İşçi-köylü 12
Göğün yarısı
16-29 Kasım 2007
25 Kas›m: Kelebekler zaman›, Viva las maipassona * Kelebeklerin ömrü az olsa da bir evrimleflmeyi anlat›r. T›pk› Mirabel kardefller gibi. Onlar ailelerinin çiftli¤inde zenginlik içinde yaflamay› reddederek, ülkenin sorunlar› için baflkald›ran birer kelebek oldular. Mirabel kardefllerin öldürülmesinin üzerinden tam 47 y›l geçti. Bugün hâlâ kad›nlar öldürülüyor. Hayat›n her alan›nda kad›na yönelik fliddet de devam ediyor. Ve biz kad›nlar, devlet fliddetine, aile içi fliddete, namus ad› alt›nda ifllenen cinayetlere, tacize, tecavüze, cinsiyetçili¤e, eme¤imizin sömürülmesine k›sacas› kad›na yönelik fiziksel, cinsel, s›n›fsal, ulusal fliddete karfl› mücadele etmenin yolunun yan yana gelerek, kad›n dayan›flmas›n› yükseltmekten geçti¤ini biliyoruz. 1960 y›l›n›n 25 Kas›m’›nda, Dominik Cumhuriyeti’nin kuzey bölgesinde, bir uçurumun dibinde üç kad›n›n cesedi bulunur. Bunlar Mirabel kardefllerdir. Ertesi sabah gazetelerde bu ölümlerin bir kaza sonucu meydana geldi¤ini anlatan bir haber ç›kar. Ama gerçek göründü¤ü gibi de¤ildir... Mirabel kardefller, ülkelerinde siyasal özgürlük için kararl›l›kla mücadele ederek Latin Amerika’daki diktatör Rafael Leonidas Trujillo’ya meydan okur. Bu yüzden diktatörlük taraf›ndan zulme u¤rayarak pek çok kez hapsedilir ve en son olarak da 25 Kas›m 1960 y›l›nda arabalar›ndan zorla indirilerek tecavüz ve iflkenceyle katledilirler... Sonras›nda, bu katliam kay›tlara “araba kazas›” olarak geçecektir. 1981 y›l›nda Kolombiya’da toplanan Latin Amerika Kad›n Kurultay›’nda ülkelerinde siyasal özgürlük için kararl›l›kla mücadele veren bu cesur kad›nlar an›s›na 25 Kas›m “Kad›na Yönelik fiiddete Karfl› Uluslararas› Mücadele Günü” ilan edilir. Mirabel kardefllerin öldürülmesinin üzerinden tam 47 y›l geçti. Bugün hâlâ kad›nlar öldürülüyor. Dünyan›n çeflitli co¤rafyalar›nda, yaflam›n her alan›nda kad›na yönelik fliddet devam ediyor.
47 y›l sonra hala… 25 Kas›m… Kad›na Yönelik fiiddete Karfl› Uluslararas› Mücadele ve Dayan›flma Günü. Ve bugün hâlâ emperyalist savafllar
Samandra çok eski bir yerleflim birimi. Merkezinde göze çarpan tarihsel kal›nt›lar, ayn› zamanda burada bir tarihin yatt›¤›n› da göstermekte. Zaten hemen bir sonraki büyük yerleflim olan Sultanbeyli’nin ad›ndan da anlafl›laca¤› üzere, buralarda eski hanedanl›klar›n beylikleri varm›fl. Kim bilir bölge onlardan önce de kimlere ev sahipli¤i etti. Bu tarihsel zenginli¤ine karfl›n, Samandra daha çok da “birileri” taraf›ndan “varofl” olarak adland›r›lan, özde ise yoksullar›n yaflad›¤› bir gecekondu bölgesi. Ancak bu gecekondu bölgesi bundan 5-6 y›l öncesinden bafllayarak zengin kesimlerin hayli “ilgisini” çekmeye bafllam›fl. Bu tarihlerden itibaren mahallenin orta yerine, etraf› yüksek duvarlarla çevrili, kap›s›nda güvenli¤in bekledi¤i, lüks villalar infla edilmeye bafllam›fl. Sadece Samandra’n›n içine de¤il, hemen ilerisindeki Sar›gazi’nin giriflinde de benzer villa ya da lüks siteler infla edilmifl. ‹flte bölgede oturan yoksul kad›nlar›n bu site ve villalardaki ucuz köleli¤i de bundan sonra bafllam›fl. Bölge bu zengin tabaka aç›s›ndan adeta bir ucuz ifl gücü cenneti haline gelmifl. Özellikle de kad›n ifl gücü! Bölgedeki birçok yoksul kad›n flu s›ralar bu evlerde, yok pahas›na çal›fl›yor. Biz de bu ucuz kölelerin içinde bulunduklar› koflullar› ve emeklerinin nas›l normalin ikiüç kat› sömürüldü¤ünü onlar›n a¤z›ndan ö¤renelim dedik. Buralarda çal›flan üç-dört kad›nla görüflmek için sözlefltik. Ancak Pazar gününe denk gelmesi, evde efl, çocuk
Urfa’da genç bir kad›n, henüz 17 yafl›nda radyolarda anons edildi¤i için ya da platonik bir sevdaya tutuldu¤u için öldürülmez hiçbir yerde. Ama Urfa’da 17 yafl›ndaki Hacer bir radyo anonsunun ard›ndan domdom kurflunuyla öldürüldü. Her birinin ayr› bir öyküsü, ayr› bir ac›s› olan ama ço¤umuz için birbirine benzer töre cinayetlerinden birini anlatarak bafll›yor Faraç konuflmas›na, TÜYAP Kitap Fuar›nda kat›ld›¤› paneldi. T›pk› anas›n›n çeyiz sand›¤› kendisine mezar olan Gülistan gibi onun da ölüme giden yolculu¤u etkiliyor salondaki dinleyicileri… Faraç’tan dinliyoruz Hacer’in öyküsünü… Hacer 17 yafl›nda Urfa radyosunda telefonlara bak›yor. Bir gün radyodan flöyle bir anons yap›l›yor: “Hacer’den tüm sevenlerine ‹brahim Tatl›ses’ten bir kulunu çok sevdim.” Bu anons 17 yafl›ndaki Hacer’in ölüme giden yolculu¤unun biletini de kesiyor. Ramazan gecesi aile meclisi ölüm karar›n› vermek için topla-
ve iflgal sürüyor; Ortado¤u emperyalistler taraf›ndan ya¤malan›yor. Kad›nlar ise savafl›n tüm y›k›c› sonuçlar›ndan, fliddetten do¤rudan etkileniyor; bedenleri savafl ganimeti gibi görülüyor. Savafl; kad›nlar için göç, sistematik tecavüz, iflkence ve iflsizlik oluyor. Belki de siz bu sat›rlar› okurken Irak’ta, Filistin’de bir kad›n iflgal güçlerinin askerleri taraf›ndan katlediliyor, bombalar alt›nda can veriyor ya da tecavüze u¤ruyor. Ya da belki de flu anda, dünya çap›nda binlerce kad›n efllerinden, babalar›ndan dayak yiyor, afla¤›lan›yor, kad›n olman›n “bedelini” ödüyor. Ve flu anda travesti ya da transseksüel bir kad›n›n yüzüne kezzap at›l›yor, tecavüz ediliyor, iflkence görerek öldürülüyor. Ve flu anda bir kad›n iflyerinde, sokakta, evinde tacize u¤ruyor, t›pk› Bursa’da oldu¤u gibi yang›na sigortal› iflyerinde sigortas›z çal›flan kad›n iflçiler gibi yanarak, ya da Ceylanp›nar’da oldu¤u gibi umutlar›n› yükledikleri kamyon kasalar›n›n devrilmesi sonucu bo¤ularak can veriyor ve t›pk› Novamed’deki gibi ellerinden akan kanlarla, her türlü afla¤›lanma ve hakaretlere maruz kalarak sosyal güvencesiz düflük ücretle çal›flt›r›l›yor. Bugün her fleyden rant sa¤lamaya çal›flan ticari bir kurulufl olarak burjuva-feodal medya kad›n bedenini meta olarak görüyor, cinsiyetçili¤i ve ayr›mc›l›¤› yeniden üretiyor. Üçüncü sayfa haberlerinde zaten ma¤dur olan kad›n› bir kez daha ma¤dur
ediyor, fliddet uygulayan› ise hakl› gösteriyor. fiiddetin failleri yerine fliddet gören kad›n› teflhir ediyor, fliddete hakl› gerekçeler üretiyor. Ve bugün bizim çok “uza¤›m›zda” 1617 yafl›ndaki genç k›zlar törenin kurban› oluyor. Resmi rakamlara göre 2000-2006 y›llar› aras›nda, töre ve namus cinayeti ad› alt›nda 1.137 cinayet ifllendi. Bu katliamlar›n istatisti¤inin net olarak tutulmas› mümkün de¤il. Aileleri taraf›ndan öldürülen binlerce kad›n›n ölümüne kaza süsü verildi¤i ya da intihara zorland›¤›n› biliyoruz. Güldünya Tören, fiemse Allak, Fadime Akbulut, Huri Akça, Gülistan Gümüfl, Çi¤dem Dinçer, Azime Tas, Meryem Sak ve Naile Erdafl… Bunlar töreye kurban edilen binlerce kad›ndan sadece birkaç›. Ve bugün sistemin kendisine biçti¤i “kad›n” misyonunu kabul etmeyip s›n›f mü-
cadelesi içinde yerini alan kad›nlara hapishanelerde, karakollarda, gözaltlar›nda tecavüz edilmektedir. Kamile Öztürk, Asiye Zeybek, fiükran Ayd›n, fieyda Gergin gözalt›nda tecavüze u¤rayanlar aras›nda ilk akla gelenlerdir… 25 Kas›m… Dünyan›n her yerinde kad›nlar fliddete hay›r demek için sokaklara, alanlara ç›k›yor. Farkl› dillerde farkl› seslerle mücadeleyi, enternasyonal kad›n dayan›flmas›n› yükseltiyor. Tarih bizler için yaln›z fliddete tan›kl›k etmedi, tarihimiz Lilith’den bu yana itaat etmemenin, mücadelenin ve baflkald›r›n›n tarihidir. U¤rad›klar› fliddet sonucu yaflamlar› ellerinden al›nan, hapsedilen, cezaland›r›lan kad›nlar›n yan›nda, yüzlerce y›ld›r tüm bu bask› ve sindirmeye direnerek, kad›n dayan›flmas›n› büyüten kad›nlar›n tarihidir. * Yaflas›n kelebekler
Villalar›n ucuz köleleri
olmas› ve de en önemlisi, baflkalar›n›n evini temizlemekten, kendi evini temizlemeye ancak hafta sonu vakit bulabilmesi gibi nedenlerle, ancak biriyle görüflebildik. Saliha Senem iki çocuk annesi ve buradaki lüks sitelerden birinde çal›fl›yor. Kendisine öncelikle “bu villa ve sitelerin burada ne ifli var, ne amaçla buralara infla edilmifl olabilirler” diye sorduk ve ard›ndan di¤er sorulara geçtik. ‹flte yapt›¤›m›z söylefli. - Bunlar›n buraya infla edilme nedenlerinden biri, bu bölgenin depreme dayan›kl› oldu¤unun ortaya ç›kmas›d›r. Ayr›ca buras› Kentsel Dönüflüm Projesi kapsam›nda. Önümüzdeki süreçte y›k›mlar olur di-
ye düflünüyoruz. - Sen ve daha birçok kad›n bu villa ve evlerde çal›fl›yorsunuz. Çal›flma koflullar›n›z, ücretler vs. konularda bilgi verebilir misin? - Buralardaki kad›nlar›n belli bir bölümü önceleri gündeli¤e gidiyordu. Gündelik iflte çal›flanlar›n günlük kazanc› en az 5060 milyon civar›nda. Bu miktar kimi yerlerde daha da artabiliyor. Ancak kad›nlar›n büyük ço¤unlu¤u art›k buralardaki lüks sitelere veya villalara temizli¤e gidiyorlar. Fakat gündelikle de¤il, hafta içi her gün ve ayl›kla. - Peki böyle olunca daha fazla m› kazanmaya bafllad›lar?
- Hay›r, aksine. Ayl›klar›m›z çok düflük. Ve buradaki villa ve sitelerdeki lüks daire sahipleri aralar›nda anlaflm›fllar, hepsi ayn› ücreti veriyor. Ayl›kla ve sigortas›z olarak çal›flt›r›l›yoruz. - Çal›flma saatleriniz nas›l? - Hemen hepimiz yar›m gün çal›fl›yoruz. Yar›m gün ifl yar›m ücret anlam›na geliyor. ‹lk bak›flta mant›kl› gibi geliyor. Hatta günün yar›s› kendine kal›yor diye düflünülebiliyor. Ancak burada flöyle bir durum var: Tam günde yap›lmas› gereken ifllerin, yar›m güne s›¤d›r›lmas›! Ve ço¤u ev sahibi yar›m günü tercih ediyor. - Peki ne tür ifller yapmak zorunda kal›yorsunuz bu süre içinde? - Yapt›¤›m›z ifllere örnek vermek gerekirse; yatak toplamak, banyo-tuvalet temizlemek, cam silmek, hal› y›kamak ve süpürmek, ütü yapmak, mutfak temizli¤i. Çamafl›r ve bulafl›klar› makine y›k›yor, ancak bunlar›n yerlefltirilmesi vs. iflleri de yapmak zorundas›n›z ve bu da yine hayli zaman al›yor. Ayr›ca evde çocuk varsa, onlar›n okula giderken servise bindirilmesine kadar, daha bir dizi fleyi yapmak durumundas›n›z. - Evlerin büyüklü¤ü ortalama ne kadar? - Ben kendi çal›flt›¤›m yerden örnek vereyim. Lüks bir site buras› ve daireler
“Kad›n›z, örgütlüyüz, daha da güçlüyüz!”
“Cilveli bir flfleekilde” saat sordu¤u için 15 b›çak darbesiyle öldürüldü
EKD’nin, “25 Kas›m Kad›na Yönelik fiiddete Hay›r” haftas› kapsam›nda organize etti¤i kampanya 10 Kas›m’da Kartal’da yap›lan bir bas›n aç›klamas› ile bafllad›. Saat 13:00’de EKD Kartal fiubesi önünde bir araya gelen EKD’li kad›nlar, üzerinde “fiiddete Karfl› ‹syan” yazan bir pankart açarak, yürüyüfle geçtiler. Kartal Meydan›’nda EKD ad›na Derya E¤ilmez taraf›ndan yap›lan bas›n aç›klamas›nda, kad›n›n toplumda ad› olmad›¤›na ve kad›n›n ad›n›n hep fliddet, namus, töre, yani ikinci cins olarak an›ld›¤›na dikkat çekildi. EKD’liler, aç›klaman›n ard›ndan “fiiddete Karfl› ‹syanday›z” otobüsüyle Yakac›k Mahallesi’ne gittiler. Burada mahalle içinde bildiri da¤›t›ld› ve otobüsle Gülsuyu’na geçildi. Gülsuyu Hayat ve Sanat Derne¤i’nde düzenlenen etkinli¤e kat›ld›lar. Avukat Sezin Uçar’›n kad›nlara yasal haklar›yla ilgili bilgi de verdi¤i etkinlik, Tiyatro ‹mge’nin sergiledi¤i bir oyun ve çekilen halaylarla sona erdi. Ayr›ca “fiiddete karfl› isyan otobüsü” nün 17 Kas›m’da Kad›köy’den, 18 Kas›m’da ise Okmeydan›’ndan kalkarak, 25 Kas›m tarihine kadar emekçilerin yo¤un olarak yaflad›¤› mahalleri dolaflaca¤› da yap›lan bilgilendirmeler aras›ndayd›. (Kartal)
‹zmir’de, “kot pantolon giyip, cilveli flekilde” bir erke¤e saati sordu¤u iddias›yla efli Sevgi Agufl’u, iki çocu¤unun önünde öldüren Fatih Agufl hakk›nda, a¤›rlaflt›r›lm›fl ömür boyu hapis verildi. Mahkeme, daha sonra san›¤›n “haks›z tahrik” alt›nda cinayeti iflledi¤i ve piflmanl›k duydu¤u gerekçesiyle cezas›n› 20 y›la indirdi. Ölen Sevgi Agufl’un babas› Ahmet K›rcal› ile annesi Mürflide K›rcal›, ise verilen cezan›n az oldu¤unu belirtip isyan etti. Anne ve baba “K›z›m›z 24 yafl›nda mezara gitti. San›k ise 10 y›l sonra özgürce dolaflacak. Böyle ceza olmaz. Ölen öldü¤üyle kald›” dedi. Bizim ülkemizde 15 b›çak darbesiyle eflini öldürenin cezas› 20 y›la indirilirken, Suudi Arabistan’da ise bir din adam› TV program›nda dine uygun kad›n›n nas›l dövülebilece¤ini anlatt›. Kad›nlar› hayvanlarla karfl›laflt›ran El Arifi programda flöyle konufltu: “Bir kifli bir hayvan› dövdü¤ünde; mesela eflek veya deveniz yürümedi¤inde yüzüne vurma hakk›n›z yoktur. E¤er bu hayvanlar için do¤ruysa, insanlar için de geçerlidir. Bu nedenle hafifçe ve yüzüne gelmeyecek flekilde vurmal›s›n›z. Böylece iz b›rakmazs›n›z.”
çok büyük. En az 150 metrekare. Benim çal›flt›¤›m dairenin büyüklü¤ü de en az bu kadar. Ama buran›n haricinde, yan›nda çal›flt›¤›m ailenin, hemen bir üst katta, stüdyo tipi denen bir dairede kalan yafll› anneleri var. Ben ayr›ca O’nun evini de temizlemek zorunday›m. Bayram ve kendilerine ait özel günlerde ise büyük temizlik var. Her iki dairenin de büyük temizli¤ini yap›yorum. Ve bunlar›n tümünü ek bir ücret almadan, ayn› yar›m günlük süre içinde bitirmek zorunday›m. Ve tüm bu çal›flma sonucu elime geçen para ayda 300 milyon. - Buralarda çal›flan kad›nlar›n bu yo¤un sömürü karfl›s›ndaki tutumlar› nedir? - ‹nsanlar asl›nda çaresizlikten çal›fl›yor buralarda. Ve bu çaresizlikten dolay› da pek flikayetçi gibi görünmüyorlar. Ayr›ca bu kad›nlar›n ço¤u köyden gelmifl ve ne köyde ne de burada daha önce hiç çal›flmam›fl insanlar›n say›s› oldukça fazla. Eline kendine ait olan bir para geçiyor ilk kez. Hatta kiminin eskisine nazaran kendine daha çok güvendi¤ini görüyorsunuz. Ve yine ço¤u eline geçen paray› büyük bir miktar olarak görüyor. Çünkü çok yoksul insanlar, efli çal›flmayan da oldukça fazla. En az›ndan bakkaldan evin ihtiyaçlar›n› karfl›lar›m diye düflünüyor. K›sacas› sömürüldü¤ünün pek de fark›nda olmuyor ço¤u kad›n. Kad›nlar›n eflleri ise bu durumdan memnun. Ço¤u yüklerinin azald›¤›n› düflünüyor. Ekonomik koflullar, bölgenin yoksullu¤u insanlara baflka çare b›rakm›yor. (Kartal)
TÜYAP Kitap Fuar›’nda Mehmet Faraç’tan “Töre k›skac›nda kad›n” paneli n›yor. ‹ftarlar aç›l›yor. Az sonra ölecek olan genç k›z afliret meclisine çay ve mora* ikram ediyor. Ölümün ac›s›n› duyuran ac› kahveler yudumlan›yor tütün kokusu eflli¤inde… 12 kifli genç k›z›n öldürülmesi karar›n› al›yor. Ama zor olan karar bu de¤ildir. Tetikçiyi bulmakt›r zor olan, yani ikinci kurban›. O da bulunuyor. Hacer’in her sabah önlü¤ünü giydirdi¤i, karn›n› doyurdu¤u Muhammed seçiliyor cellad› olarak. Hacer 17 yafl›nda… En güzel k›yafetlerini giyiyor. Dü¤üne gider gibi az sonra gelecek ölümünü bekliyor. “Vur ya Muhammed namusunu temizle” diyor babas›, araya amcas› giriyor ve diyor ki, “bu mermi bu k›z› öldürmez, git
domdom kurflunu getir.” Ürkek güvercinin bafl› düflüyor. Bir daha vur diyorlar 12 yafl›ndaki Muhammed’e. Eli varm›yor ikinci bir kez daha teti¤e. Hacer ölüyor, Muhammed polise teslim ediliyor. Çocuk, hapishanede bir kahraman gibi karfl›lan›yor. Ko¤ufl a¤as› oluyor. Ç›kt›¤›nda arabalarla karfl›lan›yor ve 16 yafl›nda afliretin en güzel k›z›yla evlendiriliyor. Hacer’in mezar› ise bilinmiyor… Tan›d›k gelen, ama dinledi¤imizde bizi bir kez daha sarsan bu öykünün devam›nda Mehmet Faraç törenin nedenlerini anlat›yor dinleyicilere. Törenin nedenleri konusunda genelde yap›lan s›ralaman›n d›fl›na ç›k›yor. Geri kalm›fll›k, e¤itimsizlik ve yoksulluk... Faraç, bu nedenlere Türki-
ye’nin her yöresinde rastlan›labilece¤ini söyleyerek neden Güneydo¤u Anadolu Bölgesi sorusuna cevap vermeye çal›fl›yor. “Töre Kürt sorunu de¤ildir” diyor Faraç. Tarihin en eski yapraklar›na, en eski daktilosuyla yaz›lm›fl bir yasa var: Toplumun dayatt›¤› kurallar… Törenin bir ad›m gerisinde ahlak›n oldu¤unu, bir ad›m daha geriye gitti¤imizde din olgusuna rastlayaca¤›m›z› söyleyerek zinciri böyle kuruyor. ‹kinci bir neden olarak da cehaleti yani e¤itimsizli¤i söylüyor. Ama eksik kalan bir fley var burada. Törenin kayna¤› cehalet deyip çekilemeyiz. ‹nsanlar› yoksulluklar›yla, yoksunluklar›yla bafl bafla b›rak›p,
köylerindeki ah›rdan bozma okullar›na ö¤retmen gönderilmiyorsa, -özellikle bunu Türkiye Kürdistan›’nda yap›yorsa- insanlar yaflam mücadelesi içinde do¤acak çocuklar›n› eve gelir getiren bir el olarak düflünür hale geldiyse e¤itimsizli¤in alt›nda sistemin bilinçli politikalar›n›n oldu¤u da görülecektir.
Töre yoksullar› vuruyor Faraç’›n vurgu yapt›¤› çok önemli bir fley var. Faraç, Do¤uda töre cinayetinin dizilerde oldu¤u gibi konaklarda ifllenmedi¤ini, töre cinayetlerine kurban gidenlerin yoksullar oldu¤una dikkat çekiyor. Öyle ya hangi a¤a k›z›n›n kan› töreyle akar ki… Faraç k›z›n› töreye kurban veren bir
Kürtsen “teröristsin”, öyleyse hakaret de iflfliitirsin, dayak da yersin! Antakya Merkez’e ba¤l› Bedii Sabuncu Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi’nde 10 Ekim günü hizmetli olarak çal›flan M.C. adl› kad›n okul müdürü taraf›ndan “Sen teröristsin ve Kürtsün” denilerek, hakarete maruz kalm›fl ve müdürün karn›na vurmas›yla iki buçuk ayl›k bebe¤ini düflürmüfltür. Antakya Kad›n Platformu, 10 Ekim günü E¤itim Sen üyesi M.C. adl› kad›n›n hizmetli olarak çal›flt›¤› okulda maruz kald›¤› fliddete iliflkin yaz›l› aç›klama yapt›. Kad›n Platformu dönem sözcüsü Gülsen Öncel ad›na yap›lan aç›klamada, fliddetin erkil sistemlerden beslendi¤i belirtilerek, fliddete karfl› kad›nlar›n toplu bir flekilde mücadele etmesi gerekti¤ini söyledi. M.C’nin yedi¤i dayak sonucunda 2 buçuk ayl›k bebe¤ini düflürdü¤ünü belirten Öncel, flunlar› belirtti: “fiiddetin nereden, kimden gelirse gelsin karfl›s›nda oldu¤umuzu ve fliddete baflvuranlar› k›nad›¤›m›z› duyuruyoruz. Platform olarak bu süreci yak›ndan takip edece¤imizi ve kad›n olarak M.C.’nin yan›nda olaca¤›m›z› bas›n arac›l›¤›yla duyurarak, kad›na yönelik fliddete hay›r diyoruz.” Kad›na Yönelik fiiddete Karfl› Uluslararas› Mücadele Günü’nün yaklaflt›¤› flu günlerde ülkemizde kad›na yönelik fliddette görüldü¤ü gibi hiçbir de¤ifliklik olmuyor. Kad›nlar›m›z yine evde, okulda, iflte, sokakta kad›n oldu¤u için, Kürt oldu¤u için, yoksul oldu¤u için fliddetin her biçimiyle karfl› karfl›ya kal›yor.
baban›n “neden öldürdün” sorusuna verdi¤i yan›t› aktar›yor: “D›flar› ç›kam›yordum, insanlar›n yüzüne bakam›yordum. Benim topra¤›m yok, param yok, kahveye girip selam veremiyorum.” Böyle söyleyen biri cinayet ifllemez mi? E¤er tüm yaflam alanlar› kapat›lm›flsa yapar. Öldürmeyi göze alm›fl biri için 10 ya da 20 y›l yatmas› fark eder mi? Ama kahveye girip girmemesi fark eder. Feodalitenin de törenin nedenleri aras›nda önemli bir yerde oldu¤unu söyleyen Faraç, konuflmas›n›n genelinde PKK’nin kad›nlar› bir cendere alt›na ald›¤›n› söylüyor ve töreyle PKK aras›nda bir ba¤ kurmaya çal›fl›yor. Biz her ne kadar bu de¤erlendirmeye kat›lmasak da Faraç’›n y›llarca Türkiye Kürdistan›’nda töreyle ilgili yapm›fl oldu¤u araflt›rmalar›n ülkemizin gerçekli¤i aç›s›ndan önemli veriler tafl›d›¤›n› düflünüyoruz. Bu anlam›yla panel, içinde çarp›c› örnekleri bar›nd›ran verimli ve ö¤retici bir panel özelli¤ini tafl›yordu. *Mora: Ac› kahve