KAMIEŃ NATURALNY
NATURALNY BETON W Austrii zlepieńce takie są znane z Salzburga na północnych stokach Alp i ze stoków południowo-wschodnich, z okolic miast, od których pochodzi ich nazwa – Ternitz i Lindabrunn. Wydobywane do 1948 r. zlepieńce salzburskie znane jako Mönchsberg występują w obrębie granic współczesnego miasta i jego okolicy. Zbudowane z różnokolorowych, czasem kilkucentymetrowych otoczaków z przewagą wapieni, są barwy szarej i brązowej. Silne spoiwo powoduje, że określa się je nazwą „naturalnego betonu”. Zastosowano je do wzniesienia większości zabytkowych budowli Salzburga, w tym do jednej z największych twierdz średniowiecznej Europy – zamku Hohensalzburg. Pozostałe powyżej wymienione i dostępne na rynku kamieniarskim zlepieńce austriackie są szare i rdzawobrązowe z kilkucentymetrowymi makroporami i dużym udziałem dobrze obtoczonych fragmentów skał węglanowych. Ich gęstości pozorne dochodzą do 2,50 t/m sześc, nasiąkliwości do 4%, a wytrzymałości na ściskanie zawarte są w granicach 30–60 MPa. Górnokredowe zlepieńce austriac-
68
NOWY KAMIENIARZ 6 (98) / 2017
FOT. FOTOLIA
/ ARCANSÉL
pojawiające się w różnych proporcjach węglany, krzemionkę i minerały ilaste. Wyższa zawartość otoczaków skał węglanowych wiąże się zwykle z większą zwięzłością skały, podwyższoną gęstością pozorną i mniejszą porowatością, a także z możliwością przyjmowania faktury polerowanej. W Niemczech są to występujące w dolinie rzeki Inn zlepieńce znane pod nazwą Brannenburger Nagelfluh od bawarskiego miasta położonego w pobliżu ich wychodni. Jest to skała zbudowana z otoczaków różnobarwnych skał o średnicach do 10 cm stanowiących połowę jej objętości. Barwa skały jest generalnie szara lub żółta. Jej gęstość pozorna zawarta jest w granicach 2,25–2,40 t/m sześc, wytrzymałość na ściskanie waha się w przedziale 34,5–38,0 MPa, a nasiąkliwość wagowa – 1,2–2,15%.
: We Włoszech eksploatację zlepieńca na większą skalę podjęto z końcem XIX wieku stosując go w wielu budynkach Mediolanu (na zdjęciu powyżej) i Bergamo.
kie znane jako Untersberg Roetlich i Untersberg Hell występują na południe od Salzburga. Pierwszy jest żółto-różowy, drugi zaś jasny z większymi białymi i drobniejszymi czerwonymi plamkami. Stanowią zwięzłe, silnie zlityfikowane, mało porowate skały o słabo zaznaczonych granicach otoczaków lub fragmentów brekcji wapiennej. Mają gęstość pozorną ok. 2,70 t/m sześc, nasiąkliwość 0,12% i wytrzymałość na ściskanie powyżej 150 MPa. Przyjmują nieodporną na działanie warunków atmosferycznych fakturę polerowaną, spełniając wymagania dla skał zaliczanych w kamieniarskim podziale do marmurów. Ich połogie zaleganie przy regularnie przebiegających i rzadkich spękaniach dają możliwości uzyskania dużych bloków o wymiarach sięgających 10 m. We Włoszech szczególnie popularne są czwartorzędowe zlepieńce pochodzące z Alp Lombardzkich znad jeziora Iseo znane jako Ceppo Poltragno lub Ceppo di Gré. Są one różnoziarniste, źle wysortowane, z okrucha-
mi o wielkości od kilku centymetrów do nawet kilku decymetrów. Złożone są z fragmentów skał węglanowych (wapieni i dolomitów) o barwach szaroniebieskich i podobnej barwy węglanowego spoiwa nadających skale barwę szarą z niebieskim niekiedy odcieniem. Różne uziarnienie i zmienna zawartość składnika ilastego w spoiwie odpowiadają za zmiany we właściwościach fizyczno-mechanicznych skały. Jej gęstość pozorna jest zawarta w granicach 2,25–2,48 t/m sześc, nasiąkliwość wagowa w granicach 3,00– 3,34%, a wytrzymałość na ściskane prób wysuszonych w przedziale 20,9– 54,0 MPa, bardzo nieznacznie różniąc się od wyników uzyskanych dla prób poddanych zamrażaniu. Na większą skalę eksploatację zlepieńca podjęto z końcem XIX w., stosując go w wielu budynkach Mediolanu i Bergamo. Był też wykorzystywany przez architektów w spektakularnych budowlach niemieckich i austriackich – w rodzaju banków, metra – czy jako wykładzina wieżowców.