KAMIEŃ NATURALNY
( Wyziewy gorących gazów w górnej części krateru Wezuwiusza
; FOT. M. W. LORENC (2)
Krater wulkanu Solfatara: po lewej stronie ogrodzone pole gejzerów błotnych, po prawej ekshalacje gazów o temperaturze 160°C
erupcji było osiem. Dwie ostatnie odnotowano podczas prac archeologicznych prowadzonych wokół wulkanu. Starsza miała miejsce w epoce brązu – ok. 1780 r. p.n.e. – a jej ślady stwierdzono m.in. w Avellino, na północny-wschód od wulkanu. Jakościowy i ilościowy opis materiału skalnego oraz miejscami nieco makabryczne opisy nielicznych znalezionych kostnych szczątków ludzkich najlepiej świadczą o sile tamtej erupcji i temperaturze piroklastycznego spływu. Podobnej, choć nieco mniejszej siły, była następna erupcja Wezuwiusza skrupulatnie zapisana przez jej naocznego świadka – Pliniusza Młodszego. Znacznie później opis ten potwierdziły prace wykopaliskowe. To tragiczne w skutkach wydarzenie miało miejsce 24 sierpnia 79 r. Zniszczeniu uległo wiele pobliskich miejscowości, w tym również: Pompeje, Herkulanum i Stabie. Cennym dokumentem jest ścienne malowidło, które zachowało się w jednym z domów w Pompejach, datowane właśnie na 79 r., a przedstawiające ówczesny wygląd wulkanu stanowiącego tylko tło dla przybranej w kiść winogron postaci Bachusa. Od czasu tego historycznego kataklizmu odnotowano wiele mniej groźnych w skutkach erupcji, a ostatnia z nich miała miejsce 13 marca 1944 r. Obecnie jest to wulkan drzemiący, czyli wciąż aktywny, czego najlepszym dowodem są ekshalacje gorących gazów widoczne nawet w szczytowej części
jego krateru. Erupcję Avellino od następnej z roku 79 dzieliło ok. 1860 lat, zaś od tej drugiej do dziś minęło już 1938 lat; dane liczbowe są bezwzględne – podobnie jak przyroda… Masyw wulkaniczny Somma-Wezuwiusz jest tylko jednym z ok. 40 wulkanów, jakie znajdują się w tych okolicach, a położony jest w odległości mniej więcej 20 km na wschód od Neapolu. W podobnej odległości na zachód od tego miasta rozciągają się rozległe Pola Flegrejskie, a tam np., w pobliżu miejscowości Pozzuoli, znajduje się wciąż aktywny wulkan Solfatara, którego krater (kaldera) ma średnicę ok. 200 m. Roznoszący się wokół charakterystyczny zapach pochodzi z licznych wyziewów gorącej pary wodnej z domieszkami H₂S i CO₂, którym u wylotu towarzyszą naloty żółtej siarki i pomarańczowego realgaru (AsS) z domieszką aurypigmentu (As₂S3) i cynobru (HgS). Największa
ekshalacja o nazwie Bocca Grande z wielką siłą i głośnym sykiem wypuszcza parę o temperaturze 160°C. Słabsze i mniej gorące wyziewy (60– 90°C) już od czasów rzymskich wykorzystywano do leczenia schorzeń reumatycznych, skóry i układu oddechowego. W centrum krateru wciąż pulsują gorące gejzery błotne będące innym przejawem aktywności wulkanicznej. Wulkan Solfatara to jeden z najmniejszych w tej okolicy. W odległości zaledwie kilku kilometrów na zachód od niego wznosi się ponad dwukrotnie większy wulkan Monte Nuovo, który jest najmłodszym kontynentalnym wulkanem Europy. Jego ostatnia erupcja na przełomie września i października 1538 r. trwała osiem dni i całkowicie zniszczyła miasteczko Pozzuoli, całą okolicę zasypując grubą warstwą gorących popiołów. Powstały wtedy wulkaniczny stożek „Nowej
NOWY KAMIENIARZ 6 (98) / 2017
61