WSPOMNIENIA BUMERANGÓW. Historia 15 WTDH "Wilki" im. rodziny Rykaczewskich

2

WSPOMNIENIA BUMERANGÓW

3

autor:

Sławomir Chodorski

korekta:

Marta Chodorska

rysunki:

Maja Augustyn

opiekun:

Piotr Korczak

Hufiec ZHP Legionowo im. Szarych Szeregów Rój-Tom ul. Słowackiego 29/1 05-120 Legionowo legionowo.zhp.pl

Wydanie I Legionowo 2021

4

Spis treści płonie ognisko...............................................................6 drużynowi...................................................................10 mikroprzygody..........................................................11 garść pomysłów.........................................................19 drużyna jak ogródek...................................................28 wdzięczni sobie nawzajem...........................................39 harcerstwo jak kiedyś.................................................52 przykład instruktora...................................................60 poezja....................................................................66 ogniska już dogasa blask.................................................74 obozy 15....................................................................76

5

płonie ognisko płonie ognisko i szumią knieje, drużynowy jest wśród nas, opowiada starodawne dzieje, bohaterski wskrzesza czas

6

To wszystko prawda. Ognisko już płonie, płonie nieprzerwanie od 20 lat, a może nawet dłużej, bo kto wie, kiedy zapłonął pierwszy ogień nadziei na drużynę. Knieje szumią, czas tylko na opowieści, opowieści drużynowego. Nie jednego, bo ludzi, którzy tworzyli Piętnastkę, było...

Na pewno nie można ich policzyć na palcach jednej ręki. Nawet dwóch.

Nie wiem, czy w ogóle da się policzyć. Ludzie przychodzili, rozpalali w sobie ogień i mimo że z czasem wypalali się z działalności w harcerstwie, to płomień w ich wnętrzu dalej płonie, a ich radość z życia pozostaje taka sama jak za czasów, gdy byli twórcami działań Wilków. Piętnastka zna świat długi i szeroki, dlatego rozmowy, które nie miały końca, pozwoliłem sobie skrócić we "Wspomnieniach Bumerangów", które właśnie widzisz i czytasz.

Dlaczego zatem taki tytuł? „Wspomnienia Bumeranga” to obrzędowa piosenka naszej drużyny od obozu hufcowego w Krynicy Morskiej w 2006 roku. To piosenka o rozstaniach, ale i powrotach. O przeżytych westchnieniach, jak i życiowych doświadczeniach. O wędrówkach, wartach, przyjaźni, wsparciu, przyrodzie i o wszystkim, czego każdy z nas dopatrzy się w tej piosence. Bumerangi to osoby, z którymi miałem przyjemność porozmawiać. Dobrze jest, gdy odejdą już na odpowiednią odległość, przywrócić je, ich wspomnienia i zapisać. Dla nas, dla harcerzy, dla kolejnych pokoleń, które w harcerstwie zmieniają się błyskawicznie...

Po co ten projekt?

Powodów jest kilka i są różne. Pierwszym z nich jest obecne zapotrzebowanie drużyny. Wiem, brzmi to nadzwyczajnie i mesjanistycznie. Harcerze mają w wymaganiach na stopień ochotniczki/młodzika punkt "Znam historię drużyny". Co można powiedzieć zaliczając taki punkt? W którym roku powstała drużyna, wymienić wszystkich drużynowych.. No i w zasadzie to wszystko. To mi właśnie przeszkadza. Chciałbym, żeby członkowie tej drużyny znali jej bogatą historię. Przez te dwadzieścia lat prężnych działań zdążyło się zadziać naprawdę wiele. Jest tyle pytań, które rodzi się na ustach

7

harcerzy, ale też coraz młodszej kadry. Kolejnym powodem jest moja próba przewodnikowska. Kiedy to piszę, jeszcze jestem przybocznym bez stopnia instruktorskiego, a tylko z wybitym złotym okręgiem na krzyżu – ćwikiem. To właśnie jeden z dwóch punktów (obok organizacji kursu zastępowych w drużynie), który jest podstawą mojej próby. Sposób przedstawienia historii drużyny był mój. To jest dla mnie ważne. Nikt mnie do tego nie zmusza, robię to z własnych chęci. Uwielbiam spędzać wieczory wśród harcerskich myśli i uczuć kreowanych przez akordy gitarowych dźwięków. Poza tym rozmowa z ludźmi to jest to, co daje mi siłę. Ale ten projekt dał mi coś więcej. Oprócz rozmowy, energii i potężnej wiedzy Wspomnienia dały mi coś, czego opisać nie umiem, a co jest dla mnie najważniejsze w harcerstwie. To jest tak jak z pytaniem, dlaczego jestem w harcerstwie. Odpowiedź wspólna dla tych dwóch elementów będzie mieściła się gdzieś pomiędzy braterstwem, rozwojem a niezapomnianymi chwilami z dzieciakami, z którymi mogę pracować.

Są to fantastyczni ludzie, którym wydaje się, że przyszedłem na zbiórkę tylko po to, żeby powiedzieć im, kim byli Małkowscy, jak zawiązać wyblinkę, czym się różni bandaż elastyczny od dzianego, jak stać na baczność i wiele innych elementów codziennej pracy każdej drużyny. Nie zdają sobie sprawy, ile szczęścia mi dają pytaniem: „Dlaczego druh ma inny pagon?” (chodzi oczywiście o naramiennik wędrowniczy, którego jeszcze nie mają) albo „Dlaczego druh idzie sam przed naszą drużyną?”.

No cóż, takie są już obowiązki przybocznego lub oboźnego. Tymi postaciami mogłem być przez długi czas. Wtedy zbierałem doświadczenie. Ale teraz nie o tym. To, co czytasz, jest czymś pomiędzy wspominaniem dawnych lat a dziennikarstwem Youtubera, któremu zależy na luźnej atmosferze. Na tym ostatnim i mi najbardziej zależy.

Nie potrzebuję, żebyś zapamiętał nazwiska i stopnie instruktorskie drużynowych oraz jakie funkcje pełnili przez lata w Hufcu. Będzie tego dużo, a zapewne coraz więcej. Chcę, żebyś przeczytał treść, jakbyś słuchał opowieści dziadka lub babci z lat dziecinnych albo gawędy drużynowego podczas obozowego ogniska wśród jezior, drzew i dźwięków gitary. Poznajcie realia, w których działała drużyna na początku swojej przygody, przeszkody, jakie spadały na drużynowych kiedyś i dziś, jak

8

zmieniła się praca i podejście. Związek Harcerstwa Polskiego przetrwał ponad 100 lat tylko dlatego, że miał program zmieniający się na przestrzeni lat dostosowując się do ówczesnych czasów. Tak jest i teraz.

ZHP bazuje na forach internetowych, gdzie instruktorzy z całej Polski wymieniają się swoimi pomysłami i wdrażają je w życie. Na wyjeździe wędrowniczym do Lublina dh. Maja Augustyn prowadziła kuźnicę: „Istotnymi elementami kultury są media społecznościowe. Odgrywają one istotną rolę w życiu współczesnego człowieka, a zwłaszcza młodego.

Czy są one zagrożeniem, czy wręcz przeciwnie, niezbędną pomocą w wychowaniu?”. Odpowiedź oczywiście jest banalnie prosta: Media są i zagrożeniem, i pomocą instruktorów ZHP jak i wszystkich innych organizacji wychowawczych. Nie ze wszystkimi drużynowymi udało mi się przeprowadzić rozmowę na żywo. Nie przeszkodziło nam to jednak zebrać tony historii przelanych na czytane dzisiaj przez ciebie kartki lub ekrany. Jeżeli jednak to będzie jedyna przeszkoda do głębszego poznawania historii drużyny, hufca, Polski czy nawet rodziny – nie martw się. Tylko z pozoru harcerze siedzą w lesie i komunikują się poprzez wysyłane listy alfabetem Morse’a. Ci chłopcy w krótkich spodenkach to mniejszość, ponad połowa to dziewczyny. Latają po świecie, nagrywają filmy, poradniki czytają na tabletach, korzystają z map na telefonie, a nawet piszą SMSy (chociaż i te czasami pozostają pisane alfabetem morse’a). Cały czas jesteśmy w stanie w każdym momencie podjąć służbę. Bo najlepsza służba to taka, na którą jest potrzeba. Dlatego i my działamy wychodząc naprzeciw oczekiwaniom lokalnej społeczności, dlatego piszę ten oto tekst, dlatego chcę, aby drużyna wiedziała, jak to się stało, że dzisiaj możemy dumnie mówić o 15 Wielopoziomowej Turystycznej Drużynie Harcerskiej „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich.

Poznajcie więc wspomnienia ludzi, którzy zawsze wracają – Wspomnienia Bumerangów.

9

10

drużynowi

11

mikroprzygody Piotrek mieszkał w Braniewie pod Elblągiem. Był harcerzem w 15 Grunwaldzkiej Turystycznej Drużynie Harcerskiej "Iguś" im. Adama Mickiewicza, której drużynową była pwd. Eleonora Ogińska. W 1996 r. przeprowadził się do Legionowa. Dopiero w liceum powrócił do ZHP.

12

Dołączył do 50 Drużyny Harcerskiej „Czarny Las” w Chotomowie, której drużynowym był dh Jarosław Niemyjski, a założycielem phm. Robert Sztylka. Na obóz pojechał z nimi w 1999 r. i został tam przybocznym.

Drużyna należała do 2 Szczepu Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych „Cho-Tom”, który prowadzili pwd. Edyta Kubanek (obecnie Czyżewska) i phm. Tomasz Skałkowski. Wówczas powstawały nowe drużyny. Piotrek dostał propozycję założenia swojej drużyny w SP nr 2.

Byłem wtedy w 3 klasie liceum, krótko byłem przybocznym i krótko mieszkałem w Legionowie. Nie byłem jeszcze instruktorem, więc to był stres przed maturą. Hufiec był mały; nie było namiestnictw, komisji. Trochę szedłem na żywioł.

Zrobił to w 2000 r. Od tego momentu to był DRUH Piotr. 18 Archeologiczna Drużyna Harcerska „Odkrywcy” im. Kazimierza Michałowskiego w tym samym szczepie miała barwę zieloną z łopatka archeologiczną na chuście. 19 Drużyna Harcerska nosiła chusty zielonożółte. Piotrek wybrał kolor czarny i połączył go z wszechobecnym w szczepie zielonym. Do dziś nosi pierwszą chustę Piętnastki. Numer ten nawiązywał do jego drużyny w Braniewie. Wilki, po kilku latach działania drużyny uznał za najlepsze.

Pasują do drużyny harcerskiej charakterem i jakoś mi się to w głowie układało. Żyją w stadach, co jest pewnym symbolem i chciałem to pokazać harcerzom.

13

Pierwszy nabór się nie udał, dopiero drugi przyciągnął ludzi do drużyny.

Dopiero po dwóch lub trzech latach pojawiły się działające zastępy.

Początek był trudny, ale, jak mówi, jakoś się udało. Krótko po tym poszedł na studia na kierunek pedagogiki specjalnej. W 2003 r. mieli warsztaty zapoznawcze z terapią zajęciową. Każdy miał coś wykonać, więc Piotr zrobił metalową lilijkę. Ma ona 17 lat i jest przekazywana z drużynowego na drużynowego. Pozostałe obrzędy powstawały z interakcji między uczestnikami.

Trudno powiedzieć, że to ja wymyśliłem. Te zwyczaje powstawały na rajdach, zbiórkach. Mam nadzieję, że jakbym poszedł dzisiaj na rajd, zobaczyłbym rzeczy, które powstały 15 lat temu, ale czy ja je wymyśliłem…

W pracy zaczął wprowadzać elementy turystyki, którą jako harcerz obserwował w Braniewie. Uważał tę specjalność za najbardziej dostępną. Były to „mikroprzygody”. Nigdy nie robili z drużyną rzeczy spektakularnych tj. wejście na Kazbek, ale chodzili po okolicy i wykorzystywali propozycje programowe. Byli w puszczy Kampinoskiej, w Celestynowie kilka razy. Te działania zaczęły się składać w całość.

Chodziliśmy też na znany wtedy Rajd Palmiry.

Spaliśmy w stodołach, paliliśmy ogniska.

Teraz już chyba tego nie ma?

Oczywiście, że jest, druhu! To prawda – - coraz mniej drużyn korzysta z uroków Kampinosu, lecz my staramy się co roku nocować na sianku w stodole. Ten rajd był i jest ważnym wydarzeniem w hufcu,

14

za pomocą którego można było zdobyć elementy specjalności. „Dużo ludzi chodziło, na to się czekało.” - mówi Piotr.

Czas nie był przychylny obozom. Na początku były obozy hufca, ale od mniej więcej 2002 r. były to obozy łączone z Hufcem Nowy Dwór Mazowiecki. Piotr uważa, że nie mieli prawdziwego obozu, a na prawdziwy obóz drużyna pojechała dopiero z Karoliną. Zawsze martwiło go to, że miał bardzo mało czasu na drużynę. Dosyć szybko został zastępcą komendanta Hufca. Dostał taką propozycję już w 2003 r. od dh.

Zdzisława Wierzbickiego, który zmarł w 2019 r.

Był starszym drużynowym, ale jak mówi „ta różnica wieku jest dzisiaj nieodczuwalna”. Systemu zastępowego nie było. Odbywały się tylko zbiórki drużyny, ponieważ nie była ona liczna. W hufcu było mniej niż 100 osób. Nie stać było kadry na prężnie działające zastępy, a dopiero w 2003 r. zaczęły się one kształtować.

Mieliśmy z tyłu głowy z przybocznymi, że musimy iść w stronę systemu zastępowego, ale to nie było takie łatwe. Pamiętam, że pierwszy zastęp żeński nazywał się Plemię Wilcząt. Wydaje mi się, że w sumie były 3 zastępy.

Piotr miał trójkę przybocznych, czyli Karolinę Walczak, Paulinę Baran (teraz Bańkowska) i Dominika Walczaka - „Walusia”. W międzyczasie w drużynie pomagali również Mikołaj Morys, Adam Muracki czy Bartek Mazurek. Pierwszą przyboczną w drużynie była Kamila Piwowarczyk „Pająk”. Wszyscy oni byli harcerzami w 18 ADH. Była to inspiracja do powstania drużyny wielopoziomowej. Przestał istnieć Szczep nr 2, a kadra zaczęła działać też jako zastęp wędrowniczy. Tak powstawał ciąg wychowawczy. Przyjmowali zuchy, które potem stawały się harcerzami,

15

harcerze harcerzami starszymi, a kadra była zastępem wędrowniczym.

Tomek, przyszły drużynowy, jako pierwszy rocznik przeszedł wszystkie etapy od zucha do wędrownika przy środowisku Piętnastki.

Powód przekazania drużyny w danym momencie był dość nietypowy.

To był 2006 r. Po obozie Piotr wyjechał na dwa miesiące do Stanów Zjednoczonych do pracy, a komendantem hufca był wtedy Robert Sztylka, który trochę zawiódł swoimi możliwościami jako komendant.

Po powrocie Piotra w październiku był Zjazd Nadzwyczajny Hufca.

Byłem wtedy zastępcą komendanta. Nie było dużo ludzi jeszcze w hufcu, a komendę trzeba było sformować. W sumie dostałem propozycję od Zjazdu zostania komendantem - no i zostałem.

Jako Komendant obserwował, jak drużyna rusza i zuchy wtedy ruszały.

Gromadę prowadziła Paulina Baran, przybocznymi były Natalia Naumczyk (dzisiaj Janiga) i Samanta Dąbrowska. Tomek już wtedy był starszy i prowadził coraz więcej rzeczy. „Człowiek obserwuje nazwę i barwy, które gdzieś tam sobie wymyślił mając 18 lat i to jest bardzo przyjemne doświadczenie” - wspomina Piotr. Z druhem Piotrem, zwanym Boberem

16

lub Bobrem (przyznał, że mu obojętne, jak się do niego mówi), rozmawiam 14 lat po przekazaniu drużyny Karolinie. Wiele razy powtarza, że miał za mało czasu i tego żałuje. Założenie drużyny było dla niego zaskoczeniem, a potem zajmował się sprawami hufcowymi.

Mówi, że nie był w stanie zawsze przygotować zajęć w taki sposób, jakby tego chciał albo prowadzić książki pracy drużyny. Zdarzało mu się przyjść na zbiórkę trochę nieprzygotowanym, co było kłopotliwe. Naszej rozmowie przysłuchuje się Tomek Kitaj. W tym momencie musiał przerwać. „Trochę czasu minęło, ale nie pamiętam, żeby jakaś zbiórka była nudna lub nieprzygotowana”. Na twarzy Bobera pojawił się uśmiech. Na koniec naszej rozmowy postanowiłem zadać mu pytanie, jakie ma rady dla nowych drużynowych.

Niech próbują nowych rzeczy i słuchają starszych. Nie ma się czego bać, bo niedługo może być za późno.

Elementy obrzędowe jakie wprowadzone były w drużynie, gdy drużynowym był bober to: Nakrycie głowy jakim jest rogatywka (wcześniej w szczepie były to czarne berety), wiązanie chusty na węzeł krawatowy dziewczyny węzeł robiły kolorem czarnym, a chłopaki zielonym. Można było też używać pierścienia skórzanego. Chusty zakładane były czarny po prawej stronie, zielony po lewej, tak jak pagony. Na pagonach wyszyta była liczba 15, na czarnym pagonie zieloną nitką, na zielonym pagonie czarną. Kolejną sprawą były dni mundurowe, każdego 15 dnia miesiąca przychodzili w mundurach do szkoły i chodzili w nich w ciągu dnia.

17

Wspomnienie Jako harcerz pamiętam jeden raz, kiedy miałem przyjemność spotkać się z druhem Piotrem – założycielem naszej drużyny. Na jednym z zakończeń dnia na obozie w 2014 r. nad jeziorem Świętym, gdzie mieliśmy obrzędowość Indian, jak zawsze siedząc w naszym tipi, dh. Marta Myśliwiec powiedziała nam, że rano przyjedzie do nas wyjątkowy gość. „Będzie to Druh Bober – założyciel naszej drużyny!”. To było coś! Ktoś, kto założył drużynę, w której dzisiaj jestem, przyjedzie do nas, do naszego obozu, wejdzie na nasz podobóz i siądzie razem z nami w kręgu. Czułem, jakby przyjeżdżała do nas legenda polskiego rocka czy gwiazda Hollywood. Nic tylko rozkładać czerwony dywan. Rano druh już z nami był. To było niesamowite, ale okazało się, że druh Bober to człowiek jak każdy z nas. Zabrał nas na najlepsze w moim życiu zajęcia z maskowania. Ubrudziliśmy się cali, poprzywiązywaliśmy do siebie igły, liście i wszystko, co było w lesie. Nawet twarze były wysmarowane jagodami, aby tylko wtopić się w naturę. Graliśmy wtedy w „Raz, dwa, trzy – Baba Jaga patrzy!”. Nie pamiętam, czy wygrałem, czy nie, ale wtedy to chyba nie miało znaczenia (znając życie

18

przegrałem, bo inaczej bym to zapamiętał). Wieczorem, tak jak się spodziewałem, usiadł z nami w kręgu w naszym tipi. Teraz byliśmy równi, mogliśmy słuchać jego historii, zadawać mu pytania i… iść spać. Życzę każdemu takich autorytetów!

phm. Piotr „Bober” Michałowski założyciel oraz drużynowy w latach 2000-2006 15 WDHiZ „Wilki” w 2002 roku zastępca komendanta II Szczepu Drużyn Harcerskich i Gromad Zuchowych „Cho-Tom” w 2002 roku członek Kapituły Stopni Starszoharcerskich przy II SDHiGZ w 2003 roku komendant IX Rajdu „Kopytko ‘03” w latach 2003-2006 zastępca Komendanta Hufca ZHP Legionowo ds. programowych w 2005 roku członek Komisji Inwentaryzacyjnej Hufca w latach 2006-2009 Komendant Hufca ZHP Legionowo wielokrotny komendant obozu Hufca m.in. w Przerwankach czy Olchowcu zdobywca Brązowej Odznaki Kadry Kształcącej

19

garść pomysłów Koleżanki zabrały Karolinę na pierwszą zbiórkę w 4 klasie szkoły podstawowej do 18 Archeologicznej Drużyny Harcerskiej „Odkrywcy”.

Chustę dostała, jak każdy, na jednej z pierwszych zbiórek, do której po pewnym czasie doszywało się pewne elementy w ramach specjalności archeologicznej. Krzyż dostała na swoim pierwszym obozie w Świdwinie.

W 2003 r., kiedy Osiemnastkę rozwiązano, zaczęła działać z zastępem wędrowniczym. Przychodziła na zbiórki Bobera, aby mu pomagać.

Wkrótce na stałe działała w Piętnastce. W szczytowym momencie drużyna składała się ze wszystkich metodyk. Zuchów było najmniej, a wręcz były to pojedyncze osoby. Cała reszta działa się automatycznie.

20

Osoby, które były w danym pionie, nie bardzo miały możliwość przejść gdzie indziej, nie bardzo też chciały szukać jakiejś innej drużyny, więc były z nami, a początkowo wyglądało to tak, że osoby starsze miały po prostu dodatkowe zadania. Nie były uczestnikami, tylko obstawiały grę.

W drużynie funkcjonowała trójka przybocznych. Karolina zajmowała się młodszą częścią harcerzy, Paulina zuchami. Dominik Walczak organizował działania dla harcerzy starszych, ponieważ czuł się dobrze w zadaniach wyczynowych. Był on rok starszy od dziewczyn i mimo takiego samego nazwiska nie miał on nic wspólnego z

Karoliną. W rozmowie wspomina teorie o rodzeństwie czy małżeństwie, kiedy byli już starsi.

Bardzo się w trójkę przyjaźniliśmy i przekładaliśmy to na harcerstwo, na jakieś zadania, siedzieliśmy gdzieś i wymyślaliśmy jakieś zbiórki i wyjazdy, a potem proponowaliśmy to Bobrowi.

Karolinie przez całą swoją drogę przed objęciem drużyny wydawało się, że to Dominik przygotowywany jest do objęcia drużyny. Chociaż od Piotrka wiemy już, że on nad tym nie myślał, to Karolina przez długi czas nie wiedziała, że będzie przejmować Piętnastkę, ale wiedziała, że chce być drużynową. Świadomość przygotowania do tej funkcji przychodziła z roku na rok.

21

Z każdego kursu dostawałam większy zastrzyk wiedzy, każdy harcerz, a potem każdy zuch dostarczał mi dużo więcej doświadczenia niż miałam na początku, więc czułam się przygotowana, ale bardzo dużo mi brakowało. Absolutnie nie myślałam o tym w tamtym czasie, a tylko, że mam garść pomysłów, które chciałam wykorzystywać.

Bober poprosił Karolinie, Paulinie i Dominikowi zostać po jednej ze zbiórek i powiedział, że dość nagle zaproponowano mu zostanie komendantem hufca. Sytuacja, w której zdecydowali, że to nie Dominik przejmie drużynę, cały czas pozostaje wielkim zapytaniem.

Chyba lepiej się czułam w takiej dokumentacji i obowiązkowości, systematyczności niż Dominik i on chyba nadal wolał pełnić służbę przybocznego. Summa summarum nie wiem, czy nie zakończyło się to głosowaniem w kadrze, które z nas ma zostać drużynowym, ale tu nie jestem pewna, czy tak było.

Przekazanie drużyny nie było dość spektakularne ani obozowe.

Ze względu na okoliczności, w których Piotr został poproszony o przejęcie funkcji komendanta hufca, musiało to odbyć się jak najszybciej.

Dlatego i przekazanie odbyło się bez obrzędowości. Było to przeczytanie rozkazu i przekazanie sznura w siedzibie hufca.

22

Była drużynową, która uczyła się cały czas pracy z dziećmi. Starała się zapewnić członkom drużyny atrakcyjny czas, który pozwoli na rozwój, ale i niezapomniane przeżycia. Jako harcerka miała często wyjazdy i aktywne zbiórki, dlatego i w swojej pracy skupiała na tym dużą uwagę. Najtrudniejsza była dla Karoliny dokumentacja. To był czas, kiedy komenda zwracała na to większą uwagę. Wprowadzano na kursach elementy wychowawcze i metodyczne.

Wielopoziomowość jej w tym pomagała. Harcerze mieli zapewnione kształcenie w jednej jednostce, dlatego również chcieli w niej później pomagać jako kadra.

Kiedy Karolina była drużynową, Komenda Hufca Hufca na wniosek drużyny ustanowiła ustanowiła Piętnastkę Turystyczną. Jak sama mówi - była już pomału wprowadzana i przygotowywana do tego przez Piotrka, więc tę myśl przejęła.

23

Byliśmy wprowadzani powoli w grupę PTTK, zdobywanie odznak i organizowanie wyjazdów, więc to było kontynuacją tego, co Bober założył w planie.

Oprócz tego, przynajmniej raz w miesiącu starali się gdzieś wyjechać.

Jeżeli nie był to daleki wyjazd, poznawali Legionowo i okolice. Każdy członek drużyny miał książeczkę i zbierał do niej punkty starając się wychodzić jak najwięcej na trasy.

Pierwsze obozy były bardzo spontaniczne.

Z czasem konspektów było coraz więcej i zaczęły pojawiać się wymogi, żeby dokumentacja była dostępna. Było mniej wymogów sanitarnych; toalety czy stołówkę budowało się samemu.

W kadrze przybocznymi byli Natalia Naumczyk, Tomasz Kitaj, Marta Myśliwiec i Adrian Szymanowski zwany Szymkiem. Ze zbiórki na zbiórkę, z wyjazdu na wyjazd dostawali coraz więcej obowiązków, aż w sumie to oni organizowali aktywności pod kontrolą Karoliny. Gdy przekazała drużynę Tomkowi, poczuła, że harcerstwo daje jej siłę napędową. Szkoła Podstawowa nr 2 wyraziła potrzebę założenia gromady zuchowej. Tak się stało jeszcze w tym samym roku po przekazaniu Piętnastki.

24

W 2008 r. założyła 21 Gromadę Zuchową „Słoneczni Podróżnicy”.

Karolina dopiero poznawała metodykę zuchową, dlatego dzieci miały na swoich zbiórkach widoczne elementy harcerskie. Z czasem narodziła się współpraca z 9 GZ „Wodne Skarabeusze”. Po 4 latach działania gromady przyszła propozycja o dołączenie się do szczepu wodnego, co łączyło się z przejściem na specjalność wodną.

Dziewiątka miała wtedy gorszy okres jeśli chodzi o liczebność osób i funkcjonowanie, więc połączyliśmy siły. Po zjeździe Hufca pop-roszono nas, żeby przenieść się do Jadwisina i tak się stało. Tam funkcjonuje do dzisiaj.

25

„Słoneczni podróżnicy” zatem założyli wodne mundury, a Karolina została drużynową – po raz trzeci!

Nigdy nie żałowała bycia w kadrze harcerskiej, ale cieszyła się możliwością służby, którą było prowadzenie Piętnastki.

To był ciąg zdarzeń, który od harcerki, po wprowadzenie w kadrę młodszą po zadania coraz bardziej odpowiedzialne, nikt na mnie nigdy nie naciskał. Wszystko przeszło tak płynnie, że nic bym z tego nie zmieniła.

Harcerstwo nauczyło ją przede wszystkim organizacji, planowania i pracy z dziećmi. Ukończyła związane z tym studia. To w harcerstwie znalazła przyjaciół na całe życie. Jak podkreślała podczas naszej rozmowy, z Dominikiem przyjaźni się cały czas. Już pod innym nazwiskiem.

W czasie gdy Karolina była drużynową wprowadzone zostały w drużynie czarne berety.

26

Wspomnienie Karolina była moim pierwszym zetknięciem z harcerstwem. Do Gromady dołączyłem mając 5 lat. Dość mało pamiętam z tego okresu, chociaż byłem niesfornym zuszkiem. Karolina zawsze rozmawiała z nami bardzo poważnie, kiedy coś nabroiliśmy, ale też potrafiła doceniać. Kiedy dostawałem złote obszycia na czerwoną chustę, opowiedziała gawędę.

Samej gawędy nie pamiętam, ale była ona o postawie dzielnego zucha.

Wprowadziła we mnie wtedy dumę, że od dziś to ja jestem dzielnym słonecznym Zuchem przez wielkie „Z”. Jej zbiórki były bardzo różne. Nie wspominając już o obozie, kiedy to w ramach obrzędowości Mowgliego na drzewie w nocy zawisł druh, którego rano musieliśmy ratować.

Karolina zawsze budziła w nas emocje. Możliwość porozmawiania z nią dzisiaj jest dla mnie wspomnieniem i podziękowaniem.

phm. Karolina Walczak (Jasińska) w latach 2006-2008 drużynowa 15 WTDH „Wilki” w 2008 r. członek Hufcowej Komisji Inwentaryzacyjnej w latach 2008-2012 założycielka i drużynowa 21 GZ „Słoneczni Podróżnicy”

27

w latach 2012-2013 drużynowa 9 GZ „Wodne Skarabeusze” w 2010 r. Namiestnik Zuchowy od 2010 r. instruktor V WSDHiGZ „Przylądek Dobrej Nadziei” w latach 2011-2012 członek Komendy Hufca w 2012 r. szef Hufcowego Sztabu XX Finału WOŚP

28

29

drużyna jak ogródek Tomek trafił do gromady zuchowej z naboru w 2 klasie szkoły podstawowej. Gromada nazywała się Czarne Stopy i miała numer 21, działał w Szkole podstawowej nr 2 w Legionowie. W kolejnym roku gromada przestała już działać ale Tomek dołączył do harcerstwa w czwartej klasie również z nabory. Poprzednim razem nabór prowadziła druhna Marlena Witkowska, tym razem Piotr Michałowski „Bober”

30

do piętnastki. Przyrzeczenie harcerskie złożył na zimowisku w Starej Dąbrowie w ośrodku harcerskim, 13 lutego 2003 roku.

Tomek był jednym z chętniej angażujących się harcerzy, dlatego został zastępowym. Nazywali się Dziki. Wtedy jeszcze drużyna nie nosiła nazwy Wilki. To co robił nie interesowało chłopców z jego zastępu, był od nich starszy. Zawsze marzył, żeby być w drugim zastępie męskim, w którym byli zgrani chłopcy, będący razem w klasie. Po naborze miał zająć się jednak młodymi chłopakami. Po raz kolejny pojawili się mało zainteresowani, z których żaden nie dotrwał do zimy. No i wtedy został przydzielony do tego zastępu zgranych chłopaków. Na pierwszą zbiórkę szedł z zeszytem, w którym było 20 punktów do zrealizowania.

Uczestnikiem był tylko na jednym obozie, potem został kadrą młodszą.

Zbiórek było sporo z samarytanki, ponieważ przyboczni byli wtedy świeżo po kursie WKPP, wtedy nazywanym kursem przedmedycznym.

Pamiętam plecak medyczny drużyny – mandarynę, symulacje. Później mi to pomogło w zaliczeniu kursu, który dość dobrze mi poszedł i zdobyłem brązową odznakę ratownika ZHP.

Większość zbiórek odbywało się w lesie na górce za SP nr 2, gdzie dzisiaj jest parking i przedszkole. Było tam drzewo, na którym chłopcy zawsze wieszali swoje kurtki i plecaki. Wokół tego drzewa naprawdę dużo się działo. Po zbiórkach siedzieli tam z Bobrem i zdawali punkty na stopnie. Na zbiórki przychodzili co najmniej godzinę wcześniej.

31

Czekaliśmy zawsze na czerwonego malucha, który się wyłaniał zza zakrętu. Jeździł nim Bober, kiedy był drużynowym.

Drużyna działała w drugim szczepie Cho-Tom wraz z 27 Ekologiczną Drużyną Harcerską, prowadzoną przez dh. Adama Murackiego. Osobami przewijającymi się przez piętnastkę gdy Tomek był harcerzem byli tez Bartek Mazurek, Tomek Skałkowski, Ewa Dobrogowska, Jarek Dobrogowski – wszyscy byli harcerzami w niedziałającej już osiemnastce.

Szkoła była otwarta nawet w weekend. Mogli wchodzić, o której chcieli i korzystać ze szkoły i lasu. Z czasów, kiedy był zuchem, pamięta zbiórkę z Osiemnastką. Rysowali list gończy w stylu westernowym.

Pamiętam z czasów zuchowych również wigilię Hufca, która była w trójce. Jakiś czas temu dowiedziałem się, że na tej wigilii Lidka (obecna komendantka Hufca i żona Tomka) miała przyrzeczenie, więc okazuje się, że byłem na jej przyrzeczeniu.

32

Pamiętam dh. Wierzbickiego (ówczesnego komendanta Hufca), który mówił nam, że nasza gromada - 21 GZ „Czarne Stopy”, której drużynową była Marlena Witkowska (wychowanka Liliany Sadowskiej) - jest jedyną, ostatnią gromadą w Hufcu.

Zapamiętałem te słowa na długo, ponieważ to był czas, kiedy Hufiec Legionowo miał wyraźny spadek liczebny.

Bardzo się stresował, kiedy miał prowadzić swoją pierwszą zbiórkę.

Powiedziałem o tym Karolinie i zbiórkę poprowadziła Natalia, a on z Karoliną pojechali do Hufca na Zakopiańską, gdzie odbywała się odprawa drużynowych. Tam się okazało, że Hufiec będzie organizował kurs drużynowych. Bardzo się zdziwił, kiedy dowiedział się, że ma w czymś takim uczestniczyć.

Uważałem, że jest za wcześnie, a ja nie jestem przygotowany do tego, jednak poszedłem na kurs drużynowych, ale bardzo nieświadomie.

Tomek i Natalia byli najmłodszymi uczestnikami na kursie. Karolina poprosiła ich, żeby przeczytali książkę pt. „Przewodnik dla Przewodnika”. Nie mieli zajęć czy warsztatów z Karoliną, raczej uczyli się poprzez praktykę. Karolina mieszkała blisko, dlatego po zbiórkach Tomek z Szymkiem ją odprowadzali i po drodze omawiali zbiórkę.

Pamiętam, kiedy Karolina chciała porozmawiać ze mną, szedłem tego dnia do szkoły na godzinę dwunastą, rozmowa odbyła się w drodze do szkoły.

Karolina przyszła po mnie i powiedziała mi, że chciałaby, żebym to ja objął drużynę.

33

Był bardzo zaskoczony. Uważał, że sobie nie poradzi. Z początku chciał, żeby Natalia objęła drużynę, ponieważ była trochę dłużej przyboczną. Przekazanie odbyło się na obozie hufcowym w 2008 r. w Olchowcu. Najpierw Karolina wzięła go na podobóz 5 DSH „Sokoły” pod pretekstem pomocy w pilnowaniu harcerzy.

Cała Piętnastka i osoby związane z jej działaniem, poszła na połoninę, gdzie miało się odbyć przekazanie.

Wcześniej Tomek został poproszony o rozstawienie ogniska. To był trzeci dzień z rzędu, więc bardzo mu się nie chciało, ale poszedł z nim Szymek i razem to zrobili. W tym czasie harcerze mieli napisać np. cytaty, które były wręczane nowemu drużynowemu na przekazaniu. Kiedy wyszli z podobozu Piątki od razu z Karoliną poszli na połoninę, gdzie była już cała drużyna, Bober, Waluś. Nie był w stanie nic powiedzieć, kiedy dostał sznur.

Dobrze, że było ciemno, więc nie było widać, że łza mi się w oku zakręciła. Raczej jestem z tych mniej śmiałych i bardziej stresujących się we wszystkim. Wtedy też się dość mocno zestresowałem, ale wróciłem do podobozu już jako drużynowy.

Rano już wszyscy n obozie wiedzieli, że został drużynowym. Tylko przed Tomkiem było to ukrywane do chwili wręczenia sznura. To był przedostatni dzień obozu, ostatniego był maraton. W pociągu powrotnym z obozu spisywali z Natalią i Szymkiem pomysły, jakie chcieli w drużynie zrealizować w nadchodzącym roku. Nie był sam i to go cieszyło.

Od pierwszej zbiórki prowadzili kronikę drużyny. Ta kronika niestety zaginęła. Niejeden już próbował ją odnaleźć. Na pierwszej zbiórce we wrześniu 2008 r. Marta była mianowana na przyboczną. Była trójka przybocznych i to było bardzo wygodne.

34

Ruszyli bardziej z turystyką, wrócili do prowadzenia książeczek PTTK, częstszych wyjazdów. Pierwszy rok skupili na turystyce, drugi zaś prowadzili kampanię bohater. Drużynowy chciał, żeby był to ktoś lokalny.

Zdobywali imię rodziny Rykaczewskich.

Idąc kiedyś do Kościoła przechodziłem przez rondo imienia rodziny Rykaczewskich, zaciekawiło mnie to, poczytałem trochę o tych osobach, poszedłem do Muzeum Historycznego w Legionowie, żeby dowiedzieć się trochę więcej, dostałem różne materiały od dh.

Wojciecha Jeute. Pamiętam, że bardzo się ucieszył z tego, że chcemy zdobywać imię osób, które walczyły na terenie Legionowa.

W trakcie Kampanii Bohater były zbiórki zimą, zbiórka w muzeum, biwak w Woli Kiełpińskiej zorganizowany na podstawie „Kamieni na szaniec”, zapoznawali siebie i harcerzy z II wojną światową i propagowali lokalny patriotyzm, poznawali przyszłego bohatera. Wszystkie działania w ramach zdobywania imienia Rodziny Rykaczewskich były opisane w osobnej kronice, przedstawionej komendzie hufca w celu udokumentowania działań. Dzięki tej kronice komenda hufca z hm.

35

Jurkiem Łuszczkiem na czele, przychyliła się do naszej prośby o przyznanie imienia, które drużyna nosi do dzisiaj. Kronika niestety zaginęła.

Każdy drużynowy przede mną coś tej drużynie zostawił. Bober zapoczątkował nazwę Wilki, Karolina wprowadzała specjalność drużyny, a ja chciałem, żeby po mnie zostało imię tej drużyny.

Tak się stało.

Druga namacalna rzecz jaka została w drużynie po Tomku to proporzec drużyny. Drzewiec do proporca znalazł Filip Samsel na biwaku zimowym w styczniu 2009 roku w Górkach (puszcza Kampinoska). Proporzec uszyty został przez kadrę. Po stronie z zielonego materiału znajdowała się czarna wilcza łapa – znak drużyny - oraz napis 15 Wielopoziomowa Drużyna Harcerska „Wilki”. Po drugiej stronie znajdowało się logo hufca i napis Hufiec ZHP Legionowo. Na szczycie drzewca znajdowała się metalowa, srebrna lilijka – prezent od rodziców Jędrzeja i Emilki Sztanderów - harcerzy piętnastki. Lilijka była używana kiedyś przez drużynę rodziców tych harcerzy. Proporzec nie dotrwał do dzisiaj.

Kolejną rzeczą był zeszyt – kronika przyrzeczeń, w której wszyscy harcerze składający przyrzeczenie wpisywali swoje imię, nazwisko, datę oraz miejsce złożenia przyrzeczenia. Z drugiej strony zeszytu znajdowała się lista osób, które dostały naszywkę specjalnościową specjalności turystycznej.

Obowiązkowość nauczona w rodzinie zmuszała z przyjemnością Tomka do udziału w uroczystościach miejskich. Chciał, żeby był w harcerstwie aspekt wychowawczy. Nie chodziło o stanie pod pomnikiem, ale o uczestnictwo w tym i wiedzę, po co tam stoją. Dyżurów drużyn jeszcze wtedy nie było, więc wszystkie drużyny miały obowiązek uczestniczyć we wszystkich uroczystościach, na których mogły być.

Chciałem, żeby drużyna tam była. Trochę jak z ogródkiem; jak się o niego nie dba, nie pieli, to zarasta i nic z niego nie ma.

Tak samo drużyna; jak się nie ma zbiórek zastępów, drużyny, to harcerze odchodzą i przechodzą gdzieś, gdzie więcej się dzieje.

36

W jego kadrze była Natalia Naumczyk (dzisiaj Janiga), Adrian „Szymek” Szymanowski i Marta Myśliwiec. Był dla nich jak drużynowy wędrowniczy.

Marta rwała się do wszystkiego, miała wiele pomysłów, Natalia była głosem rozsądku, a Adrian dbał o sprzęt, o zdjęcia.

37

Gdy najstarszy zastęp harcerzy dorastał do wieku starszoharcerskiego, a Martę Tomek uważał za przygotowaną, postanowił przekazać jej drużynę, a sam założył rok później 14 DSH „Wataha”. W ciągu roku od przekazania drużyny pracował z harcerzami starszymi Piętnastki.

W harcerzach starszych próbował rozbudzić ogień. Chciał, żeby harcerze starsi dla harcerzy byli jak stary doświadczony wilk dla małego wilczka, pokazywali świat uczyli w działaniu, dbali. Taki obrazek można zobaczyć na logo Czternastki. Na zbiórkach wykorzystywał elementy puszczańskie i surviwalowe. Chłopcy mieli już wiedzę, trzeba ją było użyć w praktyce.

W 2010 r. został oficjalnie kwatermistrzem Hufca, ale już rok wcześniej zaczął zarządzać sprzętem.

Dziś wiele osób przychodzi do magazynu i mówi: „Wywalajcie to!

To się nie nadaje!”, a ja wiem, że to się da naprawić. Zależy mi, żeby harcerze mieli zapewnione jak najlepsze warunki na obozach.

Na koniec naszej rozmowy zapytałem Tomka o rady dla przyszłych drużynowych. Odpowiedział mi prosto:

38

Niech nie unoszą się dumą i pychą, tak jak ja to robiłem, powinni mieć więcej pokory i chcieli czerpać wiedzę od starszych, byłych drużynowych, instruktorów.

Wspomnienie Tomek nigdy nie był moim drużynowym. Przyszedłem do Piętnastki, kiedy już oddał drużynę Marcie, przyszedłem do Czternastki, kiedy to Maciek został już drużynowym. Tomek kojarzy mi się z hardcorowymi zadaniami.

Jedyny dłuższy wyjazd, na którym mogłem się od niego wiele nauczyć, to Gillwell, czyli kurs drużynowych w 2019 r. Na rajdzie zabrał nas do jaskini, to chyba moment, który zapamiętam na długo. Zazdroszczę harcerzom, którzy byli w jego drużynie. Jego obecna żona Lidka i obecna komendantka Hufca powiedziała mi jakiś czas temu, że harcerstwo to miejsce na wyzwania, a najlepszym czasem są HSi i Wędrownicy.

Wierzę, że tym, co robili uczestnicy zbiórek i obozów Tomka, mogli się pochwalić w szkole swoimi wyczynami i żałuję, że dzisiaj na takie wydarzenia brakuje czasu i kadry.

39

pwd. Tomasz Kitaj drużynowy 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich w latach 2008-2011 założyciel i drużynowy 14 DHS „Wataha” w latach 2012-2014 kwatermistrz Hufca od 2009 r. członek Komisji Inwentaryzacyjnej Hufca w latach 2010-2011 członek Kapituły Stopni Wędrowniczych Hufca od 2011 r. przewodniczący KSW Hufca od 2012 r. organizator wielu gier miejskich, obchodów świąt, kursów zastępowych, przybocznych, drużynowych i przewodnikowskich, Świątecznych Zbiórek Żywności, Betlejemskiego Światła Pokoju, turniejów zastępów, koncertów charytatywnych, Harcerskiego Festiwalu Piosenki „Wiosenne Czarowanie”

40

41

wdzięczni sobie nawzajem Marta jako harcerka uwielbiała grać w „Dwie Chorągwie”.

Cieszyła się z każdego wyjazdu na forty w Janówku, ponieważ odkrywanie takich miejsc nie było możliwe poza harcerstwem. Poznała wówczas dużo znajomych ze szkoły i nie tylko, z którymi utrzymywała kontakt również poza zbiórkami. Na swoim pierwszym obozie złożyła przyrzeczenie, choć wcale się tego nie spodziewała.

W czasach podstawówki Marta była niezwykle aktywna społecznie. Szkoła zgłosiła ją do konkursu „Ośmiu Wspaniałych”, którego

42

celem było promowanie społecznej aktywności młodzieży oraz idei wolontariatu.

Specjalnie nie robiłam nic, aby „udało” mi się wygrać, i taki również jest zamysł tego konkursu, by doceniać bezinteresowną pomoc. Moja kandydatura została zgłoszona przez szkołę, co już było miłym docenieniem moich działań.

Jako przyboczna naturalnie dostawała coraz więcej obowiązków wynikających z pełnionej funkcji. Nie była specjalnie przygotowywana do objęcia drużyny. Czasami nawet Tomek, pod pretekstem wcześniejszego wyjścia, zostawiał Martę z drużyną sam na sam. Nie spodziewała się momentu, kiedy otrzyma granatowy sznur. W jej wspomnieniach pozostało więcej emocji niż szczegółów dotyczących okoliczności wydarzenia.

Założenie granatowego sznura napawało mnie dumą, ale i poczuciem ogromnej odpowiedzialności.

Podczas swojej służby w Piętnastce skupiała się na harcerzach. Jak mówi: „Prowadzenie drużyny dla samego faktu jej istnienia mija się z celem. To ludzie tworzą drużynę, nie pomysły, harmonogramy, spotkania kadry. To wszystko jest oczywiście bardzo ważne i potrzebne, ale i tak zawsze powinno skupiać

43

się drugim człowieku”. Często po prostu siadali przy ognisku i rozmawiali. Mówili, za co są wdzięczni sobie nawzajem, a to pokazywało, jak przypadkowo spotkani ludzie tworzą naprawdę zgraną grupę. Takie momenty budowały relacje w drużynie i o nie zawsze chciała dbać.

Z kadrą nierzadko przeprowadzali fabularne gry handlowe.

Zastępy chodziły w przebraniach do osób, wykonywały zadania, zdobywały fikcyjne pieniądze. Proces ich przygotowania wymagał nawet dwóch dni, ale to było zależne od tego, ile członek kadry aktualnie mógł na to poświęcić czasu. Nigdy nie było sytuacji, gdy Marta szła na zbiórkę, nie mając pojęcia, o czym będzie. Najtrudniej było, gdy zaczęły się studia i praca w tygodniu. Ułatwieniem jednak był magazyn umieszczony na działce, do którego zawsze mogła zerknąć i zabrać potrzebne rzeczy.

Liczba zastępów w Piętnastce niestety się zmieniała. Z racji przybywających, ale i odchodzących z drużyny osób zazwyczaj było to 3-5 zastępów, zdarzało się i więcej.

44

Pamiętam rok, w którym na pierwszą zbiórkę po naborze przyszło ponad 20 osób. To było wielkie szczęście z racji skuteczności naboru, ale i wyzwanie dla zastępów.

W jej kadrze był najpierw Krystian Skrędzelewski a po jego odejściu Adam Stasiński, Mateusz Żychalak, a także Ania Bandurska i jej siostra Julka, która czasami pomagała. Marta angażowała ich w przeróżne tematy związane z drużyną. Dzielili się pracą i pomysłami.

Mieliśmy naszą małą demokrację.

Do tej pory pamięta harcerzy, którzy nabierali nowych umiejętności, nawet tak prozaicznych jak wiązanie sznurówek, co również się zdarzało i ich dumę, ale i ogromne zadowolenie.

45

Świetnie było móc to obserwować i czuć się częścią tych małych sukcesów.

Zwątpienie przychodziło, gdy brakowało czasu. Marta dużo pracowała i uczyła się. W sobotę rano wstawała i wiedziała, że po prostu musi iść na zbiórkę, bo ktoś na to będzie czekał. Nie było to jednak nudne i mało wartościowe. Podobnie jak obozy. Obcowanie przez prawie 3 tygodnie z przyrodą non-stop było wyzwaniem, ale takim, które dawało ogromne możliwości.

Podczas obozów ważne było dla mnie spędzenie czasu z drużyną, możliwość umocnienia więzi, szczególnie w zastępach, ale i wykorzystanie czasu na działania, których podczas normalnych zbiórek nie byliśmy w stanie zrobić.

46

To wszystko procentowało później w trakcie roku harcerskiego.

Od 2014 r. Marta zajmowała się również promocją Hufca. Wnikało to z potrzeby znalezienia sobie miejsca, które pozwoli na nowo odnaleźć pasję w harcerstwie. Było to coś nowego, dawało powiew świeżości.

Poza tym ściśle wiązało się z kierunkiem studiów, pracą i zainteresowaniami. W hufcu był niezagospodarowany obszar i tak po propozycji Grzegorza „Gekona” Kaszuby Marta zaczęła angażować się w promocję.

Podczas swojej kariery harcerskiej zabrakło jej bycia harcerzem starszym i wędrownikiem. Szybko stała się kadrą, co mogło sprawić jej wypalenie, które, według Marty, przyszło bardzo szybko. Na końcu zapytałem, jakie ma rady dla przyszłych drużynowych.

Nie zaczynać zbyt wcześnie. Znaleźć coś, co będzie sprawiało satysfakcję (w tym przypadku zakładam, że będzie to prowadzenie drużyny), ale i fun – coś, co będzie motorem napędowym, coś co pozwoli odetchnąć, coś, co stale będzie sprawiało, że to, co się robi, będzie cieszyło. Prowadzenie drużyny jest cudownym obowiązkiem, jednak trzeba pamiętać, aby obowiązek nie przerodził się w konieczność. Drużynowy, który nie jest zadowolony ze swojego harcerskiego życia nie będzie dobrym przykładem dla harcerzy.

47

Wspomnienie Marta to dla mnie ogromny autorytet w harcerskim świecie. Mimo że nie stoi już dzisiaj w szeregach harcerstwa, jej działanie wspominam do dzisiaj. Pewnie, gdyby nie ona, nie byłoby mnie w tym miejscu, w którym jestem. To ona pokazała mi radość harcerskiego świata, obozy, ogniska, rajdy, biwaki i, przede wszystkim, zabawę. Często też nie miała ze mną łatwo. Pamiętam, jak na Palmirach motywowała mnie do niezatrzymywania kroku i przeżywała moje narzekanie podczas marszu.

Te wszystkie chwile są dla mnie ważne, ale to, co mnie zbudowało, to wręczenie chusty, przyrzeczenie, zbieranie żywności, gry handlowe i wiele, wiele innych. Jestem jej dozgonnie wdzięczny.

48

pwd. Marta Myśliwiec (Modzelewska) drużynowa 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich w latach 2011-2016 w latach 2014-2015 koordynatorka Sztabu Kampanii Promocyjnej Hufca, rzeczniczka prasowa Hufca oraz Szefowa Zespołu Promocyjnego Hufca w latach 2015-2017 członek komendy hufca ds. promocji i komunikacji wielokrotny członek sztabu WOŚP, „Świątecznej Zbiórki Żywności” w 2013 r. organizatorka VII Gry Miejskiej „Legionowo – Miasto Ludzi Niezwykłych” wielokrotna uczestniczka uroczystości miejskich zwyciężczyni XVI edycji Samorządowego Konkursu Nastolatków „Ośmiu Wspaniałych”

49

rozwiązać problem Adam przed samym finałem WOŚP w piątej klasie namówiony przez Mateusza Żychalaka poszedł na swoją pierwszą harcerską zbiórkę.

Dołączył do zastępu Gwiezdne Wilki (Wszyscy jego koledzy uwielbiali Gwiezdne Wojny, a Adam niestety nic o nich nie wiedział). Nauczył się już wtedy grać w dwie chorągwie. O czasie zastępowy – Mateusz – zaproponował mu funkcję podzastępowego. Brązową beczułkę nosił z dumą przez długi czas.

Z harcerstwa najlepiej wspomina biwaki. Między innymi ten pierwszy, na którym był – Rajd Palmiry. Nawet te dwadzieścia parę kilometrów nie przeszkodziło mu w czerpaniu radości pełnymi garściami, mimo odejścia wielu kolegów. W wieku 13 lat przeszedł do 14 DSH „Wataha”. Tam był w zastępie Głodne Wilki.

50

Ten czas był szczytem mojej kariery harcerskiej. Od zawsze byłem w drużynie prowadzonej przez Tomka Kitaja.

Dwa pierwsze jego obozy były w Starym Karpnie. Jednak dopiero w drużynie starszoharcerskej poczuł, co to znaczy prawdziwy harcerski obóz.

Przeszli na obozie wędrownym cały Hel i stamtąd spłynęli łódka do Trójmiasta. Po tym obozie Marta Myśliwiec zaproponowała mu pomoc w Piętnastce i od tego czasu razem z Mateuszem zaczęli działać w drużynie harcerskiej.

Przybocznym zostałem bardzo szybko. Było to na biwaku zimowym. Na obóz pojechałem jako pomoc Marty, ale już rok później ja przejąłem drużynę.

Jako kadra mieli swoje biwaki, spotkania z Rada Drużyny, ale sam uważa, że to nie było jego powołanie, nie czuł się najlepiej w skórze drużynowego. Żałuje, że po przejęciu nie miał wystarczającego wsparcia.

Na biwaku organizacyjnym Marta zapytała, kto mógłby przejąć drużynę. Adam zaoferował swoje chęci, ale tylko z pomocą Mateusza i Ani Bandurskiej, którzy byli wtedy obecni. Zgodzili się. Przekazanie odbyło się pół roku później na obozie. Było bardzo tradycyjne. Wieczór, las, ognisko… Przyszła Czternastka. Od Piotrka Burzy, który długo był nieobecny, dostał swoje ulubione cukierki.

51

Tej nocy wcale nie poszedłem spać. Pamiętam, że rano prowadziłem moje zajęcia.

Mateusz był tym, który ogarniał większość rzeczy.

Starał się tak, jak gdyby to on był drużynowym.

Razem z Anią odciążali go ze wszelkich spraw organizacyjnych. Adam starał się, żeby na zbiórkach nie było elementów improwizacji. Ada Brzostowicz uświadomiła mu bowiem, że przy takiej ilości dzieci na tak małą ilość kadry może być to dla nich szkodliwe. Dążyli do przygotowania zbiórki już dwa dni wcześniej.

Na obozie postanowili zorganizować naradę wioski. To była odpowiedź na problemy wychowawcze z niektórymi harcerzami. Na forum całej drużyny rozmawiali o bieżących problemach i próbie ich rozwiązania. Czarna noc i szum lasu mogły pomóc w trudnym wychowaniu, a jednocześnie przyciągnąć chwile powagi do przemyśleń harcerzy. Wspólne wnioski – to był najlepiej spożytkowany czas według Adama.

W harcerstwie, mimo wielu swoich potknięć poznał wielu przyjaciół, z którymi do dzisiaj utrzymuje kontakt. Oprócz Mateusza często widuje się z Antkiem Janeczkiem, który kiedyś pomagał mu w opanowaniu chaosu i demotywacji związanej z obozem.

Po obozie brakowało Adamowi kontaktu z drużynowym z tak samo krótkim stażem na funkcji. Wszyscy byli już doświadczeni, a on nie miał z kim po prostu porozmawiać. Jedynymi osobami, które go wspierały, byli Antek i Ada. Niestety prywatne i harcerskie marzenia przewyższyły jego możliwości. Lidka Kitaj powiedziała kiedyś, że Hufiec nie chce

52

instruktorów, którzy nie widzą nic poza harcerstwem. Adam wziął te słowa do serca. W szkole trafił mu się kurs związany z jego wymarzonym zawodem. Nie odmówił. To zabrało mu weekendy i czas, który mógłby poświęcić na prowadzenie drużyny. Mateusz wtedy powiedział Adamowi, że wyjeżdża do Szwecji niedługo i nie będzie mógł więcej pomagać w drużynie. Z pomocą przyszedł Maciek Modrzejewski, który nie pozostawił tego problemu samemu sobie. Zgodził się przejąć drużynę.

Podczas naszej rozmowy zapytałem się, czego harcerstwo Go nauczyło.

Czego harcerstwo mnie nie nauczyło… Jak byłem na obozie w Biłgoraju jako zastępca kwatermistrza, wpadłem na pomysł zasady; jak widzicie jakiś problem – pomyślcie, czy jesteście w stanie rozwiązać go sami, dopiero, jak będziecie potrzebować pomocy, przyjdźcie i powiedzcie, że taki problem jest.

53

Wspomnienie Z Adamem byłem w drużynie tylko przez rok. Był on przybocznym, a ja zastępowym. Czułem od niego zawsze chęć pomocy i empatię. Na obozie we Włocławku w 2015 r. powiedział słowa, które pamiętam do dziś: „Ogranicza Cię tylko Twoja wyobraźnia” i dopisaliśmy oczywiście „-Adam Stasiński 2k15”. Jakoś mnie to poruszyło. Z zastępem postanowiliśmy wywiesić te słowa na tablicy ogłoszeń. Codziennie podczas wykonywania kreatywnych zadań, wspominaliśmy ten cytat. Adam był również na obozie Szczepu w Lubniewicach. Pamiętam, jak opowiadał o tym, co wymyślił. Kolejny mądry cytat: „Jeśli widzę problem, staram się go rozwiązać, a dopiero później idę prosić o pomoc”. To było dla mnie jak odkrycie roku. Takie wielkie, a takie proste. Cieszę się, że mimo oddania drużyny, cały czas jest chętny nieść pomoc bliźnim. Obozy bez Adama są inne.

dh Adam Stasiński drużynowy 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich w latach 2015-2017

54

55

harcerstwo jak kiedyś Maciek na kursie WOPR poznał Olę Stonogę i Oliwię Specjalską. To dzięki nim zainteresował się tematem harcerstwa w Legionowie. Na wiosnę 2012 r. postanowił napisać do Hufca. Odpisał mu Tomek Kitaj., który potrzebował przybocznego. Pojechał z 14stką na majówkę jako ratownik. Od tego czasu zaczął pomagać w drużynie, a rok później dostał zielony sznur. Funkcję tę pełnił razem z Michałem Łobejko.

Na początku dostawałem małe zadania, z czasem większe, a na końcu prowadziłem zbiórki. Jeszcze przed obozem w Czernicy zostałem przybocznym, a na obozie złożyłem przyrzeczenie.

W tym czasie powstał zastęp wędrowniczy działającej w przyszłej 20 DW „Avengers”.

56

Rok po zostaniu przybocznym Tomek był kwatermistrzem na obozie, co przyczyniło się do jego małej obecności na obozie. Maciek wówczas przejął większość jego obowiązków na podobozie. Nadszedł ten dzień, właściwie wieczór, ognisko na platformie przy jeziorze Święte. Tomek opowiedział gawędę o starym i młodym wilku, o nabieraniu doświadczenia. Wtedy zaczęła się przygoda Maćka z pełnieniem funkcji drużynowego.

Najbardziej pamiętam moją pierwszą zbiórkę tuż po wakacjach.

Było dużo dzieciaków w porównaniu do wcześniejszego czasu.

Część przeszła już na obozie z 15stki.

W pewnym czasie nastąpiła zła sytuacja dla obu drużyn – 15 i 14.

Piętnastce zabrakło kadry, a z Czternastki część przeszła do 1 DW „Geneza”, a część się wykruszyła. Wizja szczepu znacząco się opóźniła.

57

Maciek był zwolennikiem drużyn wielopoziomowych. Osoby, które pozostały w 14stce, zostały kadrą 15stki, a Maciek został jej drużynowym. Przybocznym został Marcin Kądzik, a funkcyjnymi Katarzyna Burza, Kuba Małkiewicz i Sławomir Chodorski.

Teoria i praktyka, ale ze świadomością, że nie jesteś za wszystko odpowiedzialny, to nie jest jeszcze „TO”. Dopiero, kiedy przejmujesz drużynę i wiesz, że to od ciebie zależy, jak będzie wszystko pracowało, jest kompletnie inaczej, możesz poczuć coś więcej.

Chciał, aby harcerstwo było takie jak kiedyś; leśne. Chciał, aby harcerstwo kierowało się swoim celem i nabywaniem konkretnych umiejętności, a nie zwyczajnym byciem.

Dlatego dokładnie zajął się wraz z kadrą specjalnością turystyczną. Czuł brak w tym rejonie, mimo miana w nazwie. W tym celu postanowił podjąć się instruktora ds. turystyki.

Zapytałem Maćka, co zmieniło się w drużynie, kiedy był drużynowym.

Po długim namyśle powiedział: Chyba organizacja się poprawiła, chociaż jej słaby poziom nie był w żaden sposób winą poprzedniego drużynowego, kadry czy ich przygotowania; zaufanie do kadry, robiliśmy już obozy leśne, a jeden z nich nawet zrobiliśmy sami.

58

Maciek wprowadził na nowo rogatywki zamiast czarnych beretów.

Był to obóz w Biłgoraju.

Maciek jako drużynowy dokonał historycznej zmiany w naszym hufcu. Pierwszy raz od wielu lat (jeśli nie w ogóle) drużyna pojechała na samodzielny obóz bez komendantów z zewnątrz, pomocy kucharek czy organizacji zewnętrznych. Na miejscu obozowym wraz z kadrą odwiedzili to miejsce już rok wcześniej, po obozie w Karolinowie, gdzie padł pomysł na zorganizowanie tego przedsięwzięcia. Sami zorganizowali drewno, wywóz śmieci, wodę, namioty, przewóz materiałów. Niezmierną pomocą byli rodzice harcerzy, którzy z początku byli przerażeni wizją samotnego obozowania. Przekonała ich możliwość rozwoju dzieci. Przy gotowaniu posiłków żadne z nich nie będzie pomagało w przygotowaniu. Będą to musieli zrobić sami. Sami będą ścielić kanadyjki lub prycze, sami będą prać, sami będą budować urządzenia, w których mają się kąpać, prać, suszyć ubrania, jeść czy gotować. To była ogromna możliwość rozwoju dla harcerzy, ale i kadry.

Podczas swojej działalności w drużynie skupił się na rozwinięciu systemu zastępowego. Co dwa tygodnie spotykał się z zastępowymi na zbiórce i zorganizował kurs zastępowych dla przyjaznych drużyn.

To była szansa dla zastępowych na lepszy rozwój. Na początku dostawali gotowe konspekty, na zbiórce zastępowych przeprowadzali tę zbiórkę, a później to oni sami planowali, wymyślali i proponowali działania, jakie mogą zrealizować na swoich zbiórkach. Przez ten czas ich umiejętności zdecydowanie wskoczyły na inny poziom.

59

W ramach swojej próby podharcmistrzowskiej, której opiekunem był hm. Tomasz Kaczorowski, zorganizował 5 wycieczek autokarowo-pieszych dla mieszkańców powiatu, a drużyna chętnie wzięła w nich udział. Jej celem była promocja szlaku patriotycznego i aktywności turystycznej. Nie trzeba było być harcerzem, aby wziąć w nich udział. Była otwarta dla wszystkich. Wraz z wydziałem urzędu, z którym Maciek współpracował w ramach tego projektu, spisali wymagania i regulamin do zdobycia odznaki Patriotycznego Szlaku Turystycznego, które obowiązują do dziś.

Na wycieczkach się zaczęło, a skończyło właśnie na tych odznakach. To było bardzo fajne podsumowanie tych 5 wycieczek.

Uczestnicy zbierali podpisy do otrzymanych książeczek, a później otrzymali wspomniane odznaki.

Piętnastkę oddał Marcinowi. Jego wewnętrznym celem była obecność drużyny w szczepie. Z istniejących dzisiaj drużyn, to właśnie nasza była najwcześniej w szczepie w 2000 r. 15stka zaczęła już wcześniej współpracować z Puszczą, która również nie należała do żadnego szczepu.

Chcieliśmy zacząć jak najszybciej współpracę, ponieważ ta pomoc z góry często się przydaje np. przy organizacji obozów i kolonii.

60

VIII SDHiGZ „Matecznik” istniał rok. Przed jego założeniem na wyjeździe kadrowym na kajakach padła decyzja, żeby zawiązać szczep. Wcześniej już zaczęły się spotkania kadr i drużynowych, które przerodziły się w odprawy szczepu. Omawiali sprawy bieżące, zorganizowali jako pierwsi indywidualną Akcję Znicz. Decyzja o rozwiązaniu szczepu została podjęta przez Radę Szczepu na jednym ze spotkań po wspólnym leśnym obozie w Lubniewicach.

Maciek planował wystartować na Komendanta Hufca na zjeździe w 2019 r. I chociaż myślał o tym już wcześniej, najpierw postanowił zająć się szczepem. W skład jego komendy mieli wchodzić Jacek Winiarek na funkcji skarbnika, Mateusz Jaskółowski na funkcji kwatermistrza, Paulina Prokop na funkcji programowca, Natalia Janiga jako osoba od pracy z kadrą oraz Ola Mazewska jako pomoc organizacyjna. Sprawy rodzinne nie pozwoliły jednak na start tej komendy.

Stawialiśmy na relację i budowanie wspólnoty. Hufiec (nie nawiązując do żadnej komendy) miał być przyjaznym miejscem. Nie czułem, że jest dobrze w tym obszarze. Chcieliśmy zachęcać do pracy systemem zastępowych i odciążyć drużynowych od działalności formalnej. Czułem, że to miała być moja druga praca, drugi etat.

Harcerstwo nauczyło Maćka empatii i nawiązywania relacji.

Jego życie prywatne mieszało się z życiem w lesie.

61

Wspomnienie Maciek dał mi ogromną dawkę wiedzy harcerskiej. Szczerze powiedziawszy nie byłem przekonany do konspektów, planów czy rozbudowanych programów. Dzisiaj wiem, że gdyby nie on, dzisiaj stałbym przed jeszcze jednym ogromnym problemem – nauczyć się tego, czego nauczył mnie Maciek. Nigdy nie powielał rzeczy, których nie rozumiał lub nie chciał. Robił wszystko z serca. Widać było, że to kocha i chce, aby harcerstwo stawało się lepsze, bliższe natury i bliższe drugiemu człowiekowi. Jednocześnie, żeby miało to rozgłos i podziw wśród obywateli. Realizował swoje plany i marzenia jeszcze szybciej i lepiej niż wszystkim mogłoby się wydawać. Maciek był również opiekunem mojej próby na naramiennik wędrowniczy. Miałem wtedy 15 lat i byłem bardzo podekscytowany. Gdyby nie Maciek, nie byłoby też tej pracy.

Tak, to on namówił mnie do szybszego niż planowałem otwarcia próby przewodnikowskiej. Dziękuję mu za to.

62

phm. Maciej Modrzejewski Drużynowy 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich w latach 2017-2018 drużynowy 14 DHS „Wataha” w latach 2014-2017 w 2013 r. opiekun i członek 20 DW „Avengers” w latach 2013-2015 szef Harcerskiego Klubu Puszczańskiego w latach 2014-2018 członek Zespołu Promocyjnego Hufca oraz Zastępca Szefa Hufcowego Zespołu Kadry Kształcącej „Blask” ds. wizerunku w latach 2015-2017 zastępca przewodniczącego Komisji Rewizyjnej Hufca w latach 2017-2018 instruktor Hufca ds. Turystyki wieloletni organizator i członek sztabu Harcerskiego Festiwalu Piosenki „Wiosenne Czarowanie” oraz Kursów Przewodnikowskich „Kuźnia Przyszłości”

63

przykład instruktora Marcin dołączył do Piętnastki w połowie 3 klasy szkoły podstawowej. Po dwóch miesiącach powstała jednak Gromada Zuchowa prowadzona przez Karolinę Walczak. Dołączył zatem do zuchów i od tej pory nosił czerwony beret z „antenką”. Na obozie w Chycinie już oficjalnie po przejściu został członkiem Wilków. W zastępie był z Adamem i Jankiem Skrzypkiem, a potem dołączył Piotrek Kostrzewa ze swoim kuzynem Mateuszem. Zastępowi się zmieniali, ale Marcin zastępowym nigdy nie był. Jednym z pierwszych zapamiętanych przez

64

Marcina wydarzeń był biwak powstańczy w SP2. W drugim roku w drużynie był proporcowym na biwaku zimowym.

Pamiętam, że nie mogłem spać, bo wszyscy chrapali.

Następnego dnia był rajd z wielkimi plecakami. Było fajnie. Gorzej było, jak wracaliśmy w niedzielę.

Nasypało tyle śniegu, że mimo mojego wysokiego wzrostu miałem go po kolana.

Marcin był w sumie na 12 obozach. Wszystko zaczyna mu się zlewać, zwłaszcza że miejscowości się powtarzały. W Bieszczadach było pięknie, ale bez zasięgu. Telefony do rodziców były raz w tygodniu w niedzielę, gdy szli na wycieczkę w góry, gdzie był zasięg. Zawsze tylko on robił zdjęcia.

W 2012 r. dostał szaro-brązowe obszycia i dołączył do Czternastki. W Watasze był na półwędrownym obozie w 2013 r. Tam przeszli wybrzeże Helskie, a potem pojechali na bazę w Czernicy. Pierwszy raz wtedy budowali sobie prycze i szyli sienniki.

Został kadrą w 2014 r., kiedy Tomek musiał wcześniej wyjechać z obozu, a Maciek potrzebował pomocy. Jedyny miał samochód na obozie, więc musiał jeździć na zakupy. Był to obóz rowerowy, na których jechali do Torunia. Oficjalnie do kadry dołączył w ciągu roku.

65

Przez kontakt z Kasią zwerbowali do powrotu Piotrka Burzę, który również zaczął pomagać.

Na obozie we Włocławku w 2015 r. sprzątali na prośbę miasta starą izbę wytrzeźwień. Do dzisiaj cała drużyna wspomina znalezione stare dokumenty, za co dostali bilety do kina i poszli na film „Ant-Man”.

To był jedyny obóz, na którym byliśmy w kinie.

Do dzisiaj Marcin przetrzymuje u siebie kronikę Czternastki. Pierwszy wpis brzmi: „8 grudnia 2012 r. Kronika powstała, mimo tego, że harcerze tego nie chcieli. Nie muszą oni robić wpisów, na razie ja się tego podejmę. Tomek”. Ostatni wpis jest z 5 września 2015 r. Zrobił go Hubert Rajewski zwany Liptonem.

Pod koniec 2016 r. z Maćkiem jako drużynowym, Kasią, Kubą Małkiewiczem i Sławkiem jako funkcyjnymi zostali kadrą Piętnastki.

Marcin jest przykładem instruktora, który został nim przed przejęciem drużyny. Była to spontaniczna decyzja i szybkie rozpisanie próby. Kadra na obozie w Karolinowie podjęła decyzję o samodzielnym obozie drużyny. Maciek miał być komendantem, brakowało nam wychowawców. Cała kadra rozpisywała wówczas próby pod kadrówką u Maćka.

66

Plan był taki, że na pierwszym spotkaniu Komisji Stopni Intruktorskich otwieram próbę. Było to w moje urodziny – 13 września. Została zamknięta na ostatnim KSI na przełomie maja i czerwca.

Zadania skupiały się na przygotowaniach do obozu. Marcin zorganizował dwie akcje zarobkowe. Jedną z nich był kiermasz świąteczny, dużo ciast przygotowała p. Anna Matusik. Zarobiliśmy wtedy ok. 1000 zł. W listopadzie zrobili akcję sprzedawania flag na 11 listopada.

Miałem zorganizować też kurs zastępowych, ale niestety nie wyszło tak jak chciałem. Każdy przyboczny z 3 drużyn tworzył część konspektów i rozsyłał ją wszystkim, ale nie było tam kadry do prowadzenia.

Przekazanie mu drużyny było dla niego naturalne. Był najstarszy z kadry.

Dowiedział się rok wcześniej. Przedostatnia lub ostatnia noc obozu w Biłgoraju należała do niego. Przekazanie nie było wyjątkowe, Marcin o tym wiedział. Było ognisko, byli harcerze, była kadra.

67

Rok później zorganizowali obóz szczepem. Pełnił wtedy funkcje kwatermistrza obozu, dlatego rzadko bywał na podobozie.

Funkcję drużynowego pełnił tak naprawdę dwa lata.

Cały rok przed obozem w Biłgoraju to ja organizowałem zbiórki od A do Z, a Maciek załatwiał sprawy obozu. Wszystkie pozwolenia, wycieczki do urzędu, nadleśnictw, to było czasochłonne, więc ja prowadziłem drużynę w ciągu roku.

Od 2014 r. jest w Zespole Promocji Hufca. Stworzył wtedy stronę internetową Hufca. On odpowiadał za treści techniczne, a Marta Myśliwiec za merytoryczne i zdjęcia.

Co Marcinowi dało harcerstwo?

Wszystko. Znajomych. Wszyscy moi kumple z klasy byli w moim zastępie.

68

Wspomnienie Marcin jest osobą, która działa. I to profesjonalnie. Marcin chciał, żeby wszystko było porządne. Może i nie przykładał dużej uwagi do konspektów, ale każdy jego miesiąc był inny. Robiliśmy z drużyną różne rzeczy – od ekologii po klasyczne harcerskie techniki. Dawał mi też często wolną rękę, a sam zajmował się Harcerzami Starszymi. To był dla niego priorytet, żeby Harcerze Starsi mogli poczuć, że nimi są zamiast robić te same rzeczy co harcerze. Zawsze był dla mnie autorytetem w zakupach harcerskich i wykonywaniu kwatermistrzowskich zadań. Wszystko robił na tip top.

pwd. Marcin Kądzik Drużynowy 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich w latach 2018-2020 członek Zespołu Promocji Hufca od 2014 r. organizator Turnieju Zastępów w 2019 r. organizator pierwszej Akcji Znicz w Szczepie członek komendy HFP „Wiosenne Czarowanie” w 2017 r. wielokrotny organizator Betlejemskiego Światła Pokoju w Hufcu wielokrotny uczestnik uroczystości miejskich

69

poezja To będzie dziwny rozdział. Drużynowym jestem od pół roku.

Zacznijmy jednak od początku. Dołączyłem do harcerstwa, kiedy miałem 5/6 lat. Była to 21 Gromada Zuchowa „Słoneczni Podróżnicy”, a moją drużynową była jedna z bohaterek tej książki – Karolina Walczak. Byłem najgorszym zuchem w gromadzie. Psułem każdą (a przynajmniej tak pamiętam) zbiórkę i biwak. Pamiętam, że Karolina przeprowadzała rozmowy wychowawcze z moja mamą, która przychodziła po mnie na koniec zbiórek. Obóz też nie był zbyt pozytywny. Byłem bardzo samotny. Wszyscy byli przeciwko mnie, a przynajmniej tak mi się wtedy wydawało. Ważne wówczas były słodycze. Kto ich miał więcej, ten był lepszy. Oczywiście słodycze mi się skończyły w kilka dni. Dh. Magda Sierota była opiekunką naszej szóstki, w której byłem wraz z moim bratem oraz Maćkiem i Stasiem Wiśniewskimi, i po rozmowie ze mną

70

dała mi Knopersa. Jestem jej do dzisiaj za to wdzięczny, ale to dużo i tak nie dało. Każdego dnia mówiłem mamie, że chcę wracać.

Dotrwałem do końca obozu, a jedyne co pamiętam to druh porwany przez małpy w nocy. Rano znaleźliśmy go wiszącego na drzewie. Po obozie odszedłem.

Wróciłem dopiero w 2012 r. będąc w czwartej klasie szkoły podstawowej. Byłem w zastępie ze Stasiem i Maćkiem wcześniej wspomnianymi, a naszym zastępowym był Hubert Rajewski.

To był zastęp Wilcze Szpony.

Tam również nie byłem zbyt lubiany i przez rok byłem wykorzystywany do nieprzyjemnych zadań. Wytrwałem. Na obozie w Czernicy dostałem krzyż i złożyłem przyrzeczenie. Moim opiekunem był Patryk „Lutek” Jaskółowski, który był śmieszkiem podobozu i moim autorytetem.

Po obozie Maciek i Hubert przeszli do Watahy, a w zastępie zostałem ja ze Stasiem. Nie wiedzieliśmy, kto zostanie zastępowym. Kadra też.

Mieliśmy czas do grudnia, żeby pokazać, co potrafimy, a na biwaku świątecznym kadra miała podjąć decyzję. Postanowiłem sobie, że zrobię wszystko, żeby zdobyć brązowy sznur. Tak się stało. Staś został moim podzastępowym, ale gdy w dwuosobowym zastępie pojawia się hierarchia, to nie działa dobrze na zastęp. Stasiek pochodził na zbiórki może do stycznia. Zostałem sam. Wtedy Magda Sierota zakładała gromadę zuchową. Powiedziała nam o tym na Rajdzie Palmiry, na którym byliśmy tylko ja i Staś i 5 osób kadry. Po odejściu mojego kolegi zakręciłem się zatem wokół gromady. Zacząłem przychodzić na zbiórki, jeździć na biwaki i pomagać. Na jednym z biwaków byłem Kabim – najmłodszym z gumisiów chcącym zostać rycerzem. Dziadek zrobił mi miecz, a ja chyba najbardziej wczułem się w rolę. Dh. Magda powiedziała, że mogę pomagać, ale muszę najpierw porozmawiać z Martą Myśliwiec. Bardzo się bałem tej rozmowy, a finalnie do niej nie doszło.

71

Dlatego Magda zakazała mi chodzić na zbiórki i poleciła mi skupienie się na drużynie i własnym rozwoju. No dobrze, wróciłem całym tchem do Piętnastki. Na obozie miałem w zastępie tylko Stasia, którego rodzice namówili na wyjazd. Połączeni zostaliśmy z Wilczymi Kłami, w których były chyba trzy osoby. Również nie były to same szczęśliwe chwile, ale dotrwałem. Pokłóciłem się też wtedy z Lutkiem. Chociaż tutaj słowo „kłótnia” nie pasuje. Coś zrobiłem, nie pamiętam co, ale na pewno coś złego. Za karę miałem iść biegać z pełnym plecakiem z Patrykiem.

Do tego, z tego, co pamiętam, nie doszło. Ostatnio dowiedziałem się nawet, że o tej sytuacji kadra rozmawiała z komendą obozu i była to dość głośna sytuacja. No cóż.

Po obozie doszli do nas nowi harcerze, większość z gromady zuchowej. Ponieważ pomagałem tam, większość już znałem i podpowiadałem kadrze ich imiona. Byłem dumny, ponieważ wiedziałem, że zostanę ich zastępowym. W końcu zastęp z prawdziwego zdarzenia.

W najlepszym momencie był nas chyba dziesięciu. Część z nich utrzymała się do dziś; Piotrek Jankowski – mój podzastępowy, z którym planowaliśmy zbiórki, Michał Kądzik, Bartosz Stasiak, Igor Wiśniewski, Mateusz Sitkowski, Jacek Nodzykowski. Byłem z nimi niestety tylko rok.

Uważam, że robiliśmy fantastyczne zbiórki, oczywiście, nie ja sam.

Nigdy nie byłem na kursie zastępowych, a szkoda. Chyba.

72

W Piętnastce byłem jeszcze tylko rok. I chociaż zapierałem się rękami i nogami, żeby nie iść do drużyny, w której był mój brat, przeszedłem. Watahowe obszycia dostałem jednak po dwóch latach.

Czułem, że o mnie zapomnieli, ale trudno. Do tego jeszcze wrócę.

Szczerze mówiąc z roku harcerskiego w Czternastce nie pamiętam zupełnie nic. Dopiero obóz. Pojechaliśmy do Władysławowa i stamtąd ruszyliśmy wybrzeżem na Hel. Dopiero pisząc tę pracę, dowiedziałem się, że był to obóz powtórzony z kilku lat wcześniej. Nie zmieniało to faktu, że był wspaniały. Spaliłem sobie plecy na plaży i idąc, czułem, że mam jakieś igły pod plecakiem. Robiliśmy apel w wodzie, co później powtarzaliśmy będąc kadrą. To było przeżycie. Z Helu przepłynęliśmy statkiem do Gdańska, a stamtąd pociągami dotarliśmy na bazę w Czernicy. Nie mogłem się doczekać, aż pójdę na podobóz Piętnastki. Powitał mnie Adam: „Dobrze, że jesteś. Chłopaki cały czas o tobie rozmawiają i wspominają twoje słowa”. Aż mi się miło na sercu zrobiło. Usiadłem w ich namiocie i zaczęliśmy rozmawiać, wspominać, przedstawili mi nowych chłopaków w zastępie.

73

Po obozie w drużynie zostałem już tylko ja, Kasia Burza, Kuba Małkiewicz, a w kadrze Maciek i Marcin. Miały być Palmiry. Kasia i Kuba poszli z 1 DW „Geneza”, ale ja byłem jeszcze za młody. Nie pamiętam, czy w ogóle wtedy poszedłem. Po jakimś czasie spotkaliśmy się wspólnie w mieszkaniu Maćka. Powiedział nam o swoim pomyśle. Mieliśmy zostać kadrą Piętnastki, ponieważ Adam ma problemy. Tak się stało. Było naprawdę w porządku. Zostałem kadrą harcerzy, z którymi wcześniej żyłem po bratersku. Może to skłoniło ich do zmiany stosunku do mnie.

Nie wiem. Zawsze, gdy o tym rozmawiamy, przemieniają to w żart.

Co było, a nie jest… Pewnego razu przyszedłem na zbiórkę i jeden z harcerzy miał rogatywkę zamiast czarnego beretu. Zapytałem, co się stało. Dowiedziałem się, że przecież zmieniliśmy nakrycie głowy. Szkoda, że będąc w kadrze, ja tego nie wiedziałem. Pojechaliśmy na obóz do Karolinowa. Wspominam go bardzo dobrze. No może oprócz sinicy w jeziorze. Z Kasią otworzyliśmy wtedy próby na naramiennik wędrowniczy.

Miałem wtedy dopiero 15 lat i do dzisiaj nie słyszałem o osobie, która wcześniej miała próbę wędrowniczą. Na tamtym obozie też, Maciek zaproponował samodzielny obóz drużyny w Bieszczadach. Jak w Czarnych Stopach, które były naszą obrzędowością. Całej drużynie ten pomysł się bardzo spodobał. Dlatego już po obozie pojechaliśmy kadrą do Biłgoraju, gdzie znaleźliśmy miejsce na obóz. To było spełnienie naszych marzeń. Tak się stało. Rok później pojechaliśmy w to miejsce jako jedyni. Dla mnie jako członka kadry było to ogromne obciążenie psychiczne. Dla harcerzy to ogromna radość i zabawa, dla kadry ciężka praca, odpowiedzialność i stres. Mimo że nie byłem drużynowym, moja rola zwiększyła się. Nie wiedziałem, czy chcę tego dalej. Nie wiedziałem, czego chcę. Zostałem, ponieważ Marcin został drużynowym. To było naturalne, ponieważ ode mnie i Kasi był trochę starszy. Tak jak Kasia ode mnie. Dlatego długo myślałem, że to ona zostanie drużynową. Szybko mi jednak uświadomiła, że tak się nie stanie. Kasia była osobą, która zawsze ze mną wygrywała, zawsze była lepsza, ale to nie demotywowało mnie. Nie rozmawialiśmy o tym jeszcze, ale już wiedziałem, że to ja jestem przygotowywany do objęcia tej funkcji. Dowiedziałem się tego po obozie szczepu w Lubniewicach. Tam

74

z Kasia byliśmy sami często na podobozie z harcerzami. Marcin był na Zgrupowaniu jako kwatermistrz, dlatego opieka nad drużyną spoczywała na nas. Ja prowadziłem odprawy, chociaż nie byłem do tego przygotowywany i nie ja przygotowywałem obóz.

Drużynę miałem przejąć na biwaku w marcu 2020 r. Nastała jednak pandemia, która pokrzyżowała nam wszelkie plany. W tym czasie otworzyłem próbę przewodnikowską, której ta praca jest owocem. Moim zadaniem było też poprowadzić kurs zastępowych i zakończyć go wyjazdem. Przez pandemię straciłem szansę na wyjazd przed obozem.

Po jakimś czasie podjęliśmy decyzję, że obozu nie zrobimy. Nie chcieliśmy. Pewnego wieczora zadzwoniła do mnie Lidia Kitaj i zaproponowała wyjazd na kurs zastępowych do Michałowa-Reginowa jako Harcerską Akcję Letnią na obóz. To miało ich wiele nauczyć. Po kilku dniach zgodziłem się. Pierwszego dnia wyjazdu zorganizowaliśmy ognisko, na którym Marcin przekazał mi granatowy sznur. Nie było to przekazanie moich marzeń, ale rozumiem. Sam tego chciałem. Mogłem poczekać.

Wiedziałem jednak, że jeżeli zastępowi mają mieć we mnie jakikolwiek autorytet, muszę być drużynowym. Na tym kursie był ze mną tylko Jakub Topór, który pół roku wcześniej dołączył do harcerstwa. Po kilku dniach musiał wyjechać z obozu i zostałem sam. To było straszne. Musiałem

75

tylko wytrwać i pokazać zastępowym, że nic się nie stało, jesteśmy tutaj dla siebie i własnego rozwoju. To było dla mnie ogromne wyzwanie.

Harcerstwo nauczyło mnie wielu rzeczy i dało wielu przyjaciół.

Możliwe, że mógłbym nauczyć się tego wszystkiego też gdzieś indziej, ale nie wiem, czy miałbym taką szansę. Harcerstwo zatem najwięcej dało mi… szans.

Za nie właśnie Wam wszystkim dziękuję.

Ta praca jest podsumowaniem mojej próby przewodnikowskiej, ale i całej mojej i waszej pracy harcerskiej przez te 20 lat istnienia 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich. Może szesnasty drużynowy też będzie chciał napisać taką pracę. Dziękuję wszystkim za to, co mi daliście.

[Ponieważ jest to moja praca, a moja ulubiona piosenka to „Poezja” w wykonaniu Michała Nowaka, to postanowiłem ten rozdział właśnie tak nazwać. Nie uważam, ze to, co napisałem to poezja. Nie mam aż tak wielkiego mniemania o sobie. Spokojnie ;) ]

pwd. Sławomir Chodorski Drużynowy 15 WTDH „Wilki” im. rodziny Rykaczewskich od 2020 r. konferansjer OHFP „Wiosenne Czarowanie” w latach 2018-2020 protokolant Zjazdów Hufca w 2019 i 2020 r.

76

77

ogniska już dogasa blask Trudno wymienić ludzi, którzy przyczynili się do tego, co robię i kim jestem dzisiaj. Dlatego wymieniam najważniejsze, ale jeśli Cię tam ne ma, to wiedz, że czytając tę pracę podtrzymujesz historię najdłużej nieprzerwanie działającej drużyny w naszym Hufcu. Zatem dziękuję i Tobie. Ale w szczególności chciałbym podziękować: • Piotrowi Korczakowi – za wsparcie jako opiekun próby przewodnikowskiej • drużynowym 15stki – bez nich by się to nie udało • mojej drużynie – bo to dla nich pisałem i motywowałem się • Maćkowi Modrzejewskiemu – gdyby nie on, nie otworzyłbym tak szybko tej próby • Antkowi Janeczkowi – za wsparcie w wędrowniczej drodze i bycie najlepszym zastępowym na kursie przewodnikowskim • Natalii „Gęsi” Gawrysiak – za opiekę nad moim HO i wiele rozmów podczas wędrówki • Oli Werwińskiej – za heheszki, podróże do Nowej Wsi i zbiórki zastępu NudziMisie • Piotrkowi Wasilewskiemu – który pokazał mi, jak to jest być harcerzem i człowiekiem • Michałowi Nowakowi – za przypominanie mi o bliskości z naturą, wiele rozmów, za bycie najlepszym zastępowym na kursie drużynowych, za cudowną Poezję przy ognisku • Lidii Kitaj – za najlepszy kurs drużynowych • mojemu bratu – bo dzięki niemu zaczęła się moja przygoda z harcerstwem • mojemu tacie – za ułatwianie mojego rozwoju i działania Piętnastki • mojej mamie – za korektę tej pracy i zawsze ciepłe słowo • Jakubowi Toporowi – za niepoliczalną pomoc i bycie najlepszym zastępowym • Mai Augustyn – za bycie najlepszą zastępową, która prowadzi najlepsze kuźnice

78

Zosi Brzezińskiej – za wszelką pomóc i wspólny pierwszy obóz Aleksandrze Zalewskiej – za wiele rozmów i wspólne działania wędrownikom – za możliwość współdziałania Kasi Burzy – za współdzielenie koloru zielonego Uli Czapskiej i Paulinie Prokop – za zdobywanie szczytów zastępowym – bo według mnie to oni są podstawą działania ZHP KSI – za zamknięcie tej próby (albo i nie ;) ) [aktualizacja: zamknęli, więc podwójnie im dziękuję] i wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki • • • • • • •

79

obozy 15 Rok

Miejsce – Organizator, sposób obozowania Obrzędowość Komendant podobozu (obozu)

2005

Siemiany – obóz z Hufcem Nowy Dwór Mazowiecki Wikingowie Piotr Michałowski

2006

Krynica Morska Damy dworu i rycerze Dominik Walczak [drużynowy Piotr Michałowski nieobecny na obozie]

2007

Przerwanki Indianie - Malitou Karolina Walczak

2008

Olchowiec Władca Pierścieni – Numenor Karolina Walczak

2009

Chycina Starożytny Rzym Tomasz Kitaj

2010

Stare Karpno Rycerze Jagiełły Tomasz Kitaj

2011

Stare Karpno, Kaszuby, pomorskie Wehikuł czasu Tomasz Kitaj

2012

Nasiczne, Bieszczady, podkarpackie – obóz hufca na bazie Osada Robinsona Marta Myśliwiec (Aleksandra Nowak)

2013

Czernica – obóz hufca na bazie Słowianie Marta Myśliwiec

80

2014

Włocławek, jezioro Święte – obóz hufca leśny Indianie Marta Myśliwiec

2015

Włocławek, jezioro Święte – obóz hufca leśny Wyspa Robinsona Crusoe Marta Myśliwiec

2016

Czernica – obóz hufca na bazie Wikingowie Adam Stasiński

2017

Karolinów, koł. Tomaszowa Maz., łódzkie – obóz hufca leśny Harry Potter Maciej Modrzejewski

2018

Biłgoraj, lubelskie – obóz drużyny leśny Czarne stopy Maciej Modrzejewski

2019

Lubniewice, koł. Gorzowa Wlkp, lubuskie – obóz szczepu leśny Indianie Marcin Kądzik (Maciej Modrzejewski)

2020

Michałów-Reginów Kurs Zastępowych „Napoleon” Sławomir Chodorski (Katarzyna Świętochowska)

81

„Wspomnienia Bumeranga” to obrzędowa piosenka naszej drużyny od obozu hufcowego w Krynicy Morskiej w 2006 roku. To piosenka o rozstaniach, ale i powrotach. O przeżytych westchnieniach, jak i życiowych doświadczeniach. O wędrówkach, wartach, przyjaźni, wsparciu, przyrodzie i o wszystkim, czego każdy z nas dopatrzy się w tej piosence. Bumerangi to osoby, z którymi miałem przyjemność porozmawiać. Dobrze jest, gdy odejdą już na odpowiednią odległość, przywrócić je, ich wspomnienia i zapisać. Dla nas, dla harcerzy, dla kolejnych pokoleń, które w harcerstwie zmieniają się błyskawicznie...

82