KAMIEŃ NATURALNY ZŁOŻA EUROPY
Piaskowce i zlepieńce Europy Kamienie architektoniczne w złożach Polski i Europy, część XVIII prof. Jan Bromowicz
64
NOWY KAMIENIARZ 6 (98) / 2017
FOT. FOTOLIA
/ SEANPAVONEPHOTO
P
iaskowce Hiszpanii stosowane w budownictwie od ponad 2000 lat są znane głównie z południowych stoków położonych na północy kraju Gór Kantabryjskich oraz Pirenejów, a także z usytuowanych na południowym wschodzie stoków Gór Betyckich. Liczne odmiany piaskowców triasowych i kredowych są wydobywane na stokach Gór Kantabryjskich pomiędzy miastami Burgos i Soria w prowincji Kastylia-León. Są one średnio- i drobnoziarnistymi kwarcowymi arenitami o ubogim ilasto-krzemionkowym spoiwie, niekiedy z dodatkiem hematytu. Przeważają wśród nich barwy żółte i jasnobrązowe przy udziale czerwonych i białych. Ich właściwości fizyczno-mechaniczne pozwalające na stosukowo łatwą obróbkę są typowe dla piaskowców wykorzystywanych w architekturze. Gęstości pozorne wynoszą ok. 2,15 t/m sześc, nasiąkliwości ok. 6%, a wytrzymałości na ściskanie często poniżej 50 MPa. Przykładem żółtego piaskowca może być Piedra Amarilla de Branosera, białego − Arenisca de Salas, a czerwonego − Arenisca San Adrian. Niekiedy w drobnoziarnistych czerwonych piaskowcach wzrasta zawartość krzemionki w spoiwie i wtedy ich wytrzymałości sięgają 100 MPa, a nasiąkliwości spadają do 2%, tak jak ma to miejsce w odmianie Piedra de Branosera. Ze stoków Pirenejów w prowincjach Nawarra, Aragonia i (zwłaszcza) Kastylia pochodzą piaskowce podobne do opisanych powyżej, również wieku triasowego i kredowego, a także młodsze od nich piaskowce fliszowe. Żółtobrązowe piaskowce z Nawarry reprezentuje Arenisca de la Marina Amarillo, z Aragonii − Beige Pinar, z Katalonii − Floresta, a czerwone zaś
Arenisca Vermella. Katalońskie są też fliszowe odmiany piaskowców stosowanych w architekturze. Generalnie są one silniej zlityfikowane, o większym udziale skaleni, okruchów skalnych i mik, niekiedy o węglanowym spoiwie. Ich przykładami mogą być szare i zielonkawe piaskowce Arenisca Gris Pinar i Verde Ceniza. Opisywane piaskowce były powszechnie stosowane w budownictwie od czasów rzymskich. Wykorzystano je do budowy rzymskiego akweduktu w Segowii. Z okresu przedromańskiego pochodzą budynki pierwotnie pałacowe przekształcone później w kościelne: Santa María del Naranco i San Miguel de Lillo w Asturii. Z przebiegiem szlaków pielgrzymkowych do relikwii św. Jakuba w Composteli są związane romańskie i gotyckie katedry, kościoły a także mosty. WŁOSKIE Z ALP I APENINÓW We Włoszech piaskowce architektoniczne są wydobywane głównie w północnej części kraju, w Alpach i Apeninach. Z Apeninów szczególnie
: Piaskowce były powszechnie stosowane w budownictwie od czasów rzymskich. Wykorzystano je m.in. do budowy rzymskiego akweduktu w Segowii (Hiszpania).
znane są z okolic Manciano w toskańskiej prowincji Grosseto, gdzie wydobywane są trzeciorzędowe fliszowe gruboławicowe piaskowce średnioi drobnoziarniste o ciepłych barwach brązowych, żółtych do złocistych, niekiedy z czerwonym użyleniem, łatwe w obróbce, o gęstości pozornej 2,35 t/m sześc, nasiąkliwości wagowej 3,7% i wytrzymałości na ściskanie ok. 50 MPa. Ich najbardziej znane odmiany to Santafiora i Pietra Dorata ostatnio zastosowane w oddanej do użytku z początkiem trzeciego tysiąclecia Nowej Bibliotece w Aleksandrii. Typowy dla piaskowców fliszowych kolor szary mają również toskańskie trzeciorzędowe piaskowce wydobywane pomiędzy Arezzo a Sieną o nazwie Pietra Serena di Firenzuola. Są to wykorzystywane od czasów antycznych arkozowe waki o gęstości pozornej 2,60 t/m sześc, nasiąkliwości wagowej 1,8% i wytrzymałości na ściskanie