stadsschouwburg journaal #7 - 2012-2013 december • januari • februari • maart www.ssba.nl

met het complete programma

december · januari februari · maart 1

Cover en foto’s p. 6, 13, 18 en 24: Barrie Hullegie Fotograaf Barrie Hullegie studeerde aan de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten. In zijn werk creëert hij een bijzondere sfeer en spanning door het precieze gebruik van licht en uitsnedes. Zijn beelden zijn een resultaat van technisch vernuft, verbeelding en een perfectionistische blik. Hullegie leeft en werkt afwisselend in Amsterdam en Parijs. U vindt zijn portfolio op www.barriehullegie.com Fotografie: Barrie Hullegie Styling: Lidewij Merckx @ House Of Orange/Visagist: Chiao-Li Hsu @ House Of Orange/Ass. Fotografie: Matthew Miziolek & Annick Meijer/ Ass. Styling: Lisa Dymph Megens Kleding: KARINA: Blouse MEAM by RICARDO PRETO/ GIJS: Rubber trenchcoat Z ZEGNA/MARK: Vest, T-shirt SILENT bij SPRMRKT, Jasje WHITE SEAL BY REPLAY/HALINA: Blouse AMERICAN VINTAGE 2

Stadsschouwburg Journaal # 7 december 2012 - maart 2013 Concept en vormgeving: Van Lennep Redactie: Karin Sommerer, An Cardoen Aan dit nummer werkten mee: Jelle Brandt Corstius, Barbara van Beukering, Melle Daamen, Anita van Dolen, Jan Goossens, Emio Greco / PC, Hein Janssen, Mirjam van der Linden, René van der Pluijm, Elze van der Steen, Tamar Uylenburg. En duizendmaal dank aan iedereen die niet genoemd wordt, maar die achter de schermen heeft meegewerkt aan dit mooie Journaal. Uitgave: november 2012, Stadsschouwburg Amsterdam Druk: Dijkman Offset Oplage: 18.000 Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt dankzij een bijdrage van drukkerij Dijkman Offset.

voorwoord

25 JAAR ROLLEBOLLEN

De Stadsschouwburg heeft het grote genoegen een huisgezelschap in huis te hebben. Toneelgroep Amsterdam is het grootste, belangrijkste en meest toonaangevende toneelgezelschap van het land. Dat zijn nogal wat superlatieven bij elkaar, maar met baanbrekende voorstellingen als Scènes uit een Huwelijk, Romeinse Tragedies, de Russen!, In Ongenade en - een persoonlijke favoriet - Rouw siert Elektra, maakt Toneelgroep Amsterdam die superlatieven waar.

Het gezelschap heeft (nog steeds) een superieur acteursensemble, met sterren als Hans Kesting, Halina Reijn, Gijs Scholten van Aschat, Karina Smulders en Chris Nietvelt. Toneelgroep Amsterdam viert dit seizoen zijn 25e verjaardag. De groep, onder leiding van Ivo van Hove, speelt bijna 1/3 van de voorstellingen in de schouwburg en draagt in belangrijke mate bij aan onze artistieke identiteit. Net zoals omgekeerd Toneelgroep Amsterdam zijn artistieke vlieghoogte nimmer had kunnen bereiken zonder de ruimte, vrijheid en artistieke context die ze in de Stadsschouwburg krijgt. In Nederland is er geen schouwburg die zo’n innige band met het huisgezelschap heeft als de Amsterdamse schouwburg. Al verschillen we soms in onze artistieke keuzes, we gaan gelijk op in onze artistieke ambitie. Dat maakt de combinatie het afgelopen decennium zo sterk. Wat houdt onze relatie onder meer in? Toneelgroep Amsterdam is het enige toneelgezelschap in Nederland dat ook inwoont in het huistheater. Toneelgroep Amsterdam heeft bij ons kantoren maar ook twee fantastische repetitielokalen. We stemmen onze programmering op elkaar af, hetgeen betekent dat we alle producties van Toneelgroep Amsterdam programmeren en dat we hen bijna altijd voorrang geven bij het plannen van de speelperiodes

Hun voorstellingen gaan bijna altijd bij ons in première en ze kunnen lange series bij ons spelen, een gezamenlijk experiment dat een enorm succes genoemd mag worden. We zijn partners in De Wijkjury. Dat is een groep Amsterdamse vrouwen met een diverse culturele achtergrond, die samen voorstellingen bezoeken, bediscussiëren en aan het einde van het seizoen hun favoriet verkiezen. We doen ook allerlei administratieve ondersteuning voor elkaar en coproduceren soms bij grote Europese projecten. Toneelgroep Amsterdam is in ons gebouw altijd zichtbaar, ook als er geen voorstellingen zijn. Met foto’s in café-restaurant Stanislavski, aan de buitenzijde van het gebouw, in onze media-uitingen. Financieel heeft Toneelgroep Amsterdam als huisgezelschap allerlei voordelen, bijvoorbeeld bij de Rabozaal, die we samen hebben gerealiseerd. De eerlijkheid gebied te zeggen dat de liefde in die 25 jaar niet altijd aanwezig was. Mijn voorganger (Cox Habbema) en Ivo van Hoves voorgangers (Gerard Jan Reijnders en Gerrit Korthals Altes) konden het slecht met elkaar vinden en gingen rollebollend over straat. De organisaties van Toneelgroep Amsterdam en Stadsschouwburg leefden op gespannen voet. Toneelgroep Amsterdam keerde de Stadsschouwburg zelfs tijdelijk de rug toe door naar de Westergasfabriek te verhuizen. Dat gekibbel tussen theater en gezelschap was smullen voor de pers, maar slecht voor het theater. Gelukkig ligt die periode achter ons. Is er dan nooit spanning tussen Toneelgroep Amsterdam en Stadsschouwburg, net zoals vroeger? Natuurlijk wel. Maar die zijn niet wezenlijk en daar doe ik nu eens het zwijgen toe. Het is de verjaardag van Toneelgroep Amsterdam en dan ga ik niet zemelen over kleine zaken. Nee, dan ga ik prijzen. Ik ben fier op Toneelgroep Amsterdam en ik ben fier op wat we in de schouwburg samen hebben opgebouwd. Ik hoop waarachtig dat we nog lang en gelukkig met elkaar samenzijn. Niet als doel op zich, maar in het belang van de theaterkunst. ― Melle Daamen directeur

3

inHouD Barrie Hullegie fotografeerde voor dit Journaal twee acteurs en twee actrices. op de cover en p. 24 staat Mark rietman, die o.a. speelt bij Het nationale toneel en Het toneel speelt. op p. 6 ziet u Halina reijn, op p. 13 Karina smulders en op p. 18 Gijs scholten van aschat, alledrie vast verbonden aan toneelgroep amsterdam.

Het nieuwe rusland

een column van Jelle Brandt Corstius.

9

Feest in de sCHouwBurG in de kerstvakantie zit u hier goed.

211

PraCHtaMsterdaMMers

een column van Barbara van Beukering hoofdredacteur van Het Parool.

4

FotorePortaGe

22 een blik achter de schermen bij emio Greco |PC

10 veelBesProKen Nieuws uit theaterland.

24 Het nationale toneel en Het derde BedriJF een interview met Theu Boermans

eenriCHtinGsverKeer naar aFriKa de Afrikaweek en het debat.

de verBeeldinG als vluCHtHeuvel.

12 16 een interview met ivo van Hove.

eXtreMe CHilds

de grande dame van de Amerikaanse dans in de schouwburg

27 eduCatie

de stadsschouwburg voor kinderen

& Het programma

in dit Journaal vindt u ook een bewaarboekje met alle voorstellingen van december t/m maart, een jaaroverzicht en zaalplattegronden. 5

6

column

In het kader van het Ruslandjaar staan er dit seizoen vijf ‘Russen’ op onze podia. Jelle Brandt Corstius schreef voor ons een column over Rusland. Corstius is voormalig Ruslandcorrespondent, maker van de series Van Moskou tot Moermansk en Van Moskou tot Magadan, schrijver en Zomergastenpresentator. Vanuit het Gorki-park in Moskou kijkt hij uit over heel Rusland.

Het nieuwe Rusland door Jelle Brandt Corstius

7

“Mijn ex was geen steek veranderd, maar het park was onherkenbaar.” Halina Reijn speelt in o.a. De Russen en Kinderen van de zon.

 Jelle Brandt Corstius

De eerste keer dat ik in Gorki-park kwam was het herfst, en liep ik er rond met mijn tante. De herfst duurt in Rusland ongeveer een week of twee; alle bladeren vallen tegelijk van de bomen, en worden in zakken gestopt. Eind oktober vallen de eerste sneeuwvlokken, die blijven liggen tot het eind van april. De herfst is eigenlijk het slechtste moment om Rusland te bezoeken. Alles ziet er guur en smerig uit. Dat gold helemaal voor het uitgestorven Gorki-park, vernoemd naar schrijver en toneelschrijver Maxim Gorki. Wij waren wanhopig op zoek naar een plekje waar wij konden schuilen voor de regen, en na lang zoeken kwamen wij terecht in een klein cafe met de veelzeggende naam ‘Pief Paf’: het merendeel van de clientèle bestond uit maffiose mannetjes die in schimmig verlichte hoeken duistere zaakjes uitvoerden aan tafels met wodka en worst. Vol trots vertelde de ober dat ze een cappuccino voor ons konden maken. ‘Dat is koffie met geklopte melk’, lichtte hij toe. Wij kregen elk een groezelig kopje koffie met een laagje bedorven melk. Ook toen ik in Rusland ging wonen was het park uitgestorven en nogal deprimerend, zelfs op een mooie zomerdag. Alleen aan de kant van de Moskou-rivier waren nog wel eens wat mensen te vinden. Daar zat een pretpark met attracties die nog stamden uit de jaren zeventig. Als ik vrienden op bezoek had nam ik ze altijd mee naar de Buran: de Sovjet-variant van de space shuttle. Door de val van de Sovjet-Unie is hij nooit de ruimte ingeschoten en dient tegenwoordig ondankbare rol van kermisattractie. Deze zomer was ik voor het eerst weer in Moskou, sinds ik twee jaar geleden terug verhuisde naar Nederland. Met een ex-vriendin ging ik, zoals wij zo vaak hadden gedaan, wandelen in Gorki park. Mijn ex was geen steek veranderd, maar het park was onherkenbaar. Pief Paf was nergens te vinden, en het attractiepark was afgebroken. Het was er schoon, en er waren bomen geplant, en bloemenperkjes. Verspreid over het park stonden houten prieeltjes waar muziek werd gespeeld. Nog wonderlijker: het 8

barstte er van de Moskovieten, en niet de gebruikelijke hangjeugd, maar hele gezinnen. En waar mijn mond echt van openviel: geen enkele man had een flesje bier in zijn hand. Dat werd ook nergens verkocht. Wel was er een automaat voor de dieren van Gorki-park, met aparte zakjes voor duiven, vissen en eekhoorns. Als pièce de résistance was midden in het park een gigantische fontein aangelegd. De fontein spoot in de lucht op het ritme van bekende klassieke muziekriedels. Discolampen belichtten het tafereel, eveneens op het ritme van de muziek. In de weerkaatsing van de discolampen keek ik naar het gelukkige gezicht van mijn ex, en de anderen Moskovieten, die gelaten de watermist van de fontein over zich heen lieten komen. En voor het eerst in mijn leven dacht ik: er is een nieuwe tijd aangebroken in Rusland. 

De Russen

Toneelgroep Amsterdam

za 5, wo 9, do 10 & za 12 jan, 18.00 uur / zo 6 & 13 jan, 16.00 uur Drie zusters

Het Nationale Toneel

di 8 t/m za 12 jan, 20.30 uur l’Histoire du soldat

Club Guy & Roni di 15 jan, 20.30 uur

Kinderen van de zon Toneelgroep Amsterdam di 12 t/m za 16 & di 19 t/m za 23 mrt, 20.00 uur Misdaad en straf Noord Nederlands Toneel vr 22 t/m ma 25 mrt, 20.30 uur Meer Russen: Op dit moment doen we ons uiterste best om een favoriete regisseur naar de schouwburg te halen in april: het Letse wonderkind Alvis Hermanis. Ook hij heeft een Rus op het repertoire, Tsjechovs Platonov. Meer informatie volgt!

FEEST IN DE SCHOUWBURG! Rain Man

De Utrechtse Spelen Ontroerend en vermakelijk, met o.a. Paul R. Kooij, Benja Bruijning en Anna Drijver. vr 21 t/m zo 23 dec, 20.30 uur

Alice in Wonderland (6-106 jaar)

Orkater & Holland Symfonia Wervelende muziektheater voor de hele familie, met Tjitske Reidinga als Alice. do 27 t/m za 29 dec, 19.00 uur & zo 30 dec, 15.00 uur

ORFEO

De Veenfabriek / Jeroen Willems / Amaro Muziektheater en kerstdiner, met live muziek en zang. vr 28 & za 29 dec, 19.30 uur

24 december:

De Nachtmis De Nachtmis biedt hoop (en entertainment) voor hen die opzien tegen de kerstsleur. Die op kerstavond wel eens wat anders willen. En die niet vroom genoeg zijn voor een échte kerk. Voor al deze verloren zielen gaan de deuren van de Stadsschouwburg in de kerstnacht open. We zijn alweer toe aan een vierde editie. De vorige Nacht­ missen, met gasten als Freek de Jonge, Noraly Beyer en Perquisite. waren een groot succes. Wees ook dit jaar op 24 december welkom in onze theaterkathedraal tijdens de alternatieve nachtmis. Met alles erop en eraan: preek, collecte en koor. Met bekende gasten. En een verrassende, theatrale twist. Wees snel met reserveren, want De Nachtmis is altijd uitverkocht. ma 24 dec, 22.00 uur

Gijsbrecht van Amstel

Het Toneel Speelt & Stadsschouwburg Amsterdam “Mooie moderne versie” (Elsevier) van Vondels meesterwerk. di 1 jan, 16.00 uur, wo 2 & do 3 jan, 20.30 uur

Hét

alternatief voor een traditionele kerstavond

In de Stadsschouwburg zit u goed tijdens de feestdagen

9

veelBesproKen

Hell, foto: laurent Ziegler

Winnaar “meest indrukwekkende Dansproductie” in de schouwburg In oktober werden de VSCD Dansprijzen uitgereikt, de Zwanen, de belangrijkste dansprijzen van Nederland. De Zwaan voor Meest Indrukwekkende Dansproductie ging naar Rocco van Emio Greco / PC. Het Amsterdamse stadsgezelschap voor dans is vaste gast in de Stadsschouwburg. Dit seizoen presenteren we de herneming van twee favoriete voorstellingen: HELL en you PARA / DISO. > HELL: ma 18 feb, 20.00 uur > you PARA / DISO: di 19 feb, 20.00 uur

Paul r. Kooij en anna drijver in rain Man, foto sanne Peper

De Rain man app De Utrechtse Spelen toert op dit moment met de voorstelling Rain Man, gebaseerd de Oscarwinnende film uit 1988. Met o.a. Paul R. Kooij, Benja Bruijning en Anna Drijver. “Ontroerend en geestig.”(de Volkskrant) Er is ook een speciale Rain Man app voor smartphone en tablet. Wie de app installeert en deze voor een poster, flyer of advertentie houdt, ziet de wereld van Rain Man tot leven komen. U kunt bijvoorbeeld scènes bekijken of uw vrienden met de cast op de foto zetten. > Rain Man: vr 21 t/m zo 23 dec, 20.30 uur

10

Frie leysen, foto: Kris dewitte

tom lanoye, foto: Phile deprez

amsterdam - Wenen

in de prijzen: tom Lanoye

De Belgische Frie Leysen is een grande dame van het theater. Weinigen kennen het internationale theater zoals zij. Vanaf 2014 wordt ze de nieuwe theaterdirecteur van Wiener Festwochen, één van de meest toonaangevende festivals ter wereld. We vermelden dit nieuwsnatuurlijk niet zomaar: de Stadsschouwburg werkt nauw samen met Leysen. Leysen is curator van het project ‘Ervaar daar hier theater’, dat een paar van ’s werelds meest interessante voorstellingen naar de Nederlandse schouwburgen haalt. Werk van Ea Sola, Brett Bailey en (eerder dit jaar) Fernando Rubio: zelden hier te zien en niet te missen. En als artistiek directeur van het festival Foreign Affairs (Berliner Festspiele) programmeerde Leysen de wonderboy van het Duitse theater, Fabian Hinrichs Hij kwam in november al naar Amsterdam.

> za 2 feb, Fernando Rubio: You can leave what you want, 19.30 + 22.00 uur > ma 15 apr, Ea Sola: Sécheresse et pluie, 20.30 uur

in de prijzen: toneelgroep amsterdam Toneelgroep Amsterdam en NTGent kregen voor hun productie Kinderen van de zon (2010) de Grand Prix Mira Trailovic van het Bitef-festival in Belgrado – een prestigieuze internationale theaterprijs. Nog meer goed nieuws: de voorstelling, met o.a. Jacob Derwig, Halina Reijn en Gijs Scholten van Aschat is dit seizoen weer te zien in de Stadsschouwburg. “Steengoed. Fel en indrukwekkend maatschappijportret.” (Het Parool) > Kinderen van de Zon: di 12 t/m za 16 mrt & di 19 t/m za 23 mrt, 20.00 uur

De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal- en Letterkunde kende zijn vijfjaarlijkse prijs voor podiumteksten 2012 toe aan Tom Lanoye voor Atropa. Lanoye schreef die tekst voor Het Toneelhuis. De voorstelling, in een regie van Guy Cassiers, was ook in de Stadsschouwburg te zien. Lanoye is niet alleen een bekroond roman- en toneelschrijver, maar ook een waar podiumbeest. Dat demonstreert hij nog eens met verve in zijn theaterprogramma Sprakeloos op de planken, dit voorjaar te zien in Amsterdam. > Sprakeloos op de planken: vr 8 mrt, 20.30 uur

foto: Opzij

De machtigste vrouw in de Stadsschouwburg Op woensdag 10 oktober jl. organiseerde maandblad Opzij de Top-100 Machtige Vrouwen in de Stadsschouwburg. Een avond vol inspiratie voor en door succesvolle vrouwen, met de verkiezing van de machtigste vrouw van 2012. Renée Jones-Bos, secretaris-generaal van het ministerie van Buitenlandse Zaken, werd uitgeroepen tot de invloedrijkste vrouw van Nederland. Volgens de jury is zij “bepalend voor het aanzien van Nederland in het buitenland.” The Dancing White Man, foto: Dick Duyves

Julidansnieuws

Kunst in de schouwburg

Julidans is het festival voor internationale hedendaagse dans, dat iedere zomer in de Stadsschouwburg en andere theaters plaatsvindt. Er is goed nieuws van het Julidansfront: het festival krijgt weer een meerjarige subsidie van het Fonds Podiumkunsten.

In september werden in de Stadsschouwburg twee nieuwe kunstwerken officieel onthuld. De Nederlandse kunstenaar Leonard van Munster maakte speciaal voor de schouwburg The Dancing White Man. Een zelfportret van de kunstenaar werd het, een op reggae dansend ‘android’.

“Het festival presenteert met zijn (inter)nationale programmering een state of the art op het gebied van de hedendaagse dans. De commissie is van mening dat het gaat om internationale gezelschappen die toonaangevend zijn op het terrein van de theatrale dans. Ze is ook zeer te spreken over de wijze waarop het festival zorgvuldig aandacht besteedt aan een jonge generatie dansmakers en deze aan het publiek presenteert.” Er wordt hard en gretig gewerkt aan editie 2013, we houden u op de hoogte! www.julidans.nl

Van de Duitse kunstenaar Sven Johne kochten we een bijzonder videowerk: The Greatest Show on Earth. “Het gaat beide om ‘theatrale werken’ die goed in theater passen - althans dat vind ik.”, aldus directeur Melle Daamen. Beide kunstwerken zijn permanent tentoongesteld in café-restaurant Stanislavski in de Stadsschouwburg. Vrije toegang.

foto: Digidaan

Algemene Bezoekersvoorwaarden gewijzigd In de Stadsschouwburg gelden de Algemene Bezoekersvoorwaarden van de Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties (VSCD). Recent zijn deze voorwaarden gewijzigd. U kunt de nieuwe voorwaarden vinden op de website van de VSCD (www.vscd.nl/publicaties) of op www.ssba.nl (kies ‘Stadsschouwburg’ in het hoofdmenu). U kunt de nieuwe voorwaarden ook aanvragen via info@ssba.nl.

11

interview

Al jarenlang wordt Ivo van Hove, directeur van Toneelgroep Amsterdam, ge誰nspireerd door het werk van de Zweedse film-, toneelregisseur en schrijver Ingmar Bergman. Ivo van Hove en Ingmar Bergman: een combinatie die niet stuk kan.

De verbeelding als vluchtheuvel Ivo van Hove regisseert Ingmar Bergman door Hein Janssen

12

“Aan het eind volgt altijd de loutering”  Ivo van Hove

13

Karina Smulders speelt in o.a. Na de repetitie / Persona.

Al jarenlang wordt Ivo van Hove, directeur van Toneelgroep Amsterdam, geïnspireerd door het werk van de Zweedse regisseur en schrijver Ingmar Bergman. Ivo van Hove en Ingmar Bergman - het is een combinatie die niet stuk kan. Na twee eerdere voorstellingen – Scènes uit een huwelijk (2005) en Kreten en gefluister (2009) – regisseert Van Hove nu twee kortere stukken: Na de repetitie (Efter repetitionen, 1984) en Persona (1966).

Als altijd in het werk van Bergman gaat het ook hier over individuele zielenroerselen in een kunstmatige wereld. Van Hove: “Na de repetitie gaat over een toneelregisseur die in zijn persoonlijke leven zoveel ontgoochelingen heeft meegemaakt dat hij helemaal in de verbeelding van het theater is gaan leven. Hij is gaan geloven in de illusie van het repetitielokaal. Daartegenover spelen we Persona, over een actrice die juist vastloopt in haar vak. Vanwege een moeilijke relatie met haar kind stopt ze met acteren – ze kan het toneelspelen niet meer met het moederschap combineren, het kunstmatige van het toneel voldoet niet meer in haar realiteit. In het eerste geval gaat het dus over iemand die helemaal voor en in de kunst leeft, in het tweede juist over iemand die het belang ervan ter discussie stelt. Dat is juist in deze tijd, waarin we voortdurend over het belang van kunst in de samenleving discussiëren, en dat belang ook steeds vaker moeten verdedigen, voor mij als persoon en als theatermaker zeer interessant.” Wat betreft het belang van de verbeelding: dat is wat Van Hove zo mist in de huidige discussies over de rol van kunst in de samenleving. “Het gaat alleen nog maar over economie, alles is economy driven. Bijna nooit hoor je eens een warm pleidooi over wat kunst en cultuur in ons bestaan kunnen betekenen. Ik vind dat een kwalijke ontwikkeling.” Zowel Na de repetitie als Persona zijn geschreven als filmscript, maar laten zich, vanwege de eenheid van tijd en plaats, bijna als een toneeltekst lezen. Na de repetitie is een vrij toegankelijk stuk. Een theaterregisseur repeteert met zijn acteurs aan Droomspel van August Strindberg. Na de repetitie rust hij uit en krijgt bezoek van een jonge actrice. Zij dwingt hem in een indringend gesprek keuzes te maken in zijn werk en leven. Complicerende factor is het feit dat de regisseur vroeger een verhouding heeft gehad met haar moeder. Tussen de oudere man en het jonge meisje ontwikkelt zich een zoektocht naar de verbeelding. Persona was in zijn tijd een controversiële en experimentele film. Over een gevierd actrice die weigert nog langer te praten en zich terugtrekt in een bastion van stilzwijgen. Voor haar is het acteren zinloos geworden. Ook hier vormt de relatie met een jongere 14

vrouw, in dit geval een verpleegster, de verbindende lijn waarlangs het verhaal zich ontwikkelt. Van Hove: “Eerst en vooral vind ik Bergman een goed schrijver. Hij schrijft superdialogen, die zowel heel poëtisch zijn als alledaags. Die dialogen zijn ook zeer geschikt materiaal voor acteurs, het is een prachtige lyrische taal. Bergman wordt wel eens als hard en cynisch beschouwd in zijn visie op het getob van mensen met hun relaties. Hij schuwt die harde kant inderdaad niet, maar daaronder is hij ook heel kwetsbaar. Bij hem overwint altijd het humanisme, en aan het eind volgt altijd de loutering.” Van Hove onderstreept de herkenbaarheid van de onderkoelde emoties in het werk van Bergman – uiteindelijk zijn zijn thema’s voor nagenoeg iedereen navoelbaar. “In Kreten het Gefluister zijn we getuige van een stervensproces. We zien hoe vreselijk het is als iemand die ons na staat doodgaat. Ooit zullen we allemaal aan zo’n sterfbed zitten. Of we hebben er al aan gezeten. In Scènes uit een huwelijk zoekt het tobbende koppel uiteindelijk troost bij elkaar. Overal in de wereld waar we die voorstelling spelen wordt dat als iets universeels ervaren.”

“Bij Bergman gaat het veel over relaties tussen mannen en vrouwen. Relaties bestaan niet alleen maar uit gezellig iedere ochtend samen een boterhammetje eten. Maar daarin gaat het ook over de ruzies, de crises, het gedoe.” Wat Van Hove vooral ook aantrekt in de stukken van Bergman, is de hang naar verbeelding, als vluchtheuvel voor de dagdagelijkse problemen waarmee iedereen te maken heeft. “In deze voorstelling zien we eigenlijk heel concrete mensen in heel concrete situaties, maar het zijn wel mensen die vluchten in een wereld van verbeelding. Maar daarnaast gaat het in deze twee specifieke stukken niet over mensen van alledag, maar over de theaterwereld, en de conflicten die soms ontstaan tussen dat vak en het persoonlijke leven. Dat maakt het ook herkenbaar voor degenen die in de wereld van het theater zijn geïnteresseerd. Het geeft een kijkje achter de schermen van ons bedrijf. Dat vindt het publiek leuk, vermoed ik.” Lang geleden heeft Van Hove de film Persona gezien, en hij begreep er toen niets van, nu vindt hij het een heel heldere tekst. De regisseur in Na de repetitie is voor hem intussen heel herkenbaar: een man die leeft voor het theater, een workaholic bijna. Op de constatering dat Van Hove zelf naast het theater toch zeker wel andere interesses heeft, antwoordt hij: “O ja? Noem ze dan eens op?” 

Toneelgroep Amsterdam

Persona / Na de repetitie do 13 t/m za 15, wo 19, do 20 & za 22 dec / do 7 t/m za 9 feb / wo 15 t/m za 18 mei, 19.30 uur vr 18 dec, 18.30 uur zo 16 dec & 10 feb, 16.00 uur

sCHouwBurg ZoeKt vrienDin (m/v)

1. vrienden De vrienden van Stadsschouwburg Amsterdam zijn mensen die kunst & cultuur een warm hart toedragen. En, ook niet onbelangrijk, de schouwburg financieel ondersteunen. Sommigen met een paar tientjes per jaar, anderen met grotere giften. 2. steunen De gemeente Amsterdam subsidieert de Stadsschouwburg, maar niet voldoende om al onze ambities te verwezenlijken. Bovendien vraagt de overheid kunstinstellingen om meer eigen inkomsten te werven om zo minder afhankelijk te worden van overheidssubsidie. Om deze redenen zijn we een paar jaar geleden gestart met ons vriendenprogramma. Met succes. 3. resultaten Mede dankzij de vrienden van de Stadsschouwburg is de Rabozaal verder af gemaakt, zijn er rolstoelplaatsen in de zaal, hebben honderden basisschoolleerlingen workshops gekregen, hebben we een eigen educatieruimte gerealiseerd en coproduceerden we voor het eerst internationale voorstellingen. 4. Doelen De komende tijd willen we met onze vrienden onze succesvolle jeugdeducatie (workshops voor kinderen van Amsterdamse basisscholen), onze internationale voorstellingen (uit andere Europese hoofdsteden) en de zeer goed bezochte Expanding Theatre- evenementen versterken. 5. Cadeau! Alle vrienden krijgen voorrang bij de kaartverkoop. Zijn als eerste op de hoogte van alle nieuwtjes. Betalen geen toeslag bij het ruilen of inwisselen van kaarten. Krijgen het Stadsschouwburg Journaal thuisgestuurd, ontvangen de emailnieuwsbrief voor vrienden, krijgen een brief van Melle Daamen over de behaalde resultaten in het afgelopen jaar en een uitnodiging voor een kijkje achter de schermen.

7. uitnodiging Als u vriend wordt, dan nodigen we u van harte uit in de Stadsschouwburg. Komt u ook? Bijvoorbeeld om te ontbijten met de directie, een repetitie te bezoeken of een keer achter de schermen te kijken. 8. Bellen Omdat de schouwburg zoveel mogelijk nieuwe vrienden wil verwelkomen (we hebben ze hard nodig), hebben we het zo makkelijk mogelijk gemaakt om vriend te worden. U kunt bijvoorbeeld gewoon even bellen met Nynke de Haan, 020 523 78 66 (niet alleen om u aan te melden, maar ook voor vragen natuurlijk). 9. mailen Of gewoon een mailtje met adresgegevens sturen naar nynke.de.haan@ssba.nl 10. faxen Dat doen we niet meer. Iedereen die liever niet wil bellen of mailen, is van harte welkom om langs te komen op het Leidseplein nummer 26. Vraagt u naar Nynke. 11. machtigen Ga naar onze website, ssba.nl. Kies ‘steun ons / doneren’ en vul het machtigingsformulier in. U kunt kiezen voor een maandelijks bedrag van €5, €10 of €20, maar u mag natuurlijk ook een eenmalige gift doen. 12. overmaken U kunt ook een bedrag overmaken op rekening 1040.45.450 op naam van Stichting Stadsschouwburg Amsterdam onder vermelding van ‘donatie’.  Stadsschouwburg Amsterdam is een ANBI.

6. en er is meer. Vrienden die €5 per maand geven krijgen ook 5 kortingsbonnen t.w.v. € 4; € 10 is 10 kortingsbonnen en een uitnodiging voor een repetitiebezoek; € 20 is 10 kortingsbonnen, een uitnodiging voor een repetitiebezoek en een ontbijt met de directie van de Stadsschouwburg. 15 15

Portret

Choreografe Lucinda Childs (72) maakte in 1979 het minimalistische Dance, in dialoog met muziek van Philip Glass en filmbeelden van Sol LeWitt. Dit sleutelwerk in haar oeuvre maakt nu opnieuw furore. Waar de een zich een rotje telt, komt de ander in meditatieve sferen.

“ Extreme Childs � door Mirjam van der Linden

Dance, foto Sally Cohn

16

The New York Times vergeleek haar met een zwart cocktail­ jurkje: ook dat raakt nooit uit de mode. De Amerikaanse choreograaf Lucinda Childs, 72 inmiddels, mag zich tijdloos voelen, en dat is nogal een compliment. Ze toert internationaal rond met Dance, het stuk dat ze in 1979 maakte in samenwerking met componist Philip Glass en beeldend kunstenaar Sol LeWitt. ‘Dit is de essentie van dans’, wordt er gejubeld. Wat maakt Dance zo lang houdbaar? Waarom dansen dansers dit stuk nog zo vol overtuiging en raken toeschouwers nog steeds beroerd? Childs is een van oprichters van het legendarische Amerikaanse Judson Dance Theater, een experimenteel kunstenaarsplatform in de jaren zestig in New York. De choreografen in de groep wilden dans, in navolging van Merce Cunningham, niet meer inzetten als vehikel van verhalen en emoties, maar om zichzelf. Bovendien wilden ze het vocabulaire vernieuwen; vooral alledaagse bewegingen werden een bron van inspiratie. Ook Childs, die wel altijd trouw haar balletlessen bleef volgen, liep en huppelde er lustig op los. In deze periode gebruikte ze teksten, objecten (haarkrullers, sponsen) en de architectuur op straat om tot composities te komen. Maar als ze in 1973 haar eigen gezelschap begint, richt ze haar aandacht volledig op de beweging. Eerst jarenlang in stilte, maar nadat ze in 1976 met Glass heeft meegedaan aan de opera Einstein on the Beach van Robert Wilson, komt ook de muziek in beeld.

Dance is gezet op de gelijknamige, minimalistische compositie van Philip Glass en wordt alom gezien als een ‘extreme Childs’. Hier zie en ervaar je in optima forma hoe haar choreografische brein werkt. In drie delen (deel vier en vijf worden niet hernomen) gaan de dansers in hun wijde witte broeken en strakke witte shirts de confrontatie aan met de muziek. Waar de klanken van Glass zich eindeloos herhalen met minimale verschuivingen, doen de bewegingen dat ook. De choreografie is in essentie een wiskundige mantra van huppels, draaien en lage zijwaartse sprongen, met subtiele variaties en tempo- en accentverschuivingen. De dominante figuur is achtereenvolgens de horizontale lijn (deel één voor vier koppels), de cirkel (deel twee voor één danser) en de diagonaal (deel drie voor wederom vier koppels). Als derde partij zijn er de filmopnames die Sol LeWitt maakte van Dance. De live dansers hebben dus dubbelgangers, die – afhankelijk van de camerapositie en de montage – achter, tussen of boven hen dansen. De beelden tonen de oorspronkelijke cast uit 1979. Ook de 39-jarige Childs, die toen de solo deed, is zo weer te bewonderen. Heden en verleden ontmoeten elkaar, een mooie extra dimensie. De originele cast, op gympjes, oogt een stuk nonchalanter dan de meer strakke, balletachtige uitvoering nu, een zichtbaar bewijs van hoe levende kunst gevoelig voor de tijdgeest kan zijn.

voorstelling ‘sereen’, ‘rustgevend’, ‘meditatief’ werken. Childs reageert op haar eigen manier op de muziek. Haar choreografische structuur loopt dus ook niet altijd parallel met die van de muziek. Dat maakt het dansen van Dance razend moeilijk. Voor het publiek ziet het er allemaal best relaxed uit, maar de dansers zelf zullen niet snel in trance geraken. ‘Als ik aan Childs denk, voel ik meteen spierpijn in mijn voeten, kuiten en schenen.’ Vérine Bouwman moet er zelf ook om lachen. Zij danst bij Introdans, dat verschillende choreografieën van Childs op het repertoire heeft, onder meer het eerste deel van Dance.

“Een Britse journalist noemde Dance ‘een sprankelend spel van patronen, als licht op water”

Dance Inclusief randprogramma i.s.m. Nicole Beutler. Stadsschouwburg, wo 16 & do 17 jan, 20.00 uur

Introdans

Moderne Meisjes Met o.a. Chairman Dances en een nieuw werk van Childs. Stadsschouwburg, do 21 mrt, 20.30 uur Einstein on the Beach Het Muziektheater, za 5 t/m za 12 jan www.het-muziektheater.nl

‘De actie zit vooral in je benen, niet in je lijf als geheel. Al die hopjes en draaitjes, en telkens weer snel het toneel oversteken: dat voel je. Maar wat vooral hels is, is het tellen. De muziekscore bestaat altijd uit maten van vier of zes tellen. Maar de dansscore wijkt daar regelmatig van af. Childs maakt sequenties die soms zeven keer een maat van vier of zes tellen duren, soms negen keer et cetera. Bij ons stonden collegadansers in de coulissen om je te helpen op de juiste tel weer op te gaan.’ De uitdaging voor een danser ligt volgens Bouwman in het mathematische. ‘Wanneer doe je welke pas en hoe vaak, daar draait het om. In veel ander werk kan en moet een danser zich juist onderscheiden. Hier geldt dat niet. Wat telt, is het grote geheel. De verzameling patronen en lijnen, die mag niet verstoord worden. Het is een kick om de choreografie als een geoliede machine te laten draaien.’ Iemand die het werk van Childs ook binnenstebuiten heeft gekeerd, is choreograaf Nicole Beutler. In 2010 maakte zij 2: Dialogue with Lucinda, gebaseerd op twee muziekloze stukken van Childs. ‘Wie een Childs danst, mag geen moment ophouden met tellen. Het is een spel met jezelf of je het haalt. Je moet extreem in het moment zijn, in het hier en nu, en dat vind ik geweldig. Het gaat er niet om hoe mooi je een beweging uitvoert, maar om hoe geconcentreerd je in het werk als geheel staat. Er moet een totale overgave aan de structuur zijn.’ Bij Childs staan constructie, vorm en helderheid op de voorgrond. Wat je ziet, is wat het is, geen verborgen agenda’s. Een Britse journalist noemde Dance ‘een sprankelend spel van patronen, als licht op water.’ Omdat de gebruikte middelen – de bewegingen, de combinaties – zo minimalistisch zijn, zo ‘kaal’ en ‘eenvoudig’, ontstaat er een zekere openheid. Het werk nodigt je als het ware uit om heel intensief te kijken (en te luisteren), om mee te gaan in de kleinste veranderingen. Volgens Beutler ligt hierin de aantrekkingskracht van Dance voor een publiek van nu. ‘Omdat we in een wereld leven waarin zo veel gaande is, is die concentratie heel welkom. Ze is bijna Zen.’ 

De wereldpremière van Dance (toen nog zonder de filmbeelden, die kwamen een maand later bij de première in Amerika) was nota bene in Nederland, in Eindhoven. Childs kenden we al, van Einstein on the Beach en van een dansprogramma dat ze in 1977 opvoerde. Dance werd lovend ontvangen (‘minimaal meesterlijk’, schreef de Volkskrant) en hoewel de minimalistische stijl ook is beklaagd – ‘dat kunnen kinderen ook’ – is het hypnotiserende effect ervan alom erkend als een unieke kwaliteit. Als je je overgeeft, kan deze

17

18

column

In februari staan vier voorstellingen over Afrika op het podium van de schouwburg. Een week lang theater, debat, muziek en expanding theatre onder de noemer: Wiens koloniale kater? Eén van de voorstellingen op het programma is David van Reybroucks bejubelde Missie door de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) uit Brussel. Jan Goossens, artistiek directeur van diezelfde KVS, pleit voor meer theater uit Afrika en minder over Afrika. De start van een (broodnodig) debat?

Eenrichtings­~ verkeer naar Afrika door Jan Goossens

Vier ‘Afrika-producties’ van de drie grote Vlaamse theaterhuizen doen in februari 2013 de Amsterdamse Stadsschouwburg aan. In Missie van de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) kruipt acteur Bruno Vanden Broecke in de huid van een Vlaamse missionaris die via de pen van David Van Reybrouck getuigenis aflegt na 40 jaar Congodienst. In Duister hart van Het Toneelhuis gaan Guy Cassiers en Josse De Pauw aan de slag met de klassieker van Joseph Conrad over de moeizame tocht stroomopwaarts langs de Congorivier en de brute con­ frontatie met het ondoordringbare Centraal-Afrika. In Die siel van die mier (muziektheater LOD) is Josse de Pauw een oude geleerde die in zijn laatste, langzaam ontsporende lezing terugkeert in de tijd: naar Congo, naar zijn geliefde. In Africa van NTGent speelt Oscar Van Rompay een nieuwe tekst van Peter Verhelst waarin beide artiesten hun persoonlijke ervaringen in Kenia en Zuid-Afrika verwerken. Kortom, Afrika lijkt hoog op de agenda te staan van Vlaamse theatermakers. Meer dan 50 jaar na de onafhankelijkheid van Congo, de voormalige Belgische kolonie, kan het erop wijzen dat er een werkelijker en gesofi­s ticeerder relatie met het Afrikaanse continent en de Afrikanen is ontstaan. Of toch niet? Het valt enigszins te betwijfelen. Om te beginnen zullen de huizen in kwestie er wel voor uitkijken hun producties al te zeer als ‘Afrikaprojecten’ in de markt te zetten. Het is waar dat die vlag soms maar een deeltje van de lading dekt. Zo is Missie misschien vooral een voorstelling over geloof en engagement, die zich daarnaast

Afrikaweek Wiens koloniale kater? Rondom deze vier voorstellingen organiseren we een uitgebreid programma onder de noemer Wiens koloniale kater? Met o.a theatermakers en muzikanten uit Congo. Want we willen hen aan het woord laten, net zoals Goossens bepleit. We willen ruimte bieden voor gesprek en debat - deze keer geen eenrichtingsverkeer. We werken op dit moment hard aan het programma en benaderen verschillende gasten, waaronder de Congolese regisseur en acteur Toto Kisaku (we zouden ook graag zijn voorstelling Rencontre au pluriel willen tonen). We plannen een Expanding Theatre-evenement, waarmee we buiten de kaders van het theater willen stappen, met o.a. een discussiemiddag en veel muziek. We doen dit met de hulp van mensen als Guido Kleene, artistiek leider van Compagnie Dakar, die in Kinshasa met lokale acteurs de voorstelling basal’ya bazoba maakte, over kindheksen in Congo. Zodra het programma bekend is, hoort u van ons! U kunt ons ook in de gaten houden op www.ssba.nl.

19

“Praten over Afrika is niet langer voldoende.”  jan goossens

Gijs Scholten van Aschat speelt o.a. in In ongenade.

ten dele in Congo afspeelt. Maar de terughoudendheid heeft zeker niet enkel te maken met soms gegronde inhoudelijke redenen. Je als artiest in Vlaanderen werkelijk tot Afrika bekennen, blijft tot op vandaag een lastige kwestie. Al was het maar omdat je meteen moet opboksen tegen een hele reeks vooroordelen die de artistieke geloofwaardigheid van je werk onderuit dreigen te halen: dat je de zoveelste neokoloniaal in een lange rij bent, dat je insteek wel sociaal-cultureel en niet artistiek zal zijn, enzovoort. Je hebt er als theaterhuis- en artiest dus vaak alle belang bij om de noemer ‘Afrika’ zo min mogelijk in de verf te zetten, ook al is het je wel degelijk om je verhouding met het continent te doen. Allerlei impliciete veronderstellingen dreigen immers meteen je geloofwaardigheid in het gedrang te brengen. Het blijft een lastige opdracht om helder te maken dat een andere, gelijkwaardige en artistieke overtuigende relatie en dialoog met Afrika mogelijk is. Nog belangrijker is echter de vraag of de bovengenoemde voorstellingen ons werkelijk een stap dichter brengen bij die andere relatie met Afrika. Ook daar is enige terughoudendheid aangewezen.

Om tot een echt gesprek te komen moet je altijd met zijn tweeën zijn en daar wringt het schoentje. Hoe goed en legitiem Missie, Duister hart, Die siel van die mier en Africa ook zijn, in het beste geval blijven ze steken in een verhaal of gesprek over Afrika, zonder dat Afrika zelf aan het woord komt. Even vaak slagen ze zelfs daar niet in: Afrika blijkt dan niet meer dan een spiegel te zijn waarin we naar onszelf kijken. En de conclusie blijkt meestal even rustgevend als triest te zijn: hoe diep we ook in onszelf graven en hoe meer we over onszelf te weten komen, toch bevestigt het ons in alles wat ons van Afrika onderscheidt, eerder dan in wat ons zou kunnen verbinden, en in de overtuiging dat een echte uitwisseling en dialoog met de Afrikanen nooit meer dan een ijdele hoop zullen zijn. Zeker in België en ook in de rest van Europa is de realiteit van onze grote steden en van onze samenlevingen steeds duidelijker: extreem gemengd met een stevige vertegenwoordiging van ‘nieuwe’ bewoners (al zijn die vaak al decennia lang aanwezig) die hun roots in Afrika hebben. In de straten van steden als

20

Brussel, Antwerpen en Gent is die realiteit zeer zichtbaar. Bovendien zijn het informele verkeer en de contacten allerhande tussen de nieuwe ‘Afrikaanse’ bewoners van die steden en allerlei Afrikaanse steden van herkomst (Kinshasa, Kigali, Bujumbura, Yaoundé, Dakar, enz) zeer intens.

Afrikaweek. Wiens koloniale kater?

Het Toneelhuis

Duister Hart za 9 feb, 20.30 uur

LOD

Afrika maakt deel uit van ons Europa, en omgekeerd. Toch zijn alle nieuwe bewoners van Brussel, Antwerpen en Gent afwezig in de officiële politieke en culturele ruimten van die steden. Daar blijft ook het schoentje knellen als het over de grote stadstheaters en cultuurhuizen van Vlaanderen gaat. Afrika is een populair thema ‘waarover’ het gaat, de Afrikaan een symbolisch dankbare figuur ‘waarmee’ we ons vergelijken of ‘waartegen’ we ons afzetten. Maar de Afrikaan praat zelden of nooit mee, wordt als medebewoner en gesprekspartner amper au serieux genomen en de dialoog blijft steken in eenrichtingsverkeer, zelfs in een dovemansgesprek. En dat is een triest zwaktebod dat we ons niet langer kunnen permitteren. Missie, Duister hart, Die siel van die mier en Africa zijn waardevolle producties, maar ze zijn niet meer dan de helft van het gebaar dat noodzakelijk is. Praten over Afrika is niet langer voldoende. In de spiegel kijken om alweer tot de conclusie te komen dat we elkaar nooit echt kunnen kennen en dat een werkelijke uitwisseling onmogelijk is, helemaal niet. Het zegt veel over onszelf en helemaal niks over Afrika, zeker niet over zijn artiesten. Die zijn vandaag razend getalenteerd en dynamisch, politiek intelligent en dapper, en we kunnen van hen bijzonder veel opsteken. Kortom, aan KVS, Toneelhuis en NTGent de boodschap: voor iedere Missie, Duister hart of Africa moet er ook een Afrikaanse artiest aan het woord komen. Brett Bailey* en Boyzie Cekwana uit Zuid-Afrika, Faustin Linyekula en Dieudonné Niangouna uit de beide Congo’s, Panaibra Canda uit Mozambique of Bouchra Ouizguen* uit Marokko: ze staan klaar en hebben ontzettend boeiende dingen te vertellen. We moeten hen alleen onze podia aanbieden en onze theaterhuizen eindelijk verbinden met de realiteit van de geglobaliseerde steden waarin we werken.

* B rett Bailey’s Medeia was afgelopen oktober in de Stadsschouwburg te zien. Bouchra Ouizguen was te gast tijdens Julidans 2010, het dansfestival in o.a. de schouwburg. Zij komt misschien ook naar Julidans 2013 met een nieuwe productie.

Die siel van die mier zo 10 feb, 20.30 uur

Koninklijke Vlaamse Schouwburg Missie ma 11 feb, 20.30 uur

NTGent

Africa wo 13 feb, 20.30 uur ----Ook te zien:

Toneelgroep Amsterdam

In ongenade wo 13 t/m za 16 feb & wo 24 t/m za 27 apr, 20.00 uur / zo 28 apr, 16.00 uur

ColuMn

Barbara van Beukering is hoofdredacteur van Het Parool. de krant organiseert ieder jaar de verkiezing van de amsterdammer van het Jaar, een eerbetoon aan een gewone amsterdammer, die zich heeft onderscheiden door (één of meer) goede daden. Het Gala van de amsterdammer van het Jaar is een programma in het kader van expanding theatre.

praCHt~ amsterDammers door BarBara van BeuKerinG

toen ik vijf jaar geleden hoofdredacteur van Het parool werd, had ik in de eerste week van mijn nieuwe baan een vergadering over het gala van de amsterdammer van het Jaar. Het werd toen voor de derde keer georganiseerd en collega Simone Toppers legde me uit wat het inhield. Het was een jaarlijkse prijs voor de ‘gewone’ Amsterdammer’; iemand die zich het afgelopen jaar het meest verdienstelijk had gemaakt voor de stad. Lezers konden suggesties insturen, de redactie van Het Parool houdt het hele jaar een lijst bij en uiteindelijk nomineert een jury tien kandidaten. Die worden voorgesteld in het oudjaarsnummer van PS van de Week en op AT5, waarna Amsterdammers een week lang kunnen stemmen.

hakken van de muiltjes in steeds grotere bewegingen heen en weer begonnen te schudden kroop de trilling als een boor langs mijn benen omhoog. Mijn stem had ik nog enigszins onder controle, maar inmiddels had de trilling mijn knieën bereikt en klotsten die met grote maaiende bewegingen in het rond en tegen elkaar aan. En net toen de trilling langs mijn knieën verder naar boven wilde oprukken besefte ik me dat de zaal niet meer luisterde naar wat ik zei, maar in afwachting was tot ik daar van top tot teen stond te shaken. Ik probeerde de naaldhakken nog in de houten vloer te prikken om mezelf te aarden en tot stilstand te brengen maar besefte dat ik kansloos was. Dit was de afgang van mijn leven, op het podium van de Stadsschouwburg, met duizend toeschouwers.

En dan, die tweede zondag in januari, wordt op een groot gala in de Stadsschouwburg bekend gemaakt wie de Amsterdammer van dat jaar is geworden. Winnaars die we de afgelopen jaren voorbij hebben zien komen waren een ambulancearts, een man die een echtpaar van de verdrinkingsdood had gered, een man die een sportclub voor gehandicapte kinderen had opgericht en een euthanasiearts. Prachtamsterdammers, stuk voor stuk.

“Ik keek wanhopig om me heen en zag ineens mijn redding op het podium staan: een bank.”

Maar er wordt ook altijd een Paroolspeld uitgereikt aan een gerenommeerde Amsterdammer, die door zijn of haar bekendheid niet tussen het rijtje genomineerden past. Zo hebben we de afgelopen jaren Job Cohen, Joop van den Ende en Robbert Dijkgraaf de Paroolspeld op hun revers geprikt. Simone vertelde me bij die bewuste eerste vergadering dat het gebruikelijk was dat de hoofdredacteur de Paroolspeld op het jasje van de gelauwerde speldt. Of ik dat wilde doen? Uiteraard, geen enkel punt. Of ik dat niet eng vond, op het podium van de Stadsschouwburg? Welnee, ik had genoeg op podia gestaan in mijn leven. En zo kocht ik de week voor het gala een nieuwe, bruine galajurk met glitters plus een paar bijpassende schoenen. Extreem hoge, open, ranke muiltjes die slechts bestonden uit een paar bandjes die over de voet liepen. Beeldschoon. Op het moment dat ik het podium op die zondag in januari opliep wist ik al dat dit de vergissing van mijn leven was. Kees Prins, ook niet vrij van zenuwen, was de presentator, Ahmed Marcouch was de bekende Amsterdamse stadsdeelwethouder die van mij de Paroolspeld moest krijgen. Toen ik me tot het publiek richtte om mijn speech over Marcouch voor te dragen begon de ellende. De muiltjes begonnen te trillen. Ik stond op stokjes die los op de grond stonden en mijn voeten waren de schoteltjes. En terwijl de

Ik vroeg de geduldige Marcouch of hij zo vriendelijk wilde zijn om met mij naar de bank te lopen. Toen we eenmaal zaten zei ik tegen het publiek: “Het spijt me zeer maar ik ben zo oliekoekedom geweest om nieuwe schoenen te kopen waarop ik helemaal niet kan lopen, laat staan stáán!” Vervolgens hield ik één been zo hoog in de lucht als ik maar kon. Er kwam luid gelach uit de zaal en daarmee gleed alle spanning van mij af. Marcouch kreeg zijn speld en de rest liep op rolletjes. Later kwam ik in een overvolle gang een vrouw tegen die zei: “Wat heb jij dat goed op dat podium opgelost met je schoenen, meesterlijk. Als je dat kunt, zul je ook wel een krant kunnen leiden”. Ze stak haar hand uit en stelde zich voor als Carolien Gehrels, wethouder van cultuur. Ik keek meteen naar haar voeten: stevige zwarte laarzen met een blokhak. 

Met Expanding Theatre bijt de Stadsschouwburg zich vast in de randgebieden van theater en journalistiek, populaire cultuur, nieuwe media en politiek. Van maatschappelijk geëngageerde programma’s tot het Sinterklaasgala, en alles daartussenin.

> Amsterdammer van het Jaar zo 13 jan, 15.00 uur

21

FOTOREPORTAGE Emio Greco|PC maakt al jaren furore in binnen- en buitenland met hun dans­ voorstellingen. Eén van hun grootste successen was de vierdelige Dante-cyclus. Dit seizoen presenteert het gezelschap exclusief in de Stadsschouwburg twee delen uit die cyclus: HELL (2006) en you PARA / DISO (2010). “Als veren in de wind, maar de lichamen in hoeken gebroken – scherpe hoeken, waaraan men diamanten slijpt.” Wij kregen nooit vertoonde foto’s van het repetitieproces van you PARA / DISO. Fotografe Viola Berlanda biedt een unieke blik achter de schermen. HELL: ma 18 feb, 20.00 uur you PARA / DISO: di 19 feb, 20.00 uur

1. Choreografenduo Pieter C. Scholten en Emio Greco kijkt naar een repetitie. 2. Dansers en choreografen tijdens een repetitiebespreking. 3. De kostuums van het paradijs.

1.

22

2.

3.

23

24

interview

Theu Boermans is de oprichter van het Amsterdamse gezelschap De Trust, enigszins legendarisch onder toneelliefhebbers. Na een fusie werd dat De Theatercompagnie. Sinds ruim een jaar is Boermans artistiek directeur van Het Nationale Toneel in Den Haag. Hij leidt ook Het Derde Bedrijf in Amsterdam.

Het Nationale Toneel en Het Derde Bedrijf de gezelschappen van Theu Boermans door Simon van den Berg

Theu Boermans richtte in 1988 in Amsterdam de Trust op, dat stukken uit het wereldrepertoire speelde, maar ook controversiële teksten van een nieuwe generatie Europese schrijvers. Na een fusie in 2001 met Art en Pro gingen ze samen verder als De Theatercompagnie, tot 2008. Sinds ruim een jaar is Boermans artistiek directeur van Het Nationale Toneel in Den Haag. Hij leidt ook Het Derde Bedrijf in Amsterdam.

Hoe is het eerste seizoen in Den Haag je bevallen?

“Het was een zeer hectisch jaar. Maar ik ben zeker tevreden over de voorstellingen die we gemaakt hebben. En, ook niet onbelangrijk, we hebben veel publiek getrokken. Ik wil een artistieke verandering teweeg brengen, maar tegelijk zoveel mogelijk de huidige bezoekcijfers handhaven.”

“Ik vergelijk Het Nationale Toneel wat dat betreft met het Concertgebouworkest of het Wiener Burgtheater of The National Theatre in Londen; allemaal instituten die hoge kwaliteit bieden, maar ook altijd innovatief werk brengen.” “Het Nationale Toneel maakte naast artistiekere voorstellingen altijd ook publieksvoorstellingen die wat mij betreft te veel tegen commerciële producties aanschurkten. Het gezelschap had daardoor niet één artistieke kleur. Ik wil dat soort stukken niet meer hoeven doen, maar me concentreren op kwaliteit en inhoud.”

Is Den Haag daar wel de goede stad voor? Alle instellingen die je noemt zitten in de hoofdsteden. “Den Haag is inderdaad een totaal andere stad dan Amsterdam. Er zit een aantrekkingskracht die anders is dan Amsterdam. Den Haag is de stad waar de beslissingen worden genomen, waar de instituten zetelen. Er zitten altijd ambtenaren, Kamerleden of bewindslieden in de zaal. Er is een uitgebreid circuit van expats. We moeten meer doen met die potentie in de stad.”

Het Nationale Toneel

Drie Zusters di 8 t/m za 12 jan, 20.30 uur

Het Derde Bedrijf

Het Derde Huwelijk di 5 t/m do 7 mrt, 20.30 uur

“Bovendien heb ik Amsterdam altijd ervaren als een buitengewoon juveniele stad; het theaterpubliek is er gewend om te kijken en te voelen. Luisteren is minder belangrijk. Wat mijn werk met Het Nationale Toneel verbindt is dat we altijd uitgaan van taal. Den Haag is daarvoor een veel betere biotoop, een soort klein Wenen. Het publiek is literair opgevoed, men gaat naar het theater voor taal en voor tekst. Die mensen houd je niet voor de gek, die willen daarin bevredigd worden.” “Ik ben erg blij dat ik nu weer de mogelijkheid heb om schrijvers opdrachten te verlenen, zoals ik vroeger bij De Trust deed. Een thema waar ik nu aan denk is hoe we in de internationale politiek onze morele problemen dumpen bij het Internationaal Gerechtshof. We klagen daar mensen aan die we in feite zelf in het zadel hebben geholpen. Maar als je daar iets zinnigs over wilt zeggen, dan moet je wel een schrijver vinden die zoiets kan. Gelukkig hebben we al jaren goede contacten met schrijvers; het zou niet voor het eerst zijn dat we een nieuw stuk van de bureaus van het Burgtheater of een Duits gezelschap grissen.”

25

“Tsjechov bleek heel modern”  Theu Boermans

Mark Rietman speelt o.a. in Drie Zusters.

Je gaat nu Drie Zusters van Tsjechov regisseren. Je hebt eerder al De Kersentuin voor de tweede keer gedaan. Vanwaar die herkansingen?

“De stukken van Tsjechov kun je in een bepaalde fase van je leven nog een keer doen. Je krijgt een ander perspectief. Toen ik Drie Zusters in 1995 regisseerde was het een reactie op een aantal Tsjechov-voorstellingen die ik toen zag, waarbij regisseurs er een bepaald concept op los lieten, en dat mislukte altijd. Ik had toen behoorlijk wilde voorstellingen gemaakt –volkstheater in dialect en de Faecaliëndrama’s van Werner Schwab–, maar ik wilde proberen om Tsjechov naturalistisch te spelen, met kostuums en pruiken en met een samovar op toneel. Eens kijken wat er gebeurt. De bedoeling was om het op afstand te zetten en juist daardoor kon het dichterbij komen.” “Daarbij kwam dat we werkten met een nieuwe Duitse vertaling, op basis van een teruggevonden script uit de nalatenschap van een actrice bij het Moskous Kunst Theater, waar Tsjechovs stukken in première gingen. Het bleek dat Tsjechov achter alle zinnen “…” had staan. Dat betekent dat de volgende spreker zo snel is dat hij de ander afkapt. Dat geeft een enorm ritme van door elkaar sprekende mensen. De uitgever had daar na Tsjechovs door dood allemaal afgeronde zinnen van gemaakt met een punt erachter. Dus de hele traditie van Tsjechov in Nederland is gebaseerd op die verkeerde uitgave. Daardoor werd het zo gedragen. Die nieuwe versie was echt een ontdekking. Tsjechov bleek heel modern. Het is zo acribisch precies hoe hij schrijft, het is muziek.” “De actualiteit van Drie Zusters zit in het feit dat het intelligente mensen zijn, die desondanks niet in staat zijn adequaat te handelen.Het zijn geen provincialen. Het zijn ontwikkelde mensen die verhuisd zijn naar de provincie en daar klagen dat ze niemand hebben om mee te praten en de hele tijd in hetzelfde kringetje mensen verkeren.”

“Ze leggen de hoop op verandering buiten zichzelf en verwachten dat het elders vandaan komt.” “Nu ga ik het niet meer in periodekostuums doen, maar ik ben ook niet zo van concreet actualiseren. Ik ben een kind van mijn tijd dus ik ga er vanuit dat het hedendaags is wat ik maak. Ik wil altijd als ik een klassiek stuk regisseer, laten zien waarom het vandaag nog relevant is. Je moet het materiaal intact laten en het tegelijk toch deel maken van het nu.”

26

Buiten Het Nationale Toneel heb je nóg een gezelschap: Het Derde Bedrijf.

“Ik heb een rechtszaak gevoerd tegen het Fonds Podiumkunsten over een naar mijn mening onrechtmatig negatief advies over De Theatercompagnie. Daar is toen een schikking uitgekomen die behelst dat ik de afgelopen periode drie nieuwe producties kon maken. Twee daarvan zijn geweest: Begeerte heeft ons aangeraakt en Schuldeisers. De derde heet Het derde huwelijk en gaat in maart in première. Het plan is om van al die drie boekbewerkingen ook een filmversie te maken. Als je dat van het begin af aan plant kun je dat vrij efficiënt doen. Je kunt er bijvoorbeeld in de casting al rekening mee houden. Tom Lanoye had toen hij de roman Het derde huwelijk schreef Jeroen Willems al een beetje in z’n hoofd, en gelukkig was hij beschikbaar.”

De Stadsschouwburg & Stanislavski bieden u aan: Het exclusieve Drie Zusters-arrangement

 U bezoekt Drie Zusters en geniet vooraf van een Russisch getint diner in café-restaurant Stanislavski in de Stadsschouwburg. Bovendien krijgt u de prachtige uitgave van Tsjechov, een schrijversleven, over het leven van Tsjechov. Een boek over zijn verhouding met zijn driftige vader, drankzuchtige broers en jaloerse zuster; over zijn vriendschappen met intellectuelen en schrijvers en over zijn geliefde Olga Knipper.  Het arrangement is voor twee personen. U betaalt (voor twee kaarten op de 1e rang, tweemaal het diner en eenmaal het boek) € 125. Het arrangement wordt aangeboden van 8 t/m 12 januari 2013.  Boek het arrangement nu online of via onze kassa (tel. 020 624 23 11).

educatie Onder de noemer Educatie organiseren wij activiteiten voor kinderen en volwassenen. Ter kennismaking en ter verdieping. Om de verbeelding te prikkelen. Om méér te weten te komen. Voor onze vaste bezoekers en voor ieder die de weg naar de schouwburg (nog) niet heeft gevonden.

“Ontdekken, kijken, creëren”  Voor volwassenen zijn er o.a. cursussen, rondleidingen en workshops. Meer informatie daarover vindt u op www.ssba.nl onder ‘Publieksservice’. Ook koesteren wij De Wijkjury (zie www.femaleeconomy.nu). Voor jongeren uit het voortgezet onderwijs heeft ons huisgezelschap Toneelgroep Amsterdam een uitgebreid programma en organiseert de schouwburg rondleidingen en workshops i.s.m. de gezelschappen. Voor kinderen – individueel en via school, worden er in de schouwburg boeiende, leerzame en leuke workshops georganiseerd. Daarover willen we graag iets meer vertellen.

De Stadsschouwburg voor kinderen  Voor jong publiek bieden we voor­ stellingen en workshops waarin zelf ontdekken, kijken, creëren en spelen centraal staat. Theater heeft niet alleen je hoofd maar vooral ook je hart nodig. We proberen kinderen een ervaring te geven die hen raakt en die hen doet ontdekken dat theater ook met hun eigen leven te maken heeft. Onze workshops en voorstellingen doen een beroep op hun verbeeldingsvermogen, vragen om een nieuwsgierige open blik en prikkelen tot nadenken omdat de inhoud nooit eenduidig is. Onze openbare kinderworkshops zijn voor iedereen toegankelijk. Ook voor basisscholen heeft de Stadsschouwburg verschillende programma’s. In 2011-2012 bezochten 56 basisscholen onze schouwburg. Zeven scholen daarvan zijn onze partnerscholen. Met hen werken we langdu­ rig samen en ontwikkelen we programma’s op maat. Basisscholen die meer willen weten, kunnen contact opnemen met Elze van der Steen, hoofd Educa­ tie: via elze.van.der.steen@ssba.nl of tel. 020 523 7719.

foto: Leonie Hoebe

foto: Carina Boone

Theaterkraken (6+/9+)

Kom dansen in de Koninklijke Foyer (6+/8+)

Stadsschouwburg Amsterdam Theaterkraken is een avontuurlijke tocht door de Stadsschouwburg, waarbij de kinderen alles leren over theater maken en toneel spelen. Er zijn twee leeftijdscategoriën, 6+ en 9+. In de leeftijdscategorie 6+ mag een ouder of volwassen begeleider gratis mee. € 10, incl. hapje en drankje / duur ca. 2 uur. zo 3 feb & zo 24 mrt & zo 5 mei, 11.00/13.30 uur

Stadsschouwburg Amsterdam Kom dansen in de mooiste balzaal van Amsterdam: de Koninklijke Foyer van de Stadsschouwburg. Kom dansen is een dansworkshop voor kinderen. Ervaring is niet nodig, makkelijk zittende kleding wel! De kinderen leren een korte choreografie, die een mix is van streetdance, modern en hiphop. Er zijn workshops voor twee leeftijdscategorieën: 6+ en 8+. € 5 / duur ca. 1 uur. zo 28 apr, 13.00/14.15 uur

Openbare kinderworkshops 2012-2013 www.ssba.nl/kinderen

foto: Katinka Krijgsman

Workshop Jong en oud gedanst (6-86)

Workshop ‘Beeldend’ bij Alice In Wonderland (6+)

Ouder-en-kindworkshop Alice in Wonderland (6+)

Workshop Woef Side Story (8+)

Introdans Ensemble voor de Jeugd Introdans danst Levedeliefde (6+), een voorstelling over ... de liefde! Ze organiseren ook een dansworkshop voor kinderen samen met een ouder (of een andere begeleider). € 12 per duo volwassene + kind / duur ca. 1 uur. za 15 dec, 15.00 uur

Orkater Een heel leuk kerstvakantie-uitje: Alice in Wonderland (6+) van Orkater, met Tjitske Reidinga en een maf orkest. In de workshop gaan volwassenen en kinderen samen de wonderlijke wezens uit Alice naspelen. Rupsen en konijnen, hazen en katten, koninginnen, het kan allemaal. Voor volwassenen en kinderen samen. Max. 3 kinderen per volwas­ sene. € 5 pp. / duur ca. 1 uur 15 min. za 29 dec, 15.00 uur & zo 30 dec, 13.00 uur

Stadsschouwburg Amsterdam Orkater speelt Alice in Wonderland (6+), met Tjitske Reidinga als Alice. Vooraf maken de kinderen samen met een kunstenaar hun eigen Wonderland-kunstwerkje. € 7 pp, incl. hapje en drankje / duur ca. 2 uur. vr 28 dec, 12.30 uur

Ro Theater Speciaal bij de voorstellingen Woef Side Story (8+), kunnen de kinderen meedoen aan een actieve en vrolijke workshop. Ze maken in anderhalf uur hun eigen versie van Woef Side Story. Een minimusical vol hondenstreken. iedereen krijgt de kans om de sterren van de hemel te spelen. € 5 / duur ca. 2 uur 30 min. za 19 jan, 14.00 uur & zo 20 jan, 12.30 uur

De Rabobank ondersteunt onze educatieve activiteiten.

27