ТЕАТАРСКИ ГЛАСНИК
primenet pri sekoe pojavuvawe na glavniot lik na scenata vo celosna ili skratena verzija (nagovesten preku odredeni negovi motivi ili samo preku prviot del od formata). Pri toa, avtorot go menuva tembrot na zvu~eweto i tempoto, a gi zadr`uva osnovnite melodiski i harmonski karakteristiki. Vo ovoj materijal se podvle~eni sostojbite na glavniot lik, negovite dilemi i psiholo{ki konflikti preku razli~ni sredstva na muzi~kiot izraz: hromatika, sudiri na vonakordski tonovi, odlo`uvawe na razre{uvawe na disonatnite harmonii. Za razlika od drugite tematski materijali vo ovaa pretstava koi se dvi`at vo ramkite na dijatonikata i kade postoi akord ili ton koj pretstavuva tonalen centar, ovaa tema e atonalna {to soodvestuva na momentite na tenzija i napnatost vo dramskoto dejstvie. Let vo mesto Praizvedbata na “Let vo mesto” e realizirana vo re`ija na Slobodan Unkovski na 9 januari 1982 vo Skopje, slednata izvedba vo re`ija na Dimitar Stankoski vo Kumanovo istata godina, posle koja sleduvaat izvedbite vo Bitola i Strumica. Vo Zagreb dramata e postavena vo re`ija na Qubi{a Georgievski. Muzikata e na kompozitorot Qup~o Konstantinov. Tematskite materijali vo muzikata demonstriraat raznovidnost na `anri i tehniki: od dijatonski temi vo romanti~en manir, do kompletno atalonalni fragmenti i hromatski melodii. Pokraj vlijanijata od muzikata na devetnaesettiot i dvaesettiot vek, Konstantinov koristi elementi od makedonskiot folklor, suptilno integriraj}i gi vo originalnite melodii. Iako muzikata vo ovaa pretstava ne podlegnuva celosno na istoriskite i geografskite konvencii na tekstualnata podloga, so upotrebata na romanti~en orkestarski idiom taa dobiva “bezvremenski” zvuk. Temite na Konstantinov suptilno gi prika`uvaat psiholo{kite implikacii na scenite kako i konfliktot me|u likovite, zarobeni vo nemo}ta da ja smenat sopstvenata sudbina. Toj koristi celostepenska niza kako opozicija na romanti~niot harmonski idiom, durski tonalitet nasproti prirodna molska skala, dijatonski nasproti hromatski dvi`ewa vo melodijata, xez elementi vo harmonijata nasproti foklornite citati. Kako i vo ostanatite ostvaruvawa na Qup~o Konstantinov od oblasta na muzikata za film i teatar, taka i vo dramata “Let vo mesto” glavnite muzi~ki temi se orkestarski i vo niv postoi tendencija kon romanti~niot idiom. Vo muzikata e primenet principot na tematska transformacija. Koristej}i raz-
li~ni sredstva na muzi~kiot izraz, kompozitorot gi podvlekuva glavnite elementi na dramskiot tekst: razo~aranosta od neispolnuvaweto na sonot kako i kopne`ot kon nerealiziranoto. Ovaa vrska postoi vo gradeweto na melodijata preku superpozicija na sekundi, vo celotonskite nizi na pokratkite materijali koi imaat tendencija da bidat fragmentarni i pove}e teksturalni otkolku melodiski. Tie se prisutni i vo harmonijata preku disonantnite akordski sklopovi, vo ritamot preku elementot na povtoruvawe, kako i vo slobodniot tretman na formata i vo koristeweto na folklorni melodii. Vo razrabotkata na tematskite materijali, Konstantinov koristi promeni vo tonalitetot i metarot. Od folklornite melodii, avtorot ja koristi poznatata pesna „Ja izlezi stara majko”, koja ja stilizira preku promeni vo metarot, tempoto i tembrot. Po principot na tematska transformacija, istata narodna melodija e ponatamu obrabotena vo xez manir. Zaklu~ok Ovoj tekst se zanimava so strukturalnite karakteristiki na primenetata avtorska muzika na deset pretstavi od repertoarot na Dramskiot teatar vo Skopje. Pri analizata na tematskite materijali kaj niv, nie uspeavme da dojdeme do pogolem broj zaklu~oci koi va`at za niv, no i generalno za site pretstavi so avtorska muzika od makedonskata teatarska produkcija. Tie se odnesuvaat na: -
upotrebata na pogolem broj razli~ni tematski materijali upotreba na motivi i figuri vo funkcija na akcenti na dramskoto dejstvie {arenolikost na upotrebata na muzi~kite `anri upotreba na modusi kontrast na tonalen plan upotreba na folkloren materijal fragmentarnost na formalnite strukturi dominantna zastapenost na kamerni sostavi upotreba na tradicionalnite instrumenti tambura, zurla i tapan tematska transformacija improvizacija menuvawe na tembrovite karakteristiki
Od sogledanite karakteristiki na primenetata teatarska muzika mo`e da se konstatira deka nejzinata funkcionalnost e glavniot element koj vlijae na nejzinata razli~nost od ostanatite samostojni muzi~ki dela. Glavnata razlika se sostoi vo pri-
144