηα (Ώκηζβυκδ) – κεηάθξαζε Ε. Ν. Γξππάξεο

΢παζάξε (Βπη) Γθχδε : Ο Ώκδνέαξ ΢παεάνδξ (1837,1901) απφ ηε Υάιθε ήηαλ ιφγηνο θαη καζεκαηηθφο. Έγξαςε βηβιία θπζηθήο θαη ρεκείαο. ΢πάξηεο (Γεσ-Μπζ-Εζη) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Δ ΢πάνηδ είλαη πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ, πξσηεχνπζα ηνπ λνκνχ Λαθσλίαο θαη κηα απφ ηηο ηζηνξηθέο πφιεηο ηεο Βιιάδαο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ ΢πάνηδ, θφξε ηνπ κπζηθνχ βαζηιηά ηεο Λαθσλίαο Βπξψηα θαη ζχδπγν ηνπ Λαθεδαίκνλα Ώπφ ηα νκεξηθά έπε μέξνπκε φηη ήηαλ έδξα ηνπ βαζηιηά Μελέιανπ ζπδχγνπ ηεο Χξαίαο Βιέλεο, ε απαγσγή ηεο νπνίαο απφ ηνλ Πάξε, ππήξμε ε αθνξκή ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ. Σν 1100 πεξίπνπ, νη Ασξηείο θαηέιαβαλ ηελ Λαθσλία θαη ππνδνχισζαλ ηνπο ληφπηνπο θαηνίθνπο ηνπο κεηαηξέπνληάο ηνπο ζε δνχινπο ή είισηεο. Οη ΢παξηηάηεο δεκηνχξγεζαλ έλα απζηεξά ζηξαηησηηθφ θξάηνο θαη ζηαδηαθά ππέηαμαλ ηνπο γείηνλέο ηνπο Μεζζήληνπο θαη Ώξθάδεο. Θα δηαθξηζνχλ ζηνπο Μεδηθνχο Πνιέκνπο (κε ηελ ζπζία ηνπ Λεσλίδα ζηηο Θεξκνπχιεο) θαη ζα επηθξαηήζνπλ ζηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν ππνηάζζνληαο ηνπο αηψληνπο αληηπάινπο, ηνπο Ώζελαίνπο. Κξάηεζαλ ηελ αλεμαξηεζία ηνπο αθφκα θαη απφ ηνπο Μαθεδφλεο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ, αιιά ηειηθά ππνηάρζεθαλ, φπσο θαη νη άιινη Έιιελεο, ζηνπο Ρσκαίνπο. ΢παξηίδε ΢άββα (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε ν ΢άαααξ ΢πανηίδδξ, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ κεραληθνχ. ΢θνηψζεθε ην 1940 ζε ζηδεξνδξνκηθφ αηχρεκα. ΢πεξρεηνχ (Γεσ-Μπζ-Εζη) Ρνπθ : Ο ΢πενπεζυξ ή Ώθαιάκα είλαη πνηακφο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο. Πεγάδεη απφ ηνλ Σπκθξεζηφ θαη ρχλεηαη ζην Μαιιηαθφ θφιπν. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν ΢πεξρεηφο ήηαλ πνηάκηνο ζεφο, γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, πξνζσπνπνίεζε ηνπ νκψλπκνπ πνηακνχ. Ώπφ ηελ έλσζή ηνπ κε ηε Νχκθε Αεηλψ γελλήζεθαλ νη Νχκθεο ΢πεξρεηάδεο. Ο Ώζαλάζηνο Αηάθνο ζπλέδεζε ην φλνκά κε ηε Ώιακάλα

΢ε κηα απφ ηηο γέθπξεο ηεο Ώιακάλαο ν Ώζαλάζηνο Αηάθνο αγσλίζηεθε θαηά ησλ Σνχξθσλ θαη ζπλειήθζε θαη βξήθε καξηπξηθφ ζάλαην. ΢πεηζνπνχιαο (Γεσ) Κπςέιε : Δ ΢πεηζμπμφθα είλαη κηθξφ λεζάθη ηνπ Ώξγνζαξσληθνχ, πνιχ θνληά ζηηο ΢πέηζεο. Βίλαη ηδηνθηεζίαο ηεο νηθνγέλεηαο Νηάξρνπ. ΢πεηζψλ (Γεσ) Κπςέιε : Οη ΢πέηζεξ είλαη ηζηνξηθφ θαη ηνπξηζηηθφ λεζί ηνπ Ώξγνιηθνχ θφιπνπ. Οη θάηνηθνη ηνπ λεζηνχ αζρνινχληαη κε ηελ αιηεία θαη ηε λαπηηιία. ΢ηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21, νη ΢πέηζεο (καδί κε ηελ Όδξα θαη ηα Φαξά) πξσηαγσλίζηεζαλ ζην ζαιάζζην αγψλα θαη νη θαξαβνθχξεδεο πξφζθεξαλ πξφζπκα ηα ζθάθε ηνπο θαη πνιιά

431

ρξήκαηα γηα ηελ επηηπρία ηνπ ζθνπνχ. Σα ζπεηζηψηηθα θαξάβηα ζπκκεηείραλ ζε πνιιέο απφ ηηο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο. ΢πεσζίπποσ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο ΢πεφζζππμξ (407-339 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ θηιφζνθνο, αληςηφο ηνπ Πιάησλα ηνλ νπνίν δηαδέρζεθε ζηε δηεχζπλζε ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο. Απζηπρψο απφ ηα έξγα ηνπ δελ δηαζψζεθε ηίπνηα. ΢πειηάδνπ (Βπα) Άγηνο Νηθφιανο Ώζελψλ : Ο Νζηυθαμξ ΢ποθζάδδξ (1785-1867) απφ ηελ Σξίπνιε, ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε πιεξεμνχζηνο, βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Έγξαςε ηα Ώπμικδιμκεφιαηα ηνπ. ΢πηλζάξνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : * Ο αξρηηέθηνλαο ΢πίκεανμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κφξηλζν. ΢χκθσλα κε ηνλ Παπζαλία έρηηζε ην λαφ ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αειθνχο. * Ο ηξαγηθφο πνηεηήο ΢πίκεανμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηνλ Πφλην, έγξαςε ηηο ηξαγσδίεο Δναηθήξ Πενζηαζυιεκμξ θαη Πανεεκμπαίμξ. Ώπφ ην έξγν δελ δηαζψζεθε ηίπνηα. ΢πνλ (Πξν) Κπςέιε : Ο Εάηςαμξ ΢πμκ (1647-85) ήηαλ Γάιινο αξραηνιφγνο θαη πεξηεγεηήο. Πεξηεγήζεθε (καδί κε ην Άγγιν αξραηνιφγν ΐέθθεν) ηα ΐαιθάληα, ηελ Βιιάδα θαη ηε Μηθξά Ώζία θαη θαηέγξαςε ηηο εληππψζεηο ηνπ. ΢πνξάδσλ (Γεσ) Κπςέιε : ΢πμνάδεξ απνθαιείηαη ην λεζησηηθφ ζχκπιεγκα πνπ βξίζθεηαη αλαηνιηθά ηεο Μαγλεζίαο θαη βφξεηα ηεο Βχβνηαο θαη πεξηιακβάλεη ηα λεζηά ΢θηάζν, ΢θφπειν, ΢θχξν, Ώιφλλεζν. Ώπνθαινχληαη επίζεο θαη βφξεηεο ΢πνξάδεο. ΢πνξγίινπ (Εζη) Κπςέιε: ΢πμνβίθμξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο δήκνπο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο. ΢ππξηδνγηάλλε (Βπα) Γθχδε : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδσλπκηθά ησλ ΐνπγηνχθαΜεγαξίδε, νη Βιιακμοήθ, Γεχνβζμξ θαη ΢πονίδςκ ΢πονζδμβζάκκδξ ήηαλ αδειθνί απφ ηελ Κξήηε πνπ ζπκκεηείραλ ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1897 θαη ζηνλ Μαθεδνληθφ αγψλα. ΢πχξνπ Λνχε Παγθξάηη : βιέπε Λμφδ ΢πφνμο ΢πχξνπ Πάηζε (Πνι) ΐνηαληθφο : βιέπε Πάηζδ ΢πφνμο Ο Ώξηζηνηέιεο, απφ ηα ΢ηάγεηξα

΢ηαγείξσλ (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σα ΢ηάβεζνα είλαη ρσξηφ ηεο Υαιθηδηθήο. Καηά ηελ αξραηφηεηα ήηαλ απνηθία ηεο Άλδξνπ. Ήηαλ ε γελέηεηξα ηνπ Ώξηζηνηέιε. ΢ηάγρσπ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Λέζζηεζηεν ΢ηάκπμπ, - υπζ ΢ηάβπςπ (Leisester Stanhope,1784-1862) ήηαλ Άγγινο ζηξαηησηηθφο. Σν1823 ήξζε ζηελ Βιιάδα (καδί κε ηνλ ιφξδν ΐχξσλα) σο εθπξφζσπνο ηνπ Φηιειιεληθνχ Κνκηηάηνπ. Ώζρνιήζεθε κε ηελ έθδνζε ησλ εθεκεξίδσλ Βθθδκζηά Υνμκζηά (Μεζνιφγγη) θαη ηεο Βθδιενίδαξ ηςκ Ώεδκχκ (Ώζήλα). ΢ηαδίνπ (νδφο & πιαηεία) (Εζη) Κέληξν & ΢ηάδην : ΢ηάδζμ είλαη ν ρψξνο πνπ είλαη δηαζθεπαζκέλνο θαηάιιεια γηα λα ηεινχληαη αζιεηηθνί αγψλεο. ΢ηάδζμ επίζεο ήηαλ κνλάδα κήθνπο (πεξίπνπ 185 κ.). Ώθφκα ζηάδζμ ήηαλ αγψληζκα δξφκνπ ελφο ζηαδίνπ. Δ νδφο ΢ηαδίμο πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην ΢ηάδζμ ηςκ Ώεδκχκ, πνπ ηδξχζεθε ην 330 π.Υ. ζηηο φρζεο ηνπ Ειηζνχ. Σν ζχγρξνλν Πακαεδκασηυ ΢ηάδζμ δηακνξθψζεθε κε δαπάλεο ηνπ Γ. Ώβέξσθ θαη έγηλαλ εθεί νη πξψηνη ζχγρξνλνη Οιπκπηαθνί αγψλεο. ΢ηαζά Γ. (Βζλ) Κνισλάθη : Ο Γζάκκδξ ΢ηαεάξ (1758-1812) απφ ηελ Ώθαξλαλία ήηαλ αξκαηνιφο ηνπ ΐάιηνπ, γηνο ηνπ θεκηζκέλνπ Γενμδήιμο ΢ηάεδ. ΢ηαζάηνπ ΋ζ. (Βζλ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο ΋εςκ ΢ηαεάημξ (1843-1925) απφ ηελ Εζάθε, ήηαλ θαξαβνθχξεο θαη επεξγέηεο ηεο Ώζήλαο. Γνχζε ζην γλσζηφ ιέβανμ ΢ηαεάημο (βαζ. ΢νθίαο & Δξνδφηνπ) πνπ ζήκεξα είλαη παξάξηεκα ηνπ Κπθιαδηθνχ Μνπζείνπ. Αηέζεζε πνιιά ρξήκαηα γηα ηνλ Βπαγγειηζκφ θαη γηα ππνηξνθίεο ζε ζπνπδαζηέο Καιψλ Σερλψλ.

432

΢ηάζε Γεξνδήκνπ (Βπα) Λπθαβεηηφο : βιέπε Γενμδήιμο ΢ηάεδ ΢ηαζνγηάλλε (Βζλ) Κνπθάθη : Ο ΢ηαεμβζάκκδξ ήηαλ αξκαηνιφο ηνπ 17νπ αηψλα απφ ηελ Ώηησιναθαξλαλία. ΢ηάηθνπ (Βπα) Νεάπνιε : Ο ΢ηάζημξ ΢ηασηυπμοθμξ (1799-1835) απφ ηε Γάηνπλα ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Με δηθφ ηνπ ζηξαηησηηθφ ζψκα δηαθξίζεθε ζηελ πνιηνξθία ηνπ Ναππιίνπ θαη ζηελ θαηάιεςε ηνπ Παιακεδηνχ, γηα ηελ νπνία πξνβηβάζηεθε ζε ζηξαηεγφ. Βπίζεο ζπκκεηείρε ζηελ θαηάιεςε ηεο Κνξίλζνπ θαη ζηελ ΐ΄ Βζλνζπλέιεπζε. Φπιαθίζηεθε απφ ηνπο ΐαπαξνχο θαη πέζαλε απφ ηηο θαθνπρίεο ην 1835. ΢ηάκνπ Μάξσο (Ώγσ) Άλσ Πεηξάισλα : Δ Μάνς ΢ηάιμο ήηαλ κέινο αληηζηαζηαθήο νξγάλσζεο ηεο θαηνρήο. ΢πλειήθζε απφ ηνπο Γεξκαλνχο θαη πέζαλε απφ βαζαληζηήξηα ην 1944. ΢ηάλρνπ (Πξν) Νένο Κφζκνο : βιέπε ΢ηάβπςπ ΢ηαζίλνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ΢ηαζίκμξ (8νο π.Υ. αη.) ήηαλ Κχπξηνο επηθφο πνηεηήο, ζηνλ νπνίν απνδίδεηαη ε παηξφηεηα ηνπ βηβιίνπ Κφπνζα έπδ, πνπ πεξηγξάθεη ηα γεγνλφηα ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ πξηλ ηελ Ειηάδα ηνπ Οκήξνπ. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε, παληξεχηεθε ηελ Ώξζηθφλε, θφξε ηνπ Οκήξνπ θαη έιαβε σο πξνίθα ην πνίεκα Κχπξηα έπε. ΢ηαπξνπνχινπ (Πνι) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * Ο Αδιήηνζμξ ΢ηαονυπμοθμξ (18721919) απφ ηνλ Πεηξαηά ήηαλ αξραηνιφγνο θαη ν ηδξπηήο ηνπ αξραηνινγηθνχ κνπζείνπ ηεο Μπθφλνπ. Ώζρνιήζεθε γηα πνιιά ρξφληα κε αλαζθαθέο ζην λεζί ηεο Αήινπ. * Ο Κςκζηακηίκμξ ΢ηαονυπμοθμξ ήηαλ λνκηθφο θαη δηεηέιεζε δπν θνξέο δεκνηηθφο ζχκβνπινο θαη βνπιεπηήο ηεο Ώζήλαο. Πέζαλε ην 1911. ΢ηαχξνπ Γεσξγίνπ (Βζλ) Οκφλνηα : Ο Γεχνβζμξ ΢ηαφνμο (1785-1869) απφ ηα Εσάλληλα, ήηαλ θηιηθφο, εζληθφο επεξγέηεο θαη ν ηδξπηήο (καδί κε ηνλ Βυλάξ) θαη πξψηνο δηνηθεηήο ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο. Αηέζεζε πνιιά ρξήκαηα γηα ηελ ελίζρπζε ηνπ αγψλα θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε γηα ηελ αλέγεξζε λνζνθνκείσλ, ζαλαηνξίσλ, γεξνθνκείσλ θαη άιισλ ηδξπκάησλ. Ο Γεψξγηνο ΢ηαχξνπ

΢ηαχξνπ Π. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο Πενζηθήξ ΢ηαφνμο απφ ηελ Βχβνηα, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ππξνβνιηθνχ. ΢θνηψζεθε ζην κηθξαζηαηηθφ κέησπν ην 1922. ΢ηεηξηέσλ (Εζη) Θεζείν : ΢ηεζνζείξ νλνκάδνληαλ νη πνιίηεο ηεο αξραίαο Ώζήλα πνπ θαηνηθνχζαλ ζην δήκν ΢ηεηξίαο . ΢ηελεκάρνπ (Εζη) ΢επφιηα : Δ ΢ηεκήιαπμξ είλαη πφιε ηεο ΐνπιγαξίαο (ζήκεξα Ώζέλνβγθξάλη) ζηελ νπνία κέρξη ην 1919 δνχζαλ πνιινί Έιιελεο. Με ηελ αληαιιαγή ησλ πιεζπζκψλ νη Έιιελεο απηνί εγθαηαζηάζεθαλ ζηελ Δκαζία (ρσξηφ ΢ηεκήιαπμξ) ΢ηέληνξνο (Μπζ) Παγθξάηη : Ο ΢ηέκηςν ήηαλ Έιιελαο θήξπθαο πνπ πνιέκεζε ζηελ Σξνία. Βίρε κπξνχηδηλε θσλή θαη θψλαδε φζν πελήληα άληξεο καδί. Βίρε ηελ απξνλνεζία λα πξνθαιέζεη ηνλ Βξκή, πνηνο ζα θψλαδε δπλαηφηεξα. Φπζηθά ληθήζεθε θαη ην πιήξσζε κε ηε δσή ηνπ. ΢ήκεξα ιέκε γηα θάπνηνλ πνπ θσλάδεη δπλαηά φηη έρεη ζηεκηυνεζα θςκή. ΢ηελψλ Πφξηαο (Εζη) Ειίζηα : Σα ΢ηεκά Πυνηαξ είλαη πεξηνρή ησλ ΢εξβίσλ Κνδάλεο, θνληά ζην ΢αξαληάπνξν. Σν Οθηψβξην 1912, δηεμήρζεζαλ ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ειιεληθψλ θαη ηνπξθηθψλ δπλάκεσλ (Ώ’ ΐαιθαληθφο πφιεκνο). ΢ηεθαλνπνχινπ (Βζλ) Άλσ Κπςέιε : ΢ηεθακυπμοθμξ είλαη επψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο ηεο Μάλεο, ε θαηαγσγή ην νπνίαο θζάλεη σο ηνλ 15ν αηψλα. Ο γελάξρεο ηεο 433

νηθνγέλεηα ΢ηέθακμξ ΢ηεθακυπμοθμξ θαηάγεηαη απφ ηελ ηειεπηαίν απηνθξάηνξα ηεο Σξαπεδνχληαο Ααβίδ Κνκλελφ. Σν 17ν αηψλα ε νηθνγέλεηα κεηαλάζηεπζε θαη εγθαηαζηάζεθε ζηελ Κνξζηθή, φπνπ καδί κε άιινπο Έιιελεο ίδξπζαλ παξνηθία. ΢ηεθάλνπ ΐπδαληίνπ Άγηνο Λνπθάο : βιέπε ΐογακηίμο ΢ηεθάκμο ΢ηεθάλνπ Κππαξίζζνπ (Βπη) Άγ. Λνπθάο : βιέπε Κοπανίζζμο ΢ηεθάκμο ΢ηεζηθιένπο (Ώξρ) Πεηξάισλα: Ο ΢ηδζζηθήξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο. ΢ηεζηιάνπ (Ώξρ) Άλσ Κπςέιε : Ο ΢ηδζίθαμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηεο Ώζήλαο. Πνιέκεζε ζηε κάρε ηνπ Μαξαζψλα ην 490 π.Υ. θαη ήηαλ ν κνλαδηθφο - απφ ηνπο 10 Ώζελαίνπο ζηξαηεγνχο πνπ ζπκκεηείραλ ζηε κάρε - πνπ έραζε ηε δσή ηνπ εθεί. ΢ηεζηρφξνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο ΢ηδζίπμνμξ (640-555 π.Υ.) απφ ηελ Εκέξα ηεο ΢ηθειίαο ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο. Σν πξαγκαηηθφ ηνπ φλνκα ήηαλ Σεηζίαο, νλνκάζηεθε δε ΢ηεζίρνξνο επεηδή ήηαλ ν πξψηνο πνπ έζηδζε θονζηυ πμνυ ζηε ΢ηθειία. Έγξαςε ηξαγνχδηα γηα ρνξφ, βνπθνιηθά θαη εξσηηθά πνηήκαηα, θαη σδέο ζε ζπλνιηθά 26 βηβιία. ΢ήκεξα ειάρηζηα απνζπάζκαηα ζψδνληαη. Γηαηί ν Σπλδάξενο, θάπνηε ζ’ φινπο ηνπο ζενχο ζπζία θάλνληαο, αιεζκφλεζε κνλάρα - ηε γιπθνραξίζηξα Κππξίδα θη εθείλε ζαλ εζχκσζε, ηηο θφξεο ηνπ Σπλδάξενπ θαη δίγακεο θαη ηξίγακεο ηηο θάλεη - θαη λα παξαηνχλ ηνπο άληξεο ηνπο. ΢ηεζίρνξνο : Χδή (κεηάθξαζε Διίαο ΐνπηηεξίδεο)

΢ηίγλεο (Μπζ) Άλσ Κπςέιε : Δ ΢ηίβκδ ή ΢ηφβκδ ήηαλ κηα απφ ηηο ΑαλαΎδεο, θφξε ηνπ Ααλανχ θαη ηεο Πνιπμψο. Παληξεχηεθε ηνλ Ώηγππηηάδε Πνιχθηνξα θαη ηνλ δνινθφλεζε ηελ πξψηε λχρηα ηνπ γάκνπ ηνπο, φπσο θαη νη ππφινηπεο 48 ΑαλαΎδεο ΢ηίιπσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ΢ηίθπςκ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηα Μέγαξα, ήηαλ απφ ηνπο θπξηφηεξνπο θηιφζνθνπο ηεο Μεγαξηθήο ζρνιήο, γλσζηφο γηα ηελ απζηεξφηεηα ησλ εζψλ θαη ηελ αθηινθέξδεηά ηνπ. Ήηαλ δάζθαινο ηνπ Γήλσλα ηνπ Κηηηέα θαη ζθνδξφο αληίπαινο ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ Πιάησλα. Έγξαςε ελλέα δηαιφγνπο κεηαμχ ησλ νπνίσλ: Μυζπμξ, Πημθειαίμξ, Μδηνμηθήξ, Ώκαλζιέκδξ, Ώνζζημηέθδξ θ.ά. Ο Σδέηκο ΢ηνχαξη

΢ηνχαξη (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Εάηςαμξ-Σγέζιξ ΢ημφανη (James Stuart, 1713-88) ν απνθαινχκελνο Ώζελαίνο, ήηαλ Άγγινο αξραηνιφγνο, αξρηηέθηνλαο, δσγξάθνο θαη ειιεληζηήο. ΢πνχδαζε ιαηηληθή θαη ειιεληθή γιψζζα θαζψο θαη ξσκατθή θαη αξραία ειιεληθή αξρηηεθηνληθή. Σν 1751 ήξζε ζηελ Βιιάδα καδί κε έλα άιιν Άγγιν αξρηηέθηνλα ηνλ Ν. Ρέβεη. Οη δπν ηνπο είδαλ, κειέηεζαλ θαη απνηχπσζαλ ζε ζρέδηα ηα πεξηζζφηεξα αξραία κλεκεία ηεο Ώζήλαο. ΋ιν απηφ ην πιηθφ εθδφζεθε ζην Λνλδίλν ζε πέληε ηφκνπο κε ηνλ ηίηιν Οζ αεδκασηέξ ανπαζυηδηεξ. ΢ηνπξλάξε (νδφο & πιαηεία) (Βζλ) Πνιπηερλείν : Ο Νζηυθαμξ ΢ημονκάνδξ ή ΢ημονκάναξ (1806-52) απφ ην Μέηζνβν, ήηαλ αληςηφο ησλ αδειθψλ Σνζίηζα. Ώπέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία ζηελ Ώίγππην, ηελ νπνία δηέζεζε γηα έξγα ζηελ Βιιάδα. Με δαπάλεο ηνπ ρηίζηεθε ην θηίξην ηνπ Πνιπηερλείνπ ζηελ νδφ Παηεζίσλ, πνπ νλνκάζηεθε Μεηζφβεην, ΢ηξάβσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ΢ηνάαςκ (67 π.Υ.-23 κ.Υ.) απφ ηνλ Πφλην, ππήξμε γεσγξάθνο θαη παξάιιεια θηιφζνθνο θαη ηζηνξηθφο. Έιαβε θαιή κφξθσζε θαη ηαμίδεςε ζε φιε ζρεδφλ ηελ γλσζηή Ώλαηνιή απφ ηελ Ώξκελία σο ηελ Ώηζηνπία. Μειέηεζε ηνπο ηφπνπο θαη ηελ ηζηνξία ηνπο θαη έγξαςε δπν βηβιία: - Σα Γεςβναθζηά ζε 17 ηφκνπο, ην νπνίν ζψδεηαη θαη απνηειεί έλα πξαγκαηηθφ γεσγξαθηθφ άηιαληα ηεο επνρήο ηνπ θαη - Σα Εζημνζηά οπμικήιαηα ζε 47 ηφκνπο, ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ φκσο, έρεη ραζεί.

434

΢ηξαηαίσλ (Βζλ-Βπα) Μαθξπγηάλλε : Οη ΢ηναηαίμζ είλαη ζπιινγηθή νλνκαζία ηεο νηθνγέλεηαο ΢ηνάημο, αξκαηνιψλ απφ ηνλ ΐάιην Ώηησιναθαξλαλίαο. Οη πην γλσζηνί απφ απηνχο είλαη ν Μδηζμ-΢ηνάημξ πνπ ζθνηψζεθε θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1770 θαη νη αδειθνί Εςάκκδξ θαη Νζηυθαμξ ΢ηνάημξ, νπιαξρεγνί θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. ΢ηξαηεγνπνχινπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Ώθέλζμξ Μεθζζζδκυξ-΢ηναηδβυπμοθμξ (13νο αη.) ήηαλ αλψηαηνο αμησκαηνχρνο ηνπ απηνθξάηνξα ηεο Νηθαίαο Μηραήι Δ΄ Παιαηνιφγνπ. Σνλ Ενχιην ηνπ 1261 επηθεθαιήο κηθξνχ ζηξαηησηηθνχ ζψκαηνο, κπήθε ζηελ θαηερφκελε απφ ηνπο Φξάγθνπο Κσλζηαληηλνχπνιε θαη ηελ θαηέιαβε αηθληδηαζηηθά θαη αλαίκαθηα. Έηζη νη ΐπδαληηλνί αλέθηεζαλ ηελ πξσηεχνπζά ηνπο κεηά απφ 57 ρξφληα θξαγθνθξαηίαο. ΢ηξαηεγνχ Ααγθιή (΢ηξ-Πνι) Κάησ Παηήζηα : Ο Πακαβζχηδξ Ααβηθήξ (18531924) απφ ην Ώγξίλην, ήηαλ ζηξαηησηηθφο. Αηεηέιεζε θαζεγεηήο ηεο ΢ρνιήο Βπειπίδσλ θαη αξρεγφο Βπηηειείνπ. Ήηαλ έλαο απφ ηελ Σνζακδνία (κε ηνλ ΐεληδέιν θαη ηνλ Κνπληνπξηψηε) πνπ ζρεκάηηζε ηελ Πξνζσξηλή θπβέξλεζε ζηελ Θεζζαινλίθε θαη έβαιε ηελ Βιιάδα ζην Ώ΄ Παγθφζκην Πφιεκν. Μεηά ηελ εθινγηθή ήηηα ηνπ ΐεληδέινπ ην 1920, ν Ααγθιήο αλέιαβε ηελ αξρεγία ηνπ θφκκαηνο, αιιά δελ πέηπρε ηελ εθινγή ηνπ ζηε ΐνπιή. Ο ζηξαηεγφο Παλαγηψηεο Ααγθιήο

΢ηξαηεγνχ Εσάλλνπ (΢ηξ) Παγθξάηη : Ο ζηξαηεγφο Αδιήηνζμξ Εςάκκμο (1861-1927) απφ ηε ΐνησηία ζπκκεηείρε ζηνπο πνιέκνπο ηνπ 1897, ΐαιθαληθνχο, Ώ’ Παγθφζκην θαη ζηε Μηθξαζηαηηθή Βθζηξαηεία. ΢ηξαηεγνχ Καιιάξε (΢ηξ) Κάησ Παηήζηα : Ο Κςκζηακηίκμξ Καθθάνδξ (1858-1940) απφ ηα Φαξά, ήηαλ ζηξαηησηηθφο. Μεηείρε ζηνλ πφιεκν ηνπ 1897 θαη ζηνπο ΐαιθαληθνχο (φπνπ ζθνηψζεθε ν γηνο ηνπ ΢ππξίδσλ). Σν1916 έγηλε ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ. ΢ην Μηθξαζηαηηθφ κέησπν ζθνηψζεθε θαη ν δεχηεξνο γηνο ηνπ Άγγεινο. ΢ηξαηεγνχ Κνληνχιε (΢ηξ) Κνπθάθη : Ο Ώθέλακδνμξ Κμκημφθδξ (1858-1933) απφ ηελ Βιεπζίλα, ήηαλ ζηξαηησηηθφο. Πνιέκεζε ζην Μηθξαζηαηηθφ Μέησπν επηθεθαιήο ηνπ 1νπ ΢ψκαηνο ΢ηξαηνχ. Ώξγφηεξα έγηλε πξεζβεπηήο ηεο Βιιάδαο ζηελ Ώιβαλία. ΢ηξαηεγνχ Μαθξπγηάλλε Μαθξπγηάλλε : βιέπε Μαηνοβζάκκδ ΢ηναηδβμφ ΢ηξαηεγνχ Ρνδίνπ (Βπα) Μεηο : Ο Πακαβζχηδξ Ρυδζμξ (1789-1851) απφ ηε Ρφδν, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ρξεκάηηζε ππαζπηζηήο ηνπ Ώι. Μαπξνθνξδάηνπ. Δ επαλάζηαζε ηνλ βξήθε ζηελ Βπξψπε θαη ήξζε ζηελ Βιιάδα κε δηθφ ηνπ ζηξαηησηηθφ ζψκα απφ θηιέιιελεο. Πήξε κέξνο ζηηο κάρεο ηνπ Πέηα θαη ηνπ Ναππιίνπ. Τπνπξγφο ησλ ΢ηξαηησηηθψλ επί Καπνδίζηξηα θαη ππεχζπλνο ηεο ζηξαηησηηθήο δηθαηνζχλεο επί ΋ζσλα. ΢ηξαηησηηθνχ ΢πλδέζκνπ (Εζη) Κνισλάθη : Ο ΢ηναηζςηζηυξ ΢φκδεζιμξ ήηαλ κηα ζπλσκνηηθή νξγάλσζε πνπ ηελ απνηεινχζαλ ππαμησκαηηθνί θαη θαηψηεξνη αμησκαηηθνί ηνπ ζηξαηνχ (κεηαμχ ηνπο νη Θ. Πάγθαινο, Ν. Πιαζηήξαο, Γ. Κνλδχιεο θ.α.) νη νπνίνη δεηνχζαλ κεηαξξπζκίζεηο ζηελ πνιηηηθή θαη ζηξαηησηηθή δνκή ηεο ρψξαο. Σν 1909 αξρεγφο ηνπ ΢πλδέζκνπ νξίζηεθε ν ζπληαγκαηάξρεο Νηθφιανο Γνξκπάο θαη ζηηο 15 Ώπγνχζηνπ μέζπαζε θίλεκα. Σν απνηέιεζκα απηνχ ηνπ θηλήκαηνο ήηαλ ε πξφζθιεζε ηνπ Βιεπζέξηνπ ΐεληδέινπ λα αλαιάβεη ηελ πξσζππνπξγία ηεο ρψξαο. ΢ηξαηνλίθεο (Γεσ) Ρνπθ : Δ ΢ηναημκίηδ είλαη ρσξηφ ηεο Υαιθηδηθήο. ΢ηξαηνχια (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Μακμφζμξ ΢ηναημφθαξ ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηελ Κξήηε. ΐξηζθφηαλ κε ην εθζηξαηεπηηθφ ζψκα ηνπ Ώιέμαλδξνπ Τςειάληε ζην Γαιάηζη ηεο Ρνπκαλίαο θαη ζθνηψζεθε ηνλ Μάην ηνπ 1821 ζε κάρε κε ηνπο Σνχξθνπο.

435

΢ηξάησλνο (Ώξρ) Πιάθα : Ο ΢ηνάηςκ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Λάκςαθν, ήηαλ θηιφζνθνο νπαδφο ηνπ Ώξηζηνηέιε θαη δηάδνρνο ηνπ Θεφθξαζηνπ ζηελ δηεχζπλζε ηεο Πεξηπαηεηηθήο ΢ρνιήο. Πεξίθεκε ήηαλ ε ζεσξία ηνπ θελνχ, ζχκθσλα κε ηελ νπνία φιεο νη νπζίεο πεξηέρνπλ θελφ θαη νη δηαθνξέο βάξνπο κεηαμχ ηνπο, νθείινληαη ζηηο δηαθνξέο έθηαζεο ηνπ θελνχ πνπ πεξηέρνπλ. Αελ έρνπλ δηαζσζεί έξγα ηνπ. ΢ηξέηη (Βπη) Οκφλνηα : * Ο ΢ηέθακμξ ΢ηνέζη (1835-1920) ήηαλ γεξκαληθήο θαηαγσγήο, λνκνκαζήο θαη ηξαπεδίηεο. Ήηαλ θαζεγεηήο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο, ρξεκάηηζε δηνηθεηήο ηεο Βζληθήο Σξάπεδαο θαη ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ. * Ο Γεχνβζμξ ΢ηνέζη (1868-1948) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ λνκνκαζήο θαη θαζεγεηήο ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ. Αηεηέιεζε πξεζβεπηήο, ππνπξγφο Βμσηεξηθψλ, αθαδεκατθφο θαη κέινο ηνπ Αηεζλνχο δηθαζηεξίνπ ηεο Υάγεο. ΢πλέγξαςε πνιιά λνκηθά βηβιία. ΢ηξηθηφκπνια (Βπα) Πιαηεία Ώκεξηθήο : Ο Ώκαβκχζηδξ ΢ηνζθηυιπμθαξ (17781821) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ δάζθαινο ζηελ Σξίπνιε. ΢ηξαηεχηεθε εζεινληηθά ζηνλ αγψλα, κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Λεβηδίνπ. ΢ηξνγθνλψθ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Ρψζνο δηπισκάηεο Γνδβυνζμξ ΢ηνμβημκχθ ή ΢ημβηακχθ (1770-1857) ήηαλ πξεζβεπηήο ηεο ρψξαο ηνπ ζηελ Πφιε, φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21. Ώπφ ηε ζέζε ηνπ βνήζεζε κε θάζε ηξφπν ηνπο εμεγεξζέληεο Έιιελεο. ΢ηξνθάδσλ (Γεσ) Κπςέιε : Οη ΢ηνμθάδεξ ή ΢ηνμθάδζα είλαη δπν κηθξά λεζηά θνληά ζηελ Γάθπλζν, ε ΢ηακθάλε θαη ε Άξππηα. Υξεζηκεχνπλ σο πέξαζκα ζε πνιιά είδε απνδεκεηηθψλ πνπιηψλ θαη απνηεινχλ ηκήκα ηνπ Θαιάζζηνπ Πάξθνπ Γαθχλζνπ. ΢ηξπκφλνο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Ο ΢ηνοιυκαξ είλαη πνηακφο ηεο ΐαιθαληθήο, κε κήθνο 400 ρηιηφκεηξα πεξίπνπ απφ ηα νπνία ηα δπν ηξίηα δηαξξένπλ ηελ ΐνπιγαξία θαη ηνλ έλα ηξίην ηελ Βιιάδα (λ. ΢εξξψλ). ΢ηξσκλίηζεο (Εζη) Κπςέιε : Δ ΢ηνςικίηζα είλαη πφιε ηεο ΐφξεηαο Μαθεδνλίαο, ηελ νπνία δηαξξέεη ν πνηακφο ΢ηξνχκηηζα ή ΢ηξσκληηζηψηεο, παξαπφηακνο ηνπ ΢ηξπκφλα. ΢ηελ πφιε θαηνηθνχζαλ πνιινί Έιιελεο, αιιά κεηά ηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο αλαγθάζηεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ ζηελ Βιιάδα. ΢ηπιηαλίδε (Ώγσ) Άλσ Κπςέιε : Ο ΢ηαφνμξ ΢ηοθζακίδδξ (1928-58) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ θππξηαθνχ αγψλα γηα ηελ απηνδηάζεζε ηνπ λεζηνχ. ΢θνηψζεθε ελψ εηνίκαδε κηα βφκβα γηα ηηο αλάγθεο ηνπ αγψλα. Ώζεκέληνο νβνιφο απεηθνλίδεη ΢ηπκθαιίδα φξληζα

΢ηπκθαιίαο (Γεσ-Μπζ) Κπςέιε : Δ ΢ηοιθαθία είλαη ρσξηφ ηεο Κνξηλζίαο θνληά ζηελ νκψλπκε ιίκλε. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία εδψ θαηνηθνχζαλ νη ΢ηπκθαιίδεο φξληζεο, αλζξσπνθάγα πνπιηά, ηέθλα ηνπ Σπθσέσο θαη ηεο Έρηδλαο. Βίραλ ράιθηλα ξάκθε, λχρηα θαη θηεξά θαη εμφλησλαλ αλζξψπνπο, δψα θαη ζνδεηέο. Ο Δξαθιήο αλέιαβε, ζε έλα απφ ηνπο άζινπο ηνπ λα ηα εμνληψζεη, αιιά ηα πνπιηά ήηαλ θαιά θξπκκέλα ζηελ ππθλή βιάζηεζε ηεο ιίκλεο. Σε ιχζε ηελ έδσζε ε Ώζελά πνπ δψξηζε ζηνλ Δξαθιή ράιθηλα θξφηαια θηηαγκέλα απφ ηνλ Ήθαηζην. Ο Δξαθιήο ρηππνχζε ηα θξφηαια, ηα πνπιηά ηξνκαγκέλα ζθφξπηζαλ ζηνλ αέξα θαη ν ήξσαο ηα ρηππνχζε κε ηα βέιε ηνπ. ΢πγγξνχ (Λεσθφξνο) (Βζλ) Γάππεην-Καιιηζέα : Ο Ώκδνέαξ ΢οββνυξ (1830-99) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ ηξαπεδίηεο ζηελ Οζσκαληθή απηνθξαηνξία θαη επεθηάζεθε θαη ζηελ Βιιάδα. Σν φλνκά ηνπ αλαθέξζεθε ζην κεγάιν ρξεκαηηζηεξηαθφ ζθάλδαιν ηεο επνρήο, ηα Λαονεςηζηά. Σν1881 ίδξπζε ηελ Σξάπεδα Δπεηξνζεζζαιίαο θαη ιέγεηαη φηη έπαημε ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ πηψρεπζε ηεο ρψξαο ην 1893. Πάλησο ζεσξείηαη εζληθφο

436

επεξγέηεο. Με δηθά ηνπ ρξήκαηα απνπεξαηψζεθε ε δηψξπγα ηεο Κνξίλζνπ, ρηίζηεθαλ ηα κνπζεία Αειθψλ θαη Οιπκπίαο, ην δεκνηηθφ ζέαηξν ηεο Ώζήλαο, ην λνζνθνκείν θαη νη θπιαθέο ΢πγγξνχ, θαη άιια θνηλσθειή ηδξχκαηα. Βπίζεο δηέζεζε πνιιά ρξήκαηα ζηνλ Βπαγγειηζκφ θαη γηα ηελ δηάλνημε ηεο ιεσθφξνπ Ώζελψλ-Φαιήξνπ (΢πγγξνχ). ΢πήλεο (Εζη) Λπθαβεηηφο : ΢οήκδ ήηαλ ε αξραηνειιεληθή νλνκαζία ηεο αηγππηηαθήο πφιεο Ώζζνπάλ. ΢πθνπηξή (Βπη) Κισλαξίδνπ : Ο Εςάκκδξ ΢οημοηνήξ (1901-37) απφ ηε ΢κχξλε, ήηαλ πθεγεηήο ηεο ειιεληθήο θηινινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Αεκνζίεπζε πιήζνο κειεηψλ, αιιά γλσζηφηεξεο είλαη νη εμαηξεηηθέο εθδφζεηο ηνπ γηα ην ΢οιπυζζμ ημο Πθάηςκα θαη ηελ Πμζδηζηή ημο Ώνζζημηέθδ. Ώπηνθηφλεζε ζε ειηθία κφιηο 36 εηψλ. ΢πκεψλνγινπ ΢άββα (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο ΢άαααξ ΢οιεχκμβθμο (1910-48) απφ ηε Μ. Ώζία, πνιέκεζε σο έθεδξνο αμησκαηηθφο ζηνλ εκθχιην πφιεκν θαη ζθνηψζεθε. ΢χκεο (Γεσ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ ΢φιδ είλαη έλα απφ ηα Ασδεθάλεζα θαη βξίζθεηαη αλάκεζα ζηε Ρφδν θαη ζηελ Σνπξθία, απφ ηελ νπνία απέρεη ιηγφηεξν απφ 4 λαπηηθά κίιηα. Βίλαη γξαθηθφ λεζί θαη πξνζειθχεη πνιινχο ηνπξίζηεο. ΢πκκαρηδψλ (Εζη) Πεηξάισλα : ΢οιιαπίδαζ ή ΢διαπίδαζ ήηαλ δήκνο ηεο αξραίαο Ώηηηθήο ΢πκθηιίσζεο (Ρνκ) Πξνθ. Ααληήι : ΢οιθζθίςζδ είλαη ε πξάμε απνθαηάζηαζεο θινληζκέλσλ ζρέζεσλ κεηαμχ αλζξψπσλ, παξαηάμεσλ, ιαψλ ή θξαηψλ. ΢πλεζίνπ Κπξήλεο (Ώξρ) Νεάπνιε : Ο ΢οκέζζμξ (4νο-5νο αη.) απφ ηελ Κπξήλε, ήηαλ επίζθνπνο ΠηνιεκαΎδαο θαη απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο πκλνγξάθνπο ηεο επνρήο ηνπ. Ώξρηθά ήηαλ εηδσινιάηξεο θαη κειεηεηήο ηεο πιαησληθήο δηδαζθαιίαο, φκσο βαθηίζηεθε ρξηζηηαλφο θαη έγηλε ηεξσκέλνο. Ώγσλίζηεθε γηα ην πάκηνεια ημο πιαησληζκνχ κε ηνλ ρξηζηηαληζκφ. Έγξαςε ζεαηξηθά έξγα (δελ ζψδνληαη) επηζηνιέο θαη χκλνπο. ΢πλνδηλνχ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Πακαβζχηδξ ΢οκμδζκυξ (1836-1912) απφ ηελ Πάηξα, ήηαλ ζπγγξαθέαο θαη πνηεηήο. ΢πλη/ξρνπ Γεσξγνχια Ν. Νέα Φηινζέε : βιέπε Γεςνβμφθα ΢οκηαβιαηάνπμο ΢πληαγκαηάξρνπ Ααβάθε : βιέπε Αααάηδ Βπηζηνιηθφ δειηάξην ησλ αξρψλ ηνπ 20νχ αηψλα πνπ απεηθνλίδεη ην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ 1843

΢πληάγκαηνο (πιαηεία) (Αηα-Εζη) ΢χληαγκα : Σν ΢φκηαβια είλαη ν ζεκειηψδεο λφκνο ηνπ θξάηνπο, πάλσ ζηνλ νπνίν δηακνξθψλεηαη ε λνκνζεζία ηνπ. Δ πιαηεία ΢οκηάβιαημξ πήξε ηελ νλνκαζία ηεο απφ ην θίλεκα ηεο Γ’ ΢επηεκβξίνπ 1843, φηαλ ν βαζηιηάο ΋ζσλαο αλαγθάζηεθε λα απνδερζεί ηελ παξαρψξεζε ζπληάγκαηνο ζηε ρψξα. Σν πξψην ειιεληθφ ΢χληαγκα ςήθηζε ε Ώ΄ Βζλνζπλέιεπζε ηεο Βπηδαχξνπ. ΢πξαθνπζψλ (Εζη) Λακπξηλή : ΢οναημφζεξ (ηηαιηθά Siracusa) είλαη πφιε ηεο ΢ηθειίαο, ζηελ νπνία ππάξρνπλ εξείπηα ειιεληθνχ ζεάηξνπ, λανχ, πδξαγσγείνπ θαη άιισλ θηηζκάησλ ηνπ παξειζφληνο. Ήηαλ κηα απφ ηηο απνηθίεο ησλ Κνξηλζίσλ ζηελ Εηαιία, αιιά θαη απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο ειιεληθέο. Έπαημαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηε δηακάρε Ώζελαίσλ θαη ΢παξηηαηψλ, φηαλ απέθξνπζαλ επίζεζε κεγάιεο ζηξαηηάο ησλ πξψησλ, ηελ νπνία εθκεδέληζαλ. Βπίζεο νη ΢πξαθνχζεο απέθξνπζαλ επηζέζεηο ησλ Καξρεδνλίσλ, αιιά ηειηθά ππεηάγεζαλ ζηελ ζηξαηησηηθή αλσηεξφηεηα ηεο Ρψκεο. Βπηθαλέζηεξν ηέθλν ησλ ΢πξαθνπζψλ ήηαλ ν καζεκαηηθφο θαη θπζηθφο Ώξρηκήδεο.

437

΢πξηαλνχ (Ώξρ) Γθχδε : Ο ΢ονζακυξ (5νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα ήηαλ λενπιαησληθφο θηιφζνθνο, καζεηήο θαη δηάδνρνο ηνπ Πινπηάξρνπ ζηε ΢ρνιή ηεο Ώζήλαο. ΢χξνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ ΢φνμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ κε πξσηεχνπζα ηελ Βξκνχπνιε, ε νπνία είλαη θαη πξσηεχνπζα φινπ ηνπ λνκνχ. Καηνηθήζεθε αξρηθά απφ Πειαζγνχο, αξγφηεξα απφ Φνίληθεο, Κξήηεο, Μπθελαίνπο θαη Ίσλεο. Καηά ηελ βπδαληηλή πεξίνδν ην λεζί θαηαθηήζεθε απφ Λαηίλνπο (ζήκεξα ππάξρνπλ πνιινί θαζνιηθνί ζην λεζί, φπσο θαη ζε άιια θπθιαδίηηθα λεζηά). Μεηά ηελ απειεπζέξσζε θαη γηα αξθεηά ρξφληα, ε Βξκνχπνιε ήηαλ ε κεγαιχηεξε πφιε θαη ην κεγαιχηεξν εκπνξηθφ ιηκάλη ηεο Βιιάδαο. ΢πξξάθνπ (Γεσ) Κνισλφο : Σν ΢οννάημ είλαη νξεηλφ ρσξηφ ηνπ λ. Εσαλλίλσλ, παηξίδα ησλ πνηεηψλ Κξπζηάιιε θαη Γαινθψζηα θαη ηνπ πξσζππνπξγνχ Εσάλλε Κσιέηηε. ΢θαέινπ (Βπα) Κ. Παηήζηα : Ο Ώκδνέαξ ΢θαέθμξ απφ ην Λεμνχξη, ήηαλ θαξαβνθχξεο θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηέζεθε επηθεθαιήο ζηνιίζθνπ 13 επηαλεζηαθψλ πινίσλ. ΢ηηο 7 Μαξηίνπ 1821 πξαγκαηνπνηήζεθε ζηνλ Πξνχζν πνηακφ ηεο Ρνπκαλίαο, ε πξψηε λαπκαρία κεηαμχ ησλ ειιεληθψλ πινίσλ ππφ ηνλ ΢θαέιν θαη ηνπξθηθψλ, κε απνηέιεζκα ηελ θαηάιεςε δέθα ηνπξθηθψλ πινίσλ. Ο ΢θαέινο ζθνηψζεθε ηνλ Ενχλην ηνπ 1821. ΢θαθηαλάθε (Βπα-Πνι) Κάησ Παηήζηα : Ο Εςάκκδξ ΢θαηζακάηδξ (1848-1924) απφ ην ΐξαράζη Λαζηζίνπ, ήηαλ γηαηξφο, επαλαζηάηεο θαη πνιηηηθφο. Πνιέκεζε θαηά ηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866. Σν 1878 έθαλε ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο κε ηνπο Οζσκαλνχο πνπ νδήγεζαλ ζηελ ίδξπζε ηεο Κξεηηθήο Πνιηηείαο. Ήηαλ επίζεο ν πξφεδξνο ηεο ΢πληαθηηθήο επηηξνπήο πνπ ςήθηζε ην 1899 ην Ώ΄ Κξεηηθφ ΢χληαγκα. ΢θαθίσλ (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Σα ΢θαηζά είλαη νξεηλή πεξηνρή ηεο λφηηαο Κξήηεο θαη επαξρία ηνπ λ. Υαλίσλ. Λφγσ ηνπ δχζβαηνπ ηνπ εδάθνπο ηνπο αιιά θαη ηνπ θηιειεχζεξνπ ραξαθηήξα ησλ θαηνίθσλ, ηα ΢θαθηά ήηαλ πάληα ειεχζεξε πεξηνρή θαη δελ θαηαθηήζεθαλ απφ ηνπο Σνχξθνπο. Οη ΢θαθηαλνί πξσηνζηάηεζαλ ζε φινπο ηνπο απειεπζεξσηηθνχο αγψλεο ηνπ λεζηνχ, απφ ην 1770 (Ααζθαινγηάλλεο) σο ην 1897. ΢θαθηεξίαο (Γεσ-Εζη) Μεηαμνπξγείν : Δ ΢θαηηδνία είλαη βξαρνλεζίδα ηεο Μεζζελίαο, πνπ βξίζθεηαη κπξνζηά ζην ιηκάλη ηεο Πχινπ. Σν 424 π.Υ. ην λεζάθη έγηλε ζέαηξν αηκαηεξήο ζπκπινθήο κεηαμχ Ώζελαίσλ θαη ΢παξηηαηψλ. Βπίζεο ζην ίδην ζεκείν ην 1825, έγηλε κάρε κεηαμχ ηζρπξψλ ηνπξθηθψλ δπλάκεσλ θαη Βιιήλσλ θαη Φηιειιήλσλ. Οη Σνχξθνη επηθξάηεζαλ θαη εθεί έραζαλ ηελ δσή ηνπο πνιινί, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Σζακαδφο θαη ν Εηαιφο θηιέιιελαο ΢αληαξφδα. ΢θεηίσλ (Εζη) Πεηξάισλα : Οη ΢θήηζμζ ήηαλ νη θάηνηθνη ηνπ αξραίνπ δήκνπ ηεο Ώηηηθήο ΢θεηηνχ, ν νπνίνο βξηζθφηαλ θνληά ζηε ζεκεξηλή Ώλάβπζζν. Δ ΢θίγγα

΢θηγγφο (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Δ ΢θίβλ ή ΢θίββα ήηαλ ηέξαο, ηέθλν ηνπ ΋ξζξνπ ή ηνπ Σπθψλνο θαη ηεο Έρηδλαο. Ώπεηθνλίδεηαη κε ζψκα ιηνληαξηνχ, θηεξά πηελνχ, νπξά εξπεηνχ θαη γπλαηθείν πξφζσπν. Δ Ήξα έζηεηιε ηελ ΢θίγγα ζηε Θήβα θαη απηή ππνρξέσλε ηνπο πεξαζηηθνχο λα ιχζνπλ έλα γξίθν θαη αλ δελ απαληνχζαλ ηνπο έπληγε. Ο βαζηιηάο ηεο Θήβαο Κξέσλ δηαθήξπμε φηη φπνηνο ζθνηψζεη ηε ΢θίγγα, ζα γηλφηαλ βαζηιηάο θαη ζα παληξεπφηαλ ηελ αδειθή ηνπ Ενθάζηε, ρήξα ηνπ πξψελ βαζηιηά ΛαΎνπ. Ο Οηδίπνπο πεγαίλνληαο γηα ηε Θήβα βξήθε ηελ ΢θίγγα θαη άθνπζε ην γξίθν : Πμζμ είκαζ ημ γχμ πμο ζηδκ ανπή πενπαηά ιε ηα ηέζζενα, ιεηά ιε ηα δφμ ηαζ ζημ ηέθμξ ιε ηνία πυδζα; Δ απάληεζε ηνπ Οηδίπνδα μ άκενςπμξ ήηαλ ε ζσζηή θαη ε ΢θίγγα πέζαλε. Ο Κξέσλ θξάηεζε ην ιφγν ηνπ θαη ηνπ έδσζε ην ζξφλν ηεο Θήβαο. Ο Οηδίπνπο παληξεχηεθε ηελ Ενθάζηε κε γλσξίδνληαο φηη ήηαλ ε κεηέξα ηνπ.

438

΢ρηλά Κσλ. (Βπη-Πνι) Γθχδε : Ο Κςκζηακηίκμξ ΢πζκάξ (1801-70) απφ ηελ Πφιε, ήηαλ λνκνκαζήο, θαζεγεηήο ηεο ηζηνξίαο, ν πξψηνο πξχηαλεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο θαη πνιηηηθφο. Σν1833 σο ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο πίεζε θαη απείιεζε ηνπο δηθαζηέο Πνιπδσίδε θαη Σεξηζέηε λα ππνγξάςνπλ ηελ ζαλαηηθή θαηαδίθε ησλ Κνινθνηξψλε θαη Πιαπνχηα, ρσξίο φκσο λα θαηαθέξεη λα ηνπο πείζεη. ΢ρνιείνπ (Εζη) Πιάθα : ΢πμθείμ είλαη ίδξπκα ζην νπνίν γίλεηαη ε δηδαζθαιία, ε εθπαίδεπζε. Δ νδφο απηήο ηεο Πιάθαο ηηκά ην πξψην ζπμθείμ πνπ ηδξχζεθε ζηελ Ώζήλα επί βαζηιηά ΋ζσλα. Βθεί ζηεγάζηεθε θαη ην Ώ’ Γπκλάζην ηεο Ώζήλαο. ΢σδνπφιεσο (Εζη) Πιαηεία Ώηηηθήο : Δ ΢ςγυπμθδ ήηαλ αξραία ειιεληθή απνηθία ηνπ Βπμείλνπ Πφληνπ ζηελ ζεκεξηλή ΐνπιγαξία, γλσζηή θαη σο Ώπνιισλία Πνληηθή. ΢ηελ πφιε δνχζαλ πνιινί Έιιελεο, αιιά κεηά ηνπο ΐαιθαληθνχο πνιέκνπο αλαγθάζηεθαλ λα έιζνπλ ζηελ Βιιάδα. Πνιινί απφ απηνχο ίδξπζαλ ην ρσξηφ ΢ςγυπμθδ ηεο Υαιθηδηθήο. ΢σθξάηνπο (Ώξρ) Οκφλνηα : Ο ιέβζζημξ ηςκ θζθμζυθςκ ΢ςηνάηδξ (469-399 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, κπήζεθε ζηε θηινζνθία απφ ηνλ Ώξρέιαν ηνπ νπνίνπ ππήξμε καζεηήο γηα κηθξφ ρξνληθφ δηάζηεκα, ίζσο δε θαη απφ ηνλ δάζθαιν ηνπ Ώξρέιανπ, ηνλ Ώλαμαγφξα. Ήηαλ θησρφο ή έδεζε θησρηθά γηαηί δελ πήξε πνηέ ακνηβή γηα ηε δηδαζθαιία ηνπ. Γνχζε ιηηά, αδηαθνξνχζε γηα ηελ εκθάληζή ηνπ θαη ηαμίδεςε ειάρηζηα, εθηφο απφ ηηο πεξηπηψζεηο πνπ σο ζηξαηηψηεο ζπκκεηείρε ζε κάρεο καθξηά απφ ηελ Ώζήλα. Αελ ππάξρνπλ γξαπηά θείκελά ηνπ θαη δελ είλαη βέβαην φηη έγξαςε πνηέ θάηη ζρεηηθφ κε ηηο δηδαζθαιίεο ηνπ. ΋ηη γλσξίδνκε απ’ απηφλ θαη ηηο ζθέςεηο ηνπ, ην νθείινκε ζηνπο καζεηέο ηνπ κεηαμχ ησλ νπνίσλ νη Κξηηίαο, Ώληηζζέλεο, Ώηζρίλεο, Υαξκίδεο, Ώξίζηηππνο, Φαίδσλ, ν ηζηνξηθφο Ξελνθψλ θαη ν Πιάησλ ν ζπλερηζηήο ηεο ζσθξαηηθήο δηδαζθαιίαο θαη ηδξπηήο ηεο Ώθαδεκίαο θαη πνιινί άιινη. Πνιιέο απφ ηηο δηδαζθαιίεο ηνπ αλαπαξάρζεθαλ θπξίσο απφ ηνπο δηαιφγνπο ηνπ Πιάησλα πνπ ζπλήζσο έρνπλ ηίηιν ηνλ φλνκα ηνπ ζπλνκηιεηή ή καζεηή ηνπ. Ο ΢σθξάηεο θξαηά ηελ θνχπα κε ην θψλεην

Οη καζεηέο ηνπ ήηαλ αθνζησκέλνη θαλαηηθά ζ’ απηφλ. Ώπηή φκσο ε επηξξνή ηνπ ζηνπο λένπο, θαζψο θαη ε ζρέζεηο ηνπ κε άηνκα πνπ αλήθαλ ζην πεξηβάιινλ ησλ ηξηάληα ηπξάλλσλ, φπσο ν Κξηηίαο, δπζαξέζηεζε πνιινχο πνιίηεο θαη ν ΢σθξάηεο παξαπέκθζεθε ζε δίθε κε ηελ θαηεγνξία ηεο δζαθεμνάξ ηςκ κέςκ θαη ηεο εζζαβςβήξ ηαζκχκ δαζιμκίςκ. Σειηθά, θαηαδηθάζηεθε ζε ζάλαην. Παξέκεηλε έλα κήλα ζηε θπιαθή αξλήζεθε πξνηάζεηο λα δξαπεηεχζεη ιέγνληαο φηη φινη πξέπεη λα ππαθνχλ ζηνπο λφκνπο ηεο πνιηηείαο, ήπηε ην θψλεην θαη πέζαλε ήξεκα πεξηζηνηρηδφκελνο απφ καζεηέο ηνπ. Σε δίθε θαη ην ζάλαην ηνπ ΢σθξάηε πεξηγξάθεη ν Πιάησλ ζηελ Ώπμθμβία θαη ζηνπο δηαιφγνπο ηνπ Κνίηςκ θαη Φαίδςκ. Ώπφ ηε δηδαζθαιία ηνπ ΢σθξάηε πξνήιζαλ δηάθνξεο θηινζνθηθέο ζρνιέο, φπσο ε ζρνιή ησλ Κπληθψλ κε ηνλ Ώληηζζέλε, ε Κπξελατθή κε ηνλ Ώξίζηηππν, ε Μεγαξηθή κε ηνλ Βπθιείδε, ε Διεην-Βξεηξηαθή κε ηνλ Φαίδσλα θαη ε Ώθαδεκία κε ηνλ Πιάησλα. Με ηνλ ηειεπηαίν θπξίσο, ε ζσθξαηηθή θηινζνθία πέξαζε ζηελ παγθφζκηα ζθέςε. ΢σληέξνπ (Βπα) Πιαηεία ΐάζεο : Ο Βιιελνγάιινο ΢πονίδςκ ΢ςκζένμξ (1798-1863) απφ ηελ Κέξθπξα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Πνιέκεζε ζε πνιιέο κάρεο θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε αμησκαηηθφο ηνπ ηαθηηθνχ ζηξαηνχ. ΢σζηγέλνπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο ΢ςζζβέκδξ μ Ώθελακδνεφξ (1νο π.Υ. αη.), ήηαλ Έιιελαο καζεκαηηθφο, θηιφζνθνο θαη αζηξνλφκνο απφ ηελ Ώίγππην. Σν 46 π.Υ. θαηφπηλ εληνιήο

439

ηνπ Ενχιηνπ Καίζαξα, κεηαξξχζκηζε ην εκεξνιφγην, γλσζηφ σο Εμοθζακυ. ΢χκθσλα κε απηφ ην έηνο δηαξθνχζε 365 θαη θάζε ηέηαξην έηνο 366 εκέξεο. Γηα λα δηνξζσζνχλ ηα σο ηφηε ιάζε, ην έηνο 46 δηήξθεζε 445 εκέξεο! Ο ΢σζηγέλεο ζπλέγξαςε θαη βηβιία ηα νπνία φκσο δελ δηαζψζεθαλ. ΢σζηθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο ΢ςζζηθήξ (1νο π.Υ. αη.) ήηαλ γιχπηεο. Σν κφλν πνπ γλσξίδνκε γη’ απηφλ ήηαλ ε θαηαζθεπή ελφο αληηγξάθνπ ηνπ έξγνπ ηνπ Κξεζίια Ώιαγχκ. ΢ψζνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο ΢χζμξ ή ΢χζζξ (3ν-2νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο δσγξάθνο θαη ςεθνζέηεο (θαηαζθεπαζηήο ςεθηδσηψλ). Έλα ζεκαληηθφ έξγν ηνπ ήηαλ ηα πεξηζηέξηα πνπ πίλνπλ λεξφ. Βπίζεο ζηα αλάθηνξα ηεο Πεξγάκνπ θαηαζθεχαζε ςεθηδσηφ δάπεδν, ζην νπνίν εηθνλίδνληαη ππνιείκκαηα θαγεηψλ. ΢σζηξάηνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : * Ο ΢χζηναημξ μ Πεθθδκεφξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώρατθή Πειιήλε, ήηαλ νιπκπηνλίθεο ζην ζηάδην παίδσλ ην 460 π.Υ. (80ή Οιπκπηάδα) * Ο αξρηηέθηνλαο ΢χζηναημξ μ Κκίδζμξ (4νο-3νο π.Υ. αη.), θαηαζθεχαζε ηνλ Φάξν ηεο Ώιεμάλδξεηαο, έλα απφ ηα Βπηά Θαχκαηα ηεο Ώξραηφηεηαο. * Ο ΢χζηναημξ μ Ώθελακδνζκυξ (1νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηαηξφο θαη δηαθξίζεθε σο ρεηξνχξγνο. Έγξαθε δπν έξγα ηα: Φθφαηεξ θαη Κίκαζδμζ. ΢σηήξνο (Θξε) Πιάθα : Δ νδφο απηή ηεο Πιάθαο πήξε ην φλνκά ηεο απφ ην εθθιεζάθη ηεο Μεηαιμνθχζεςξ ημο ΢ςηήνμξ, θηίζκα ηνπ 11νπ αηψλα πνπ βξίζθεηαη εθεί. ΢σθξνλίνπ (Θξε) Ρνπθ : Ο ΢ςθνυκζμξ Γ΄ (1800-99) απφ ηελ Πφιε, δηεηέιεζε κεηξνπνιίηεο Υίνπ, Ώκαζείαο, παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο (1863-66) θαη παηξηάξρεο Ώιεμαλδξείαο (1870-99). ΢σθξνλίζθνπ (Ώξρ) Φηινπάππνπ : Ο ΢ςθνμκίζημξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ ιηζνμφνο. ΢χδπγφο ηνπ ήηαλ ε Φαηλαξέηε θαη γηνο ηνπ ήηαλ ν θηιφζνθνο ΢σθξάηεο, ν νπνίνο εμάζθεζε γηα ιίγν ην επάγγεικα ηνπ παηέξα ηνπ πξηλ ηνλ απνξξνθήζεη εληειψο ε θηινζνθία. Σν άγαικα ηνπ Θ. Κνινθνηξψλε κπξνζηά ζηελ Παιηά ΐνπιή, είλαη έξγν ηνπ Λάδαξνπ ΢ψρνπ.

΢ψρνπ Λαδ. (Και) Βιιελνξψζσλ : Ο Λάγανμξ ΢χπμξ (1862-1911) απφ ηελ Σήλν ήηαλ γιχπηεο. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζην Παξίζη θαη δίδαμε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ. Φηινηέρλεζε ηνπο αλδξηάληεο ηνπ Κνινθνηξψλε ζην Ναχπιην θαη ζηελ Ώζήλα (Παιηά ΐνπιή), ηνπ ΢πγγξνχ, ηνπ Παχινπ Μειά θ.ά.

440

Σαβνπιάξε (Και) Κππξηάδνπ :

Ο Αζμκφζζμξ Σααμοθάνδξ (1840-1928) απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ απφ ηνπο ζπνπδαίνπο εζνπνηνχο θαη ζηαζάξρεο ηνπ 19νπ αηψλα. Άξρηζε ηελ θαξηέξα ηνπ πξαγκαηνπνηψληαο πεξηνδείεο κε ηνλ αδειθφ ηνπ ζηηο ΐαιθαληθέο ρψξεο θαη ηειηθά εξγάζηεθε ζηελ Ώζήλα. Έγηλε γλσζηφο φηαλ αλέβαζε ηελ Σφπδ ηδξ Μανμφθαξ ηνπ Κνξνκειά. Έπαημε κε ηνπο κεγαιχηεξνπο εζνπνηνχο ηεο επνρήο ηνπ. Σαγηαπηέξα (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Έλαο άιινο Γαθπλζηλφο ν Αζμκφζζμξ Σαβζαπζέναξ (1777-1842), ήηαλ γηαηξφο θαη ιφγηνο. Ήηαλ θίινο ηνπ ΢νισκνχ, ηνπ Κάιβνπ, ηνπ ΐειαξά θαη άιισλ ινγίσλ ηεο επνρήο ηνπ. Σαγθνπνχινπ Ννπκά (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Αδιήηνδξ Σαβηυπμοθμξ (Νμοιάξ) (1867-1926) απφ ηελ Όδξα, ππήξμε γηαηξφο, πεδνγξάθνο, ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο, ρξνλνγξάθνο θαη δεκνζηνγξάθνο. Ώπφ ην ηέινο ηνπ 19νπ αηψλα αζρνιήζεθε κε ηε δεκνζηνγξαθία θαη ππέγξαθε κε ην ςεπδψλπκν Νμοιάξ. Σν 1903 άξρηζε λα εθδίδεη ην πεξηνδηθφ Νμοιάξ πνπ ζηα 30 ρξφληα ηεο θπθινθνξίαο ηνπ έγηλε ην ζχκβνιν ηνπ δεκνηηθηζκνχ. ΢ην πεξηνδηθφ έγξαςαλ νη ζεκαληηθφηεξνη ινγνηέρλεο ηεο επνρήο ηνπ (Καδαληδάθεο, Παιακάο, Βθηαιηψηεο, Υαηδφπνπινο θ.ά.). Σν φλνκα ηνπ πεξηνδηθνχ ηαπηίζηεθε κε απηφ ηνπ εθδφηε ηνπ. Ο Αεκήηξεο Σαγθφπνπινο (Ννπκάο)

Σάηρκαλ (Βπα) Κνπθάθη : Ο Γμοθζέθιμξ Σάζπιακ (Wilhelm Teichmann) ήηαλ Γεξκαλφο θηιέιιελαο. Ήηαλ ν ζεκαηνθφξνο ηνπ γεξκαληθνχ θηιειιεληθνχ ζψκαηνο ζηε κάρε ηνπ Πέηα (1822) φπνπ θαη ζθνηψζεθε. Σάθε (;) Φπξξή : ΢χκθσλα κε ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε, ν νδφο απηή πήξε ην φλνκά ηεο απφ θάπνηνλ πξφθξηην αιβαληθήο θαηαγσγήο κε ην φλνκα Σάκηρ ή Σάηζεο. Βθεί βξηζθφηαλ ηνλ 19ν αηψλα θαη ε ανφζδ ημο Σάηδ. ΣαλαΎδνο (Εζη) Πεξηζζφο : * Σάκασξ ήηαλ ην φλνκα κε ην νπνίν απνθαινχζαλ νη αξραίνη Έιιελεο ηνλ πνηακφ ηεο Ρσζίαο Νηνλ. * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Σάκασξ ήηαλ γηνο ηνπ ΐεξσζζνχ θαη ηεο βαζίιηζζαο ησλ Ώκαδφλσλ Λπζζίππεο. Ήηαλ πνιεκνραξήο θαη πεξηθξνλνχζε ηνλ έξσηα. Δ Ώθξνδίηε ηνλ ηηκψξεζε λα εξσηεπηεί ηελ ίδηα ηνπ ηε κεηέξα. ΋ηαλ απηφ καζεχηεθε, ν Σάλατο ληξνπηαζκέλνο έπεζε ζε έλα πνηάκη θαη πλίγεθε. Ο πνηακφο απηφο πήξε ην φλνκά ηνπ. * Βπίζεο θαηά άιιε παξάδνζε ν Σάκασξ ήηαλ πνηάκηνο ζεφο γηνο ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο, πξνζσπνπνίεζε νκψλπκνπ πνηακνχ ηεο Ρσζίαο (ζεκεξηλνχ Νηνλ). Σαληαιίδνπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο πνηεηήο θαη ιφγηνο Δθίαξ Σακηαθίδδξ (1818-75) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε ζπνχδαζε θηινινγία ζηελ Ώζήλα. Σπθιψζεθε πνιχ λένο, αιιά δηνξίζηεθε ζηε ζενινγηθή ζρνιή ηεο Υάιθεο φπνπ θαη δίδαμε επί 30 ρξφληα. Έγξαςε πνίεζε ζηελ θαζαξεχνπζα, εθηφο ησλ πνηεκάησλ γηα παηδηά (Άζιαηα πνμξ πνήζζκ ηςκ Βθθδκμπαίδςκ) πνπ είλαη γξακκέλα ζηελ απιή γιψζζα. Σαληάινπ (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο κπζηθφο Σάκηαθμξ ήηαλ βαζηιηάο ηεο Φξπγίαο, γηνο ηνπ Αία (ή ηνπ Σκψινπ) θαη ηεο Πινπηψο, ζχδπγνο ηεο Βπξπάλαζζαο θαη παηέξαο ηνπ Πέινπα, ηνπ ΐξνηέα, ηνπ Ααζθχινπ θαη ηεο Νηφβεο. Σν βαζίιεηφ ηνπ ήηαλ πνιχ πινχζην θαη ν ίδηνο ν Σάληαινο ήηαλ έλαο απφ ηνπο πην ηζρπξνχο εγεκφλεο ηεο επνρήο ηνπ. Βίρε ηελ εχλνηα ησλ ζεψλ ζε ζεκείν πνπ λα ηνλ δέρνληαη σο νκνηξάπεδφ ηνπο. ΋κσο απηή ε δχλακε ηνλ έθαλε απεξίζθεπην. Θέιεζε λα δνθηκάζεη ηνπο ζενχο, ηνπο θάιεζε ζε γεχκα ζην

441

παιάηη ηνπ θαη ηνπο πξφζθεξε καγεηξεκέλν έλαλ απφ ηνπο γηνπο ηνπ, ηνλ Πέινπα. Μφλν ε Αήκεηξα (απνξξνθεκέλε απφ ηε ζιίςε ηεο γηα ηελ απαγσγή ηεο θφξεο ηεο Πεξζεθφλεο) πξφιαβε θαη έθαγε έλα ηκήκα απφ ην ρέξη ηνπ παηδηνχ. Μφιηο νη ζενί θαηάιαβαλ ην έγθιεκα θαη ηελ απάηε, ζπλαξκνιφγεζαλ θαη έδσζαλ δσή ζηνλ άκνηξν Πέινπα (ν Ήθαηζηνο ζπκπιήξσζε κε αιάβαζηξν ην θνκκάηη πνπ έιιεηπε) θαη ηνλ έζηεηιαλ ζηελ Πεινπφλλεζν, ζηελ νπνία έδσζε ην φλνκά ηνπ. Σνλ δε Σάληαιν ηνλ ηηκψξεζαλ θξηρηά: Ώθνχ ν Αίαο ηνλ θεξαπλνβφιεζε θαη πέζαλε, πήγε ζηα Σάξηαξα φπνπ ηνλ πεξίκελε ε αηψληα θαηαδίθε ηεο πείλαο θαη ηεο δίςαο. Σνπνζεηήζεθε ζε κηα κηθξή ιίκλε γεκάηε δξνζεξφ λεξφ θαη πάλσ ηνπ βξίζθνληαλ θιαδηά γεκάηα ιαρηαξηζηνχο θαξπνχο. ΋πσο ν Σάληαινο δηαηήξεζε φιεο ηηο επίγεηεο αλάγθεο ηνπ, πξνζπαζνχζε λα πηεη λεξφ, αιιά κφιηο έζθπβε ε ιίκλε ζηέξεπε θαη φηαλ άπισλε ην ρέξη ηνπ λα θφςεη θαξπνχο απφ ηα δέληξα, ηα θιαδηά απνκαθξχλνληαλ θαη δελ ηα έθηαλε. Ώπηφ ήηαλ ην παξνηκηψδεο ιανηφνζμ ημο Σακηάθμο. Σαμηαξρψλ (Θξε) Πιάθα : ΢χκθσλα κε ηελ εθθιεζηαζηηθή παξάδνζε, Σαλζάνπεξ νλνκάδνληαη νη αξράγγεινη Μηραήι θαη Γαβξηήι. ΢ηνλ δξφκν απηφ ηεο Πιάθαο ππάξρεη εθθιεζάθη αθηεξσκέλν ζηνπο Σαλζάνπεξ. Σαξέιια (Βπα) Πιαηεία ΐάζεο : Ο Πέηνμξ Σανέθθα (Pietro Tarella) ήηαλ Εηαιφο θηιέιιελαο. Πνιέκεζε θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη ζθνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Πέηα. Σαξζνχ (Εζη) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ Σανζυξ ήηαλ πφιε ηεο Κηιηθίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Λέγεηαη φηη ρηίζηεθε απφ ηνλ βαζηιηά ηεο Ώζζπξίαο Ώζνπξκπαληπάι (΢αξδαλάπαιν). Έθηαζε ζηε κεγαιχηεξε αθκή ηεο θαηά ηνπο ειιεληζηηθνχο ρξφλνπο θαη ππήξρε ζηελ πφιε ζρνιή θηινζνθίαο. Βίλαη ε γελέηεηξα ηνπ απφζηνινπ Παχινπ. Πήιηλν αλάγιπθν ηεο ξσκατθήο επνρήο πνπ βξέζεθε ζηελ Σαξζφ θαη απεηθνλίδεη δεπγάξη πνπ θηιηέηαη (Λνχβξν)

Σάζνπ ΐνπξλά (πιαηεία) Λπθαβεηηφο : βιέπε ΐμονκά Σάζμο

Σαηανχισλ (Εζη) Γθχδε : Σα Σαηάμοθα ή Σαηαφθα ήηαλ ζπλνηθία ηεο Πφιεο (ηνπξθηθά Kurtulus), ε νπνία κέρξη ην 1922 είρε θαηνίθνπο απνθιεηζηηθά Έιιελεο. Μεηά ηελ ήηηα ζηε Μηθξά Ώζία, νη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο κεηαθηλήζεθαλ ζηελ Βιιάδα. Σαυγέηνπ (Γεσ) Κππξηάδνπ : Ο Σαΰβεημξ είλαη νξνζεηξά ηεο Πεινπνλλήζνπ κεηαμχ Λαθσλίαο θαη Μεζζελίαο. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ Σατβέηδ, κηα απφ ηηο Πιεηάδεο, θφξεο ηνπ Άηιαληα, ε νπνία κεηά απφ ζπλεχξεζή ηεο κε ην Αία, γέλλεζε ηνλ Λαθεδαίκνλα. Ώπφ ην φλνκα ηνπ γηνπ ηεο νη θάηνηθνη ηεο Λαθσλίαο νλνκάζηεθαλ Λαηεδαίιμκεξ. Σαπξίδνο (Εζη) Γθχδε : Σαονίξ ή Σαονζηή ήηαλ ην φλνκα ηεο ρεξζνλήζνπ ηεο Κξηκαίαο θαηά ηελ αξραηφηεηα. Καηά ηνλ ΋κεξν, ζηελ Σαπξίδα κεηέθεξε ε Άξηεκε ηελ Εθηγέλεηα φηαλ ηελ δηέζσζε απφ ηε ζπζία γηα ηελ νπνία ηελ πξνφξηδε ν παηέξαο ηεο Ώγακέκλνλαο. Δ ζεά έθαλε ηελ Εθηγέλεηα ηέξεηα ζην λαφ ηεο. Σεγέαο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : * Δ Σεβέα είλαη ρσξηφ ηεο Ώξθαδίαο. * Δ αξραία Σεβέα ήηαλ πφιε ηεο Ώξθαδίαο κε έλδνμε ηζηνξία. Καηά ηελ κπζνινγία ηδξχζεθε απφ ηνλ Σεβεάηδ, γην ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Λπθάνλα. Τπήξρε εθεί ην ηεξφ ηεο Βιέαο Ώζελάο θαηαζθεπαζκέλν απφ ηνλ ΢θφπα. Βπίζεο ππήξραλ αγάικαηα ηεο Ώζελάο απφ ειεθαληφδνλην θαη ηνπ Ώζθιεπηνχ θαη ηα δφληηα ηνπ Βξπκάλζηνπ θάπξνπ. Σειακψλνο (Μπζ) Παγθξάηη : Δ ιέμε ηεθαιχκ ζεκαίλεη ηνλ ζιάκηα ημο ηυλμο ησλ πνιεκηζηψλ. Ο κπζηθφο Σεθαιχκ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώίγηλαο Ώηαθνχ θαη δίδπκνο αδειθφο ηνπ Πειέα. Ο παηέξαο ηνπ ηνλ εμφξηζε φηαλ ν Σειακψλ θαη ν Πειέαο ζθφησζαλ

442

ηνλ εηεξνζαιή αδειθφ ηνπο Φψθν. Πήγε ζηε ΢αιακίλα θαη παληξεχηεθε ηελ θφξε ηνπ βαζηιηά ηνπ λεζηνχ Κπρξέα, ηελ Πεξίβνηα κε ηελ νπνία απέθηεζαλ έλα γην ηνλ κειινληηθφ ήξσα ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ Ώίαληα ηνλ Σειακψλην. Μεηά ην ζάλαην ηνπ Κπρξέα ν Σειακψλ έγηλε βαζηιηάο ηεο ΢αιακίλαο. Έιαβε κέξνο ζην θπλήγη ηνπ Καιπδψληνπ Κάπξνπ θαη ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία. ΐνήζεζε ηνλ Δξαθιή ζηε κάρε ηνπ θαηά ησλ Ώκαδφλσλ θαη ζηελ εθζηξαηεία ηνπ θαηά ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Λανκέδνληα. Σειεζίιιεο (Ώξρ) Παγθξάηη : Δ Σεθέζζθθα (6νο-5νο π.Υ. αη.) ήηαλ θεκηζκέλε πνηήηξηα ηνπ Άξγνπο. Βίρε γξάςεη χκλνπο γηα ρνξνχο θνξηηζηψλ θαη είρε θαζηεξψζεη δηθφ ηεο κέηξν ην ιεγφκελν Σεθεζίθθεζμ ιέηνμ. Ώπφ ηα έξγα ηεο (Φζθδθζάξ, Νζυαδ, Μδηένα ηςκ εεχκ θ.ά.) ειάρηζηα απνζπάζκαηα δηαζψζεθαλ. Σν 494 π.Υ. φηαλ ν βαζηιηάο ηεο ΢πάξηεο Κιενκέλεο, θαηέιαβε ην Άξγνο θαη έζθαμε ηνπο άξξελεο θαηνίθνπο ηνπ, ε Σειέζηιια φπιηζε ηηο γπλαίθεο, ηνπο γέξνπο θαη ηα παηδηά ηεο πφιεο θαη ζέιεζε λα επηηεζεί ζηνπο ΢παξηηάηεο. ΋κσο απηνί ππνρψξεζαλ πξνηηκψληαο λα κε δψζνπλ κάρε κε γπλαίθεο, γηαηί αλ ληθνχζαλ ζα ζεσξνχληαλ άλαλδξνη πνπ πνιέκεζαλ άπεηξεο γπλαίθεο, αλ πάιη έραλαλ ζα γίλνληαλ θαηαγέιαζηνη. Οη Ώξγείνη ηίκεζαλ ηελ Σειέζηιια κε αλδξηάληα. Δ Σειέζηιια

Κφξεο ηεο Μλεκνζχλεο - ειάηε εδψ απ’ ηνλ νπξαλφ θαη ηξαγνπδήζηε καδί κνπ - ηε κεηέξα ησλ ζεψλ, πνπ ήξζε, αθνχ πεξηπιαλήζεθε - ζηα φξε θαη ζηηο πεγέο κ’ αλεκνπαξκέλα ηα καιιηά - μεηξειακέλε ζηα βνπλά. Σειέζηιια : Δ ιδηένα ηςκ εεχκ

Σειεζίνπ (Ώξρ) Πξνκπνλά : Ο Ώζελαίνο Σεθεζίαξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ραιθνπιάζηεο. Σειέζηνπ (Ώξρ) Πιαηεία Ώκεξηθήο : * Ο Σεθέζηδξ (420-345 π.Υ.) απφ ηε ΢ειηλνχληα ηεο ΢ηθειίαο, ήηαλ ζπλζέηεο δηζπξάκβσλ. Σν 401 θέξδηζε βξαβείν ζε δηαγσληζκφ δηζπξάκβσλ ζηελ Ώζήλα. Βπίζεο δηζχξακβνη ηνπ Σειέζηε παίρζεθαλ ζηνπο γάκνπο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ ζηα ΢νχζα. Αηαζψζεθαλ απνζπάζκαηα απφ ηα έξγα ηνπ Ώνβχ θαη Ώζηθδπζυξ. * Σεθέζηδξ νλνκαδφηαλ ν ηειεπηαίνο ΐαθρηάδεο βαζηιηάο ηεο Κνξίλζνπ (758-747 π.Υ.) Σέιινπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Σέθθμξ (6νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο. Ώπφ ηνλ δηάινγν ηνπ ΢φισλα κε ηνλ Κξνίζν, μέξνπκε φηη ηνλ παξνπζίαζε σο ππφδεηγκα επηπρηζκέλνπ πνιίηε, ν νπνίνο έδεζε κε αμηνπξέπεηα, απέθηεζε θαινχο απνγφλνπο θαη πέζαλε ζηε κάρε ππεξαζπηδφκελνο ηελ παηξίδα ηνπ. Σεκπψλ (Γεσ) Λφθνο ΢θνπδέ : Σα Σέιπδ ηεο Θεζζαιίαο είλαη θνηιάδα πνπ ζρεκαηίδεηαη κεηαμχ ηνπ Οιχκπνπ θαη ηεο ΋ζζαο θαη δηαζρίδεηαη απφ ηνλ πνηακφ Πελεηφ. Σελέδνπ (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Σέκεδμξ είλαη λεζί ηνπ Ώηγαίνπ, πνπ απέρεη 3 κίιηα απφ ηελ αθηή ηεο Σξσάδαο θαη βξίζθεηαη ζηελ είζνδν ησλ ζηελψλ ησλ Ααξδαλειίσλ. Σν λεζί πήξε ηνλ νλνκαζία ηνπ απφ ηνλ κπζηθφ Σέκκδ, γην Κχθλνπ θαη εγγνλφ ηνπ Πνζεηδψλα. Ο Σέλλεο ζθνηψζεθε ζηνλ πφιεκν ηεο Σξνίαο απφ ηνλ Ώρηιιέα. Σελ Σέλεδν θαηνηθνχζαλ ζρεδφλ απνθιεηζηηθά Έιιελεο θαη κε ηελ ζπλζήθε ησλ ΢εβξψλ είρε παξαρσξεζεί ζηελ Βιιάδα. Μεηά φκσο απφ ηελ Μηθξαζηαηηθή ήηηα, ε Σέλεδνο πξνζαξηήζεθε ζηελ Σνπξθία. Σεξπάλδξνπ (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Σένπακδνμξ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηε Λέζβν ήηαλ κνπζηθφο θαη πνηεηήο. Έγηλε γλσζηφο ηαμηδεχνληαο ζηελ Βιιάδα θαη έςαιιε κε ηε ιχξα ηνπ έπε ηνπ Οκήξνπ θαη ηνπ Δζίνδνπ θαζψο θαη δηθά ηνπ ιπξηθά ηξαγνχδηα. Θεσξείηαη ν εθεπξέηεο ηεο επηάρνξδεο ιχξαο. Σεξηίπε (΢ηξ) Κάησ Παηήζηα : Ο Αδιήηνζμξ Σενηίπδξ (1848-1926) απφ ηε Φζηψηηδα ήηαλ αμησκαηηθφο θαη ζπκκεηείρε ζηνλ πφιεκν ηνπ1897. Υξεκάηηζε θαη βνπιεπηήο.

443

Σεξηζέηε (Βπη-Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Γεχνβζμξ Σενηζέηδξ (1800-74) απφ ηε Γάθπλζν, ζπνχδαζε λνκηθά θαη θηινινγία ζηελ Εηαιία. Με ηελ έθξεμε ηεο επαλάζηαζεο ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν λα πξνζθέξεη ηηο ππεξεζίεο ηνπ ζηνλ αγψλα. Σν 1832 δηνξίζηεθε κέινο ηνπ δηθαζηεξίνπ πνπ δίθαζε γηα πξνδνζία ηνλ Κνινθνηξψλε θαη ηνλ Πιαπνχηα. ΋κσο ν Σεξηζέηεο (θαη ν Πνιπδσίδεο) αξλήζεθαλ λα ππνγξάςνπλ ηε ζαλαηηθή θαηαδίθε ησλ δπν θαηεγνξνπκέλσλ θαη απηφ ηνπο ζηνίρηζε ηελ παχζε θαη δηψμεηο. Παξάιιεια ν Σεξηζέηεο αζρνιήζεθε κε ηε ινγνηερλία θαη άθεζε πινχζην πνηεηηθφ έξγν. Σεξηζέηε-Πνιπδσίδε (πιαηεία) (Εζη) Οκφλνηα : Οη Γεχνβζμξ Σενηζέηδξ θαη Ώκαζηάζζμξ Πμθογςίδδξ ήηαλ νη δηθαζηέο πνπ αξλήζεθαλ λα ππνγξάςνπλ ηελ ζαλαηηθή θαηαδίθε ησλ Κνινθνηξψλε θαη Πιαπνχηα. Σεξςηρφξεο (Μπζ) Γνχβα : Δ Σενρζπυνδ ήηαλ κηα απφ ηηο Βλλέα Μνχζεο, θφξεο ηνπ Αία θαη ηεο Μλεκνζχλεο, πξνζηάηηδα ηνπ ρνξνχ, φπσο θαίλεηαη θαη απφ ην φλνκά ηεο (ηένρζξ + πμνυξ), ηεο κνπζηθήο θαη ηνπ ηξαγνπδηνχ. ΢πλήζσο απεηθνλίδεηαη θξαηψληαο ιχξα ή απιφ. Δ Μνχζα Σεξςηρφξε

Σεηξαπφιεσο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σεηνάπμθζξ νλνκαδφηαλ ζηελ αξραηφηεηα ε πνιηηηθή έλσζε ηεζζάξσλ πφιεσλ. Γλσζηφηεξεο είλαη νη Σεηξαπφιεηο: Ασξηθή, ΢πξηαθή, Παιηθή, Ώηηηθή θαη άιιεο Σεχθξνπ (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : * Ο Σεφηνμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο ΢αιακίλαο Σειακψλα θαη εηεξνζαιήο αδειθφο ηνπ Ώίαληα ηνπ Σειακψληνπ ΢πκκεηείρε ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν, ήηαλ απφ ηνπο θαιχηεξνπο ηνμφηεο θαη απφ ηνπο πξψηνπο πνπ κπήθαλ ζην Ανχξεην Ίππν. ΋ηαλ επέζηξεςε ζηελ παηξίδα, ν παηέξαο ηνπ ηνλ θαηεγφξεζε φηη δελ απέηξεςε ηελ απηνθηνλία ηνπ Ώίαληα. Έθπγε παίξλνληαο καδί ηνπ θαη ηνλ (γην ηνπ Ώίαληα) Βπξπζάθε θαη θαηέιεμε ζηελ Κχπξν φπνπ ίδξπζε ηελ πφιε ΢αιακίλα. Παληξεχηεθε ηελ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Πάθνπ Κηλχξα θαη ηνλ δηαδέρζεθε ζην ζξφλν. * Ο άιινο κπζηθφο Σεφηνμξ ήηαλ γηνο ηνπ πνηάκηνπ ζενχ ΢θακάλδξνπ θαη ηεο Νχκθεο Εδαίαο πξψηνο βαζηιηάο ηεο Σξνίαο, ζεσξείηαη ν γελάξρεο ησλ Σξψσλ. Δ πεξηνρή πξψηα νλνκαδφηαλ Σεοηνία θαη αξγφηεξα πήξε ην νξηζηηθφ ηεο φλνκα Σξνία. Σέσ (Εζη) Λακπξηλή : Δ Σέςξ ή Σές ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Εσλίαο ζηε Μηθξά Ώζία, κηα απφ ηηο δψδεθα πφιεηο ηεο Εςκζηήξ Κμζκμπμθζηείαξ. Σέθλα ηεο ήηαλ ν πνηεηήο Ώλαθξέσλ, ν ζνθηζηήο Πξσηαγφξαο, ν ηζηνξηθφο Βθαηαίνο θαη άιινη. Σδαβέιια (Βζλ-Βπα) Βμάξρεηα : Βπψλπκν ζνπιηψηηθεο θάξαο (νηθνγέλεηαο). * Ο Λάιπνμξ Σγααέθθαξ (1745-95) ήηαλ ν αξρεγφο ηεο θάξαο. Σν 1792 πνιέκεζε θαηά ηνπ Ώιή παζά, αλ θαη απηφο θξαηνχζε φκεξν ην γην ηνπ Φψην. Ο Λάκπξνο ηξαπκαηίζηεθε θαη πέζαλε ηξία ρξφληα αξγφηεξα. ΢ηελ ίδηα κάρε πνιέκεζε καδί ηνπ θαη ε γπλαίθα ηνπ Μυζπς Σγααέθθα (1760-1803) θαη ε θφξε ηνπ ΢υθς Σγααέθθα. * Ο Φχημξ Σγααέθθαξ (1774-1811) ήηαλ γηνο ηνπ Λάκπξνπ θαη ηεο Μφζρσο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζή ηνπ απφ ηελ νκεξία έγηλε αξρεγφο ηεο θάξαο θαη ησλ ΢νπιησηψλ. ΋ηαλ ην ΢νχιη θαηαιήθζεθε απφ ηνπο Ώιβαλνχο, θαηαηάρζεθε ζην γαιιηθφ ζηξαηφ. Ανινθνλήζεθε απφ πξάθηνξεο ηνπ Ώιή παζά. * Ο Γοβμφνδξ Σγααέθθαξ ήηαλ αδειθφο ηνπ Φψηνπ θαη αξκαηνιφο. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 θαη ζθνηψζεθε ην 1823 ζην Καξπελήζη. * Ο Κίηζμξ Σγααέθθαξ (1801-55) ήηαλ γηνο ηνπ Φψηνπ. ΢πκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε θαη έιαβε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο θαζψο θαη ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε έγηλε αμησκαηηθφο θαη ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα. Υξεκάηηζε επίζεο ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη πξσζππνπξγφο (1847-8)

444

* Ο Γζχνβμξ Σγααέθθαξ ήηαλ γηνο ηνπ Φψηνπ θαη αδειθφο ηνπ Κίηζνπ. ΢πκκεηείρε θη απηφο ζηελ Έμνδν ηνπ Μεζνινγγίνπ. ΢θνηψζεθε ζηελ κάρε ηεο Ώθξφπνιεο ην 1827. Σδαγθαξφια (Βζλ) Γνχβα : βιέπε Σζαβηανυθα Σδαλή (;) Πξνθ. Ααληήι : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα ηνλ Σγακή, ην φλνκα ηνπ νπνίνπ ηηκά ν δξφκνο απηφο. Σδαθέξε (Αηα) Ρνπθ : Ο ΐαζίθεζμξ Σγαθένδξ ήηαλ κσακεζαλφο θαη γηα λα δηαηεξήζεη ηελ κεγάιε ηνπ πεξηνπζία, κεηά ηελ επαλάζηαζε βαθηίζηεθε ρξηζηηαλφο θαη παληξεχηεθε ηελ Βιηζάβεη, γπλαίθα ρξηζηηαλή. Σδεβά (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Αδιήηνζμξ Σγεαάξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Έραζε ηε δσή ηνπ ζηελ κάρε ηεο Ώθξφπνιεο ην 1827. Σδηβαλνπνχινπ (Βπη) Θπκαξάθηα: Ο Σγζαακυπμοθμξ ή Σζζαακυπμοθμξ Αδιμζεέκδξ (1838-1921) απφ ηελ Λαθσλία, ήηαλ λνκνκαζήο, εηζαγγειέαο ηνπ Ώξείνπ Πάγνπ θαη επί πξφεδξνο ηεο Ώξραηνινγηθήο Βηαηξείαο. Άθεζε φιε ηνπ ηελ πεξηνπζία ζην παλεπηζηήκην. Σδηξαίσλ (Βπα) Μαθξπγηάλλε : Ο ΢ηέθακμξ Σγζνάξ θαη ν γηνο ηνπ Ώκηχκζμξ Σγζνάξ, εθηειέζηεθαλ απφ ηνπο Σνχξθνπο ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ακέζσο κεηά ηελ θήξπμε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21, ζηελ Πεινπφλλεζν. Σδνπκαγηάο (Εζη) Νέα Κπςέιε : Δ Σγμοιαβζά είλαη ρσξηφ ηεο ΐνπιγαξίαο, ζην νπνίν δφζεθε ηνλ Ενχιην ηνπ 1913 ε ηειεπηαία κάρε ηνπ ΐ’ ΐαιθαληθνχ Πνιέκνπ κεηαμχ Βιιήλσλ θαη ΐνπιγάξσλ. Σδνπκέξθσλ (Γεσ) Σνπξθνβνχληα : Σα Σγμοιένηα είλαη νξνζεηξά ηεο Δπείξνπ, δηαθιάδσζε ηεο Πίλδνπ, ηα γλσζηά θαη σο Ώζακαληθά ΋ξε. Σα Σδνπκέξθα δηαζρίδεη ν Άξαρζνο πνηακφο θαη ηα ρσξηά ηνπο είλαη απφ ηα πην γξαθηθά ηεο Βιιάδαο. Σδσξηδ (Βπα) Πιαηεία Κάληγγνο : Δ ζσζηή πξνθνξά είλαη Σζςνηξ, θαη φρη Σγςνηγ. Ο Ρζπάνδμξ Σζχνηξ (sir Richard Church, 1784-1873) απφ ηελ Εξιαλδία, ήηαλ θηιέιιελαο. Πνιέκεζε ζην πιεπξφ ησλ Βιιήλσλ επαλαζηαηψλ θαη ην 1827 έγηλε αξρεγφο ησλ ειιεληθψλ ελφπισλ δπλάκεσλ ηεο μεξάο. Ώξγφηεξα επί ΋ζσλα, έγηλε ζχκβνπινο επηθξαηείαο θαη γεξνπζηαζηήο. Σδσξηδ Λφυδ (Πξν) Νένο Κφζκνο : βιέπε Λυοδ Σγχνηγ Ο Σειέκαρνο θαη ν Μέληνξαο

Σειεκάρνπ (Μπζ) Νεάπνιε : Σδθέιαπμξ ζεκαίλεη αοηυξ πμο πμθειά ιαηνζά. Ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Εζάθεο Οδπζζέα θαη ηεο Πελειφπεο. ΋ηαλ ν παηέξαο ηνπ έθπγε γηα ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν, άθεζε ηε θξνληίδα θαη ηελ αλαηξνθή ηνπ γηνπ ηνπ ζηνλ Μέληνξα. ΢ηηο ηέζζεξηο πξψηεο ξαςσδίεο ηεο Οδφζζεζαξ, γλσζηέο σο Σδθειάπεζα, πεξηγξάθνληαη νη πξνζπάζεηεο ηνπ εηθνζαεηνχο πιένλ Σειέκαρνπ γηα ηελ αλεχξεζε ηνπ παηέξα ηνπ. ΢ηελ πξνζπάζεηά ηνπ απηή είρε αξσγφ ην θίιν ηνπ Πεηζίζηξαην, γην ηνπ βαζηιηά ηεο Πχινπ Νέζηνξα. Οη δπν θίινη ηαμίδεςαλ ζε πνιιά κέξε ρσξίο φκσο απνηέιεζκα. ΋ηαλ ν Σειέκαρνο γχξηζε ζηελ Εζάθε, ν παηέξαο ηνπ είρε ήδε θηάζεη ζην λεζί θηινμελνχκελνο ηνπ ρνηξνβνζθνχ Βπκαίνπ. Βθεί γλσξίζηεθε κε ην παηέξα ηνπ θαη θαηάζηξσζαλ καδί ην ζρέδην εμφλησζεο ησλ κλεζηήξσλ ηεο Πελειφπεο. Μεηά ηελ απνθαηάζηαζε ηεο ηάμεο, ν Σειέκαρνο έθπγε απφ ην λεζί γηα λα κελ επαιεζεπζεί έλαο ρξεζκφο πνπ έιεγε φηη ν Οδπζζέαο ζα έραλε ηε δσή απφ ην γην ηνπ. ΋ηαλ γχξηζε ν Οδπζζέαο ήηαλ θηφιαο λεθξφο απφ ην ρέξη ηνπ γηνπ ηνπ Σειεγφλνπ, πνπ είρε απνθηήζεη κε ηελ Κίξθε. Ο Σειέγνλνο, ν Σειέκαρνο θαη ε Πελειφπε πήξαλ ην ζψκα ηνπ Οδπζζέα θαη πήγαλ ζην λεζί ηεο Κίξθεο, φπνπ ην έζαςαλ. Βθεί ε Κίξθε παληξεχηεθε ηνλ Σειέκαρν θαη ν Σειέγνλνο ηελ Πελειφπε κε ηελ νπνία απέθηεζε ηνλ Εηαιφ.

445

Σειεθάλνπο (Ώξρ) Κνισλφο : * Ο Σδθεθάκδξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Φψθαηα ηεο Μηθξάο Ώζίαο, ήηαλ ραιθνπιάζηεο θαη ραξάθηεο. * Ο Σδθεθάκδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηα Μέγαξα, ήηαλ δηάζεκνο απιεηήο (παίθηεο απινχ). Σεκέλνπ (Μπζ) Πξνκπνλά: Σήιεκμξ ήηαλ γηνο ηνπ Δξαθιείδε Ώξηζηφκαρνπ θαη αδειθφο ηνπ Κξεζθφληε θαη ηνπ Ώξηζηφδεκνπ. Οξίζηεθε αξρεγφο ηεο ηξίηεο θαζφδνπ ησλ Δξαθιεηδψλ ζηελ Πεινπφλλεζν. Μεηά ηε λίθε ηνπο, νη ηξεηο αδειθνί κνηξάζηεθαλ ηα βαζίιεηα ηεο Πεινπνλλήζνπ. Ο Σήκελνο πήξε ην Άξγνο θαη ίδξπζε ηε δπλαζηεία ησλ Σδιεκζδχκ. Έγηλε παηέξαο ηεο Τξλεζψο θαη δέθα αγνξηψλ. ΢θνηψζεθε απφ ηνπο γηνπο ηνπ γηαηί φξηζε σο δηάδνρν ηνπ ζξφλνπ ηνπ ηνλ Αεηθφληε, ζχδπγν ηεο θφξεο ηνπ Τξλεζψο. Σήλνπ (Γεσ) Κπςέιε : Δ Σήκμξ είλαη λεζί ησλ Κπθιάδσλ, αλάκεζα ζηελ Άλδξν θαη ηελ Μχθνλν ΢ηελ αξραηφηεηα ηελ νλφκαδαλ Τδνμφζα (ιφγσ ησλ πνιιψλ λεξψλ ηεο) θαη Οθζμφζα (απφ ην πιήζνο ησλ θηδηψλ ηεο). Σν λεζί είλαη γλσζηφ απφ ηελ πεξίθεκε εθθιεζία ηεο Παλαγίαο θαη εθεί θάζε 15 Ώπγνχζηνπ ζσξεχνληαη ρηιηάδεο πηζηνί. Ώπφ ηελ Σήλν θαηάγνληαη πνιινί θαιιηηέρλεο, θπξίσο γιχπηεο θαη δσγξάθνη φπσο νη Υαιεπάο, Φηιηπφηεο, ΢ψρνο, Γχδεο, Λχηξαο θαη άιινη. Σεξέσο (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο κπζηθφο Σδνεφξ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Θξαθψλ. Ο βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο Παλδίσλ ηνλ θάιεζε λα ηνλ βνεζήζεη ζηνλ πφιεκν κε ηνπο Θεβαίνπο. Ο Σεξέαο αληαπνθξίζεθε θαη ν Παλδίσλ γηα αληάιιαγκα ηνπ έδσζε σο ζχδπγν ηελ θφξε ηνπ Πξφθλε. Σν δεπγάξη απέθηεζε έλα γην ηνλ Ίηπ ή Ίηπιν. Ο Σεξέαο εξσηεχηεθε ηελ αδειθή ηεο Πξφθλεο, ηε Φηινκήια θαη ηελ βίαζε ιέγνληάο ηεο φηη ε γπλαίθα ηνπ είρε πεζάλεη. ΋κσο ε Πξφθλε ην έκαζε θαη γηα λα εθδηθεζεί ηνλ Σεξέα, ζθφησζε ην γην ηνπο Ίηπ, ηνλ καγείξεςε θαη παξέζεζε γεχκα ζηνλ άληξα ηεο. ΋ηαλ απηφο θαηάιαβε ηη είρε ζπκβεί, άξπαμε έλα ηζεθνχξη θαη θπλήγεζε ηηο δπν αδειθέο. Ώπηέο θνβηζκέλεο παξαθάιεζαλ ηνπο ζενχο λα ηηο γιηηψζνπλ. Οη ζενί κεηακφξθσζαλ ηνλ Πξφθλε ζε αεδφλη, ηελ Φηινκήια ζε ρειηδφλη θαη ηνλ Σεξέα ζε ηζαιαπεηεηλφ. Σηζνξέαο (Γεσ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ Σζεμνέα ήηαλ αξραία πφιε ηεο Φσθίδαο, ρηηζκέλε ζηηο πιαγηέο ηνπ Παξλαζζνχ. ΢ηελ ίδηα ηνπνζεζία πεξίπνπ βξίζθνληαη ζήκεξα δπν ρσξηά ηεο Φζηψηηδαο ή Άκς Σζεμνέα θαη ε Κάης Σζεμνέα. Δ Δψο απάγεη ηνλ Σηζσλφ

Σηζσλνχ (Μπζ) Πεηξάισλα :Ο Σζεςκυξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Σξνίαο Λανκέδνληα, θαη αδειθφο ηνπ Πξηάκνπ. Ήηαλ πνιχ φκνξθνο λένο θαη ηνλ αγάπεζε ε ζεά ηεο απγήο ε Δψο, ε νπνία ηνλ απήγαγε θαη απέθηεζε καδί δπν παηδηά. Δ Δψο δήηεζε απφ ηνλ Αία λα ηνλ θάλεη αζάλαην, αιιά μέραζε λα ηνπ δεηήζεη παξάιιεια κε ηελ αζαλαζία λα ηνπ ραξίζεη θαη αηψληα λεφηεηα. Έηζη παξφιν πνπ ε Δψο έηξεθε ηνλ Σηζσλφ κε ακβξνζία θαη ηνλ έληπλε κε σξαία ελδχκαηα, ηα καιιηά ηνπ άξρηζαλ λα ιεπθαίλνπλ θαη νη ξπηίδεο λα γεκίδνπλ ην πξφζσπφ ηνπ. Αηαηήξεζε κφλν ηελ σξαία ηνπ θσλή. Δ Δψο σο αζάλαηε δελ κπνξνχζε λα βιέπεη έηζη ηνλ γέξνληα Σηζσλφ θαη δήηεζε θαη πάιη απφ ηνλ Αία λα ηνλ κεηακνξθψζεη ζε ηδηηδίθη. Σίκαηνπ (Ώξρ) Ώθ. Πιάησλνο : * Ο ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο Σίιαζμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηνπο Λνθξνχο ηεο Εηαιίαο. Ήηαλ ην θχξην πξφζσπν ηνπ νκψλπκνπ πιαησληθνχ δηαιφγνπ. * Ο Σίιαζμξ (346-250 π.Υ.) ήηαλ δηάζεκνο γεσγξάθνο θαη ηζηνξηθφο απφ ηε ΢ηθειία. Γλσζηφηεξφ ηνπ έξγν ηα ΢ζηεθζηά ζε 38 ηφκνπο. ΢ψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα. Σηκάλζνπο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Σζιάκεδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα, ήηαλ δσγξάθνο ηεο ιεγφκελεο ΢ηθπσληθήο ΢ρνιήο. Γλσζηά έξγα ηνπ: Ο Κφηθςρ ημζιυιεκμξ θαη ε Θοζία ηδξ Εθζβέκεζαξ.

446

Σηκάξρνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Σίιανπμξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γιχπηεο, γηνο ηνπ γιχπηε Πξαμηηέιε θαη αδειθφο ηνπ επίζεο γιχπηε Κεθηζφδνηνπ. Σηκνδήκνπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Σζιυδδιμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κφξηλζν, ήηαλ πνιηηηθφο θαη παηέξαο ηνπ Σηκνιένληα. Σηκνζένπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο ζηξαηεγφο Σζιυεεμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, γηνο ηνπ Κφλσλα θαη καζεηήο ηνπ Πιάησλα θαη ηνπ Εζνθξάηε. Ώλαδείρζεθε ζπνπδαίνο ξήηνξαο θαη ζηξαηησηηθφο. Πνιέκεζε θαηά ησλ ΢παξηηαηψλ ζηε Λεπθάδα θαη θπξίεςε ηελ Κέξθπξα. Ώξγφηεξα είρε ζεκαληηθέο επηηπρίεο θαηά ησλ Πεξζψλ ζηε Μ. Ώζία θαη Θξάθε. * Ο πνηεηήο Σζιυεεμξ (447-457 π.Υ.) απφ ηε Μίιεην, θαηλνηφκεζε πξνζζέηνληαο ελδέθαηε ρνξδή ζηε ιχξα. Έγξαςε δηζπξάκβνπο θαη χκλνπο θαη ηνπ απνδίδνληαη επηηχκβηα επηγξάκκαηα γηα ηνλ Βπξηπίδε θαη ηνλ Θνπθπδίδε. * Ο γιχπηεο Σζιυεεμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Βπίδαπξν. Έξγα ηνπ: ην άβαθια ηδξ Τβείαξ ζην λαφ ηνπ Ώζθιεπηνχ, ημ ζφιπθεβια ηδξ Λήδαξ ιε ημκ Αία-ηφηκμ, ην άβαθια ημο Άνδ ζηελ Ώιηθαξλαζζφ, νξηζκέλα αλάγιπθα ηνπ Μαπζσιείνπ ηεο Ώιηθαξλαζζνχ θ.ά. Ο Αίαο-θχθλνο θαε Λήδα, έξγν ηνπ γιχπηε Σηκφζενπ

* Ο πνηεηήο ηεο κέζεο θσκσδίαο Σζιυεεμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα. Έξγα ηνπ Κοκάνζμκ, Παναηαηαεήηδ, Πφηηδξ θαη άιια. Σηκνθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : * Ο Ώζελαίνο θσκηθφο πνηεηήο Σζιμηθήξ (4νο π.Υ. αη.), δηαθξίζεθε ζηελ παξσδία ηξαγηθψλ ππνζέζεσλ. Ώπφ ηνπο 27 γλσζηνχο ηίηισλ έξγσλ ηνπ ζψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα. * Ο γιχπηεο Σζιμηθήξ (2νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ γηνο ηνπ γιχπηε Πνιπθιή θαη αδειθφο ηνπ επίζεο γιχπηε Σηκαξρίδε. Οη δπν αδειθνί αλήθαλ ζηε ιεγφκελε ζρνιή ησλ λεναηηηθψλ, δειαδή αληέγξαθαλ έξγα θιαζζηθψλ θαιιηηερλψλ ηεο γιππηηθήο. * Ο πκλνγξάθνο ηεο Βθθιεζίαο Σζιμηθήξ (5νο κ.Υ. αη.), ζπλέγξαςε ηξνπάξηα θαη χκλνπο. Σηκνθξένληνο (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Σζιμηνέςκ μ Ρυδζμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Εαιπζφ, ήηαλ ιπξηθφο πνηεηήο θαη αζιεηήο ηνπ πεληάζινπ. Σν 471 θαηεγνξήζεθε φηη ‘κήδηζε’ θαη εμνξίζηεθε. ΢ε έλα ηνπ πνίεκα ζαηίξηζε ηνλ Θεκηζηνθιή θαη εμπκλνχζε ηνλ Ώξηζηείδε σο ηνλ κφλν δίθαην. Ώπφ ην έξγν ηνπ ζψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα. Σηκνιένληνο (Ώξρ) Μεηο : Ο Σζιμθέςκ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κφξηλζν, ήηαλ ζηξαηεγφο θαη πνιηηηθφο, αδειθφο ηνπ ηπξάλλνπ Σηκνθάλε. Ο Σηκνιέσλ πξνζπάζεζε κε λνπζεζίεο θαη παξαθιήζεηο λα πείζεη ηνλ αδειθφ ηνπ λα γίλεη πην δίθαηνο ζηελ δηαθπβέξλεζε ηεο πφιεο θαη φηαλ απέηπρε, ζπλαίλεζε ζε ζπλνκσζία γηα ηε δνινθνλία ηνπ αδειθνχ ηνπ. Γηα ηελ πξάμε ηνπ απηή θαηεγνξήζεθε (αθφκα θαη απφ ηε κεηέξα ηνπ) σο αδειθνθηφλνο. Ώξγφηεξα εγήζεθε εθζηξαηείαο γηα ηελ θαηάιπζε ησλ ηπξαλληθψλ θαζεζηψησλ ζε πφιεηο ηεο ΢ηθειίαο. Σηκνιένληνο ΐάζνπ (΢ηξ) Πι. Μαβίιε : βιέπε ΐάζμο Σζιμθέμκημξ Σηκνιένληνο Φηιήκνλνο (Λνγ) Πιαηεία Μαβίιε : βιέπε Φζθήιμκμξ Σζιμθέμκημξ Σηκνμέλνπο (Ώξρ) Κπλνζάξγνπο : Ο Σζιμλέκδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Κνξίλζηνο ζηξαηεγφο, ζπκκεηείρε ζηνλ Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν. Σηκνζζέλνπο (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Σζιμζεέκδξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) απφ ηε Ρφδν ήηαλ λαχαξρνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώηγχπηνπ Πηνιεκαίνπ ηνπ Φηιάδειθνπ. Σίκσλνο (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : * Ο Σίιςκ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θηιφζνθνο θαη ζπγγξαθέαο. Έγξαςε θσκσδίεο, ηξαγσδίεο, πνίεζε, θαη ζαηπξηθά δξάκαηα

447

* Ο θηιφζνθνο Σίιςκ μ Ώεδκαίμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ δηάζεκνο γηα ηελ κηζαλζξσπία ηνπ, πξάγκα πνπ ελέπλεπζε ηνλ Λνπθηαλφ λα γξάςεη ηνλ δηάινγφ ηνπ Σίιςκ μ Μζζάκενςπμξ. Βπίζεο ν ΢αίμπεξ έγξαςε ην δξάκα Σίιςκ μ Ώεδκαίμξ. Σίξπλζνο (Γεσ-Εζη) Ά. Παηήζηα : * Δ Σίνοκεα είλαη ρσξηφ ηνπ λ. Ώξγνιίδαο. * Δ Σίνοκξ ήηαλ αξραηφηαηε πφιε ηεο Ώξγνιίδαο γλσζηή γηα ηα πεξίθεκα ηοηθχπεζα ηείπδ ηεο. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ κπζηθφ Σίνοκεμ, γην ηνπ Άξγνπο θαη ηεο Βπάδλεο. Πξψηνο ηεο βαζηιηάο ήηαλ ν Πξνίηνο, δίδπκνο αδειθφο ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώθξίζηνπ. Έλαο άιινο βαζηιηά ηεο πφιεο ήηαλ ν Βπξπζζέαο, ν νπνίνο ππνρξέσζε ηνλ Δξαθιή λα πξαγκαηνπνηήζεη ηνπο 12 άζινπο ηνπ. Δ πφιε θαηαζηξάθεθε νινζρεξψο απφ ηνπο Ώξγείνπο, ηνλ 5ν π.Υ. αη. Σηζηθξάηνπο (Ώξρ) ΢επφιηα : * Ο Σζζζηνάηδξ απφ ηνλ Κξφησλα αλαθεξχρζεθε νιπκπηνλίθεο ηνπ ζηαδίνπ ζηελ 71ε Οιπκπηάδα (496 π.Υ.). * Ο Σζζζηνάηδξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢ηθπψλα ήηαλ ραιθνπιάζηεο, γηνο θαη καζεηήο ηνπ Λπζζίπνπ θαη παηέξαο ηνπ δσγξάθνπ Ώξθεζίια. Σηηάλσλ (Μπζ) Κπςέιε : Οη Σζηάκεξ ήηαλ κηα ζεηξά ζεψλ πνπ έπαημαλ θπξίαξρν ξφιν πξηλ ηελ επηθξάηεζε ησλ Οιπκπίσλ ζεψλ. ΢χκθσλα κε ηνλ Δζζυδμ, νη Σηηάλεο ήηαλ ηα ηέθλα ηεο Γαίαο θαη ηνπ Οπξαλνχ. Οη πεξηζζφηεξνη ελψζεθαλ θαηά δεχγε θαη γέλλεζαλ άιινπο ζενχο. Σα δεχγε είλαη: Χθεαλφο & Σεζχο, Κξφλνο & Ρέα (νη γνλείο ηνπ Αία θαη άιισλ ζεψλ), Κνίνο & Φνίβε, Τπεξίσλ & Βπξπθάεζζα ή Θεία (νη γνλείο ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο ΢ειήλεο). Βπίζεο νη Εαπεηφο, Κξείνο, Θέκηο θαη Μλεκνζχλε. Σηηάλεο επίζεο ζεσξνχληαη θαη ηα παηδηά ηνπ Εαπεηνχ θαη ηεο Κιπκέλεο, δειαδή νη Άηιαο, Πξνκεζεχο, Βπηκεζεχο θαη Μελνίηηνο. Κεθαιή Σηηάλα (Ώξραηνινγηθφ Μνπζείν Ώζήλαο)

Ο παηέξαο Οπξαλφο θνβήζεθε ηελ αλαηξνπή ηνπ θαη θπιάθηζε ηνπο Βθαηφγρεηξεο θαη ηνπο Κχθισπεο. Ώπηφ πξνθάιεζε ηελ ερζξφηεηα ηεο Γαίαο, ε νπνία έθηηαμε έλα δηακαληέλην δξεπάλη θαη θάιεζε ηνλ Κξφλν λα επλνπρίζεη κε απηφ ηνλ παηέξα ηνπ. Ο Κξφλνο έθνςε ηα γελλεηηθά φξγαλα ηνπ Οπξαλνχ θαη αλέιαβε απηφο ηελ εμνπζία ησλ ζεψλ. Ώπηή ε ηζηνξία επαλειήθζε κε ηα παηδηά ηνπ Κξφλνπ θαη ηεο Ρέαο, ψζπνπ ν Αίαο αλέηξεςε κε ηε ζεηξά ηνπ ηνλ παηέξα ηνπ. ΢ηελ Σηηαλνκαρία πνπ επαθνινχζεζε, νη λεφηεξνη ζενί ν Αίαο θαη νη ππφινηπνη Οιχκπηνη λίθεζαλ ηνπο παιηνχο ζενχο ηνπο Σηηάλεο θαη ηνπο θπιάθηζαλ ζηα Σάξηαξα. ΋κσο νξηζκέλνη απφ ηνπο Σηηάλεο ζπληάρζεθαλ κε ηνλ Αία θαη θέξδηζαλ ηελ εχλνηά ηνπ θαη θαιέο ζέζεηο ζηε λέα ηάμε πξαγκάησλ. Σίθπνο (Μπζ) ΢επφιηα : Ο Σίθοξ ήηαλ Ώξγνλαχηεο, γηνο ηνπ Ώγλίνπ, απφ ηηο Θεζπηέο ΐνησηίαο, θπβεξλήηεο ηεο Ώξγψο. Πέζαλε ιίγν πξηλ θηάζνπλ ζηελ Κνιρίδα θαη ηε ζέζε ηνπ πήξε ν Ώγθαίνο. Σκψινπ (Μπζ-Γεσ) ΢επφιηα : * ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ν Σιχθμξ ήηαλ γηνο ηνπ Άξε, βαζηιηάο ηεο Λπδίαο θαη ζχδπγνο ηεο Οκθάιεο ή Πινπηψο. * Ο Σιχθμξ είλαη βνπλφ ηεο Μηθξάο Ώζίαο θνληά ζηε ΢κχξλε. Σνκπάδε (Βπα-΢ηξ) Φπξξή : * Ο Εάηςαμξ Σμιπάγδξ (1782-1829) απφ ηελ Όδξα, αζρνιήζεθε κε ην εκπφξην θαη ηε λαπηηιία θαη ην 1918 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. ΋ηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε, νη Τδξαίνη φξηζαλ αξρεγφ ηνπ ζηφινπ ηνλ Σνκπάδε θαη απηφο πξφζθεξε ηέζζεξα πινία ηνπ ηα νπνία κεηέηξεςε ζε πνιεκηθά. Ήηαλ ν πξψηνο πνπ εηζεγήζεθε ηελ ηδέα ησλ ππξπνιηθψλ. * Ο Μακυθδξ Σμιπάγδξ (1784-1831) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, πήξε κέξνο ζε πνιιέο λαπηηθέο επηρεηξήζεηο θαη δηεηέιεζε πιεξεμνχζηνο ηεο Όδξαο ζε εζλνζπλειεχζεηο.

448

* Ο Γεχνβζμξ Σμιπάγδξ (1809-92) γηνο ηνπ Εάθσβνπ, ππεξέηεζε ζην πνιεκηθφ λαπηηθφ, λαππήγεζε αξθεηά πινία θαη ρξεκάηηζε ππνπξγφο Ναπηηθψλ. Σνξβά (Βπα) Νένο Κφζκνο : Αελ βξέζεθαλ ζηνηρεία γηα ηνλ Σμναά. Σν βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε αλαθέξεη ηνλ ΓεχνβζμΣμναά, αγσληζηή ηνπ ’21. Σνζίηζα (Βζλ) Πνιπηερλείν : * Ο Μζπαήθ Σμζίηζαξ (1785-1856) απφ ην Μέηζνβν, ζπλέρηζε θαη αλέπηπμε ηελ επηρείξεζε γνπλαξηθψλ ηνπ παηέξα ηνπ θαη άλνημε θαηαζηήκαηα ζην εμσηεξηθφ. Σν 1829 εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην θαη έγηλε δηαρεηξηζηήο ηεο πεξηνπζίαο ηνπ Μσράκεη Άιπ. Ώζρνιήζεθε παξάιιεια κε ην βακβαθεκπφξην θαη απέθηεζε θνινζζηαία πεξηνπζία. Αηέζεζε κεγάια πνζά γηα θνηλσθειή έξγα θαη ηδξχκαηα ζηελ Ώιεμάλδξεηα, Μέηζνβν, Θεζζαινλίθε θαη Ώζήλα. Μεηαμχ απηψλ ρξεκαηνδφηεζε ηελ απνπεξάησζε ηνπ Πνιπηερλείνπ θαη ηνπ Παλεπηζηεκίνπ. * Δ ζχδπγφο ηνπ Βθέκδ Σμζίηζα (1796-1866) δηέζεζε φιε ηεο ηελ πεξηνπζία ζην Πνιπηερλείν θαη ζην Ώξραηνινγηθφ Μνπζείν. Ο Μηραήι Σνζίηζαο

* Ο Θευδςνμξ Σμζίηζαξ ήηαλ λεφηεξνο αδειθφο ηνπ Μηραήι, ν νπνίνο εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην θαη ζπλδέζεθε θηιηθά κε ηνλ Μσράκεη Άιπ. Αηέζεζε θη απηφο κεγάια πνζά γηα θνηλσθειή ηδξχκαηα. Σνχξκεξ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Εςζήθ Σμφνιεν (Josef Thurmer, 1789-1833), ήηαλ Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο θαη δσγξάθνο απφ ην Μφλαρν. Πξηλ ηελ επαλάζηαζε επηζθέθζεθε ηελ Βιιάδα θαη δσγξάθηζε πνιινχο πίλαθεο κε ηηο ειιεληθέο αξραηφηεηεο. Σνπξλαβίηνπ (Βζλ) Κεξακεηθφο : Ο Πακηαγήξ Σμονκααίηδξ (18νο αη.) ήηαλ ιφγηνο. Βμέδσζε ιεμηθφ ηεο λενειιεληθήο γιψζζαο. Σνχζα (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Ώεακάζζμξ Σμφζαξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Έραζε ηε δσή ηνπ ζηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ ην 1827. Σνχζα Μπφηζαξε (Βπα) Κνπθάθη : βιέπε Μπυηζανδ Σμφζα Σξάηκπεξ (Βπα) Πιαηεία ΐάζεο : Ο Βννίημξ Σνάζιπεν (Heinrich Treiber, 1796-1882) ήηαλ Γεξκαλφο γηαηξφο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1822 θαη πξνζέθεξε ηηο ππεξεζίεο ηνπ σο ν πξψηνο γηαηξφο-ρεηξνχξγνο ηνπ ειιεληθνχ ζηξαηνχ. Σν 1835 αλέιαβε ηελ πγεηνλνκηθή ππεξεζία θαη ίδξπζε ηα πξψηα λνζνθνκεία θαη ηε θαξκαθαπνζήθε ηνπ ζηξαηνχ. Σξάθα Κνκλά Κπςέιε : βιέπε Κμικά Σνάηα Σξαιιέσλ (Εζη) Λακπξηλή : Οη Σνάθθεζξ ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Λπδίαο ζηε Μηθξά Ώζία, θνληά ζην ζεκεξηλφ Ώτδίλην. Σα ηείρε ηεο θαη ε αθξφπνιή ηεο ρηίζηεθαλ απφ Θξάθεο θαη Σξαιιίνπο, ζηνπο νπνίνπο θαη νθείιεη ε πφιε ηελ νλνκαζία ηεο, Σξαπεδνπληίνπ (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Γεχνβζμξ Σναπεγμφκηζμξ (1395-1472) απφ ηνλ Υάλδαθα (Δξάθιεην) Κξήηεο, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθνχο Έιιελεο ινγίνπο ηνπ 15νπ αηψλα. Ήξζε ζηελ Εηαιία ην 1430 θαη έγηλε επηθαλήο δάζθαινο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο. Με εληνιή ηνπ πάπα έγηλε κεηαθξαζηήο θιαζζηθψλ Βιιήλσλ ζπγγξαθέσλ ζηα ιαηηληθά. Καηεγνξήζεθε φκσο γηα πιεκκειείο θαη βηαζηηθέο κεηαθξάζεηο θαη έπεζε ζε δπζκέλεηα. Σξαπεδνχληνο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Σναπεγμφξ (ηνπξθηθά Trabzon) είλαη πφιε ηεο Μ. Ώζίαο ζηηο αθηέο ηνπ Βπμείλνπ. Εδξχζεθε απφ απνίθνπο ηεο ΢ηλψπεο ηνλ 7 ν π.Υ. αη. θαη ε ζέζε ηεο ηελ έθαλε ρεξζαίν θαη ζαιάζζην εκπνξηθφ θέληξν. Σν 1204 ηδξχζεθε ε απηνθξαηνξία ηεο Σξαπεδνχληαο ε νπνία θαηαιχζεθε ην 1461 απφ ηνλ Μσάκεζ ΐ’ ηνλ Πνξζεηή. Χο ην 1922 κεγάιν κέξνο ησλ θαηνίθσλ ηεο πφιεο ειιεληθήο θαηαγσγήο, νη νπνίνη φκσο αλαγθάζηεθαλ λα κεηαθηλεζνχλ ζηελ Βιιάδα ή ηε Ρσζία.

449

Σξαπιαληψλε (Λνγ) Κπςέιε : Ο Ώκηχκδξ Σναοθακηχκδξ (1867-1943) απφ ην Μεζνιφγγη, ζπνχδαζε θηινινγία θαη εμάζθεζε ην επάγγεικα ηνπ εθπαηδεπηηθνχ γηα πνιιά ρξφληα. Σν 1925 αθνζηψζεθε ζηε ινγνηερλία θαη έγξαςε κπζηζηνξήκαηα θαη δηεγήκαηα. Έξγα ηνπ: Λεδθαζία ιζαξ γςήξ, Δ Κνμοζηαθθέκζα, Ώπμθμβία ιζζακενχπμο θ.ά. Σξεκπεζίλαο (Γεσ) ΢επφιηα : Δ Σνειπεζίκα είλαη βνπλφ ηεο Ώιβαλίαο. Βθεί ην 1940-41 δηεμήρζεζαλ ζθνδξέο κάρεο κεηαμχ ειιεληθνχ θαη ηηαιηθνχ ζηξαηνχ. Σξηαληαθπιιίδνπ (Βπη) Βιιελνξψζσλ : Δ Άκκα Σνζακηαθοθθίδμο (1867-1960) απφ ηηο ΢έξξεο, ήηαλ δξαζηήξηα εθπαηδεπηηθφο κε πνιπζρηδή δξάζε θαη πξφεδξνο ηνπ Λπθείνπ ησλ Βιιελίδσλ. Με εηζήγεζή ηεο θαζηεξψζεθε ν ενξηαζκφο ηεο Διέναξ ηδξ Μδηέναξ. Σξηαληαθπιιφπνπινπ Κσλ. (Βπη) Κνινθπλζνχ : Ο Κςκζηακηίκμξ Σνζακηαθοθθυπμοθμξ (1881-1966) απφ ην Καξπελήζη, ήηαλ λνκνκαζήο, θαζεγεηήο ηνπ παλεπηζηεκίνπ, αθαδεκατθφο, δηνηθεηήο ηεο Βζληθήο ηξάπεδαο θαη ππνπξγφο Αηθαηνζχλεο. Ήηαλ απφ ηνπο ζπληάθηεο ηνπ Ώζηηθνχ Κψδηθα θαη ζπγγξαθέαο πνιιψλ λνκηθψλ έξγσλ. Σξηαληαθχιινπ Κ. (Λνγ) Κπςέιε : Ο Κθεάκεδξ Σνζακηαθφθθμο (1850-89) απφ ηε ΢ίθλν ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη πνηεηήο. Σν1878 εμέδσζε (καδί κε ηνλ ΐιάζζε Γαβξηειίδε) ζηελ Ώζήλα ην ζαηηξηθφ, πνιηηηθφ θαη δεκνθξαηηθφ πεξηνδηθφ Ραιπαβάξ. Γηα ηα θαπζηηθά ηνπ άξζξα, δηψρζεθε θαη θπιαθίζηεθε. Ώπηνθηφλεζε ζε ειηθία 39 εηψλ. Σξηαληαθχιινπ ΢. (Βπα) Κπςέιε : Ο ΢πονίδςκ Σνζακηαθφθθμο ήηαλ ηεξνκφλαρνο θαη εθηειέζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο ακέζσο κφιηο μέζπαζε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21. Σξηβφιε (Βζλ) Κνπθάθη : Ο Εάηςαμξ Σνζαχθδξ ή Σνζαυθδξ (16νο αη.) απφ ηε Κέξθπξα, ήηαλ ιφγηνο θαη πνηεηήο. Βίλαη γλσζηά δπν έξγα ηνπ γξακκέλα κε νκνηνθαηάιεθηνπο ζηίρνπο ζε επηαλεζηαθφ ηδίσκα: Δ ζζημνία ημο Σαβζαπζένα θαη Δ ζζημνία ημο Ρε ηδξ ΢ημκγίαξ ιε ηδ Ρήβζζζα ηδξ Βββθζηέναξ. Ο Σξηβσληαλφο παξαδίδεη ζηνλ απηνθξάηνξα Ενπζηηληαλφ ηνλ Κψδηθα

Σξηβσληαλνχ (ΐπδ) Μεηο : Ο λνκνκαζήο Σνζαςκζακυξ (500547) απφ ηελ Πακθπιία, κε εληνιή ηνπ Ενπζηηληαλνχ, πξαγκαηνπνίεζε ηελ θσδηθνπνίεζε ησλ λφκσλ ηνπ θξάηνπο. Ήηαλ ηεξάζηην λνκνζεηηθφ έξγν πνπ πεξηιάκβαλε ηνλ Κχδζηα (αζηζημφ δζηαίμο), ηηο Βζζδβήζεζξ, ηνπο Πακδέηηεξ θαη ηηο Νεανέξ. Σα ηξία πξψηα γξάθηεθαλ ζηα ιαηηληθά, ην ηειεπηαίν ζηα ειιεληθά, πνπ απφ ηφηε άξρηζαλ λα ρξεζηκνπνηνχληαη παξάιιεια κε ηα ιαηηληθά, ζηα θξαηηθά έγγξαθα. Σν έξγν απηφ απνηέιεζε ηε βάζε γηα ηελ εμέιημε ηνπ δηθαίνπ ησλ πεξηζζφηεξσλ επξσπατθψλ θξαηψλ. Σξηγγέηα (΢ηξ-Πνι) Νένο Κφζκνο : * Ο Αδιήηνζμξ Σνζββέηαξ (1814-86) απφ ηελ Κνξψλε, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Μεραληθνχ. Αηεηέιεζε βνπιεπηήο, θαη απφ δπν θνξέο ππνπξγφο ΢ηξαηησηηθψλ θαη ππνπξγφο Ναπηηθψλ. * Ο Ραμφθ Σνζββέηαξ (18765-97) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Πεδηθνχ. Σν 1897 ζθνηψζεθε ζε ζπγθξνχζεηο Βιιήλσλ θαη Σνχξθσλ ζηε Κξήηε, Σξίγθα ΢ηξ. (; ) Σξεηο Γέθπξεο : Αελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν γηα ηνλ ΢. Σνίβηα Σξηδήκα (;) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Αελ έρνπκε ζηνηρεία γηα ηνλ Σνζδήια. ΢ην βηβιίν Οδςκοιζηά ησλ ΐνπγηνχθα-Μεγαξίδε, αλαθέξεη φηη κε απηφ ην φλνκα, ππήξμε θάπνηνο αγξφηεο κε κεγάιε θηεκαηηθή πεξηνπζία ζηελ πεξηνρή πνπ βξίζθεηαη απηή ε νδφο. Σξηθάισλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα Σνίηαθα είλαη ζεζζαιηθή πφιε, πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Βίλαη ρηηζκέλα ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Σξίθθεο, ε νπνία ήηαλ θαηά ηελ ζεκαληηθφ θέληξν, κηαο θαη ήηαλ ε έδξα ηνπ Ώζθιεπηνχ. Μάιηζηα νη γηνη ηνπ Μαράσλ θαη Πνδαιείξηνο, εγήζεθαλ ηνπ ζηξαηνχ ηεο πφιεο πνπ ζπκκεηείρε ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν. Δ

450

πφιε γλψξηζε πνιινχο εηζβνιείο θαη θαηαθηεηέο φπσο: Μαθεδφλεο, Ρσκαίνη, Γφηζνη,, Οχλνη, ΢ιάβνη, ΐνχιγαξνη, Ννξκαλδνί, Φξάγθνη θαη Σνχξθνη. Σν 1881 ηα Σξίθαια φπσο θαη ε ππφινηπε Θεζζαιία ελψζεθαλ κε ηελ Βιιάδα. Σξίθθεο (Εζη) Νένο Κφζκνο : Δ αξραία Σνίηηδ ήηαλ ρηηζκέλε εθεί πνπ βξίζθνληαη ηα ζεκεξηλά Σξίθαια. Σξηθφξθνπ-΢κπαξνχλε (Βπη) ΢επφιηα : βιέπε ΢ιπανμφκδ-Σνζηυνθμο Σξηθφξθσλ (Γεσ) Μνπζείν : Σα Σνίημνθα είλαη βνπλφ ηεο Ώξθαδίαο. Σξηθνχπε ΢ππξίδσλνο (Βπα-Πνι-Λνγ) Βμάξρεηα : Ο ιφγηνο, ηζηνξηθφο θαη πνιηηηθφο ΢πονίδςκ Σνζημφπδξ (1788-1873) απφ ην Μεζνιφγγη, ζπνχδαδε θηινινγία ζηελ Βπξψπε, αιιά εγθαηέιεηςε ηηο ζπνπδέο ηνπ θαη ήξζε γηα λα πάξεη κέξνο ζηνλ αγψλα. Βμειέγε πιεξεμνχζηνο Μεζνινγγίνπ θαη κέινο ηεο Πξνζσξηλήο Κπβέξλεζεο. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε ήηαλ ν πξψηνο πξσζππνπξγφο ηνπ λένπ θξάηνπο. Σν έξγν ηνπ Εζημνία ηδξ Βθθδκζηήξ Βπακαζηάζεςξ ζεσξείηαη ζπνπδαία πεγή πιεξνθνξηψλ γηα ηνλ αγψλα. Σξηθνχπε Υαξηιάνπ (Πνι) Βμάξρεηα-Ώιεμάλδξαο : Ο Υανίθαμξ Σνζημφπδξ (183296) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ππήξμε απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο πνιηηηθνχο. ΢πνχδαζε λνκηθά θαη αθνινχζεζε δηπισκαηηθή θαξηέξα. Χο πξέζβεο ηεο Βιιάδαο ζην Λνλδίλν πεξάησζε κε επηηπρία ηηο δηαπξαγκαηεχζεηο γηα ελ έλσζε ησλ Ενλίσλ κε ηελ Βιιάδα. Σν 1865 εμειέγε βνπιεπηήο θαη ηνλ επφκελν ρξφλν αλέιαβε ην ππνπξγείν Βμσηεξηθψλ. Σν 1872 ίδξπζε δηθφ ηνπ θφκκα κε πξννδεπηηθφ θαη θηιειεχζεξν πξνζαλαηνιηζκφ. Ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ην παιάηη θαη επέβαιε ηελ ανπή ηδξ δεδδθςιέκδξ. ΢ρεκάηηζε επηά θνξέο θπβέξλεζε θαη επέβαιε ζπνπδαίεο δηνηθεηηθέο, νηθνλνκηθέο θαη άιιεο κεηαξξπζκίζεηο θαη πξαγκαηνπνίεζε ζεκαληηθά δεκφζηα έξγα. Δ ηειεπηαία ηνπ πξσζππνπξγία 1893-5 είλαη ζπλδεδεκέλε κε ηελ πηψρεπζε ηεο ρψξαο θαη ηε θξάζε ηνπ (ε νπνία πνηέ δελ ειέρζε ζηελ πξαγκαηηθφηεηα) Αοζηοπχξ επηςπεφζαιεκ! Σν 1805 δελ εμειέγε νχηε βνπιεπηήο θαη απηνεμνξίζηεθε ζηηο Κάλεο ηεο Γαιιίαο, φπνπ θαη πέζαλε . Ο Υαξίιανο Σξηθνχπεο

Σξηπφδσλ (Εζη) Πιάθα : Σνίπμδεξ ήηαλ βάζεηο αλαζεκάησλ γηα ηνπο ζενχο πνπ ζηεξίδνληαλ ζε ηξία πφδηα. Οη ηξίπνδεο ρξεζηκνπνηνχληαλ θαη σο έπαζια αζιεηηθψλ, ζεαηξηθψλ ή πνιεκηθψλ αγψλσλ. Δ νδφο Σνζπυδςκ βξίζθεηαη πεξίπνπ ζην ίδην ζεκείν πνπ βξηζθφηαλ ε νκψλπκε νδφο ζηελ αξραηφηεηα, ηελ νπνία θνζκνχζαλ ηξίπνδεο. Σξηπφιεσο (Γεσ) Κνισλφο : Δ Σνίπμθδ είλαη πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ, πξσηεχνπζα ηνπ λ. Ώξθαδίαο. Σνλ 15ν αη. ήηαλ γλσζηή σο Σξηπνιηηζά. Σν 1770 νη Σνχξθνη εμφλησζαλ κεγάιν κέξνο ησλ Βιιήλσλ ηεο πφιεο. ΋ηαλ άξρηζε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21 ε Σξίπνιε πνιηνξθήζεθε θαη φηαλ αιψζεθε απφ ηνπο επαλαζηάηεο, απηνί πξαγκαηνπνίεζαλ κε ηε ζεηξά ηνπο ζθαγή ησλ Σνχξθσλ. Ώλαθέξεηαη φηη 16.000 Σνχξθνη, Ββξαίνη θαη Ώξβαλίηεο έραζαλ ηε δσή ηνπο θαηά ηελ είζνδν ησλ επαλαζηαηψλ. Σξίπνπ (Βπα) Κνπθάθη : Ο ΢άαααξ Σνίπμξ (1790-1850) απφ ηελ Όδξα ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζπκκεηείρε ζε αξθεηέο κάρεο ηεο επαλάζηαζεο. Σξηπηνιέκνπ (Μπζ) Ρνπθ : Ο κπζηθφο Σνζπηυθειμξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Βιεπζίλαο Κειενχ θαη ηεο Μεηαλείξαο θαη αδειθφο ηνπ Αηνθιή, ηνπ Αεκνθψληα, ηεο Αεκψο ηεο Καιιηδίθεο, ηεο Καιιηζφεο θαη ηεο Κιεηζηδίθεο. Δ Αήκεηξα γηα λα αληαπνδψζεη ηε θηινμελία ησλ γνληψλ ηνπ Σξηπηφιεκνπ θαη ησλ ηεζζάξσλ θνξηηζηψλ, κχεζε ηνλ Κειεφ θαη ηνλ Αηνθιή ζηα Βθεοζίκζα Μοζηήνζα θαη έθαλε ηνλ Κειεφ πξψην ηεξέα ηεο.

451

΢ηνλ Σξηπηφιεκν ε Αήκεηξα ράξηζε έλα άξκα πνπ ην έζεξλαλ δπν θηεξσηά θίδηα, θνξησκέλν κε κεγάιε πνζφηεηα ζηαξηνχ, ηνπ έκαζε ηελ θαιιηέξγεηα ησλ δεκεηξηαθψλ θαη ηνπ αλέζεζε λα ηελ δηδάμεη ζηνπο αλζξψπνπο Ο Σξηπηφιεκνο μεθίλεζε ηε δηάδνζε ηεο θαιιηέξγεηαο, αιιά ζε θάπνηεο πεξηνρέο ζπλάληεζε αληηδξάζεηο. Ο βαζηιηάο ηνλ ΢θχζσλ Λπγμ πξνζπάζεζε λα ηνλ ζθνηψζεη ψζηε λα ζεσξεζεί φηη απηφο - θαη φρη ν Σξηπηφιεκνο δίδαμε ζηνπο αλζξψπνπο ηελ θαιιηέξγεηα. ΋κσο ηνλ εκπφδηζε ε Αήκεηξα ε νπνία ηνλ κεηακφξθσζε ζην αηινπξνεηδέο Λφβλ, ην γλσζηφ καο Λχγθα. ΢ηελ ΏραΎα ν Σξηπηφιεκνο δίδαμε ζηνλ βαζηιηά Βχκειν ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ζηηαξηνχ θαη ζην ηέινο ηνλ βνήζεζε λα ρηίζεη κηα πφιε πνπ νλνκάζηεθε Ώνυδ (απφ ην άνςζζξ). ΢ηελ Βιεπζίλα ππήξρε βσκφο ηνπ Σξηπηνιέκνπ θαη ην αιψλη πνπ αιψληζε ην πξψην ζηηάξη πνπ ζέξηζε, ην γλσζηφ Άθςξ Σνζπημθέιμο. Σξηηαίαο (Εζη) Ώθαδ. Πιάησλνο : Δ Σνζηαία ή Σνίηεζα ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο ΏραΎαο, εξείπηα ηεο νπνίαο ζψδνληαη ζήκεξα. ΢χκθσλα κε ηε κπζνινγία ε πφιε ρηίζηεθε απφ ηνλ Μειάληππν ν νπνίνο ηεο έδσζε ην φλνκα ηεο κεηέξαο ηνπ Σξίηεηαο, θφξεο ηνπ Σξίησλα. Σξίηεο ΢επηεκβξίνπ (Εζη) Οκφλνηα-Πιαη. Ώκεξηθήο : Σελ Σνίηδ ΢επηειανίμο 1843 μέζπαζε ηνλ ζηξαηησηηθφ θίλεκα πνπ ζεκαηνδφηεζε ην πνιηηηθφ πέξαζκα ηεο Βιιάδαο απφ ηελ απφιπηε ζηε ζπληαγκαηηθή κνλαξρία. Χο ηφηε ν βαζηιηάο ΋ζσλαο θπβεξλνχζε (ειέσ Θενχ) ρσξίο λα δίλεη ινγαξηαζκφ ζε θαλέλα. Κάπνηνη ζηξαηησηηθνί, παιαίκαρνη αγσληζηέο ηνπ ’21, πνιηηηθνί θαη άιιεο πξνζσπηθφηεηεο, κε επηθεθαιήο ηνπο Μαθξπγηάλλε, Καιιέξγε θαη Μεηαμά, ζπλσκφηεζαλ θαη επαλαζηάηεζαλ δεηψληαο ηελ άκεζε ζέζπηζε ΢πληάγκαηνο. Ο ΋ζσλαο ζέινληαο θαη κε ππνρψξεζε θαη πξνθεξχρζεθαλ εθινγέο γηα ηελ ζπγθξφηεζε ζπληαγκαηηθήο εζληθήο ζπλέιεπζεο πνπ ζχληνκα ςήθηζε ην ΢χληαγκα. Σξίησλνο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Σνίηςκ ήηαλ ζαιάζζηα ζεφηεηα, γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Ώκθηηξίηεο. Γεη ζην βπζφ ηεο ζάιαζζαο, θξνληίδεη ηελ άκαμα ηνπ παηέξα ηνπ, εξσηνηξνπεί κε ηηο Νεξείδεο θαη γεκίδεη ην πέιαγνο κε επράξηζηνπο ήρνπο. Σν ζψκα ηνπ απφ ηε κέζε θαη θάησ είρε νπξά ςαξηνχ θαη ηα δφληηα ηνπ ήηαλ δφληηα ζεξίνπ. Βίρε πνιιέο εξσηηθέο πεξηπέηεηεο κε δηάθνξεο Νεξείδεο, αλαθέξεηαη δε θαη κηα θφξε ηνπ ε Σξίηεηα. Ο Δξαθιήο αλαγθάζηεθε λα ληθήζεη ηνλ Σξίησλα γηα λα κάζεη πνχ βξίζθνληαλ ηα ρξπζά κήια ησλ Βζπεξίδσλ. Ο Σξίησλαο

΋ηαλ ζηελ Ώξγνλαπηηθή Βθζηξαηεία ε Ώξγψ πξνζάξαμε ζηελ ιίκλε Σξηησλίδα, ν Σξίησλ βνήζεζε ζηελ απνθφιιεζή ηεο θαη ην άλνηγκά ηεο ζην αλνηρηφ πέιαγνο. Ο Σξίησλ ζθνηψζεθε απφ ην Αηφλπζν φηαλ επηηέζεθε θαηά Σαλαγξαίσλ γπλαηθψλ πνπ θνιπκπνχζαλ γηα λα «θαζαξζνχλ» πξνθεηκέλνπ λα κεηάζρνπλ ζε δηνλπζηαθά φξγηα. Σξηθπιιίαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Σνζθοθθία είλαη ηζηνξηθή πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ, επαξρία ηνπ λ. Μεζζελίαο κε πξσηεχνπζα ηελ Κππαξηζζία. Σξηρσλίδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Σνζπςκίδα είλαη ε κεγαιχηεξε ειιεληθή ιίκλε ζην λνκφ Ώηησιναθαξλαλίαο. Βπίζεο κηα επαξρία ηνπ λνκνχ νλνκάδεηαη Σνζπςκίδαξ. Σξηψλ Εεξαξρψλ (Θξε) Πεηξάισλα : Σνεζξ Εενάνπεξ νλνκάδνληαη ζπλνπηηθά ηξεηο επηθαλείο ζενιφγνη, παηέξεο θαη άγηνη ηεο Βθθιεζίαο, νη ΐαζίθεζμξ μ Μέβαξ, Γνδβυνζμξ μ Ναγζακγδκυξ θαη Εςάκκδξ μ Υνοζυζημιμξ. ΢ηελ νδφ απηή ησλ Πεηξαιψλσλ ππάξρεη λαφο πνπ ηηκά ηελ κλήκε ησλ Σξηψλ Εεξαξρψλ. Σξνίαο (Εζη) Κπςέιε : Σνμία ή Ίθζμκ είλαη ε πφιε ηεο αξραίαο Σξσάδαο ζηε Φξπγία, ε νπνία έγηλε ην επίθεληξν ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ, πνπ πεξηγξάθεηαη κε ιεπηνκέξεηεο ζηελ Εθζάδα ηνπ Οκήξνπ. Δ πφιε νλνκαδφηαλ Ααξδαλία απφ ην φλνκα ηνπ βαζηιηά Ααξδάλνπ θαη πήξε ην φλνκα Σξνία απφ ηνλ Σξψα, εγγνλφ ηνπ Ααξδάλνπ. Δ νρπξσκέλε αθξφπνιή 452

ηεο νλνκαδφηαλ Ίιηνλ. Σν 1870 κεηά απφ εθηεηακέλεο αλαζθαθέο ηνπ Γεξκαλνχ αξραηνιφγνπ Βξξίθνπ ΢ιήκαλ, αλαθαιχθζεθαλ ελλέα αξραίεο πφιεηο θηηζκέλεο ε κηα πάλσ ζηελ άιιε θαη κηα απφ ηηο πην πξφζθαηεο ζεσξήζεθε φηη ήηαλ ε νκεξηθή Σξνία. Σξνηδήλνο (Γεσ-Εζη) ΐνηαληθφο : Δ Σνμζγήκα είλαη πεξηνρή ηεο Πεινπνλλήζνπ (απέλαληη απφ ηνλ Πφξν) πνπ ππάγεηαη δηνηθεηηθά ζην λνκφ Πεηξαηά. Δ Σνμζγήκ ήηαλ ζεκαληηθή πφιε ηεο αξραίαο Ώξγνιίδαο, πνπ νθείιεη ην φλνκά ηεο ζηνλ Σνμζγήκα γην ηνπ Πέινπα θαη ηεο Εππνδάκεηαο. Δ πφιε ζπκκεηείρε ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν ππφ ηνλ βαζηιηά ηεο Αηνκήδε. Βπίζεο ήηαλ ε γελέηεηξα πφιε ηνπ Θεζέα, Σξνπαίσλ (Γεσ) Κπςέιε : Σα Σνυπαζα είλαη θσκφπνιε ηνπ λνκνχ Ώξθαδίαο. Σξνχκαλ (πιαηεία) (Εζη) ΢ηάδην : Ο Υάνο Σνμφιακ (Harry Truman, 1884-1972) ήηαλ αληηπξφεδξνο κφιηο ιίγεο εβδνκάδεο, φηαλ μαθληθά ν πξφεδξνο Ρνχζβειη πέζαλε. Βίρε δεη ηνλ πξφεδξν κφλν κηα-δπν θνξέο θαη αλέιαβε ηελ πξνεδξία γλσξίδνληαο ειάρηζηα γηα ηηο ιεπηνκέξεηεο θαη ηα κπζηηθά ηνπ πνιέκνπ, ηηο ζπκθσλίεο ηνπ Ρνχζβειη κε ηνπο ζπκκάρνπο ηνπ θαη ην θπξηφηεξν γλψξηδε αθφκα ιηγφηεξα γηα ηελ αηνκηθή βφκβα. ΢πκκεηείρε ζηε δηάζθεςε ησλ ληθεηψλ (΢ηάιηλ, Σζφξηζηι θαη Σξνχκαλ) ζην Πφηζληακ, ηνλ Ενχιην ηνπ ‘45, ζηελ νπνία ιήθζεθαλ νη απνθάζεηο γηα ην κέιινλ ηεο Βπξψπεο. Ώκέζσο κεηά, πήξε ηελ απφθαζε ηεο ρξήζεο πξψησλ αηνκηθψλ βνκβψλ θαηά ηεο Εαπσλίαο, κε ζπλέπεηα ην ζάλαην ρηιηάδσλ ακάρσλ, αιιά θαη ηνλ ηεξκαηηζκφ ηνπ πνιέκνπ. Σν 1948 ήηαλ εθινγηθή ρξνληά. Παξά ηηο δεκνζθνπήζεηο πνπ πξνέβιεπαλ επηθξάηεζε ηνπ αληηπάινπ ηνπ Νηηνχη, ν Σξνχκαλ θέξδηζε ηηο εθινγέο. Σν 1948-49 απνθάζηζε λα ζηεξίμεη, ηνπο απνθιεηζκέλνπο απφ ηε ΢νβηεηηθή Έλσζε, θαηνίθνπο ηνπ Απηηθνχ ΐεξνιίλνπ, κε κηα γηγαληηαία αεξνγέθπξα. Σέινο ην 1951 έζηεηιε ακεξηθαληθά ζηξαηεχκαηα γηα λα βνεζήζεη ηε Νφηηα Κνξέα ζηνλ αηκαηεξφ πφιεκν ηεο Κνξέαο. Σξνππάθε (Βζλ) Κάησ Παηήζηα : Σνμοπάηδξ είλαη ην επψλπκν παιηάο καληάηηθεο νηθνγέλεηαο κε θαηαγσγή απφ ηνπο Παιαηνιφγνπο. Βπηθαλέζηεξν κέινο ηεο ππήξμε ν κπέεο ηεο Μάλεο Μζπάθιπεδξ Σνμοπάηδξ ή Μμφνηγζκμξ ν νπνίνο αλέιαβε ην κπεειίθη ην 1779. ΋ηαλ νη Σνχξθνη πιεξνθνξήζεθαλ φηη ν κπέεο πξνζέθεξε άζπιν ζηνπο θιέθηεο ηεο Πεινπνλλήζνπ, ζπλέιαβαλ θαη θξέκαζαλ ηνλ Μηράικπεε θαη ηνπο γηνπο ηνπ Πέηνμ θαη ΐεκεηζάκμ Σνμοπάηδ. Ο Σξνθψληνο

Σξνθσλίνπ (Μπζ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Σνμθχκζμξ ήηαλ γηνο ηνπ Ώπφιισλα θαη αδειθφο ηνπ Ώγακήδε. Οη αδειθνί δηέζεηαλ καληηθέο ηθαλφηεηεο, ήηαλ δε άξηζηνη αξρηηέθηνλεο θαη ρξεζηκνπνηνχζαλ ηελ πέηξα αληί γηα πιίλζνπο θαη μχιν. Έθηηζαλ κεηαμχ άιισλ, ην λαφ ηνπ Ώπφιισλα ζηνπο Αειθνχο ην ζπίηη ηνπ Ώκθηηξχσλα ζηε Θήβα θαη ηα ζεζαπξνθπιάθηα ηνπ Τξηέα θαη ηνπ Ώπγεία ζηελ Διεία. Λέγεηαη φηη κφιηο ηειείσζαλ ην λαφ ηνπ Ώπφιισλα, δήηεζαλ απφ ηα ζεφ λα ηνπο αληακείςεη. Ο ζεφο ηνπο είπε λα πεξηκέλνπλ επηά κέξεο ηξψγνληαο θαη πίλνληαο. Σελ έβδνκε κέξα θνηκήζεθαλ γηα πάληα, ν ζεφο ηνπο ράξηζε έλα επηπρηζκέλν ζάλαην. ΢χκθσλα κε άιιε εθδνρή, φηαλ έρηηζαλ ην ζεζαπξνθπιάθην ηνπ Τξηέα, άθεζαλ κηα πέηξα άθηηζηε θαη απφ ην θελφ έκπαηλαλ θαη έθιεβαλ ηελ πεξηνπζία ηνπ. Ο Τξηέαο ζπλέιαβε κε παγίδα ηνλ Ώγακήδε. Ο Σξνθψληνο γηα λα κε ηνλ καξηπξήζεη ν αδειθφο ηνπ, ηνλ απνθεθάιηζε θαη έθπγε γηα ηελ πεξηνρή ηεο Λεηβαδηάο. Βθεί άλνημε ε γε θαη θαηάπηε ηνλ Σξνθψλην καδί κε ην θνκκέλν θεθάιη ηνπ αδειθνχ ηνπ. ΢ην ζεκείν απηφ ππήξρε έλαο κεγάιν ράζκα πνπ ιεγφηαλ Ο αυενμξ ημο Σνμθςκίμο. Ο ηφπνο ζεσξήζεθε ηεξφο θαη ν Σξνθψληνο ιαηξεχηεθε σο (ρζφληνο) ζεφο. Σν Μακηείμ ημο Σνμθςκίμο ζηε Λεηβαδηά ήηαλ απφ ηα γλσζηφηεξα ζηελ Βιιάδα.

453

Σξπγφλνο (Μπζ) Κπςέιε : * Σνοβχκ είλαη ην αξραίν φλνκα ηνπ πηελνχ ηξπγφλη. * Δ Σνοβχκ ήηαλ ε κπζηθή ηξνθφο ηνπ ζενχ ηεο ηαηξηθήο Ώζθιεπηνχ. Σξψσλ (Εζη) Άλσ Πεηξάισλα : Σνχεξ νλνκάδνληαλ νη θάηνηθνη ηεο Σξνίαο. ΢εκαληηθφηεξνη Σξψεο, πνπ έγηλαλ επξχηεξα γλσζηνί απφ ηελ Ειηάδα ήηαλ νη: Πξίακνο, Πάξηο, Έθηνξαο, Βθάβε, Ώηλείαο, Καζζάλδξα, Πνιπμέλε, Λανθφσλ, Λανκέδσλ θ.ά. Σζαγγάξε (Λνγ) Γάππεην : Ο ΢πφνμξ Σζαββάνδξ (1852-1931) απφ ηελ Γάηνπλα, ήηαλ ν ηδξπηήο ηνπ πξψηνπ πξαθηνξείνπ ηχπνπ ηεο Ώζήλαο, κε ηελ νλνκαζία Κεκηνζηυκ Πναηημνείμκ Βθδιενίδςκ. ΢πλέβαιε ζεκαληηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηχπνπ. Σζαγθαξάδαο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Σζαβηανάδα είλαη έλα απφ ηα γξαθηθφηεξα ρσξηά ηνπ Πειίνπ ζην λνκφ Μαγλεζίαο. Σζαγθαξφια (Βζλ) Γνχβα : Ο ΢ηέθακμξ Σζαβηανυθαξ ή Σγαβηανυθαξ (17νο-18νο αη.) ήηαλ θξεηηθήο θαηαγσγήο, αγηνγξάθνο απφ ηνπο ζεκειησηέο ηεο θξεηηθνδαθπλζηλήο ζρνιήο δσγξαθηθήο. Έδεζε ζηελ Κέξθπξα θαη αγηνγξάθεζε πνιιέο απφ ηηο εθθιεζίεο ηεο. Σζαθάισθ (Βπα) Κνισλάθη : Ο Ώεακάζζμξ Σζαηάθςθ (1788-1851) απφ ηα Εσάλληλα είλαη έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Φηιηθήο Βηαηξείαο. Ώπφ κηθξφο εγθαηαζηάζεθε ζηε Ρσζία. ΢πκκεηείρε ζηελ ίδξπζε ηνπ Βθθδκυβθςζζμο Ξεκμδμπείμο θαη ζηε Μφζρα γλψξηζε ηνλ ΢θνπθά θαη έζεζαλ ηελ ηδέα ηεο δεκηνπξγίαο κηαο κπζηηθήο επαλαζηαηηθήο νξγάλσζεο. Σνλ Ενχλην ηνπ 1818 νη δπν ηνπο κε ηνλ Ξάλζν ίδξπζαλ ηελ Φηιηθή Βηαηξεία. Δ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο ηνλ βξήθε ζηελ Πίδα ηεο Εηαιίαο. Έθπγε γηα ηελ Μνιδαβία θαη αλέιαβε ππαζπηζηήο ηνπ Τςειάληε. Μεηά ηελ ήηηα ζην Αξαγαηζάλη θαηέβεθε ζηελ Βιιάδα γηα λα πνιεκήζεη. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εγθαηαζηάζεθε κφληκα ζηε Μφζρα φπνπ θαη πέζαλε. Σζαθαζηάλνπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Εςάκκδξ Σζαηαζζάκμξ (1853-1908) απφ ηε Γάθπλζν ήηαλ ζπλζέηεο ηξαγνπδηψλ, ζπγγξαθέαο θαη ζαηηξηθφο πνηεηήο. Γξφκνη ζηελνί, άλζηα, ζθπιηά, θακπάλεο, - δηαθνλαξένη, παζηέιηα, ζεξελάδεο, καλδεινθφξεο θφξεο θαξδηνπιάλεο, - θαινί, θαθνί, δεηινί, παιεθαξάδεο! Λίγα κπαιά, πνιιέο γισζζνθνπάλεο, - ινχζν, αξγαιηνί θαη νχξξα θαη πνηεηάδεο. Κη απηή ηε ζεία δσγξαθηά ηνπ Υάζε, - κνπξιφρσξα ηελ έρνπλ νλνκάζεη. Εσάλλεο Σζαθαζηάλνο : Γάηοκεμξ

Σζαθηάλε (Θξε) Ν. Κφζκνο : Ο Μάνημξ Σζαηηάκδξ (1885-1924) απφ ηελ Καξδίηζα ήηαλ ηεξέαο. Σν φλνκά ηνπ έρεη ζπλδεζεί κε ηελ ίδξπζε ησλ θαηερεηηθψλ ζρνιείσλ Γεινηνγξαθία ηνπ Κσλζηαληίλνπ Σζαιδάξε

Σζαιδάξε

Κσλζηαληίλνπ (Πνι) Πνιχγσλν : Ο Κςκζηακηίκμξ Σζαθδάνδξ (1884-1970) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ζπνχδαζε λνκηθά, αιιά αζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή. Βμειέγε βνπιεπηήο ην 1926 θαη αξγφηεξα πξνζρψξεζε ζην Λατθφ Κφκκα ηνπ ζείνπ ηνπ Πακαβή Σζαθδάνδ, κε ην νπνίν έγηλε δπν θνξέο πθππνπξγφο. Έγηλε ν πξψηνο – κεηά ηελ Καηνρή - εθιεγκέλνο πξσζππνπξγφο θαη πξαγκαηνπνίεζε ην δεκνςήθηζκα κε ην νπνίν επαλήιζε ν βαζηιηάο Γεψξγηνο ΐ’. Ώθνινχζεζε αθφκα κηα πξσζππνπξγηθή ζεηεία, αιιά κεηά ην 1951 ην Λατθφ θφκκα έραζε ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ νπαδψλ ηνπ απφ ηνλ Παπάγν θαη νπζηαζηηθά έπαςε λα παίδεη ελεξγφ ξφιν ζηα πνιηηηθά πξάγκαηα ηεο ρψξαο. Σζαιδάξε Παλαγή (Πνι) Οκφλνηα-Κεξακεηθφο : Ο Πακαβήξ Σζαθδάνδξ (18681936) απφ ηελ Κφξηλζν, ήηαλ λνκηθφο θαη πνιηηηθφο. Αηαηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο θαη δηαδέρζεθε ηνλ Γνχλαξε ζηελ αξρεγία ηνπ Λατθνχ Κφκκαηνο, ΐαζηθφο αληίπαινο ηνπ ΐεληδέινπ, ρξεκάηηζε δπν θνξέο πξσζππνπξγφο. Σν 1935 αλαηξάπεθε απφ πξαμηθφπεκα ζηξαηησηηθψλ πνπ ήζειαλ ηελ επαλαθνξά ηεο βαζηιείαο. Σνλ επφκελν ρξφλν πέζαλε.

454

Σζακαδνχ (Βπα) Βμάξρεηα : Ο Ώκαζηάζδξ Σζαιαδυξ (1774-1825) απφ ηελ Όδξα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. ΢πκκεηείρε ζε πνιιέο επηρεηξήζεηο ηνπ αγψλα ζηε ζάιαζζα θαη ζθνηψζεθε ζηε ΢θαθηεξία ην 1825. Σζάκε Καξαηάζε (Βπα) Κνπθάθη : βιέπε Καναηάζδ Σζάιδ Σζάηζνπ Κσλζηαληίλνπ (Πνι) Πιάθα : Ο Κςκζηακηίκμξ Σζάηζμξ (1899-1987) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε ιφγηνο, θηιφζνθνο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ, αθαδεκατθφο θαη πνιηηηθφο. Ώζρνιήζεθε κε ηελ πνιηηηθή θαη δηεηέιεζε επαλεηιεκκέλα ππνπξγφο ζε κεηαπνιεκηθέο θπβεξλήζεηο. Μεηά ηελ δηθηαηνξία εμειέγε Πξφεδξνο ηεο Αεκνθξαηίαο. Σζειεπή (Βπα) Ν. Κφζκνο : Ο Γεχνβζμξ Σζεθεπήξ, ήηαλ νπιαξρεγφο απφ ηελ Ώίγηλα. ΢ηε κάρε ηνπ Ώλαιάηνπ (1827) αηρκαισηίζηεθε απφ ηνπο Σνχξθνπο θαη εθηειέζηεθε. Σζέιηνπ Αήκνπ Γθχδε : βιέπε Αήιμο Σζέθζμο Σζέληλεξ Φξεηδ. (Πξν) Βιιελνξψζσλ : Ο Φνεζδενίημξ Σζέκηκεν (Friedrich Zentner) ήηαλ ΐαπαξφο αμησκαηηθφο ηνπ Μεραληθνχ, ν νπνίνο ήξζε ζηελ Βιιάδα καδί κε ηνλ λεαξφ βαζηιηά ΋ζσλα. Ίδξπζε ην ΢ρνιείν ησλ Σερλψλ πνπ αξγφηεξα εμειίρζεθε ζηε ΢ρνιή Καιψλ Σερλψλ θαη ην Πνιπηερλείν. Σν 1843 επέζηξεςε ζηελ Γεξκαλία θαη έγξαςε έλα βηβιίν γηα ηνλ θπζηθφ πινχην ηεο Βιιάδαο. Σζηάθε (;) Άλσ Κπςέιε : Αελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν γηα ηνλ Σζάθδ. Σζηβαλνπνχινπ (Βπη) Θπκαξάθηα : βιέπε Σγζαακμπμφθμο Σζηγάληε Εσάλ (΢ηξ) Νένο Κφζκνο : Ο Εςάκκδξ Σζζβάκηεξ-΢αμνχκμξ (1897-1943) γελλήζεθε ζηε Ρνπκαλία θαη αθνινχζεζε ζηξαηησηηθή θαξηέξα. Πήξε κέξνο ζηνλ Μηθξαζηαηηθφ πφιεκν θαη ζην θίλεκα ηνπ 1935, κεηά ηελ απνηπρία ηνπ νπνίνπ θαζαηξέζεθε. Καηά ηελ Καηνρή ηνπ απνλεκήζεθε ν βαζκφο ηνπ ηαγκαηάξρε θαη ε εμφξηζηε θπβέξλεζε ηνλ έζηεηιε ζηελ Βιιάδα λα νξγαλψζεη ζακπνηάδ θαηά ησλ θαηαθηεηψλ. ΢θνηψζεθε ζε ζπκπινθή κε Εηαινχο ηνλ Εαλνπάξην 1943. Σζηθιεηήξα (Βπη) ΢ηάδην : Ο Κςζηήξ Σζζηθδηήναξ (1888-1913) απφ ηελ Πχιν, ήηαλ αζιεηήο ηνπ ζηίβνπ. Καηέθηεζε ρξπζφ θαη αξγπξφ κεηάιιην ζηνπο Οιπκπηαθνχο ηνπ Λνλδίλνπ (1908). Βπίζεο αξγπξφ θαη ράιθηλν κεηάιιην ζηνπο Οιπκπηαθνχο ηεο ΢ηνθρφικεο ην 1912, φια ζε άικαηα άλεπ θνξάο. ΢ηξαηεχηεθε ην 1912 θαη πέζαλε πνιχ λένο απφ κεληγγίηηδα. Μεηά ηνλ Σζηθιεηήξα, ε Βιιάδα θέξδηζε νιπκπηαθφ κεηάιιην ην 1960.

Σζίιιεξ (Πξν) Άγηνο Λνπθάο : Ο Βνκέζημξ Σζίθθεν (Ernst Moritz Theodor Ziller, 1837-1923) απφ ηε ΢αμνλία, ήηαλ Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο. Σν 1862 ήξζε ζηελ Βιιάδα γηα λα επηβιέςεη ηελ αλέγεξζε ηνπ θηηξίνπ ηεο Ώθαδεκίαο. ΋κσο παξέκεηλε ζηελ Βιιάδα, απέθηεζε ηελ ειιεληθή ππεθνφηεηα θαη δηεηέιεζε θαζεγεηήο ηνπ Πνιπηερλείνπ. Πνιιά γλσζηά δεκφζηα θηίξηα θέξνπλ ηελ ζθξαγίδα ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ: Σν Μέγαξν ηνπ Αηαδφρνπ (ζήκεξα πξνεδξηθφ κέγαξν), ην Ειίνπ Μέιαζξνλ (ζήκεξα Ννκηζκαηηθφ Μνπζείν), ην κέγαξν ΢ηαζάηνπ, ην κέγαξν Μειά (ην παιηφ ηαρπδξνκείν), ε έπαπιε Θσλ, ην κέγαξν ΢πγγξνχ (ζήκεξα ππνπξγείν Βμσηεξηθψλ), ην Βζληθφ ζέαηξν, ην Υεκείν ζηε ΢φισλνο θαη πνιιά άιια. Σζηκηζθή (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο αξκεληθήο θαηαγσγήο Εςάκκδξ Σζζιζζηήξ (925-976) αλήιζε ην 969 ζηνλ ζξφλν ηνπ ΐπδαληίνπ, δνινθνλψληαο ηνλ ζείν ηνπ Νηθεθφξν Φσθά. Σν πέηπρε κάιηζηα κε ηε βνήζεηα ηεο εξσκέλεο ηνπ, ζπδχγνπ ηνπ Φσθά Θενθαλψο. Μεηά, θαη γηα λα ηζρπξνπνηήζεη ηε ζέζε ηνπ απέλαληη ηνπ ιανχ, ππνρξέσζε ηε Θενθαλψ λα θιεηζηεί ζε κνλαζηήξη. Ώλ θαη βαζίιεςε κφλν εθηά ρξφληα, απνδείρζεθε ηθαλφο εγεκφλαο.

455

Σζνπαλάθνπ (Βπα) Γθχδε : Σζμπακάημξ είλαη ην παξαηζνχθιη ηνπ ιατθνχ ζηηρνπξγνχ Παλαγηψηε Κάια (1789-1825) απφ ηε Αεκεηζάλα. Ο Σζνπαλάθνο έγξαθε κε επρέξεηα ζαηηξηθνχο ζηίρνπο θαη φηαλ μέζπαζε ε επαλάζηαζε έζεζε ηελ ηθαλφηεηά ηνπ απηή ζηελ ππεξεζία ηνπ αγψλα. Έγξαθε πνηήκαηα θαη ζνχξηα πνπ εμπκλνχζαλ ηα θαηνξζψκαηα ησλ αγσληζηψλ, εκςχρσλε ηνπο καρεηέο θαη ηνπο σζνχζε ζε λένπο εξσηζκνχο. Οη ζηίρνη γξακκέλνη ζε αλάκηθηε γιψζζα δελ ήηαλ ζπνπδαίνη, φκσο ελζνπζίαδαλ ηνπο απινχο θαη αγξάκκαηνπο επαλαζηάηεο. Σζνηάθνπ (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο αμησκαηηθφο ηνπ Πεδηθνχ Νζηυθαμξ Σζμηάημξ (1874-1907) γλσζηφο σο Μαθεδνλνκάρνο ηαπεηάκ Γένιαξ, ήηαλ απφ ην Οίηπιν ηεο Μάλεο. Σν 1907 νξγάλσζε εζεινληηθφ ζψκα απφ 50 Μαληάηεο θαη κπήθε ζηε Μαθεδνλία κε ζθνπφ ηελ ζχγθξνπζε κε ΐνχιγαξνπο θνκηηαηδήδεο. ΋κσο θπθιψζεθε απφ ηνπξθηθφ ζηξαηφ ζην ΐνγαηζηθφ θαη ζθνηψζεθε ν ίδηνο θαη 23 απφ ηνπο άλδξεο ηνπ. Σζνηπιίνπ (Γεσ) Πξ. Ααληήι : Σν Σζμηφθζ είλαη νξεηλή θσκφπνιε ηνπ λ. Κνδάλεο. Σζνπδεξνχ (Βπα-Πνι) Θπκαξάθηα : * Ο Γεχνβζμξ Σζμοδενυξ (1768-1859) απφ ην Ρέζπκλν, ήηαλ νπιαξρεγφο θαη έλαο απφ ηνπο εγέηεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ‘21. * Ο Εάηςαμξ Σζμοδενυξ (1770-1806) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ νπιαξρεγφο ηνπ Ρεζχκλνπ. ΢θνηψζεθε απφ Σνπξθνθξεηηθνχο πξηλ ηελ έλαξμε ηεο επαλάζηαζεο. * Ο Μεθπζζεδέη Σζμοδενυξ (1769-1822) αδειθφο ησλ δπν πξνεγνχκελσλ θαη εγνχκελνο ηεο κνλήο Πξέβειεο, ήηαλ ν πξψηνο πνπ χςσζε ηε ζεκαία ηεο Βπαλάζηαζεο ζηελ Κξήηε ην 1821. ΢θνηψζεθε ζε κάρε κε ηνπο Σνχξθνπο ην 1822. Ο Μειρηζεδέθ Σζνπδεξφο

* Ο Μζπαήθ Σζμοδενυξ (1817-87) ήηαλ πξφεδξνο ηεο Γεληθήο ΢πλέιεπζεο ησλ Κξεηψλ θαη κέινο ηεο θπβέξλεζεο θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ 1869. * Ο Εςάκκδξ Σζμοδενυξ (1851-1908) θαηέιαβε πνιιέο δηνηθεηηθέο ζέζεηο ζηελ Κξεηηθή Πνιηηεία θαη αξγφηεξα δηεηέιεζε βνπιεπηήο Κξήηεο. * Ο Βιιακμοήθ Σζμοδενυξ (1882-1956) ήηαλ νηθνλνκνιφγνο θαη πνιηηηθφο. Βμειέγε επαλεηιεκκέλα βνπιεπηήο θαη δηεηέιεζε ππνπξγφο θαη δηνηθεηήο ηεο Σξάπεδαο ηεο Βιιάδνο. Μεηά ηελ εηζβνιή ησλ Γεξκαλψλ ζηε ρψξα θαη ηελ απηνθηνλία ηνπ πξσζππνπξγνχ Ώι. Κνξπδή, ν Σζνπδεξφο ζρεκάηηζε θπβέξλεζε ζηηο 21 Ώπξηιίνπ 1941, ε νπνία κεηά απφ δπν κέξεο, θαηέθπγε κε ηελ βαζηιηθή νηθνγέλεηα ζηελ Ώίγππην. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε θαη πάιη ππνπξγφο ζε δηάθνξεο θπβεξλήζεηο. Σζνχληα (Βπη) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο Υνήζημξ Σζμφκηαξ (1857-1934) απφ ηε Θξάθε, ήηαλ αξραηνιφγνο θαη θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην. Πξαγκαηνπνίεζε πνιιέο αλαζθαθέο ζηηο Μπθήλεο, Κπθιάδεο, Λαθσλία, Θεζζαιία, Σαλάγξα θαη αιινχ. Σζφρα Ώλ. (Πνι) Ώκπειφθεπνη : Ο Ώκαζηάζζμξ Σζυπαξ (1840-1904) ήηαλ επηρεηξεκαηίαο θαη δηεηέιεζε δεκνηηθφο ζχκβνπινο ηεο Ώζήλαο. Σζψθξε (πιαηεία) (Βπα) Μαθξπγηάλλε : Ο Αδιήηνζμξ Σζχηνδξ (1796-1875) απφ ην Άξγνο ήηαλ νπιαξρεγφο θαη έιαβε κέξνο ζε δηάθνξεο κάρεο ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Αηαθξίζεθε ζηελ πνιηνξθία ηνπ Ναππιίνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εληάρζεθε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη δηεηέιεζε ππαζπηζηήο ηνπ Γεσξγίνπ Ώ’ Σζσξηο (Βπα) Πιαηεία Κάληγγνο : βιέπε Σγςνηγ Σπάλσλ (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Σα Σφακα ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Καππαδνθίαο ζηε Μηθξά Ώζία. Καηά κηα παξάδνζε ηδξχζεθε απφ ηελ Ώζζχξηα βαζίιηζζα ΢εκίξακε. ΢εκαληηθφ ηέθλν ηεο πφιεο ήηαλ ν θηιφζνθνο Ώπνιιψληνο.

456

Σπδέσο (Μπζ) Παγθξάηη : Ο Σοδεφξ ήηαλ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο αηησιηθήο Καιπδψλαο Οηλέα θαη ηεο Πεξηβνίαο. Ώλαγθάζηεθε λα θχγεη απφ ηελ Καιπδψλα φηαλ θαηεγνξήζεθε γηα θφλν ελφο ζείνπ ηνπ θαη θαηέθπγε ζηελ απιή ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Ώδξάζηνπ. Βθεί παληξεχηεθε ηελ θφξε ηνπ βαζηιηά, ηελ Αεηπχιε θαη απέθηεζε έλα γην ηνλ Αηνκήδε πνπ αξγφηεξα έγηλε έλαο απφ ηνπο ήξσεο ηνπ Σξσηθνχ Πνιέκνπ. ΢ηελ απιή ηνπ Ώδξάζηνπ είρε θαηαθχγεη θαη ν Πνιπλείθεο δησγκέλνο απφ ηνλ αδειθφ ηνπ θαη βαζηιηά ηεο Θήβαο Βηενθιή. Ο Πνιπλείθεο παληξεχηεθε ηελ άιιε θφξε ηνπ Ώδξάζηνπ ηελ Ώξγεία. Οη δπν γακπξνί έπεηζαλ ηνλ Άδξαζην – παξά ηηο αληηξξήζεηο ηνπ κάληε Ώκθηάξανπ - λα εθζηξαηεχζνπλ θαηά ηεο Θήβαο γηα λα απνθαηαζηήζνπλ ζην ζξφλν ηεο ηνλ Πνιπλείθε. Δ εθζηξαηεία γλσζηή σο Βπηά επί Θήβαο είρε σο απνηέιεζκα ηελ ήηηα θαη ησλ ζάλαην ησλ εγεηψλ ηεο (εθηφο ηνπ Ώδξάζηνπ). ΢ηηο κάρεο ν Σπδέαο έζθαμε κέζα ζην λαφ ηεο Ώζελάο ηελ Εζκήλε αδειθή ηνπ Πνιπλείθε, αιιά ζθνηψζεθε απφ ηνλ Μειάληππν. Σπκθξεζηνχ (Γεσ) Κπλνζάξγνπο : * Ο Σοιθνδζηυξ είλαη βνπλφ ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο πνπ θαιχπηεη κεγάιν κέξνο ησλ λνκψλ Φζηψηηδαο θαη Βπξπηαλίαο. Φειφηεξε θνξθή ηνπ είλαη ην ΐεινχρη. Ώπφ ηνλ Σπκθξεζηφ πεγάδεη ν ΢πεξρεηφο πνηακφο. * Σοιθνδζηυξ ήηαλ ην ςεπδψλπκν ηνπ δηθεγφξνπ θαη ζπγγξαθέα Αεκήηξε Παπαδφπνπινπ (1870-1930). Έξγα ηνπ : Δ ςναία ημο Πένακ, Δ βυδζζα ηςκ Ώεδκχκ η.ά. Σππάιδνπ-Κνδάθε Κάησ Παηήζηα : βιέπε Κμγάηδ-Σοπάθδμο Σχξαο (Εζη) Πεξηζζφο : Ο Σφναξ ήηαλ απνηθία ησλ Μηιεζίσλ ζηνλ Βχμεηλν Πφλην. Σπξλάβνπ (Γεσ) Κνισλφο : Ο Σφνκααμξ είλαη πφιε ηεο Θεζζαιίαο ζην λ. Λάξηζαο, γλσζηήο γηα ην θεκηζκέλν νχδν θαη ηζίπνπξφ ηεο. Σπξηαίνπ (Ώξρ) Μεηο : Ο Σονηαίμξ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Ώθίδλεο Λαθσλίαο, ήηαλ δηάζεκνο ειεγεηαθφο πνηεηήο. Οη ζηίρνη ησλ πνηεκάησλ πνπ έληπλαλ ηηο ειεγείεο θαη ηνπο παηάλεο ηνπ, είραλ ζηφρν ηελ αλχςσζε ηνπ καρεηηθνχ πλεχκαηνο ησλ πνιεκηζηψλ ηεο ΢πάξηεο θαη ηελ ελδπλάκσζε ηεο αγάπεο πξνο ηελ παηξίδα. Δκπξφο ηεο ΢πάξηεο ηα παηδηά - ηεο ιεβεληνγελλήηξαο, κε ηελ αζπίδα ζηα δεξβά, - κ’ αηξφκεην θνληάξη κελ ηε ιππάζηε ηε δσή - ζαλ άμηνη γηνη ηεο ΢πάξηεο. Σπξηαίνο : Βιααηήνζμ (κεηάθξαζε Αηνλ. Μπηδειέθε)

Σχρεο (Μπζ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ ζεά Σφπδ ήηαλ θφξε ηνπ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο δειαδή κηα απφ ηηο Χθεαλίδεο, ζεά ηεο ηχρεο, ηεο επηπρίαο, ηεο επκάξεηαο θαη ηνπ πινχηνπ. Καηά άιιε εθδνρή είλαη θφξε ηνπ Βξκή θαη ηεο Ώθξνδίηεο, ελψ ν Πίκδανμξ ηελ αλαθέξεη σο θφξε ηνπ Αία θαη (ίζσο) αδειθή ηνπ Καηξνχ. Δ αληίζηνηρε ξσκατθή ζεφηεηα ήηαλ ε Φμνημφκα. Δ ζεά Σχρε

Ώπεηθνλίδεηαη θξαηψληαο πεδάιην, κε ην νπνίν ξπζκίδεη ηηο ηχρεο ηνπ θφζκνπ, φπσο νη Μνίξεο ή θξαηά κηα ζθαίξα κε ηελ νπνία ππνγξακκίδεηαη ε αζηάζεηα ηεο ηχρεο, γηαηί ε ζθαίξα κπνξεί λα θπιήζεη πξνο θάζε θαηεχζπλζε. Βπίζεο ηελ εκθαλίδνπλ καδί κε ηνλ Πινχην ή λα θξαηά ην Κέξαο ηεο Ώκάιζεηαο

457

Τακίνθος (Μπζ) Κπςέιε : * Ο Τάηζκεμξ ήηαλ Λαθεδαηκφληνο πνπ ήξζε ζηελ Ώζήλα, αληαπνθξηλφκελνο ζε έλα ρξεζκφ πνπ επέβαιε ηε ζπζία ησλ ζπγαηέξσλ ηνπ ζην κλεκείν ηνπ Κχθισπα Γεξαίζηνπ, γηα λα ζσζεί ε πφιε απφ ηνλ ιηκφ πνπ ηε βαζάληδε εμ αίηίαο ηεο πνιηνξθίαο ηεο απφ ηνλ Μίλσα. Ο αξηζκφο θαη ηα νλφκαηα ησλ θνξηηζηψλ δηαθέξνπλ απφ ηνπο κπζνγξάθνπο. Σα κνλαδηθά νλφκαηα πνπ μερσξίδνπλ είλαη ε Ώλζείο θαη ε Ώηγιείο, ε Λνπζία θαη ε Οξζαία. * Ο Τάηζκεμξ ήηαλ πξνειιεληθφο ζεφο ηεο αθάζηδζδο, αληίζηνηρνο ηνπ Άδσλη, γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Λαθσλίαο Ώκχθια θαη ηεο Αηνκήδεο ή ηνπ βαζηιηά ηεο Πηεξίαο Πίεξνπ θαη ηεο Μνχζαο Κιεηψο θαη αδειθφο ηνπ Ράγνπ. Ο παζίγλσζηνο γηα ηελ νκνξθηά ηνπ λένο, ηξάβεμε ηελ πξνζνρή ηνπ ζενχ ηνπ δπηηθνχ αλέκνπ Γέθπξνπ θαη ηνπ Ώπφιισλα. Ο Τάθηλζνο έγηλε εξσκέλνο ηνπ Ώπφιισλα.. ΢ε έλα αγψλα δηζθνβνιίαο, ν δειφθζσλ Γέθπξνο πέηαμε ηνλ δίζθν ηνπ πάλσ ζηνλ Τάθηλζν θαη ηνλ ζθφησζε. Ο Ώπφιισλαο ζπληεηξηκκέλνο έζαςε κφλνο ηνπ ηνλ Τάθηλζν θαη ηνλ κεηακφξθσζε ζην νκψλπκν άλζνο. Τβξίνπ (Ώξρ) Μεηο : Ο Τανίαξ ήηαλ αξραίνο πνηεηήο απφ ηελ Κξήηε. Τγείαο (Μπζ) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ Τβεία ήηαλ κηα απφ ηηο θφξεο ηνπ ζενχ Ώζθιεπηνχ θαη ηεο Δπηφλεο θαη ζεφηεηα ηεο ζσκαηηθήο θαη ςπρηθήο πγείαο θαη θάζε θαζαξνχ πξάγκαηνο. Ώδεξθέο ηεο ήηαλ ε Παλάθεηα, ε Ώίγιε, ε Ώθεζψ θαη ε Εαζψ. Δ Τγεία ιαηξεπφηαλ ζηνπο λανχο ηνπ παηέξα ηεο ηα Ώζηθδπζεία. Δ Τγεία

Τδξαο (Γεσ-Εζη) Κπςέιε : Δ Όδνα είλαη θνζκνπνιίηηθν λεζί ηνπ Ώξγνιηθνχ θφιπνπ, αγαπεκέλνο πξννξηζκφο πνιιψλ Ώζελαίσλ. Οη θάηνηθνί ηεο (αξθεηνί αξβαλίηηθεο θαηαγσγήο) δηαθξίλνληαη γηα ηηο λαπηηθέο επηδφζεηο ηνπο. ΢ηνλ αγψλα ηνπ ’21 νη Τδξαίνη θαξαβνθχξεδεο πξνζέθεξαλ πνιιά θαη αξθεηνί απφ απηνχο μερψξηζαλ φπσο ν Μηανχιεο, ν Οηθνλφκνπ θαη άιινη. Τιιέσλ (Εζη) Πεηξάισλα : Οη Τθθείξ ήηαλ κηα απφ ηηο θπιέο ησλ Ασξηέσλ. Οθείινπλ ην φλνκά ηνπο ζηνλ κπζηθφ γην ηνπ Δξαθιή Όθθμ. Όιινπ (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Όθθμξ ήηαλ γηνο ηνπ Δξαθιή, επψλπκνο ηεο δσξηθήο θπιήο ησλ Τιιέσλ. Ο παηέξαο ηνπ πξηλ πεζάλεη έδσζε εληνιή ζηνλ Όιιν λα παληξεπηεί ηελ Εφιε, κε ηελ νπνία απέθηεζαλ έλα γην ηνλ Κιενδαίν ή Κιενδήκν. Ο Όιινο ζθνηψζεθε ζε κνλνκαρία κε ηνλ βαζηιηά ηεο Σεγέαο Έρεκν, ζε κηα απφ ηηο πξνζπάζεηεο ησλ Δξαθιεηδψλ λα εηζβάιινπλ ζηελ Πεινπφλλεζν. Τκεηηνχ (Γεσ) Παγθξάηη : Ο Τιδηηυξ είλαη βνπλφ πνπ ρσξίδεη ην Λεθαλνπέδην ηεο Ώηηηθήο απφ ηα Μεζφγεηα. Βίλαη θαηάθπην θαη ηφπνο αλαςπρήο θαη πεξηπάηνπ. ΢ηνλ Τκεηηφ βξίζθνληαη ηξία βπδαληηλά κνλαζηήξηα κε πην γλσζηφ απηφ ηεο Καηζαξηαλήο. Τπάηεο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Τπάηδ είλαη θσκφπνιε ηεο Φζηψηηδαο ρηηζκέλε ζηηο ππψξεηεο ηεο Οίηεο. Βίλαη γλσζηή γηα ηηο ηακαηηθέο ηεο πεγέο. Τπαηίαο (Ώξρ) ΢χληαγκα : Δ Τπαηία (370-415 κ.Υ.) ήηαλ κηα εμειιεληζκέλε Ώηγχπηηα πιαησληθή θηιφζνθνο, καζεκαηηθφο θαη δαζθάια πνπ έδεζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα. Ήηαλ θφξε ηνπ καζεκαηηθνχ θαη αζηξνλφκνπ Θέςκα ημο Ώθελακδνέα (335-405), πνπ ήηαλ θαη ν δάζθαιφο ηεο θαη ν ηειεπηαίνο δηεπζπληήο ηνπ Μνπζείνπ ηεο Ώιεμάλδξεηαο. Δ Τπαηία ήηαλ κηα απφ ηηο ιίγεο γπλαίθεο πνπ ζπλεηζέθεξαλ νπζηαζηηθά ζηελ αλάπηπμε ηεο

458

καζεκαηηθήο επηζηήκεο. Δ ίδηα δελ δίδαμε ζην Μνπζείν αιιά δερφηαλ ηνπο καζεηέο ηεο ζην ζπίηη ηεο. Ώπφ ηνπο ζρνιηαζηέο ηεο επνρήο, ραξαθηεξηδφηαλ σο ραξηζκαηηθή δαζθάια. Σν 400 ήηαλ ε επηθεθαιήο ηεο πιαησληθήο ζρνιήο, δίδαμε εθηφο ησλ καζεκαηηθψλ, αζηξνλνκία θαη θηινζνθία, κεηαμχ δε ησλ καζεηψλ ηεο ήηαλ θαη αξθεηνί ρξηζηηαλνί. ΢ηε ζπκβνιή ηεο ζηελ επηζηήκε, ηεο απνδίδνληαη θαη νη εθεπξέζεηο ηνπ αζηξνιάβνπ (καδί κε ηνλ παηέξα ηεο Θέσλα) θαη ηνπ πγξνκέηξνπ. Σνλ αζηξνιάβν είρε πεξηγξάςεη ν Πηνιεκαίνο Κιαχδηνο απφ ηνλ 2ν κ.Υ. αηψλα. Σν γεγνλφο είλαη πσο ε Τπαηία εθπξνζσπνχζε ηε γλψζε θαη ηελ επηζηήκε, πξάγκαηα πνπ νη ρξηζηηαλνί εθείλεο ηεο επνρήο ηαχηηδαλ κε ηνλ παγαληζκφ, θαη ε ίδηα ζεσξήζεθε απεηιή απφ ηηο δηάθνξεο ρξηζηηαληθέο νκάδεο. Δ επξεία δεκνηηθφηεηα πνπ απνιάκβαλε ηελ νδήγεζε ζην επίθεληξν ησλ ηαξαρψλ πνπ μεζπνχζαλ ζηελ Ώιεμάλδξεηα, κεηαμχ ρξηζηηαλψλ θαη εζληθψλ. Οη θήκεο πνπ έληερλα δηεζπάξεζαλ απφ ηνλ Πέηξν, έλα ηξακπνχθν ηνπ παηξηάξρε Κχξηιινπ, φηη ε Τπαηία ήηαλ κάγηζζα θαη ππνζηεξίθηξηα ησλ Ββξαίσλ, μεζήθσζαλ ηνλ φριν ελαληίνλ ηεο θαη ηνλ Μάξηην ηνπ 415, νη εμαγξησκέλνη θαλαηηθνί ρξηζηηαλνί, πνιίηεο θαη κνλαρνί, ηελ ηξάβεμαλ βίαηα απφ ηελ άκαμά ηεο, ηελ θαηαθξενχξγεζαλ κε αγξηφηεηα, ηελ δηακέιηζαλ θαη έθαςαλ ηα κέιε ηεο. Ώπηφο ν θφλνο, πξαγκαηνπνηήζεθε έμσ απφ ηελ εθθιεζία ηνπ Καηζαξείνπ (πξψελ παγαληζηηθφο λαφο). Ο Πέηξνο ελεξγνχζε κεηά απφ παξφηξπλζε αλ φρη απφ εληνιή - ηνπ Κχξηιινπ. Δ Τπαηία ε Ώιεμαλδξηλή

Καλείο δελ ηηκσξήζεθε γη’ απηφλ ην θφλν. Ο Κχξηιινο αγηνπνηήζεθε κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Σν γεγνλφο φκσο ηνπ θφλνπ απηνχ, ήηαλ θαζνξηζηηθφ γηα ηελ πνιηηηζηηθή δσή ηεο Ώιεμάλδξεηαο, γηαηί νη πεξηζζφηεξνη ιφγηνη, θηιφζνθνη θαη επηζηήκνλεο, ηελ εγθαηέιεηςαλ ακέζσο κεηά, κε απνηέιεζκα ηελ παξαθκή ηνπ κεγαιχηεξνπ θέληξνπ γλψζεο θαη πνιηηηζκνχ ηεο ειιεληζηηθήο επνρήο. Τπάηξνπ (Βζλ) Βμάξρεηα : Ο Αδιήηνζμξ Όπαηνμξ απφ ην Μέηζνβν, ήηαλ γηαηξφο θαη έλαο απφ ηνπο πξψηνπο πνπ κπήζεθαλ ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Αξαζηεξηνπνηήζεθε θαη πξνζπάζεζε λα κπήζεη λέα κέιε κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηνλ ίδην ηνλ Ώιή παζά. Σν 1820 δνινθνλήζεθε, αιιά δελ μέξνπκε πνηνο ηνλ ζθφησζε θαη γηα πνηνπο ιφγνπο. Τπεξείδνπ (Ώξρ) Πιάθα : Ο Τπενείδδξ (389-322 π.Υ.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ πνιηηηθφο θαη ζηξαηεγφο θαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθνχο ξήηνξεο ηεο αξραηφηεηαο. Ήηαλ ζπλεξγάηεο ηνπ Αεκνζζέλε θαη αλήθε ζηελ αληηκαθεδνληθή παξάηαμε. Μεηά ηελ ήηηα ηεο Ώζήλαο ζην Λακηαθφ πφιεκν, ν Τπεξείδεο θαηέθπγε ζηελ Ώίγηλα, φκσο δελ γιίησζε απφ ηνπο Μαθεδφλεο ηνπ Ώληίπαηξνπ πνπ ηνλ εθηέιεζαλ. Βίλαη γλσζηνί πνιινί απφ ηνπο ιφγνπο ηνπ, κε ζπνπδαηφηεξν ηνλ Βπζηάθζμ γηα ηνπο πεζφληεο ζην Λακηαθφ πφιεκν. Τπεξίσλνο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Σν φλνκά ηνπ ζεκαίλεη αοηυξ πμο οπενίπηαηαζ ηδξ Γδξ. Ο Τπενίςκ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Σηηάλεο, γηνο ηεο Γαίαο θαη ηνπ Οπξαλνχ. Ήηαλ ζχδπγνο ηεο Σηηαλίδαο Βπξπθάεζζαο θαη παηέξαο ηνπ Ήιηνπ, ηεο ΢ειήλεο θαη ηεο Δνχο. Τξθαλίαο (Εζη) Άλσ Παηήζηα : Δ Τνηακία ήηαλ αξραία ρψξα ηεο Ώζίαο πνπ βξηζθφηαλ πεξίπνπ ζηε κέζν ηνπ ζεκεξηλνχ Εξάλ. Δ ρψξα απηή θαηαθηήζεθε απφ ηνλ Μ. Ώιέμαλδξν θαη καδί κε ηελ Παξζία απνηεινχζαλ εληαία ζαηξαπεία. Τςειάληνπ (Βζλ-Βπα) Κνισλάθη : Βπψλπκν αξρνληηθήο νηθνγέλεηαο απφ ηελ Πφιε, κέιε ηεο νπνίαο δηαθξίζεθαλ σο αμησκαηνχρνη ηνπ ΢νπιηάλνπ θαη ζηελ επαλάζηαζε. * Ο Εςάκκδξ Τρδθάκηδξ (17νο-18νο αη.), αμησκαηνχρνο ηνπ ΢νπιηάλνπ. Καηεγνξήζεθε φηη ελεξγνχζε θαηά ησλ ηνπξθηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη εθηειέζηεθε.

459

* Ο Ώεακάζζμξ Τρδθάκηδξ (18νο αη.) εγγνλφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αξρίαηξνο ηνπ Μεγάινπ ΐεδίξε θαη ζπγγξαθέαο. Έγξαςε ηα Βηηθδζζαζηζηά ηαζ πμθζηζηά ζε 12 ηφκνπο. * Ο Κςκζηακηίκμξ Τρδθάκηδξ (1760-1816) ήηαλ Μέγαο Αηεξκελέαο ηεο Πχιεο θαη αξγφηεξα εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο θαη ηεο ΐιαρίαο. Καηέθπγε ζηε Ρσζία. * Ο Ώθέλακδνμξ Τρδθάκηδξ (1792-1828) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ξσζηθνχ ζηξαηνχ. Πνιέκεζε ηνλ Ναπνιένληα θαη ζηε κάρε ηεο Αξέζδεο έραζε ην δεμί ρέξη ηνπ. ΢πκκεηείρε ζην ΢πλέδξην ηεο ΐηέλλεο. Σν 1820 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη αλέιαβε ηελ αλσηάηε αξρή. Σν Φεβξνπάξην ηνπ 1821 επηθεθαιήο Βιιήλσλ επαλαζηαηψλ, (νξγαλσκέλσλ θαηά ηα πξφηππα ηαθηηθνχ ζηξαηνχ) θαη ηνπ Εεξνχ Λφρνπ (πνπ ηνλ απνηεινχζαλ θπξίσο Έιιελεο ζπνπδαζηέο) εηζέβαιε ζηηο παξαδνπλάβηεο εγεκνλίεο. Μεηά ηελ ήηηα ζην Αξαγαηζάλη φκσο ζπλειήθζε απφ ηνπο Ώπζηξηαθνχο θαη θξαηήζεθε ζηε ΐηέλλε σο ην 1827. Μαδί ηνπ ζπλειήθζε θαη ν αδειθφο ηνπ Γεχνβζμξ Τρδθάκηδξ. Σν επφκελν έηνο ν Ώιέμαλδξνο πέζαλε απφ θαξδηαθή πξνζβνιή. Ο Ώιέμαλδξνο Τςειάληεο

* Ο Αδιήηνζμξ Τρδθάκηδξ (1793-1832) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, αθνινχζεζε θη απηφο ζηξαηησηηθή θαξηέξα ζην ξσζηθφ ζηξαηφ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη κεηά ην μέζπαζκα ηεο επαλάζηαζεο ήξζε ζηελ Πεινπφλλεζν θαη αλέιαβε ηελ αξρηζηξαηεγία ησλ επαλαζηαηψλ θαη πήξε κέξνο ζε πνιιέο κάρεο. Λφγσ ηνπ εκθπιίνπ πνιέκνπ απνζχξζεθε ην 1823, αιιά ζε δπν ρξφληα πνιέκεζε θαη πάιη θαηά ηνπ Εκπξαήκ. Δ ηειεπηαία ηνπ κάρε ήηαλ ζηελ Πέηξα ην 1829. Πέζαλε ζην Ναχπιην.

Τςηθιένπο (Ώξρ) Γνχβα : Ο Τρζηθήξ (2νο π.Υ. αη.) ήηαλ Έιιελαο καζεκαηηθφο θαη αζηξνλφκνο πνπ έδεζε ζηελ Ώιεμάλδξεηα. Σν ζεκαληηθφηεξν γλσζηφ έξγν ηνπ ήηαλ ην Πενί πμθοέδνςκ. Τςνκαζεηψλ (Εζη) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ Τρςιαεεία ή Φςιαεζά ήηαλ ζπλνηθία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο, ηεο νπνίαο νη πεξηζζφηεξνη θάηνηθνη ήηαλ (σο ην 1922) Έιιελεο.

460

Φάβε (νδφο & πιαηεία)

(Βπη) Βιιελνξψζσλ : Ο ΐαζίθεζμξ Φάαδξ (1877-1950) απφ ηελ Βχβνηα ήηαλ θηιφινγνο, θαζεγεηήο ηεο γισζζνινγίαο ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Ώζήλαο θαη ηεο Θεζζαινλίθεο θαη ζπγγξαθέαο δηδαθηηθψλ βηβιίσλ. Φαβηέξνπ (Βπα) Πιαηεία ΐάζεο : Ο Κάνμθμξ Φααζένμξ (Charles Nicolas Fabvier, 1782-1855) ήηαλ Γάιινο ζηξαηεγφο. Μεηά ηελ πηψζε ηνπ Ναπνιένληα απνηάρζεθε απφ ην ζηξαηφ θαη ην 1823 ήξζε ζηελ Βιιάδα (ιίγν αξγφηεξα έθεξε θαη εζεινληέο) γηα λα βνεζήζεη ηνπο Έιιελεο. Πνιέκεζε ζην Υατδάξη θαη ζηελ Ώθξφπνιε θαη κεηά ηελ απειεπζέξσζε πήγε ζηε Γαιιία φπνπ έιαβε κέξνο ζηελ γαιιηθή επαλάζηαζε ηνπ 1830. Φαέζνληνο (Μπζ) Κπςέιε : Ο Φαέεςκ ήηαλ γηνο ηνπ Ήιηνπ θαη ηεο Κιπκέλεο. ΋ηαλ κεγάισζε ζέιεζε λα απνδείμεη φηη ήηαλ γηνο ηνπ Ήιηνπ. Παξά ηηο αληηξξήζεηο ηνπ παηέξα ηνπ, ν Φαέζσλ επέκελε λα νδεγήζεη ην άξκα ηνπ ζηνλ Οπξαλφ φπσο γηλφηαλ θάζε κέξα. ΋κσο, φπσο νδεγνχζε αδέμηα, ηα άινγα θαηάιαβαλ φηη ην άξκα δελ ην νδεγνχζε ν θχξηφο ηνπο θαη μέθπγαλ απφ ηελ ηξνρηά ηνπο. Σν άξκα αλέβεθε ηφζν ςειά πνπ νη άλζξσπνη θαη ηα δψα πάγσλαλ θαη ζε ιίγν θαηέβεθε ηφζν ρακειά πνπ ε γε θάεθε θαη ηα πνηάκηα άξρηζαλ λα μεξαίλνληαη. Γηα λα πξνιάβεη κεγαιχηεξεο θαηαζηξνθέο ν Αίαο, θεξαπλνβφιεζε ηνλ λεαξφ Φαέζνληα, ν νπνίνο γθξεκίζηεθε απφ άξκα θαη έπεζε ζηνλ Δξηδαλφ πνηακφ θαη πλίγεθε. Οη αδειθέο ηνπ νη Διηάδεο έθιαηγαλ απαξεγφξεηεο γηα ην ρακφ ηνπ Φαέζνληα θαη νη ζενί ηηο κεηακφξθσζαλ ζε ιεχθεο. Φαηάθσλ (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Οη Φαίαηεξ ήηαλ κπζηθφο ιαφο γλσζηφο απφ ηνλ ΋κεξν γηα ε λαπηνζχλε ηνπ. Γελάξρεο ηνπο ζεσξείηαη ν Φαίαλ, γηνο ηεο Κφξθπξαο θαη ηνπ Πνζεηδψλα, ζχδπγνο ηεο ΢ρεξίαο θαη παηέξαο ηνπ Λνθξνχ. Γνχζαλ ζην λεζί ΢ρεξία πνπ ηαπηίδεηαη κε ηελ Κέξθπξα. Οη Φαίαθεο δηαθξίλνληαλ γηα ηε θηινμελία ηνπο θαη ζηελ Οδχζζεηα πεξηγξάθεηαη ε δηάζσζε ηνπ Οδπζζέα απφ ηελ Ναπζηθά, θφξε ηνπ βαζηιηά Ώιθίλννπ θαη ε ππνδνρή ηνπ ζην παιάηη. Φαίδξαο (Μπζ) Θεζείν : Δ κπζηθή Φαίδνα ήηαλ ζπγαηέξα ηνπ βαζηιηά ηεο Κξήηεο Μίλσα θαη ηεο Παζηθάεο θαη αδειθή ηεο Ώξηάδλεο. Βλδπκαηνινγηθή πξφηαζε γηα ηε Φαίδξα, γηα κηα απφ ηηο παξαζηάζεηο ηεο ηξαγσδίαο ηνπ Βπξηπίδε Εππφιπηνο

Παληξεχηεθε ηνλ Θεζέα θαη απέθηεζε καδί ηνπ ηνλ Ώθάκαληα θαη ηνλ Αεκνθψληα. Ο Θεζέαο είρε απνθηήζεη κε ηελ ακαδφλα Ώληηφπε ηνλ Εππφιπην. ΋κσο ν λένο ηηκνχζε ηελ Άξηεκε θαη παξακεινχζε ηε ιαηξεία ηεο Ώθξνδίηεο. Ώπηφ εμφξγηζε ηε ζεά ηνπ έξσηα, πνπ γηα λα ηνλ ηηκσξήζεη ελέπλεπζε ζηελ κεηξηά ηνπ ζθνδξφ έξσηα γηα ηνλ Εππφιπην. ΋ηαλ απηφο απέθξνπζε ηνλ έξσηά ηεο, ε Φαίδξα πξνζπάζεζε λα ηνλ ζπγθηλήζεη κε δάθξπα θαη ηθεζίεο. ΋κσο ν λένο φρη κφλν αξλήζεθε λα ηελ αθνχζεη, αιιά ηελ έδησμε ζθαηά. Ώπειπηζκέλε ε Φαίδξα έζθηζε ηα ξνχρα ηεο θαη ζρεδφλ γπκλή πήγε ζηνλ Θεζέα ιέγνληαο φηη ν γηνο ηνπ δελ ζεβάζηεθε νχηε απηφλ νχηε ηε ζχδπγφ ηνπ. Ο Θεζέαο βέβαηνο γηα ηελ εηιηθξίλεηά ηεο, παξαθάιεζε ηνλ Πνζεηδψλα λα ηηκσξήζεη ηνλ Εππφιπην. Ο ζεφο έζηεηιε έλα ηαχξν, ν νπνίνο θφβηζε ηα άινγα ηνπ Εππνιχηνπ, κε απνηέιεζκα λα αλαηξαπεί ην άξκα θαη λα ζθνησζεί ν αλαβάηεο ηνπ. Μεηά απφ απηφ ε Φαίδξα απηνθηφλεζε απφ ληξνπή θαη ηχςεηο. Ο κχζνο απηφο ήηαλ θαη είλαη πεγή έκπλεπζεο γηα ζεαηξηθά έξγα, φπεξεο, πνηήκαηα, πίλαθεο, θαη ηξαγσδίεο. Δ πην γλσζηή είλαη ε ηξαγσδία ηνπ Βονζπίδδ Εππυθοημξ.

461

Φαηδξηάδσλ (Μπζ) Κπςέιε : Φαζδνζάδεξ πέηνεξ νλνκάδνληαλ ζηελ αξραηφηεηα δπν βξάρνη πνπ πςψλνληαλ πάλσ απφ ηελ Καζηαιία πεγή ησλ Αειθψλ. Ώπφ ην ζεκείν απηφ θαηαθξήκληδαλ φζνπο επηρεηξνχζαλ λα παξαβηάζνπλ ή λα βεβειψζνπλ ην καληείν. Φαίδξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο θηιφζνθνο Φαίδνμξ μ Μονζκκμφζζμξ (5νο –4νο π.Υ. αη.), ππήξμε καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε. Βίλαη γλσζηφο απφ ηνλ νκψλπκν δηάινγν ηνπ Πιάησλα. * Ο Ώζελαίνο ζηξαηεγφο Φαίδνμξ (3νο π.Υ. αη.) πξσηνζηάηεζε ελαληίνλ ηνπ ηπξάλλνπ Λαράξε. Βπίζεο δηαθξίζεθε ζηνπο αγψλεο θαηά ηνπ Ώληίγνλνπ Γνλαηά. * Ο επηθνχξεηνο θηιφζνθνο Φαίδνμξ (2νο-1νο π.Υ. αη.) ήηαλ καζεηήο ηνπ Ώπνιιφδσξνπ θαη δάζθαινο ηνπ Κηθέξσλα. Γλσζηφ έξγν ηνπ ην Πενί εεχκ. * Ο Φαίδνμξ Γάζμξ Εμφθζμξ (1νο κ.Υ. αη.) απφ ηελ Πχδλα ηεο Μαθεδνλίαο, ήηαλ απειεχζεξνο δνχινο θαη ζπγγξαθέαο κχζσλ ζηε ιαηηληθή γιψζζα. Έγξαςε 92 έμππλνπο κχζνπο κηκνχκελνο ην χθνο ηνπ Ώηζψπνπ (ηνπο νλφκαζε κάιηζηα Ώηζψπεηνπο). Φαίδσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο θηιφζνθνο Φαίδςκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Διεία. ήηαλ καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε. Μεηά ην ζάλαην ηνπ δαζθάινπ ηνπ επέζηξεςε ζηελ παηξίδα ηνπ φπνπ ίδξπζε ζρνιή ζσθξαηηθήο θηινζνθίαο, ηε ιεγφκελε Διεηαθή. Φαηλαξέηεο (Ώξρ) Φηινπάππνπ : Δ καία Φαζκανέηδ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζχδπγνο ηνπ ιηζνμφνπ ΢σθξνλίζθνπ θαη κεηέξα ηνπ ΢σθξάηε. Φαίλνπ (Ώξρ) Θεζείν : Ο Φαίκμξ ή Φαεζκυξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ αζηξνλφκνο, δάζθαινο ηνπ Μέησλα ηνπ Ώζελαίνπ. Φαηζηνχ (Εζη) ΢η. Λαξίζεο : Δ Φαζζηυξ ήηαλ πφιε ηεο Κξήηεο, ε δεχηεξε ζεκαληηθή κεηά ηελ Κλσζφ. ΐξίζθεηαη ζηελ Μεζαξά (θνληά ζην ζεκεξηλφ Σπκπάθη). Καηά ηελ παξάδνζε ηδξχζεθε απφ ηνλ Μίλσα θαη ν ΋κεξνο ηεο αλαθέξεη κεηαμχ ησλ πφιεσλ πνπ ζπκκεηείραλ ζηνλ Σξσηθφ πφιεκν. Ήηαλ απηφλνκε πφιε, ηελ θπβεξλνχζε ε δπλαζηεία ηνπ Ραδάκαλζπ (αδειθνχ ηνπ Μίλσα) θαη έθνβε λνκίζκαηα πνπ απεηθφληδαλ ηελ Βπξψπε πάλσ ζην ηαχξν-Αία. Οη δπν πιεπξέο ηνπ Αίζθνπ ηεο Φαηζηνχ

Οη αλαζθαθέο απεθάιπςαλ δπν αλάθηνξα, έλα ρηηζκέλν γχξσ ζην 2000 π.Υ. ην νπνίν θαηαζηξάθεθε απφ ζεηζκφ θαη ζηε ζέζε ηνπ ρηίζηεθε έλα κεγαινπξεπέο δηψξνθν θηίζκα, κε βαζηιηθά δηακεξίζκαηα, απνζήθεο θαη άιια. Βθεί βξέζεθε ν πεξίθεκνο δίζημξ ηδξ Φαζζημφ, κηα πήιηλε πιάθα πάλσ ζηελ νπνία είλαη απνηππσκέλα ‘θνριησδψο’ ηεξνγιπθηθά ζχκβνια. Ο δίζθνο ηεο Φαηζηνχ είλαη ην αξραηφηεξν γξαπηφ επξσπατθφ κλεκείν, ην νπνίν δελ έρεη αθφκα απνθξππηνγξαθεζεί. Φαθίνπ (Εζη) Πεξηζζφο : Σν Φάηζμκ ήηαλ αξραία ζεζζαιηθή πφιε, ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηνπ Πελεηνχ, θνληά ζην ζεκεξηλφ ρσξηφ Πέηξηλν ηεο Καξδίηζαο. Φαιαηζίαο (Γεσ) ΐνηαληθφο : Δ Φαθαζζία είλαη ρσξηφ ηεο Ώξθαδίαο, θνληά ζηε Μεγαιφπνιε. Βίλαη ρηηζκέλν εθεί πνπ ππήξρε ε αξραία Φαθαζζία. Φαιέα (Ώξρ) Άλσ Παηήζηα : Ο Φαθέαξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Υαιθεδφλα ήηαλ θηιφζνθνο θαη πνιηηηθφο. Χο πνιηηηθφο ήηαλ θηιειεχζεξνο, κεηαξξπζκηζηήο θαη είρε ζηφρν ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ θαη ηελ εμπγίαλζε ηεο πνιηηηθήο δσήο ηνπ ηφπνπ ηνπ. Πίζηεπε φηη ε κφλε ιχζε γηα λα απαιιαγεί κηα θνηλσλία απφ ηα δεηλά ηεο ήηαλ ε αλαθαηαλνκή ηνπ πινχηνπ, θαζψο νη ηαμηθέο δηαθνξέο ήηαλ ππαίηηεο γηα ηηο δηακάρεο κεηαμχ ησλ πνιηηψλ. Τπνζηήξηδε φηη ν πινχηνο είλαη θνηλφ αγαζφ, ζην νπνίν είραλ δηθαίσκα φινη νη πνιίηεο. Με ιίγα ιφγηα ήηαλ ν πξψηνο ζνζηαιηζηήο ηεο ηζηνξίαο! Φαιεξέσο Αεκεηξίνπ Γθχδε : βιέπε Αδιδηνίμο Φαθδνέςξ

462

Φαιήξνπ (Εζη) Κνπθάθη : Σν Φάθδνμ είλαη παξάιηα πεξηνρή ηεο Ώηηηθήο. Οθείιεη ηνλ φλνκά ηνπ ζηνλ Ώξγνλαχηε Φάθδνμ, γην ηνπ Άιθσλνο. Φαλαξίνπ (Γεσ-Εζη) Ν. Κπςέιε: Σν Φακάνζ είλαη ζπλνηθία ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Ώπφ ηνλ 17ν αηψλα ζηεγάδεηαη εθεί ην Οηθνπκεληθφ Παηξηαξρείν θαη ζηε ζπλνηθία απηή δνχζαλ πνιινί Έιιελεο. Οη πεξηζζφηεξνη απφ απηνχο αλήθαλ ζε παιηέο νηθνγέλεηεο ηεο Πφιεο θαη θαηέιαβαλ δηάθνξα δηνηθεηηθά αμηψκαηα ηεο Οζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. Βίλαη γλσζηνί κε ηελ νλνκαζία Φαλαξηψηεο. Φαλαξησηψλ (Εζη) Σέξκα Εππνθξάηνπο : Οη Φακανζχηεξ είλαη νη θάηνηθνη ηεο ζπλνηθίαο ηε Πφιεο Φαλάξη. Γλσζηέο θαλαξηψηηθεο νηθνγέλεηεο είλαη νη Μαπξνθνξδάηνη, νη Καληαθνπδελνί, νη Μνπξνχδεδεο, νη ΢νχηζνη, νη Τςειάληεο, νη Λεβίδεδεο θαη άιινη. Φαλνζζέλνπο (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : Ο Φακμζεέκδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο απφ ηελ Άλδξν. Φαξαληάησλ (Βπη-Και) Ώκπειφθεπνη: Ο ΢πφνμξ Φανακηάημξ (1895-1962) απφ ηελ Κεθαινληά, ήηαλ δεμηνηέρλεο ηνπ πηάλνπ θαη θαζεγεηήο ηεο κνπζηθήο ζην Χδείν ηεο Ώζήλαο. Ο ΢πχξνο Φαξαληάηνο

* Δ Έθθδ Φανακηάημο απφ ην Πήιην, ζχδπγνο ηνπ ΢πχξνπ, ήηαλ κνπζηθφο θαη θαζεγήηξηα ηνπ πηάλνπ ζην Χδείν ηεο Ώζήλαο. Φαξθαδψλνο (Εζη) Λακπξηλή : Δ Φανηαδχκ ήηαλ αξραία ζεζζαιηθή πφιε, ζηηο φρζεο ηνπ Πελεηνχ. Κνληά ζηα εξείπηά ηεο βξίζθεηαη ε Φανηαδχκα, ρσξηφ ησλ Σξηθάισλ. Φαξκάθε (Βπα) Πιάθα : Ο Εςάκκδξ Φανιάηδξ (1772-1821) απφ ηελ Βνξδαία, ήηαλ θηιηθφο θαη νπιαξρεγφο ζηηο παξαδνπλάβηεο ρψξεο. Μεηά ηελ ήηηα ησλ Βιιήλσλ ζην Αξαγαηζάλη, ν Φαξκάθεο, ν Γεσξγάθεο Οιχκπηνο θαη 350 ζχληξνθνί ηνπο θιείζηεθαλ ζηελ κνλή ΢έθνπ θαη αληηζηάζεθαλ φζν κπνξνχζαλ. ΢ην ηέινο ν Οιχκπηνο αλαηηλάρζεθε κε ηελ ππξηηηδαπνζήθε θαη ν Φαξκάθεο ζπλειήθζε θαη εθηειέζηεθε. Φαξκαθίδνπ (Θξε-Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Θευηθδημξ Φανιαηίδδξ (1784-1860) απφ ηε Θεζζαιία, ήηαλ θιεξηθφο, αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη δάζθαινο ηνπ Γέλνπο. ΢πνχδαζε ζηελ Πφιε θαη δηνξίζηεθε παπάο ζηε ΐηέλλε. Βθεί ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Άλζηκν Γαδή εμέδηδε ην πεξηνδηθφ Λυβζμξ Βνιήξ. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ην 1821 ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πήξε κέξνο ζηηο δπν πξψηεο Βζλνζπλειεχζεηο. Σελ ίδηα ρξνληά εμέδσζε ζηελ Καιακάηα ηελ πξψηε ειιεληθή εθεκεξίδα κε ηίηιν Βθθδκζηή ΢άθπζβλ. Ο Φαξκαθίδεο ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο αλαθήξπμεο ηνπ απηνθέθαινπ ηεο Βθθιεζίαο ηεο Βιιάδαο. Φαξζάισλ (Γεσ-Εζη) Κνισλφο : Σα Φάνζαθα είλαη πφιε ηεο Λάξηζαο. Βίλαη ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Φαξζάινπ, κηαο απφ ηηο πφιεηο ηεο Φζηψηηδνο ηεηξαξρίαο. Δ πφιε ηνλ 4ν αη. ελψζεθε κε ην βαζίιεην ηεο Μαθεδνλίαο. Σν 48 π.Υ. έγηλε ε ηζηνξηθή κάρε ησλ Φαξζάισλ θαηά ηελ νπνία ν Ενχιηνο Καίζαξαο λίθεζε ηνλ Πνκπήην. Φάσλνο (Μπζ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο κπζηθφο Φάςκ ήηαλ έλαο γέξνο θαη άζρεκνο βαξθάξεο (πεξακαηάξεο) απφ ηε Μπηηιήλε. Δ Ώθξνδίηε κεηακθηεζκέλε ζε γξηά ηνλ παξαθάιεζε λα ηελ πεξάζεη απέλαληη ζηε Μηθξά Ώζία. Ο Φάσλ ηελ εμππεξέηεζε κε ζεβαζκφ θαη αξλήζεθε λα δερζεί πιεξσκή. Δ ζεά εληππσζηάζηεθε απφ ηελ ρεηξνλνκία ηνπ Φάσλνο θαη ζε αληάιιαγκα ηνπ έδσζε έλα αιαβάζηξηλν θνπηάθη κε αινηθή. ΋ηαλ ηε ρξεζηκνπνίεζε κεηακνξθψζεθε ζε έλα φκνξθν λέν πνπ γνήηεπζε πνιιέο θνπέιεο. Σνλ αγαπνχζαλ φια ηα θνξίηζηα ηεο Μπηηιήλεο, αιιά ζην ηέινο θάπνηνη ηνλ ζθφησζαλ απφ δήιεηα ή γηαηί ηνλ θαηεγφξεζαλ γηα κνηρεία. Λέγεηαη φηη ε πνηήηξηα ΢απθχ απφ ηε Λέζβν γλψξηζε ηνλ Φάσλα θαη ηνλ εξσηεχηεθε. ΋ηαλ δελ βξήθε αληαπφθξηζε ζηνλ έξσηά ηεο απηνθηφλεζε πέθηνληαο απφ έλα βξάρν ζηε ζάιαζζα.

463

(Σν πηζαλφηεξν είλαη φηη εδψ ε ηζηνξία κπιέθεη κε ηνλ κχζν). Φεηάο (Εζη) Λακπξηλή : Δ Φεζά ή Φεά ήηαλ κηθξή πφιε-ιηκάλη ηεο αξραίαο Διείαο, θνληά ζην ζεκεξηλφ Καηάθσιν. Καηά ηνλ Πεινπνλλεζηαθφ πφιεκν ην ιηκάλη θαηαιήθζεθε απφ ηνπο Ώζελαίνπο, νη νπνίνη ην ρξεζηκνπνίεζαλ σο βάζε γηα εηζβνιέο ζηηο πφιεηο ηεο Διείαο. Φεηδίνπ (Ώξρ) Κέληξν : Ο Φεζδίαξ (490-430 π.Υ.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο γιχπηεο ηεο αξραηφηεηαο, απφ ηνπο πξψηνπο πνπ ρξεζηκνπνίεζαλ ειεθαληφδνλην θαη ρξπζφ ζηα γιππηά ηνπο. Σα πην γλσζηά ηνπ έξγα ήηαλ ηα ρξπζειεθάληηλα αγάικαηα ηεο Ώζελάο ζην Παξζελψλα θαη ηνπ Αία ζηελ Οιπκπία, έλα απφ ηα Βπηά Θαχκαηα. Βπίζεο ζηνλ Φεηδία απνδίδνληαη πνιιά απφ ηα γιππηά ηνπ Παξζελψλα. Καηεγνξήζεθε γηα θαηάρξεζε θαη ηεξνζπιία θαη θπιαθίζηεθε. Σν άγαικα ηνπ Αία ζηελ Οιπκπία, έξγν ηνπ Φεηδία

Φειδιππίδοσ

(Ώξρ) Ώκπειφθεπνη : Ο Φεζδζππίδδξ (6 -5νο π.Υ.αη.) ήηαλ Ώζελαίνο δξνκέαο. Σν 490, ιίγεο κέξεο πξηλ ηε κάρε ηνπ Μαξαζψλα, έηξεμε ηελ απφζηαζε απφ ηελ Ώζήλα σο ηε ΢πάξηε γηα λα δεηήζεη βνήζεηα γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ Πεξζψλ. Σελ απφζηαζε απηή (πεξίπνπ 245 ρηιηφκεηξα) ν Φεηδηππίδεο ηελ δηέηξεμε ζε δπν κέξεο, πξάγκα πνπ ζεσξήζεθε αμεπέξαζηνο άζινο. ΢ε αλάκλεζε απηνχ ηνπ θαηνξζψκαηνο θαζηεξψζεθε ν αγψλαο δξφκνπ ΢πάνηαεθμκ. Φείδσλνο (Ώξρ) Γνχβα : Ο Φείδςκ (8νο π.Υ. αη.) ήηαλ απφγνλνο ηνπ Σεκέλνπ θαη βαζηιηάο ηνπ Άξγνπο. Λέγεηαη φηη ήηαλ ν πξψηνο πνπ έθνςε κεηαιιηθά λνκίζκαηα ζηελ Βιιάδα θαη θαζηέξσζε ηα κέηξα θαη ηα ζηαζκά. Φεξαίνπ Ρήγα (Βζλ) Παλεπηζηήκην : βιέπε Ρήβα Φεναίμο Φεξεθξάηνπο (Ώξρ) Θεζείν : Ο Φενεηνάηδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ εζνπνηφο θαη θσκηθφο πνηεηήο. Λέγεηαη φηη έγξαςε πεξίπνπ 16 θσκσδίεο, ηα ζέκαηα ησλ νπνίσλ ήηαλ κχζνη δηθήο ηνπ έκπλεπζεο. Φεξεθχδνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο πνηεηήο θαη θηιφζνθνο Φενεηφδδξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηε ΢χξν. Τπνζηήξηδε φηη ππάξρνπλ ηξία θνζκνγνληθά ζηνηρεία: Ο Γαο, ν Υξφλνο θαη ε Υζνλίε, πνπ ππήξραλ αλέθαζελ ζην ΢χκπαλ θαη απφ απηνχο γελλήζεθε ε πξψηε ζετθή γεληά. Ο Φεξεθχδεο ήηαλ δάζθαινο ηνπ Ππζαγφξα. * Ο ινγνγξάθνο, κπζνγξάθνο θαη ηζηνξηθφο Φενεηφδδξ (5νο π.Υ. αη.) γελλήζεθε ζηε Λέξν, αιιά κεγάισζε θαη εξγάζηεθε ζηελ Ώζήλα γη’ απηφ θαη απνθαιείηαη Ώζελαίνο. Σα έξγα ηνπ: Πενί Εθζβεκείαξ, Πενί εμνηχκ ημο Αζμκφζμο, ζζημνία ηδξ Λένμο έρνπλ ραζεί. ΢ψδνληαη κφλν απνζπάζκαηα απφ ην δεθάηνκν έξγν ηνπ Ώοηυπεμκεξ. Φεξψλ (Εζη) Πιαηεία ΐηθησξίαο : Οη Φενέξ ήηαλ πφιε ηεο αξραίαο Θεζζαιίαο, θνληά ζην ζεκεξηλφ ΐειεζηίλν. Ώπφ ην ΐειεζηίλν θαηαγφηαλ ν Ρήγαο πνπ απνθαινχζε ηνλ εαπηφ ΐειεζηηλιή. Οη κεηαγελέζηεξνη «ιφγηνη» ηνπ θφιιεζαλ ην πξνζσλχκην Φεξαίνο. Φεξψλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σα Φδνά ή Θήνα είλαη ε πξσηεχνπζα ηνπ λεζηνχ ΢αληνξίλε. Σα Φεξά είλαη ρηηζκέλα ζηελ άθξε ηεο θαιδέξαο ζε πςφκεηξν 250 κέηξσλ, ελψ επίλεηφ ηνπο είλαη ν ΋ξκνο Φεξψλ. Φζηψηηδνο (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Δ Φεζχηζδα είλαη λνκφο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο κε πξσηεχνπζα ε Λακία. ΢χκθσλα κε ηελ κπζνινγία ζηε Φζηψηηδα έδεζαλ ν Αεπθαιίσλ θαη ε Πχξξα, νη γελάξρεο ησλ Βιιήλσλ. Σν φλνκα Φζηψηηδα πξνέξρεηαη απφ ηνλ Φζίν, γην ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Λάξηζαο θαη αδειθφ ηνπ Πειαζγνχ θαη ηνπ Ώραηνχ.

464

νο

Φηγαιείαο (Εζη) Θεζείν : Δ Φζβάθεζα ή Φζβαθία ήηαλ πφιε ηεο Ώξθαδίαο. Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ Αξπάδα Νχκθε Φζβαθία ή ζηνλ Φχγαιν έλα απφ ηνπο γηνπο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώξθαδίαο Λπθάνλα. ΢ηελ πφιε ππήξραλ κεγαινπξεπείο λανί θαη αγάικαηα. ΢ήκεξα ζψδεηαη ζε θαιή θαηάζηαζε ν λαφο ηνπ Βπηθνχξεηνπ Ώπφιισλα Φηιαδειθείαο (Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Φζθαδέθθεζα ήηαλ πφιε ηεο Λπδίαο ζηε Μ. Ώζία. Εδξχζεθε ηνλ 2ν π.Υ. αηψλα απφ ηνλ Βπκέλε ηεο Πεξγάκνπ ν νπνίνο ηελ αθηέξσζε ζηνλ αδειθφ ηνπ Άηηαιν. Δ πφιε έγηλε ην θέληξν ηνπ ειιεληζκνχ ηεο πεξηνρήο θαη ηελ νλφκαδαλ κάιηζηα Μζηνή Ώεήκα. Οη Έιιελεο θάηνηθνί ηεο ηελ εγθαηέιεηςαλ ην 1922 θαη πνιινί απφ απηνχο ήξζαλ ζηελ Ώζήλα θαη ίδξπζαλ ηε Νέα Φηιαδέιθεηα. Φηιαδειθέσο (Λνγ) Πι. Κνιηάηζνπ : * Ο Υνήζημξ Φζθαδεθθεφξ (1808-92) απφ ηελ Φηιαδέιθεηα Μ. Ώζίαο, ήηαλ ιφγηνο, ζπγγξαθέαο, ηδξπηήο ηνπ ηππνγξαθείνπ Βνιήξ ζηελ Σεξγέζηε θαη έλαο απφ ηνπο ηδξπηέο ηεο Φηιεθπαηδεπηηθήο Βηαηξείαο. * Ο Θειζζημηθήξ Φζθαδεθθεφξ (1838-1920) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ λνκηθφο, θηιφινγνο θαη ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο. Έξγν ηνπ Εζημνία ηςκ Ώεδκχκ επί ημονημηναηίαξ. Ο Ώιέμαλδξνο Φηιαδειθεχο

* Ο Ώθέλακδνμξ Φζθαδεθθεφξ (1866-1955) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ αξραηνιφγνο θαη δηεπζπληήο ησλ κνπζείσλ ηεο Ώθξφπνιεο θαη ηεο Οιπκπίαο. Ίδξπζε ηα κνπζεία ΢ηθπψλνο, Ναππιίνπ θαη Νηθνπφιεσο. Φηιειιήλσλ (Εζη) ΢χληαγκα : Φζθέθθδκεξ νλνκάζηεθαλ νη μέλνη, πνπ θαηά ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21, ήξζαλ θαη πνιέκεζαλ ζην πιεπξφ ησλ Βιιήλσλ ή έδεημαλ κε νπνηνδήπνηε ηξφπν ηε ζπκπάζεηά ηνπο ζηνπο αγσληζηέο (φπσο κε πνηήκαηα, άξζξα ή ρξήκαηα). Γλσζηνί Φηιέιιελεο ήηαλ νη: ΐχξσλ, ΢αληαξφδα, Νφξκαλ, Φαβηέξνο, Μπξνχλν, Φίλιευ, Γθφξληνλ, Οπγθψ, Νηειαθξνπά, Μηζηξάι, Βυλάξ θαη πνιινί άιινη. Φηιεηαίξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Φζθέηαζνμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο. Γλσξίδνπκε φηη έγξαςε πάλσ απφ 20 θσκσδίεο, φκσο ειάρηζηα απνζπάζκαηα ζψζεθαλ. * Ο Φζθέηαζνμξ (343-263) ήηαλ ν ηδξπηήο ηνπ ειιεληζηηθνχ βαζηιείνπ ηεο Πεξγάκνπ θαη ηεο δπλαζηείαο ησλ Ώηηαιηδψλ. Φηιήκνλνο Ε. (Βπα) Πιαηεία Μαβίιε : Ο Εςάκκδξ Φζθήιςκ (1798-1874) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21. ΢πκκεηείρε ζε πνιιέο κάρεο θαη δηεηέιεζε γξακκαηέαο ηνπ Τςειάληε. Έγξαςε έξγα ζρεηηθά κε ηελ επαλάζηαζε. Φηιήκνλνο Σηκνιένληνο (Λνγ-Πνι) Πιαηεία Μαβίιε : Ο Σζιμθέςκ Φζθήιςκ (1833-98) απφ ηνλ Ναχπιην ήηαλ γηνο ηνπ Εσάλλε θαη ζπλερηζηήο ηεο έθδνζεο ηεο εθεκεξίδαο Ώζχκ. Βμειέγε δήκαξρνο ηεο Ώζήλαο θαη βνπιεπηήο. Πξσηνζηάηεζε ζηελ πξνζπάζεηα αλαβίσζεο ησλ Οιπκπηαθψλ αγψλσλ ζηελ Ώζήλα, Φηιηαηξψλ (Γεσ) Λ. ΢θνπδέ : Σα Φζθζαηνά είλαη πφιε ηεο Σξηθπιίαο ζηε Μεζζελία. Φηιηθήο Βηαηξείαο (πιαηεία) (Εζη) Κνισλάθη : Δ Φζθζηή Βηαζνεία ήηαλ κπζηηθή επαλαζηαηηθή νξγάλσζε, ε νπνία ηδξχζεθε ην 1814 ζηελ Οδεζζφ ηεο Ρσζίαο απφ ηνπο ΢θνπθά, Ξάλζν θαη Σζαθάισθ, κε ζηφρν ηελ νξγάλσζε αγψλα γηα ηελ απειεπζέξσζε ηεο Βιιάδαο. ΢ηελ νξγάλσζε απηή κπήζεθαλ ζηαδηαθά εθαηνληάδεο επηθαλείο Έιιελεο ηνπ εμσηεξηθνχ, αιιά θαη απφ ηελ επεηξσηηθή Βιιάδα θαη ηα λεζηά. Σν 1820 απνθαζίζηεθε ε θήξπμε ηεο επαλάζηαζεο θαη ε αξρεγία πξνζθέξζεθε αξρηθά ζην Καπνδίζηξηα θαη κεηά ηελ άξλεζή ηνπ, ζην Ώιέμαλδξν Τςειάληε. Δ πιαηεία Φηιηθήο Βηαηξείαο είλαη γλσζηφηεξε σο πιαηεία Κμθςκαηίμο.

465

Φηιίλνπ (Ώξρ) Νένο Κφζκνο : * Ο Φζθίκμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ξήηνξαο νπαδφο ηεο θηιεηξεληθήο παξάηαμεο. ΢ψζεθαλ κφλν νη ηίηινη απφ ηξεηο ιφγνπο ηνπ. * Ο Φζθίκμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κσ, ήηαλ ζπνπδαίνο αζιεηήο, Ώλαθεξχρζεθε 3 θνξέο Οιπκπηνλίθεο θαη είρε επίζεο 11 λίθεο ζηα Ίζζκηα θαη απφ 4 ζηα Πχζηα θαη ζηα Νέκεα. * Ο Φζθίκμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηνλ Ώθξάγαληα, έγξαςε ηελ ηζηνξία ηνπ Ώ’ Καξρεδνληαθνχ πνιέκνπ. Φίιηνπ Ώζ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο αμησκαηηθφο ηεο Ώεξνπνξίαο Ώεακάζζμξ Φίθζμξ, ζθνηψζεθε ην 1955, ζε έλα αεξνπνξηθφ αηχρεκα θαηά ηελ δηάξθεηα άζθεζεο. Φίιηνπ Α. (Βπη) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο Αδιήηνζμξ Φίθζμξ (1844-1907) απφ ηα Εσάλληλα, ήηαλ αξραηνιφγνο. Πξαγκαηνπνίεζε ζεκαληηθέο αλαζθαθέο ζηελ Βιεπζίλα. Φιλιππίδη Μ. (;) Νέα Φηινζέε : Αελ ππάξρεη θαλέλα ζηνηρείν ζε εγθπθινπαίδεηα ή ην δηαδίθηπν γηα ηνλ Μ. Φζθζππίδδ Φιλιππίδοσ (Θξε-Λνγ) Πι. ΐηθησξίαο : Ο θιεξηθφο θαη ιφγηνο Αακζήθ Φζθζππίδδξ (1750-1832) απφ ην Πήιην, είλαη ζεκαληηθή πξνζσπηθφηεηα ηνπ ειιεληθνχ δηαθσηηζκνχ. Υεηξνηνλήζεθε ηεξέαο θαη δίδαμε ειιεληθά ζην Εάζην. Σαμίδεςε ζηελ Βπξψπε θαη γλψξηζε ζεκαληηθέο πξνζσπηθφηεηεο. Σν 1818 ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πξσηνζηάηεζε ζηελ ίδξπζε ηεο ΢πμθήξ ηςκ Μδθεχκ Πειίνπ. Σελ ίδηα επνρή κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Φιλιππόηοσ (Και) Γνχβα : Ο Αδιήηνζμξ Φζθζππυηδξ (1839-1919) απφ ηελ Σήλν, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο γιχπηεο ηεο λεφηεξεο Βιιάδαο. ΢πνχδαζε γιππηηθή ζηελ Εηαιία θαη εξγάζηεθε ζηελ Ώζήλα. Ήηαλ παξαγσγηθφηαηνο θαη πνιιά έξγα ηνπ θνζκνχλ ηελ Ώζήλα, φπσο ηα: Ξοθμεναφζηδξ, Σμ παζδί ιε ηα ζηαθφθζα, Μζηνυξ ρανάξ, Θενζζηήξ θ.ά. Ο Ξπινζξαύζηεο, έξγν ηνπ Φηιηππφηε (απέλαληη απφ ην ΢ηάδην)

Φιλιπποσπόλεως

(Εζη) Λφθνο ΢θνπδέ : Δ Φζθζππμφπμθδ (βνπιγαξηθά Πινβληίβ) είλαη πφιε ηεο ΐνπιγαξίαο, ρηηζκέλε ζηηο φρζεο ηνπ πνηακνχ Έβξνπ. ΢ηελ αξραηφηεηα ε πφιε ήηαλ γλσζηή σο Βπκνιπηάο, αιιά φηαλ ν ηνλ 4 π.Υ. αη. θαηειήθζε απφ ηνπο Μαθεδφλεο ηνπ Φηιίππνπ ΐ΄ πήξε ην φλνκα Φηιηππνχπνιηο. Φιλίππων (Εζη-Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : * Οη Φίθζππμζ είλαη θσκφπνιε ηεο Θξάθεο ζην λνκφ Καβάιαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ιεγφηαλ Κξελίεο, αιιά κεηά ηελ θαηάιεςή ηεο απφ ηνλ Φίιηππν ΐ΄ πήξε ην φλνκα Φίιηππνη. Βθεί έγηλε ην 42 π.Υ. ε νκψλπκε κάρε κεηαμχ ηνπ Μάξθνπ Ώληψληνπ θαη Οθηαβηαλνχ θαη ησλ δνινθφλσλ ηνπ Ενπιίνπ Καίζαξα, ΐξνχηνπ θαη Κάζηνπ, πνπ θαηέιεμε ζε λίθε ησλ πξψησλ. * Φίθζππμζ είλαη νλνκαζία πέληε βαζηιέσλ ηεο Μαθεδνλίαο: Φίθζππμξ Ώ΄ (7νο-6νο π.Υ. αη.). Φίθζππμξ ΐ΄ (382-336 π.Υ.) ν επηθαλέζηεξνο φισλ, θαηέθηεζε ηελ Βιιάδα θαη ηελ Θξάθε. Ήηαλ ν παηέξαο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Οη Φίθζππμξ Γ΄, Α΄ θαη Β΄ δελ έπαημαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ ηζηνξία ηεο Μαθεδνλίαο. Φηινδακείαο (Μπζ) Κνινθπλζνχ : Δ Φζθμδάιεζα ήηαλ θφξε ηνπ Ααλανχ. Βλψζεθε κε ηνλ Βξκή θαη έγηλε κεηέξα ηνπ Φάξηηνο, ηδξπηή ηεο κεζζεληαθήο πφιεο Φαξέο. Φηινδήκνπ (Ώξρ) Μεηαμνπξγείν : Ο Φζθυδδιμξ (110-35 π.Υ.) απφ ηα Γάδαξα ηεο Παιαηζηίλεο ήηαλ επηθνχξεηνο θηιφζνθνο θαη πνηεηήο. Μαζήηεπζε ζηελ Ώζήλα θαη αξγφηεξα πήγε ζηε Νεάπνιε ηεο Εηαιίαο φπνπ δίδαμε θαη ζπλέγξαςε πνηήκαηα, πξαγκαηείεο θ.ά.. ΐξέζεθαλ ζπγγξάκκαηά ηνπ ζηηο αλαζθαθέο ηεο Δξάθιεηαο ηεο Εηαιίαο.

466

Αγάπεζα, φινη ην πεξλνχλ. Γιέληεζα, πνηνο ην γιέληη δελ γλψξηζε; Κη αλ έραζα ην λνχ, ζεφο κνπ θηαίγεη. Καηά δηαφινπ: Γελ αξγνχλ. Κεη πνπ ΄λαη καχξεο ηξίρεο, άζπξεο λα βγνπλ, ηε γλσζηηθή κελψληαο ειηθία. Καηξφο ηνπ παηρληδηνχ ήηαλε ζαλ παίδακε, φκσο πάιη θαη ηψξα δε ζα βάινπκε πηφηεξε γλψζε, ιέσ. Φηιφδεκνο : Βπίβναιια (κεηάθξαζε Γ. Κνηδηνχιαο)

Φηινζένπ (Βπα) Κπςέιε : Ο θιεξηθφο Φζθυεεμξ (θνζκηθφ φλνκα Υαξηηφπνπινο) απφ ηελ Κχπξν, δηεηέιεζε επίζθνπνο Αεκεηζάλαο. Βξγάζηεθε γηα ηνπο ζθνπνχο ηεο επαλάζηαζεο, ζπλειήθζε απφ ηνπο Σνχξθνπο, θπιαθίζηεθε θαη πέζαλε απφ βαζαληζηήξηα. Φηινιάνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο θηιφζνθνο Φζθυθαμξ (6νο-5νο π.Υ. αη.) απφ ηνλ Κξφησλα Εηαιίαο, ήηαλ καζεηήο ηνπ Ππζαγφξα. ΢χκθσλα κε θάπνηνπο ζπγγξαθείο ν Φηιφιανο ήηαλ ν πξψηνο πνπ ππνζηήξημε φηη ε Γε δελ βξηζθφηαλ ζην θέληξν ηνπ θφζκνπ. Ώπηφ ήηαλ ην θεληξηθφ ππξ, γχξσ απφ ην νπνίν πεξηθέξεηαη ε Γε, ε ΢ειήλε, ν Ήιηνο, ν Βξκήο, ε Ώθξνδίηε, ν Άξεο, ν Αίαο θαη ν Κξφλνο. Φηινκήιαο (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Δ Φζθμιήθα ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώζήλαο Παλδίνλα θαη ηεο Γεπμίππεο θαη αδειθή ηεο Πξφθλεο. Ο Σεξεχο ζχδπγνο ηεο Πξφθλεο, εξσηεχηεθε ηε Φηινκήια θαη ηελ βίαζε. Γηα λα κελ πεη ηίπνηα ζηελ αδειθή ηεο ν Σεξέαο ηεο έθνςε ηε γιψζζα. ΋κσο απηή θαηάθεξε λα πεξηγξάςεη ην πάζεκά ηεο θαη έηζη ε Πξφθλε έκαζε ηη ζπλέβε. Γηα λα εθδηθεζεί ηνλ Σεξέα, ζθφησζε ην γην ηνπο Ίηπ, ηνλ καγείξεςε θαη παξέζεζε γεχκα ζηνλ άληξα ηεο. ΋ηαλ απηφο θαηάιαβε ηη είρε ζπκβεί, άξπαμε έλα ηζεθνχξη θαη θπλήγεζε ηηο δπν αδειθέο, πνπ παληθφβιεηεο ην έζθαζαλ θαη παξαθάιεζαλ ηνπο ζενχο λα ηηο γιηηψζνπλ. Οη ζενί κεηακφξθσζαλ ηνλ Πξφθλε ζε αεδφλη (ε Ώδδχκ), ηελ Φηινκήια ζε ρειηδφλη (ε Υεθζδχκ) θαη ηνλ Σεξέα ζε ηζαιαπεηεηλφ. Ο Σεξέαο βηάδεη ηελ Φηινκήια

Φηινκνχζνπ Βηαηξείαο (πιαηεία) (Εζη) Πιάθα : Δ Φζθυιμοζμξ Βηαζνεία, ηδξχζεθε ην 1813 ζηελ Ώζήλα απφ πέληε επηθαλείο πξνθξίηνπο ηεο πφιεο. ΢θνπφο ηεο ήηαλ λα πςψζνπλ ην πλεπκαηηθφ επίπεδν ησλ Ώζελαίσλ, κε ηελ ίδξπζε ζρνιείσλ, ηε κειέηε ησλ αξραίσλ θεηκέλσλ θαη ηε πεξηζπιινγή θαη θχιαμε ησλ αξραίσλ κλεκείσλ. Δ εηαηξεία εμέιεμε ηνλ Άλζηκν Γαδή σο κέινο ηεο θαη απηφο κε ελζνπζηαζκφ άξρηζε λα εγγξάθεη κέιε πνιινχο επηθαλείο Έιιελεο ηεο ΐηέλλεο. Ο Καπνδίζηξηαο πνπ βξηζθφηαλ εθεί σο εθπξφζσπνο ηεο ξσζηθήο απιήο, ζεψξεζε φηη ε εηαηξεία ήηαλ φξγαλν αγγιηθψλ ζπκθεξφλησλ θαη ίδξπζε ηε Φζθυιμοζμ Βηαζνεία ηδξ ΐζέκκδξ ηελ νπνία έζεζε ππφ ηελ πξνζηαζία ηνπ Σζάξνπ. Δ Φηιφκνπζνο Βηαηξεία ηεο Ώζήλαο ζπλεηζέθεξε φινπο ηνπο πφξνπο ηεο γηα ηελ ελίζρπζε ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21. Φηινμέλνπ (Ώξρ) Γνχβα : * Ο Φζθυλεκμξ (435-380 π.Υ.) ήηαλ ζπλζέηεο δηζπξάκβσλ. Ήηαλ αθφκα παηδί φηαλ αηρκαισηίζηεθε θαη πνπιήζεθε σο δνχινο. Καηέιεμε ζηα ρέξηα ηνπ Μειαληππίδε, ελφο πνηεηή πνπ ηνλ ειεπζέξσζε θαη ηνπ δίδαμε κνπζηθή θαη πνίεζε. Ο Φηιφμελνο έγηλε απφ ηνπο ζεκαληηθνχο δηζπξακβνπνηνχο ηεο επνρήο ηνπ. Έγξαςε 24 δηζπξάκβνπο, γλσζηφηεξνο απφ ηνπο νπνίνπο είλαη Ο Κφηθςπαξ ηαζ δ Γαθάηεζα. * Ο Φζθυλεκμξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ δσγξάθνο απφ ηελ Βξέηξηα. Έγηλε γλσζηφο απφ έλα έξγν ηνπ πνπ απεηθφληδε κάρε ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Φιλοπάπποσ (Οδφο & πιαηεία) (Ώξρ) Φηινπάππνπ : Ο Γάζμξ Εμφθζμξ Ώκηίμπμξ Φζθυπαππμξ (2νο-1νο π.Υ. αη.) ήηαλ εγγνλφο ηνπ Ώληίνρνπ Α’, βαζηιηά ηεο Κνκαγελήο

467

(΢πξίαο). ΋ηαλ νη Ρσκαίνη θαηέιαβαλ ηε ΢πξία, ν Φηιφπαππνο θαη ε νηθνγέλεηά ηνπ ήξζαλ ζηελ Ώζήλα. Μαδί, έθεξε ηελ ακχζεηε πεξηνπζία ηνπ κε ηελ νπνία θαηάθεξε λα αλαθεξπρζεί Άνπςκ ηςκ Ώεδκχκ. Με ρξήκαηα επίζεο θαηαζθεχαζε ην ηαθηθφ κλεκείν πνπ θέξεη ην φλνκά ηνπ ζηνλ ιφθν ησλ Μνπζψλ. Σν κλεκείν θαηαζηξάθεθε ηνλ 15ν αηψλα απφ Σνχξθνπο πνπ απέζπαζαλ θνκκάηηα ηνπ γηα λα ρηίζνπλ έλα κηλαξέ πάλσ ζηελ Ώθξφπνιε!. Φηινπνίκελνο (Ώξρ) Οκφλνηα : Ο Φζθμπμίιδκ (253-183 π.Υ.) απφ ηε Μεγαιφπνιε ηεο Ώξθαδίαο ήηαλ ζηξαηησηηθφο ηεο Ώξθαδίαο θαη έιαβε κέξνο ζε πνιέκνπο ησλ Ώξθάδσλ θαηά ηεο ΢πάξηεο, ζε ερζξνπξαμίεο ζηελ Κξήηε θαη αιινχ. Ώλαθεξχρζεθε ζηξαηεγφο ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο θαη θαηάθεξε λα εληάμεη ζ’ απηήλ φιε ζρεδφλ ηελ Πεινπφλλεζν. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ζηελ πξνζπάζεηα ηνπ λα ππνηάμεη ηνπο Μεζζήληνπο. Ο Φηινπνίκελ απνθιήζεθε απφ ηνπο Ρσκαίνπο Ο ηεθεοηαίμξ ηςκ Βθθήκςκ. Ο Φηινπνίκελ, ν ηειεπηαίνο ησλ Βιιήλσλ

Φηινζηξάηνπ (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : * Ο ζνθηζηήο

Φζθυζηναημξ μ ΐήνμο (2νο κ.Υ. αη.) έδξαζε ζηελ Ώζήλα. Ώπφ ηα ζπγγξάκκαηα ηνπ δηαζψζεθε κφλν έλα: Ο Νένςκ * Ο Φθάαζμξ Φζθυζηναημξ (2νο-3νο κ.Υ. αη.) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ ζνθηζηήο θαη δίδαμε ζηελ Ώζήλα θαη ζηε Ρψκε, φπνπ είρε καζεηέο ηνπ ηα παηδηά ηνπ απηνθξάηνξα ΢εβήξνπ. Έξγα ηνπ: ΐίμζ ΢μθζζηχκ, Σα εζξ ημκ Σοακέα Ώπμθθχκζμκ θ.ά. * Ο επίζεο ζνθηζηήο Φζθυζηναημξ ημο Νεναζακμφ (3νο κ.Υ. αη.) δίδαμε ζηελ Ώζήλα θαη πέζαλε ζηε Λήκλν. ΢εκαληηθφηεξν έξγν ηνπ Βζηυκεξ, αιιά ηνπ απνδίδνληαη θαη 43 ηξαγσδίεο, 13 θσκσδίεο θαη παλεγπξηθνί ιφγνη. Φηινηίκνπ (Ώξρ) Κπςέιε : Ο Φζθυηζιμξ (4νο-3νο π.Υ. αη.) ήηαλ γηαηξφο ηεο ηαηξηθήο ζρνιήο ηεο Κσ, καζεηήο ηνπ Πξαμαγφξα. Ώζρνιήζεθε κε ηελ αλαηνκία θαη έγξαςε ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα. Φηινηίνπ (Γεσ) Πνιχγσλν : Σν Φζθυηζ είλαη γξαθηθφ νξεηλφ ρσξηφ ηεο Νάμνπ. Φηινρφξνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Φζθυπμνμξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ηζηνξηθφο θαη αζελαηνγξάθνο. Έξγα ηνπ Ώηείξ, Πενί εμνηχκ, Πενί ηναβςδζχκ θ.ά. Φηιχξα (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ρχιμξ Φζθφναξ ήηαλ ην ςεπδψλπκν ηνπ πνηεηή θαη δεκνζηνγξάθνπ Γηάγθνπ Οηθνλνκφπνπινπ (1888-1942) απφ ηελ Κνξηλζία. Βξγάζηεθε ζε εθεκεξίδεο θαη παξάιιεια έγξαςε πνίεζε. ΢ε λεαξή ειηθία πξνζβιήζεθε απφ ςπρηθή λφζν θαη θιείζηεθε ζην ςπρηαηξείν, ζην νπνίν θαη πέζαλε. Καηά ηελ δηάξθεηα ηεο παξακνλήο ηνπ εθεί έγξαςε πνιιά πνηήκαηα. Πάληα λα πεξηκέλσ ζην αθξνγηάιη, ζαλ άιινηε, ζαλ ρζεο, ζήκεξα-ρξφληα! κέο απ’ ηελ ζηάρηε λα πεηηέκαη πάιη, θνίληθαο, θξίλν ζηα ηεηξάθξπα ρηφληα. Ρψκνο Φηιχξαο : Κανηένζ

Φίισλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : * Ο Φίθςκ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Βιεπζίλα, ήηαλ έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο αξρηηέθηνλεο ηεο επνρήο ηνπ. Σα γλσζηφηεξα έξγα ηνπ ήηαλ ε ΢ηεομεήηδ ημο Πεζναζά θαη ην Σεθεζηήνζμ ηδξ Βθεοζίκαξ. * Ο κεραληθφο Φίθςκ μ ΐογάκηζμξ (3νο-2νο π.Υ. αη.) έγξαςε ηε Μδπακζηή ΢φκηαλδ. * Ο Φίθςκ μ Ώθελακδνεφξ (20 π.Υ-50 κ.Υ.) ήηαλ ειιεληζηήο Ενπδαίνο θαη ζεκαληηθφο θηιφζνθνο. Δ θηινζνθία ηνπ είλαη έλα θξάκα ειιεληθήο θηινζνθίαο θαη ηνπδατζκνχ. Φηιψηα (Ώξρ) Άλσ Πεηξάισλα : Ο Φζθχηαξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηνπ Μ. Ώιεμάλδξνπ. Ο παηέξαο ηνπ ζηξαηεγφο Παξκελίσλ ππεξέηεζε ηνλ Φίιηππν ΐ’ θαη ηνλ

468

Ώιέμαλδξν. Ο Φηιψηαο δηαθξίζεθε ζηηο κάρεο Γξαληθνχ θαη Γαπγακήισλ. ΢πθνθαληήζεθε φηη ζπλσκνηνχζε θαηά ηνπ Ώιέμαλδξνπ θαη εθηειέζηεθε κε ιηζνβνιηζκφ. Σελ ίδηα ηχρε είρε θαη ν γέξνο παηέξαο ηνπ. Φίλιευ (Βπα-Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο ΢θσηζέδνο Γεχνβζμξ Φίκθετ (George Finlay, 1799-1875) ήηαλ ηζηνξηθφο θαη θηιέιιελαο. Σν 1823 ήξζε ζηελ Βιιάδα γηα λα ζπκπαξαζηαζεί ζηνπο επαλαζηάηεο θαη πήγε ζην Μεζνιφγγη φπνπ ζπλάληεζε ηνλ ΐχξσλα. ΢πκκεηείρε θαη ζηε κάρε ηεο Ώθξφπνιεο. Ώξγφηεξα εγθαηαζηάζεθε κφληκα ζηελ Βιιάδα θαη αζρνιήζεθε κε ηε ζπγγξαθή έξγσλ ζρεηηθψλ κε ηελ ηζηνξία ηεο Βιιάδαο. Φηληίνπ (Ώξρ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : O Φζκηίαξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ ππζαγφξεηνο θηιφζνθνο απφ ηηο ΢πξαθνχζεο ηεο ΢ηθειίαο. Δ ηζηνξία (ή κχζνο;) ηνπ Φζκηία θαη ηνπ Αάκσλνο, θαλεξψλεη ηελ ζρέζε ζηελήο θηιίαο πνπ έλσλε ηνπο ππζαγφξεηνπο θηινζφθνπο (βιέπε ηελ ηζηνξία ηνπο ζηελ νδφ Αάιςκμξ). Φιαγγίλα (Βζλ) Σξεηο Γέθπξεο : Ο Θςιάξ Φθαββίκδξ (1578-1648) απφ ηε ΐελεηία, ήηαλ λνκηθφο, αιιά δηέπξεςε σο έκπνξνο θαη ηδηνθηήηεο αθηλήησλ ζηελ βελεηηθή επηθξάηεηα. Ώπέθηεζε κεγάιε πεξηνπζία ηελ νπνία δηέζεζε γηα ηελ ίδξπζε ηεο Φθαββζακήξ ΢πμθήξ ζηφρνο ηεο νπνίαο ήηαλ ε κφξθσζε παηδηψλ απφξσλ Βιιήλσλ. Φιακαξηφλ (Πξν) Θεζείν: Ο Κάιζθθμξ Φθαιανζυκ (Camille Flammarion, 1842-1925) ήηαλ δηάζεκνο Γάιινο αζηξνλφκνο θαη ζπγγξαθέαο. Ήηαλ επίζεο ν ηδξπηήο θαη πξψηνο πξφεδξνο ηεο Ώζηξνλνκηθήο Βηαηξείαο ηεο Γαιιίαο. Ο Φιέκηγθ ζην εξγαζηήξηφ ηνπ

Φιέκηλγθ (πιαηεία) (Βπη) Ρνπθ : Ο Ώθέλακδνμξ Φθέιζκβη (Alexander Fleming, (1881-1955) ήηαλ ΢θψηνο γηαηξφο-κηθξνβηνιφγνο, ηνπ νπνίνπ ην φλνκα ηαπηίζηεθε κε ηελ πεληθηιίλε, πνπ ζεσξείηαη ε κεγαιχηεξε ζεξαπεπηηθή αλαθάιπςε ηνπ 20νχ αηψλα. ΢ηνλ πφιεκν σο ζηξαηησηηθφο γηαηξφο, αζρνιήζεθε θπξίσο κε ηηο κνιχλζεηο ησλ ηξαπκάησλ ησλ ζηξαηησηψλ. Μεηά ηνλ πφιεκν σο θαζεγεηήο ηεο βαθηεξηνινγίαο αλαθάιπςε κηα θπζηθή αληηζεπηηθή νπζία ηνπ νξγαληζκνχ πνπ νλφκαζε θοζμγφιδ (απφ ηηο ειιεληθέο ιέμεηο έκγοιμ θαη θφς). Αηαπίζησζε φηη ε ιπζνδχκε ππάξρεη ζην αίκα, ζην ζάιην, ζηα δάθξπα θαη ζην ιεχθσκα ηνπ απγνχ. Βίρε αληηζεπηηθέο ηδηφηεηεο γηαηί θαηαζηξέθεη ηα κηθξφβηα, ρσξίο λα πξνθαιεί βιάβεο ζηα θχηηαξα. Σν 1941 ν Φιέκηλγθ άξρηζε λα ρξεζηκνπνηεί ην θάξκαθν ζε αζζελείο. Καηά ηνλ ΐ’ Παγθφζκην Πφιεκν νη θπβεξλήζεηο ηεο ΐξεηαλίαο θαη ησλ ΔΠΏ ρξεκαηνδφηεζαλ ηελ παξαγσγή ηεο πεληθηιίλεο ε νπνία ρξεζηκνπνηήζεθε ζε ηξαπκαηίεο ηνπ κεηψπνπ. Μεηά ην 1944 άξρηζε ε καδηθή παξαγσγή ηνπ θαξκάθνπ. Υξεζηκνπνηείηαη γηα ηε ζεξαπεία ηεο ζχθηιεο, ηεο βιελλφξξνηαο, ηεο δηθζεξίηηδαο, ηεο πλεπκνλίαο, ηεο γάγγξαηλαο, ηεο κεληγγίηηδαο θαη ζσξείαο άιισλ ινηκψμεσλ. Σν 1945 ν Φιέκηλγθ κνηξάζηεθε ην Νφκπει Εαηξηθήο κε ηνπο Φιφξη θαη Σζαίελ. Ώλαγνξεχηεθε δηδάθηνξαο ζε πνιιά παλεπηζηήκηα ηνπ θφζκνπ κεηαμχ ησλ νπνίσλ θαη ηεο Ώζήλαο. Παληξεχηεθε ηελ Ώιαθία ΐμονέηα-Φθέιζκβη (αξγφηεξα ειιελίδα βνπιεπηή). Φιέζζα (Βπα) Πιάθα : Ο Φθέζζαξ είλαη ν γλσζηφο ήξσαο ηνπ ’21 Παπαθθέζζαξ. Φιηνχληνο (Εζη) Πξνθ. Ααληήι : Δ Φθζμφξ ή Φθζμφκηα ήηαλ πφιε ηεο Πεινπνλλήζνπ θνληά ζηε Νεκέα. Οθείιεη ην φλνκα ηεο ζην Ώξγνλαχηε Φιία, γην ηνπ Αηνλχζνπ θαη ηεο Ώξηάδλεο. ΢ψδνληαη ηα εξείπηα ηνπ ζεάηξνπ ηεο πφιεο. ΦινγαΎηε (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Θευδςνμξ ΦθμβαΎηδξ (1848-1905) απφ ην Ναχπιην, ήηαλ λνκνκαζήο θαη δηεηέιεζε αξθεηέο θνξέο βνπιεπηήο. Σν ζεκαληηθφηεξν

469

επίηεπγκά ηνπ είλαη ε ζπγθέληξσζε φισλ ησλ λφκσλ θαη δηαηαγκάησλ απφ ηε ζχζηαζε ηνπ ειιεληθνχ θξάηνπο σο ην 1868 θαη ε έθδνζή ηνπο ζε έλα πνιχηνκν έξγν. Φιψξε (;) Κπςέιε : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα Φθχνδ Φισξίλεο (Γεσ) Άγηνο Παληειεήκνλαο Ώραξλψλ : Δ Φθχνζκα είλαη πφιε ηεο Απηηθήο Μαθεδνλίαο, πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. Φιψξνπ Ν. (Βπη) Νέα Φηινζέε : Αελ ππάξρνπλ ζηνηρεία γηα Ν. Φθχνμ. Φνίβνπ (Μπζ) Κπλνζάξγνπο: Φμίαμξ ήηαλ έλα απφ ηα πξνζσλχκηα ηνπ Ώπφιισλα σο ζενχ ηνπ θσηφο. Παιαηφηεξα αθφκα ήηαλ θαη πξνζσλχκην ηνπ Ήιηνπ. Φνηλίθεο (Εζη) ΢επφιηα : Δ Φμζκίηδ ήηαλ ρψξα ζηα δπηηθά παξάιηα ηεο Ώζίαο, πεξίπνπ ζηε ζέζε ηνπ ζεκεξηλνχ Ληβάλνπ. Κάηνηθνί ηεο ήηαλ νη Φνίληθεο, ζεκηηηθήο θαηαγσγήο. Πφιεηο ηεο ήηαλ ε Σχξνο, ε ΐχβινο, θαη ε ΢ηδψλ. Οη Φνίληθεο ήηαλ ιαφο λαπηηθφο θαη δξαζηήξηνο, ίδξπζαλ δε πνιιέο απνηθίεο ζηε Μεζφγεην. Ώπηφ ηνπο έθαλε αληαγσληζηέο κε ηνπο Έιιελεο, επίζεο λαπηηθνχο θαη ηδξπηέο απνηθηψλ. Οη δπν ιανί αληάιιαμαλ πνιιά πνιηηηζηηθά ζηνηρεία κεηαμχ ηνπο. Οη Φνίληθεο αλέπηπμαλ ζπνπδαίν πνιηηηζκφ, είλαη δε νη πξψηνη πνπ επηλφεζαλ ην αιθάβεην κε ηελ ζεκεξηλή ηνπ κνξθή. Φνιεγάλδξνπ (Γεσ) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : Δ Φμθέβακδνμξ είλαη έλα απφ ηα λεζηά ησλ Κπθιάδσλ. Φνιφεο (Γεσ-Μπζ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ Φμθυδ είλαη νξνπέδην ηεο Πεινπνλλήζνπ πνπ θηινμελεί έλα απφ κεγαιχηεξα δάζε κε δξχεο. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε, εθεί δνχζαλ νη Ώκαδξπάδεο Νχκθεο θαη Κέληαπξνη. Οθείιεη ηελ νλνκαζία ηεο ζηνλ θίιν ηνπ Δξαθιή Κέληαπξν Φφιν, πνπ πέζαλε θαη ηάθεθε εθεί. Φνξκίσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Φμνιίςκ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο. Έιαβε κέξνο ζε πνιιέο επηρεηξήζεηο, δηαθξίζεθε ηδηαίηεξα ζηνλ Πεινπνλλεζηαθφ Πφιεκν. Φξαγθίζηαο (Γεσ) Άγηνο Λνπθάο Παηεζίσλ : Φναβηίζηα είλαη ην φλνκα δπν γξαθηθψλ νξεηλψλ ρσξηψλ ηεο Βπξπηαλίαο, ηεο Ώκαημθζηήξ θαη ηεο Αοηζηήξ Φναβηίζηαξ. Φξαγθνπνχινπ (΢ηξ) Βιιελνξψζσλ : Ο ΢πονίδςκ Φναβηυπμοθμξ (1879-1905) απφ ηε Γάθπλζν ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ζηξαηνχ θαη καθεδνλνκάρνο κε ην ςεπδψλπκν Καπεηάκ Γυβναξ. ΢θνηψζεθε ζε κάρε κε Σνχξθνπο ην 1905. Φξαληδή (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Γεχνβζμξ Φνακηγήξ ή ΢θνακηγήξ (1401-1480) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ ηζηνξηθφο ζπγγξαθέαο. Ήηαλ αμησκαηνχρνο ζηελ απιή ηνπ Παιαηνιφγνπ. ΋ηαλ ε Πφιε έπεζε ν Φξαληδήο θαηέθπγε ζηελ Κέξθπξα φπνπ έγξαςε ην πεξίθεκν Υνμκζηυ ηδξ Ώθχζεςξ, ζε δέθα βηβιία. ΢ην έξγν απηφ θαηαγξάθεηαη κε ιεπηνκέξεηεο ε πνιηνξθία θαη ε άισζε ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο απφ ηνλ Μσάκεζ. Ο Ώκβξφζηνο Φξαληδήο

Φξαληδή Ώκβξνζίνπ (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο Ώιανυζζμξ Φνακηγήξ (1778-1851) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ θιεξηθφο, ηζηνξηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Σν 1819 κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη κε ηε ζεηξά ηνπ κχεζε φινπο ζρεδφλ ηνπο κνλαρνχο ηνπ Μεγάινπ ΢πειαίνπ. ΢πκκεηείρε ζηελ εζλνζπλέιεπζε ηεο Σξνηδήλαο θαη πήξε κέξνο θαη ζε πνιεκηθέο επηρεηξήζεηο. Έγξαςε ηελ Βπζημιή ηδξ ζζημνίαξ ηδξ ακαβεκκδεείζδξ Βθθάδμξ. Φξάηηη (Πξν) Φηινπάππνπ : Ο Ώκηχκζμξ Φνάηηζ (Antonio Fratti, 1849-97) ήηαλ Εηαιφο δεκνζηνγξάθνο θαη θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πνιέκεζε ζηνλ ειιελνηνπξθηθφ πφιεκν ηνπ 1897. ΢θνηψζεθε ζηε κάρε ηνπ Ανκνθνχ.

470

Φξεαξίσλ (Εζη) Ρνπθ : Φνεάνζμζ νλνκάδνληαλ νη θάηνηθνη ηνπ δήκνπ ηεο αξραίαο Ώηηηθήο Φξέαξα. Φξηδή Μαξ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο Μανδμπαίμξ ή Μμνκηεπάζ Φνζγήξ (1893-1940) απφ ηε Υαιθίδα, ήηαλ αμησκαηηθφο εβξατθήο θαηαγσγήο. Πνιέκεζε ζηνλ Ώ΄ Παγθφζκην πφιεκν θαη ζηε Μ. Ώζία. Έραζε ηε δσή ηνπ ζε αεξνπνξηθφ βνκβαξδηζκφ ην 1940. Φξνπδά (Βπα) Γθχδε : Ο Νζηυθαμξ Φνμοδάξ έιαβε κέξνο ζηηο θξεηηθέο επαλαζηάζεηο 1866 θαη 1897. Φξχλεο (Ώξρ) Παγθξάηη : Δ Φνφκδ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Θεζπηέο, ππήξμε δηάζεκε εηαίξα ηεο αξραηφηεηαο, νλνκαζηή γηα ην θάιινο ηεο. Ήηαλ πεξηδήηεηε θπξίσο ζηνπο θφιπνπο ησλ πινπζίσλ νη νπνίνη κπνξνχζαλ λα μνδέςνπλ ην πνζφ ηεο κηαο κλαο πνπ δεηνχζε ε Φξχλε γηα κηα βξαδηά. Τπάξρνπλ κηθξέο ηζηνξηνχιεο ζρεηηθά κε ηε Φξχλε. Μηα απφαπηέο ηζηνξεί πσο ε Φξχλε πξνζθέξζεθε λα αλνηθνδνκήζεη ηα ηείρε ηεο Θήβαο (πνπ θαηαζηξάθεθαλ απφ ηνλ Ώιέμαλδξν) κε ηνλ φξν λα ηνπνζεηεζεί επηγξαθή πνπ λα ιέεη φηη ηα ρξεκαηνδφηεζε ε Φξχλε. Οη αξρέο ηεο Θήβαο απέξξηςαλ θπζηθά ηελ πξφηαζε. Καηεγνξήζεθε φηη πξνζπαζνχζε λα εηζάγεη μέλε ζεφηεηα ζηελ Ώζήλα θαη φηη ήζειε λα δηαθζείξεη ηηο λέεο. ΢ην δηθαζηήξην, θαη ελψ ε δίθε θαηλφηαλ ρακέλε, ν δηθεγφξνο ηεο Φξχλεο ν Τπεξείδεο αθαίξεζε ηα ξνχρα ηεο θαη απνθάιπςε ην ζψκα ηεο ζηνπο έθπιεθηνπο δηθαζηέο. Ώπηνί εληππσζηαζκέλνη απφ ηελ νκνξθηά ηεο, ηελ αζψσζαλ. Δ Φξχλε γπκλή κπξνζηά ζηνπο δηθαζηέο

Φξπλίρνπ (Ώξρ) Πιάθα : * Ο Φνφκζπμξ (6νο -5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηεο ηξαγηθήο πνίεζεο. Σνπ απνδίδεηαη ε εηζαγσγή ζην ζέαηξν ηνπ δηαιφγνπ, ησλ πξνζσπείσλ θαη ησλ γπλαηθψλ. Γλσζηφηεξα έξγα ηνπ: Άθηδζηζξ, ΑακαΎδεξ, Φμίκζζζεξ θαη ε Μζθήημο άθςζζξ. Σν ηειεπηαίν (αλαθεξφηαλ ζηελ θαηάθηεζε ηεο Μηιήηνπ απφ ηνπο Πέξζεο) απαγνξεχηεθε θαη ν Φξχληρνο ζχξζεθε ζηα δηθαζηήξηα, κε ηελ θαηεγνξία φηη ιφγσ ηεο ζιηβεξήο πινθήο ηνπ έξγνπ πξνμελνχζε ιχπε ζηνπο ζεαηέο νη νπνίνη μεζπνχζαλ ζε δάθξπα θαη ζξήλνπο. * Έλαο άιινο πνηεηήο, θσκηθφο απηή ηε θνξά ήηαλ ν Φνφκζπμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, έγξαςε ην έξγν Μμφζαζ θαη ζπλαγσλίζηεθε ηνπο ΐαηνάπμοξ ηνπ Ώξηζηνθάλε. * Ο Φνφκζπμξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηεο Ώζήλαο. Ήηαλ νπαδφο ησλ νιηγαξρηθψλ θαη αληίπαινο ηνπ Ώιθηβηάδε. Γήηεζε ηε βνήζεηα ηεο ΢πάξηεο γηα λα αλαηξέςεη ην πνιίηεπκα ηεο Ώζήλαο. Ανινθνλήζεθε απφ δεκνθξαηηθνχο. Φξχλσλνο (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Φνφκςκ (7νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα αλαθεξχρζεθε νιπκπηνλίθεο ην 636 π.Υ. Ώξγφηεξα εμειέγε ζηξαηεγφο θαη ηέζεθε επηθεθαιήο ηνπ αζελατθνχ ζηφινπ ζηνλ πφιεκν θαηά ηεο Μπηηιήλεο. Ο Μπηηιελαίνο ζηξαηεγφο Πηηηαθφο (έλαο απφ ηνπο Βπηά ΢νθνχο) πξνθάιεζε ηνλ Φξχλσλα ζε κνλνκαρία θαη ηνλ ζθφησζε. Φπιαζίσλ (Εζη) Πεηξάισλα : Φοθάζζμζ απνθαινχληαλ νη θάηνηθνη ηεο Φπιήο, ζηνπο πξφπνδεο ηεο Πάξλεζαο. Φπιήο (Γεσ-Εζη) Πιαηεία ΐηθησξίαο-Άγηνο Νηθφιανο : Δ Φοθή ή Υαζζά είλαη ρσξηφ ηεο Ώηηηθήο ζηνπο πξφπνδεο ηεο Πάξλεζαο. ΢ηελ αξραηφηεηα ήηαλ νρπξφ πνπ θάιππηε ην δξφκν Ώζήλαο-Θήβαο. Φπιιίδνο (Μπζ) Θεζείν : Δ Φοθθίξ ή Φοθθδίξ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηεο Θξάθεο ΢ίζσλα (εγγνλή ηνπ Πνζεηδψλα) θαη ηεο Νχκθεο ΜελδεΎδνο θαη αδειθή ηεο Παιιήλεο.

471

Δ Φπιιίο εξσηεχηεθε ηνλ Αεκνθψληα γην ηνπ Θεζέα, φηαλ απηφο επέζηξεθε απφ ηνλ Σξσηθφ Πφιεκν. Ο Αεκνθψλ αληαπνθξίζεθε ζηνλ έξσηά ηεο θαη ηεο ππνζρέζεθε γάκν, φκσο έθπγε βηαζηηθά γηα ηελ Ώζήλα γηα λα βνεζήζεη ηνλ παηέξα ηνπ. Ώπηή ηνλ πεξίκελε πνιχ θαηξφ θαη φηαλ εγθαηέιεηςε θάζε ειπίδα επηζηξνθήο ηνπ, απφ ηελ απειπηζία ηεο θξεκάζηεθε απφ έλα δέληξν. Οη ζενί ηελ κεηακφξθσζαλ ζε ακπγδαιηά. ΋ηαλ κεηά απφ θαηξφ ν Αεκνθψλ γχξηζε αληί γηα ηελ Φπιιίδα, αγθάιηαζε έλα δέληξν, πνπ κφλν ηφηε απηφ άλζηζε γηα πξψηε θνξά. Φπηάιε (Και) Κππξηάδνπ : Βπψλπκν γιππηψλ απφ ηελ Σήλν: * O Γεχνβζμξ Φοηάθδξ (1830-; ) ήηαλ γιχπηεο θαη θαζεγεηήο ηεο γιππηηθήο ζην Πνιπηερλείν. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ Ο ανιαημθυξ. * Ο Λάγανμξ Φοηάθδξ (1831-1909) ήηαλ θη απηφο γιχπηεο. Έξγα ηνπ νη αλδξηάληεο ηνπ Γξεγνξίνπ Β’ ζηελ Ώζήλα θαη ηνπ ΢νισκνχ ζηε Γάθπλζν, θαζψο θαη νη πξνηνκέο ηνπ Καλάξε θαη ηνπ Καξατζθάθε. Οη δπν παξαπάλσ καδί κε ηνπο αδειθνχο ηνπο αδειθνχο ηνπο Μάνημ θαη Εςάκκδ Φοηάθδ, ίδξπζαλ ζηελ Ώζήλα θαιιηηερληθφ εξγαζηήξην κε ηελ επσλπκία Ώκδνζακημπμζείμκ ην νπνίν εθηεινχζε παξαγγειίεο γηα γιππηά θαη άιια θαιιηηερλήκαηα. Φσθά Γεξάζ. (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Γενάζζιμξ Φςηάξ απφ ηελ Κεθαινληά, ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ΄21. Αηέζεζε γηα ηνλ αγψλα ηα πινία ηνπ θαη έιαβε κέξνο ζε κάρεο ζηελ Πεινπφλλεζν θαη Ώζήλα. Σηκήζεθε κε ην βαζκφ ηνπ ζηξαηεγνχ. Φσθά Ε. (Βζλ) Λακπξηλή : Ο Εςάκκδξ Φςηάξ (1536-1602) απφ ηελ Κεθαινληά, ήηαλ ζαιαζζνπφξνο γλσζηφο κε ην ηζπαληθφ φλνκα Juan de Fuca. Τπεξέηεζε ζην ζηφιν ηνπ Εζπαλνχ βαζηιηά Φηιίππνπ ΐ΄ θαη εμεξεχλεζε ηε δπηηθή αθηή ηεο βφξεηαο Ώκεξηθήο, απφ ηελ Καιηθφξληα ηνπ Μεμηθνχ σο ηελ Ώιάζθα. Πξνο ηηκή ηνπ ην ζηελφ ηνπ ΐαλθνχβεξ ζηνλ Καλαδά νλνκάζηεθε ΢ηεκυ Υμοάκ κηε Φμφηα. Φσθαίαο (Εζη) Πιαηεία ΐηθησξίαο : Δ Φχηαζα ήηαλ αζελατθή απνηθία ηεο Μ. Ώζίαο, γλσζηή γηα ηνπο έκπεηξνπο θαη ηνικεξνχο λαπηηθνχο ηεο. Οη Φσθαείο είλαη νη πξψηνη πνπ θαηαζθεχαζαλ ηελ πεληεθφληνξν, πινίν κε 50 θνππηά. Ίδξπζαλ απνηθίεο ζηε Μεζφγεην κε γλσζηφηεξε ηε Μαζζαιία. Φσθηαλνχ (Βπη) ΢ηάδην : Ο Εςάκκδξ Φςηζακυξ (1845-96) απφ ηελ Ώζήλα, ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηνπ αζιεηηζκνχ θαη εηδηθφηεξα ηεο γπκλαζηηθήο. ΢πνχδαζε ζηε Φπζηθνκαζεκαηηθή ζρνιή, αιιά αζρνιήζεθε απνθιεηζηηθά ζηε δηδαζθαιία ηεο γπκλαζηηθήο θαη ζηελ νξγάλσζε αζιεηηθψλ αγψλσλ. Σν 1880 πέηπρε ηελ εηζαγσγή ηνπ καζήκαηνο ηεο γπκλαζηηθήο ζηα ειιεληθά ζρνιεία. Πξνο ηηκή ηνπ ην Κεληξηθφ γπκλαζηήξην ζην Γάππεην κεηνλνκάζζεθε ζε Φςηζακυ Γοικαζηήνζμ. Ο Εσάλλεο Φσθηαλφο

Φσθίδνο (Γεσ-Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Φςηίδα είλαη πεξηνρή θαη λνκφο ηεο ΢ηεξεάο Βιιάδαο κε πξσηεχνπζα ηελ Άκθηζζα θαη ιηκάληα ηελ Εηέα θαη ην Γαιαμίδη. Δ αξραία Φςηίδα (Φςηίξ) ήηαλ ρψξα κεηαμχ ηεο Ώηησιίαο θαη ηεο Φζηψηηδαο θαη πεξηιάκβαλε πάλσ απφ 20 πφιεηο κεηαμχ ησλ νπνίσλ νη Αειθνί, ε Βιάηεηα, νη Άβεο, θ.ά. Φσθίσλνο Νέγξε Κπςέιε : βιέπε Νέβνδ Φςηίςκμξ Φψθνπ (Μπζ) Μεηαμνπξγείν : * Ο Φχημξ γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώίγηλαο Ώηαθνχ θαη ηεο Νεξείδαο Φακάζεο, ζχδπγνο ηεο Ώζηεξνπαίαο θαη παηέξαο ηνπ Παλνπέα, ηνπ Κξίζνπ θαη ηεο Ώκαιζείαο. Ανινθνλήζεθε απφ ηνπο εηεξνζαιείο αδειθνχο ηνπ Πειέα θαη Σειακψλα, νη νπνίνη ηηκσξήζεθαλ απφ ηνλ παηέξα ηνπο κε εμνξία.

472

* Ο Φχημξ ήηαλ γηνο ηνπ Οξλπηίσλνο, εγγνλφο ηνπ ΢ηζχθνπ θαη αδειθφο ηνπ Θφαληα. ΢χκθσλα κε κηα εθδνρή ήηαλ ζχδπγνο ηεο Ώληηφπεο. Έδσζε ην φλνκά ηνπ ζηε Φςηίδα. Φσθπιίδνπ (Ώξρ) Κνισλάθη : Ο Φςηοθίδδξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μίιεην, ήηαλ γλσζηφο πνηεηήο εζηθψλ θαλφλσλ γξακκέλσλ ζε ζθσπηηθά εμάκεηξα θαη δίζηηρα πνπ άξρηδαλ πάληα κε ηε θξάζε …ηαζ αοηυ είκαζ ημο Φςηοθίδδ. Φσξηέι (Πξν) ΢επφιηα : Ο Κθμκη ΢ανθ Φςνζέθ (Claude Charles Fauriel, 1772-1844), ήηαλ Γάιινο ηζηνξηθφο, θηιφινγνο θαη αθαδεκατθφο. Ώλ θαη δελ επηζθέθζεθε πνηέ ηελ Βιιάδα, ην 1824 εμέδσζε ζην Παξίζη ην βηβιίν ηνπ Λασηά (δδιμηζηά) ηναβμφδζα ηδξ ζφβπνμκδξ Βθθάδαξ, ζε δπν ηφκνπο. Φσζθφινπ (Λνγ) Κππξηάδνπ : Ο Οφβμξ Φχζημθμξ (Ugo Foscolo, 1778-1827) απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ πνηεηήο απφ κεηέξα Βιιελίδα θαη παηέξα ΐελεηφ. Έδεζε ζηε ΐελεηία φπνπ κειέηεζε αξραίνπο Έιιελεο θαη Λαηίλνπο ζπγγξαθείο. Αίδαμε ζην παλεπηζηήκην ηεο Παβίαο θαη γλσξίζηεθε κε ηνλ Ώδακάληην Κνξαή. Έγξαςε ζνλέηα, σδέο, ηξαγσδίεο θαη έλα κπζηζηφξεκα. Μεηέθξαζε ζηα ηηαιηθά ηελ Ειηάδα. Ο Οχγνο Φψζθνινο

Φσηάθνπ

(Βπα-Λνγ) Φηινπάππνπ : Ο Φχηζμξ Υνοζακεαηυπμοθμξ ή Φςηάημξ (1798-1878) ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ππαζπηζηήο ηνπ Θ. Κνινθνηξψλε. Μεηά ηελ επαλάζηαζε έγξαςε: Ώπμικδιμκεφιαηα ηδξ Βθθδκζηήξ Βπακαζηάζεςξ, ΐίμζ Πεθμπμκκδζίςκ ακδνχκ, ΐίμξ ημο Παπαθθέζζα θαη άιια/ Φσηήια Ώζεκάθε Βμάξρεηα : βιέπε Ώζδιάηδ Φςηήθα Φσηηάδνπ (Βζλ) Μεηο : Ο Λάιπνμξ Φςηζάδδξ (1752-1805) απφ ηα Γηάλλελα ήηαλ ιφγηνο θαη δάζθαινο ηνπ Γέλνπο. Ώθνζηψζεθε ζηε κειέηε αξραηνειιεληθψλ θιαζζηθψλ θεηκέλσλ. Σν 1776 αλέιαβε ηε δηεχζπλζε ηεο Βιιεληθήο Ώθαδεκίαο ηνπ ΐνπθνπξεζηίνπ. Ήηαλ νπαδφο ηεο αξραΎδνπζαο γιψζζαο θαη έγξαθε ηα θείκελα ηνπ ζηελ αξραηνειιεληθή. Φσηίνπ Παηξηάξρνπ (Θξε) Νεάπνιε : βιέπε Παηνζάνπμο Φςηίμο Φσηνκάξα (Βπα) Νένο Κφζκνο : Ο Νάζμξ Φςημιάναξ απφ ην ΢νχιη ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21. Πνιέκεζε ζην Καξπελήζη, ζην Μεζνιφγγη θαη ζηελ Ώζήλα. Καη ν γηνο ηνπ Υνήζημξ Φςημιάναξ ήηαλ επίζεο αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη ζηξαηεγφο..

473

Υαβξίνπ (Ώξρ) Πιαηεία Κιαπζκψλνο : Ο Υαανίαξ (4

νο

π.Υ. αη.) ήηαλ ζηξαηεγφο ηεο Ώζήλαο. Βίρε επηηπρείο εθζηξαηείεο θαηά ησλ ΢παξηηαηψλ θαη ησλ Θεβαίσλ. ΢θνηψζεθε ην 357 π.Υ. ζε λαπκαρία θνληά ζηε Υίν. Υατδαξίνπ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Σν Υασδάνζ είλαη πξνάζηην ηεο Ώζήλαο, κεηαμχ ηεο Εεξάο Οδνχ θαη ηνπ φξνπο Ώηγάιεσ. Αεκηνπξγήζεθε απφ πξφζθπγεο ηεο Μηθξάο Ώζίαο πνπ ήξζαλ ζηελ Βιιάδα κεηά ην 1922. Υαηξέηε (Βπα) Κάησ Παηήζηα : * Ο ηαηξνθηιφζνθνο Κήνοημξ Υαζνέηδξ (1760-1830) απφ ην Μνλνθάηζη Κξήηεο, ήηαλ θηιηθφο θαη ζπκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21. * Ο Ώνζζηείδδξ Υαζνέηδξ (1805-66) γηνο ηνπ πξνεγνχκελνπ, έιαβε κέξνο ζηηο επαλαζηάζεηο 1841 θαη 1866. ΢θνηψζεθε ζην Ώξθάδη ην 1866. * Ο Θευθναζημξ Υαζνέηδξ (1806-70) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ζπκκεηείρε ζηελ επαλάζηαζε ηνπ 1841. Έπαζρε απφ κειαγρνιία θη απηνθηφλεζε ζηελ Πάηξα ην 1870. Υαηξεθψληνο (Ώξρ) Πιάθα : Ο Υαζνεθχκ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θίινο θαη καζεηήο ηνπ ΢σθξάηε. Βίλαη γλσζηφο κφλν απφ ηηο πεξηγξαθέο ηνπ Πιάησλα θαη ηνπ Ξελνθψληα σο έλαο ζπάληνο άλζξσπνο, πηζηφο ζηηο δεκνθξαηηθέο αμίεο. Υαηξνπνχινπ (πιαηεία) (Λνγ) Νέα Φηινζέε : Ο Κςζηήξ Υαζνυπμοθμξ (1871-1935) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ δεκνζηνγξάθνο θαη εθδφηεο. Έγξαθε ζην ζαηπξηθφ πεξηνδηθφ ΢ηνζπ θαη αξγφηεξα εμέδσζε ηελ εθεκεξίδα Υνυκμξ. Ήηαλ επίζεο εθδφηεο βηβιίσλ. Ο Υαηξφπνπινο δηψρζεθε γηα ηηο ηδέεο θαη ηελ αξζξνγξαθία ηνπ. ΢πλερηζηήο ηνπ έξγνπ ηνπ ήηαλ ν γηνο ηνπ εθδφηεο θαη κνπζηθνζπλζέηεο Υνήζημξ Υαζνυπμοθμξ (1909-92). Υαηξσλείαο (Εζη) Κπςέιε : Δ Υαζνχκεζα είλαη ρσξηφ ηεο ΐνησηίαο, ρηηζκέλν ζην ζεκείν φπνπ βξηζθφηαλ ε αξραία πφιε Υαηξψλεηα. Πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηνλ Υαίξσλα γην ηνπ Ώπφιισλα. ΢ψδνληαη εξείπηα θηηζκάησλ θαη ην ζέαηξν ηεο πφιεο, αιιά ην ζεκαληηθφηεξν αμηνζέαην ηεο πεξηνρήο είλαη ην πεξίθεκν Λζμκηάνζ ηδξ Υαζνχκεζαξ. Σν κλεκείν απηφ ρηίζηεθε απφ ηνπο Θεβαίνπο ζε αλάκλεζε ησλ πεζφλησλ ηνπ Εεξνχ Λφρνπ θαη ζπκκάρσλ ηνπο πνπ πνιέκεζαλ ηνπο Μαθεδφλεο ην 338 π.Υ. Ο Λέσλ ηεο Υαηξψλεηαο

Υαιεπά (Και) Κππξηάδνπ: Ο Γζακκμφθδξ Υαθεπάξ (18541938) απφ ηελ Σήλν ήηαλ γιχπηεο, γφλνο νηθνγέλεηαο καξκαξνγιππηψλ. ΢πνχδαζε ζηελ Ώζήλα θαη ζην Μφλαρν θαη ην 1876 άλνημε δηθφ ηνπ εξγαζηήξην ζηελ Ώζήλα. Βίλαη έλαο απφ ηνπο ζεκαληηθφηεξνπο Έιιελεο θαιιηηέρλεο. Σαιαηπσξήζεθε πνιχ απφ ςπρηθφ λφζεκα κε ζπλέπεηα ηνλ εγθιεηζκφ ηνπ ζε ςπρηαηξείν θαη ηελ απνρή απφ ηελ εξγαζία ηνπ γηα ηέζζεξηο δεθαεηίεο. Γλσζηφηεξν έξγν ηνπ Δ ημζιςιέκδ (Ώ΄ Νεθξνηαθείν ηεο Ώζήλαο). Άιια έξγα ηνπ: Ο ΢άηονμξ παίγεζ ιε ημκ Ένςηα, Σμ παναιφεζ ηδξ Πεκηάιμνθδξ, Δ ηεθαθή ηδξ Ώεήκαξ, Ο Οζδίπμοξ ηαζ δ Ώκηζβυκδ θ.ά. Υάιε (Βπα) Θπκαξάθηα : Ώλαθέξνληαη ζηελ νδφ Ώδεθθχκ Υάθδ ζηνπ Γθχδε. Υαιθεδφλνο (Εζη) Ώκπειφθεπνη : Δ Υαθηδδυκα (ηνπξθηθά Καληίθηντ) είλαη πξνάζηην ηεο Πφιεο, ζηελ αζηαηηθή πιεπξά ηεο. Ήηαλ απνηθία ησλ Μεγαξέσλ θαη απέθηεζε παλειιαδηθή θήκε ιφγσ ηνπ καληείνπ ηνπ Ώπφιισλα πνπ ππήξρε εθεί. Υάιθεο (Εζη) Άγηνο Νηθφιανο Ώραξλψλ : * Δ Υάθηδ είλαη κηθξφ λεζί ζηε ζάιαζζα ηνπ Μαξκαξά, έλα απφ ηα Πξηγθηπφλεζα. Βθεί βξηζθφηαλ ε Θενινγηθή ΢ρνιή ηεο Υάιθεο. * Δ Υάθηδ είλαη έλα κηθξφ λεζί ησλ Ασδεθαλήζσλ, βξίζθεηαη ιίγα κίιηα απφ ηε Ρφδν.

474

Υαιθηδηθήο (Γεσ-Εζη) ΐνηαληθφο : Δ Υαθηζδζηή είλαη ρεξζφλεζνο ηεο Μαθεδνλίαο θαη νκψλπκνο λνκφο, κεηαμχ ηνπ Θεξκατθνχ θαη ηνπ ΢ηξπκσληθνχ θφιπνπ. Καηαιήγεη ζε ηξεηο κηθξφηεξεο ρεξζνλήζνπο: Καζζάλδξαο, ΢ηζσλίαο θαη Άζσ (Ώγίνπ ΋ξνπο). Οη πξψηνη θάηνηθνη ηεο Υαιθηδηθήο ήηαλ Πειαζγνί, αξγφηεξα άπνηθνη απφ ηελ Βχβνηα (Υαιθίδα θαη Βξέηξηα) ίδξπζαλ αξθεηέο πφιεηο. Καηαιήθζεθε ηνλ 4ν αηψλα απφ ηνλ Φίιηππν ΐ’ ηεο Μαθεδνλίαο. Ώπφ ηνλ 10ν αηψλα άξρηζαλ λα ηδξχνληαη κνλαζηήξηα ζηε ρεξζφλεζν ηνπ Άζσ θαη ζε δπν αηψλεο είρε δεκηνπξγεζεί ε κνλαζηηθή πνιηηεία ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο, ε νπνία ζήκεξα είλαη απηφλνκε. Υαιθίδνο (Γεσ-Εζη) Ά. Παηήζηα : Δ Υαθηίδα είλαη πφιε θαη πξσηεχνπζα ηεο Βχβνηαο. Δ πφιε είλαη ρηηζκέλε ζηηο δπν φρζεο ηνπ πνξζκνχ ηνπ Βπξίπνπ (φπνπ παξαηεξείηαη ην θαηλφκελν ηεο αιιαγήο ξνήο ησλ πδάησλ θάζε έμε ψξεο). Οθείιεη ην φλνκά ηεο ζηελ Υαθηίδα, θφξε ηνπ πνηάκηνπ ζενχ Ώζσπνχ. Ώλαθέξεηαη απφ ηνλ ΋κεξν φηη ζπκκεηείρε ζηελ εθζηξαηεία ησλ Βιιήλσλ θαηά ηεο Σξνίαο κε 40 πινία. Οη Υαιθηδείο ίδξπζαλ απνηθίεο ζηελ Εηαιία, ΢ηθειία θαη Υαιθηδηθή. Καηαιήθζεθε δηαδνρηθά απφ Μαθεδφλεο, Ρσκαίνπο, Φξάγθνπο θαη Σνχξθνπο. Υαιθνθνλδχιε (ΐπδ) Οκφλνηα : * Ο Αδιήηνζμξ Υαθημημκδφθδξ (1423-1511) απφ ηελ Ώζήλα, ζπνχδαζε θηινζνθία κε δάζθαιν ηνλ Γεψξγην Πιήζσλα ή Γεκηζηφ. ΢ηε Εηαιία ζπκπιήξσζε ηηο ζπνπδέο ηνπ ζηε ιαηηληθή γιψζζα θαη δίδαμε ειιεληθή θηινζνθία θαη γιψζζα, ζηα παλεπηζηήκηα ηεο Πεξνχηδηα, ηεο Πάληνβαο ηεο Φισξεληίαο θαη ηνπ Μηιάλνπ. Βπίζεο κεηάθξαζε έξγα Βιιήλσλ θιαζζηθψλ. Ο Αεκήηξηνο Υαιθνθνλδχιεο

* Ο Λαυκζημξ Υαθημημκδφθδξ (1430-90) έδεζε ζην Μπζηξά θαη ήηαλ καζεηήο ηνπ Πιήζσλα ή Γεκηζηνχ. Μεηά ηελ άισζε ηεο Πφιεο, θαηέθπγε ζηελ Εηαιία, φπνπ έγξαςε ηε δεθάηνκε ηζηνξία ηνπ κε ηίηιν Ώπμδείλεζξ ζζημνζχκ, πνπ θαιχπηεη ηελ πεξίνδν 1298-1463, επνρή ηεο βαζκηαίαο πηψζεο ηεο ΐπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο. Υαιθνκαηάδσλ (Βζλ) Πεξηζζφο : Υαθημιαηάξ ή Υαθηςιαηάξ ήηαλ φλνκα παιηάο νηθνγέλεηαο ηεο Ώζήλαο, βπδαληηλήο θαηαγσγήο Υαιθψδνληνο (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Ο Υαθηχδςκ ήηαλ βαζηιηάο ησλ Ώβάλησλ ηεο Βχβνηαο, ζχδπγνο ηεο Ώιθπφλεο θαη παηέξαο ηνπ Βιεθήλνξνο. ΢θνηψζεθε απφ ηνλ Ώκθηηξχσλα ζηελ κάρε γηα ηελ θαηάιεςε ηεο Θήβαο. Υάκηιηνλ (Πξν) Πεδίν Άξεσο : Ο Υάιζθημκ (Hamilton, 19νο αη.) ήηαλ αξρεγφο αγγιηθήο λαπηηθήο κνίξαο. Ήηαλ ζεξκφο θηιέιιελαο θαη ζπλεγφξεζε ζηελ αλάδεημε ηνπ Καπνδίζηξηα σο θπβεξλήηε ηεο Βιιάδαο. Υακνζηέξλαο (Αηα) Πεηξάισλα : Δ Υαιμζηένκα είλαη πεξηνρή ηεο Ώηηηθήο, κεηαμχ ηνπ Σαχξνπ θαη ηεο Ώθξφπνιεο, θνληά ζηα Πεηξάισλα, Βθεί βξηζθφηαλ ε πδαηνδεμακελή ή ζηέξλα, ζηελ νπνία νθείιεη ην φλνκά ηεο ε πεξηνρή. Υαλ Ώκεδαίνπ Βιιελνξψζσλ : βιέπε Ώιεδαίμο Υακ Υαλίσλ (Γεσ) Κπςέιε : Σα Υακζά είλαη πφιε θαη ιηκάλη ηεο Κξήηεο θαη πξσηεχνπζα ηνπ νκψλπκνπ λνκνχ. ΐξίζθεηαη ζηε ζέζε ηεο αξραίαο πφιεο Κπδσλία. Σν φλνκα Υαληά δφζεθε θαηά ηελ πεξίνδν ηεο αξαβηθήο θαηάθηεζεο ηεο Κξήηεο (9νο-10νο αη.). Ώπφ ην 1204 σο ην 1645 ε Κξήηε ήηαλ ππφ ηελ θπξηαξρία ησλ ΐελεηψλ θαη αξγφηεξα ησλ Σνχξθσλ. Υάλζελ (Πξν) Κισλαξίδνπ : * Ο Ααλφο Υνζζηζακυξ Υάκζεκ (Hans Christian Hansen, 1803-83), είρε κειεηήζεη ηελ αξρηηεθηνληθή ησλ κλεκείσλ ηεο Βιιάδαο θαη ηεο Εηαιίαο. Σν 1833 ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ Ρσο θαη ηνλ ΢άνπκπεξη αλαζηήισζαλ

475

ην λαφ ηεο Ώπηέξνπ Νίθεο ζηελ Ώθξφπνιε. Βπίζεο εθπφλεζε ηα ζρέδηα ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Ώζήλαο. * Ο Θευθζθμξ Υάκζεκ (Theophilus Hansen, 1813-91), αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήξζε ζηελ Ώζήλα ην 1838 θαη δηνξίζηεθε θαζεγεηήο ηνπ Πνιπηερλείνπ. ΢εκαληηθά έξγα ηνπ είλαη ηα θηίξηα ηεο ΐηβιηνζήθεο θαη ηεο Ώθαδεκίαο ηεο Ώζήλαο, ην Ώζηεξνζθνπείν, ην μελνδνρείν Μεβάθδ ΐνεηακία θαη ε ειιεληθή εθθιεζία ηεο ΐηέλλεο. Υαληδεξή (Βζλ) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : * Ο ΢αιμοήθ Ώ’ Υακηγενήξ (1700-75) ήηαλ θιεξηθφο θαη (θνζκηθφ φλνκα ΢θαξιάηνο Υαληδεξήο) θαη δηεηέιεζε δπν θνξέο παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο (1763-8 θαη 1773-4). Χο παηξηάξρεο ελίζρπζε ηελ παηδεία θαη ηάρζεθε θαηά ηνπ ζεζκνχ ηεο πξνίθαο. * Ο Κςκζηακηίκμξ Υακηγενήξ (18νο αη.) δηεηέιεζε εγεκφλαο ηεο Μνιδαβίαο. * Ο Πακαβζχηδξ Υακηγενήξ εθηειέζηεθε, καδί κε άιινπο επηθαλείο Φαλαξηψηεο, απφ ηνπο Σνχξθνπο ηνλ Μάην 1821 σο αληίπνηλα γηα ηελ επαλάζηαζε ζηελ Πεινπφλλεζν. Υανλίαο (Εζη) Κνισλφο : Υαμκία νλνκαδφηαλ ε πεξηνρή ηεο Δπείξνπ, πεξίπνπ απηή πνπ ζήκεξα πξνζδηνξίδεηαη ΐφξεηα Ήπεηξνο. Οη θάηνηθνί ηεο νλνκάδνληαλ Υάνλεο. Χάοσπημαν (Πξν) Ν. Κφζκνο : Ο Γηένπανη Υάμοπηιακ (Gerhart Hauptmann, 18621946) ήηαλ Γεξκαλφο ζπγγξαθέαο ζεαηξηθψλ έξγσλ, πνηεκάησλ θαη κπζηζηνξεκάησλ, ζην νπνίν απνλεκήζεθε ην Νφκπει ινγνηερλίαο ηνπ 1912. ΢πνχδαζε ζε ζρνιή θαιψλ ηερλψλ γιππηηθή, αιιά αθνζηψζεθε ζηελ ζπγγξαθή. Μεξηθνί ηίηινη έξγσλ ηνπ: Ώηθακηίξ, Βθθδκζηή άκμζλδ, δ ιμίνα ημο Πνμιδεέα, Άκκα, ΐάκηα, Ο αιαλάξ Υέκζεθ θαη άιια. Υάνπ ΢ακνπήι (Πξν) ΢επφιηα : O ΢αιμοήθ Υάμο (Samuel Howe, 1801-76) ήηαλ Ώκεξηθαλφο γηαηξφο, ππέξκαρνο ηεο θαηάξγεζεο ηεο δνπιείαο θαη ζεξκφο θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1824 θαη αζρνιήζεθε ρσξίο θακηά ακνηβή, κε ηελ πεξίζαιςε ηξαπκαηηψλ θαη αζζελψλ αγσληζηψλ. Γχξηζε ζηε ΐνζηφλε ζπγθέληξσζε ρξήκαηα, ξνχρα θαη ηξφθηκα θαη ήξζε θαη πάιη ζηελ Βιιάδα γηα λα ζπλερίζεη ην έξγν ηνπ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε πήγε ζηελ Ώκεξηθή φπνπ ίδξπζε ζρνιή γηα ηπθινχο. Παξά ηελ ειηθία ηνπ, ήξζε ην 1866 ήξζε αθφκα κηα θνξά ζηελ Βιιάδα γηα λα βνεζήζεη ηνπο επαλαζηάηεο ηεο Κξήηεο. Ο ΢άκηνπει Υάνπ

Υάξαθνο (Ίζη-Γεσ) Κνισλφο : * Υάναλ ήηαλ ην φλνκα ηξηψλ αξραίσλ πφιεσλ ζηε Φξπγία, ηνλ Πφλην θαη ηε Μεδία. * Υάναλ είλαη ην φλνκα ελφο νξεηλνχ ρσξηνχ ηεο Λαθσλίαο ζηελ επαξρία Βπηδαχξνπ Ληκεξάο. * Υάναηαξ είλαη ην φλνκα ελφο ρσξηνχ ηνπ Δξαθιείνπ Κξήηεο Υαξαιάκπε ΢ση. (Βπα) Νεάπνιε : Ο ΢ςηήνζμξ Υαναθάιπδξ (1760-1826) απφ ηα Καιάβξπηα, ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ’21, νπιαξρεγφο Καιαβξχησλ θαη πιεξεμνχζηνο ηεο επαξρίαο ηνπ ζε εζληθέο ζπλειεχζεηο. Υαξακή Ε. (πιαηεία) (Βπη) Βξπζξφο ΢ηαπξφο : Ο Εςάκκδξ Υαναιήξ (1904-78) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θαζεγεηήο ηεο Οθζαικνινγίαο, ηδξπηήο ηεο νθζαικνινγηθήο θιηληθήο ηνπ Βξπζξνχ ΢ηαπξνχ θαη αθαδεκατθφο. Ήηαλ γλσζηφο ζηελ δηεζλή επηζηεκνληθή θνηλφηεηα θαη έρεη ζεζπηζηεί εηήζην επξσπατθφ βξαβείν νθζαικνιφγνπ ζην φλνκα Εςάκκδξ Υαναιήξ ή Σγμκ Κάναιζξ. Υαξάο (Ρνκ) Πξνθ. Ααληήι : Δ πανά είλαη ε επράξηζηε δηάζεζε, ην ζπλαίζζεκα ηθαλνπνίεζεο θαη επθξνζχλεο πνπ πξνέξρεηαη θαηά θαλφλα απφ έλα επράξηζην γεγνλφο. Υαξβνχξε (Βζλ) Μεηο : * Ο Εςάκκδξ-ΐαπηζζηήξ Υαναμφνδξ (18νο αη.) απφ ηελ Κεθαινληά, ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο ζην παλεπηζηήκην ηνπ Σνξίλν θαη ζεξαπεπηήο ηνπ βαζηιηά ηεο Γαιιίαο Λνπδνβίθνπ 16νπ.

476

* Ο Μανίκμξ Υαναμφνδξ (18νο αη.) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελν, ήηαλ κεραληθφο θαη φηαλ εθδηψρζεθε απφ ηνπο Βλεηνχο πνπ θαηείραλ ηα Βπηάλεζα, θαηέθπγε ζηε Ρσζία ηεο Μ. Ώηθαηεξίλεο θαη θαηαηάρζεθε ζην ξσζηθφ ζηξαηφ * Ο ηξίηνο αδειθφο ν Μάνημξ Υαναμφνδξ (1731-1808) ήηαλ θαζεγεηήο ηεο ρεκείαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Πάληνβαο ζηελ Εηαιία. Υάξεηνο (Ώξρ) Κνισλάθη : * Ο Υάνδξ (4νο π.Υ. αη.) ήηαλ Ώζελαίνο ζηξαηεγφο, έλαο απφ ηνπο ηξεηο επηθεθαιήο ηνπ αζελατθνχ ζηξαηνχ ζηε κάρε ηεο Υαηξψλεηαο (338 π.Υ.). * Ο Υάνδξ (3νο π.Υ. αη.) ήηαλ αλδξηαληνπνηφο απφ ηε Ρφδν. Καηαζθεχαζε ην ράιθηλν άγαικα ηνπ Κνινζζνχ ηεο Ρφδνπ πνπ ζεσξείηαη έλα επί ηα Βπηά ζαχκαηα ηνπ θφζκνπ. Υαξηδήκνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Υανίδδιμξ (4νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ζηξαηησηηθφο επαγγεικαηίαο κηζζνθφξνο. Πνιέκεζε γηα ηνπο Ώζελαίνπο ζηελ Ώκθίπνιε θαη γηα ηνπο Θξάθεο ελαληίνλ ηεο Ώζήλαο. Ώξγφηεξα πνιέκεζε ζηε Υαηξψλεηα σο ζχκκαρνο ησλ Ώζελαίσλ θαη ηειηθά ππεξέηεζε θαη ηνλ Πέξζε βαζηιηά Ααξείν. ΋κσο εθηειέζηεθε απφ απηφλ ιίγν πξηλ ηε κάρε ηεο Εζζνχ (333 π.Υ.). Υαξηιάνπ Σξηθνχπε (Πνι) Βμάξρεηα-Ώιεμάλδξαο : βιέπε Σνζημφπδ Υανζθάμο Υαξίζζεο (Θξε) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Υάνζζζα (3νο κ.Υ. αη.) θαη έμη αθφκα γπλαίθεο θαζψο θαη ν Λεσλίδεο, φινη ηνπο ρξηζηηαλνί, ζπλειήθζεζαλ απφ ηνπο Ρσκαίνπο θαη φηαλ δελ δέρζεθαλ λα αξλεζνχλ ηελ πίζηε ηνπο, εθηειέζηεθαλ. ΋ινη ηνπο αλαθεξχρζεθαλ άγηνη. Υαξηησλίδνπ (Βπη) Βιιελνξψζσλ : Ο Υανίηςκ Υανζηςκίδδξ (1880-1954) απφ ηε Μάθξε ηεο Μ. Ώζίαο, ήηαλ θηιφινγνο, θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη αθαδεκατθφο. Υαξκίδνπ (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο Υανιίδδξ (5νο π.Υ. αη.) ήηαλ επγελήο Ώζελαίνο, αδειθφο ηνπ αξρεγνχ ησλ Σξηάληα ηπξάλλσλ ηεο Ώζήλαο, Κξηηία. Βίλαη γλσζηφο απφ ηνλ νκψλπκν δηάινγν ηνπ Πιάησλα. Έραζε ηε δσή ηνπ ζε κάρε κε ηνπο δεκνθξαηηθνχο ηνπ Θξαζχβνπινπ ην 403 π.Υ. Υαξηεξγαηψλ (Αηα) ΐνηαληθφο : ΢ην ΐνηαληθφ βξίζθεηαη ην εξγνζηάζην ηεο γλσζηήο ραξηνβηνκεραλίαο ΢ΟΦΣΒΞ. Ο δξφκνο απηφο ηηκά ηνπο πανηενβάηεξ ηνπ εξγνζηαζίνπ. Υαξψλδνπ (Ώξρ) Πιαηεία Ώηηηθήο : Ο Υανχκδαξ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Καηάλε ηεο ΢ηθειίαο, ππήξμε έλαο απφ ηνπο αξραηφηεξνπο λνκνζέηεο ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Βιάρηζηα πξάγκαηα γλσξίδνπκε γηα ηε δσή ηνπ. Πινίν ζε ηξηθπκία, πίλαθαο ηνπ ΐαζ. Υαηδή

Υαηδή ΐ. (Και) Κππξηάδνπ : Ο ΐαζίθεζμξ Υαηγήξ (1865-1915) απφ ηελ Καζηνξηά, ήηαλ δσγξάθνο γλσζηφο απφ ηηο ζαιαζζνγξαθίεο ηνπ. Ήηαλ καζεηήο ηνπ Λχηξα θαη ηνπ ΐνιαλάθε. Γλσζηά έξγα ηνπ Δ καοιαπία ηδξ Έθθδξ, , Πθφζδ ηαηαζηνχιαημξ, Πθμίμ ζε ηνζηοιία θ.ά. Υαηδή (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο Πακαβζχηδξ Υαηγήξ ήηαλ αμησκαηηθφο. ΢θνηψζεθε ζην Μηθξαζηαηηθφ Μέησπν ην 1921. Υαηδεαπνζηφινπ (Και) Κνινθπλζνχ : Ο Νίημξ Υαηγδαπμζηυθμο (1884-1941) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ κνπζηθνζπλζέηεο θαη θαιιηηέρλεο ηεο φπεξαο (βαζχθσλνο). Έγξαςε πεξηζζφηεξεο απφ 40 νπεξέηεο, κεξηθέο απφ ηηο νπνίεο έγηλαλ δεκνθηιείο θαη παίδνληαη αθφκα, φπσο: Οζ απάπδδεξ ηςκ Ώεδκχκ, Δ πνχηδ αβάπδ θ.ά. Υαηδεγηάλλε Μέμε (Βπα) Υίιηνλ : βιέπε Μέλδ Υαηγδβζάκκδ Υαηδεδάθε Γ. (Βπη) Κππξηάδνπ : Ο Γεχνβζμξ Υαηγδδάηδξ (1848-1941) απφ ην Ρέζπκλν, ζεσξείηαη ν παηέναξ ηδξ εθθδκζηήξ βθςζζμθμβίαξ. Ήηαλ θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ θαη αθαδεκατθφο. Έγξαςε πνιιά επηζηεκνληθά έξγα.

477

Υαηδεδάθε Ε. (Βπη) Κάησ Παηήζηα : Ο Εςάκκδξ Υαηγδδάηδξ (1844-1921) αδειθφο ηνπ πξνεγνχκελνπ, ήηαλ θπζηθνκαζεκαηηθφο θαη θαζεγεηήο ζηα παλεπηζηήκηα Ώζήλαο θαη Θεζζαινλίθεο. Βμέδσζε πνιπάξηζκα βηβιία καζεκαηηθψλ, κεραληθήο θαη άιγεβξαο. Υαηδεησάλλνπ Κι. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο ππνζκελαγφο ηεο Ώεξνπνξίαο Κθεάκεδξ Υαηγδζςάκκμο απφ ηελ Ώζήλα, ζθνηψζεθε ην 1941 θαηά ηε δηάξθεηα πηήζεο πάλσ απφ ην αιβαληθφ κέησπν. Υαηδεθσλζηαληή Μ. (΢ηξ) Νέα Φηινζέε : Ο Μζπαήθ Υαηγδηςκζηακηήξ (1906-40) απφ ηνλ Πεηξαηά, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ Πνιεκηθνχ λαπηηθνχ θαη ππεξέηεζε ζε δηάθνξα ππνβξχρηα. Ήηαλ θπβεξλήηεο ηνπ ππνβξπρίνπ Πνςηεφξ, ην νπνίν ηνλ Αεθέκβξην ηνπ 1940 βπζίζηεθε αχηαλδξν απφ ηηαιηθά αεξνπιάλα, θνληά ζηηο αιβαληθέο αθηέο. Ο θπβεξλήηεο Μηραήι Υαηδεθσλζηαληήο

Υαηδεθψζηα (Βζλ) Πιαηεία Μαβίιε : Ο εζληθφο επεξγέηεο Γεχνβζμξ Υαηγδηχκζηαξ (1753-1845) απφ ηα Εσάλληλα, δηέζεζε κεγάια πνζά γηα ηελ ίδξπζε λνζνθνκείσλ ζην Μεζνιφγγη θαη Εσάλληλα θαη Οξθαλνηξνθείνπ ζηελ Ώζήλα. Υαηδεκηράιε (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο Υαηγδιζπάθδξ Νηαθζάκδξ (1775-1828) απφ ην Αειβηλάθη ηεο Δπείξνπ, απέθηεζε πεξηνπζία σο επηρεηξεκαηίαο ζηελ Σεξγέζηε. Μπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ην 1821 κε δηθά ηνπ ρξήκαηα ζπγθξφηεζε κνλάδα ηππηθνχ γηα λα βνεζήζεη ηνλ αγψλα. Πνιέκεζε ζηελ Πεινπφλλεζν θαη ζην Φάιεξν θαη ην 1827 θαηέβεθε ζηελ Κξήηε επηθεθαιήο ζψκαηνο 100 ηππέσλ θαη 500 πεδψλ. ΋κσο ζηε κάρε ηνπ Φξαγθνθάζηειινπ, ζπγθξνχζηεθε κε ζηξαηησηηθή ηνπξθηθή δχλακε θαη ζθνηψζεθε κε ηνπο πεξηζζφηεξνπο άληξεο ηνπ. (Ώθφκα θαη ζήκεξα επηδεί ζηελ Κξήηε ν ζξχινο ησλ δνμοζζθζηχκ, δειαδή ησλ αλδξψλ ηνπ Υαηδεκηράιε, νη ζθηέο ησλ νπνίσλ έξρνληαη θάζε ρξφλν ζηελ επέηεην ηεο κάρεο ηνπ Φξαγθνθάζηειινπ). Υαηδεκηράιε Ώγγειηθήο (Βπη-Και) Πιάθα : Δ Ώββεθζηή Υαηγδιζπάθδ (18951965) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ ιανγξάθνο θαη δσγξάθνο. Μειέηεζε ηελ βπδαληηλή θαη λεφηεξε ειιεληθή ιατθή ηέρλε θαη αθηέξσζε ηε δσή ηεο ζηε ζπιινγή φζν ην δπλαηφ πεξηζζφηεξσλ ζηνηρείσλ ηνπ ιατθνχ πνιηηηζκνχ. Ίδξπζε ην Κέληξν Βιιεληθήο Υεηξνηερλίαο θαη έγξαςε αξθεηά βηβιία ζρεηηθά κε ηηο ιατθέο παξαδφζεηο. Υαηδεπέηξνπ (Βπα) Κπλνζάξγνπο : Ο Υνζζηυδμοθμξ Υαηγδπέηνμξ (1794-1863) απφ ηα Σξίθαια, κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία θαη ζηελ επαλάζηαζε ζρεκάηηζε δηθφ ηνπ ζψκα θαη πνιέκεζε ζε αξθεηά κέησπα. Ήηαλ ζηελ πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ θαη θαηάθεξε λα δηαθχγεη κε ην ζψκα ηνπ θαηά ηελ Έμνδν. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε εληάρζεθε ζηνλ ηαθηηθφ ζηξαηφ θαη δηεηέιεζε ππαζπηζηήο ηνπ ΋ζσλα θαη αξγφηεξα θαη ηνπ Γεσξγίνπ Ώ’. Υαηδερξήζηνπ (Βπα) Μαθξπγηάλλε : Ο Υαηγή Υνήζημξ Νηάημαζηξ ή Υάηζζ Υνήζημξ ή Υαηγδπνήζημξ ΐμφθβανδξ (1783-1853) απφ ην ΐειηγξάδη, ήηαλ ΢έξβνο, γηνο θαη αδειθφο αγσληζηψλ ηεο ζεξβηθήο επαλάζηαζεο ηνπ 1806. Μεηά ην ζάλαην ηνπ παηέξα ηνπ εγθαηαζηάζεθε ζηελ Ώίγππην θαη εληάρζεθε ζηνλ αηγππηηαθφ ζηξαηφ. ΐξέζεθε ζηελ Σξίπνιε ην ’21 θαη κεηά ηελ άισζε ηεο πφιεο, πξνζρψξεζε ζην ειιεληθφ ζηξαηφπεδν. Αεκηνχξγεζε δηθφ ηνπ ζηξαηησηηθφ ζψκα απφ ΢έξβνπο θαη ΐνχιγαξνπο θαη πνιέκεζε ζηα Αεξβελάθηα θαη αιινχ. ΢πλειήθζε αηρκάισηνο απφ ηνπο Ώηγχπηηνπο ηνπ Εκπξαήκ, αιιά απειεπζεξψζεθε ην 1828 θαη ππεξέηεζε ζηνλ ηαθηηθφ ειιεληθφ ζηξαηφ. Υαηδνπνχινπ (Λνγ) Νέα Φηινζέε : Ο Αδιήηνδξ (Μήηζμξ) Υαηγυπμοθμξ (18721936) απφ ην Ώγξίλην, ήηαλ αδειθφο ηνπ πνηεηή Κχζηα Υαηγυπμοθμο. ΢πνχδαζε λνκηθά, αιιά αζρνιήζεθε κε ηελ δεκνζηνγξαθία θαη ηε ινγνηερλία θαη έγηλε γλσζηφο κε ην ςεπδψλπκν Μπμέι.

478

Υαηδνπνχισλ (Λνγ) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Δ νδφο απηή ηηκά ηνπο δπν αδειθνχο Κχζηα Υαηγυπμοθμ (1868-1920) θαη Αδιήηνδ Υαηγυπμοθμ (παξαπάλσ ιήκκα). Ο Κψζηαο Υαηδφπνπινο ήηαλ πνηεηήο, ζπγγξαθέαο θαη κεηαθξαζηήο θαη απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηνπ δεκνηηθηζκνχ θαη ηνπ ζνζηαιηζκνχ ζηελ Βιιάδα. Μεηέθξαζε ζηα ειιεληθά ην Κμιιμοκζζηζηυ Μακζθέζημ θαη ίδξπζε ζηε Γεξκαλία ηελ ΢μζζαθζζηζηή Αδιμηναηζηή Έκςζδ. Σηο πξψηεο ηνπ πνηεηηθέο ζπιινγέο Σα ηναβμφδζα ηδξ ενδιζάξ θαη Σα εθεβεία ηαζ ηα εζδφθθζα ηηο ππέγξαςε σο Πέηξνο ΐαζηιηθφο. Άζ’ ηε βάξθα ζην θχκα φπνπ ζέιεη λα ηξέρεη, αο νξίδεη ην αέξη ηηκφλη, παλί, ηα θηεξά άπισζε πιέξηα, άθξε ν θφζκνο δελ έρεη, είλαη πην φκνξθνη νη άγλσζηνη πάληα γηαινί. Κψζηαο Υαηδφπνπινο : Άζ’ ηδ αάνηα…

Υείισλνο (Ώξρ) Ώθαδεκία Πιάησλνο : Ο λνκνζέηεο

θαη πνιηηηθφο Υείθςκ μ Λαηεδαζιυκζμξ (6 π.Υ. αη.) ήηαλ έλαο απφ ηνπο Βθηά ζνθνχο, ηεο αξραίαο Βιιάδαο. Ώπηφ πνπ ηνλ θαηέηαμε κεηαμχ ησλ ζνθψλ, ήηαλ ε κεηαξξχζκηζε ησλ λφκσλ ηνπ Λπθνχξγνπ ηελ νπνία ζέζπηζε θαηά ηε δηάξθεηά ηεο ζεηείαο ηνπ. Με απηή ηε κεηαξξχζκηζε, ηζρπξνπνίεζε ηε ζέζε ησλ εθφξσλ έλαληη ησλ βαζηιέσλ θαη ηνπο θαηέζηεζε ζρεδφλ ηζνδχλακνπο. Οη έθνξνη, αληηθαζηζηνχζαλ ηνπο βαζηιείο, ή ηνλ έλα βαζηιηά φηαλ απνπζίαδε ή φηαλ ε ζέζε ρήξεπε ή φηαλ βξηζθφηαλ ζε αδπλακία λα αζθήζεη ηα θαζήθνληά ηνπ. Βπίζεο, ζε πεξίπησζε δηαθσλίαο κεηαμχ ησλ δπν βαζηιέσλ, νη έθνξνη ιάκβαλαλ ηηο θαζνξηζηηθέο απνθάζεηο. Ο Υείισλ, ήηαλ γλσζηφο ειεγεηαθφο πνηεηήο, ζπλέγξαςε πεξίπνπ 200 πνηήκαηα, θαλέλα απφ ηα νπνία δελ έρεη δηαζσζεί. Σν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ Υείισλνο ήηαλ ε ιαθσληθφο ηξφπνο πνπ εμέθξαδε ηηο θηινζνθηθέο ηνπ απφςεηο θαη έρεη δηαηππψζεη αξθεηά απνθζέγκαηα, φπσο: Μδδέκ άβακ, Γκχεζ ζαοηυκ, Σίια ημοξ πνεζαφηενμοξ, ΢πεφδε αναδέςξ Θοιμφ ηναηείκ, Νυιμζξ πείεμο, Να ιδκ πνμηνέπεζ δ βθχζζα ημο ιοαθμφ θ.ά. νο

Ο Υείισλ (Ώκεξηθαληθή ΐνπιή ησλ Ώληηπξνζψπσλ)

Λέγεηαη φηη πέζαλε απφ ππεξβνιηθή ραξά ζηελ αγθαιηά ηνπ γηνπ ηνπ φηαλ ηνλ ππνδέρζεθε Οιπκπηνλίθε ηεο ππγκαρίαο. Υεηκάξξαο (Γεσ) Λφθ. ΢θνπδέ : Δ Υεζιάννα ή Υζιάνα είλαη πφιε ηεο Ώιβαλίαο. Βίλαη ρηηζκέλε ζηε ζέζε ηεο αξραίαο Υηκαίξαο. ΢ηελ πεξηνρή ηεο δνπλ αξθεηνί Έιιελεο. Υεηκαξξηψηνπ (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Οη αδειθνί Κίηζμξ θαη Πήθζμξ Υεζιαννζχηδξ απφ ηε Υεηκάξξα πνιέκεζαλ ζηελ θξεηηθή επαλάζηαζε ηνπ 1866. Υείξσλνο (Μπζ) Παγθξάηη : Ο Υείνςκ ήηαλ ν επηθαλέζηεξνο ησλ θεληαχξσλ θαη δηαθξίλεηαη γηα ηε ζνθία θαη ηελ πξαφηεηά ηνπ. Ήηαλ γηνο ηνπ Κξφλνπ θαη ηεο Φηιχξαο θαη σο γηνο ζενχ (ήηαλ θαη εηεξνζαιήο αδειθφο ηνπ Αία!) ήηαλ αζάλαηνο. Έγηλε θέληαπξνο γηαηί ν Κξφλνο, φληαο εξσηεπκέλνο κε ηε Φηιχξα κεηακνξθψζεθε ζε άινγν γηα λα κελ ηνλ πάξεη ρακπάξη ε γπλαίθα ηνπ Ρέα. Ώπφ απηή ηελ έλσζε πξνέθπςε ν Υείξσλ. Δ Φηιχξα φκσο δελ απέθπγε ηε κεηακφξθσζή ηεο ζε ιεχθα! Ο Υείξσλ δνχζε ζε κηα ζπειηά ζην Πήιην θαη είρε ηε θήκε ζπνπδαίνπ δαζθάινπ. Αίδαζθε κνπζηθή, πνιεκηθέο θαη θπλεγεηηθέο ηέρλεο, αζηξνινγία, ηαηξηθή θαη βνηαλνζεξαπεία. Ήηαλ δάζθαινο ζεκαληηθψλ εξψσλ φπσο ν Ώζθιεπηφο, ν Εάζσλ, ν Θεζέαο, ν Ώθηαίσλ, ν Δξαθιήο, ν Πειέαο, ν Ώρηιιέαο, ν Πάηξνθινο θαη άιινη. Σν ηέινο ηνπ Υείξσλα ήξζε –αθνχζηα – απφ ηνλ καζεηή ηνπ, Δξαθιή. ΢ηε κάρε πνπ έγηλε ζηε ζπειηά ελφο άιινπ θεληαχξνπ ηνπ Φφινπ, ν Δξαθιήο ζθφησζε πνιινχο απφ ηνπο θεληαχξνπο πνπ επηηέζεθαλ ζηνλ Φφιν θαη λα αξπάμνπλ ην θξαζί ηνπ. ‘Έλα απφ ηα 479

δειεηεξηαζκέλα (απφ ην αίκα ηεο Λεξλαίαο Όδξαο) βέιε ηνπ Δξαθιή ηξαπκάηηζε ηνλ Υείξσλα. Οη πφλνη ήηαλ ηφζν θξηρηνί πνπ ν άκνηξνο θέληαπξνο φηαλ κάηαηα πξνζπάζεζε λα ηνπο απαιχλεη κε βφηαλα, παξαηηήζεθε απφ ηελ αζαλαζία θαη πξνηίκεζε λα πεζάλεη θαη λα απαιιαγεί απφ απηνχο. Ώληάιιαμε ηελ αζαλαζία ηνπ κε ηελ ζλεηφηεηα ηνπ Πξνκεζέα Υεικνχ (Γεσ) Κπςέιε : Ο Υεθιυξ ή Ώμνάκζα είλαη βνπλφ ηεο Πεινπνλλήζνπ, βξίζθεηαη κεηαμχ ησλ λνκψλ Κνξηλζίαο θαη ΏραΎαο. ΢ηελ θνξπθή ηνπ βξίζθεηαη ην νκψλπκν αζηεξνζθνπείν. Υειληξάηρ (Πξν) Νένο Κφζκνο : Ο Θευδςνμξ Υέθκηνάζπ (Theodor Heinrich Herman von Heldreich, 1822-1902) απφ ηε Αξέζδε ηεο Γεξκαλίαο, ήηαλ δηάζεκνο βνηαλνιφγνο ηνπ 19νπ αηψλα. Ξεθίλεζε ζπνπδέο ζηε θηινζνθία, αιιά ηνλ ηξάβεμε ε κειέηε ησλ βνηάλσλ. Ώπφ ην 1843 ηαμίδεςε γηα αξθεηά ρξφληα ζηελ Εηαιία, Βιιάδα, Μηθξά Ώζία θαη Κξήηε θαη ην 1851 εγθαηαζηάζεθε κφληκα ζηελ Βιιάδα, φπνπ άξρηζε εθηεηακέλεο βνηαλνινγηθέο έξεπλεο, νη νπνίεο θαηέιεμαλ ζηελ έθδνζε ελφο ηεξάζηηνπ έξγνπ 13 ηφκσλ κε ηίηιν: Herbarium Graecum Normale. Βθηφο απφ απηφ έγξαςε αθφκα πάλσ απφ 50 κειέηεο θαη βηβιία ζηα ιαηηληθά, ειιεληθά, γεξκαληθά, γαιιηθά θαη ηηαιηθά. Υεξζίθξνλνο (Ώξρ) Γνχβα : Ο αξρηηέθηνλαο Υενζίθνςκ (6νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Κλσζφ θαη ν γηνο ηνπ Μεηαβέκδξ ήηαλ νη δπν θαηαζθεπαζηέο ηνπ λανχ ηεο Άξηεκεο ζηελ Έθεζν, ελφο απφ ηα Βθηά ζαχκαηα ηεο αξραηφηεηαο. Υεξζψλνο (Εζη) Κνισλάθη : Δ Υενζχκ ήηαλ αξραία πφιε ηεο Κξηκαίαο ζηνλ Βχμεηλν γλσζηή σο Υενζυκδζμξ δ Σαονζηή. Σν φλνκα Υεξζψλ ην πήξε θαηά ηε βπδαληηλή πεξίνδν φηαλ ε πφιε έθηαζε ζηελ αθκή ηεο. Δ ζεκεξηλή πφιε Κέξζνλ ηεο Οπθξαλίαο ηδξχζεθε ηνλ 18ν αηψλα απφ ηνλ Πνηέκθηλ θαη ρηίζηεθε ζην ζεκείν ηεο αξραίαο Υεξζνλήζνπ. Υέπδελ (Πξν) Πεδίν Άξεσο : Ο Λμββίκμξ Υέοδεκ ήηαλ λαχαξρνο ηνπ ξσζηθνχ ζηφινπ θαη έλαο εθ ησλ ηξηψλ λαπάξρσλ ησλ κεγάισλ Απλάκεσλ (Ρσζίαο, Ώγγιίαο θαη Γαιιίαο) πνπ θαηαλαπκάρεζαλ ηνλ ηνπξθναηγππηηαθφ ζηφιν ζηνλ φξκν ηνπ Ναπαξίλνπ ην1827. Υηιηαλδαξίνπ (Θξε) Κπςέιε : Δ ΢εξβηθή κνλή Υζθζακδανίμο είλαη έλα απφ ηα κνλαζηήξηα ηνπ Ώγίνπ ΋ξνπο. Εδξχζεθε ηνλ 12ν αηψλα απφ ηνλ εγεκφλα ηεο ΢εξβίαο ΢ηέθαλν Νεκάληα θαη απνηέιεζε γηα πνιινχο αηψλεο πλεπκαηηθφ θέληξν ησλ ΢έξβσλ. Βθεί βξίζθνληαη ηα ζθελψκαηα ησλ αγίσλ ΢άββα θαη ΢πκεψλ, εζλαξρψλ ησλ ΢έξβσλ. Υίιι (Πξν) Πιάθα : Ο Εςάκκδξ Υίθθ (John Hill, 1791-1882) ήηαλ Ώκεξηθαλφο ηεξέαο θαη θηιέιιελαο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1831 θαη ίδξπζε έλα επαγγεικαηηθφ ζρνιείν γηα θησρά θνξίηζηα. Ώξγφηεξα ίδξπζε ην Παξζελαγσγείν Υηιι ζηελ Πιάθα πνπ ιεηηνπξγεί σο ζήκεξα. Παξάιιεια ππεξέηεζε σο ηεξέαο ηεο αγγιηθαληθήο εθθιεζίαο ηεο Ώζήλαο. Δ Υίκαηξα ζε εηξνπζθηθφ γιππηφ

Υηκαίξαο (Μπζ) Νέα Κπςέιε : Δ κπζηθή Υίιαζνα ήηαλ έλα θνβεξφ ηέξαο κε ζψκα θαηζίθαο, θεθάιη ιηνληαξηνχ θαη νπξά θηδηνχ, πνπ εμέπλεε θσηηέο. Ήηαλ θφξε ηεο Έρηδλαο θαη ηνπ Σπθψλνο. Δ Υίκαηξα ελψζεθε κε ηνλ αδειθφ ηεο ηνλ ΋ξζν ή ΋ξζξν θαη γέλλεζε ην Ληνληάξη ηεο Νεκέαο θαη ηελ ΢θίγγα. Σν ηέξαο απηφ ην ζθφησζε ν ΐειιεξνθφληεο πξαγκαηνπνηψληαο έλα απφ ηνπο άζινπο πνπ ηνπ είρε αλαζέζεη ν βαζηιηάο ηε Λπθίαο Ενβάηεο. Ο ήξσαο θαβαιψληαο ηνλ ηπηάκελν άινγν ηνλ Πήγαζν ηε ρηχπεζε κε ην αθφληην ή ηεο έξημε κνιχβη ζηα ξνπζνχληα ην νπνίν έιησζε απφ ηελ θαπηή αλάζα ηεο θαη ηε ζθφησζε. Δ έθθξαζε ηοκδβχ πίιαζνεξ ζεκαίλεη φηη επηδηψθσ θάηη πνπ δελ είλαη εθηθηφ.

480

Υηνλίδνπ (Ώξρ) Γνχβα : Ο Υζμκίδδξ ή πην ζσζηά Υζςκίδδξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ θσκηθφο πνηεηήο. Ώπφ ηα γλσζηά έξγα ηνπ Πένζαζ ή Ώζζφνζμζ, Ήνςεξ θαη Πηςπμί, ζψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα. Υίνπ (Γεσ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Δ Υίμξ είλαη λεζί ηνπ Ώηγαίνπ θνληά ηα ηνπξθηθά παξάιηα. ΢χκθσλα κε ηελ παξάδνζε ν πξψηνο βαζηιηάο ηνπ λεζηνχ ήηαλ ν Οηλνπίσλ, γηνο ηνπ Αηνλχζνπ θαη ηεο Ώξηάδλεο, ν νπνίνο δίδαμε ηνπο θαηνίθνπο ηνπ λεζηνχ ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ ακπειηνχ, ηελ παξαζθεπή ηνπ θξαζηνχ, αιιά θαη ην ζαιάζζην εκπφξην. Οη πξψηνη θάηνηθνη ηνπ λεζηνχ ήηαλ Πειαζγνί θαη Λέιεγεο θαη αξγφηεξα νη Ίσλεο. Υάξηο ζην θξαζί ηεο, αιιά θπξίσο ζηε κνλαδηθή ηεο καζηίρα, ε Υίνο ήηαλ πάληα έλα πινχζην λεζί, αθφκα θη φηαλ ήηαλ ππφ μέλε θαηνρή (Πέξζεο, Μαθεδφλεο, Ρσκαίνη, ΐπδαληηλνί, Γελνπάηεο, Σνχξθνη). Σν 1822 ην λεζί θαηαζηξάθεθε ηειείσο θαη νη θάηνηθνί ηνπ ζθαγηάζηεθαλ ρσξίο έιενο απφ ηνπο Σνχξθνπο, σο αληίπνηλα γηα ηηο επαλαζηαηηθέο ελέξγεηεο ησλ ΢ακησηψλ θαη ησλ Υίσλ. Υηψηε (Λνγ) Γθχδε : Ο Πακαβζχηδξ Υζχηδξ (1814-96) απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ ιφγηνο, ηζηνξηθφο θαη εξεπλεηήο ηεο ηζηνξίαο. Έγξαςε βηβιία ζρεηηθά κε ηελ ηζηνξία ηεο Γαθχλζνπ θαη ησλ άιισλ λεζηψλ θαηά ηελ πεξίνδν ηεο θαηνρήο ηνπο απφ ηνπο ΐελεηνχο θαη Άγγινπο. Υισξίδνο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Δ Υθςνίξ ήηαλ ζεά ηεο πθςνίδαξ ηαζ ηςκ θμοθμοδζχκ θφξε ηνπ Ώκθίνλα θαη εξσκέλε ηνπ Γέθπξνπ κε ηνλ νπνίν απέθηεζε έλα γην ηνλ Κάξπν. Παληξεχηεθε ην βαζηιηά ηεο Πχινπ Νειέα θαη έγηλε κεηέξα ηεο Πεξψο θαη δψδεθα γησλ (ΝειεΎδσλ), κεηαμχ ησλ νπνίσλ ν Ώιάζησξ, ν Ώζηέξηνο, ν Ππιάσλ, ν Αείκαρνο, ν Βπξχβηνο, ν Πεξηθιχκελνο θαη ν επηθαλέζηεξνο φισλ ν Νέζησξ. Υντδά (Πνι) Λπθαβεηηφο : Ο Ρυηημξ Υμσδάξ (1830-90) απφ ηελ Κεθαινληά, ήηαλ δηθαζηηθφο, βνπιεπηήο θαη αγσληζηήο ηεο δεκνθξαηίαο. Ήηαλ ηθαλφηαηνο ξήηνξαο θαη νη θξαζηηθέο (θαη δεκνζηνγξαθηθέο κέζσ ηνπ ηχπνπ) επηζέζεηο θαηά ηεο απιήο, ηνπ ζηνίρηζαλ δηψμεηο θαη θπιαθίζεηο. Πέζαλε (ιέγεηαη φηη απηνθηφλεζε) κέζα ζηηο θπιαθέο Υαιθίδαο. Υνξκνβίηνπ (Βπα) ΢η. Λαξίζεο : Ο Θςιάξ Υμνιμαίηδξ ήηαλ αγσληζηήο ηνπ ΄21. Υνξκνπνχινπ (Βζλ) Γθχδε : Ο Υμνιυπμοθμξ ή Υμνιυααξ ήηαλ αξκαηνιφο ησλ Ώγξάθσλ. Σν 1684 καδί κε ηνλ αξκαηνιφ ηνπ Καξπελεζίνπ Ληβίλε, μεζήθσζαλ ζε επαλάζηαζε ην ιαφ ηεο Ώλαηνιηθήο ΢ηεξεάο ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα βνεζήζνπλ ηνλ ΐελεηφ Φξαγθίζθν Μνξνδίλε πνπ είρε εηζβάιεη ζηελ Πεινπφλλεζν. Ο Παληειήο Υνξλ

Υνξλ Π. (Λνγ) Βιιελνξψζσλ : Ο ζεαηξηθφο ζπγγξαθέαο Πακηεθήξ Υμνκ (1881-1941) γελλήζεθε ζηελ Σεξγέζηε θαη ήηαλ γηνο ηνπ Ώπζηξηαθνχ Αεκεηξίνπ Υνξλ θαη ηεο Μαηίλαο Κνπληνπξηψηε. Τπεξέηεζε ζην Πνιεκηθφ θαη κεηά ηε δεκηνπξγία ηνπ - ζην Ληκεληθφ λαπηηθφ. Παξάιιεια έγξαθε θσκσδίεο θαη δξάκαηα γηα ην ζέαηξν, ηα νπνία αλέβαζαλ ζεκαληηθνί εζνπνηνί ηεο επνρήο ηνπ (Κνηνπνχιε, Κπβέιε, ΐεάθεο, Παμηλνχ θ.ά.). Έξγα ηνπ: Φζκηακάηζ, Φθακηνχ, Μαφνμ Κανάαζ, Μεθηειάηζ, Δ Φςνμηχζηαζκα, Πνυλεκμξ θ.ά. Γηνη ηνπ ήηαλ ν εζνπνηφο Αδιήηνδξ Υμνκ θαη ν εθδφηεο Γζάκκδξ Υμνκ. Υνξηάηδε (Βζλ) Θπκαξάθηα : Ο Γεχνβζμξ Υμνηάηγδξ ή Υμνηάηζδξ (16νο-17νο αη.) απφ ην Ρέζπκλν, ήηαλ γηαηξφο, ιφγηνο, πνηεηήο θαη ζεσξείηαη απφ ηνπο παηέξεο ηνπ ηνδηζημφ εεάηνμο. Σν γλσζηφηεξν έξγν ηνπ ήηαλ ε Βνςθίθδ, πνπ εθδφζεθε ην 1637, κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Δ Βξσθίιε είλαη εξσηηθφ δξάκα πνπ απνηειείηαη απφ 5 πξάμεηο θαη 4 ηληεξκέδηα. Άιια έξγα ηνπ πνηεηή είλαη ν Καηγμφνιπμξ θαη πηζαλψο ε Πακχνζα ή Γφπανζξ.

481

Μνίξα θαθή θη αληίδηθε, ηπξαλληζκέλε κνίξα, πνηά πάζε απνχ ηνλ Έξσηα, πνηαίο πξίθαηο δελ επήξα; πφηεο ηζε αλαζηελαγκνχο γε πφηεο η’ σρντκέλα; ηα ρείιε κνπ εζθνιάζαζη ηα πνιππηθξακέλα; Γεψξγηνο Υνξηάηδεο : Βνςθίθδ

Υφξηνλ Σδσξηδ (Πξν) Ν. Κφζκνο : Ο Σγχνηγ Υυνημκ (George Horton, 1859-1942), ήηαλ Ώκεξηθαλφο δηπισκάηεο, ζπγγξαθέαο, πνηεηήο θαη θηιέιιελαο. Δ ζχδπγφο ηνπ ήηαλ Βιιελίδα θαη ν ίδηνο ππεξέηεζε σο πξφμελνο ζηελ Ώζήλα, Θεζζαινλίθε θαη ΢κχξλε. ΢ηελ Ώζήλα πξνψζεζε ηελ ηδέα ηεο αλαβίσζεο ησλ νιπκπηαθψλ αγψλσλ θαη ζπλέβαιε ζηε ζπκκεηνρή ακεξηθαληθήο απνζηνιήο ζ’ απηνχο. Χο πξφμελνο ζηε ΢κχξλε, ήηαλ κάξηπξαο ηεο θαηαζηξνθήο θαη ηεο ππξθαγηάο ηεο πφιεο θαη ζπλέβαιε φζν κπνξνχζε ζηελ εθθέλσζε ηνπ ειιεληθνχ πιεζπζκνχ απφ ακεξηθαληθά πινία. ΢ην βηβιίν ηνπ Ο υθεενμξ ηδξ Ώζίαξ πεξηγξάθεη ηα δξακαηηθά γεγνλφηα εθείλσλ ησλ εκεξψλ. Έγξαςε βηβιία θαη κεηάθξαζε πνηήκαηα αξραίσλ Βιιήλσλ ζηα αγγιηθά. Υφθκαλ (Πξν) Κππξηάδνπ : Ο Λμοδμαίημξ Υυθιακ (Ludwig Hoffman, 1852-1932) ήηαλ Γεξκαλφο αξρηηέθηνλαο, γλσζηφο απφ ηα έξγα ηνπ (Μνπζείν Πεξγάκνπ, Ννζνθνκείν ηνπ ΐεξνιίλνπ, Αηθαζηηθφ κέγαξν ηεο Λεηςίαο θαη άιια). Σν 1913 πξφηεηλε ζρέδην γηα ηελ πφιε ηεο Ώζήλαο, ην νπνίν φκσο δελ πινπνηήζεθε πνηέ. Ο Λνχληβηρ Υφθκαλ

Υξεκσλίδνπ (Ώξρ) Παγθξάηη : Ο Υνειςκίδδξ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηελ Ώζήλα, ήηαλ πνιηηηθφο θαη ζηξαηεγφο. Με πξφηαζή ηνπ δεκηνπξγήζεθε ε αληηκαθεδνληθή ζπκκαρία κε ηε ζπκκεηνρή ηεο Ώζήλαο, ηεο ΢πάξηεο θαη ηεο Ώηγχπηνπ, ε νπνία θήξπμε ηνλ πφιεκν θαηά ηνπ βαζηιηά ηεο Μαθεδνλίαο Ώληίγνλνπ Γνλαηά (Υνειςκίδεζμξ πυθειμξ 267-261 π.Υ.). ΢ηνλ πφιεκν απηφ λίθεζαλ νη Μαθεδφλεο θαη ν Υξεκσλίδεο θαηέθπγε ζηελ Ώίγππην. Υξεζηίδνπ (Βπα-Πνι) Θπκαξάθηα : Ο Αδιήηνζμξ Υνδζηίδδξ (1799-1877) απφ ηελ Κσλζηαληηλνχπνιε, ήηαλ νηθνλνκνιφγνο, αγσληζηήο ηνπ ’21 θαη πνιηηηθφο. ΢πνχδαζε ζηε ΐιαρία θαη φηαλ θεξχρζεθε ε επαλάζηαζε ηνπ ’21, ήξζε ζηελ Βιιάδα θαη πήξε κέξνο ζηελ πξψηε πνιηνξθία ηνπ Μεζνινγγίνπ. ΢ηε ζπλέρεηα θαηέιαβε δηάθνξεο δηνηθεηηθέο ζέζεηο θαη έγηλε αξθεηέο θνξέο ππνπξγφο. Ο ιαφο ηνπ έδσζε ην παξαηζνχθιη Φαιίδαο γηαηί σο ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ αθνινχζεζε ζθηρηή πνιηηηθή. Υξεζηνκάλνπ Κ. (Βπη-Πνι) ΢επφιηα : Ο Ώκηχκζμξ Υνδζημιάκμξ (1870-1933) απφ ηελ Ώζήλα ήηαλ γηαηξφο θαη θαζεγεηήο ηεο παζνινγίαο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο. Χο πνιηηηθφο δηεηέιεζε βνπιεπηήο θαη ππνπξγφο. Υξήζηνπ Λαδά Πιαηεία Κιαπζκψλνο : βιέπε Λαδά Υνήζημο Υξηζηηαλνππφιεσο (νδφο & πιαηεία) (Γεσ-Εζη) Λακπξηλή : Δ Υνζζηζακμφπμθδ είλαη ρσξηφ ηεο Μεζζελίαο θνληά ζηα Φηιηαηξά. Βπί ΐπδαληίνπ ήηαλ αθκάδνπζα πφιε. Υξηζηνθνπίδνπ (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Φπξξή : Δ νδφο Υνζζημημπίδμο νλνκάζηεθε έηζη απφ ηνλ λαφ ηνπ Υξηζηνχ Κνπίδε, έξγν ηνπ 17νπ αηψλα, πνπ πήξε ην φλνκα ηνπ δσξεηή ηνπ Κνπίδε. Υξηζηνπνχινπ (Λνγ) Καπληθαξέα : Ο Ώεακάζζμξ Υνζζηυπμοθμξ (1772-1847) απφ ηελ Καζηνξηά, ήηαλ ιφγηνο θαη πνηεηήο. ΢πνχδαζε ζηελ Οπγγαξία θαη ηελ Εηαιία θαη θαηέιαβε θξαηηθέο ζέζεηο ζηελ Μνιδαβία θαη ΐιαρία. ] Ήηαλ απφ ηνπο πξσηνπφξνπο ηνπ δεκνηηθηζκνχ θαη ηνπ ιπξηζκνχ θαη έγξαςε πξαγκαηείεο ζε θηινζνθηθά, γισζζηθά θαη πνιηηηθά ζέκαηα, κεγάιν κέξνο απφ ηα νπνία έρεη ραζεί. Σα πνηήκαηά είλαη γξακκέλα ζηελ δεκνηηθή γιψζζα.

482

Γελ ζέισ λα ειπίδσ, - δελ ζέισ λα θξνληίδσ - ην κέιινλ ζηελ δσήλ. Σν ΢ήκεξα πξνθξίλσ, - ην Αχξην η’ αθήλσ - ζηελ Σχρεο ηελ ξνήλ Σν η’ χζηεξα ζα γέλεη - θαη ηη κε αλακέλεη - πνζψο δελ ην θξνλψ. Πνηέ δελ η’ αλαβάλσ, - γηαηη ηνλ λνπλ κνπ ράλσ - θαη καηαηνπνλψ Ώζαλάζηνο Υξηζηφπνπινο : Ώδζαθμνία

Υξηζηνθνξίδε Ώλη. (Αηα) Βιιελνξψζσλ : Ο Ώκηχκδξ Υνζζημθμνίδδξ (1917-85) απφ ηε ΢κχξλε, ήηαλ αζιεηήο ηεο ππγκαρίαο. Σν 1937 θαηέθηεζε ηνλ ηίηιν ηνπ πξσηαζιεηή Βπξψπεο θαη ην 1942 ηνπ παγθφζκηνπ πξσηαζιεηή ζηα κεζαία βάξε. Ο Ώληψλεο Υξηζηνθνξίδεο

Υξηζηφθνξνπ Νέδεξ (Πξν-Και) Μαθξπγηάλλε : βιέπε Νέγεν Υνζζηυθμνμο

Υξπζαλζαθνπνχινπ

(Βπη) Ά. Πεηξάισλα : Ο Κςκζηακηίκμξ Υνοζακεαηυπμοθμξ (1874-1944) ήηαλ λνκηθφο θαη έλαο απφ απηνχο πνπ εξγάζηεθαλ γηα ηελ επηβνιή ηνπ ζεζκνχ ηεο θνηλσληθήο αζθάιηζεο ζηελ Βιιάδα. Υξπζάλζνπ ΢εξξψλ (Θξε) Νεάπνιε : Ο Υνφζακεμξ ήηαλ κεηξνπνιίηεο ΢εξξψλ θαη θηιηθφο. Ώπφ ην 1824 σο ην 1826 δηεηέιεζε παηξηάξρεο Κσλζηαληηλνχπνιεο. Υξπζάθε (Βπη-Λνγ) Παγθξάηη : Ο Εςάκκδξ Υνοζάθδξ (1873-1932) απφ ηε Ώζήλα ήηαλ γπκλαζηήο, θαζεγεηήο ηεο γπκλαζηηθήο θαη απφ ηνπο βαζηθνχο ζπληειεζηέο ηεο αλάπηπμεο ηεο θπζηθήο αγσγήο ζηελ Βιιάδα. Έγξαςε βηβιία ζρεηηθά κε ηνλ αζιεηηζκφ θαη ηε γπκλαζηηθή. Υξπζείδνο (Μπζ) Κπςέιε : Δ Υνοζδίξ ήηαλ θφξε ηνπ Υξχζε, ηεξέα ηνπ Ώπφιισλα ζηηο Θήβεο ηεο Σξσάδαο, πφιε ζχκκαρν ησλ Σξψσλ. Καηά ηε δηάξθεηα ηνπ Σξσηθνχ πνιέκνπ ζε κηα επηδξνκή ησλ Βιιήλσλ, ζπλειήθζεζαλ πνιιέο γπλαίθεο ηεο πφιεο, κεηαμχ ησλ νπνίσλ ε Υξπζείδα θαη ε εμαδέιθε ηεο ΐξηζείο. ΋ηαλ δηαλεκήζεθαλ ηα ιάθπξα ε Υξπζείδα δφζεθε ζην αξρηζηξάηεγν ησλ Ώραηψλ Ώγακέκλνλα θαη ε ΐξηζείδα ζηνλ Ώρηιιέα σο ζθιάβεο θαη παιιαθίδεο. Ο Υξχζεο παξνπζηάζηεθε ζηνλ Ώγακέκλνλα κε δψξα θαη ηνλ παξαθάιεζε λα ηνπ δψζεη πίζσ ηελ θφξε ηνπ, φκσο απηφο αξλήζεθε. Σφηε παξαθάιεζε ηνλ Ώπφιισλα λα ηηκσξήζεη ηνπο Έιιελεο θαη απηφο έζηεηιε ζην ζηξαηφπεδφ ηνπο ινηκφ. Ο κάληεο Κάιραο είπε ζηνλ Ώγακέκλνλα ηελ αηηία ηεο ζπκθνξάο θαη απηφο αλαγθάζηεθε λα ζηείιεη ηελ Υξχζε πίζσ ζηνλ παηέξα ηεο. ΋κσο ν Ώγακέκλνλαο ζέιεζε λα θαιχςεη ηελ απψιεηα ηεο Υξπζείδαο, αξπάδνληαο απφ ηνλ Ώρηιιέα ηελ ΐξηζείδα. Ώπηή ε ηζηνξία ήηαλ ε αθνξκή ηνπ πεξίθεκνπ ζπκνχ ηνπ Ώρηιιέα, κε ηνλ νπνίν αξρίδεη ε εμηζηφξεζε ηεο Ειηάδαο. Χρσζίπποσ (Μπζ-Ώξρ) Γνχβα : * Ο κπζηθφο Υνφζζππμξ ήηαλ λφζνο γηνο ηνπ βαζηιηά ηεο Οιπκπίαο Πέινπα θαη ηεο Νχκθεο ΑαλαΎδνο. Ανινθνλήζεθε απφ ηνπο εηεξνζαιείο αδειθνχο ηνπ Θπέζηε θαη Ώηξέα, κεηά απφ ππφδεημε ηεο κεηέξαο ηνπο Εππνδάκεηαο, γηαηί θνβήζεθαλ φηη ν Υξχζηππνο ζα δηεθδηθνχζε ην ζξφλν ηνπ παηέξα ηνπο. ΢χκθσλα κε άιιν κχζν ν Υξχζηππνο απηνθηφλεζε απφ ληξνπή, φηαλ ηνλ βίαζε ν βαζηιηάο ηεο Θήβαο Λάηνο. * Ο Υνφζζππμξ (280-206 π.Υ.) απφ ηνπο ΢φινπο ηεο Κηιηθίαο, ήηαλ απφ ηνπο ζεκειησηέο ηεο ζησηθήο θηινζνθίαο. ΢ηελ Ώζήλα ππήξμε καζεηήο ηνπ ηδξπηή ηεο ζησηθήο ζρνιήο Γήλσλα θαη ηνπ δηαδφρνπ ηνπ Κιεάλζε, ηνλ νπνίν δηαδέρζεθε ζηελ δηεχζπλζε ηεο ζρνιήο. Ήηαλ πνιπγξαθφηαηνο θαη ζπλέγξαςε πάλσ απφ 750 έξγα, ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ νπνίσλ έρεη ραζεί.

483

Υξπζνισξά (ΐπδ) Νεάπνιε : Ο Μακμοήθ Υνοζμθςνάξ (1355-1415) απφ ηελ Πφιε, ήηαλ απφ ηνπο πξσηεξγάηεο ηεο δηάδνζεο ηεο ειιεληθήο παηδείαο θαη αξραίαο γξακκαηείαο ζηελ Βπξψπε ηνπ 14νπ αηψλα, ιίγα ρξφληα πξηλ ηελ θαηάξξεπζε ηνπ ΐπδαληίνπ. Αίδαμε ηελ ειιεληθή γιψζζα θαη παηδεία ζηα παλεπηζηήκηα ηεο ΐελεηίαο, Μηιάλνπ, Φισξεληίαο, Παβίαο θαη αιινχ. Βπίζεο κεηέθξαζε ζηα ιαηηληθά έξγα αξραίσλ ζπγγξαθέσλ. Ο Μαλνπήι Υξπζνισξάο

Υξπζνζπειησηίζζεο (Πξν) Κέληξν : Δ νδφο πήξε ην φλνκά ηεο απφ ηελ εθθιεζία ηεο Παλαγίαο ηεο Υνοζμζπδθζχηζζζαξ, πνπ βξίζθεηαη ζηελ Ώηφινπ. Δ εθθιεζία ρηίζηεθε ην 1868 ζηε ζέζε ελφο βπδαληηλνχ λανχ πνπ είρε θαηαζηξαθεί θαηά ηελ επαλάζηαζε. Υξπζνζηφκνπ (Θξε) Πιάθα : ΢ηελ νδφ απηή ηεο Πιάθαο ππήξρε σο ηελ επαλάζηαζε ηνπ ’21 ν λαφο ηνπ Ώγ. Εσάλλνπ ηνπ Υνοζμζηυιμο, ζηνλ νπνίν νθείιεη ηελ νλνκαζία ηεο Υξπζνζηφκνπ Παπαδνπνχινπ Ώκπειφθεπνη : βιέπε Παπαδμπμφθμο Υνοζ. Υξπζνζηφκνπ ΢κχξλεο (νδφο & πιαηεία) (Θξε) Κάησ Παηήζηα & Μεηξφπνιε : Ο Υνοζυζημιμξ Καιαθάηεο (1867-1922) απφ ηε ΐηζπλία ηεο Μ. Ώζίαο, ήηαλ ν ηειεπηαίνο κεηξνπνιίηεο ΢ιφνκδξ. Σνλ Ώχγνπζην 1922, κεηά ηελ θαηάξξεπζε ηνπ κηθξαζηαηηθνχ κεηψπνπ, ζπλειήθζε απφ ηνλ ηνπξθηθφ φριν θαη βαζαλίζηεθε κέρξη ζαλάηνπ. Δ Βθθιεζία ηνλ αλαθήξπμε άγην. Υξπζνππφιεσο (Εζη-Γεσ) Άλσ Κπςέιε : * Υνοζμφπμθδ νλνκαδφηαλ έλα πξνάζηεην ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο ζηελ αζηαηηθή πιεπξά ηνπ ΐνζπφξνπ. Βίλαη γλσζηφ θαη σο ΢θνχηαξη. Ήηαλ πφιε γλσζηή απφ ηελ αξραηφηεηα. * Δ Υνοζμφπμθδ είλαη αγξνηηθή πφιε ηνπ λνκνχ Καβάιαο, ζηελ πεδηάδα ηνπ Νέζηνπ. Υσκαηηαλνχ (Βζλ-Βπα) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Βπίζεην νηθνγέλεηαο απφ ηελ Κέα: * Ο Αδιήηνζμξ Υςιαηζακυξ (12νο-13νο αη.) δηεηέιεζε αξρηεπίζθνπνο ΐνπιγαξίαο. * Ο Νζηυθαμξ Υςιαηζακυξ (18μξ αζ.) δηεηέιεζε πξφμελνο ηεο Ώγγιίαο ζηελ Ώζήλα. * Ο ΢πονίδςκ Υςιαηζακυξ (18μξ-19μξ αζ.), δηεηέιεζε κέινο ηεο Φηινκνχζνπ Βηαηξείαο θαη πξφμελνο ηεο Ώγγιίαο ζηελ Ώζήλα. * Ο Πακαβζχηδξ Υςιαηζακυξ (19νο αη.) ήηαλ επί δεκνηηθφο ζχκβνπινο ηεο Ώζήλαο, γηα πνιιέο ζεηείεο. Υσξέκε Κ. (Βπη) Κνινθπλζνχ : Ο Κςκζηακηίκμξ Υςνέιδξ (1898-1966) απφ ηελ Κνξηλζία, ήηαλ γηαηξφο, θαζεγεηήο ηεο παηδηαηξηθήο ζην παλεπηζηήκην ηεο Ώζήλαο θαη αθαδεκατθφο. Έγξαςε ηαηξηθά ζπγγξάκκαηα.

484

Φαιίδα (Λνγ) Βμάξρεηα : Ο Ώεακάζζμξ Φαθίδαξ (1767-1829) απφ ηα Εσάλληλα, ήηαλ ιφγηνο, ζπγγξαθέαο θαη απφ ηηο επηθαλείο πξνζσπηθφηεηεο ηνπ ειιεληθνχ Αηαθσηηζκνχ. ΢πνχδαζε ζηελ παηξίδα ηνπ θαη ζηε Ρσζία θαη εγθαηαζηάζεθε ζηε ΐηέλλε φπνπ αζρνιήζεθε κε ηελ ζπγγξαθή θαη έθδνζε βηβιίσλ. Σν 1791 εμέδσζε ην θηινζνθηθφ ηνπ έξγν Ώθδεήξ Βοδαζιμκία γξακκέλν ζηελ ειιεληθή αξραΎδνπζα γιψζζα θαη ζηα ιαηηληθά. Σν επφκελν ρξφλν θπθινθφξεζε ην πξψην ειιεληθφ κπζηζηφξεκα κε ηίηιν Ένςημξ απμηεθέζιαηα, κε κεγάιε επηηπρία. Ώπειάζεθε απφ ηελ Ώπζηξία γηα ηηο θηιειεχζεξεο απφςεηο ηνπ θαη ήξζε ζηα Γηάλλελα φπνπ δίδαμε θπζηθέο επηζηήκεο, ηζηνξία γεσγξαθία θ.ά. Ο Φαιίδαο ζεσξείηαη έλαο απφ ηνπο πηζαλνχο ζπγγξαθείο ηεο Βθθδκζηήξ Νμιανπίαξ. Φακάζεο (Μπζ) Άλσ Πεηξάισλα : Απν γπλαηθεία πξφζσπα ηεο Μπζνινγίαο: * Δ Φαιάεδ ήηαλ κηα απφ ηηο Νεξείδεο θφξεο ηνπ Νεξέα θαη ηεο Ασξίδαο. Σν φλνκά ηεο δειψλεη ηελ άκκν ηεο ζάιαζζαο. Ήηαλ ζχδπγνο ηνπ βαζηιηά ηεο Ώηγχπηνπ Πξσηέα κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ ηνλ Θενθιχκελν θαη ηελ Θενλφε ή Βηδψ. Παξά ηελ ζέιεζή ηεο έγηλε εξσκέλε ηνπ βαζηιηά ηεο Ώίγηλαο Ώηαθνχ κε ηνλ νπνίν απέθηεζαλ ηνλ Φψθν. Ο Φψθνο δνινθνλήζεθε απφ ηνπο εηεξνζαιείο αδειθνχο ηνπ Πειέα θαη Σειακψλα. * Δ Φαιάεδ ήηαλ θφξε ηνπ βαζηιηά ηνπ Άξγνπο Κξνηψπνπ. Ο Ώπφιισλαο ηελ εξσηεχηεθε θαη απφ ηε ζρέζε απηή γελλήζεθε έλα παηδί, ν Λίλνο. Δ Φακάζε θνβνχκελε ηνλ παηέξα ηεο παξάηεζε ην παηδί ηεο ζηελ χπαηζξν φπνπ ην θαηαζπάξαμαλ ηα ζθπιηά ηνπ Κξνηψπνπ. Ο Κξφησπνο ηηκψξεζε ηελ θφξε ηνπ θαη ηελ έζαςε δσληαλή. Ο Ώπφιισλ εμνξγηζκέλνο έζηεηιε έλα ηέξαο, ηελ Πνηλή πνπ άξπαδε ηα παηδηά ησλ γπλαηθψλ ηνπ Άξγνπο. Τπνρξέσζε δε ηνπο Ώξγείνπο λα ηηκνχλ ηεο κλήκε ηεο Φακάζεο θαη ηνπ γηνπ ηεο. Φαξά Ξελ. (Βπη) Άγηνο Βιεπζέξηνο Ώραξλψλ : Ο Ξεκμθχκ Φανάξ (1837-1901) απφ ηελ Ώζήλα, ππήξμε δηαπξεπήο δηθεγφξνο, δηθαζηηθφο θαη θαζεγεηήο παλεπηζηεκίνπ ζην κάζεκα ηεο πνιηηηθήο δηθνλνκίαο. Ο Ξελνθψλ Φαξάο

Φαξνκειίγθνπ (Βζλ-Βπα) Κεξακεηθφο : Φανμιήθζββμξ ή Φανμιήθζβημξ είλαη επψλπκν παιηάο θξεηηθήο νηθνγέλεηαο, πνιιά κέιε ηεο νπνίαο δηαθξίζεθαλ ζηηο επαλαζηάζεηο ησλ Κξεηψλ θαηά ησλ Βλεηψλ απφ ηνλ 14 ν αηψλα) θαη ζηελ ζπλέρεηα θαηά ησλ Σνχξθσλ σο ηελ επαλάζηαζε ηνπ ΄21. Φαξνπδάθε (Βπα) Κάησ Παηήζηα : Βπίζεην δπν αγσληζηψλ ηνπ ’21 απφ ηελ Κξήηε: * Ο Ώκαβκχζηδξ Φανμοδάηδξ απφ ηα ΢θαθηά, ήηαλ κέινο ηεο επαλαζηαηηθήο επηηξνπήο ηεο επαξρίαο ηνπ. * Ο Βοεφιζμξ Φανμοδάηδξ, ήηαλ νπιαξρεγφο ηνπ ’21 ηνπ Κηζζάκνπ Κξήηεο. Φαξξνχ Α. (νδφο & πιαηεία) (΢ηξ) Ν. Φηινζέε & Ά. Κπςέιε : Ο Αδιήηνζμξ Φαννυξ (1893-1944) απφ ηελ Παξλαζζίδα, ήηαλ αμησκαηηθφο ηνπ ππξνβνιηθνχ. Πνιέκεζε ζηνλ Ώ΄ Παγθφζκην πφιεκν, ζηελ Οπθξαλία θαη ζηελ Μηθξά Ώζία. Έιαβε κέξνο ζην θηινβεληδειηθφ θίλεκα ηνπ 1935 θαη απνηάρζεθε, ΢ηελ θαηνρή ήηαλ απφ ηνπο ηδξπηέο θαη ζηξαηησηηθφο εγέηεο ηεο αληηζηαζηαθήο νξγάλσζεο ΒΚΚΏ. Δ νξγάλσζε απηή ήξζε ζε ζχγθξνπζε κε ηνλ ΒΛΏ΢ θαη ππνρξεψζεθε λα δηαιπζεί ν δε Φαξξφο δνινθνλήζεθε. Φαξψλ (Γεσ-Εζη) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Σα Φανά είλαη κηθξφ λεζί ηνπ ΐΑ Ώηγαίνπ, θνληά ζηε Υίν. Ήηαλ απφ ηα πξψηα λεζηά πνπ μεζεθψζεθαλ ην 1821 θαη νη θάηνηθνί ηνπ πξνζέθεξαλ ηα θαξάβηα ηνπο ζηνλ αγψλα. Βπηθεθαιήο ησλ Φαξηαλψλ ήηαλ ν λαχαξρνο

485

Ώπνζηφιεο ν νπνίνο ζεκείσζε αμηφινγε δξάζε. Βπίζεο απφ ηα Φαξά θαηαγφηαλ νη ππξπνιεηέο Καλάξεο, Νηθφδεκνο θαη Παπαληθνιήο. Σνλ Ενχλην 1824 νη Σνχξθνη απνβηβάζηεθαλ ζην λεζί, ζθαγηάζαλε ηνπο θαηνίθνπο ηνπ θαη ην εξήκσζαλ. Δ θαηαζηξνθή ησλ Φαξξψλ ζπγθιφληζε ηελ θνηλή γλψκε ηεο Βπξψπεο. Φάσλνο (Ώξρ) Γνχβα : Ο Φάςκ (3νο π.Υ. αη.) απφ ηηο Πιαηαηέο, ήηαλ ηζηνξηθφο θαη έγξαςε ηελ ηζηνξία ηνπ 4νπ θαη 3νπ αηψλα. Ώπφ ην έξγν ζψδνληαη ειάρηζηα απνζπάζκαηα. Φειινχ Μ. (ΐπδ) Βμάξρεηα : Ο Μζπαήθ Φεθθυξ (1018-1078) απφ ηε Νηθνκήδεηα, ήηαλ ιφγηνο, ζενιφγνο θαη θηιφζνθνο. Ώπνθιήζεθε Όπαημξ ηςκ θζθμζυθςκ, γηαηί σο πξχηαλεο ηνπ Παλδηδαθηεξίνπ (δειαδή ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ηεο Κσλζηαληηλνχπνιεο) δίδαμε ζενινγία, καζεκαηηθά, αζηξνινγία, ηαηξηθή, λνκηθή, θηινζνθία θ.ά. ΢ηα βηβιία ηνπ πξαγκαηεχεηαη πιεζψξα επηζηεκνληθψλ ζεκάησλ. Παξάιιεια αζρνιήζεθε θαη κε ηα δηνηθεηηθά ζέκαηα ηεο βπδαληηλήο απηνθξαηνξίαο. Φεινξείηε (Γεσ) ΢ηαζκφο Λαξίζεο : Ο Φδθμνείηδξ ή Ίδδ είλαη ην πςειφηεξν βνπλφ ηεο Κξήηεο κε χςνο 2456 κ. ΢ηνλ Φεινξείηε βξίζθεηαη ην Εδαίν άληξν, ε ζπειηά ζηελ νπνία, ζχκθσλα κε ηελ κπζνινγία, αλαηξάθεθε ην βξέθνο Αίαο απφ ηνπο Κνπξήηεο θαη ηελ θαηζίθα Ώκάιζεηα. Φχιια (Βπα) Γάππεην : Ο Γεχνβζμξ Φφθθαξ (1794-1879) απφ ηελ Ώζήλα, κπήζεθε ζηε Φηιηθή Βηαηξεία. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο επαλάζηαζεο ηνπ ’21, δηεηέιεζε πιεξεμνχζηνο ζηελ Ώ’ θαη ζηε Α’ Βζλνζπλέιεπζε θαη εμέδηδε ηελ Βθδιενίδα ηςκ Ώεδκχκ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηεηέιεζε πξφεδξνο ηνπ ΢πκβνπιίνπ Βπηθξαηείαο θαη ππνπξγφο Οηθνλνκηθψλ. Φπξξή (πιαηεία) Φπξξή : Δ παιαηφηεξε νλνκαζία ηεο πιαηείαο Φοννή, ζήκεξα απνθαιείηαη πιαηεία Δνχςκ (βιέπε ιέμε). Φπηηάιεηαο (Γεσ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Δ Φοηηάθεζα είλαη αθαηνίθεηε λεζίδα ηνπ ΢αξσληθνχ πνπ βξίζθεηαη αλάκεζα ζηε ΢αιακίλα θαη ζην Πεηξαηά. ΢ήκεξα ζην λεζάθη βξίζθνληαη νη εγθαηαζηάζεηο βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ ησλ ιπκάησλ ηεο Ώηηηθήο. Ο Γηάλλεο Φπράξεο

Φπράξε (Λνγ) Πιαηεία Κνιηάηζνπ : Ο Γζάκκδξ Φοπάνδξ (1854-1929) απφ ηελ Οδεζζφ ηεο Ρσζίαο, ήηαλ θηιφινγνο, ζπγγξαθέαο θαη θαζεγεηήο. ΢πνχδαζε θηινζνθία, θηινινγία θαη γισζζνινγία ζηε Γαιιία θαη Γεξκαλία θαη δίδαμε ζην Παξίζη. Ο Φπράξεο ήηαλ ν εγέηεο ηνπ θηλήκαηνο ηνπ δεκνηηθηζκνχ θαη ην πξψην ηνπ έξγν Σμ ηαλίδζ ιμο ήηαλ γξακκέλν κε ηνπο θαλφλεο ηεο λενειιεληθήο γξακκαηηθήο. Έγξαςε επίζεο κπζηζηνξήκαηα θαη δνθίκηα.

486

Χγχγνπ (Μπζ) Φπξξή : Ο ΍βοβμξ ή Χβφβδξ ήηαλ γηνο ηνπ Πνζεηδψλα θαη ηεο Μήζηξαο, ζχδπγνο ηεο Θήβεο θαη παηέξαο ηεο Ώιαιθνκέλεο, ηεο Θειμηφλνηαο, ηεο Ώπιίδνο θαη ηνπ Βιεπζίληνπ. Οη ηξεηο θφξεο ηνπ απνθαινχληαη θαη Πναλζδίηεξ, ζεφηεηεο πνπ απνδεηνχλ ηε δηθαηνζχλε. Δ εηπκνινγία ηνπ νλφκαηνο ζεκαίλεη ανπέβμκμξ, πνςηανπζηυξ. ΐαζηιηάο ησλ Βηηδκχκ, απηνρζφλσλ (πξνθαηαθιπζκηαίσλ) θαηνίθσλ ηεο ΐνησηίαο, θαηνίθεζε πξψηνο ηνλ ηφπν πνπ αξγφηεξα νλνκάζηεθε Θήβα.. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο βαζηιείαο ηνπ ζπλέβε ν πξψηνο θαηαθιπζκφο ηεο ειιεληθήο κπζνινγίαο, ν ιεγφκελνο Χβφβζμξ Καηαηθοζιυξ (ίζσο απφ ππεξρείιηζε ηεο ιίκλεο ΚσπαΎδαο). Ο Χγχγεο ήηαλ απφ ηνπο ιίγνπο αλζξψπνπο πνπ επέδεζαλ ηνπ θαηαθιπζκνχ. ΢χκθσλα κε άιιν κχζν ν Χγχγεο ήηαλ βαζηιηάο ηεο Ώζήλαο Μεηά ην ζάλαηφ ηνπ ε Ώζήλα έκεηλε ρσξίο βαζηιηά γηα 189 ρξφληα, κέρξη ηελ επνρή ηνπ Κέθξνπα. Χδείνπ (πιαηεία) (Αηα) Οκφλνηα : Δ πιαηεία απηή νθείιεη ην φλνκά ηεο ζην παιηφ θηίξην ηνπ Χδείμο ηςκ Ώεδκχκ πνπ ιεηηνπξγνχζε ζηελ νδφ Πεηξαηψο απφ ην 1871 σο ην 1976, φηαλ κεηαζηεγάζηεθε ζηελ πεξηνρή ηνπ Παλαζελατθνχ ΢ηαδίνπ. Χθεαλίδσλ (Μπζ) Νένο Κφζκνο : Οη Χηεακίδεξ ήηαλ ελάιηεο Νχκθεο, θφξεο ησλ Σηηάλσλ Χθεαλνχ θαη ηεο Σεζχνο. Σν άλσ κηζφ ηνπ ζψκαηφο ηνπο ήηαλ γπλαηθείν θαη ην θάησ ςάξη (φπσο νη Γνξγφλεο). Καηνηθνχζαλ ζηε ζάιαζζα θαη ήηαλ πξνζηάηηδεο ησλ πδάησλ. Ήηαλ πεξίπνπ 3.000, φζνη ήηαλ θαη νη πνηάκηνη ζενί. Γλσζηφηεξεο ήηαλ ε Βονοκυιδ, ε νπνία κεηά απφ ηελ έλσζή ηεο κε ηνλ Αία γέλλεζε ηηο Σξεηο Υάξηηεο, ε Κθοιέκδ, ζχδπγνο ηνπ Σηηάλα Εαπεηνχ πνπ γέλλεζε ηνλ Πξνκεζέα, ηνλ Άηιαληα θαη ηνλ Βπηκεζέα θαη ε Δθέηηνα ζχδπγνο ηνπ Σηηάλα Θαχκαληνο πνπ γέλλεζε ηηο Άξππηεο θαη ηελ Ίξηδα. Δ Λεζαία θαη ν ΍ιελνο

Χιέλνπ (Μπζ-Εζη) Πνιχγσλν : * Ο κπζηθφο ΍θεκμξ ήηαλ ζχδπγνο ηεο Λεζαίαο πνπ ηελ κεηακφξθσζαλ νη ζεέο ζε πέηξηλε ζηήιε, φηαλ θαπρήζεθε φηη είλαη πην φκνξθε απ’ φιεο ηηο ζεέο.. Ο ΍ιελνο αλ θαη δελ ηηκσξήζεθε, δήηεζε απφ ηηο ζεέο λα έρεη ηελ ίδηα ηχρε κε ηε γπλαίθα ηνπ, γηα λα είλαη αηψληα καδί ηεο θαη απηέο ηνλ κεηακφξθσζαλ ζε βξάρν. * Δ ΍θεκμξ ήηαλ αξραία πφιε ηεο ΏραΎαο κηα απφ ηηο πφιεηο ηεο Ώρατθήο ΢πκπνιηηείαο Χκφι (Πξν) Άλσ Παηήζηα : Ο Εςάκκδξ-Θευθζθμξ Χιυθ (Jean-Theophile Hommole, 1848-1925) ήηαλ Γάιινο αξραηνιφγνο. Αηεηέιεζε δηεπζπληήο ζηεο Γαιιηθήο Ώξραηνινγηθήο ΢ρνιήο ηεο Ώζήλαο θαη πξαγκαηνπνίεζε πνιιέο αλαζθαθέο. Ήηαλ επίζεο θαη δηεπζπληήο ηνπ κνπζείνπ ηνπ Λνχβξνπ ζην Παξίζη. Χξεψλ (Γεσ) Ώκπειφθεπνη : Οη Χνεμί είλαη παξαζαιάζζηα γξαθηθή θσκφπνιε ηεο βφξεηαο Βχβνηαο. Χξηάο (Γεσ) Γθχδε : Δ Χνζά είλαη νξεηλφ ρσξηφ ηεο Κπλνπξίαο Ώξθαδίαο, γλσζηφ ζην παξειζφλ απφ ηα νλφκαηα Μπεξλνξήο ή Μπεξλνξί ή Μπεξγησξή ή ΐεξλνξήο. Χξηγέλνπο (Ώξρ) Νεάπνιε : Ο Ώδαιάκηζμξ Χνζβέκδξ (185-254 κ.Υ.) απφ ηελ Ώιεμάλδξεηα, ππήξμε απφ ηηο ζεκαληηθέο κνξθέο ηεο ζενινγίαο ησλ πξψησλ ρξφλσλ ηνπ ρξηζηηαληζκνχ. Ο παηέξαο ηνπ Λεσλίδεο ζαλαηψζεθε γηαηί αξλήζεθε λα απνθεξχμεη ηελ

487

πίζηε ηνπ θαη αλαθεξχρζεθε κάξηπξαο. Ο ίδηνο ν Χξηγέλεο είρε κνξθσζεί απφ ηνλ παηέξα ηνπ θαη άξρηζε λα δηδάζθεη γξακκαηηθή, αζηξνλνκία, δηαιεθηηθή, θηινζνθία, ξεηνξηθή θ.ά. ΋ηαλ ν επίζθνπνο ηνπ απαγφξεπζε λα δηδάζθεη γηαηί ηνλ ζεψξεζε αηξεηηθφ, ν Χξηγέλεο θαηέθπγε ζηελ Καηζάξεηα θαη άξρηζε λα γξάθεη αθαηάπαπζηα. Λέγεηαη φηη ζπλέγξαςε πάλσ απφ 5.000 έξγα. Καηά ηελ δηάξθεηα ησλ δησγκψλ ησλ ρξηζηηαλψλ απφ ηνλ απηνθξάηνξα ΐέθην, ν Χξηγέλεο ζπλειήθζε, βαζαλίζηεθε θαη θπιαθίζηεθε. Πέζαλε ζχληνκα, ίζσο εμ αηηίαο ησλ θαθνπρηψλ. Χξίσλνο (Μπζ) Κπςέιε : Ο κπζηθφο Χνίςκ ήηαλ γηνο ηνπ Τξηέα θαη ηεο Βπξπάιεο, θφξεο ηνπ Μίλσα. Ο Τξηέαο είρε θάπνηε θηινμελήζεη ηνλ Αία θαη ηνλ Πνζεηδψλα πνπ ηνλ επηζθέθζεθαλ κεηακνξθσκέλνη ζε ζλεηνχο. Ώπηφο ήηαλ ρήξνο, ειηθησκέλνο θαη ρσξίο παηδηά θαη εμνκνινγήζεθε ηνλ θαεκφ ηνπ ζηνπο επηζθέπηεο ηνπ θαη ηε ζθνδξή επηζπκία ηνπ λα απνθηήζεη έλα παηδί. ‘΋ηαλ ην πξσί έθπγαλ νη δπν ζενί, ν Τξηέαο βξήθε ζην θαηψθιη ηνπ ζπηηηνχ ηνπ έλα βξέθνο, δψξν ηνπ Πνζεηδψλα πξνο ηνλ θηιφμελν ΐνησηφ. Σν βξέθνο απηφ ήηαλ ν Χξίσλαο. Ο Χξίσλ ήηαλ γίγαληαο παζίγλσζηνο γηα ηελ νκνξθηά ηνπ θαη γηα ηελ ηθαλφηεηά ηνπ ζην θπλήγη. Ώπφ ηνλ Πνζεηδψλα είρε θιεξνλνκήζεη ηελ δπλαηφηεηα λα πεξπαηά πάλσ ζηελ επηθάλεηα ηεο ζάιαζζαο. Ο Χξίσλ ζπλδέεηαη κε αξθεηνχο κχζνπο.

- ΋ηαλ ήηαλ θηινμελνχκελνο ηνπ βαζηιηά ηεο Υίνπ Οηλνπίσλα, εξσηεχηεθε ηελ θφξε ηνπ βαζηιηά Μεξφπε, εθείλνο νξγηζκέλνο ηνπ έδσζε λα πηεη έλα πνηφ θαη ηνλ ηχθισζε. Ο Χξίσλ ζηελ απειπηζία ηνπ πεξπάηεζε πάλσ ζηε ζάιαζζα θαη θαηέθπγε ζηε Λήκλν, φπνπ ν Ήθαηζηνο ηνπ έδσζε νδεγφ ηνλ δαίκνλα Κεδαιίσλα. Ο Χξίσλ φπσο βάδηδε θξαηψληαο ηνλ Κεδαιίσλα αληίθξηζε ηνλ Ήιην θαη ζεξαπεχηεθε απφ ηηο αθηίλεο ηνπ.

- Ο Χξίσλ θπλεγψληαο ζπλάληεζε ηελ Πιεηφλε θαη ηηο επηά ζπγαηέξεο ηεο, ηηο Πιεηάδεο. Ώγάπεζε ηελ φκνξθε κεηέξα θαη ηηο θφξεο ηεο θαη άξρηζε λα ηηο θπλεγά. Σν θπλήγη θξάηεζε πέληε νιφθιεξα ρξφληα θαη ζην ηέινο νη Πιεηάδεο ζέινληαο λα απαιιαγνχλ απφ ηελ εξσηηθή θαηαδίσμε ηνπ γίγαληα, παξαθάιεζαλ ηνπ ζενχο λα ηηο ζψζνπλ. Ο Αίαο ηηο κεηακφξθσζε ζε αζηέξηα (ν Ώζηενζζιυξ ηςκ Πθεζάδςκ ή Πμφθζα). ΋κσο ν Ώξίσλ έγηλε αζηεξηζκφο θαη ζπλέρηζε λα ηηο αθνινπζεί. Γη’ απηφ θάζε βξάδπ νη Πιεηάδεο βνπηνχλ πξψηεο ζηε ζάιαζζα.

- Γηα ην ηέινο ηνπ ππάξρεη θαη ε εθδνρή φηη ν Ώπφιισλ ηνλ ζθφησζε γηαηί θνβήζεθε φηη ν φκνξθνο θπλεγφο ζα απνπιαλήζεη ηελ παξζέλα αδειθή ηνπ, ή φηη ν ζεφο παξαθάιεζε ηελ αδειθή ηνπ λα ζεκαδέςεη ηνλ Χξίσλα πνπ πεξπαηνχζε πάλσ ζηα θχκαηα θη απηή κε μέξνληαο πνηνο είλαη ηνλ ζθφησζε. Ο αζηεξηζκφο ηνπ Χξίσλνο

- Σέινο ππάξρεη θαη ε εθδνρή φηη ηνλ ζθφησζε ε Γαία γηαηί θνβήζεθε φηη ν δεηλφο απηφο θπλεγφο ζα εμνιφζξεπε φια ηα δψα πάλσ ζηε γε. ΋ιεο νη εθδνρέο φκσο, ζπκθσλνχλ φηη ν Χξίσλ, κεηά ην ζάλαηφ ηνπ κεηακνξθψζεθε ζηνλ γλσζηφ αζηεξηζκφ. Χξθαξη (Πξν) Φηινπάππνπ : Ο Αααίδ ΍νηανη (David Urquhart, 1805-77), ήηαλ ΢θψηνο ζπγγξαθέαο θαη δηπισκάηεο. Ήξζε ζηελ Βιιάδα ην 1827 θαη πξνπαγάλδηδε ππέξ ησλ δηθαίσλ ηνπ αγψλα ησλ Βιιήλσλ. Μεηά ηελ απειεπζέξσζε δηνξίζηεθε απφ ηε βξεηαληθή απνζηνιή σο επηθεθαιήο ηεο επηηξνπήο γηα ηε ράξαμε ησλ ζπλφξσλ ΒιιάδαοΟζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο. ΋ηαλ βξηζθφηαλ ζηελ Κσλζηαληηλνχπνιε αζρνιήζεθε κε ηνλ νζσκαληθφ πνιηηηζκφ θαη έγξαςε ζρεηηθφ βηβιίν.

488

Χξνινγά (Βπα) Ώκπειφθεπνη : Ο Χνμθμβάξ ή ΢ηέθακμξ ΢ηεθακυπμοθμξ απφ ηε Γάθπλζν, ήηαλ θηιηθφο θαη αγσληζηήο ηνπ ’21. Χξνκέδνληνο (Γεσ) Άλσ Κπςέιε : Ο Χνμιέδςκ είλαη βνπλφ ηνπ λεζηνχ Κσο. ΍ξνπ (Ώξρ) Γνχβα : * Ο ΍νμξ (5νο π.Υ. αη.) απφ ηε Μίιεην ήηαλ γξακκαηηθφο. Γλσζηά είλαη δπν έξγα ηνπ: Ονεμβναθία ηαζ εεκζηά θαη Λφζεζξ πνμηάζεςκ ημο Δνςδζακμφ. * Ο ΍νμξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο θνξπθαίνπο ζενχο ηνπ αηγππηηαθνχ παλζένπ, γηνο ηνπ ΋ζηξε θαη ηεο Ίζηδαο, εκθαληδφηαλ σο άλζξσπνο κε θεθάιη γεξαθηνχ. Οη Έιιελεο ηνλ ηαχηηδαλ κε ηνλ Ώπφιισλα. Χξσπνχ (Γεσ-Εζη) Λακπξηλή : Ο Χνςπυξ είλαη ρσξηφ ηεο Ώηηηθήο ζηα παξάιηα ηνπ Βπβντθνχ θφιπνπ. Καηά ηελ αξραηφηεηα ν Χξσπφο ήηαλ ζεκαληηθή βνησηηθή πφιε, εξείπηα ηεο νπνίαο ππάξρνπλ θνληά ζηε ΢θάια Χξσπνχ. ΍ηνπ (Μπζ) Γνχβα : Σξία κπζηθά πξφζσπα κε ην φλνκα ΍ημξ: * Ο ΍ημξ ήηαλ ρζφληνο δαίκνλαο, έλαο απφ ηνπο Γίγαληεο Ώισάδεο, γηνο ηνπ Ώισέσο (ή ηνπ Πνζεηδψλα) θαη ηεο Εθηκέδεηαο, δίδπκνο αδειθφο ηνπ Βθηάιηε. ΋ηαλ ε κεηέξα ηνπ θαη ε αδειθή ηνπ ε Παγθξαηίο ή Παγθξαηψ αηρκαισηίζηεθαλ απφ πεηξαηέο θαη βξέζεθαλ ζην λεζί ΢ηξνγγχιε, ν ΍ηνο θαη ν Βθηάιηεο επηηέζεθαλ ζην λεζί γηα λα ηηο απειεπζεξψζνπλ. Νίθεζαλ κελ, αιιά ζηηο ζπκπινθέο ζθνηψζεθε ε Παγθξαηίο. ΢θελή απφ ηε Γηγαληνκαρία

* Ο ΍ημξ ήηαλ έλαο απφ ηνπο Γίγαληεο γηνπο ηνπ Οπξαλνχ θαη ηεο Γαίαο. * Ο ΍ημξ μ Κοθθήκζμξ ήηαλ ήξσαο απφ ηελ Κπιιήλε ηεο Διείαο, αξρεγφο ησλ Βπεηψλ ηεο Διείαο ζηνλ Σξσηθφ Πφιεκν, φπνπ ζθνηψζεθε απφ ηνλ Πνιπδάκαληα.

489