KAMIEŃ NATURALNY GEOTURYSTYKA prof. Janina Wiszniewska Państwowy Instytut Geologiczny
Maltańskie wapienie WAPIENNE BUDOWLE FORTYFIKACYJNE MALTY W roku 1530, dzięki cesarzowi hiszpańskiemu Karolowi V, na Malcie pojawili się rycerze zakonu Joannitów (zwani później Kawalerami Maltańskimi). Zbudowali oni na Malcie warownię, port i szpital. Stworzyli tu państwo zakonne. Walczyli skutecznie z państwem osmańskim. Wtedy też przyjęli nazwę Kawalerów Maltańskich, która jest używana do dziś. W roku 1566 rozpoczęli budowę obronnego miasta portowego, które po starej Mdinie stało się stolicą Malty. Na cześć wielkiego mistrza Jeana de la Valette miasto nazwano Valetta. W skład wybudowanych fortyfikacji Malty wchodzi kilka warownych miast, przybrzeżne cytadele, forty, wieże, baterie, reduty, obwarowania i bunkry. Wszystkie do dziś istniejące fortyfikacje budowane były przez setki lat, od około 1450 roku p.n.e. aż do połowy XX w., i były one rezultatem strategicznej pozycji i naturalnego położenia portów Malty. Najstarszymi znanymi fortyfikacjami na Malcie są mury obronne, budowane wokół osad z epoki brązu. Niewiele murów obronnych wokół osad pozostało z okresu rzymskiego i bizantyjskiego. W późnym Średniowieczu główne fortyfikacje na Malcie posiadały miasta Mdina oraz Cittadella na Gozo. Przetrwało też kilka wież i strażnic obserwacyjnych na wybrzeżu. Duże zmiany i modyfikacje fortyfikacji Malty nastąpiły w okresie 1530-1798, kiedy wyspami zarządzali Joannici. Zbudowali oni nowe mury obronne wzmocnione bastionami,
68
NOWY KAMIENIARZ 4 (96) / 2017
FOT. JANINA WISZNIEWSKA
Wapienie globigerynowe – największe bogactwo naturalne Malty – cz. 2
: Zajazd kastylijski Rycerzy Maltańskich z widoczną poprzecznie biało-czerwoną flagą Malty, obecnie Kancelaria Premiera państwa w Valetcie.
np. w Birgu i Valetcie. W XVIII w. Malta posiadała zewnętrzne fortyfikacje dookoła Wielkiego Portu, jak również nadbrzeżny system obronny składający się z wież, baterii, redut i szańców. W ostatnim trzydziestoleciu XIX w. (1870-1900) wzdłuż maltańskiego wybrzeża zostało zbudowanych szereg fortów poligonalnych i baterii. W latach 30. i 40. XX wieku został zbudowany przez Anglików Fort Campbell oraz szereg bunkrów i baterii przeciwlotniczych. Były to ostatnie fortyfikacje zbudowane na Malcie. Potężne, wapienne fortyfikacje Malty uznawane są za jedne z najlepszych przykładów architektury militarnej na świecie.
BUDOWNICTWO SAKRALNE MALTY I GOZO Malta – jako kraj wybitnie katolicki – słynie z tego, że na jej wyspach znajduje się bardzo dużo kościołów, katedr i bazylik. Według różnych źródeł podaje się, że jest ich co najmniej 359. Katedry i bazyliki oraz zwykle wiejskie kościoły zbudowane są wapienia maltańskiego (zarówno globigerynowego, jak i koralowego), a wystrój każdego z nich jest bardzo bogaty, przypominający budownictwo sakralne Włoch. Na uwagę zasługują piękne budowle sakralne Valetty: katedra św. Jana, kościół Naszej Pani z Góry Karmel, kościół Rozbitka św. Pawła i anglikańska prokatedra św. Pawła, a także w innych miastach Malty i Gozo, np. katedra św. Pawła i św. Agaty w Mdinie, kościół św. Pawła w Rabacie, kościół